Konu 4 | Teorik Eğitim

TÜRKİYE’DE VE DÜNYADA İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ

İSG konusundaki ilk çalışmalar 1820'lerde kurulan ilk işletmelerde çalışan işçilerin yaşama ve çalışma koşullarının düzelt
askeri amaçlı üretimlerin yanı sıra, daha çok el tezgahları olarak gelişmeye başlayan sanayileşme, daha sonraları kömür oc
işletmelerinin katılımı ile sürmüştür.

Avrupa’da yaşanan Sanayi Devrimi’ne dair koşulların Osmanlı İmparatorluğu içerisinde oluşmaması ve sanayiden kaynak
iş sağlığı ve iş güvenliği alanında yapılan düzenlemeler Türkiye’de daha sonraki süreçlerde ulaşmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat’tan önceki dönemde üretim şeklinin zanaatkârlık olmasına bağlı olarak esnaf zaviye
teşkilatı görülmektedir. Loncalarda orta sandığı veya teavün sandığı adı verilen yardımlaşma sandıkları bulunmaktadır.

İş sağlığı ve güvenliği alanında yapılan ilk düzenlemeleri Tanzimat süreci içerisinde görebilmek mümkündür. İşçilerin en y
olması nedeniyle yapılan ilk düzenlemeler bu alana yöneliktir. Bu dönemde yapılan ilk düzenleme, 1867 tarihli Dilaver Pa

Dilaver Paşa Nizamnamesi (1867):

Çalışma koşullarına ilişkin olarak getirdiği düzenlemeler yanında, madende bir hekim bulundurulmasını da hükme bağlam

Günlük çalışma süresini 10 saat olarak belirlemiştir.

İşçilere çalışma süresinin dışında dinlenme süresi verilmesini, işçilere yatacak yer sağlanmasını, işçi ücretlerinin öncelikli
çalıştırılmasalar bile ücret ödenmesini düzenlemiştir.

İşçilerin önemsiz sayılabilecek hastalıklarının madenlerde bulundurulacak doktor tarafından tedavi edilmesi belirtilmiştir. 

Hastalık, iş sözleşmesinin sona ermesinin nedeni sayılmıştır.

1869 tarihli Maadin Nizamnamesi, iş güvenliği ile ilgili kurallara daha fazla yer vermiş, Dilaver Paşa Nizamnamesi’nin ek
Nizamnamesi Osmanlı döneminde işgüvenliği alanında ilk belgedir. 

Mecelle-i Ahkamı Adliye: 

Osmanlı döneminde iş hukuku alanında ilk belgedir. Mecelle'de, iş sağlığı ve güvenliği alanında işçinin, işverenin kusuruy
tazmin yükümlülüğü getirilmiştir.

Maadin Nizamnamesi (1869):

Tanzimat’tan sonraki ikinci önemli belgedir. Genellikle iş güvenliğini ilgilendiren önemli hükümler getirmiştir (Çalışma k
sorunlarının ve iş kazalarının önlenmesi adına kömür ocaklarında gerekli önlemler alınmıştır. Maadin Nizamnamesi ile iş
tarafından tazminat ödenmesi, eğer işverenin iş yerinde aldığı kararlar kusurlu bulunursa, işveren para cezası ile cezalandı

Türkiye’de gerçek anlamda sanayileşme hareketinin Cumhuriyet döneminde başlamış olması nedeniyle iş sağlığı ve güven
yapılmıştır. 

3 Nisan 1920’de Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin kurulduğu tarihten itibaren iş sağlığı ve güvenliği olgusu da gündeme
yapılmaya başlanmıştır.

Ereğli Havza-i Fahmiyesi Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun (Ereğli Kömür Havzası Maden İşçisinin Hukuk
tarihinde çıkarılmıştır. 

1921 tarihli Ereğli Havzai Fahmiyesi:

Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun ile kömür işçilerinin çalışma koşullarının düzeltilmesine yönelik hükümle
d l d kl k l b l A l Bi liği i i d bi l i il i ö ö ül ü ü Yi b il h
Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması, 1945 yılında kurulan Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı bünyesinde
2003 yılında çıkarılan 4857 sayılı İş Kanunu, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği açısından getirdiği hükümler değerlendirildiğind
düzenlemedir. 

İş Kanunu'nun yürürlüğe girmesinden sonra ise İSG'ye ilişkin en önemli düzenleme 2012 yılında gerçekleşmiştir. 2012 tar
giren 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, İSG alanına ilişkin yapılan en özel düzenlemedir. 

Dünyada İş Sağlığı ve Güvenliğinin Mevcut Durumu

Dünyada iş sağlığı ve güvenliğinin mevcut durumunu değerlendirmek için, bu konuda öncü olan iki uluslararası kurumun;
Sağlık Örgütü (WHO)’nün verileri kullanılmıştır.

ILO tahminlerine göre;

Dünyadaki işgücü        : 3 Milyar

Kadın işgücü                  : 1.2 Milyar

İşle ilgili ölümler            : 2.31 Milyon

İş kazaları                       : 337 Milyon

Meslek hastalıkları       : 160 Milyon

Dünya GSMH                  : 30 Trilyon $

İSG kaynaklı kayıp         : GSMH’nın %4’ü düzeyindedir.

İSG açısından yeterince gelişmemiş olan Çin ve diğer Asya ülkeleri gibi ülkelerde ölümlü iş kazalarının daha fazla meyda

• Her 15 saniyede 160 işçi, iş kazası geçirmektedir.

• Her yıl yaklaşık olarak 350 bin kişi işkazası, 2 milyon kişi meslek hastalıklarından dolayı yaşamını yitirmektedir.

• Her yıl, çoğunlukla gelişmekte olan ülkelerde, zehirli maddelerden dolayı 651 bin işçi yaşamını yitirmekte ve dünyada m
10’unun işyerlerinde zehirli maddelerletemas yüzünden oluştuğu belirtilmektedir.

• Her yıl asbest yüzünden 100 bin kişinin yaşamını yitirdiği tahmin edilmektedir. 

• Her yıl silis tozundan kaynaklanan ve ölümcül bir akciğer hastalığı olansilikosis, on milyonlarca insanın hayatını etkilem

• ILO’ya göre tüm dünyada istihdam açısından önemli bir yer tutan inşaatsektöründe oldukça yüksek sayılarda iş kazası ya

ILO rakamlarına göre tüm dünyada inşaat sektöründe her yıl yaklaşık 60 bin ölümcül kaza yaşanmakta ve buna göre her 1
yitirmektedir.

Türkiye’de İş Sağlığı ve Güvenliğinde Mevcut Durum (SGK)

Ülkemizde iş sağlığı ve güvenliği istatistiklerine ulaşabildiğimiz tek kaynak Sosyal Güvenlik Kurumu istatistikleridir. Bu
kazası meydana gelmiştir. Bunlar içinde ölümcül kaza sayısı 1252 olarak belirtilmektedir. Bir diğer deyişle Türkiye'de 193
gelmektedir. Rakamlar Türkiye'de her gün 3,4 işçinin hayatını kaybettiğini göstermektedir.

2017 yılında iş kazası sonucu ölen sigortalı işçi (5510 Md. 4-1/a kapsamı) sayısı 1.604’ü erkek, 29’u kadın olmak üzere 1.
ölen sigortalı işçi yoktur. 

Türkiye’de günde; yaklaşık 200 iş kazası olmakta, 3 kişi hayatını kaybetmekte, 4 kişi iş göremez hale gelmektedir. Ülkem
ölçekli işletmelerden oluşmaktadır.Bu rakamlardan da anlaşılacağı üzere, iş kazaları ve meslek hastalıkları sonucu maddi v
fevkalade önemli boyutlara ulaşmaktadır.