Arhetip “zle žene koja vrši abortuse” u američkoj književnosti XIX veka

Petparačka književnost i senzacionalistička štampa u XIX veku podržavale su negativne i neosnovane

stereotipe američkih žena – uskraćenih za pravo na medicinsko obrazovanje - koje su vršile abortuse.

Nakon što je Vrhovni sud SAD poništio presudu u slučaju “Rou protiv Vejda”, jedan aspekt debate koji
tretira abortuse ostao je isti: jezivi senzacionalizam.

Zastupnica iz Republikanske partije Mardžori Tejlor Grin pohvalila je sud zbog zabrane „masovnog
genocida“, iako aktivisti protiv abortusa ipak upozoravaju da organizacija “Planirano roditeljstvo”
(Palnned Parenthood) već organizuje „preduzeće za ilegalni abortus“.

Na jednoj strani su aluzije na mrtve bebe. S druge strane, mrtve majke, distopijske slike organa
kontrolisanih od strane države, kao i zastrašujući gubitak moći i kontrole.

U mojoj knjizi o književnosti koja se bavi abortusom, ovu retoriku pratim do XIX veka, kada su popularni
mediji lekarke opisivali kao zle, neobučene žene koje vrše abortuse i čine čedomorstva. Bio je to lak
način da izdavači romana i tabloidnih novina brzo zarade. Ipak, čini se da se diskurs koji povezuje abortus
sa ubistvom i zlom zaista nije mnogo promenio od tada.

„Ubice“ i „đavoli“

Ženama u SAD je bilo zabranjeno pohađanje medicinskih fakulteta i profesionalne medicinske prakse do
kraja XIX veka, uprkos činjenici da su se žene vekovima bavile porodičnom medicinom i ginekologijom
kao isceliteljke i babice. Mnoge žene su nastavile da rade bez formalne obuke u XIX veku dajući sebi
titulu „žene lekari“. Najozloglašenije među njima oglašavale su ovu proceduru i sredstva za abortus u
popularnim novinama.

Uglavnom zbog toga što su ove žene stavljale reklame u jeftine novine, žena lekar se povezivala sa
idejom lukave, pohlepne i neobučene doktorke za abortus. Kako arhivistkinja Marta R. Klivendžer
objašnjava, u XIX veku „izraz ’ženski lekar’ bio je pogrdni epitet koji se koristio za opisivanje neobučenih
žena koje vrše abortus.“ Istoričarka Regina Moranc-Sančez takođe napominje da je „daleko” najčešća
optužba protiv lekarki bila da su obavljale ilegalne abortuse radi zarade.

Zloglasne žene iz XIX veka bez zvanične obuke koje su vršile abortuse poput Madam Restel dospele su na
naslovnice časopisa na državnom nivou zbog neosnovanih optužbi za čedomorstvo, prodaju beba i
ubijanje žena.

Ovi naslovi su zatim postali izvor zapleta u popularnim romanima, dodatno povezujući sliku
aborcionistkinje sa melodramatično datom slikom „odvratne žene“.

Pošto je bila toliko izložena senzacionalizmu kroz popularnu štampu, Restel je postala figura na kojoj su
zasnovani izmišljeni prikazi žena koje vrše abortuse.

Na primer, u svom romanu iz 1854. Njujork: gornjih deset i donji milion (New York: Its Upper Ten and
Lower Million), popularni pisac romana iz XIX veka i društveni reformator Džordž Lipard je stvorio lik
žene koja vrši abortuse po imenu Madam Resimer, a koja pomaže u zaveri da se ubije jedna nevina žena.
Umnožili su se i drugi devetnaestovekovni ženski likovi koji vrše abortuse, različito okarakterisani kao
„ubice“, „veštice“, „đavoli“ i „oruđe najgroznijeg zločina poznatog u analima pakla“.

Abortus kao čedomorstvo

Možda je najpodmukla veza između ovih senzacionalističkih romana i novinskih tekstova bila ona koja se
pravila između abortusa i čedomorstva.

Na primer, roman Endrua Džeksona Dejvisa Priča o lekaru (Tale of a Physician) iz 1869. govori o zloj
lekarki aborcionistici po imenu Madame La Stel, i posvećuje „potpunu pažnju njenim akušerskim
slučajevima i čedomorstvima“.

U romanu anonimnog autora iz sredine XIX veka, ironično nazvanim Majka Higins (Mother Higgins) javlja
se neobučena žena koju su unajmili bogati muškarci sa trudnim ljubavnicama da izvrši hirurški abortus.
Ona takođe vrši čedomorstvo nakon što se deca rode i pomaže glavnom junaku da otima, siluje i ubija
odrasle žene.

Narativi poput ovih izložili su čitaoce ideji da će, ako reproduktivna delatnost ostane neregulisana,
pohlepni aborcionisti ići toliko daleko da čak bezosećajno ubijaju novorođenčad.

Danas se pohlepa i dalje pripisuje onima koji pružaju usluge abortusa kao što je organizacija “Planirano
roditeljstvo”. Primetićete aktivistkinje protiv abortusa poput Stefani Kari iz “Alijanse za porodičnu
politiku” kako netačno tvrde da “Planirano roditeljstvo” ima dugu istoriju zlonamernog „istrebljivanja“
crnih beba u Americi radi profita.

Srušena nevinost

Dok ove senzacionalne priče prikazuju aborcionistkinju kao garavu i ružnu, žene kojima nanose štetu
odražavaju anglo-američke ženske ideale iz XIX veka.

Trudnice su obično prevarom navedene na afere od strane muškaraca opsednutih seksom, koji su ih
onda primorali da odu na mesto poput jazbine majke Higins. Ponekad žena koja vrši abortus ubije ove
likove – što se upravo dešava u romanu koji je napisao jedan od najpopularnijih senzacionalističkih
pisaca XIX veka Ned Bantlajn.

Bantlajn je fikcionalizovao istinitu priču o Meri Rodžers, zapaženoj lepotici i „uglednoj“ devojci iz
Konektikata koja je pronađena mrtva u blizini reke Hadson 1841. Pričalo se da je bila žrtva pogrešno
izvršenog abortusa od strane neimenovane aborcionistkinje koju Bantlajn naziva „demonka.”

Američki užas

Književnost ima veoma dugu istoriju pretvaranja moćnih žena u čudovišta. Veštice, sirene, rospije i
maskirane žene prikazuju žensku moć kao natprirodno datu ili potajno upotrebljavanu.

Do trenutka kada je abortus postao ilegalan u svakoj državi krajem XIX veka, Sjedinjene Države su bile
sapete strahom da će žene, uključujući one koje nisu bele puti, dobiti moć i kontrolu kroz pristup
glasanju i poslovima.
Žene lekari su oličavale sve ova strahovanja.

I tako debate o zakonu o abortusu u Americi nikada nisu bile ograničene na sporove oko medicinskih
procedura ili pitanja prava federalnih i saveznih država. Umesto toga, više od dva veka, narativi o
abortusu su bili dovođeni u vezu sa američkom zabrinutošću u vezi sa rodom, klasom, rasom i religijom.

Bilo da se radi o crtežu Madame Restel na kome đavo jede bebu ili neosnovanim optužbama da je
“Planirano roditeljstvo” podstaklo seksualnu trgovinu mladim devojkama, mediji i aktivisti već dugo
povezuju abortus sa slikovitim užasima.

Čini se da je senzacionalizam ukorenjen u svakom razgovoru o abortusu, jer to pitanje može odražavati
najdublje strahove američke zemlje.