Δείκτες ανίχνευσης των ειδικών

αναγνωστικών δυσκολιών σε
αλβανόφωνους μαθητές
Σουζάνα Παντελιάδου, Τμήμα Φιλοσοφίας και Παιδαγωγικής, ΑΠΘ
Φαίη Αντωνίου, Τμήμα Φιλοσοφίας, Παιδαγωγικής & Ψυχολογίας,
ΕΚΠΑ
Άγγελος Σανδραβέλης, Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών, Πανεπιστήμιο
Δυτικής Μακεδονίας
Αναστασία Αλευριάδου, Παιδαγωγικό Τμήμα Νηπιαγωγών,
Πανεπιστήμιο Δυτικής Μακεδονίας
Διγλωσσία

 Με κριτήριο την προέλευση

 Με κριτήριο την ικανότητα
 Με κριτήριο τη λειτουργικότητα
 Με κριτήριο την ταύτιση
Αλλοδαποί Μαθητές στο Ελληνικό
Σχολείο
 2008-2009 (ΕΛ.ΣΤΑΤ.) Aλλοδαποί μαθητές
Πρωτοβάθμια εκπαίδευση:
68.718 σε σύνολο 635.804
 46% των μαθητών έχουν γεννηθεί στην Ελλάδα
 40% στην Αλβανία
Δευτεροβάθμια εκπαίδευση:
51.793 σε σύνολο 687.484
 66% από τους αλλοδαπούς μαθητές έχουν γεννηθεί στην
Ελλάδα
 11% στην Αλβανία
Διγλωσσία και Σχολική Αποτυχία
Ελλιπής ανάπτυξη της ικανότητας ενός δίγλωσσου ατόμου στη
γλώσσας της πλειονότητας
Εκμάθηση της γλώσσας της πλειονότητας, χωρίς να λαμβάνεται
υπόψη η μητρική γλώσσα ενός δίγλωσσου
Διαφορές ανάμεσα στο οικογενειακό και το σχολικό περιβάλλον,
σε γλωσσικό-πολιτισμικό-αξιακό επίπεδο
Κοινωνικοοικονομικοί παράγοντες που σχετίζονται με τη
μειονοτική γλωσσική ομάδα
Ύπαρξη Ειδικών Μαθησιακών Δυσκολιών
Αντιπροσώπευση δίγλωσσων μαθητών
στην ειδική αγωγή
Οι εκπαιδευτικοί της τάξης είναι αξιόπιστες πηγές πληροφοριών και
παραπομπής των μαθητών για τις Μαθησιακές Δυσκολίες (Podell &
Soodak, 1993. Proctor & Prevatt, 2003),
Στην περίπτωση των δίγλωσσων μαθητών
 διστακτικοί και λιγότερο αξιόπιστοι (Limbos & Geva, 1999)
 αποδίδουν την ακαδημαϊκή αποτυχία στην ελλειμματική γλωσσική
επάρκεια και στις ακόμη αναπτυσσόμενες γνωστικές – γλωσσικές
δεξιότητες και όχι στη δυσλεξία (Miller - Guron & Lundberg, 2003).
 Αναντίστοιχη αντιπροσώπευση της ομάδας των αλλοδαπών μαθητών
στην ειδική αγωγή και ειδικότερα στην κατηγορία των Μαθησιακών
Δυσκολιών.
Αντιπροσώπευση Δίγλωσσων Μαθητών στις
Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες στην Ελλάδα

 Με βάση τις απόψεις των εκπαιδευτικών, έχουμε μια εικόνα

υπεραντιπροσώπευσης

 Με βάση πιλοτικά στοιχεία από διαγνωστικές υπηρεσίες,

διαπιστώνεται μια υποαντιπροσώπευση
Χαρακτηριστικά Δίγλωσσων Μαθητών με
Δυσλεξία

 Χαμηλή επίδοση σε δραστηριότητες φωνολογικής επεξεργασίας

 Χαμηλή επίδοση στη βραχύχρονη γλωσσική μνήμη
 Μειωμένη επίδοση σε οπτικο-κινητικές δραστηριότητες
 Περιορισμοί σε επιτελικές λειτουργίες
Στόχος
1. Η ανάδειξη της σημασίας των
 φωνολογικών,
 μνημονικών,
 αντιληπτικών και
 επιτελικών παραγόντων
στην επίδοση στην αποκωδικοποίηση, ευχέρεια και
αναγνωστική κατανόηση μαθητών με Μαθησιακές Δυσκολίες
(ΜΔ) που είχαν την Αλβανική ως μητρική γλώσσα
2. Η δυνατότητα ανίχνευσης της δυσλεξίας βάσει των παραπάνω
παραγόντων συνολικά και ανά τάξη
Συμμετέχοντες
Τάξη Αγόρια Κορίτσια Σύνολο Ηλικία σε Διάστημα Διάστημα
μήνες παραμονής φοίτησης στο
στην Ελλάδα ελληνικό
σχολείο
Β' Δημοτικού 2 1 3 94,33 7 1,75
Γ' Δημοτικού 6 5 11 120,45 7,86 3
Δ' Δημοτικού 3 2 5 124,8 7,6 3,6
Ε' Δημοτικού 9 5 14 129,43 9,14 4,86
ΣΤ' 5 2 7 144,57 8,93 5,29
Δημοτικού
Α' Γυμνασίου 7 3 10 164,2 9,75 6,63
Β' Γυμνασίου 7 3 10 163,5 10,29 7
39 21 60 138,88 8,91 4,84

Και 36 τυπικοί μαθητές για τις αναλύσεις ROC

Κριτήρια επιλογής συμμετεχόντων

Αξιοποιήθηκαν οι μαθητές της Πράξης «Εκπαίδευση Αλλοδαπών και

Παλιννοστούντων Μαθητών» της Δράσης 2 «Ενίσχυση της Ελληνομάθειας»
του Α.Π.Θ.
 Επιλογή 60 αλβανόφωνων μαθητών με Ειδικές Μαθησιακές Δυσκολίες
Εξαιρέθηκαν όσοι:
• είχαν χαμηλό σκορ Raven
• ενώ είχαν αρχικό χαμηλό σκορ στην ελληνομάθεια και ιδιαίτερα στην κατανόηση
του προφορικού λόγου, είχαν υψηλή τελική επίδοση στην ελληνομάθεια
• όσοι είχαν αναγνωστική επίδοση πάνω από το 20ο εκατοστημόριο
Εργαλεία

Δοκιμασία αξιολόγησης της φωνολογικής επίγνωσης (α=.924)

Επανάληψη ψευδολέξεων (α=.726)
 Children’s Color Trails Test 1 and 2 (CCTT 1 & 2)
 Rey-Osterrieth Complex Figure Test (RCFT)
Τεστ Ανάγνωσης Τεστ-Α (α>.900/δοκιμασία)
Δοκιμασία αξιολόγησης της φωνολογικής
επίγνωσης

2. Σύνθεση λέξεων από τα δομικά τους στοιχεία

3. Κατάτμηση λέξεων από τα δομικά τους στοιχεία
4. Απαλοιφή τμήματος της λέξης
Επανάληψη ψευδολέξεων
Children’s Color Trails Test 1 and 2
Children’s Color Trails Test 1 and 2
Rey-Osterrieth Complex Figure Test (RCFT)
Τεστ Ανάγνωσης
 Αποκωδικοποίηση (ανάγνωση λέξεων, ανάγνωση
ψευδολέξεων και ανάγνωση λέξεων και
ψευδολέξεων)
 Ευχέρεια (ανάγνωση ενός πραγματολογικού
κειμένου εντός 1 λεπτού)
 Αναγνωστική Κατανόηση (ανάγνωση 2
αφηγηματικών και 1 πραγματολογικού κειμένου
και απάντηση 7 ερωτήσεων ανά κείμενο που
αξιολογούν όλα τα είδη της κατανόησης)
 Αποκωδικοποίηση
B SE t p R2
.04 .354
Φωνολογική .369 .279 1.324 ns
επίγνωση
(συλλαβή)
Φωνολογική .340 .169 2.010 .05
επίγνωση
(φώνημα)
Επανάληψη -.018 .159 -.112 ns
Ψευδολέξεων
Επιτελικές -.015 .111 -.133 ns
διεργασίες
Οπτική -.214 .112 -1.919 ns
αντίληψη
Μνήμη .293 .150 1.957 ns
 AUC SE p
Φωνολογική .729 .053 .001
επίγνωση
(συλλαβή)
Φωνολογική .782 .050 .001
επίγνωση
(φώνημα)
Επανάληψη .731 .055 .001
Ψευδολέξεων
Επιτελικές .567 .061 Ns
διεργασίες
Οπτική αντίληψη .556 .064 Ns
Μνήμη .553 .060 Ns
Ανάλυση ROC
Φωνολογική Φωνολογική Επανάληψη Επιτελικές Οπτική Μνήμη
επίγνωση επίγνωση Ψευδολέξεων διεργασίες αντίληψη
(συλλαβή) (φώνημα)

Β' Δημοτικού

Γ' Δημοτικού 86,4** 94,5**

Δ' Δημοτικού

Ε' Δημοτικού 86,6** 80,4*

ΣΤ' Δημοτικού 85,7** 84,3** 80*

Α' Γυμνασίου 98,9***

Β' Γυμνασίου
 Συμπεράσματα
 Η ανίχνευση της δυσλεξίας σε δίγλωσσους μαθητές είναι εφικτή στη
γλώσσα της διδασκαλίας
 Η ανίχνευση της δυσλεξίας σε δίγλωσσους μαθητές είναι εφικτή με βάση
τη φωνολογική επίγνωση και τη βραχύχρονη γλωσσική μνήμη
Για τις περισσότερες τάξεις αναδεικνύεται η σημασία της αξιολόγησης της
φωνολογικής επίγνωσης για τη διάγνωση της δυσλεξίας
Παιδαγωγικές συνέπειες
 Διάγνωση:
• Οι διαγνωστικές δομές στην προσπάθεια διαφορικής διάγνωσης της
δυσλεξίας σε αλλοδαπούς μαθητές πρέπει να συνεκτιμούν το επίπεδο
της φωνολογικής επίγνωσης και της βραχύχρονης γλωσσικής μνήμης
στη γλώσσα διδασκαλίας

 Ανίχνευση:
• Οι εκπαιδευτικοί μπορούν να αξιοποιούν δραστηριότητες φωνολογικής
επίγνωσης για την έγκαιρη ανίχνευση της δυσλεξίας
Παιδαγωγικές συνέπειες
 Διδασκαλία:
• Η έγκαιρη και έγκυρη ανίχνευση της δυσλεξίας σε δίγλωσσους μαθητές
οδηγεί σε κατάλληλη διδασκαλία
• Η διδασκαλία δίγλωσσων μαθητών με δυσλεξία θα πρέπει να
εμπλουτισθεί με δραστηριότητες καλλιέργειας της φωνολογικής
επίγνωσης και της βραχύχρονης γλωσσικής μνήμης

 Επιμόρφωση:
• Ανάγκη για επιμόρφωση των εκπαιδευτικών που διδάσκουν αλλοδαπούς
μαθητές
Σας ευχαριστoύμε για
την προσοχή σας
spadeli@edlit.auth.gr
fayeantoniou@ppp.uoa.gr