Τα διλήμματα και οι αποφάσεις

Kontogianni Stella,
Social Anthropologist, Msc

Counselling Psychology Diploma trainee

kontogianni.s@yahoo.com

Πόσες φορές επιλέγουμε μια λύση επειδή είναι μπροστά μας επειδή δεν
έχουμε υπομονή και δεν δίνουμε χρόνο για να δούμε πιο ξεκάθαρα τα
δεδομένα, να δούμε πώς διαμορφώνονται οι συνθήκες γύρω μας. Οι γρήγορες
αποφάσεις λαμβάνονται συχνά επειδή υπάρχει όντως κάτι επείγον. Όταν
έχουμε κατά νου μια επιλογή χρειάζεται να πάρουμε όσο περισσότερες
πληροφορίες γίνεται για τις δυνατότητες επιλογής, τι μας προσφέρει κάθε
επιλογή και τι χρειάζεται να κάνουμε εμείς για να πάει ομαλά αυτή η επιλογή.
Η επείγουσα επιλογή συνήθως είναι αυτή που λαμβάνεται όταν δεν έχουμε
πλάνο, δεν έχουμε σκεφτεί όλα τα δεδομένα και δεν έχουμε συνειδητοποιήσει
ότι χρειάζεται να προετοιμαστούμε για αυτή την απόφαση.
Ο χαρακτήρας του απρόβλεπτου της ζωής μας υπάρχει, δεν γίνεται να τα
ελέγχουμε όλα. Όταν όμως καταλαγιάσει το άγχος και ο αιφνιδιασμός από
κάτι που αλλάζει απρόβλεπτα, τότε ξανασκεφτόμαστε πιο ψύχραιμα και πιο
καθαρά την στάση μας και την πορεία μας. Εάν η επιλογή που έγινε κατά
τύχην, εξ ανάγκης αποδεικνύεται καλή, δεν την αλλάζουμε, όταν φοβόμαστε
την αλλαγή και την καλύτερη επιλογή επίσης κολλάμε και δυσκολευόμαστε να
πάμε πιο κάτω.
Είναι καλή ιδέα να παίρνουμε αποφάσεις με βάση το συναίσθημα ή μήπως με
βάση την λογική;
Η επιλογή που γίνεται καθαρά ορθολογιστικά, που αγνοεί το συναίσθημα, θα
αναγκαστεί να το βρει μπροστά της. Όταν επιλέγουμε μια δουλειά, μια σχολή,
μια κατοικία, ένα τόπο διακοπών, μια συνεργασία με κάποιο άτομο, τότε αν
αγνοήσουμε το συναισθηματικό μας κόσμο, το πιο πιθανό είναι ότι
προοδευτικά θα νιώθουμε ένα άδειασμα κάθε φορά που θα πρέπει να έρθουμε
αντιμέτωποι με την πραγματικότητα της επιλογής μας. Από τη μια θα μας
σπρώχνει μια δύναμη στην έξοδο, από την άλλη θα έχουμε υπόψη μας τα
θετικά αυτής της επιλογής με βάση τη λογική.
Ενίοτε το συναίσθημα μας δείχνει το δρόμο. Μας κάνει να σκεφτόμαστε
καλύτερα τις ανάγκες μας και το πώς είμαστε στο τέλος της ημέρας με αυτό
που επιλέξαμε. Είμαστε εντάξει; Νιώθουμε καλά; Κάθε φορά που ερχόμαστε
σε επικοινωνία, σε επαφή, σε βίωμα με αυτή την επιλογή, νιώθουμε εντάξει ή
μας πλημμυρίζουν συναισθήματα ανασφάλειας, φόβου, άγχους, θυμού και
ματαίωσης. Εάν πλεονάζουν αυτά τα συναισθήματα προοδευτικά μας κάνουν
να χάσουμε τη διάθεσή μας. Αρχίζουμε να αναβάλλουμε, να ακυρώνουμε, να
νιώθουμε δυσάρεστα σωματικά και ψυχικά κάθε φορά που χρειάζεται να
επικοινωνήσουμε με ανθρώπους που δεν μας ταιριάζουν ως προς το σκεπτικό,
που κάτι δεν μας πάει καλά σε σχέση με αυτούς.
Τα διλήμματα που ακολουθούν μια επιλογή είναι μια ένδειξη του αν αυτή η
επιλογή είναι καλή για εμάς. Αυτό που επίσης χρειάζεται να αναγνωρίσουμε
σε περίπτωση που αντιμετωπίζουμε ένα δίλημμα είναι εάν για την επιλογή μας
εμπιστευόμαστε εμάς και την δική μας κρίση ή υπακούουμε σε προτροπές και
επιρροές άλλων. Οι επιρροές των άλλων ανθρώπων που υπάρχουν στη ζωή
μας δεν είναι απαραίτητο να είναι αρνητικές αλλά συχνά ικανοποιούν βαθιά
ριζωμένες πεποιθήσεις που δυσκολευόμαστε να αντιπαλέψουμε. Σε μια τέτοια
περίπτωση μπορεί ένας άνθρωπος να επιλέξει έναν τομέα δουλειάς ή έναν
τομέα σπουδών που να μην του ταιριάζει πραγματικά αλλά για να συνεχίσει
την παράδοση της οικογένειας
Τα περισσότερα Μοντέλα λήψης αποφάσεων βασίζονται σε ορθολογιστικό
σχεδιασμό(Garcia-Perez, A. Gheriss, F. & Bedford.D., 2019). Ωστόσο, δεν
λαμβάνουν υπόψη κάτι πολύ σημαντικό: Για ποιον λαμβάνουμε την απόφαση;
Για εμάς, για την ομάδα μας που περιλαμβάνει και εμάς ή για τους άλλους;
Εάν η απόφαση που παίρνουμε αφορά εμάς το να λάβουμε υπόψη τις κρίσεις
και τις επιρροές των άλλων, είναι μακροπρόθεσμα επιζήμιο. Ας
αναρωτηθούμε:
● Είναι σημαντική η κρίση των άλλων για την λήψη της απόφασης που
αφορά εμένα;
● Πώς θα είμαι όταν επιλέξω κάτι με βάση την κρίση άλλων;
● Σε πέντε χρόνια από σήμερα, η γνώμη των ανθρώπων αυτών θα έχει
ισχύ;
Εάν σκεφτούμε πώς θα είμαστε με την πραγματικότητα που διαμορφώνει μια
επιλογή, aν ηρεμήσουμε και δούμε ξεκάθαρα την εικόνα μας πώς την
σκεφτόμαστε σε αυτό που πάμε να κάνουμε, θα μας βοηθήσει να εστιάσουμε
στο συναίσθημα που μας δημιουργεί. Εάν είμαστε χαρούμενοι, ήρεμοι,
ενθουσιασμένοι, τότε αξίζει να το επιλέξουμε. Εάν όμως είναι οι άλλοι
χαρούμενοι κι ενθουσιασμένοι αλλά όταν τελειώσει η “γιορτή” και μείνουμε
μόνοι με την επιλογή μας αναρωτηθούμε “τώρα τι κάνω εδώ;” τα νέα δεν είναι
καλά για την πορεία μας εκεί.
Οι αντιστάσεις μας απέναντι στην αυθεντικότητα και την αξία του
συναισθήματός μας τροφοδοτούνται από τις επιρροές των άλλων ή από βαθιά
ριζωμένες αντιλήψεις για εμάς και την αξία μας. Οπότε η λήψη αποφάσεων
στηρίζεται σε στρατηγικούς σχεδιασμούς που προβλέπουν κάποια στάδια
πορείας, λαμβάνουν υπόψη δεδομένα και συνθήκες και καταλήγουν σε μια
λύση. Ωστόσο, λείπει το κεφάλαιο του συναισθηματικού αντίκτυπου τόσο της
διαδικασίας σχεδιασμού της στρατηγικής όσο και κατά την ίδια τη λήψη της
απόφασης. (decision making - style. 4 Types of Decision-Making Styles (With
Examples) | Indeed.com (Ανακτήθηκε 26/05/2022)
Υπάρχουν μοντέλα λήψης απόφασης που βασίζονται στο ένστικτο (Intuitive Models )
Klein, G. (2015). A naturalistic decision making perspective on studying intuitive
decision making. Journal of applied research in memory and cognition, 4(3), 164-
168. λαμβάνουν υπόψη τους περιορισμούς και τις προκαταλήψεις (Marcin S.,
Diekstra, R., 2014)(ICEEPSY, 2013) αλλά λειτουργούν και αυτά σε ένα επίπεδο
ακαδημαϊκής έρευνας και λαμβάνουν υπόψη τους παράγοντες που επηρεάζουν την
λήψη αποφάσεων των υποκειμένων της έρευνας αλλά και των ίδιων των ερευνητών.

Θα ήταν επομένως πιο σημαντικό ένα Μοντέλο λήψης αποφάσεων που θα

περιλαμβάνει μέσα στο σχεδιασμό του και τον συναισθηματικό αντίκτυπο της
σε ατομικό και συλλογικό επίπεδο. Αν και συχνά προκρίνεται το αντικειμενικό
όφελος από μια ορθολογιστική λήψη απόφασης, η λήψη απόφασης που
συμπεριλαμβάνει το συναίσθημα, που βασίζεται στην ενσυναίσθηση και την
αυτογνωσία έχει καλύτερο αποτέλεσμα. Λειτουργεί μακροπρόθεσμα ως κάτι
θετικό για το άτομο ή και για την ομάδα.