Professional Documents
Culture Documents
Zagadnienia Do Sprawdzianu Klasa I Gimnajzum Starożytna Grecja2
Zagadnienia Do Sprawdzianu Klasa I Gimnajzum Starożytna Grecja2
STAROŻYTNA GRECJA
Uwaga!
1
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Atlantyda – legendarna wielka wyspa na Atlantyku, której potężni władcy w IX tysiącleciu p.n.e.
mieli panować nad całą Libią i Europą Zachodnią. Wskutek trzęsienia ziemi pogrążyła się w
oceanie. Mit opisał Platon w dialogu „Timajos”.
Attyka – kraina w środkowej Grecji nad Morzem Egejskim. Główne miasto – Ateny.
Cheronea – miasto w Beocji. Tutaj Filip macedoński pokonał Greków w 338 roku p.n.e., kładąc
kres niepodległości Grecji.
Delfy – miejscowość, siedziba słynnej wyroczni Apollina.
Eurotas – główna rzeka Lakonii, przepływająca przez Spartę.
Gaugamela – miejscowość w Asyrii, gdzie w 331 roku p.n.e. Aleksander Wielki pokonał
Dariusza I.
Gordion – miasto w Azji Mniejszej ze znaną świątynią Zeusa w której Gordios umieścił wóz i
jarzmo przywiązane do dyszla za pomocą niezmiernie splątanego węzła. Wyrocznia orzekła, że
kto rozwiąże ten węzeł, zdobędzie władzę nad Azją. Aleksander Wielki przeciął węzeł mieczem.
Granik – rzeka w Azji Mniejszej, sławna z odniesionego nad nią zwycięstwa Aleksandra
Wielkiego nad Persami w 334 roku p.n.e.
Halikarnas – miasto gdzie znajdowało się sławne Mauzoleum. Miasto zniszczone w 334 roku
p.n.e. przez Aleksandra Wielkiego, nigdy już się nie podniosło z upadku.
Helikon – góry w Beocji, ze świątynią Apollina i gajem poświęconym Muzom. Wierzono że
bijące tam źródła: Aganippe i Hippokrene dają natchnienie poetom.
Hellada – nazwa starożytnej Grecji.
Hellespont – cieśnina, dziś Dardanele.
Ikaria – wyspa w pobliżu Azji Mniejszej, na którą miał spaść Ikar.
Ilion – Troja.
Itaka – wyspa na Morzu Jońskim, gdzie swoje królestwo miał Odyseusz.
Knossos – starożytne miasto na Krecie, stolica mitycznego państwa króla Minosa, który
mieszkał w pałacu zwanym labiryntem.
Lacedemon – w starożytności nazwa Sparty (miasta i państwa).
Lacedemończycy – Spartanie.
Lakonia – kraina w Grecji na Peloponezie. Główne miasto – Sparta.
Laurion – lesiste góry w Attyce, znane z kopalni ołowiu i srebra.
Maraton – równina na wybrzeżu Attyki, słynna ze zwycięstwa Greków nad Persami w 490 roku
p.n.e.
Mykeńczycy – pierwsi Grecy, wojowniczy lud, którego nazwa wywodzi się od ich głównego
miasta – Myken.
Olimp – najwyższa góra, leżąca w północnej Grecji, według wierzeń siedziba bogów.
Olimpia – miejscowość w Elidzie u podnóża Olimpu. Dzieliła się na dwie części: gaj Altis
poświęcony Zeusowi – były tam świątynie, w tym główna Zeusa olimpijskiego, ze słynnym
posągiem Zeusa dłuta Fidiasza, zaliczanym do 7 cudów świata, teatr, skarbce, posągi. W drugiej
części był stadion, hipodrom, gimnazjon, palestra i ratusz. W IV wieku n.e. cesarz Teodozjusz
zabronił odbywania igrzysk, a w VI wieku Olimpię zniszczyło trzęsienie ziemi.
Parnas – góra koło Delf, siedziba Apollina i Muz.
Pireus – najważniejszy port Aten, jego znaczenie wzrosło po wojnach perskich za radą
Temistoklesa (w miejsce Faleronu), a Perykles połączył port z Atenami Długimi Murami.
Plateje – miasto w Beocji, znane ze zwycięstwa Greków nad Persami w 479 roku p.n.e.
2
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Zadanie
Wyjaśnij krótko: Dlaczego ścięgno, którego przyczep znajduje się w tylnej części stopy
człowieka nazywamy ścięgnem Achillesa?
Matka Achillesa Tetyda uodporniła syna na rany, zanurzając go niemowlęciem w wodzie
Styksu, tylko pięta, za którą go trzymała została wrażliwa na rany.
Zadanie
Wyjaśnij jakiego wydarzenia dotyczy następujący cytat:
„Przechodniu powiedz Lacedemończykom, że zginęliśmy wierni ich prawom”.
Cytat ten dotyczy bitwy w wąwozie Termopilskim z roku 480 p.n.e., gdzie król Sparty Leonidas
poległ ze swoimi żołnierzami wierny ideałom wychowania spartańskiego –z wojny wraca się:
,,z tarczą lub na tarczy’’.
Zadanie
Zadanie
Uporządkuj w kolejności chronologicznej wybitnych prawodawców i reformatorów Aten.
Drakon
Solon
Perykles
Klejstenes
Zadanie
Uzupełnij zdania:
W roku …490 r.p.n.e w zwycięskiej bitwie pod Maratonem wojskami greckimi
dowodził ....Miltiades. Dziesięć lat później dzięki wcześniejszym staraniom stratega ateńskiego
Temistoklesa …… rozbudowana flota grecka pokonała flotę
Kserksesa w bitwie morskiej pod .....Salaminą, natomiast armia lądowa Persów została
pokonana w bitwie pod ...Platejami w roku .........479 r. p.n.e.
Zadanie
Kim byli?
A) Diogenes z Synopy - filozof grec.
B) Arystofanes- komediopisarz grec.
3
Opracowanie: Joanna Wieczorek
A. B.
Mieszkał w beczce Napisał dzieła m.in: Antygona, Król Edyp,
C. D.
Dyskobol Myrona Atena Partenos
Zadanie
W starożytnej Grecji istniały m. in. szkoły filozoficzne cyników i stoików.
Napisz krótko z czym współcześnie kojarzy się pojęcie cynika i stoika:
Cynik – pogardza ideałami i autorytetami.
Stoik – potrafi bez emocji przyjąć każde powodzenie jak i niepowodzenie.
4
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Zadanie
Rozwiąż krzyżówkę.
A O L L M P
B P O L I T E I Z M
C P Y T I A
D H O M E R
E H E L L A D A
F T E O G O N I A
G G A J A
H O R F I C Y
I H E S T I A
Zadanie
Tekst do zadania: W starożytnych Atenach
Tu widzisz stary teatr Dionizosa – podjął mężczyzna w berecie.
– To prawdopodobnie najstarszy teatr w Europie. Za życia Sokratesa wystawiano tu sztuki
wielkich tragików. Wspomniałem już tragedię o nieszczęsnym królu Edypie. Po raz pierwszy
sztukę tę wystawiono właśnie tutaj. Ale grano także komedie. Najbardziej znanym twórcą tego
gatunku był Arystofanes , który między innymi napisał złośliwą komedię o Sokratesie. Na samym
końcu widzisz ścianę z kamienia, na której tle występowali aktorzy. Nazywano ją skene, stąd
nasze słowo scena.
Na postawie: J. Gaarder, Świat Zofii, Agencja Wydawnicza, Warszawa 1995
5
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Zadanie
Do ilustracji dopasuj osobę.
AJSCHYLOS, SOFOKLES, HERODOT, TUKIDYDES
Zadanie
Wskaż ciąg chronologicznie uporządkowanych filozofów starożytnej Grecji.
Sokrates, Platon, Arystoteles
Zadanie
Sokrates jest autorem sentencji:
Wiem, że nic nie wiem.
Akademia Platońska – szkoła filozoficzna założona w gaju platanowym około 387 r. p.n.e.
w Atenach przez Platona. Rozwijała filozofię, matematykę, astronomię i przyrodoznawstwo. Na
czele Akademii stał scholarcha. Istniała ponad 900 lat (w 529 r. n.e. zamknął ją cesarz
Justynian).
cynicy – szkoła filozoficzna, której twórca Antystenes głosił że prawdziwą niezależność od losu
może dać jedynie cnota, polegająca na życiu zgodnym z naturą. Jedynym dobrem jest cnota,
więc nieistotne było bogactwo i bieda, wolność i niewola, wiedza i niewiedza.
filozofia – (dosł. umiłowanie mądrości) nauka badająca prawa rządzące przyrodą, relacje między
człowiekiem a przyrodą, określająca sens życia ludzkiego. Rozważa początki świata, możliwość
poznania go przez człowieka, a także normy ludzkiego postępowania.
Likejon (Liceum) – szkoła filozoficzna założona w Atenach w ogrodach Lykejonu przez
Pizystrata lub Peryklesa w V wieku p.n.e. Tam wygłaszał publiczne wykłady Arystoteles w IV
wieku p.n.e.
Musejon – (muzeum, świątynia Muz) instytut naukowy w Aleksandrii, założony przez
Ptolemeusza I, zawierał bogatą bibliotekę, ogród botaniczny i zoologiczny, pracownie
chirurgiczne i obserwatoria astronomiczne; stał się głównym ośrodkiem nauki greckiej. Uległo
zniszczeniu w III wieku n.e.
6
Opracowanie: Joanna Wieczorek
stoicyzm – system filozoficzny założony około 300 roku p.n.e. przez Zenona z Kition. Stoicy
zalecali pełne uniezależnienie się od wszelkich niepomyślnych okoliczności i zachowanie wobec
nich postawy wewnętrznego opanowania, cierpliwe znoszenie przeciwności.
Zadanie
Uzupełnij zdanie:
Na poniższym schemacie skene zaznaczono cyfrą 4………. .
Źródło; Wikipedia
7
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Zadanie
Erechtejon to świątynia wzniesiona na cześć Erechteusza, z kolumnami - kobietami
podtrzymującymi dach portyku na głowach.
8
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Teatr w Efezie
Partenon
9
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Porządki greckie
10
Opracowanie: Joanna Wieczorek
11
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Spartanin
Zadanie
Wybrane bitwy starożytne.
Bitwa pod Issos Bitwa p Bitwa pod Salaminą Bitwa nad Granikiem
333r. p.n.e. od Beneventem 480r. p.n.e. 334r.p.n.e.
275r.p.n.e.
Bitwa pod Platejami Bitwa pod Gaugamelą Bitwa pod Cheroneją Bitwa pod
479r. p.n.e. 331r.p.n.e. 338r.p.n.e. Termopilami
480r.p.n.e.
Zadanie
Przeanalizuj treść mapy i wykonaj polecenia.
12
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Źródło: J.M. Roberts, Pierwsi ludzie pierwsze cywilizacje, Łódź 1980, t. I, s. 270.
A. Zaproponuj tytuł dla mapy (tytuł powinien zawierać określenie tematu i czasu).
Tytuł mapy ………………………………………………………………………………
Wojny Greków z Persami w V w. p.n.e. lub:
Wyprawy Persów przeciwko Grekom w V w. p.n.e.(ewentualnie, ze względu na zaznaczoną
wyprawę:Wyprawa Persów (Kserksesa) przeciwko Grekom
w 480 r. p.n.e.)
B. Wypisz w porządku chronologicznym bitwy zaznaczone na mapie.
1. …………………, – Maraton
2. …….……………..., – Termopile
3. ……..……………..., Salamina (Salamis)
4. ……………………- Plateje
Zadanie
Przeczytaj tekst źródłowy i odpowiedz na pytania.
Plutarch, Żywoty sławnych mężów
(…) Stąd pomaszerował do kraju Partów. Tu, korzystając ze spokoju, po raz pierwszy wdział na
siebie strój obcokrajowców. I nie wiadomo, czy chciał tylko przystosować się do miejscowych
obyczajów (…) czy też próbował w ten sposób wprowadzić (…) perski zwyczaj padania przed
królem na kolana. (…) Kazał nawet 30000 wybranej młodzieży tamtejszej uczyć się języka
greckiego i ćwiczyć we władaniu bronią (…), wyznaczając do tego celu bardzo wielu
instruktorów. (…)
T. Maresz, K. Juszczyk, Historia w tekstach źródłowych, T. 1, Toruń 1994, s. 27.
A. Podaj imię i przydomek władcy opisanego przez Plutarcha.
…………………… Aleksander Wielki (Macedoński)
B. Podaj nazwę okresu kulturowego, zapoczątkowanego opisanymi działaniami.
…………………… Hellenizm (okres hellenistyczny)
Zadanie
Wśród wymienionych wydarzeń wskaż chronologicznie pierwsze i ostatnie.
Wpisz w tabeli, obok pierwszego wydarzenia literę A, a obok ostatniego literę B.
Powstanie republiki rzymskiej----509 r.p.n.e.
Wyprawa Aleksandra Macedońskiego przeciwko Persom-- 334 r. p.n.e.
Wyprowadzenie Żydów z niewoli egipskiej --ok. 1513 p.n.e.(XVI w)
Pierwsze igrzyska olimpijskie---776 r. p.n.e
Zadanie
13
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Pod wizerunkami bogów greckich wpisz ich imiona, atrybuty, funkcje oraz rzymskich
odpowiedników.
14
Opracowanie: Joanna Wieczorek
15
Opracowanie: Joanna Wieczorek
16
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Falanga grecka
17
Opracowanie: Joanna Wieczorek
http://strategwar.ruХудожник J Redondo
18
Opracowanie: Joanna Wieczorek
alexandreleconquerant.blogspot.com
19
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Zadanie
W oparciu o mapę zredaguj kalendarium podbojów Aleksandra Wielkiego.
20
Opracowanie: Joanna Wieczorek
21
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Klepsydra – zegar wodny, w kształcie naczynia z podwójnym dnem: górne posiadało otwór,
przez który woda przeciekała powoli kroplami na dno (ok. 20 minut). Używano jej do mierzenia
czasu wyznaczonego na przemówienia na procesie. Mówca mógł przemawiać przez dwie
klepsydry.
Zegar wodny
22
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Zadanie
Uzupełnij schemat, wpisując nazwy brakujących organów władzy.
23
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Zadanie
Wyjaśnij znaczenie pojęć:
oligarchia - ustrój, w którym władzę sprawuje niewielka grupa ludzi wywodzących się
najczęściej spośród arystokracji rodowej lub majątkowej
demokracja - rządy ludu (demos – lud, krateo – rządzić) ustrój, w którym władzę sprawują
obywatele samodzielnie (demokracja bezpośrednia) lub poprzez przedstawicieli (demokracja
pośrednia).
tyrania- ustrój, w którym władzę sprawuje człowiek nie mający ku temu żadnych podstaw
prawnych
geruzja- rada starców w starożytnej Sparcie składająca się z 28 gerontów (starców powyżej 28
roku życia) oraz z 2 królów
strateg - dowódca wojskowy w starożytnych Atenach.
ostracyzm - sąd skorupkowy; w starożytnych Atenach sąd mający na celu usunięcie z kraju
obywatela podejrzanego o dążenie do przejęcia władzy (tyranii).
demagog- w starożytnej Grecji przywódca ludu, mówca, zawodowy polityk, zawdzięczający
swoje wpływy umiejętności przemawiania na zgromadzeniu.
agora - centralny plac w miastach greckich, rynek, najczęściej czworokątny; tam koncentrowało
się życie polityczne i znajdowały się najważniejsze miejsca kultu.
apella- zgromadzenie ludowe Spartiatów powyżej 20 lat, zbierające się co miesiąc, bez dyskusji
przyjmujące lub odrzucające wnioski geruzji, wybierało gerontów i eforów, nie miało inicjatywy
ustawodawczej.
archont- jeden z 9 najwyższych urzędników wybieranych w Atenach na rok (po rocznej kadencji
wchodzili w skład areopagu). Początkowo wydawali ustawy, sądzili w sprawach prywatnych
itp., stopniowo urząd ten stał się tylko honorowym (zwłaszcza po reformie Klejstenesa).
Areopag - w starożytnych Atenach rada złożona z byłych archontów (9 najwyższych urzędników
o szerokich kompetencjach prawnych, sądowych i kultowych – po roku urzędowania wchodzili
w skład Areopagu), urzędująca na Areopagu (wzgórzu Aresa). Początkowo główny
organustawodawczy i sądowy, od V wieku p.n.e. sprawował sądy w sprawach gardłowych.
Potocznie zebranie starców, poważnych osób.
arystokracja - (dosłownie: rządy najlepszych bo gr. aristoi - najlepsi), warstwa najbogatszych
ludzi skupiających w swym ręku władzę państwową. Sprawowali rządy w Atenach od VIII do
VI wieku p.n.e.
dem -gmina, podstawowa jednostka terytorialna w Attyce. 10 dem tworzyło fylę, zaś całe
państwo dzieliło się na 10 fyl.
eforowie - w starożytnej Sparcie 5 najwyższych urzędników („nadzorców”) wybieranych na
jeden rok przez apellę. Decydowali o polityce wewnętrznej i zagranicznej; przed nikim nie
odpowiadali. Przewodniczyli geruzji i apelli. Najważniejszego efora nazywano eponimem.
eklezja – zgromadzenie ludowe, najwyższa władza w demokratycznych Atenach. W IV wieku
p.n.e. zwoływana 40 razy do roku z udziałem obywateli którzy ukończyli 20 lat. Zbierała się na
agorze, wzgórzu Pnyks lub w teatrze. Każdy miał prawo zabrania głosu. Głosowano przez
podniesienie ręki, a w sprawach wymagających tajności np. o skazanie kogoś na wygnanie przez
ostracyzm, głosowano tajnie przez składanie skorupki ostrakon, z wypisanym imieniem danego
obywatela.
fyle – jednostka podziału obywateli np. w Sparcie i w Atenach.
24
Opracowanie: Joanna Wieczorek
25
Opracowanie: Joanna Wieczorek
26
Opracowanie: Joanna Wieczorek
27
Opracowanie: Joanna Wieczorek
28
Opracowanie: Joanna Wieczorek
29
Opracowanie: Joanna Wieczorek
Pauzaniasz Król Sparty. Dowodził armią grecką w bitwie pod Platejami. Pokonał
Persów.
Filip II Król Macedonii, który w IV w.p.n.e. podporządkował sobie całą Grecję.
Aleksander Wielki Syn Filipa II, który pokonał państwo perskie i stworzył imperium od
Egiptu po Kaukaz i od Grecji po Indie.
Tales z Miletu Żył w VI w.p.n.e. Reprezentuje filozofów przyrody. Uważał, że świat
powstał z wody. twórca twierdzenia Talesa.
Demokryt z twórca atomizmu. Uważał, że Atom jest najmniejsza cząstką materii.
Abdery
Heraklit Uważał, że wszechświat powstał z ognia. Przyroda jest w ustawicznym
ruchu i wszystko się zmienia (pantha rei – wszystko płynie; nie można
FILOZOFOWIE
Homer
I
30
Opracowanie: Joanna Wieczorek
starożytnego.
Myron Dyskobol – rzeźba ukazująca człowieka w ruchu.
Poliklet Doryforos (młodzieniec z włócznią) – zastosował zasadę kontrapostu i
zasadę idealnej harmonii (proporcji) ludzkiego ciała.
Lizyp Nadworny portrecista Aleksandra Macedońskiego. Stworzył nowy kanon
smukłego ciała ludzkiego.
Źródło:michalmo
31
Opracowanie: Joanna Wieczorek
32
Opracowanie: Joanna Wieczorek
33
Opracowanie: Joanna Wieczorek
34