Bài 2. Axit - bazơ - muối

Fanpage: Vật Lý Thầy Hùng Facebook: Đỗ Sỹ Hùng SĐT: 0779896811
TÀI LIỆU HÓA HỌC MIỄN PHÍ

LUYỆN THI THPTQG MÔN HÓA HỌC NẮM CHẮC 8+
NÂNG TẦM TRÍ THỨC – VỮNG BƯỚC TƯƠNG LAI
BÀI 2. AXIT – BAZƠ – MUỐI

I. LÍ THUYẾT TRỌNG TÂM
1. Axit
a. Định nghĩa
Theo thuyết A-rê-ni-ut:
Axit là chất khi tan trong nước phân li ra cation H  .
Khái niệm về axit đã học ở các lớp dưới: Phân tử axit gồm có một hay nhiều nguyên tử H liên kết với gốc
axit. Các nguyên tử H này có thể thay thế bằng các nguyên tử kim loại.
Ví dụ: HCl, CH3COOH, HNO3… là các axit.
Ví dụ: HCl  H   Cl
CH3COOH CH3COO  H
b. Axit một nấc và axit nhiều nấc

Axit mà khi tan trong nước, phân tử chỉ phân li một nấc ra ion H  là axit một nấc.
Axit mà khi tan trong nước, phân tử phân li nhiều nấc ra ion H  là axit nhiều nấc.
Chú ý: Đối với axit mạnh và bazơ mạnh nhiều nấc thì chỉ có nấc thứ nhất điện li hoàn toàn.
Ví dụ: Axit photphoric H3PO4
H3PO4 H  H2PO4
H2 PO4 H  HPO24
HPO24 H  PO34
2. Bazơ
Theo thuyết A-rê-ni-ut:
Bazơ là chất khi tan trong nước phân li ra anion OH  .
Khái niệm về bazơ đã học ở lớp dưới: Phân tử bazơ gồm có một nguyên tử kim loại liên kết với một hay
nhiều nhóm hiđroxit (OH).
Ví dụ: NaOH  Na   OH
KOH  K   OH 
3. Hiđroxit lưỡng tính
a. Định nghĩa
Hiđroxit lưỡng tính là hiđroxit khi tan trong nước vừa có thể phân li như axit, vừa có thể phân li như bazơ.

Ví dụ: Zn(OH)2 là hiđroxit lưỡng tính.
Phân li kiểu bazơ:
Zn  OH 2 Zn 2  2OH 
Phân li kiểu axit:

Zn  OH 2 ZnO22  2H 
b. Đặc tính
Hiđroxit lưỡng tính thường gặp: Al(OH)3, Cr(OH)3, Pb(OH)2…ít tan trong nước.
Lực axit và bazơ của chúng đều yếu.
4. Muối
a. Định nghĩa
Muối là hợp chất khi tan trong nước phân li ra cation kim loại (hoặc cation NH4 ) và anion gốc axit.
Khái niệm về muối đã học ở lớp dưới: Phân tử muối gồm có một hay nhiều nguyên tử kim loại liên kết với
một hay nhiều gốc axit.
b. Phân loại
Muối trung hòa: Muối mà anion gốc axit không còn hiđro có khả năng phân li ra ion H  .
Ví dụ: NaCl, Na2SO4, Na2CO3,…
Muối axit: Muối mà anion gốc axit vẫn còn hiđro có khả năng phân li ra ion H  .
Ví dụ: NaHCO3, NaH2PO4,…
c. Sự điện li của muối trong nước
Hầu hết muối tan đều phân li mạnh.
Nếu gốc axit còn chứa H có tính axit thì gốc này phân li yếu ra H  .
Ví dụ: NaHSO3  Na   HSO3
HSO3 H  SO32
Chú ý: Những muối được coi là không tan thì thực tế vẫn tan một lượng rất nhỏ, phần nhỏ đó điện li. Ví
dụ: AgCl, BaSO4, CaCO3,…

SƠ ĐỒ HỆ THỐNG HÓA
Là chất khi tan trong
Định nghĩa  
nước phân li ra cation Ví dụ: HCl  H  Cl
theo
H . CH3COOH CH3COO  H
A-rê-ni-ut
Axit mà phân tử chỉ
AXIT  
Ví dụ: HNO3  H  NO3
Axit một nấc phân li một nấc ra ion
H  là axit một nấc
Axit nhiều Axit mà phân tử phân li

Ví dụ: H3PO4 H  H2PO4

nấc nhiều nấc ra ion H là H2 PO4 H  HPO24
axit nhiều nấc
AXIT, HPO24 H  PO34
BAZƠ,
Là hợp chất khi tan
MUỐI
Định nghĩa trong nước phân li ra Ví dụ: NaCl  Na   Cl
MUỐI cation kim loại (hoặc NH4 NO3  NH4  NO3
cation NH4 ) và
anion gốc axit.
 
Muối trung hòa Ví dụ: KNO3  K  NO3

K3PO4  3K   PO34
Phân loại
 
Muối axit Ví dụ: NaHCO3  Na  HCO3
HCO3 H  CO32
Là chất khi tan Ví dụ:

BAZƠ Định nghĩa trong nước phân NaOH  Na   OH 
Ca  OH 2  Ca 2  2OH 
theo A-rê-ni-ut
li ra anion
Ví dụ: Al(OH)3, Cr(OH)3,

Pb(OH)2, Zn(OH)2….
HIĐROXIT Là hiđroxit khi tan
Phân li kiểu axit:
LƯỠNG Định nghĩa trong nước vừa có
TÍNH thể phân li như axit,
vừa có thể phân li Phân li kiểu bazơ:
như bazơ.

II. CÁC DẠNG BÀI TẬP
Dạng 1: Câu hỏi lí thuyết về axit, bazơ, muối và viết phương trình điện li của các chất (nếu có)
Phương pháp giải
Axit là chất khi tan trong nước phân li ra H  và gốc axit.
Muối là chất khi tan trong nước phân li ra cation kim loại (hoặc cation NH4 ) và anion gốc axit.
Bazơ là chất khi tan trong nước phân li ra OH và cation kim loại.
Hiđroxit lưỡng tính là hiđroxit khi tan trong nước vừa có thể phân li như axit, vừa có thể phân li như bazơ.
Chú ý:
Khi viết phương trình điện li của chất điện li mạnh, sử dụng mũi tên một chiều.
Khi viết phương trình điện li của chất điện li yếu, sử dụng mũi tên hai chiều.
Ví dụ: Cho các chất sau: NaCl, Cl2, NaOH, MgCO3, H2CO3, Fe(OH)3, HNO3, FeO. Chất nào là axit, bazơ,
muối? Viết phương trình điện li của các chất đó (nếu có).
Hướng dẫn giải
Các chất là axit: HNO3, H2CO3.
HNO3  H  NO3
H2CO3 H  HCO3
HCO3 H  CO32
Các chất là muối: NaCl, MgCO3.
NaCl  Na   Cl
MgCO3 Mg 2  CO32
Các chất là bazơ: NaOH, Fe(OH)3.
NaOH  Na   OH
Fe  OH 3 Fe3  3OH 
Ví dụ mẫu
Ví dụ 1: Viết phương trình điện li của các chất Al(OH)3, Zn(OH)2.
Al(OH)3, Zn(OH)2 là hiđroxit lưỡng tính nên vừa có thể phân li như axit, vừa có thể phân li như bazơ.
Đối với Al(OH)3:
Phân li kiểu bazơ: Al  OH 3 Al3  3OH 
Phân li kiểu axit: Al  OH 3 AlO 2  H   H 2O
Đối với Zn(OH)2:

Phân li kiểu bazơ: Zn  OH 2 Zn 2  2OH 
Phân li kiểu axit: Zn  OH 2 ZnO22  2H 

Bài tập tự luyện dạng 1
Câu 1: Theo thuyết A-rê-ni-ut, kết luận nào sau đây là đúng?
A. Một hợp chất trong thành phần phân tử có hiđro là axit.
B. Một hợp chất trong thành phần phân tử có nhóm OH là bazơ.
C. Một hợp chất có khả năng phân li ra cation H  trong nước là axit.
D. Một bazơ không nhất thiết phải có nhóm OH trong thành phần phân tử.
Câu 2: Muối nào sau đây là muối axit?
A. NH4NO3. B. Na3PO4. C. Ca(HCO3)2. D. CH3COOK.
Câu 3: Trong dung dịch H2CO3 (bỏ qua sự phân li của H2O) chứa số loại ion là
A. 2. B. 3. C. 4. D. 5.
Câu 4: Đặc điểm phân li Zn(OH)2 trong nước là
A. theo kiểu bazơ. B. vừa theo kiểu axit, vừa theo kiểu bazơ.
C. theo kiểu axit. D. không phân li vì là bazơ yếu.
Câu 5: Chất nào dưới đây là hiđroxit lưỡng tính?
A. Fe(OH)3. B. Al. C. Al(OH)3. D. CuSO4.
Dạng 2: Xác định nồng độ ion trong dung dịch chất điện li
Bước 1: Tính số mol các chất.
Bước 2: Viết phương trình điện li của các chất.
Căn cứ vào dữ kiện và yêu cầu của đầu bài, biểu diễn số mol các chất trong phương trình theo từng thời
điểm.
Bước 3: Tính tổng thể tích (nếu đề bài cho sẵn thì bỏ qua bước này).
Bước 4: Tính toán theo yêu cầu của đề bài.
Ví dụ: Trộn 100 ml dung dịch NaCl 0,10M với 100 ml dung dịch Na2SO4 0,10M. Xác định nồng độ các
ion có mặt trong dung dịch.
n NaCl  0,01 mol; n Na SO  0,01 mol
2 4
Phương trình điện li:
NaCl  Na  Cl

0,01  0,01  0,01 mol
Na2 SO4  2Na  SO24
0,01  0,02  0,01 mol
Vhoãn hôïp sau troän  100  100
 200 ml  0,2 lít.

Theo phương trình:
n Na
 0,01  0,02  0,03 mol
nCl  nSO2  0,01 mol

4
Nồng độ của các ion trong dung dịch sau trộn:

0,03
 Na  
  0,2  0,15M
0,01
Cl    SO24  
    0,2  0,05M
Ví dụ mẫu
Ví dụ 1: Trộn 50 ml dung dịch NaCl 2M với 150 ml dung dịch BaCl2 xM, thu được dung dịch Y có nồng
độ ion Cl là 1,1M. Giá trị của x là

A. 0,2. B. 0,3. C. 0,4 D. 0,5.
n NaCl  0,1 mol  nCl  0,1 mol 
   nCl  Y   0,1  0,3x mol
n BaCl  0,15x mol  nCl  0,3x mol 
2 
Vdung dòch Y  50  150  200 ml  0,2 lít
Nồng độ của ion Cl trong dung dịch Y:

0,1  0,3x
Cl    1,1M   1,1
  0,2
 x  0, 4
 Chọn C.
Câu 1: Tính nồng độ mol/lít của các ion có trong dung dịch sau:
a) Hòa tan 9,8 gam H2SO4 vào nước thu được 200 ml dung dịch.
b) Trộn lẫn 500 ml dung dịch NaNO3 1M và 200 ml dung dịch NaOH 30%  d  1,33 gam / ml  .
c) Trộn 200 ml dung dịch CaCl2 0,5M và 300 ml KCl 2M.

d) Trộn 100 gam Fe2(SO4)3 4%  d  1,25 gam / ml  với 120 ml dung dịch FeCl3 0,1M.
e) Cho 0,23 gam Na và H2O thu được 100 ml dung dịch Y.
Dạng 3: Phương pháp bảo toàn điện tích trong giải bài tập sự điện li
 Định luật bảo toàn điện tích: Trong dung dịch tổng điện tích dương bằng tổng điện tích âm. Nguyên tử,
phân tử, dung dịch luôn luôn trung hòa về điện:

 n    n 
 
 m muoái  trong dung dòch   m caùc ion taïo muoái
 Quá trình áp dụng định luật bảo toàn điện tích thường kết hợp:
Các phương pháp bảo toàn khác: Bảo toàn khối lượng, bảo toàn nguyên tố.
Viết phương trình hóa học ở dạng ion thu gọn.
Ví dụ: Cho 500 ml dung dịch X có các ion và nồng độ tương ứng như sau: Na 0,6M; SO24 0,3M; NO3
0,1; K  aM.
a) Tính a.
b) Tính khối lượng chất rắn khan thu được khi cô cạn dung dịch X.
c) Nếu dung dịch X được tạo nên từ hai muối thì hai muối đó là muối nào? Tính khối lượng mỗi muối cần
hòa tan vào nước để thu được 1 lít dung dịch có nồng độ mol của các ion như trong dung dịch X.
a) Ta có: nNa  0,3 mol;nK  0,5a mol
nNO  0,05 mol;nSO2  0,15 mol

3 4
Bảo toàn điện tích: n Na  nK  n NO  2nSO2

3 4
 0,3  0,5a  0, 05  2.0,15

 a  0,1
b) nK  0,05 mol
Ta có: m  m Na  m K  m NO  m SO2

3 4
 0,3.23  0,05.39  0,05.62  0,15.96

 26,35 gam
c) Dung dịch được tạo từ hai muối là Na2SO4 (0,15 mol) và KNO3 (0,05 mol).
Khối lượng mỗi muối cần dùng là:
m Na SO  0,15.142  21,3 gam
2 4
m KNO  0, 05.101  5, 05 gam

3
Ví dụ mẫu
Ví dụ 1: Dung dịch X có chứa 0,10 mol Na ; 0,15 mol Mg2 ; 0,20 mol Cl và x mol SO24 . Giá trị của x
là
A. 0,10. B. 0,05. C. 0,15. D. 0,20.
Bảo toàn điện tích: n Na  2n Mg2  nCl  2n SO2
4
 0,1  0,15.2  0,2  2x

 x  0,1
 Chọn A.
Ví dụ 2: Cô cạn dung dịch có chứa 0,2 mol Mg2 ; 0,1 mol Al3 và ion NO3 thì thu được muối khan có
khối lượng là
A. 55,3 gam. B. 59,5 gam. C. 50,9 gam. D. 26,1 gam.
Bảo toàn điện tích: 2n Mg2  3n Al3  n NO
3
 0,2.2  0,1.3  nNO

3
 n NO  0,7 mol

3
Ta có: m muoái  m Mg2  m Al3  m NO

3
 0,2.24  0,1.27  0,7.62  50,9 gam

 Chọn C.
Bài tập cơ bản
Câu 1: Dung dịch X có chứa a mol Na ; b mol Mg2 ; c mol Cl và d mol SO24 . Biểu thức liên hệ giữa
a, b, c, d là
A. a  2b  c  2d. B. a  2b  c  d. C. a  b  c  d. D. 2a  b  2c  d.
Câu 2: Dung dịch X có chứa 0,15 mol K  ; 0,10 mol Zn2 ; 0,10 mol NO3 và x mol Cl . Giá trị của x là
A. 0,25. B. 0,05. C. 0,15. D. 0,20.
Câu 3: Dung dịch A chứa 0,02 mol Cu2 ; 0,03 mol K  ; x mol Cl và y mol SO24 . Tổng khối lượng muối
tan trong A là 5,435 gam. Giá trị của x và y lần lượt là
A. 0,01 và 0,03. B. 0,05 và 0,01. C. 0,03 và 0,02. D. 0,02 và 0,05.
Bài tập nâng cao
Câu 4: Dung dịch X chứa 0,12 mol Na , x mol SO24 ; 0,12 mol Cl và 0,05 mol NH 4 . Cho 300 ml dung
dịch Ba(OH)2 0,1M vào X đến khi các phản ứng xảy ra hoàn toàn, lọc bỏ kết tủa, thu được dung dịch Y.
Cô cạn Y, thu được m gam chất rắn khan. Giá trị của m là
A. 7,190. B. 7,020. C. 7,875. D. 7,705.
Câu 5: Dung dịch X chứa các ion: Fe3 ,SO24 ,NH 4 ,Cl  . Chia dung dịch thành hai phần bằng nhau. Phần
(1) tác dụng với NaOH dư, đun nóng, được 0,672 lít khí (đktc) và 1,07 gam kết tủa. Phần (2) tác dụng với
lượng dư dung dịch BaCl2, thu được 4,66 gam kết tủa. Khối lượng muối khan thu được khi cô cạn dung
dịch X là (quá trình cô cạn chỉ có nước bị bay hơi).
A. 3,73 gam. B. 7,04 gam. C. 7,46 gam. D. 3,52 gam.

Đáp án và lời giải
Dạng 1: Câu hỏi lí thuyết về axit, bazơ, muối và viết phương trình điện li của các chất (nếu có)
1–C 2–C 3–B 4–B 5–C
Dạng 2: Xác định nồng độ ion trong dung dịch chất điện li.
Câu 1:
a. H   1M; SO24   0,5M
b. Na   3,56M; NO3   0,71M; OH   2,85M
c. Ca2   0,2M; K   1,2M; Cl    1,6M
d. Fe3   0,16M; SO24   0,15M; Cl   0,18M.
e. Na   OH   0,1M
Dạng 3. Phương pháp bảo toàn điện tích trong giải bài tập sự điện li
1–A 2–A 3–C 4–C 5–C

Bài 2. Axit - bazơ - muối

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Bài 2. Axit - bazơ - muối

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Fanpage: Vật Lý Thầy Hùng Facebook: Đỗ Sỹ Hùng SĐT: 0779896811

TÀI LIỆU HÓA HỌC MIỄN PHÍ

NÂNG TẦM TRÍ THỨC – VỮNG BƯỚC TƯƠNG LAI