โคลงสี่สุภาพ

บันไดร้อยกรอง อ่านทานองคล้องใจ
 โคลง
โคลง คือค าประพันธ์ชนิดหนึ่ง ซึ่งมีวิธีเรียบเรียงถ้อยค า
เข้าคณะ มีกาหนดเอกโท และสัมผัส แต่มิได้บัญญัติ บังคั บ ครุลหุ
โคลงแบ่งออกเป็น 3 ชนิด คือ
• โคลงสุภาพ
• โคลงดั้น
• และโคลงโบราณ
 °
โคลงสุภาพ แบ่งออกเป็น 7 ชนิด คือ

¥
๑. โคลง ๒ สุภาพ
๒. โคลง ๓ สุภาพ
๓. โคลง ๔ สุภาพ
๔. โคลง ๔ ตรีพิธพรรณ
๕. โคลง ๕ หรือมณฑกคติ (ปัจจุบันไม่นิยมแต่งกันแล้ว)
๖. =
โคลง ๔ จัตวาทัณฑี
๗. โคลงกระทู้
 โคลงดั้น แบ่งออกเป็น 6 ชนิด คือ
๑. โคลง ๒ ดั้น
๒. โคลง ๓ ดั้น
๓. โคลงดั้นวิวิธมาลี
๔. โคลงดั้นบาทกุญชร
๕. โคลงดั้นตรีพิธพรรณ
๖. โคลงดั้นจัตวาทัณฑี
โคลงโบราณ มีลักษณะคล้ายโคลงดั้นวิวิธมาลี แต่ ไม่
บังคับเอกโท มีบังคับแต่เพียงสัมผัสเท่านั้น เป็นโคลง
ที่ไทยเราแปลงมาจากกาพย์ในภาษาบาลี อันมีชื่อ ว่า
คัมภีร์กาพยสารวิลาสินี ซึ่งว่าด้วยวิธีแต่งกาพย์ต่าง ๆ
์

มีอยู่ ๑๕ กาพย์ด้วยกัน แต่มีลักษณะเป็นโคลงอย่าง

แบบไทยอยู่ ๘ ชนิด เพราะเหตุที่ไม่มีบังคับเอกโท จึง
เรียกว่า โคลงโบราณ นอกนั้น มีลักษณะเป็นกาพย์แท้
 โคลงโบราณ แบ่งออกเป็น 6 ชนิด คือ
๑. โคลงวิชชุมาลี
๒. โคลงมหาวิชชุมาลี
๓. โคลงจิตรลดา
๔. โคลงมหาจิตรลดา
๕. โคลงสินธุมาลี
๖. โคลงมหาสินธุมาลี
๗. โคลงนันททายี
๘. โคลงมหานันททายี
 โคลงสี่สุภาพ
โคลงสี่สุภาพ เป็นโคลงชนิดหนึ่งที่กวีนิยมแต่งมากที่สุด ด้วยเสน่ห์ของ
การบังคับวรรณยุกต์เอกโทอันเป็นมรดกของภาษาไทยที่ลงตัวที่สุด
คาว่า สุภาพ หรือ เสาวภาพ หมายถึงคาที่
มิได้มีรูปวรรณยุกต์

โคลงสี ่ส ุ ภาพเป็ น ค าประพั น ธ์ ท ี่ ก วี

ชอบแต่งและผ่านการพัฒนามายาวนาน
จนมี ฉ ั น ทลั ก ษณ์ ท ี ่ ล งตั ว และเป็ น แบบ
ฉบับดังที่ยึดถือกันในปัจจุบัน
แผนผังโคลงสี่สุภาพ

คาเอก
คาโท
คาสามัญ
คาสร้อย
_
 ข้อบังคับของโคลงสี่สุภาพ
.

๑. บทหนึ่งมี ๔ บรรทัด
๒. วรรคหน้าของทุกบรรทัด มี ๕ พยางค์ วรรคหลังของ
บรรทั ด ที ่ ๑ - ๓ มี ๒ พยางค์ บรรทั ด ที ่ ๔ มี ๔ พยางค์
สามารถท่องจานวนพยางค์ได้
๓. มีตาแหน่งสัมผัสตามเส้นโยง
๔. บังคับรูปวรรณยุกต์ เอก ๗ โท ๔
 ร

คณะของโคลงสี่สุภาพ

• บทหนึ่งมี ๔ บาท
• วรรคหน้า ของทุกบาท มี ๕ คา
• วรรคหลัง บาทที่ ๑ - ๓ มี ๒ คา
บาทที่ ๔ มี ๔ คา
รวมทั้งหมด โคลงสี่สุภาพมี ๓๐ คา
• คาสร้อย จะอยู่บาทที่ ๑ และบาทที่ ๓
สร้อย ๒ คา มักลงท้ายด้วย นา แฮ เฮย เพื่อรับคา ต่อคา เชื่อมคา
• บังคับรูปวรรณยุกต์ เอก ๗ โท ๔
 .

• คาสุดท้ายของบาทที่ ๑ สัมผัสกับคาที่ ๕ ของวรรคแรกในบาทที่ ๒ และ ๓

• คาสุดท้ายของบาทที่ ๒ สัมผัสกับคาที่ ๕ ของวรรคแรกในบาทที่ ๔
• หากแต่งหลายบทคาสุดท้ายของบทแรกส่งสัมผัสไปยังคาที่ ๑
หรือ ๒ หรือ ๓ ของวรรคแรกในบทต่อไป
 แม่บทโคลงสี่สุภาพ
เสียงลือเสียงเล่าอ้าง อันใด พี่เอย
เสียงย่อมยอยศใคร ทั่วหล้า
สองเขือพี่หลับใหล ลืมตื่น ฤาพี่
สองพี่คิดเองอ้า อย่าได้ถามเผือ
(ลิลิตพระลอ)

คาเอก : เล่า ย่อม ทั่ว พี่ ตื่น พี่ อย่า (รวม ๗ คา)
คาโท : อ้าง หล้า อ้า ได้ (รวม ๔ คา)
คาสร้อย : พี่เอย ฤาพี่
 การอ่านโคลงสี่สุภาพ
เสียงลือ/เสียงเล่าอ้าง/ อันใด/พี่เอย/
เสียงย่อม/ยอยศใคร/ ทั่วหล้า/
สองเขือ/พี่หลับใหล/ ลืมตื่น/ฤาพี่/
สองพี/่ คิดเองอ้า/ อย่าได้/ถามเผือ//
(ลิลิตพระลอ)
สิ่งที่ควรรู้เกี่ยวกับการแต่งโคลงสี่

ค ำเอก คือ ค าที่มีรูปวรรณยุกต์เอกก ากับ

เช่น แม่ พ่อ พี่ ปู่ ย่า ทั่ว รั่ว มั่ว เป็นต้น

ค ำโท คือ ค าที่มีรูปวรรณยุกต์โท

กากับ เช่น บ้าน ม้า ช้าง น้า ป้า ข้า เป็นต้น
 1 ป
กรณีที่ไม่สามารถหาพยางค์ที่มีรูป
วรรณยุกต์ตามต้องการได้ให้ใช้ เอก
โทษ และโทโทษ
- เอกโทษ และโทโทษ คืออะไร?
 คำเอกโทษ
คำเอกโทษ คือการนาคาที่ปกติใช้วรรณยุกต์โทกากับมา มาใช้ วรรณยุกต์เอก
กากับแทน เพื่อใช้แทนที่คาเอก ในตาแหน่งบังคับของโคลง เช่น

หมั้นหมาย เขียนเป็น มั่นหมาย มั่น เป็นคาเอกโทษ

เขี้ยวคม เขียนเป็น เคี่ยวคม เคี่ยวเป็นคาเอกโทษ
 ์

คำโทโทษ
คำโทโทษ คือการนาคาที่ปกติใช้วรรณยุกต์เอกกากับ มาใช้วรรณยุกต์โทกากับ
แทน เพื่อให้ใช้แทนคาโทในตาแหน่งบังคับ เช่น

หยอกเล่น เขียนเป็น หยอกเหล้น เหล้น เป็นคาโทโทษ

มั่นคง เขียนเป็น หมั้นคง หมั้น เป็นคาโทโทษ
ชมพู่ เขียนเป็น ชมผู้ ผู้ เป็นคาโทโทษ
 คำตำย คำตำย
คำตำย คาที่ประสมด้วยสระเสียงสั้นใน แม่ ก กา และคาที่มีตัวสะกดในแม่
กก กบ กด ซึ่งไม่มีรูปวรรณยุกต์ เช่น

คบกากาโหดให้ เสียพงศ์
พาตระกูลเหมหงส์ แหลกด้วย
คำเป็น คือ คาที่ประสมด้วยสระเสียงยาวไม่มีตัวสะกด เช่น ราชา มีดี ถ้ามี
ตั ว สะกดก็ จ ะต้ อ งสะกดในมาตราแม่ กง กน กม เกย เกอว รวมทั ้ ง สระ
อา ใอ ไอเอา
 คำสร้อย
คำสร้อย คือ คำที่เติมลงท้ำยบำทของโคลงเพื่อควำมไพเรำะหรือให้ชั ดเจน
มำกยิ่งขึ้น คำสร้อยจะมี ๒ คำ คำหนึ่งจะมีควำมหมำย อีกคำหนึ่งจะเป็นคำสร้อย
เช่น พ่อ แม่ พี่ เลย นำ ฮำ แฮ แล รำ ฤา เทอญ เอย นอ เฮย เป็นต้น
 หลักกำรแต่งคำประพันธ์
(โคลงสี่สุภำพ)
๑. ตำแหน่งที่บังคับวรรณยุกต์เอกอำจใช้คำตำยแทนได้
๒. คำที่ ๗ ของบำทที่ ๑ และคำที่ ๕ ของบำทที่ ๒ และ ๓ ห้ำมใช้ค ำที่มี
รูปวรรณยุกต์
๓. ค ำสุดท้ำยของบทนิยมใช้เสียงจัตวำและห้ำมใช้ค ำตำยหรือค ำที่มี
รูปวรรณยุกต์
๔. ค ำที ่ ๕ และ ๖ ของทุ ก บำทอำจมี ส ั ม ผั ส พยั ญ ชนะจะท ำให้ โ คลงมี
ควำมไพเรำะ
๕. คำที่ ๔ และ ๕ ของบำทแรกสำมำรถสลับตำแหน่งเอกโท กันได้
 จบ
โคลงสี่สุภาพ