ბიუროკრატიული აპარატი

1. მართლა თუ ბიუროკრატები მართავენ ქვეყანას?

პირველ რიგში დავიწყოთ იქედან, რომ ტერმინი ბიუროკრატია ეხება იმ კომპლექსურ

ორგანიზაციას, რომელსაც აქვს მრავალშრიანი სისტემები და პროცესები, აქ დანერგილი
სისტემები და პროცესები ეფექტურად ანელებენ გადაწყვეტილების მიღებას. ისინი
შექმნილია როგორც ხელისუფლების, ასევე ორგანიზაციის შიგნით ერთგვაროვნებისა და
კონტროლის შესანარჩუნებლად. ხოლო თვითონ ტერმინი ბიუროკრატი დაკავშირებულია იმ
ადამიანთან, რომელიც არის ბიუროკრატიის წევრი. ეს შეიძლება მიუთითებდეს ვინმეზე,
ვინც არის სახელმწიფო მოხელე ან ვინმე ძალაუფლების მქონე პირი, რომელსაც აქვს
კონკრეტული თანამდებობა ორგანიზაციაში. ბიუროკრატები იმ მთავრობების
მნიშვნელოვანი სიმბოლოა, რომელიც არსებობს იმჟამინდელ
ხელისუფლებაში. პოპულარული სტერეოტიპებისგან განსხვავებით, ისინი ბევრ რამეს
განსაზღვრავენ იმაზე, თუ როგორ ხდება პოლიტიკის საბოლოო ამოქმედება. სამთავრობო
ბიუროკრატები ასრულებენ მრავალფეროვან დავალებებს. ბიუროკრატის საქმეა სამთავრობო
პოლიტიკის განხორციელება, არჩეული თანამდებობის პირების მიერ მიღებული კანონებისა
და გადაწყვეტილებების მიღება და მათი განხორციელება. ზოგიერთი ბიუროკრატი
ახორციელებს პოლიტიკას წესებისა და რეგულაციების დაწერით, ზოგი კი ახორციელებს
პოლიტიკას უშუალოდ ხალხისთვის. უმეტესობა ფიქრობს, რომ ბიუროკრატები მხოლოდ
ბრძანებებს ასრულებენ. ისინი ახორციელებენ გადაწყვეტილებებს, რომლებსაც პრეზიდენტი
ან კონგრესის წევრები იღებენ. რა თქმა უნდა, ყველა, ვინც მუშაობს აღმასრულებელ
ხელისუფლებაში, არის გადაწყვეტილებების განსახორციელებლად, მაგრამ მათი მუშაობის
რეალობა უფრო რთულია. ბიუროკრატიის ძალა დამოკიდებულია იმაზე, თუ რამდენად
დისკრეციული უფლებამოსილება აქვს მას. კონგრესი ღებულობს კანონებს, მაგრამ მას არ
შეუძლია დაიცვას ყველა მცირე გადაწყვეტილება, რომელიც უნდა იქნას მიღებული, რადგან
კანონი მკაცრად მოქმედებს. ამრიგად, ბიუროკრატებს შეუძლიათ გაატარონ პოლიტიკა და
აირჩიონ ქმედებები, რომლებიც წინასწარ არ არის გაწერილი კანონებით. ბიუროკრატები
ახორციელებენ სამთავრობო პოლიტიკას პრაქტიკაში და, შესაბამისად, ბიუროკრატია დიდ
გავლენას ახდენს პოლიტიკის შემუშავებაზე, სწორედ აქედან გამომდინარე შეიძლება ითქვას,
რომ ბიუროკრატები მართავენ ქვეყანას. იმისათვის, რომ მიიღონ თავიანთი პოლიტიკა,
პრეზიდენტმა და კონგრესმა უნდა იმუშაონ ბიუროკრატიასთან. 

ისტორიის მანძილზე, როგორც მცირე, ისე დიდმა ერებმა აიყვანეს გარკვეული ტიპის
არჩეული მუშაკები სამთავრობო სტრუქტურაში შედარებით ძალაუფლების პოზიციებზე.
ერთობლივად, ამ ძირითად მუშაკებს ბიუროკრატიას უწოდებენ. ბიუროკრატია არის
არჩეული თანამდებობის პირების ადმინისტრაციული ჯგუფი, რომელსაც ევალება
ფუნქციების შესრულება, რომლებიც დაკავშირებულია რიგ პოლიტიკასთან და
პროგრამებთან. მთავრობის პასუხისმგებლობისა და მისი გავლენის ზრდასთან ერთად,
გაიზარდა ბიროკრატიის როლი პოლიტიკურ ცხოვრებაში. იქედან გამომდინარე, რომ
ბიუროკრატები უკვე აღარ მიიჩნევიან საჯარო მოხელეთა უბრალო ადმინისტრატორებად,
დღესდღეობით ბიუროკრატები წარმოადგენენ პოლიტიკური პროცესის ძირითად ფიგურებს
და ხშირად სახელმწიფოსაც თავად მართავენ.

2. შესაძლებელია თუ არა მკაფიოდ გაიმიჯნოს ერთმანეთისაგან პოლიტიკის „კეთება“ და

პოლიტიკური რჩევის მიცემა?
თეორიულად, ფედერალური ბიუროკრატია ახორციელებს მხოლოდ კონგრესისა და
პრეზიდენტის მიერ დაწესებულ პოლიტიკას. თუმცა, პრაქტიკაში ბევრი მეცნიერი ამტკიცებს,
რომ ბიუროკრატია მნიშვნელოვან როლს თამაშობს ფედერალურ პოლიტიკის შემუშავებაში
რკინის სამკუთხედების და საკითხთა ქსელების მეშვეობით. თანამედროვე საზოგადოება
ეყრდნობა მთავრობის ეფექტურ ფუნქციონირებას, რათა უზრუნველყოს საზოგადოებრივი
საქონლის მიწოოდება და ამასთან ერთად, გააუმჯობესოს ცხოვრების ხარისხი და ხელი
შეუწყოს ეკონომიკურ ზრდას. აქტივობები, რომლებითაც მთავრობა ამ ფუნქციებს ასრულებს,
მოიცავს, მაგრამ არ შემოიფარგლება, გადასახადებს, სამშობლოს უსაფრთხოებას, იმიგრაციას,
საგარეო საქმეებსა და განათლებას. რა თქმა უნდა რაც უფრო იზრდება საზოგადოება და
იზრდება სახელმწიფო სერვისების საჭიროება, მით უფრო რთული ხდება ბიუროკრატიული
მენეჯმენტი და საჯარო ადმინისტრირება. საჯარო ადმინისტრირება არის როგორც საჯარო
პოლიტიკის განხორციელება სამთავრობო ბიუროკრატიებში, ასევე აკადემიური კვლევა,
რომელიც ამზადებს საჯარო მოხელეებს ამ ორგანიზაციებში სამუშაოდ. უშუალოდ კითხვაზე
პასუხი 2. შესაძლებელია თუ არა მკაფიოდ გაიმიჯნოს ერთმანეთისაგან პოლიტიკის
„კეთება“ და პოლიტიკური რჩევის მიცემა, იქნება, რომ შესაძლებელია. იქედამ გამომდინარე,
რომ ბიუროკრატები მნიშვნელოვან ზეგავლენას ახდენენ პოტიკურ პროცესებზე, მათ
გააჩნიათ 4 ძირითადი ფუნქცია, სწორედ ამ ფუნქციათაგანია ორი, კერძოდ ესენი გახლავთ
პოლიტიკის „კეთება“ და პოლიტიკური რჩევის მიცემა, რომელთა ერთმანეთისაგან მკაფიოდ
გამიჯვნაც შეუძლებელია, გამომდინარე ამ ფუქნციების მნიშვნელობისა. ბიუროკრატები
ხშირად მონაწილეობას იღებენ სახელმწიფოს უკვე შემდგომში გასატარებელი პოლიტიკის
შემუშავებაში, ვინაიდან ბიუროკრატები გახლავთ პოლიტიკური მრჩეველები. აღსანიშნავია,
რომ ბიუროკრატის, როგორც პოლიტიკური ინფორმაციის მიმზწოდებლის და ამასთან
ერთად, როგორც ხელისუფლებისათვის საჭირო რჩევების მიმცცემი პირების როლი
განაპირობებს ბიუროკრატიის პოლიტიკურ მნიშვნელობას, რაც ადასტურებს იმას, რომ
ბიუროკრატების მხრიდან პოლიტიკის „კეთება“ და პოლიტიკური რჩევის მიცემა
ერთმანეთთან ახლო კავშირშია. თუმცა აქვე უნდა აღინიშნოს ის ფაქტიც, რომ ბიუროკრატია
და პოლიტიკოსთა პასუხისმგებლობა ერთმანეთისგან განსხვავდება, გამომდინარე იქედან,
რომ პოლიტიკა იქნება პოლიტიკოსების მიერ, ხოლობიუროკრატები მათ აძლევენ უბრალოდ
საჭირო რჩევებს და სთავაზობენ გზას, თუ როგორ შეიძლება მოიქცნენ ისინი კონკრეტულ
სიტუაციაში.

3. იდეაში მაინც თუა შესაძლებელი საჯარო მოხელეთა პოლიტიკური მიუკერძოებლობა?

პოლიტიკური მიუკერძოებლობა შეიძლება თანასწორობისა ან სამართლიანობის
სინონიმად ჩაითვალოს, მოცემული გახლავთ სამართლიანობის ის პრინციპი, რომელიც
ამტკიცებს, რომ მიღებული გადაწყვეტილებები უნდა ეფუძნებოდეს ობიექტურ
კრიტერიუმებს და არა მიკერძოებულობის, ცრურწმენის საფუძველზე ან არასათანადო
მიზეზების გამო ერთი პირის სარგებლის უპირატესობას. საჯარო მოხელეები არ არიან
სრულიად მიუკერძოებლები, როდესაც ემსახურებიან იმჟამინდელ მთავრობას. ძირითად
შემთხვევაში, საჯარო მოხელეები მოქმედებენ კერძო კარიერისტული ინტერესებით, ისინი
ცდილობენ გაზარდონ საკუთარი უწყების გავლენა და ამასთან ერთად ბიუჯეტიდან მიიღონ
მაქსიმალურად მეტი დაფინასება, სწორედ აქედან გამომდინარე არ არის შესაძლებელი არც
რეალურად და არც იდეაში საჯარო მოხელეთა პოლიტიკური მიუკერძოებლობა.
მიუხედავად იმისა, რომ საჯარო სამსახურში დასაქმებულ პირებს მოეთხოვებათ იყვნენ
პოლიტიკურად მიუკერძოებელნი და ასევე ლოიალურად და თანაბარი ვალდებულებით
უნდა მოემსახურონ ყველა პოლიტიკური შეხედულების მთავრობას, ხშირ შემთხვევაში ისინი
სწორედ პირადი ან მესამე პირის ინტერესებიდან გამომდინარე მოქმედებენ. აღსანიშნავია,
რომ მთავრობის მიუკერძოებლობა განიხილება ხელისუფლების ხარისხის ძირითად
მახასიათებელად, რაც იწვევს მაკრო დონეზე ხელსაყრელ შედეგებს. მიუკერძოებლობა,
ნეიტრალიტეტი და თანასწორობა არის ვებერისეული ბიუროკრატიის კლასიკური მოდელის
ერთ-ერთი კრიტიკული კომპონენტი. ისტორიულად, ბევრმა ქვეყანამ გააკეთა ძალისხმევა,
რათა მათი ბიუროკრატია უფრო მიუკერძოებელი ყოფილიყო, რათა გაეუმჯობესებინათ
გამჭვირვალობა, მთავრობის მუშაობა და ა.შ. რა თქმა უნდა მიუკერძოებლობა დადებითად
იმოქმედებს მომსახურების ხარისხზე მომსახურების მიწოდების თვალსაზრისით. საჯარო
მოხელეების დაცვა პარტიული პოლიტიკისგან არის მიუკერძოებელი ადმინისტრაციის
საკადრო პოლიტიკის ერთ-ერთი გადამწყვეტი მიზანი. ისეთი ღირებულებები, როგორიცაა
ნეიტრალიტეტი, კანონისადმი თანაბარი მოპყრობა და კანონის დაცვა საჯარო მოხელეთა
ძირითადი პრინციპებია კლასიკურ ვებერის ბიუროკრატიაში. მიუხედავად იმისა, რომ
მიუკერძოებლობა ძირითადად დაკავშირებულია ფორმალურ თანასწორობასთან (ანუ
თანასწორობა პროცედურაში), თანასწორობა დაკავშირებულია არსებით თანასწორობასთან
(ანუ შედეგის თანასწორობასთან). სოციალური თანასწორობა მოითხოვს საჯარო მოხელეების
მხრიდან უფრო აქტიურ ერთგულებას სამართლიანობის და თანასწორობის მიმართ
ადმინისტრაციულ პროცესში, რაც სცილდება კანონის შესაბამისად მოქალაქეების
ნეიტრალურ და უპიროვნო მოპყრობას.

4. იმთავითვე არაქმედითუნარიანია თუ არა საჯარო ბიუროკრატია?

საჯარო ბიუროკრატია განიხილება ხელისუფლების მოქმედების ლოკუსად. საჯარო

ბიუროკრატია არის სამთავრობო ორგანიზაცია, დაკომპლექტებული პროფესიონალებით,
რომელიც ახორციელებს ადმინისტრაციულ ფუნქციებს პოლიტიკის კონკრეტულ სფეროში.
ტერმინი ბიუროკრატია საზოგადოებაში ხშირად იწვევს დოკუმენტების, ბიუროკრატიის და
მყინვარულად ნელი მოქმედების სურათების წარმოდგენას. გადაუდებელი კრიზისის
მოსაგვარებლად ამ ინსტიტუტებზე დაყრდნობა შეიძლება შემაშფოთებელი იყოს. არავის არ
უნდა დაელოდოს კომიტეტის შეკრებას ან დოკუმენტების წარდგენას სამძებრო-სამაშველო
ოპერაციის დაწყებამდე. საბედნიეროდ, ეს შეშფოთება, როგორც წესი, გადაჭარბებულია და
საჯარო ბიუროკრატია თავის საქმეს კარგად ასრულებს. საჯარო ადმინისტრატორებს აქვთ
საჭირო უნარ-ჩვევები, პასუხისმგებლობა და უფლებამოსილება, რომ ჩაერთონ კრიზისულ
სიტუაციაში და მიიღონ საზოგადოებისთვის დამაკმაყოფილებელი შედეგები. ისინი
თავდაცვის პირველი ხაზია როგორც კრიზისების პრევენციისას, ასევე კრიზისის
მენეჯმენტის პროცესშიც. ბიუროკრატიული გადაცდომები, რა თქმა უნდა, ხდება.
მაგალითად, კატასტროფების დახმარების სააგენტოები ზოგჯერ ნელა რეაგირებენ
ქარიშხლებზე. ეკონომიკურ სააგენტოებს შეუძლიათ არასწორი პროგნოზების გაკეთება
სამუშაოს შესახებ, ასეთ დროს შეიძლება ითქვას, რომ საჯარო ბიუროკრატია არის
არაქმედითუნარიანი, თუმცა არა, იმთავითვე არ არის არაქმედითუნარიანია საჯარო
ბიუროკრატია. ბიუროკრატიას შეუძლია დაეხმაროს ორგანიზაციებს შეუფერხებლად და
ეფექტურად იმუშაონ. ეს საშუალებას აძლევს მსხვილ ორგანიზაციებს გაამარტივონ
კონკრეტული პროცესების მიმდინარეობა და მოაწესრიგონ გარკვეული სისტემები და
პროცედურები. საჯარო ბიუროკრატიის მეშვეობით მენეჯმენტი უფრო მარტივი ხდება და
პროცესებიც ნაკლებად ქაოტურია. აღსანიშნავია, რომ ბიუროკრატია, როგორც წესი, მოიცავს
შრომის დანაწილებას მკაფიოდ განსაზღვრული როლებით.

5. პოლიტიზებულ საჯარო სამსახურს სიკეთე მეტი მოაქვს თუ ვნება?

 საჯარო სამსახურების პოლიტიზაცია საერთაშორისო დონეზე საჯარო ადმინისტრაციის
დაუნდობელი ტენდენციაა. ეს შეიძლება მივაწეროთ აღმასრულებელი ხელისუფლების
მიმართ მზარდ მოთხოვნებს, გაძლიერებულ პარტიულობას და პოლარიზაციას,
ოფიციალური მიზნების მიღწევის უფრო მაღალ მოლოდინებს და ასევე იმასაც, რომ
ბიუროკრატიის ნეიტრალიტეტს ასუსტებს კონტექსტური ფაქტორები. ასევე აშკარაა, რომ
პოლიტიზაციის გავრცელება გაიზარდა. პოლიტიზაცია რამდენიმე ფორმას იღებს,
რომელთა უმეტესობა მიმართულია პოლიტიკურ კონტროლსა და გავლენაზე. ხშირად
არსებობს დომინანტური ინსტრუმენტი, როგორიცაა პოლიტიკურად ერთგულ დანიშნულ
პირებზე დაყრდნობა, მაგრამ ხშირ შემთხვევაში გამოიყენება კიდევ სხვა მრავალი ბერკეტი.
არსებობს ძლიერი მხარე პარტიული მხარდაჭერისთვის, რათა გაიზარდოს პოლიტიკური
აღმასრულებლების შესაძლებლობები, დააბალანსოს ბიუროკრატების პირადი ინტერესები,
ხელი შეუწყოს კოალიციურ მთავრობას და უზრუნველყოს მთავრობის მიზნებისა და
პრიორიტეტების მხარდაჭერა. თუმცა, პოლიტიზაცია შეიძლება იყოს თვითნებური,
ქაოტური, ყოვლისმომცველი და ზედმეტად ორიენტირებული პარტიულ და
ინდივიდუალურ ინტერესებზე, აქედან გამომდინარე პოლიტიზებულ საჯარო სამსახურს
სიკეთე მეტად, ვნება უფრო მოაქვს. საჯარო მომსახურეობის სისტემის პოლიტიზირებას აქვს
ზოგადი შედეგები. პირველ რიგში, პარტიული და ბიუროკრატიული პოზიციები
ურთიერთშემცვლელია. მეორეც, საჯარო მოხელეებს მოეთხოვებათ უაღრესად
პოლიტიზებულობა, ისინი შესაძლოა ჩაერთონ პროზელიტიზაციის საქმიანობაშიც, რის
შედეგადაც მათი როლი აღარ შემოიფარგლება მხოლოდ პოლიტიკის გატარებით.

6. რომელია ბიუროკრატიის მოსოთოკავი საუკეთესო მექანიზმი?

როგორც სახელმწიფო დეპარტამენტის ადრეული აღწერა აჩვენებს, ბიუროკრატია

წარმოუდგენლად რთულია, ამასთან, წესების შექმნისა და ბიუროკრატიული
ზედამხედველობის პროცესები თანაბრად რთულია. ბიუროკრატიების უნარი შეიმუშავონ
საკუთარი წესები და მრავალი თვალსაზრისით გააკონტროლონ საკუთარი ბიუჯეტები
ხშირად არჩეული ლიდერების დიდ შეშფოთებას იწვევს. შედეგად, არჩეულმა ლიდერები
იყენებენ მრავალ სტრატეგიას და გზას ბიუროკრატიაში საჯარო ადმინისტრატორების
გასაკონტროლებლად. კონგრესს აქვს განსაკუთრებული უფლებამოსილება გამოიყენოს
ფედერალური ბიუროკრატიის ზედამხედველობა, რადგანაც იგი უფლებამოსილია
გააკონტროლოს დაფინანსებების გაცემა და დაამტკიცოს საპრეზიდენტო დანიშვნები.
სხვადასხვა ბიუროკრატიული უწყება წარადგენს ყოველწლიურ შეჯამებას მათი
საქმიანობისა და მომავალი წლის ბიუჯეტის შესახებ, ხოლო კომიტეტები და ქვეკომიტეტები
ორივე პალატაში რეგულარულად მართავენ მოსმენებს სხვადასხვა ბიუროკრატიის
ლიდერების დაკითხვის მიზნით. ეს მოსმენები ხშირად მოკრძალებული, პრაქტიკული,
ფაქტების დამდგენი მისიებია. თუმცა, ხანდახან, როდესაც კონკრეტულმა ბიუროკრატია
უშვებს ან ხელს უწყობს რაიმე შეცდომას, მოსმენები შეიძლება გახდეს საკმაოდ
სერიოზულია. უშუალოდ კითხვას თუ რომელია ბიუროკრატიის მოსოთოკავი საუკეთესო
მექანიზმი, პირველი მათგანი გახლავთ პოლიტიკური ანგარიშვალდებულების მექანიზმების
შემუშავება, ანგარიშვალდებულება შეიძლება მოიცავდეს მექანიზმების ფართო სპექტრს,
როგორიცაა სასამართლო პროცესი, არჩევნები, საჯარო მოსმენები, ქალაქის შეხვედრები,
პროფესიული ზედამხედველობა, სოციალური ქმედებები და მედიის ანგარიშები.
ბიუროკრატიის მოსოთოკავი მეორე საუკეთესო მექანიზმი ეს არის საჯარო სამსახურის
პოლიტიზაცია, რაც გულისხმობს არსებული ხელისუფლების იდეოლოგიური მხარდაჭერის
ნიშნით ბიუროკრატიული აპარატის მაღალჩინოსანთა შერჩევას. სახელმწიფო მოხელეებსა
და მათ პოლიტიკურ ბატონებს შორის ურთიერთობა და თანამდებობის პირთა ამ ორი
ჯგუფის შედარებითი უფლებამოსილება არის ერთ-ერთი ცენტრალური საკითხი
თანამედროვე მმართველობაში. პოლიტიკურ თეორიაში მთავრობაში აქტორების ორივე
ჯგუფს შეუძლია მოითხოვოს ლეგიტიმური როლი პოლიტიკის შემუშავებაში.
დემოკრატიული თვალსაზრისით, პოლიტიკური ლიდერების პრეტენზიები უფრო ძლიერია.
ამ ჩინოვნიკებს აქვთ სახალხო მანდატი არჩევნების გზით და, შესაბამისად, შეუძლიათ
გამოაცხადო, რომ ისინი წარმოადგენენ ხალხის ნებას. და ბოლო ეფექტური მექანიზმი ეს
გახლავთ ბიუროკრატიის საპირწონე მექანიზმები ანუ ისეთი სტრუქტურები, რომელთა
ჩამოყალიბებაც უკავშირდება პოლიტიკოსთა დახმარებისა და ოფიციალური ბიუროკრატიის
წონაწორობის დაცვას.

სტუდენტი: ლიზი გათენაძე