Azterketa Finalak-21-22

A eman ta zabal zazu
Universidad
del Paı́s Vasco
Euskal Herriko
Unibertsitatea
Ekonomia eta Enpresa Fakultatea. Sarrikoko Atala
ENPRESARI APLIKATUTAKO ESTATISTIKA ETA

MARKETINARI APLIKATUTAKO ESTATISTIKA
IKASTURTEA: 2021-22
AZTERKETA FINALAK
Metodo Kuantitatiboak Saila

Lehendakari Agirre 83
48015 BILBAO
ENPRESARI APLIKATUTAKO ESTATISTIKA - Bigarren maila 2019-20 Ikasturtea
MARKETINARI APLIKATUTAKO ESTATISTIKA - Bigarren maila
ENPRESARI APLIKATUTAKO ESTATISTIKA-Hirugarren maila (GRADU BIKOITZA EAZ +ZUZENBIDEA)
Maiatzako deialdia. 2020-05-27
OHARRAK
1. Azterketa, ematen zaizuen kodifikazio orrian erantzuten diren galderez eta orri desberdinetan erantzuten
diren problemez osaturik dago.
2. Erantzun bat aukeratzeko, nahikoa da aukeratutako letra gainean dagoen errektanguluan, be-
har den bezala marra bat egitea, kodifikazio orrian. Pentsatu lehenbizi; nahiz eta atzindu ahal izan
(arkatzez idazten baduzu) ez da aholkagarria. AHOLKUA: Egokiak iruditzen zaizkizuen erantzunak exa-
mina paperean seinalatu eta ematen diren azken hamar minututan kodifikazio orrira pasatu.
3. Aukera anizkoitza duten galderetan beti dago egokia den erantzun bakar bat. Zuzen erantzuten den galdera
bakoitzak puntu bat balio du. Gaizki erantzuten diren galderek ez dute penalizaziorik. Beraz,
galdera guztiak erantzun behar dira.
4. A, B eta C problema bakoitza, orri desberdinetan erantzun behar da. Azterketaren atal bakoitza arbelean
idatzitako epeen arabera jasoko da; lehenengo kodifikazio orria jasoko da eta ondoren A, B eta C problemak
ordena horretan.
5. Azterketaren formularioak zenbakitutako zazpi orri ditu, (0.1etik 0.6ra). Ziurtatu guztiak hartzen dituzula
eta jakinarazi iezaguzu hala ez bada. Azterketa mota desberdinak daude. Hau 0 motakoa da; jarri 0 bat
zure kodifikazio orriaren I zutabean, adibidean bezala.
6. Guztira 30 eta 30 puntu lor daitezke galdera eta problemetan, hurrenez hurren. Ebaluaketa jarraitua egin
dutenentzat, beharrezkoak dira 15 eta 12 puntu atal bakoitzean azterketa gainditzeko, bestela 18 eta 15
puntu beharrezkoak dira, hurrenez hurren.
7. Bete itzazu zure datuak kodifikazio orrian eta ematen diren paperetan.
– 0.1 –
GALDERAK (Iraupena: ordu 1 eta 35 minutu)
1. OPARI–GALDERA. Espainiako hiriburua hau da:

(A) Paris (B) Sebastopol (C) Madril (D) Londres (E) Pekin
2tik 4ra doazen galderei honako adierazburu hau dagokie:

Banketxe baten bezero batek hipoteka kredituari buruzko informazioa eskatzeko probabilitatea %25 da.
Badakigu banketxe horretan egunero 20 bezero sartzen direla. Banketxe horren bezeroen arteko indepen-
dentzia suposatzen da.
2. Egun zehatz baten hipoteka kredituari buruzko informazioa 4 bezerok zehazki informazioa eskatzeko
probabilitatea hau da:
(A) 0.0898 (B) 0.0669 (C) 0.2446 (D) 0.2023 (E) 0.1897
3. Egun zehatz baten hipoteka kredituari buruzko informazioa 9 bezerok zehazki informazioa ez eskatzeko
probabilitatea hau da:
(A) 0.0609 (B) 0.0099 (C) 0.0030 (D) 0.0005 (E) 0.0909
4. 10 egunetan gutxienez 39 bezerok infomazioa eskatzeko probabilitatea, gutxi gorabehera, hau da:
(A) 0.3821 (B) 0.0301 (C) 0.9699 (D) 0.6179 (E) 0.9474
5 eta 6 galderei honako adierazburu hau dagokie:

Izan bedi Z, b(p, n) banaketa binomiala jarraitzen duen a.a. bat, 4.50 batezbestekoa eta 3.15 bariantzarekin.
5. P (Z > 8) hau da:

(A) 0.0152 (B) 0.0500 (C) 0.9500 (D) 0.0037 (E) 0.9848
6. P (2 ≤ Z ≤ 8) hau da:
(A) 0.9495 (B) 0.9848 (C) 0.8695 (D) 0.9610 (E) 0.8580
7tik 10era doazen galderei honako adierazburu hau dagokie:

Kafetegi batera minuturo heltzen den pertsona kopuruak Poisson banaketa bat jarraitzen du, non
P (X = 3) = 12 P (X = 2) den. Minutu baten heldutako pertsona kopuruen arteko independentzia
suposatzen da.
7. Kafetegira, minutu baten, 4 pertsona heltzeko probabilitatea hau da:

(A) 0.0153 (B) 0.2824 (C) 0.0471 (D) 0.1412 (E) 0.0902
8. Minutu 1-en kafetegira heldutako pertsona kopuru probableena hau da:

(A) 1 (B) 1.5 (C) 0 (D) 2.5 (E) 2
9. Bi minututan, kafetegira gutxienez 4 pertsona heltzeko probabilitatea hau da:

(A) 0.3528 (B) 0.8571 (C) 0.6472 (D) 0.1429 (E) 0.1847
– 0.2 –
10. 60 minututan, kafetegira gehienez 98 pertsona heltzeko probabilitatea, gutxi gorabehera, hau da:
(A) 0.8413 (B) 0.1587 (C) 0.8159 (D) 0.8365 (E) 0.1841

Izan bitez X1 , . . . , X4 independenteak diren a.a.-k, γ(0.50, 0.75) probabilitate banaketarekin.
11. Y = X1 + X2 + X3 + X4 a.a. definitzen badugu, orduan k-ren balioa non P (Y > k) = 0.90 den, hau da:
(A) 2.20 (B) 1.06 (C) 0.584 (D) 4.17 (E) 10.6
12. Z = 2X1 + 2X4 a.a.-k banaketa hau jarraitzen du:

(A) γ(0.25, 0.75) (B) γ(0.50, 0.75) (C) γ(0.50, 0.50) (D) γ(0.50, 1.50) (E) γ(0.25, 1.50)

Izan bitez X, Y , Z eta V independenteak idren a.a.-k, non X ∈ N (0, σ 2 = 1), Y ∈ N (0, σ 2 = 8),
Z ∈ exp( 12 ) eta V ∈ γ( 12 , 5) diren.
13. W1 = Z + V a.a. definitzen bada, orduan k-ren balioa non P (k < W1 < 21) = 0.70 den, hau da:
(A) 6.30 (B) 5.90 (C) 9.30 (D) 8.44 (E) 6.74
√
2(X + Y )
14. W2 = √ a.a. definitzen badugu, k-ren balioa non P (W2 < k) = 0.20 den, hau da:
3 Z
(A) −1.061 (B) −1.890 (C) −3.080 (D) 3.080 (E) 1.061
5Y 2
15. W3 = 4V a.a. definitzen badugu, P (W3 < 4.96) balioa hau da:
(A) 0.95 (B) 0.01 (C) 0.05 (D) 0.90 (E) 0.99

Bonbila batzuen iraupen denborak, mila ordutan adierazita, θ eta γ parametroen menpe dagoen proba-
bilitate banaketa bat jarraitzen du. Badakigu E(X) = θγ eta E(X 2 ) = θγ(1 + θ) direla. Bi parametroak
estimatzeko 4 bonbilatako l.a.b. bat hartu da eta hauen iraupen denbora hau izan da: 4.1, 4.5, 3.9 eta 5
mila ordu, hurrenez hurren.
16. θ-ren momentuen bidezko estimazioa hau da:

(A) θ̂MM = 9.13 (B) θ̂MM = 1.54 (C) θ̂MM = 4.42 (D) θ̂MM = 3.42 (E) θ̂MM = 4.82
17. γ-ren momentuen bidezko estimazioa hau da::

(A) γ̂MM = 0.27 (B) γ̂MM = 1.63 (C) γ̂MM = 1.28 (D) γ̂MM = 0.20 (E) γ̂MM = 4.38

Izan bedi X a.a. bat, honako zenbatasun funtzioarekin:
1 1
P (X = 0) = 2θ; P (X = 1) = − θ; P (X = −1) = − θ.
2 2
θ parametroa estimatzeko n tamainako l.a.b. bat hartu da, bertan hiru zero lortu direlarik.
– 0.3 –
18. θ-ren egiantz handieneko estimazioa hau da:
n−3 3 1 n−3 3
(A) (B) (C) (D) (E)
2n 2n n n n
19. θ-ren momentuen bidezko estimazioa hau da:

3 3 n−3 n−3 1
(A) (B) (C) (D) (E)
n 2n 2n n n

Izan bedi X, θ parametroarekin Poisson banaketa jarraitzen duen a.a. bat. θ parametroa estimatu nahi
da eta horretarako n tamainako l.a.b. bat hartu da, X1 , . . . , Xn eta estimatzaile bezala proposatzen da
θ̂ = (X1 + 3X2 + . . . + 3Xn−1 + 4Xn )/3n.
20. Proposatutako estimatzailearen alborapena hau da:

θ 1 θ θ
(A) 0 (B) − (C) (D) (E) −
n 3n 3n 3n
21. Proposatutako estimatzaileak propietate hauek ditu:
(A) Alboratua eta asintotikoki alboragabea (B) – (C) Alboragabea

(D) Alboratua eta asintotikoki alboratua (E) Alboragabea eta asintotikoki alboratua
22. Proposatutako estimatzailearen bariantza hau da:

θ(9n − 1) θ θ θ(3n − 1) θ
(A) (B) (C) (D) (E)
9n2 3n 9n2 9n2 n2

Izan bedi X a.a. honako probabilitate dentsitate funtzioarekin:
3
−1
f (x, θ) = θ3 xθ , 0 < x < 1, θ > 0
H0 : θ = 1 hipotesi hutsa kontrastatzeko, H1 : θ = 2 hipotesi alternatiboaren aurka, n = 1 tamainako

l.a.b. bat hartu da, X1 .
23. X1 kontrastearen estatistikoarentzat, eskualde kritiko pontenteenaren forma hau da:

(A) (k1 , k2 ) (B) [k1 , 1) (C) (0, k1 ] (D) (k1 , k2 )c (E) Dena gezurrezkoa
24. α = 0.10 esangura mailarekin, kontrasterik potenteenak hipotesi hutsa baztertuko du baldin eta:
(A) X1 ≥ 0.90 (B) X1 ∈ (0.10, 0.90) (C) X1 ≤ 0.01 (D) X1 ≥ 0.729 (E) X1 ≤ 0.10
25. Kontraste horren potentzia hau da:

(A) 0.1900 (B) 0.5695 (C) 0.8100 (D) 0.5217 (E) 0.4305
26. Izan bedi X a.a., P(λ) Poisson banaketarekin. H0 : λ = 1 hipotesi hutsa kontrastatzeko H1 : λ = 1.8
hipotesi alternatiboaren
P6 aurrean, n = 6 tamainako l.a.b. bat hartzen da eta kontrastearen estatistiko
bezala Z = i=1 Xi hartzen da. α = 0.15 esangura mailarekin, hipotesi hutsa baztertzen da baldin eta:
(A) Z ≥ 10 (B) Z ≤ 9 (C) Z ≥ 8 (D) Z ≥ 9 (E) Z ≤ 10
– 0.4 –
Kotxe fabrikatzaile batek, berak egindako kotxe mota batek (T turbo mota), lehiakide den beste enpresa
batek egiten duen beste kotxe mota (D Deportibo mota) baino gasolina gutxiago kontsumitzen duela
baieztatzen du. Frogatzeko, 21 kotxeko bi l.a.b. hartzen ditu (bat mota bakoitzeko) eta hauen kontsumoa
behatzen du, litrotan adierazita, 100 km-tako ibilbide bat eginez. Lortutako emaitzak hauek dira: xT =
6.2, xD = 5.9, s2T = 1.14, s2D = 1.05. Bi kotxeen kontsumoaren banaketak normalak direla suposatzen
da, independenteak eta bariantza berdinarekin.
27. Enpresak kontrastatu nahi du turbo kotxe mota eta deportibo kotxe motaren kontsumoen bariantzak
berdinak diren. Enpresaren erabakia α = 0.10 esangura mailarekin, hau da:
(A) Hipotesi hutsa ez baztertu (B) – (C) Hipoteis hutsa baztertu

(D) – (E) –
28. %95 konfidatza tartea, batezbesteko kontsumo diferentziarentzat, (mT − mD ), gutxi gorabehera, hau
da:
(A) (0.47, 0.97) (B) (0.08, 52) (C) (0.26, 0.86) (D) (−0.26, 0.86) (E) (−0.37, 0.97)

Izan bedi X, b(p) banaketa binarioa jarraitzen duen a.a. H0 : p = 0.40 hipotesia kontrastatzeko H1 : p >
P10
0.40 hipotesi alternatiboaren aurrean, n = 10 tamainako l.a.b. hartzen da eta Z = i=1 Xi hartzen da
kontrastearen estatistikoa bezala.
29. α = 0.10 esangura mailarekin, hipotesi hutsa baztertzen da baldin eta:

(A) Z ≤ 7 (B) Z ≤ 6 (C) Z ≥ 7 (D) Z ≥ 6 (E) Z ≥ 8
30. p = 0.70 denean eta aurreko eskualde kritikoarentzat II motako errorearen probabilitatea, hau da:
(A) 0.3504 (B) 0.9894 (C) 0.1503 (D) 0.8497 (E) 0.6496
– 0.5 –
PROBLEMAK (Iraupena: 65 minutu)
A. (10 puntu, 20 minutu)

Egin berri den ikerketa baten, 300 kotxe-istripuko lagin aleatorio bat hartu zen eta informazioa kotxeen
tamainaren arabera sailkatu zen.
Txikia Ertaina Handia

Hildakoren bat 42 35 20
Hildako bat ere ez 78 65 60
Datu hauek erabiliz, istripuen hilkortasuna kotxe tamainaren menpe daude? Erabil ezazu α = 0.05.
B. (10 puntu, 20 minutu)

Izan bedi X, γ(a, 4) banaketa jarraitzen duen a.a. bat, hau da, dentsitate funtzioa hau da:
a4 3 −ax
fX (x; a) = x e , x > 0, a > 0
6
H0 : a = 12 hipotesi hutsa kontrastatu nahi da, H1 : a = 14 hipotesi alterrnatiboaren aurrean, eta

horretarako n = 3 tamainako lagin aleatorio bakun bat hartzen da, X1 , X2 , X3 .
i) Lor ezazu kontraste horren eskualde
Pn kritiko potenteenaren forma, frogatu behar duzu hipotesi hutsa
baztertuko dugula baldin eta S = i=1 Xi ≥ C, C > 0 bada.
ii) Zein da estatistikoaren banaketa hipotesi hutsapean?
iii) Zehaz ezazu eskualde kritikoa α = 0.10 denean.
C. (10 puntu, 25 minutu)

Izan bitez X1 , X2 , . . . , Xn independenteak diren a.a.-k non, i bakoitzerako, Xi aldagaiak Poisson banaketa
jarraitzen duen ki θ parametroarekin. Hau da, Xi ∈ P(ki θ), i = 1, . . . , n, non ki konstante ezagun eta
positiboak diren eta θ > 0. Hau da,
kixi −ki θ xi
P (xi ) = e θ , xi = 0, 1, 2, · · · , ki > 0, θ > 0.
xi !
i)Lor ezazu zehaztasunez θ-ren egiantz handieneko estimatzailea.

Pn
ii) Alboragabea da? Tinkoa? Laguntza: limn→∞ i=1 ki = +∞ dela suposatu dezakezu.
– 0.6 –
GALDEREN EMAITZAK (0 MOTA)
1: C 11: A 21: A
2: E 12: E 22: A
3: C 13: D 23: B
4: C 14: A 24: A
5: A 15: A 25: B
6: A 16: D 26: A
7: C 17: C 27: A
8: A 18: B 28: E
9: A 19: B 29: C
10: C 20: E 30: A
– 0.7 –
ARIKETEN EBAZPENA
A Problema
Txikia Ertaina Handia

Hildakoren bat 42 35 20
Hildako bat ere ez 78 65 60
Istripuen hildakoak kotxe tamainaren mepe dauden kontrastatzeko, independentzia kontraste bat egin behar dugu.
Hipotesi hutsak, istripuen hildakoak aldagaia eta kotxe tamaina aldagaia independenterak direla jasotzen du eta
hipotesi alternatiboak, ez direla independenteak.
p̂i eta p̂j estimatutako probabilitateak taulan oinarrituz kalkulatzen dira:
(42 + 35 + 20) 97 (78 + 65 + 60) 203

p̂HB = = = 0.3233 p̂HEz = = = 0.6767
300 300 300 300
(42 + 78) 120 (35 + 65) 100 (20 + 60) 80

p̂T = = = 0.4000 p̂E = = = 0.3333 p̂H = = = 0.2667
300 300 300 300 300 300
Taula eraikitzen dugu:
(nij −np̂ij )2
nij p̂ij = p̂i p̂j np̂ij np̂ij
(HB,T) 42 0.3233 × 0.4000 = 0.1293 38.79 0.2656

(HB,E) 35 0.3233 × 0.3333 = 0.1078 32.34 0.2188
(HB,H) 20 0.3233 × 0.2667 = 0.0862 25.86 1.3279
(HEz,T) 78 0.6767 × 0.4000 = 0.2707 81.21 0.1269
(HEz,E) 65 0.6767 × 0.3333 = 0.2256 67.68 0.1061
(HEz,H) 60 0.6767 × 0.2667 = 0.1804 54.12 0.6388
Guztira n = 300 1 n = 300 z = 2.6841
P (n −np̂ )2
Independentzia hipotesi hutsapean, i,j ijnp̂ij ij estatistikoak, χ2(I−1)(J−1) banaketara konbergitzen du, non
I, lehenengo aldagaiaren klase kopurua eta J bigarren aldagaiaren klase kopurua den. Hau da, I = 2 eta J = 3.
Kasu honetan:
z = 2.6841 < 5.99 = χ2(2−1)(3−1) , 0.05 = χ22,0.05 ,
beraz, %5 esangura maila batekin, gutxi gorabehera, istripuen hildakoak eta kotxe tamaina independenteak diren
hipotesi hutsa ez da baztertzen. Hau da, ez dugu baztertzen istripuen hildako kopuruak kotxe tamainaren menpe
ez dagoela.
– 0.8 –
B Problema.
i) X a.a., γ(a, 4) banaketa jarraitzen du eta bere dentsitate funtzioa hau da:
a4 3 −ax
fX (x; a) = x e , x > 0, a > 0,
6
1 1
a= 2 hipotesi hutsa kontrastatu nahi da, a = 4 hipotesi alternatiboaren aurrean, hau da: H0 : a = 12 , H1 : a = 14 .
Potentzia handiena duen eskualde kritikoa, esangura maila batentzat, egiantz arrazoiaren kontrastearen bidez
lortzen da. Hau da,
L(~x|H0 )
≤k
L(~x|H1 )
Kasu honetan, egiantz handieneko funtzioa hau denez::
a4 3 −ax1
4
a4n

a 3 −axn Pn
= n Πni=1 x3i e−a i=1 xi ,

L(~x, a) = x1 e ... xn e
6 6 6
eta eskualde kritikoa lortzen dugu:
4n Pn
( 21 ) n 3 − 21 ( xi )
L(~x|H0 ) n (Πi=1 x i ) e i=1
= 16 4n ≤k
L(~x|H1 ) (4) n
P
n x )3 e− 4 ( xi )
1
6 n (Πi=1 i i=1
Pn
1 4n − 2 ( xi )
1
L(~x|H0 ) e i=1 1
Pn
2
= 4n 1 Pn = 24n e− 4 i=1 xi ≤ k1
L(~x|H1 ) 1
e− 4 ( i=1 xi )
4
n n
1X X
=⇒ − xi ≤ k2 =⇒ Baztertu H0 baldin S = Xi ≥ C
4 i=1 i=1
Pn
Beraz, eskualde kritikoaren forma estatistiko honentzat: S = i=1 Xi RC = [C, +∞) da.
ii) H0 pean, Xi ∈ γ 21 , 4 da, eta n = 3, konboluzio propietatea aplikatzen badugu:

3
X 1
S= Xi ∈ γ , 12 ≡ χ224
i=1
2
iii) C-ren balio zehatza lortu nahi dugu α = 10% denean. Hau da,
α = 0.10 = P (S ≥ C|H0 )
2 2
Hipotesi hutsapean, S ∈ χ24| denez, baldintza beteko duen C-ren balioa C = χ24|0.10 = 33.2 da. Beraz, eskualde
kritikoa esangura maila horrentzat hau da:
RC = [33.2, +∞)
– 0.9 –
C Problema
Xi ∈ P(ki θ) denez, orduan
kixi −ki θ xi
P (xi ) = e θ , xi = 0, 1, 2, · · · , ki > 0, θ > 0.
xi !
i) Horrela, egiantz handieneko funtzioa hau da:

L(θ) = P (x1 ; k1 θ) · · · P (xn ; kn θ)
k1x1 −k1 θ x1
xn
k
L(θ) = e θ · · · n e−kn θ θxn
x1 ! xn !
Πni=1 kixi −θ Pn ki Pn xi
L(θ) = e i=1 θ i=1
Πni=1 xi !
θ-ren egiantz handieneko estimatzailea, egiantz handieneko funtzioa edo bere nepertar logaritmoa maximizatzen
duen balioa da:
n
X n
X n
X n
X
ln L(θ) = xi ln ki − ln xi ! − θ ki + (ln θ) xi
i=1 i=1 i=1 i=1
θ-rekiko deribatua eginez:

∂ ln L(θ)
=0
∂θ
Beraz,
n Pn Pn
X
i=1 xi Xi
− ki + = 0 =⇒ θ̂EH = Pi=1
n
i=1
θ i=1 ki
ii) Estimatzailea alboragabea izango da baldin eta E(θ̂EH ) = θ bada.
n
! n n Pn
1 X 1 X 1 X θ ( i=1 ki )
E(θ̂EH ) = Pn E Xi = Pn E(Xi ) = Pn ki θ = P n =θ
i=1 ki i=1 i=1 ki i=1 i=1 ki i=1 ( i=1 ki )
Beraz θ̂EH estimatzailea, θ parametroaren estimatzaile alboragabea da. θ̂EH estimatzailea tinkoa den frogatzeko,
hurrengo bi tinkotasunerako baldintza nahikoak betetzen diren azter dezakegu:
a) lim E(θ̂EH ) = θ
n→∞
b) lim Bar(θ̂EH ) = 0
n→∞
θ̂EH estimatzaile alboragabea denez, a) baldintza betetzen da. Bestetik,
n
1 X
lim Bar(θ̂EH ) = lim Pn 2 Bar(Xi )
n→∞ n→∞ ( ki )
i=1 i=1
nPn
1 ( i=1 ki )
X θ
lim Bar(θ̂EH ) = lim Pn 2 ki θ = lim Pn 2 θ = n→∞
lim Pn = 0,
i=1 ki
n→∞ n→∞ ( n→∞
i=1 ki ) i=1 ( i=1 ki )
Pn
ariketaren enuntziatuari jarraituz, suposa dezakegu limn→∞ i=1 ki = +∞ dela. Beraz, baldintza nahikoak
betetzen dira eta, orduan, θ̂EH estimatzailea tinkoa da.
– 0.10 –
Uztailako deialdia. 2020-07-06
OHARRAK
har den bezala marra bat egitea, kodifikazio orrian. Pentsatu lehenbizi; nahiz eta atzindu ahal izan
(arkatzez idazten baduzu) ez da aholkagarria. AHOLKUA: Egokiak iruditzen zaizkizuen erantzunak exa-
mina paperean seinalatu eta ematen diren azken hamar minututan kodifikazio orrira pasatu.
ordena horretan.
5. Azterketaren formularioak zenbakitutako sei orri ditu, (0.1etik 0.6ra). Ziurtatu guztiak hartzen dituzula eta
jakinarazi iezaguzu hala ez bada. Azterketa mota desberdinak daude. Hau 0 motakoa da; jarri 0 bat zure
kodifikazio orriaren I zutabean, adibidean bezala.
6. Guztira 30 eta 30 puntu lor daitezke galdera eta problemetan, hurrenez hurren. Azterketa gainditzeko 18
eta 15 puntu beharrezkoak dira, hurrenez hurren.
– 0.1 –
GALDERAK (Iraupena: ordu bat eta 30 minutu)


Xakeko jokalari batek partida bat irabazteko duen probabilitatea 0.6 da. Partidak independenteak direla
suposatzen da. Txapelketa batean 20 partida jokatzen badira:
2. 5 partida irabazteko duen probabilitatea hau da:

(A) 0.9997 (B) 0.0003 (C) 0.0013 (D) 0 (E) 0.0746
3. Txapelketa horretan gutxienez 8 partida irabazteko duen probabilitatea hau da:

(A) 0.0355 (B) 0.0210 (C) 0.9790 (D) 0.0565 (E) 0.9435
4. Bost partida baino gehiago baina hamar baino gutxiago galtzeko probabilitatea izango da:
(A) 0.6297 (B) 0.8728 (C) 0.5053 (D) 0.8215 (E) 0.7469
5. 50 partida jokatzen baditu, gutxienez 40 partida irabazteko gutxi gorabeherako probabilitatea izango da:
(A) 0.00135 (B) 0.0047 (C) 0.0031 (D) 0.0212 (E) 0.99865
6. Izan bedi X a.a. bat Poisson banaketarekin non P (4) = P (3) den. P (X = 2) probabilitatea hau da:
(A) 0.2381 (B) 0.4232 (C) 0.1465 (D) 0.2308 (E) 0.2240
7. Y a.a.-ak Poisson banaketa du eta bere bariantzak 2 balio du. P (2 ≤ Y ≤ 4) probabilitatea hau da:
(A) 0.2707 (B) 0.3068 (C) 0.5413 (D) 0.5895 (E) 0.5774
8. Izan bitez X1 eta X2 a. a. independenteak eta Poisson banaketarekin, lehenengoaren batezbestekoa 2 da

eta bigarrenaren batezbestekoa 4 da. Demagun Z = X1 + X2 a.a., P (Z ≥ 5) probabilitatea izango da:
(A) 0.2851 (B) 0.8270 (C) 0.7149 (D) 0.5543 (E) 0.1730
9. Izan bedi Z = X1 + . . . + X90 , non Xi a.a.-ek Poisson banaketa dute, elkarrekiko independenteak dira eta
euren batezbestekoa 1 da. P (Z ≤ 69) probabilitatea, gutxi gorabehera, hau da:
(A) 0.0154 (B) 0.4129 (C) 0.9846 (D) 0.0179 (E) 0.9821
– 0.2 –
10etik 12ra doazen galderei honako adierazburu hau dagokie:
Izan bedi X aldagai aleatorio bat γ( 21 , 1) banaketarekin.
10. X a.a.-aren batezbestekoa eta bariantza, hurrenez hurren, hauek dira:

1 1 1 1 1 1 1
(A) 2 eta 4 (B) 2 eta 2 (C) 2 eta 2 (D) 4 eta 2 (E) 2 eta 4
11. P (X > 4.61) izango da:

(A) 0.10 (B) 0.25 (C) 0.75 (D) 0.01 (E) 0.90
12. Y = 41 X bada, orduan Y a.a.-aren banaketa izango da:

(A) χ28 (B) exp(λ = 0.125) (C) γ( 21 , 4) (D) γ( 21 , 41 ) (E) exp(λ = 2)

Izan bitez V , X, Y eta Z a.a. independenteak eta honako banaketa hauekin: V ∈ N (0, 4), X ∈ N (0, 1),
Y ∈ χ24 eta Z ∈ γ( 12 , 5).
13. W1 = Y + Z a.a. 10.2 eta 21.1 balioen artean egoteko probabilitatea hau da:
(A) 0.95 (B) 0.35 (C) 0.65 (D) 0.10 (E) 0.75
14. W2 = √V a.a. −2.13 baino txikiagoa edo berdina izateko probabilitatea hau da:
Y
(A) 0.05 (B) 0.90 (C) 0.95 (D) 0.10 (E) 0.20
2 (X 2 +Y )
15. W3 = Z aldagaiaren banaketa hau da:
(A) F2,1 (B) F5,10 (C) F1,2 (D) F10,5 (E) Dena gezurrezkoa
16. Izan bedi W4 ∈ F10,5 aldagaia, P (W4 < k) = 0.10 izateko k-ren balioa, gutxi gorabehera, izango da:
(A) 0.10 (B) 0.17 (C) 0.90 (D) 0.30 (E) 0.40

Demagun populazio bat dugula eta bere probabilitate banaketa hau dela:
θ 3θ
P (0) = θ P (1) = P (2) = 1 −
2 2
θ parametroa estimatzeko 10 tamainako l.a.b. bat hartu da eta emaitza hauek lortu dira: 0, 0, 1, 0, 2, 0,
2, 0, 0, 1.
17. θ parametroaren momentuen bidezko estimazioa hau da:

(A) 0.20 (B) 0.80 (C) 0.40 (D) 0.56 (E) 0.27
18. θ parametroaren egiantz handienen estimazioa hau da:

(A) 0.40 (B) 0.60 (C) 0.27 (D) 0.53 (E) 0.20
– 0.3 –
Izan bedi X a.a. baten X1 , . . . , Xn l.a.b. bat, X a.a.-aren dentsitate funtzioa hau da:
θxθ−1

0 < x < 1 bada
f (x, θ) =
0 beste kasuetan
19. θ-ren egiantz handienen estimatzailea hau da:

n n n
!
X n −n Y Y
(A) Xi (B) Qn (C) Qn (D) Xi (E) ln Xi
i=1 i=1 ln Xi ln ( i=1 Xi ) i=1 i=1
20. θ-ren momentuen bidezko estimatzailea hau da:

X 1−X 1
(A) X (B) X(1 − X) (C) (D) (E)
1−X X 1−X

Izan bedi X a.a. banaketa uniformearekin U (2θ − 2, 2θ + 2). A.a. honen batezbestekoa eta bariantza,
hurrenez hurren, 2θ eta 43 dira. θ parametroa estimatu nahi da eta horretarako n tamaina duen l.a.b. bat
dugu: X1 , . . . , Xn .
21. θ-ren momentuen bidezko estimatzailea, θ̂MM , izango da:

X X
(A) 2 (B) 4X (C) X (D) 4 (E) 2X
22. Momentuen bidezko estimatzailearen alborapena izango da:

(A) 0 (B) θ + 4 (C) θ2 + 4 (D) θ + 2 (E) θ
23. Momentuen bidezko estimatzailearen bariantza izango da:

2 3 1 6 1
(A) 3n (B) n (C) 3n (D) n (E) 3

Lehen deialdian aprobatuen portzentajea gutxienez % 50 den hipotesi nulua kontrastatu nahi da, % 50
baino txikiagoa den hipotesi alternatiboaren aurka. Horretarako n = 5 tamainako lagin bat hartzen da,
eta hipotesi nulua baztertzen da aprobatuen kopurua bi baino txikiagoa bada.
24. Probaren esangura maila hau da:

(A) 0.1875 (B) 0.05 (C) 0.8125 (D) 0.1562 (E) 0.0313
25. Proportzioaren balioa 0.4 bada, II motako errorearen probabilitatea hau da:
(A) 0.3370 (B) 0.7408 (C) 0.6630 (D) 0.1760 (E) 0.6826
– 0.4 –
Izan bedi X a.a. eta bere dentsitate funtzioa:
f (x, θ) = θ(θ + 1)x(1 − x)θ−1 , 0 < x < 1, θ > 0
H0 : θ = 1 hipotesi nulua kontrastatu nahi da, H1 : θ = 2 alternatiboaren aurka eta n = 1 tamainako

l.a.b. bat hartzen da: X1 . Hipotesi nulua baztertzea erabakitzen da X1 ≤ C bada.
26. α = 0.04 esangura mailarentzat, X1 estatistikoarentzat eskualde kritikoa izango da:

(A) (0, 0.20] (B) [0, 0.96]C (C) (0, 0.04] (D) [0.04, 0.96] (E) [0.20, 1)
27. X1 ≤ 0.40 denean hipotesi nulua baztertzea erabakitzen bada, II motako errorearen probabilitatea, gutxi
gorabehera, hau da:
(A) 0.65 (B) 0.40 (C) 0.35 (D) 0.60 (E) 0.10

Telefono sektorean dauden 4 enpresako bezeroen adinaren banaketa berdina den hipotesi nulua kon-
trastatu nahi da. Horretarako enpresa horien lau l.a.b. hartzen dira 600, 500, 700 eta 800 bezeroekin.
Bezero horiek adinaren arabera lau tartetan sailkatzen dira: 30 urtetik beherakoak, 30 eta 44 urte tartean,
45 eta 60 urte tartean eta 60 urtetik gorakoak.
28. Zein kontraste garatuko da:

(A) Homogeneitasun kontrastea
(B) Independentzia kontrastea
(C) Batezbestestekoen berdinketaren kontrastea
(D) Guztiz zehaztutako banaketa bati egokitutako kontrastea
(E) Dena gezurrezkoa
29. Kontraste horren estatistikoaren banaketa H0 -pean hau da:

(A) χ216 (B) χ26 (C) χ29 (D) t16 (E) N(0,1)
30. Etxeko lanak sarritan bidaltzen dituzten lehen hezkuntzako irakasleen proportzioa A eta B herrialdee-
tan berdina den aztertu nahi da. Horretarako herrialde bakoitzean 250 irakaslez osatutako l.a.b. bana
hartzen dira, eta etxeko lanak bidaltzen dituztenak A herrialdean 190 irakasle dira eta B herrialdean 204.
%95 konfidantza mailarekin, etxerako lanak bidaltzen dituzten irakasleen proportzioen diferentziarentzat,
(pA − pB ), konfidantza tartea, gutxi gorabehera, hau da:
(A) (−0.127, 0.015) (B) (−0.116, 0.004) (C) (−0.127, 0.127) (D) (0, 0.004) (E) (0, 0.015)
– 0.5 –
PROBLEMAK (Denbora: 75 minutu)

Izan bedi X aldagai aleatorio jarrai bat γ( θ1 , 3) banaketarekin eta bere dentsitate funtzioa hau:
 1 x

3
x2 e− θ x>0 bada
f (x, θ) = 2 θ

0 beste kasuetan
θ parametroa estimatzeko n tamainako l.a.b. bat hartu da: X1 , . . . , Xn .

i) Lor ezazu pausu guztiak erakutsiz θ parametroaren momentuen bidezko estimatzailea.
ii) Lor ezazu pausu guztiak erakutsiz θ parametroaren egaintz handienen estimatzailea.
iii) Aukera ezazu aurreko ataletan lortu duzun θ parametroaren estimatzaile bat. Aukeratu duzun esti-
matzailea alboragabea da? Tinkoa? Arrazoitu zure erantzunak.

A herrialdean, familiek egiten duten argindarraren urteroko gastuak, eurotan, banaketa normala du.
Herrialde honetako 15 familiaz osatutako l.a.b. bat erabiliz 710 eta 2300, batezbestekoa eta bariantza,
hurrenez hurren, lortzen dira.
i) Kalkula ezazu A herrialdean familiek egiten duten argindarraren urteroko batezbesteko gastuaren %95
konfidantza tartea.
ii) Aipatutako herrialdean kontrasta ezazu, %5 esangura mailarekin, argindarraren urteroko batezbesteko
gastua gutxienez 750 euro den hipotesi nulua.
iii) Kalkula ezazu A herrialdean familiek egiten duten argindarraren urteroko gastuaren bariantzarentzat
%95 konfidantza tartea.
iv) Jakina da B herrialdean, familiek egiten duten argindarraren urteroko gastuak, eurotan, banaketa
normala duela eta A herrialdeko bariantza berdina duela. B herrialdeko 15 familiako l.a.b. batean emaitza
hauek lortu dira: batezbestekoa 800 eta bariantza 2500. Kontrasta ezazu, %5 esangura mailarekin,
argindarraren urteroko batezbesteko gastua herrialde bietan berdina den hipotesi nulua.

Herrialde turistiko baten arduradunek promozio kanpaina bat antolatu nahi dute. Horretarako herrialde
horretara bidaia egiteko arrazoi nagusiaren banaketa honako hau den kontrastatu nahi dute:
Bidaiaren arrazoia Eguzkia eta hondartza Kultura Kirola egin Bestelakoak
Probabilitateak 3θ θ 2θ (1 − 6 θ)
Probabilitate banaketa hori dela kontrastatzeko, 500 bezero duen l.a.b. bat hartzen dute eta galdetzen die
zein den herrialde hori bisitatzeko arrazoi nagusia. Lortutako emaitzak hauek dira: 200 bezerok eguzkia
eta hondartzen bila, 100 kulturagatik, beste 150 kirolagatik eta 50 beste arrazoi batzuk direla eta.
i) Lor ezazu θ parametroaren egiantz handienen estimazioa.
ii) %5 esangura mailarekin, kontrasta ezazu suposatzen duten probabilitate banaketa hori zuzena den edo
ez. Egin ezazu kontrastea pausu guztiak erakutsiz.
– 0.6 –
GALDEREN ERANTZUNAK (0 MOTA)
1: C 11: A 21: A
2: C 12: E 22: A
3: C 13: C 23: C
4: A 14: A 24: A
5: C 15: B 25: C
6: C 16: E 26: A
7: C 17: D 27: A
8: C 18: D 28: A
9: A 19: C 29: C
10: E 20: C 30: A
– 0.7 –
PROBLEMEN ERANTZUNAK
A Problema
X a.a.-aren dentsitate funtzioa hau da:
1 2 −x
f (x, θ) = x e θ, x>0
2θ3
3 3
Gainera, E(X) = 1/θ = 3θ eta V ar(X) = (1/θ)2 = 3θ2 .
θ parametroa estimatzeko n tamainako l.a.b. bat hartu da: X1 , . . . , Xn , a.a. independenteak eta γ( θ1 , 3) ba-
naketarekin.
i) Momentuen bidezko estimatzailea. Momentuen bidezko estimatzailea lortzeko populazioaren eta laginaren
lehen momentuak berdinduko dira. Hau da,
Pn
i=1 Xi
α1 = E(X) = a1 = =X
n
Populazioaren lehen momentua X ∈ γ( θ1 , 3) a.a. batean E(X) = 3θ denez:
X
α1 = E(X) = 3θ = a1 = X =⇒ θ̂MM =
3
ii) Egiantz handienen estimatzailea. Laginaren egiantz funtzioa hau da:
n
!
1 2 −x1 /θ 1 2 −xn /θ 1 Pn
e− xi /θ
Y
L(~x, θ) = f (x1 , θ) . . . f (xn , θ) = x e · · · x e = n 3n x2i i=1
2θ3 1 2θ3 n 2 θ i=1
Egiantz handienen estimatzailea lortzeko, egiantz funtzioaren logaritmoa maximizatu behar da. Bere nepertar
logaritmoa kalkulatzen dugu:
n
! Pn
Y xi
ln L(~x, θ) = −n ln 2 − 3n ln θ + ln x2i − i=1
i=1
θ
θ-rekiko deribatuz eta zerora berdinduz:

Pn
∂ ln L(~x, θ) 3n i=1 xi
=− + =0
∂θ θ θ2
orduan, Pn Pn
i=1 xi i=1 Xi X
= 3n =⇒ θ̂MV = =
θ 3n 3
X
iii) θ̂MM = θ̂EH = 3 denez,
Alboragabetasuna. Estimatzailea alboragabea den ikusteko E(θ̂EH ) = θ. Kasu honetan,

X 1 1 1
E(θ̂EH ) = E = E(X) = E(X) = (3θ) = θ
3 3 3 3
Beraz alboragabea da.
– 0.8 –
Tinkotasuna. Estimatzailea tinkoa den ikusteko estimatzailearen bariantza kalkulatzen dugu.
2 2
θ2

X 1 1 Var(X) 1 3θ
Var(θ̂EH ) = Var = Var(X) = = =
3 3 9 n 9 n 3n
Estimatzailea alboragabea denez eta bere bariantza zerora doanez n infinitorantz doanean, tinkoa izateko baldintza
nahikoak betetzen dira. Beraz, esan daiteke estimatzaile tinkoa dela θ estimatzeko.
B Problema
Izan bedi X = A herrialdean familiek egiten duten argindarraren urteroko gastua (eurotan), X ∈ N (m1 , σ12 )
Y = B herrialdean familiek egiten duten argindarraren urteroko gastua (eurotan), Y ∈ N (m2 , σ22 ).
X eta Y a.a independenteak dira eta σ12 = σ22 .
Laginak: n1 = 15, x̄ = 710, s21 = 2300, n2 = 15, ȳ = 800, s22 = 2500.
i) X ∈ N (m1 , σ12 ) denez eta bere bariantza ezezaguna, orduan m1 batezbestekoaren konfidantza tartea hau da:

s1
IC1−α (m1 ) = x ± tn1 −1| α √ t14| 0.05 = 2.14
2 n1 − 1 2
r !
2300
IC0.95 (m1 ) = 710 ± 2.14 · = (682.57 , 737.43)
14
ii) H0 : m1 ≥ 750 hipotesi nulua, H1 : m1 < 750 alternatiboaren aurka kontrastatu behar da
X̄ − 750
H0 -pean √ ∈ tn1 −1|
S1 / n 1 − 1
x̄ − 750
Erabaki araua, α esangura mailarekin, H0 baztertzea da hau betetzen bada: √ ≤ −tn1 −1|α
s1 / n1 − 1
710 − 750
Kasu honetan: p = −3.12 ≤ −1.76 = t14|0.05
2300/14
Beraz, % 5 esangura mailarekin, argindarraren urteroko batezbesteko gastua gutxienez 750 euro den
hipotesi nulua baztertzen da.
iii) X ∈ N (m1 , σ12 ) denez eta bere batezbestekoa ezezaguna, orduan σ12 -ren konfidantza tartea hau da:
!
n1 s21 n1 s21
IC1−α (σ12 ) = ,
χ2 χ2
(n1 −1)|α/2 (n1 −1)|1−α/2
!
15 · 2300 15 · 2300 34500 34500
IC0.95 (σ12 ) = 2 , 2 = , = (1321.84, 6127.89)
χ14|0.025 χ14|0.975 26.1 5.63
iv) Honako hau kontrastatu behar da:

H0 : m 1 = m 2 ≡ m1 − m2 = 0
H1 : m1 6= m2 ≡ m1 − m2 6= 0
H0 :-pean
X̄ − Ȳ − 0
q q ∈ tn1 +n2 −2|
1 n1 S12 +n2 S22
n1 + n12 n1 +n2 −2
Erabaki araua, α esangura mailarekin, H0 baztertzea da hau betetzen bada:

(x̄ − ȳ) − 0
≥ tn1 +n2 −2| α

q q 2
1 1 n1 s1 +n2 s22 2
n1 + n2 n1 +n2 −2
– 0.9 –

(710 − 800) − 0
Kasu honetan: = | − 4.86| ≥ 2.05 = t28| 0.05

q q
1 + 1 15·2300+15·2500 2
15 15 15+15−2
Beraz, % 5 esangura mailarekin, argindarraren urteroko batezbesteko gastua A eta B herrialdeetan

berdina den hipotesi nulua baztertzen da.
C Problema
Bidaiaren arrazoia Eguzkia eta hondartza (I) Kultura (II) Kirola egin (III) Bestelakoak (IV)
Probabilitateak 3θ θ 2θ (1 − 6 θ)
ni 200 100 150 50
i) Egiantz funtzioa hau da:
L(θ) = (3θ)200 θ100 (2θ)150 (1 − 6θ)50 = 3200 2150 θ450 (1 − 6θ)50
Logaritmo nepertarrak hartzen badira, hau daukagu:
ln L(θ) = 200 ln(3) + 150 ln(2) + 450 ln(θ) + 50 ln(1 − 6θ)
Deribatuz eta zerora berdinduz, egiantz funtzioa maximizatzeko:
∂ ln L(θ) 450 50 (−6) 450

= + = 0 =⇒ 450(1 − 6θ) = 300 θ =⇒ 450 = 3000 θ =⇒ θ̂MV = = 0.15
∂θ θ (1 − 6θ) 3000
ii) θ parametroa ezezaguna denez, erdi zehaztutako banaketa bati egindako egokitze proba bat da.
H0 : Arduradunek duten banaketa zuzena da
H1 : Arduradunek duten banaketa ez da zuzena
Lehenengo, bidaiatzeko arrazoi guztien probabilitate estimatuak, p̂i , hauek dira:
P̂ (I) = 3(0.15) = 0.45; P̂ (II) = 0.15; P̂ (III) = 2(0.15) = 0.30; P̂ (IV) = 1 − 6(0.15) = 0.10
θ parametroa estimatu denez, h = 1 da. Gainera, lau klase ditugu, k = 4. Datu hauekin, eta kontrastea egiteko,
honako taula hau eraikitzen dugu:
(ni −np̂i )2
ni p̂i np̂i np̂i
Eguzkia eta hondartza (I) 200 0.45 225 2.78
Kultura (II) 100 0.15 75 8.33
Kirola (III) 150 0.30 150 0.00
Bestelakoak (IV) 50 0.10 50 0.00
n = 500 1 n = 500 z = 11.11
– 0.10 –
Enpresak suposatzen duen probabilitate banaketa zuzena den hipotesi nulupean, estatistikoaren banaketa hau da:
p̂i )2 b
Z = i (ni −n → χ2k−h−1 , non k klase kopurua den (k = 4) eta h estimatutako parametroen kopurua (h = 1).
P
np̂i
Erabaki araua, % 5 esangura mailarekin, hipotesis nulua baztertzea da hau betetzen bada:
z ≥ χ2k−h−1 , 0.05 = χ22,0.05
Kasu honetan:
z = 11.11 ≥ 5.99 = χ22,0.05
beraz, gutxi gorabehera % 5 esangura mailarekin, arduradunek suposatzen duten probabilitate banaketa zuzena
den hipotesi nulua baztertzen da.
– 0.11 –
OHARRAK
har den bezala marra bat egitea, kodifikazio orrian. Erantzun bat ezeztatu nahi baduzu, marra ezazu
erantzun horri dagokion azpiko errektangulua eta orduan marra ezazu aukeratu nahi duzun letra berria
erantzun hori dagoen errektanguluan. AHOLKUA: Egokiak iruditzen zaizkizuen erantzunak examina pa-
perean seinalatu eta ematen diren azken hamar minututan kodifikazio orrira pasatu.
ordena horretan.
6. Guztira 30 eta 30 puntu lor daitezke galdera eta problemetan, hurrenez hurren. Ebaluaketa jarraitua egin
dutenentzat, beharrezkoak dira 15 eta 12 puntu atal bakoitzean azterketa gainditzeko, bestela 18 eta 15
puntu beharrezkoak dira, hurrenez hurren.
– 0.1 –


Hiri zehatz batean bizi den familia baten eguneko gastuak, eurotan, N (40, σ 2 = 25) banaketa normala
jarraitzen du. Familia baten gastua gehiegizkoa dela onartzen da 44.2 euro baino gehiago bada. Hiri ho-
rretan bizi diren familien gastuen arteko independentzia suposatzen da. Oharra: Familia baten eguneko
gastuaren probabilitatea kalkulatzerakoan bi hamartar hartu behar dituzu.
2. Hiri horretan 15 familietako lagin aleatorio bat hartzen bada, gutxienez hauetariko 5 gehiegizko gastua
izateko probabilitatea hau da:
(A) 0.0177 (B) 0.0611 (C) 0.1642 (D) 0.8358 (E) 0.9389
3. 15 familien lagin honetan, zehazki 13 familiek gehiegizko gasturik ez izateko probabilitatea hau da:
(A) 0.3980 (B) 0.3431 (C) 0 (D) 1 (E) 0.2309
4. Orain, hiri horretan 200 familiako lagin aleatorio bat hartzen bada, gehienez hauetariko 50 gehiegizko
gastua izateko probabilitatea, gutxi gorabehera hau da:
(A) 0.0314 (B) 0.3745 (C) 0.8413 (D) 0.9686 (E) 0.6255

Izan bedi Z, b(0.35, n) binomial banaketa jarraitzen duen a.a., 2.275 bariantzaz.
5. P (Z = 3) hau da:
(A) 0.1757 (B) 0.2377 (C) 0.2522 (D) 0.2616 (E) 0.5138
6. P (Z ≥ 1) hau da:
(A) 0.07249 (B) 0.9865 (C) 0.0752 (D) 0.0860 (E) 0.0135

iu
Izan bedi X a.a. ΨX (u) = e4(e −1)
funtzio karakteristikoaz.
7. P (X > 3) hau da:

(A) 0.5665 (B) 0.6288 (C) 0.4335 (D) 0.3712 (E) 0.1954
8. P (2 ≤ X < 7) hau da:

(A) 0.8473 (B) 0.8577 (C) 0.7977 (D) 0.5423 (E) 0.6512
9. P (4 < X < 9) hau da:

(A) 0.1935 (B) 0.0893 (C) 0.3498 (D) 0.3630 (E) 0.2067
– 0.2 –
P50
10. Izan bedi X1 , . . . , X50 aldagai horren l.a.b. bat. Y = i=1 Xi definitzen badugu, orduan P (Y > 180)
hau izango da, gutxi gorabehera:
(A) 0.0838 (B) 0.4602 (C) 0.9162 (D) 0.5000 (E) 0.5398
11. Izan bedi X a.a. normal bat batezbestekoa zero eta bariantza 2 direlarik. P (X 2 < 5.42) probabilitatearen
balioa hau da:
(A) 0.975 (B) 0.025 (C) 0.95 (D) 0.10 (E) 0.90
12. Izan bedi X Studenten t banaketa jarraitzen duen aldagai aleatorio bat, n askatasun graduekin, tn| .
Orduan P (tn|1− α2 < X < tn| 3α
2
) hau da:
(A) 2α (B) 1 − 3α (C) α (D) 1 − α (E) 1 − 2α

Izan bitez X, Y , Z eta V a.a.-k independenteak non X ∈ N (0, σ 2 = 5), Y ∈ N (0, σ 2 = 4), Z ∈ exp( 12 )
eta V ∈ γ( 21 , 27 ) diren.
(X−Y )2
13. W1 = 9 a.a. definitzen badugu, orduan P (W1 > 0.102) probabilitatearen balioa hau da:
(A) 0.25 (B) 0.50 (C) 0.75 (D) 0.90 (E) 0.85
√
2Y
14. W2 = √ a.a. definitzen badugu, k-ren balioa non P (W2 < k) = 0.01 den, hau da:
2 Z
(A) 6.96 (B) −6.96 (C) −4.30 (D) −9.92 (E) 9.92
7Y 2
15. W3 = 4V a.a. definitzen badugu, k-ren balioa non P (W3 > k) = 0.90 den, hau da:
(A) 0.017 (B) 58.9 (C) 3.59 (D) 5.59 (E) 237

Izan bedi X a.a. honako zenbatasun funtzioarekin:
1 5 (θ − 4) 1
P (X = 0) = ; P (X = 1) = ; P (X = 2) = ; P (X = 3) =
θ 2θ θ 2θ
θ parametroa estimatzeko n = 20 tamainako l.a.b. bat hartu da eta lagin balio hauek eman ditu:
X 0 1 2 3
maiztasuna 8 5 3 4
16. θ-ren egiantz handieneko estimatzailea hau da:

80 17 60 17 40
(A) 17 (B) 80 (C) 17 (D) 40 (E) 17

40 17 80 17 60
(A) 17 (B) 80 (C) 17 (D) 40 (E) 17
– 0.3 –
Izan bedi X a.a. honako probabilitate dentsitate funtzioarekin:
x 2
 e− x2θ , x > 0, θ > 0
f (x) = θ ,

0, beste kasuetan
q
θπ
badakigu E(X) = 2 dela. θ parametroa estimatzeko n tamainako l.a.b. bat hartu da, X1 , . . . , Xn .
18. θ-ren egiantz handieneko estimatzailea hau da:

Pn
2 Pn 2 Xi2 X
2
(A) 2nX (B) Dena gezurrezkoa (C) 2 =1 Xi (D) i=1
2n (E) 2n

2 2 2 2
X 2X πX
(A) π (B) π (C) πX (D) 2 (E) Dena gezurrezkoa

Izan bedi N (θ, σ 2 = 4) banaketa normala jarraitzen duen X a.a. θ parametroa estimatu nahi da,
horretarako n tamainako l.a.b. bat hartzen da, X1 , . . . , Xn , eta honako estimatzailea proposatzen da
θ̂ = (3X1 + 4X2 + . . . + 4Xn−1 + 2Xn )/(4n + 5).
20. Proposatutako estimatzailearen alborapena hau da:

5θ 2 3θ 8θ
(A) 0 (B) − (C) − (D) (E) −
4n (4n + 5) (4n + 5) (4n + 5)
21. Proposatutako estimatzaileak propietate hauek ditu:
(A) Alboratua eta asintotikoki alboragabea (B) – (C) Alboragabea

(D) Alboratua eta asintotikoki alboratua (E) Alboragabea eta asintotikoki alboratua
22. Proposatutako estimatzailearen bariantza hau da:

(64n − 76) 64n 64 (64n − 12) (4n − 12)
(A) (B) (C) (D) (E)
(4n + 5)2 16n2 16n2 (4n + 5)2 (4n + 5)2

Izan bedi X a.a. honako dentsitate funtzioarekin:
f (x, θ) = 3θ xθ−1 e−3x , x > 0, θ>0
θ = 1 hipotesi hutsa θ = 2 hipotesi alternatiboaren aurrean kontrastatzeko, n = 1 tamainako lagin bat

hartzen da.
23. Esangura maila zehatz batekin, behaketa horrentzat eskualde kritiko potenteenak duen forma hau da:
(A) X ≥ C (B) X ∈ (C1 , C2 )c (C) X ≤ C (D) X ∈ (C1 , C2 ) (E) Dena gezurrezkoa
– 0.4 –
24. α = 0.05 esangura mailarekin, H0 baztertzen da baldin eta:
(A) X ≤ 0.9986 (B) X ∈ (0.0171, 0.998) (C) X ≥ 0.0171 (D) X ≤ 0.0171 (E) X ≥ 0.9986

Izan bedi λ parametroa duen Poisson banaketa jarraitzen duen X aldagai aleatorio bat. H0 : λ ≤ 2
hipotesi hutsa kontrastatzeko H1 : λ > 2 hipotesi alternatiboaren
P3 aurrean, n = 3 tamainako l.a.b. bat
hartzen da eta kontrastearen estatistikoa hau da, T = i=1 Xi .
25. α = 0.05 esangura mailarekin, hipotesi hutsa baztertzen da baldin eta:

(A) T ≤ 10 (B) T ≥ 11 (C) T ≥ 10 (D) T ≤ 11 (E) T ≥ 9
26. Probaren potentzia λ = 3 denean hau da:

(A) 0.8030 (B) 0.1970 (C) 0.7060 (D) 0.2940 (E) 0.4126

Enpresari Aplikatutako Estatistika irakasgaiaren irakasleek, irakasgaia suspenditzen duten ikasleen
portzentaia, p, ezagutu nahi dute eta portzentai hau kurtsoan zehar egindako ebaluaketa jarraiarekin
jaisten den ala ez. Lan hau egiteko, 2019ko ekainako deialdiaren datuak dituzte. Deialdi horretan
aurkeztu ziren 371 ikasleen artean 110 ikaslek suspenditu zuten.
27. Suspenditutako proportzioarentzat %95 konfidantza tartea hau da:
(A) (0.264, 0.329) (B) (0.243, 0.342) (C) (0.258, 0.335)

(D) (0.295, 0.298) (E) (0.250, 0.343)
28. H0 : p ≤ 0.40 hipotesi hutsa H1 : p > 0.40 hipotesi alternatiboaren aurrean egindako kontrastearen
emaitza, % 5 esangura mailarekin hau da:
(A) H0 ez baztertu (B) - (C) - (D) - (E) H0 baztertu

Konpainia batek A motako hamar hodi eta B motako beste hamar hodi ereosten ditu. Hodi hauen
iraupenek banaketa normala jarraitzen dutela suposatzen da eta bi hodi motak independenteak direla.
Lagin hauetatik batezbesteko iraupenak eta lagin desbiderazioak lortu dira, hurrenez hurren, xA = 1362.5,
xB = 1225.8, sA = 202.46 eta sB = 256.49.
2 2
29. 0.90 konfidantza tartea bariantzen arrazoiarentzat, σA /σB hau da,
(A) (0.6577, 3.9160) (B) (0.3000, 8.5862) (C) (0.1959, 1.9814)

(D) (0.1000, 0.9000) (E) (0.5088, 4.3355)
30. 0.90 konfidantza tartea bi hodien batezbesteko iraupen diferentziarentzat, mA − mB hau da,
(A) (136.7 ± 188.44) (B) (136.7 ± 137.43) (C) (136.7 ± 297.59)

(D) (136.7 ± 169.46) (E) (136.7 ± 176.54)
– 0.5 –
PROBLEMAK (Iraupena: 70 minutu)

Izan bedi X aldagai aleatorio jarrai bat honako probabilitate dentsitate funtzioarekin:
 2θ
 x(3θ−1)/(1−θ) 0 ≤ x ≤ 1 bada
f (x, θ) = (1 − θ)

0 beste kasuetan
θ parametroa estimatzeko n tamainako l.a.b. bat hartu da, X1 , . . . , Xn . Laguntza: Badakigu

2θ
E(X) = θ+1 dela.
i) Lor ezazu zehaztasunez θ-ren momentuen bidezko estimatzailea.
ii) Lor ezazu zehaztasunez θ-ren egiantz handieneko estimatzailea.

Ekonomia eta Enpresa Zientzien Fakultate batean hurrengo kontrastea egin nahi da: ikasleek duten iritzia
irakasleen irakas-jardueraz eta ikasleek karrera aukeratzerakoan duten bokazio maila independenteak diren
ala ez. Klasera doazen ikasleen artean lagin aleatorio bakun bat hartzen da eta emaitza hauek ematen
ditu:
Bokaziozkoa bai Berdin zaio Bokaziozkoa ez Guztira
Iritzi positiboa 223 60 43 326

Berdin zaio 127 94 45 266
Iritzi negatiboa 40 23 36 99
Guztira 390 177 124 691
Datu hauekin egin ezazu eskatutako kontrastea %5 esangura mailarekin.

λ parametroa duen banaketa esponentzial batean H0 : λ = 12 hipotesi hutsa kontrastatu nahi da H1 : λ = 2
hipotesi alternatiboaren aurrean.
P Horretarako, n = 10 tamainako l.a.b. bat hartzen da X1 , . . . , X10 .
Kontrastearen estatistikoa Z = 10 i=1 Xi bada, lor ezazu zehaztasunez eskualde kritiko potenteena, %5
esangura mailarekin. Laguntza: Y ∈ γ(1/2, n/2) bada =⇒ Y ∈ χ2n .
– 0.6 –
GALDEREN EMAITZAK (0 MOTA)
1: C 11: E 21: A
2: C 12: E 22: A
3: E 13: C 23: A
4: D 14: B 24: E
5: C 15: A 25: B
6: B 16: A 26: D
7: A 17: C 27: E
8: C 18: D 28: A
9: C 19: B 29: C
10: C 20: E 30: A
– 0.7 –
ARIKETEN EBAZPENA
A Ariketa
X aldagaiaren probabilitate dentsitate funtzioa hau da
 2θ
 x(3θ−1)/(1−θ) 0 ≤ x ≤ 1 bada
f (x, θ) = (1 − θ)

0 beste kasuetan
2θ
θ parametroa estimatzeko n tamainako l.a.b. bat hartu da, X1 , . . . , Xn , eta badakigu E(X) = θ+1 dela.
i) Momentuen bidezko estimatzailea hau da
Lehen ordenako populazio momentua eta lehen ordenako lagin momentua berdintzen ditugu. Hau da,
Pn
i=1 Xi
α1 = E(X) = a1 = =X
n
2θ
Beraz, E(X) = θ+1 ezagutzen dugunez, honakoa dugu:
Pn
2θ i=1 Xi
α1 = E(X) = = a1 = = X =⇒ 2θ = Xθ + X
θ+1 n
X
=⇒ θ(2 − X) = X =⇒ θ̂MM =
(2 − X)
b) Egiantz handieneko estimatzailea

Lagineko egiantz handieneko funtzioa hau da:
L(θ) = f (x1 ; θ) . . . f (xn ; θ)

2θ (3θ−1)/(1−θ) 2θ (3θ−1)/(1−θ)
= x ... x
(1 − θ) 1 (1 − θ) n
" n #(3θ−1)/(1−θ)
2n θ n Y
= n
xi
(1 − θ) i=1
Bere nepertar logaritmoa kalkulatzen dugu:
n
" #
3θ − 1 Y
ln L(θ) = n ln 2 + n ln θ − n ln(1 − θ) + ln xi
1−θ i=1
θ-rekiko deribatua eta berdin zero egiten badugu:
" n #
∂ ln L(θ) n n Y (1 − θ)(3) − (3θ − 1)(−1)
= + + ln xi =0
∂θ θ (1 − θ) i=1
(1 − θ)2
"Y n
#
n n 2
=⇒ + + ln xi = 0,
θ (1 − θ) (1 − θ)2 i=1
– 0.8 –
"Y n
#
2 n n n(1 − θ) + nθ n
=⇒ ln xi = − − =− =−
(1 − θ)2 i=1
θ (1 − θ) θ(1 − θ) θ(1 − θ)
"Y n
#
2 n
=⇒ ln xi = −
(1 − θ) i=1
θ
n n
" # ( " #)
Y Y
=⇒ 2θ ln xi = −n + nθ =⇒ n = θ n − 2 ln xi
i=1 i=1
orduan,
n n
θ̂EH = Qn = Pn
{n − 2 ln [ i=1 Xi ]} [n − 2 i=1 ln(Xi )]
B Ariketa
Independentzia kontraste bat da. Datuak hauek dira:
Bokaziozkoa bai Berdin zaio Bokaziozkoa ez Guztira

(BB) (BZ) (BE)
Iritzi positiboa (IP) 223 60 43 326

Berdin zaio (BI) 127 94 45 266
Iritzi negatiboa (IN) 40 23 36 99
Guztira 390 177 124 691
p̂i· eta p̂·j probabilitateak datuekin estimatzen ditugu. Hau da:
326 266 99
p̂IP,• = p̂BI,• = p̂IN,• =
691 691 691
390 177 124

p̂•,BB = p̂•,BZ = p̂•,BE =
691 691 691
– 0.9 –
(nij −np̂i,j )2
nij p̂i,j = p̂i,• · p̂•,j np̂i,j np̂i,j
IP, BB 223 326 · 390/6912 183.994 8.269
IP, BZ 60 326 · 177/6912 = 83.505 6.616
IP, BE 43 326 · 124/6912 58.500 4.107
BI, BB 127 266 · 390/6912 150.130 3.564
BI, BZ 94 266 · 177/6912 68.136 9.818
BI, BE 45 266 · 124/6912 47.734 0.156
IN, BB 40 99 · 390/6912 55.875 4.511
IN, BZ 23 99 · 177/6912 25.359 0.219
IN, BE 36 99 · 124/6912 17.765 18.716
691 1 691 z = 55.976
P (n −np̂ )2
Independentzia hipotesi hutsapean, i,j ijnp̂i,ji,j ∼ χ2(I−1)(J−1) estatistikoa dugu, non I iritzi aldagaiaren klase
kopurua (I = 3) eta J bokazio aldagaiaren klase kopurua (J = 3) diren. Erabaki araua hipotesi hutsa baztertzea
da %5 esangura mailarekin baldin eta:
z > χ2(3−1)(3−1) , 0.05 = χ24,0.05
bada.
Kasu honetan:
z = 55.9766 > 9.49 = χ24,0.05 ,
beraz independentzia hipotesi hutsa baztertzen da %5 esangura mailarekin. Hau da, ikasleek duten iritzia
irakasleen irakas-jardueraz eta ikasleek aukeratutako karrera bokaziozkoa den ala ez ezaugarriak ez dira inde-
pendenteak.
C Ariketa
λ parametroa duen banaketa esponentzial bat dugu (X ∈ exp(λ)), eta H0 : λ = λ0 = 21 hipotesi hutsa kontrastatu
nahi dugu H1 : λ = λ1 = 2 hipotesi alternatiboaren aurrean. n = 10 tamainako l.a.b. bat dugunez, Neyman-
Pearson-en teorema jarraituz, kontraste honen eskualde kritiko potenteena lortuko dugu:
L(λ0 )
≤k
L(λ1 )
Kasu honetan:
n
λ0 e−λ0 x1 · · · λ0 e−λ0 xn

λ0 Pn
≤ k =⇒ e(λ1 −λ0 ) i=1
xi
≤k
λ1 e−λ1 x1 · · · λ1 e−λ1 xn λ1
λ1 , λ0 > 0 dugunez:
– 0.10 –
Pn
=⇒ e(λ1 −λ0 ) i=1
xi
≤ k1 (k1 > 0)
Nepertar logaritmoak hartuz eta λ1 > λ0 dela jakinik:
n
X n
X
(λ1 − λ0 ) xi ≤ k2 (k2 > 0) =⇒ xi ≤ C (C > 0)
i=1 i=1
Pn
Beraz, hipotesi hutsa baztertuko dugu baldin eta i=1 Xi ≤ C bada.
n
= 21 da, beraz Xi ∈ exp( 12 ) ≡ γ( 21 , 1). Horrela, i=1 Xi ∈ γ( 21 , n) ≡ χ22n izango da. Gure
P
Hipotesi hutsapean, λ
P10 1 2
kasuan, n = 10 denez, i=1 Xi ∈ γ( 2 , 10) ≡ χ20 izango dugu. Ondorioz, %5 esangura mailarekin badaukagu:
10 !
X 1
=⇒ 0.05 = P χ220 ≤ C =⇒ C = χ220,0.95 = 10.9,

α = 0.05 = P Xi ≤ C λ =

i=1
2
kontraste honen eskualde kritikorik potenteena hau izango da RC = (0, 10.9].
– 0.11 –
OHARRAK
har den bezala marra bat egitea, kodifikazio orrian. Erantzun bat ezeztatu nahi baduzu, marka ezazu
erantzun horri dagokion azpiko errektangulua eta orduan marka ezazu aukeratu nahi duzun letra berria
erantzun hori dagoen errektanguluan. AHOLKUA: Egokiak iruditzen zaizkizuen erantzunak examina pa-
perean seinalatu eta ematen diren azken hamar minututan kodifikazio orrira pasatu.
ordena horretan.
6. Guztira 30 eta 30 puntu lor daitezke galdera eta problemetan, hurrenez hurren. Beharrezkoak dira 18 eta
15 puntu atal bakoitzean azterketa gainditzeko.
– 0.1 –


Lantegi batean produzitzen diren torlojuen luzerak, milimetrotan neurtuta, N (20, σ 2 = 4) banaketa
jarraitzen du. Torlojua salgaia izateko bere luzera (17.92, 22.08) tartean egon behar da. Torlojuen luzerak
independenteak direla suposatzen da. (Torlojua salgaia izateko probabilitatea bi dezimalekin borolbidu
ezazu).
2. 10 torlojuko lote bat hartzen bada, zein da horietako 9 salgaiak izateko probabilitatea:
(A) 0.9718 (B) 0.8789 (C) 0.4035 (D) 0.0282 (E) 0.1211
3. 10 torlojuko lote bat hartzen bada, zein da horietako gehienez 5 salgaiak izateko probabilitatea:
(A) 0.0473 (B) 0.8497 (C) 0.9527 (D) 0.1503 (E) 0.1030
4. 100 torlojuko lote bat hartzen bada, zein da horietako gutxienez 74 salgaiak izateko probabilitatea gutxi
gorabehera?
(A) 0.7764 (B) 0.2236 (C) 0.8849 (D) 0.1635 (E) 0.8365
5 eta 6 galderei adierazburu hau dagokie:

Izan bedi X a.a. bat λ parametroa duen Poisson banaketarekin. P (5) = 0.5P (4) bada.
5. P (X = 3) probabilitatea hau da:

(A) 0.2138 (B) 0.1404 (C) 0.7862 (D) 0.8596 (E) .01804
6. Y beste a.a daukagu, aurrekoarekiko independentea eta banaketa berdinarekin. P (X + Y ≤ 6) probabi-

litatea hau da:
(A) 0.7622 (B) 0.8893 (C) 0.1107 (D) 0.2378 (E) 0.6160

Taberna bateko aparkalekuan orduro aparkatzera heltzen diren bezeroen kopuruak Poisson banaketa
jarraitzen du eta bere batezbestekoa 4 da. Ordu diferenteetako bezeroen kopuruak independenteak direla
suposatzen da.
7. Bi ordutan guztira gutxienez bost bezero aparkalekura heltzeko probabilitatea hau da:
(A) 0.0996 (B) 0.8088 (C) 0.1912 (D) 0.9004 (E) 0.6866
8. Hamar ordutan 43 bezero baino gutxiago aparkalekura heltzeko probabilitatea gutxi gorabehera hau da:
(A) 0.2877 (B) 0.7123 (C) 0.7642 (D) 0.3446 (E) 0.6554
– 0.2 –
9. Gutxienez zenbat leku edo plaza egon behar dira aparkaleku horretan ordu batean heltzen diren bezero
guztiak aparkatzeko aukera izateko probabilitatea gutxienez 0.94 izateko?
(A) 7 (B) 6 (C) 8 (D) 5 (E) 4

Izan bitez X1 , . . . , X4 a.a. independenteak, denak γ(2, 2) banaketarekin.
10. Y = X1 + X2 + X3 + X4 aldagaiaren batezbestekoa eta bariantza, hurrenez hurren, hauek dira:
1
(A) m = 4, σ 2 = 2 (B) m = 1, σ 2 = 8 (C) m = 1, σ 2 = 1
1
(D) m = 1, σ 2 = 2 (E) m = 4, σ 2 = 4
11. Z = 4X1 a.a. definitzen da. P (Z > 7.78) probabilitatea hau da:
(A) 0.90 (B) 0.01 (C) 0.10 (D) 0.25 (E) 0.75

Etxetresna elektriko mota konkretu baten iraupenak, mila ordutan adierazita, banaketa esponentziala
jarraitzen du batezbestekoa 2 izanik. Etxetresna elektrikoak independenteak direla suposatzen da.
12. Horrelako etxetresna elektriko baten iraupena hiru mila ordu baino handiagoa izateko probabilitatea hau
da:
(A) 0.223 (B) 0.632 (C) 0.777 (D) 0.002 (E) 0.368
13. Etxetresna elektrikoaren iraupena enpresak jarritako bermearen epean baino txikiagoa bada, enpresak
etxetresna elektriko berri bat emango dio bezeroari. Zenbatekoa izan beharko da bermearen epea zoriz
hartutako etxetresna elektriko bat berri bategatik ordezkatzeko probabilitatea 0.05 izateko?
(A) 5991 ordu (B) 4000 ordu (C) 102.6 ordu (D) 210.7 ordu (E) 155.9 ordu
14. Enpresak aurreko bermearen epea jarri badu, eta hilabete batean 200 etxetresna elektriko saltzen baditu,
ordezkatu behar dituen batezbesteko kopurua hau izango da:
(A) 20 (B) 5 (C) 1 (D) 2 (E) 10

Izan bitez X, Y eta Z a.a. independenteak eta banaketa hauekin: X ∈ N (2, σ 2 = 4), Y ∈ χ29 eta
Z ∈ γ( 21 , 3).
X−2 2

15. V1 = 2 + Z a.a. definitzen da. Orduan P (V1 ∈ (9.04, 14.10)) hau da:
(A) 0.25 (B) 0.05 (C) 0.7 (D) 0.20 (E) 0.80
3 (X − 2)
16. V2 = √ a.a. definitzen bada. P (V2 < k) = 0.05 izateko k-ren balioa hau da:
2 Y
(A) −2.82 (B) 2.26 (C) −1.83 (D) 1.83 (E) −2.26
– 0.3 –
9Z
17. V3 = a.a. definitzen da. P (0.1253 ≤ V3 ≤ 3.37) probabilitatea hau da:
6Y
(A) 0.85 (B) 0.99 (C) 0.80 (D) 0.94 (E) 0.90

Izan bedi X honako zenbatasun funtzio hau duen a.a.:
θ θ 3θ
P (X = 0) = , P (X = 1) = , P (X = 2) = 1 −
2 4 4
θ parametroa estimatzeko n = 10 tamainako l.a.b. bat hartzen da eta balio hauek lortzen dira: 0, 0, 1,
1, 1, 1, 2, 2, 2, 2.

(A) 0.64 (B) 0.16 (C) 0.80 (D) 0.20 (E) 0.32

(A) 0.80 (B) 0.32 (C) 0.64 (D) 0.16 (E) 0.20

Izan bedi X a.a. dentsitate funtzio honekin:
(θ + 2)xθ+1

x ∈ (0, 1) bada
f (x, θ) =
0 beste kasuetan
θ parametroa estimatu nahi dugu, eta horretarako n tamainako l.a.b. hartzen da, X1 , . . . , Xn .
θ+2
Banaketaren batezbestekoa hau da: m = θ+3 .

X +2 3X − 2 2n n X +2
(A) (B) (C) − (D) − −2 (E)
X +3 1−X ln (Πni=1 Xi ) ln (Πni=1 Xi ) 1−X

X +2 3X − 2 X +2 n 2n
(A) (B) (C) (D) − −2 (E) −
1−X 1−X X +3 ln (Πni=1 Xi ) ln (Πni=1 Xi )

Izan bedi X a.a. bat λ parametro ezezaguna duen Poisson banaketarekin. Parametro hori estimatzeko, n
2X1 + X2 + · · · + Xn−1 + 2Xn
tamainako l.a.b. bat hartzen da eta estimatzaile hau proposatzen da: λ̂ = .
n+2
22. λ̂ estimatzailearen alborapena hau da:

4λ (n − 2)λ 2λ λ
(A) (B) 0 (C) (D) (E)
n+2 n+2 n+2 n+2
23. λ̂ estimatzailearen bariantza hau da:

λ (n + 4)λ (n + 6)λ (n + 6)λ (n + 4)λ
(A) (B) (C) (D) (E)
(n + 2) (n + 2)2 (n + 2)2 n2 + 4 n2 + 4
– 0.4 –
Izan bedi X a.a. bat dentsitate funtzio honekin:
 1 + θ x3 − 41

x ∈ (0, 1) bada
f (x; θ) =

0 beste kasuetan
θ = 1 hipotesi nulua kontrastatu nahi da, θ = 0 alternatiboaren aurka. Horretarako 1 tamainako l.a.b.
bat hartzen da, X1 .
24. x1 estatistikoarentzat eskualde kritiko potenteenaren itxura hau da:

(A) (0, k] (B) [k1 , k2 ] (C) Dena gezurrezkoa (D) (k1 , k2 )C (E) [k, 1)
25. x1 ≤ 0.1 denean hipotesi nulua baztertzea erabakitzen bada, probaren esangura maila hau da:
(A) 0.6510 (B) 0.9250 (C) 0.8475 (D) 0.1525 (E) 0.0750
26. Erabaki arau horrentzat, II. motako errorearen probabilitatea hau da:
(A) 0.10 (B) 0.90 (C) 0.50 (D) 0.05 (E) 0.95
27. Aireportu konkretu batean orduro atzerapenekin irteten diren hegaldien kopuruak Poisson-en banaketa
jarraitzen du. Banaketa horren batezbestekoa gehienez 3 den hipotesi nuua, balio hori baino handiagoa
den hipotesi alternatiboaren aurka kontrastatu nahi da. Hori konprobatzeko 3 orduko l.a.b. bat hartu
da eta estatistikotzat, z, hiru ordu horietan atzeratutako hegaldien kopurua hartzen da. %5 esangura
mailarekin hipotesi nulua baztertzeko erabaki araua hau da:
(A) z ≥ 14 (B) z ≥ 16 (C) z ≥ 15 (D) z ≥ 12 (E) z ≥ 13

Hiri konkretu bateko familien urteko oliba olioaren batezbesteko kontsumoa estimatu nahi da, litrotan.
Horretarako 41 familiadun l.a.b. bat hartu da eta balio hauek lortu dira x = 45 eta s2 = 100. Jakina da
oliba olioaren kontsumoak banaketa normala duela.
28. Familia baten urteko oliba olioaren batezbesteko kontsumoaren %95 konfidantza tartea hau da:
(A) (41.806, 48.194) (B) (42.551, 47.499) (C) (40.078, 49.922)

(D) (40.438, 49.562) (E) (42.344, 47.656)
29. Batezbestekoa gutxienez 48 den hipotesi nulua, balio hori baino txikiagoa den hipotesi alternatiboaren
aurka kontrastatu nahi da. %5 esangura mailarekin, kontrastearen erabakia hipotesi nulua baztertzea da
hau betetzen bada:
45 − 48 45 − 48 45 − 48
(A) √ ≤ −2.02 (B) √ ≤ −1.68 (C) √ ≥ 1.68
10/ 40 10/ 40 10/ 40
45 − 48 45 − 48
(D) √ ≥ −1.68 (E) √ ≥ 2.02
10/ 40 10/ 40
30. Familia baten urteko oliba olioaren kontsumoaren desbidazio tipikoaren %95 konfidantza tartea hau
da:
(A) (11.48, 24.16) (B) (7.35, 15.47) (C) (6.91, 16.80) (D) (7.83, 14.07) (E) (8.57, 12.44)
– 0.5 –
PROBLEMAK (Iraupena: 75 minutus)

Izan bedi X honako dentsitate funtzio hau duen a.a. bat:
(
x2
x − 2θ
f (x, θ) = θ 2 e 2
x > 0 , θ > 0 bada;
0 beste kasuetan
pπ 4−π
Aldagai honen batezbestekoa m = θ 2 da eta bariantza σ 2 = θ2 . θ parametroa estimatu nahi da

2
eta horretarako n tamainako l.a.b. bat hartzen da, X1 , . . . , Xn .
i) Lor ezazu θ-ren egiantz handienen estimatzailea pausu guztiak erakutsiz.
ii)Lor ezazu θ-ren momentuen bidezko estimatzailea pausu guztiak erakutsiz.
iii) Momentuen bidezko estimatzailea alboragabea da? Tinkoa? Arrazoitu zure erantzunak.
iv) 5 tamainako l.a.b. batean honako emaitza hauek lortu dira: 3.2, 4.3, 2.5, 5.3, 6.7. Lor ezazu θ-ren
estimazioa aurreko galderetan lortutako metodo bat erabiliz.
B. ( 10 puntu, 25 minutu)
Gaixotasun konkretu bat tratatzeko bi botika erabili daitezke, A eta B. Susmoa dago gaixoengan sortutako
nahi gabeko ondorioen eragina diferentea dela botika horien artean. Konprobatzeko bi l.a.b. hartzen
dira, bata A botikarekin tratatutako pertsonekin, tamaina nA = 300 izanik, eta bestea B botikarekin
tratatutako pertsonekin, tamaina nB = 200 izanik. Lortutako emaitzak honako taula honetan biltzen
dira.
Ondoriorik ez Ondorio arinak Ondorio larriak Totala

A Botika 250 45 5 300
B Botika 170 20 10 200
Totala 420 65 15 500
Kontrasta ezazu, %1 esangura mailarekin, botika horiek sortutako nahi gabeko ondorioen banaketa
berdina den hipotesi nulua. Idatzi itzazu hipotesi nulua, hipotesi alternatiboa, kontrastearen estatis-
tikoa eta bere banaketa hipotesi nulupean, eta kontrastearen erabaki araua.

Enpresa batean makina bat dago mota konkretu bateko piezak produzitzen. Enpresak pieza akastunen
proportzioa estimatu nahi du makina horretan. Horretarako 200 piezadun l.a.b. bat hartzen da eta 22
pieza akastun daudela lortzen da.
i) Lor ezazu pieza akastunen proportzioarentzat %90 konfidantza tartea.
ii) Empresaren ustez produzioa egokia da akastunen proportzioa gehienez 0.07 bada. %5 esangura
mailarekin eta laginan lortutako balioekin, zein ondorio aterako du enpresak, produzioa egokia dela ala
ez?
iii) Enpresa makina aldatzearen aukera pentsatzen ari da, pieza akastunen proportzioa txikitzeko hel-
buruarekin. Horretarako, hilabete baterako makina berri bat alokatzea erabakitzen du, eta benetan
akastunen proportzioa txikitzen bada, erostea. Erabaki hori hartzeko makina berriarekin produzitutako
300 piezadun l.a.b. bat hartzen du eta 18 pieza akastun daudela ikusten du. Kontrasta ezazu makina
berriarekin akastunen proportzioa berdin mantentzen den hipotesi nulua, akastunen proportzioa txikitzen
den hipotesi alternatiboaren aurka %5 esangura mailarekin. Lortutako emaitzak ikusita, enpresak makina
berria erosiko du?
– 0.6 –
TESTAREN ERANTZUNAK (0 MOTA)
1: C 11: C 21: D
2: E 12: A 22: B
3: D 13: C 23: C
4: B 14: E 24: A
5: A 15: D 25: E
6: A 16: C 26: B
7: D 17: D 27: C
8: E 18: A 28: A
9: A 19: A 29: B
10: A 20: B 30: E
– 0.7 –
PROBLEMEN ERANTZUNAK
A Problema
X a.a.-araen dentsitate funtzioa hau da:
( 2
x
x − 2θ
θ2 e x > 0 bada, θ > 0;
2
f (x, θ) =
0 beste kasuetan
pπ 4−π
eta σ 2 = θ2 .

bere batezbestekoa eta bariantza hauek dira, hurrenez hurren, m = θ 2 2
i) Laginaren egiantz funtzioa hau da:
x1 − x212 (Πni=1 xi ) − 12 Pn x2i

xn − x2n2
L(~x; θ) = f (x1 ; θ) · · · f (xn ; θ) = 2 e 2θ ··· 2 e 2θ = e 2θ i=1
θ θ θ2n
Logaritmo nepertarra kalkulatuz:

n
1 X 2
ln L(~x; θ) = ln (Πni=1 xi ) − 2n ln θ − x
2θ2 i=1 i
θ-rekiko deribatatzen badugu eta zerora berdindu:

Pn Pn
∂ ln L(~x; θ) 2n x2i x2i
=− + i=1
= 0 ⇒ θ2 = i=1
∂θ θ θ3 2n
r Pn
i=1 x2i
θ̂EH =
2n
ii) Momentuen metodoaren θren estimatzailea lortzeko, lehen ordenako laginaren eta propulazioaren momentuak
berdintzen dira, hau da, r
π
α1 = E(X) = a1 = X ⇒ θ =X
2
r
2
θ̂MM = X
π
iii) Frogatuko dugu momentuen estimatzailea alboragabea eta tinkoa den edo ez.

Alboragabea: Alboragabea da hau betetzen bada: E θ̂MM = θ.
" r # r r r r
2 2 2 2 π
E(θ̂MM ) = E X = E X = E (X) = θ =θ
π π π π 2
Beraz, alboragabea da.
– 0.8 –
Tinkoa: Estimatzailea tinkoa den aztertzeko, nahikotasunaren baldintzak betetzen diren konprobatuko dugu,
hau da,
a) Estimatzailea alboragabea edo asintotikoki alboragabea da.

b) lim Var θ̂MM = 0
n→∞
θ̂MM alboragabea denez, lehen baldintza betetzen da.

Estimatzailearen bariantza kalkulatzen dugu.
" r #
4 − π θ2 4 − π θ2

2 2 2 Var(X) 2
Var(θ̂MM ) = Var X = Var X = = =
π π π n π 2 n π n
θ2

4−π
lim Var θ̂MM = lim = 0,
n→∞ n→∞ π n
Beraz, bigarren baldintza ere betetzen da eta momentuen bidezko estimatzailea tinkoa da.
iv) Laginaren informazioa erabiliz, aztertutako bi metodoen estimazioak hauek dira:

a) Egiantz handienen metodoa:
r Pn r
i=1 x2i 3.22 + 4.32 + 2.52 + 5.32 + 6.72
θ̂EH = = = 3.286
2n 10
b) Momentuen bidezko metodoa:

r r
2 3.2 + 4.3 + 2.5 + 5.3 + 6.7 2
θ̂MM = X = = 3.511
π 5 π
– 0.9 –
B Problema
Homogeneitasun kontraste bat da, bi lagin ditugu (k ′ = 2) eta 3 kategoria aztertutako aldagaiarentzat (k ′′ = 3).
Beraz, hipotesi nulua eta alternatiboa hauek dira, hurrenez hurren:
H0 : aldagaiaren banaketa homogeneoa da bi populazioetan
H1 : aldagaiaren banaketa ez da homogeneoa bi populazioetan
Datuak hauek dira:
Ondoriorik ez Ondorio arinak Ondorio larriak Totala

A Botika 250 45 5 300
B Botika 170 20 10 200
Totala 420 65 15 500
(nij −ni p̂•j )2

nij p̂•j ni p̂•j ni p̂•j
(A, SE) 250 0.84 252 0.0159

(A, EL) 45 0.13 39 0.9231
(A, EG) 5 0.03 9 1.7778
(B, SE) 170 0.84 168 0.0238
(B, EL) 20 0.13 26 1.3846
(B, EG) 10 0.03 6 2.6667
500 2 500 z = 6.7919
Datuak erabiliz p̂•j probabilitateak estimatzen dira. Honela,
420 65 15
p̂•SE = = 0.84, p̂•EL = = 0.13, p̂•EG = = 0.03.
500 500 500
P (n −n p̂ )2
Hipotesi nulupean, i,j ijni p̂i•j•j ∼ χ2(k′ −1)(k′′ −1) da, non k ′ laginen kopurua den (k ′ = 2) eta k ′′ aztertutako
aldagaiaren kategorien kopurua (k ′′ = 3).
Erabaki araua hipotesi nulua baztertzea da, α esangura mailarekin, hau betetzen bada,
X (nij − ni p̂•j )2
z= ≥ χ2(k′ −1)(k′′ −1),α
i,j
n i p̂ •j
Kasu honetan:
6.7919 < 9.21 = χ2(2−1)(3−1) , 0.01 = χ22,0.01 ,
Beraz homogeneitasun hipotesi nulua ez da baztertzen % 1 esangura mailarekin. Hau da, ez da bazterzten bi
botiken nahi gabeko ondorioen banaketa berdina den hipotesi nulua.
– 0.10 –
C Problema
i) Proportzioarentzat 1 − α konfidantza tartea hau da:
r !
z z(n − z)
IC1−α (p) = ± t α2
n n3
Kasu honetan, n = 200 eta z = 22 direnez, gutxi gorabehera %90 konfidantza tartea hau da:
r !
22 22 · 178
IC0.90 (p) = ± 1.64 = (0.11 ± 0.036) = (0.074, 0.146)
200 2003
ii) Akastunen proportzioa gehienez 0.07 den hipotesi nulua, balio hori baino handiagoa den hipotesi alternati-
boaren aurka kontrastatu nahi da, hau da,
H0 : p ≤ 0.07
H1 : p > 0.07
z
− p0
Erabaki araua, α esangura mailarekin, hipotesi nulua baztertzea da qn ≥ tα bada.
p0 (1−p0 )
n
Gure kasuan, 0.05 esangura mailarekin,

22
200 − 0.07
q = 2.217 ≥ 1.64
0.07·0.93
200
Beraz, %5 esangura mailarekin, p ≤ 0.07 den hipotesi nulua baztertzen da.
iii) Makina berriarekin akastunen proportzioa berdin mantentzen den hipotesi nulua, akastunen proportzioa
txikitzen den hipotesi alternatiboaren aurka kontrastatu nahi da %5 esangura mailarekin, hau da,
H0 : p 1 = p 2 ≡ p1 − p2 = 0
H1 : p 1 > p 2 ≡ p1 − p2 > 0
Erabaki araua, α esangura mailarekin, hipotesi nulua baztertzea da, hau betetzen bada:
z1 z2
n1 − n2
q ≥ tα
z(n−z)
n·n1 ·n2
Kasu honetan:
22 18
−
q200 300
= 2.019 > t0.05 = 1.64
40·460
500·200·300
Beraz, %5 esangura mailarekin, makina berriarekin akastunen proportzioa berdin mantentzen den hipotesi nulua
baztertzen da. Ondorioz, enpresak makina berria erosiko du.
– 0.11 –

Azterketa Finalak-21-22

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Azterketa Finalak-21-22

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

A eman ta zabal zazu

Ekonomia eta Enpresa Fakultatea. Sarrikoko Atala

ENPRESARI APLIKATUTAKO ESTATISTIKA ETA

Metodo Kuantitatiboak Saila

1. OPARI–GALDERA. Espainiako hiriburua hau da:

2tik 4ra doazen galderei honako adierazburu hau dagokie:

5 eta 6 galderei honako adierazburu hau dagokie:

5. P (Z > 8) hau da:

7tik 10era doazen galderei honako adierazburu hau dagokie:

7. Kafetegira, minutu baten, 4 pertsona heltzeko probabilitatea hau da:

8. Minutu 1-en kafetegira heldutako pertsona kopuru probableena hau da:

9. Bi minututan, kafetegira gutxienez 4 pertsona heltzeko probabilitatea hau da:

11 eta 12 galderei honako adierazburu hau dagokie:

12. Z = 2X1 + 2X4 a.a.-k banaketa hau jarraitzen du:

13tik 15ra doazen galderei honako adierazburu hau dagokie:

16 eta 17 galderei honako adierazburu hau dagokie:

16. θ-ren momentuen bidezko estimazioa hau da:

17. γ-ren momentuen bidezko estimazioa hau da::

18 eta 19 galderei honako adierazburu hau dagokie:

19. θ-ren momentuen bidezko estimazioa hau da:

20tik 22ra doazen galderei honako adierazburu hau dagokie:

20. Proposatutako estimatzailearen alborapena hau da:

21. Proposatutako estimatzaileak propietate hauek ditu:

(A) Alboratua eta asintotikoki alboragabea (B) – (C) Alboragabea

22. Proposatutako estimatzailearen bariantza hau da:

23tik 25era doazen galderei honako adierazburu hau dagokie:

H0 : θ = 1 hipotesi hutsa kontrastatzeko, H1 : θ = 2 hipotesi alternatiboaren aurka, n = 1 tamainako

23. X1 kontrastearen estatistikoarentzat, eskualde kritiko pontenteenaren forma hau da:

25. Kontraste horren potentzia hau da:

(A) Hipotesi hutsa ez baztertu (B) – (C) Hipoteis hutsa baztertu

29 eta 30 galderei honako adierazburu hau dagokie:

29. α = 0.10 esangura mailarekin, hipotesi hutsa baztertzen da baldin eta:

A. (10 puntu, 20 minutu)

Txikia Ertaina Handia

B. (10 puntu, 20 minutu)

H0 : a = 12 hipotesi hutsa kontrastatu nahi da, H1 : a = 14 hipotesi alterrnatiboaren aurrean, eta

C. (10 puntu, 25 minutu)

i)Lor ezazu zehaztasunez θ-ren egiantz handieneko estimatzailea.

10: C 20: E 30: A

Txikia Ertaina Handia

(42 + 35 + 20) 97 (78 + 65 + 60) 203

(42 + 78) 120 (35 + 65) 100 (20 + 60) 80

Taula eraikitzen dugu:

(HB,T) 42 0.3233 × 0.4000 = 0.1293 38.79 0.2656

Guztira n = 300 1 n = 300 z = 2.6841

Kasu honetan, egiantz handieneko funtzioa hau denez::

eta eskualde kritikoa lortzen dugu:

i) Horrela, egiantz handieneko funtzioa hau da:

θ-rekiko deribatua eginez:

ii) Estimatzailea alboragabea izango da baldin eta E(θ̂EH ) = θ bada.

θ̂EH estimatzaile alboragabea denez, a) baldintza betetzen da. Bestetik,

1. OPARI–GALDERA. Espainiako hiriburua hau da:

2tik 5era doazen galderei honako adierazburu hau dagokie:

2. 5 partida irabazteko duen probabilitatea hau da:

3. Txapelketa horretan gutxienez 8 partida irabazteko duen probabilitatea hau da:

8. Izan bitez X1 eta X2 a. a. independenteak eta Poisson banaketarekin, lehenengoaren batezbestekoa 2 da

10. X a.a.-aren batezbestekoa eta bariantza, hurrenez hurren, hauek dira:

11. P (X > 4.61) izango da:

12. Y = 41 X bada, orduan Y a.a.-aren banaketa izango da:

13tik 16ra doazen galderei honako adierazburu hau dagokie:

17 eta 18 galderei honako adierazburu hau dagokie:

17. θ parametroaren momentuen bidezko estimazioa hau da:

18. θ parametroaren egiantz handienen estimazioa hau da: