Panuto: Makikipanayam sa mga matatandang katutubo sa inyong lugar

hinggil sa kanilang mga kaugalian, pamahiin at valyus. Huwag kalimutang kumuha ng

dokumentasyon. Itala ang mga impormasyong nakalap sa nakalaang tsart.

Uri ng Tribo Kaugalian Pamahiin Valyus

Higaonon Ang mga Higaonon Ang mga Higaonon Ang mga batas ng
noon ay karaniwang ayminsang mga ninuno ng
naninirahan sa naturingan ‘non- Higaonon ay
baybayin na lumipat christians’dahil mas nagsasama ngmga
sa kabundukan. sinasamba nila ang halagang kailangang
Naglalakbay sila kanilang Diyos nasi taglayin ng mga tao.
mula sa isang lugar Magbabaya. May Kasama rito ang
patungo saisa pa na mga ritwal din silang hustisya, patas na
lugar naghahanap isinisagawa na paghatol, pagiging
ngmas mayabong isang sgradong mapagkakatiwalaan,
lupa at masaganang bono na pinag-iisa katapatan,
ani.Namumuhay sila ang kanilang pagsunod sa mga
ng maayos, tahimik pamayanan nakatataas,
at walang problema. kahusayan sa
Sa pagbabago ng paggawa ng
panahon, sumabay trabaho, katapatan
na din sila sa mga sa mga batas, at
pangkaraniwang pagkakasundo ng
hanapbuhay sa mga tao.
kanilang lugar pero
ang kultura at
tradisyong lumad ay
prinepreserba pa rin
nila.
 Bukidnon Ang pangunahing Kahit sa mga Ang mga taga
paraan ng Katoliko,ang Bukidnon ay
pamumuhay ay ang paniniwala sa nakikisalamuha ng
pangangalap ng espirito ay pagiging mas
pagkain, pag- nananatiling mapagbigay sa
aagrikultura/pagtata malakas.Ang mga kanilang pagtrato sa
nim ng palay, mais, espirtong itoay may iba, upang
tubo, pinya, kape, katangian ng tao at maiwasan o
kamoteng kahoy, pinapayapaan ng mabawasan ang
abaka at gulay. mga sakripisyo ng interpersonal na
pagkain at inumin. problema sa
Sa nayon naman, pamamagitan ng
maraming pagiging sensitibo
bumabaling sa mga sa pagpapahalaga
baylan na ang sa sarili ng iba, at
pangunahing maging magalang
tungkulin ay ang sa kanilang likas na
panggagamot at kapaligiran.
mamuno sa mga
seremonya.

Gawain 2
Panuto: Sa loob ng talahanayan, isulat/ilagay ang iyong sagot sa sumusunod na konsepto.
Gawing basehan ang ibinigay na halimbawa.
Termino Kulturang Nakapaloob Gamit sa Kanilang Lipunan

Talabugta paniniwala sa mga anito at Ang mga Bukidnon ay naniniwala na ang

pagiging mapagpasalamat
bawat nalikha dito sa mundo ay may mga
ispiritung nakatanod. Nagpapakita rin sa
katangiang pagiging mapagpasalamat sa
lahat ng bagay na natamasa o bigay ng
ispiritung nakatanod sa lupa.
 Pangampu isang taunang ritwal na
nangyayari tuwing buwan ng
Enero na pumapaloob sa
pagdarasal para sa kanilang
Diyos
Pinepreserba at pinoprotektahan ang
pitong (7) pinakaimportanteng bagay sa
mundo: lupa, tubig, kahoy, apoy, hangin,
tunog at paniniwala at tradisyon sa
pamamagitan ng tamang paggamit dito.

Pamuhat isang paghahanda sa Nanyayari ito kung may taong hihingi ng

kanilang mga diwata bago
pumasok sa isang lugar na
hindi kabisado lalung-lalo na
kung kagubatan
permisong pumasok sa gubat upang
kumuha ng prutas at mga panggatong sa
kuweba na kinikilalang may mga ispiritu.
Naghahandog ng pagkain, inumin o bino at
tabako sa ritwal na ito.

Mangayao ang isa o grupo ng tao na maaring katribu nilo o hindi lalo na kung
naghahanap ng hustesya sa nakapasok sa lugar na dineklarang
pamamagitan ng pagpatay sa Magahat Area.
kapwa

pamalas
isang nakasanayang
ibinibigay sa bagong kasal
ng mga bista at tinatanggap
nang maluwag sa loo bang
mga ito. Isang manok ang
gagamitin sa ritwal na ito.

diyandi isang ritwal ng pagkakasundo Ito ay inihahandog lamang kasama ang

o pakikipagsundo sa pagitan
ng iba’t ibang tribu.
Kadalasan ay pulang manok
ang pinapatay at ililibing sa
pagdarausan ng diyandi
pagdarasal at tinaawag nila itong
panuyadtuyad. Kasunod nito ang
pagtatanim ng mga kahoy o kawayan.
Habang buhay pa ang ma tanim na ito, ang
kapayapaan sa pagitan ng mga tribu ay
mananatili

Aralin 2: Katutubong Kultura sa Nagbabagong Panahon

Pagsasanay 1

Panuto: Tukuyin ang mga terminong kinapapalooban ng kulturang Bukidnon

at ipaliwanag ang naging epekto nito sa lipunang kanilang kinabibilangan.
Ilagay ang sagot sa talahanayan.
Termino Kulturang Nakapaloob Epekto sa Lipunan

Kalatunganon konektado ang Mas lalo nila pinahalagahan ang

pagkakakilanlan ng tribu kapaligiran dahil ang kapaligiran ay
sa kapaligiran konektado o karugtong sa kanilang
buhay.

dugso ito ay sinasayaw sa mga Nagbibigyan ng sigla ang sayaw dahil sa

ritwal. indak ng kanilang mga paa.

inagong It ay ginagamit sa Napapatingkad ng pilantik ang kanilang

pagsasayaw mga daliri at damdaming mababakas sa
kanilang mukha.

bangkaso Isang ritwal na ginagamit Ang bawat isa ay nagtitipon-tipon at

para mag-alay o pag-aalay. nagkakaisa.

baylan Ginagamit upang ang nag- Napagkakasundo ang mga taong may
tampuda hu aaway ay magkasundo. hinanakit sa isat-isa.
balagun

lagun Ginagawa bago anihin ang Pagkaani nito ay muling pinasasalamatan

mais. si magbabaya.

pangalasan Pahinung, mano, barya at Malaking pangamba ang bumabalot sa

retaso. komunidad.

Aralin 3: Ang Kultural na Representasyon ng Bonga at Buyo sa

Bukidnon Nanangen
 Pagsasanay 1

Panuto: Magtala ng sampung salitang kinapalooban ng kulturang Bukidnon batay sa

tekstong binasa. Kilalanin kung anong bahagi ng pananalita ang bawat salita ipaliwanag
koneksyon nito sa kanilang buhay.
Salita/Kultura Bahagi ng Pananalita Paliwanag/Koneksyon sa Buhay

1. bonga at Pangalan Ay isang representasyon ng tradisyon o

buyo kultura ng mga katutubong bukidnon.

2. nanangen Pangalan Kwento ay kinategorya ng mga manunulat

ayon sa tribo o nilagyan g kaukulang lebel.

3. Bukidnon Pangalan Isang lugar kung saan ng mula ang pitong

tribo.

4. ulaging Pangalan Isang uri ng panitikan.

5. Magbabaya Pangalan Mga taong nakatira sa bukidnon.

GAWAIN 2: Mula sa mga larawang iyong nakuha sa panahon ng pandemya at sa iyong

pakikipanayam sa mga katutubo, ayusin ito ayon sa pagkasunodsunod ng mga pangyayari at
bumuo ng isang travelogue. ( idikit sa isang long size na bondpaper).
 Panahon ng pandemya

Una wag kalimutan mag magsuot o magdala ng facemask upang

maiwasan na mahawa sa sakit ng covid.

Wag kalitan mag dala at mag alcohol ng kamay lagi.

Nagbabantay sila para sa kaligtasan ng lahat at dapat ay

sumunod ang bawat isa sa protocol.