1.

Νόμος του Faraday

• Ορισμός της μαγνητικής ροής στην γενική περίπτωση τυχαίου
μαγνητικού πεδίου και επιφάνειας:

dΦ B = B ⋅ d A ⇒ Φ B = ∫( )B ⋅ d A
A

Αν το μαγνητικό πεδίο είναι

ομογενές και η επιφάνεια επίπεδη:

ΦB = B ⋅ A
• Ο νόμος του Faraday ορίζει ότι η
επαγόμενη σε ένα κλειστό κύκλωμα ΗΕΔ dΦ B
E=−
ισούται με τον αρνητικό ρυθμό μεταβολής dt
της μαγνητικής ροής που διαπερνά το
κύκλωμα.
Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 1
• Σύμφωνα με τον νόμο
του Lenz κάθε επαγωγικό
φαινόμενο τείνει να
αντιτεθεί στην μεταβολή
που το προκάλεσε. Σε
αντίθετη περίπτωση το
πεδίο θα αθροίζονταν με
το πεδίο που προϋπήρχε
προκαλώντας διαδοχικές
αυξήσεις στην ροή και
στο ρεύμα.
• Σε πηνίο με Ν ίδιες σπείρες και ροή που
μεταβάλλεται με τον ίδιο ρυθμό σε κάθε dΦ B
σπείρα, οι επαγόμενες σε κάθε σπείρα ΗΕΔ E = −N
είναι ίσες, βρίσκονται σε σειρά και dt
προστίθενται.
Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 2
• Ένας τετραγωνικός βρόγχος περιστρέφεται με σταθερή
γωνιακή ταχύτητα ω γύρω από τον άξονά του. Το μαγνητικό
πεδίο είναι ομογενές. Αν για t=0 είναι φ0=0 (φ=φ0+ωt=ωt), να
βρεθεί η επαγόμενη ΗΕΔ.

Φ B = B ⋅ A ⇒ Φ B = BA cos φ ⇒ Φ B = BA cos ωt
dΦ B
E=− ⇒ E = ωBA sin ωt
dt
Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 3
2. Ηλεκτρεγερτική δύναμη λόγω κίνησης.

• Αγώγιμη ράβδος κινείται κάθετα στις

γραμμές ομογενούς μαγνητικού πεδίου.
Σε κάθε φορτίο q της ράβδου ασκείται
μαγνητική δύναμη:
r r r
F = qv × B ⇒ F = qvB
H μαγνητική δύναμη δημιουργεί
πλεόνασμα θετικού φορτίου στο άνω
άκρο και αρνητικού στο κάτω άκρο και
συνεπώς ηλεκτρικό πεδίο με κατεύθυνση
προς τα κάτω. Στην ισορροπία:

Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 4
 qE = qvB ⇒
E = vB
V = El = Bvl

Σε κλειστό κύκλωμα η ράβδος

αποτελεί ηλεκτρεγερτική δύναμη
(ΗΕΔ) λόγω κίνησης.

Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 5
• Μπορούμε να γενικεύσουμε την έννοια της ΗΕΔ λόγω κίνησης
για αγωγό με οποιοδήποτε σχήμα που κινείται σε οποιοδήποτε
μαγνητικό πεδίο, ομογενές ή μη.
Για ένα φορτίο q που ανήκει σε στοιχείο dl του αγωγού (στην
ισορροπία) είναι:
r r r r r r r r
FE = FB ⇒ qE = qv × B ⇒ E = v × B
Η συνεισφορά dV στην ΗΕΔ είναι:

( )
r r r r r
dV = E ⋅ dl = v × B ⋅ dl ⇒
(
r r r
)
V = ∫ v × B ⋅ dl
(C )
Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 6
 3. Εξισώσεις Maxwell.
• Είναι οι σχέσεις μεταξύ ηλεκτρικού – μαγνητικού πεδίου και των
πηγών τους.
α) Ο νόμος του Gauss για το ηλεκτρικό πεδίο δίνει τη σχέση
μεταξύ μιας κατανομής φορτίου και του ηλεκτρικού πεδίου που
δημιουργεί.
q
∫( )E ⋅ d A = ε
A 0
β) Ο νόμος του Gauss για το μαγνητικό πεδίο δίνει ότι η ολική
μαγνητική ροή μέσα από μια κλειστή επιφάνεια είναι μηδέν (δεν
υπάρχουν μαγνητικά μονόπολα και οι γραμμές του πεδίου είναι
πάντοτε συνεχείς).
r r
∫ B ⋅ dA = 0
( A)
Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 7
γ) Ο νόμος του Ampere στον οποίο έχει ληφθεί υπ’ όψη και το
ρεύμα μετατόπισης είναι:
r r ⎛ dΦ E ⎞ d
∫( L)B ⋅ dl = μ 0 ⎜⎝ I C + ε 0 dt ⎟⎠ = μ 0 I C + μ 0ε 0 dt (∫A)E ⋅ d A
δ) Ο νόμος του Faraday ορίζει ότι η επαγόμενη σε ένα κλειστό
κύκλωμα ΗΕΔ ισούται με:
r r dΦ B d
∫( L)E ⋅ dl = − dt = − dt (∫A)B ⋅ d A
Η παραπάνω σχέση υποδεικνύει ότι το ηλεκτρικό πεδίο, που
παράγεται από χρονικά μεταβαλλόμενη μαγνητική ροή, δεν
είναι διατηρητικό.

Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 8
• Γενικά το ολικό ηλεκτρικό πεδίο σε κάποιο σημείο μπορεί να
προέρχεται από υπέρθεση μιας μαγνητικά επαγόμενης
συνιστώσας και μιας συνιστώσας που προκαλείται από κατανομή
ακίνητων φορτίων.
r r r
E = Ee + E n
Το ηλεκτροστατικό μέρος είναι πάντα διατηρητικό.
r r
∫ Ee ⋅ dl = 0
( L)
και δεν συνεισφέρει στο ολοκλήρωμα του νόμου Faraday:

∫( )
r r r r r r r r r
∫ E ⋅ dl =
( L) ( L)
E e + E n ⋅ dl = ∫ E e ⋅ dl + ∫ E n ⋅ dl ⇒
( L) ( L)
r r r r
∫ E ⋅ dl =
( L)
∫ En ⋅ dl
( L)
Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 9
Ακόμη το μη διατηρητικό μέρος του πεδίου δεν δημιουργείται
από στατικά φορτία και δεν συνεισφέρει στον νόμο του Gauss.

∫( )E ⋅ d A = (∫ )(E
A A
e )
+ En ⋅d A = ∫( )E
A
e ⋅d A + ∫ En ⋅d A ⇒
( A)

∫( )E ⋅ d A = (∫ )E
A A
e ⋅d A

Συνεπώς οι εξισώσεις Maxwell περιέχουν το ολικό ηλεκτρικό

πεδίο (δεν κάνουν διαχωρισμό διατηρητικής ή μη συνιστώσας).
• Στο κενό όπου δεν υπάρχουν φορτία και ρεύματα οι εξισώσεις
Maxwell δίνουν:

Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 10
∫( )E ⋅ d A = 0
A

∫( )B ⋅ d A = 0
A
r r d
∫( L )B ⋅ dl = ε 0 μ 0 dt (∫A)E ⋅ d A
r r d
∫( L )E ⋅ dl = − dt (∫A)B ⋅ d A
Παρατηρούμε μια εκπληκτική συμμετρία στις παραπάνω
εξισώσεις.

Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 11
• Οι εξισώσεις Maxwell περιέχουν ΟΛΕΣ τις σχέσεις πεδίων και
πηγών τους. Μπορούμε να παράγουμε το νόμο Coulomb από το
νόμο Gauss και το νόμο Biot-Savart από το νόμο Ampere.
Προσθέτοντας και την εξίσωση που ορίζει τον τρόπο με τον
οποίο τα δύο πεδία ασκούν δυνάμεις σε φορτίο:

( )
r r r r
F = q E +v×B
έχουμε όλες τις θεμελιώδεις σχέσεις του ηλεκτρομαγνητισμού.

Ηλεκτρομαγνητική Επαγωγή 12