Το Μετατραυματικό σύνδρομο.

Κοντογιάννη Στέλλα ,
Κοινωνική Ανθρωπολόγος, Msc
Εκπαιδευόμενη στη Συμβουλευτική Ψυχολογία

Το Μετατραυματικό σύνδρομο αναφέρεται ως μια κατάσταση που έχει προκληθεί από ένα
καταστροφικό γεγονός, μια σοβαρή περιπέτεια υγείας, ένα σοβαρό ατύχημα ή μια φυσική
καταστροφή, που είτε βίωσε ένα άτομο άμεσα, είτε υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας. Τα
συμπτώματα περιλαμβάνουν: κενά μνήμης γύρω από το συμβάν, αναδρομές στο παρελθόν,
εφιάλτες με στιγμιότυπα από το τραυματικό γεγονός, αδυναμία να σκεφτούν το μέλλον και
έντονο άγχος. Υπάρχουν συχνές εκδηλώσεις ακραίου άγχους, σωματικά συμπτώματα και
κρίσεις πανικού.
Τα περισσότερα άτομα που βίωσαν ή παρέστησαν μπροστά σε ένα βίαιο ή καταστροφικό
γεγονός αντιμετωπίζουν προβλήματα προσαρμογής και λειτουργικότητας που χρειάζονται
συστηματική υποστήριξη για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στο μέτρο του εφικτού. Η
ένταση των επιδράσεων ενός τραυματικού συμβάντος στα άτομα, εξαρτάται σε σημαντικό
βαθμό και από την ηλικία του ατόμου κατά την εποχή του βιώματος, το ρόλο του
υποστηρικτικού δικτύου του και την ύπαρξη ή μη επαγγελματικής ιατρικής και ψυχολογικής
βοήθειας. Ωστόσο, παρόλη την προσπάθεια ελέγχου των εκδηλώσεων του, το
Μετατραυματικό Σύνδρομο συνεχίζει να ασκεί πιέσεις στο άτομο που επηρεάζει και ενίοτε το
άτομο αισθάνεται πλήρως αβοήθητο.
Γεγονότα που υπενθυμίζουν το δυσάρεστο βίωμα
Τα συμπτώματα σωματικά ή συναισθηματικά μπορεί να προκληθούν από χώρους, εικόνες,
στιγμιότυπα ή ήχους που ξυπνούν στο άτομο το δυσάρεστο βίωμα:
● Επίμονες κι αθέλητες αναμνήσεις που εισβάλλουν ξαφνικά σε στιγμές που το άτομο
χαλαρώνει
● Μια αίσθηση ότι το δυσάρεστο συμβάν μπορεί να επαναληφθεί
● Εφιάλτες που το άτομο βλέπει ότι βρίσκεται ακόμα εκεί
● Μια τάση απόσυρσης από τις κοινωνικές συναναστροφές, αποφυγή χώρων ή
δραστηριοτήτων που υπενθυμίζουν το γεγονός
● Μεταβολές στον τρόπο σκέψης του ατόμου και στην διάθεσή του
● Διακυμάνσεις της διάθεσης
● Αίσθημα αναξιότητας, αβοηθητότητας
● Αίσθημα ότι δεν μπορούν να τον καταλάβουν, τάση για απομόνωση
● Δυσκολίες στον ύπνο
● Δυσκολίες στην συγκέντρωση, θολή σκέψη
● Ευερεθιστότητα και παθητική/επιθετική συμπεριφορά
● Αίσθημα βαθιάς ενοχής ή ντροπής
● Αίσθημα γενικευμένου θυμού απέναντι σε οτιδήποτε συμβολίζει τους υπαίτιους του
συμβάντος
Τα συμπτώματα αυτά διαφέρουν ως προς τον τρόπο εκδήλωσής τους ανάλογα με το αν το
άτομο είναι ενήλικο ή ανήλικο. Στα παιδιά κάτω των 5 ετών μπορεί να εκδηλωθεί ως
ανορεξία, προβλήματα ύπνου, υπερβολικό κλάμα, αδυναμία να ηρεμήσουν,
υπερκινητικότητα ή αντίθετα υπερβολική παθητικότητα και απάθεια.
Το καλύτερο είναι από την επόμενη μέρα ενός τραυματικού γεγονότος να υπάρχει ιατρική και
ψυχολογική υποστήριξη και μάλιστα μακράς διαρκείας. Ειδικά σε περίπτωση που τα άτομα
είναι ανήλικα κατά την στιγμή του βιώματος η υποστήριξη είναι απαραίτητη για την όσο το
δυνατόν καλύτερη αντιμετώπιση του Μετατραυματικού Συνδρόμου. Η ανάγκη πρόληψης της
αυτοκαταστροφικής συμπεριφοράς, του αυτοκτονικού ιδεασμού σε τέτοιες περιπτώσεις είναι
προτεραιότητα διαρκής για το άμεσο περιβάλλον αλλά και την ευρύτερη κοινότητα του
ατόμου ή των ατόμων.
Είναι ιδιαίτερα σημαντικό ότι υπάρχουν περιπτώσεις μακράς έκθεσης σε τραυματικά
βιώματα, όπως σε περιπτώσεις πολέμων, ενδοοικογενειακής βίας, ανθυγιεινών συνθηκών
διαβίωσης ή κακοποίησης. Εδώ εντάσσονται και τα άτομα που έχουν βιώσει δύσκολες
διαγνώσεις και θεραπείες, όπως και τα άτομα του περιβάλλοντός τους. Σε αυτές τις
περιπτώσεις γίνεται λόγος στο DSM για μακράς διαρκείας Τραύμα και όχι Μετατραυματικό
Σύνδρομο.

Τόσο το ίδιο το άτομο που έχει βιώσει το τραυματικό γεγονός, όσο και οι άνθρωποι του
περιβάλλοντός του χρειάζεται να έχουν πρόσβαση σε δωρεάν υπηρεσίες ψυχολογικής
υποστήριξης. Χρειάζεται ευαισθητοποίηση των ατόμων του περιβάλλοντος για να
βοηθήσουν το άτομο με το Μετατραυματικό Σύνδρομο να νιώσει αποδεκτό, να πάρει τον
απαραίτητο χρόνο και χώρο χωρίς να νιώθει να τον πιέζουν ή να πρέπει να ανταποκριθεί σε
ένα συγκεκριμένο πρότυπο συμπεριφοράς για το οποίο δεν νιώθει έτοιμο.
Η έγκαιρη αντιμετώπιση και υποστήριξη ατόμων με μακράς διάρκειας Τραύμα και
Μετατραυματικό Σύνδρομο είναι σημαντική για την αποτροπή κινδύνων για το ίδιο το άτομο
αλλά και για το περιβάλλον του. Προκειμένου να γίνει μια έγκαιρη αντιμετώπιση, χρειάζεται
να ξεπεραστεί η άρνηση ότι υπάρχει η ανάγκη υποστήριξης, να ξεπεραστεί ο φόβος για το
στίγμα μιας διαταραχής της ψυχικής υγείας και η απουσία πληροφόρησης. Η παροχή
υποστήριξης είναι σημαντική σε όλα τα περιβάλλοντα: εργασιακό, σχολικό, κοινωνικό.

Η ψυχοεκπαίδευση τόσο των ίδιων των ατόμων, όσο και του περιβάλλοντός του είναι
κομβικής σημασίας για την πρόληψη αλλά και την καλύτερη δυνατή πορεία στην
λειτουργικότητα και την ισορροπία στην καθημερινότητά τους. Η προτροπή του
περιβάλλοντος για να προχωρήσει κάποιος μπροστά, μετά από ένα σοβαρό συμβάν ή μια
σειρά τραυματικών συμβάντων, είναι δυσεφάρμοστη και κάνει τα άτομα να νιώθουν πως δεν
γίνονται κατανοητά. Ουσιαστικά, η προτροπή για “να ξεχάσουν” δείχνει απουσία
ενσυναίσθησης και αυτό είναι που έχουν ανάγκη τα άτομα που βίωσαν κάτι τραυματικό.
Έχουν ανάγκη να νιώσουν αποδεκτά, να νιώσουν ότι είναι σεβαστός ο πόνος που βιώνουν
και χρειάζονται κάποιον/κάποιους δίπλα τους στον αγώνα που κάνουν να ανταπεξέλθουν
στην μετά το τραύμα ζωή τους.

Πηγές και Αναφορές:

● (Post-traumatic stress disorder (PTSD) - Symptoms and causes - Mayo Clinic)
● NIMH » Post-Traumatic Stress Disorder
● Yule, W., Bolton, D., Udwin, O., Boyle, S., O'Ryan, D., & Nurrish, J. (2000).
The Long-term Psychological Effects of a Disaster Experienced in
Adolescence: I: The Incidence and Course of PTSD. The Journal of Child
Psychology and Psychiatry and Allied Disciplines, 41(4), 503-511.
doi:10.1111/1469-7610.00635