დავალება

სიტუაციური ანალიზი
სტუდენტი: ლიზი გათენაძე

მტკიცება

ხელისუფლების აღმასრულებელი შტო პოლიტიკის გატარებაზეა პასუხისმგებელი. იგი

ფაქტიურად, არსებულ მთავრობასა და ადმინისტრაციას შეესატყვისება. აღმასრულებელი
შტოს ბიუროკრატიული აპარატი თანამდებობის პირებსა თუ საჯარო მოხელეებისაგან
შედგება, თუმცა პოლიტიკური/ბიუროკრატიული დაყოფა ხშირად პირობითია-
პოლიტიკის ,,კეთების“ პროცესის თანმდევი სირთულეების გამო.

ახსენით

რას ნიშნავს რომ ხელისუფლების აღმასრულებელი შტო პოლიტიკის გატარებაზეა

პასუხისმგებელი და რატომ არის პოლიტიკური/ბიუროკრატიული დაყოფა ხშირად
პირობითი - პოლიტიკის ,,კეთების“ პროცესის თანმდევი სირთულეების გამო.

მოთხოვნა:
ნაშრომის სტრუქტურა - შესავალი, ძირითადი ტექსტი და დასკვნა.
ძირითადი ტექსტი - ფაქტობრივი გარემოებების მიმოხილვა, არგუმენტაცია და ლოგიკური
გააზრება და შეჯამება
აკადემიური მხარე - გრამატიკულად გამართული წინადადებები.

რას ნიშნავს რომ ხელისუფლების აღმასრულებელი შტო პოლიტიკის გატარებაზეა

პასუხისმგებელი და რატომ არის პოლიტიკური/ბიუროკრატიული დაყოფა ხშირად
პირობითი - პოლიტიკის ,,კეთების“ პროცესის თანმდევი სირთულეების გამო.

ფილადელფიაში 1787 წელს გამართულ შეხვედრაზე მიღებულმა კონსტიტუციამ

განაპირობა ხელისუფლების 3 შტოდ დაყოფა ხელისუფლებათა ერთმანეთისაგან გამიჯვნის
უზრუნველსაყოფად, შედეგად დღესდღეობით სახელმწიფოების მთავრობა შედგება სამი
შტოსაგან: საკანონმდებლო, აღმასრულებელი და სასამართლო ხელისუფლებისაგან.
მთავრობის ეფექტიანი და მოქალაქეთა უფლებების დაცვის უზრუნველსაყოფად, თითოეულ
შტოს აქვს საკუთარი უფლებამოსილებები და პასუხისმგებლობები, მათ შორის სხვა
შტოებთან მუშაობის ვალდებულებაც. ძალაუფლების ამ გზით გადანაწილება მიზნად
ისახავს თავიდან აიცილოს რომელიმე შტოს ან პირის უზენაესად ყოფნა და მათ შორის
დაამყაროს ბალანსი, რომლის მეშვეობითაც ერთი შტოს მხრიდან შესაძლებელი იქნება
მეორეს შეზღუდვა. ხელისუფლებათა დანაწილების მკაცრი ინტერპრეტაციის თანახმად, სამი
შტოდან არცერთს არ შეუძლია მეორის ძალაუფლების განხორციელება და არც ერთი პირი არ
უნდა იყოს ერთზე მეტი შტოს წევრი. თუმცა, პრაქტიკაში, ბევრი ქვეყანა მიზნად არ ისახავს
ძალაუფლების მკაცრ გამიჯვნას, არამედ ირჩევს კომპრომისს, სადაც გარკვეული ფუნქციები
განაწილებულია სახელმწიფო ინსტიტუტებს შორის, ასეა მაგალითად გაერთიანებულ
სამეფოში. აღმასრულებელი შტო პოლიტიკის გატარებაზეა პასუხისმგებელი, რაც ნიშნავს
იმას, რომ არსებული კონსტიტუციისა და სხვა ნორმატიული აქტების საფუძველზე
მოცემული ახორციელებს ქვეყნის მართვას. აღმასრულებელი ხელისუფლება ქვეყნის,
სახელმწოფო ხელისუფლების უმნიშვნელოვანესი დანაყოფია. მიუხედავად იმისა, რომ
აღმასრულებელი ხელისუფლება ყველა სახელმწიფოში არსებობს, იგი სხვადასხვა სახისაა
იმის მიხედვით, თუ როგორია პოლიტიკური რეჟიმი ქვეყანაში.
აღმასრულებელი ხელისუფლება უზრუნველყოფს როგორც ქვეყნის
დემოკრატიზაციასა და ეკონომიკური რეფორმების პერიოდში სახელმწიფო მმართველობის
განხორციელებისას კანონის უზენაესობს, ასევე ადამიანის უფლებებისა და
თავისუფლებების, ეკონომიკურ ურთიერთობათა მონაწილეების დამოუკიდებლობის
დაცვას, სწორედ აქედან გამომდინარე მიიჩნევა, რომ ხელისუფლების აღმასრულებელი შტო
პოლიტიკის გატარებაზეა პასუხისმგებელი. აღმასრულებელი ხელისუფლება არის
ხელისუფლების ის შტო, რომელიც ახორციელებს სამთავრობო კანონებსა და პროგრამებს.
იგი შედგება საჯარო სამსახურისა და მთავრობის მინისტრებისგან. ყველა სამთავრობო
დეპარტამენტი და უწყება და ყველა სამთავრობო დეპარტამენტზე პასუხისმგებელი
მინისტრები აღმასრულებელი ხელისუფლების ნაწილია. ეს მოიცავს მთელ რიგ მინისტრებს,
სამთავრობო დეპარტამენტებსა და უწყებებს, რომლებიც უშუალოდ არიან ჩართულნი
სამართლებრივ სისტემაში. ღმასრულებელი შტო პასუხისმგებელია მოსახლეობისთვის
პროგრამებისა და სერვისების მიწოდებაზე კანონმდებლობის მიერ დამტკიცებული
კანონების, ხარჯებისა და საგადასახადო ღონისძიებების ფარგლებში. აღმასრულებელი შტო
ხელმძღვანელობს და აკონტროლებს მთავრობის ყოველდღიურ ოპერაციებს. მაგალითად
ნიუ-ბრუნსვიკში, მთავრობა შედგება ოთხი ნაწილისაგან, ესსენი გახლავთ, პირველ რიგში,
სამთავრობო დეპარტამენტები და სააგენტოები, სკოლის სისტემა, ჰოსპიტალური სისტემა და
ბოლოს გვირგვინის კორპორაციები . ყველაზე მაღალი რანგის მინისტრები ქმნიან
აღმასრულებელი კომიტეტის სახელწოდებით კაბინეტს. მაგალითად, ავსტრალიაში
კაბინეტის მნიშვნელოვანი როლი არის გადაწყვიტოს პოლიტიკური პარტიის პოლიტიკა,
როგორც მთავრობა ის წყვეტს როგორ განხორციელდება ეს პოლიტიკა, განსაკუთრებით
კანონების მიღების გზით. ტრადიციისამებრ მთავრობის მინისტრები არიან პარლამენტის
წევრები იმ პარტიიდან, რომელიც ხელისუფლებაშია და რომლებიც დანიშნულნი არიან
პასუხისმგებელნი მთავრობის საქმიანობის კონკრეტულ სფეროზე. მაგალითად,
გენერალური პროკურორი პასუხისმგებელია სამართლებრივ სისტემაზე, ხოლო თავდაცვის
მინისტრი პასუხისმგებელია ჯარზე, საზღვაო და საჰაერო ძალებზე და თავდაცვის
დეპარტამენტზე. საჯარო სამსახური შედგება ყველა იმ ადამიანისგან, რომლებიც უშუალოდ
დასაქმებულია მთავრობის მიერ სამთავრობო დეპარტამენტებსა და უწყებებში. მას საჯარო
სამსახურს ეძახიან, რადგან მისი როლი ემსახურება საზოგადოებას. საჯარო სამსახურს
ზოგჯერ „სამოქალაქო სამსახურსაც“ უწოდებენ. აღმასრულებელი ხელისუფლება
კანონშემოქმედებითი პროცესის ძალიან მნიშვნელოვანი ნაწილია. მათ ეკისრებათ
პასუხისმგებლობა დელეგირებულ კანონმდებლობაზე. ასევე, ისინი თავიდანვე ხშირად
არიან ჩართულნი კანონშემოქმედების პროცესში ახალი კანონის საჭიროების
იდენტიფიცირებით, სანამ კანონის მიღება მოხდება პარლამენტის მიერ.
რა თქმა უნდა თითოელ შტოს გააჩნია ათავისი უფლებამოსილება, რომლის
ფარგლებშიც ახორციელსბ თავის საქმიანობას. აღსანიშნავია, რომ აღმასრულებელი
ხელისუფლება ახორციელბს კანონშემოქმედებას, კერძოდ მის მიერ განხორციელებული
კანონშემოქმედების ძირითადი ნაბიჯებია, პირველ რიგში ახალი კანონის საჭიროების
დადგენა; კვლევა, თუ რას უნდა მოიცავდეს კანონი და როგორ უნდა დაიწეროს ის, რომ
მივაღწიოთ იმას, რაც საჭიროა; ასევე კანონპროექტის მომზადება; კანონპროექტის
ხელმისაწვდომობა საზოგადოებისთვის; საზოგადოების მიერ გაკეთებული კომენტარების
განხილვა და კანონპროექტის შეცვლა და ბოლოს კი კანონპროექტის წარდგენა მინისტრთა
კაბინეტში დასამტკიცებლად, რათა მოცემული წარედგინოს პარლამენტს. კანონპროექტს,
როგორც წესი, წარუდგენს პარლამენტს მთავრობის ამ სფეროზე პასუხისმგებელი მინისტრი.
აღმასრულებელი ხელისუფლება ძალზედ არის ჩართული სამართლებრივ სისტემაში
კანონების ამოქმედებაში მისი როლით. აღმასრულებელი ხელისუფლების ზოგიერთი
ნაწილი უფრო უშუალოდ არის ჩართული სამართლებრივ სისტემაში, აქედან გამომდინარე
თავისუფლად შეგვიძლია ვთქვათ, რომ ხელისუფლების აღმასრულებელი შტო პოლიტიკის
გატარებაზეა პასუხისმგებელი.
დემოკრატიულ ქვეყნებში აღმასრულებელი ხელისუფლება ორი ძირითადი სახით არის
წარმოდგენილი: ერთი მათგანის ტიპური ნიმუშია შეერთებული შტატების აღმასრულებელი
ხელისუფლება რომელსაც პრეზიდენტი მეთაურობს. საპრეზიდენტო აღმასრულებელი
ხელისუფლება შედგება მინისტრებისა და სხვა უმაღლესი სახელმწიფო მოხელეებისაგან,
რომელთაც პრეზიდენტი ნიშნავს და ხელმძღვანელობს. პრეზიდენტი ასევე განსაზღვრავს
ძირითად პოლიტიკურ კურსს, რომელსაც ახორციელებს ადმინისტრაცია. ამასთან,
საპრეზიდენტო ხელისუფლება შეერთებულ შტატებში შეზღუდულია კონგრესით და
დამოუკიდებელი სასამართლო ორგანოებით, რომელთა ერთ-ერთი ფუნქცია იმის
ზედამხედველობაა, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების მოქმედება არ გასცდეს
კონსტიტუციის ფარგლებს. აღმასრულებელი ხელისუფლების მეორე ტიპის ნიმუშად
შეგვიძლია დავასახელოთ დიდი ბრიტანეთის საპარლამენტო ხელისუფლება. აქ
აღმასრულებელი ხელისუფლება წარმოდგენილია მინსტრთა კაბინეტით, რომელსაც
პრემიერ-მინისტრი ხელმძღვანელობს და რომლის წევრებიც აირჩევიან პარლამენტართა
რიგებიდან. კაბინეტური აღმასრულებელი ხელისუფლების უმნიშვნელოვანეს სპერციფიკას
შეადგენს კაბინეტის წევრთა მიერ პოლიტიკურ გადაწყვეტილებათა კოლეგიური მიღება და
კოლექტიული პასუხისმგებლობა მათზე. „აღმასრულებელი შტო“ აღნიშნავს აშშ-ს
მთავრობის შტოს, რომელიც პასუხისმგებელია ქვეყნის კანონების აღსრულებაზე.
მაგალითად, აღმასრულებელი ხელისუფლება შედგება პრეზიდენტის, ვიცე პრეზიდენტისა
და პრეზიდენტის კაბინეტისგან. თუ პრეზიდენტი ვერ აგრძელებს თავის ყოველდღიურ
მოვალეობებს რაიმე მიზეზის გამო, როგორიცაა იმპიჩმენტი ან მკვლელობა,
პასუხისმგებლობას იღებს ვიცე პრეზიდენტი. აღმასრულებელი შტო პასუხისმგებელია იმ
კანონპროექტების მიღებაზე, რომელსაც კონგრესი ქმნის და მათ კანონად აქცევს.
აღმასრულებელი ხელისუფლება, ისევე როგორც ხელისუფლების სხვა შტოები,
ექვემდებარება კონტროლსა და ბალანსის სისტემას. კონტროლი და ბალანსი
უზრუნველყოფს, რომ ხელისუფლების არც ერთი შტო არ გახდეს უფრო ძლიერი ვიდრე სხვა
შტოები. შეერთებული შტატების პრეზიდენტი აღმასრულებელი ხელისუფლების მეთაურია.
აქვე მინდა აღვნიშნოს, რომ როგორც აღმასრულებელი ხელისუფლების ხელმძღვანელს,
პრეზიდენტს შეუძლია იმსახუროს მაქსიმუმ ორი ოთხწლიანი ვადით. პრეზიდენტი
ფრანკლინ დ. რუზველტი ერთადერთი პრეზიდენტია აშშ-ს ისტორიაში, რომელსაც ორ
ვადაზე მეტი მსახურობდა. აღმასრულებელი შტოს ხელმძღვანელი პასუხისმგებელია
კანონში ხელი მოაწეროს კანონმდებლობას, რომელსაც კონგრესი იღებს. პრეზიდენტს აქვს
უფლება დაადოს ვეტო კანონპროექტს, რომელსაც კონგრესი იღებს და რომელსაც ის არ
ეთანხმება, მაგრამ კონგრესს შეუძლია კანონპროექტი კანონად აქციოს უმრავლესობით.
პრეზიდენტი ასევე მოქმედებს როგორც ქვეყნის სამხედროების ერთგვარი უფროსი მეთაური
და ის პასუხისმგებელია აშშ-სა და სხვა ქვეყნებს შორის დიპლომატიის ხელშეწყობაზე.
აღმასრულებელი ხელისუფლების მოვალეობები ძირითადად ეხება ქვეყნის კანონების
აღსრულებას. მაგალითად, აღმასრულებელი შტოს ერთ-ერთი მოვალეობაა აშშ-ს არმიის
მეთაურობა და ზედამხედველობა. აღმასრულებელი ხელისუფლების კიდევ ერთი
მოვალეობა სპეციფიკურია ვიცე-პრეზიდენტისთვის, კერძოდ კი ის მოქმედებს როგორც
პრეზიდენტი სენატში და თანაბრობის შემთხვევაში აძლევს გადამწყვეტ ხმებს. ადამიანები,
რომლებიც ქმნიან აღმასრულებელ შტოს ფედერალურ დონეზე, მოიცავს შეერთებული
შტატების პრეზიდენტს, რომელიც არის შეერთებული შტატების მთავრობის მეთაური
მთლიანად და შეერთებული შტატების არმიის მთავარსარდალი. გამომდინარე
პრეზიდდენტის მნიშვნელოვანი და რთული სამუშაოსი, პრეზიდენტს აქვს დიდი
რაოდენობით უფლებამოსილება და ასევე „ფლობს“ მათ დაქვემდებარებაში მყოფ მრავალ
დეპარტამენტს. აღმასრულებელ შტოში ასევე შედის ვიცე-პრეზიდენტი, პრეზიდენტის
კაბინეტი, მრავალი ფედერალური უწყების თანამშრომელი, რომელიც პასუხისმგებელია
საზოგადოებრივ საქმეთა ყოველდღიურ მართვაზე, ფედერალური სამართალდამცავი
ოფიცრები და შეერთებული შტატების არმიის ყველა წევრი. იმის მთავარი მიზეზი, რომ
აღმასრულებელ ხელისუფლებაში პოლიტიკური/ბიუროკრატიული დაყოფა ხშირად
პირობითია-პოლიტიკის ,,კეთების“ პროცესის თანმდევი სირთულეების გამო, ჩემი აზრით,
წარმოადგენს ის ფაქტი, რომ სახელმწიფოს ხელისუფლების სათავეში მყოფს უფრო მეტი
უფლებამოსილება გააჩნია, ვიდრე აღმასრულებელი ხელისუფლების დანარჩენ სახელმწიფო
მოხელეთა ერთობლიობას, აშშ-ს შემთვევაში პრეზიდენტს, ხოლო დიდი ბრიტანეთის
შემთვევაში დედოფალს. ბიუროკრატიაში ყველა მუშაობს კანონის ადმინისტრირებაზე.
უმეტესწილად, აღმასრულებელი ხელისუფლება მართავს ფედერალურ ბიუროკრატიას.
მიუხედავად იმისა, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლება აკონტროლებს ფედერალური
ბიუროკრატიის უმრავლესობას, საკანონმდებლო და სასამართლო შტოებსაც აქვთ
გარკვეული გავლენა. კონგრესი, მაგალითად, აკონტროლებს კონგრესის ბიბლიოთეკას,
კონგრესის კვლევის სამსახურს და მთავრობის ანგარიშვალდებულების ოფისს, სხვა
ბიუროკრატიებთან ერთად. ზედამხედველობის უფლებამოსილებით, კონგრესი ასევე
აკონტროლებს ფედერალურ ბიუროკრატიას, რათა დარწმუნდეს, რომ ის სწორად მოქმედებს.
აღმასრულებელი ხელისუფლების მნიშვენელობისა და ფუნქციის უკეთ წარმოსაჩენად
უფრო ვრცლად განვიხილოთ დიდი ბრიტანეთის მაგალითი, გაერთიანებული სამეფოს
აღმასრულებელი ხელისუფლება, მთლიანობაში, მოიცავს დედოფალს და გაერთიანებული
სამეფოს მთავრობას, პრემიერ მინისტრისა და კაბინეტის მინისტრების ჩათვლით. აქ
აღმასრულებელი ხელისუფლება აყალიბებს და ახორციელებს ქვეყნის პოლიტიკას, ხოლო
საკანონმდებლო ორგანო ანუ დიდი ბრიტანეთის პარლამენტი, შედგება დედოფლის, თემთა
და ლორდთა პალატისგან, სასამართლო სისტემა კი შედგება გაერთიანებული სამეფოს სამი
იურიდიული იურისდიქციის სასამართლოებისა და ტრიბუნალების მოსამართლეებისგან და
სხვა ოფიცრებისგან, რომლებსაც ზედამხედველობს უზენაესი სასამართლო. გაერთიანებული
სამეფოს აღმასრულებელ ხელისუფებაზე საუბრისას, მნიშვნელოვანია აღვნისნოთ თუ რა
კავშირი აქვს მოცემულს საკანონმდებლო და სასამართლო ხელისუფლებისთან. როგორც
დიდ ბრიტანეთში, ასევე სხვა საერთო სამართლის იურისდიქციებში, აღმასრულებელი და
საკანონმდებლო ხელისუფლება მჭიდროდ არიან გადაჯაჭვულნი. გაერთიანებული სამეფოს
პრემიერ მინისტრი და მისი მინისტრების უმრავლესობა თემთა პალატის წევრები არიან, ამ
შემთხვევაში პრემიერი, როგორც წესი, არის აღმასრულებელი ხელისუფლების
ხელმძღვანელი და საკანონმდებლო ორგანოს უმრავლესობის პარტიის ლიდერი. გარდა
ამისა, პარლამენტს შეუძლია კანონშემოქმედებითი უფლებამოსილების დელეგირება
მთავრობის ქვემდებარე კანონმდებლობის მიღების უფლებამოსილების მეშვეობით.
მიუხედავად იმისა, რომ გაერთიანებული სამეფოს საერთო სამართლის სისტემაში
საკანონმდებლო და აღმასრულებელი ხელისუფლება არ არის მკაცრად განცალკევებული,
აღმასრულებელი ხელისუფლების ყოფნა საკანონმდებლო ორგანოში ექვემდებარება
შემოწმებას მინისტრებით, რომლებიც რეგულარულად გამოდიან და მოეთხოვებათ
უპასუხონ პარლამენტის წევრების კითხვებს. რაც შეეხება აღმასრულებელ და სასამართლო
ხელისუფლებას, სასამართლო ხელისუფლება ახორციელებს ზედამხედველობას
აღმასრულებელ ხელისუფლებაზე იმის უზრუნველსაყოფად, რომ აღმასრულებელმა
ხელისუფლებამ იმოქმედოს მისი უფლებამოსილების ფარგლებში. ეს გულისხმობს იმის
უზრუნველყოფას, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლება იმოქმედებს მხოლოდ იქ, სადაც მას
ამის უფლება აქვს და ის განახორციელებს თავის უფლებამოსილებებს კანონის შესაბამისად.
ეს სასამართლო შემოწმება ვრცელდება იმაზე, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლების მიერ
განხორციელებული ნებისმიერი საკანონმდებლო აქტი არის პარლამენტის მიერ
დელეგირებული უფლებამოსილების ფარგლებში. შესაბამისად, სასამართლოებს შეუძლიათ
ეჭვქვეშ დააყენონ საჯარო ორგანოების, მათ შორის მთავრობის მინისტრების ქმედებების
კანონიერება, და ეს კეთდება სასამართლო განხილვის სახელით ცნობილი პროცედურის
მეშვეობით. სასამართლო ხელისუფლების ეს როლი ხაზს უსვამს იმას, თუ რატომ არის ასე
მნიშვნელოვანი მოსამართლეების დამოუკიდებლობა აღმასრულებელი ხელისუფლების
გავლენისგან. მიუხედავად იმისა, რომ საკანონმდებლო შტო ქმნის კანონებს როგორც
ფედერალურ, ისე სახელმწიფო დონეზე, აღმასრულებელი ხელისუფლება უზრუნველყოფს
მათ სწორად შესრულებას. ფედერალურად ეს კეთდება მრავალი სააგენტოს მეშვეობით,
რომლებიც აკონტროლებენ ისეთ საქმიანობას, როგორიცაა გადასახადების შეგროვება და
კეთილდღეობის შეღავათების განაწილება. როგორც კონტროლისა და ბალანსის სისტემის
ნაწილი, აღმასრულებელ ხელისუფლებას აქვს გარკვეული უფლებამოსილებები, რომლებიც
შეიძლება გამოიყენოს დანარჩენი ორი შტოს ძალაუფლების შესამოწმებლად.
ყოველივე ზემოთ თქმულიდან გამომდინარე, აღმასრუებელი ხელისუფლება არის
ფედერალური და სახელმწიფო ხელისუფლების ის ფილიალი, რომელიც პასუხისმგებელია
საკანონმდებლო შტოს მიერ მიღებული და სასამართლო შტოს მიერ ინტერპრეტირებული
კანონების განხორციელებაზე, მხარდაჭერასა და აღსრულებაზე. სახელმწიფო დონეზე
აღმასრულებელი ხელისუფლება მოიცავს გუბერნატორებს და მათ შტაბებს, ფედერალურ
დონეზე კი აღმასრულებელი ხელისუფლება მოიცავს პრეზიდენტს, ვიცე-პრეზიდენტს,
დანიშნული მრჩევლების შტაბებს (კაბინეტის ჩათვლით ) და სხვადასხვა დეპარტამენტებსა
და სააგენტოებს. აღმასრულებელი შტო ასევე სთავაზობს კონგრესს უამრავ კანონმდებლობას
და ნიშნავს ფედერალურ მოსამართლეებს, მათ შორის უზენაესი სასამართლოს
მოსამართლეებს. მიუხედავად იმისა, რომ აღმასრულებელი ხელისუფლება
ხელმძღვანელობს ქვეყნის საშინაო და საგარეო პოლიტიკას, კონტროლისა და ბალანსის
სისტემა მუშაობს მისი ძალაუფლების შეზღუდვის მიზნით.