Opracowanie: Joanna Wieczorek

STAROŻYTNA GRECJA

Uwaga!

Plik jest tylko to użytku wewnętrznego. Proszę nie rozprowadzać go do

sieci!!!
Jeśli znajdę ślady jego użytkowania inaczej niż proszę, nie będę
zamieszczać pomocy.
Zadanie
Na mapie konturowej wpisz:
a. Nazwę kontynentu, na którym położona jest Grecja
b. Nazwę półwyspu, na którym położona jest Grecja
c. Nazwy mórz oblewających Grecję
d. Wyjaśnij, dlaczego mieszkańcy polis opuszczali swe miejsce zamieszkania i zakładali
kolonie?

Źródło mapy: www.wayland.k12.ma.us

1
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Atlantyda – legendarna wielka wyspa na Atlantyku, której potężni władcy w IX tysiącleciu p.n.e.
mieli panować nad całą Libią i Europą Zachodnią. Wskutek trzęsienia ziemi pogrążyła się w
oceanie. Mit opisał Platon w dialogu „Timajos”.
Attyka – kraina w środkowej Grecji nad Morzem Egejskim. Główne miasto – Ateny.
Cheronea – miasto w Beocji. Tutaj Filip macedoński pokonał Greków w 338 roku p.n.e., kładąc
kres niepodległości Grecji.
Delfy – miejscowość, siedziba słynnej wyroczni Apollina.
Eurotas – główna rzeka Lakonii, przepływająca przez Spartę.
Gaugamela – miejscowość w Asyrii, gdzie w 331 roku p.n.e. Aleksander Wielki pokonał
Dariusza I.
Gordion – miasto w Azji Mniejszej ze znaną świątynią Zeusa w której Gordios umieścił wóz i
jarzmo przywiązane do dyszla za pomocą niezmiernie splątanego węzła. Wyrocznia orzekła, że
kto rozwiąże ten węzeł, zdobędzie władzę nad Azją. Aleksander Wielki przeciął węzeł mieczem.
Granik – rzeka w Azji Mniejszej, sławna z odniesionego nad nią zwycięstwa Aleksandra
Wielkiego nad Persami w 334 roku p.n.e.
Halikarnas – miasto gdzie znajdowało się sławne Mauzoleum. Miasto zniszczone w 334 roku
p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego, nigdy już się nie podniosło z upadku.
Helikon – góry w Beocji, ze świątynią Apollina i gajem poświęconym Muzom. Wierzono że
bijące tam źródła: Aganippe i Hippokrene dają natchnienie poetom.
Hellada – nazwa starożytnej Grecji.
Hellespont – cieśnina, dziś Dardanele.
Ikaria – wyspa w pobliżu Azji Mniejszej, na którą miał spaść Ikar.
Ilion – Troja.
Itaka – wyspa na Morzu Jońskim, gdzie swoje królestwo miał Odyseusz.
Knossos – starożytne miasto na Krecie, stolica mitycznego państwa króla Minosa, który
mieszkał w pałacu zwanym labiryntem.
Lacedemon – w starożytności nazwa Sparty (miasta i państwa).
Lacedemończycy – Spartanie.
Lakonia – kraina w Grecji na Peloponezie. Główne miasto – Sparta.
Laurion – lesiste góry w Attyce, znane z kopalni ołowiu i srebra.
Maraton – równina na wybrzeżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków nad Persami w 490 roku
p.n.e.
Mykeńczycy – pierwsi Grecy, wojowniczy lud, którego nazwa wywodzi się od ich głównego
miasta – Myken.
Olimp – najwyższa góra, leżąca w północnej Grecji, według wierzeń siedziba bogów.
Olimpia – miejscowość w Elidzie u podnóża Olimpu. Dzieliła się na dwie części: gaj Altis
poświęcony Zeusowi – były tam świątynie, w tym główna Zeusa olimpijskiego, ze słynnym
posągiem Zeusa dłuta Fidiasza, zaliczanym do 7 cudów świata, teatr, skarbce, posągi. W drugiej
części był stadion, hipodrom, gimnazjon, palestra i ratusz. W IV wieku n.e. cesarz Teodozjusz
zabronił odbywania igrzysk, a w VI wieku Olimpię zniszczyło trzęsienie ziemi.
Parnas – góra koło Delf, siedziba Apollina i Muz.
Pireus – najważniejszy port Aten, jego znaczenie wzrosło po wojnach perskich za radą
Temistoklesa (w miejsce Faleronu), a Perykles połączył port z Atenami Długimi Murami.
Plateje – miasto w Beocji, znane ze zwycięstwa Greków nad Persami w 479 roku p.n.e.

2
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Pnyks – wzgórze w Atenach, na południowy zachód od Areopagu, miejsce obrad zgromadzeń

ludowych.
Salamina – wyspa w pobliżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków (Temistokles) nad Persami
w bitwie morskiej w 480 roku p.n.e.
Skamander – rzeka w pobliżu Troi.
Termopile – wąski przesmyk w Tesalii, między górą Ojta i Zatoką Malijską, tworzący przejście
do Grecji Środkowej, nazwany tak od znajdujących się w pobliżu ciepłych źródeł. Miejsce
słynnej bitwy w roku 480 p.n.e., podczas której spartański król Leonidas wraz z 300 Spartanami
poniósł, na skutek zdrady, śmierć w bohaterskiej walce z wielokrotnie przeważającymi liczebnie
wojskami króla perskiego Kserksesa.
Troja – Ilion, miasto w Azji Mniejszej między rzekami Skamander i Simoeis, miejsce sławnej
wojny z „Iliady” Homera z XII wieku p.n.e. Odkopana w XIX wieku przez Henryka
Schliemanna.

Zadanie
Wyjaśnij krótko: Dlaczego ścięgno, którego przyczep znajduje się w tylnej części stopy
człowieka nazywamy ścięgnem Achillesa?
Matka Achillesa Tetyda uodporniła syna na rany, zanurzając go niemowlęciem w wodzie
Styksu, tylko pięta, za którą go trzymała została wrażliwa na rany.

Zadanie
Wyjaśnij jakiego wydarzenia dotyczy następujący cytat:
„Przechodniu powiedz Lacedemończykom, że zginęliśmy wierni ich prawom”.
Cytat ten dotyczy bitwy w wąwozie Termopilskim z roku 480 p.n.e., gdzie król Sparty Leonidas
poległ ze swoimi żołnierzami wierny ideałom wychowania spartańskiego –z wojny wraca się:
,,z tarczą lub na tarczy’’.

Zadanie
Zadanie
Uporządkuj w kolejności chronologicznej wybitnych prawodawców i reformatorów Aten.
 Drakon
 Solon
 Perykles
 Klejstenes

Zadanie
Uzupełnij zdania:
W roku …490 r.p.n.e w zwycięskiej bitwie pod Maratonem wojskami greckimi
dowodził ....Miltiades. Dziesięć lat później dzięki wcześniejszym staraniom stratega ateńskiego
Temistoklesa …… rozbudowana flota grecka pokonała flotę
Kserksesa w bitwie morskiej pod .....Salaminą, natomiast armia lądowa Persów została
pokonana w bitwie pod ...Platejami w roku .........479 r. p.n.e.

Zadanie
Kim byli?
A) Diogenes z Synopy - filozof grec.
B) Arystofanes- komediopisarz grec.

3
Opracowanie: Joanna Wieczorek

C) Ezop -bajkopisarz grec.

D) Archimedes- matematyk i fizyk grec.
E) Sofokles- autor tragedii
F) Herodot -historyk grec., napisał Dzieje
G) Myron - rzeźbiarz grec.
H) Fidiasz - rzeźbiarz grec.
I) Sokrates-filozof grecki. Został stracony w wyniku procesu w 399 roku p.n.e. za bezbożność
oraz demoralizację młodzieży.
J) Platon- fiozof grec. Założył szkołę filozoficzną w gaju Akademosa (Akademia).
K) Arystoteles - fiozof grec. Założył szkołę zwaną Likejonem (Liceum).

A. B.
Mieszkał w beczce Napisał dzieła m.in: Antygona, Król Edyp,

C. D.
Dyskobol Myrona Atena Partenos
Zadanie
W starożytnej Grecji istniały m. in. szkoły filozoficzne cyników i stoików.
Napisz krótko z czym współcześnie kojarzy się pojęcie cynika i stoika:
Cynik – pogardza ideałami i autorytetami.
Stoik – potrafi bez emocji przyjąć każde powodzenie jak i niepowodzenie.

4
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Zadanie
Rozwiąż krzyżówkę.

A O L L M P

B P O L I T E I Z M

C P Y T I A

D H O M E R

E H E L L A D A

F T E O G O N I A

G G A J A

H O R F I C Y

I H E S T I A

A. Góra na północy Grecji, siedziba bogów.

B. Wiara w wielu bogów.
C. Natchniona dziewica, która przepowiadała przyszłość w wyroczni delfickiej.
D. Twórca Iliady i Odysei.
E. Tak Grecy starożytni nazywali swój kraj.
F. Tytuł poematu z VII wieku p.n.e., którego autorem jest Hezjod.
G. Imię bogini, która stała na czele bóstw chtonicznych – ziemskich.
H. Sekta religijna, która podawała za swojego założyciela legendarnego Orfeusza.
I. Imię greckiej bogini domowego ogniska.

Zadanie
Tekst do zadania: W starożytnych Atenach
Tu widzisz stary teatr Dionizosa – podjął mężczyzna w berecie.
– To prawdopodobnie najstarszy teatr w Europie. Za życia Sokratesa wystawiano tu sztuki
wielkich tragików. Wspomniałem już tragedię o nieszczęsnym królu Edypie. Po raz pierwszy
sztukę tę wystawiono właśnie tutaj. Ale grano także komedie. Najbardziej znanym twórcą tego
gatunku był Arystofanes , który między innymi napisał złośliwą komedię o Sokratesie. Na samym
końcu widzisz ścianę z kamienia, na której tle występowali aktorzy. Nazywano ją skene, stąd
nasze słowo scena.
Na postawie: J. Gaarder, Świat Zofii, Agencja Wydawnicza, Warszawa 1995

1. Uzupełnij lukę w tekście, wpisując w wykropkowane miejsce odpowiednie imię.

2. Podaj imiona trzech najsławniejszych greckich autorów tragedii.

Ajschylos, Sofokles, Eurypides, (uznajemy też Tespisa)

5
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Zadanie
Do ilustracji dopasuj osobę.
AJSCHYLOS, SOFOKLES, HERODOT, TUKIDYDES

Źródło ilustracji: www.hellenica.de

A.…………………B . …………...............C. ……………………. D. …………………

Zadanie
Wskaż ciąg chronologicznie uporządkowanych filozofów starożytnej Grecji.
Sokrates, Platon, Arystoteles

Zadanie
Sokrates jest autorem sentencji:
Wiem, że nic nie wiem.

Akademia Platońska – szkoła filozoficzna założona w gaju platanowym około 387 r. p.n.e.
w Atenach przez Platona. Rozwijała filozofię, matematykę, astronomię i przyrodoznawstwo. Na
czele Akademii stał scholarcha. Istniała ponad 900 lat (w 529 r. n.e. zamknął ją cesarz
Justynian).
cynicy – szkoła filozoficzna, której twórca Antystenes głosił że prawdziwą niezależność od losu
może dać jedynie cnota, polegająca na życiu zgodnym z naturą. Jedynym dobrem jest cnota,
więc nieistotne było bogactwo i bieda, wolność i niewola, wiedza i niewiedza.
filozofia – (dosł. umiłowanie mądrości) nauka badająca prawa rządzące przyrodą, relacje między
człowiekiem a przyrodą, określająca sens życia ludzkiego. Rozważa początki świata, możliwość
poznania go przez człowieka, a także normy ludzkiego postępowania.
Likejon (Liceum) – szkoła filozoficzna założona w Atenach w ogrodach Lykejonu przez
Pizystrata lub Peryklesa w V wieku p.n.e. Tam wygłaszał publiczne wykłady Arystoteles w IV
wieku p.n.e.
Musejon – (muzeum, świątynia Muz) instytut naukowy w Aleksandrii, założony przez
Ptolemeusza I, zawierał bogatą bibliotekę, ogród botaniczny i zoologiczny, pracownie
chirurgiczne i obserwatoria astronomiczne; stał się głównym ośrodkiem nauki greckiej. Uległo
zniszczeniu w III wieku n.e.

6
Opracowanie: Joanna Wieczorek

stoicyzm – system filozoficzny założony około 300 roku p.n.e. przez Zenona z Kition. Stoicy
zalecali pełne uniezależnienie się od wszelkich niepomyślnych okoliczności i zachowanie wobec
nich postawy wewnętrznego opanowania, cierpliwe znoszenie przeciwności.

Zadanie
Uzupełnij zdanie:
Na poniższym schemacie skene zaznaczono cyfrą 4………. .

Źródło; Wikipedia

agon – zawody sportowe lub teatralne.

Choefory – dziewczęta niosące ofiary na groby (tytuł tragedii Ajschylosa).
chór – grupa aktorów komentująca wydarzenia na scenie lub opowiadająca przebieg akcji.
didaskalia – wyposażenie i przygotowanie chóru oraz dialogów w dramacie attyckim.
komedia – wesoły utwór przedstawiający i ośmieszający wady ludzkie.
koryfeusz – przodownik chóru w teatrze greckim i na agonach muzycznych; podawał innym
chórzystom rytm i melodię. Dziś w przenośni ktoś wybitny.
koturn – but na grubej, wysokiej podeszwie, używany przez aktorów greckich w czasie
przedstawień tragedii.
orchestra – w starożytnym teatrze kolista lub półkolista przestrzeń między sceną, a
widownią, otoczona amfiteatrem, przeznaczona na występy chóru.
parodos – w tragedii greckiej pierwsza pieśń śpiewana przez chór wchodzący na orchestrę po
skończeniu prologu.
proskenion – scena w teatrze.
tragedia – sztuka teatralna, która ukazuje dramatyczny konflikt, sytuację bez wyjścia, utwór
o nieszczęśliwym zakończeniu, dramacie bohatera.

7
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Zadanie
Erechtejon to świątynia wzniesiona na cześć Erechteusza, z kolumnami - kobietami
podtrzymującymi dach portyku na głowach.

8
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Teatr w Efezie

Partenon

9
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Porządki greckie

a. dorycki b. joński c. koryncki

10
Opracowanie: Joanna Wieczorek

11
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Spartanin

Zadanie
Wybrane bitwy starożytne.
Bitwa pod Issos Bitwa p Bitwa pod Salaminą Bitwa nad Granikiem
333r. p.n.e. od Beneventem 480r. p.n.e. 334r.p.n.e.
275r.p.n.e.

Bitwa pod Platejami Bitwa pod Gaugamelą Bitwa pod Cheroneją Bitwa pod
479r. p.n.e. 331r.p.n.e. 338r.p.n.e. Termopilami
480r.p.n.e.

Bitwa pod Maratonem Bitwa pod Herakleją

490r. p.n.e. 280r.p.n.e.

Zadanie
Przeanalizuj treść mapy i wykonaj polecenia.

12
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Źródło: J.M. Roberts, Pierwsi ludzie pierwsze cywilizacje, Łódź 1980, t. I, s. 270.

A. Zaproponuj tytuł dla mapy (tytuł powinien zawierać określenie tematu i czasu).
Tytuł mapy ………………………………………………………………………………
Wojny Greków z Persami w V w. p.n.e. lub:
Wyprawy Persów przeciwko Grekom w V w. p.n.e.(ewentualnie, ze względu na zaznaczoną
wyprawę:Wyprawa Persów (Kserksesa) przeciwko Grekom
w 480 r. p.n.e.)
B. Wypisz w porządku chronologicznym bitwy zaznaczone na mapie.
1. …………………, – Maraton
2. …….……………..., – Termopile
3. ……..……………..., Salamina (Salamis)
4. ……………………- Plateje

Zadanie
Przeczytaj tekst źródłowy i odpowiedz na pytania.
Plutarch, Żywoty sławnych mężów
(…) Stąd pomaszerował do kraju Partów. Tu, korzystając ze spokoju, po raz pierwszy wdział na
siebie strój obcokrajowców. I nie wiadomo, czy chciał tylko przystosować się do miejscowych
obyczajów (…) czy też próbował w ten sposób wprowadzić (…) perski zwyczaj padania przed
królem na kolana. (…) Kazał nawet 30000 wybranej młodzieży tamtejszej uczyć się języka
greckiego i ćwiczyć we władaniu bronią (…), wyznaczając do tego celu bardzo wielu
instruktorów. (…)
T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w tekstach źródłowych, T. 1, Toruń 1994, s. 27.
A. Podaj imię i przydomek władcy opisanego przez Plutarcha.
…………………… Aleksander Wielki (Macedoński)
B. Podaj nazwę okresu kulturowego, zapoczątkowanego opisanymi działaniami.
…………………… Hellenizm (okres hellenistyczny)

Zadanie
Wśród wymienionych wydarzeń wskaż chronologicznie pierwsze i ostatnie.
Wpisz w tabeli, obok pierwszego wydarzenia literę A, a obok ostatniego literę B.
Powstanie republiki rzymskiej----509 r.p.n.e.
Wyprawa Aleksandra Macedońskiego przeciwko Persom-- 334 r. p.n.e.
Wyprowadzenie Żydów z niewoli egipskiej --ok. 1513 p.n.e.(XVI w)
Pierwsze igrzyska olimpijskie---776 r. p.n.e

Zadanie

13
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Pod wizerunkami bogów greckich wpisz ich imiona, atrybuty, funkcje oraz rzymskich
odpowiedników.

Źródło ilustracji: http:// /thanasis.com/major.htm

Bóg grecki Bóg rzymski Atrybuty Pełniona funkcja

14
Opracowanie: Joanna Wieczorek

15
Opracowanie: Joanna Wieczorek

NAJWAŻNIEJSZE WYDARZENIA Z DZIEJÓW GRECJI - KALENDARIUM

Data Wydarzenie
776 p.n.e. Pierwsze– igrzyska olimpijskie.
VIII w.p.n.e. Homer napisał „Iliadę” i „Odyseję”. Kolonizacja grecka.
594 p.n.e. Reformy Solona w Atenach.
509 – 507 p.n.e. Reformy Klejstenesa w Atenach.
490 p.n.e. Wojna grecko – perska – bitwa pod Maratonem i zwycięstwo Ateńczyków
pod wodzą Militiadesa.
480 p.n.e. Wojna grecko – perska – bitwy w wąwozie Termopile, zdobycie Aten,
bitwy morskie koło przylądka Artemision i pod Salaminą.
479 p.n.e. Bitwa pod Platejami i zwycięstwo armii greckiej dowodzonej przez króla
Sparty Pauzaniasza.
V w.p.n.e. „Złoty wiek” Aten – rządy Peryklesa.
338 p.n.e. Bitwa pod Cheroneą – król Macedonii Filip II pokonał koalicję miast
greckich i podporządkował sobie Grecję.
323 p.n.e. Śmierć Aleksandra Macedońskiego.

16
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Falanga grecka

Bitwa pod Granikiem

17
Opracowanie: Joanna Wieczorek

http://strategwar.ruХудожник J Redondo

18
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Александр Македонский осаждает Тирhttp://ciwar.ru/

alexandreleconquerant.blogspot.com

19
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Zadanie
W oparciu o mapę zredaguj kalendarium podbojów Aleksandra Wielkiego.

Źródło mapy: Foliogramy, Wydawnictwo PWN.

Kalendarium podbojów Aleksandra Wielkiego:

334 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………………
333 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………….......
332 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………………
331 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………………
330 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………………
329 r. p.n.e. - ……………………………………………………………………………………
328 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..

20
Opracowanie: Joanna Wieczorek

327 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..

326 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..
325 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..
324 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..
323 r. p.n.e. - …………………………………………………………………………………..

21
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Klepsydra – zegar wodny, w kształcie naczynia z podwójnym dnem: górne posiadało otwór,
przez który woda przeciekała powoli kroplami na dno (ok. 20 minut). Używano jej do mierzenia
czasu wyznaczonego na przemówienia na procesie. Mówca mógł przemawiać przez dwie
klepsydry.

Zegar wodny

22
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Zadanie
Uzupełnij schemat, wpisując nazwy brakujących organów władzy.

Geruzja (Rada Starszych), 5 eforów (eforat)

23
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Zadanie
Wyjaśnij znaczenie pojęć:
oligarchia - ustrój, w którym władzę sprawuje niewielka grupa ludzi wywodzących się
najczęściej spośród arystokracji rodowej lub majątkowej
demokracja - rządy ludu (demos – lud, krateo – rządzić) ustrój, w którym władzę sprawują
obywatele samodzielnie (demokracja bezpośrednia) lub poprzez przedstawicieli (demokracja
pośrednia).
tyrania- ustrój, w którym władzę sprawuje człowiek nie mający ku temu żadnych podstaw
prawnych
geruzja- rada starców w starożytnej Sparcie składająca się z 28 gerontów (starców powyżej 28
roku życia) oraz z 2 królów
strateg - dowódca wojskowy w starożytnych Atenach.
ostracyzm - sąd skorupkowy; w starożytnych Atenach sąd mający na celu usunięcie z kraju
obywatela podejrzanego o dążenie do przejęcia władzy (tyranii).
demagog- w starożytnej Grecji przywódca ludu, mówca, zawodowy polityk, zawdzięczający
swoje wpływy umiejętności przemawiania na zgromadzeniu.
agora - centralny plac w miastach greckich, rynek, najczęściej czworokątny; tam koncentrowało
się życie polityczne i znajdowały się najważniejsze miejsca kultu.
apella- zgromadzenie ludowe Spartiatów powyżej 20 lat, zbierające się co miesiąc, bez dyskusji
przyjmujące lub odrzucające wnioski geruzji, wybierało gerontów i eforów, nie miało inicjatywy
ustawodawczej.
archont- jeden z 9 najwyższych urzędników wybieranych w Atenach na rok (po rocznej kadencji
wchodzili w skład areopagu). Początkowo wydawali ustawy, sądzili w sprawach prywatnych
itp., stopniowo urząd ten stał się tylko honorowym (zwłaszcza po reformie Klejstenesa).
Areopag - w starożytnych Atenach rada złożona z byłych archontów (9 najwyższych urzędników
o szerokich kompetencjach prawnych, sądowych i kultowych – po roku urzędowania wchodzili
w skład Areopagu), urzędująca na Areopagu (wzgórzu Aresa). Początkowo główny
organustawodawczy i sądowy, od V wieku p.n.e. sprawował sądy w sprawach gardłowych.
Potocznie zebranie starców, poważnych osób.
arystokracja - (dosłownie: rządy najlepszych bo gr. aristoi - najlepsi), warstwa najbogatszych
ludzi skupiających w swym ręku władzę państwową. Sprawowali rządy w Atenach od VIII do
VI wieku p.n.e.
dem -gmina, podstawowa jednostka terytorialna w Attyce. 10 dem tworzyło fylę, zaś całe
państwo dzieliło się na 10 fyl.
eforowie - w starożytnej Sparcie 5 najwyższych urzędników („nadzorców”) wybieranych na
jeden rok przez apellę. Decydowali o polityce wewnętrznej i zagranicznej; przed nikim nie
odpowiadali. Przewodniczyli geruzji i apelli. Najważniejszego efora nazywano eponimem.
eklezja – zgromadzenie ludowe, najwyższa władza w demokratycznych Atenach. W IV wieku
p.n.e. zwoływana 40 razy do roku z udziałem obywateli którzy ukończyli 20 lat. Zbierała się na
agorze, wzgórzu Pnyks lub w teatrze. Każdy miał prawo zabrania głosu. Głosowano przez
podniesienie ręki, a w sprawach wymagających tajności np. o skazanie kogoś na wygnanie przez
ostracyzm, głosowano tajnie przez składanie skorupki ostrakon, z wypisanym imieniem danego
obywatela.
fyle – jednostka podziału obywateli np. w Sparcie i w Atenach.

24
Opracowanie: Joanna Wieczorek

gerontowie – w starożytnej Sparcie członkowie geruzji, wybierani spośród obywateli którzy

ukończyli 60 lat.
hetera – przyjaciółka, kobieta trudniąca się prostytucją. W czasach hellenistycznych hetery
odznaczały się dużą kulturą i wykształceniem.
kaduceusz – laska która otrzymał Hermes od Apollina w zamian za ofiarowaną mu lirę. Godło
posłów przybywających w celach pokojowych.
mówić lakonicznie – mówić krótko, zwięźle, rzeczowo. Takiego sposobu wysławiania się
uczono Spartan.
obywatel – pełnoprawny mieszkaniec państwa, mógł uczestniczyć w zgromadzeniu ludowym
i sprawować urzędy.
ostrakon – skorupka gliniana używana w czasie sądu skorupkowego.
państwo-miasto – polis, niewielkie państewko, zazwyczaj miasto wraz z okolicą.
Pnyks – wzgórze w Atenach, na południowy zachód od Areopagu, miejsce obrad zgromadzeń
ludowych.
polis – miasto-państwo.
sofiści – nauczyciele przygotowujący obywateli do życia publicznego, działający w Atenach
w V – IV wieku p.n.e.
talent – największa jednostka wagowo-pieniężna (około 21-68 kg), dzieliła się na 60 min.
Zgromadzenie ludowe (eklezja) – zebranie wszystkich obywateli w Atenach, na którym
decydowano o najważniejszych sprawach państwa.

25
Opracowanie: Joanna Wieczorek

 Heloci – państwowi chłopi pracujący na ziemi Spartan, rekrutujący się z podbitej

ludności, składający daniny, przypisani do ziemi.

 Metojkowie – cudzoziemcy mieszkający w Atenach przez określony czas. Wolni

osobiście, nie mieli praw politycznych., pełnili jednak służbę wojskową i byli
zobowiązani do niektórych świadczeń.. Nie mieli prawa posiadania ziemi, zajmowali się
rzemiosłem i handlem. W IV wieku p.n.e. było ich około 10 tysięcy.

 Periojkowie – w starożytnej Sparcie grupa ludności wolnej, nie mająca praw

politycznych, lecz pełniąca służbę wojskową i płacąca świadczenia. Dozorowani byli
przez specjalnych urzędników. Zajmowali się głównie handlem i rzemiosłem.

 Spartiaci – jedyna grupa pełnoprawnych obywateli w Sparcie. Użytkownicy działek

ziemi uprawianej przez helotów.

26
Opracowanie: Joanna Wieczorek

27
Opracowanie: Joanna Wieczorek

agon – zawody sportowe lub teatralne.

gimnazjon – tereny sportowe: zazwyczaj czworoboczny budynek z wewnętrznym dziedzińcem
otoczonym portykami i wysypanym piaskiem. Przeznaczony do zapasów i pięściarstwa. W
pomieszczeniach pod dachem były szatnie, magazyny, zwłaszcza na dzbany z oliwą, którą
namaszczano ciała przed ćwiczeniami. Były też bieżnie, tereny do rzucania oszczepem i
dyskiem, skocznie. Zwany też od jednej ze swych części składowych palestrą. Z czasem ośrodek
życia towarzyskiego i miejsce dysput.
halma – skok w dal, jedna z konkurencji pentatlonu.
hipodrom – tor wyścigowy dla koni i rydwanów.
igrzyska olimpijskie – zawody sportowe odbywające się co 4 lata w Olimpii od 776 roku p.n.e.,
przybywali na nie atleci z całego świata greckiego.
olimpiada – czteroletni okres kończący się igrzyskami.
palestra – plac, miejsce ćwiczeń gimnastycznych.
pankration – gr. wszystkie siły, walka na pięści w rękawicach lub bez, połączenie zapasów
z boksem, dozwolone były wszystkie chwyty i ciosy, łącznie z wyłamywaniem palców i
duszeniem. Walki nieraz kończyły się kalectwem. Wprowadzony na igrzyskach w 608 roku
p.n.e.
pokój boży – pokój zawierany w Grecji z okazji igrzysk, trwał co najmniej miesiąc przed
igrzyskami i jakiś czas po nich.
rydwan – dwukołowy pojazd dwu lub czterokonny.
stadion – pierwotnie odległość jaką mógł przebiec bez oddychania biegacz (192 metry), później
budowla w kształcie podkowy, z amfiteatralnie wznoszącą się budowlą, wyposażona w tor
wyścigowy, miejsce odbywania się zawodów lekkoatletycznych

28
Opracowanie: Joanna Wieczorek

29
Opracowanie: Joanna Wieczorek

NAJWAŻNIEJSZE POSTACIE STAROŻYTNEJ GRECJI

Drakon Reformator ateński. Pełnił funkcję archonta w 621 r.p.n.e.. Wprowadził

bardzo surowe prawo (stąd powiedzenie „drakońskie prawo”)
Solon Archont ateński z początku VI w.p.n.e. Wprowadził liczne reformy
umacniające oligarchię ateńską: podzielił społeczeństwo ateńskie na 4
grupy ze względu na posiadany majątek i uzależnił obowiązki oraz prawa
REFORMATORZY

od przynależności do danej grupy, wykupił ateńczyków z niewoli i zakazał

sprzedaży w niewolę za długi.
Klejstenes Reformator ateński z końca VI w.p.n.e. Jego reformy zapoczątkowały
demokratyczne zmiany w Atenach: utworzył Radę Pięciuset; podzielił
Ateny na okręgi zwane phylami, wprowadził ostracyzm.
Perykles Reformator ateński z V w.p.n.e. Wprowadził w Atenach ustrój
demokratyczny: wzrosło znaczenie Zgromadzenia Ludowego, wprowadził
diety za udział w Zgromadzeniu, urzędy były losowane i każdy mógł je
pełnić.
Pizystrat Tyran, który sprawował rządy w Atenach w latach 561 – 527 p.n.e. Rozdał
ziemię ubogiej ludności, rozpoczął bicie monety, wprowadził podatek
dochodowy.
Militiades Dowodził wojskami Aten w bitwie pod Maratonem.

Leonidas Król Sparty. Dowodził wojskami greckimi w bitwie w wąwozie Termopile

WODZOWIE

gdzie zginął. Synonim waleczności i bohaterstwa.

Temistokles Dowodził flotą grecką w bitwie pod Salaminą. Pokonał Persów

Pauzaniasz Król Sparty. Dowodził armią grecką w bitwie pod Platejami. Pokonał
Persów.
Filip II Król Macedonii, który w IV w.p.n.e. podporządkował sobie całą Grecję.
Aleksander Wielki Syn Filipa II, który pokonał państwo perskie i stworzył imperium od
Egiptu po Kaukaz i od Grecji po Indie.
Tales z Miletu Żył w VI w.p.n.e. Reprezentuje filozofów przyrody. Uważał, że świat
powstał z wody. twórca twierdzenia Talesa.
Demokryt z twórca atomizmu. Uważał, że Atom jest najmniejsza cząstką materii.
Abdery
Heraklit Uważał, że wszechświat powstał z ognia. Przyroda jest w ustawicznym
ruchu i wszystko się zmienia (pantha rei – wszystko płynie; nie można
FILOZOFOWIE

wejść drugi raz do tej samej rzeki”.

Sokrates Wiem, że nic nie wiem. Uważał, że istnieje obiektywna prawda i
bezwzględne dobro.
Platon Uczeń Sokratesa. twórca idealizmu filozoficznego – uważał, że świat jest
jedynie odbiciem świata idei. napisał traktat „Państwo”, w którym opisał
idealne społeczeństwo rządzone przez filozofów (mędrców). Twórca
szkoły w Gaju Akademosa (Akademia Platońska została zamknięta
dopiero w 529 r.)
Arystoteles Uczeń Platona i nauczyciel Aleksandra Wielkiego. Twórca praw logii i
teorii poznania. Założył szkołę w ogrodach Lykejonu. Dokonał
systematyki ustrojów państwowych. Sklasyfikował różne gatunki roślin i
zwierząt.
A

Napisał „Iliadę” i „Odyseję”; twórca epiki.

R
Z
E
P

Homer
I

30
Opracowanie: Joanna Wieczorek

Hezjod Autor „Teogonii” – eposu o powstaniu wszechświata i genealogii bogów.

Safona Autorka wielu wierszy miłosnych – liryka.
Herodot Ojciec historiografii greckiej – „Dzieje” – historia wojen grecko –
perskich.
Tukidydes Pierwszy historyk; napisał „Wojnę peloponeską”. Wprowadził krytykę
źródeł, wywiad i autopsję.
Ksenofont Kontynuował dzieło Tukidydesa. Napisał „Historię grecką”.
Ajschylos Autor tragedii greckich m.in. „Oresteja”, „Persowie”, „Siedmiu przeciw
Tebom”
Sofokles Autor tragedii „Antygona”.
Eyrupides Autor tragedii „Medea”.
Arystofanes Autor komedii m.in. Żaby, Ptaki.
Fidiasz Rzeźbiarz z V.w.p.n.e. Wyrzeźbił rzeźby na Akropolu ateńskim np. Atenę
Partenos oraz posąg Zeusa w Olimpii – jeden z 7 cudów świata
RZEŹBIARZE

starożytnego.
Myron Dyskobol – rzeźba ukazująca człowieka w ruchu.
Poliklet Doryforos (młodzieniec z włócznią) – zastosował zasadę kontrapostu i
zasadę idealnej harmonii (proporcji) ludzkiego ciała.
Lizyp Nadworny portrecista Aleksandra Macedońskiego. Stworzył nowy kanon
smukłego ciała ludzkiego.

Źródło:michalmo

31
Opracowanie: Joanna Wieczorek

32
Opracowanie: Joanna Wieczorek

33
Opracowanie: Joanna Wieczorek

34