Bài 5: C‹C VÀ »I C‹C

1. Hai i∫m liên hÒp vÓi nhau Ëi vÓi mÎt ˜Ìng tròn: Hai i∫m M và N gÂi là liên
hÒp vÓi nhau Ëi vÓi ˜Ìng tròn (O), n∏u ˜Ìng tròn ˜Ìng kính M N tr¸c giao vÓi ˜Ìng
lh
tròn (O). Kí hiªu M ! N.
(O)

N∏u ˜Ìng thØng M N c≠t ˜Ìng tròn (O) t§i hai i∫m A, B thì i∑u kiªn c¶n và ı ∫ M
và N liên hÒp vÓi nhau Ëi vÓi ˜Ìng tròn (O) là (M N AB) = 1.

Nh™n xét: Hai i∫m M và N có th∫ liên hÒp vÓi nhau Ëi vÓi ˜Ìng tròn (O) mà ˜Ìng
thØng M N không c≠t ˜Ìng tròn này.

2. ‡nh lí: Quˇ tích nh˙ng i∫m liên hÒp cıa mÎt i∫m khác tâm cıa mÎt ˜Ìng tròn là
mÎt ˜Ìng thØng.
Ch˘ng minh. Xét i∫m M khác tâm cıa ˜Ìng tròn (O; R). GÂi N là i∫m liên hÒp cıa
M Ëi vÓi ˜Ìng tròn (O) và H là hình chi∏u cıa N lên M O. Ta ch˘ng minh t™p hÒp các
i∫m N là mÎt ˜Ìng thØng.
2

M và N liên hÒp vÓi nhau Ëi vÓi ˜Ìng tròn (O)

() (M N ) ? (O)
() PO/(M N ) = R2
() OH · OM = R2
Tích OH · OM là h¨ng sË và các i∫m O, M cË ‡nh nên H cË ‡nh. Quˇ tích N là ˜Ìng
thØng M vuông góc vÓi M O t§i i∫m H. Ta gÂi M là c¸c cıa ˜Ìng thØng M Ëi vÓi
˜Ìng tròn (O) và M là ˜Ìng Ëi c¸c cıa M Ëi vÓi ˜Ìng tròn (O).

Nh™n xét:
• Tâm ˜Ìng tròn không có ˜Ìng Ëi c¸c và ˜Ìng Ëi c¸c thì không i qua tâm ˜Ìng
tròn.
• i∫m M càng xa tâm thì M càng g¶n tâm và ng˜Òc l§i:
M  ngoài (O) () M c≠t (O).
M  trên (O) () M ti∏p xúc (O).
M  trong (O) () M không c≠t (O).
3. Cách d¸ng ˜Ìng Ëi c¸c cıa mÎt i∫m Ëi vÓi ˜Ìng tròn b¨ng ti∏p tuy∏n:
 3

4. Bài toán: Cho mÎt t˘ giác toàn ph¶n gÁm 4 c§nh EC, ED, AD, BC vÓi 6 ønh A, B,
C, D, E, F và 3 ˜Ìng chéo AB, CD, EF . Ch˘ng minh r¨ng mÈi ˜Ìng chéo cıa t˘ giác
toàn ph¶n b‡ hai ˜Ìng chéo còn l§i chia i∑u hòa. ChØng h§n ˜Ìng chéo CD c≠t AB và
EF t§i M và Q thì (M QCD) = 1.

M C QC
Ch˘ng minh. Ta c¶n ch˘ng minh : = 1.
M D QD
Xét tam giác ECD và cát tuy∏n M AB. Áp dˆng ‡nh lí Ménélaus ta có:

M C BD AE
· · =1
M D BE AC
4

Áp dˆng ‡nh lí Céva cho tam giác ECD và các ˜Ìng thØng Áng quy EQ, CB và DA ta
có:
QC BD AE
· · = 1
QD BE AC
Chia hai bi∫u th˘c theo v∏ ta có i∑u c¶n ch˘ng minh.

Cách d¸ng ˜Ìng Ëi c¸c cıa mÎt i∫m Ëi vÓi ˜Ìng tròn b¨ng cát tuy∏n:
∫ d¸ng ˜Ìng Ëi c¸c cıa mÎt i∫m M Ëi vÓi mÎt ˜Ìng tròn tâm O cho tr˜Óc, ta v≥
hai cát tuy∏n M AB và M CD, AC và BD c≠t nhau t§i i∫m E, AD và BC c≠t nhau t§i
i∫m F . Khi ó EF là ˜Ìng Ëi c¸c cıa i∫m M Ëi vÓi (O).

5. ‡nh lí cÏ b£n: Ëi vÓi mÎt ˜Ìng tròn cho tr˜Óc, n∏u ˜Ìng Ëi c¸c cıa i∫m M i
qua i∫m N thì ˜Ìng Ëi c¸c cıa i∫m N i qua i∫m M .
Ch˘ng minh. N∏u ˜Ìng Ëi c¸c cıa i∫m M i qua i∫m N thì M và N liên hÒp vÓi nhau
Ëi vÓi ˜Ìng tròn cho tr˜Óc ó. Vai trò cıa M và N là bình Øng. ˜Ìng Ëi c¸c cıa i∫m
N ch˘a tßt c£ các i∫m liên hÒp vÓi N nên M thuÎc ˜Ìng thØng này.

Hª qu£: N∏u ba i∫m thØng hàng trên ˜Ìng thØng không qua O thì ba ˜Ìng Ëi c¸c
cıa chúng Áng quy t§i c¸c cıa và ng˜Òc l§i.

Tam giác t¸ Ëi c¸c: MÎt tam giác ˜Òc gÂi là t¸ Ëi c¸c Ëi vÓi mÎt ˜Ìng tròn
n∏u mÈi ønh cıa nó có ˜Ìng Ëi c¸c là c§nh Ëi diªn.
Tính chßt: MÎt tam giác t¸ Ëi c¸c vÓi ˜Ìng tròn (O) thì nh™n O làm tr¸c tâm.
 5

Ví dˆ 1: Cho hình thang vuông ABCD vuông t§i A và D. GÂi M là trung i∫m cıa AD.
Hai ˜Ìng thØng l¶n l˜Òt qua A, D và vuông góc vÓi M B, M C c≠t nhau t§i N . Ch˘ng
minh r¨ng: M N vuông góc vÓi BC.
Ch˘ng minh.

V≥ ˜Ìng tròn ˜Ìng kính AD. AB vuông góc vÓi ˜Ìng kính nên AB là ˜Ìng Ëi c¸c
cıa A Ëi vÓi (AD). B thuÎc ˜Ìng Ëi c¸c cıa A nên A thuÎc ˜Ìng Ëi c¸c cıa B. L§i
có AN vuông góc vÓi M B nên AN là ˜Ìng Ëi c¸c cıa B.
T˜Ïng t¸, DN là ˜Ìng Ëi c¸c cıa C. Suy ra N thuÎc ˜Ìng Ëi c¸c cıa B và C, hay
BC là ˜Ìng Ëi c¸c cıa N .
Theo tính chßt ˜Ìng Ëi c¸c thì M N vuông góc vÓi BC.

Ví dˆ 2: Cho tam giác ABC không cân t§i A nÎi ti∏p trong mÎt ˜Ìng tròn tâm O.
Hai ti∏p tuy∏n t§i B và C c≠t nhau t§i I. ˜Ìng thØng qua I và song song vÓi ti∏p tuy∏n
t§i A c≠t AB, AC l¶n l˜Òt t§i M , N . Ch˘ng minh r¨ng IM = IN .
6

Nh™n thßy cát tuy∏n M N song song vÓi ti∏p tuy∏n t§i A. Ta ch˘ng minh chùm các ˜Ìng
thØng AM , AN , AI và ti∏p tuy∏n t§i A là chùm i∑u hòa.

Tam giác ABC không cân, ˜Ìng thØng BC c≠t ti∏p tuy∏n t§i A và AI l¶n l˜Òt t§i P và
Q.
BC là ˜Ìng Ëi c¸c cıa I và P thuÎc BC nên I thuÎc ˜Ìng Ëi c¸c cıa P . ( ‡nh lí cÏ
b£n)
M∞t khác AP là ti∏p tuy∏n t§i A vÓi (O) nên AP là ˜Ìng Ëi c¸c cıa A. P thuÎc ˜Ìng
Ëi c¸c cıa A nên A thuÎc ˜Ìng Ëi c¸c cıa P .
lh
Suy ra AI là ˜Ìng Ëi c¸c cıa P . Mà Q thuÎc AI nên P ! Q.
(O)
T¯ ây ta có (BCP Q) = 1 hay chùm các ˜Ìng thØng AM , AN , AI và ti∏p tuy∏n t§i A
là chùm i∑u hòa. Cát tuy∏n M N song song vÓi mÎt ˜Ìng thØng trong chùm nên ch≠n 3
˜Ìng thØng còn l§i thành hai o§n thØng b¨ng nhau, M I = N I.

BÀI TäP

Bài 1. Cho hai i∫m A, B cË ‡nh thuÎc ˜Ìng tròn (O) sao cho AB không là ˜Ìng kính.
CD là hai i∫m thay Íi trên (O). AC c≠t BD t§i i∫m M ; AD c≠t BC t§i i∫m N ; CD
c≠t AB t§i i∫m I.
 7

a) Ch˘ng minh r¨ng M và I liên hÒp vÓi nhau Ëi vÓi (O).

b) Ch˘ng minh r¨ng M N i qua mÎt i∫m cË ‡nh.

Bài 2. Cho tam giác ABC nÎi ti∏p trong ˜Ìng tròn (O). GÂi D và D0 là chân hai ˜Ìng
phân giác trong và ngoài cıa góc A, i∫m P là giao i∫m cıa hai ti∏p tuy∏n cıa (O) t§i B
và C. GÂi I là trung i∫m DD0 . Ch˘ng minh r¨ng I là c¸c cıa AP Ëi vÓi (O).

Bài 3. Cho ˜Ìng tròn (O) ˜Ìng kính AB. ˜Ìng thØng d vuông góc vÓi AB t§i i∫m
I  ngoài ˜Ìng tròn. i∫m M thay Íi trên (O), M A và M B c≠t d l¶n l˜Òt t§i P và Q.
˜Ìng thØng QA c≠t (O) t§i N .
a) Ch˘ng minh r¨ng các i∫m B, N , P thØng hàng.
b) Ch˘ng minh r¨ng M N i qua mÎt i∫m cË ‡nh.

Bài 4. T¯ i∫m P ngoài ˜Ìng tròn (O), v≥ các ti∏p tuy∏n P A và P B vÓi ˜Ìng tròn
ó. T¯ B v≥ ˜Ìng thØng BD vuông góc vÓi ˜Ìng kính AC t§i D. Ch˘ng minh r¨ng P C
i qua trung i∫m cıa BD.

Bài 5. Ba c§nh BC, CA, AB cıa tam giác ABC ti∏p xúc vÓi ˜Ìng tròn nÎi ti∏p l¶n
l˜Òt t§i M , N , P . ˜Ìng kính qua M c≠t N P t§i Q. Ch˘ng minh r¨ng AQ qua trung i∫m
cıa BC.

Bài 6. Cho góc xOy cË ‡nh và mÎt i∫m A cË ‡nh n¨m trên tia Ox. ˜Ìng tròn tâm I
thay Íi nh˜ng luôn ti∏p xúc vÓi hai tia Ox và Oy. GÂi ti∏p i∫m cıa (I) vÓi Ox và Oy l¶n
l˜Òt là B, C. T¯ A k¥ ti∏p tuy∏n AD ∏n ˜Ìng tròn (I) (D là ti∏p i∫m và D khác B).
˜Ìng thØng OI c≠t BD t§i i∫m E. GÂi d là ˜Ìng thØng qua I và vuông góc vÓi CE.
Ch˘ng minh r¨ng khi ˜Ìng tròn (I) di Îng (nh˜ng th‰a mãn yêu c¶u bài toán) thì d luôn
i qua mÎt i∫m cË ‡nh.