Bart Soethaert

Η ΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡ‹ΕΛΘ›ΟΝ

Ορίζοντες του ιστορικού μυθιστορήματος (1935–1950)

στην Ελλάδα
© 2018 für diese Ausgabe: Bart Soethaert, Edition Romiosini/CeMoG, Freie Universität Berlin.
Alle Rechte vorbehalten.

Vertrieb und Gesamtherstellung: Epubli (www.epubli.de)

Satz und Layout: Leonidas Karatzas/Center für Digitale Systeme, Freie Universität Berlin
Lektorat: Loukia Stefou, Leonidas Karatzas
Korrektorat: Evi Grammenou

Gesetzt aus Minion Pro

Umschlaggestaltung: hanasis Georgiou, Yorgos Konstantinou
ISBN: 978-3-946142-52-2
Printed in Germany

Online-Bibliothek der Edition Romiosini:

www.edition-romiosini.de
 Π Ε Ρ Ι Ε ΧΟΜ Ε ΝΑ

ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ ................................................................................................................11

ΒΡΑΧΥΓΡΑΦΙΕΣ ΤΙΤΛΩΝ .................................................................................................23

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1
Το ιστορικό μυθιστόρημα και η “νέα λογοτεχνία”. Ονομάτων επίσκεψις ....................27

1. Ο ορίζοντας της “νέας λογοτεχνίας”.......................................................................28

1.1. Απεμπολώντας ένα δογματικό καθεστώς ιθαγένειας ...........................................29
1.2. Το Ελεύθερο πνεύμα και τα προβλήματα του ρεαλισμού .....................................34
1.3. «Δεν είχαν την πρόθεση να δημιουργήσουν σοβαρό λογοτεχνικό είδος» .........37

2. Εκδοχές ιστορισμού στις δεκαετίες του 1930 και 1940 .........................................42

2.1. Δύο “ποιητές ιστορικοί”: Κ. Π. Καβάφης και Γ. Σεφέρης .....................................42
2.2. Η διαμόρφωση των νεοελληνικών ιστορικών σπουδών στον Μεσοπόλεμο .....46
2.3. Η “Νέα Φιλολογία” του Κ. Θ. Δημαρά ...................................................................52
2.4. Το ενδιαφέρον για τη φιλοσοφία της ιστορίας στη δεκαετία του 1930 .............54
2.5. Ο Δημήτρης Γληνός και το “πρόβλημα του ιστορισμού” .....................................59

3. Αναδρομή στον ιστορικό ορίζοντα του ιστορικού μυθιστορήματος...................63

3.1. Παραδεδομένες απόψεις για τη στροφή προς το παρελθόν ................................66
3.2. Ομοχρονία, ερμηνεία και μέθοδος ...........................................................................78
3.3. Η σκηνοθεσία της “νέας λογοτεχνίας” ...................................................................84

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2
Για μια εγκόσμια πατρίδα της φαντασίας.
Ο Άγγελος Τερζάκης και το “ηρωικό” μυθιστόρημα .......................................................87
1. Αναζητώντας “καινούργιους ορίζοντες” .................................................................89
1.1. Το “αισθητικό πρόβλημα” του ρεαλισμού ..............................................................92
1.2. Τα ελληνικά όρια του ντοστογιεφσκικού ρεαλισμού ............................................96
1.3. Η ελληνική κρίση της ανάπτυξης του μυθιστορήματος .......................................99

2. Αναθεώρηση της “Ηθογραφίας” ........................................................................... 107

2.1. Ο “περιορισμένος ορίζοντας” του Παπαδιαμάντη ............................................. 107
2.2. Το “πρόβλημα της ηθογραφίας” στη συζήτηση Τερζάκη–Ξενόπουλου .......... 110
2.3. Για μια καινούργια σύνθεση ................................................................................... 115
2.4. Πειράματα “αισθητικής απολύτρωσης” στο θέατρο........................................... 117

3. Ο ιστορισμός μιας δραματοποιημένης ψυχογραφίας ......................................... 121

3.1. Το ψυχικό δράμα του αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ΄ .................................................. 122
3.2. Η “τυπική” σημασία του προσδιορισμού “ιστορικός” ....................................... 126

4. “Γονιμώτερα ταξίδια” του ρεαλισμού ................................................................... 130

4.1. Ο ρεαλισμός ως η “αναπόσπαστη με την ιστορική στιγμή μας έκφραση” ...... 132
4.2. «Τα δράματα των πολύ μικρών»: οι “ήρωες” του Τερζάκη ................................ 136
4.3. Θαλασσοπόροι της φαντασίας .............................................................................. 138

5. Η Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ και “le roman d ’ aventure” ............................................ 142

5.1. Νοσταλγία για μια “απλή και ήρεμη Τέχνη”: η επιστροφή του ρομάντζου .... 143
5.2. «La situation d ’ esprit d’un Montaigne qu ’ on veut forcer à écrire
Les 3 Mousquetaires» ............................................................................................... 148
5.3. «Ας κεράσουμε καινούργιο κρασί στα παλιά κύπελλα» .................................... 154

6. Από την Πριγκηπέσσα Ιζαμπώ της Καθημερινής στο “ηρωικό μυθιστόρημα”

του 1945 .................................................................................................................... 160

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3
Η δοκιμασία της φωτιάς. Ο Παντελής Πρεβελάκης και η ουνανιμιστική “μυθιστορία” . 171

1. Ο προσωπικός “μύθος” του συγγραφέα .............................................................. 173

1.1. Το στήσιμο μιας μετωνυμικής απάτης .................................................................. 173
1.2. Η κατασκευή του (ιδανικού) “λαού” .................................................................... 179
1.3. Η πολιτική του “μύθου” ......................................................................................... 182
1.4. Η ένταση ανάμεσα στο δημόσιο και το ιδιωτικό πρόσωπο του Πρεβελάκη .. 185
1.5. Τα σταυροδρόμια της δημιουργίας και ο διχασμός του φίλου.......................... 187
1.6. Ένας “περιπαθής και τίμιος διάλογος”: η σχέση Πρεβελάκη–Καζαντζάκη ..... 191

6 | BART SOETHAERT: Η ΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡ‹ΕΛΘ›ΟΝ

2. Ασκήσεις στην Αίγινα (12 Απριλίου – 19 Σεπτεμβρίου 1933) .......................... 195
2.1. Ο “κρητικός” Greco ................................................................................................ 195
2.2. Η “Πάνω Κρήτη” ..................................................................................................... 202
2.3. Αυτοβιογραφία ενός άλλου ................................................................................... 208
2.4. Συνάντηση με τον “νέο Οδυσσέα” ....................................................................... 214

3. Η ιστορικότητα της μορφής στο Χρονικό μιας πολιτείας .................................. 225

3.1. Η “ιθύνουσα ιδέα” της νομοτελειακής φθοράς στο Χρονικό μιας πολιτείας .. 227
3.2. Μια διαισθητική χρονογραφία .............................................................................. 232
3.3. Όψεις του “μπαρόκ” στο Χρονικό μιας πολιτείας ............................................... 234
3.4. Το προαίσθημα της άνοιξης: ο ευαγγελισμός της νέας τέχνης ......................... 238

4. H “πρωτότυπη σύνθεση” του Χρονικού μιας πολιτείας ..................................... 241

4.1. Η “νοσταλγία του αρχαϊκού” ως θεμέλιο μιας “νέας τέχνης” ........................... 242
4.2. Η “μετακόμιση” της ψυχής του ιστορικού και η διαφύλαξη
“ζωντανών” δυνάμεων ........................................................................................... 250
4.3. «Το Ρέθεμνος περπατά κ’ είναι σα να χορεύει» ................................................... 255
4.4. Η μεταφορά από τη λέξη στην έννοια: “le mot adéquat” ως “ύφος ζωής”...... 264
4.5. Το συλλογικό πρόσωπο της πολιτείας ................................................................. 271
4.6. Η νεωτερικότητα του Χρονικού μιας πολιτείας................................................... 277

5. Νέες μορφολογήσεις της “μυθιστορίας” .............................................................. 281

5.1. Το ιστορικό μυθιστόρημα “σαν αναγκαίος σταθμός εξέλιξης της
εθνικής λογοτεχνίας” .............................................................................................. 283
5.2. «Ο Κρητικός ανήκει περισσότερο στο Bildungsroman» .................................... 287
5.3. «Ο Reymont, ο Kivi ή ο Ramuz της Ελλάδας» ................................................... 289
5.4. Σύγχρονες μορφές του “συλλογικού μυθιστορήματος” .................................... 292
5.5. Η αναμετάδοση του “συλλογικού μυθιστορήματος” από τον Jules Romains .. 298
5.6. Ο Κρητικός ως “συλλογικό μυθιστόρημα” .......................................................... 303

6. Από το Χρονικό μιας πολιτείας στον Κρητικό: η σύνθεση που δεν κράτησε .. 308

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4
“Μετά” και “πέρα” από τον (πολιτικό) ρεαλισμό.
Η οδοιπορία του Πετσάλη προς το οικογενειακό “χρονικό” ...................................... 315

1. Η αναδιήγηση μιας πνευματικής οδοιπορίας ...................................................... 316

1.1. Από τον “μεσοπολεμικό κοσμοπολιτισμό” στο “Καινούργιο Κατώφλι” ......... 316
1.2. Η προσωπογραφική και ποιητολογική προοπτική της (επι)στροφής.............. 320

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ | 7
2. Προσανατολισμοί του Μεσοπολέμου .................................................................. 325
2.1. Ο “κοσμοπολιτισμός” της δεκαετίας του 1930:
μια “Συμφωνία για την αγάπη της ζωής” ............................................................. 325
2.2. Προσεγγίζοντας την ελληνική κοινωνία μέσα από “ξένα πρότυπα” ............... 329
2.3. Γράφοντας με “περιγραφική πρόθεση”................................................................. 334

3. Αναλύσεις επί του παρόντος .................................................................................. 339

3.1. Το πρόβλημα του “πολιτικού ρεαλισμού” ............................................................ 339
3.2. Το “τέλος του ατομικισμού και της μοντέρνας ιστορίας”.................................. 342
3.3. Δυσοίωνες προβλέψεις και αλλαγή λογοτεχνικών προτύπων ......................... 347

4. Από τις Γερές και αδύναμες γενεές στους Μαυρόλυκους ................................... 350
4.1. Η ώρα της (αυτο)κριτικής ...................................................................................... 351
4.2. Επενέργειες της “επανεκπαίδευσης” .................................................................... 358
4.3. Ένας συμβιβασμός και μια απόκρυψη .................................................................. 362

5. Μια νέα επίσκεψη στη βιβλιοθήκη του Πετσάλη ............................................... 364

5.1. «L’histoire portée en croupe par le roman» ......................................................... 368
5.2. «L’histoire c’est du grand roman vrai» .................................................................. 371
5.3. «Exhibition in miniature» ...................................................................................... 379

6. “Ιστορικό μυθιστόρημα” ή “χρονικό”;.................................................................. 388

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5
Το νέο ιστορικό μυθιστόρημα και ο “σύγχρονος” ιστορισμός.................................... 393

1. Συντεταγμένες στον ορίζοντα της “νέας λογοτεχνίας” ..................................... 399

1.1. Η κρίση της θετικιστικής και της ιστοριστικής σκέψης στην Ευρώπη ............ 399
1.2. Ζητήματα μεθόδου και γνωστικής στάσης στον (παλιό) ιστορισμό ............... 402
1.3. Αναθεωρήσεις του (“στενού”) ρεαλισμού ........................................................... 407

2. Η «“κατ’ αρχήν” ιστορικότητα» του σύγχρονου μυθιστορήματος................... 412

2.1. «Ο πεζογράφος είναι ιστορικός, όχι ρεπόρτερ» .................................................. 413
2.2. “he revival of the modern historical novel” από γραμματολογική σκοπιά ... 418
2.3. Ο “σύγχρονος” ιστορισμός των ιστορικοποιημένων μυθιστορημάτων .......... 427

3. Μετατοπίσεις στον ορίζοντα της πρόσληψης ..................................................... 434

3.1. Νέες απαιτήσεις της κοινωνίας ............................................................................. 436
3.2. Αυξημένες προσδοκίες για μια “ελληνική αισθητική” ....................................... 441
3.3. Η ιστορικότητα της πρόσληψης............................................................................ 448

8 | BART SOETHAERT: Η ΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡ‹ΕΛΘ›ΟΝ

ΕΠΙΛΟΓΟΣ ........................................................................................................................ 453

ΑΡΧΕΙΑΚΕΣ ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ................................................................. 463

1. Αρχειακές πηγές, αναλυτική εργογραφία και αφιερώματα ............................... 463

1.1. Άγγελος Τερζάκης ................................................................................................... 463
1.2. Παντελής Πρεβελάκης ........................................................................................... 464
1.3. Θανάσης Πετσάλης................................................................................................. 465
1.4. Λοιποί βιβλιογραφικοί οδηγοί ............................................................................... 465

2. Βιβλιογραφία............................................................................................................ 466

ΕΠΙΜΕΤΡΟ
Die Hinwendung zur (aktualisierten) Vergangenheit [Περίληψη στα γερμανικά] .... 533

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ ...................................................................................................................... 539

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ | 9
 Ε ΥΡΕ ΤΗΡΙΟ *

Αγγελόγλου, Ά., 103, 360–361, 365 Βουτιερίδης, Η., 85–86

Άγρας, Τ., 32, 104, 145, 257, 413
Αλεξίου, Λ., 216 Γαλανάκη, Ρ., 12
Αλικαρνασσεύς, Δ., 248, 277–278 Γεωργιάδης, Α., 245
Αλκαίος, 235 Γεωργούλης, Κ., 346
Άμαντος, Κ., 49 Γιάκος, Δ., 32, 138, 159, 426, 447
Άμποτ, Γ. Ν., 360 Γιαννόπουλος, Π., 70, 76, 105, 377, 442
Αξιώτη, Μ., 455 Γιατρομανωλάκης, Γ., 12
Αποστολάκης, Γ., 63 Γληνός, Δ., 42, 48, 55–57, 59–63, 403,
Αποστολόπουλος, Ν., 305 406, 461–462
Ασπρέας, Γ., 159 Γουναρόπουλος, Γ., 244–246

Βακαλόπουλος, Α., 51 Δασκαλάκης, Α., 46–48

Βαλέτας, Γ., 108, 281 Δε Βιάζης, Σ., 196
Βαρίκας, Β., 98–101, 105, 141, 155, 318, Δέλιος, Γ., 37
388 Δελμούζος, Α., 63
Βενέζης, Η., 318, 437, 444 Δέλτα, Π., 143, 371
Βενιέρης, Γ., 269 Δημάκης, Μ., 249, 281
Βενιζέλος, Ε., 72, 232, 269, 286, 326, Δημαράς, Κ. Θ., 13, 18, 44, 47, 49–54, 56,
334–335 86, 98–99, 115, 309, 329, 345–346,
Βεντήρης, Γ., 50 360, 366, 436, 443, 446, 462
Βλαστός, Π., 182, 220, 232, 238, 241, Διομήδης, Α. Ν., 12, 46, 321, 365–367,
250, 265–266, 288 370, 377–378, 386, 432
Βλάχος, Ν., 48 Δόξας, Ά., 124, 160, 223, 244, 278, 327,
Βλαχογιάννης, Γ., 50, 366, 385–386 389
Βουρνάς, Τ., 389 Δούκα, Μ., 12

* Ευρετηριάζονται οι συγγραφείς και καλλιτέχνες, στους οποίους γίνεται αναφορά στο κείμενο. Δεν
περιλαμβάνονται τα ονόματα των σύγχρονων μελετητών, καθώς οι σχετικές δημοσιεύσεις αναφέρο-
νται στην αναλυτική Βιβλιογραφία.
Δούκας, Σ., 244, 414
Δραγούμης, Ί., 330–331, 362, 365, 377
Δραγούμης, Φ., 49, 331
Ελευθεριάδης, Σ. (Tériade), 243–244
Ελευθερουδάκης, Κ., 195–196, 228
Ελύτης, Ο., 70–71, 219
Ευαγγελίδης, Δ., 210, 233
Εφταλιώτης, Α., 113
Ζακυθηνός, Δ., 49
Ζαμπέλιος, Σ., 38–40, 393
Ζερβός, Ι., 203, 327, 428
Ζεύγος, Γ., 46, 76
Ζιώγας, Η., 162, 176, 245, 280
Θεοδωρακόπουλος, Ι. Ν., 55, 196, 285,
305, 310, 431, 443
Θεοδωρόπουλος, Ά., 244–245
Θεοτοκάς, Γ., 14, 27–32, 34–38, 42–43,
59, 62–63, 68, 70, 72, 76–78, 84–86,
89, 99, 104, 110, 165, 175, 201, 203,
267, 271, 274, 276, 281, 303, 311,
326–331, 333, 335, 338–339, 341,
345, 408, 413, 415, 441–444, 446,
459–460
Θεοτόκης, Κ., 100, 105, 111–112, 114
Θεοτοκόπουλος, Δ. (El Greco), 176, 192,
194–212, 214, 216, 218, 225, 233, 241,
246, 268–269
Θεόφιλος [Χατζημιχαήλ], 70–71, 243–
244
Θουκυδίδης, 276–278
Θρύλος, Ά., 122, 132–133, 145, 266, 327
Ιωαννίδης, Γ. Β., 445
Καβάφης, Κ. Π., 42–45, 53
Καζαντζάκης, Ν., 20–21, 169, 171–173,
175, 186–188, 190–210, 212, 214–
228, 238–239, 243, 247, 253, 257,
267–270, 282, 284, 313–314, 335,
342, 416, 439, 457
Καζαντζής, Β. Λ., 316
Κάλας, Ν., 31
540 | BART SOETHAERT: Η ΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡ‹ΕΛΘ›ΟΝ
Καλλιγάς, Μ., 197, 210
Καλλιγάς, Π., 37
Καμπάνης, Ά., 335–339, 442
Κανελλόπουλος, Π., 55, 440–441, 443,
446
Καραβίας, Π., 327
Καραγάτσης, Μ., 12, 27, 37–38, 63–64,
85, 88–89, 100, 104, 106, 164, 318,
328, 394, 419, 421–422, 424–426,
444–445, 448–449, 457, 537–538
Καραγιάννης, Α., 228, 405
Καραντινός, Σ., 118, 130
Καραντώνης, Α., 96, 98, 104, 167, 318,
338, 410, 413, 428, 442, 448, 455, 461
Καρζής, Λ., 327
Καρούζος, Χ., 210, 226
Καρυωτάκης, Κ., 317, 326
Καστανάκης, Θ., 327
Κατσίμπαλης, Γ., 104, 257, 326
Καφαντάρης, Γ., 334
Κόκκινος, Δ., 17, 50, 110, 162, 244, 296,
360, 366
Κονδυλάκης, Ι., 114
Κόντογλου, Φ., 197, 244, 278–279, 448
Κορδάτος, Γ., 46–48, 55
Κορνάρος, Β., 176, 191, 244
Κοτζιούλας, Γ., 110
Κουγέας, Σ., 17, 49, 360, 450–451
Κριαράς, Ε., 51
Κυριακός, Α., 118, 159
Κύρου, Α., 197–198
Κωνσταντινίδης, Τ., 445
Λαμπρίδη, Έ., 55, 223, 236, 240, 247, 249,
256–257, 269
Λαούρδας, Β., 13, 79, 103, 214, 223,
443–446
Λαπαθιώτης, Ν., 317
Λασσιθιωτάκης, Κ., 182
Λιδωρίκης, Α., 134
Λουκάτος, Δ. Σ., 18
Μακρυγιάννης, Ι., 70–71, 176, 178, 180,
244, 278, 320
Μαλάνος, Τ., 44–45
Μελάς, Σ., 17, 32, 50, 95, 103, 106, 118,
121, 134, 138, 232, 244, 327, 339, 360,
370, 377, 426, 445, 447–448
Μεταξάς, Ι., 12, 33, 68–70, 72–73, 75–76,
80, 175, 197, 240, 245, 442, 454,
533–534
Μηλιάδης, Γ., 197–198
Μητροπούλου, Α., 360
Μητσάκης, Κ., 13
Μινωτής, Α., 202, 204, 224
Μινωτός, Σ., 281
Μιχαλόπουλος, Φ., 48, 50, 106, 366
Μουρέλλος, Γ., 228
Μπαστιάς, Κ., 144, 175, 177, 203, 245
Μπενάκης, Α., 49
Μυριβήλης, Σ., 18, 73, 76, 100, 278, 448
Νάκου, Λ., 50
Νικολούδης, Θ., 442
Ξένος, Σ., 38
Ξενόπουλος, Γ., 100, 105, 107, 110–114,
116, 135–136, 280, 337, 411, 454
Ξεφλούδας, Σ., 13, 36–37, 298, 302,
407–410, 412, 434
Οικονομίδης, Γ., 119, 339
Όμηρος, 95, 174, 220–221, 229
Ουράνης, Κ., 43, 122, 196, 210, 244, 317
Παλαιολόγος, Π., 216, 439
Παλαμάς, Κ., 86, 113, 222
Παναγιωτόπουλος, Ι. Μ., 13, 32, 103–
104, 164, 338, 426, 445
Παπαδιαμάντης, Α., 11, 29–30, 38, 100,
105, 108–110, 113, 240
Παπαντωνίου, Ζ., 138, 426
Παπαρρηγόπουλος, Κ., 46–47, 321, 366,
391
Παπατζώνης, Τ. Δ., 44
Παρασκευοπούλου, Κ., 353
Παράσχος, Κ., 389
Παρθένης, Κ., 245
Πεντζίκης, Ν. Γ., 342
Περαστικός, Γ., 90, 259
Πετσάλης, Θ., 12–13, 16–20, 28, 33, 41,
46, 51, 57–58, 63–64, 66–67, 69, 73,
81, 83–84, 105–106, 309, 315–343,
345–372, 374–378, 384–391, 393–
400, 406, 409–410, 412–413, 415–
419, 425–427, 431–433, 435–437,
439–440, 444, 447–451, 455–456,
461–462
Πηνιάτογλου, Λ., 98
Πίνδαρος, 279
Πιπινέλης, Π., 46–48
Πιτσιπιός, Ι., 38
Πλαστήρας, Ν., 335, 338
Πολίτης, Κ., 100, 158, 327–328
Πολίτης, Φ., 29–31, 63, 253, 271
Πουλίτσης, Δ., 445
Πραιτωρίτης, Ζ., 98
Πράτσικας, Γ., 291, 360
Πρεβελάκης, Π., 12–13, 16–20, 28, 33,
41, 57–58, 63–64, 66–67, 69, 72–73,
76, 81, 83–84, 105–106, 171–235,
238–251, 253–272, 275–292, 298,
303–305, 307–315, 360, 370, 393,
395–400, 406, 409, 412–419, 425,
427, 429–431, 435–436, 439–440,
443–444, 447–449, 455–457, 461–462
Προκοπίου, Ά. Γ., 196
Προυσής, Κ., 183, 313
Πτωχοπρόδρομος, 244
Ραγκαβής, Α. Ρ., 11, 38–40, 63, 106, 393
Ράμφος, Κ., 38
Ροδάς, Μ., 122, 125
Ροΐδης, Ε., 384, 433
Ροντήρης, Δ., 121, 130
Ρούφος, Ρ., 414, 441
Ρώτας, Β., 89
Σάθας, Κ., 321, 366–367
Σακελλαρίου, Μ., 47–49, 51, 366
Σαμίου, Ε., 192, 215
Σαραντίδης, Γ., 118
Σαχίνης, Α., 13, 80, 322, 326–327, 354,
364, 388, 398, 419, 425, 445
Σεφέρης, Γ., 42, 44–45, 53, 59, 70–71, 76,
ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ | 541
 178, 201, 244, 326, 339, 441–442, 457 Τραυλαντώνης, Α., 110
Σικελιανός, Ά., 175, 219, 222, 257, 269, Τσαλδάρης, Π., 334
311, 438–440, 446 Τσάτσος, Θ., 443
Σκαρίμπας, Γ., 110, 455 Τσάτσος, Κ., 55, 63, 76, 201, 311, 360,
Σκίπης, Σ., 249 442–443, 446, 451
Σκληρός, Γ., 46 Τσούκα, Ε., 377
Σκουλούδης, Μ., 90, 121 Τσουκαλάς, Γ., 159
Σκούρας, Φ., 43, 370
Σκουτερόπουλος, Ι., 159 Φερτάκης, Ν., 445
Σολωμός, Δ., 29–30, 86, 176, 213–214, Φιλύρας, Ρ., 317
222, 282, 285, 290, 376, 541 Φουριώτης, Ά., 322, 327, 336–337, 388,
Σπανδωνίδης, Π., 388 426, 447
Σπανούδη, Σ., 206, 248, 280, 429
Συκουτρής, Ι., 98, 311, 406, 443 Χανούσης, Μ., 327
Σφυρόερας, Ν. Β., 325 Χάρης, Π., 98, 191, 278, 281, 313, 435,
437, 439, 448–450
Τερζάκης, Ά., 12–13, 18–19, 20–21, Χαρμίδης, Σ., 85
28–29, 31, 33, 37–42, 63–64, 66–68, Χατζηκυριάκος–Γκίκας, Ν., 244–246
72–73, 76–78, 81, 83–84, 87–99, 101– Χατζίνης, Γ., 183, 193, 278, 281, 313, 437,
149, 153, 155–170, 200–201, 281, 445–446, 455, 457–462
308, 317–318, 326–328, 370–371, Χατζόπουλος, Κ., 111–112
393, 395–400, 406, 410–419, 425, Χουρμούζιος, Α., 256, 278, 335–337, 339,
427–429, 434–438, 440, 442, 444, 441
447, 454–456, 459, 461–462, 533–538 Χρηστομάνος, Κ., 113
Τόμπρος, Μ., 244–247

542 | BART SOETHAERT: Η ΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡ‹ΕΛΘ›ΟΝ

Adam, P., 293 Claudel, P., 229, 231–232
Alain-Fournier, H., 140, 147, 149, 152– Coindreau, M.–E., 285, 298, 304
153, 155–156, 158, 331, 415, 536 Collingwood, R. G., 66, 405
Andreyev, L., 90 Conrad, J., 15, 144, 146–147, 149–150,
Apollinaire, G., 243, 298 153–156, 411, 415–416, 423, 536
Arcos, R., 273 Copeau, J., 89, 131
Cossío, M. B., 195, 199, 202
Balzac, H. de, 36, 41, 50, 64, 109, 137, Cowley, M., 294
139, 144, 147, 160, 300, 372–374, 414 Croce, B., 57, 119, 127–128, 170, 282,
Barrès, M., 140, 293, 329–331, 340, 348, 399, 405, 422, 427
351, 356
Baty, G., 131 D’Heredia, J. M., 43
Bazalgette, L., 304 d’Ors, E., 241, 282, 305
Beethoven, L. van, 396 Dante, A., 184, 192, 215–218, 230, 282,
Beloch, K. J., 47 313
Benda, J., 231, 340–343, 345–348, 351– de la Cruz, J., 282
352, 355–356, 371, 409, 415, 439, 536 de Man, H., 58
Bennett, A., 423 Defoe, D., 150
Benoit, P., 155–156 Descartes, R., 56, 198
Berdyaev, N., 91–92, 94, 224, 231, 335, Dickens, C., 88, 108–109, 144, 150, 152,
342–348, 351, 355, 371, 413 157
Bergerac, C. de, 156 Diego, G., 216
Bergson, H., 115–116, 125, 139, 399, 405, Diehl, C., 426
407–408 Dilthey, W., 45, 56–57, 62, 402–405
Bertrand, L., 426 Dos Passos, J., 293–299, 301–305, 308
Biélinski, V., 119 Dostojevsky, F., 89–92, 94–96, 99, 102,
Biha, O., 296 108–109, 113, 116, 125, 135–137,
Bourdelle, A., 246 149–150, 152, 317, 328, 410, 413
Bourget, P., 149, 155–156, 316–317, Doumic, R., 292–293, 423
354–357, 371–375, 378, 380, 406, Dreyfus, A., 340
410–411, 415, 536 Droysen, G., 43
Branner, H. C., 296 Duhamel, G., 36, 64, 273, 332, 390, 414,
Brontë, E., 152 424–425, 538
Brummer, J., 243 Dumas, A., 32, 108, 147, 152, 154
Buchan, J., 422 Dupuy, M., 258
Dürer, A., 218, 269
Capote, T., 298 Durkheim, É., 198, 293, 304
Carlyle, T., 57, 138 Durtain, L., 273
Cervantes, M. de, 95, 184
Chadourne, L., 155–156 Edgeworth, M., 380
Chamberlain, H. S., 401 Eliot, G., 144, 157
Chateaubriand, F.–R. De, 367–371, 376, Eliot, T. S., 15, 31, 44, 53, 71
406 Erasmus, D., 341
Chekhov, A., 118 Espagne, M., 14
Chennevière, G., 273, 304

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ | 543
Fadeyev, A., 296 Herbst, J., 294
Farrell, J. T., 294 Herdal, H., 296
Farrère, C., 155 Herder, J. G., 192, 369
Faulkner, W., 285, 298 Hicks, G., 294–295
Febvre, L., 456 Hofmann, E. T. A., 140
Feuchtwanger, L., 422–423 Hugo, V., 38, 43, 50, 144, 285, 300
Fichte, J. G., 56, 213 Hulme, T. E., 15
Fielding, H., 150 Husserl, E., 82, 402
Fischer, L., 296, 403 Huxley, A., 88, 327
Fitzgerald, S., 327 Huysmans, J.–K., 140
Flaubert, G., 39, 113, 373
Focillon, H., 233–234, 242, 255 Ibsen, H., 113, 137, 157
Ford, F. M., 15, 149
Freud, S., 317 Jaloux, E., 35, 97, 116, 140, 154
Jean–Aubry, G., 153–154
Gadamer, H. G., 14, 19, 66–67, 79, 81– Jiménez, J. R., 195, 216, 218
82, 402, 534 Jordan, E., 297
Galsworthy, J., 64, 97, 300, 332, 348–349, Joyce, J., 88, 97, 145–146, 455
391, 413–415, 417, 424–425, 456, Jung, C., 172
536, 538
Garde, A., 149, 187–188, 297–298 Kandinsky, V., 243
Gauguin, P., 241–243 Kant, I., 55, 115, 341
Geertz, C., 74 Katayev, V., 296
Gide, A., 37, 77, 89–90, 94, 147, 149, Kierkegaard, S., 407
153–154, 156, 159, 274, 282, 317, Kipling, R., 144, 146, 149–150
328, 459 Kipphardt, H., 291
Gielstrup, J., 296 Kirk, H., 296–297, 301, 303, 308
Goethe, J. W. von, 59, 161–162, 179, 184, Kivi, A., 289–292, 415, 536
192, 204, 213, 230, 233, 251, 253–254, Kjellgren, J., 296
267, 284, 288–289, 341, 352, 429 Klee, P., 243
Gogol, N., 303 Klemperer, V., 128
Gorki, M., 90 Klitgaard, M., 296
Goya, F. de, 218, 241 Kristensen, E., 296
Goyen, W., 298 Kristensen, T., 297
Greenblatt, S., 14, 19, 66, 86, 183
Guizot, F., 379 Lalou, R., 88–89
Lamprecht, K., 401
Haasse, H., 106 Lanson, G., 405
Hamsun, K., 317 Larbaud, V., 149, 327, 331
Hansen, M. A., 296 Latini, B., 217
Hartog, F., 32 Lawrence, D. H., 15, 88
Hegel, G. W. F., 56–57, 119, 176, 213 Le Bon, G., 293, 297, 304
Heidegger, M., 402 Le Corbusier, 244
Heinesen, W., 296 Leconte De L’Isle, C., 43
Hemingway, E., 298, 327 Lehmann, R., 88

544 | BART SOETHAERT: Η ΣΤΡΟΦΗ ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡ‹ΕΛΘ›ΟΝ

Leibniz, G. W., 56 Niebuhr, B. G., 400
Lenin, V., 224 Nietzsche, F., 59, 62, 89–90, 173, 180,
Lenotre, C., 426 199, 220, 222, 224, 251–254, 271–
Lorca, F. G., 216 272, 275, 277, 279, 305, 328–330, 340,
Loti, P., 155 401–402, 407, 422, 429
Ludwig, E., 32, 426 Nodier, C., 140
Lukács, G., 64, 136, 401
O’Connor, F., 298
Mac Orlan, P., 155–156 Ortega, 204, 405
Macaulay, T. B., 367, 373, 378–387, 406, Ortega y Gasset, J., 405
432–433, 536
Machado, A., 216 Pascal, P., 286
Maeterlinck, M., 112 Péguy, C., 405
Maigron, L., 420–421 Picasso, P., 241–243
Maillol, A., 246–247 Poe, E. A., 140, 144
Malebranche, N., 341 Popper, K., 401
Mallarmé, S., 87–88, 115, 140 Pouchkine, A., 284
Mann, T., 289, 300, 332, 348, 390, 413 Pound, E., 15, 71
Mansield, K., 88 Proust, M., 64, 97, 139, 317, 328, 376,
Manzoni, A., 284–285 415, 455
Margueritte, P. & V., 293
Marivaux, P. de, 421 Quinet, E., 369
Martin du Gard, R., 64, 130, 153, 332,
390, 415, 423–425, 456, 536, 538 Rageot, G., 82, 130, 390, 423
Marx, K., 58, 400 Ramuz, C.–F., 289, 291–292, 304, 415,
Matisse, H., 242–243 536
Mauclair, C., 156 Ranke, L. von, 57, 60, 400, 404
Maupassant, G. de, 93–94, 115, 170, 413 Raphael, 241
Maurois, A., 32, 154, 288, 316, 426 Raynal, M., 244
Maurras, C., 340, 356, 459 Reinhardt, M., 131
Meinecke, F., 402 Remizof, A. M., 224
Mérimée, P., 284 Renan, E., 341, 356
Michelet, J., 50, 369, 405 Reymont, L., 289–292, 297, 304, 415, 536
Montaigne, M. de, 153, 159 Rickert, H., 55, 57, 402
Montesquieu, 309 Rider Haggard, H., 146
Morand, P., 156, 327 Rivière, J., 89–90, 149–154, 156–160,
Moréas J., 102 411, 415, 536
Morgan, C., 225 Rolland, R., 64, 300, 332, 390, 415, 424–
Morice, C., 140 426, 456, 536, 538
Morus, T., 156 Romains, J., 64, 180, 198, 242, 247, 272–
Musset, A. de, 317 277, 279, 293–294, 297–301, 303–
Mussolini, B., 335–336 305, 308–309, 331, 409, 413, 415, 417,
423–425, 455–456, 536, 538
Nerval, G. de, 140 Rousseau, H., 243–244
Neukrantz, K., 296 Royère, J., 149

ΕΥΡΕΤΗΡΙΟ | 545
 380, 382, 400, 410, 431, 433
Sartre, J.–P., 298 Tarde, G., 293
Savigny, F. K. von, 400 hibaudet, A., 31, 115, 125, 153, 155–
Schelling, F. W. J., 56 156, 159, 373, 415, 536
Scherig, H. C., 296 Tolstoï, L., 121, 139, 285–286, 424, 426
Schestov, L., 90 Troeltsch, E., 252, 401–402
Schiller, F., 213, 352, 396 Troyes, C. de, 147
Schneider, I., 294
Schwob, M., 150 Unamuno, M. de, 199, 201, 216, 282
Scott, W., 11, 32, 38–40, 64, 106, 108,
136, 144, 157, 285, 289, 327, 373–374, Valéry, P., 180, 185, 231, 239, 242, 247,
380–383, 397, 419–421, 424, 426, 251, 254, 257–265, 269–272, 276–
534–535 277, 279, 305, 309, 413, 415, 536
Séchan, L., 261 Van Gogh, V., 241
Shakespeare, W., 95, 112, 139, 183, 267, Värnlund, R., 296
284, 352 Verne, J., 147
Shaw, B., 328 Vico, G., 369
Sheppard, A. T., 422 Vigny, A. de, 285
Shestov, L., 224 Vildrac, C., 273
Sorel, A., 372 Vinci, L. da, 341
Sorel, G., 329, 335, 337, 340, 348 Vogüé, E.–M. de, 89, 94
Soupault, P., 331 Voltaire, 109
Spengler, O., 55, 58–59, 180, 224–227,
229–231, 233–234, 236, 238–240, Wassermann, J., 422
242, 247–248, 251, 255, 271–272, Weatherwax, C., 294
277, 279, 305, 342–344, 401, 429 Weber, M., 252, 401
Spinoza, B., 56 Wells, H. G., 149–150, 155, 172, 316
Steinbach, E. von, 254 West, R., 15, 344
Steinbeck, J., 298 Whitman, W., 292, 295, 297, 304–305
Stendhal, 50, 90, 333, 348, 372–373, Willumsen, J. F., 195
413–414 Wilson, C., 172
Stevenson, R. L., 144, 146–147, 149–150, Windelband, W., 402
154, 156, 423 Woolf, V., 88, 106, 145–146, 327, 419,
Stillmann, W., 283 421, 426, 455
Stoker, B., 146 Wordsworth, W., 260–261
Strachey, L., 426
Strindberg, A., 157 Yeats, W. B., 15
Styron, W., 298
Sue, E., 147 Zola, É., 64, 157, 300, 414
Zuloaga, I., 195
Tacitus, P. C., 369 Zweig, S., 31–32, 144, 220, 316, 426
Taine, H., 58, 357, 367, 372–374, 377–
HERMENEUMATA. STUDIEN ZUR NEOGRÄZISTIK
Herausgegeben von Miltos Pechlivanos

Band 1 Michail Leivadiotis, Οι μεταφράσεις του Ν. Λούντζη για τον Δ. Σολωμό.

Ποιητική και πολιτισμικές μεταφορές

Band 2 Joachim Winkler, Dimitris Ratopoulos und die »Schwarze Literatur«.

Zum erinnerungskulturellen Widerstands- und Bürgerkriegsdiskurs
der griechischen Nachkriegsliteratur

Band 3 Bart Soethaert, Η στροφή προς το παρ‹ελθ›όν.

Ορίζοντες του ιστορικού μυθιστορήματος (1935–1950) στην Ελλάδα