Statystyka

Wykład 1

Wprowadzenie
Notacje statystyczne
Czym jest statystyka? Zjawiska masowe
Spotkanie ze statystyką proponuję rozpocząć od pewnej
zabawy.
Jakie zagadnienia zasygnalizowała nam ta zabawa?
– Trudności [pracochłonność] pozyskania danych,
– sposoby rejestracji tych danych,
– wizualizacja danych liczbowych w postaci diagramu
korelacyjnego,
– ocena charakteru zależności badanych zmiennych na
podstawie kształtu chmury punktów empirycznych,
– jak rozkładają się elementy próby względem przedziałów
wartości obu cech?
To od strony „technicznej” statystyki, a od strony poznawczej?
– Na ile wiarygodne są dane zbierane metodą ankietową czy
kwestionariuszową?
Częściej stosowane litery greckie:

a – alfa n – ni
b – beta p – pi
g G – gamma r – ro
d D – delta s S – sigma
e – epsilon j F – fi
h – eta c – chi
qJ – theta w W – omega
l – lambda
m – mi
 S
Duża litera w statystyce ma szczególne znaczenie, jest
bowiem używana dla oznaczenia operacji sumowania.
Co trzeb zrobić aby wyznaczyć średnią wagę w zbiorze n Pań,
które zechciały podać wartości tej wagi?
Najpierw trzeba dodać do siebie te wartości:

x1 + x2 + x3 + x4 + … + xi + … + xn = S xi
Aby zapis sumy był jednoznaczny musimy określić
granice sumowania:
i=n
S
i
xi
=1

a następnie podzielić sumę wartości przez liczbę tych wartości:

i=n
x = 1n S xi
i=1
  S
i=n

s = 1
n (xi – x)2 xi – x
i=1

(xi – x)2

S (xi – x)2

S
i=n

S
i=n
s = 1 (xi – x)2
(xi – x) 2
n
i=1
i=1

S
i=n
1
n (xi – x)2
i=1

 S
i=n
1
n (xi – x)2
i=1
 S
i=n

s = 1
n (xi – x) 2
i=1
Konstrukcja tabeli obliczeniowej

S
i=n
i xi xi – x (xi – x)2
s = 1 (xi – x)2
n 1
i=1
2
3
4
5
i
n

S ?

1 x x s2
n
 x x s
Z doświadczeń zebranych na ćwiczeniach wynika, że wiele
kłopotów sprawia studentom posługiwanie się wskaźnikami
występującymi przy tzw. zmiennych indeksowanych.
Przyjrzyjmy się następującej tablicy {xij} o wymiarach n x m
najczęściej nazywanej macierzą

x11 x12 x13 x14 … x1j … x1m wskaźnik j jest

x21 x22 x23 x24 … x2j … x2m numerem kolumny
x31 x32 x33 x34 … x3j … x3m
……………………………………..
xi1 xi2 xi3 xi4 … xij … xim wskaźnik i jest
…………………………………….. numerem wiersza
xn1 xn2 xn3 xn4 … xnj … xnm
Przykład 1.
Przy użyciu znaku sumy zapisać sumę wyrazów pierwszego
wiersza od wyrazu drugiego do siódmego:
j=7
i = const = 1
x12 + x13+ x14+ x15+ x16 + x17 = x1j j = 2, … , 7
j=2

Przy użyciu znaku sumy zapisać sumę wyrazów drugiej kolumny

od wyrazu trzeciego do szóstego:
i=6
j = const = 2
x32 + x42+ x52+ x62 = xi2 i = 3, … , 6
i=3
Przykład 2.
Przy użyciu znaku sumy zapisać sumę wszystkich wyrazów
drugiego wiersza
j=m
i = const = 2
x21 + x22+ x23+ … + x2j + … + x2m = x2j j = 1, … , m
j=1

Przy użyciu znaku sumy zapisać sumę wszystkich wyrazów

piątej kolumny
i=n
j = const = 5
x15 + x25+ x35+ … + xi5 + … + xn5 = xi5 i = 1, … , n
i=1
Przykład 3.
Przy użyciu znaku sumy zapisać sumę wyrazów czterech
pierwszych wierszy
j=m j=m j=m j=m i=4 j=m
i = 1, 2, 3, 4
x1j + x2j + x3j + x4j = xij j = 1, … , m
j=1 j=1 j=1 j=1 i=1 j=1

Przy użyciu znaku sumy zapisać sumę wszystkich wyrazów

macierzy {xij}
j=m j=m j=m j=m i=n j=m
i = 1, … , n
x1j + x2j +…+ xij +…+ xnj = xij j = 1, … , m
j=1 j=1 j=1 j=1 i=1 j=1
 i=n j=m i=n j=m
1 1
S = 1n m
1
nij . x1i . x2j – x1 . x2 , x1 = n x1i oraz x2 = m x2j
i=1 j=1 i=1 j=1

nij przyjmują następujące wartości: i j x1i x2j nij nij x1i x2j
1 3 0 0 0 0 0 0 1 1 x11 x21 1 n11 x11 x21
4 2 3 0 0 0 0 0 1 2 x11 x22 3 n12 x11 x22
0 1 4 0 0 0 0 0
0 3 1 3 0 0 0 0
0 0 6 3 2 0 0 0
0 0 0 0 4 6 0 0
0 0 0 1 0 1 2 1

4 3 x14 x23 1 n43 x14 x23

:: :: :: :: :: ::
7 8 x17 x28 1 n78 x17 x28
x
x
x

x
1 1
x

x
x
x

nm
There are three kinds of lies: lies, damned lies, and statistics.
[Wypowiedź przypisana przez Marka Twaina brytyjskiemu premierowi
Benjaminowi Disraeli (1804 – 1891)]
Skąd taka opinia?
Wyraz statystyka pojawił się w XVIII w. w niemieckim brzmieniu
Statistik (od późnołacińskiego status – państwo) i oznaczał
wiedzę o państwie.
Gdy do opisu słownego dołączono dane liczbowe statystykę
zaczęto nazywać arytmetyką polityczną.
Analiza dużych zbiorów danych liczbowych w naukach
przyrodniczych: meteorologii, biologii, antropologii.
Antropometria: zagadnienie gotowego, standardowego
umundurowania dla masowej armii z poboru.
Gdy rozważania statystyczne oparto na twierdzeniach rachunku
prawdopodobieństwa powstała statystyka matematyczna.
Liczebność zbiorowości obiektów ma istotne znaczenie dla
decyzji o zastosowaniu odpowiedniej metody opisu
właściwości tej zbiorowości.
Np.:
zachowanie pojedynczego kupującego:
– psychologia rynkowa,
zachowanie całego społeczeństwa jako producenta i
konsumenta:
– ekonomiczne prawo podaży i popytu,
zachowanie zbiorowości klientów hipermarketu:
– wymaga już zastosowania metod statystycznych dla
określenia struktury i ilości zamawianych przez market
towarów, uwzględnienia trendów, sezonowości, itp.
Jeszcze wyraźniej widać tę zależność metody opisu od
liczebności badanej zbiorowości w przykładzie fizycznym:
zachowanie jednej lub kilku cząsteczek gazu:
– mechanika (opis indywidualny),
zachowanie powietrza jako ośrodka ciągłego:
– pomiar objętości, temperatury i ciśnienia (opis globalny,
makro),
zachowanie statystycznie dużej liczby cząsteczek gazu:
– opis statystyczny.

Dlatego jedno z określeń statystyki brzmi tak:

Statystyka jest to nauka traktująca o ilościowych metodach
badania prawidłowości zjawisk masowych.
Zjawisko masowe - to takie zjawisko, które składając się z
wielkiej liczby zdarzeń wykazuje właściwą sobie
prawidłowość, taką prawidłowość, której nie można
zaobserwować w pojedynczym przypadku.
W klasycznych zjawiskach masowych:
– typowe są stany nieznacznie odbiegające od pewnego stanu
równowagi (tj. stanu największej przypadkowości),
– stan równowagi utrzymuje się, o ile nie zakłócą go przyczyny
zewnętrzne,
– stany spontanicznego uporządkowania są bardzo mało
prawdopodobne.
Podsumowując, aktualny stan terminologii jest następujący.
Terminem statystyka nazywamy:
– zbiory danych liczbowych (np. w rocznikach statystycznych),
– teorię statystyki wyjaśniającą podstawy metod statystycznych,
– oszacowania parametrów zbiorowości statystycznych (np.
wartość oczekiwana jest parametrem, a średnia arytmetyczna
jako oszacowanie tego parametru jest statystyką z próby).
Metody statystyczne są zasadniczą treścią naszego przedmiotu.
Chodzi o elementarną wiedzę dotyczącą metod:
– zbierania danych (pobierania prób),
– opracowania (przetwarzania) danych,
– kondensacji informacji – czyli opisu statystycznego,
– analizy danych (np. współzależności),
– uogólniania zaobserwowanych prawidłowości na wszystkie
zjawiska danej klasy.