SAKARYA ÜNİVERSİTESİ

MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ
2022-2023 EĞİTİM-ÖĞRETİM YILI
GÜZ YARIYILI FİZİK 1 DERSİ

1
 Bölüm 5

İş, Güç, Enerji ve Mekanik

Enerjinin Korunumu

2
 İçerik
• Sabit bir kuvvetin yaptığı iş
• Değişken kuvvetin yaptığı iş
• Kinetik enerji ve iş-kinetik enerji teoremi
• Güç
• Potansiyel enerji
• Korunumlu ve korunumsuz kuvvetler
• Korunumlu kuvvetler ve potansiyel enerji
• Mekanik enerjinin korunumu
• Korunumsuz kuvvetlerin yaptığı iş
• Korunumlu kuvvet-potansiyel enerji ilişkisi
3
 5.1. Sabit Bir Kuvvetin Yaptığı İş

İş: Cisim üzerine sabit bir kuvvet uygulayan bir

etkenin cisim üzerinde yaptığı iş, W, kuvvetin (F) yer
değiştirme (d) yönündeki bileşeni ile yer değiştirmenin
çarpımıdır.

Burada:
F: uygulanan kuvvet , d: yer değiştirme , θ: F ile d yer değiştirme vektörü arasındaki açı
İş, skaler bir niceliktir. Boyutu [kuvvet].[uzunluk] yada temel boyutlar cinsinden [ML2/T2].
İşin SI birim sisteminde birimi newton-metre (N.m) veya Joule (J) olarak ifade edilir.

İşin sıfırdan farklı olabilmesi için kuvvet (F) ve yer değiştirme (d) niceliklerinden her ikisinin
de değerinin sıfırdan farklı olması gerekmektedir.

Bu şartın yanında, yer değiştirmenin kuvvet yönünde bileşeninin

de olması gerekmektedir. Eğer yerdeğiştirme ile kuvvet arasında
90o’lik bir açı varsa yapılan iş sıfırdır. Bu duruma en güzel örnek
dairesel harekettir. Dairesel harekette dairesel hareket yapan
cisme etki eden kuvvet çapsal doğrultuda ve merkeze doğru
olmasına rağmen cismin yerdeğiştirmesi bu kuvvete dik olan
yörüngeye teğet doğrultudadır. 4
 Örnek 1. Bir adam bir cismi yatayla 30o’lik bir açıda F=50 N büyüklüğünde bir
kuvvet ile çekiyor. Cisim yataya doğru 3m yer değiştirdiğinde kuvvetin cisim
üzerinde yaptığı işi hesaplayınız.
Çözüm:

1. Yol: İş tanımından hareketle

   
WF  WFx  WFy  Fx .d  Fy .d  Fx .d cos 0  Fy .d cos 90  (F cos 30)d  50. cos 30.3  130 joule

2. Yol: Vektörlerin skaler çarpımını yaparak;


WF  F.d  (Fx î  Fy ĵ).(dî )  (Fx d î.î  Fy d ĵ.î )  F. cos 30.d  130 joule

5
Örnek 2. Şekildeki cisme etkiyen kuvvetlerin +x yönünde d= 2m’lik yerdeğiştirme sırasında
yaptıkları işleri ayrı ayrı bulunuz. Net kuvvetin yaptığı işi bulunuz.

6
 5.2. Değişken Bir Kuvvetin Yaptığı İş
Bölüm 5.1 de tanımladığımız iş ifadesinde F kuvvetinin büyüklüğünü sabit kabul etmiştik. F
kuvveti sabit ise bu kuvvetin yaptığı işi W=(Fcosθ).d şeklinde tanımlamıştık.

Eğer F kuvveti sabit değil ise yani F’in değeri (büyüklüğü)

konum ile değişiyor ise;
Fx
Kuvvet her küçük ∆x yer değiştirmesinde sabit ise, her ∆x Alan = DA = FxDx
aralığında yapılan iş;
∆W=Fx.∆x

Fx: F kuvvetinin yerdeğiştirme (∆x) yönündeki bileşeni Fx

∆x:yer değiştirme
Yapılan toplam işi bulmak istersek her ∆x aralığında yapılan
işleri (Fx.∆x) toplamamız x
xi xs
gerekecektir. Bu toplamı matematiksel olarak ifade edersek: Dx
xs
W   Fx Dx
xi

Yer değiştirme ∆x’i çok küçük alırsak toplam iş ifadesi yukarıdaki kesikli toplam ( ∑ ) ifadesi
sürekli toplam ( ∫ ) ifadesine dönüşür. Sürekli toplamı gösteren bu ifade matematikte
“integral” olarak bilinir.

(Değişken bir kuvvetin yaptığı iş)

xs
Cismin üzerine birden fazla kuvvet etki ederse yapılan net iş:
Wnet   (Fx )dx 7
xi
8
Kısa İntegral Bilgisi
Matematik derslerinde integral kavramı ve integral
alma teknikleri hakkında bilgiler geniş olarak
verilmektedir. Burada, en çok karşılaşılan türden bazı
fonksiyonların integrallerini kısaca, ispatsız olarak
hatırlatalım:

Yukarda iş için bulduğumuz integral ifadesinin anlamı

şudur: Öyle bir (x) fonksiyonu bulalım ki onun
türevi, integrali alınan F(x) fonksiyonu olsun:

Burada sınırları yazılmamış ifadeye belirsiz integral

denir. Bu  fonksiyonu bilindiği takdirde, integral
şöyle hesaplanır:

veya,  fonksiyonunun üst sınırdaki değerinden alt

sınırdaki değeri çıkarılır.

5
b b 2x 4 x 3
Örnek 3. Bir cisme x-ekseni boyunca F(x)=   F( x )dx   (2x  x  5)dx (   5x )
3 2
Wnet
a a 4 3
2x3 - x2 + 5 olarak değişen bir kuvvet etki ediyor. 1

a=1 m konumundan b=5 m konumuna kadar bu 2.5 4 53 2.14 13

(   5.5)  (   5.1)  291 j
kuvvetin yaptığı işi bulunuz. 4 3 4 3

9
Bir Yayın Yaptığı İş

Konuma göre değişen kuvvete verilebilecek güzel bir

örnek kütle yay-sistemidir. Bir yayın uyguladığı
kuvvet, yayın denge noktasından ne kadar uzaklaştığı
(x) ile ve yayı karakterize eden yay sabiti (k) ile
orantılıdır.
F=-kx (Hooke kanunu)
k: yay sabiti, boyutu [k]=[Kuvvet]/[L]
x: denge konumundan olan yerdeğiştirme

Buradaki (-) işaret kuvvetin yerdeğiştirme ile ters

yönlü olduğunu göstermektedir. Buna göre bir kütle-
yay sisteminde yayı denge konumundan d kadar
uzaklaştırmakla yay üzerinde yapılacak işi
hesaplamaya çalışırsak:

Şekil 5.3c’de görüldüğü gibi bloğun xm kadar sıkıştırıldığını ve

serbest bırakıldığını varsayarak bloğun xi = -xm’den xs = 0’a
hareket ederken yay kuvvetinin yaptığı işi bulalım
xs 0
Ws   Fx dx   (  kx )dx  12 kx 2m
xi x m

Cisim, xi = 0’dan xs = xm’ye giderken yay kuvvetinin yaptığı iş

ise (Şekil 5.3a)
xs xm
Ws   Fx dx   (  kx )dx   12 kx 2m
xi 0
10
Şekil 5.3. Kuvvetin konumla değiştiği fiziksel bir sistem olan yay ve kütle
 Buradan, yay sabiti k olan bir yay xi den xs’ye kadar keyfi bir yerdeğiştirme
yaparsa, yay kuvvetinin yaptığı iş için genel bir ifade elde ederiz:
xs xs
Ws   Fx dx   (  kx )dx  12 kx i2  12 kx s2
xi xi

Eğer, bu problemi sabit kuvvet için türettiğimiz iş ifadesini kullanarak yapmış

olsaydık elde edeceğimiz iş ifadesi: W=F.x= -kx.x=-kx2=-kd2 (yanlış!)
olacaktı ki bu yukarda bulduğumuz ifadeden (½) kadar farklı olacaktır.
Örnek 4. Bir yaya 30 N luk bir kuvvet uygulandığında 10 cm uzadığı gözleniyor. Bu yayı 40 cm uzatmak
için ne kadar iş yapılmalıdır?
Fyay  kx  40  k.0,1  k  400 N / m
x s  0, 4
Wyay   Fyay dx  2 kx s  2 .400.0,4  32 j.
1 2 1 2
0

Örnek 5. Bir cismin üzerine etkiyen kuvvet şekilde görüldüğü gibi x ile değişmektedir. Cisim x=0’dan
x=6m’ye hareket ettiğinde kuvvetin yaptığı işi hesaplayınız.
Çözüm:
Kuvvetin yaptığı iş, x=0 ile x=6 m arasındaki eğrinin altında
kalan toplam alana eşittir. A ve B arasındaki dikdörtgenin alanı
ve B ile C arasındaki üçgenin alanının toplamı toplam alana
eşittir.
A-B arası: (5N).(4m)=20 J
B-C arası: (½)(5N).(2m)=5J 11
Toplam iş W=20J+5J=25 Joule
12
 5.3 Kinetik Enerji ve İş-Kinetik Enerji Teoremi
5.3.

13
• Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
14
 Bu teoremden şu sonuçları çıkarabiliriz:
•Yapılan net iş pozitif olduğunda, parçacığın hızı artar (Ks>Ki)
•İş negatif olduğunda hız azalır (Ks<Ki)
Yani, bir parçacığın hızı ve kinetik enerjisi, bileşke dış kuvvet parçacık
üzerinde sıfırdan farklı bir iş yaparsa değişir.

Örnek 6. Başlangıçta durgun olan 2 kg’lık bir blok, 12 N’luk sabit, yatay bir kuvvetle yatay sürtünmesiz bir
yüzey boyunca çekilmektedir. Blok 3m’lik bir uzaklığa hareket ettikten sonra hızını bulunuz.
 1
Wnet  F.d  Fd cos 0  12.3  36 j.  DK  K s  K i  mvs2
2
2Wnet 2.36
vs    6m/s
m 2

Örnek 7. 10 m/ s hızla gitmekte olan 3 kg kütleli bir cisim üzerine yatay bir F kuvveti uygulandığında, 90 m
yol sonunda onun hızını 20 m/ s ye çıkarıyor. Kuvvetin büyüklüğünü hesaplayın.
 1 1 m( v s2  v i2 ) 3(20 2  10 2 )
Wnet  F.d  Fd  DK  K s  K i  mvs  mvi  F 
2 2
  5N
2 2 2d 2.90
Örnek 8. Sürtünme katsayısı µ = 0.5 olan yatay bir düzlem boyunca 10 m/ s hızla atılan m kütlesi kaç metre
sonra durur?
  1 1 m( v s2  v i2 ) (0 2  10 2 )
Wfsür  f kin .d  f kin d cos180   kin Nd  DK  K s  K i  mvs  mvi  d 
2 2
  10 m
2 2  2 kin mg  2.0,5.10
15
16
17
Örnek 9.

18
Örnek 10.

19
Örnek 11.

20
5.4. GÜÇ

Güç, enerji aktarma veya işin yapıldığı süreye oranı olarak tanımlanır.
Bir cisme, bir dış kuvvet uygulandığında, Dt zaman aralığında bu
kuvvetin yaptığı iş DW ise, bu süredeki ortalama güç, yapılan işin
zaman aralığına oranı olarak tanımlanır:

DW
P
Dt
İş enerji teoremine göre, cismin üzerinde yapılan bu iş, cismin enerjisini artırır.
Bu yüzden güç, zaman içinde enerji aktarma hızıdır. Ani güç (P), Dt sıfıra
yaklaşırken, ortalama gücün limit değeridir:

21
Bir cisme ds yerdeğiştirmesi yaptıran bir F kuvvetinin yaptığı iş dW = F.ds olarak
tanımlanır. O halde ani güç

olarak yazılabilir. SI birim sisteminde güç birimi, Watt (W) olarak adlandırılan
J/s’dir. 1 kilowatt-saat (kWh), 1 saatte, sabit bir hızla 1 kW tüketilen veya
dönüştürülen enerji miktarıdır.

1 W =1 J/s = 1 kg.m2/s3
1 hp = 746 W
1 kWh = 3,6.106 J

22
Örnek 12. Pürüzlü bir yüzey üzerinde çekilen blok: Örnek 5.3’deki yüzey 0,15’lik
bir kinetik sürtünme katsayısına sahip ise bloğun son süratini bulunuz.

Çözüm:

23
Örnek 13.

Örnek 14.

24
 5.5. POTANSİYEL ENERJİ

Potansiyel enerji, iş yapabilen veya kinetik enerjiye dönüştürebilen sistemin

depoladığı enerji olarak düşünülebilir. Bu enerji, birbirine kuvvet uygulayan
nesnelerin oluşturduğu bir sitemin düzenlenişi ile ilgilidir.

5.5.1. Kütle-Çekim Potansiyel Enerjisi

Bir cisim, yerçekiminin bulunduğu bir bölgede harekette ise, çekim kuvveti bu
cisim üzerine iş yapabilir. Serbest düşen bir cisim durumunda, çekim kuvvetinin
yaptığı iş, cismin düşey yerdeğiştirmesinin bir fonksiyonudur.

Bir cisim üzerine etkiyen mg kütle çekim kuvvetinin

büyüklüğüyle cismin y yüksekliğinin çarpımına kütle
çekimi potansiyel enerjisi denir ve Ug ile gösterilir.
Ug = mgy (5.14)
Bu potansiyel enerji, kütle çekim kuvveti tarafından
sistemin kinetik enerjisine dönüştürülür. Potansiyel
enerjinin birimi işin birimi ile aynıdır yani joule’dür.
Potansiyel enerji de iş ve kinetik enerji gibi skaler bir
niceliktir.
25
 Kütle çekim kuvvetinin bir cisim üzerinde yaptığı işi bulmaya çalışalım.

Şekildeki gibi başlangıçta yi yüksekliğinde

bulunan m kütleli bir tuğlayı ele alalım. Tuğla
aşağı doğru d kadar yer değiştirmeye mg d

uğradığında kütle çekim kuvvetinin yaptığı Wg işi yi

Wg = (mg).d = (- mg)j.(ys - yi)j
Wg = mgyi - mgys (5.15) ys mg

olur. mgy niceliği sistemin Ug kütle çekim

potansiyel enerjisi olduğuna göre
Wg = Ui – Us = - DUg (5.16)
elde edilir. Yani çekim kuvvetinin yaptığı iş,
potansiyel enerjinin ilk değeriyle son değerinin
farkına eşittir.

26
 5.5.2. Esneklik Potansiyel Enerjisi
m kütleli bir blok, sabit υi ilk hızıyla
sürtünmesiz yatay bir yüzey üzerinde
kaymakta ve hafif, sarmal bir yaya
çarpmaktadır. Yay sıkışırken, blok üzerine
sola doğru bir kuvvet uygular (Fs = – kx)
ve sonunda blok durur. Blok+yay
sisteminin ilk enerjisi, bloğun ilk kinetik Şekil Sürtünmesiz yatay bir yüzey üzerinde kayan bir bloğun hafif bir
enerjisidir. Blok, yayla çarpıştıktan sonra yayla çarpışması.
durduğunda kinetik enerjisi sıfır olur. Yay
kuvveti, korunumlu olduğundan ve sistem
üzerinde iş yapabilecek başka dış kuvvet
bulunmadığından, sistemin toplam
mekanik enerjisi sabit kalmalıdır. O halde,
bloğun kinetik enerjisinden, yayda depo
edilen potansiyel enerjiye bir enerji
aktarımı vardır. Sonunda blok zıt yönde
hareket eder ve ilk kinetik enerjisini
yeniden kazanır.

x = xi’den x = xs’ye hareket eden yayın blok üzerinde yaptığı işi

Ws = ½kxi2 - ½kxs2
olarak yazabiliriz. Buradaki ½kx2 niceliği, yayda depo edilen esneklik potansiyel enerjisi
olarak tanımlanır ve U sembolü ile gösterilir.
U = ½kx2 (5.17)
27
5.6. Korunumlu ve Korunumsuz Kuvvetler

28
Korunumlu bir kuvvetin yaptığı iş, yalnızca parçacığın ilk ve son koordinatlarının
fonksiyonudur. Bu nedenle, bir U potansiyel enerji fonksiyonu tanımlayabiliriz. Buna
göre yapılan iş, potansiyel enerjideki azalmaya eşit olmalıdır. Yani, parçacığı x-
ekseni boyunca hareket ettiren korunumlu F kuvvetinin yaptığı iş

olur. Yani, korunumlu kuvvetin yaptığı iş, potansiyel enerjideki değişimin negatife
eşittir.

Parçacık bir konumdan diğerine hareket ederken, korunumsuz bir kuvvetin yaptığı
iş yola bağlıdır. Hatta bu iş, parçacığın hızı ve öteki niceliklere bağlıdır. Dolayısıyla
yapılan iş, parçacığın sadece ilk ve son koordinatının bir fonksiyonu değildir.
Buradan, korunumsuz bir kuvvetle ilgili potansiyel enerji fonksiyonunun
bulunmadığı sonucunu çıkarırız.

29
 5.7. Mekanik Enerjinin Korunumu

Bir sistemin toplam mekanik enerjisi, kinetik ve potansiyel enerjilerinin toplamı

olarak tanımlanır. E=K+U
E: sistemin toplam mekanik enerjisi
K: Kinetik enerji
U: Potansiyel enerji
Bir parçacığa x ekseni boyunca sadece bir Fx korunumlu kuvveti etki ediyorsa iş-enerji
teoremine göre kuvvetin yaptığı iş, parçacığın kinetik enerjisindeki değişime eşittir:
Wko = DK
Kuvvet korunumlu olduğu için
Wko = - DU
eşitliğini yazabiliriz. Böylece
DK = - DU
veya
DK + DU = D(K + U) = 0 (5.18)
olur. Bu, mekanik enerjinin korunumu kanunudur ve
Ki + Ui = Ks + Us (5.19)
biçiminde de yazılabilir.

O halde, sistemin toplam mekanik enerjisi E’yi kinetik enerji ile potansiyel enerjinin toplamı
olarak tanımlarsak, mekanik enerjinin korunumu
Ei = Es (5.20)
olarak ifade edilebilir.
Mekanik enerjinin korunumu kanunu, iş yapan kuvvet korunumlu bir kuvvet ise, bir sistemin
toplam mekanik enerjisinin sabit kalacağını söyler. Bu, korunumlu bir sistemin kinetik
enerjisi bir miktar artarsa (veya azalırsa), potansiyel enerjinin aynı miktarda azalması (veya
artması) gerektiğini ifade eder. 30
Örnek 15. Şekilde görülen m kütleli bir top h kadar yükseklikten bırakılmıştır.
a) Hava direncini ihmal ederek, yerden bir y-yükseklikte iken topun süratini bulunuz.
b) Top ilk h yüksekliğinden bırakıldığı anda bir vi ilk süratine sahip ise, topun y-deki süratini
hesaplayınız.
Çözüm:

31
Örnek 16. Bir sarkaç şekildeki gibi L uzunluklu hafif ipe bağlı m kütleli bir küreden oluşuyor. İp
düşeyle θ açısı yaptığında, küre durgun olarak bırakılıyor.
a) Küre en alt nokta olan B noktasına geldiğinde sürati ne olur?
b) B noktasında iken ipteki TB gerilmesi nedir?

32
Örnek 17. Bir oyuncak tüfengin atış işleyim (mekanizma) şekilde gösterildiği gibi bilinmeyen kuvvet
sabitli bir yaydan oluşmuştur. Yay 0,0120 m sıkıştırıldığında tüfenk düşey olarak ateşlendiğinde 35 g’lık
bir mermiyi ateşleme öncesi konumunun üzerinde 20 m’lik bir maksimum yüksekliğe fırlatabilmektedir.
Tüm direniş kuvvetlerini ihmal ederek yay sabitini bulunuz.

33
Örnek 18.

34
Örnek 19.

Örnek 20.

35
Örnek 21.

36
Örnek 22.

37
Örnek 23.

38
 5.7.2.Korunumsuz Kuvvetlerin Yaptığı İş

Bir parçacık üzerinde tüm korunumsuz kuvvetlerin yaptığı iş Wksuz, tüm korunumlu
kuvvetlerin yaptığı iş Wko ise, iş-enerji teoremini
Wksuz + Wko = DK (5.21)
olarak yazabiliriz. Wko = -DU olduğundan
Wksuz = DK + DU = (Ks - Ki) + (Us - Ui) (5.22)
olur. Yani, tüm korunumsuz kuvvetlerin yaptığı iş, kinetik enerjideki değişim ile
potansiyel enerjideki değişimin toplamına eşittir. Toplam mekanik enerji E = K + U ile
verildiği için,
Wksuz = (Ks+Us) - (Ki+Ui) = Es - Ei (5.23)
olarak ifade edilir. Yani, tüm korunumsuz kuvvetlerin yaptığı iş, sistemin toplam
mekanik enerji değişimine eşittir.

39
5.8. KORUNUMLU KUVVETLERLE POTANSİYEL ENERJİ ARASINDAKİ BAĞINTI

eşitliğine göre korunumlu bir kuvvetin etkisi altında hareket eden bir parçacığın
potansiyel enerjisindeki değişme, kuvvetin yaptığı işin negatifine eşittir. Sistem,
sonsuz küçük bir dx yerdeğiştirmesine uğrarsa, potansiyel enerjisindeki sonsuz
küçük dU değişmesini

dU = - Fxdx (5.24)
olarak yazabiliriz. Dolayısıyla korunumlu kuvvet potansiyel enerji fonksiyonuna
Fx = - dU/dx (5.25)
eşitliğiyle bağlıdır. Yani, korunumlu kuvvet potansiyel enerjinin x’e göre türevinin
negatifine eşittir.

40
41
Örnek 24.

42
Örnek 25.

43
Örnek 26. Sürtünme katsayısı µ = 0.5 ve eğimi 37°
olan bir düzlemin alt ucundaki A noktasından 1 kg kütleli
bir blok 10 m/s ilk hızıyla düzlem boyunca yukarı yönde
fırlatılıyor. Eğik düzlemin üst ucuna tespit edilmiş olan k =
100 N/m sabitli bir yayın serbest B ucu, A noktasından 2 m
uzaklıktadır. (a) Blok B noktasına vardığında hızı ne kadar
olur? (b) Blok yayı en fazla ne kadar sıkıştırır? Cevap: (a)
7,7 m/s (b) 0,68 m

*Bekir Karaoğlu, Üniversiteler için Fizik, Seçkin Yayıncılık. 44

Örnek 27. L = 50 cm yarıçaplı bir ipin ucuna bağlanan m kütlesi, en alttaki
A noktasından yatay VA hızıyla atılıyor. En üstteki B noktasından geçerken ipin
gevşememesi için hangi VA hızıyla atılmalıdır? Cevap: VA =5 m/s

*Bekir Karaoğlu, Üniversiteler için Fizik, Seçkin Yayıncılık.

45
Örnek 28. m1 = 1 kg ve m2 = 2kg blokları
sürtünmesiz bir makaradan geçen hafif bir iple
birbirlerine bağlanmışlardır. m1 kütlesi sürtünme
katsayısı µ = 0.4 olan yatay düzlemde k = 100 N/m
sabitli bir yaya bağlanırken, m2 kütlesi serbestçe
sarkmaktadır. Yay normal uzunluğundayken, iki blok
serbest bırakılıyor. m2 kütlesinin en fazla ineceği h
mesafesini hesaplayınız. Cevap: h=0,32 m

*Bekir Karaoğlu, Üniversiteler için Fizik, Seçkin Yayıncılık.

46
Örnek 29. m = 1 kg kütleli bir blok sürtünmesiz
yatay bir düzlemde, yay sabitleri k1 = 30 N/m ve k2 =
70 N/m olan iki yaya birlikte bağlanmıştır. Başlangıçta
yaylar normal uzunluğunda ve blok dengededir. Blok
denge konumundan itibaren, sağa doğru x0 = 50 cm
kadar çekilip bırakılıyor. (a) Blok denge konumundan
40 cm uzaklıktayken hızı ne olur? (b) Bloğun
maksimum hızı ne olur ve bu hıza nerede erişir?
Cevap: (a) v=3 m/s (b) x=0 ve vmax =5 m/s

*Bekir Karaoğlu, Üniversiteler için Fizik, Seçkin Yayıncılık.

47
 Problemler

48
1), 2) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
 (a)
K  12 (1.4  108 kg)(1.2  104 m/s) 2  1.0  1016 J

1.0 1016 J
(b)  2.4
4.184 1015 J

4)

K1  12 mv12  12 (7.00 kg)(4.00 m/s)2  56.0 J

Wtot  K2  K1,
(a) WF  ( F cos )s  (10.0 N)(cos0)(3.0 m)  30.0 J
K2  Wtot  K1
2K 2 2(86.0 J)
K2  Wtot  K1  30.0 J  56.0 J  86.0 J. K 2  12 mv22 ; v2    4.96 m/s
m 7.00 kg
F  max
F 10.0 N
ax    1.43 m/s 2
(b) m 7.00 kg

v22x  v12x  2a2 ( x  x0 )

v2 x  v12x  2ax ( x  x0 )  (4.00 m/s)2  2(1.43 m/s2 )(3.0 m)  4.96 m/s
49
3,4) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
 5)
(a) Wtot  K2  K1

  k mgs   12 mv02

v02
s
2k g

(b) (i) kb  2ka v0b  2v0a

(iii)
v02
s k   constant
kb  2ka
sabit
. 2g

sa ka  sb kb sk 1

2
  constant
sabit
v0 2g
 
sb   ka  sa  sa / 2 sa  ka sb  kb
  kb   2
v02a v0b
(ii)
v0b  2v0a    v  1
2

sb  sa  ka  0b   sa   (2) 2  2sa
s 1  kb  v0 a  2
  constant
sabit
v0 2k g
2

sa sb

v02a v02b
2
v 
sb  sa  0b   4sa
 v0 a  50
5) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
6)

7)

51
6,7) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
8)

9)

52
8,9) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
10)

W
P W  PDt  (100 W)(3600 s)  3.6  105 J
Dt
K  3.6  105 J
2K 2(3.6 105 J)
v   100 m/ s
m 70 kg

11)
1 W  1 J/s
1 yıl= 1 yr  3.16  10 s
7

(a) (1.0  1019 J / yr)

 3.2  1011 W.
(3.16  10 s / yr)
7

(b)
3.2  1011 W
 1.1 kW/person.
kW/Kişi
3.0  108 Kişi
folks

3.2  1011 W
(c)
A  8.0  108 m 2  800 km 2 .
(0.40)1.0  10 W / m
3 2

53
10,11) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
12)
F  k mg.

Ortalama güç P  F vav

v2  v1  8.00 m/s  0 
Ortalama hızı vav     4.00 m/s
2  2 

P  Fvav   0.200   20.0 kg   9.80 m/s 2    4.00 m/s   157 W

13)

P  Fv  mgv  (700 kg)(9.80 m/s 2 )(2.5 m/s)  17.15 kW.

17.15 kW/75 kW  0.23.

54
12,13) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
14)

55
14) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
15)
(a) Wtot  K2  K1
K1  12 mv12  12 (80.0 kg)(5.00 m/s)2  1000 J
K 2  12 mv22  12 (80.0 kg)(1.50 m/s) 2  90 J

Wtot  90 J  1000 J  910 J

(b)

Wtot  Wyou  Wgravity .

w  mg  (80.0 kg)(9.80 m/s 2 )  784 N,

G
Wgravity  ( F cos  ) s  (784 N)(5.20 m)cos180  4077 J

Wyou  Wtot  Wgravity  910 J  (4077 J)  3170 J

56
15) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
 16)

57
16) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
 17)

58
17) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
 18)

(a)
W  mgh,  1  103 m3 
V  (7500 L)    7.50 m .
3

 1L 
m  density
m=yoğunluk x hacim
volume  (1.05  103 kg/m3 )(7.50 m3 )  7.875  103 kg

W  mgh  (7.875  103 kg)(9.80 m/s 2 )(1.63 m)  1.26  105 J.

DW 1.26  105 J
(b) Pav    1.46 W.
Dt (24 h)(3600 s/h)

59
18) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
19)

60
19) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
20)

61
20) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
21)

y2  y1  a sin 
Wother  DK  DU
Yayın uzama miktarı a kadardır

Blok yavaşça hareket ediyorsa kinetik enerji sabit olarak alınabilir. Buradan F
kuvvetinin yaptığı iş potansiyel enerjideki artışa eşittir. Yani

DU  mga sin   12 k (a ) 2

62
21) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
22)

63
22) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
23)

64
23) Sears ve Zemansky’nin Üniversite Fiziği Cilt 1, Pearson Education Yayıncılık.
24) m = 1 kg kütleli bir blok sürtünmesiz yatay bir
düzlemde, yay sabitleri k1 = 30 N/m ve k2 = 70 N/m
olan iki yaya birlikte bağlanmıştır. Başlangıçta yaylar
normal uzunluğunda ve blok dengededir. Blok denge
konumundan itibaren, sağa doğru x0 = 50 cm kadar
çekilip bırakılıyor. (a) Blok denge konumundan 40 cm
uzaklıktayken hızı ne olur? (b) Bloğun maksimum hızı
ne olur ve bu hıza nerede erişir? Cevap: (a) v=3 m/s (b)
x=0 ve vmax =5 m/s

25) m = 1 kg kütleli bir blok sürtünmesiz yatay bir

düzlemde, yay sabitleri k1 = 30 N/m ve k2 = 70 N/m
olan iki yaya birlikte bağlanmıştır. Başlangıçta yaylar
normal uzunluğunda ve blok dengededir. Blok denge
konumundan itibaren, sağa doğru x0 = 50 cm kadar
çekilip bırakılıyor. (a) Blok denge konumundan 40 cm
uzaklıktayken hızı ne olur? (b) Bloğun maksimum hızı
ne olur ve bu hıza nerede erişir? Cevap: (a) v=3 m/s (b)
x=0 ve vmax =5 m/s
*Bekir Karaoğlu, Üniversiteler için Fizik, Seçkin Yayıncılık.
65
26) m = 1 kg kütleli bir blok sürtünmesiz yatay bir düzlemde, yay
sabitleri k1 = 30 N/m ve k2 = 70 N/m olan iki yaya birlikte bağlanmıştır.
Başlangıçta yaylar normal uzunluğunda ve blok dengededir. Blok denge
konumundan itibaren, sağa doğru x0 = 50 cm kadar çekilip bırakılıyor.
(a) Blok denge konumundan 40 cm uzaklıktayken hızı ne olur? (b)
Bloğun maksimum hızı ne olur ve bu hıza nerede erişir? Cevap: (a) v=3
m/s (b) x=0 ve vmax =5 m/s

*Bekir Karaoğlu, Üniversiteler için Fizik, Seçkin Yayıncılık.

66
27) m = 1 kg kütleli bir blok sürtünmesiz yatay bir
düzlemde, yay sabitleri k1 = 30 N/m ve k2 = 70 N/m
olan iki yaya birlikte bağlanmıştır. Başlangıçta yaylar
normal uzunluğunda ve blok dengededir. Blok denge
konumundan itibaren, sağa doğru x0 = 50 cm kadar
çekilip bırakılıyor. (a) Blok denge konumundan 40 cm
uzaklıktayken hızı ne olur? (b) Bloğun maksimum hızı
ne olur ve bu hıza nerede erişir? Cevap: (a) v=3 m/s (b)
x=0 ve vmax =5 m/s

*Bekir Karaoğlu, Üniversiteler için Fizik, Seçkin Yayıncılık.

67
28) m = 1 kg kütleli bir blok sürtünmesiz yatay bir
düzlemde, yay sabitleri k1 = 30 N/m ve k2 = 70 N/m
olan iki yaya birlikte bağlanmıştır. Başlangıçta
yaylar normal uzunluğunda ve blok dengededir.
Blok denge konumundan itibaren, sağa doğru x0 =
50 cm kadar çekilip bırakılıyor. (a) Blok denge
konumundan 40 cm uzaklıktayken hızı ne olur? (b)
Bloğun maksimum hızı ne olur ve bu hıza nerede
erişir? Cevap: (a) v=3 m/s (b) x=0 ve vmax =5 m/s

*Bekir Karaoğlu, Üniversiteler için Fizik, Seçkin Yayıncılık.

68
29) Yay sabiti k 500 N /m olan bir yaylı tabanca
50 g lık mermiler atabilmektedir. Bu tabancanın
yatayla 37° açı altında gönderdiği bir merminin 180
cm maksimum yüksekliğe eriştiği gözlenmektedir.
(a) Merminin ilk hızını, (b) Yayın sıkışma miktarını
bulun. Cevap: (a) 10 m/s (b) 0,1 m

*Bekir Karaoğlu, Üniversiteler için Fizik, Seçkin Yayıncılık.

69
30) R yarıçaplı sürtünmesiz bir küre yüzeyinin tepe noktasına bırakılan bir
bilya yüzeyden aşağı kaymaya başlıyor. Hangi  açısında yüzeyi terkeder? (Yol
gösterme: Yüzeyi terkettiği yerde normal tepki kuvveti sıfır olur. Merkezcil
kuvvet ise ağırlığın merkeze yönelik bileşenidir.) Cevap:  =48o

*Bekir Karaoğlu, Üniversiteler için Fizik, Seçkin Yayıncılık.

70