‫مبانی ارتباطات جمعی‬

‫مدرس‪ :‬پوهنیار اسدهللا آریا ماستر مطالعات رسانه یی و روابط بین الملل‬
‫اهمیت ارتباطات همه گانی‬

‫‪ ‬آگاهی بخشی‬
‫‪ ‬حس همکاری بشری و همبستگی‬
‫‪ ‬تبادل افکار و اطالعات‬
‫‪ ‬رهنمایی و رهبری‬
‫‪ ‬تبلیغات و افکار عمومی‬
‫‪ ‬رهبری و سازماندهی‬
 ‫تعاریف و مفاهیم‬

‫‪ ‬ارتباط واژه ی ارتباط ) ‪(communication‬از ریشه ی التین‬

‫(‪)communise‬به معنای اشتراک گرفته شده است ‪.‬‬
‫‪ ‬پژوهشگران ارتباطات‪ ،‬میان واژه ی ارتباطات به معنای مفرد (‪ )communication‬و‬
‫واژه ی ارتباطات با معنای جمع (‪ )communications‬تفاوت قایل اند‪.‬‬
‫‪ ‬کلمه ی ارتباطات به صورت جمع‪ ،‬در علوم ارتباطات‪ ،‬به معنای مطالعه پیرامون‬
‫ابزار و لوازم فنی این پدیده به کار میرود‪.‬‬
‫‪ ‬حال آنکه معنای این واژه به صورت مفرد‪ ،‬بیانگر فرآیندی است که در آن‪ ،‬پیام دهنده‬
‫با پیام گیرنده در تقابل تامین اطالعات و ارتباط قرار گرفته و به عبارت دیگر‪ ،‬به‬
‫گردش پیام بین فرستنده و گیرنده ی پیام مربوط میشود‪.‬‬
 ‫ادامه مفاهیم و تعاریف‬

‫‪ ‬اصطالح ارتباط(‪ )Communication‬در فرهنگ های مختلف به شیوه های مختلف ترجمه و تفسیر شده‬
‫است‪.‬‬
‫در فرهنگ وبستر این اصطالح «عمل برقرار کردن ارتباط‪ ،‬رساندن‪ ،‬بخشیدن‪ ،‬انتقال دادن‪ ،‬آگاه ساختن‪،‬‬ ‫‪‬‬
‫مکالمه و مراوده داشتن ترجمه و تعریف شده است‪».‬‬
‫‪ ‬از ارتباط مفاهیمی چون « افهام و تفهیم» ‪ Understanding‬انتقال معانی‪Sharing of Meaning‬‬
‫انتقال و تبادل پیام ها ‪Sharing of Information/Message‬بین عموم مردم برداشت میشود‪.‬‬
‫‪ ‬ارتباطات به گونه ای وسیع و گسترده‪« ،‬تسهیم تجارب» (‪ )Sharing of Experience‬یعنی این که هر‬
‫انسانی‪ ،‬تجارب خود را از طریق ارتباطات با دیگر همنوعان خود در میان میگذارد‪ .‬و «در تماس بودن»‬
‫(‪ )Be in touch‬نیز معنی شده است‪.‬‬
 ‫تعاریف ارتباط از دیدگاه دانشمندان‬

‫‪ ‬ارسطو‪« :‬ارتباط عبارت است از جستجو برای دست یافتن به کلیه وسایل و امکانات موجود‬
‫برای ترغیب و اقناع دیگران‪».‬‬
‫‪ ‬ادوین امری « در کتاب مقدمه ای بر ارتباطات جمعی‪ ،‬ارتباط را چنین تعریف می کند‪»:‬ارتبا‬
‫ط عبارت از فن انتقال اطالعات و افکار و رفتارهای انسانی از یك شخص به شخص دیگر‬
‫است‪.‬‬
‫‪ ‬ویلبر شرام « در تعریف ارتباط می گوید ‪ » :‬مفهوم ارتباط‪ ،‬در واقع‪ ،‬هماهنگ شدن‬
‫فرستنده وگیرنده در رابطه با یك پیام ویژه است«‪.‬‬
‫‪ ‬ساده ترین و جامع ترین تعریف ارتباط از »شراگ‪ ،‬الرسن‪ ،‬الند برگ « است ‪ » :‬ارتباط‬
‫یعنی انتقال معانی از طریق نمادها«‪.‬‬
‫‪ ‬تیودور نیوکامب‪ :‬هرگاه شخصی تاثیری را بپذیرد که دیگری در مورد او وارد کرده است‪،‬‬
‫دومی با اولی ارتباط برقرار کرده است‪».‬‬
 ‫تعریف جامع از چارلز کولی‬

‫‪« ‬ارتباط میکانیزمی است که روابط انسانی براساس و بوسیله آن به وجود‬

‫می آید و تمام مظاهر فکری و وسایل انتقال و حفظ آنها در مکان و زمان بر‬
‫پایه آن توسعه پیدا می کند‪.‬‬
‫‪ ‬ارتباط‪ ،‬حاالت چهره‪ ،‬رفتارها‪ ،‬حرکات‪ ،‬طنین صدا‪ ،‬کلمه ها‪ ،‬نوشته ها‪،‬‬
‫چاپ‪ ،‬راه آهن‪ ،‬تیلگراف‪ ،‬تیلفون‪ ،‬و تمامی وسایلی که اخیرًا در راه غلبه بر‬
‫مکان و زمان ساخته شده اند را در برمی گیرد‪».‬‬
 ‫تعریف علمی ارتباط‬

‫‪ ‬تعریف علمی ارتباط بنابر آن چه به عنوان نتیجه از تعاریف‬

‫ارتباط به دست آمده است‪ ،‬می توان ارتباطات را از نظر علمی‬
‫چنین تعریف کرد ‪:‬‬
‫‪ « ‬ارتباطات فرآیندی ) ‪(Process‬است نظام یافته)‪( Systematic‬پویا)‬
‫‪(Dynamic‬پیوسته) ‪( Proximate‬برگشت ناپذیر) ‪( Process‬تعاملی)‬
‫‪(Interactive‬و زمینه ای)‪.»Contextual‬‬
 ‫ارتباط‪ ،‬اطالع و انتشار‬

‫ارتباط و اطالع‬ ‫‪‬‬

‫‪ ‬اطالع ‪ ،‬خبرها و مطالب جاری است که از طریق وسایل انتشار جمعی به انسان منتقل‬
‫می شود‪ .‬ارتباط و اطالع نسبت کل به جز در آن برقرار است‪.‬‬
‫‪ ‬در هر اطالعی نوعی ارتباط برقرار می شود اما در هر ارتباطی اطالع ممکن است‬
‫نباشد‪.‬‬
‫‪ ‬ارتباط و انتشار‬
‫رابطه ی الزم و ملزوم به هم است‪ .‬در بحث انتشار جمعی روابط میان مراکز یا‬
‫منتشرکننده گان عامه ی مردم و شرایط مربوط به آنها مورد توجه قرار میگیرد‪.‬‬
‫سیر تاریخی ارتباطات‬

‫ارتباط اولیه انسان های غار نشین‬ ‫‪‬‬

‫عصر صیقل سنگ‬ ‫‪‬‬
‫عصر مفرغ‬ ‫‪‬‬
‫عصر ارتباط بدوی و سنتی‬ ‫‪‬‬
‫عصر چاب‬ ‫‪‬‬
‫عصر انقالب صنعتی و ماشین بخار‬ ‫‪‬‬
‫عصر الکتریسیته‬ ‫‪‬‬
‫عصر انفجار اطالعات و فناوری های اطالعاتی پیشرفته‬ ‫‪‬‬
 ‫تحول ابزارهای ارتباطی‬

‫‪ ‬با نگاهی به سیر تکامل بشر در می یابیم که ارتباطات اولیه انسان اشاره ای و غیر‬
‫کالمی بوده است اما این ارتباطات رفته رفته به ارتباطات بیانی تحول پیدا‬
‫کرده و از ارتباطات بیانی نیز به ارتباطات نوشتاری‪ ،‬چاپی‪ ،‬ارتباطات راه‬
‫دور‪ ،‬تلگراف و تلفن‪ ،‬رادیو‪ ،‬سینما‪ ،‬تلویزیون و ارتباطان نوین امروزی تحول یافته‬
‫است ‪.‬‬
 ‫‪ -1‬عصر عالیم و نشانه ها‬

‫‪ ‬در این عصر‪ ،‬ارتباطات بر صداها عالیم‪ ،‬نشان ها و حرکات بدنی‪ ،‬تکیه داشت و به‬
‫نحوی دیگر در نقاشی غارها متجلی شد ‪ .‬صداها در این عصر بیشتر مجموعه‬
‫ای از آواهای طبیعی و ارادی نظیر فریادها‪ ،‬خرناس ها‪ ،‬ناله ها‪ ،‬جیغ ها بودند‬
‫که در میان "کمون های اولیه" (گروه های متشکل از بشر ابتدایی) رواج داشت‪.‬‬
 ‫‪ -2‬عصر سخن‬

‫‪ ‬گفتن هنگامی است که انسان سخن گفتن آموخت و ارتباط زبانی‪،‬‬

‫نحوه تعامالت اجتماعی را متحول و گسترده تر کرد ‪ .‬در این عصر‬
‫ادیان و اخالق پدیدار شدند ‪.‬‬
 ‫‪ -3‬عصر نوشتار‬

‫‪ ‬نوشتار نوشتن انسان را از مرحله برون گرایی به درون گرایی سوق داد‪ .‬نوشتن‬
‫تفکرات آدمی را تقویت و ماندگار کرد و برای انسان این امکان را فراهم آورد که‬
‫خطر تحریف کمتر نظریاتش را تهدید کند ‪ .‬در این عصر نوشتار بر روی سنگ‪ ،‬لوح‬
‫گلی‪ ،‬برگ‪ ،‬پوست‪ ،‬چوب‪ ،‬کاغذ تجربه شد ‪.‬‬
‫‪ ‬به روایتی خط توسط سومریان در حدود ‪ 5000‬سال قبل اختراع شده است‪.‬‬
‫‪ ‬در سال ‪ 105‬قبل از میالد مسیح توسط مردی چینی بنام »تسی لوآن « کاغذ اختراع‬
‫شد‪ ،‬اما این در سال ‪ 605‬میالد بود که استفاده از کاغذ در اروپا رایج شد‪.‬‬
 ‫‪4‬عصر صنعت چاپ‬

‫‪ ‬اختراع چاپ در سال ‪1453‬انسان توانست با سرعت و ارزان تر‪ ،‬تعداد انبوهی از مکتوبات خود را‬
‫منتشر کند‪.‬‬
‫‪ ‬در قرن ‪5‬میالدی چینی ها چاپ خاصی را بصورت حکاکی روی قطعات چوپ اختراع کردند‪.‬‬
‫‪ ‬در قرن ‪11‬میالدی مردی چینی بنام «پی چینگ» برای نخستین بار حروف مجزا از هم را بصورت‬
‫قطعات گلی ناپخته ساخت‪.‬‬
‫‪ ‬در سال ‪ 1423‬میالدی یك شخص هالندی بنام «کاستر» با الهام از روش چینی ها حروف الفبا را بر‬
‫روی مکعبهای چوبی حك کرد و بدنبال آن در سال ‪1436‬میالدی «یوهان گوتنبرگ» آلمانی با استفاده از‬
‫حروف فلزی سربی دستگاه چاپی شبیه دستگاه های امروزی ساخت‪.‬‬
 ‫ادامه مبحث چاپ‬

‫مطبوعات از اوایل قرن هفدهم سه دوره را پشت سر گذاشته اند‪.‬‬ ‫‪‬‬

‫نخستین دوره از اوایل قرن هفدهم و با تأسیس نخستین نشریات دورهای همراه بوده است‪ .‬این دوره تا‬ ‫‪‬‬
‫جنگهای استقالل آمریکا و استقالل فرانسه در قرن هجدهم ادامه یافت‪.‬‬
‫‪ ‬روزنامه های این دوره با سانسور متولد شدند با «انقالبهای دموکراتیك» غربی اولین مرحله ی فعالیت‬
‫مطبوعات رو به پایان گذاشت و دوره ی دوم آغاز شد‪.‬‬
‫‪ ‬در این دوره‪ ،‬مطبوعات عقیده تی و سیاسی رواج یافتند و روزنامه های جدیدی به وسیله ی هواداران‬
‫آزادی و حکومت های مردمی به چاپ رسیدند‪.‬‬
‫‪ ‬سومین دوره از اواخر نیمه ی اول قرن نوزدهم آغاز شد که مطبوعات به وسیله ی سرمایه های بزرگ و‬
‫یافتند‪.‬‬ ‫انتشار‬ ‫تجارتی‬ ‫های‬ ‫آگهی‬ ‫با‬ ‫همراه‬
 ‫اثرات چاپ از نظر ارتباطی‬

‫‪ .1‬با اختراع چاپ انسان توانست پیام های خود را بصورت مکتوب و با امکان تکثیر‬
‫نامحدود و‬
‫یکنواخت‪ ،‬سریع و باهزینه کم منتشر کند‪.‬‬
‫‪ .2‬گسترش چاپ باعث توسعه ادارات ٌپست در اروپا شد‪.‬‬
‫‪ .3‬در اثر چاپ سواد عمومی باال رفت و مردم از نظرات نویسندگاه و رهبران افکار مطلع‬
‫شد‪.‬‬
‫‪ .4‬به منظور ایجاد ارتباط با مردم و اطالع رسانی به آنها رفته رفته نشریات خبری بوجود‬
‫آمد؛ بصورتی که در سال ‪1484‬میالدی در فرانسه و پس از آنها در کشورهایی چون‬
‫آلمان‪ ،‬بلژیك و چك و اسلواکی نشریات خبری منتشر شدند‪.‬‬
 ‫‪-5‬عصر ارتباط جمعی‬

‫‪ ‬با ورود انسان به عصر ارتباط جمعی‪ ،‬اطالعات توسعه پیدا کرد‪.‬‬
‫‪ ‬انسان توانست با سرعت بیشتری به مخاطبان انبوه خود به آسانی و ارزانی‪ ،‬پیام هایش‬
‫را منتقل کند‪.‬‬
‫‪ ‬در این عصر عبور از زمان و مکان تجربه شد و انسان ها با تنوع مطالب با پیچیدگی‬
‫های اطالعاتی روبرو شدند‪.‬‬
 ‫پیدایش تلگراف و تلفن‬

‫‪ ‬در سال ‪1832‬تلگراف توسط «ساموئل مورس» و همچنین تلفن توسط «گراهام بل» در‬
‫سال ‪ 1876‬اختراع شد‪.‬‬
‫‪ ‬از نظر انتقال پیام به راه دور این دو وسیله نقش مهمی را ایفا کردند همچنین شیوه‬
‫خبرگیری در مطبوعات نیز متحول شد‪.‬‬
 ‫پیدایش رادیو‬

‫‪ ‬در سال (‪ « )1860‬جیمز کالرک ماکسول» فیزیكدان و ریاضیدان اسکاتلندی نظریه ی‬

‫امواج الکترومقناطیسی را برای اولین بار عرضه کرد‪.‬‬
‫‪ ‬در سال (‪ )1887‬هنریش هرتز مهندس و فیزیكدان آلمانی نظریه ی «ماکسول» را تایید‬
‫کرد‪ .‬او مؤفق شد از نوسانات الکترونیکی برای انتقال امواج استفاده کند و برای اولین‬
‫بار مؤفق شد که امواج رادیویی را در آزمایشگاه تولید کند‪.‬‬
 ‫ادامه مبحث رادیو‬

‫نام «هرتز» به صورت واژهای بین المللی برای بیان طول موج های رادیویی به کار میرود‪.‬‬ ‫‪‬‬
‫پس از او «ادوارد برانلی» از فرانسه در سال (‪ )1890‬آزمایش هایی در این زمینه انجام داد و سرانجام‬ ‫‪‬‬
‫دانشمند روسی به نام «الکساندر پاپوف» موج را با دستگاهی شبیه به دستگاه «هرتز» و «برانلی»‬
‫اختراع کرد و آنتن را به وجود آورد‪ .‬و به این صورت‪ ،‬دستگاه تلگراف ایجاد کرد‪.‬‬
‫‪ ‬در سال (‪« )1896‬پاپوف» اولین پیام تلگرافی را به مسافت ‪250‬متر فرستاد‪.‬‬
 ‫ادامه مبحث رادیو‬

‫‪ ‬اولین کسی که متوجه شد میتوان از بیسیم به عنوان وسیله ی ارتباطی استفاده کرد «مارکونی» ایتالیایی‬
‫بود که بعدها به مخترع رادیو معروف گردید‪ .‬وی در سال (‪ )1895‬اولین خبر رادیویی خود را با بیسیم تا‬
‫فاصله ی ‪3‬کیلومتری فرستاد‪.‬‬
‫او توانست عالیم بیسیم را از یك طرف اقیانوس اطلس یعنی شهر پلدو در انگلستان به آن طرف اقیانوس‬ ‫‪‬‬
‫اطلس یعنی شهر سن ژان در آمریکا بفرستد‪.‬‬
‫‪ ‬در سال (‪ ) 1906‬فیزیكدان آمریکایی به نام «فورست» المپ الکترونی را اختراع کرد که برای رادیو‬
‫خیلی مناسب بود‪.‬‬
‫در سال (‪« )1960‬سانی» اولین رادیوی ترانزیستوری را معرفی کرد‪ ،‬به اندازهای کوچك بود که در یك‬ ‫‪‬‬
‫جیب جا میگرفت و با یك باتری بهراحتی قابل حمل بود‪.‬‬
 ‫ادامه مبحث رادیو‬

‫‪ ‬گرامافون برقی در سال ‪1925‬بوسیله «توماس ادیسون» اختراع شد دستگاه ضبط صوت‬
‫نیز در سال ‪ 1945‬تکمیل شد و بدنبال آن دستگاه های ضبط صوتی کاستی یا نواری به‬
‫شکل امروزی به بازار آمد واین تحول مهمی در ضبط و پخش پیام های صوتی و‬
‫شنیداری بود‪.‬‬