2 Nguyên lý của sự phát triển

2.1 Khái niệm sự phát triển

Phát triển là quá trình vận động từ thấp đến cao, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện
hơn, từ chất cũ đến chất mới hoàn thiện hơn, từ chất cũ đến chất mới ở trình độ cao hơn.
Như vậy, phát triển là vận động nhưng vận động theo khuynh hướng đi lên mới là phát
triển. Vận động diễn ra trong không thời gian nếu thoát khỏi đó thì không phải là vận
động

Quan điểm siêu hình, phủ nhận sự phát triển. Phát triển ở đây chỉ là sự tăng lên hoặc
giảm đi về mặt lượng, chỉ là sự tuần hoàn lập đi, lập lại mà không có sự thay đổi về chất.

Quan điểm biện chứng sự phát triển là sự vận động đi lên, sự vật hiện tượng cũ mất
đi, sự vật hiện tượng mới ra đời thay thế, nó chỉ ra nguồn gốc bên trong của sự vận động,
phát triển là đấu tranh giữa các mặt đối lập bên trong sự vật, hiện tượng. Các sự vật hiện
tượng của thế giới tồn tại trong sự vận động, phát triển và chuyển hóa không ngừng

Tùy theo các lĩnh vực khác nhau mà sự vận động đó có thể là vận động từ thấp đến
cao, từ đơn giản đến phức tạp, từ kém hoàn thiện đến hoàn thiện hơn. Quá trình đó diễn
ra vừa dần dần, vừa có những bước nhảy vọt… làm cho sự phát triển mang tính quanh co
phức tạp có thể có những bước thụt lùi tương đối trong sự tiến lên. Trong phép biện
chứng duy vật, khái quát chung của vận động là vận động đi lên của sự vật hiện tượng
mới trong quá trình thay thế sự vật hiện tượng cũ. Tùy thuộc vào hình thức tồn tại mà
“phát triển khác nhau”.

2.2 Tính chất của phát triển

Tính khách quan, thể hiện ở chỗ, nguồn gốc của nó nằm trong bản thân sự vật, hiện
tượng, không phải do tác động từ bên ngoài, đặc biệt không phụ thuộc vào ý thích, ý
muốn của con người

Tính phổ biến, sự phát triển có mặt ở khắp mọi nơi trong các lĩnh vực tự nhiên, xã
hội và tư duy
 Tính kế thừa, sự vật, hiện tượng mới ra đời từ sự vật, hiện tượng cũ, chứ không phải
ra đời từ hư vô, vì vậy trong sự vật, hiện tượng mới còn giữ lại có chọn lọc và cải tạo các
yếu tố còn tác dụng, còn thích hợp, trong khi gạc bỏ đi mặt tiêu cực, lỗi thời, lạc hậu.

Tính đa dạng, phong phú, tuy sự phát triển diễn ra trong tự nhiên, xã hội và tư duy
nhưng mỗi sự vật hiện tượng lại phát triển không giống nhau

Nghiên cứu nguyên lý của sự phát triển phải tự giác tuân thủ các nguyên tắc phát
triển, tránh tư tưởng bảo thủ, trì trệ:

Thứ nhất, khi nghiên cứu, cần đặt đối tượng vào sự vận động, phát hiện xu hướng
biến đổi của nó không chỉ ở hiện tại mà còn ở trong tương lai

Thứ hai, phát triển là quá trình trải qua nhiều giai đoạn, mỗi giai đoạn đều có tính
chất, hình thức khác nhau để thúc đẩy, hoặc kìm hãm sự phát triển đó.

Thứ ba, phải sớm phát hiện và ủng hộ đối tượng mới hợp quy luật, tạo điều kiện
cho nó phát triển, chống lại quan điểm bảo thủ, trì trệ, định kiến.

Thứ tư, trong quá trình thay đổi phải biết kế thừa những yếu tố tích cực từ đối
tượng cũ và phát triển sáng tạo trong điều kiện mới.

Tóm lại, muốn nắm được bản chất, khuynh hướng phát triển của đối tượng nghiên
cứu cần “phải xét sự vật trong sự phát triển, trong sự tự vận động…trong sự biến đổi của
nó”.