Универзитет “Св.

Кирил и Методиј”
Машински факултет - Скопје

3М21ОМ01

ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА
10. ВОВЕД ВО ЈАКОСТ НА МАТЕРИЈАЛИТЕ

наставник: Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

10.1. ПОИМ ЗА ЈАКОСТ И ЗАДАЧИ НА

ЈАКОСТА НА МАТЕРИЈАЛИТЕ ?

• наука која го проучува однесувањето на

цврстите (деформабилни) тела во под дејство на
надворешните оптоварувања

• дава одговор за димензиите, обликот и

материјалот на елементите за постигнување на
соодветна јакост, крутост и стабилност

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

1
 ЗАДАЧИ НА ЈАКОСТА НА МАТЕРИЈАЛИТЕ

• Димензионирање

• Определување на најголем дозволен товар

• Проверка на јакост, крутост и стабилност

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

10.2. ПРЕТПОСТАВКИ ПРИ

ПРИМЕНА НА ЈАКОСТА
1. Непрекинатост и хомогеност на материјалот
(сите точки имаат исти механичко-физички карактерис.)
2. Изотропност на материјалот
(исти механичко-физички карактер. во сите правци)
3. Идеална еластичност
(враќање во првобитната форма)
4. Мали деформации
5. Принцип на суперпозиција
(собирање на дејството на оптоварувањето)
6. Рамни пресеци – Бернулиева хипотеза
(рамност и нормалност на напр. прес. пред и после оптов.)
МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА
ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

2
10.3. ПОИМ ЗА НАПРЕГАЊЕ И ОСНОВНИ
ВИДОВИ НА НАПРЕГАЊА
Fi
Fn

II

F2
F1

дејство на надвор. оптовар.  напрегнато тело

замислен пресек  внатрешни сили

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

ОСНОВНИ НАПРЕГАЊА

1. Аксијално 2. Смолкнување
3. Торзија

4. Свиткување 5. Извивање

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

3
 Универзитет “Св. Кирил и Методиј”
Машински факултет - Скопје

3М21ОМ01

ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА
11. АКСИЈАЛНИ НАПРЕГАЊА

наставник: Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

11.1. ПОИМ ЗА АКСИЈАЛНО НАПРЕГАЊЕ

на линиски носач (стап) делува само аксијална сила

истегнување

притисок

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

4
ПРИМЕРИ ЗА АКСИЈАЛНО НАПРЕГНАТИ ЕЛЕМЕНТИ

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

НАВЕДЕТЕ ДРУГИ ПРИМЕРИ ЗА

АКСИЈАЛНО НАПРЕГНАТИ ЕЛЕМЕНТИ

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

5
11.2. НАПОНИ КАЈ АКСИЈАЛНО НАПРЕГАЊЕ
ВО НОРМАЛНИ ПРЕСЕЦИ

F
 
A

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ
Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

F
 
A

 - нормален напон кај аксијално напрегање (N/mm2)

F – големина на аксијалната сила во (N)
A – површина на напречниот пресек во (mm2)

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

6
11.3. ДЕФОРМАЦИИ КАЈ АКСИЈАЛНО
НАПРЕГНАТИ ЕЛЕМЕНТИ

а) недеформиран б) деформиран
елемент елемент

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

а) истегнување б) збивање
A A 1<A

Fz
z

l l
l1

F l
l 
EA
Δl – апсолутна линиска деформација во (mm)
F – големина на аксијалната сила во (N)
l – должина на елементот во (mm)
A – површина на напречниот пресек во (mm2)
Е – Јунгов модул на еластичност во (N/mm2)
МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА
ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

7
 F l
l  Апсолутна линиска
деформација
EA

 Релативна
 z  деформација


 = E · z Хуков закон

p = - · z Напречна дилатација
(контракција)

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

11.4. ЗАВИСНОСТ НАПРЕГАЊА - ДЕФОРМАЦИИ

F – Δl дијаграм

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

8
 σ – ε дијаграм

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ
Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

11.5. ЈАКОСНИ ПРЕСМЕТКИ ПРИ

АКСИЈАЛНО НАПРЕГАЊЕ

Пресметки на напоните
(контрола на цврстината)
F M
  d  d
A ks
Пресметки на деформациите
(контрола на крутоста)

F  L0
L   Ldoz
EA

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

9
 F
  d
A
1. Димензионирање
(определување на големината на напр. пресек)
F
A
d
2. Носивост
(определување на максималното оптоварување)

Fmax  d  A
3. Проверка на напоните
F   d задоволува
 
A   d незадоволува

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

МАШИНСКИ ТЕХНИЧКА МЕХАНИКА

ФАКУЛТЕТ
СКОПЈЕ Вонр. проф. д-р Виктор Гаврилоски

10