МАШИНСКИ

МАТЕРИЈАЛИ 2
Предавања: Проф. Др. Зоран Богатиновски
Вон. Проф. Др. Филип Здравески
Вежби: Асс. М-р. Александра Крстевска
Асс. М-р. Мартин Петрески

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година
Консултации:
- Емаил: aleksandra.krstevska@mf.edu.mk
- Емаил: martin.petreski@mf.edu.mk
- Преку порака на платформата Teams
- По барање: организирање на состанок на платформата Teams

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година
 III недела

Модул на еластичност

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година
 Дијаграм напон – единечно издолжување
Појави при еднократно оптоварување на затегнување:
• Точка P – еластично издолжување, Хуков закон (dF/dL=const.)
граница на пропорционалност (𝑹𝒑 = 𝑭𝒑 /𝑺𝟎 )
• Точка Е – граница на еластичност
• Напон при кој за мала промена на силата се јавуваат значителни
издолжувања се нарекува – граница на развлекување
• Точка ReH – горна граница на развелкување
• Точка ReL – долна граница на развелкување
• Точка М – Затегнувачка јакост (𝑹𝒎 = 𝑭𝒎 /𝑺𝟎 )

Издолжување:
• Моментално издолжување ΔL=L-Lo
• Трајно издолжување ΔLu=Lu-Lo
𝐿−𝐿
• Процентно издолжување = 𝐿 𝑜 х100[%]
𝑜

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година
 Модул на еластичност
При испитување на затегнување металите се деформираат еластично во почетна фаза, и
максималната еластична деформација е најчесто помала од 0.5%.
Модулот на еластичност Е (MPa) е однос на нормалниот напон и единечното издолжување во
подрачјето на еластичност.
𝜎 𝐹/𝑆0 𝐹𝐿0
Е= = =
𝜀 ∆𝐿/𝐿𝑜 𝑆𝑜 ∆𝐿

Каде што:
‒ F – сила на издолжување
‒ 𝐿0 − почетна мерна должина
‒ 𝑆0 − почетна мерна должина
‒ L−издолжување

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година
 Модул на еластичност
Модулот на еластичност е главен показател на “крутоста”, што претставува отпорност на еластично
деформирање.
За поголем модул на еластичност, потребна е поголема сила за да настане деформација, при ист
напречен пресек. Во табела 5.1 се наведени еластични модули за некои метали.

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година
 Модул на еластичност
Кај металите чија крива на издолжување има праволиниски дел, модулот на еластичност е еднаков на
tgα, односно Е=const до точка P (сл. 5.19а). Овие метали имаат линеарна еластичност (сл.5.20а).
Кај легури чија крива на издолжување во почетокот нема праволиниски дел (сл. 5.19б), модулот на
еластичност се менува од точка до точка, и може да се изрази со tg на аголот што го заклопува
тангентата повлечена на кривата на издолжување со апцисата – нелинеарна еластичност (сл.5.20б).

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година
 Фактори кои влијаат на механичките особини
Особините на јакост и деформирање кои се одредуваат при испитување на затегнување зависат низа
фактори:
- Температура (при зголемена температура, Rm, Re, Rp и E се намалуваат, додека пластичноста се зголемува, сл.1, 2 и 3)
- Брзина на деформирање (поголеми брзини на оптоварување, поголеми вредности на границата на развлекување)
- Облик на епруветата (кружните даваат најрамномерен распоред со најмала контракција на напоните, сл.4)
- Обликот на преминот на епруветата и нејзината дебелина (сл.5)
- Големината на металните зрна (ситнозрнести материјали поголема затегнувачка јакост, поголема хомогеност)

Сл.1
Сл.2
Сл.3
Институт за заварување и заварени конструкции
Март 2022 година
 Фактори кои влијаат на механичките особини
Претходните појави се набљудувани при едностепено оптоварување.
При повторено статичко оптоварување на епруветата, ако границата на развлекување е помината и
новото оптоварување се врши веднаш по растоварувањето, ќе се јави ефект на деформациско
зајакнување, познат како Баушингеров ефект (сл.6).

Сл.4 Сл.5 Сл.6

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година
 Уред за мерење на деформации
За одредување на јакостни особини на затегнување потребни се прецизни мерни уреди за мерење на
мали деформации – тензометри.
Според принципот на работа има три основни вида на тензометри:
- Електрични (мерната големина-деформација, ја праќаат како електричен сигнал во мерниот инструмент)
- Механички (работат на принцип на лостови, поместување на подвижниот нож во однос на неподвижниот се
зголемува со помош на разнокраки лоста за 1200 пати)
- Оптички – Мартенсов тензометар (се состои од неподвижен, подвижен нож со огледало, дурбин и мерна
скала)

Принцип на работа со Мартензов тензометар, прво се чита

почетната положба на мерната скала, по издолжувањето,
огледалото е завртено и повторно се врши читање на мерната
скала. Разликата помеѓу двете читања, подолена со
коефициент на зголемување ја дава линеарната деформација.
𝑟𝑎 𝑎
Δ𝐿 = 2𝐴 = 𝑛
n =2A/r - коефициент на зголемување на оптички тензометар
Институт за заварување и заварени конструкции
Март 2022 година
Лабораториски вежби за испитување на модул на еластичност

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година
Лабораториски вежби за испитување на модул на еластичност

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година
Лабораториски вежби за испитување на модул на еластичност

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година
 Видео материјали за испитување
на модул на еластичност
https://www.youtube.com/watch?v=DLE-ieOVFjI
https://www.youtube.com/watch?v=SIFfY-MS3yA

Институт за заварување и заварени конструкции

Март 2022 година