NOT 9

Edukasyon
sa Pagpapakatao
Unang Markahan, Linggo 3 at 4 -
Modyul 2
Lipunang Pulitikal, Prinsipyo ng Subsidiarity at
Prinsipyo ng Pagkakaisa

Mula sa Gabay Pangkurikulum ng EsP

Kagawaran ng Edukasyon ● Republika ng Pilipinas

Edukasyon sa Pagpapakatao - Baitang 9
Alternative Delivery Mode
Unang Markahan, Linggo 3 at 4 - Modyul 2: Lipunang Pulitikal,
Prinsipyong Subsidiarity at Prinsipyo ng
Pagkakaisa
Unang Edisyon, 2020
Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon ng
karapatang-sipi sa anomang akda ng Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung
ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan
ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.
Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito
upang makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga
tagapaglathala at mga may-akda ang karapatang-aring iyon.
Walang anomang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa
anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon-Dibisyon ng Iligan City

Schools Division Superintendent: Roy Angelo L. Gazo, PhD, CESO V

Mga Bumuo ng Modyul

Mga Manunulat: Ann May E. Araña at Jessa Ann M. Gaite
Mga Tagasuri: Airlene B. Lagas, MAPM at Judith V. Esmillaren, MEd

Editor: Maria Tita Y. Bontia, MARE, MEd

Mga Ilustrador/Potograpo: Maria Tita Y. Bontia, MARE, MEd at Ann May E. Araña

Mga Tagapamahala
Tagapangulo: Roy Angelo E. Gazo, PhD, CESO V
Schools Division Superintendent

Pangalawang Tagapangulo: Shambaeh A. Abantas-Usman, PhD

Assistant Schools Division Superintendent

Mga Miyembro: Henry B. Abueva, EPS, OIC-CID Chief

Amelita M. Laforteza, EdD, Division EsP Coordinator
Rustico Y. Jerusalem, PhD, EPS, LRMS Manager
Meriam S. Otarra, PDO II
Charlotte D. Quidlat, Librarian II

Inilimbag sa Pilipinas ng
Kagawaran ng Edukasyon - Dibisyon ng Iligan City
Office Address: General Aguinaldo St., Iligan City
Telefax: (063) 221-6069
E-mail Address: iligan.city@deped.gov.ph
 9
Edukasyon
sa Pagpapakatao
Unang Markahan, Linggo 3 at 4 -
Modyul 2
Lipunang Pulitikal, Prinsipyo ng
Subsidiarity at Prinsipyo ng Pagkakaisa

Ang aklat na ito ay magkatuwang na inihanda ng mga guro sa EsP

Junior High School sa Dibisyon ng Iligan. Hinihikayat namin ang mga guro
at ibang nasa larangan ng edukasyon na mag-email ng kanilang puna at
mungkahi sa iligan.city@deped.gov.ph.

Mahalaga sa amin ang inyong mga puna at mungkahi.

Kagawaran ng Edukasyon
Republika ng Pilipinas
This page is intentionally blank
 Talaan ng Nilalaman

Mga Pahina

Pangkalahatang Ideya …………………………..........………………….. i

Nilalaman ng Modyul …………………………..........………………….. i

Pangkalahatang Panuto …………………………..........………………….. ii

Mga Icon na Ginagamit sa Modyul…………………………..........………………… iii

Alamin …………………………..........…………………… 1

Subukin …………………………..........…………………… 2

Balikan …………………………..........…………………… 3

Tuklasin …………………………..........…………………… 4

Linangin …………………………..........…………………… 6

Suriin …………………………..........………………….... 7

Pagyamanin …………………………..........…………………… 11

Isaisip …………………………..........………………….. 12

Isagawa …………………………..........………………….. 12

Buod …………………………..........…………………… 13

Tayahin …………………………..........…………………… 14

Karagdagang Gawain …………………………..........…………………… 15

Susi sa Pagwawasto …………………………..........……………………. 16

Sanggunian …………………………..........……………………. 16
This page is intentionally blank
Pangkalahatang Ideya ng Edukasyon sa Pagpapakatao 9
Naipamamalas ng mag-aaral ang pag-unawa sa mga konsepto tungkol sa lipunan at
paggawa bilang paglilingkod tungo sa tamang pagpili ng kurso o hanapbuhay na magiging
makabuluhan at kapaki-pakinabang sa kaniya at sa lipunan.
Mula sa: Kagawaran ng Edukasyon, K to 12 Gabay Pangkurikulum ng Edukasyon sa Pagpapakatao, Baitang 1-10. (Pasig City:
Kagawaran ng Edukasyon, 2016), 123

Nilalaman ng Modyul
Ang modyul na ito ay nagsisimula sa pagpakikilala ng paksa at pagpauunawa sa
mga mag-aaral ng halaga ng pagkatuto mula rito. Sumunod nito ang pagtataya ng kaalaman
ng mag-aaral tungkol sa paksa batay sa anim (6) na antas ng Bloom’s Taxonomy ng
Layuning Kognitibo. Nakabatay sa nilalaman ng babasahin sa Suriin ang mga paksa ng
bahaging Subukin. Sinusundan ito ng pag-uugnay ng pagkatuto mula sa nagdaang modyul
at ng kasalukuyang modyul sa bahaging Balikan.
Narito ang apat (4) na pangunahing bahagi ng modyul: Ang bahaging Tuklasin ay
tumataya sa mga dating kaalaman ng mga mag-aaral tungkol sa paksa na nakabatay sa
kanilang karanasan upang matukoy ng guro ang kanilang mga maling kaalaman
(misconceptions). Tinutugunan ng bahaging ito ang unang Pinaka-Esensiyal na Kasanayang
Pampagkatuto (PKP1), na nakatuon sa pagsukat ng Kaalaman (Knowledge) sa Bloom’s
Taxonomy.
Ang bahaging Linangin ay tumutulong sa mga mag-aaral sa pagsagot sa
Mahalagang Tanong (MT) at paghinuha ng Batayang Konsepto (BK) gamit ang mga
kaalaman ng mag-aaral na hango sa karanasan. Tinutugunan ng bahaging ito ang
ikalawang Pinaka-Esensiyal na Kasanayang Pampagkatuto (PKP2), na nakatuon sa
pagsukat ng Pag-unawa (Comprehension), Pagsusuri (Analysis) at Ebalwasyon (Evaluation)
sa Bloom’s Taxonomy.
Ang bahaging Suriin ay binuo ng isang babasahin na naglalaman ng mga kaalaman
at malalim na paliwanag sa paksa batay sa mga disiplina ng EsP– ang Etika at Career
Guidance na nakaankla sa expert system of knowledge. Tinutugunan ng bahaging ito ang
ikatlong Pinaka-Esensiyal na Kasanayang Pampagkatuto (PKP3), na nakatuon sa pagsukat
ng Pag-unawa (Comprehension), at Pagbubuod (Synthesis) sa Bloom’s Taxonomy. Gabay
ito ng mga mag-aaral sa pagsagot sa dalawang gawain sa Pagyamanin at sa Tayahin.

Ang bahaging Isagawa ay pagtataya ng mga kaalaman, kasanayan, at pag-unawa

ng mga mag-aaral sa pamamagitan ng paglalapat ng mga pagkatuto sa mga sitwasiyon ng
buhay. Tinutugunan nito ang ikaapat na Pinaka-Esensiyal na Kasanayang Pampagkatuto
(PKP4), na nakatuon sa pagsukat ng Paglalapat (Application) at Paglikha (Creating) sa
Bloom’s Taxonomy.

Mula kay: Luisita B. Peralta, “Power Point Presentation,” May 6, 2019, 49-57

i
Pangkalahatang Panuto

Ang modyul na ito ay sadyang binuo upang maunawaan mong mabuti ang mga
aralin sa Edukasyon sa Pagpapakatao Baitang 9 kahit hindi ka makapasok sa paaralan dahil
sa pandemya. Upang maging lubos ang iyong pag-unawa sa mga nilalaman ng aralin,
sundin mo nang tapat ang sumusunod na tagubilin o paalala:

1. Pumunta sa isang takdang lugar ng inyong bahay, silid-aklatan, o anomang lugar na

tahimik, ligtas, at kaaya-aya para sa pag-aaral ng iyong mga aralin.

2. Gumamit lamang ng gadget (hal. cellphone, tablet, laptop, computer) kung kinakailangan
ito sa iyong pinag-aaralan. Kung hindi ito kailangan, iwasan munang gumamit o
pansamantalang itabi ito upang maituon ang iyong buong atensiyon sa pag-aaral.

3. Basahin ang modyul ayon sa pagkakasunud-sunod ng mga gawain.

4. Unawaing mabuti ang nilalaman ng bahaging Alamin bago tumuloy sa ibang bahagi ng
modyul.

5. Basahin at sundin ang mga panuto at ibang tagubilin o paalala ng modyul.

6. Sundin ang sinasabi ng iyong guro kung sa kuwaderno, Yellow paper o sa nakahandang
sagutang papel ipasusulat ang iyong mga sagot.

7. Pag-isipang mabuti ang mga sagot sa bawat gawain bago ito isulat.

8. Maging tapat sa iyong sarili sa lahat ng pagkakataon. Laging isaalang-alang ang iyong
puso at damdamin sa pagsagot sa mga gawain. Gamiting gabay ang layuning matuto,
mapaunlad ang sariling pagkatao, at makapagtapos ng pag-aaral sa lahat ng mga
gawain.

9. Kung kinakailangan, magtanong sa guro, magulang, kamag-aral, kaibigan, o sa mga

awtoridad sa pamayanan.

10. Maging matiyaga sa pag-aaral. Huwag mawalan ng pag-asa kahit nahihirapan.

Mula kay: Luisita B. Peralta, “MS Word,” September 26, 2017, 1-2
Mga Icon na Ginagamit sa Modyul

Ito ay ang bahaging naglalahad ng mga layunin na

Alamin
dapat makamit sa pag-aaral mo ng modyul na ito.

Ito ay pagtatasa sa antas ng iyong kaalaman sa

tatalakaying aralin. Sa pamamagitan nito
Subukin
masususuri kung ano na ang iyong alam tungkol
sa bagong tatalakaying aralin.

Ito ay ang pagtatatag ng ugnayan sa pamamagitan

ng pagtatalakay sa mga mahahalaga mong
Balikan
natutuhan sa nagdaang aralin na may koneksiyon
sa tatalakaying bagong aralin.

Ito ay paglalahad sa bagong aralin sa

Tuklasin
pamamagitan ng iba’t ibang gawain.

Ito ay ang pagtatalakay sa mga mahahalaga at

nararapat mong matutuhan na mga konsepto
Suriin
upang malinang ang pokus na kasanayang
pampagkatuto.

Ito ay ang mga gawain na magpapalawak sa iyong

Pagyamanin natutuhan at magbibigay ng pagkakataong
mahasa ang kasanayang nililinang.

Ito ay mga gawaing magpoproseso sa iyong

Isaisip
mahahalagang natutuhan sa aralin.

Ito ay ang mga gawain na gagawin mo upang

Isagawa mailapat ang iyong mahahalagang natutuhan sa
mga pangyayari o sitwasyon sa totoong buhay.

Ito ay gawain na naglalayong matasa o masukat

Tayahin ang antas ng pagkatuto sa pagkamit ng
natutuhang kompetensi.

Karagdagang Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong panibagong

gawain upang pagyamanin ang iyong kaalaman o
Gawain kasanayan sa natutuhang aralin.

Susi sa Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat ng

Pagwawasto mga gawain sa modyul.
This page is intentionally blank
 Modyul Lipunang Pulitikal, Prinsipyo ng
Subsidiarity at Prinsipyo ng
2 Pagkakaisa

Narinig mo na ba ang kasabihang, ―Ang tanging

kailangan upang magtagumpay ang kasamaan ay ang hindi
pagkilos ng mga mabubuting tao.‖ (All that is necessary for the
triumph of evil is that good men do nothing)? Kung minsan,
hindi naman sinasadya ng mga tao na wala silang gawin.
Maaaring hindi lamang nila alam kung ano ang papel nila at
kung paano sila makatutulong. Kung minsan, akala nila ay may
iba nang gagawa. Sa takot na makagulo pa, lumalayo na
lamang sila sa eksena.

Sa Modyul 1 ipinakita ang tunay na dahilan kung bakit may lipunan at

pangangailangan sa pakikipaglipunan. Sa loob ng lipunan ay may ugnayang umiiral sa
aspektong pampulitika. May mga gawaing kailangang bigyang-linaw upang hindi maging
hadlang sa pagkamit ng kabutihang panlahat.
Kung pagpapatakbo ng lipunan ang pag-uusapan, sino nga ba ang dapat manguna
rito? Ano ba ang inaasahan sa iyo bilang mabuting mamamayan? Ano ba ang inaasahan ng
taumbayan sa pamahalaan?
Sa modyul na ito ay inaasahang masasagot ang Mahalagang Tanong na: Paano
matutugunan o makakamit ng tao ang kaniyang pangangailangang pangkabuhayan,
pangkultural at pangkapayapaan? Bakit mahalaga ang pag-iral ng Prinsipyo ng
Subsidiarity at Prinsipyo ng Pagkakaisa?
Nakahanda ka na bang lalong maunawaan kung paano makakamit ng lipunan ang
kabutihang panlahat? Nakahanda ka na bang malaman kung ano ang bahaging iyong
nararapat na gampanan? Halika, simulan na natin.
Sa modyul na ito, inaasahang malilinang sa iyo ang sumusunod na kaalaman,
kakayahan, at pag-unawa:
A. Para sa kasalukuyang linggo ng iyong pag-aaral sa Unang Markahan (Ikatlong
linggo), ang una at ikalawang layunin ang iyong pag-aaralan:

2.1. Naipaliliwanag ang:

a. Dahilan kung bakit may lipunang pulitikal
b. Prinsipyo ng Subsidiarity
c. Prinsipyo ng Pagkakaisa

1
 2.2. Natataya ang pag-iral o kawalan sa pamilya, paaralan, baranggay, pamayanan, o
lipunan/bansa ng:
a. Prinsipyo ng Subsidiarity
b. Prinsipyo ng Pagkakaisa
B. Para sa susunod na linggo ng iyong pag-aaral sa Unang Markahan (Ikaapat na
linggo), ang ikatlo at ikaapat na layunin ang iyong pag-aaralan:

2.3. Napatutunayan na:

a. May mga pangangailangan ang tao na hindi niya makakamtan bilang indibidwal
na makakamit niya lamang sa pamahalaan o organisadong pangkat tulad ng
mga pangangailangang pangkabuhayan, pangkultural, at pangkapayapaan.
b. Kung umiiral ang Prinsipyo ng Subsidiarity, mapananatili ang pagkukusa,
kalayaan at pananagutan ng pamayanan o pangkat na nasa mababang antas at
maisasaalang-alang ang dignidad ng bawat kasapi ng pamayanan.
c. Kailangan ang pakikibahagi ng bawat tao sa mga pagsisikap na mapabuti ang uri
ng pamumuhay sa lipunan/bansa, lalo na sa pag-angat ng kahirapan, dahil
nakasalalay ang kaniyang pag-unlad sa pag-unlad ng lipunan (Prinsipyo ng
Pagkakaisa).
2.4. Nakapagtataya o nakapaghuhusga kung ang Prinsipyo ng Subsidiarity at
Pagkakaisa ay umiiral o nilalabag sa pamilya, paaralan, pamayanan (baranggay),
at lipunan/bansa.
Mula sa: Kagawaran ng Edukasyon, Edukasyon sa Pagpapakatao, Baitang 9. Modyul Para sa Mag-aaral. (Pasig City:
Kagawaran ng Edukasyon, 2015), 21

Subukin

Panuto: Basahing mabuti ang mga tanong. Piliin ang titik ng pinakaangkop na sagot.
1. Ano ang tawag sa pag-iingat sa ugnayang pamayanan at pagpapalawig ng tagumpay
ng lipunan?
A. Kapuso
B. Relasyon
C. Pakikisama
D. Kabutihang panlahat

2. Bakit inihahambing sa isang barkadahan ang lipunan?

A. Dahil hindi magkadugo ang mga kasapi sa lipunan
B. Dahil magkakaibigan ang lahat ng mga mamamayan sa lipunang ito
C. Dahil mahigpit na pinagbubuklod ng kultura ang mga mamamayan nito
D. Dahil may pagsaalang-alang ito sa kabutihan ng lahat ng miyembro nito

3. Bilang isang pinuno, ninananis mapangalagaan ni Mayor Ocampo ang kasaysayan ng

kanilang lungsod. Ano ang nararapat niyang gawin?
A. Siguraduhing walang impluwensiya galing sa ibang kultura
B. Siguraduhing masaya ang mga mamamayan sa bawat araw
C. Magkaroon ng mahigpit na programa sa pagsunod sa kultura ng lungsod
D. Magkaroon ng programang tumutugon sa pangangailangan ng mga mamamayan

2
4. ―Ang pagpapatakbo sa lipunan ay iasa sa mga pinuno.‖ Sang-ayon ka ba nito?
A. Oo, dahil ang pamumuno ay isang kaloob na tiwala.
B. Oo, dahil alam nila ang sistema tungo sa kabutihang panlahat.
C. Hindi, dahil marami ang may kakayahang mamuno sa lipunan.
D. Hindi, dahil may tungkulin ang mamamayan na makilahok sa gawaing panlipunan.

5. Bakit mahalaga ang pag-iral ng Prinsipyo ng Pagkakaisa?

A. Upang mabisang maisulong ang pag-unlad ng lipunan
B. Upang mabigyang lunas ang suliranin ng lipunan
C. Upang maisulong ang pagkakaisa ng bansa
D. Upang makatulong sa ibang tao

6. Ang sumusunod ay katangian ng isang pinuno, maliban sa:

A. May matayog na pangarap para sa mamamayan
B. May matalas na paningin upang makita ang potensyal ng pamayanan
C. May kakayahang himukin ang mga mamamayan tungo sa isang hangarin
D. May kasanayan na mapaniniwala ang mga kasapi sa pansariling ninanais

7. Paano naipakikita ang Prinsipyo ng Subsidiarity ng pamahalaan?

A. Pagsisingil ng buwis
B. Libreng medical check-up ng health centers sa mga buntis
C. Pagbibigay ng dugo sa programang Dugong Bayani ng Red Cross
D. Pagdaos ng feeding program ng DepEd at ng pribadong kompanya sa paaralan

8. Ano ang ibig sabihin ng, ―Ang pamamahala ay isang kaloob ng tiwala ng mga tao‖?
A. Inaasahan ng mga tao na ang pinuno ay mahusay sa pangangasiwa sa pamayanan.
B. Inaasahan ng mga tao na tugunan ng pinuno ang kanilang mga pangangailangan.
C. Inaasahan ng mga tao na magawa ng pinuno ang pampulitikal na tungkulin nito.
D. Inaasahan ng mga tao na pagsilbihan nila ang namumuno sa pamayanan.

9. Na-enganyo si Larry ng aralin sa EsP 9 Modyul 2 na tumulong sa mga nasunugan sa

Ubaldo Laya na pansamantalang sumilong sa gym doon. Ano ang gagawin niya?
A. Magnanais na makatulong sa mga nasunugan.
B. Sasali sa rally para sa karapatan ng mga evacuees.
C. Maging volunteer sa fund raising activity para sa mga nasunugan.
D. Matulog sa evacuation center bilang pakikiisa sa mga nasunugan.

10. Alin sa sumusunod ang hindi makatutulong sa pagpauunlad ng pamahalaan at lipunan?

A. Pag-iisip ng mga pinuno at mamamayan sa pansariling kaunlaran
B. Pakikilahok ng mga mamamayan sa pampamayanang gawain
C. Pagpupunyagi ng mga mamamayan sa paghahanapbuhay
D. Pakikiisa ng mga kabataan sa gawaing pampamayanan

Balikan

Sa Modyul 1, natutuhan mo ang mga elemento ng kabutihang panlahat, ang tunay

na kahulugan nito, mga katangian ng lipunan at ang kahalagahan ng pakikipaglipunan.
Malaki ang maitutulong ng kaalaman mo rito upang makamit mo ang pagkatutong
naghihintay sa iyo sa gagawin mong pag-aaral ngayon sa Modyul 2. Sa pagkamit nito,
mahalaga sa iyo bilang miyembro ng lipunan na matutuhan mula sa kasalukuyang modyul
ang mga kasanayan at pagpapahalagang kinakailangan sa pagtugon sa mga tungkulin mo

3
rito. Sa pamamagitan nito, makatutulong ka na matupad ang layunin ng lipunan na mapairal
at mapanatili ang kabutihang panlahat.
Sa modyul na ito ay inaasahang masasagot ang Mahalagang Tanong na: Paano
matutugunan o makakamit ng tao ang kaniyang pangangailangang pangkabuhayan,
pangkultural at pangkapayapaan? Bakit mahalaga ang pag-iral ng Prinsipyo ng
Subsidiarity at Prinsipyo ng Pagkakaisa?

Tuklasin

Gawain 1
Panuto:
1. Basahin at unawain ang mga nakatalang sitwasiyon sa pamilya, paaralan at lipunan na
nasa unang kolum.
2. Batay rito, isulat ang hinihingi sa ikalawang kolum ayon sa iyong mga nararanasan o
nakikita sa ganitong mga pagkakataon.
3. Sa ikatlong kolum, isulat ang nagiging resulta ng mga pangyayaring binanggit mo sa
ikalawang kolum.

Sitwasiyon Madalas na nangyayari Resulta

Halimbawa:
Sa kasagsagan ng
pandemyang COVID-19, si
Mario ay namigay ng packed
lunch sa mga nakatira sa tabi
ng lansangan na walang
koordinasyon sa baranggay.
Sabay-sabay lumapit sa Magulo ang pamimigay
kaniya ang maraming ng packed lunch at hindi
residente na gustong nasunod ang social
makakuha ng pagkain. distancing kaya maaari
silang magkahawaan ng
COVID-19.

1. Umalis ang mga magulang

ni Trecia ng ilang araw
kaya sila lamang ng mga
kapatid niya ang naiwan
sa bahay.
2. May seminar ang inyong
gurong tagapayo ng
tatlong araw kaya kayo
lamang ng mga kaklase
mo ang nasa silid-aralan
sa mga araw na ito sa
bakante ninyong oras.
3. Matagal dumating ang
tagabantay sa trapiko ng
pangunahing kalsada
patungo sa inyong
paaralan. Marami ng
sasakyang dumadaan at
mga taong
nagmamadaling tumawid.

4
Sagutin ang mga tanong.
1. Ano ang natuklasan mo sa iyong mga sagot sa tsart?
2. Sa palagay mo, ano naman ang maaaring mangyari kung walang tagapamahala sa isang
baranggay, lungsod, lipunan o sa isang bansa? Ano ang magiging resulta nito?
Ipaliwanag.
3. Bakit mahalagang maisaayos ang pagpapatakbo ng pamamahala sa tahanan, sa
baranggay, sa lipunan at sa bansa?
4. Paano maisaayos ang pamamahala ng isang tahanan, baranggay, lipunan at ng isang
bansa?

Gawain 2
Panuto:
1. Basahin ang mga sitwasiyon ng mga taong nangangailangan ng tulong sa unang kolum.
2. Isulat sa ikalawang kolum kung sino ang maaaring tumulong sa sitwasiyong nabanggit.
3. Uriin kung sino ang inaasahang pinanggagalingan ng tulong sa pamamagitan ng pag-
tsek nito sa ikatlo o ikaapat na kolum.
Uri ng panggagalingan ng tulong
Mga taong nangangailangan ng tulong Mga Pamahalaan Kapuwa
maaaring mamamayan at
tumulong may supporta ng
pamahalaan
Halimbawa: Mag-aaral na matagal nang Kapitbahay,
hindi nakakukuha ng modyul ang Kamag-
anak o 
magulang o guardian sa paaralan
Guro
1. Taong walang pambayad sa ospital
2. Mga drayber ng jeep na hindi
nakapamasada dahil sa Enhanced
Community Quarantine (ECQ)
3. Mga nasalanta ng bagyo at baha
4. Mga kabataang hindi makapag-aral
dahil sa kahirapan

Sagutin ang mga tanong.

a. Ano ang natuklasan mo sa iyong mga sagot?
b. Ano kaya ang mangyayari kung walang tulong na matatanggap ang mga
nangangailangan?
c. Kailangan ba na hindi lamang ang pamahalaan ang tutulong sa mga nangangailangan
kundi pati rin ang kapuwa mamamayan? Bakit?
d. Sa palagay mo, alin sa dalawang uri ng pinanggagalingan ng tulong ang tinatawag na
Prinsipyo ng Subsidiarity? Alin naman ang tinatawag na Prinsipyo ng Pagkakaisa?

e. Para sa iyo, ano ang ibig sabihin ng Prinsipyo ng Subsidiarity at ng Prinsipyo ng

Pagkakaisa?

5
Linangin
Gawain 3
Panuto:
1. Batay sa mga sagot mo sa Gawain 2 sa itaas, suriin kung napaiiral ba ng ating
lipunan ang Prinsipyo ng Subsidiarity at Prinsipyo ng Pagkakaisa.
2. Punan ang tsart sa ibaba. Gamitin mong pantulong ang ibinigay na halimbawa.

Uri ng tulong
Sitwasiyon Mga Prinsipyo ng Subsidiarity Prinsipyo ng Pagkakaisa
Institusyon
ng Lipunan
Pinaiiral Halim- Hindi Pinaiiral Halim- Hindi
bawa Pinaiiral bawa Pinaiiral

Halimbawa:

Mag-aaral na Ang
matagal nang aking
hindi nakakukuha Pamilya
√ tiyahin
ng modyul ang ang
magulang o kumu
guardian sa ha ng
paaralan mod-
yul
1. Taong walang
pambayad sa Pamayanan
ospital

2. Mga drayber ng
jeep na hindi
nakapamasada
dahil sa Baranggay
Enhanced
Community
Quarantine
(ECQ)

3. Mga nasalanta
ng bagyo at Bansa
baha
4. Mga kabataang
hindi makapag-
Paaralan
aral dahil sa
kahirapan

Sagutin ang mga tanong.

1. Batay sa iyong mga sagot, ano ang kabutihang maidudulot kung napaiiral ang mga
Prinsipyo ng Subsidiarity at ang Prinsipyo ng Pagkakaisa sa lipunan?
2. Ano naman ang epekto kung hindi napaiiral ang mga Prinsipyo ng Subsidiarity at
Prinsipyo ng Pagkakaisa sa lipunan?

6
3. Mahalaga ba ang pagsisikap na mapairal ang Prinsipyo ng Subsidiarity at Prinsipyo ng
Pagkakaisa sa ating lipunan? Bakit?
4. Bilang isang mag-aaral sa Baitang 9, paano ka makikilahok sa pagpairal ng dalawang
prinsipyong ito? Magbigay ng halimbawa.

Suriin

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang sanaysay. Pagkatapos, sagutin ang mga tanong
sa Pagyamanin.
Lipunang Pulitikal, Prinsipyo ng Subsidiarity at
Prinsipyo ng Pagkakaisa

Isa sa pinakamasayang bahagi ng buhay ay ang paghahanap ng mga matalik na

kaibigan sa Junior High School. Mahirap manimbang sa simula subalit kapag naging
kaibigan mo na, tuloy-tuloy na ang ligaya. Sila ang kasamang sumusubok ng maraming
karanasan, mga kabiruan at kaasaran. Sila ang kakuwentuhan sa maraming mga seryoso at
malalim na kaisipan. Sila ang kasamang pumalaot sa higit pang dakilang tunguhin sa buhay.
Natanong mo na ba kung paano nagsimula ang inyong barkada? Paano kayo naging
magkakaibigan? Bakit sila ang naging matatalik mong mga kaibigan?
Sa isang mahiwagang paraan, nagsasama-sama ang mga magkakatulad sa mga
interes, hilig, mga pangarap, pananampalataya o pilosopiya sa buhay. Maaaring
magkakatulad ng pananampalataya o ng pilosopiya sa buhay. Sino pa nga ba ang
magsasama-sama, halimbawa, sa panonood ng sine, kundi ang mga katulad na may gusto
kay Kathryn at Daniel?
Subalit may pagkakataon ding nagsasama ang hindi magkakilala. Dahil sa
nakababagot na paghihintay sa pag-usad ng pila sa sine, maya-maya’y nag-uusap na ang
magkatabi. Hindi sila magkakilala. Nagkataong magkasunod, parehong naiinip. Sa pila
natagpuan ang bagong kaibigan. Baka nga mamaya, maging kasintahan pa! Napalalalim ng
isang pinagdaanan ang pagsasama. Ang parehong karanasan ang naging dahilan ng
pagkakakilala at pag-uugnayan. Ganyan nabubuo ang barkada. Umuusad at lumalalim ang
pagkakaibigan sa paglipas ng panahon dahil sa mas marami pang pagkukuwentuhan at
sama-samang pagdanas.
Ang Pamayanan: Isang Malaking Barkada
Hawig sa barkadahan ang isang pamayanan. Pinagsama-sama sila, una na, ng
kanilang kinatatayuang lugar. Halimbawa, Baranggay Katapatan! Doon sila nakatira at doo’y
sama-sama silang bumubuo ng mga sistema kung paano haharapin ang mga hamon sa
buhay. May mga kuwento silang pinagdadaanan. May kuwento silang binubuo. Ang
valedictorian na anak ni Aling Norma, tagumpay ng buong kapitbahayan. Ang aksidente ni
Manuel sa motor ay lubhang ipinag-alala ng buong baranggay. Ang pagliligawan nina Eric at
Jenny, ikinakilig ng lahat. Ang problema sa patubig ang laman ng usapan sa barberya at
palengke.
Ito ang mga tradisyon, nakasanayan, mga pamamaraan ng pagpapasiya, at mga
hangarin na kanilang pinagbahaginan sa paglipas ng panahon. Ang kuwentong nililikha nila
at ang mga pagkilos upang ingatan at paunlarin ang kanilang pamayanan ay kilos ng

7
pagbuo ng kultura. Kultura ang tawag sa mga nabuong gawi ng pamayanan. Iniukit ang
mga ito sa mga awit, sining, at ritwal upang huwag makalimutan. Gabay ang mga tradisyong
ito sa mga hamon sa kinabukasan. Babalikan nila ang nakaraang nakaukit sa kanilang
kultura upang makita ang mga landas na mainam na tahakin sa kinabukasan.
Lipunang Pulitikal
Habang lumalaki ang mga pangkat, nagiging mas mahirap na pakinggan ang lahat at
panatilihin ang dating nakukuha lamang sa bigayan at pasensiyahan. Kung ang
magkakabarkada ay nagkakauunawaan na sa kindatan at ang magkakapit-bahay sa
pakiramdaman at delikadesa, sa isang lipunan, nangangailangan na ng isang mas malinaw
na sistema ng pagpapasiya at pagpapatakbo. Sa dami ng interes na kailangang pansinin at
pakinggan, sa dami ng nagkakaiba-ibang pananaw, sa laki ng lugar na nasasakop, mas
masalimuot na ang sitwasiyon. Hindi na lamang iisang kultura ang mayroon, marami pang
nagkakaiba-iba at nagbabanggaang kultura ang umiiral na pare-parehong nagnanasa ng
pagyabong. Ito ang kinakaharap ng lipunan: paano siya makagagawa at magiging
produktibo sa harap ng maraming mga kulturang ito? Paano magiging isa pa rin ang
direksiyon ng bayan sa dami ng mga tinig at direksiyong gustong tunguhan ng mga tao?
Hindi madali ang sagot sa mga tanong na ito. Isang pagsisikap na abutin at tuparin
ang makabubuti sa nakararami ang pagpapatakbo ng lipunan. Pampulitika ang tawag sa
paraan ng pagsasaayos ng lipunan upang masiguro na ang bawat isa ay malayang
magkaroon ng maayos na pamumuhay, makamit ang pansariling mithiin sabay ang
kabutihang panlahat. Ang pamahalaan ang nangunguna sa gawaing ito. Tungkulin ng
pamahalaan na isatitik sa batas ang mga pagpapahalaga at adhikain ng mga mamamayan.
Magtatatag ang pamahalaan ng mga estruktura na maninigurong nakakamit ng mga tao ang
kanilang batayang pangangailangan. Mag-iipon, mag-iingat, at magbabahagi ng yaman ang
pamahalaan sa pamamagitan ng pagbubuwis at pagbibigay-serbisyo. Sa ugnayang pang-
mundo, ang pamahalaan ang mukha ng estado sa internasyonal na larangan. Ang
pamahalaan ang magpapatupad ng batas upang matiyak ang soberanya at mapanatili ang
seguridad at kapayapaan sa loob ng bansa na kailangan sa pagiging produktibo ng lipunan.
Isang Kaloob ng Tiwala
Sa laki ng tungkulin at kapangyarihan ng pamahalaan, may tukso na tingnan ang
pamahalaan bilang nasa itaas ng mga tao. Palibhasa nasa kamay ng mga namumuno ang
kapangyarihan na bigyang-direksiyon ang kasaysayan at kinabukasan ng estado, itinuturing
kung minsan ng mga tao ang kanilang mga sarili bilang sakop lamang ng pamahalaan.
Totoo ito ngunit kailangang idiin at ulit-ulitin na ang pamamahala ay kaloob ng mga tao sa
kapuwa nila tao dahil sa nakikita nilang husay at galing ng mga ito sa pamumuno at
pangangasiwa.
Ang pamamahala ay usapin ng pagkakaloob ng tiwala. Hindi iba ang pagtitiwalang
ito sa ipinagkaloob natin sa ating mga kabarkada o kasamahan sa pamayanan minsan sa
ating buhay. Iyong mga pagkakataong biglang nagyaya ang kabarkadang si Tonio na maligo
sa ilog pagkatapos ng klase. Hindi siya namilit pero sumama ang buong barkada sa kaniya.
Nag-enjoy ang lahat, salamat at nakinig sa kaniyang pag-aaya! Si Aling Cora biglang
nagtawag na magtanim ng mga halaman sa paaralan. At dahil sa tindi ng kaniyang
pagkagusto sa gawaing iyon, mahusay niyang nahikayat ang iba na makilahok kahit sa
una'y ayaw talaga nila. Ngayon, nakikinabang ang mga bata sa paaralan sa lilim na dulot ng
mga punong tinanim ni Aling Cora at ng lahat ng nagtiwala sa kaniya.
Sa barkada at pamayanan, basta sumusunod ang mga kasapi sa mga tumatayong
lider kahit sa una'y ayaw naman talaga. Bakit? Mayroong nakikita sa kanilang pag-aalab ng

8
kalooban. May matatayog silang pangarap na nakikita nilang maaaring maabot sa
pakikipagtulungan sa iba. May talas sila ng paningin upang makita ang potensiyal ng grupo
o pamayanan. Malaya sila sa layuning komyunal. Mulat sila sa mga katutubong yaman ng
grupo at ang mga potensiyal sa pag-unlad nila nang sama-sama. May husay sila sa
pagsasalita upang ipahayag ang kanilang nakikita at may kakayahan silang pag-alabin din
ang damdamin ng kanilang mga kasama tungo sa isang hangarin. Hindi lahat ng tao ay
ganyan. At ang mga ganyan, ang mga Tonio at Aling Cora, ang natural na nagiging pinuno
ng lipunan.
Prinsipyo ng Subsidiarity at Prinsipyo ng Pagkakaisa
Isang pagpapabaya ang isipin na ang mga Tonio at Aling Cora na lamang ang dapat
magpatakbo ng lipunan, na iasa na lamang sa kanilang mga kamay ang kasalukuyan at
kinabukasan nating lahat dahil sa pagtitiwalang magaling sila. Ang lipunan ay hindi
pinapatakbo ng iilan. Kailangan pa ring makilahok ng taumbayan, gawin ang kayang gawin
ng bawat isa, at ibahagi ang bunga ng paggawa sa bayan. Maaaring mahusay na pinuno si
Tonio, ngunit kailangan niya ng katuwang upang maisagawa ang malalaki niyang proyekto.
Ang totoo, hindi naman talaga sa kaniya ang proyektong kaniyang pinasisimulan. Ang mga
ito ay proyekto ng kaniyang mga kasamahan na nagkataong siya lamang ang
nakapagpaliwanag at nanguna sa paggawa. Ang proyekto ng pinuno ay hindi proyektong
para sa kaniyang sarili. Ito ay proyekto para sa kaniyang pinamumunuan.
Kaya’t hindi mula sa ―itaas‖ patungo sa ―baba‖ ang prinsipyo ng mahusay na
pamamahala. Kailangan ang pakikipagtalaban ng nasa ―itaas‖ sa mga nasa ―ibaba.‖ Ang
gagawin ng pinuno ay ang gusto ng mga pinamumunuan at ang pinamumunuan naman ay
sumusunod din sa giya ng kanilang pinuno. Gabay sa ugnayang ito ang Prinsipyo ng
Subsidiarity at Pagkakaisa (Solidarity) na pangunahing kondisyon upang maging maayos
ang lipunan. Sa Prinsipyo ng Subsidiarity, tutulungan ng pamahalaan ang mga mamamayan
na magawa nila ang makapagpapaunlad sa kanila. Sisiguraduhin nito na walang hahadlang
sa kalayaan ng mga mamamayan mula sa mga pinuno sa pamamagitan ng pag-aambag sa
estado ng kanilang buwis, lakas at talino. Hindi panghihimasukan ng mga lider ng
pamahalaan kung paano mapauunlad ng mga mamamayan ang kanilang sarili.
Sa Prinsipyo ng Pagkakaisa, tungkulin ng mga mamamayan ang magtulungan at ng
pamahalaan ang magtayo ng mga akmang estruktura upang makapagtulungan ang mga
mamamayan. Mailalagay sa ganitong balangkas ang Prinsipyo ng Pagkakaisa: ―May
kailangan kang gawing hindi mo kayang gawing mag-isa, tungkulin ko ngayong tulungan ka
sa abot ng makakaya ko. Ako naman ay may kailangang gawin nang mag-isa, tungkulin mo
ngayon na tulungan ako sa abot ng makakaya mo‖. Tungkulin nating magtulungan tungo sa
pag-unlad ng ating lipunan.
Pananagutan ng Pinuno at Mamamayan
Ang lipunang pulitikal ay isang ugnayang nakaangkla sa pananagutan - ang
pananagutan ng pinuno na pangalagaan ang nabubuong kasaysayan ng pamayanan.
Iginagawad sa kanila ng buong pamayanan ang tiwala na pangunahan ang pangkat - ang
pangunguna sa pupuntahan, ang paglingap sa pangangailangan ng bawat kasapi, ang
pangangasiwa sa pagsasama ng grupo. Kasama nito ang pananagutan ng mga kasapi sa
lipunan na maging mabuting kasapi sa lipunan. Kung hindi tutuparin ng mga kasapi ang
kanilang papel, kung hindi sila makikisali sa pag-iisip at pagpapasiya, kung hindi sila
makikilahok sa mga pampamayanang gawain, kung hindi sila magpupunyagi sa kanilang
mga paghahanapbuhay, hindi uunlad ang pamahalaan at lipunan.

9
 Ang pag-unlad ng isang lipunan ay hindi gawa ng pinuno. Gawa ito ng pag-aambag
ng talino at lakas ng mga kasapi sa kabuuang pagsisikap ng lipunan.

Ang Pananagutan ng mga Pinuno

Marahil may magtatanong kung bakit pa siya makikilahok kung sa huli’t huli ay ang
mayorya naman ang masusunod. Sasabihin niya, "Hindi rin naman mahalagang magsalita
pa. Nag-iisa lang naman ako. Ang masusunod naman ay ang marami."

Kailangan pa ring magsalita kahit isang mumunting tinig lamang ang sa iyo. Hindi
mabubuo ang marami kung wala ang iilan. Sa kabila ng dunong ng pinuno at/o ng mayorya,
kung minsan, mula sa isang salungat na opinyon isinisilang ang pinakamahusay na
karunungan. Si Ninoy ay isang tinig lamang na nagpasimula ng pagsasalita ng marami pang
ibang sinisikil ng diktadurang Marcos. Si Martin Luther King ay isang tinig lamang ng mga
African-American na sumigaw ng pagkilala sa tao lagpas sa kulay ng balat. Si Malala
Yousafzai ay isang tinig ng musmos na naninindigan para sa karapatan ng kababaihan na
makapag-aral sa Pakistan sa kabila ng pagtatangka sa kaniyang buhay. Hindi mabubuo ang
walis-tingting kung wala ang isang tangkay.
Maaaring tututol pang muli ang nawalan na ng loob. Kaniyang sasabihin: "Matagal
na akong tumutulong sa pamahalaan. Tapat ako sa pagbabayad ng buwis. Naglilingkod ako
nang wagas sa bayan. Ang lahat ng paghihirap ko ay inuubos lamang ng mga kurap sa
pamahalaan." Lalong higit tuloy ngayon kailangang gumising at magbantay. Sa harap ng
garapal at talamak na kurapsiyon, kailangang maging mas maingat ang taumbayan sa
pagbibigay ng tiwala. Ang pagtitiwala ay ipinagkakaloob at maaari ring bawiin. Hindi utang
na loob ng taumbayan sa mga pinuno ng pamahalaan ang kanilang paglilingkod." Baliktad
ito: ang kapangyarihan ay ipinagkatiwala lamang sa mga namumuno. Ang bayan ay
ipinagkatiwala lamang sa mga namumuno. Ang namumuno ay hindi espesyal na nilalang na
hiwalay sa kasaysayan ng tao at ng bayan. Nangunguna lamang sila sa grupo, hindi nasa
itaas ng iba. Bahagi pa rin sila sa kuwento at kinabukasan ng bayan. Utang na loob nila sa
taumbayan na ipinaubaya sa kanila ang pangunguna sa mga hangarin ng bayan.
Lipunang Pulitikal - Proseso ng Paghahanap sa Kabutihang Panlahat
Sa unang talumpati ng Pangulong Benigno Aquino, Jr. pagkatapos niyang manumpa
bilang pangulo ng bansa, sinabi niyang ―Kayo (ang taumbayan) ang boss ko!‖ Taliwas ito sa
nakasanayang pangingibabaw ng mga pinuno sa lipunan. Hudyat ito ng pagbabago sa
pagtingin sa pamahalaan bilang nasa itaas at ang mamamayan ang nasa ibaba. Inilagay
ang mga mamamayan sa pedestal; ang pangulo ang maglilingkod sa kanila. Subalit, hindi
pa rin maaalis ang katotohanang may higit na kapangyarihan at lawak ng pananaw ang
pinuno na kailangang yukuan at pagkatiwalaan ng ordinaryong mamamayan. Kaya’t sino
talaga ang ―boss‖?
Kapuwa ―boss‖ ang pangulo at ang mamamayan. Tulad ng isang barkada, walang
sinuman ang nangunguna. Totoo, may mas bibo at may hindi aktibo, ngunit kapuwa silang
nag-uugnayan sa loob ng barkada. Sa Lipunang Pampulitikal ang ideya ay mabigyang
prayoridad at pagpapahalaga ang mga ugnayan sa loob nito. Hindi ang mga personalidad
ang mahalaga. Ang mahalaga ay ang kabutihang panlahat, ang pag-unlad ng bawat isa.
Ang modelo ay ang relasyon ng magkakabarkada. Walang "boss" sa barkada. Hindi ang
pinuno, hindi ang mas marami, hindi rin naman ang iilan. "Boss" ng bayan ang pinuno—
magtitiwala ang bayan sa pangunguna ng pinuno dahil may nakikitang higit at dakila ang
pinuno para sa kasaysayan at kabutihang panlahat. "Boss" naman ng pinuno ang
taumbayan—walang gagawin ang pinuno kundi ingatan, payabungin, at paunlarin ang mga

10
karapatan at kalayaan ng mga tao sa bayan. Ngunit nakasukob sila sa kaisa-isang
kabutihang panlahat na nakikita at natutupad sa kanilang pag-uusap at pagtutulungan. Ang
Lipunang Pulitikal ay ang proseso ng paghahanap sa kabutihang panlahat at pagsasaayos
ng sarili at ng pamayanan upang higit na matupad ang layuning ito. Ang tunay na ―boss‖ ay
ang kabutihang panlahat—ang pag-iingat sa ugnayang pamayanan at ang pagpapalawig
ng mga tagumpay ng lipunan.

Pagyamanin

Gawain 4a: Tayahin ang iyong pag-unawa mula sa babasahin sa itaas.

Panuto: Ano ang naunawaan mo sa iyong binasa? Upang masubok ang lalim ng iyong
naunawaan sagutin mo ang sumusunod na tanong:
1. Ano ang pamayanan?
2. Bakit may lipunang pulitikal?
3. Ano ang Prinsipyo ng Subsidiarity at Prinsipyo ng Pagkakaisa? Bakit mahalaga na pairalin
ang mga prinsipyong ito sa loob ng lipunan?
4. Bakit parehong pananagutan ng pinuno at mamamayan ang pagpapatakbo ng lipunan?
5. Bakit hindi dapat tumigil sa pakikilahok sa pagpapatakbo ng estado kahit na marumi at
magulo ang Lipunang Pulitikal?
6. Paano ginagamit ang salitang ―boss‖ upang ipaliwanag ang dinamismo ng pagpapatakbo
ng estado?

O, kamusta? Dito nagtatapos ang iyong mga gawain sa Ikatlong linggo. Para sa Ikaapat na
linggo, gawin ang mga gawain sa ibaba. Balikan ang babasahin sa Suriin bilang gabay mo
sa pagsasagawa ng mga gawain simula sa Gawain 4b ng Pagyamanin.
Gawain 4b: Pagninilay

Panuto: Sumulat ng isang pagninilay gabay ang pormat sa ibaba.

Ano-anong hakbang ang

Ano-ano ang konsepto at Ano ang aking pagkaunawa aking gagawin upang
kaalamang pumukaw sa at reyalisasyon sa bawat mailapat ang mga pang-
akin? konsepto at kaalamang ito? unawa at reyalisasyong ito
sa aking buhay?

Lipunang Pulitikal

Prinsipyo ng Subsidiarity

Prinsipyo ng Pagkakaisa

Mula sa: Kagawaran ng Edukasyon, Edukasyon sa Pagpapakatao, Baitang 9. Modyul Para sa Mag-aaral. (Pasig City:
Kagawaran ng Edukasyon, 2015), 27- 33

11
 Isaisip

Gawain 5: Paghinuha ng Batayang Konsepto

Panuto: Buuin ang Batayang Konsepto. Punan ang patlang ng mga salita mula sa kahon.
Gamiting gabay ang Mahalagang Tanong na: Paano matutugunan o makakamit
ng tao ang kaniyang pangangailangang pangkabuhayan, pangkultural at
pangkapayapaan? Bakit mahalaga ang pag-iral ng Prinsipyo ng Subsidiarity
at Prinsipyo ng Pagkakaisa?

Subsidiarity pakikibahagi umiiral pangangailangan pag-unlad

pangkabuhayan pamahalaan pangkultural pangkapayapaan lipunan

May mga _____________ ang tao na hindi niya makakamtan bilang indibidwal na
makakamit niya lamang sa _________ o organisadong pangkat tulad ng mga
pangangailangang ____________, _____________, at _____________.

Kung ________ ang Prinsipyo ng ____________, mapananatili ang pagkukusa,

kalayaan at pananagutan ng pamayanan o pangkat na nasa mababang antas at
maisasaalang-alang ang dignidad ng bawat kasapi ng pamayanan.

Kailangan ang _________ ng bawat tao sa mga pagsisikap na mapabuti ang uri ng
pamumuhay sa lipunan/bansa, lalo na sa pag-angat ng kahirapan, dahil nakasalalay ang
kaniyang __________ sa pag-unlad ng __________ (Prinsipyo ng Pagkakaisa).

Isagawa

Gawain 6: Pagganap
Panuto:
1. Gumawa ng pananaliksik kung umiral o nilabag ang Prinsipyo ng Subsidiarity at
Pagkakaisa sa pamilya, paaralan, pamayanan (baranggay), o sa lipunan/bansa sa
kasagsagan ng Enhanced Community Quarantine (ECQ) dahil sa COVID-19 pandemya.
2. Makinig sa radyo, manood sa telebisyon o mag-browse sa internet para rito.
3. Siguraduhing sinusunod ang safety protocols na ipinaiiral ng lokal na pamahalaan sa
gagawing pananaliksik.
4. Humingi ng gabay at tulong sa magulang o guardian sa pagkalap ng mga impormasyon
kung kinakailangan.
5. Pagkatapos, bumuo ng pagtataya o paghuhusga kung umiral o nilabag ang Prinsipyo ng
Subsidiarity at Pagkakaisa sa pamilya, paaralan, pamayanan (baranggay), o sa lipunan/
bansa sa kasagsagan ng Enhanced Community Quarantine (ECQ).
6. Samahan ito ng maikling pagninilay. Sundin ang pormat sa ibaba.

12
 Uri ng Tulong
Pangyayari Prinsipyo ng Subsidiarity Prinsipyo ng Pagkakaisa Maikling

Patunay na Patunay na Patunay na Patunay na Pagninilay

umiral nilabag umiral nilabag

Halimbawa: Halimbawa: Halimbawa: Halimbawa: Halimbawa: Halimbawa:

Lalong Nakatanggap Laman ng Nangalap ng Wala Bilang
naghirap ang sila ng balita ang mga donasyon kabataan
mga ayudang video sa ang GMA ngayon, ang
mamamayan pera mula sa isang asawa Kapuso pangunahing
dahil sa DSWD ng isang Foundation maitulong ko
ipinatupad na kagawad sa upang ay ang
ECQ baranggay makapagbigay pagsunod sa
ngayong may na hiningan ng tulong na mga safety
pandemya ng 500 pera at protocols
daang piso pagkain sa
para sa mga
kanilang nangangaila-
organisas- ngan
yon ang
isang tao na
nakataggap
ng ayuda

Ikaw naman:
1.
2.

Narito ang mga kraytirya ng pagtataya ng output sa Gawain 6:

1. Makatotohanan at konkreto ang pangyayaring binanggit kaugnay sa prinsipyo ng
Subsidiarity at Pagkakaisa
2. Mapanuri ang pagtataya at paghuhusga sa mga pangyayaring nabanggit
3. Malinaw ang pagninilay sa bawat nataya at nahusgahang pangyayari
4. Malinis at maayos ang nabuong output

Buod
May mga pangangailangan ang tao na hindi niya makakamtan bilang indibidwal na
makakamit niya lamang sa pamahalaan o organisadong pangkat tulad ng mga
pangangailangang pangkabuhayan, pangkultural, at pangkapayapaan.
Kung umiiral ang Prinsipyo ng Subsidiarity, mapananatili ang pagkukusa, kalayaan at
pananagutan ng pamayanan o pangkat na nasa mababang antas at maisasaalang-alang
ang dignidad ng bawat kasapi ng pamayanan.
Kailangan ang pakikibahagi ng bawat tao sa mga pagsisikap na mapabuti ang uri ng
pamumuhay sa lipunan/bansa, lalo na sa pag-angat ng kahirapan, dahil nakasalalay ang
kaniyang pag-unlad sa pag-unlad ng lipunan (Prinsipyo ng Pagkakaisa).

13
 Tayahin

Panuto: Basahing mabuti ang bawat tanong. Piliin ang titik ng pinakaangkop na sagot.

1. Ano ang ibig sabihin ng, ―Ang pamamahala ay isang kaloob ng tiwala ng mga tao‖?
A. Inaasahan ng mga tao na ang pinuno ay mahusay sa pangangasiwa sa pamayanan.
B. Inaasahan ng mga tao na tugunan ng pinuno ang kanilang mga pangangailangan.
C. Inaasahan ng mga tao na magawa ng pinuno ang pampulitikal na tungkulin nito.
D. Inaasahan ng mga tao na pagsilbihan nila ang namumuno sa pamayanan

2. Ano ang tawag sa pag-iingat sa ugnayang pamayanan at pagpapalawig ng tagumpay ng

lipunan?
A. Kapuso
B. Relasyon
C. Pakikisama
D. Kabutihang Panlahat

3. ―Ang pagpapatakbo sa lipunan ay iasa sa mga pinuno.‖ Sang-ayon ka ba nito?

A. Oo, dahil ang pamumuno ay isang kaloob na tiwala
B. Oo, dahil alam nila ang sistema tungo sa kabutihang panlahat.
C. Hindi, dahil marami ang may kakayahang mamuno sa lipunan.
D. Hindi, dahil may tungkulin ang mamamayan na makilahok sa gawaing panlipunan.

4. Bakit inihahambing sa isang barkadahan ang lipunan?

A. Dahil hindi magkadugo ang mga kasapi sa lipunan
B. Dahil magkakaibigan ang lahat ng mga mamamayan sa lipunang ito
C. Dahil mahigpit na pinagbubuklod ng kultura ang mga mamamayan nito
D. Dahil may pagsaalang-alang ito sa kabutihan ng lahat ng miyembro nito

5. Bilang isang pinuno, ninananis mapangalagaan ni Mayor Ocampo ang kasaysayan ng

kanilang lungsod. Ano ang nararapat niyang gawin?
A. Siguraduhing walang impluwensiya galing sa ibang kultura.
B. Siguraduhing masaya ang mga mamamayan sa bawat araw.
C. Magkaroon ng mahigpit na programa sa pagsunod sa kultura ng lungsod.
D. Magkaroon ng programang tumutugon sa pangangailangan ng mga mamamayan.

6. Bakit mahalaga ang pag-iral ng Prinsipyo ng Pagkakaisa?

A. Upang mabisang maisulong ang pag-unlad ng lipunan
B. Upang mabigyang lunas ang suliranin ng lipunan
C. Upang maisulong ang pagkakaisa ng bansa
D. Upang makatulong sa ibang tao

7. Ang sumusunod ay katangian ng isang pinuno, maliban sa:

A. May matayog na pangarap para sa mamamayan.
B. May matalas na paningin upang makita ang potensyal ng pamayanan.
C. May kakayahang himukin ang mga mamamayan tungo sa isang hangarin.
D. May kasanayan na mapaniniwala ang mga kasapi sa pansariling ninanais.

8. Paano naipakikita ang Prinsipyo ng Subsidiarity ng pamahalaan?

A. Pagsisingil ng buwis
B. Libreng medical check-up ng health centers sa mga buntis
C. Pagbibigay ng dugo sa programang Dugong Bayani ng Red Cross
D. Pagdaos ng feeding program ng DepEd at ng pribadong kompanya sa paaralan

14
9. Na-enganyo si Larry ng aralin sa EsP 9 Modyul 2 na tumulong sa mga nasunugan sa
Ubaldo Laya na pansamantalang sumilong sa gym doon. Ano ang gagawin niya?
A. Magnanais na makatulong sa mga nasunugan.
B. Sasali sa rally para sa karapatan ng mga evacuees.
C. Maging volunteer sa fund raising para sa mga nasunugan.
D. Matulog sa evacuation center bilang pakikiisa sa mga nasunugan.

10. Alin sa sumusunod ang hindi makatutulong sa pagpauunlad ng pamahalaan at lipunan?

A. Pag-iisip ng mga pinuno at mamamayan sa pansariling kaunlaran
B. Pakikilahok ng mga mamamayan sa pampamayanang gawain
C. Pagpupunyagi ng mga mamamayan sa paghahanapbuhay
D. Pakikiisa ng mga kabataan sa gawaing pampamayanan

Karagdagang Gawain

Gawain 7: Pagsasabuhay
Panuto: Bilang isang responsable at mapanagutang kasapi ng pamilya, paaralan,
pamayanan (baranggay), at lipunan/bansa, mahalagang masimulan mo na ang
personal na pakikibahagi sa pagpairal ng Prinsipyo ng Pagkakaisa.
1. Itala o i-encode sa isang short bond paper ang tatlong konkretong kilos na simulan mong
gawin bilang pakikiisa sa pamilya, paaralan, pamayanan (baranggay), at lipunan/bansa.
2. Isulat ang panahong ilalaan ng pagsasanay sa pagsasabuhay ng mga ito.
3. Lagyan ng desinyo ang margin ng bond paper gamit ang art materials.
4. Gamiting gabay ang pormat sa ibaba at ang halimbawa sa loob nito.

Pangalan: __________________________
Baitang at Seksyon: _________________
Panahong Ilalaan: _________________

Simula ngayon sisiguraduhin kong gawin ang sumusunod:

Halimbawa:
1. Sa Lipunan/Bansa: Sasanayin ko ang pagiging positibo at bukas sa mga
pagbabagong nagaganap ngayong may pandemya at ang pagiging maingat sa
aking mga kilos bilang pakikiisa sa mga pagsisikap ng bansa na wakasan ang
pandemyang ito.
2. Sa Pamilya: Susundin ko nang buong tapat ang mga alituntunin ng aking mga
magulang.
3. Sa Paaralan: Pag-aralan ko nang buong puso ang mga modyul ng mga asignatura
na kinukuha ng aking magulang sa paaralan.

Narito ang mga kraytirya ng pagtataya ng output sa Gawain 7:

1. Tiyak ang tatlong kilos ng personal na pagtugon sa Prinsipyo ng Pagkakaisa
2. Nakabatay sa mapanagutang paghuhusga ang mga nakatalang kilos
3. Makatotohanan ang mga sisimulang kilos kaugnay sa Prinsipyo ng Pagkakaisa
4. Malinaw ang mga nakatalang kilos ng personal na pagtugon sa Prinsipyo ng Pagkakaisa
5. Malinis, maayos at malikhain ang nabuong output

15
 Susi sa Pagwawasto
Subukin

Tayahin

Sanggunian
Kagawaran ng Edukasyon, Edukasyon sa Pagpapakatao, Baitang 9. Modyul para sa Mag-
aaral. Pasig City: Kagawaran ng Edukasyon, 2015.

Kagawaran ng Edukasyon, K to 12 Gabay Pangkurikulum ng Edukasyon sa Pagpapakatao,

Baitang 1-10. Pasig City: Kagawaran ng Edukasyon, 2016.
Peralta, Luisita B. ―Ang EsP Bilang Asignatura.‖ Powerpoint Presentation at the National
Training of Trainers on the K To 10 Critical Content in Edukasyon sa Pagpapakatao,
Guimaras Province, May 6, 2019.
Peralta, Luisita B. ―Modyul 1: Mga Angkop at Inaasahang Kakayahan at Kilos sa Panahon
ng Pagdadalaga/Pagbibinata‖. Module presented at the Alignment, Revision and
Finalization of the OHSP Modules with the K-12 Curriculum, Tagaytay City, September
26, 2017.

16
Para sa mga katanungan at puna, maaaring sumulat o tumawag:

DepEd Division of Iligan City

Office Address: General Aguinaldo St., Iligan City
Telefax: (063) 221-6069
E-mail Address: iligan.city@deped.gov.ph

17