Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

Chương 3

CHÍNH SÁCH THƯƠNG MẠI QUỐC TẾ

TS Trần Nguyên Chất CHÍNH SÁCH NHẬP KHẨU

Bộ môn Kinh doanh và Thương mại quốc tế
Email: trannguyenchat.cs2@ftu.edu.vn

FOREIGN TRADE UNIVERSITY

HOCHIMINH CITY CAMPUS
1 2

1 2

Chương 3 Các khái niệm cơ bản

3.1. Mục đích và vai trò của nhập khẩu Nhập khẩu là gì?
3.2. Nguyên tắc cơ bản và chính sách
nhập khẩu của VN
3.3. Các biện pháp quản lí NK Công cụ/ biện pháp quản lí NK?
3.3.1. Thuế NK
3.3.2. Các biện pháp phi thuế quan

3 4

3 4

TS. Trần Nguyên Chất 1

Chính sách thương mại quốc tế
Vai trò của nhập khẩu
- NK tạo điều kiện thúc đẩy nhanh quá
trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo
hướng CNH đất nước
- NK giúp bổ sung kịp thời những mặt
mất cân đối của nền kinh tế đảm bảo
phát triển kinh tế cân đối và ổn định
- NK góp phần cải thiện và nâng cao
mức sống của người dân
- NK có vai trò tích cực đến thúc đẩy XK
5 6
Các công cụ quản lí, điều hành NK
Chia thành 2 nhóm cơ bản:
❖ Nhóm biện pháp thuế quan (Tariff measures)
❖ Nhóm biện pháp Phi Thuế quan (Non-Tariff
Measures – NTM)
7 8
TS. Trần Nguyên Chất
04-Jul-22
Nguyên tắc và chính sách nhập khẩu
Nguyên tắc cơ bản:
- Sử dụng vốn NK tiết kiệm, hợp lí đem lại
hiệu quả kinh tế cao
- NK thiết bị kỹ thuật tiên tiến, hiện đại, phù
hợp với điều kiện của VN
- Bảo vệ và thúc đẩy SX trong nước phát
triển, tăng XK
5 6
https://www.wto.org/english/tratop_e/tp
r_e/tp510_e.htm
8
2
Chính sách thương mại quốc tế
Biện pháp Thuế quan
3 10
9 10
THUẾ QUAN
Khái niệm
Khu phi thuế quan là KV KT nằm trong lãnh
thổ VN, được thành lập theo quy định của PL, có
ranh giới địa lý xác định, ngăn cách với KV bên
ngoài bằng hàng rào cứng, bảo đảm điều kiện cho
hoạt động kiểm tra, giám sát, kiểm soát HQ của
CQ HQ và các CQ có liên quan đối với HH XNK và
phương tiện, hành khách xuất cảnh, nhập cảnh;
quan hệ mua bán, trao đổi hàng hóa giữa khu
PTQ với bên ngoài là quan hệ XNK.
11
TS. Trần Nguyên Chất
04-Jul-22
Những vấn đề chung về thuế quan
- Khái niệm
- Phân loại
THUẾ QUAN
Các loại thuế NK bổ sung
Thuế chống bán phá giá là thuế nhập khẩu bổ
sung được áp dụng trong trường hợp hàng hóa bán phá
giá nhập khẩu vào Việt Nam gây ra hoặc đe dọa gây ra
thiệt hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước hoặc
ngăn cản sự hình thành của ngành sản xuất trong nước.
Thuế chống trợ cấp là thuế nhập khẩu bổ sung
được áp dụng trong trường hợp hàng hóa được trợ cấp
nhập khẩu vào Việt Nam gây ra hoặc đe dọa gây ra thiệt
hại đáng kể cho ngành sản xuất trong nước hoặc ngăn cản
sự hình thành của ngành sản xuất trong nước.
12
3
Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

THUẾ QUAN THUẾ QUAN

Các loại thuế NK bổ sung Căn cứ tính thuế

Số lượng HH thực tế XNK và/hoặc Giá tính
Thuế tự vệ là thuế nhập khẩu bổ sung được thuế XNK
áp dụng trong trường hợp nhập khẩu hàng hóa Mức thuế suất quy định cho MH đó
quá mức vào Việt Nam gây thiệt hại nghiêm trọng
hoặc đe dọa gây ra thiệt hại nghiêm trọng cho
ngành sản xuất trong nước hoặc ngăn cản sự hình
thành của ngành sản xuất trong nước.

13 14

THUẾ QUAN

Phương pháp tính thuế: có 2 cách tính cơ bản

Đối với thuế suất tương đối
Đối với thuế suất tuyệt đối

Ngoài ra, còn có một số cách biến tướng linh hoạt
như:
Thuế hỗn hợp
Thuế lựa chọn
Thuế theo hạn ngạch thuế quan
Thuế theo mùa

15 16

TS. Trần Nguyên Chất 4

Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

THUẾ QUAN THUẾ QUAN

Phương pháp xác định trị giá tính thuế của hàng Biểu thuế và thuế suất
NK
Biểu thuế XNK hiện hành của VN được xây dựng
1. Trị giá giao dịch của hàng NK trên cơ sở Danh mục của Hệ thống hài hòa mô tả
2. Trị giá giao dịch của hàng NK giống hệt và mã hóa HH của Hội đồng hợp tác HQ thế giới
3. Trị giá giao dịch của hàng NK tương tự (Danh mục HS), gồm 98 chương (chương 77 dự
4. Theo trị giá khấu trừ phòng theo thông lệ, chương 98 là chương quy
5. Theo trị giá tính toán định riêng), được chia thành 3 cột chính: Mã số (8
chữ số), Mô tả HH, thuế suất
6. Phương pháp suy luận/ dự phòng

17 18

THUẾ QUAN THUẾ QUAN

Biểu thuế và thuế suất Thuế suất NK

Thuế suất thuế XK (a) Thuế suất ưu đãi (hay còn gọi là thuế suất
Thuế suất thuế NK: có 3 loại MFN) áp dụng đối với hàng hóa nhập khẩu có xuất
+ Thuế suất ưu đãi xứ từ nước, nhóm nước hoặc vùng lãnh thổ thực
hiện đối xử tối huệ quốc trong quan hệ thương mại
+ Thuế suất ưu đãi đặc biệt với Việt Nam; hàng hóa từ khu phi thuế quan nhập
+ Thuế suất thông thường = 150% thuế suất ưu khẩu vào thị trường trong nước đáp ứng điều kiện
đãi xuất xứ từ nước, nhóm nước hoặc vùng lãnh thổ
thực hiện đối xử tối huệ quốc trong quan hệ thương
mại với Việt Nam;

19 20

TS. Trần Nguyên Chất 5

Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

THUẾ QUAN THUẾ QUAN

Thuế suất NK Thuế suất NK

(b) Thuế suất ưu đãi đặc biệt áp dụng đối với (c) Thuế suất thông thường áp dụng đối với
hàng hóa nhập khẩu có xuất xứ từ nước, nhóm nước hàng hóa nhập khẩu không thuộc các trường hợp
hoặc vùng lãnh thổ có thỏa thuận ưu đãi đặc biệt về quy định tại điểm a và điểm b khoản này. Thuế
thuế nhập khẩu trong quan hệ thương mại với Việt suất thông thường được quy định bằng 150% thuế
Nam; hàng hóa từ khu phi thuế quan nhập khẩu vào
suất ưu đãi của từng mặt hàng tương ứng trừ
thị trường trong nước đáp ứng điều kiện xuất xứ từ
trường hợp mức thuế suất ưu đãi bằng 0%.
nước, nhóm nước hoặc vùng lãnh thổ có thỏa thuận
ưu đãi đặc biệt về thuế nhập khẩu trong quan hệ
thương mại với VN

21 22

Tác động của thuế quan

Tác động của thuế quan
đối với nước nhỏ

- Đối với nền kinh tế mở quy mô nhỏ - Tác động đến giá cả và sản lượng
- Đối với nền kinh tế mở quy mô lớn - Tác động đến phúc lợi
Xem xét trên 2 khía cạnh: Minh họa bằng sơ đồ
Tác động đến giá cả và sản lượng
Tác động đến phúc lợi

23 24

23 24

TS. Trần Nguyên Chất 6

Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

Tác động của thuế quan Tác động của thuế quan
đối với nước nhỏ đối với nước nhỏ

P
S

E
PE
Pt a c
b d
Pw

0
QE Q 25 26

25 26

Thuế quan tối ưu Lý thuyết cơ cấu thuế quan

Thuế quan tối ưu là mức thuế làm cho lợi - Thuế quan danh nghĩa (tỷ suất bảo hộ
ích ròng của quốc gia thu được từ việc danh nghĩa của thuế quan - NPR)
đánh thuế là lớn nhất - Tỷ lệ bảo hộ thực tế (tỷ lệ bảo hộ hiệu
→ cải thiện tỷ lệ mậu dịch quả - ERP hoặc EPR)
Sự trả đũa chính sách thuế quan giữa các
nền kinh tế là gì và gây ảnh hưởng thế
nào?

27 28

27 28

TS. Trần Nguyên Chất 7

Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

Lý thuyết cơ cấu thuế quan Thuế quan danh nghĩa

Thuế quan (đặc biệt là thuế NK) có tác
dụng bảo hộ thị trường trong nước
→ Mức bảo hộ của thuế quan chính là
tương quan về chênh lệch giữa giá
trong nước so với nước ngoài
29
Thuế quan danh nghĩa: là loại thuế đánh
vào hàng hóa cuối cùng thực xuất khẩu
hay nhập khẩu
→ Tỷ suất bảo hộ danh nghĩa của thuế
quan đúng bằng thuế suất của loại thuế
quan tương ứng (thường hàm ý về thuế
NK)
NPR = tNK
30

29 30

Tỷ lệ bảo hộ thực tế NPR và EPR

Tỷ lệ bảo hộ thực tế thể hiện mối tương NPR có xu hướng quan trọng với NTD hơn
quan về chênh lệch giá giữa thị trường NSX còn EPR thì ngược lại
trong nước với thị trường nước ngoài Khi nào NPR lớn hơn EPR và ngược lại?
do ảnh hưởng của nhiều nhân tố Tác động đối với xã hội?
→ Tỷ suất bảo hộ hiệu quả (EPR): đo
lường tác động của chính sách thuế NK
đối với thành phẩm so với thuế NK
nguyên vật liệu
31 32

31 32

TS. Trần Nguyên Chất 8

Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

Nhận định chung về thuế quan Nhận định chung về thuế quan

• Chi phí và lợi ích của thuế quan có thể

• Thuế quan thúc đẩy sự tăng giá trong
nước so với giá nước ngoài nhưng mức
tăng thường thấp hơn thuế suất.
Trong trường hợp quốc gia nhỏ không
thể có bất kỳ ảnh hưởng đáng kể nào
đối với giá nước ngoài, thuế quan được
áp dụng đầy đủ trong giá cả trong nước.
được đo lường bằng thặng dư tiêu dùng
và thặng dư nhà sản xuất.
o Các nhà sản xuất trong nước có lợi nhuận
tốt vì thuế quan làm tăng giá họ nhận được;
o Người tiêu dùng trong nước thiệt hại vì thuế
quan là giá trong nước tăng và cầu giảm;
o Cũng có một khoản tăng trong doanh thu
của chính phủ.

33 34

33 34

Nhận định chung về thuế quan

• Sơ đồ phân tích lợi ích và chi phí của biện

pháp thuế quan cho thấy tác động ròng BIỆN PHÁP PHI THUẾ QUAN
đối với phúc lợi quốc gia có thể được tách
thành hai phần:
Một mặt làm mất đi tính hiệu quả, xuất phát từ
sự bóp méo thị trường thông qua các ưu đãi mà
nhà nước dành cho các nhà sản xuất trong khi
người tiêu dùng trong nước phải gánh chịu
Mặt khác, về điều kiện thương mại, thuế quan
dẫn đến xu hướng giảm giá xuất khẩu nước
ngoài. 35 36

35 36

TS. Trần Nguyên Chất 9

Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

Biện pháp phi thuế quan NHÓM BIỆN PHÁP PHI THUẾ QUAN

- Khái niệm: Non-tariff measures (NTMs)

Biện pháp phi thuế quan (NTMs)
vs.
Non-tariff barriers (NTBs)

37 3

37 38

NHÓM BIỆN PHÁP PHI THUẾ QUAN NHÓM BIỆN PHÁP PHI THUẾ QUAN

- Khái niệm: 1. Các biện pháp hạn chế định lượng

Biện pháp phi thuế quan (NTMs)
Hàng rào phi thuế quan (NTBs)
- Ưu, nhược điểm của biện pháp phi thuế
quan so với thuế quan
- Quan điểm của WTO
- Xu hướng áp dụng
Cấm xuất/ nhập khẩu
Hạn ngạch xuất/ nhập khẩu
Giấy phép xuất/ nhập khẩu
2. Các biện pháp tương đương thuế quan
Xác định trị giá hải quan
Quy định giá bán tối đa/tối thiểu
Biến phí, Phụ thu

39

39 40

TS. Trần Nguyên Chất 10

Chính sách thương mại quốc tế
NHÓM BIỆN PHÁP PHI THUẾ QUAN
3. Các biện pháp liên quan đến doanh nghiệp
Quyền kinh doanh xuất nhập khẩu
Đầu mối nhập khẩu
4. Các biện pháp kỹ thuật
Các quy định kỹ thuật và tiêu chuẩn sản phẩm
(được quy định trong Hiệp định TBT của WTO)
Các quy định kiểm dịch động thực vật (được quy
định trong Hiệp định SPS của WTO)
Các yêu cầu về nhãn mác hàng hóa
Các quy định liên quan đến môi trường
41
NHÓM BIỆN PHÁP PHI THUẾ QUAN
7. Các biện pháp quản lý hành chính
Đặt cọc nhập khẩu
Hàng đổi hàng
Thủ tục Hải quan
Mua sắm chính phủ
Quy tắc xuất xứ
8. Các biện pháp bảo vệ thương mại tạm thời
Các biện pháp chống bán phá giá
Các biện pháp chống trợ cấp
Các biện pháp tự vệ
43
TS. Trần Nguyên Chất
04-Jul-22
NHÓM BIỆN PHÁP PHI THUẾ QUAN
5. Các biện pháp liên quan đến đầu tư nước ngoài
Yêu cầu về tỷ lệ nội địa hóa
Yêu cầu về tỷ lệ xuất khẩu bắt buộc
Yêu cầu phải gắn với phát triển nguồn nguyên liệu
trong nước
6. Các biện pháp quản lý NK thông qua dịch vụ
Dịch vụ phân phối
Dịch vụ tài chính, ngân hàng
42
WTO AGREEMENTS: GATT 1994
1. Agriculture
2. Sanitary and Phytosanitary Measures
3. Textiles and Clothing Note (terminated on 1 Jan 2005)
4. Technical Barriers to Trade
5. Trade-Related Investment Measures (TRIMs)
6. Anti-dumping (Article VI of GATT 1994)
7. Customs valuation (Article VII of GATT 1994)
8. Preshipment Inspection
9. Rules of Origin
10. Import Licensing
11. Subsidies and Countervailing Measures
12. Safeguards
13. Trade facilitation
Government procurement: a plural agreement
44
11
Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

Đánh giá chung và xu hướng áp dụng Các rào cản kỹ thuật

- Ưu, nhược điểm của biện pháp phi thuế - Các rào cản kỹ thuật đối với thương mại
quan so với thuế quan (TBT)
- Quan điểm của WTO - Tiêu chuẩn sản phẩm
- Xu hướng áp dụng - Kiểm dịch động thực vật (SPS)
- Liên hệ thực tiễn tại VN - Các yêu cầu về nhãn mác hàng hóa
- Vấn đề bảo vệ môi trường

45 46

45 46

Các rào cản hành chính Hạn ngạch NK: phân tích lợi ích
và chi phí

- Mua sắm chính phủ

- Quy định đối với nhà đầu tư nước ngoài
Hàm lượng nội địa
Tỷ lệ xuất khẩu bắt buộc
Phát triển vùng nguyên liệu
- Thủ tục Hải quan
- Quy tắc xuất xứ
47 48

47 48

TS. Trần Nguyên Chất 12

Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

Hạn ngạch NK: phân tích lợi ích Hạn ngạch NK: phân tích lợi ích
và chi phí và chi phí

49 50

49 50

So sánh Thuế NK và hạn ngạch NK Hạn ngạch thuế quan

51 52

51 52

TS. Trần Nguyên Chất 13

Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

Đánh giá chung tổn thất của

Câu hỏi thảo luận
biện pháp hạn chế NK

Các biện pháp hạn chế nhập khẩu đều dẫn

đến tổn thất xã hội. Tại sao chính phủ lại
áp dụng??

53 54

53 54

Chính sách bảo hộ mậu dịch Chính sách bảo hộ mậu dịch

Cơ sở hình thành
Chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch • Tác động khách quan
(Protectionism) là một chính sách thương - Sự phát triển không đều và sự khác biệt về điều
mại trong đó các quốc gia áp dụng các kiện tái sản xuất giữa các quốc gia, cần thiết bảo
biện pháp để bảo vệ ngành sản xuất hàng hộ cho nền kinh tế kém phát triển và tạo ra sự
hóa (hay dịch vụ) của quốc gia bằng cách đồng đều về điều kiện tái sản xuất.
áp đặt thuế suất nhập khẩu cao và/hoặc - Khả năng cạnh tranh giữa các doanh nghiệp và
các sản phẩm không giống nhau, cần hỗ trợ cho
nâng cao tiêu chuẩn như chất lượng, vệ
các doanh nghiệp và ngành sản xuất có năng lực
sinh, an toàn, lao động, môi trường, xuất cạnh tranh thấp.
xứ…
55 56

55 56

TS. Trần Nguyên Chất 14

Chính sách thương mại quốc tế 04-Jul-22

Chính sách bảo hộ mậu dịch Chính sách bảo hộ mậu dịch

Cơ sở hình thành
• Tác động chủ quan
- Cần phải bảo hộ cho ngành sản xuất "non trẻ" -
những ngành doanh nghiệp mới gia nhập thị
trường và chưa thể cạnh tranh được với những
ngành doanh nghiệp đã có kinh nghiệm trên thị
trường.
- Tạo thêm nguồn thu cho nền kinh tế thông qua
việc đánh thuế nhập khẩu cao.
- Hạn chế tiêu cực của nền kinh tế thị trường
trong điều kiện năng lực điều hành nền vĩ mô57
chưa tốt.
57
Bất chấp sự thành công tương đối của Tổ
chức Thương mại Thế giới (WTO) trong
việc khuyến khích các cuộc đàm phán đa
phương nhằm giảm hàng rào thuế quan và
phân xử các tranh chấp thương mại thì chủ
nghĩa bảo hộ vẫn còn tồn tại.
→ Chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch kiểu mới
58
58

Chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch kiểu mới

- Chính sách mua sắm công → Hiệp định về SV chuẩn bị và nghiên cứu
Mua sắm Chính phủ (GPA)
- Trợ cấp cho các công ty trong nước dưới hình
tài liệu phục vụ cho buổi học tiếp theo
thức, bao gồm cả viện trợ cho các dự án khởi
nghiệp, những dự án lớn (EU Airbus, US
Boeing)
- Các rào cản kĩ thuật, môi trường mới
- Gia tăng các biện pháp bảo vệ thương mại
tạm thời
59 60

59 60

TS. Trần Nguyên Chất 15