‫مسلسل (‪)2‬‬

‫مطالعات تمدنی اسالم (‪)1‬‬

‫آدرس پايگاه‪:‬‬

‫‪/https://globalislamology.com‬‬

‫مفهومشناسی تمدن‬
 ‫مفهومشناسی تمدن (‪)2‬‬

‫نویسنده‪ :‬مجد خضر‬

‫ترجمه‪ :‬هجرت اهلل جبرئیلی‬

 ‫مفهومشناسی تمدن‬

‫مجد خضر‬

‫هجرت اهلل جبرئيلی‬

‫‪ ‬ناشر‪ :‬سايت اسالمشناسي تمدني‬

‫‪ ‬ويراستار‪ :‬بهزاد‬
‫‪ ‬ديزاين‪ :‬زبير محمد‬
‫‪ ‬چاپ‪ :‬پي دي اف‬
‫‪ ‬چاپ اول‪ :‬زمستان ‪9911‬‬
‫‪ ‬شمارگان‪... :‬‬
‫‪ ‬قيمت‪ :‬هلل في اهلل‬
‫‪ ‬عنوان بخش‪ :‬مطالعات تمدني اسالم (‪)9‬‬
‫‪ ‬مسلسل‪)2( :‬‬
‫‪ ‬ايميل‪drhjebraieely@gmail.com :‬‬
‫‪ ‬واتس اپ و تلگرام‪000302203200 :‬‬
‫‪ ‬هدف سايت اسالمشناسی تمدنی توسعهيافتن به شش زبان (فارسی دری‪ ،‬پشتو‪ ،‬انگليسی‪،‬‬
‫عربی‪ ،‬اردو و ترکی) میباشد‪ .‬به اين خاطر نيازمندکمکهای مادی و معنوی مسلمانان از‬
‫هر نقطه جهان میباشد‪.‬‬
 ‫منشور پايگاه اسالمشناسی تمدنی‬

‫اسالمشناسی تمدنی‪ ،‬مکتب رسالتمند است که در يک کلمه سه رسالت واال را با خود حمل ميکند‪:‬‬ ‫‪.9‬‬
‫الف‪ .‬معرفي دين اسالم از طريق روششناسي اجتهادي سنتي و مدرن‪ ،‬به عنوان دين تمدن آفرين؛‬
‫ب‪ .‬عبور جامعه از وضعيت قبيلهاي‪ ،‬از طريق سبک زندگي تديني تمدني به وضعيت مدني؛‬
‫ج‪ .‬گفتگو با غرب انساني و غرب علمي به منظور بهرهبرداري از تجارب تمدني غرب در روشنائي هدايات اسالم؛‬

‫اسالمشناسی تمدنی‪ ،‬مکتب گفت و گويي با گفتمان تمدني است که ميخواهد‪:‬‬ ‫‪.2‬‬

‫الف‪ .‬با گفتمانهاي درونتمدني اسالمي مانند سلفيت‪ ،‬تشيع ‪ ،‬نواعتزال و ‪ ،...‬از آدرس حنفيت به گفتگو بنشيند تا‬
‫زيست گفت و گويي‪ ،‬همديگرپذير و مسالمتآميز را در ميان مسلمانان ترويج و گسترش دهد‪.‬‬
‫ب‪ .‬با گفتمانهاي بيرونتمدني مکاتب غربي مانند اومانيسم (انسانمداري)‪ ،‬اندويدواليسم (فردمداري)‪« ،‬ليبراليسم‬
‫(آزاديگرايي)‪ ،‬کاپيتاليسم (سرمايهداري)‪ ،‬پلوراليسم (کثرتگرايي)‪ ،‬دموکراسي (مردمساالري) و ‪ )...‬به گفتگو‬
‫بنشيند تا زمينههاي زيست شهروندي ملي و شهروندي جهاني فراهم آيد‪.‬‬

‫اسالمشناسی تمدنی‪ ،‬مکتب علمي است که‪:‬‬ ‫‪.9‬‬

‫الف‪ .‬قصد احياء و تجديد دانشهاي اصيل اسالمي مانند تفسير‪ ،‬حديث‪ ،‬اصول‪ ،‬فقه‪ ،‬حکمت‪ ،‬کالم‪ ،‬عرفان‪،‬‬
‫سيره‪ ،‬تاريخ‪ ،‬ادبيات ‪ ،‬هنر و ‪ ...‬را با مقتضيات عصر جديد دارد‪.‬‬
‫ب‪ .‬قصد توليد دانشهاي ميانرشته اي اسالمي را در گفتگو با علوم انساني جديد مانند فلسفههاي جديد‪ ،‬جامعه‪-‬‬
‫شناسي‪ ،‬علوم سياسي‪ ،‬علوم تربيتي‪ ،‬علوم حقوقي‪ ،‬روانشانسي و ‪ ...‬دارد‪.‬‬

‫اسالمشناسی تمدنی‪ ،‬کارگروه مدرسي – دانشگاهي و روشنفکري است که ميخواهد‪:‬‬ ‫‪.4‬‬

‫الف‪ .‬ميراث گسترده حنفيت را بازسازي و نوسازي کند‪.‬‬
‫ب‪ .‬در پرتو خرد اسالمي به نقد «وضعيت موجود» و طرح «وضعيت مطلوب» بپردازد تا روشنفکري دينمدار را‬
‫تداوم ببخشد‪.‬‬
‫ج‪ .‬از رهگذر فقه تمدني سبک جديد زندگي تديني و تمدني‪ ،‬پديد آورد که با ديگر سبکهاي زندگي ‪ -‬به‬
‫ويژه با سبک زندگي غربي –گفت و گو کند و توانايي پايداري و مقاومت در برابر تهاجم ديگر سبکهاي‬
‫زندگي را داشته باشد‪.‬‬
 ‫تعریف تمدن‪ /‬الحضارة‪:‬‬

‫عبارت از مجموعة از دگرگونیهای است که در داخل يک جامعه پديد میآيد و منجر به‬
‫پيدايش تغييرات در آن میشود‪.‬‬

‫تعريف ديگری از تمدن‪ /‬الحضارة اين است که تمامی تأثيراتی انسانس که در داخل يک‬
‫منطقهای اتفاق میافتد و اهالی آن در آن احساس همزيستی میکنند و کشف آن بعد از يک دورة‬
‫زمانی اتفاق میافتد‪ ،‬از بهر شناخت توليداتی که به تاريخ بشری افزودهاند‪.‬‬

‫تمدنها به تمامی مفاهيم انسانی‪ ،‬سياسی‪ ،‬فرهنگی‪ ،‬اجتماعی و ‪ ...‬ربط دارند‪ .‬تمدنها تکيه بر‬
‫نقش انسان در بهجنبشآوردن جامعهاش دارد‪ ،‬و همچنان عمل به اساس آن در کاربرد تمامی‬
‫وسائلی که به اين جنبشآوری مدد میرساند‪.‬‬

‫پایههای تمدن‬

‫برخی از اساسیترين پايههايی وجود دارند که تمدن بر آن بنا میشوند‪ ،‬برخی از اين پايهها‬
‫عبارتند از‪:‬‬

‫‪ .1‬افراد‪ :‬افراد پاية اساسی و نخستين تمدن هستند‪ .‬افراد محرک و انگيزهبخش فعال و پويا‬
‫برای برپايی تمدن با تمامی سازههای آن هستند‪ .‬تمدن از رهگذر کنش و واکنش افراد با‬
‫محيط و عمل آنها در جهت دگرگونی آن به وجود میآيد‪.‬‬
‫‪ .2‬محیط زیست‪ :‬عبارت از منطقه يا مساحت جغرافيايی است که تمدن در آن بنا و ساخته‬
‫میشود‪ ،‬هر محيط عوامل معينی دارد که طبيعت تمدنی که برآن بنا میشود را تعريف و‬
‫مرزبندی میکند‪.‬‬
‫‪ .3‬جامعه‪ :‬عبارت از مجموعة از روابط و سازههايی هست که با همديگر با تکيه بر افراد و‬
‫محيط از جهت رسيدن به برپايی تمدن متکامل بههم پيوند دارند‪.‬‬

‫نظریههای دگرگونی تمدنی‬

‫مجموعة از متفکران‪ ،‬دانشمندان و فالسفه دگرگونی تمدنی بشری را مورد مطالعه قرار دادهاند‪.‬‬
‫در نتيجه مجموعة از نظريات را برای توضيح آراءشان در بارة تمدن ارائه کردهاند‪ .‬برخی از اين‬
‫نظريات عبارت اند از‪:‬‬

‫‪ .1‬نظریة تمدنی ابن خلدون‪ :‬ابن خلدون در نظرية خود به اين ديدگاه است که تمدن از‬
‫محيط بدوی شروع میشود‪ ،‬پس از انتقال از يک مکان به مکان ديگر و استقرار در مکانی‬
‫خاصی است که باعث پيدايش دگرگونی تمدنی میشود‪ .‬اين دگرگونی تمدنی از رهگذر گريز‬
‫از خيمهها به عنوان مسکنها‪ ،‬و تبديل آن به خانههای ساخته شده صورت میگيرد‪ .‬ابن‬
‫خلدون اين نظريهاش را با جامعهشناسی پيوند میزند و نقش آن را در پيدايش تمدنها‬
‫توضيح میکند‪.‬‬
‫‪ .2‬نظریة تمدنی توینبی‪ :‬توينبی در نظرية تمدنی خويش به اين ديدگاه است که تمدن از‬
‫مبارزهطلبی با محيطی که آنها را احاطه کرده است‪ ،‬آغاز میشود يا پذيرش تغييرات‬
‫محيطی باعث پيدايش تمدن میشود‪ ،‬تغييراتی که انگيزهبخش آنها در جستجوی وسائلی‬
‫است که آنها را بر تأسيس تمدن خاص آنان کمک میکند‪.‬‬

‫اسباب فروپاشی تمدنها‬

‫مجموعة از اسباب وجود دارند که باعث فروپاشی تمدنهای قديمی شده است‪ .‬برخی از آنها‬
‫عبارتند از‪:‬‬
‫‪ .1‬پراکندهشدن جامعه‪ :‬حالتی است که هنگامی کوچ افراد يک جامعه تمدنی رخ میدهد‪،‬‬
‫کسانی که در آن جامعه تمدنی زندگی میکردند‪ ،‬مسکنهای شان را رها میکنند و به‬
‫مکانهای ديگری میروند‪.‬‬
‫‪ .3‬تغییرات فکری‪ :‬تغييرات فکری چيزی است که مرتبط با دگرگونی فکری نزد افراد است‪.‬‬
‫تغييرات فکری باعث میشود که آنها سرشت يا سبک زندگی را که مطابق آن زندگی می‪-‬‬
‫کردند را تغيير دهند و آنها را به مرحلة تمدنی جديد منتقل میکند‪ .‬اين تغيير فکری سبب‬
‫میشود که حالت تمدنی که در آن زندگی میکردند‪ ،‬از چشمان دور شوند‪.‬‬
‫‪ .4‬فروپاشی نظام حکومتی‪ :‬فروپاشی نظام حکومتی مرتبط با عوامل سياسی است‪ .‬اين حالت‬
‫در روزگاران قديم فراوان بود‪ ،‬به ويژه هنگام جنگها‪ ،‬معرکهها‪ ،‬که با عث استيالء بر تمدنها‬
‫و فروپاشی آنها میشد‪.‬‬
‫‪ .5‬پیدایش بحرانها‪ :‬اين بحرانها به مسايلی مانند انتشار امراض مرگبار و فاجعههايی‬
‫طبيعی ارتباط دارد که به منجر به پايان وجود انسانی در تمدنهای میشدند‪.‬‬

‫مظاهر تمدن‬

‫تمدن دارای مظاهر يا نمادهايی است که داللت بر برپايی جامعهای در آن دارد و در‬
‫شناختاندن سرشت و طبيعت آن نقش بازی کرده و مشارکت میکند‪ .‬برخی از اين مظاهر عبارتند‬
‫از‪:‬‬

‫‪ .1‬موقعیت جغرافیایی‪ :‬عبارت از مکانی است که پيوند به تمدنی دارد که در آن واقع شده‬
‫است و در برخی از مصطلحات و مفاهيم تاريخی به آن ربط داده میشود‪ .‬مانند تمدن بين‬
‫النهرين‪ /‬ميانرودان‪ ،‬که در ميان رود فرات و دجله بنا شده بود و اکنون جزئی از سرزمين‪-‬‬
‫های شام هممرز با عراق‪ ،‬سوريه و بخشهايی از ترکيه میشود‪ .‬همچنان تمدن فرعونی که‬
‫عمدة آثاری که بر آن داللت دارد‪ ،‬تا اکنون در مصر موجود است‪.‬‬
‫‪ .2‬تجارت‪/‬بازرگانی‪ :‬تجارت وسيلهای است که در مرتبط ساختن تمدنهای قديمی با همديگر‬
‫نقش به سزا داشته است و استوار بر راههای تجارتی بری‪ /‬خشکی و بحری‪ /‬دريايی بوده‬
‫است‪ .‬در آن زمان وسايل پرواز فضايی تجاری هنوز کشف نشده بود و ارتباطات ميان تمدنها‬
‫به اساس واردات و صادرات بود‪ .‬اين وسايل تجارتی باعث پيروزی میشدند‪.‬‬

‫‪: https://mawdoo3.com/%D%8%98D%8%18D%8%%8D%8%%8D%8%9_%D%8A%8D%8%%8D%8‬‬
‫‪AD%D%8B%8D%8A%8D%8B18D%8A%‬‬