This text was originally scanned for the Alberti Magni E-Corpus project, directed by Prof. B.

Tremblay and hosted by the University of Waterloo (Canada). On April 20th, 2010, Prof.
Tremblay has expressly authorized Cooperatorum Veritatis Societas to post it into its site
www.documentacatholicaomina.eu.

Cooperatorum Veritatis Societas thanks the Prof. B. Tremblay and the University of Waterloo
(Canada) of having granted the opportunity to make publicly available this text of high quality.
 B. ALBERTI MAGNI
RATISBONENSIS EPISCOPI, OllDINIS PRJEDICATORUM"
 LOGICJE PRIMA PARS
Oomplectens libros 1 de Prredicabilibus ;
1 de decem prredicamentis ;
1 de sex principiis ;
2 de Interpretatione ;
2 de Syllogismo simpliciter, id est, priorum analyticorum.

" .
 13. ALBERTI· MAGNI
1\\ 'l'I SI~ONENSIS EPISCOPI, ORDINIS PRJEDICATORUM,

OPERA OMNIA,
,.; \ KDITIONE LUGDUNENSI RELIGIOSE CASTIGATA, ET PRO A UCTORITATIBUS

AD FIDEM VULGAT..E VERSIONIS ACCURATIORUMQUE

t'A t tt· 't.I lfH ,10: TEXTUUM REVOCATA, AUCTAQUE B. ALBERTI VITA AC BIBLIOGRAPHIA OPERUM

A PP. QUÉTIF ET ECHARD EXARATIS, ETIAM REVISA ET LOCUPLE,TATA

CURA AC LABORE

AUGUSTI BORGNET,
.""·(/('(']"(lotis, insignis BasilicEe Sancti Remigii Remensis vicarii.
'"ì,P}'} l ...'
•
. '7\U' ., "'1
;r:'~ ét""1(, 'd) ~;UV.LL'.A I~' ,J;.C"
, ;; 'lJ:7'lO'"AtT JU'
:,' r:V j;>. 'V) ~~
\'. ',o " R m lJl.. "jy~ott.~.'·étH',
~~ilhJt-e.u-~

VOLUMEN PRIMUM

PARISIIS
APUD I~UDOVICUM VIVÈS, BIBLIOPOLAM EDITOREM
13, VIA VULGO DIeTA DELAMBRE, 13

MDCCCXC

CAMPION COLLEGE
LIBRARY REGINA
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
 SANCTISSIMO DOMINO NOSTRO
LEONI XIII PONT. MAX. OPTo
BB.()OEUB
~flOAP D~ s~ __ ... _
pBBE
.il!.··. ,." .

Quod dudum erat in votis) Beatissirne Pater) en tibi exi-

mi·um Beati Alberti J\;lagni Ordinis P1--mdiccttorttm et Rat1·sbo-
nensis Episcopi opttS demttrn prmlo stlbjicitu'r) OpLtS pla'ne mi-
l"andum 'hujusce Albef'li C·Uj·tlS, ut ait editor Lugdunensis
pr'oedecessori Ttto felicis 1nemoriae 11lnocel~tio X om'nict Do-
ctoris opera offer--ens, doctri11a prod·igio fuit, virtus miraCLtlo,
(ama tantae ad'rni'l'lcltioni, ttt, etict}'n du'm vive'ret, Alagni sibi
}/,omen apud 1nagt'tos in've'nerrit : quel1~ in ht,l'rnfl'r~is scientiis
1~1:hil, in llivi1~ispatlc(l f~lgisse c'r'cclittlln est; qui verbo et
1

()l.JC1"e poteJ'2s, Ecclesictn~ Dei illurf~inavit; qui de cmlo clocttls,

!)CtUl1);1n hctbttit .praeceptor'eJn, Tl101na'1n discipllltlm, Eccle-
sian'~ suce virtutis et er'Lldl:tionis tlleat1'1urr~; q1ui, r~e ornnia
Ili~C aggeram, ta1~to ir~ .pretio a Tuis deccsso1"ibtls l~ab'ittts est, ut
r~egatus Apostolicus in Sarrr~cttiam1JìiSS1tS,prced'icatol'1 Crllcis
JJer Germaniarn et Bolterniam datus, ab Alexandro IV sacri
I )alatii 11fagiste'r-. crea,tus, Ratisbonensi Episcopattti, licet
Ittln i·1~vitu,s quarn m er'it-us, ab Urba1~o IV prcefectus,
fl Gregorio X ad concilitun Lugdunense inter prrecipuos
J)(ttres vocatus fuerrit; vitaque fttnctus, surn1nae sapl~e1~­
I;(n elogia solid(Eq~le sanctitatis curn D. Thom.a a Pio II
(/i1vl:nosque l~or/;ores i'}~ Ecclesia Ratisbonensi, ColonietìSi, La-
"ingensi, et in Ordine Prcedicator'un~ in Gel"n~ania ab 11~no­
('el/;tio XIII, Gregorio XV) et Urba1~o VIII p1"Omer11Jerit.
Tall~s ac ta1~ti Scriptol"'is novam hanc editl:0tle'm, pro 'oiri-
IJllS etil~ qtlan,tttrn .huma.na sinit l~nfirmitas innun~eris quasi

·/JI,(]·ndis castigatam') Tibi, tltpote philosophicoru1n et theologi-

('())1/,ln~ insttlur'atori studiortl1n offero. lpse eni1n Albe1"tus
VI

doct1~inarn suarn non tam, sttarn cestin~a1~S, nisi quarn Christi

Vicarius in ierris firmaverit, suumque esse negans nisi quod
suum Ecclesice caput ag1~ove1nit : ipse, inqua,m, A lbertus Tuus
esse prius optat quarn nasci, et veluti get~uinfus Ecclesice lu-
cisque filius nisi in lum/ine Tuo, Beatissime Pater, lume1~
recusat aspicere : tu/m en,im hac rr-atione iterurn probatus,
nernini statirn non proba/bitur, nulliusque pe1nti1'nesce11s spon-
g'iarn, sua se sa/tis dignitate tuebitu1n.
Deus interirm Tuarn Beatitudir~em servet incolurnen, feli-
cesque diu annos ad Reipublicm Christial1~ felicitatem ac
dignitatern largiai'ur, dum, laborem suurn satis difficilern ac
al--duum benigne suscipias exorlat

TUffi Beatitudinis Humillimus atque Obsequentissimus filius,

Lutetice Parisiorum, 3 Oclobris 1.889.

L. VIVÈS
 LEO P. P. XIII

Dilecte fili, salutem et apostolicam benedictionem.

Quod OperaB. Alberti Magni instituisti de i~tegro edere, susceptus tibi

quidem labor est non exiguus, sed fructuosus, opinamur, futurus. Quamquanl
enim post Alberti retatem increnlenta cuivis scientiarum generi complura attu-
lit dies, ejus tamen vis et copia doctrinre, qure Thomam aluit Aquinatem, et
requalibus eorum temporum miraculo fuit, non potest vetustate ulla consene-
scere. Utique videntur bodie nimis multi ponere ing-enii laudem in fastidio anti-
quitatis : sed omnino illa est philosophandi ratio optinla, exquirere meditando
nova, unaque sim·ul sapientian1 veterum non relinquere.
Igitur laboriosa maximi viri volumina, qure fient janl industria tua notiora,
spargere multo latius magnitudinem luminis sui posse confidimus, eorum no-
minatim commodo, qui in divinarum rerum humanarulllve scientia diligentius
elaborent. Cum vero tua ista editio auspicio satis bono in lucem tibi proditura
videatur,si Nostro inscribatur nomine, Nobisque dedicetur, id quidem fieri non
modo non recusamus, sed etialn gratum habemus : muxime quia Noster in Do-
ctorem Angelicum amor vetus, ab amore nlagistri ejus non est disjunctus.
Tibi interim, dilecte fili, crnlestillID munerllm auspicem Apostolicam be-
nedictionem peramanter in Domino impertimus.

Datum Romre, apud S. Petrum, die X Decembris An. MDCCCLXXXIX,

Pontificatus Nostri duodecimo.

LEO P. P. XIII.
Dilecto Fili.o
Ludovico Vivès
Lutetiam Parisiorum.
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
I
 B. ALBERTI MAGNI,
RATISBONENsrs EPISCOPI, ORDINIS PRjEDIC1\TORU~I,

VITA,
etti adjicit'ur' Ope/rum o'}Ytnitt1n bibliographicl cr-itica.

B. Albertus Magnus sic vulgo dietus clarissimuIIl fuit

SffiC11lo XIII Ecclesiffi totius et Ordinis lunlen, ClljUS tamen
vitam tot fabulis dehonestarunt et contaminar11llt nostrates
et extranei~ ut gestorum ejus chronologiam visum fuerit
prius simpliciter exponere, quibus postea annotationes no-
stras subjiciemus, fabulas explodendo, et rei veritatem ex
:ructoril)us éequalibus saltelTI certiorib11s stattlelldo et con-
fIrmando.
Drhs est Thuringiffi clara, Lavinga Latinis, Laugingen in-
eolis vernacule dieta, ad Danubii ripam sita vix una leuca
811pra Dilingaln, Dlmam vero irlter in occa·S1lffi, Vertamclue
sive Donavertam media in ditione ducis Neoburgensis ;. ibi
1 11atus est Albertus anno MCXCIII forte sub finem ex· illustri

d antiqua regulorum Bolostratensium sive BolstatensiuIn

stirpe. 2 Aptissimum disciplinis omnibus a natura sortitus
illgenium, mirUlTI ill11d excoluit tllffi Sllb cura parenttllTI
in patria" 3 tLlln in Gallia Parisiis, 4 t11m in Italia Patavii avun-
culo ubique comite. In hac postrema urbe degebat omnigenis
scientiis philosophicis, mathematicis, etiam medicinffi appri-
lile institutus, 5 CUlTI eo advenit Beatissimus vir Jordanus
x
magister Ordinis ab institutore Dominico secundus, cujus
verbis excitatus, et adversus non perseverandi f6rmidinem
confortatus, ab eoden1 receptus est et Ordini cooptatus ac 'veste
donatus anno MCCX_XII, vel ut verius crediderim MCCXXIII
cetatis annorum XXIX, certe nondun1 XXX expleto. Ex more
tum apud nos servato ibidem, scilicet 6 Patavii, vel BononiCB
quibusdam annis theologiCB operam dedisse conjicio. Exinde
jubentibus superioribus in patriam redux ad scholarum re-
gimen applicatus est, ac Hildeshemii, Friburgi BrisgoiCB, Ratis-
bonCB, ArgentinCB, ColoniCB philosophiam ac theologiam tan-
dem e superiore loco docuit, quo tempore 7 F. Thomam Can-
timpratanum inter tìiscipulos habuit. 8 Inter hos etiam annos
Parisios ad gymnasium Sanjacobeum in theologia perficien-
dum missum fuisse alltumo, nam cum ex singulis provi~ciis
tres quorum major spes erat quotanllis eo mitterentur, an
Albertum tantis ingellii dotibus eminentem Teutonia neglexis-
set ? J am inde Coloniam redierat, et a pluribus annis studium
Coloniense regebat, cum anno MCCXLIV juvenis F. Thomas
de Aquino eo advenit a magistro Ordinis IV F. Joanne Teuto-
nico ductus, ac sub ta.nti viri disciplina erudiendus. 9 An-
no MCCXLV ex ordinatione seu magistri Ordinis seu capituli
generalis ColoniéB celebrati, Albertus Parisios missus est ad
gradus promovendus, et scholam nostram Sanjacobeam pro
rata extraneorum recturus, ac triennium solitum magisterii
egit ibidem eumdem Aquinatem inter auditores habens. Anno
MCCXLVIII solemni illi sententiCB, quam de comburendis
libris Talmudicis Odo cardinalis Tusculanus de Castro Ra-
dulphi in Francia tum legatus pronuntiavit maii XV adfuit
inter magistros theologiCB vocatos et ipse consultor allectus.
10 Sub finem ejusdem anni cum suo Aquinate Coloniam rediit,

primarium lectorem ac studii generalis eo anno in comitiis

Ordinis LutetiCB coactis erecti regentem acturus. Eodem anno,
styIo veteri Gallico, novo MCCXLIX, Wilielmum Hollandu.m
recens Aquisgrani coronatum Ccesaren1 Colonia transeuntem,
llt festum Epiphaniffi seu trium Regum ibidem solemnissi-
 XI

mum ageret, invisit, et qua erat apud eum seu oh natales, seu
oh ingentem eruditionis famam existimatione 11 ah eodem vi-
sitatus est. Eumdem 12 CCBsarem Ultrajectulll pet~ntem comi-
tatus est, et ab eo cmnobium Ordinis in illa civitate erigendunl
obtinuit. 13 Anno MCCLIV in comitiis TeutoniCB provinciali-
bus Wormatii habitis priorem provincialem electum ferunt.
14 Anno sequenti Romam a Sllmmo Pontifice vocatus qlli Wi-

lielmo de Sancto-amore magistrisqlle Parisiensibus ejlls asse-

clis, nostros a consortio Universitatis ut et Minoritas excludere
satagentibus responderet, se contulit, eorum objecta singula
solidissime resolvit, 15 tumque pllblice S.Joannis evangeliulll
exposuit petente pontifice cum llniverso cardinalium cretu,
qua ratione 16 Magistrllm sacri palatii saltem per annum egisse
quidam et ut mihi quiderrl videtlll~ verissimillirrle asserunt.
Contendentibus tamen obstinatius toto fere anno MCCLVI
magistris Parisiensibus, Albertus relicto pro causa defendenda
nostro Aquinate, qui Romam eo anno advenerat, videtur in
Teutoniam muneris sui exercendi causa rediisse. 17 Anno
MCCLIX conlitiis Ordinis qlléB Valencenis habita sunt adfuit, et
CUlli quatuor nostris sacrCB facultatis Parisiensis magistris ad icl
a capitulo delegatis, F. F. Bonohornine Britone, Florentio Gal-
lico, Thoma de Aquino et Petro de 'rarentasia, leges instudiis
generalihus servandas tulit ac edixit. In eodem capitulo mis-
sionem ab onere provincialatus obtinuit, suamque Coloniam
repetens, antiquum regentis ac primi lectoris munus resum-
psit. Eo tranquillus, nec majora affectans fungebatur, Cllffi
18 anno MCCLX oblata est ei ab Alexandro IV infula Ratisbo-

nensis. 19 Hanc non so1urn suasu magistri Ordinis F. Humberti,

sed et ex innata llumilitate quantum in ipso fuit detrectabat, at
quantumvis renitens juhente pontifice induere coactus est :
quam tamen Ecclesiam ubi duobus circiter annis integerrime
sanctissimeque rexisset; tumultuum bellicorum quibus epi.
scopi Germani involvuntur pertCBsus, suavissimique sui quon-
dam musei memor, pedum pastorale inter manus Urbani IV
resignnvit, suamque Coloniensem in cellam secessit, scholoo
XII

nostrée regendéB scribendisque libris totusdeinceps deditus.

CUfi hoc voluit archiepiscopus Colonien.sisaplld quem 8ummo
in honore habebatur, ut in sua diCBcesi ubicumque rogatus es-
set, 20 in pon.tificalibus celebraret, et spiritualia pontificis mu-
nia exerceret, quod et idem qllandoqlle ab- eo petierunt Ar-
gentinensis et Basileensis episcopi: hinc tot tempIa et altaria
in his diCBcesibus memorantur ab eo consecrata" tol ordines
celebrati, tot reliquiéB Sanetorum recognitéBet venerationi
fidelium solemni ritu expositce. 2i Concilio Lugdunensi II af-
fuisse quidmn narrant anno MCCLXXIV, quod nec incredi-
bile, licet octogesimum cetatis jam superasset, CUlli et ferant
22 anno circiter MCCLXXVII iter Gallicum et Parisios usque

suscepisse, quo SS8 sui cliscipuli Tholnce de Aquino doctri~

nam a quibusdam impugnatam in c9ncessu sacréB facultatis
sartam teetaln 'tueretur. 23 Tribus eirciter ante mortem annis
luemoriéB lapsun1 incurrisse dieitur quoad seientias, ita tamen
ut quoad divilla ac regularia sui semper compos-, et sodalium
exelnplum ad ultimum llsque spiritum extiterit. Obiit xv nove
MCCLXXX cetatis LCCCVII, fuitque in Odeo sepultus acl ma-
jus altare. HéBC nune ad illcudem revoeand_a, et fabulis explosis
'quffi certa sunt ex antiqllis documentis statuenda et illu-'
strarlda 1.

i In tOIno l Editionis Lugdunensis R. P. Pctrus Jan1my edidit Epitome l''ila?

B. Alberti Magni è.Tgravissimis auctoribus excerpta~ sed, fatentibus o111nibus, multa
et etialn -fabulosa adrnisit. Nos aute111 doctorU111 virOrU111judicio' annue.ntes, huic-no-
strre editioni prreInisi111US tU111 pro vita Alberti_ldagni tU111 pro notitia o1l1nium Operum
-ta111 editorum qua111 adhuc 111anuscriptorU111 partelTI operisillius exilnii cui titulus :
Scr'iptores ord'in'is PrfEdicatoru7n recensiti, J'lot'isque historicis et criticis i.llustrati,
opus quo s'inguloru11~.vitaprfEclarequc gesta refcruntur~ fabula! expIoduntur, scripta
gerluina, dubia~ sUjJpositit'ia e.Tpenduntur; recentiorU71~ de 'iis iudiciu71~ aut probatur
aut en~endatur; codices manuscripli variéEque e typ'is e(litiones, et ubi habeantur,
indicantur, etc., etc.; opus quod inchoavit Il. P. Jacobus Quelif ct absolvit R. P. Ja-
cobus .Echard. _Lutetire ParisiorUll1, 171. 9, 2 in-faI. QUffidam tan1en, ut par erat, en1en-
dare ac compIere volui111US ex opere doctoris J oach. Sighart: Albert le Grand, sa
vie et sa science d'après Ies docu'ments originaux. Paris, vv e Poussielgue-Rusand,

1862,in-12. (A. Borgnet).

 XIII

Natus est Albertlls arlno ~lCX(71II. Id constat exanno retatis quomortuusest, Nota l

Christi MCCLXXX, quo tun1 annorUln LXXXVII fuisse omnes asserunt) Trite-
mius, ~lalvenda ad annum 1222, cap. 15, p. 413 : Joannes lIenricus Heister in suf-
fraganeorum Coloniensium syntag'mate edito Colonire 16-11 in-8, uhi AIb~rti
llostri retatem et acta varios il1 annos di gesta melioribus conjecturis ad legiti-
lnam satis ehronologiam revocat : Petrus 110ster de Prussia, qui circa annurn
1.487 vitam Alberti scripsit, anno etsi 1621. tantum editam in·S, legendus cap.
4·5, p. 330 : et ante 110S omnes Ludovicus a ValleoIeti in sua auctorum nostrorum
rl'abula, quan1 anno 1413 Parisiis scribebat. Hinc tum ipse Valleoletanus, tUffi
lJ etrus de Prussia et alii emendandi, cum visionem B. Virginis Alberto sextum
decimum tantum annum agenti factam referunt, qua sic eum monebat: Al-
berte, l'nundurn (uge, PréedicatorUJ1l OrdineJn ingredere etc. Nam 23 retatis jam at-
tigerat, priusqualn ardo stabiliretur et confirmaretur: ad posteriores igitur
annos prolatallda 11rec si fuit visio.

. AptissiJnUJ11 disciplinis a natllra sortitus ingeniurn. Id lnox evincetur·: 11inc Nota 2

fabula est a 11escio quo inventa, quarn Joannes Antonius Flarninius, et ex eo
Leander Albertus aliique referunt Albertun1 non acri admodum ingenio in
adolescentia sua fuisse : quapropter prilnis illis mensibus post amplexum O[~~
dinem, cum hebes ing'enio esset, et sodaliblls inferior haberetur, de deserendo
cmnobio abjiciendaque veste cog'itasse, sed cCBlesti somnio a proposito deterri-
tUln, spoIldente ei Deipara egregiuIIl deinceps futurum philosophurn: cujus
visionis veI somnii nulla apud antiquos memoria.

TUrJZ i,Z Gallia Parisiis. Sic 11eisterus citatus verisimili satis cOIljecturu, cum Nota 3
ad ean1 urbern reg'iam undique confluerent 110n solurn Galli, sed et extranei
prresertim Teutones, qui litteras avidius sectabantur, et in illis exeellere cl1pie-
bant. Sic I-Ienriei duo Oolonienses, sic Albertus comitis l~alkembergensis tìlius,
sic ipse Jordunus et alii qui Ordini postea nornen dederunt.

Tunl il~ Italia Patavii. De Patavio sic ipse Albertus de Natllra locotllm, Tract. Nota 4

3, cap. 2. « IJatavium quce nunc Padua vocatur, in qua multo tempore viguit
« studiurn litterarum.» In ea urbe fuisse et experin1enta qUffidam fecisse probat
quod refert ~Jeteor. Lib. 3, Tract. 2, c. 12. « Ego autenl vidi in Padua civitaLe
« LombardiCE, quod puteus ab antiquo ten1pore clausus inventus fuit, qui currl

« aperiretur, et quidam intraret ad purgandum puteum, mortuus fuit ex vapore

« cavernre illius, et similiter nlortuus est secundus : et tertius qui voluit scire
« quare duo moras agerent, inclinatus ad puteum adeo debililatus est, quod spa-
« tio duorun1 dierum vix rediit ad s8ipsum : cum autem expirasset vapar putre-

« factus i9 puteo, factus est bonus et potabilis.» QUffi juvenem non solurn Patavii
eommorantem, sed et experìlne11ta annotantenl, ae proinde jum alicuju5 &tatis
 XIV
supra adolescentiam ostendunt. Clarius adhuc est quod habet de Mi~leralibus,
lib. 2, t. 3, c. 1. « Volo autem nararre primo qUffi vidi et expertus sum ego ipse, et
« postea ostendere causam et modum per quem a natura efficitur imago, etc.
« Dico igitur quod me essente Venetiis, cum essem juvenis, incidebantur mar-
« mora per serras ad parietes templi ornandos : contigit autem in uno IIlarmore
« jam inciso tabulis incisis sibi invicem applicatis apparere depictum caput
« pulcherrimum regis cum corona et longa barba: neque in aliquo peccare vi-
« debatur pictura, nisi in hoc solo, quod frontem videbatur in medio habere
« nimis altam ascendentem versus verticem capitis. Scivimus autem omnes
« qui aderamus, I10c a natura fuisse pictum in lapide. Et cnnl a me qua~re..
C( retur causa inordinationis frontis, dixi lapidem illum ex vapore fuisse
« coagulatum, et in medio per calorem fortiorem vaporem inordinate aseen-

« disse ultra modum. Fuit autem pictura ejusdem coloris cum lapide. »
Quod antequam Ordini nomen daret evenisse verisimilius-, cum ut mox dice-
tur tum jam esset 29 annorum, ex quo evincitur juvenem et adhuc in sfficulo
detentum in rebus physisis fuisse eruditum, iisque scrutandis maxime dedi-
tum: quibllS evertitur illa fabula de ingenio hebeti Alberti cum Ordini nomen
dedit, et de consilio vestis propterea abjiciendce ab eo suscepto. Nota etiam bic
insignis basilicffi Venetre anno MCLXX a duce Zeno inchoatre parietibus nlar-
more ornandis juvene Alberto fuisse laboratum.
.
\

CUìn eo advel1it Jordanus rJzagister Ordil1is. Certum e manibus Jordani vestem

Nota 5
aecepisse. Jordanus autem anno tantum MCCXX die cinerum Ordini cooptatus
. affuit quidem primo capitulo S. Dominici Bononiffi, sed tum non prmdicavif..
.A.nno sequenti MCCXXI capitulo secundo ibidem a S. Dominico coacto non ade-
rat, in eo tamen absens et agens Parisiis provincim Lombardire institutus est
prior provincialis, et cum muneris adimplendi causa Italiam ingressus est, jam
mortuus erat Dominicus VlII idus aug. Fateor Jordanum inter Augustum MCCXXI
et Pentecosten sequentem Albertum ad Ordinem adducere potuisse : verum cum
vulgo id Jordano jam Ordinis magistro ascribatur, et ad eam prrefecturam tan-
tUffi assumptus fuerit in eomitiis Ordinis Parisiis ad Pentecostem MCCXXII ce-

Iebratis, vel anno ilIo solurn, modo ante finem anni Italiam repetierit, nee diu-
tius ordinandis Gallim rebus in ea heeserit, vel anno MCCXXIII, quo Bononiam
ad capitulum generale accedere tenebatur id prrestiterit. Ex quibus constat. AI-
bertum anno M.OXUIII natum nonnisi mtatis X.XIX, vel ad summum XXVIII com-
pleto, Ordini nomen dedisse, qua certe rotate homines sunt quidquid erunt.
In vitis Fratrum locus est, quem vulgo de Alberto interpretantur, qui sic
habet (P. IV, cap. 10): « ]j-'rater quidam famce eximim et excellentis status et
« scientire magnus in philosophia, curo adhuc juvenculus Parlure studeret, ex
« adrnonitionibus Fratrulll et maxime ex prredicationibus magistri Jordani
(C habebat voluntatem intrandi Ordinem Prredicatorum, sed non plenam :
« avunculus enlm ejus contradicebat iIli, unde et jurare ipsum compulit ne
« infra tantum tempus iret ad domum FF. Prredicatorum. Post quod trans-
« actum veniebat frequenter ad Fratres eosdem, firmabatque propositum, sed
« timar ne exiret faciebat cum vacillare multoties. Quadam autem nocte vidit
 xv
« in somnis quod intrasset Ordinem, postmodumque exivisset: evigilans ergo
« mirabiliter gavisus est, eo quod non intraverat, in animo suo dicens : Nune
« video quia id quod timebam inde eveniret si unquam intrarem. Contigit autenl
« eodem die eum interesse sermon~ magistri Jordani, qui inter cffitera loquens
« de tentationibus diab01i) dixit guam subti1iter descipiat a1iquos. Sunt enim,
« ait) aliqui qui re1inquere mundum proponunt et ordinem intrare, sed diabo-
« lus eis impressiones facit in somnis guod intrantet postea exeunt equitantes in
« rubeis vestibus, ve1 se s010s re1ictos invenia nt, ut sic scilicet eis incutiat timo-
« rem intrandi, quasi perseverare non possent. Tunc juvenis miratus vehemen-
« ter post sermonem magistrum accessit et ait : Magister, quis revelavit cor
« meum vobis, exposuitque ei omnes suas cogitationes et somnium. Magister
« autem firma de Doe percepta fiducia, mu1tis modis confortavit eum contra hu-

« jusmodi tentationes. 111e autem ad verba ejus ex toto conversus, et omnem mo-

« ram rescindens Ordinem intravit. Hffie autem omnia ipse Frater enarravit. »
~~x ea narratione infert Petrus de Prussia Albertum juvenculum Ordini co-
optatum, quod et confirmat ex ~iusdem oratione in evange1ium Septuagesirnffi,
in qua sic 10quitur: Dne Jes1.t Christe, surnme pater(amilias, qui me prirno mane
in vineam tuam vocasti, durn me a juventute mea qd laborandllm iJ~ religioJ~e pro
l/enario vitaJ mternaJ cOlzduxisti, etc. Verum ut sit, ipse Petrus de Prussia qui
ponit Albertum mortuum ffitatis I.JXXXVII, et a Jordano ad Ordinem ascitum,
cogitur ut et nos agnoscere ffitat~s XXIX veste indutum. Nec vero mirum prffi-
Hortim in gymnasiis in quibus sunt venerandi senes, sodales qui nondum tri-
gesimum compleverunt, juvenes imo et juvenculos appellari.

.Patavii vel B01~OlZiée quib'usdaln annis theologiée operam dedito Conjectura

Nota 6
nostra est ex more Ordinis sumpta. Cum enim jam esset in philosophia exeel-
lens Albertus, ut theologiffi incumberet ipsi supererat. Quod si quis velit Co-
lonire potius eam audiisse, facilis non contendam.

l'ftolnam CaJztirnprataJ~um interdiscipulos. Ipse Thomas de Apibus, lib. 2,cap. 57, Nota 7
~ 550, se multo tempore Alberti auditorem fuisse gloriatur. Cum autem Thomas
()rdinem intraverit circa M;CCXXXII, annis sequentibus id accidisse verius, certe
priusquam juvenis rrhomas de Aquino Coloniarrl deduceretur.

[nter hos etiaJn aJ~1~OS Parisios . .P rffiter rationem allatam id mihi persuadet,
Nota 8
fJuod idem Cantimpratanus refert eodem cap. § 34) his verbis: « Simili prope
« modo magister Albertus Theo1ogus Frater ordinis Prffidicatorum narravit
« mihi, quod Parisiis i1li demum in specie cujusdam fra,tris apparuit, ut eum a
« studio revocaret, sed mox c.rucis virtute discessit». Cum enim hmc difficillime
intelligas de annis quibus Magisterium capessebat) jam enim tum erat emeri-
t.llS, annos 5? natus, nee tanl studebat quam studiorum uberrimos fructus
depromebat, facilius referes ad priores annos MCCXXX puta ve! MCCXXXII)
 XVI
\

quibus totus studiis ~illCumbebat. lVIirabitur forsan quis quod nOJ1 meminerim
vicuriatus Ordinis, quem dicunt gessisse MCCXXXVl il1 rrerram sanctam trans-
cunte Jordano, et ab hujus morte ad conlitia Ordinis anno MCCXXXVIII Bono-
Ilire habitu, in quibus eliam volunt vocales inter ipsum et I-Iugonem de Sanelo
Chnro divisos fuisse. All Albertus a Jordano vicarius institutus fuerit ut uffirmare
sic negare 110n ausim, eum in monuillentis antiquis nihil de eo repererim. A
fil0rte Jordani vicariunl eg'ìsse certus l1ego,. CUln hoc jus esset provincialis
LomLardim juxta constitutiones: divisiones denique illan1 vocalium .A.1bertunl
irlter et llugollem veluti nlerarrl fabulam expunximus supra ubi de S. l{ay-
mondo. Si Albertus capitulo huie Bonol1iensi atl'uit, quod mihi non certurn,
ut diffinitor vellector pro 1-1 eutonia affuit, non alio titulo.

Nota !) Anno lJf()C.L~L V Parisios rnissus est ad gradus prornovendlls. Quin .AJbertus
inter Iuagistros IJarisienses cooptatus fuerit, dubitari Ilequit, cum de se ipse sic
testetur (JJlineral. lib, 2, traete 3, cap. 1) post locum supra citatum : « Post hoc
« auteIl1 longo tempore cun1 essem Parisiis de numero doctorum et grege,
« conti11git adveniro ad studium filium regis Castellre, cujus coqui cum pisces
« emerent prrenominaLi nobilis fallluli piscem emerunt, qui Latine jleecet, vul-
« gariter Pleis vocabatur, et erat maximffi quantitatis in ilIo g'enere piscis : cum

« autem exentaretur piscis, in ventre ejus apparuit conclla ostrei maximi,

« quam ad llle memoratus nobilis fecit causa dilectionis adaptari: coneha ergo

« illa in concavo sui, quod est planum et politum, habebat fig'.uram trium
« serpentuln ore elevato optime factorurll, ila quod noc fig'ura defuit oculorum,
« cunl tamon essont valde parvi: exterius autem in convexo quod erat aspe-
« rum, llabebat multorum, decem videlicet et amplius serpentum sirnili modo
« per omnia opere factorurn, nisi quod onl nes oxteriores nodo quodam in collo

« videbantur colligati, capitibus tamen et corporibus separatis : neque fuit ulla

« istaruIIl imaginum, qUffi non esset perforata foramine ab ore serpentis inci-
« piente, et inferius ad caudam serpentis exeunte : et erat foramen ita parvum
(C quod videbatur filo factum fuisse. Hanc autem eoncllam eg'o filulto ten1pore

« habui,. et multis ostendi, et postea eam misi pro mUllore in 'l'eutoniam cui-
cc dame » Is prineops llaud dubie ex filiis fuit lrerdinandi III reg'is Oastellre et
Legionis, qui ab anno l\ICCXVII ad l\1CCLII regnavit. Si annus quo princeps ille
l~arisios advenit sciretur, et tempus certo seiretur quo Albertus mag'isterium
sacrre facultalis Parisiensis capessivit. Jaeobus seu Diegus de Castejon y Iron-
seea in sua Primatia 1-1 01etana (1-\ Il, p. 557) narrat Joannem IV, aliis Il, archie-
piscopum ToletanuIll anno MCCXLV Lugdununl ad SYll0dum l generalenl ab
Innocentio IV celebratam venisse, ae ea finita Parisios usque excurrisse, ut rc-
gis lrerdinandi infantes duos Philippum et Sancium Ecclesiffi dietce 'roletance
ambos eanonicos in universitate Parisiensi studelltes inviseret. lime autem
omnino conveniunt tunl CUlll narratione Alb"erti, tum cum iis qUffi scimus de
annis quibus magisterii tempus Parisiis Albertus perficiebat. Verunl illud etiam
aliunde cxpiscari licet, Ilenlpe ex sententia jam indicata Odonis cardinalis de
Costro Radulplli adversus libros rl'almudicos XV lnaii l\1CCXLVllllata; sed duo
prius statuenda paucis cognita et tamell scitu necessaria.
 XV1I
Pr'irrlum est ex qua universitati Parisiensi Ordo (scilicet Prcedicatorum) ag-
hl't'gatus est, hanc legem inviolate in gyrrloasio Sanjacobeo fuisse observatam,
III. I)èu~calaurei et licenciati alternatiln ex alìis provinciis et ex provincia Fran-

('i~p assurnerentur: cum ex aliis provinciis extraneum, cum ex provincia Fran-

(·ia~ intraneum vocabant. Equidem 11'\ Joannes iEgidius Angllls, qui jam saerce
t !loologire magister laureatus Ordinerrl alflplexus est anno MCCXXVIII, primus
d()(~uit salvo j ore et ex necessitate., narrl schol<B theologicffi magistrum prreesse
f11'(~esse erat: sub eo autelTI l~. l=tolandus Crernonerlsis e provincia Lombardim
JlI'imus baccalaureus et licenciatus fuit. Sub Rolando magisterii laurea donato'
1~1. I[l1go de Sancto-Charo vel de Sancto Theudario e provincia Franciffi promo-
( Il S ost et Sen te il ti a s le go it, ac sic de i nce ps al te r na ti m e pro vin ci i s exte rn is, e t

(' Francia. Sic cunl ing'entes illre adversus nostros a Gulielmo de Sanctoamorc
pxnitatffi sunt commotiones, F. Bonushomo Brito e lrrancia primam, F. Elias
HI'uneti Petragoricensis e proviIlcia Provincire secundam scllùlam nostram
(l[Hl regebant. QUffi alternatio ita constanter servata fuit, ut cum aliquando
Il(\mpe anno MCCCX VI capitulum generale ~Ionspeliense eam interrumpere
tt~ntasset, sub gravioribus pCBnis jubens, ut non habita ratione alternativre sed
solius antiquitatis baccalaurei promoverentur, tantus exinde tumultus excita-
Lus est ut in comitiis Ordinis sequentibus Pampilonffi MCCCXVII omnia in
i llLegrum restituere necesse fuerit. Sic enim in actus ejus capituli legitur :
I t (!}n ordiJlamllS quod irl bachalariis Parisierlsibus ordirlarie préesentatis alter-
natio ele intraneo (id est, de. provincia }.1ì ranc iffi) et extraneo (id est, de aliis pro-
vinciis) inviolabiliter observetur secundUln corlsuetudinem commurliter il~ Ordirle
flpprobatam et hacterlUS observataln, et super hoc nZllla alia licerltia expectetur.
Ubi quod ait) hactenus observatam, indicat ab initio viguisse ac usu inolevisse.
l\~reque sunt qUffi tum in capp. genn. tum in mag'istrorum Ordinis diplomati-
hus dUffi scholffi magnre dieulltur, quibus ineunte srec. xv dure scholce parvéB
additffi sunt Francice speciatim addict&, ac deinde etiam quinta, sed de duabus
primis' tantum hic agimus.
Alterum maxime notalldunl est qua ratione nostri sfficulo XIII et sequenti
Parisiis ad magisterium promoverelltur. Multi enim historici, cum videant
posteriori hoc smcuIo, ut quis saerce tlleologire magister evadat, nihil arrlplius
desiderari, quam ut agones quosdam scholasticos, seu actus ut vocant, certo
quodam annorum spatio sustineat, quibus expletis rude donatur et laurea,
ntiam si nullam e cathedra lectionem vel dederit unquam vel daturus sit: ex
his vero quosdam selectos ubi catlledrarn in g~Tmnasio aliquo theologicam se-
lnel consecuti fuerint, ea ut beneficio quodam ad vitam potiri, et in eadem
perpetuo si voluerint docere, res eodem modo se habuisse oli m arbitrantur,
(~urn maximum intersit discrimen. SéBculo itaque XIII statutum hoc erat in
Il ni versitate Parisiensi, l~e quis bachelarius iJ~ !heologica (acultate pronloveretur

([(1 cathedran~ (id est, ne magister fieret) rlisi prius seipsum examinasset, saltern

(lliquot libros glossatos et Sel~tentias iJ~ scholis alicuJus magistri actu regeJ~tis dili-
.'Ienter legeJ~do. Videsis Boulffium (Hist. Univ. rr. III, p. 245) qui id refert reno-
vatum an.no MCCLI mense febr. curn alias inter doctores theologicos tractatZtm
juisset et foncorditer inhibilul7't. Et inter statuta facultatis theologicffi ab antiquo
X'TJIl
observata-, et sfficulo XIV collecta, qu~que videre licet cod. lV18 645 Bibl. S. L1-er-
n1ani a Pratis et Spicil. Daeher. (1'. Vf) p. 582) hoc legitur: Iten~ l~ota quoel ba-
cltelarii iJl theologia qui debelit legere Selltentias, (lebent (acere principia sua (id
est, prceludia ad quatuor Sententiarum libros) in/l'a (est uni exattationis S. Crucis
et festun~ B. Dionysii, etc. Et postea: Nota quoel il/i qlli volunt legere curSllS suos
in theologia, debellt (ar:ere iJ~ quolibet libro unum prù~cipiltnl solernniter irl ali·
quibus scltolis. QUEe collecta dico srec. XIV, quia in calendario universitatis iis-
dem statutis adjuncto prffiscribitur festl1m S. Thoffim de Aquino solemniter ce-
lebrandum. Ex his autemhabetur et onlni scholm semper aliquem theolog'iffi
n1agistrum prffifuisse, et nullum baccalaureum iis sfficulis ad magisterium pro-
motum qui Senten.tias antea in schola alicujus rIlagistri publice non legisset.
Hoc autem magisterii stadium apud nostros triennio concludebatur. Primo
anno baccalaureus vel a capitulo generali vel a magistro Ordinis nominatus
Sententias in schola alicuj us rnagistri legebat. In fine arlni prior Parisiensis
cum. rrlag'istris actu legentibus baccalaureum illum cancellario offerebat, affir~
mantibus illis etiam sub sacramento se credere dignurn illum esse, qui licen-
tianl id est facultatem docendi ut magister acciperet. Servatis servandis exa-
minibus publicis et aliis, licentiatus ille principium solemne habebat in aula
episcopali, cui magistri omnes aderant, unde id dicebant aulam suam habere,
vel COllventum in theologia recipere, laureaque donatus secundo illo anno ut
magister in schola tunc sua Sententias legere pergebat: tertio an~o regebat
adhuc schoIam, qUffistiones quasdam pro libito tractando, disputationes g'enera-
Ics habendo, vel de quodlibetis respondendo, unaque baecalaureum in schola
sua habebat sub suo ductu Sententias legentem, cui in fine anni testimonium
reddebat, ut ipsi alias redditum fuerat, eumque licentiandum prresentabat, ut
et ipse alias a magistro suo préBsentatus fuerat. Hoc autem triennio totum ma-
gisterii stadium absolutum fuisse prffisertim in extraneis, id est in iis qui ex
aliis provinciis Parisiis assignabantur, evinco ex iis qure referunt historiei
tum de F. ftolando Cremonensi, qui cum anno MCCXXVlII incepisset sub F.
Joanne Mgidio, anno lVICCXXXI cursum expleverat, et Tolosam ad regendum
studium rnissus est: tUlI} de S. Thoma de Aquino, cujus triennium magisterii
pluries memorat Tholoffiffius de Lucca, tum ex actis capp. genn. irl quibus nil
amplius desideratur. Cum vero piura ad)stud triennium magisterii prffiparato-
ria requirerent in intraneis statuta facultatis, ut quod aliquos scripturce saerre
libros exposuissent, et tot ag'ones publicos sustin.uissent} hinc conjicio illis ex-
traneis facultatern in rem numerasse actaque in studiis solemnibus suarum
I)rovinciarum perfecerant; adde q~od hi extranei alias in gymnasio Sanjaco-
beo plerique assignati fuerunt ad proficienduffi, ut jam mO.lluinlus de Alberto,
et his prioribus annis agones academicos plures haud dubie exantlarunt. '''ix
necesse est ut nloneam lectionem illanl Sententiarum ad quam illis sfficulis te-
nebantur, non ita accipiendam, quasi ex quaterniòne scripta sua auditoribus
legerent, llt nunc fit, ac dictarent, quod non nisi a reformatione Tuttavillffiana
anni MOOCCLIl indultum est ac permissum: alius pIane veterum illorum mos
fuit, qui lectiones suas SUllIT10 studio prius compositas memoriter proferebant,
ac ea ratione qua sermones dìeuntur, quasi IIUllus scripto exciperet, quas ta-
 XIX
rnon quidam auditorum celeri ad scribelldum manu pollentes excipiebant, qure
dicebantur reportata veI reportationes, quaIes plures a me ViSéB sunt inter codd.
\fSS Sorbollffi. Hine quam instruetum eum esse omni ex parte opporteret, qui

Sententias Parisiis legendas sùseipiebat rectus rerum éBstimator perpendat,

proptereaque ad id munus implerlclum non nominabantur nisi jam longo tem-
pore exereitati, quique alibi pluribus jam annis cum lande eaque non mediocri
doc uisserl t.
His ita préBstitutis, ad Albertum Magnum redeo, quem anno MCCXLV Pari-
sios missum ad legendum pro forma et gradu, ut aiunt, propugno ex invictis
his testimoniis. Primum est nostri Cantimpratani, qui ex primis ejus in Ger·
Inania discipulis fuit. l11e enim lib. i Apum, cap. 20, § 10) sie habet de juvene
F. 'l'homa de Aquino: Ct Coioniam Ag'rippinam venit, studuitque in 10eo ilIo,
« quousque préeciarus lector }:1-'ratum ibidem F. Albertus Parisios translatus est,
« et pro incomparabili scientia theologim calhedram 80rtitus est. »Ex quibus

certissime constat Albertum cathedram Parisiensem non prius ascendisse,

quam Colonianl venerit ac aliquamdiu ibidem studuerit juvenis Aquinas: cum
igitur iste eo tantum sub flnem anni l\;ICCXLIV porvenerit, ante MCCXLV Al-
bertum Parisiis non docuisse pro comperto habendum est. Quod autem anno
MCCXLV, vei a capitulo generali Colonice tum ad Pentecosten Junii IV cele-
brato, vel a magistro Ord~nis If. Joanne rreutonico Parisios missus fuerit ad 1e-
gendum, colligo ex sententia MCCXL\lIII maii xv ab adone cardinali legato
adversus libros Talmudicos lata, quam Ilic mox integram dabimus.
In ea enim eorum omnium nomina referuntur, quorum consilio in ea ferenda
legatus usus est: inter-magistros autenl theologim hi tres ex ordine Prcedicatorum
recenselltur hac serie) F. Joannes Punginsasinurn, l~. Albertus Teutonicus,
F. Stephanus Autossiodorensis. Quod inclucat hos tres s010s tum fuisse magis-
t[IOS prresentes in gymnasio Sanjacobeo, scholasque nostras rexisse: nanI si

alii magistri adfuissent, illi procul dubio ad conciliunl ad vocati fuissent, cum
nlii non magistri, sed boni viri dieti acciti fuerint, ut F. Joannes de Monte-
n1irabili,0lim arehidiaconus mag·nus Parisiensis, tUffi au tem nostris adseriptus,
li'. Henricus Teutonicus concionator ea cetate celebris, et saneto regi Ludovico
in primis acceptus, et alii.Igitur ex legibus tum ut prceffionuimus servatis, di-
(~cndum F'. Stephanum Autissiodorensem intraneum ex Francia in secundo suo
anno lectionis Sententiarum fuisse utpote magistrum : Albertum ~Iagnum rreu-
tonicum extraneum fuisse in tertio suo al1no, scilicet F. Stephano antiquioren1,
Ilam tum quolibet anno unus tantum licentiabatur, ut ita 10quar, ac proin-
de jam ab anno MOCXLV Sententias ut baccalaureum legere incepisse, ut an-
no MCCXLVI magister fieret, et anno MCCXLVII in instauratione scll01arum
pro tertio anno docerepe.rgeret, et Sententias legentem sub suo ductu bacca-
laureum haberet. Non procul ab8st a dictis Egassius Boulreus (Hist. univ.
Puris. rr. III, p. 162) : ibi enim postquam opinionem quorumdam retulit Alber-
tUfn anno MCCXXXVI Parisiis docuisse ac per tres annos (nota triennium ma..
gisterii) munus illud exereuisse volentium, id continuo emendat tjx Cantimpra-
lani Ioeo al'nobis laudato, et anno tantum MCCXLVII laurea donatum astruit:
aJ hos igitur annos triennium magisterii Alberti revocandum est, quod nee
 xx
al iter ae fecimus numerari poteste Conse11tit Petrus de Prussia ex eodem Can-
tirnpratani Ioeo i\.lberlunl non prius Parisiensem cathedrarn ascendisse conte-
. status, quam Coloniam juvenis Thomas de Aquino adduetus luit, quem SB-
CUlTI -AIberlas duxit Lutetian1, non existimo 11ecessariurn monendum fabuiam
esse a quibusdam decantatarn et a nescio qua inventam, tanto aaditorum con-
cursu librosSententiarum exposuisse AIbertum, ut curn discipulos schoIa nOli
caperet, in platea puLlica docere compulsus sit, qUffi ob id magistri Alberti
platea (vernaeule, la place lJlàubert) etiamnum hodie nuncupatur: civibus
enim Parisiensibus omnibus notum plateam illam sic dictam ab antiquo feodo
Maubert} ill quo sita est, quod et jam noster Natalis Alexalldre in sua Hist.
Eccles. notavit: amplissimas auten1 apud nostros Sanjacobeos fuisse scholas,
quceque illis apud universitatem invidiam crearunt, ex archivis conventus ha-
betur, quas anno MCCCLVIII pro urbe claudenda destructas fuisse narrat con-
tinuator Nangii : « Eodem anno, inquit, fuerunt destructa hospitia et domus
ì
«( quas I1 .B Prredicatores habebant extra muros I)arisienses. NanJ Prredicatores
ì
•

« habebant infirmarias et capellas,notatas aulas,et alias domos honorificas regias

« et solemnes, et illi ad domos istas per domos civitatis officiosissime subintra..
« barlt, similiter et ad hortos quos foris habebant speciosissimos et arnmnos et
« non solum domos quas redificaverarlt perdiderunt exterius, sed etiam domos
« intra ma~~nia, et illas qure muris ab infrajuIlgebantur, ut inter ipsorum habi-
« taculum et dictos muros aditus fieret atque via, etc. » Inter illas autem aulas
notatas, honorificas, regias et solemnes scllolffi nostrre intelligendre, qaas ut
cQJnaculum seu refectorium haud dubie sanctus rex Ludovicus IX erexerat,
qUffi ingenti auditorum Alberti concursui sufficiebant, ut ci necesse non fueri t
in platea docere, quod nec apud ullum antiquorum refertur, nec apud ipsum
Valleoletanum, qui anno MCCCCX.III scribebat, ut fabula posterius sit inventa,
quam habet Petrus d.e Prussia anno MCC(JCLXXXVII scribens. Sed de his jam
diutius, en sententia Odonis cardinalis leg'ati adversus Tflaln~ud promissa, quam
ex cod. lVIS Sorban., cui titulus, Extractiones de Talnlut, ejus retatis exhibeo.
« Odo miseratione div.ina ~Pusculanensis episcopus, apostolicre sedis legatus,
« universis prffisentes litteras inspecturis salutem in Domino. Noverit universi-
« tas vestra quod nos Parisiis anno Domini l\iCCXLVIII id us maii s uper quibus-
« dam libris Judceorum qui rralmut appellantur, préBsentibus magistris Judreo-
« rum et ad hoc vocatis, diffinitivam sententiam protulimus in hune modam.
a In nonline Patris et I~ilii et Spiritus Sancti. Amen.
« Exhibitis nobis auctoritate apostolica a nlagistris Judceorum regni
« Franciffi quibusdam libris qui rralmut appellantur, quos inspeximus, et
« per viros discretos et expertos in talibas Deum timentes, et zelum ha-
« bentes fìdei christianre fecimus inspici diligenter. Quia eos invenimus
« errores innumerabiles, abasiones, blasphemias et nefaria continere, qUffi
« pudori referentibus et audientibus sint horrorì, in tantum quod prredicti libri
« secundum Deum sine fìdei christiance injllria tolerari non possunt, de consi-
« lio bonorum quos adhoc specialiter duximus evocandos, pronuntiamus prce-
« dictos libros tolerandos non esse, nec magistris Jud&orum restitui debere, et
~. ipsos sententialiter condemnamus. De aliis vero libris nobis non exhibitis a
« magistris Judmorum, liceta nobis super hoc plurles fuerint requisiti, vel
 XXI
«( etiam non inspectis plenius cognoseernus Ioeo et tempore, et faciemus quod
« fuerit faciendum. »

{( Nomina autem illorum de quorum consilio prffidicta sententia lata fuit,

« sunt hffiC :
« Venerabilis Pater WilleltTIus D. G. Parisiensis episcopus.
« Acelinus abbas sancti Victoris Parisiensis.
« Radulphus quondalll abbas ejusdem Ioei.
{( Lucas decanus Parisien~is.
« :f1~t magistri tl1eologiéB, videlicet l
« Magister Galterus cancellarius Parisiensis.

« Magister Aimericus de Veire canonicus Parisiensis.

{( Magister WiIlelmus de Gramant.

« Magister Petrus dictus .A.rchiepiscopus.
«( Magister Radulphus de Montedesideriie
« Magister Stephanus archidiaconus Meldensi~.
« Magister ltobertus de Coton vel Coeon.
« Frater Gulielmus de Meliton de ordine l~ratrum Minorum~
« F. Joannes PungensaSinUrIl, }-? A1lJerlzls Teulonicus, F. Stephanus
~( Autissiodorensis de ordine Fratrum Prfficlicatorum.
(~ Et magistri decretorun1, videlicet
« M. Petrus Lig'erii, M. Gaufridus cantor Dauratensi5.
« M. Joannes archidiaconus Treeenensis lege 'rrecensis.
« M. Philipus archidiaconus::Bituricensis·.
« M. Gulielrnus de Braio. M. Richardus de rrabulis.
« M. Girardus de Corion. M. Theobaldus de Divione.
«( 1\f. Henricus canonicus 11heluensis.
« M. Stephanus de Lorriz. M. Petrus de Vireto.
«( M. Joannes de Slllhiaeo. M. Nicolausde Pondearche.
« ltem alii boni viri,
« Magister Nicolaus archidiaconus Ecclesiffi Rothomagensis.
« M. Garinus archidiaconus Ecclesire Belvace11sis.
« ~f. Thomas!archiàiaconus Bajocensis.
« M. Rugo archidiaconus Bajocensis.
« l\Iagister scholarium Andegavens.
« 11 J oannes de Mon temirabili. flie llt legitur in libro de se}Jten1 clonis ex
1
•

archidiaeono magno Eeelesiée Parisiensis oT'dinis 1)7"'éEdicatorum sodalis.

« F. Joannes Gardianus .F'ratrum Minorull1.
« F. Odo de Romaco. F. Reginaldus Carnotensis ..
« F. Henricus Teutonieus.
« F. Theobaldus de'Saxonia.
« F. Simon Minister S. Maturini Parisius.
c( QuorUITl sigilla apposita sunt prresentibus una eurn nostro in testi-
« monium hujus rei.
«(Datum anno Domini MCCX.LVIII mense maio. »)

Ex quib~s j uxta prffimissa concludas hos tres in saç~a facultate hoc ordine
.;., ....
-b
 XXII
incepisse, F. Joannem Pungensasinum Parisinum anno MOaXf..JIV, F. Alber-
tum Teutonicum MCCXLV et F. SLephanum Autissiodorenseln MOOXLVI; sic
enim omnia constant et conveniunt.

Nota 10 Sub finem ej'usdeln anni Coloniaìn rediit. Dt eniIll anno ~ylCCXLVIII Maii xv
Parisiis prresentem Albertum ex mox laudata sententia tenelllus, sio versus
finem ejusdern anni reducem eUffi ColoniéB, ac studii theologici regentem non
minus certo scin1us ex omniulll auctorum testimonio, qui de Wilhelmo flol-
Iandice comite imperatore electo loquentes~ hunc asseruIlt die Regum se-
quenti, qui veteristylo adhuc annus MOCXLVIII numerabatur) n.ovo ~10CXLIX,
ad Albertini magni ColòniéP re,g81ltis cellam venisse. Ubi graviter impegit nc
castigandus venit alias sat accuratus Brietius in Annalibus, illud lmperatoris
cum Alberto colloquium ad an11um prcecedentem referens ob no~ attentuID. eo
Ioeo styli veteris ac novi discrimen. Quod ut ob ocu10s ponaln, en rcrum se-
riem. IIenrieus thuringus Imperator lllellse Martio MCOXLVI veteri styIo,
novo l\10CXLVII moritur. Octob. III sequenti e} sufficitur 'Vilhelmus Hollanclus,
qui annum sequentem MCCXI~VIII rere totUt11 in i\quisgrani obsidione insu-
mit, eo potitus Novelnb. I ibidem coronatur. Hinc in Hollandiam pergens Colo-
nia iter facit, festumque trium Regum hujus civitatis patronorum in ea cele ..
bratJ ae Albertum invisit, qui dies adhue ut norunt omnes styIa veteri
MOCXLVIII numerabaturJ novo MOCXLIX dicendus est. Videsis Vineentiurn
Bellovacensern mqualen1 et Odorieum Ilaynaldum ad ano 1248, n. 14.

Nota 11
.Ab eodem visitatus est. Narrat Joannes de Bel{a auctor a srec. XIV in suo
Chronico, quod ad annum ~fOCCXLVI scribehat, Wilhelmum. Imperatorem ab
Alberto Magno tum convivio rrlag~nifico exceptum fuisse, in quo Albertus hye-
mem eo anno asperrimarn in ver florigerum, et ftJstatem frugiferam comlnu-
tarit, et expletis mira jueunditate epulis omnia veluti phanstaS111ata evanuisse,
ne 11yemem gela truculentam mox rediisse : hincque AlbertulTI magnll11'l il~
necrolnantia non veretur appellare. Sed hoc convivium merarn esse fabulam
evincitur~ non solurn quod ejus non lllemirlerint TholoméBus de Lucca nee Ber-
nardus Guidonis, quorum de Alberto testimonia his omnino adversa in fine
11arum Annotationum dabimus: sed ut reete Inonet Petrus de Prussia nullus
fuerit necromantiis infestior, aut dffiffionum hostis capitalior, ut recte Brietius
citntus. Sic enim Albertus in Speculo astt'onon~iéE (cap. 10) : lsti sunt CltlO rnodi
inlagirlllln necrorl1onticarztln qUée l'lobile J~OJJ'le}'l astronon'lifE sibi usuJjJare préBsu-
mun!, et ex eisianzdiu est quod rnultos libros inspe,ri, sed qUOJZialTl eos abltort'ui,
Jl0JZ ex/al nlihi per(ecta rnernoria s·upe?'I eorUln nunzero, titulis, initiis atgue conti·
neJ~tiis) sive auctoribus eorunzdern : spiril'us eniJn JJzeus nllngllam requiescebat in
eis. Unde tantuln volebani transeulul0 viclisse, ut salteni non igìlorareln~ quali.
ter esse! Iniseris eorUJn sectatoribus irridendzt1n, et haberen~ de StIO lInde repelle·
reni excllsationern eorlan : et quod potissinZtun est, li! Sltper similiblls de c03tero
non tentarenl (aì1 legendum non tentarer) , cun~ }?ersuasiones suas invaliclas et
non adn1.ittendas censerenl. ~x quibus colligas libros neeromantire legisse qui-
 XXHI

dem, sed in transcursu, ut vix auctorum, titulorum, et operum melTIinisset :

qui prceterea in toto tractatu artem illam non solurn confutat, sed et intolera-
bilem et maledictalTI pronuntiat, quamque nullus sance mentis prffisumat excu-
sare. Legendus idem de Mirabili scientia Dei (P. XI, Q. 30) et in Danie1. (cap. I).
Similia habet in Postilla super Ezechiel (cap. 31) et super Isaiam (cap. 47) a
l)etro de I~russia visa et citata. Joannem de Bel{a qui primus fabulam lauda-
Lam litteris consignavit, emendat et refellit Arnoldus Buchellius J. C. Batavus
heterodoxus licet, ut rudioris retatis credulitate delusum, pro more) inquit, il-
lorum ternporum, quibus 110c cultiorem pl1ilosophire et lnatheseos peritos ne-
cromantirn labe infectos et magos putabant. Rane J'larrationcula111 (sic enim
addit) liceI (abulosaJn credanz, 1"eferunt etiarn Chronicuì1z magnun'l BelgicllJTt
(scriptum anno MCCCCLXXIV) Joannes Cuspinian'us ChroJzico de CfEsaribus ver-
naculo qui sub Maxin~iliano imperatòre floruit, Tritemius Abbas, sed omnes ex
Ilelca exceperuJ'lt, Jzec de veritate judicant. OpJnerius u! verisimilen'l raciat, ex
ingerlio explicat in suo ChroJzico geJzerali. Ac ut id addam, Beka scriptor est mi-
nimi pon.deris> parum solers et sagax, quem Gerardus Noviomagus adrerum
Germanicarum ill ustrationes préefatus, Gerardi VoI pardi secutus judiciulTI
pIane eontemnit; nec de eo felicius judicat Desselius Bibl. Belg. vaJzum ~t (al-
Sll1n scriptorem dicenso His asseIltiri videtur 'Vilhelm'us Heda in ottone III

episcopo Ultrajectensi 36, ubi sic habet : Cla~~uit hoc ten~pore A lbertits ma,qnltS
episcopus RatisboneJ~sis vir magnéB doctrinée, de qua multa fablllantur in convi-
vio, quod paraverat regi. Sed de his j am minium.

C'él3sarem Ultrajectum petentem comitatus est. Sic refert non solurn Bel{a cita- Nota]2

Lus, qui sic habet ubi supra : {( Adelbertus episcopus instanter exoravit :regem,
« quatenus Fratribus suis Prrndicatoribus claustralerrl aream in civitate Trajec-

(C tensi vellet expetere, et eisdem pro stabilitate regni sui nlunificas eleemosynas
« attribuere. Rex auiem supplicatorias preces ejusdem Rever. Patris clementer

« exaudiens, Trajectum descendit, quem Otto Pontifex ejus patruus cum prée-
« latis et civibus gloriose suscepit, qui de fidelium suorum consilio burgensis
« cffectus est, et ex tunc spatiosam campi planitiem infra civitateITI nemine
« contraveniente mercatus est, quam ad structuram claustri donavit eisdem
« Fratribus in eleemosynan1, insuper et auri fulvi satis magnam copiam etc. »
Sed et confirmat \Vilhelmus Heda citatus ..« Instituit, inquit) apud rrrajectulll
« Ordinem Prrndicatorum, ubi adhuc in vitris visuntur arma ipsius Wilhelmi
« regis, quibus ipse fundum eoemit et ad constructionem auri bOllam quantita-

«( tem contulit. » Scio quamdam editam a Patribus nostris provincirn Inferioris

(~ermaniffi conventuum seriem, in qua conventus Ultrajectini sen Trajecti inferio-
l'is erectio refertur ad annUITI MCCXXXII circiter, sed erratum esse agnovit accura-
tllS noster Ghilbertus de la Haye Insulensis in sua Ristor. Belgo-Dominic. J\1S fassus
(~X ffiquivocatione id ortum: et quidern cCBnobiumTrajecti superioris seu ad Mo"
sam circa MCCX.XXIII erectum,at cCBnobiu111 Trajecti ad Rhenum seu inferio-
l'is nonnisi .circa lVICCXLVIII positum fuisse, quod non soIun1 auctoritate scri-
pLorum laudatorum prohat, sed et confirn1at auth8ntico senatus Ultrajectini
 XXIV
in strumento ad concilium Mechliniense dato anno MCCCCLXX.VrT in quadam
causa Patrum Ultrajectinorum nostorum, quo c1isertis verbis sui conventus
originem solurn"modo ad annum MCCXLVIII referunt, stylo nempe veteri, et
ad auctores Albertum magnum et Wilhelmuln I-IollanduIll imperatorem, cu-
jus arma gentilitia non solurn i n ecclesia) sed et passirn per officinas dom us
olim cernebantur.

Nota 13 Anno 1J1CCL/V prioreJn pronùlcialern electul7l (eruTtI. Sic Petrus de Prussia,
qui ex actis comitiorum provinciffi e,o anno 'Vormatii et sequenti AugustCB Vin ..
delicorum habitorum qucedam refert, imo et litteras encyclicas ejusdem Al-
berti magni provincialis ad omnes priores et conventus rreutoniffi.

Nota 14 AJlJlO sequertti Ronzam a SumJno POJltifice voca/us. Ric erat l\lexander IV
creatus XXIII Decemb. J\ICCLlV. Sic refert Cantimpratanus (lib. 2, cap. 10)
§ 26) : « Accidit ergo ut facta dissensione inter universitatem cleri Parisiis .et
« }.1-'ratres ordinis PréBdicatorum atque lVlinorum citalisque partibus coram
« papa, ipse apostolicus magistrllffi mandaret Albertum, antequam ipS8 iter
{( vellet arripere. » ))issidium hoc Parisiense jam exorlllm fuerat ab an110
MCCLIII, sed cum de eo actum nOl1 fuerit ROffiéB nisi sub Alexandro IV, ideo
Iloe iter Alberti in annum MCCLV visum est rejiciendum post llabita Augustre
rreutoniffi comitia provincialia forte circa septembrem de more.

Nota 15
T1Jnzque publice S. Joanrtis ~'vangelùlJn exposuit. Sic Cantimpratanus citatus
§ 24 : Sed post préBfatas disputationes, 0um ad petitionem D. I)apre et om-
(f

« nium cardinaliulll ipse magistee Albertus evangelium Joannis, et epistolas

({ canonicas miro efinaudito modo super omnem hominem exponendo legis-
({ set, etc. » In antiqua editione in IncuB" Typ. absque loco, anno,et nomine ty-
pothetce) absque numeris et reclamationibus qUéB extat in Navarrea commen-
tarii Alberti in Joannem dicitur initio Postilla aLi instanliaJn surnrni pontifìcis pro
eXliJ~})andis héEresibus tUJlC viqentibus RoméE lecta. COITlmentarius in epistolas
canonicas vel collectus non fuerit, vel perierit, siquidelll a se visnm nemo pro-
dito Alia vero llomce tUffi se edidisse prodit idem Albertus Summce P. II inter
alia TractatUrll de zlnitate il/teltectus contra Averroem sic loquens : Ilc13c onlnia
aliquan(lo in curia collegi e,ristens ad préeCeptUlJl D. A lexaJldri }J(l}?[-e, et (actus
(llil ibidenl libellus, quelTl lnulti habent et intitulatur contra A verroern. IJ r. Quo-
l~ialn apud nOJlnullos, qui philosophiam, etc. Vide 1."'. V.

Nota 16 ~fagistt'un1 sacri pa{atii saltern lJer arlnllrìl egissc. Cum officiulTI hoc 80 sK1eulo
fere lectionc prresertim sacrm Seripturm in scholis sacri palatii coneluL1eretur,
hoc addito quod lector esset summi Pontificis theologus, hoc munere functum
Alberturn reete quidam videntur asserere, saltem quamdiu ROillm restitit. Imo
 - xxv
putat Petrus de Prussia (cap. 32) primum fuisse lectorem sacri palatii, et ejus
oecasione evenisse, quod hoc munllS in Ordille habeatur. Sed ista laus S. P. Do·
[n inico non auferenda.

AJlnO MCCLIX contitiis OrdiJlis ValeJleeJlis attuit. Erat capitulum Provincia- Nota 17

l iurn, in cujus actis sic legitur : A bsolvimus priores provinciales ]'euloniaJ et

TetraJ sanetaJ et PrOViJlciaJ.

AntlO MCCLX oblata est ei irljula 11atisboJlensis. En litterffi apostolicre, quas Nota 18

ex archivo Vaticano refert Bzovius in AnnaI. Ordinis MS. « Alexander Bpisco~

«( pus servus servorum Dei F. Alberto de ordine Prrodicatorum lectori Colonien.
« SusceptéB servitutis officium nos inducit, ut inter sollicitlldines alias, quibus
« assidue premimur, specialiter circa ~cclesias solertiam adhibente.s, ipsarum

« utilitatibus intendamus : in eo maxime ut viduatis né longre vacationis

«( dispendia patiantur, de talium nostrce diligentiéB studio provideatur :substi-

(: tutione pastorum, per qaos et spiritualibus proficiant institutis, et incremen.

« tis temporalibus augeantur. Sane cum Ratisbonensis Ecclesia per cessionem
«( vene fratris nostri episcopi quondarn ipsius B~cclesiffi pastoris, solatio sit de-
« stituta nos ad revelandum 1 statutum ejusdem EcclesiéB paternis, prout ad

« nostrum spectat officium, affectibus intendentes, de persona tua nobis et Fra.

« tribus nostris merito tUéB probitatis.accepta eidem l~cclesire de ipsorum Fra·
« trum nostrorum consilio duximus utiliter providendum. Cum enim de divi·
« nre legis fonte adeo salutiferre fluenta doctrince potaris, quod ejusdém in tuo
«( pectore vigeat plenitudo, t~bique pra~sto sit in iis qure Dei sunt judicium ra-

(\ tionis, indubitatarn spem gerimus, quod Ecclesim prmdictffiJ qlla~ in spiri-

« tualibus et temporalibus asseritur multipliciter deformata, cicatrix obduci,
« et ruina per tUéBdiligentiffi studium poterit restaurari. Quocirca tibi manda-
« mus, quatenus nostris, quin potius divinis beneplacitis te coaptans, et pro

« visionem acceptans hujumodi ad E~clesiam prrefatam accedas, acturus juxta

« datam libi a Deo prudeI1tiam utiliter'curam ejus. Nos enim in votis gerimus
(C te in reformatione ipsius Ecclesire semper prosequi favoribus opportunis. Da-
( tum Anagnire nonis Januarii anno VI. » Eodem fere tenore et iisdem die et
anno scripsit pnntifex decano et capitulo Ratisbonensis EcclesiéB. Annus autenl
ilIe sextus Alexandri incidebat in annum f)omini MCCLX.

[lane non solurn s'uasu Jna,qistri Ordinis. Epistolam ven. I~-'.

Humberti quinti Nota 19

magistri Ordinis ea de causa ad Albertum datam, in qua pluribus ab ea digni-

tate recipienda dehortatur, refert Petrus de Prussia, seci et apud alias cornnlunis
est. lpsum Alberturn invitum et coactunlhumeros supposuisse testatur rrholo-
InffiUS de Lucca et Bernardus Guidonis postea citandi : r:J.1holoffimus de Lucca in-

1 Forsan melius relevanduln.

 XXVI
dicat anno MCCLXII vel LXIiI abdicasse, CUfi ait postea X\TIII annorum spatio
lectorem Colonim egisse ad mortem usque qUffi accidit anno MCC LXXX. Litte-
ras citat noster Ghilberlus de la Raye supra laudatus ab Alberto anno MCCLXIII
datas, quibus se quondam episcopum signat.

Nuta 20 .In pOJlti(tcaliblls celebraret. Sic refert Petrus de Prussia legendus. Ecclesiam
novam primariam Noviomngensem sub invocatione S. Stephani consecravit,
destructa antiqua, qUffi alias extra civitatem : ne tamen hujus memoria lapsu
temporum periret, statutum edixit, ut quotannis octavo post Pentecosten die
solemnis ad locum ubi sita erat haberetur supplicatio cum SS. Sacramento, ac
sanctorum reliquiis qUffi in urbe erant omnibus. Ad ecclesice nOVffi parietem,
olim legebatur hic versus :
Albertus Magnus tenlplu111 hoc sacravit ut agnus.
Sic noster Ghilbertus citatus. Templum nostrum Antverpiense dedicasse anno
MCCLXXI scribit in originibus Antverp. Scribanius. Altaria duo in nostra Lo-
vaniensicede etiaTll dicasse anno MCCLXXVI ferunt docun1enta domus. Sed
de his plus satis.

Nota 21 Cotlcilio Lugdurlerlsi II aftuìsse fjuidarn narrante Id probat Petrus de Prussia ex

eo quod in Summa sua (P. II) Q. 122) art. 2) i\lbertus referat in eo concilio Groo-
cos errorem quo dicebant simplicem fornicationern non esse mortale peccatum,
revocare coactos fuisse. Sed cum id aliunde discere potuerit, forsan. quis magis
authenticum hujus facti desiderabit testimonium.

Nota 22 Anll0 circitet MCCLXXVII iter GallicltJn suscepisse. Sic refertur in Actis ca..
nonizationis S. Thomffi de Aquino apud Bol1andum) T. '1 Martii, p. 714, n. 82.:
« lnsonuit rumor (Coloniée) quod scripta F. ThoméB Parisiis impugnabantur,
« unde F. Albertus dixit se illuc velle accedere pro defensione illorum scriptorum :

« Fratres vero decrepitum ffitatis ipsius timentes-, et I011gUlTI viagium, dissuase-

«( runt ilIi prcedictum iter per aliquod tempus, etc. Finaliter tamen dixit idem
c( Albertus se velle Parisios om11ino accedere pro defensione talTI nobilium scri-
«( pturarum, et ivit Parisios, in cujus societate l~. Ugo de Luca accessit, etc. Cun1
« vero fuit Parisiis dictus 11\ Albertus facta convocatione studi i generalis Pari-

cc siensis dixit, quod ipse paratus erat in examine peritorum defendere scripta di-
« cti F. Thomre tanquam veritate fulgentia et sa11ctitate. Et post multa dicta
« idem Albertus rediit Coloniam, et dictus frater Ugo cum eo, etc. » Ibi le-
genda.

Not \ 2:1 TrilJus circitel' ante nlor/enl annis. Ilic affererlda qua~
prornisi [n us rrholorn mi
de Lucca et Bernardi Cìuidonis de Alberto testimonia. Primus ei mqualis licet
junior (Ristor. EccI. Nov. lib. 22, cap.i7) sic habet : «( Suo autern tempore (Ale-
 XXVII
l( ,/,'flndri IV) floruerunt duo magni doctores in Ordine Prffidicatorum, licet
Il lllUlti alii clari fuerint in eodem et eodem tempore tam in vita quam in do-
li c~l.rina : sed isti transcendunt, et ideo merito sunt omnibus prreponendi.
Il l J llUS fuit F. AIbertus Teutonicus vir prroclarissirnre vitee, qui cum multa in-
/I llocentia in eodelnOrdine Deo servivit, et qui etiam quantum ad generalita-
Il 1.0111 scielltiarum et modun1 docendi inler doctores rriaximam excellentiam
Il habuit. Ric factus est episcopus Ratisbonensis in ducatu Bavarire, qui mul-
I( !.11 In honorabilis est. Ompit onera episcopatus su bire, qure in Teutonia nimis sunt
Il tuilitaria, quia conservari nOIl possunt nisi cum ense, qure sibi incubuerunt
.. pl'O tempore ilIo. Oonsiderans igilur statum tranquillulu quem dimisit, et ba-
Il l'alhruID. in quod incidit, non quievit, quousque accepta fuit sua renuntiatio
II pnr Summum POlltificem : quod facilius impetravit ex sua gratiositate ser-
, rllonis, et ex maxima fama SUffi doctrinre, qUffi totaliter peribat cum ense et
Il laneoa curm pontificalis Germanire. Cessione ergo facta) elegit scholam 0010-
Il Ilinnsem, ibidemque lectionem usque ad tempora mortis SUffi resumpsit, quod
'l ftli.t spatium 18 annorum vel circa: ubi multos bonos scholares fecit, et de
Il pr(edictis operibus aliqua. Tandem anno Domini MOOLXXX et ipse plusquam
" ()(~togenarius beato fine quievit. Et quamvis in scientificis. pro exemplo alio-
Il l'lun in eis multum desipuerit circa tres annos a sua morte (id est, arlte mor-
II III/n) quoad memorativa, cum ante alios transcenderit gratia singulari, vigor
Cl t.amen devotionis ad Deum non defuit ad faciendum, qUffi requirebat status
(( ~lJn~ rnligionis.
Bcrnardus autem Guidonis inter Ordinis viros illustres sio loquitur: «Do-
« lni nus IPrater Albertus TeutoIlicus, episcopus Ratisbonensis, maximus in phi-

Il loRophicis et divinis. Ric multa et diversa volumina reliquit toti orbi, qure
" :ld expositionem sacrffi scripturre et aliarum scientiarum scripsit, intellectu
Il pI'ofunda, sensibus et sententiis alta, quorum numerum et nomina hic ponere
ce psset 10nguID. Circa finem vero dierum suorum librum de Sacramento altaris

1\ "ciidit, in quo evideIlter ostendit et simplicitatem fidei suro in Deum, et fervo-

., r'onl devotionis ad Dominicre Incarnationis sacratissimum mysterium, et qua
t'xnol1ebat scientiam divinarum scripturarum. Ric episcopatum Ratisbonen-
Il ~('nl coactus recepit, sed paulo post tanquam carbonem ardentem rnanum
" n<1 urentem obtenta cessione rejecit, et ad paupertatem rediit. Obiit autem
Il nl1no Dom. MOCLXXX. » In odeo ~cclesiffi nostrffi Coloniensis ad alta're ma-
.Il1S sepultus est 110C addito epitapl1io : AJ~l'lO DomiJ~i MCCLXXX XVII [(al. dee.

11111'/1 venerabilis domirlltS F. Albertus qUOJZdaln Eeelesi[J] Ratisbonerlsìs epiSCOplts

urr/ùlis Pr[J]dieatorunl lnagister in t!teologia. Requiescat irl paee. AJ1~en.
111 dictis hactenus cb.ronologiam ut qure ad n08 spectet, persecuti su·mus,
tte 'fn virtutum heroica, visiones et miracula hagiographis quorum j uris sunt

l'Ila l'f'anda relinquentes : verum cum J?etrus de Prussia pluries citatus, quique
l' 111 r'a ex Ilostro T..-Audovico a Valieoleti excepi t) interpolasse videatur qUffi iste de
tllt'lllorirn lapsu Alberti triennio ante mortem) visum est ipsa Valleoletani verba
tlic~ ponere. Sic ergo ille vitre Alberti cap. 7. De termiJlO A/berti MagJ~i. « Cum
ig'itnr qua9alll die magister Albertus contritus senio in conventu Coloniensi
Il i Il scholis leg'eret prrese11te auditorum copiosa multitudine, ir:t colligendis ac
 XXVIII
« dicendis quibusnam rationibus ipsius memoria vacillavit. Cumque omnes
« prcesentes essent ex hoc non modicum stupefacti, ipse magìster modicum ta-
« cens, sed tandem cito spiritu confortatus in prffisentia omnium dixit : Audite
« qUffiso, fratres charissimi, referam vobis nova pariter et antiqua. Cum essem
(C in annis juvenilibus constitutus, adrnonente gtoriosa Virgine l\tlatre Dei Prffi-
« dicatorum Ordinem sum ingressus, et ab ipsa ut devotioni et studio fideliter
« intenderem sum hortatus, et quod ex libris non valebam capere, sffipissime
« intellig'endum orationibus impetravi. Frequenter autem matrem misericor-
« diffi Dei -Genitricem gemitibus' et orationibus rogavi, ut me lumine divinffi

(C sapientire illustraret, et cor meum solidamento fidei confirmaret, ne philoso-

« phorum rationibus illaqueatus de fidei certitudine dubitarem. Tandem dignis-

« sima mater misericordiffi dignata ést mihi visibiliter a pparere, et consolando
« dicere : Esto fideliter in virtutibus et studio perseverans, nam Deus tanta sure
« sapientjffi copia te dotabit, ut per libros doctrinre tUffi tota illuminetur Eccle-
« sia: et ne in fide valeas vacillare, ante martem tuam a te omnis syllogistica
c( astutia auferetur, et in innocentia puerili ac sinceritate et veritate fidei Deus
« ab hoc seeculo te assumete Notitiam vero hujus temporis ex 110C scies, quod
« defectum memorim sustinebis in publica lectione. Et ideo, fratres amantis-
« simi, quod hoc mihi eveniat jam cognosco. Id~irco nLlnc coram vobis amni·

« bus publice confiteor corde et ore omnes et singulos articulos fidei christia-
« nre me firmiter credere, et supplico hUITliliter et devote mihi exhiberi eccle-
Cl siastica sacramenta tempore opportuno: et si quid dixi veI scripsi vel dixero

- « ill futurum, quod veritati fidei non concordet, volo ut nullius ponderi5 exi-
« state Qllibus dictis, omnibus prffisentibus profusis in lacrymas de cathedra
« descendit, et ex tunc nunquam aliquid scripsit aut legit, sed quasi puer
« quinque an110rum innocens et columbinus inter fratres quam diu supervixit
« conversatus est, se orationibus continuis mancipando, et postquam multa
« miracula perpetravit, multos libros famosissimos compilavit anno Dom.
« MCCLXXX consummatis vitee SUffi annis circiter LXXXVII inter fratrum et
« filiorum suorum manus in conventu Coloniensi obdormivit in Domino, et in
cc choro ante majus altare fuit solemniter sepultus. » Concordat cum aliis in
anno mortis et retatis, sed quantum ad orationem Alberti ad auditores cum
memoria lapsus est, undecumque eam acceperit Valleoletanus, cujus certe
apud antiquiores nulla memoria, non ~onvenit cum Petro de Prussia (cap. 44).
Equidem hù.jus narrationem legenti manifeste patet Petrum ,ralleoletano usum
esse, sed eum interpolasse inferendo visioném illam seu somnium, quo Alber-
tus puer ordini ascitus sibi videbatur scalarrl rnuris cOIlventus apponere ut
fugeret, et a B. Virgine ter repulsum, ab eadem hebetis ingenii illustrationem
et philosophire sibi antea occlusffi apertionem obtinere. QUffi fabula nondum
M<JCCCXIII, quo scribebat Valleoletanus, inventa erat, qUffique abunde revinci..
tur ex annotatis, scilicet AlbertUITl non puerurrl, sed jam XXIX annos natum,
et in rerum naturalium scientia erudituffi et expertum Ordini nomen sub Jor-
dano secunào Ordinis lnagistro dedissB, quod et futeri cogitur lJ etrus de Prus-
sia qui anno Dom. MCCLXXX ffitalis LX~XVII IIlortuum agnoscit. Quee tamen
cum summo ejus honore dicta velirn, nam et multas alias ~e Alberto in vulgus
 XXIX
sparsas fabulas egeeg'ie refellit, et plura de eoderTI Alberto vel ex ej us operibus,
vel ex aliis auctoribus certa accurate collegit, quibus et nos utimur. Oéeterum,
ul ad Albertum redealll, non mirum nee insolitum~ hominem LXXXIV annos
llatum vigiliis, jejuniis, studiis continuis fractum ac debilitatum memorire lap-
sum tandem incurrere, ac, si velis, repueraseere, cum ista sint humanffi infiI'-
mitatis, ut propterea non sic ad visiones et miracula recurrendum, ut nec
recurrit Tholomreus de Luca eorum antiqllior qui de eo scripseruIlt, et ejus
HJtate jarn clarus, cujus proinde ternporibus nondum vulgatee illre visiones, nec
producta Illiracula, ne dicam adillventa.
Laudem Alberti ex ej us nominis· etymologia desumptam, quatTI habet Pe-
Lrus de Prussia (cap. 57), accepit ex eodem Valleoletano (vitre Alberti cap. XII)
et quadanltenus mollivit, sed quam etsi rudiorem et absonam cordatus lector
facile eondonet. genio SffiC. XIII et XIV, quibus etiam doctiores usi similibus, ne
extra argumentum saltare viderentur, piura revera bona et Iaude digni minu-
Liis annectere solebant, quod jam tem pora nostra delicatiora non patiunfur. Ne
ergo lector ad etymologiam Alberti attendat, quan1 uterque derivat ab al quod
est altum, et ber quod est fons sive puteus, et thus quod est species gommi
odoriferi, qUffi quis forte rideat, et forsan ipsi allctores primi riserunt ut pueri-
liu, sed 11is annexa seria et solida accipiat, nec contemnenda judieavit.
Duplicem translationem eorporis Beati invenio, priorem, cujus meminit Val-
leoletanus (cap. XI) lorlgo tempore, inquit, (actam post sepzlllztraJn, ac proinde
smc· XIV, tumque inventum est corpus ejus supinum·, quod illemiratur, sed
forte hoc vocabulo aliud intelligebat, 'quam quod vulgo., alioqllin non video
quid in eo sit miri, cmterum incorruptum, et in omnibus membris et indumentis
integrum ac suavissimo odore fragrans, idque sane mirabile, t11m vero eodem
laeo repositum. Alteram, anno MCCCC1.JXXXI1I, astante et jubente magistro
()rdinis fi'. Salvo Cassetta III Idus J anuar.quam. describit Petrus de llrussia
ipse etiam prresens et legendus (cap. 58) ubi statum corporis late et occurate
rofert.
Alberti. Magni acta plura laudantur, qUffi quarlta apud omnes valeret fama
nt auctoritate manifeste prob~nt. Anno MCOXLIX eo plurimum satagente prffi-
(~lara fori privilegia civibus Coloniensibus ab eorunl antistite Conrado asserta
t'uere. Vix biennium effluxerat, litigantibus iisdem Coloniensibus cum eodem
nrehiepiscopo Conrado, ac super telonii monetarumque ratiolle contendenti..
bus, deleetus est arbiter cum F. Hugone de Sancto Charo tum cardinali, sua·
que sententia litem absolvit. Anno lVICCLVIII, vigilia SS* Petri et Pauli cum
C(llutuor aliis Goswino decano majori, Henrico S. Severini, Henrico SS. Aposto-
Iorum et Philippo Susatiensi prffipositis, iterum sedit arbiter eumdem archie-
piscopum inter et cives Colonienses. (Jum iidem postea inimicitias non parvas
g'(~nerent cum comite Montensi, qui nune dux est Montensis et Jllliacensis,
ipse pacem utrique parti sua prudentia contulit ac composuit, ita u! etiam non
s(~natus Coloniensis Alberti sapientianl miretur, cum actaeo sequestrocompacta
i Il suis archivis servata~ intuentur et legunt. Videsis Heisterum citatum et Pe-
t.rum de Prussia (cap. 4'1).
IJrreter jam citatos scriptores alii plures AlberLi cum laude meminerunt, in '
 xxx
primis F. Ulricus Engelberti de 11"riburgo, vie eruditus sacréB theologiffi lector et
baccalaureus Parisiensis Alberti discipulus, vivo mag'istro scribens qui in Sum-
ma sua de SUJrlmo bOllO lib. IV, traet. III de substantiis spirituatibus sive ele an-
getis) cap, IX de modo appal'itionis tam bOJ~Orltnl qllan~ rJ~alorltnl angeloTunl,
scilicet an fìat in corpore vel lJl specie corpàrali, sic habet : « Aliter autem ab
omnibus prremissis sentit doctor meus dominus Albertus episcopus quondam
« Ratisbonensis vir in omni scientia adeo divinus, ut nostri temporis stupor et '
« miraculum congrue vocaripossit, et ill magicis expertus, ex quibus rnul-

« tum dependet hujus materire scientia, etc. » Ubi cum dicit in n'lagicis exper-
tum, ne intelligas has artes unquam exercuisse, alioquin non fuisset viI' divi-
nus sui srecali stupor et miraculum, sed taffi vastCB fuisse scientim, ut Ilihil
esset in quavis arte reconditius, quod non penetrasset ac mente teneret ornnia
probando, qure bona 'teneIldo, ut expertulll confessarium dicimus qui con-
scientire caSllS omnes ita perfecte callet, ut de rarioribus et difficilioribus ex
tempore respondere possit.
Non minus eum ornat Tritherrlius. « Non surrexit, inquit, post eum vir si·
« milis ei, qui in omnibus litteris, scientiis et rebus tam doctus, eruditus et
« expertus fuerit. Quod autem de necroma11tia accusatuf, injuriam patitur vir
« Deo dilectus. »
Sixto Senensi. (( Vir est erudiLionis admirandEe, quem divinarum rerum
cc pauca, 11umanarum fortasse nulla latuerunt, sublimibus ingenii ac memoriffi
« viribus usque ad miraculum prCBstans, in di vinis studiis longe eruditissimus
« et philosophorum omnium quos vel ante vel post eum universa Germania
{( protulit princeps: ob scientiarun1 multitudinern magnitudinemque Mag'ni 00-
« g'nomen, qaod nulli unquam eruditorum contingit ante Inortem adoptus. »
Joannes i\.ventinus (lib 7. AnnaliuJ1l) impensissime laudat, GerlnaIlul11 eum
Varronem appellans, longeque Varrone doctiorem asserens, quenl nihil penitus
fugerit., omnia perfecte noverit, natuI're seCUndUIrl Aristotelem verissimus in-
terpres extiterit, adeoque singula, quce de omnibus scientiis et facultatibus scri-
psit in suo genere absoluta esse, ac si uni duntaxat opernm navasset, cffitera
ne attigissetquidem. Mitto alias recentiores, Gabrielem Naudoouill (BibI. Politie.);
Vossium (de Scient. l\1athemat. p. 362) ; Sebastianurn Schefferunl (Introduct.
in Arte medicali, p. 164) et alios.
Sed nec obtrectatoribus suis caruit quibusdam eurn magum dicero ausis)
quam calumniam vir sanctissimus patitur cum viris sua tempestate peritissi-
mis: sic enim Guibertum 1 qui ad summUffi pontificatum ascendens Sylvester II
dictus est magum celebrem et malis artibus infamem dixere plures, quos
egregie revincunt Onuphrius Panvinius irl notis suis ad PlatiJ~anl, et Bzovius
noster (A11nal_ rr\ XX). Sic Joannem Petrum Lusitanum summum Pontificem
Joannem XXI dictum magum appellat auctor Annalium Colmariensium ad an-
num MCCLXXVII oh insignem medicinre peritiam. Sed quid Alberto opponant
videamus. Convivium nlagicum imperatori COI011ice exhibitu111 janl expun-\

i Forte melius Gerberttun qui ex archiepiscopatu Relnensi ad sunlffium evectus est Pontifica-
tUffi anno 999. .
 XX.Xl
\: in111S, ql10d et 118rnopaululurn sapiens credet, q uod et seipsum destruit, sicut
(~Il irn cffitera omnia fuerunt phantasmata, sic et cibi fuissent imaginarii~ qui-
1lliS non gratiam sed iranl imperatoris et totius alliffi demeruisset ac in se pro ..

voeasset. Deinde excutiantur archiva civitatis Coloniensis, nam hujusmodi

pl'incipum adventus in urbium regestis solent annotari, llt et solemnia iis ex ..
hibita eonvivia, an in iis vel umbra magicarum harum epularum raperietur?
N(~mo certe hactenus prodidit. I.Aibros objiciunt : sed nolandum non opera Al-
IH~eti Magni indubitata quibus quidquid in eo fuit acuminis, quidquid sapien-
lia~, quidquid habuit experimelltorum conclusit, ab·his enjm maxime cavent,
st'd libellos quosdam spurios ut sub magh.i nominis umbra facilius reciperentur,
ah impostoribus et planis editos, vel anonymos, et ab imprudentibus perperam
Aloorto adscriptos objicere, quos in sequentibus, ubi de singulis agetur, sapien..
tissimo doctori abjudicabimus, Ilec ab ejus vena fluxisse demonstrabimus. De-
Il iq ue Androiden objicient, seu fuerit figura llominis integra carnea yeI ffinea,
Iluque enim sibi constant~ vel solurn eaput hominis ffineum tanta arte fabrica-
tllm ut vocem humanam ederet, et eum de occultis ab Alberto interrogabatur,

r~osponsa certa daret : quod aliquando audiens juvenis Thomas de Aquino stu-
I)(~ns et conterritus baculo confregerit, nnde solemnis illa a rudìoribus accepta
:\ Iborti prrnceptoris ad Aquinatem increpatio, Fili mi, opus triginta arlllOF'~tnl
/l'fIgisti. Sed quis huj llS fabulffi toto sfficulo XIII et sequenti testis affertur ? certe
Jlllilus. Nam quod aliqui volunt ad hujusmodi fabricam alludere s. rrhomam ùe
'\(Iuino (Contra Gentiles, lib. 3, capp~ 104~ 105 et 106) egregie allucinantur.
I~:qllidem illic sanctus doctor statuas arte ma.gica fabrefactas impugnat, sed
qllas apud Augustinulll (lib. 8 de civ. Dei, cap. 23) leg'erat ab Hermete ejusque
sirnilibus laudatas, quas non salurn impossibiles secllndum naturarn invicte
dtHnonstrat, sed et si fiant, 'opera esse intellectus non bene secundum virtutem
dispositi, imo sceleratorum, impudicorum, 'homieidarum fautoris : quod Gl'gu·
Inentum invietum simile apud suum prfficeptorem AlbertuIIl nunquam vidisse,
Ilam si aliquando vidisset, ut cujus innocentiam et pietatem noverat, ad cui eum
illi semper fuit sumala studiorum ac animorum conjunctio, et innocenter quall"
doque fieri addidisset. Quem prilnum llanc calumniam in vulgus propalasse
rtH'unt ? Henrieuffi de Hassia, quelli videre non licuit, ae mihi dl1bium ut cu-
j IIS Io~um non indiqant, sed is mortuus est anno MCCCCX:VIII : Alphonsum rros-
l.atum anno MCCCCXIV natum, et juvenem cetatis XL defunctum (in Genes.
t'ap. 31 et Exod. cap. 14). Sed etsi virum alias peritum, nimis tamen credulum
l'l~nsent, et plurium similiunl narratorem seu collectoI'eln fabularum : F. Bar-
Ulo}oillffium Sibylla nostrum (Peregr. qUéBst. Dee. 3, cap. 4, q. 3). Sed hic rela-
tive tantum loquitur ex Henrico de Hassia in Genes., imo revoeat in dubium,
sin enim habet: Quomodo etlirtl flomo per artem (acere! corpus Iteterogel~eurn et
Itlllt tenerum quale réqztirit a7~ùna rationalis-, qui. (acere nOJ~ potest per artenz

,'//()SSllJn et Tespeetu hOrJ~inis igtlobile corpus pltta aurum vel argel'ltllm. Quod si
(/i(:atur Albertltn~ LJfagJ~ltm caput ro~rmasse homillis loquel~tis arte et sola viriltfll l'la-
I IIl'aliuJrl operatioJ~e~ illlld negatur, et dieitut quod (lterit, si talnert fuit, laterlti
()/)(!J'atione délJmOlzllrn. Unde curncerto certius sit Alberto Magno cum deeilloni-
bus nihil unquam fuisse negotii,et historiolam illam ab impiis, ul malitire SUffi
XXXII
sanctissimum virum faventem haberent, adinventam pro comperto teneas.
Addo, ut jam indicavimus, testos adductos non convenire. Nam H-enricus de
Hassia referente Sibylla volebat caput fuisse ossibus-, nervis, venis, carne (;Offi-
pactum, quale hominis vivi, rrostatus citatus in Exod. dieit fuis.~e caput fer-
reum, reeentiores nullo auetore imaginantur et fingunt fuisse ffineUffi, et ubi
illi antiquiores caput solum memorant, isti statuam integeam sub certis e011-
stellationibus eompositam ariolantllr : qUéB linguarum diversitas prudentem om-
nem eogit, ul ista omnia cum Theophilo Raynaudo (Hopl. seet. 2, sere 1, cap. 14,)
ad Deum Fabulinum ableget. Legendus et Naudmus libro cui titu1us Apologie
des ,qrarlds hommes soupçorllzez de rnagie, p. 516 et seqq.
Plu res alias fabulas de Alberto MagIlo a viris otiosis con fietas refert Petrus
de Prussia (Vitffi eapp. 49, 50, 5t et 52) quas et egregie refellit : 11ane unam
placet annotare, qua dieunt statufffi tarrl exig'ure Beatum fuisse, ut stante m co-
ram se putaret summus Pontifex genuflexum, et ut surgeret jusserit, qui re-
spondit inquiunt, se jam stare in pedibus, addunt vero ab ea eorporis exiguitate
cum tanta divinarum et humanarum ,rerum cognitione conjuncta Magni no-
men sortitum esse. Quod falsum esse contendit Petrus citatus et falsum esse
scire potuit, qui translationi eorporisBeati anno JYICCCOL~XXJll factm ae su-
pra 1audatffi prresens affuit, ossaque omnia numeravit ac dimensus est. Sed de
his plus jam satis, nune Opera recen:senda.
 Il . .J4..lberti M agni opera triplici inc!ice distinguimus. Prinlus opera exhibet,
(III/l] in edilioneLug{luJlensi anni 16;51 jJro(lierunt. Alter opera in ea collectiorle
}lon edita, sed a Jlostris Ludovico de Valleoleti et Laurentio PignOJl fall(lala.
'r(~rtius o!Jera ab iis omissa, sed a tY1J0!JJ'apllis Lugdunensibus Ùl /Jldice a se e(lito
illrlicata, siJlgulis articulis codices MSS vel a Jlobis visos vel ab aliis accuratius re-
('('Ilsitos ut et aJltiquas e{litioJleS addendo, sed et anJlotatioJleS Jl0stras et crite-
riUln cuilibet SllbJ·iciendo.

B. A'LBERrrI MAGNI Ratisbonensis episcopi, Ordinis Préedicatorum, Opera qU/B·

hf/('lenushaberi potuerunt sub RIl. PP. Thol1~a Turco, Nicolao Rodulphio, Joanne
IlfI/)t. de j}Iarinis eJ·usdeln Ordinis rnagistris generalibus,in luceln edita studio et la-
h()J'(~ Il.A. P. F. Petri Jan~lrty sacréE theologiéE doctoris cortventus Gratiano}Jolitani
':/lfsllern Ordirtis. Lugdini. SUIllptibusClauclii Prost, Petri et Claudii Rigaud fratrum,
Ilieronyrni de la Garde, Joannis Antonii Huguetan filii,1G51, fol.

TOMO I HlEC INSUNT:

Vite:e .AJberli Jlfagni ex grauissilnis auctoribus excerpta epitome.

I~ogica ac 1 de pr/Edicabilibus tractatus IX.
:!. De PréEdicamentis tractatus VII.
:t ,De sex .lJrincipiis Gilberti Porretani tractatus VIII.
1-. Super duos libros Aristotelis Periherrnenias tractatus JTII.
:L Super libruJn priorurn analyticorurn pri71~un~ tractatus IX. 13uper secundun~'
Il'flctatus VII.
f). Super librun~ lJosteriorltn~ analyticorzun prirnlln~ tractatus IX". Super secun-
tI"ut tractatus 17 .
7. kSzlJ7er libros octo tOjJiCOrul1~.
H. SU1Jer duos Z,:bros elertchoru7n.
'T
Il'mc olllnia viderant nostr'j l~auren(jlls Pignon et "Llldovieus a al1eoleti.

ElJITIONES ANTIQU .,.lE.

I~ugicalia seu ÙtterlJretatio universi organi Aristutelis. VClle1iis, 14,Hl" l'oL "F~xtat
Paris. in San.genov. et SOl'hon.et 11on1~ in I-Jarber.
Itursus Venetiis, Octaviani Scoti., 1500, foI.
XXXI

CODICES MS.

Superiora onlnia Colonire apud nostros haberi testatur Petrus de Prussia, qui et
addit super Logicam ipsius .l\Jberti lnanuscripta servari apud nostros Susatenses et
Ratisbonenses.
Venum prostahant Parisiis anno l\'ICCCIII ex libro rectoris universit. hoc titulo.
Con~1nerlta F. Alberti in veteri logica XLII peciis. In libros ]JriOrUln XVIII peCe POS-'
teriOrU1n XXl pece Elenchorurn XVI peCe 1101Jicorun~ XXI peCe
Venetiis inter codd. Cardinalis Bessarionis Illut. 8. Ars vetus logicfE.
In cataI. Anglic. rr. I, P. II, N. 720: Alb. Af. super libros Por}Jhyrii: PrfEdica-
lnentoru11~, et 7tSpt ÈpP"'lvdac;. Et 11. 752: In universanl .J-1ristotelis philosophiarn. Et
n. 329 :.. Super libros ElerlchoruJn.
Parìsiis in Sorbon. cod. fol. 111ag. lnemb. inter plura alia: lncipit logica F. Al-
berti Orde Pra;dic. quondan~ ejJiscojJi llatisbon. Liber I de universalibus. Codex est
sec. XIV.
Super libros I j rioru1Tl in Vietor. cod. faI. nlag. 616. Iteln in Sorbon. cod. faI.
Il.

med. Iten1 in Navarr. faI. par. InCITIb. Ili 0111neS ex srec. XIII vel XIV.
Super libros PosteriorU11~ in Vietar. fol. lned. nlen1b. u. 932 ad calcein sie legi-
tuI': E.Tplicit liber posteriorum analyticoruJ1~ secunduln' D. Albertum Alagl~um.
;..'5criptuul per n~e Jasparen'l Ertgelsunsz de Argentina secunda die post testun~ S. Tho-
lnce cortfessoris. A. D. AICCCCVIII die VIII n~artii. Nota uovo stylo 1409.
l-SujJer libros ]lolJicorUnl in Vietar. cod. cit. n. 616. In Sorbon. cod. faI. Ined.
111emb.
SU]Jer libros elenchoru11l in Vietar. cod. cito 932 a faI. 65 ad 120 ubi legitur :
E"Txplicit liber Elcnchorurn vene (loctoris lJrofzoz(li D . .i1lbcrti Afagl'li quondarn ejJisc.
Ratisb. In Sorbo eod. eodeu1 n10X cit. In Navarr. cod. etianl eodeul supra cito
CataI. Anglic. rr. II, IJ. I, inter libros ilupresso J oh. ~fori nn. 41 et 42. Epito111,ata
sive lleparationes logicéE vetcris et nOVfE Aristotelis, juxta via)}~ et expositione11~ vene
D. Alberti doctoris n'lagrli acerri11~ique philosophi. Co loniée , 149~-4. Non indieatur
auctor, sed ejusdelTI adjiciuntur QQ. quodlibet. Venetiis editre. 1481-4.

rrOlVlUS II.

1. Super Gcto libros Physicorun'l. Pro Intenlio nostra est in scientia naturali et~arn
satis/acere lJ1'o nostra possibilitate j 1ratribu,s Orelinis nostri nos regantibus ex pluribus
j·aln arltecerlenlibus annis, ut taleln librzorl de J)hysicis eis c07nponeren~us, in quo et
scicJltiant naluraleJJl})er!(!clan'l habercnl, e,L' quo libros ,Aristotelis con11Jcterlter intelli-
gere jJossent.
2. Super quatuor libros {le crelo et Jnu}l(lo.
3. A..\)uper duos libros {le generatione et corru})liont
4. SU}Jer qllatuor libro.~· 11lclereorurn.
5. Sllper qllinquc libros 11'lineraliun~.
Laudant Pignon et \Talleoletanus citati.
 xxxv

EDITIONES ANTIQU}E.

ln octo physicorun't. Venetiis, J oan. de Forlivio, 1488, foI. Extat in Sangenov. et

~()I·bon.

Ibidem ex fide Beugheln. 1496, foi. Rursus 'in Physicam gerteralen~ et specialeln
:1 ristotelis, ibid. 1494, foI. Sic eni111 lego in catalogo librorum editoruln ante 1500
ilnpresso anno 1643, in-16 in Regia Q. 649.
In libros de crelo et lnundo. Venetiis, 1480, foI. Extat in Sangenov.
/;;;uper libros mineraliul1't. Vetus editio absque anno, loco et nOlnine typothetm
laudatur Rornre in Barber. AugustéB, 1519, et ArgentinéB, Baltaz. 13ecl(. 1541, fol.
Delle cose rninerali e lnctalliche libri cinque tradutte da Pietro Lauro. Vcnetiis,
t :;:)7-8. Qure editio Romre in Barber t.

CODICESl\;lS.

J~x libro rectoris cito venU111 prostaba11t Paris. anno ]VlCCCIII in libros physic. l,II
P(~c. De crElo, etc. XLIV peCe De generatione XI pece )}letel'eoi"urn XXVII pece Alirle-
}'aliuJ1't XII peCe
Venetiis cardinalis Bessarion. Plut. 8. Excipe super libros lnineraliuln.
Jbid. apud SS. Joannis et Pauli Physicorun't fol. meInb. et rrtirlcraliulll in-4
Iflnmb. PIut. 7.
lbid. apud S. Antoniuln, De genero et JJleteor. Plut. 7.
Florentire in S. ~{arci, Physicorurn, Arm. IV n. XI. 111e111b. et in ~Icdicca, lninera-
lillln Plut. LXXXIII cod. 1 papyr. et Plut. LXXXIV cod. 19 111en1b. in-8.
(:atal. i\nglic. Physicorun~ l'. J, P. II, 270, 328 et 222G. rr. II, P. I, 717. De crelo
'r. I, P. Il, 270, 873.P. III, 19~)6. rr. II,P. I, 698. De genero 1'. I, I). l, 1320.
P. lI., 873. A/eteor. T. l,P II, 1193., 1319. P. III, 985. 111ineral. 1'. l, P. J, 178i,
1;):H), 76:38. P. II, 880.
In abbatia claravallensi. Physica.
l)aris. Physic. in Victor. cod. 25 foI. max. memb. Item in Sorbon. faI. med.
(~hart. scripto anno 1 ~07. ltegia cod. 512l fol. Ined me111h. ColberL cod. 2069.
De crelo, in Victor. cod. 38 papyr. Regia cod. 4841 foI. mago chart. Colbert. cod.
(',il.. 2069.
Dc generato in Vietor. cod. 32 papyr. ad eujus calce111 plura adduntur de Alberto
~Iagno ejusque divcrsis ab Aristotelesensis notanda. Regia cod. 4750 fol. rnag.
1110mb. eleganti. Ite111 4859 foi. ll1ag. chart.
Afeteoror. in Jlcgia codd. 1110X. cito et cod. 5786 foI. 111ed. ehart. scripto anno 1471.
jJfineral. in 80rbon. cod. fol. 111ed. IneInb. Iten1 Regia cod. 47~)1 fol. lllUg. lTlen1br.
(Il, cod. 4859 lUOX cito et cod. 4966 fol. 111ax. me111br. eleganti. Iten1 Colbert. 3362.
In luineraliuln libris artem alchYluican1 fere funditus evertit. Vide lib. 3, tract. I.
(~ap. 9 ubi sic habet : Propter quod ego cxperiri feci, quod aururn alc1zynzicum, quod

l In tOlno II €Iperis Echard eui titulus SC1'iptol'es ordini;; Pr::edic. ad addenda inveni tur : ad opera

.\ lherti nlagni adde : Ejus libri quinque n~in(!}'ariun~ typis prodierunt Padum, Petri :Mauler, 1476.
XX.XVI
ad 1ne devenit, et similiter argentum~ postquarn sex vel septel1~ign~s sustinuerit,
statirrt an~plius ignitu1n eonSU1Ttitur et perditur, et aeI féeeem quasi revertitur. Non
i111pOssibilen1 quidelll 111etalloruni. translllutationerl1 statuit, si quis per artem naturam
in1itetur, sed arten1 hane ab ullo ad sua usque telllpora inventan1 aut opere eomple-
tanl negato

rrOlV1US III.

1. In tl'es libros de anin~a.

2. Libri XIII lJ;fetajJhysieoru1n.
1audant utrosque :Pignon et Valleoletanus.

EDITIONES ANTIQU.JE •

.Afetal)hysicorun~. Venetiis, Oetav. Scoti, 14U4 fol. ehart. goth. Paris. in Sangenov.
Itursus ·Venetiis 1498.
j\d fìne111 hujus operis sie habet auctor : Ilie finis dislJutationis istius, in qua non
dixi aliquid seellJz(lul1~ opinionem n~ea}n, sed oJ1~nia qUée dieta sunt seeundul1~ posi-
J

tioneJn PerilJatetieorun~: et qui voluerit pròbare (liligenter lega! libros eorum et

J J

non n~e sed illos laudet vel reprehendat.

CODICES 1\18.

De anin~a.Prostabat Paris. anno MCCCIII, XXXIII peCe ex lib. Rect. cit. Vene-
tiis, Bessarion. Plut. 8.
CataI. Anglic. T. I, P. I, 1320. P. II, 328,358, f 193.
Apud Sanderum, P. II in valle S. l\1artini, p. 209.
jJ;fetaphys. Apud n08tros, Coloniée, teste Petro de Prussia.
Venetiis SS. Joan. et Pauli. Pl. 7 fol. lllC111b. Iten1 Bessariol1. Plut. 8.
CataI. Anglic. rr. I, Il. II, 329, 358 .
.i\pud Sanderurn loco 1110X. cit.
Paris. inVietor. cod. 623 fol. n1ed. rne111b. ct cod. 32 fol. papyr.
Sorbon. cod. fol. Inag. 111en1b. et altero iteln n1elnb. sede fol. lned. emendatius
qnaul in editis.
Regia cod. 4841 fol. 11lag. chart.

t. In {ieeerrt libros JJ lhicorurn.

1

2. In oeto libros ]J olitieoruln.

Laudant I)jgnon et Valleoletanus.
 XXXVII.

EDITIONES ANTIQU~.

Venetiis, Gctav. Scoti" 1520 fol. Paris. in Sangenov. et Sorbon. et ROlTIm In

I~al'ber.

CODICES MS.

Colonire, apud nostros, teste Petro de Prussia.

Florentire in ~Iedic. Pl. LX,XIX cod. 29. fol. me111b.
(~atalog. Anglic. '"re I" P. III, 1000.
Apud Sanderum, P. II, in valle S. ~'(artini, p. 209.
Paris. Ethieorum, in Vietor. cod. 24 fol. 111ax. lllemb. Ibid. cod. 9:58 fol. med.
ehart. cujus initio sic legitur : Liber Ethieorun~ Vene Lilberti lJfagni orde pl'éEd. quern
rllut textu Aristotelis in n~argine seripsit Gerardus jJ/areelli lnagister in artibus

/)arisius ante ingressuln religionis (S. Vietoris, ut in fine dieitur) tune soeius paupe-
l'Il/n lnagistrorurn de Sorbona, etc. Ad caleeln additur: 0lJUS seriptuln anno .J/CCCC/X

dit, /..;. Laurenti'i.

lu Sorbon. eod. fol. lned. ehart.
fu Regia. cod. 4753 fol. lllag.nlenlb.
l)olilicorun~, in Vietor. cod. 2i cit.
Hegia cod. 4752 fol. mago memb. Iteln cod. 4753 eit.
Verior est, quam ad caleem Politicorurn habet, sententia: In studio, inquit, sern-
I}{~J' sunt quidam amarissiJni et felici lnagistri, qui Olnrles alios eonvertunt in ama-
ritudinem, nee sinunt eosin duleedine soeietatis qUéErere veritaten~.

'"fOlV[(JS V.

/)arva naturalia :
I. De sensu et sensato.
~. De memoria et ren~ùtiseentia.
:~. De sornno et vz'gilia, ubi lib. 3. agit ele divinaiione et prophetia.
1'. De 1notibus anin~aliun~.
:i. De J·uventute et seneetute.
f). lJe spiritu et respiratione.
7. De morte et v'ita" ubi tractatu 2 agit de eausis longioris et brevioris vitte. Quod
fOl'te opusculum illud est a quibusdam numeratum ut distinctum, De longitudine et
!Jr('vitate vitée.
H. De nutrimento et nutribili.
~}. De 1~atura et origine animée.
1.0. De unitate inielleetus contra Averroen~. Albertus ipse (Sumffiffi P. II, Q. 77,
tllnrnb. 3) hoc opusculum ROffiffi se seripsisse testatur.
11. De infelleetu et intelligibili. Liber 2 agit de naturali perfeetione infelleetus.
XXXVIII
12. De natura locorzl1n.
13. De causis et proprietatibus elelnentoru112.
14. De passionibus aeris.
15. Devegetabz}ibus et plantis.
16. De princz:piis rnotus progressivi.
17. De causis et processu universitatis a causa priJna.
18. Specululn astro;~o11~iculn, in quo de libris licitis et illicitis.
Laudant Pignon et Valleoletanus exceptis 14 et 16, seu ipsos fugerint, seu sub cujus-
dam alterius titulo comprehenderint; u~ verius videtur, ut et horum quredam in duo
dividunt.

EDITIONES ANTIQUlE.

Hree opuscula omnia hoc eodem ordine prodierunt Venetils, Hffired. Scoti, f51.7
foi. cllart. Goth.Qum editio extat Paris. in Sangenov. et Regia, R. 149.
12. De natura locorurn prodiit seorsiul Viennm, 1514, ex fide Simleri, et Neapoli,
15927 4: qUffi editio Romm in Barber.
18. SpeCUlU1J~ astron011~iéE cum quibusdam alicnis de quibus postea, Lugduni, 1615,
in-1 G. Qure editio in ]3a1'ber.

CODICES MS.

( )PUS(:u Ia luec olnnia (:olonim haheri apud nostros testatur Petrus de Prussia.
Ex lib. llcctoris cito prostabunt Paris. anno lVlCCCIII 1 et 3, XIV peCe ; 4, v·pec. ;
G, XII[ pece : ~), 8 et tI SilllUl, x pec.; 9, VIII pec.; 12, VIII pec.; 13, IX pece ;
15, XXXIX peCe ; 1G, V pece
Florentire in l\ledic. Pl. LXX.XIII cod. 1. fol. mag. papyr. fere omnia.
Ibid. PI. I.JXX.XIV cod. 20 papyr. Alberti JYlagni contrad'ictio adversus eos qui di-
cunt post separatione11~ anirnfE a corpore non relnanere ex omnibus anin2abus nisiin-
tellectu112 unU112 et anirna71~ unaln. Est decimus ex editis de unitate intellectus' contra
A.verroem.
,r enetiis, ad S. Antonii pleraque et Bessarion. PL 8, 13 et 15 etiam pleraque.
CataI. A_nglie. Omniasimul, quredanl seorsinl. Videsis T. I, P. I, nn. 1320, 1702,
1821, 1911. l~. II, nn. 213,880,1193,1284. P. III, 709,951,.985,1877. T. II, P. I,
nn. G8, G98, 1466. Excerptunl autem ex opusculo 15 de vegetalibus existinlurim quod
recensetur T. I, P. I, 8345 hoc titulo: Alberti JJlagni tractatus de }Jlantationibus
atboTurn et de conservatione vini, nisi sit erratum in nomine auctoris, nanl hoc eo-
dem titulo laudatur opella Arnaldi de Villanova. Vide Lanlbecium Biblioth. Crosar.
libro 2, p. 841 : et alterum P. II, 1592 : Alberti de Colonia tractatus de insitionibus
et }Jlantationibus aruorul1~" quod tamen certius docebunt codd. possessores.
Ar ud San'derl1rn., DillI. Tiolg. P. II in valle S. lVlartini, p. 2091audantur fere hrec
omnia opuscula licet non eodeUl ordine.
Ciaravai. De causis. De son~no et vigilia. De spiritu et respiratione.
 XXXIX
Paris. extant in Victor. codd.29 et 38 faI. papyr. exceptispaucis. De unitate intel-
/,)(~lus seorsim cod. 930 fol. ll1ed. u1emb.
Sorbon. 9, de nato et orig. aniJ1'lte, cod. fol. melnb. ubi et quredaln silllulopuscula
F. 'rhoffire de Aquino ex legato Godefridi de ITontibus S. T. ~i. mqualis, ac proinde
sa~~. XIII. Iterurn altero cod. fol. lTIag. memb. ll. 1 p. 752 int~r alia Petri de Alber-
llia et.F. Thoffire de l\quino. Iten1 17, De causis et processu universitatis~ cod. foI.
Illag. men1b. n. 1, p.877.
Ilegia codd. 4750 et 4859 supracit. Sunt excepti 14, 1.5, '1'1 et 18 :cffiter~ sed ~n
alio ordine quam in edito Lugdunensi. At 14, De pass'ionibus aeris est cod. 6380.'
Circa 18, nempe ~peculuJ1'l astronoln'icurn, qUffidam est difficultas: sunt enin1 qui
"Iberto abjudicant. Catai. Anglic. 1". I.P. I. n. 1682 sic legitur: Philippus cancella-
rtus Par-isiensis de libris licitis et illicitis falso Alberto attributum. Contra Nau-
da~us hun"c tractatum F. Rogero Bacon orde IVrin. viro in hisce erudito asserere niti-
t III'. Verum Pignon et Valleoletanus citati sub nou1ine Alberti lVragni ~iderunt et lau-
darunt. Gersonus cancellarius Parisiensis Trilogii sui epilogo sic habet: Composuit
,\'II}JCr hac re (de libris astrologicis qui sunt et non sunt tolerandi) JJfagl1us Albertus

o/ntsculum, quod appellatur speculu1ìl Alberti~ etc. Noster Nicolaus de Dacia,

qui anno MCCCCLVI de hoc argument9 scripsit, hoc oPUSCUlUlTI elian1 eidem
.\ Iboeto asserito CataI. Anglic. cito T. II, P. I, cod. 6141 est A.lberti JJfagrti
slJ('(~ulllJn et astronolTIicUlll colligas. ex seqq. llaris. in llegia cod. 5iGi fol.
pa!'. est Alberti speculu1n astrologite CU1n aliis auctoribus astrologicis. Si sty-
111111 et methodun1 attendas, Alberto l\Iagno vindicabis. AuctoreU1 quidan1 ar-

~'tlunt, quqd libros necroffiaQ~ire, servanc1os,nop. abolendos censuerit: sed consentien-

fplH in hoc judicio habet laudatum Gersonull1 ad finem Trilogii cito 'sic loquenten1:,

/I,'.rpediens videtur, si sine periculo abusus servarentur libri 1Vecr01nantici. N en1pe

1J)I~flicis necessaria est venenorum scientia, ut casu dato adhibere possint ren1edia:
pl'a~sertim CUlTI hos l,ibros ita aboleri contingerc non possit, ut int~r n1anus impiorunl
aliflui non supersint: unde ut eos l'evincere possint viri eruditi, quid in eishabeatur
\'Id, stultitiffi vei n1alit~ffi ignorare non debent.
Pr'odiit typis CUlTI libro de secretis lTIulierum et aliis de quibus postea Lugduni, ,
I li I J in-16 ,quffi editio in Barb.

I.libri XXJ7/ de anin~alibus. Notandus finis : Jarn expletus est liber anl1nalium,
,./ in ipso eX}Jletu1'ì'l est totun~ opus naturarunl, in quo' sic l1'loderarnert tenui, quod
dirla Peripateticorun~prout 1nelius potui exposui, nec aliquis in eo potest deprehen-
rI('J'(~ quid ego ipse sentiarn in philosophia naturali~ etc.
Laudant citati Pignon et Valleoletanus.

EDITIONES ANTIQUlE.

I. Eaque elegantissima eharta et charact. absque majusculis tamen qUffi manu ad-
dit.te, item alisque 11UlTIeris, signaturis, reelan1ationibus, quorUlTI Ioeo in fine adjec-
XL
tum est registrum primi vocabuli a quo incipit quodque folium prodiit curante Her-
luando Cordubensi qui Sixto IV nuncupat. Ad finetIl sic legitur : Iloe p.réesens Alberti
Alagni de rerun~ proprietatibus opus ùJ~pressurn ]Jer egregium virUTrt D. Simonern
lVieolai de Luca hujus laboratorii dOlì~ù2un~ llonlce 1.478 ponti!. Sixti anno VII die
2 Aprilis, foI. Extat Paris. in Ilegia, R. 147.
II. Mantuce per Paulum Joannis de Butschbach Maguntinclu. fol. 1479 die 12 Jan.
quod intelligas stylo veteri, novo 1480. Extat in Ilegia-, R. 1·46.
III. Venetiis, 1495 fol. ex fide Beughemii.
IV. I-l.ecognita et elllendata per IVI. An~. Zill1aram philosophice publicuffi Paduffi
professorem. Venetiis, Octav. Scoti, 1519, fol. in llegia, R. 148 et in Sorbon.
Seorsim prodiit Traetatus de J?aleonibus, Asturibus et A.eci}Jitribus. Augustre Vin-
del. Joan. Prretorii, 1596-8. Excerptus scilicet ex lib. XXIII de anilnalibus. QUffi edi-
tio Paris. in Regia, S. 856 et Rornre in Barber.

CODICES :!VIS.

Colonire integrurn haberi manu ipsius auctoris dicit Petrus de Prussia.

Paris. ex lib. Rectoris cito prostabat anno J\!ICCCIII constans CXXI pec.
Florentire in lVledic. PI. LXXXIV cod. 18 foI. melnb. in quo ad finem libri XIX sic
legitur : Et hie terminatur totus liber Aristotelis de anÌ1nalibus-, libros ver~o septem
sequentes addidit Albertus. Revera Aristotelis sunt tantulu decell1 libri de historia
anirnalium, quatuor de eorum partibus, quinque de eorumdem generatione : et ulti-
11lUln caput lihri XI X Alhcrti commentulTI est ultilTIi capitis de generatione anirna-

JiUIIl ejus philosophi.

In cataI. Anglic. rr. J, P. II, 264, 753, 1702. P. III, 1867.
Apud Sanùerurl1, Il. Il in valle S. l\lartini, p. 209 sed tantulll XII.
l)aris. in Vietor. codd. duobus 30 et 31 memb. fol. med. srec. xv ineuntis, certo
ante l\JICCCCXX. Ad finenl adjicitur : Capitulum cle his de quibus adhue resta! in-
quirere ilI sei~ntia anilì~alill1n.
Sorbon. cod. n. i p. 874; qui liher elegantissimus in1aginibus auro, minio cyanreo-
que distinctis ubique illustratus, 81nplus anno l\JICCCLXXXIV.
Regia codd. 4965 et 4966 memb. foi. mago qui libri elegantes. Opus in unoquoque
integruill. Iteln cod. 4843 foi. mago chart.
Colbert. codd. 283 et 800 fol. rnag. 111e111br. 11lelioris notre, et ex antiquioribus.
CataI. Anglic. rr. I, P. II, cod. 1193: De scientia Falconul1~ seeundum antiquos.
Et P. III, cod. 951 : De anaton2ia hun~ani eOl'}Joris. 2. De anùna.3. De rnonstrosis
hon~inibus Orientis. 4. De anin~alibus quadrupeclibus. 5. De avibus. 6. De rnonstris
marinis. 7. De }Jiseibus lluvialibus. 8. De se~lJentibus. 9. De vern~ibus. 10. De arbo-
ribus ~eolnnlunibus. 11. De arboribus arolilatieis et mellieinalibus. 12. De herbis et
earun~ virtutibus. Qure olllnia, tUlTI ex his animalium XXVI libris, tum ex opusculo
15 de vegctabilibus et plantis tomo superiori recensito, tum ex aliis Alberti operibus
exeerpta, et in Ullurn a quodalTI curioso sic collecta facile colligas.
IIis addendulTI est rrholo111rei de Lueca testimoniuu1 I-listor. EccI. Nov. lib. 22, cap.
1.8 uhi $ie habet : llie (Albcrtus) eon~lnentatus est totcun logieam Aristotelis~ totam
 XLI
philosophiam naturalem et quantum ad particularem experientiam natU1"arum cla-
rissirne et e.Teellentissime tradidit.

rrOlVlIJS VII.

Comrnentarii in Psalrnos. Pro O allituc!o divitiarum, etc. ad IloTI1. XI.

Laudant Pignon et Valleoletanus.
Editionem antiquiorenl hactenus non vidi.

CODICES MS.

Hi solurn occurerunt Paris. in Victor. codd. MSS 412 et 413 fol. nlag. memb. ex dono
Adenulphi de Anagnia prrepositi S. Audemari et canonici ecclesire Paris. ejusdemque
aliquando electi episcopi qui obiit anno lVICCLX.XXIX, sicque srec. XIII. Ex his codd.
l'acta est editio Lugdunensis.
Extat etiam in Sorbon. cod. fol. med. lnemb.n. 1; p. 517 ejusdern circiter retatis.

rrOl\lUS VIII.

1. In Threnos Jeremiée. Pro Isaire 23 : E"Tcce vic!entes clanlabunt~ Angeli paci~

anlare flebunt, etc.
2. l'l librum Baruch. }lr. Benedictus qui venitin nomine Dornini.
3. In librum Danielis Prophet:e. Pro ])octrinarn quasi antelucanul1t illumino
olJtnibus, etc. EccI. 24.
4. In XII Prophetas 1ninores. Pro Duodecirn prophetarUJ11 ossa pullulant (le loco
suo, nam corroboraverunt Jacob, et redemerunt se in fide virtutis SU/E. Eccles. ·49 .
.L audant Pignon et Valleoletanus.
Editio antiquior nulla mihi oceurit prreterquam comlnentarii in XI,I prophetas mi-
Ilores, Colonire, Typis Quesnell. 1536 fol. qUffi Paris. extat in Sangenov. et Sorbon.

CODICES :MS.

Vidisse se testatur omnium }1". Petrus de Prussia, nulli vero rrÌihi oceurrerunt hac-
lcnus, notandum solunl venit de comnlentario in XII prophetas quoddam eodem
principio Stephano de l.langueton J\nglo ac sfficulo XIII fiorenti tribui, cujus exemplum
~IS Paris. in Navarr. fol. parVe rnelnb. ae melioris notre servatur, sed collatione facta
prreter versiculu111 illunl Eccles. quo uterque incipit, nihil habent comnlune, adeo ut
ullicuique suum opus constet.

TOlVIUS IX..

1. Comrnentarius· in Jllatth/Eum. Pro Liber generationis.

2. In JJ1apcum. Pro Inititl1n Evangelii Jesu Christi ...
XLII

TOMUS x..
In Lucam. Pro Quoniam quideln multi conati sunto

TONIUS XI.

f. /nJoanneln. Pro Aquila grandis magnarum alarun~ tango lne11lbrorum ductu,

piena plumis et varietate, venit ad Libanu1n, et tulit medullarn cedri. Ezech. 7.
2. In Apocalypsin. Pro Confiteor tibi, Patel' Dorrtine ·cceli et terrlE, etc. l\fatth. XI.
P.ignon laudat in Evangelia SOIUlll, Valleoletanus etiam in Apocalypsin.

EDITIONES ANTERIORES.

Prodie.runt in Evangelia quatuor euris doctorunl Coloniensium, prresertim Ge-

rardi de I-Iarden\vick, S. Colunlbm pastoris. IIaganore, typis Henriei Gran, sun1ptibus
Johannis Rilnnam. 1504, 1505 et 1506 fol. volI. tribus chart. Goth. QUffi editio ex-
tat Paris. in Navarr. In Joannem vero in Sorbon.
In J oannem seorsinl antea prodierat in Incun. typogr. absque loco, anno et no-
mine typographi, absque nuuleris reelan1ationibusVe. Qure editio in faI. extat in ea-
denl Navarr. In his editionibus ut in Lugdunensi initio lllonetur hane expositionem
in Joannelll ab Alberto ROlllffi lectanl, cum eo ivitsub pontif. Alexandri IV occasione
libri quem adversus nostros et Minores seripserat Gulielmus de Sancto-Amore.
In Apoealypsin prodiit Basilere, Jacobi de Phortzeiu, 1:)06-4 cum prrefatione eden.;.
tis nostri Bernardi de Lutzeluburgo, qui et duas tabulas addidit, et tertiam qUffi Ioca
alias corrupta· et a se restituta indicat asteriscis : ac prretcr C0111Ulentarium Alberti in
prologu111 Gilberti P9ITetani aliud suum in eU1114'em prren1ittit. QUffi editio apud nos-
tros Roton1agen. et Rbmre ili. Barber.

CODICES MB.

Vidit onlnium Petrus de 'Prussia, seorsilll in Matthéiul1~ Coloniffiapud nostros

manu ipsius Alberti, et eadem Ulanu in Lucaln Ratisbonrn, in ,Toannenl vero Nori-
bergre, utrobique apud ~ostros servari asserito
Catalogo Anglic.T. I, P. II, n. 253 in AfatthéEun~ ,. n. 25·i in Afarcurn et Lucan~.
T. II, P .. I, n. 1801 in Lucaln.
Claravall. Super quatuor evangelia, volI. duob. fol.
Apud Sauderum, P. II in valle S. Martini p. 209 jam eitata laudatur irt Apoca-
lypsin.
In Sorbon. mox cito extat cod. fol. mago n1enlbr. ex legato Joannis de Daventria
qui vivebat circa 1335, socius Sorbonicus, sed codex antiquior videtur : in eo autem
est 1. Commentarius in septeln epistolas. canonicas, ille scilicet qui' editus subno-
mine S. l'holure dc Aquino, et ·ctiam sub nOllline F. Nicolai de Gorran.2. Conzrncn-
 XI.JIIT
larius hicin Apocalypsin sub nomine ~B. Alberti Magni editustotideln verbis,a cap.
ad calcenl :' sed iIi codice utriusque commentarii auctoì~ siletur.

TOlVlUS XII.

1. Sermones de te1npore. Pro Ecce rex tuus ven'it tibi .mansuetus~ etc. l\;latth. 21 J

2. Orationes supel" evangelia dominicalia totiusanni. Pro omnium. Dornine Jesu

(}ltriste.
a. Sermones de J..~anctis. Pro Vertite post me, faciam vos fieri piscatores }lo11~inun~.
~I.atth. 4.
4. Sermones XXXII de Sacramento Eucharistiée. Pro JTenite, cornedite panel1l
IJleUnl, et bibite vinurn quod miscui vobis. Proverb. 9.

5. De muliere forti. Pro Laudes Ecclesiée describit Salonlon in figura 111ulieris fortis.

EDITIONES ANTIQUJE.

Vctus editio laudatur cataI. i\nglic. T. II~ in,biblioth. Joannis }\ilori hoc titulo:
."f'fJnOneS notabiles et formales Af. Alberti jJfagni o. Préed. de te7npore et de sanc-
I is lJer anni circululn, impressi per Michaelem Griffin in opp'ido llutlingen.
lidenl Colonire, Arnoldi Terhucuen, 1474 fol.
ridem curis Jo. Andreffi Coppenstein nostri, N[oguntice, Joannis Aleinlen, 1616-8
Postea de tempore interpolati et ampliati per F. Sinl0nem Okolski O. Prred: Craco
\'ia~, Lucre Kupisz, 1649-4.
Alva (Sol. verit. col. 53) dicit a nostris Gulielnlo Carnificis et J o. Bunderio in suo.
illdiec codd. MS Belgii citari Sermones Alberti alio principio, nempe : Quoniarn ve-
1';lfltis~ et reperiri apud nostros Gandavi, item Nivellre. Revera Bibliopolre'Lugdunen-
s('s in suo catalogo operum Alberti quadripartito ejusdenl laudant sermones hoc prin-.
",ipio Quoniam veritatis, quos et olinl typis editos prrestant. Dt ut sitde quo penes
i Ilos 1ìdes~ aliud erit sermonunf opuset ex mòx referendis prreter editos~ alias AI-
hl~rLi sermones in variis bibliothecis servari constabit.
."-;(~rrnones XXXII de Eucharistia prodierunt in-8 typis Gothicis in Incun. typog.
absque anno, loeo et nOlnine typothetm.' Quffi editio extat Paris. in Navarra. Item
~I()guntire per Joann. d~ Guldensch1!ff, 1477fol. H,rec in Sorbon. Vide T. XXI sequen-
t i, art. III.
Postea Moguntire, 1615 in-S.
I)(~ muliére forti. Prodiit etiam opus in Incun. typ. in-4 chart. ROlllre absque loco,
al1l10 et nomine typographi, qure editio in èadenl Navarr.

IAtludant Pignon et Valleoletanus.

CODICES MS.

(Jl'ationes super Evangelia extare apud nostros Colonire asserit Petrus de Prussia.
1':'\ Bib.' Rheaonensi se daretestantur Editores Lugdunenses.
X.T-JIV
De ·Eucharistia etiam Colonire haberi 'docet idem Prussus-, partim manu notarii seu
sodalis qui ad l\lberti obsequium erat, partim 111anu ipsius Alberti casiigantis, im-
mutantis vel addentis ut sibi videbatur.
Habentur ctiam codd. in-4 in Bib!. r-rrajcctina ad Rhenull1 recensiti a Sandero
P. II, p. 74.
De l'l'tuliere (orti Colonire apud nostros vidit I)russus cito
In cataI. Anglic. T. I, P. II, cod. 6J4 : Albertus de n~ùliere l'orti.
(~laravall. Super caput Alulierel'n (orteln.
Paris. in Sorbo11. extatcod. n. 1 p. 505 fol. 111ag. melnb. cum pluribus aliis ligatus .
.l \lva in suo e01l1ico Pleytos de los libros, nostros ridetPleyto IX., p. 50, quod hune
de muliel'e forti COlllrncntarium Alberto ascribant, .queln, inquit, duo codicesCor-
beianus et Anglicus apud Thomam Jallles p. 81, ubi recen'sentur libri M'S .gymnasii
S. Benedicti 11. 1.34 inter plura S. Augustini exhibent. Sed sane risit solus, nam
ut ut sit de tractatu illo codicUlll Corbeiensis et Anglicani quos videre non licuit,
prÌlllo nulla editio operum Augustini, nequidem ultima a111plissima' et ex codd. CoI'-
beiens. paI'tim facta, nullum sub hoc titulo De muliere (orti tI'actatum reprresentat
nee inter genuina nec inter supposititia. Prreterea iste commentarius in cap. 31 Pro-
verbo ut nec lllicam habet styli S. D. Augustini, ita proprium redolet Alberti, ut ni-
hil magis, genuinumque ejus fmtum se prodat.

TOlVIUS XIII.

Con1mentarii in Dionysiunl Areopagitam.

1. ])(! c(Elcsti hicrarchia. l}r. Ad locum unde oriuntur (lumina, etc. Eccles. 1.
2..De ecclesiastica hierarchia. Pro Quia per angelicéehierarchiée, etc.
~3. De mystica theologia.Pr. Vere tu es Deus absconditus-, etc. Isa. 45.
4-. In undecim epistolas Dionysii. Pro In hoc glorietur qui gloriatur, scire et nosse
me. Jerelll. 9.
Laudant omnia Pignon et Valleoletanus.
Editionem antiquiorem nullus quod sciam 111eminit.

CODICES MS.·

Super omnia opera Dionysii dicti Areopagitre vidit Petrus de Prussia.

Paris. in Victor. cod. 958 chart. foi. scripto anno MCCCCIX extat de cml. lzie-
rarch. et principia sequentis. Iten1 cod. 58 fol. Inag. chart. extatde Jnyst. Theolog.
et in epistolas.
In ijavarr. cod. fol. par. melllb. Expositiones D. Alberti FIl. Prted. quondal1l
episc. Ratisb. super omnes libros Dionysii, et super epistolas eJ·usdem. Codex vide-
tur srec. XIV.
In Augustiniana ad Pontem novum, cod. 191 fol. parve memb. ex antiquioribus,
extant De cml. hierarch. De Jnyst. Theol. et super epistolas.
Adjecerunt Editores huie tomo opusculum celebre, cui titulus
Con~pendiuJn theologic:B veritatis. Cujus })r. Veritatis theologiclE sublin~itas, efc.
 X ,LV
()lIia scilicot plures antiquiores editiones, etialll in Incun. typog. Alberto lVIagno as-
Sf "lInt : quia tUlllen S. A.ntoninus istud opusculu111 disertis verbis Alberto abjudicat,
l

Iln(~ ejus 111enlinerunt antiquiores Pignon et Valleoletanus, ex genuinorum Alberti

f)pnrUlll indice resecandulll et expungendum certius videtur.

TOMUS XIV.

In librunl I nlagistri Sententiarum. })1'. Ego ex ore Altissirni~ etc. Eccles. 24.

rrOJ);IUS XV.

In secunduln. Pro Vidi Dorninum sedenteJn super solium. Isa 6.

In tertium. Pro Hic ertirn rationis ordo postulat. ·

In quartum. 1'1'. Sapientia éedificavit, etc. Proverb. 9.

Libros quatuor laudat Pignone

EDITIONES ANTIQU,/E.

Basilere, Jacobi de Phorzein, 1506~ fol. Quce editio extat Paris. in Sangenov. Sor-
bOIl. et Navarr. et laudatur in cataI. 1\nglic. in bibl. Joh. ~Iori. In Barber. vero
a hs'.[ue Iaea, anno et nOllline typographi. An eadem an diversa '?

CODICES :MS.

Apud Sanderum, ·P. II in valle S. lVIartini, p. 209 : Albertus magrtus super primlurt
."""/tlent1:arum.
Et in ConfIendunGk p. 45: .L1lbertus nl(;lgnus in prin~um et secundum Serttentia·-
l'II/n. rrolnis duobus in fol. et pergallleno.

Paris. in 'Tictor. cod. 923 fol. lnernb. itt secundurn ~Sentent.

(.)uod in quarto Sententiarum, l)ist. 31, de usu conjugii turpes quasdanl qUffistio-
flf'S tractarit, egregie purgat ipselnet, ila, inquit, cogentibus n~onstris qllèe in conjes-

";()JU~ audiuntur. lVe ergo, ait Theophilus Raynaudus (Hoplot. sect. 2, serm. 3" cap.
IO) con/essariz: ru{les sirtt n~e{licinée quan~ (acere debent adeo (requentibus morbis,
jllslltrn censuit Albertus irt illud oletun~ stylun~ dpn~ittere. Neque est quod putes
Iluj Ilsmodi libros inter historias peccare docentes cOlnputandos, alioquin ipsa pecca-
tl)l'lIln confessio esset prohibenda, quod nemo catholicus sine hor1'ore audiat. Non

Itujllsmodi opera qucerunt voluptatis anlatores, ceu in quibus una severius redar-
~uHlltur. Si .:qui vero exinde sibi perniciem aliquando crearint, cogitet unus-
'Itlisflue nihil esse talTI bonum, qua vel ipsa scriptura sacra 111ali non abutantur.
 XLVI

TOl\fUSXVII.

Prima pars Sum1néB theologite. Pro iJlirabilis (acta est scientia tua ex rne, etc.
Psal. 138.

rr()lVIUS XVIII.

A-')ecunda parso Pro Exod. 34 dicitur quod descendens illoyses de rnonte, etc.
Laudant Pignon et Valleobstanus.

EDITIO ANTERIOR.

Basilere, typis gothicis Jac. de Phorzein, 1507. fol. Extat Paris. in Navarr. et Sor-
bono ; et ROIllre in Barber.

CODICES 1\18.

Colonire apud nostros utramque haberi asserit Petrus de Prussia.

Venetiis ad S. Antonium, Plut. X apud TOluasinuln.
Paris. in Vietor. codd. 59 et 60 fol. 111ag. papyr. quorulll prilllus 8criptus anno
l\iICCCCXIV vigil. Purifico alter l\ilCCCCXX.lI sabbato ante festun1 nativo B. Joan.
Bapt. per 111anUlll Gerardi l\Iartelli de quo jam supra 1". IV.
Sorbon. Utraque pars codd. duobus fol. mago lUe111b. 1-, Scripta anno l\'1CCCCX-,
2. Scripta anno NICCCCIX, et completa XI januar. Ad calcem prillli codicis sic legi-
tur : E"xplicit }Jri7nus ribp:r in Jlon~ine Jesu Chriiti de n~ysterio Trirtitatis secundun~
l?~ Albertum pro/essum Orde Prtedic. episcopUl1~ quondan~ Ratisbon. sacrée theo-
logite magistrun~ in Colonia quiescenteln in conventu FIl. Prted. -in choro ante rna-
J·us altare. Ad caIcen1 alterius : Explicit Sumn1a SU]Jer secundul1~ Sententiarunl a
venerabili F. Alberto quondarn e}Jiscopo Ratisbonen. O. P. scri}Jta ut supra per rna-
nus Gerardi de Profuntibus dimcesis Canleracen.

rrONIUS XIX.

Sll1nl1~a de creaturis divisa in duas partes, quarun~ }Jrima est de quatuor cotevis,
scilicet nlateria jJriJJla, tenllJore, cmlo et angelo.
Secunda de h0111ÙlC.
Laudallt ·utralnque Iligllon et ·Valleole1anus.
 XLVII

EDITIONES ANTIQUlE.

!)rodiit utraque pars typis Gothicis. Venetiis. Octav. Scoti, 1498, foI. QUffi editio
extat Paris. in Sangenov.
Itursus ibidem 1519 fole ROffiffi in Barber.

CODICES :MS.

Colonire apud nostros haberi utran1que docet Petrus de Prussia.

I~lorentiffi in S. ~farci ArIn. IV cod. 10 fol. nlag. papyr. Clarissi17li IJhilosophi Al-
berti magni eommentatoris Latini sacri Orde Préedie. De hon~ine. I)ordrecht, anno
J). MCCCCXLV. Nonlen notarii. Sic tantum secunda parso
Venetiis, Bessarion, utraque codd. duobus in fol. menlb.
Ibidem ad S . .l\ntonium secunda pars de homine.
CataI. Anglic. T. I, P. II, cod. 750 utraque et plura alia ejusdem.
Apud Sanderunl, P. II p. 138 in Viridi valle: Albertus rnagnus de quatuor
eomvis.
At p. 209 in valle S, lVlartini utraque.
Paris. in Navarr. Secunda pars cod. fol. med. papyr sed mutila.
A.ugustin. ad Pontem novum eadem .secunda de homine integra cod. 132
fol. nled. membro videtur ante l\fCCC scriptus.
Regia eadem secunda integra cod. 4842 fol. mago chart.
l'llolommus de I.. ucca ffiqualis (Rist. EccI. Nov. lib. XXII., C. 18) sic habet de supra-
citatis theologicis operibus- : llie theologian~ deelaravit. flecit enirn seriptul1~ super
(Illatuor libros Sententiarurn. llie Surnn~arn theologiée inehoav·it sed non COl1~l)levit,'
I(Jcit tamen duo voluJnina qUa3 ad divina/n naturarn pertinent et el1~anationes crea-
furarum. llic fecit librum de cOéequéevis, ubi disjJulantur materiée naturales, et po-
JUtntur sub qUéestionibus philosophicis quantum dici potest in philosoph'ire tern~ini,,,
l.~t etian~ ipsam ad theologian~ ada}Jtando. Ubi sub titulo de cOéequfEvis utranlque
partem complectitur. .

1. Super .E'IvangeliuJn JJlissus est qUéest-iones CCXXX. Pro Clara est, et qUée nun-
(I Il an't 1nareescit sajJientia.. Sap. 6.
2. De laudibus B. Virginis libri duo(leciJn. Pro lJniversl~s Christi fi{lelibus, etc,
3. Biblia j}/ariana. Pro In principio creavitDeus cmlun~ et terrarn.
]'lrimum opus laudant PignoR et "T alleoletanus sub titulo. De laudibus B. 17ir-
yinls, cunl hoc pr.inc. JVunquanl rnarcescit, etco
XLVIII

EDITIONES VETERES.

1. ~lediolani, 1489 ex fide Beughemii.

2. Hoc titulo : Sun~n~ula de laudibus' Christiferte virgirtis 1nagistri Alberti. Colo-
nim. Henri.ci Quentell. 1502, VI Kal. Sept. in 4 chart. Gothic. Qure editio P aris. in
Navarr. Romre vero in Barber. Extat alia Yenetiis. 150~, in-8.

CODICES ~IS.

CataI. Anglic. rr. 1, P. 1, cod. 1288. Albertus . .iJlagnus de laudibus B. V.

Apud Sanderum, P. II, AIllst8'lodallli,p. 71. Albertus de laudibusB. M. Pr.Nun-
qualn n~arcescit. Traject. ad Rhenum, p. 1 : De 1Jlarite Virginis laudibus Albertus
magnus, in fol. Idelll codex est p. 83 recensitus. Et in l'ongren. p. 188. Albertus
rnagnus super l1~issus est. Et in valle S. Martini, p. 209. De laude B. ~/. V.
Claravall. SUjJer lnissus est. Lipsien. S. Pauli apud Fellerulll, p. 91, ideIll et
p. 140. Alberti lnagrti tractatus trijJartitus super missus est.
Parisiis in Victar. cod. 573 fol. mago lllernb. srec. ut videtur XIV hoc principio :.
Nunquam rnarcescit sapierttia .. Ad finelll sic legitur : E.xplicit liber de Laude B. JTir-
ginis A l berli l1~agni. .
Alterum 0pus libris duodecim cons~ans certo non est Alberti magni, neque inter
eju8 opera ullus veterum llleminit nec Pignon nee Valleoletanus : ex catalogo itaque
operunl Alberti expungendum. ~Iethodum tamen nostraln in recensendis editioni-
bus et codd. l\IS sequemur, et quid de vero auetore sentiant quidan1 addemus, ille
cuim ex industria nonlen suun1 celavit, ne ut habet in fine secundi prologi cognito
tractatore tractatui forte vilesceret.

EDITIONES ANTIQU.LE.

1. Sub hoc titulo. Opus insigne de laudibus B. l1~ariéE virginis, alias 11'lariale appel-
latuJn . .L~rgentinffi, ~:lartini Sin1i, 1493 fol. QUffi editio extat in Bibl. Crosar. Vindob.
teste Lambecio, lib. 2, p. 777.
Altera Colonire absque anno fol. mago laudatur ab Alva (Sol. Vero Rad. 151) pe-
nes quelli fides.
Alia iten1 Colonice, 1509 fol. refertur a I~ipenio,Bibl. rrheol. P. II, p. 237, b.
r-randenl sceeulo ultinlU111 elapso idenl OpllS typis prodiit hoc titulo : Richarlli a
Sancto Laurentio qui artte ccce annos floruit (le laudibus B. j}larifE Virginl:s li-
bri XII. Duaci, Joan. Bogardi, 1.G25-41nag. Lipenius Ioeo n10X citato laudat editio-
nem ejusdelli anni Antverpiffi, sed forte eaden1 est, quce ut solen1ne in his duabus ci-
vitatibus prostabat.
Editor ut Richardo de S. Laurentio assereret, hoc mornento persuasus est: quod
auctor quibusdam locis remittat ad alias tractatus a se antea editos. Sic (hb. II, col.
152) citat tractatum suum de confessione et fruetu ejus : (lib. IV, col. 233) citat tra-
,',tat tllU suurn de rnunditia cordis : (lib. VII, col. 442) tractatum suum de contritione,
tit. .lo exprobratione peccati: (lih. col. 632) tractatumde scala Jacob seu de scala
l'l'ligiollis,quosquatuor et plures alios ad numerumXXI dicti Ilichardi nomine insignitos
..jll~deIIl rationis ac styli editor prre manibus se habere affirmabat, et in fronte codicis
!iui ~IH quo continentur, titulum illum pcenitentiarii Rotomagensis Ecclesire insigniri.
Hnvera D. Franciscus de la PomIIleraye asceta Sammaureus (Histoire de la catllé-
ell'ale de Rouen, Rot0111agi, 1686 in-4 edita) ubi de visitatione ab Odone Clélnent
iu'('hiopiscopo facta pro reformatione capituli l\ndoliacensis anno ì\lCCXLV, in actis
l'l,r'~I·t dici prresentes plures canonicos Ecclesire llotomag'ensis, et in 11is Richardum a
~, I.. a.urentio, qui forte sic dictus fuerit ab originis sure loco castro nempe ejusdem
c1icp(~(~sis in Caletibus, vel etiam ab ejusdem castri dominorum familia etiamnum il-
lllstl'i, vulgo de Saint Laurens. 'Ut ut sit ex fide Editoris llichardum a S. Laurentio
uptH'iH hujus auctorem ultro annuunt Theophilus Raynaudus (Dypt. mar.) et Philip-
pus Labbeus (Dissert. de script. EccI. 1'. I, p. 31).
Eluendandus auteln hic venit Casimirus Oudin in suo Supplem. de script. EccI.
J" !)fHi, ubi dubitans de fìde Labbei citantis editionem Duacensem anni 1625, opinatur
l..g'tHUlum esse 1525 et ejus esse antiquitatis, qure, inquit, inventa fuit in crenohio
Fl'anciscanorum de Bernaio in Normania : in quo insigniter allu~inatur, cum titulus
.. xtHnpli JJernaiani sit idem editionis Duacènre 1625 a Labbeo laudatre, qureque n~n
apllcl. ,Ilernaianos qurerenda fuit, ceu qUffi ubique p,l'ostat, et cujus etiam exemplum
aputl, nostros Parisienses ad S. IIonorati habetur. Imo secum ipso pugnat, nam cum
a~snl'at in titulo exempli Bernaiani auctorem dici ante 400 annos floruisse, si editio
.'ssnl anni 1525, Itichardum renlitteret ad sfficulum XII, et ad annum circiter 1125,
tl'ItHIl tamen ipse collocat ad annum circiter 1230 vel 1245, quo revera auctorem
.. il·citer floruisse constabit ex sequentibus.

CODICEB MB.

Ilaris. in Victor. cod. 811 fol. mag. memb. l'itulus litteris alternatÌm rubris et cre-
l'ulnis : Irteipit novum lJ/ariale. Liber de laudibus B. Mal~iéE. Bibliothecre quidam
anle 100 annos prrefectus sua manu adjecit opus esse nostri Jacobi de Voragine, cu-
jllS erroris prrefectum hujus retatis monui. Ibidem cod. 823 fol. pellibus ,ritulinis ele-
g'H.ntibus rursus extat idem opus a fol. 1 ad 8"1 : f?l. autem 82 sequuntur sermones
dl~ ovangeliis et epistolis dominicanaruln totius anni absque nomine auctoris, sed qui
('x cod. insigni Sorbon. sunt nos~ri Hugonis a S. Charo : quod non sine causa anno-
'at.tIln constabit ex mox dicendis.
In Sorbon. et Navarr. sunt codices insignes et ejusdem rationis ac Victorini, et hi
ItBlues mihi videntur srec. XII.
In Itegia cod. 3683 fol. mag. pellibus vitulinis chart. eleganti, in tabubis ligneis
panno bombycino villoso coloris violacei coopertis ligato extat idem opus De laudi-
h"", B. Virgillis. Pag. 2 sic legitut, : lloc volumen est conventus Fratrum Pr;edica-
forum lugdurtensium, quod fui,t D. llugonis tit. S. Sabinte .presbyteri eardinalis,
,·"i rnissum fuerat de Picardia ab auetore eJ·us mediantibus aliquibus. Quod scri-
llt um manu codici fere requali et ejtl~dem smculi. l\Janu vero longe recentiori ad-
 I~

diturn : lJfatiate llagonis J.lJinoJ'itc'e. ]~x quibus héBe JHtbcutur codisern hune alias
fuisse n03trorU111 Lugduncnsiu111, quiLus ohvencrat ex hmroditate f-'. Hugonis de
S. Charo Orde Ilrmd. cardinalis anno ~ICf~XLIV excuntn creati et anno l\!ICCT-lXJI
lllortui : prffiteroa ab .ipso anetore tUlll in 'pjeardja agentoi !Iter annos notatos-, qui-
bus proinde florebat, prffiLlto cardinali 111issum fuisse : quod sane convenit CUlTI cetato
indicata Richardi a S. l~aurcntio canonici ]lotomag:~:hsis. Nullius vero pondorls est
inscriptio addita lJfariale lIugonis lJlinorit/E, utpote qUce reecntior, prmsertim CUlTI
apud non1enclatores orc1inisl\linoruI11 iste Hugo sit oInnino incognitus.
In BiLl. Cffisar. Vindob. cxtat etian1 hujus opcris cxeIllpluln chartaceuIll fol. sod
reecntius anno lVICCCCXXXVIII scripturl1'teste Lan1becio·cit. p. 776. Notandum quod
habet auetor ad finen1 prologi : .Et quia rogatus surrt ab arnicis Jneis taJl'l J1~onacltis
quan~ n~onialibus de ordirte Cisterciensiutn, quj sjJeciali affectu fan~ulari solent Vir~
gini gloriose13, non prout debui, sed prout pot'Lfi, prosecutus SUJn laudes eJ·us, etc.
Opus itaque in gratiam Cistercicnsium coneinnatulTI fuit.
rrertium hujus tOlTIi opus Biblia JJ/ariana non recensetur inter Albert iopera nec
a Laurentio .Pignon noc a \r alleoletano, nec quantum 11lihi sapit, stylum l'edolet Al-
berti, eique abjiciendu1l1 etiam videretur : peritioru1l1 tarnen esto judicium.
Prodiissc fcrunt alias (~olonice-, l30etzeri, 1.62;)-8. QUffi editio Ilo1l1re in Barber.
Apud .Fellerulll de Bibl. Ilaul. Lipsien. p. 148, n. 20 recensotur Biblia B. J1irginis,
sod absquc nOlnine auctoris.

TOMUS XXI.

JJl,:scellanea. Ilo opusculis hoc tOlTIO collectis visum est sigillatin1 agendUlTI.
t. 1)/liiosop1z1:apaulJeruJn, siue l~òagoge ili libros Aristotelz~s (le }Jhysico auditu, lle
C(Eto et ntundo, de generatiorte et C01TU}Jtiorte, de JJleteoris et (le artÌJna. Pr. Pltiloso-
J)hia lliuùlitur' in tl'es partes, etc. llecensetValleoletanus: Iterrt scrijJsit parvant
SU1nlnan~ philoso}JhiéE qUaJincijJit : j.JhilosojJhia llividitur, etc. ut in editis. Ean1denl
censco qum a Laurcntio Pignon dicitur, lrttro(luctio in libros naturales.

EDITIONES ANTIQUlE.

Brixim, 1493. Venetiis, 1496. Qure posterior ex tìde Beughelnii 1.

CODICES MS.

Paris. in 801'bon. cod. fol. 111ag. 111enIbr. CUllI aliis doctorum ejus ffitatis Sigeri de
Cortraco, Nlichaelis de Brabantia, J~. 110bcrti I(ylwardby, F. Thoffim de Aquino, li-
gatU111 hoc titulo : Con2TnertluJ)~ .iilberli }Jaruunt. lnci}Jil cOJnlJen(liun~ dertegotio na-
turali Alberti. PhilosojJltia (lividilur~ etc. eadern. NotandulTI auiem in codice isto s&-

1 itlbel'ti j}fagni naturalis philosophia edita CUlTI Johannis nlagistri tractatu de Fato. Parisiis, 1513,
in-4 (Echard, T. II, additiones.)
 LI
culi haud dubie XIII post finem qui idenl ac in editis, sic addi: Jaln finen~ con~J)eh­
(lio nostro in~jJosuisse cogitaban~us, el 'negolii slu(iio valedixisse: et ecce quidal1~ so-
rÙ)J'un~ 17~eorU7n pTéedilectus at!uit, conspectisque negotii titulis in processum colla
surripuit in lr~e7'nbrartaJn, nec finem i1n]JOnere pern~isil, quousque sibi satisfacere-
'JJUlS de qUéestionibus, etc. qUéB seilieet ibidenl sequuntur. Cod ex itaque novre editio-
Ili si aliquando suscipiatur, et eUlendandéB et augendéB erit utilissimus. }1'1inis. E:I:pli-
ril cornpendiun~ de negotio naturali l/l'alris Auberti.
In Colbert. cod. 210 fol. n1en1b. Idenl titulus qui in 80rbon.
2. De apprehensioTle et aplJrehensionis 17~odis. Qui tractatus per Inodun1 dialogi.
Il ujus non nlenlinerunt Pignon et Valleoletanus : stylun1 Alberti non referi., mihique
.~jus non videtur, de quo tan1en esto peritioruln judiciuIU.
Sub nOluine Alberti ~lagni prodiisse dieunt seorsim Londini, 1515-8. Sic Caveus
(Ilist. Litt.).
3. De sacrificio JJlissé:e. Pro /sa. 66. Dicit DOlninus, Ecce ego declinabo super
('([In quasi fluv'iuln JJacis.
Et 4. De sacrarnertto Eucharistiée. ·Pr. Quia de sacrarnento altaris.
Ipse auctor hOrU111 alterum prorniserat in priori Tract. 3, eap. 12. De secundo sic
Bnrnardus Guidonis: Circa tinenl vero dieru'ln Sllorum libru17'l de sacralnento altal'is
(,dirlil (Albertus) in quo sin~pliciter ostendit et sirnplicitateln (idei SUte in Deum~ et
jf'J'vorern devolionis ad dorninicée !ncarrlationis sacratissirnurn lrtystcriurn, et qua
('J'fcllebat scierttialn llivinarum scripturarunL Utrumque laudant etialu Pignon et
\r alleoletunus.

CODICES MS.

Colonim apud nostros utrumque servari testatur Petrus de Prussia.

Apud Sanderun1, P. II, p. 209 in valle S. ~Iartini uterque recensetur: ac secun-
dus rursus indicatur p. 72, in l\'uject. ad RhenU111.
Paris. in Vietor. cod. 42 fol. lued. pupyr. uterque hubetur: et ad fìneln secundi
ildjicitur: Oratio eJ·usdel1~ doctoris et e[Jisco]Ji de corpore Dornini. OJ1~nipotens-, etc.
Ihidelli iteruln secundus cod. 68 foi. papyr. scriptus anno l\tlCCCCXXXVIJ.

EDITIONES VETERES.

I",~ber de o((icio jJ;IisséE. SUJ1~11~a de corpore Christi. Sermones de sacrosancto Eu-

'';I(IJ'/~sliéeSacramento. J\;IoguntiéB, Joan. GuldensehafI, 1417 fol. HffiC uno volumine,
(,hla~ editio Paris. in Sorbon l.

:;. j)araclisus ani17~é8-, sive de virtutibus libellus. Pro Sunt qUéedam vitia, qUéE fre-
,//t(luler virtutun~ specieJ1~ préetendu~t, etc.
n. De adhéererldo Deo lib·ellus. Pro Cogitavi mihi aliquid ultirnate, etc.

t Ejusdem.-:sermones de Eucharistriaet perfectis virtutibus editi fuerunt A.rgentinm, Martini Flach,

t '~IH (Echard, T. II, Appendix addenda et emendan~a e;Ehibens).
LII
Pignon etValleoletanus laudent l\lbcrti tractatum de perfectione vitéE s]Jiritualis.
I~orte ideln sit cum illis duobus libellis hic editis, vel ilIo rum ~ alterutro : si autem
non sit ideln, certe non lnO'111ìnerunt, unde et a quibusdanl eruditis an sint Alberti
dubitatur.

EDITIONES ANTERIORES ET SPECIALES.

l)rilnus prodiit hoc titulo : ]1ractatits Alberti Magni de virtutibus animél!. Antver-
pire, 1489 in-4. QUffi editio extat in BibI. Joh. Mori CataI. Anglic. T. II recensita.
'fum Coloniffi-, Henrici QuenteI. et Daventriép, 1498-4.
Antverpire, 1602-12. ]loIna~ in 13arbe1'.
Secundus Argentorati, 1507-4. Qure editio l:laris. in Sangenov. Anterior indicatur
a Beughernio absque Ioco anni 1500.
Antverpim, ~foreti, 1621 in-S, cum vita Alborti per Petrum de Prussia.
Una anlbo prodierunt Antverpire, Plantini, 1581 in-16.
,Elcgans est alia qUffi initio dicituI', nunc ]Jrirnum ad varia MS exemplaria elnen-
dala, Ù~ qua etiarn Patrurrn spnterttièe ex il)sis auctoribus in longum producuntur.
.L\d calconl adjectus ost, D. Anselrni Cantuar. episcopi tractatus }Jerelegans de XlfT
anÙYUE ac corpor'is dotibussive beatitudinibus, editus opera ac studio R.P. lIenrici
Sornmalii, s. i.
Antverpire, I)lantini, 1602-12, pp. 345.

CODICES MS.

I)e virtul,:1)1ls. IJahori in Ilibl. D. Coemans indicant Bibliopolffi Lugdunenses in suo

()I)(~I'Unl Alherti catalogo. An ideln curn edito?
Apud Sanderum, Il. 1-, p. 327, apud Lovanienses s. j. Alberti Magni Paradisus ani-
uuc.
(~atal. Anglic. rr. 1, Il. 1, coù. 2625. Alberti .1l1agni de adhél!rendo Deo capita XVI.
'7. ])e .!llehYlnia libellus. 1)1'. OJnnis sapientia a Don~ino Deo est.
l~audant citati Ilignon et Valleoletanus. At Petrus de Prussia in vita Alberti (cap.
JG) contendit ct pluribus probat ejlls fmtuln non esse, imo hanc alchirnire a1'telu in
libro dc nlineralibus damnari et o111nino elidi.

CODICES MS.

Anglic. rr. I, P. 1, cod. 1765. E,Tcerpta ex Alberto (le lapide philosophico.

(~atal.
I~t cod. 3902, Alchen~ia n~a,qistri Alberti episco]Ji.
1'. II, P. 1, cod. 36;jD. Alberti jJraetica in Alchymiam.
]~t 7677 ~ Semita reeta alehyrniée Alberti.
Apud TOluasinum BibI. Patav. p. 136 in J3ibl. Jo. Rhodii, Alberti _Thcutonici se-
l'rtita recta, in-~, chart. Veruln an idenl opusculum his locis indicatulu cum edito?,
Certe aliud est., quod hoc eodem titulo Parisiis in Colbe1'tina servatur. Scilicet cod.
1639 fol. rned. chart. Alberti lJlagni liber alkirnim qui sen~ita recta vocalur. Pro Ta-
 lJl[
/f'ntum lnihi creditum Flcgotiationis. Fini~, fuI. 12, nec vires ignis pcrtùncscit. E':zplicit
ltber de sert~ita recta .Illberti iffagni ÙI secretis . natuJ"éE operibus et alkinlicis intro-
(Incens.
lbid. cod. 4447 inler alia. Tra'ité d'.illbert le Grand de la concordance des philoso-
IJltes en la pierre.

EDITIONES ANTERIORES.

Dealchyrnia. Libellus prodiit Basilere,1561, et Urccllis, 1602-8. Sie Caveus(I-list.litt.)

Sed an idem opus quod prodiit in edito Lugdun., an quod ex Colbert. Sernita recta
dicitur, mihi incompel'tunl, Crnterunl neutrurn eruditi Alberto mngno asserent, elsi
aiterulrunl jan1 ante lVrCCCC ei adsel'iptum. Ninlirulll ea rntate quidc111 vigebant hu-
jus al'tis studiosi, ne planos ae pl'rnstigiatores dieanl, qui ut suis eon1nlentis et syco-
phantiis auetoritatenl adderent, sub gl'aviorunl scriptorum nomine sua venditabant,
adco ut nedunl Alberto ~~[agno qui amplissa l'erum physicarulll expel'ientia forsan
o('leasionem dederit, sed et ipsi Tholllffi de Aquino ah his qualll longissinle abhorren-
ti silllilia supponere non dubitarint.
H. Opuseulum in his nliseellaneis rr.. XXI editun1 est, Scripturn sUjJer arbol'em
"tristotelis. Pro Héec est figura crEli.
Nullus antiquus melninit, nullus operulll AJbel'ti index exhibet : itaque eum edito-
f"(~S unde eruerint non doeeant, mihi valde dubiunl est ne diealll supposititiulll, scd
pt~ncs peritiores arbitriulll esto.
Prreter hactenus relata in editioneLugdunensi contenta prodiit nuper :
11. Alberti magn'i episc. Ratisbon, tractatus incon~parabilisde conditione cr'eatu-
r/(~ rationalis, et qUée illi sunt ad Deuln, sei]}sam et alias CTeatUr'as cognoscendas
JI('cessaria. Sive Dialogi eruditissinti quibus accuratissùne ostenditur, quo ]Jacto
/unno a sen~etipso alienatus ad sui cognitionern J1tediante triurn graduum scala ad
s(,ipsuJn introire queat. Nernpe 1. consilleraliorle ordinis rerun~ creatarunl inter se .
.) ContjJaratione suiipsius ad CéEteras l'es penes convenientianl et d'if!el'entian~ ea-
l'/(JJulent, etc. 3. et Ascensione ad seipsurn et a seipso ad ornniurn conditorent DeunL
()jJllS utilissin~urn lectuque dignissimun~. l~ditio allera auelior. Anlbcrgm, JTrane.

CI'HJnti, 1705-12. Sex sunt dialogi : 1. De natura h011~ini,». 2. lJe beneficiis ]Jei.
:L De aJ1~Ol'e eJ"us, viribus, cortditionibus et jj"uctibus. 4. De th1~ore Dei. 5. De lajJsu
/uJlninis. 6. De reparatione hon~inis lapsi, et quod jJcr unU7n orrtnes consurgirnus.
L()~utores : Rayn~undus doctor', Don~inicus discipulus. Ex!at Paris. in Regia l).
:!~'/)8-2. :F'acile vident ornnes opus non esse Alberti lVIagni, sed AnonYlTli qui ex cjus
s(,'l'iptis profeeerit.
(}allice vero, Graces }Jriv'ilégiées de la Jlierge traduites en (rançais par J. l\fartin,
Ltlgdini, 1627-12. Extat ROlllre in 13arber. Neque hie Alberti ~:[agni.
LIV

SEQUUNTUR OPERA QU.lE IN SUPERIORI lauelata Lugdunertsi ediliortenon prodierunt, et

a citatis Laurentio ]Jignon et Ludovico a fTalleoleti recensentllr~ ila tarrten ut j7oste-
rioris ord'ineJn seluan~ur, singulis nOJ1~en prioris addendo, ubi ideJ1~ habet, adJ·ectis
cod. JfS vel etian~ editis qui mihi occurrerunt.
Sic ergo Vallcoletanus :
1. 8cripsit Albertus super totan~ Biblian~ lJer l1~o(lun~ postillCE. IIic inutile eSSJt
sacrre scripturre libros Olnnes sigillatin1 enUlllerare, ut quidarn feccrunt, narn nec rc-
censet Vallcoletanus.
2. Itern sUjJer l1~ultos libros ejusdeln l11,odo quo scripsit natuj~alel1~philosolJhian~
pertractatus et capitula ordine eonzrnentario.
CataI. Anglic. T. J, P. I, cod. 947 : Albertus Jlagnus sUIJer aliquot textus veteris et
novi testan~enti.
Apud Sanderum, P. II in valle S. :rtf.artini p. 209 : E"T~pòsitiones vocabuloruln BibliCE.
Laurentius Pignon quid habet distinctius: Scripsit, inquit,
3. ]Joslillas super Job.
In cataI. BibI. Medicere, Plut. XIII cod. 10 foI. melnb. Scriptum super Job F. Al-
berti Theutortiei de Ordine llF. lJréedic. 0pus ineditum, codex rarus cui adjicitur hrec
nota: [lanc Jobi eX1Jlanationeln anno AfDCLXXX annuente serenissiJno COSl1'~O III,
lllagno (luce ])ater lJlaxùnilianus Deza Lucensis Congregationis SS. Jlatris Dei
lune telnporis discrtiss'il1~US verbi Dei prteeo 'in eeclesia S. Laurentii sibi transcriben-
dan~ curavi! t//jJis eal1~ (!aturus qualTtprirnunl. Sic ibi, quod an opere prrestiterit
clurus ecclesiastes, mihi hactenus incompertu111. Si111ile exemplun1 vidit l)etrus de
})russia.
4. f3ujJer Cantica. Dicunt extare MS in-foI. in Bibl. Cisterciensi.
5. SUjJer Isaiarn. Dicunt haberi apud nostros Colonienses.
6. SU}Jer Jeremia1n et EzechielenL Vidit Petrus de Prussia et ex iis quredam frag-
menta identidcIll refert in vita B. Alberti.
7. Super on~nes epistolas B. Pauli Apostoli. Noverat Petrus de Prussia vir~ln
doctulll, penes quem erat hujus cOllllnentarii exelllpluill.
Audiendushic rrholon1reus de Lucca (IIist. Eccles. Nov. lib. 12, cap. 18) ubi sic ha-
bet de Alberto: Hic exposuit lnagnarn partel1~ Biblièe~ quia }Jostillavit Evangelia,
epistolas Pauli, jJrophetas 'J1~ajores et rninores, libros Salol1~onis et Job. Qure non
parU111 contìrn1ant hactenus dicta.
Prosequitur Valleoletanus addendo SUlnrnre theologicre, cujus tantun1 habentur
dure priores partes, alias duas
8. Tertiam scilicet de Christo et virtutibus.
!J. Quartan~ de sacrranerttis et ,qloria resurrectionis.
l~t quidelll Albertus has prioribus adjicere in ani1110 habuisse duhitari nequit, curl1
divisione111 illan1 quatriInClnbren1 proponat (Il. '1, Q.~), art. ult.) ae variis etialn pri-
11léB partis locis indicat PC de virtutihus ac donis acturUlJ1, eoque romittat at qua-
eUlnque de causa pron1issis non stetisse ccrtulll: pri11lo enilllLaurentius Pignon
jau1 ante l'feCCC scribens nonnisi duas priores partes qUffi typis prodierunt agnovit :
 J~V

al,(luod rem extra dubiurn pOllit, rrholoII1WUS de Lucca Iaea 1110X citato sic habet : l/ie
Sllntn~arn theologia! inchoaoit seri non eOln}Jlevit, fccit talncn duo volumina, qUa! ad
di"/naln naturan~ .lJertinent et crnanatiortes creaturarurn. Nihil clarjus.
~L De per/eelione ville spiritualis. Sic etiam Pignone Dicunt extare in 'Tictorina.
Vide supra 1~. XXI art. 6, uhi conjectu soluln dlctum forte illud esse opusculum eui
tilulus De adhmrendo Deo.
lO. Contra Guillelnistasiml)u~qnantes religiosos. Pignon contra Gulìelmum de
.....,'ullctoarrtore. j\lii vocant Defensoriurn rncndicantium, et dicunt extare in ·Vietorina :
\' id i t saltem Petrus de I)russia in nostra Coloniensi.
t 1. De ]Jartu hominis, et de formatione hominis in utero. Sic etiam llignon. Di-
euut extare in Vietor. Utrulnque facile crediderim excerptarrl esse ex magno opere De
tlnirnalibus (lib. IX et X). ITt ut sit seorsilll prodiit Alberti libellus de jormatione
/llnninis in utero. Antverpiée, 1538-8. QUffi editio ROlure in Barber. et e re esset a
pt~ l'itis examinari.
1:>'. Liber multarum qUéEstionum delerJninativus ad Parisienses. pjgnon sie habet:
I }('/erlnirtationes qllarurndeln qUfEstiOrtUln ad cleruln Parisiensern. Vidit 11 e trus de
P/'ussia., et dicit esse circa unt1ecinl qUffisliones, quas l~ . .L-J1=gidius Ordinis I)rmdic. ad
.\lbnl'lum misit ejus judicio terminandas., tractatU111 vero esse notU111, et hoc habere
principiuln : lntellectus horninis, etc.
1~L Jlfult;e prroséE seu sequentiée et alia (levota. Pignon : Sequenti;e l)/ures. I)ieunt
l'xl.al'c inVictorin·a. Jnter has nunlerant Prosa1n de TTù~ilate, qUffi ad nostra usque
t l'IIlpora in Ordine fuit in USli, et in nostris missalibus excepta ultima edilione Ro-
tllillla anni 1694 habetur. Pro ])rofitentes unitatem.
I ~'. Unum officiun~ de eorpore Christi quod non est irl usu conl111uni Ecclesite tum
,/i""I'S1:S }Jrosis {le eoden~ SaCra7ì1;ento.
1;i. A.-')uper libru1n Dionysii (le dtvirìis nominib·us'. !-)ignon ctialn 111enlinit. I~xtare
dil'tJut in Vietor. forte in aliis eodicibus qualTI a 1110 visis etsuprarr. XIIIlaudatis:'
ilI '1'Iantum meluini extat in Navarr. et vidit Petrus de Prussia.
I ti. Liber de arte prcedicandi.
t 7. Liber de reparatione hominis fapsi.

PHILOSOPHICA.

t~. De longitudine et brevitate vitc'e. Sic distinguit Pignon SJd non Valleoletanus,
fl)rtf~ quod idem sit CUlli traetatu seeundi opusculi De l1~orte et vita. Vide supra rr. V,
n, 7.
'T
t!L lJe dilferentia eorporis et anim/B. Sic alleoletanus scd non habet Pignone
JO.Liber XV QU3!stionum contra' Averroistas. Sic ·Valleoletanus., Pignon vero,
/',.,dJ!emata contra AverroistaruTn qUiestiones 1.
o! t. IJe unitate (ormfE. Sic etialn Pignon.Eamdf~ln qUffistioneln pluribus agitat
~tlllltna de homine. Vide rr. XI.

I 'l''·'ldalus de lnodo opponendi et reF;]Jondenti auctore AJùerlo ltlagno, veLus editio iu-4.
t:, l:t ha.t in eoderYl Baluzi catalogo inlpr-essorun1 recensiLus Il. 4934. ExLabat ibidenl n. 6220 re-
, Il'.1 lus (Echard,~ T. II, Additiones).
LVI
22. De lapid'ibus et herb7:s. Sic Ilignon, non habet Valleoletanus. An quod prodiit
CUlTI libello de Secretis mulierUlTI et ejusdenl est furfuris? Vide catalogo sequenti,
J

n.32.
CataI. Anglic. rr. II, P. '1, cod. 9133.,Liber de lajJidibus quem 'Composuit F. Alber-
tus de Colonia. An idelTI an excerptus ex libro de lTIineralibus "?Vide rr. II, n. ti.
J

MORALIA.

23. De l1~onastica libri quinque, et de mconornica libri quatuor. Extare apud no-
str08 Colonire testis est lletrus de Prussia.
/teJn exposuit ad litteraln omnes libros philosophùe Aristotelis. Sic prosequitur
Valleoletanus.
24. Super libros docern E-'thicoru17t. An repetitio operis de qnaul jaul supra rr. IV J

an alterunl quod Pignon inscribit, QUéEstiones super libros .Ethicorunl ? lletrus de

Prussia dicit super hos libros scripsisse duplici modo, per InodulTI scripti et per
lllodunl COlTInlenti et utrulnque haberi apud nostros Coloniffi.
J

-i\pud Sanderunl, P. II in valle S. l'1artini p. 209 : QZiéestiones E-rtlticoruln.

In Claravalle etialTI extant QUéEstiones supel' Ethica.
25. Libros octo Politicoruln. Idem de hoc ae de superiori judiciunl.
26. Libros duos f.Econom,icorum.
27. Libros duos rnagnorun~ rnoraliunL
28. Itcn~ problernata I1ristotelis. Dicunt haberi in Victorina.
2U. l~-rxposuit etiam tl'es libros Rltetoricorun~.

MATHEl\IATICA.

OlTIneS scientias lTIatheluaticas copiose pertractavit, non ipse fecit

30. Summarn de scientia arithrnetica.
31. /ten't alia11~ de scientia n~us'icali.
32. Iten~ alian~ de scientia .qeolnetl'i/-B.
33. /teln alial?~ de scientia jJers}JectivéE.
34. Ite11~ aliam copiosissin~an~ ele astronotnia.
Et quarnlibet istarun~ in n~ultos libros dù;tirl/rit. Qui nl0dus loquendi Valleole-
tani ornnia ista ab eo visa indicato
CataI. F'-nglic. T. J, P. 1, cod. 3i67 laudantur EXCel]Jta ex libris lnax:in7,e astrolo-
gicis, inter alios ca: Alberto. 13eughenlius citat opus Alberti Magnl editunl absque
Iaco, anno et nouline typothetffi in Incnn. rryp. hoc titulo De cluabus saJiientiis et
cle recapitulatiorle olnniulTl librorUl1t J.·fstTonon~ite.
35. Iten't C011~'mentatus est I1rithn~eticanl Boelii.
36. Jlfusicam eJ·usde11~.
37. Geometriam Euclidis.
38. AlJnagestunl IJtolenlc~i.
39. Perspectivan~ Alacenis. Alii legunt Alcionis, alii .f1Icenis.
 LVII
Ile his ornnibus Pignon sic solurn generatiln : Item exposuit Euclidem, Almage-
S!U1n; et plures alios libros mathematicos.
40. Item feci! librum de sphrera J1'tundi. Pignon Super sphceram.
Nota. lpse l\lbertus principio libri physicorum sic loquitur : CUln sint tres partes
()ssentiales philosophiée, Phys'ica, j}fetajJhys'lca et jllathematica, ùttenlio nostra est
(J/nnes prèlJd'ictas partes tacere Latinis intelligibiles. PriJno c01nplebimus Deo dante
.w:ientiam naturalem, deinde loquemur de ~fathematicis omnibus, et intentionern
Ilostram in scientia divina finienlus.
4t. Librum de imaginibus astrologorum. An excerptum ex speculo Astronomico,
uhi (cap. 10) agit de iluaginibus astronomicis, et quidelll ita ut non videatur de iis
q.uid amplius scribendunl sibi proposuisse.
·42. Fecit summam ubi improbavit scientias 1nagicas, necromantiam, geoman-
liam-, hydromantiam, aerenlantialn, pyrornantiam, aruspiciam, horosco])icanl, augu-
J'iurn, rnaleficia, sortilegia, }JrfEstigia. An aliud opus a slJeculo astronomico, in quo
(eap. 16) has omnes artes reprobat? VaIleoIetanus taluen distinguit 1.
43. Librum qui d'icitur de secretis secretorum Alberti, in quo n~ira et inaudita po-
su,:t. Pignon librurn qU'i dicituT' secretum secretorun~ Alberti.
Extat hujus opusculi editio antiqua in Incun. rrypog. absque Ioco et anno recensita
CataI Anglic. 1". l, P. I, cod. '1174. Et ibid intcr MB. cod. 2063 : E-'xpositio libri Al-

I)etti de secretis mulierul1l. }1~st etialU Paris. in Regia cod. 5464 fol. par.
Prodiit typis cun1 con1n1ento Venetiis, 1508. Iterulll absque Ioco editionis, 15iO
in-tG curn aliis opusculis. Rursus schoIiis auctulu Lugduni, 161~ in-16, qUffi editio
Bolllre in Barher. AIllstelodalui, 1643, et ibidelll typis elegantibus Jansso nii, 1662
ill-12.
I)e hoc tractatu in Incl. 1101ll. sic decernitur: Alberto lJ;fagno doctori egregio falso
odscripto libellus de ~')ecretis 11lulierum ornnino prohibetur. Et sane falso ipsi suppo-
silum evincitur ex eo quod ipe A.lbertus (capp. 6 et 10) ut testis pluries adducitur
t'lIIll Avicenna et qUéBdalll ab eo experta et relata in libris de anin1alibus afIeruntur
~ie : Sed in onlnibus istis lnirabilior est ille casus et effectus, queln Albertus recitat,
(1/(:, et postea: Recl~tat eni11l Albertus, etc. Ibide111 : Recitani Avicenna et Albertus, etc.

f.}lI'c auctoren1 libelli aliulll probante Non ignoro heterodoxulU quemdalu hujus no-
~1.1·:e retatis 111aligne objicere-,_ procIivc esse ut scipsos citent qui nOlnen SUU111 in quo-
danl opere preIllunt ex industria; etsi euilu id forte de quibusdam callidioribus prffi-
Slllui -possit, de Alberto nelllO corc1atus cogitarit, que111 ubique lllira ingenuitate

s(',I'ipsisse, ut et selnper egisse cuilibet nec renluio nec 111aligno obviul11 est. Adde ve-
l'IIIU hujus opollffi auctorenl ~ Silnlcl'o asseri IIenriculll de Saxonia séBculo XIII cla-

1'l1lU-, suh cu,jus n0111ine typis prodiisse idc111 Silnlorus testatur, l\ugustéB, Antonii

~()I·g. 1498. l~lerunt autC111 istUBl ITenricurn Alberti fuisse discipuIu111, et quia magi-
sll'i operibus in quibusdatll usus est, hinc discipuli lucubrationelll nlagistro adscri-
11I'IH1.i ansenl al'ripUerulrL
·t,t. Librurn de, natura Deorum inplures ]Jartes s'ive libellos l!istinctum.

t Ejus Oneirocl'itica seu' de interpretaLione sOlllniorum libellus, sed supposititius extat in Crusa-
t'l'il (Echard, .-Tr. Il, Appendix addenda et eìnendanda ~xhibens).
LVIII
45. Librum de homine ùnmortali. Forte idem cum eo cui titulus De origine et im-
mortalitate animéE. Vide indicelu sequentenl n. 8.
46. Librum de duodecim alphabetis. An opus distinctunl, an collectio alphabeto-
funl qure variis in operibus . .t \lbertus. proponit, ab aliquo curioso concinnata? Sic
T. II, lib. 2, tract. 2 de lllineralibus est alphabetU111 lapidulll pretiosorum. T. V opu-
seulo de vegetabilibus lib. 6 sunt duo alphabeta, unum de arboribus, alterunl de her-
bis. T. VI, lib. 22 sunt quinque alphabeta, 1. de quadrupedibus; 2. de avibus;
3. de natatilibus; 4. de sel'pentibus ; 5. de parvis animalibus sanguinem non habenti-
bus. Quatuor alia ad con1plendum numerun1 duodecilllunl necessaria alphabeta forte
ex aliis ejusdelll operibus a curioso eruta, et in unUlll digesta fuerint.
47. Librum de ingeniis purgartdis et erigendis. Scio hrec alios aliter interpretari,
ego vero censeo his significal'i vei instrunlenta bellica, vei machinas ad aquas et alia
onera gravia surSUlll attollenda. Sic eninl ea rotate qure gallice vocamus engins, latine
dicebant ingenia, quo sensu Universitas Parisiensis scribens capitulo nostro generali
Lugduni anno MCCLXXIV coacto, petebat sibi nlitti opus ei a S. Thoma de Aquino
promissunl, De aquaru11~ conductibus et ingeniis erigendis. Titulum a alleoletano 'T
POSitUlll corruperunt, qui sic l'eferunt De rnagistris purgandis et erigendis. I..jegesis
etiam Ducangium, vocabulo Ingenl~a.

LOGICALIA.

48. De logica sive dialectica. Scripsit logica11~ }Jer longuJn. An opus diversum, an
quod censere proclive, repetitio operum r-r. I editorun1 ?
49. Super Boetii libr~um de divisionibus. Extat in Vietor. Cod. cito 616 post com-
mentum ejusdem in Topica Aristotelis, et ad calcclll legitur : Explicit liber divisiouuln
expositus a F. Alberto. Mirum typographos Lugdunenses Topicis non addidisse.
CataI. Anglic. Tom. I, P. 2-, cod. 720 : Albertus magnus super libros divisionum.
50. Super libros posteriorum per modum expositionis litteralis.

GRAMMATICALIA.

51. Fecit summa11~ gramlnaticaleJn.

CataI. Anglic. T. I, P. I, cod. 2256: Alberti tractatus de n~odo significandi, et
P. 2, cod. 727 : Alberti lJ;lagni de 11~odo significandi et de }Jassionibus sern1onum.
An idem?
52. Fecit librurn de arte Rhetorica.
53. Iten~ exposuit antiquos doctores gl"an~maticales-, scilicet Priscianurn in JnajoTi
et l1~inori voluminibus, et alios auctores.
5i. De inielligentia et substantiis separatis.
CalaI. -L\nglic. 1-'. I, P. II, cod.i~)O : Alberti inlelligentùll'lnn Jlcla}J!lysica. Du-
biun1 tanlen an opus distilletuln-, an ex aliis opcribus excerpturn, narn plurics Albcr-
tus de intclligentiis agit. -Vide 1'. V. Op. 17. -De causis et processu universilatis (lib. 2,
tract. 2 et 3) ubi cx professo tractat de intelligentiis. Vide etia111 ~letaphysicoruln
lib. Xl, itenl SUlll111ffi theologicre par. altera111 ut et SUlun1éB de quatuor cOCBvis tract. 4.
 LIX

AIlTHS PHACTICJE.

55. Liber de rnedicina.

CataI. Anglic. 1'. I, P. III, 11. 9;)2 inter auctorcs Latinos lllcdieos ii/berti Jl;fagni
t)/)era in 19 libris~ quos tan1en non de IIledicina 011111es agere putarim, sod plures esse
t ~ X supra 1'e1atis prmscrtim physicis.

rrom. II, P. 1-, cod. 311:1 . .lllberti jJlagni eXjJerilnenia medica.

Et cod. 3651:. .ii/berti experùnenta.
l~t cod. 3681. . .lilberti experil1~enta ru1'Sus et intel' 111edieos . .1\n opus distinetuIll, an
t~X cjus variis operibus excel'pta?
56. Libri de lani/icio, de armatura (sic etialll in cod. Vietor. Valleolotani, qualll-
"is alii into1' quos Petrus de Prussia legant de aratura) iteJ1~ de agl'icultura, de vena-
lione, de navigatione, de theatrica. .
I10s Olllnes credere est vidisse Valleoletanum, sed ubi jam extent nemo l'eferi. De
élnricultura qUffidanl habet rr. V, Op. 15, de vegetabilibus et plantis (lib. 7, traete 1).
rrorn1enta bellica <Bnea ignivoma nlajora et lninora adinvenisse quidam putarunt, sed
IU)rUnl inventionelll longe recentiorelll esse certo asse1'unt eruditi, cujus evidens a1"-
gumentum est quod Vincentius Bellovacensis requalis, qui et plura ab eo mutuàtus
(~st, horuill in suo Speculo doctrirlali non n1en1ine1'it, sed tantum arn10rum anti-
tj uorUlll.
llactenus index operum Alberti l'lagni a Valleoletano concinnatus.

SEQUITUR ALIORUM EJUSDEM OPERUM index ex catalogo a bibliographis Lugdunensi-

bns anno MDCXLVI edito excerptus-, adjeetis etiam passiu1 notis nostris illustratus.
1. De Scriptura sacra. IIaberi dieunt Rou1re in- Barber.
2. NotuléE super EvangelillJn k/atthéEi de Epiphania Domini. IIaberi dicunt cum
snquenti apud nostros Coloniffi. Prodiit in-foI. in Incun. Typ. absque loeo, anno et
nomine typothetre.
8. _Passio 1nagistralis D. N. Jesu Christi.
4. Annotationes in 5). Augustini fibroso - Confessionun~. De l rinitate. De quan-
1

I ,~/ate et in~mortalitate anin~aruni. SUjJeJI> Genesiln. De clisci[!lina ecclesiastica. LXXXI

(/lléEstionurn. De héeresibus. R~tractationes. De vera religione. De ecclesiasticis dogJna-
I ibus. De beata vita. De libero arbitrio. EjJistolas. De bono. De saneta virginitate. De
I/(J)'severantia. De corrclJtione et ,gratia. De lzatura boni. De videndo Deo. in libelluu~
l' . ,/oannis [Thrysostonzi, quod nelno léeditur nisi a seipso. In sentenlias S. IJros]Jeri.
lIas dicunt servari in Barber. Utinam quis eruditus evolvat et diligentius recognoscat.
~'j. ]1abula sU!Jer quatuor libros ScntentiarunL In catalogo BiLl. 13arber. edito sic
l(~go : Inde!JJ MS olnniuln operum scilieet Alberti.
 LX
6. De bono et natllTa bonorul1L Laudat Pignon citatus. Addunt vero haberi in Vic-
torina. Petrus de Prussia testatur hoc opus apud nostros 'servari Colonire, et in eo dc
virtutibus singulis, de legibus et aliis multis auctoren1 agere. Apud SanderU111, P. Il,
in valle S. ~Iartini p. 209 : Alberti 1Ilagn~i SUlnn~a de bono.
7. De gratia Dei.
S. De origine et ùn,n~ortalitate anÙnéE. Dicunt M:S servari in Victorina. Beughe-
n1ius asserit typis prodiisse Noribergre, 1493. Qure editio teste Reisero-, p. 114, serva-
tur in BibI. Augustana. Paris. in Regia cod. 4750 de quo postea, fusius 11. 52 inter
alia Alberti ~Iagni habetur opuseulu111 de i1nl1~oTtalitate anima]. fIune librul1l auctor
ipse citat in libello de unitate intellectus contra AverrOelTI, cap. 1. Vide T. V, n. 10.
9. De sacra theologia. Addunt servari in Barber.
10. Theologia positivà, rnoralis-, scholastica, lnystica, syn~bolica et concionato-
ria. Quid hoc titulo intelligant nescio, nisi forte OperUlTI Alberti de theologia corpus
uniVel'SUlTI.
11. De tùnore multiplici.
12. E"1nchiridion de veTis et perfectis virtutibus. CataI. AngI. T. I, P. I, cod. 2149 :
Albertus 1l1agnus de virtutibus anùrtéE veris et J)erfectis, quas gratuitas vocat, etc. est
liber ù1~lJressus. An diverSUlTI ab eo quod typis prodiit l'. XXI cui titulus Paradisus
anin~éE ?

13. Orationes super sententias. Extant Colonire a Petro ·de Prussia visre.
14. An expediat hon~ini vovere ingressun~ in religionem ? Dicunt extare in Vietor.
15 ..De quatuor virtutibus cardinalibus. Recensetur cum aliis Albel'ti c~tai. An-
glico T. I, P II, cod. 750.
16. De arte bene 1noriendi. Laudant in Thuana, nunc Regia. In Colbert. cod. MS

6104 : Alberti Alagni ars bene rnoriendi.

17. Parvi tractatus~ scilicet De libro vita]. De evacuatione charitatis. De ordù~e
c1zaritatis in lJatria. De virtutibus cardinalibus. De donis. De cornbinatione donorun~.
De timore. De scientia. De sapientia. De V'itl:is in c011~rnuni et specialiter de usura.
De n~endacio. Quomodo rh:/ferant lnansuetudo et 11lisericordia ? Dicunt haheri sic col....
lecta in ClaromontanaParisiensi s.j. CataI. AngI. T. l, P. I, cod. 1672 : Alberti dona.
18. Voliln~en unun~ de sacrarnentis. In laudata ClaroiTI.
19. Conciones cliverséE. In ead. Claron1. CataI. A.ngI. T. I, l'. I, cod. 820 rccensrtur.
l?~ Alberti sermo de priEparatione cordis. An ~fagni, an alterius ?
20. De doctrina dicen(li et tacendi. Vel'us tìtulus: Tractatus Ven,erabilis Domini
Alberti Alagni de arte vivendi~ loquendi et tacendi. Princ. Si lore vis sa}Jiens-, etc.
Ad calcen1: Finit tractatulus Ù1ljJreSSus Parisiis, ./Edib. sorbonicis aurei solis, 1491,
ApriI. 7 in-S; pp. 7, typis ron1anis nitidis et elegantibus lTdalr. Gcring et Berth.
Rembolt. EjusdelTI fere tituli, sed lo.nge alterius rationis prodiit 0pus I10C titulo : /n-
ciI/il liber rnoralissin~i .L1lbertani causidici Brixiensis (le ora S. Agathm super n~odo
loquendi et tacendi. 1)1'. Quonia111 'in dicenllo rnulti crrant, elc. Prodiit pluries ex
Beughemio Lovanii et Antverpire, 1485. Davcntriffi-, 1490. Lipsiffi-, 1491 : ubique in-4.
Aliam editionem vidi absque anno etloco sed cum privilegio ducis Sahaudire et
cum aliis ejusdem Albertani qui florebat anno l\1CCXXXVI operibus in-foI. ubi opus
illud de modo loquendi pp. 50 in1plet : hrecque editio ut et alterius Alberti Magni
 LXI
t'X tant in Sorban. Quce Ill0nenda fuore, ne quis hos tractatus confundat. CataI. .L\.n-
glic. 're II, P. I: Doetrina dicendi et tacerllii lJer AlbertuJn. Vide n. 9312.
~ I. ,De o/lieio n~issc13. Vix talncn aliud credidorinl ab edito 1'. :XXI sub titulo De
sfltTi/ieio JJliss/E, nanl in edito ~Iogunt. 1477 fole supra laudata hoc eodelu titulo pro-
d ii t. 1)eo(fieio miss/E.
~:.t De oratione DOlniniea. Petrus de Prussia a quodanl viro docto se didicisse
tC'statur hunc tractatum specialelu in Italia reperiri.
:!:i. Litanim de tempore et de Sanctis. Extant in Victor. cod MS 1123 faI. chart. a
fuI. HU ad 105. Titulus: Letania F. Alberli episcopi de Orde Pr/Edic. Pro Candor lu-
f,i", {!t speculum sine macula. Ad nneIn: Explicit Letania F. Alberti episcopi de Orde

/)/,/eflic. Teutonici. Colonice apud nostros haberi a se visas testatur Petrus de Prussia..
adclons singulis quos invocat sanctis singularem ab eo dirigi orationelu. Sic etiam
in eod. Victor. Apud Sanderuln, P. II in valle S. l\Iartini p. 209 etiulu recensen-
t III'.
2t. Oratiunculm de Passione Domini.
2rL De mysteri-is 1nissm. Idem censueriln cunl edito T. XXI de sacrificio missm.
2(). De capillitiis B. V. et Ù~ illa verba llegina Angelol'um. Quindecim gaudia
"ir.fjinis. Qumstio de speculo j}/arim. Conciones de B. V.
In Claravalle dicuntur extare Alberti iJfagni ser1nones ilfal'iales.
~7. Commentarius in canticu1n j}/agnificat. An aliud, an excerptuln ex conlmen-
tal'io in Lucam?
~8. SUrì~ma B. V. et tractatus de martyriis Sanctorum. Laudant in Bibl. D. Coe-
IIlans.
(~atal. Angl. T. II, P. I, cod. 961 : Albertus magnus de B. V. Maria et eJ·us mira-
t'/flis. An aliquod tribus llis numeris ultimis laudatorum ?
2H. De anteprmdicamentis. De cOlltingenti et possibili. De postprmdieamentis. De
d',/initionibus Laudant Coloniffi~ An sint lucubrationes ab editis T. I logicalibus,
ciucebunt forsan sodales?
aO.Isagoge in Physicam. Repetitionem censeo et idem CUlli edita T. XXI philo-
s4~phia paupcrum, quce et Isagoge dicitur. Idem existimes de llis qure ceu distincta
opera numerant his titulis: Compendium philosophim naturalis,. et parva summa
I,hilosophica : et sum1na philosophi/E.
:11. De corpore mobili secundurn locum. Dicunt haberi in Bibl. Cornelierensi.
:t~. De gemmis. De lapidum quorumdam virtutibus. De quorumdam animalium
"irlutibus. De vù~tutibus quorurndam herbarun~. Prodiit sub hoc titulo : Liber
tI,'/.tlregatio1~um sive secretorum de virtutibus herbarum, lapidum et animaliu1n.
\t'apoli, 1493-4. Sic Beughemius. Tum cum opusculo de mirabilibus 1nundi eid~m
.\Iherto supposito, ]Trancofu~ti.. 1614 in-12. Rursus hic subjecto libello de Secretis
1Il1fli(!rum, Lugduni, 1615 in-16, qU'ffi duce editiones extant in Barber. Postea illi8
l'J'aHnisso eOdeITI libello de secret. mul. Amstelodami, 1643 et ibidem Janssonii,
tf ifiJ in-12 pp. 218. CataI. Anglic. T. I, P. I, cod. 1638 sic legitur : A lberti secreta
,/" JUlturis quorul'ndaJn herborum, lalJidurn' et anirnalium. Et cod. 1748 sequenti :
/,',.otris Alberti de Saxonia secreta 'de hçrbis, lap'idibuset animalibus. Hrec probant
u.C'nrlo in editi,onibus relatis hrec omnia opuscula Alberto lVlagno fuisse tributa, cum
", ..Id. MS varient, et alii Alberto cuidam, alii Alberto de Saxonìa vindicent : noster
 enin1 non Saxo sed Suevus fuit. }lrffiterea qui Albcrti JVragni stylo paululull1 assue-
tus fuerit, et ingeniulll norit ab istis vanis et futllihus alicnissin1ull1, ei non sine in-
juria tribul judicabit. QUffinam vero indieentur iblden1 cod. 1754 : li"1:lJ'Jerirnenta sive
seereta A lbel'ti, docebunt periti indigeuffi, ut et qUffi cod. 179l : Alberli nlagrll~ (le lapidi-
bus pretiosis ,. quarnvjs hoc ultilnU111 esse ex libro de 111ineralibus eonjectu sit prOnUl11 '?
33. De seientia meteorOrll1n. Deson~niis. De natura aninzaliuJ11,. De naturali
per(eetione intelleetus. Et hme vix crediderin1 aliud esse quan) bis repetita aut
excerpta ex aliis supra jalTI relatis. Prilllum ex COllllllcntario irt -llleleora rr. II edito ;
alterurn ex libro de SOJ1~no et vigilia rr. V, op. 3, Iib. 2 ubi plura de sOll1nils, vel
etiam ex Sumrna de hOl1~ine, qUffi.st. 44 et seqq. l-'ertiulll ex ingenti opere (le artùna-
libus lib. I. Quartum tandem ex op. 1~, T. 'V, De intellectu et intelligibili, ubi lib. 2
agit de naturali perfectione intcllectus, ut ibiden1 notatuln.
34. De ,ç;eeretis super IlenrieuJ12 de S~xorn:a de forn~ato ((Blu. At tantum abest ut
Albertus scripserit super IIenrieuBl, quin ipse Ilenricus a Siu1lero proditur fuisse
.Lt\lberti lVlagni discipulus, et verus auetor libri insulsi de secretis mulierum. Vide
supra indice n. 42 annotata. .
35. De sensu con~rnuni et aliis potentiis anirn(J]. I)ieunt extal'8 in Vietor. CataI.
Angl. 1'. I, P. II, cod. 880 : Albertus Alagnus de sensu co}nJ7~urti. De codeln agit
qq. 33 et 34 Sunl1na:J de homine. T. XIX.
Et P. I, cod. 1911 : Alberti lJlagni de potentiis inter alia plura ejusdelll. 1'. III,
eod. 1705 : De potentiis anin~a:J. Codex mutilus.
Colbert. eod. 2411 foI. par. Il1elnb. Liber de viribus animm a F. Alberto lèuto-
?7ico. Pro Sieut dicit Damascenus impossibile est substantia}J~ esse eXl]erte17~ aliqua
naturali operatione, etc. foliolis quatuor tantum. Finis : l~aeultas voluntatis et rationis.
36. De aviun~ natura et de quadrujJe(libus. Laudant utrumque in Ilegia. Revera
extant cod. 5785 fol. med. chart. at non nOVUIl1 opus, sed duo libri sunt ex magno
Alberti opere de anilllalibus seorsim scripti.
37. De hon~ine ctdiversis e/us· (lefinitionibus. Laudant etian1 in Itegia. Revera
extat cod. 4842 fol. mago ehart. Sed est iden1 opus CUln edito 1-'. XJX, et est pars
secunda Surnmm de creatur'is~
38. Parvorulll naturalium textus CUlTI cOll1lllentario ex Alberti doctrina collecto
per J oannelll de Mechlinia anno NICCCCI-JX clarun1. (~olonice, Quentell. 1498. lste
Joannes acerrimus fuit doctrinre Alberti seetator.
39. De perfectione anima:J. Laudant in Itegia. Revera ultimuln est opuseulun1 cod.
4730 de quo postea fusius n. 52. Hujus libri n1eminit ipse Albertus-, et citat ut di-
stinctum in libello de unitate intellectus contra Averroem sub finelll cap. 1.
40. Philosophia .rnoralis.
41. De directione astrono1niée et de astris. Laudant in Itegia.
42. An lieiturn sit uti /udieiis astrorUl1~ ? Laudant in Regia.
43. In speculul1~ astrolabicun~.
44. Ephelnerides.
45. De causis. An aliud ab opusculo 17, T. V, edito de causis et processu universi-
t~tis a causa prima?
46. De ente et esserttia.
47. De diversis qUa:Jstionibus.
r

LX111
1·H. De secrelis l'la/arte. Certo non est A.Jberti. I)hili P:)O UlstaJio llledieo et patri-
I io Noriburgensi anno wlCCXXV clara quidanl adscripserunt et sub cjus nom.ine
pl'odiit J\.rgentinffi" 1528" teste Sinllero : at longius a vero ah3ITarunt illi" verus cnilll
j"H~lor est lVlichael Scotus 111athenluticus et astron0111US l\"iderico Il in1perante cla-
1'1IS, quen1 valde senem ad ~fCCX(~ pervenisse aitBalcus dc eo lege:ldus. Prodiit au-

llllH illo libellus desecretisnalurm seu de l)hysionolnia, nalll id8~n pst" suh ejus no-

Illino" 'Venctiis-, Jo ..Bapt. Sessa" 1503: et postca i\ulstelodan1i" Janssonii" 16G2 in-i2
('IIIH supra relalis dc secrctis IIlulierurn, de virtutibus quarurndam herbarum et de
Illi,'abilibus l11undi a p. 219 ad 358. ])r<Bfìxa est ad 11-'rid01'icu111 illlperatorelll cjusdem
~(,,()ti epistola nUl1cupatoria" in qua illum ad physionoilliie studium alllplectcndum
l'lul'ibus hortatur, et hujus artis laudes alllplius prosequitur. Sic vero opella incipit:
1))'iJna pars secretorun~ nafuralium. Utilifa) pltysionoJnÌée, cap. 1. Ilie auctor pIura
alia opera scripsit, quorulll catalogu111 videsis apud Siu11eeu111. In Sorbona duo sunt
('otiices MS fol. l11Clllb. cujusquc titulus : Libri de crelo et n~urtdo Aristotelis ex trans-
lu/ione Alichaelis Scoti. l}r. ]1ibi Stepltane de Pruvirlis hoc OjJUS quod ego .Ltfic1zael
."'(~()lus dedi Latinitali ex diclis Aristotelis et c. In gratian1lectoruLll placuit annotare,
Ililln hujus translationis non nOlllinit Sillllerus l.

(~atal. Angl. 1-'. Il, P. l, cod. 3060 sic legitur : Albertus ilfagnus (le occultis natUl'lE.
~(~Ù si iden1 opus, ne dubites, supposititiulll est.
Paris. in Regia cod. 4963 fol. lllag. meTI1b. a fol. 79 ad SJ: !ncijJit jJ!tysiono;nia
I,'. Alberti Teutonici. Pro De capite et capillis. Videmus anùnznn l1~asculun~ in plu-
ri/Jus, etc. Quisquis sit ille Albertus-, Magnulll esse nelllO n1ihi suadebit. CffiterulIl
opns aliud est a mox relato De secretis naturiB.
·lB . .De natura seu nalul'is rerum. Aiunt esse in Victor. sed falso adscribunt
.\ I herto nostro-, CUl11 sit ejus olim discipuli F. rrhOlllffi Cantin1pratani.
:iO. JlariiB qUéestiones theologim, et de ul~iversalibus principiis. Servari aiunt in
I~(l.l'ber.

:) I. De fato. Elaberi dicunt in Victor~ In ea vero Bibl. cod. 56 guod sub nOllline
.\Iherti lVIagni servaturopusculum dc fato, illud iden1 est quod intcr S: rrIlornffi de
'\(luino opuscula est ordine XXVIII. Alberto ~Iagno etialll asserit codex Sangel1ove-
~ianus circa l\ICCC scrirtus.
r.2. Tractatus varii. Scilicet sic legerunt bibliopolce Lugdunenses-, vel potius qui
11is subnlinistrabant, sic inqualll legerunt in cujusdan1 bibliothecffi catalogo., novaque
.\ I herti opera prodere putarunt, cum revera nihil dicant: tractatus enilll illi varii
IH'.l1c possunt esse jam recensiti, quam alii. Nisi ergo quis codices ipsos lustret et

l'vulvat, nihil tenetur.

(:atal. Angl. l". I, P. II, cod. 1451 : Traclafus quidam . .4 lberti cum aliis.
Apud Sanderum, P. II in abbatia de Tongerloo, p. 153. Alberti lnagni varia
()/)/lscula. Sed nisi bibliothccarulll illarum prrefecti qui sint illi tractatns, et qUffi
~i Il tilla opuscula prodani., certe nihil nos docente
I)aris. in Itegia in catalogo codd: MS sic legitur cod. 47~O : Alberti n~agni tracta-
/IIS varii. (lui indieelll LugdunensoID confecerunt, istud solun1 legisse videntur,

1 Nuper in manibus habuimus opusculum in-16 editum Amstelodami apud Joannem Ravestei-
sub hoc":titulo : Albertus Magnus de secretis mulierunL Itenl de Virtutibus herbarum, lap'idum
Ilitllll

", flHùnaliwm. A p. 204 ad p, 329 extat hIichaelis Scoti libeUus, de secretis naturéE. A. B.
LXIV
nec ultra quresivisse. Porro in codice il10 foI. lnag. n1cn1b. hrec hab~_~iu}'on1nia janl
supra recensita. Comrnentaria in rrteteora. De generalione et corre[dione et pleraque
parva naturalia. De lnorte et vita. De son~na et vigl~lia. De im1nortalitate aninz(fJ,. l)e
spiritu et respiratione. De causi,ç; et }Jro}Jrietatibus elerrtentol·unl. De ?lulrùnenlo ct'
nutrito. De natura et origine anin~/E. De sensu et sensato. De mernoria et rcnliniscen-
tia. De motu et processu animalium. De perfectione aniJnfE. Itaque nU1l1crus hic non
uova opera, sed codices tantuIll alios indicat, quibus opera jaln laudata continentuI~
53. -De 111irabilibus nlundi. Laudant in Ilegia. Vide supra n. 32 ubi supposititium
esse dictum est, cujus prreterea nullus antiquus inter A.lberti opera meminit.
~4. E"ulog'ium ecclesiasticum. Laudant in Bibl. Carnot. sed qua non addunt. Cer-
to non est in BibI. Ecclesire Carnoten. cujus indicelll accuratum prrestante clar.
D. Gueau canonico consecutus SUIll. Si nostrre ibidem domus intelligant, navi non cxi-
guum in ea, codicum MSS nun1erU1l1 servari, sed quorum indicelll hactenus obtinere
non potui. Sed quid sibi vult EulogiuIl1 ? j\n Euchologiuln ? Apud Sanderum, P. II in
valle s. ~[artini p. 209, inter opera Alberti Magni recensentur Canones pmnitentiales.
·Utinam quis indigena curiosius evolvat ct recognoscat, ac quid de iis sentienduIll
hic addat.
55. De proprietatibus rerum. Laudant Colonim. Verum istud 0pus non aliud cen-
seo a ll1agno opero de animalibus libris XXVI distincto : hoc enim de !JrojJrietatibus
rerUln etiam inscriptum alias fuissepatt:t ex. edito Rom. anni 1478 supra rr. 'TI relata :
ejusdemque rationis existimo codd. M:SS qui in cataI. Anglic. indicantur.
T. J, I>. I, cod. 3522 : Alberti tractatus de }Jroprietatibus rerurrt una curn an7:ma-
liurn monstrorumque singulorum icosniJnis more prisco depictis.
T. II, P. I, cod. 3040 : Albertus JJlaNnus de naturis et proprietatibus rerum.
Aliud autem 0pus est omnibus hoc titulo notum De proprietatibus rerurn, cujus au-
etor est quidam ~-'. Bartholomreus Anglus ordinis Minorum sub finem sreculi XIII clarus.
56. De consideratione creaturarurn liber. Laudatur a Sandero, P. II in valle
S. Martini p. 208 l.
An ad aliquod supra relatoruIll operUlll sit referendus, puta ad Summan de crea-
turis, an lucubratio sit omnino diversa, indigence codicem consulendo forsan ali-
quando docebunt "?

j Ejus Tractatus de Physiognomia in Cmsarea.

Addenda etiam :
1. Tractatus de vi1"tutibus herbaru1ì~, lapidum et animaliU'n~, editus in Cffisaris Longini Trino nla-
gico, Francofurti, 1614.
2. Lo stesso in lingua italiana verso, Venetiis, 1699 in-12.
3. Liber de natura locorurn studio Georgii Sanristetter Collimitii ex bibliotheca Viennensi cod.
MS in lucenl editus, Viennis, 1514 in-4.

4. Liber de adhéCrendo Deo italice redditus, Bessi, i 680 in-24.

~). Libellus de Alchi1nia una Clun sCl'ipto supe1' arbo1'es Aristotelis, editus in Guliehni Gaffarel vera
alchimim doctrina, Basilem, 158J.
6. Tractatus secretorum de lapide philosoph'ico, editus iuter scriptores de arte aurifera, Basilero,
1620, volumine secundo.
7. Tractatus quiclam prodierunt in Theatro Chenlico, ArgenLorati, 1695, volumine quarto.
Hi septem posteriores editiones extant in Casanatensi.
Cf. Echard, T. II, Apperulix addenda et emendanda exhibens.
 LXV
IIHiiccm geminum operum Alberti Magni., alterum juxta ordinelll rerum seu scien-
tial'UIll, alphabeticum alterunl edidit noster Petrus Louvet Divionensis Parisiis.,
JeHlll. ltenlY, 1642 in-4, sed utrumque non accuratum: in quibus scilicet eadem
OpPI'a. bis aut ter repetuntur., et ob aliquam in titulo vel a variis nomenclatoribus al-
la to, vcl ex variis codicibus desumpto diversitatenl, ceu reipsa diversa exhibentur,
nullo ctiam fere adhibito criterio. Sed neque hunc nostrU111 omnino accuratum con-
tt'llCiilnus, nam vix nobis persuademus, quin seu Valleoletanus, seu bibliopolro Lugdu-
Ilt'llses eadem pluries repetierint, et ut distincta protulerint, qUffi castigare non lieuit,
"11 prresertim ratione quod codices MS indicatos plures videre ac explorare aut com-

IIle uhun aut otium non fuit. Lectorum itaque diligentim erit., si ipsis liceat, bibliothe-

ras laudatas scrutari, codicunl antiquitate111 et sinceritatelll probare, CUlll genuinis

r()ufcrre, inventa ac probata hic addere, nostraque errata si qUffi agnoverint emen-
darn.
 PR.LEFATIO EDITORUM LUGDUNENSIUM.

BENEVOLO LECTOl~I.

Non Medreis poculis, benevole Lecto1', sed studio, lubore in1pensisque maXlllllS senescentem.
.\ Ihol'tUUI ad florescenteln retatem reduxilnus. Siluerat vetusta nitniU111 tau1 resonans Ecclesiro
,... ha., caligaverat prro antiquitate tantus splendor : vixque Albertus in Alberto conspicuus erat.
Tl'ITebat quotquot ante nos extitere tantUl1I laboris pondus ; dunl privato et publico bono con-
sul(~ndi necessitas urgerete Erexit tandeUI anin1um secura benevolentiro turo confidentia, tibiqu~
.\ IhertuIll redivivunIofferimus, de cujus scriptis nihil est quod hic veterufll et recentiorun1 Au-
l'I.Ol'um laudes texamus : cum res ipsa fidem, si aliunde non foret, abullde tibi faceret. Hoc unUU1
ad(lonlUS beatun1 virunl non scriptis solunl, sed et pietate sanctimoniaque ita magnum, ut du-
hiulll reliquerit, plus litteris an pietate processerit : utrum plus scriptori prrestantisssimo laudis,
all viro sanctissiIll0 venerationis debeatur. Sanctuln Ecclesia judicat, doctissinlunl scripta prredi.
c'allI. : ita ul' neminenl plura ex universis et in singulis attigisse audac.ter possirllus dicere. Unde
Iloll obscure quilibet colligat nlelnoriam Alberto pene imnlensam,lectionenl infinitaul, ingeniulU
ael pnrcipiendulll, judiciu1l1 ad seligendunl paria fuisse. Quibus si addas indefessum laborenl,
Il't.ahnn longissinlam secunda valetudine ad octoginta circiter annos perductau1, rationBm quo-
c1allllllodo ineas, qua tandem mortalis unus, tam multa tanlque accurate scripserit, quorum sin-
~tlla multos homines eosque eruditissinIos retatesque plurimas requirerenL
Ililiversanl Philosophiam non quidenl obiter et captiose, ut solet, sed acutissilne pertractavit :
da Ht nec brevitaten1, nec quid redundans liceat anilnadvertere : de quo justius qual1I de Peri-
c'I., voleri commdo possemus dicere, in labiis ejus sedisse veluti quau1danI philosophandi deaill.
:-\.'cI 'luod adhuc l11irum tibi videbitur, ita Aristotelicre philosophim non defensor modo, sed et
tl~qnc ad nIinutissin1a verba acutissin1asque sententias renIulator fuit, ut cujus philosophiurrl
'\,'c'.larctur,dicendi. quoque expriu1eret n1oduu1 : facileque discernere nescias, interpresne Aris .
tute'lis an ipse sit Aristoteles : possesque, quod de Phllone viro eruditissiIno apud Grrecos USUf-
pat.ulll est, dum inquiebant, aut Plato PhiloneIl1 sequitur, aut Platonem Philo, Alberto ad prin-
c'lpl-In Peripateticre disciplinre relato, jure merito aptare. Unde interpretando Ari~totelem tantan1
.p~itls verbis fidem adhibuit, ut corruptissilnanl translationem conlmentatus non mutaverit, imo
lUl'OlTuptissimam ipsanl corruptioneln multis in locis servaverit. Nec minus insuper. Platonis,
Jo:pil~Ul'i, Pythagorre, aliorumque Philosophorun1 clogmata calluit quam Aristotelica. Prin1us
,'uiln Latinorum quidquid in Latinis, Grmcis, Arabibus, Hebrmis, iEgyptiis Philosophis accura-
I l~silllum et prrestantissimunl fuit, perscrutatus est. In quibus om.nibus n1ens libera sen1per fuit,
"ullis inlplicata ulllbagibus (sponte .enin1 fluunt acutre sententire) onlnia perlustravit naturm
Il •.vst.. ~ria, et ea quiden1 ex primis et proxin1is rerunl causis : scire enÌIn est l'es per causas co-

~1l0s(~ere ex n1ente Aristotelis, quanl ita assecutus est, ut posteri omnes qui in eun1 scripserunt,
allt. paruuI admodun1, aut nihil adje·cerint.
In libris quos in Biblianl scripsit~ illud prreCipUUl1I obtinet inter on1ne5 elogiuIl1, nen1ineln
~c'l'ipturm sucrre menten1 altius aut eruditius ex sanctis Patribus collegisse. Ununl tamen est
tlllll~ndum, maximam ferIne parten1 eorunl qUffi in universanl Bibliaill scr~psit, excidisse.
\'1~lIiunt deinde varli Serlnones~ in quibus tanta relucet eloquentia et tantus religionis zelus,
"I non n1irlun si aliquunclo Ratisbonre hmreticus prreco verba facturus, cUln ascendisset sugge-
',111111 pervetustum et saxeum unde ad populum cOIlCiiones habebat .A.lbertus (qui hac etiam rotate

\ hil.lll') exemplo rnutus evaserH : quo prodigio senatus permotus alium statuit ad vicinanl co-
1llllllHlIll, quem cUln ascendisset inlpurus rabula, pristinu voce valuit.

Volulnen unum varios continet inB. Dionysium Areopagitam Commentarios, in quibus hacte-
IlUS illexplicata 'evolvit, hunlanoque altiora captu, ore styloque mortali infra spen1 citraque ren1
LXVIII
et effect~lm cuilibet perspicua reddit, Ha ut facile onstet D. Paulum interprctis vice funetnnl
esse, ut al ias gravissimi Auetores testantur.
Deinde Theologica mysteria pandit, in quibus adeo proccssit, ut olnnibus qUDd lnutuarentur
aut imitarentur reliquerit, quid exeogitarent prope nihil. Uno verbo si rerum ordinem 11lultis
iisque doetissimis qui Albertum sunt inseeuti ademeris, nihil in i11is prreter Albertum re~
peries.
Tomus alter miranda prorsus divinre omnipotentire et sapientim seereta prodit, dum rerunI
ordinem et originem inquidt, agendo de nIateria prima, de tenIpore, de crelo, de Angelis et ho-
mine. Qum in D~iparm laudes litteris exaravit, non ingenio tantum illum suo, sed studio etian1
quo in illanl ferebatur, assecutum esse pIane declarant, qUffi sie accurata sunt, ut de prmsenti
illius auxilio nemo qui legerit, dubitabit.
In Miscellaneis stupendam ingenii fertililatenl exhibet, qualenI vix unquam 1110rlalium quis-
piam est assecutus. Pereurre, benevole Lector, et adhuc majora videbis quarn possirnus verbis
exprinIere. Nec te terreat tantorunl voluminurn congeries, hac' spe recreatU111, 1110rlalelll
posse percurrere qUffi rnortalis scripsit. Cum aliunde non solurn Alberti Magni meritis et tibi,
hoc gratitudinis debeas pignus, ut saltenl oculis sin Inente tantum opus delibes, sed etian1
laboribus, vigiliis, studio, perquisitioni et sollicitffi sagacitati RR. PP. celeberrimi Ordinis Prffi-
dicatorum.
Inter eos, 11lirandum sane quantum operre contulit H. A. P. Jammy : ornnia enim volumina
pervestigavit, a mendis expurgavit, innU111eris locis restituit, citatiollibus qUffi desiderabantur
illustravit, copiosissinlis indicibus auxit, et ad majorem distinetionem titulos qui traetatibus
aut partibus eorunl deerant, supplevit : universa denique in quam optimum licuit ordinem
negotiose digessit, ita ut sieut olinI de Sophia decrepita muliere et paupere qUffi obviantes cur-
ribus detrahebat lapides dum Apollinis templum construeretur, inseriptunl fuit, Sophia me feeit,
possimus nune justius dicere, R. A. P. JanlnlY me feeit, dunI indefesso labore pristino aut forsan
nunquanl viso statui tanta volumina restituito Vale.

Mirare eunl qui vivens non habuit parenI, extinctum et Beatum venerare, doctissimum studiose
imitare.

Boe suadent

TUffi Benevolentim obsequentissimi et devotissimi

Claudius Prost.
Petrus et Claudius Rigaud, frate
Hieronymus de la Garde.
Joan. Ant. Buguetan, Filii.
Bibliopolro Lugdunenses.
 LXIX

flanc novam editionem multis expurgatam rnendis quas in tarn longo ac difficili opere irl'epsisse erat
{m'c irnpossibile tibi iterum commendamus. Editionis Lugdunensis textum integru'1n reposllilnus, in eo-
de/n {ere oJ'dine, opera scilicet philosophica pl"imurn, deinde in diversos Scriptu1"m saCfm libros eom,lnen-
lor;,os, opera theologica super libl·uln Sententiarum, summam hanc vere miranda11t, soli D. Thmnm disci-
pilli cedentent, longo forsan sed p1"oximam intervallo, demum, qum in Deiparm laudes ac Sac'I'atissimi
Eucharistim Sacram,enti Albertus exaravit.
IImc olnnia religiose castigata et pro auctoritatibus ad fidem Vulgatm versionis accuratiorU'mque
Prttrologim textuum l'evocata, notis R. P. Jarnmy aliorumque illustrata et in sex et triginta tomos mlll-
Us cum tabulis digesta ac divisa S. D. N. Leoni XIII, Pontifici maximo ac studiorurn theologicoruln in-
."lfluratori dedicavimus, omnibus qum, p1'O viribus, tum, Patrum, turn prmcipu01'um TheologorU11t opera,
lonyam per vitam" in honorem Ecclesim Chrisl'i et littm"arurn sacrarurn propagationìs, ite1'um edidimus
ul)cra opere hoc ultimo finem imponentes. Vale.

Lud. VIVÈS, editor Parisiensis.

B. ALBERTI MAGNI,
ORDINIS PR-LEDICATORITM,

ELOGIUM.
j1LBERTUS DeiparfE PhiloS01Jhus~
THOjllj1~S Verbi Theologus fuit,
Bene hie de Filio, bene ille seripsit (le il/afre :
Uterque J.llagnus, seri ille lliagister, hie (liseipulus;
Ulel' plura seiverit a71~bigulf1n est,
Uterque aliqu'id sCl~vit post ornnia.
1Ft .ALBl~-rllTO aliquiri eminet unde supra alios J.J/agnus est,
Rudis /Etate prima et ultùna :
Parun~ debuit natura!, ut onlrlia deberet ,gratia! ;
iJlornento erud~tus, Jn01Tlentoindoetus,
.Didieit omnia sùnul, ornnia simul dedidieit,
Abstuh~t scientian~ qUéE (lerlerat~
Ut seitet qui reddit~alienuln esse quod redditur.
Bene usus ASeientl~is, qua~
acceperat con1Jnodatas~
111~plevit Orbel1~ oetingentis L'ibrù)~
Satis unus olnnibus Bibliotheeis ;
Nee n~irunl si onln'l~bus sufficit qui 1710JJ//E diseipulo satis /uit.
Nee tantun~ erudivit orbem~ sed eorrexit~
En~endavit in Gulieln~o a sancto Amore errores /uturos,
.Pra!paravit antidotun~ venenis venturis :
I
Fallaces AUr'elii et Pseudo Augustini
E,xpugnatz~ sunt ab ALIJ.E~.RI10 diu arltequam nati.
lVulla olJinio eliarn làlsa fefellil .ilLBb-rl1TUjlf~
~fodlllnJ posuit Artibus curiosis ne ultra pergerent,
Ostendit ubt desineret natura~ uJl(le inciperei gratia ;
Petiit a Virgine ne falli-posset~ addidit illa l'le falleret,
Nelno erravit sub ~lLBERTO ~fagistro~ et TIIOMA Disci]Julo.
llledia a!tas ALBERTI illustris~ omnis hun~ilis fuit,
J.~lagister /3acri IJalatii n~aluit Gern~anialn doeere qualn Ron~an~~
Ratisbonenses Infulas sponte exuit~ quas invitus aeeeperat;
Vix ù7Jer suos provùlcian~ re,qere voluit~ qui Ordini re.qendo par erat,
Fundator Ordinl:s tuturus~ nisi Dominieus préEcessisset.
LXXII
Qui on~nia didieit a Afaria~ nihil1nelius didicit quam jJlariam,
Scivit illam antequam aliquid diseeret~
Illam seivit postquam omnia dedidicit,
Prima hmc vox erupit in/anti, et ultima seni.
Denique dum ex Cathedra dietat, non tam verba quam oracula,
Oblnutuit extemplo oraeulum Orbis,
.li)t cujus memoria Sapientim promptuarium erat~
Id tantum tUl~e meminit se nihil amplius meminisse.
Nec mutu1n tamen ALBERI7 silentium fuit~
ALBERTUS senex et rud'is adhue Orbis lJlagister erat,
Probabat imn~emor divinum esse quidquid memor dietaverat.
Obiit anno mtatis 87~ elarus n~iràeulis,
Ipse eruditus et rudis miraeulum fuit,
l\Tee minori prodigio amisit Seientias quas accepit,
Beatus qui amittere Scientian~ voluit~ ut innoeentiam retineret.

Petrus LABBE~ soc. Je.'. ·u.

 CATALOGUS
Oper-um Beati Alberti Mag1~i quce edidit R. P. Jamn~y et
in editione Lugdu1~ensi (1651)
XXI volu'minibus digesta 1"eperiunl'ul'\

In primo continentuJ" : De principiis motus progressivi lib. f.

De processu universitatis a causa prilna lib, L
Vi ta Beati Alberti Magni.
Speculum astronolllicum, in quo de libris lici-
Dc prmdicabilibus lib. 1.
tis et illicitis pertractatur.
De decem prmdicamentis lib. 1.
De sex principiis lib. 1. In 6.
De interpretatione lib. 2.
De syllogismo simpliciter, id est, priOrU111 ana- De animalibus Eb. 26.
lyticorUl11 lib. 2. In 7.
De demonstratione, id est, posteriorum analy-
Commentarii in Psalmos.
ticorum lib. 2.
Topicorunl lib. 8. In 8.
Ue sopbisticis elenchis lib. 2.
Conlmentarii in Threnos Jeremire.
In 2. Commento in Baruch.
De physico auditu lib. 8. Commento in Danielem.
ne crnlo et mundo lib. 4. Commento in 12. Prophetas minores.
J)c generatione et corruptione lib. 2.
Tn 9.
ne meteoris lib. 4.
ne mineralibus lib. 5. Commento in Matthreum.
Commento in Marcum.
In 3.
In lO.
Dc anima lib. 3.
Metaphysicorum lib. 13. Commento in Lucam.
In 4. In /1.
Ethicorum lib. 10. Commen.t. in Joannem.
Politicorum lib. 8. Commento in Apocalypsim.
In 5. In /2.
/larva natu1'alia, sive Sermones de Tempore.
I)e sensu et sensato lib. 1. , Orationes super Evang. Dorninic. totius anni.
1)0 111elllOria et reminiscen tia lib. f. Sermones de Sanctis.
))0 somno et vigilia lib. f. Sermones 32 de Sacramento Eucharistire.
De 1l10tibus aniIllaliu111 lib. 2. Liber de muliere forti.
De rotate sive de juventute et senectute lib. 1.
In '13.
f)e spiritu et respiratione lib. 2.
De morte et vita lib. f. Comluent. in Beatum Dionysium Areopagi-
Dn nutrimento et nutribili lib. f. tam.
Bn natura et origine animre lib. f. Compendium theologicre veritatis, septem li-
Un unitate intel1ectus contra Averroem lib. 1. bris digestum.
Uo intel1ectu et intelligibili lib. '2. . In 14.
Un natura locorum Eb. 1. Commento in f lib. Sententiarum.
Up causis proprietatum elementorunl lib. 1.
f)p passionibus aeris lib. f. In /5.
Ur, vegetabilibiIs et plantis lib. 1. Commento in 2 et 3 lib. Sententiarufil.
 In 16. De Iaudibus B. Virginis lib. 12.
COlnlnent. in 4 lib. SententiarUIll. BihIia l\tariana.

In 17. In 21.
Prirna pars Sumn1re Theologire. Miscellanea, sive
De apprehensione et apprehensionis modis
In 18. lib. f.
Secunda pars Sunl111m Theologire. Philosophja paUperUlll., sive Isagoge in libros
Aristotelis de physico auditu, de crnio et
In /9. mundo, de generatione et corruptione, de
Su 111 111a de creaturis divisa in duas partes, qua- lneteoris, et de aninla.
rUln prinla est de quatuor corevis, secunda De Sacrificio MisSffi lib. i.
de hOlnine. De Sacran1ento Eucharistim Iib. io
Paradisus aninlffi, sive de virtutibus Iibellus.
In 20.
Dc adhmrendo Deo libellus.
Maria1e, sive qurestiones 230 super l\fissus est. De Alchi111ia libellus.
 INDEX RERUM QU.LE IN IN'rRO.DUCTIONE
REPERIUNTUR.

Editoris ad S. D. N.Leonem XIII litterm. . . . . . V

S. D. N. Leonis XIII ad Editorenl, in forma Bl'evis littera~ . VII
B. Alberti Magni Vita. . . . . . . . . . . . . . . . . . IX
Notro 23 super vitam B. A.lberti Magni. . . . . . . . . XLII
Bibliographia critica omnium Operum B. Alberti Magni XXXIII
Prrefatio editorum Lugdunensium . . . . . . . . LXVII
B. Alberti Magni elogium . . . . . . . . . . . . LXXI
Catalogus Operulu B. Alberti qure in editione Lugdunensi reperiuntur. . . LXXlll
 D. ALBERTI MAGNI,
RATISBONENSIS EPISCOPI,
ORDINIS PRiEDICATORUM
LOGICA.
LIBER PRIMUS
DE PRJEDICABILIBUS
TRll(JTilT·US I
DE NATURi\ LOGIG.LE.
lftrzlJn Log'ica sit scientia et specialis?
Intendentibus primunl de logica, con-
siderandu111 est qualis scientia sit logiea,
et an sit aliqua pars .Philosophire, et ad
r[uid necessaria, et Cl~US utilitatis : deiu-
d.e auten1 de quo est, et qUffi divisio ip-
sius : ut habitis on1nibus partibus ipsius
sciatur quando est perfectevel iIIlperfecte
!'t-adita veI doscripta. Circa olTInia enin1
luec diversa dicere videntur Antiqui. Qui-
d.am enin1 Antiquorun1 1 10gicalTI nul-
lan1 esse scientiam contenderunt, dieon-
t.cs non posse esse seientianl id quod est
olnnis scientire sive doctrinm 1110dus. NIo-
(ius autem omnis doctrinffi logica est:
·eo quod aliquo genere persuasionis utitur
omnis qui doeet, vel astruere eonatur al.i-
1 Hmc est opinio AntiquortllU, quam etiam ~­
sectatur iEgidius in I Elench. in princip.
quid: oInnis auten1 persuasio per sermo-
nOlTI logiea est, sive syllogisn10, sive on-
thYlnemate, sive inductione, sive exen1-
pIo utatur qui docet vel persuadete ~10­
dus igitur on1nis doetrinre logiea est. Et
sic on1nis doctrinre n10dus est scientia lo-
gica. Nulla igitur est doetrina speeialis,
qUffi logica sit dieenda. Propter quod et
Aristoteles in seeundo prirn;e philosophice
SUffi 2, et silniliter Averroes dicunt 0111-
nis seientire mOdUlTI esse ipsam scien-
tian1 qUée est et voeatur logica, et quod
non sinlul addisei potest seientia et seien-
ti~-e n10dus, sed oportet prius diseere n10-
dun1, et deinde per 1110dum ja111 perfecte
apprehe11sum, addiscere tentare seientianl.
. conSI.
S ccl non satls .d eraverunt, quo'd Quod lorrica
k sit sciegtia.
quan1vis scientire sint 111ultm, et qUffili-
bet speeialelll 11abeat n10dulTI, qui differt
2 Tex. com. 1~.
 2 D. ALB. NIAG. ORD. PRiED.
a modo alterius, sicut et unaquéBque
scientia differt ah altera: est ta111en U11US
C0111111unis nl0dus scientiffi per quodda111
C0111lllune quod est in 0111n; scientia. Et
hoc est quod per investigationenl 1'atio-
nis ex cognito dovenitur ad cognitionen1
'incogniti: hoc enin1 fit in 0l11ni scientia
quocunlque nlodo dieta, sive sit del110nS~
trativa, sive non denl0nstrativa. Et gra-
tia illius c0111munis, est in 0l11ni scientia
1110dus unus con1111unis 0111nis scientim.
l~t hic 1110dus est per actu111 rationis, qui
ratioci11atio sive argu111entatio est, de
eognitione cogniti procedens in scien-
tian1 ejus quod erat incognitu111, seCU11-
dUlll quod Isaac in libro de Diffinìtioni-
bus rationelll diffiniens, dieit quod .ratio
est anilllm intellectualis virtus, faciens
currere causalll in causatunl. Causanl ge-
neraliter vocans et large, on1ne quod se-
cundun1 intellectu111 sinlpliciter, vel quoad
nos antecedit ut cognitlull, per cujus eo-
gnitione111 ductu rationis devenitur in
notitialll incogniti. Hic auten1 1110dus
quamvis communis sit per hoc qnod pò-
nitur in qualibet scientia, tanlen secun-
dUffi se consideratus et non in1n1ixtus
seientiis, est quoddan1 per se distinctunl
ab olllnibus aliis. }1~t hoc nlodo conside-
ratus hie luodus, potest esse suhjectunl
scientim, et scientia specialis de ipso est:
in qua talllen scientia eunldenl lllOdlUl1
observari necesse est, quia scientia talis
lnodi non nisi 1110do logieo doeeri potest:
ut enilTI dieit A vice1111a 1, ulodus hic
0111nibus honlinibus (per hoc qnod intel-
lectuales sunt quodanlffiodo per naturanl)
inditus est. Sed irnperfcctus est qui in
natura est: perficitur auteul per arten1
adhibitan1. Id onirn quod in natura est,
sen1inariun1 et inlperfectuffi est, et quasi
in potentia existens. Ex hoc eninl quod
h01110 intellectualis est et inteUigentim
stratunl, in quo sternuntur for111~B intel-
lectuales in actu IUlllinis intelligentim, et
per intel1cctunl c0111positivus est unius
forrum CUl11 alia per C0l11positionenl vel
1 AVICENNA, In principio SUffi logicffi.
c1ivisionen1, fit h01110 ac1nlirativus eorun1
quce c0111prellenc1it accipienc10 por sen-
SUlTI et intelleetun1, vei per intelleetun1
solu111. Per hoc aute111 qnoeI ac1nlirativus
est, suspenditur ad inquisitione111, et per
inquisitionelll C0111parat unun1 alteri. Per
eon1paration~111 aute111 unius eunl altero,
ab co quod estnotun1 deducitur ad igno-
ti notitiam. Et sie hic logiem 1110c1us a
natura quide111 ineipit: porficitur auten1
arte, et USli et exercitio rocipit perfec-
tione111: sieut et -'Tietorinus optin1e dicit,
quod natura facit habileln~ ars facileYn~
usus auteJ1~ ]Joterttent: 8ic enin1 natura
perfeet<:e sunt on1nos artes et onlnes
scienti(B. ]~t llinc est, quod ars naturarn
i111itatur. Et sieut dicit IIesiodus : Qui-
danl per 801a111 natura111 in talihus sunt
perfecti et honi: quidalll autenl non per
naturalll, secI quia Doctores taliu111 in
aninlo ponunt: et illi honi efficiuntur
talia in ani1110 ponentes, per cOlllprehen-
sionenl pri11cipiorulll artis et scientim:
quidam vero talll erronei sunt, quod ni-
hil taliun1 in se habent, nec ab aliis sus-
cipere possunt, quos flesiodus ad verum
et bOnU111 cognoscendunl reputat inutiles.
Patct igitur quotI logica una est spe- Conçluc
Cla1·lun1 sClentluT'ulll,
. ... . . .In f abl'lI
SICUt ·1· In
. qua esseloglC8I
scii
specla. l·IS est ars "a
f b"
rlcan d·
_1 111aIl CU111: cUtluS
' . tiamlem.
spe
ta111en usus on1nibus adhibetur, qUffi ar-
te fabrili fabricantur. Investigatio enin1,
sivc ratio investigans ignotunl per no-
tunl, speciale quoddalll est, quod passio-
nes habot et diflercntias et partes et prin-
cipia: qum clUB1 de ipso probantur, ars et
scientia efilcitur specialis, cujus usus
postea onlnibus adhibetur scientiis. Sic
igitur patet, quod logica generaliter dic-
ta, scientia est specialis, de qua nunc est
tractandunl.
UtruTn logica S'it pars ph'ilosoJ]lziée ?
lIanc autelll scientian1 qui 1110dus est Negant
ornnis philosophim, quidan1 nullarrl 1'ar- esl~egi~~j
sophire I
temo
 LIBJ~R D]~ PR~DICABILT]3US,
IOln esso philosophire eontelldllnt, di-
4'PIlI.OS non nisi tres esse partes philoso-
phire, seilieet physieanl, Illathell1at,ieanl
si,'o diseiplinabilell1, et ll1etaphysieanl
• tf Ili" UII ~i \'0 divinèull. CUlll cninl difUnitio diccns
qllicl et proptcr quid n1ediun1 sit in scicn-
I ia, et diffìnitio nOl1 possit variari nisi
II'ipliciter, scilicet quod alit concipiat 111a-
IC~I"iaIll sensibilelll, quce CUl~1 lllotll est et
11111 t atione ; aut concipiat materian1 intel-
ligi hilen1, eujus essentia non est CUIll
Iliulu et lllutatione secunduIll rationenl,
•I I l H. IllVis sCCUndUl11 esse sit ill materia
q IHO est cun1 lllutationo et n10tu, sieut
t'sI, luagnitudo et nUl1lerUS ; aut nee se-
","IHInnl essentianl, nee secunduln esse
c"c lHcipiat nlaterialIl sel1Sibile111: videtur
quod philosophia non haheat nisi tres
IHII"tes essentiales, sicut et l\ristoteles
di(~ore videtur t. Propter quod nonnulli
I. 19'icam scientianl ratioIlaleln, nuI-
I.un parten1 dicllnt esse pllilosoplliro.
'URIIIl. l\ddunt etian1 aa suro asscrtionis con- .
Ih"lnationenl, quoll nullius rei Inodu~,
C'IIIH re cujus IllOdus est, venit in generis
SII i divisionen1. Constat Ruton1, quod 10-
gi(~a generalite:r- dieta nl0dus plli.loso-
phile est. Non ergo ,reniee videtur ad plli-
IOHUplli<B divisionenl, I10C videtll!' in ali-
qua parte 11ujuS generis fInod estpllilo-
:-:,ophia contil1eri.
,r',·h """ I" I hlIle autel1l opinionon1 alii quidanl
' ' ' ' '1:::' ilnpugIlantes dicllnt philosophim gene-
"",'Il 1l.... ,."t"", I"a l'IS esse lntentlonenl
'I· · · .
oInnOIll, onlnlUlll
Cl.'locumque 1l10do entiun1 conlprellcndere
vor"itaten1, quantunl hOIllini possihile est
C',cHllprehendere ean1 secunùum ratione1l1
(~t intelleetuIll. Ea auteIll qum sunt, di-
('untur esse aut ah opero nostro, sive a trcs partcs prill1a divisione divisa est, in
voluntate, sive etianl ah illtellcctu scien-
l.iaul qurorente: allt a 11atura generàliter
cl,icta, qUffi ah opere nostro eausari non
potest. I~t eum ea quro a natura sunt,
nostrm sint callsro seiel1tim, et non nos
HUIllUS causa ipsorUll1, nOll potest de illis
OKse scientia practica. Relinquitnr ergo,
«[uod de talihus apud nos non est nisi
TRi\CT. 1
scientia conten1plativa, qUffi lumino il1-
~lligentjm perfìcitur. l~orun1 autenl quo-
l'unl' 110S sun1us cau~a per volulltatCl11,
non potcst esse apud llOS SpCClI-
lativa, tantu111 pl'actica. I~adclll ellin1
sunt in quolihet scihiti pì"ineipia et caUSffi
et eleIllenta cognoseon<li, qure sunt prin-
cipia esscndi: fIuia aliter sequeretur,
quod id quod seitllr a nohis, 11011 scitur
seeundunl id quod potius
tur sccunduill id fluod non est. l~t' sic
falso IllOlIo seirctur oi1111e fInod scitur,
quoti ahsurdu111 est. Rclil1quitue igitur
quod dc elltihus a natura eau~atis, nOIl
potest esse seientia per ea qua~ sunt a
nohis, sed potius seicntia eorllln llahetur
ex principiis'eausalltihllS esscntiaul et esse
eorUlll in natura, qUffi non nisi per con-
tenlplationeUl sunt iIl on1nihus. EOrUlTI
autcrn qum suut a nohis, non potest esse
vera aplHl n08 niRi per ca pein-
"",,,,'';',\.11.,1.\'.1''''
eipia qUffi 811Ilt in nohis, PCl" qum llOS su-
n1US eausa eorUIll, qum a I10his sunt:
er~jus finis nOll est verun1, setI hOllun1,
quotI 110his hOl1um est. Sin1iliter igitur
alicujus philosophire erit intentio COlll-
prehendero veritateIl1 cjus quod in 110his
secundurn rat ionell1 qua llititur con1-
prellol1dcre veritat0I11 ejlls quod rationig
duetu via est in on1nenl cogilitionenl 0111-
niUll1 eorunl quoruIIl cognitio iit .i11 no-
bis per ea qUffi eognita sunt apud n08,
ex quihus nos proficisein1ur ad seiclltialH
incognitorull1. I~rit igitur de intcntiùne
philosophi~ etiaul logiea scielltia qure est
rationalis.
i\dhuc allton1 11ujUS signul11 dieunt,
2. Ratio.
quod apud Per:ipatctic03 philosopl1ia in
plly~ican1 scilicet generaliter dictanl, et
ethicarl1 gCllcralitcr dic~an1, et ratioI1alen1
sinliliter aeceptan1. llico autell1 physieanl
gelleraliter dictalll, qua~ c0111prehendit
et natura.1on1 et diseiplirtalen1 et divinanl.
I~thicanl autcu1 gellcealeu1, qUffi in se
continet et 1110nasticaIl1 et roconon1icanl
et civileul. 11ationaleIll auten1 generalC111
 4 D. ALB. l\IAG. ORD. PRiED.
qure comprehendit OmnenlIll0du111 deve-
niendi de noto ad ignotulllquocumque
ll10do: quod permultagenera probationum
fit, ut in sequenti ostendetur. l\ianifestum
est igitur, quod logica aliqua pars est
philosophire. ' ex fictis facientibus delectationenl vel
3. Ratio. Adhuc autelll si aliquid est de inten-
tione philosopllire : tunc hoc nlaxinle de
intentione p'hilosophire erit, sine quo
nu11us in philosophia in aliquanl deve-
nire potest cognitionem. Ignorans autem
logicam nullus ign~ti perfectalll potest
acquirere cognitionem, eo quod ignorat
Illoclum per quelll devenire oportet de
noto ad ignoti notitianl. Videtur ergo 10-
gicam prfficipue esse de intentione philo-
sophiffi.
llanc autelll contentionenl -L\. vicenna t
et Alfarabius dicunt esse frivolanl et in-
fructuosalll. Frivolaul quide111, quia in
contradicendo sibi intentionenl ad idelll
eodenl nlodo dictum non referunt. Di-
centes enilll logicanl philosophire partenl
non esse, realeIll et contelllplativanl phi-
losophiam voeant. Gontradieentes autem
]1 is, «'t (lic,(\,ntns logieanl partenl philoso-
p11 ia~ nssn, Olnn eln cOlllprchensionenl ve-
l'italis flllalitereurnque existentis, sive in
se, sive in nobis cognoscentibus vel ope-
rantibus, vocant philosophiaul. Et sic fri-
vole c-ontendunt non ad ideIll suaUl refe-
rentes intentionem. Infructuosa etiaul hu-
jus contentio, quia dc proposita nihil de-
clarat intentione. Et sic nihil prodest ad
propositunl.
Conclusio. Est igitur 10.gica una partiuul philoso-
pllire gencraliter dictre, qUffi olllnis ad-
mirabilis intendit conlprehendere verita-
tem secunduIll Inodunl, secundunl quelll
possibile est COIllprehendere cam ex pro-
priis principiis ejus quod adnliratur. Iloc
I oglca va-
Qu~modo cnilll variatur secundunl uniuscujusque
riatur:e~, est scientim I)roprietatcln. Sieut eniul in
multlplex. .' -'
L . - _ • •
philosopllia reali sceundum diVerSJtate111
diffusionis ( qum nlediuln in denl0nstra-
tione est) variatur phi10sophia, sic in 10-
gieis sive rationalibus secuudunl varia-
i AVICENNA, In principio:SUffi logicm.
tiones ratiocinationis variatur scientia,
hoc est, sciendi nlodus. Si enim' ratio
procedit ex signis facientibus préBsunlp-
tionem, erit logicffi gcneralis pars una
-qUffi rhetoriea vocatur. Si autem procedit
ahonlinationem, erit alia pars logicffi qure
vocatur poesis vel poetica. Si autenl p1'o-
ccdit ex probabilibus comlllunibus, qUffi
in pluribus inveniuntur, erit pars alia
qUffi vocatur dialcctica. Si autenl procedit
ex causis essentialibus et propriis, erit alia
pars qUffi vocatur denlonstrativa. Si ex his
qUffi videntur et non sunt, erit pars alia
qure vocatur sophistica. Si autenl e~ cau-
telis provocantibus respondentelll doceat
procedere, erit alia pars logicffi generalis
qUffi voeatur tentativa: et sic facile est
de 0111nibus aliis intelligcre.
IIorum autenl qUéeclicta sunt, ratio- Res triplici·
. . . ter potes'
nOnl ponlt AVIcenna dlcens l'es onlnes accipi.
tripliciter esse accipiendas, scilicet quod
prinlo accipiantur in essentiffi SUffi princi-
piis : seeundo in osse quod habent in
singularibus propriis : tertio autem se-
CUndU111 quod aceeptffi sunt in intellectu.
Multa enim secundum essentire Stiffi prin-
cipia separata sunt a motu et a materia
qUffi tanlen secundulll esse sunt vel pos-
sunt esse in IllOtu et Illateria, sicut sub-
stantia, unitas, ic1entitas, multitudo, et
diversitas,et alia hujusmodi, qUffi quidelll
in essentire sure principiis ingenerabilia
et incorruptibilia sunt: et hoc modo se-
cundum Platonelll suntrerum principia
fornlalia, propto1' quod ingenerabilia et
incorruptihilia talia Plato esse dicit. Et
si talia c1icantur generari vel corrumpi,
hoc non erit nisi secundum accidens,
hoc est, secundum esse quod habent in
generatis et corruptis. Acceptio autem
rei seCUndU111 esse quod habet in suppo-
sitis, erit sccundunl existentianl illorunl
suppositoru111, et seCUndU111 diffìnitionen1
quanl habore possunt sccundum esse
quod hahent in illis. Acceptio autem 1'e-
run1 secundum quod SUllt in intellectu,
 :LIBEH llE PllJEI)lCABILlBIJS, 111J\C'r..1
l'SI, secundunl cognitionem quan1 habent,
1I0n secundun1 quod in se sunt, sed secun-
d 11111 qnod acceptre sunt per intellectun1.
El. socundum Olllnos istos tre5 n10dos sunt
l't iéun consequentia accidentia qUffi vo-
('Cllliur propriffi passiones ipsius. :Et sic
lIllolibet istorU111 Illodorulll trium philo-
~ophia de ipsis intcndit acquirere verita-
Il'lll. Et hoc est per duCtU111 ration~s ali-
li IInnl qui ad 10gican1 portinet. Rcs eni111
IH'out habent esso in anillla, accidentia
Ilil bent propria, sicut aliquid esse notU111
il putl hOlllineu1, et aliquid osso ignotun1:
l'l. cnn1 cOlllparata ad invicolll in aliquo
~l~ eonjungant, erit via rationis, proce-
dl~ll(lo de noto ad ignotulll, per C0111pa-
l'at.ionolll noti ad ignotU111 secundum con-
\'(~nientiam vel diflcrentiam noti ad igno-
11I1lt. Ex quo c0111prehenditur, quod
IIIl tlnl cOlllponitur cunl alio, et prrediea-
1111' dc ilIo: vel unun1 dividitur ab alio,
l'II'Clllovetur ab ipso: secundunl enilll
1111 ne Illodun1 devenitur de uno in alte-
1'11111. rloc igitur n10do logica est de in-
Il'1l tione philosophiffi generalis.
CA.PUT III.
De utilitate dialecticélJ.
SU111n1e autelll necessaria et utilis est
l( ~g'ica philosophire. Ex quo enilll logica
d. H',ct qualiter :ignotulll Hat notulll, pa-
Il'1 quod in nulla philosòphia aliquid
Ilolum fieri potest nisi per logicffi doc-
Il'i Ilffi facultaten1. }1~st enilll, ut dicit Boe-
IiIIS in Topicis 1, ratio disserendi, hoc est,
docens qualiter de quolibet disserendun1
ll~t, qure in duas, ut dicit, distribuitur
l'Cld OS, scilicct scientianl inveniendi,
IIII éun topican1 Gl'mci vocaverunt: et
~('icntiam judicandi, qua111 Grreci analy-
t il'éUn, Latini aute111 resolutorialll nun-
l'llpaverunt. Constat aute111 quod sine
Il i sscrtione et inquisitione non venitur
ti I ~ Iloto ad ignotulll: qUffi dissertio' non
l'~t nisi inquisitio disserens qualiter no-
i DOETIUS, In ,.:Top. in 1. libro de differentiis
111p. cap. 1.
tum con1paratur ad ignotU111, qualiter se
habct ad illud, ut causa, vel prineipiun1,
vel signun1, vel conjectura ad illud: vel
contrario 1110do ut rcpugnans ad ipsun1,
sine quo in nulla scientia aliquid sciri
potest 2. Quoad hoc ergo, quod scientia
est docens dissel'ere de 0111ni re, non
tantu111 est utilis in se, sed etian1 neces-
saria est ad 0111ne quod seire intendi111us.
Propter quoeI 1\ristotele8 frequenter dicit
in diversis libris suis, quod causa erroris
antiquorum fULt, quia scientialll 10giea111
non invenerunt sive llabuerunt. Docet
eni111 logica principia qualiter hoc et qui-
bus principiis et quibus argulllentis de
quolibet scibili disserendurl1 est: qui 1110-
dus nisi sciatur, seibile inveniri non po-
test; quia is qui qurerit 1110dun1 invenien-
di scientialll scibilis illius n011 habet prop-
ter quid.
Etia111 Aristotcles dicit quod n10dus
sciendi ante scientianl qUè1Jlllibet discen-
dus est ut per illlull nlodu111 scientia eu-
juslibet scibilis inveniatur. Cunl eni111
scientia habitus sit conclusionis, oportet
quod concludere sciat ille qui scientia111
accipit. Non aute111 concludere scit, qui
nescit quod concludere debeat. Et CU111
nihil concludi debeat nisi qUffistio,porteto
quod sciat qnid et qualiter qUffirendun1
est id quod concludi intenditur.
Adhuc concludere se nescit qui nescit
ex quibus et qualibus et qua conclusione
concludendulll est. Hrec autelll olllnia
nulla docet philosophia nisi tantum lo-
gica. Non ergo tan~un1 utilis est et ad~
miniculans ad omnes scientias, sed etialll
necessaria. Propter quod nescicntes 10-
gicam, etiaTI1 id quod scire videntur, nes-.
Ciu11t se scire: quia nesciunt qualiter
unu111quodque scil'i oportet, et qualitcr
probandulll vel in1probandu111 est.
Adhuc autem tales in seitis suis nul-
lalll habent potestatem, dU111 nesciunt
propter quod scitis suis assentiunt, nec
qualiter c011tradicentibus respondere de-
beante Hoc auten1seit logicus, si perfecte
2 Cf. I Phys. conlnl. 2~.
(l l). r\LI-l. ~IAG.
scientialll disserendi dc quolibot sit adep-
tus.
Adhuc autonl nesciens logicaIll, etsi
sciro aliquid videatur, nescit taullHl, si-
cut janl supra dixiIllUS, CU111 rationoIll
sui sciti nesciat: et se habet ad seit lIll1
et ad actull1 scicndi, sicut ignis ad e0111-
burero lignulll. l~t ideo seielltis est (ut in
prùna J)ltilosopltia doeot Aristoteles t)
posse docerc. l)ocere autclll non patest,
quì rationolll seitÌ neseit cxpolloro. Nes-
cit autenl oxponere sui seiti rationen1, qui
causas et principia 10gieLB non novit. Erit
igiturtalisetianl in his qUffi seil'e videtur,
sient idiota se habet ad habenten1littoranl.
rralis etialn noque SUUl11 noquo altorius
deprohondit orl'OrOnl, quia non habet ha-
hituln por quonl dijudicet utrun1 reeto
sciat fIuod scit, yel non l'eete.
Adhuc autelIl per hoc quod invonioll-
di quodlibet sCitUIll scientia est por hahi-
tudines unius ad alterun1, qU[-B topica~
sive loeales voeantur, quibus intelleetus
vcl opinio vel iidos voI oxistinlatio vel
suspieio loe,(ltul' in nlio, quod jalll ilrl us
hahetllÌ' in auilllo (IUtl\)'eulis. S.ille logica
Hec (l(J iIHl Uil'Uu<iulll, lH~qlJe ad iuyonien-
dUln aliti uid. proced.i polost: nel' otiaIl1
(luando qu[esit Uln invenitul', sciri potest an
inventurn vcl non inventu111 sito I\Ianifes-
tUIll est igitur, quod etianl quoad hoe lu-
gica non tantU111 utilis est, sed necessaria
etian1 est ad 0111n0111 philosophiarll;
Adhuc autenl etianl per hoc quod ju-
dicandi scientia est (quia id quod. inven-
tUIl1 est, dijudicatur an l'ceto por sua
principia scitunl sit) necessaria ad ornn0111
philosophianl est logica scientia. Iloe au-
tonI doeet logica dupliciter, rcsolvel'o do-
ccns sciturll in principia, seiliect eonse-
quentia~ qu~e suntill 1iguris et lnodis
consequentiarUIl1 syllogisticarunl: et in
principia l'calia ojus quod sequitur sicut
in causas inlnlediatas ct essentiales ct
convertibiles cunl 00 quod scitun1 ost per
c011clusionenl: quo judicio OUIno quod
1 Cf. 1 Metaphys. tex. 1.
2 Cf. 1 Topicorum, cap. 2.
3 Pro quo vide AIgazeI in 2 cap. sum logicm.
ORD. :PlliED.
seitur, quasi ponderatur, ad éCquilibl'anl
l'ationis reducens onlllO qllod in olnnibus
physieis qUffirituI' ad sciendurn.
Est auteIll non tantunl nocessaria, sed Utilitasejus.
otiarn utilis h[-ec scientia 2, sicut bonunl
est felicitas hOIllinis secundunl OptilTlffi
partis allinl~B hOlllinis perfeetissinlunl
aetuIll, hoc est, seCUndU111 intellectuln
contclTlplativu111: noc contenlplari pote-
rit intellectus, nisi novorit conteulplatio-
nis principia, et sciat invonire quod qUéB-
l'it conternplari, ct dijudiearo idipsurn
quod jaIl1 eontelnplatur inventU111 3. Putct
conclusio; quod pl'ffi orllnibus utilis est
ad felicitaten1 11éBC scientia, sine qua non
attingitur felicitatis actus, et per qua111
ipse folix acturn non iIllpeditffi recipit
oporationis. lla~c enin1 scientia à phan-
tasiis (quffi videntur et non sunt) liberat,
orl'ores danlnat, et ostondit falsitates, et
IUl11ol1 dat rectLD cOl1tenlplationis in on1-
nibus. Prffi onlnibus igitur considel'anda
est luee scicntiu.
De quo si! logica u! de subjecto ?
<:UIll aut0l11 logiea sit scientia conten1-
pla,tjya, doeens qualitor, et per qua~ de-
venitur per notuni ad ignoti Ilotitianl,
oportet necessario quod logica sit de hu-
jusn10di rationis instrulnonto, per quod
acquiritur por notuIll ignoti scientia in
on1ni 00 quod de ignoto 110tUl11 effieitur.
Iloc autenl est arguIllentatio, seeundunl
quod argunlentatio est ratiocinatio Illen-
teIll argucns et convincens per habitudi-
nenl noti ad ignotU111 de ignoti scientia.
Inter species auteIll argul11entationis prm-
eipua. est- syllogislllus. l)ropter quod qui-
danl dixerunt quod logica tota est de syl-
logisll1o et partibus syllogisnli +: doter-
lninantes eOlnl11Une subjectunllogicffi se-
CUndUl11 id quoeI est suhjectuln principale.
Non cnilIl de olllnihus fides esse poterit
per syllogisn1ull1, 'propter hoc quod dis-
4 hnprobatur ab auctore opinio ponentium syl-
logislflum esse subj ectum logicm, quam etiam
sectatur Scot. in 2 qumst. universalium.

(',ursus syllogisticus non est nisi ab uni-
versali univo1'salite1' accepto: quod in
IHultis scientiis esse non poterit, ut in
l'hctoricis. Propterea quod in iBis prmci-
pue locales habitudines attenduntur, a
II uibus per enthYlTIelnata concluditu1' id
quod qUffisitUITl est. Cunl igitu1' logica,
ut dicit Aristoteles, det onlni scientire
IILodunl disse1'enùi, et inveniendi, et di-
j udicandi quod qumsitulTI est: opo1'tet
ll.uod de tali sit ut de subjecto, quod 0111-
Ilibus in olTIni ffiqualiter applicabile est.
Sunt autem adhuc qUffidam in quibus ex
singularibus qUffirirl1us invenire quod
ignotun1 est, sicut in expe1'imentalibus,
i11 quibus utinlu1' vel syllogis111o vel in-
duetione ad universale accipiendulll, et
Ilun POSSUlllUS uti syllogisnlo perfecto.
I )l'opter quod syllogis111uS COn1lTIUne sub-
.i(~etuln logicffi esse non poteste Propter
hoc etialll in 'logicis qUffi ab Antiquis
sel'iptffi sunt, non solurn docetur quid
syllogismus, et qualitel', et ex quibus
si t : sed hic etialll docetur quid argurnen-
tatio, et qUffi partes, et species ejus.
Sunt talnen qui logicalll interpretan-
tll L' ideln qnod ser1110cinalen1, dicentes
Il)gicalll generalem ide111 esse quod ser-
IlLoeinalelll scientialll, sub qua dicunt
f',lHltineri gramluaticalu, poeticam, et
l'hetoricalll, et ea111 quan1 vocant dialec-
t iearn. Et ideo dicunt logicffi gene1'alis
slIujectU111 esse sermOne111, prout est de-
signativus rel'U111 qUffi sjgnificantur per
iI )SUIn. Quanl opinioneIll ilnpugnat. Avi-
('nuna 1 dicens, quod sermo de se nihil
significat : si eniIll aliquid de se significa-
l'l~t, senlper et apud on1nes illud signi-
lil~aret : quod falsu111 est. Significationem
l'l'go accipit a placito instituentis. Non
l'l'gO significat nisi secunduill quod con-
C'l~ptUS est in intellectu instituentis. Tali
il utcIn serillone (secundulu quod ·sic si-
~'lLiJicativus est concepti) utitur hOIllO ad
sf~ipsum et ad aliu111. Propter qUGel dicit
I )alnascenus, quod in duo dividitur, scili-
f AVICENNA, ,.tn 1 cap. logicffi SUffi.
2 Ethmc est opinio Avicennm, Alfatabìi et
"7
eet in eneordiaIe11l, hoc est, serrnOnel11
intcrius in nlonte dispositul11, et in cun1
qui ex signis, qui angelus intelligendo
est sui cordis n.untius, quia eonceptus
cordis nuntiat ad alterU111. })1'opte1' quod
logicus et ad se et ad alteru111 utitur ser-
Inone per accidens, et non per se : quia
sine serlnonc designativo procedere non
potest ad notitia11l ejus quod ignotuIIl
est. 2 Ratiocinatione autem utitur per se
ad 110titia111 faciendalu ejus quod decla-
ratulll est. Propter quod eum logici in-
tentio sit docere ea, per qUffi per se ve-
nitur in notitiaIIl ignoti per quod 110tUlll
est, logicffi subjectum est argumentatio:
quia per argu11lentationenl eftìcitur id
quod intenditur.
Adhuc sermo incon1plexus quamyis
designet aliquid apud intellectuill siIu-
plice111, taillen fideIll non faeit an aliquid
sit vel non sit, quia non aliquid esse si-
gniiìcat vel non esse. Non aute11l venitur
ad notitia111 ignoti nisi per aliquid, quod
de ignoto fidem facit, quod ita sit vei non
sito Serillo igitur incomplexus non potest
esse instrumentum· per quod de ignoto
intellcctus ad notitiam deducatur : quod
principaliter intendit logicus. SerIno igi-
tur incomplexus non assumitur a logico
nisi per accidens, in quantum est pars
sermonis c0111plexi, qui est intellectus
conlpositi designativus.
A111plius ser1110 c0111plexus in eo quod
cOl1~plexus est, nec significat esse veI
non esse: si eninl I10C esset, omnis serillo
con1plexus re111 esse vel non esse signifi-
caret : et sic oratio deprecativa, veI op-
tativa, vel subjunctiva, relll esse vel non
esse significaret, quod falsum est. Sermo
ergo complexus per hoc quod enuntia-
tivus est, rem esse vel non esse signifi-
ficat: per I10C aute111 quod relll esse vel
non esse signifìcat, non habet arguere et
fidenl facere de enuntiato. Per hoc igitur
quod cnuntiativus est, n011 est instru-
111entuIll per quod logi~us consequatur id
Algazelis. Vide Avicennalll in cap. 3 suro logicffi
et AIgazelenl in cap. 2.
 1) . l\LI~ . it[l\ G-• OItD. })ItiED •

quod intondit. JTiden1 autorl1 faeit per siolle : quia sunt forte qui~lan1 adeo per-
hoc quod ad forll1anl argun10nti eolleeti- spicaces, quod ex intelleciu unius voeis
vus est. ArgUl1lontatio igitur logici .illS- conlplextc slaLiu1 de ignoto Jideln conci-
~-'ulllentunl est. Logica aulenl generalis piunt : scd hoc est iniperfectulll, et nOll
et doeens de hoc est ut de subjecto, per geilerale. ]~t ideo non sufiicit, secI 0pus
qnocI utens logicus in scientiall1 venit est argunIentatione perfecte hoc faeientc.
ignoti por notunl. l\rgunIentatio igitur Si quis autenl qUffirit unde ei'ficiatur no-
logicffi docentis propriu111 subjeetuln est. tU111 id, ex quo ignoti accipitur scienlia
l~t hffie est triuln :Philosophorull1 senten- et fides, hoc nihil est qumrere: quia in
tia, J\ viccnll~e scilieet, Alfarabii, et J\1- quolibet aliquid per se notun1 est h0111ini
gazelis. et naturm insitull1, per quod ignoti po-
Quomoc1o
glammati- Utuntur tanlen sor1110ne on1nes ser- test accipere ~eientiaIl1. Aliter en1n1 ho-
ca, rhetori-
ca. et logi- 1110cina1es scientiffi, grall1111atica scilicet, fno nullius esset perceptihilis seientim
ea. ,"arlo
modo utUl\- poetica, et rhetorica, et ca qua~ vocatur vel disciplinffi, sicut nec brutuln ani 111al ,
tur sermo-
ne. logica. (Jran1111atica prout 111odus. intle- si prin1a cognoscendi principia per seip-
xionull1 et constructionull1 intellectus sa non inessent hOll1ini. De argun1enta-
~;ill1plicis et eOll1positi c0111plexe desi- tione igitur vel syllogisIl1.o est logica tota
gnativus existit sin1p1iciter absquc co ut dc suhjecto. De aliis auten1 voeibus
qnod sciat de significato utrun1 sit vel ineolllplexis est propter illanl.
non sito Poetica autell1 utitur eo prout
Inodulus pronuntiatus delectatione, vel C1-\pu'r v.
abon1inatione provocat audienten1 ad ali- De riivisione logicéE~ et qUéE sint partes
quid faciendun1 voI fugiendun1, propter 'il)sius~ et de voce sigrt'ificante a(l pla-
quod ex variis COll1positis et seCUl1dUn1 citun't, quid et qualiter significet~
Inetalugian1 sive fabulan1 fingit tentans
JllPIHlacia qna~ l)l'ovocent audientes. Rhe- ])ivisio autell1 10gicm, et qUt;D sunt par-
\ol'ie(t (tu lPHl sorn1one utitur prout est de- tes ipsius, ut dieunt J\v:icenna et Alfara-
signaLivus ejus per quod persuadere in- bius, aecipienda sunt ex intentione ip-
(Ululi L Solus autell1 logieus sornlone uti- sius. SiCllt vero jarn ante dictulll est, lo-
lUI' prout est pars instrull1enti, per quod gica intendit do cere principia per qUffi
8olul11 Hdes Ht de incognito, CUll1 notitia per id quod notun1 est, devenire potest
ipsius ex noto arguitur per c0111plexio- in co bo'nitionen11 bo'noti. :Est autenl incon1- Igno~um aut
est lncom .
nelli argun1onti. _Propter alterun1 ergo IJlexull1 , dc (IUO CIll[eritur (Iuid sit: aut compleXUlll.
plexum, aut
S01'n10ne utitul', et non propter seipsunl. cOIl1plexull1, de quo qUffiritur an verun1
IJ~~~~~ c~~-- Hujus autenl prohatio est, quod no- vel falsun1 sito Sciri auten1 non potest in-
sideratur. tU111 (per quod ignoti scientia accipitur) cornploxurl1 dc quo qua~ritur quid sit, ni-
duplieiter consideratur, scilicet prout est si per diffinitionenl. COll1plexulll autenl,
l'es extra aninlanl noscentis accepta, et de quo qUffiritur an VerU111 vel falsun1
prout est natio qUffidall1 in anilna no- sit, non potest sciri nisi per argull1enta-
scentis. Non auten1 facit notitiDn1 ignoti tionen1. lstffi ergo v
sunt dUffi partes loai- Dure
Li
partEts
logicce.
prout est res extra aninlall1 noscentis CéB'. LTna quidell1 ut doeeantur principia
aecepta, sed potius prout est notio rei in per qUffi sciatur cliffinitio rei et quidditas :
aniIna noscentis existcns: sie enirl1 si- ita quod per principia illa doeeatur qUffi
gnifìcativa est et illativa cjus quod igno- sit vera rei diffìnitio, et qU<B non, et qUffi
tun1 est: quod ignotli.l11ipsi aliquo 1110do videatur esse et nOl~ sito _Alia vero ut do-
percipit intellectus perfueta conlIH'ehen- ceantur principia qualiter per argun1en-
sione. Iloe ergo Inodo voces significati- tationelll prohetur enuntiationis veritas
v~s rerun1 considerat logicus et non ali- vel falsitas. Et ut doceatur illius argu-
ter. Dico autonl p~l'fccta C01111Jrehen- lllentationis forIna, quantuln ad· figurarll
 :LIBEll DE 1)]{lEl)ICJ\-BILI13lJS, 11lAC'T. I
et modun1, et quietationen1 seu con1pIe-
xionem : et ul doceatur ejusdelll argu-
lnentationis lllateria. Et ut doceatur qU[B
videatur esse argulnentatio, et non sit:
00 quod apparentiarl1 aliquanl quidcn1
hahet, sed veran1 existentian1 non habet.
Et ut doceantur cautelffi quihus oppo-
nons vel respondens per aliqualll occa-
sioneIll illlpediatur vel eOIIln10veatur a
eonjectu veritatis, vel ad hoc quod per-
t'ecte videat verilateIll et non divertat ab
lpsa.
Sed priIlla harun1 partiun1 1 vel ah l\n-
tiquis tradita non est, vel ad n08 non
pervenite lIanc etian1 partelll dicunt
Avicenna et Alfarahius ad Arahesnon
pervenisse.l)icit tan1en .A..ristotcles in ple-
risque locis hane causalIl erroris fuisse
A.ntiquis : quia arteIl1 diffiniendi non ha-
hehant. Quod auten1 quidan1 dicunt hanc
tradidisse Aristotelen1 i n sexto 1"0jJico-
rUJn, frivolum est: ihi enin1 parteIIi dif-
fìniendi non tradidit, sed docct tern1i-
nare problen1a illud quo qUffiritur quid
insit ut diffìnitio . .l\dhuc autenl quidan1
alii dicunt hffiC pcrtinerc ad 111ctaphysi-
can1, et Aristotelenl hanc tradidisse in
scptin10 et oetavo prinlfB philosophifB :
sod hoc absurdu111 est. Aristoteles eniIll
ibi docet qUfi sint diffinientia tan1 suhs-
tantiarIl quam accidens, et qUffi sit diffi-
nitio physica, et qualiter diffinitio est
unUlll et non 111ulta, et talia hUjUS1110di.
Sed qualiter difiìniondo· respondetur ad
qUffistionen1 qua qu<:eritur quid est l'es
peressentian1 et quidditatelll, non do-
cct: quia hoc ad logicalll pertinet, et
non ad prin1an1 philosophialll. Patot igi-
luI', quod hffiC pars nondun1 ad nos per-
venite Sunt et haru111 pal'tiurl1 subdivi-
siones qU& exequitur logica: de quibus
in sequontibus el'it traclatus.
Quia autelll logica 011111i.a considerat
prout sunt in aninla sive in intellcctu
ejus, qui qumrit per l1otun1 sihi venire
in notitian1 ignoti: gratia horum consi-
1 Scilicet pars logicre quro docel diffinire.
2 ARISTOTELES, In quarto prim(p philosophire,
derat de voce significante ad placitum,
et quid et qualiter significet: quod anti-
quiores PeriI)ateci
(
(ut dicunt l\.lfarahius. Q~inq!-1e~o-
dlS slgmfi-
et Al gazel) III qUlnque 1110 d'lS d'lstlnxerunt.
.' . ' , cant voees
significativre
PrinlO quide111 et principaliter dictio si-
gnifical id ad quod prin1a institutione si-
gnificare est instituta, ut hon10 hon1inelll,
et dOlliUS dOnlU111, et sic dc aliis. Secun-
do n10do significare dicitur quod ex con-
sequenti supponitur in ipsa, sicut domus
significat fundalllentun1 et parietem, et
quodlihet totum integrale sic significat
suas partes integrales et principales. Tel'-
tio IllOdo quando l'es con1itatur significa-
tionen1 ipsius : sicut si paries est, funda-
IllentuIll esse significat, et si tecturl1 est,
fundarnentun1 et parietelll esse significato
Quarto quando unun1 est in intellectu al-
terius, sicut homo significat animaI, et
significat rationale. Et ad hunc Illodun1
reducitur, quod accidens et passio signi-
ficat subjectun1, sicut SilllUS signifìcat
nasun1, et sicut album significat corpus
tern1inatun1, et cffitera hujusn10di. Quinto
sicut oppositio significat oppositionem,
et oPPOSitUlll significat oPPOSitUlll: si-
cut diFgrcgatio alhi significat aggrega-
tioncn1 nigri, et 1110tuS ad centrun1 fri-
gidi significat n10tun1 a centro calidi,
et cffitera hujusn10di. Et hoc ad logican1
pcrtinet per hoc, quod logica est disse-
rendi sci entia: disscri autelll non potest,
ut dicit Aristoteles 2, nisi d~tur quod no- .
mina aliquid significant, co quod non si-
gnificant infinita. Gratia hujus etialll con-
siderat de communibus et vocibus in-
complexis.
Con1plexio autem et incoIl1plexio non Vox duplex ~
'lun t...·
aCCl( leI secun dum quo. d'"13S . es t , nec incomplexa.
complexa,
etian1 voci secundum quod est vox: sed
accidunt voci secundun1 quod refertur ad
intellectunl sinlpIicen1 vel con1positun1.
Simplicen1 autoIll dico intellectun1, qui
simplex unius rei est intuitivus. l-'alis
enilll intellectus non significatur ad
aliun1, nisi voce sive dictione incoll1plexa.
tex, COITI. 10.
 10 D. -L~1~13. ~[AG.
Compositun1 autcrl1 dico intellcctun1, qui
accipit relll unall1 in alia vel ut divisa111
ah alia : qui intcllectus voce incolIlplexa
designari non potest, sed potius COll1ple-
xa : sicut h01110 est ani111al, vel h01110
a111bulat, vel h01110 non est lapis, et hu-
Incompl~xa jUS1110di. Propter quod diffinientes inco111-
YOX qmd. .
plexun1 vetel'es Ileripatetici dixerunt,
quod dictio signifìcativa ad placitulll in-
cOlllplexa. est 1, eujus partes nihil signi-
ficant de intentione 2 totius: sicut CU~ll
dicitur h01TlO, pars ita qUffi est ho, et pars
alia qUffi est rno, nihil signifìcant de ho-
1ninis- intentione. Quod si etian1 nomen
aliquod rei unius silllplicis sit COlllposi-
fun1, sicut Adeodatus, taIllen, secundum
quod unius siu1plicis rei n0111en est, in-
eOIIlplexa dictio est. Et hoc quod dico
.Jl(leo, ct hoc quod dico datus, nihil si-
gnifieant de intentione totius nonlinat i
d7gs~p~e~i1. per hoc non1en Adeodatus. COIllplexa au-
ten1 dictio est, cujus partes aliquid signi-
ficant de intentione totius, sicut cum di-
cin1us, horno a17~bulat ,. et héBC dictio ho-
n~o, et hffiC dictio arnbulat, aliquid signi-
1ìcant de intentione hujus con1plexi, ho-
1110 an1-bulat.
Nome!1 ap- Adhuc auten1 vox secundu111 quod re-
pellatlvum .
et proprium. feriur ad Intellectum ejus qui qumrit in-
venire ignotUl11 per notuIll, habct quod
dividitur in C0111111une, seu universale: et
propriulll, sive siugulare: taliu11l enim
nihil accidit ci secundunl quod ad renl
designatan1 refertur. Res eniln 0111neS
sunt si11gulares qUffi cadunt suh sensu et
secundun1 quod constituuntur a natura:
et commune quod est in eis, accipitur aL
intellectu. Et ideo dicunt Aristoteles 3 et
Boetius, quoduniversale est dUIll intelli-
Universale gitur, singulare vero dUIll sentitur. (~om­
~:ue~~~ib~~ 111Une ta111e11 quod est in eis, est tribus
modis. IllOdis, scilicet id quod est actu in pluri-
bus, ut h01110 quod actu divisibile est in
plures, ita quod totum est in singulis
per natura111 et ratione111 : ct id quod actu
est in uno, aptitudine vero naturffi potest
esse in pluribus, sicut hoc C0111111Une quod
1 Cf. 1 Periher, cap. 1.
2 Scilicet notione.
OR]). PI{}E]).
est sol: et id quod nec actu.-est in plu-
ribus, nec in aliquo vel uno solo, sed ap-
titudine non repugnat et ratione quin
possit esse in rl1ultis, sicut eptanguluIll
si pOni111US, nihil esse eptanguluIll se-
cunduIll actU111, talllen secundulll aptitu-
dine111 est et potest esse in luultis. Et ut
gcneraliter dicatur, on1ne nomen vel dic-
tio, quod iluponitur a forIlla c0111muni-
cabili multis, sive illa forIlla sit acciden-
talis, sive substantialis, COIllIllune est et
universale, sive secundulll actuIll rnultis
co~n1unicetur, sive non.
Propl'iu111 autem sive singulare est v~r~f~~~~_
quod illlponitur a forma accidentali si- re quicL.
guificantc accidentiun1 collectionenlquan1
in1possibile est inveniri nisi in uno solo,
ut socl'atitas, vel platonitas: qUffi ex pa-
l'entibus subjectis, et loco nativitatis, et
aliis hujusmodi, non nisi uni convenire
potest, et i111possibile est ut in alio l'epc-
riatur. Et hoc duplicitel' Ht: vel eni111 flt Proprium
nOlninc proprio, vel nutu demonstrati-o- duplex.
nis ad hoc singulare, ut cum dicin1us,
hoc ligl'tum~ vel hoc albu1n : hoc cnim
sic est hoc, quod non potest esse aliud.
A.dhuc dictio sive vox significativa est
articulata, non ex hoc quod rcfel'tur aeI-
l'CIll designata111, sed ex hoc quod est in
intcllectu qurel'entis scil'e ignotun1 per
notU111 : licet ctian1 quredan1 ipsius sit
n0111cn, quredan1 autenl vcl'hun1. Prono-
rl1cn autcIll (sicut et nonlen SUU111 tesia-
tuI') vice nOlninis in supponendo acci-
pitul': et pal'ticipiu111 CUIll suppletione
verbi substantivi in apponendo vel prffi-
dicando supplet vicem verbi: sicut cun1
dicitul', h01110 est an~ans, vel hOlllO an~at,
vel hOJno luit a1nans, vel hOlllO amavit,
vel h01110 erit alnans, vel hon10 amabit.
Cffiterffi auten1 partes indeclinabiles sine
adjunctis nullulll habent intellectu111 : ut
si dicatur, hOlllO est in, non intelligitur
nisi addatul' in quo sit, ut il't domo.Et si-
llliliter CUIll dicitur,hon10 est supl'a et non
addatur supra qvid,. et si dicatul', horno
3 Cf. i Phys. tex. com. 49.

autern, et non addatur cui adversct con-
junctio : voI si dicatur, hon10 ergo, nisi
addatur quid inferatur. NOIIlen autenl, ut
in scqucntibus habebitur, significativuHl
est ad piacituill sine tcn1pore 1 .vel'bUlll au-
telll CUl11 tompore quod ci subjieitur .Idenì
prffidicatur, vel dicitur, vel negatur, vel
affirn1atur l1ni.
(JlIid sint
h"'II\tlt~a, di·
Adhuc autCl11 voci sig'nificativm
v
ad 1)la-
\''''K~''oca, cituln seCUndUl11 quod est in intellectu
."'llllvoca,
". i11i'oea,et qUffirentis scientian1 ignoti per notulll,
,,"u\oga. . _ . . . ..
accldunt qUlnque, SCIIIcct quod Slt unI-
voca, et q~a~dan1 diversivoca, qUffidal1ì
auten1 ll1ultivoca, ctian1 qutBdarl1 a~qui­
voca, qua~dam vero analoga sive pro-
portionata, qUffi apud .l\rabcs vocantur
convenientia. Univoca autelll sunt, qUffi
a tali forma imposita sunt, ad quaul OIll-
nium participantiull1 ealll est respeetus
unus secundum l'elI1 et rationellì sine ma-
gis et minus: sieut aJlinlal participatur
a spcciehus aninlaliulll, et horno partici-
patur ah individuis quce sunt sub ipso.
Diversivoca autem sunt diversa nOITlina
unius et ejusdcIIl l'ci secundurn suhstan-
tian1: co quod instituens nOlllina illa
instituendo diversis rei proprietatibus
fuit aileetus, ut cnsis, muero, spata, gla-
dius, vestis, tunica, et hUjUSlllOdi. lJ.lul-
tivoca sunt diversarulll rerUlll diversa no-
11lina : eo quod institucns divcrsis divcr-
sarum rerUl11 proprietatibus instituendo
fuit afIectus, ut equus, et asinus . ./Equi-
voca sunt quando unum nOlllen diversis
secunduill diversan1 rationen1 irnpositunl
est: co quod una aliqua proprietas in-
venta in diversis afficit instituentem;
qUffi tan1en proprietas non per unam ra-
tionen1 est in illis, ut earlis, quod nOlllen
est impositum latrabili, et stenli cmlesti,
et n1arino 'pisci propter unan1 proprieta-
tem inventan1 in iBis, qUfi est ollinia
hffiC esse 11lordacia, CUll1 tarnen .non una
ratione lnordàcia sint. Analogaautenì
sunt proportionaliter dicta, ut Arabes di-
cunt, convenientia: et sunt Inedi.a inter
univoca et ffiquivoca, qUffi sunt imposita
1 Cf. I Periherm. cap. 5.
2 Et hmc erit consuetudo D. Alberti in on1-
11.
diversis secundum esse et substantian1
per rcspcetUl11 ad unUIIl cui proportio-
nantur, sicutens, quod dicitur de sub-
stantia prinlo et principaliter, et de acci-
dente secundario, quia est aliquid entis:
et quantitas dicitur ens, quia est 111enSllra
entis : et qualitas dicitur ens, quia est
Analogia
dispositio cntis. Et hoc, ut dieit J oannes fit tribus
moLlis.
})a111aSCenus in logica sua, fit tribus n10-
dis, scilicet proportione ad unurn sub-
jectU111, ut ens: et propo1'tione ad unun1
efficiens actun1, ut nledicus dicitur vere
llledicus qui secunduill eam qUffi in ipso
°est llledicinam operatur: et 111edicus di-
citur idiota, medieum per experta veI ex-
perilTlenta in1itans in opere 111edicandi,
et non seeundum eam qUfi in ipso sit
artelll 111edicinm : ct 111edieus dicitur ins-
trun1entum n1edicinffi per quod fit medi-
catio, ut clyster, vel emhotum, vei aliud
hujuSII10di: te1'tio proportione ejusden1,
sieut sanunì quod principaliter consistit
in cequalitate eomplexionis anirnaliulll,
et est in cibo sicut in conservante ean1-
dem sanitaten1, et in urina sicut in indi-
cante, et in ael~e vel in loco sicut in fo-
vente, et sinlilitcr est in aliis. lImc au-
tenl Olllnia dc 10gicis extracia sunt: co
quod lUBc conveniunt voci signifìcativffi
et articulatre, secundum quod per ·insti-
tutionen1 afficit intellectull1 ejus, qui per
notU111 eertiiìcari qUffirit de ignoto. Vo-
lumus enilll secundum consuetudinelTl
qualll in aliis habelllus, omnia quantulll
POSSill1US ponere, quru ad illurninationelll
pertinent doctrinm 2.
CAPUT VI.
De parte logicéC qUéE certificat incomple-
XUl1~~ et {le requisitis ad veral1~ cliffini-
tionenl~ eJ·usque peccatis~ ae de modis
{liffirlitioTlis.
Ex his autelll qUffi dicta sunt patet, Quinqu~.
·· ... l suntrequlsl-
quo d SI qUIS qUfirlt SClre Incon1p exun1 sita a(~ .ve~
. . ram dlffim-
quod Ignoturl1 est, per Id quod non po- tionem.
test sibi esse ignQtum, non potest inve-
nibus suis operibus.
12 D. ALB. MAG. OR]). PR.iEI).
nire notitialTI ej.us nisi pcrdiffinitionenl
vel ali quid aliud quod diffinitionenl
imitatur incolnplexi aliqua declaratione.
Hujus autenl principia et regulffi sunt
quinque, et quinque corruptiones.
PrilTIUlTI quidenl, quod olTInia posita in
diffinitione sunt substantialia et substan-
tialiter in diffìnito existentia: quia .diffì-
nitio dicitur id quod onlnes fines essen-
tire diffinit, conjungit et unit, et explicat
qUffi sunt principia diffiniti sive esse dif-
finiti, scilicet. essentianl, potentianl, et
ultinlUlTI aetum conlplentem esse diffi-
niti, sicut dieinlus aninlal rationale, n10r-
tale, voluntarie nlobile, diffinitionen1 esse
honlinis. AnimaI autenl seCUndUlTI quod
in se includit corpus aninlatunl sensibile
et substantiam,. prilTIa potentia est, in
qua inchoatunl est esse hOlTIinis. Hrec
autelTI inchoatio per l'ationale deternl.i-
nata est essentialiter ad aetun1 rationis.
Per rrtortale autenl ad specienl est deter-
l1l inatum, prfficipue seCUndUl1l Stoicos,
qui calodffilllones et cacodffimones ani-
nlalia rationalia, corpora aerea, et vita
illlnl0rtalia esse dieebant, ut dicunt l-'he-
nlistius et Apuleius. Per hoc autelll quod
l'nobile voluniarie dieitur, separatur ab
aliis qUffi apta a natura et phantasia sunt
ad motum. Et hoc est prilTIUn1.
Secundunl autenl est (quod Aristoteles
docet in J.Jletaphysicis 1) quod ultima dif-
ferentia sit CUlTI diffinito convertibilis,
qUffi totalTI diffìnitionelTI facit esse con-
vertibilenl : sicut hoc ipsunl quod est vo-
luntarie 1110bile, convertitur cun1 homine
seeundulll quod voluntas sonat appetituIll
qui est in ratione.
TertiulTI autelll, quod prius posituln in
diffinitione, se habeat ad sequens, sicut
potentia propinqua ad actun1, et sieut
determinaturn ad deterrrlinans, et sicut
distinctum ad distinguens, sicut aninla-
tum ad sensibile, et sicut sensibile ad ra-
tionale, et sicut 11lortale ad rationale, et
sicut mobile voluntarie ad n10rtale: ita
1 ARISTOTELES,i Metaphys. tex. com. 42,
2 Notum est effatum: Bonum est ex integra
causa,lnalum ex quovis defectu, seu, ut a S. Tho-
quod in uno lTIOtu generati9nis sernper
posterius procedat ex antecedente.
Quartulll est, quod diffiniens prilTIUlll
sit per se notulTI apud eunl qui qUffirit
cognoscere diffinitun1 et in substantia et
potestate ; quia nisi sit noturn in subs-
tantia, non potest esse prìncipiurn cogni-
tionis ignoti: et nisi sit notun1 in potes-
tate, non potest per divisionelTl ipsius ve-
nari diffinitio ejus quod qUffiritur co-
gnosci.
Quintulll autenl, quod diffinitio dicat
totunl esse diffìniti: quia aliter non at-
tingeret a fine usque ad finem in quiddi-
tate et esse diffìniti, et sic VerU111 110men
diffìnitionis non haberet. Et per hoc ha-
bet diffinitio, quod est ununl et non mul-
ta, sicut l1l0tUS est unus et non lTIultus,
qui est a prinla potentia per vialll 11le-
dianl usque ad ultimum actunl. I-Iffic igi-
tur diffinitive considerata faciunt talelTI
diffiniti9nelTI, quod vere et totum certifi-
cat diffinitulTI.
Peccata
e
ipsius sunt et q.uinque his 01)- Pec~B:ta
_.
.dif-
fimtlOnlS
posita, quamvis quodlibet peccatorum sit suntquinque.
lllUltis 1110dis: sicut et in aliis in quibus
bOnUlTI fitex una re et causa, malum au-
tom omnifariam et lTIodis infinitis, ut di-
eit Pythagoras 2. Primun1 ergo peccatunl
est, si per accidentale unum vel per ac-
cidentalia plura vel omnia, notitia essen-
tialis qUffiratur diffiniti :sicut si dican1,
quod honlo est aninlal risibile, vel quod
sol est (ut dicit Elnpedocles) l'es alba ca-
lida.
SeCUndUlTI peccatunl est, si ultinla dif-
ferentia sit non cOl1vertibilis: tunc ipsa
prfficedentia qUffi in plus sunt, per diffe-
rentialTI ultimanl non deternlinantur ad
esse diffìniti nisi in potentia : nec quid-
ditas et esse diffìniti scitur per ea scien-
tia universali, sed in potentia, non in ac-
tu: et sic non perfecte scitur esse diffi-
niti.
l-'ertiunl peccatuIll est, si inordinate
ponantur in diffinitione qUffi ponuntur:
Ula exponitur (fa 2m, q. XVIII, a. 4 ad 3) : Quili-
bet singularis c1efectus causat malunl, bonum
autenl causatur ex integra causa.
 LIBER DE PR.LEDICABILIBUS, TRACT. I
sic eniln actus significaretur prrecedere
potentianl in eodenl : quod nunquam con-
lingit in aliquo esse diffìniti, in quo est
potentia et actus. In onlnibus enim tali-
bus potentia imnlediate prrecedit actuHl :
et ideo per talelu diffinitionenl esse (si-
eut est) diffiniti non declararetur. Et hu-
jus exenlplulu, sicut si dican1, quod ho-
n10 est vivum, rationabile, sensibile.
Quartum peccatunl est, quod prin1un1
diffiniens sit non per se notunl in sub-
stantia et potestate.Et hoc contingit qua-
tuOI' modis : quia CUIU difHnitur per id
quod est idelu, aut reque ignotunl, aut
per ignotius ilIo, aut per id. quod non
potest esse notU111 nisi per difànitum, a~t
per id quod per aliud est notun1. Per Id
quod est idenl : exenlpluIl1 est, sicut quan-
(lo diffinitur tempus quod est mensura
lnotus : quori enilu dicitur de tempore,
d.i.citur de luensura motus : quia telupuS
nihil aliud est, nisi mensura motus: et
qui ignorat ten1pus, ignorat id quod est
Inensura nlotus. Cunl vero diftìnitur per
::eque ignotum: est, sicut CUll1 diffinitur
albedo per id quod est esse' contrarium
ni.gredini: reque eninl ignoturn est quid
sit albedo, et quid sit ejus eontrarium,
scilicet nigredo. Et sie de diffinitione re-
lativorum per se invieem, sieut inferius
in sequentibus erit Iuanifestulu 1. De. ilIo
autem quod est ignotius : exen1plunl est,
sieut qui diffinit ignem, dicens quod ignis
est res inter corpora spiritui vel animee
simillilua : diffinit enim ignelu per ani-
11lam, qUffi ignotior est qualu ignis per
substantianl et diffinitionelu. De eo quod
diffìnitur res per id quod nonpotest co-
gnosci nisi per diffinitu1l1: exe1l1plum
est, sieut qui diffinit solem, dicens quod
sol est pIaneta illuluinatione sua faeiens
diem. Cunl enim dies sit luora ·lun1inis
solis super nostrum heluispheeriunl,
eunstat quod illu1l1inatio dici cog'noseitur
per dif1ìnitum : et sic cireularis erit diffi-
nitio, quod valda est inconveniens 2. On1-
nia auten1 eonveniunt in lillO, scilicet
1 Cf. TracC. de relatione, cap. 9..
13
quoeI diffinitur l'es per id quod per alilld
debet esse notun1 : sic enin1 nunquam
stabit, sed semper diffinitur per aliud, et
ibitur in infinituln.
Quintulu peecatun1 est, quod diffinitio
non dicat totun1 esse diffìniti: si enin1
non totum diceret et explicaret, non di-
ceret quid est esse diffìniti, et non certi-
ficaret diffinitum nisi in p arte. Sicut qui
diffi.niens triangulu1l1, dicit quod triangu-
lus est figura triunl angulorun1 tres angu-
los habens requales duobus l'ectis. Cum
enilu non ponatur in diffinitione, quod
triangulus est figura rectilinea habens tres
angulos requos duobus rectis, non dici-
tur totun1 esse diffiniti : potest enim esse
figura triun1 angulorunl habens tres an-
gulos majores tribus rectis, si ex arcubus
. sit composita figura triangula. _AJia etian1
de causa peccat dieta diffinitio : quia po-
nit quod non est essentiale .diffiniti. Ha-
bere enin1 tres angulos requos duobus
rectis, non est essentiale constituens
triangulum rectilineunl, sed est passio es-
sentiam diffiniti consequens. Aliud exem-
plum ejusdenl (et est convenientius isto
quod dicitur) est, quod circulus est figura
plana una linea contenta. HffiC enim dif-
fìnitio non totum dicit esse diffiniti : quia
de eo quod est principium formale cir-
cùli, et ex quo producitur, non facit men-
tionelll, hoc est, de centro. Perfecta ergo
erit si sic dicatur : circulus est figura
plana una linea contenta, in cujus Iue-
dio punctum est, a quo omnes lineee ad
eircunlferentialll productm in continuum
et directum sunt ffiquales.llffic ergo sunt
qUffi in diffinitionibus sunt attendenda et
cavenda, si per diffinitionen1 debeat cer-
tificari diffìnitun1.
Sunt tan1en alice qUffidam notificatio- Alii modi
diffinitio-
nes, non proprim diffinitiones, datm ali- num.
quando per nlaterialll, aliquando per ef-
fìcientenl tantum assignatm, qUffi nisi re-
ducantur ad diffinitiones qUffi per genus
et essentiales difIerentias datffi sunt, di±'-
finitiones dici non possunt, sed quales-
2 Ut infra I Poster. cap. 6 habetur.
 14 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
cumque notificationes. Reducantur auten1
hoc n10do, quod 111ateria non ut 111ateria
sin1p1ex aecipitur, sed pl'but ipsa est pri-
111a potentia ad esse. Sic e11i111 aceipitur
secundunl quod in ipsa est janl fornla es-
sentialis inchoata, et in qua potestato for-
nla1i sunt inchoatffi constituentes et divi-
dentes differentiffi. Sicut si dicatur, quod
honlo est constitutus ex corpore et anillla
rationa1i : tunc eninl corpus non absoIu-
tU111 a fol'nla SUllTituT', sed potius dicitur
. anilllatU111 sensibile: quod aninlatUl11 son-
sibile est, ex cujus potentia et inchoatio-
ne producitur rationale. Et sic redit ad
illal11 diffinitioncnl qUffi est ex genere et
differentia: quia corpus anirnatuIll sensi-
bile est ani111al , et anilnatU111 anin1a 1'a-
tionali est rationale. QUffi autem per ef-
ficientenl datur, est, ut si dicatur, quod
h01110 est quod generatur ab h0111ine. Tune
enim agens non SU111itur ut efficiens ta11-
tu111 , sed ut agens secunduln forn1anl et
univoco. Univoce aute111 agens, dat for-
111anl secundunl quod de potel1tia forlnali
exit ad actu111. Undc gencratum ab honll-
ne 110n est vivuln et aniIllal simul, nec
animaI et h01110 sinlul secundulll actunl :
sed pl'iBlo ViVU111 in actu, et potentia sen-
sibile : sccundo sensibile in actu, et po-
tentia rationa1e. Et etianl diffìnitio per
CaUSa111 efficientenl data, reducitur ad eanl
qUffi est ex genere et differentia. l\liter
accepta causa efficiens, erit de essentia
diffiniti, et non certincahit iPSU111.
Onlnis aute111 alia incon1pIexi decIar~­
tio qUffi fit per accidentalia, non est dif-
finitio, sed descriptio vocatur. Talis au-
tenl declaratio non debet .fieri per accidel1-
talia conl1llunia, quia hrec convertibilia
non sunt : sed per accidentalia propria,
quia de iBis intelligitur quod Aristoteles
dicit t, quod accidentia sive accidentiu111
cognitio 111axillla111 parten1 conferunt ad
cognoscendunl qnod quid est. HffiC enin1
sunt accidentia naturffi, et de ipsius natu-
ree aptitudine procedunt, et ideo substan-
1 ARISTOTELES, In prin10 libro de anima, tex.
conl. 11.
tianl notificant, sicut sffipe id quod prius
est cognos.citur per id quod est postorius,
non sinlpliciter, sed quoad nos. IIoc au-
tenl in sequelltibus orit n1anifestunl. l'ali-
bus taJll0n utitur logicus in accipiendo
notitian1 ignoti,sicut etian1 utitur aliis ar-
gunlentationibus in aceipiendo notitia111
cOlnplexi, ciUffi sunt rninus certifieantes
quan1 syllogisnlus.
j\liis autenl declarati onibus utitu1' lo.:..
gicus quandocun1quc sunt nlajor.is decla-
1'ationis quau1 ip-sun1 n0111Cn vel dictio
ineo111plexa, CUjllS qumrit notitia111 : qUffi
quanlvis non perfeete certificcnt, tan1cn
aliquo 1110do declarant id quoclquffi1'itur.
Et quia, sicut dicit P tolen1ffius , stultus
est qui quando non perfeete patest cognos-
cere quod qUffirit, ahjicit id p3I' quod co-
gnoscere potest de qUffisito conjcctans.
Taliu111 igitur regulas ot principia dare
est logici ad incornplexi cognitionenl, per
qUffi a prineipiis per se cognitis incipiat
et deveniat in cognitione111 eOl'unl qUffi
qUEeruntllr : non eninl on1nia possunt esse
incognita: quia sic qUffir-ondo proeedere-
tUI' in infinitun1 2. Principia enirn pl'iIlla
sunt quasi senlina per naturanl cognitioni
hOlllinis inserta, ex quibus quasi sen1ini-
bus 111agni oriuntur fl'uetus scientiarunl
de his qUffi cognoscuntur per ipsa: p1'i-
111is enin1 positis per divisionenl, cognos-
citur quid potentia sit in ipsis. Et etian1
clivisio producit usque ad ultinlunl ; pl'op-
tcr quocl ipsa divisionis scientia necessa-
ria est logico, ul dicit Boetius.
{~l\PUT VII.
De lJarte logicéC qua certificatur qUéBstio
{le C011l}Jlexo et ele necessitate totius
logicéE~ ·et quod varietur 7nodus scieneli
secundun~ diversitatern ·1nateriarurn Ù~
quibus qUéBritur scientia.
Sicut auten1 logicus docens qumrere
2 Hoc idenl habetur supra, in fine capituli
quarti.
 LIBER DE PRiEDICABILIBUS, TRACT. I
scientialll incon1plexi 1, docet instrumen-
tU111 quo accipiatur notitia illius secun-
dUlll difl1nitioneln, et· ea qUffi ad difHni-
tionen1 faci unt, et qUffi diffinitionClll cir-
cun1stant, et qUffi difGnitionC111 perficiunt,
et ea qUffi diffinitiol1erl1 111utant : sic do-
cens acciperc scientiam con1plexi, docct
syllogismulll qui est il1ius propriun1 in-
strulllentulll, et docet alias spDcics argu-
lIlentationunl, et princjpia syllogisnli, et
ca qUffi circun1stant ipsun1, et principia
ipsius, et partes, et luaterianl in qua poni
patest forn1a syllogisn1i, ct aliarun1 argu-
n1entationun1 forilla, et qUffi syllogisll1Ulll
irnlnutant. Et icleo ea dc quihus hahct trac-
tare logicus, secundulll ista dividuntur et
llluitiplicantur.
l~jus con1plexi. cujus patest accipi scien-
tia, non est differentia: quia sola indica-
tiva oratio est, cujus est esse verurn vel
falsun1. Et ideo tantun1 illius scientia po-
test aceipi : quia scientia tantun1 veri
est 2. Sod hffiC est duplex, categorica sci-
11 1!Il~iHIIIUS licet, et hypatethica : sivc (ut Arahes di-
t''ldllX. . • •.
cunt) enuntlatlo et conJuncLIo: propte1'
quod duas species docct constituere syllo-
gismorum. Docet enim constituere syllo-
gisn1um categoriculll, et syllogisn1un1 11.y-
potheticulll, qualllvis hypotheticus ad ca-
tegoricun1 habeat reduci.
Constructio autem syllogisnli duplicitcr
fit, ut .1an1 dixin1us in al1teha~)itis, ad in-
veniendun1 scilicct, etjudican<1ulll. Inven-
:/!"i:~;~H:;(I~n~ tio· autelll esse non potest, ni5i per habi-
.~~ ,,,''"', ~m- tudinelll noti ad iO'110tUlIl
li. ," /lti 111- t), ,
CIUffi habitudo
..."iIUlI,IIIrt}. topica est et in tornicoruln scientia docctur.
.. II "d .111111- j~
HHltlurn. Judicandi autcll1 scientia per resolutio-
nem inventi est, quod rcsolvitur .aut in
formalia syllogismi principia, aut lllate-
1'ialia, qUffi sunt principia ccrtiflcantia rcn1
per hoc quod sunt caUSffi ejus quod se-
quitur, et illatulll est. _Et dUcB sunt partes,
priorum scilicet AnalyticorU1n, et ]Joste-
-riorum .ilrlalyticorurn : et docere principia
et regulas istorun1 logici propriulll est.
Ne autelll flat deceptio circa ca qUffi
1 Ex quo patet, quocl sicut cliftìnitio est ins-
trumentluu acquirendi scientiam incoluplexi,
ita ~\yllogislnus est instrumentulu acquirendi
15
dicta sunt, inventa est scientia de sophis-
ticis elenchis. Adhuc auten1 ne Hat impe- Quare i~.
. ... . venta Slt
(l 1111entun1 ex parte eJus qUI qucerlt aCCl- sophist~ca
. l ' . et tentatlva
pere, lllveniffi sunt caute ffi tentat01'IS, Hl
quibus on1nibus doetrina logici est, ut
seientia c0111plete accipi possit enuntiatio-
nis, cujus scientia qumritur per arguillen-
tationen1.
Quia vero syl1ogisn1us non scitur an sit Necessitas
con1posl.·t Ulll et cOlnp l exunl qUI· d · ·sCla-
,n181 · illius partis
logicre.
tur ex quibus et quot et qualibus· est, et
qualiter conjunctus, ideo habet agere logi-
cus de enuntiatione et partibus et quali-
tatihus et cOlnpositione enuntiationis. l~t
in his perfìcitur opus logiculll : qUffi on1-
nia fìunt actu rati.onis, qui est ratiocina-
tio, qui actus diseursus rationis est ex uno
ad aliud. ]1~t ideo tales scientiffi a Diony-
sio vocantur discursivm disciplince. Non
autenl potest sic cx uno in aliud discur-
l'ere ratio, nisi prius aecipiat unun1 in a1io
esse divisUlll per se vel per accidcns. Et
hoc esse non potest, nisi aceipiatur unun1
esse ordinatulll ad aliud per se vel per ac-
cidens. Ordo auten1 est prioris et poste-
1'ioris secuncllul1 naturanl et esse: et sic
accipit universale et particulare per se vel
per aecidcns. Et sic invenit 1110dun1 prm-
dicandi unun1 de altero, vel negandi. Et
quoad ordinen1 inventa est scientia Uni-
versalillTn , et scientia PrfEd icarneJ'ttol'UnI.
Et quoad modu1I1 educendi unUIll de alio,
inventa est scientia divisionunl. 11ationis
enin1 opus est ordinare, con1ponere, et
colligcre, et resolvere ca qUffi collecta
sunt : quo opere utitur quasi instrUIl.1ento
in accipiendo ·scientian1 quando procedit
a noto ad ignotuIl1: quorulllnotitia (si
perfectc traditur) prmparatus est logicus
ad acceptionClIl scientiLB, dun1nlodo sciat
cavere errores et fallacias, de quibus suf-
lìcienter instruitue in sophisticis elenchis.
lItB igitul' sunt partes logicffi qUffi ge- Moc!us a~-
nera l ·del' lla·b ent (-l ocere 1110 d.un1 acclplen-
.. qmrendl
sc}entiam
· . t· cl l'h 'J °1· . l varlatur se-
Cl l sClen lalll equo 1_. et seI )1 llncolnp e- cuncll!m
-:1. matenam
XO vel cornplexo. Et hoc Jaln ante nos de- i~ qua qure-
rltur SCIen-
tino
scientianl c0l11plexi.
2 Cf, 1 PeriherIIl. cap. 4.
16 D. r\LB. lVIAG. ORD. PRiED.
terlTIinavit Alfarabius. I-lic tamen modus
seCUndUlTI lTIateriam in qua·ponitur, va-
riatur s8cundul11 diversitate111 lTIateriffi in
qua qUffiritur scientia. Nalll in serlTIoci-
nalibus alitcr est in grau1matica, qUffi dic-
tionun1 significantiu111 attendit modun1
taJTI in flexione quan1 in conjunctione
constructionis. -L;\liter etian1 est in poetica,
qUffi ex fictis et in1aginatione movere in-
tendit ad delectationom, vel abon1inatio-
nem, vel appetitulTI, vel an10rem, vei
odiu111. Et ideo fabula et recitatione fac-
torum heroicorun1, et in oratione cantu
utitur modulato brevi et longo, ut de-
lTIulceat auditum, ut facilius provocot. Et
aliter est in rhetoricis, qure dicendi do-
cent copiam ad persuadenduIll judicem,
ut provocetur ad vindictan1 vel privatio-
nem ejus de quo persuadet, sumens locos
rhetoricos tan1 in persuadendo, quaITI
etiam in conquestione et accusatione. Et
sunt etian1 colores orationis, ut lepida sit
oratio, et vigeat accepta propter sermo-
nis culturam. Aliter etiam in laudabili-
bus et ethicis, in quibus laudis vel vìtu-
perationis delTIOnstrat,ione acceptabile et
laudabile fìt quod proponitur priusqualTI
virtute persuasionis. E,tenim in realibus
scienti.i-s, aliter est in probabilibus, et ali-
ter in necessariis et dC1110nstI'antibus, et
aliter in conjectantibus qUffi non sunt
scientiffi delTIOnstI'ationun1, sieut in phy-
siognOlTIia, et secunda parte astronon1ia~,
et nieron1antia, et aliis hujusmodi seien-
tiis.
Talibus igitur et his qUffi dieta sunt ha-
bitis, perfeetun1 orit OITIne negotium logi-
cun1, quo tradere intendilTIUS methodun1,
qua on1ne quod ignotulTI est, notum fieri
potest ox eo quod per se notulTI est vel
POSitUll1 vel accoptulTI ut notulTI. QUffi-
dalTI enin1 sunt per se nota in quibusdan1 :
qUffidanl auton1 sunt accepta ab aliis ut·
nota, sleut in seientiis eonjecturalibus,
in quibus nulla sunt seCUndUlTI relTI per
se nota.
 LIl3ER DE PRlEDICL\BILIBUS,
TR&fJTtlTU8
DE QUINQUE UNIVERS_L\LIBUS.
()/lornodo universale est de eonsideratio-
ne logiei~ et de nzunero universaliu}n~
ae de utilitate libri universaliuJn.
'Prin1ulll autem quod in scientia logica
psl considcrandurn, universale est: quia
si l'atio prffiJieabilis de aliis seCUndU111 ve-
l'ilatcm attendatur, proprie et vere prre-
cl i(',ari de alio non potest, n l si quorI inest
illi dc quo préBdica1ur. CU111 auto111 nihil
illsit sibiipsi (hoc enin1 seeUndU111 int01-
Ip.-,turfi intelligi non potest, quoeI aliquid
sii in seipso,vel insit sibiipsi, utdicitl\ris-
I 01 (~lcs 1) oportet, qllod OlTIne qllod inesse
III i i accipitur, aut insit ut natuea essen-
tialis, aut ut accidens. Et per hoc quod
i lIt'st, sequitur de necessitate, fluori con1-
III tIlLicabile sit on1nibus quihus inesse si-
g'lI ificatur. (~on1n1unicahile ergo n1ultis
.·si. secundull1 aptitudinenl et in 111ultis
.,1' .In 111ultis. 0111ne autelu quod sie inest,
t'I hnc ipsa de causa prffidicabile est. Ra-
'i.) nl'go et causa prredicahilis est" quod
sii universale. Cunl ergo pri111us actus
l'a lionis (qui scientia111 ignoti investigat
ItI'I' notun1) sit ordinatio prffidieabiliunl,
o l'ti inatio auten1 prt.Bdicahiliun1 cognosci
noll potest, 11isi sciatur per qualn 1'atio-
nt'11l prffidicabile sit id quod pt'ffidicatur :
qlla~ ratio SUll1itur ex hoc, quod prffidi-
"n hile est. (Est eniln prius consideraro
pt';l'dicabile seeulldull1 id quod pr~ediea­
Iti If~ ost, quan1 considerare or•.linen1 préB-
di .. ahiliuln.) CUIU ergo ex hoc quod uni-
\f't'sHle sit, prffidicahile sil, oportet pri:-
1110 ponore scientianl universalis..
, ARISTOTELES,__ In primo physicorum, texo
l lilla. 26. -
TRAC~r. II 17
.1
Si auten1 quis ohjiciat, quod etianl Objectio.
particularc de seipso prffidieatur, Dice- Solutio.
lllUS quod hffiC prffidicatio non perfec-
ta111 habet prffidicationis ratiòn0111: et de
hoc in sequentibus in 10co opportuno
pertractabitur. Sic ergo ad prmdicabi-
liuIll rationern, et necessariurn est et utile
de universali prmluittere tractatu111.
(Jniversale auten1 est, quod cnnl sit in Universale
uno, aptUl11 naturll est esse in pluribus, quid.
ul in ante hahitis ostensunl est 2. Et pee
hoc quoti in n1ultis per aptitndinCIll est,
pré.Bdicabile est de illis . .l~t sic universale Quomodo
es"t qUOfl (.l e sua ap t ]01--- 'l° - - 0- - l-O universale
~U(J.ne est In lnub_s pertinet ad
et de IIlultis. -Et hoc 1110do prout ratio est ~~~i~~db:~
l H 'ffidi eabilitatis, ad logicunl pertinet de me~a:~~si­
universali tractare, quan1vis secundunl
qnod est natura quadanl et difl'erentia
entis, traetare do ipso pcrtineat ad n1eta-
physiculn. Pl'ffidiearo onin1 et prffidicari
1'a1ionis est ordinantis et c,oluponcntis
prmdicab ilia secundu11l prffidicabiliulìl,
proprianl 1'atio11e111.
lJnivcrsale auteni SIC aceeptun1 prout Sufficientia
est prffidicabilc quod in 111ultis et dc 111ul- quinque
universa-
tifo', aut inest esscntialiter, aut aecidenta- liU01.
liter: sive ut essentia, sive ut aecidens.
Si inest ut essentia: aut inost ut tota
essentia, aut ut pars essentialis. Si inest
ut 10ta forn1alis essentia, constai quod
est species, qnia species totunl est for-
nlale esse indiv:iduorun1 dc qui1rus pr&-
dieatur : quia qllidquid est post specienl,
est de 111ateria vel individuanbhus. Si
antenl ut pars essentialis : 1unc aut
est secundulu potontian1 in qua est esse
per inchoationenl, aut est pars seCUI1-
2 Cf. capo 5 tract. I de Prrodicabilibus.
2
 18 D. AI1B. JVIAG. ORD. PRLED.
dum actunl in quo est esse secundum ac-
tUlll perfectulll. Et priori quiden1 lllOdo
est genus, secundo vero nlodo est difIe-
l'cntia. Si vero inest ut aecidens: aut inest
ut accidens naturffi, quod de ipsius natu-
l're aptitudine eausatur et emanat: aut
ut accidens conlnlune, quod est accidens
individui. Et priori quidenl lTIodo est
propriunl, et secundo nlodo est accidens
vocatulll. Et de Olllnibus his tractare est
necessariunl logico, propter hoc qnod
prffidicabiliulll considerat ordinenl et
prffidicatorunl conlpositionenl.
Qualitel' olllnia ista prffidicantur per no-
talll compositionis,et qualiter per hoc ver-
bunl substantivunl est, in sequentibus el'it
nlanifestulll : sed hic tantum sufficiat, quod
quidquid prredicatur, pr~dicatur non ut
pars, sed ut idelll secundunl esse. Idelll
autelll dico per sc, vei per accidens. De
his igitur in hoc nostro libro erit tracta-
fuso Nec considerabilllus hic l'es ipsas qui-
bus talia ad ol'dinem unUIll prffidicabilis
l'eferuntur. IIoc enim in libro PréEdica-
mentorun~ habct determinari. Scd acci-
dens ipsis rob11s, quo eOrU111 primulll prffi-
dicahiliul11 gener'is llabet nornen et ra-
tionenl, et secundulll speciei, et tertiunl
differentièe, quartunl vero ]Jro]Jrii, quin-
funi autern accidentis. Hoc enilll ad is-
tius prinli libri pertinet intentioneln. Per
hoc eninl accidentia diversunl modunl
accipiunt prffidicandi in quid vei in
quale: quanlvis conveniant onlnia in
hoc, quod quodlibet ipsorunl est prffidi-
cabile: per quod etianl scientia est una,
Universale et non nlultffi. Diffiniri autenl llniversale
vera diffini- l·fl-' ' ,
tione diftìni- vera (l lnltlone non potest: qUla per
, tratio positione difIercns. N eccssariulll
1 po- l
ri no
test. lOC quo d prffi d·]lCa)I'l e es t (e
l nlU ItlS,
. non
est unius et ejusdenl rationis, sed est dic-
t unl per prius et posterius de iBis de qui-
bus est per aUlbitunl SUffi COllllllullitatis
prc-edicatuln.
l'\'actantes autenl de his, 1110dulll et
ordinelll tenebilnus Porphyrii. Dt duplex
utilitas habeatur nostri operis : et de
universalibus llabeatur doetrina, et otianl
libri Porphyrii habeatur intcl1ectus,
1 Scilicet notioneln.
quelll seripsit ad quellldanl Gl'isarotiunl
suum diseipululll. Cunl autenl sit duplex NeceSlsa·
neCeSSarlUrn, SCI01·lcet lnevltabOI
o o
l e,et litI'l e, rium duple.l,.
•
ad eanl qUffi est apud Aristotelis libros
doetl'inaIIl prmdicanlentorum (quffi Cffi-
teris doctl'inis prffidicanlentorum pr<:e-
excellentior est) nosse quid sit genus,
quid difIerentia, quid species, quid pro-
priunl, et quid accidens, secundunl quod
hffiC uriiversalia habent rationelll prffidi-
cabilium, oportet tractare d,e istis. Ine-
vitabile eninl est, seeundunl quod ratio-
nem prffidicabilis oportet cognoscere
ante prffidicahiIiunl ordinen1. "Utile est
secundum quod adIllinicuIunl est scil'e in-
tentionelll 1 generis et speciei et difIeren-
tice et proprii accidentis, antequam de-
terminetur de his qUffi in uno genere 01'-
dinantur ut species, et aritequanl deter-
nlinentur qUffi ex uno genere dividuntur
per oppositas difIerentias, et antequanl
assignentur uniuscujusquc ge_neris pro-
pria, et ampIa distinctio generuul in suh-
stantia, et accidentium genera deterilli-
nentur.
Est autem necessarium et utile ad dif-
finitionunl assignationenl: qUffi onlnes
prout préBdicabiles sunt, ex genere et
diflerentiis constituuntur, in quibus ca-
vere opo1'tet ne aliquod accidentale po-
natur. Non cninl potest vitari nlalunl
nisi cognitU111, ut dicit Boetius. Oinnino
etiam necessariuIIl ad dCIllonstrationenl,
cujus nlediu111 seCUndU111 potissinluln
modunl denlonst1'andi diffìnitio est di-
cens quid et propter quid. Est enin} talis
diffinitio, utdicit ATistotcles 2, deulons-
est etianl et utile ad divisionunl scien-
tianl: quia 0111nis divisio vcI est generis
in species, voI totius in partes, vel acci-
dentis in accidentia, vel subjecti in acci-
dcntia, vei accidentis in suhjecta, vei vo-
cis in sign"ificationes. Et patet, quod
qumdanl in divisione sunt, quce sine doc-
trina istoruIll sciri non possunt. Quare
seientia generis, speciei, difIerentiéB,
proprii, et accidentis, adlninieulunl est
2 AHISTOTELES, I Posteriore tex. conl. 20.
 LIBER DE Pl1.iEDICABILIBUS, l-'Rl\.C'r. Il
ad. scientiam divisionum generis in spe-
(',ins, et accidentis in accidentia, vel ac-
(',identis in subjecta, vel subjecti in acci-
dentia. Si autem non ad pmnen1 utilis
pst divisionem, per hoc non removetur
Cfuin sit ad divisionen1. Scientiam enin1
clivisionis non habet etialll qui unalll
ignorat divisionis rationen1.
(~um ergo tan1 utile sit hoc negotiulll
istarum rerum prout universalia qUffidam
stLnt, istarum quinque rerum prout in
l'a.t.10ne sunt, speculatione sive conside-
l'atione tentabo traditionern con1pendio-
sa Hl faciens doctrinalll monstrare. 1\10-
cl HS enim noster quasi introductorius
PI'it, ut illlperitis sufficiat. Ea autem qUéB
ah Antiquis dehis dieta sunt colligemus:
pl, quamvis in Inodo introductionis ab al-
tic )f'ibus qUffistionibus abstinenduIll sit,
taillen propter doctrinéB bonitaterll etianl
illas tangernus. CUIll tarnen in IllOdo in-
tl'oc1uctionis siInpliciora facile ab in1peri-
tis intelligibilia n1ediocriter sint potius
c'ol\jectanda, ut facilior Hat instI'uctio.
1)0 una eninl et eadenI re subtili de-
Illonstratione et introductoria disertione
potest tractari. Non en.iIn per causas al-
tissilnas ista hic delllonstrabimus, secI
por sin1ilitudines et exeInpla de l1is facie-
IIIHS instructionen1.
A fluibus qUéEstionibus circa universalia
sit abstinendum.
Ne autern videatur quod nulla seien-
tin de his sit, qUffi per logic[B principia
dplcrminari non possunt: sed oportet
Cf Hod altissin1ffi sapientire principiis de-
I;llll"~' ',um· tC~I'nlinentur. Prin1a quideIll est, an ista
.~"'. . d' ,
CI lite genera et specles Icuntur, In re
suhsistant, aut non quiden1 in rorun1 na-
"Il'a sint subsistentia, sed in solis nudis
purisque intellectibus per abstractionenl
a rebus factam sint posita? ]~t dico .soli8
intellectibus per exclusionem rerUIll, ita
qtl.od non i?- rebus sint. Nudos a~ten1
dico illtellectus ab appendiciis 111aterire
separatos, qui illorulll tantum sunt, qure
nunquam in materia fuerunt. Qure enim
in materia fuerunt, non in nudis sunt
intellectibus, sed sunt in intellectibus
qui inln1ixti sunt phantasiffi et sensui.
Puros auten1 voco intellectus ex parte
intelligibilis, ad' quod nihil nlovet nisi
solius intelligentire lUlnen, et non phan-
tasn1a l'eceptunl.
Sunt talnen qui aliter ca qure dicta Alia expe-
sitio,
sunt, interpretantur dicentes, quod in
solis intellectibus sunt illa qnoad nos,
qure lltrun1 sint et qUOIllOdo esse ha-
beant, solus scit intellectus. l~t tale esse
in intellectu universalia habere dixerunt'
iUi qui vocabantur Non1inales, qui COIll-
lllunitatelll (ad quarll particularia univer-
SaliU111, de quibus dicuntur ipsa univer-
salia, rcferuntur) tantuIll in intellectll.
esse dicebant. Nudos auten1 voeant in-
tellectus, qui ad 8cibile quod accipiunt
non habent prffiscriptos habitus, qui dis-
ponant intelleetull1 ad spcculationClll eo-
rUllI qure in ipso sunto S icut intellectus
conclusionun1 prmscripturll qurerit habi-
tUITi principiol'un1 per quell1 fit conclu-
sio, et intellectusprincipiorun1 prffiscrip-
1unl sibi qUffirit habitunI notitia~ terllli-
norun1, et sic de aliis. l)uros auteln di-
cunt intellectus, qui 111cdiante phantas-
nIate non accipiuntur.
Sunt autem adhuc qui hoc referunt ad Alia etiam
intelleetum causantelll et cognoscentelll expositio.
ista, qui est intellectus intelligentim illius
qUffi irradiat super intel1ectualc anin1ffi
nostrre. l~t dicunt quod in solis intellec-
tibus sunt, qU<--B esse non habent nisi in
IUlnine illius inte1Jigentire. l~t sunt illi
qui dicunt universalia non nisi ideale ha-
bere esse seeundUln quod universalia
sunt, et non esse l'es conjunctas n1ate-
l'ire, sed ilnplere omnen1 materialll suan1
'in1aginibus particulariul11, sicut unus
lnasculus 111ultas ilTlplet fcenlinas. Ili au-
telll nudos dicunt intellectus separatos
ab in1aginibus, quas inlprinlunt in lllate-
rian1. Puros auten1 dicunt, eo quod im-
puritati naturalilun principiorul11 in cau-
sando non pern1iscentur, sed ex suo lu-
 20 D. l\LB. MAG. ORD. PRJE1).
nline producunt f9rlTIaS universales, qUffi
per distantianl ab ipsis ilnpuritati nlate-
rialium principiorunl pernliscentuI', et
tunc particulantur et deternlinantur.
Alia adhuc Nonnuli etianl dixerunt quod nlultipli-
expositio. catio ista non Iponitur nisi ad expressio-
nelTI ejusdelTI rei per verborunl quanldanl
inculcationelll. Ab h_is ergo qUffistionibus
et aliis qUffi Ci1'ClUTIstant istas (quffi de-
ternlinari non possunt, nisi per principia
quibus deternlinari habet intelligentiarulTI
natura et il1ulTIinatio) abstinehinlus :
qualTIvis tangelTIUS eas, ut sciantur qUffi
sunto CUlTI per hujus scientim principia
discuti et ad plenulTI deternlinari non
possint, eo quod sapientiffi prinlffi quoad
altissinlanl ejus partem est hujuSl1l0di ne-
gotiunl; et ideo nlajo1'is et subtilioris
cgens est inquisitionis. Illud vero quod de
llis ex probabilibus scire utile est logico,
in isto libro tentabo nlonstrare colligens
probahili a ex Antiquorunl dictis, et prce-
cipue dicta sequens Peripateticorunl,quffi
secta in philosophia prohabilissilTIa lTIihi
videtur.
Secunda vero qUffistio est, a qua hic
2. qurestio. abstineo, quod si detur quod suhsistant in
re extra intellectulTI, utrum sint suhsis-
3. qurestio. tentia corporalia, an incorporalia sint?
rrcrtia qUéestio est, utrum sint in sensi-
hilibus singular:ihus suis posita seCUndUlTI
esse, an sint extra singularia in rebus so-
lis nlctaphysicis, sicut dixisse Plato 1'e-
fe1'tur? Iloc eninl per rationcs logicas ad
plenunl sciri non pote1'it, sed nletaphysico
deternlinanda relinquuntur. 1~res igitur
sunt isbn qUffistiones de universalibus.
Prinlél quideul de esse ipsorunl. Secunda
1
de quidditate eoru111delll. l ertia vero de
conlparatione ipSOrU111 ad sua particularia.
]~t ideo quaulvis hce qUffistiones de 0111-
Quare su~
pradictre nihus sint universalibus voI esse possunt :
1res qures.. . ] . l .
1iones de taDlen de generI JUS et speCIe JUS ls1a
generibus e t . ._ .
specieb~s rn'aiClpUe quceruntur lrlblls (le callSlS. (lua-
tamtum smt . . l'
quresitre. l'unl una est: qUla Ista cunl prcet lcentur
in quid, per se esse significantur. l\lia
autenl universalia cnnl prmdicentur in
-quale, significant esse in alio, et ideo
l1linus per se esse videntur. Secunda Ta-
tio est: quia alia tria in istis esse signifi-
cantur: difIerentia enilTI in--genere est po":'
testate, et in specie secundum actunl:
propriunl autenl in specie et genere ut
vere accidens : accidens autenl conlnlune
in individuo. Tertianl rationenl quidan1
dicunt, quod onlnia alia. ad 1'ationes isto-
runl referuntur. :Est enilTI quoddanl difIe-
rentiarlUll genus, clIjus species sunt diffe-
rentice speciales : et sinliliter est in pro-
priis et accidentihus. Sed heec ultilTIa 1'a-
tio parvi valoris est. llrinla autenl ~"atio
optima, et secunda hona, et seCUndUlTI
intel1tiones eOrU111 qui hmc dicehant
sumpta.
CAPUTIII.
De declaratione et examinatione }JtÙll8:J
qUiestionis.
Quanlvis aute111 hffiC deternlinata sint
supra vires 10gicm, co quod oportet in his
uti rationihus sunlptis ex principiis entis
seCUndU111 quod est ens, ex quibus co-
gnoscitur quid sit subsistens in intellectu
solo, nudo, et puro, et alia111 suhsisten-
tialTI non habet. Et quid est subsistens
extra intel1ectunl in natura secundunl
esse completunl. Ad quod non suf1ìciUl1t
rationes 10gictB. rranlcn propter honita-
telTI doctrina~, et ne sit suspensus lectoris
aniinus, hffiC aliquantulunl explanare ton-
tandun1 est.
A_cl qUffistionen1 ergo prinlarn, difficul-
tates nlaj ores qUffi dubitali onen1 pro parte
faciunt, sunt inducendce, ut visa ralione
dubitationis lllelius intelligatur veritas so-
Iuta dubitatione.:Est ergo qUffistio prin1a,
utrunl llniversalia et pra~cipue genera et
species, qu[e quidenl signiHcantur, suh-
sistant in natura seCUndU111 esse separa- .
tUl11 ab intellectu: aut non quidenl sic
sullsistant, sed in solis, nlldis, purisqlle
intclleetibus posita sint. Ila quod separa-
tU111 non haheant esse, sed tantunl sint ac-
cepta prout sunt rationcs et intel1tiones in
nlcnte et lunline intellectus acceptffi.
. Sic ei"go explicata qUffistione,,- hi .•q._ui Ration.es eli
_. - centmm
dicunt in solis, nudis, purisque.-jntellecti-- universalia
 LIDER DE PR.lEDICABlIjJRUS, TR1\CT. II
"C1I~~, hus posita esse septen1 pro se fortiores
. . . .dll
~I~,~ !I,':III';;~ indueunt rationes. Dieunt enin1, quod
~,' "'l, Boetius et Aristoteles et Avicenna dieunt,
I • ,.1'11, q nod omne quod separatUJll in natura est,
ideo est quia unun1 numero est. Univer-
sale autelll quod est genus et speeies
non unUlll nun1ero est, eo quod universale
(1st unum in multis, et de multis. Quod
autelll est unum in lllultis et de n1ultis,
separatum non est a 111Ultis. Ergo iPSUlll
separatu111 non est: non ergo Ul1um I1U-
IlllH'O est. Et si unUlll nU111ero 110n est, se-
qnitur ipsun1 non esse. Ergo universale
snparatuill non est. Si ergo aliquo 1110do
t'st, non nisi in solis, nudis, purisque in-
I fdJeetibus est. In solis quiden1, quia in re
Ilon est: nudis autenl, quia universale
df~nudatul11 est a pl1antaS111atibus ; puris
i 1.1 I t0111 , quia 11011 l1isi puru111 intelligentiffi
Illinen est, nullieon1paratul11111ateriffi sen-
si hili.
Seeundam addueunt rationen1. Dicunt
:J "••• "
f~1l illlquod Olllne quod separatu111 a natura
f~st, separatu111 11abens esse extra intelli-
g'f~ntiam, hoc aliquid est. Et hoc quidem
dielum est Aristotelis et Avicennffi, et
1)l'obatur per induetionem. SeCI universale
I1fH1 est hoc aliquid, sed quale quid. Ergo
IIlliversale in natura existens non est. Si
t'l'go est, oportet quod in solis, nudis, pu-
l'isque intelleetibus sito
'rertiam addueunt rationem. Si omne
ciliud est seeundum esse separatun1 in
lIatura, partieulare et individuum est, ut
tnnnis forilla qUffi est in individuo indivi-
dlla est, sive sit substantialis, sive aeei-
dt'lltalis, individuatur enim per materiam
cIliffi omnis individuationis prineipiu111 est
t" eausa. Universale auten1 ponitur esse
iII suo particulari, ut in subjeeto et sub-
st il ntia in qua subsistit, et qUffi sibi sub-
st al" ut dieitAristoteles in Pr/Edicame1~tis.
I :I) iversale ergo si subsistat extra intellee-
t llill in suo partieulari, partieulare est:
'111011 absurduill est, quia partieulare nec
l'SI. in IllUltis, nee de multis est. Univer-
Sill(~ autelll est in ll1Ultis et de multis.
(luarto ad ide111 indueunt, quod Aris-
t.t)t l'les in prima probat philosophia multi-
21
plieiter, quod in eodem iden1 est esse uni-
versalis et particularis : quia aliter llolno
esset duo et nOI1 ununl. Si ergo universaln
esse habet Untilll CUIl1 esse partieularis,
hoc esse secunduill quod in particulari,
est particulare: et partieularis esse est
non esse de 111Ultis et in 111Ultis : hic enilll
h01110 sil1gularis est, et non in nlultis et
de 111Ultis: a destruetione eonsequentis
arguitur. Si universale seCUl1dUnl suunl
esse, in 111ultis et de n1ultis est, unlver-
salis esse, non est esse partieularis. Est
auteln esse particularis si extra est. Ergo
non extra in natura est, sed in solis, nu-
dis, purisque intellectihus est: quia aliter-
universale nullo 1110do esset: quocl valde
ineonveniens est. An vero universale sit
nunquan1 aliquis dubitavit.Et ideo Anti-
qui non qurerebant an universale sit,
vel non. sit, sed qurerebant an uni-
versale extra intellectuill separatum in
natura sit, an in solis, nudis, purisquc
intellectibus positum sit et fundatum;
eo quia extra intellectum sit in reruni
natura.
Quinto opponunt dieentes qure Avi- 5. raUo.
eenna dixit et Algazel, quod universale
quod est genus vel speeies, si extra intel-
lectum est, aut empit esse, aut non cmpit
esse. Si dicatur quod non empit esse,
sequitur quod reternUlll sit: quod. esse
non potest, .CUlll eausam habeat intelli-
gentire IUlnen quod facitet dat Olllnes
forl11as. Si autem empit esse, aut empit
esse a seipso, aut ab alio. Non autem cm-
pit esse a seipso: quia nihil incipit a se,
cun1 Plato dicat 'quod nihil est eujus 01'-
tun1 legitima causa 110n prrecesserit. Si
aute111 ah alio empit, per actun1 agentis
cmpit. Nihil alltelll fit per actum agentis,
nisi particulare et individuUIl1: quia on1-
nis actus circa particularia est. Ergo uni-
versale particulare et individuu111 est.
Destruall1us ergo eonsequens, dicentes
quod universale partieulare et individuunl
non est,sicut jalll superius prohatun1 est:
ergo universale non empit esse, nec in
ffiternum est. Ergo universale non est in
natura, secI in intellectu est.
 22 D. -L~LB.
6. ratio. Sextunl quoll in assertionem SUffi in-
ducunt opinionis, est, quod in arte (quffi
naturan1 il1litatur) duo esse videntur in
forIna artis. Si euiln consideretur secun-
dunl quod in artifice est, conln1unis est
ad omnia qUffi sunt ejusdenl generis et
speciei, quia in artifice est per n10durIl
artiHcis. Et sicut unus est artifex valel1's
producere lllulta artificiata: ita forma in
artifice conlnlune exen1plar est ad ènnnia
in quibus illa fOI'Ula potest exenlplificari.
Quando autern extra artenl artifìcis est in
nlateria artificiata, particulata est, et nulli
potest esse conlffiunis, nec aliqua111Ilabet
aptitudinenl ad I10C quod in alio et de
alio~sit. Sinliliter autenl in forlllis naturali-
bus esse videtur. In his eniln illtelligentia
est ut artifex, et farIna naturalis est forlna
in rebus, sicut foI'nla artis in l1lateria ar-
tificiati. Videlur ergo, quod si universale
COlunlune est et aptunl llatura esse in
multis, quod hoc non haheat, nisi secun-
dUffi quod est in intelligentia qUffi eonlrnu-
nis artifex est. Universale ergo ut univer-
sale est, non est nisi quoclin solis, nudis,
purisque intellectibus est.
7. ratio. Septil1l0 etialn per I10C confirnlant Iloc
quod dicunt,quod in libro de Causis nlul-
tipliciter probatUl1l est, quod l'es in causa
non est, nisi per llloduln et virtutenl e.ffecti
per causalll. In efIcctu autem causa non
est, nisi per fOI'l1laln quanl in efIectulIl
causa producit : quia Olnne quod de po-
tentia producitur ad effectulu, non pro-
ducit nisi per id quoù est in effectu tarn in
univocis accidentibus, quanl in ffiquivo-
cis : quia Eequivocas ad univocas reduci
nocesse est. Forlna igitur prin1ffi intelli-
gentim agentis in Iloc quod effectus est,
non est id nisi per conditionenl et virtu-
fem efIectus. Effectus autenl individl~.US et
singularis est. Ergo fornla, sive substan-
tialis, sive accidentalis, in effectu proce-
dens ab intelligentia, individua est et sin-
gularis.ITniversale autem necindividuu111,
nec singulare est. Universale ergo in efIec-
tu natura3 extra intelligentiam procedens
1 ARISTOTELES, I Physic. tex. COITI. i9.
MAG. ORD. PRJED.
non (~st ; in 801is erg? et l}udis, purisque
intellectibus positunl est.
IIffiC sunt qUffi ut fortiora inducunt, qui
universalia in solo intellectu posita esse
con-cedunt. Et ideo dicunt Aristotele111 di-
xisse 1 , quod universale est, dum intelligi-
tur ; singulare autelTI est, dUlll extra sen-
titur. .
Econtra autenl iUi qui universalia di- Rationes dii
cunt esse ro."s extra intellectum cxistentes ~~~~~ì;:t.'::~
per se~ fortiora inducunt septeln~ quibus tra ammam
maXillle innituntur. Quorum primulll est, 1. ratio.
quod hic horno non est nisi a simpliciter
hOllline: et eadenl ratione alius hOluo
non. est nisi a simpliciter hOllline~ et sic de
ol1lnibus aliis. Non autem potest homo
esse~ nisi ab eo quod est seCUndUlTI' relll
in natura extra intellectum existens SiIll-
pliciter. I)ropter quod dicitur hOlllo di-
gnissin1a creaturarum. Si enilll hoc con-
veniret huic llomini secundum quod hic
hOlno~ non conveniret alii. Similiter quod
hon10 est rationalis, non convenit huic
secundurn quod llic = quia tunc alii non
conveniret. Ergoconvenit secundum quod
h01no. Ergo I10IlI0 secundum quodhomo,
et non llic llonlo, est aliquid in natura
prretel' intellectulll existens. Eadem ratio
est de anin1ali secundum quod animaI.
SeCUndUl1l est, quod sicut dicit Aristo- 2. ratio.
tcles 2, eaden1 sunt quibus l'es est, et qui-
bus cognoscitur et scitur. Non est autem
scientia nisi de universali et per univer-
sale. Ergo l'es non est, nisi per id quod
universale est. Scientia enim non est nisi de
rebus et per res~ prfficipue in physicis. Er-
go universalia sunt l'es extra intellectum.
Si enim essent in intellectu tantum, essent
rerun1 intentiones~ et non l'es ipSffi.
Tertio inducunt, quod forma qUffi dat 3. ratio.
esse~ non habet esse a materia, quamvis
sit in materia = sed habet esse ab agente
secundum forlnam et agente univoco. Et
seCUndUl1l quod est ab agente, vere est, et
est extra intellectuffi : et talllen non est hoc
vel illud~sedest simpliciter. Sed universa-
le est~ quod secundum se non est hoc vel
2 In principio lib. I Physic. x. COln. i. et
 -LJR-EJ{ l)E PRiEI1ICl\BILIBUS, refRi\CT. II
iIl nel, sed est silnpliciter conlnlunicabile
raetUl1l hoc vel illudo J1~rgo universale
silnpliciter et secundunl se separatum ab
agente et in natura existens est., quanlvis
non sit hoc vel illudo lJniversale ergo
si Inpliciter est., et nlagis est quam pal'ti-
C'l dare., sive hoc vel illudo :Et h_mc fuit
objectio Platonis, qui dixit universalia
•~sse fornlas.
• l' ,t.d. (2uarto adrlucunt : quia id quod est ab
agente fornlaliter., vere est in natura: et
t alllen de esse suo forl1lali nihil habet a
Inateria: secI ab eo quod est in l1lateria,
hallot quod est fOl'l1la hujus vel ilbus. ]~ns
ilutelll vere ab agente non seCUndUl1l quoeI
..st hujus vel illius., verissillle habet osse
iIl natura et agente fOrl11aliter : quia uno
Illodo se habct ad Olllllia qUffi ab co eXel1l-
plilìcantur. QuocI ergo sic est, verissin18
.'st apud naturam: quia esse SUUlll non
('st ab aliquo obilnlbratunl vel variatulll.
F. )rn1a autenl secundu1ll qnod uno 'lllodo
sn habet ad Olllnia particularia sua sic est,
.. t. tale habet esse. IIoc autem modo est
l111Lversale. Ergo universale verissime est
iIl natura., et verius est qualll particulare.
" " •• ,1 Quinto inducunt, quod for11la dat esse
l'ni et specie et rationo: et natura non
nst nisi lumen intelligentim tel'l1linatum
ad hoc, et incorporatum isti. Quod ergo
dal esse et rationern, aut habet ab 110C
Cl 110d est incorporatu11l isti, et ternlina-
t Il 111 ad lloc, aut 11011. Constat autelll.
.Illod non habet dare esse et rationenl
s.~eundum qnod est ter111inatU111 ad hoc,
(~t secundU1ll quod est incorp6ratum isti :
Cl uia 110C accidit isti, et ab hoc accidente
Ilun potest habere actulll substantial~Irl.
Ilabet ergo ab 110C quoeI est Iumen in-
ltdligentiffi, qUffi est dans esse in natura.
~on autem dat esse in natura, llisi quod
"nee in natura est. Ergo forma ,qure dat
fisse in llatura, vere in natura est extra
i Il tcIlectu11l. Sicut for11la artis non dat
al'tificiato esse in genere et speyie arti-
fit',iati, nisi secundum quod in artificiato
\'t~l'e est, et extra intellectum artificis':
t1l1arnvis hoc guod dat esse artificiato,
non haboat ab 00 secundunl quod in ar-
23
tificiato est, sed sccundu1ll quod est ah
artifice.
Sexto adducunt, quod lunlen faciens 6. raHo.
colores, non anlittit aliquid per hoc quod
est in corpore to1'111inato : nec aliquid ac-
cipit essentire vel virtutis ad agendu1Tl,
quaJ11Vis oi quod constituitur per iPSUIIl,
llluita accidant per lloc quod ad hoc vel
illud tornlinatur. Ergo sinliliter IUlnen
intelligentiéB, quod de se fOr111aS largitur,-
non amittit id quod de se vei ab efficiente
habot, per 110C quod ost in isto vel in ilIo:
nec aliquid accipit essentire vel virtlltis
ab hoc quod ternlinatur ad hoc vel illud,
quarnvis ei quod constituitur ab isto 111ulta
conveniant secundun1 quod lunlen istud
eonstituens agit in hoc vel ilIo. Sic autenl
virtutel1l constituendi hahel1s, est vere
in natura, et non secundunl quod est in
isto vel in ilIo. Hoc autenl dicitur exi-
stens sinlpliciter et verissime et ex natl~ra
unalll aptitudinenl hahens ad 0111nia qui-
bus dat esse et rationenl. Hoc autem est
genus et species prout sunt universalia.
Genus ergo et specics universalia veris-
Si111e sunt in natura.
Septilllo inducunt, quod id quod sc- 7. ratio.
CUndU111 naturam et virtutenl est ante
renl, ah co quoeI est post ipsum, nec esse
accipit nec unitatem vel nlultiplicationenl
secundunl seipSU111, nisi secundum quod
habet in isto vel ilIo qnod post ipsun1
est. Universale auteln sive fornla qUffi est
rei causa et principiuIll, est ante l'eIll se-
cundunl CaUSal1l et naturre ordinelll.Ergo
ab co in quo est, nec accipit esse, nec
lln.itatem, necnlultiplicationern secundunl
quod ipsum est in se : qualllvis nlultipli-
cotur tantuIll secundu111 esse quod habet
in isto vei ilIo. Si ergo in so accipiatur,
nillil horu11l habet ab eo in quo est. Se-
cundunl soipsum autelTl acceptU111 veris-
si11le est: quia secundu1ll se acceptu111
non 11abot 110C quod non sit nisi in intel-
loctu : quamvis ab intollectu cognoscente
et causante. Secundunl se ergo acceptUl1l
verissime est l'es in natura simplici exis-
tens. Sic autem universale est aptitudi-
non1 habens ad ornnia sua singularia.
 D. AT-AB. 1'IAG'. ORD. PRJED.
lJnivcrsale ergo vcrissi111e est et l'es in
natura est, etia111 absque eo quod ]11 in-
tellectu solo, puro, et nudo sit accep-
tum.
Ecce 11ffiC fortiora sunt, qUffi ini pro
una parte et alia inducunt in SUarUITI as-
sertioncIll opinionum.
Solutio qure-
stionis, U~i-
N f'" .
1 os auten1 quantuln su 'hClt prffiSentJ
,'
versa le trl- . t . ,. , . .:I
pliciter ~o. In entlonl Ista solventes, dlClll1US qUOL
test conslde-.
rari.
l ' l' l l .
unlVerSa e trlp lcem la Jet consl eratlo-cl ' ten1.
nelll, scilicet secundum quod in seipso
est natura silllplex et invariahili.s : et se-
cundun1 quod refertur ad intelligentian1 :
et secundun1 quod est in isto vel in illo.
Primo quiden1 IllOdo silllplex est natura;,
qUffi dat esse et rationelll et nOll1en, et
verissilllun1 est inter 0111nia qUffi sunt,
nihil habens alienre natUI're adlnixtum,
nec conditione aJienéB naturffi variatulTI.
Per hoc aute111 quod est in isto vel in '
ilIo, n1.ulta accidunt ci secundu111 esse:
quorlull prilllu111 e,st, quod est p<;trtiçula-
tum et individuatu111: secundurn, quod
est 111ultiplicabile, vel multiplicatun1 :
tertium autem, quod est incorporatunl,
et hahens in se diversas passiones quihus
est suhjectum, et alia hUjUSl110di infinita,
Universale quia lllateri're infinita accidunt. :Per hoc
in intellectu t ]'. Il
dupl,ieiter au elTI quoe. est In lnte ectu,
cl up'l"lclter
consIdera- . l 'l·
turo COnSlC el'atur, SC] lcet aut seCUndUIl1 re-
lationen1 ad intellectuIl1 intelligentia3 pri-
r11ffi cognoscentis et causuntis iPSUIl1, cu-
jus illa natura sinlplex radius quidarn est.
Aut sccunduIIl relationenl ad intel1ecturn
per abstractioneIl1 cognoscenten1 ipSUIll.
Et prin10 quidenl 1l10do accidit ipsi ra-
diun1 et lUIl1en intclligentire ageIltis esse
et SilTlplex et pUrU111 esse, et iIl11TIatcriale
et in1Il10bile et incorporale ct incorrupti-
bile, et perfectibile intellectus possibilis,
et ejusdelTI possibilis intellectus esse 1110-
tivuln ad actulTI : sieut color 'lnovet ViSU111
ad actU111 seCUndU111 actulll lucidi quod
est in ipso quando seCUndUlTI actU111 co-
lor est. SeCUndUlTI autC111 relationClTl
qua111 habetad intellcctun1 cognoscente111,
non causantelTI, 11abet quod talis inte11ec-
1 ARrSTOTELES, I Physic. Lex, COln. 49.
tus seeUndU111 quod abstrahit ipSU111,agi t
in ipso universalitatc111 (ql{an1 de natura
sua ante habuit) per 110c quod separat
iPSU111 a lllateria et lTIaterialibus indivi-
duitatibus. Et sic intelligitur quod dicit
Aristoteles " quod universale est dum
intelligitur : pal'ticulare vero dun1 senti-
t Ul'. Et illud Avicennffi dictU111 2, quod
intellectus in formis agit universalita-
l~t hoc est quod dixerunt antiqui tri- F<;>rmffi triel
1J11,·es. onta
IJlices esse fol'n1as , ante rem scilicet , qure rem, in re,
, et post relll.
sunt forn1m .secunqun1 se acceptre, prin-
cipia rerUlTI existentes : et in re sive CU111
re ipsa, qure sunt forn1re existentes in
ipsis, dantcs eis nOlTIen et l'ationgm, per
id quod sunt aptm esse in n1ultis et uni-
versales, non taJTIen seeUndU111 quod 'sunt
in illis : secundulll enim quod sunt in il-
lis, particularizalre et individuatre et ad
singularitate111 duetm sunto Sunt etianl
fol'n1ffi post renl, qUffi ,suni forIDre per
abstractionCITI intellectus ab individuan-
tibus separatffi et in quibus intellectus
agit universalitatelll. Et prin1re quidem
substantialia rerun1 principia ;sunt, se-
eundffi auten1 rerU111 substantim, te1'tire
autenl accidentia et qualitates, qUffi notre
l'el'un1 in anilTIa acceptffi vocantur et
dispositiones vel habitus.
I-lis erO'o Sol?ti~
supra prffi1ibatis dicimus , qUffistlOnI!.
b
quod u,niversalia, hoc est, naturre qUffi
universalia voeantur, secundu111 se accep-
ta, sunt et verissin1e sunt ingenerabilia
et incorruptibilia et inva1'iabiliae Sunt
etian1 extra, vel prreter intellectun1 so-
lu111, nuduI).}, et puruIll, sicut incont1'a-
dicibiliter probant secundre inductre 1'atio-
nes: seeundunl auten1 quoddalTI esse, in
rebus sunt, scilicet secunduIn esse indi-
viduatU111 quod actu est in his qure sunt
ulti1110 et in esse perfecto constituta in
natura: propter quod i11a l'es natura a
physicis vocatur. Adhuc auteITI seCUl1-
dUB1 quoddau1 esse sunt in inteUectu: et
hoc duplieitcr, scilicet in intellectu per
eognitionen1 causante et agente, et in
2 AVICENNA, In logica sua, cap. 4.
 I.JIBER DE PRiEDTC~\RILTBlTS, TRACT. II 2B

intellectu cognoscente per abstractionern quod in individuo est, ni1 prohibet esse
ea per universalitatcnl agente et edu- universale, non secundulll quod est in
cente. individuo acccptum : Il0C eninl secun-
\.1 I"'imam Ad id ergo quod prilllo nledio pro pri- dunl se acceptulll, nihil prohibet esse
, UlClllelll
1"" Jll'illla nla parte opinionis inducitur, quod cunl quale quid, et non hoc aliquid.
1-lId" opi-
IllfllllHlI. dicunt Aristoteles et Boetius, quod omne Si quis autem sic objiciat, Quod est Objectio.
quod est, ideo est, quia unUlll nU111CrO in individuo est in eo per lllodum indi-
est : hoc intelligitur de his qUffi ultinlo vidui. Individuun1 autelll est hoc aliquid.
actu in natura perfecta sunt, de illis enilll Ergo illud quod est in individuo, est
verUlll est. Sed universalia hoc l1lodo singulare et hoc aliquid. Non valet ar- Solutio.
non sunt : sunt cnirn ut l'el'unl principia, gUIllentunl. Quod eninl est in individuo,
et non ut l'es ultilllo actu in natura con- non Se111per est in eo per nlodunl esse
stitutm et cOlllpletm . .L\ut sic intelligitur 1, individui, sod aliquando per lllOdul1l
quod unUlll nUlllero sit dictum a nunlero . principii individui. Et non oportet quod
ultinli esse, vel a nUlllero essentiffi. Esse hoc secundunl id quod est, sit iridividuulll
enilll quod est ununl nU111e1'O, habet esse et hoc aliquid: quia potest esse quale
sum essentim : sicut et universale ununl quid. Et ideo in argulTIento paralogis-
nUlllero, est unUlll nU111ero essentim et 111US est figufm dictiol1is : quia interpre-
non duo vel tl'i3o (quanlvis nunlerus ma- tatuI' quale qnid ut hoc aliquid.
tel'iro et accidentis sit) in nlultis et de Ad id auteln quod quarto inducunt, Ad quartam
" d I· unlversal e socun clUl11 ratlOnem.
n1ultis. Et hoc accidit sibi et non con":' l ( lcen .unl qnoe
vcnit ei secundunl se : et sic intclligitur esse quod habet in singulari, non habet
quod dicitur, quod participatione speciei aliud esse qualTI esse singularis: et hoc
plure.s hon1ines sunt unus honlo. proba t Aristoteles 2 contra eos qui dixe-
\ L t\l1('II,II- Similiter dicendlull ad id quod secun- runt forlnas universales distinctulll et
.~ 'lo" l' 1111 ( ) - . •
l

III""" S.,PIl- .lo dlcunt, quod lllud quod separatulll divisunl esse retinere prmter esse singu-
~.~.,." "MMe, l b . .
Mi,.I'.•" " "K~e _la et esse extra ln1 eUeetun1 in natura, laris (sicut ex sigillo receptUl1l) esse se-
"',. " '. ,t1lt~l- "." ' pal'atU111 ab ilIo sicut separatU111 est esse
1"-', ".'11 di nst hoc allquld: qUla separaturn esse h3o-
"~m,lllltlIllS
. m·.liM ,
" •
bere dlcltur duobus modis. 1Jno scilicet sigilli et cerm sigillatm: sed quod id
lnodo quo separatum esse habet id quod quod est in singuhiri, non 11abeat esse
in se habet esse non dependens ad 'ali- natUI're et principii, non seCUndU111 quod
qnid, ad hoc quod esse habeat quod sit est in singulari, sed secundunl se accep-
nxtra ipsunl: et sic non generalitel' ve- tUlll, non probat Al'istoteles : quia hoc
l'unl quod dicunt: quia universale sic se- est VerU111 et necesSariUl11 in 0111ni na-
paratunl, habet esse in natura, et tan1en tura.
non est hoc aliquid. Alio 1110do .separa- Ad id quod quinto objicitur, dicen- Ad quinta m
· d ratlOnem.
I UIn esse dicitur, quod in' se est i;a.divisun1, dunl quo d essentlffi ·l'erUnl secun Ufi
(~t ab aliis per discretionem divisunl et quod essentim sunt, non inci.piunt esse
snparatunl. Et hoc 1110do genel'aliter ve- nisi per accidens et per aliud, scilicet in-
.',nTI est quod dicunt : fJuia sic, non nisi cipientihus esse his in quibus sunto In
singulariter existentia separatulTI habent his enilIl per consequens etia111 illaessc
(~sse. incipiunt. ]~t hoc non accidit eis, nisi se-
A~j .,,;, """ A.d id quod tertio inducunt per dic- cundUln q~lod in illis sunt: secundunl
....11th,. ''',~i,' t ,

III rn Aviccnnm, dicendunl quod on1no seipsa autelTl noc incipiunt nec desinunt
q lIod est in individuo (secUndU111 quod esse seCUndU111 natura111, sed sunt l'adii
(~st in individuo) singulare .est.Sed id IU111inis intelligentiffi universaliter agen-

t Explanatio i11ius dicti : Omne quod est, ideo 2 ARIsrOTELEs, VII Physic. tex, COlTI. Bi et 07.
t','\I, tjuia unUln nunwro est.
 26 D. Al.B . .N(j\G. ORD.
tis, qUffi Deus est: qUffi cunl seipsa sit
agens, non est assignare quod incipiat
vel desinat nisi secundunl qnoeI agit hoc
vel illud in singulari.
Ad sextam Ad id auteln quod sexto inducunt, di-
rationem. .
cendulll quod quanlvis fornla .artis ha-
beat quod exemplar conllllune est, ab
hoc quod a tali exivit artifice : taillen
postquam exivit, adhuc habet id quando
secundunl se ul forllla artis accipitur :
et habet hocin lignis, et lapidibus, qualll-
vis hoc non habeat secundunl quod exi-
stit in lignis et lapidibus. Et silniliter de
forlnis naturalibus existentibus ab intel-
ligentia. Et ideo secundunl se acceptm
sunt COlllmunes et universales etianl qUffi
sunt in singularibus', quamvis non sc-
cundum quod sunt in singularihus ha-
beant id.
Objectio. Si autelll quis inferat dicens: Si non
secundunl quod sunt in singularibus ha-
bent id : ergo habent secundunl quod
Solutio. non sunt in singularibus. ]~st paralogis-
mus 'secundunl fallaciaul divisionis :
quia divisuln infert ex eo quoeI secundulll
cOlnpositionenl dictunl fuerat.
Ad septi- Ad id autenl quod septilllo et ultilllO
mam ratio-·In d
nem. '
uCItur, d''Icen dUlll esse VI_
'd et Ul', quo d
omne quoeI est in efIectu seCUndUIl1 quod
effectus esse habet ultinlulll, secundulll
quod est in cffectu ilIo, singulare est : ct
sic intelligitur quod probatur in libro de
.Causis J • Sed id quod in effectu secundunl
se acceptulll per nl0duln principii et cau-
Sffi formalis ipsius effectus secundulll se
accepti, nihil prohibet de se cOlllinuni-
cabile et commune esse, sicut jalll smpius
dictuln est.
I~a autenl qUffi secundo inducta sunt,
puto de necessitate concludere.
CAPI]T IV.
Utrum universalia sl~nt eorporalia ?
Opinio PIa- Secunda autem qUffistio est, an univer-
tonis. salia sint incorporalia vel corporalia ?
1 ARISTOTELES, In libro Physic.
PRJF~~n.
qUffi ex Platonicis inducta est sicut pri-
ma. Dicebat enilll I>lato lnatllematieas
lineas et superfieienl esse separata qUffi-
danl, ex quibus corpora mathenlatica
conlponuntur: sicut onlne divisibile ex
inclivisibilibus dicebat COlllponi, aeeipiens
h&c ab l~picureis qui ante philosophari
cmperunt. Melissus 'autenl et Parlneni-
des talia dicehant, et quidaln aJii. l~x llla-
thenlatieis autenl nlagnis et parvis om-
nenl lllaterialeln clicebant constare quan-
titatem.
SUffi autelll op'inionis tres potissilnas Ql1od. un!-
versalla smt
inducebant .
rationes. Quarulll fuit prillla,
.
corl?oralia,
ratlOnes
fIuod videbanl, quod substantia talll lna- Platonis.
. quanl f orllla de se, et secun dUlll 1. ratio.
t e l'Hl
quod substantia est, et secunduill seip-
sam accepta, indivisibilis est, sicut ex-
presse dicit Aristoteles. 2 Oportet ergo
aliud divisibilitatis esse principiuln indi-
visibile. Divisibile autenl non est nisi
quantitas : quantitas autelll onlnis sive sit
discreta, sive continua, non procedit ni-
si ab indivisibili. Adhuc olllnis species
quantitatis non procedit nisi ab indivisi-
bili proxilllo: quia unulnquodque genus
et species causatur ab aliquibus suis proxi-
Inis principiis. Corpus eninl quod omni
ll10do divisibile est,non potest cansari (si-
cut ex proxinlo suro cOllstitutionis princi-
pio) ab eo quod onlni 1l10do est indivisibile
sicut puncturn, vel ab eo quod uno modo
tantulll divisibile sicut linea. Sed opor-
tet, quod causetur ah co quod est pluribus
nlodis divisibile, Sicut superficies qUffi
non est :indivisibilis nisi in profundulll,
sed in latulll et longunl divisibilis est.
}1~t ex conlpositione unius superficiei cunl
alia fit divisibilis in profundum: sicut
punctunl onlni 1110do indivisibile,conlpo-
sitione l'uncti cum puncto fit divisibile
in longum, l'ecto motu puncti in conti-
nUUlll. Pnnctum eninl est substantia po-
sitionCIll habens, et ideo nlotu suo in COIl-
tinuln facit linere positffi divisionenl.Et si-
nliliter est de superficie constituta à linea
lllota in latum : qui ll10tus linealll com-
2 ARI8TOTELES" In I Physic. tex, conle 1a.
 l~IRER DE PR-LJEDICA_RIl~IB1TS,
ponit cun1 alia existente una prin10 mota
in latum continui: quod n10tu ejus cons-
tituitur. Et similiter est de corpore quod
motu superficiei n10tffi in profundun1 eon-
stituitur. Et quia non sunt plures situs
continui in quod aliquid indivisibile :1110-
veri possit ad quantitatis constitutionen1,
ideo non sunt plures quantitatis eontinure
species nisi tres, et non nisi tres diversi-
tates. CUIll autem materia sensibilis de
se sit indivisibilis et immobilis, non po-
test esse quanti vel quantitatis principium.
Materia enirn de se nihi! habet quuntitatis.
Gportet autem, quod omne quod est ali-
cujus generis essentiale principium, sit
aliquid illius generis, tum in genere sub-
stanti<=e-, quam in genere accidentium.
-Probatum est autem in Pltysicis 1, quod
principia eorruptibilium sunt incorrup-
tibilia, et principia sensibilium sunt in-
sensibilia. Quia aliter in principiis et
principiorum principiis iretur in infini-
tum. Constat etialll, qllod istre naturre
qure simpli ces et universales dieuntur,
norum sunt principia qure sunt singula-
ria, ut jan1 in antehabita qurestione ha-
hitum est et detern11natum. Et horum
lnaterialium et corporaliun1 non possunt
esse principia, nisi sint eorporalia et prin-
(',ipiis quantitatis dete~minata. Sequitur
(~r'go de necessitate, ut videtur, quod uni-
vnrsalia sunt corporalia, et corpora per
(luantitates corporales din1ensa, et ista
l'utio directe est secundum intentionen1
Platonis, qui talia separata ponebat. ]~t
iùeo per nos est per n111lta explanata, ut
lnelius quid intendit, intelligatur.
l • ,.1,. I. Secunda ratio est, quod principiulll
alicujus gen-eris vel speciei, non potest
esse, vel hoc vel illud ~n nun1cro deter-
lllinatum: quia sic non esset universale
iJlius generis vel speciei acceptum.Prin-
eipia ergo generulll et specieruIll, genera
sunt et species : et cum principiata sint
corpora sensibilia et quanta, sequitur
quod principia illorulll sint genera et
species quantitatum. Hrec enilll sunt prin-
l',ipia sensib~lia per hic- et nunc indivi-
1 Cf. I Physic. tex. com. 40, 4f et 82, specia-
TRACT. TI 21
duata. Substantia enin1 seCUndU111 quod
substantia in principiis ejus, nec a'd hic
nec ad nunc deterlllinatur vel individua-
tUI': et ideo talibus principiis noncau-
saturo Et ideo Plato dixit omnium isto-
rUIll sensibiliulll principia circa mathe-
matica in rationibus generum vel specie-
rum accepta : substantialll aute111 seCU11-
dum quod substantia non esse sicut prin-
cipiatun1, sed per quantitatem esse de-
terlllinatalll ad hic et nunc. Ex hoc autem
ulterius inferebat, quod genera et spe-
cies, qure sunt horum singularium prin-
pia, sunt corporalia.
Tertia ratio Platonis fuit: quia quod 3. ratio.
est in ordine naturre primun1, est causa
et principium -ejusdelll quod secundum
se in eodem naturre ordine posterius est,
- sieut in libro fontis vitre et in libro de
causis est probatum. Quantum autelll se-
cunduIll rationem quantitatis acceptum
constat quod secundum ordinem naturre
est ante hoc quantum sensibile. Ergo
secundum ordinem naturre causa est ip-
sius, et principiun1. Non est auten1 causa
et prineipium nisi quod est simplex et
universale prineipiuIll. Ergo quod est
simplex et universale, quantum est et
corporale.
Istre absque dubitatione rationes sunt
Platonis in hoc quod universalia dixit
esse corporalia quredam in mathemati-
cis rationibus et formis constituta. QuotI
autem quidam dicunt de universalibus
immaterialium, ut angeli, et animre, ni-
hil penitus valet ad propositum. Talia
enim dixit Plato ab reterno consistere,
et radios quosdam lucis primre esse, et
non esse causata a principiis materialibus
per con1positionem, et in ta1ibus dixit esse
particulare non un~versale : sed in talibus
dixit, quod sunt in nobis per hoc quod
luces eorum et essentire sunt in nobis,
sive existentibus per ea, sive cognoscen-
tibus ea. Propter quod A vieenna in sua
metapllysiea, ubi stabilit species qualita-
tis, dicit quod hoc dictum verum est. Cu-
jus signum dicit : quia ea in quibus sunt
liter de materia prilna.
 28 n.AJ~n. JlAri. ORD. PR",/ED.
sive existentibus sive cognoscentibus ea,
non recipiunt ea seCUndU111 hic et nune,
sed ubique et senlpe1', quantuln est dc
ipsis. Anillla eniln non est in corpore se-
cundurn hic et nunc, nec d~n10n sive
intelligentia, sive etian1 angelus, non est
in eo in quo est per operationern vel co-
gnitionelll ut hic et nune, sed seCUndU111
possibilitatenl ejus in quo est, est in eo
secundun1 ubique et sen1per: quia non
habet in eo positionis discretionen1. lIffic
opinio Pla:lonis est.
Quod uni- In contrariun1 hujus suffìeiunt etianl
versalia s i n t . . l
incorpol'alia' t1'cs ratlones, qUffi sunt 1nter nlU tas qUffi
1. ratio. adduci possunt, potiores. QuarU111 prirna
est, quod si universalia (horun1 singula-
riuIll principia) sunt corporalia: aut sunt
principia in quanturl1 incol'pol'alia, aut
sunt principia eOl'unl in quantulIl corpo-
ralia sunt et hic et nunc deterrninata. Si
sunt principia horunl in quantuIll corpo-
ralia sunt: corporale aute111 non eflici-
tur corporale nisi per aliud corporale:
sed principiu111 constituens est etiaJll cor-
porale : ergo et iPSU111 corporale non effi-
citnr corporale nisi per aliud corporale:
et sic proccdcretur in infinitu111. Sequi-
tur ergo, quoeI p1'incipiu111 corporalis sit
incorporale, sicut principiu111 cor1'uptibi-
1is est incorruptibile, et principiuIJl sen~
sibilis est insensibile, et principiunl lT10-
bilis est illlnl0bile, et sic de onlnibus
aliis.
2. ratio.
Secunda ratio est, quod si universalia
sint corporalia, sequitur quod sunt quan-
titatibus et figuris detern1inata. Rationcs
aute111 quantitatun1 non sunt quantm, ct
rationes figuraruln non sunt figuratm. Si
autenl universalia quanta figurata sunt,
sequitur quod suseipiens ea, fIguretur
per ipsa, et quantitate distendatur. Sus-
cipit autelTI ta1ia possibilis intelleetus.
Intellectus ergo possibilis quantus erit et
figurafus, quoeI nerno unquanl opinatus
est, qnia Olllnes ..L\naxagoranl laudahant
dicentenl, quia intellectus est purus et
ilTImixtus, nihil ulli hahen8 eOll1nlune.
Universale ergo corporale esse non po-
test, et in re corporali: cunl prout uni-
versaleest, n10tivun1 est int~ellectus pos-
sihilis.
Tertia ratlo est, quod si universale cor- :~. ratio.
pus vel corporealll est habens quantita-
ten1, oporiet quod sua quantitas corpo-
rea sit et perpetua. l~st auton1 singulare
suunl in quo est quocun1qne n10do cor-
poreun1 et corpus: aut igitur hffiC duo
sunt UnUl11 corpus, aut duo corpora. Si
sunt unUDl et iden1, sequitur quod cor-
ruptibile sit incorruptibilc, et sensibile in-
sensibile, et facicns faet un1, et eonstituens
constitutun1, si sint ununl et idenl : quod
~st ineonveniens et non intelligibile. Si
auteIll sunt duo corpora, sequitur quod
duo corpora sint in eodenl loco. l\lathe-
lllaticis enilTI datur locus sient et physicis,
ut dieit Aristotelos. Probatunl est autem
a nobis in Physicis, quod si duo corpora
sint in eoden1 loco, de necessitate duo
erunt ununl et iden1 corpus. Sequitur
ergo, quod si sunt duo diversa corpora,
quod sunt UnU111 et iden1 corpus: quod
in1possibile est on1nino.
N os aute111 qUffi inducta sunt detern1i- Determina-
nantcs distinO'uiu1uS cluoeI corporale tio qU.Eestio-
c . , .. b ' ms.
n1ultiplieiter clicitur, scilicet quatuor nlO-
dis. Uno quiden1 n1odo dicitur corporale Corporale
q. uantitate
c) corporea
. ( distenSU111
. .. . , ita quod
. etra in:'o.r.I,)O-
le dl('un-
ipsa quantitas 8it aliquid sui. Et sic ha- turn{~~t:or
hentia quantitate111 corpOrea111, corpora-
Ea dicuntur et 1110bilia on1nia et sonsibi-
lia. Secundo n10do corporalia dicuntur
non quidcrn quantitatern ut aliquid sui
habentia, sed 1:a111en seCnndU111 disten-
8ionon1 quantit atis in subj ccto ea susci-
picntc sunt distensa, sicut albedo et n1-
grcdo, et caliditas et frigiditas, et figurà,
et circa aliquid constans forn1a, dicnntur
corporalia: qua111vis quantitas nihil sit
essentim ipsorun1. 'fertio 111odo dicitur
corporale O]]lnC corpori sicut suscipicnti
deternlinatunl, sient scnsus et ilnagina-
tio ct cffiterm virtutes sensibiles. .Et uni-
versalitor o111nis anin1a sensibilis et vege-
tahilis sunt eorporales for111ffi. Quarto
n10do diciturcorporale, non quod aliquid
sit partis vel quantitatis corporalis, sed
quia eorporis quantitatis est prineipilul1.
 I~IBER DE PRiEDICABILIBUS, TRACT. II 29
I~t sic punctulll dicitur esse corporale. Si- cOlllul1ieahilis natura illa. Patet igitur
Jniliter aute111 111ultipliciter dicitur incor- quod corporaliulll universale est in cor-
porale: quia si unum oppositorun1 est porale. Et hoc est vere dictUlll Peripatc-
Jllultiplex, et reliquu111. Nullo auten1 ticorUlll.
istoruill lllodorurn universale est corpo- Ad id antoni quod tcrtio inducunt, di- Ad tertiam
rationem.
l'aIe: quia est siGut natura corporis vei eendun1 quod vcrum est quod ponitur:
corporei, cui per aptitudinen1 dicendi de dumn10do bene intelligatur, quod essen-
rnultis accidit universale esse: et est in- tialiteT per 1110dun1 11laterialis constituti
enrruptibilis, quia (SiCllt optin1eproba- prineipillm est essentiale, non ' in ordine
f

tUll1 est) aliter 1110tivUll1 intellectus pos- naturée prin1ulll: etialllsi daretur quod
sibilis esse non potest, quia penitus in- constituerent et principiarent naturalia
corporeus et incorruptihilis est. l~st enilll corpora" non principiarent ea, nisi se-
sin1plex notio et 11atura ah olTIrri quanti- CUndU111 id quod est quantitas suhjecta,
tate distcnsionis abstracta. et non secundull1 hoc quo quantitas est
in ratione vel specie vel genere. Et ideo
.·t "d'"11m Ad hoc ergo quod prilllo 01jicitur, di-
"ltl lll'''''lI. con dun1 quo d et quantI. essen t'lan1 cons-
l non sunt propria ad ca secundulll ordi-
tituens est duplex, scilicet secundulIl nen1 forn1alerll naturm, vel secundum 01'-
quantitatis eS5e11tia111 et constitutionelll dinelll efficientis caUSffi. Sed ea qUffi sunt
ejus quod est quantunl vel quantitas. Et constituentia ca qUffi corporea sunt in ra-
de tali principio procedit objoctio et est tione, n0111ine, et specie, et genere,
necessaria. Alia est constitutio quanti se- priora sunt secundulll ordinem naturffi;
eundu111 esse specifi.cUl11 et rationem, non et i11m sunt silllplices naturffi, et essen-
secundun1 id quod est quantitas et dans tire eorUIll, et notiones ipsorun1. IIffic au-
110n1en et diftìnitioneIll quantitatis. Et te111 olllnia et incorpora1ia sunt et univer-
Il nc principiun1 constituens specien1 et salia per antedicta. Et hanc suhtilitaten1
genus quantitatis non est quantitas vel invenit Aristoteles, et ideo in orllnibus
quantun1, sed potius quantitatis natura qUffi dixit, 1)latoni prffiponatur in posi-
sin1plex et ratio. ]~t hffiC natura sic sin1- tione principiorunl. I-Iffic est vera secun-
pLicitate sua accepta ost universale. dun1 Peripateticos hujus qUffistionis de-
terlninatio ; .et sic tcnendurIl est, nec est
Ali .. n"I"I~ l\d id auten1 quod secundo inducitur, , curandun1 de sophisticis quibusdalll, qui
"".~., nui'l (leen 'l' dun1 quo.d l10C quoel p011unt Sln1-
'
''lllll,
ante n08 qUffida111 scripserunt.
pliciter esse verUlll principiu111 llUjUS, in
esse et specie seeundun1 naturan1 vel in
genere non est ad hoc vel illud deternli-
natu111: quia si 110C esset veru111, non
esset principiun1 universale, sed hujus Utrzan universah~a sint sejJarata a sensi.-;.
veI illius. Sod hoc prineipiuIll non est bilibus-, an l~n ipsis sensibilibus po-
lnathelllatica quantitas in hi8 qUffi cor- sita?
porea sunt: sed est natura silnplex cons-
li-tuens in genere et specie, et dans no- llestat nunc de difficillinla qUffistione
1110n et rationelll. ~Et in hoe patct, qllod disserere, quani tcrtiaIll tangit llorphy-
quan1vis punctu111 sit essenliale et quasi l'ius, utrulll scilieet univcrsalia sint sepa-
rnateriale principiu111 lincffi, tanlen for- rata a sensibilibus, an in sensibilihus sive
111ffi lineffi non 11ahet 'Oon1en nec rationenl. singularibus posita sint, et ab i11i8 sepa-
Sed aliud est principiun1 secundulll for- ratun1 esse non haboant? Dc hoc auteln Opinio Aris-
. . . . tot.
lnarn, quo linea linoffi n0111en ot rationen1 sen1per f"uLt contentlo lntcr Stoicos et Pe-
hahet. Et 110e principiun1 silllpliciter ac- ripateticos. Aristotoles enin1 ponore vidc-
coptU111 natu"ra est linem, cui accidit esso turunivorsale extra particulare esse non
universale, per hoc'.: quoù pluribus est habere: unde in ])osterioribus dicore vi-
 30 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
detur 1, quod universale non est nisi in
hoc, hoc est,singulari. Dicit etiam contra
Platonem loquens, quod universale esse
unum aliquid extra multa, non necesse
est si den10nstratio erit; esse tamen unum
de multis, verum est dicere. Ac si dicat,
ad hoc quod demonstrativa sit scientia,
non necesse est dicere, quod universale
(de quo est sciencia) sit separatulll extra
singularia: quia sufficit, quod universale
sit unum in multis, et de n1ultis. Adhuc
autem dicit Aristoteles, quod nulla neces-
sitas est opinari, quod universale sit prffi-
ter hoc.
1. ratio. In prima etialll philosophia 2 adhuc in-
ducit rationes multas ad inconveniens du-
centes: quia si esset universale separa-
tum secunduln esse actuale a singulari,
sequeretur quod esset cCBlun1 prreter hoc
cmlun1, et terra prreter hanc terranl, et
homo prreter hunc hOluinelll: et cum
scientice de naturis rerum sequantur l'es,
et de separatis sit alia scientia quam de
luateriam concipientibus, sicut patet in
metaphysicis et physicis: esset alia scien-
tia de crnlo, et alia de hoc cCBlo : et alia
llledicina de h0111ine, et alia de hoc ho-
u1ine : et alia geo111etria de terra, et alia
de hac terra, et sic de aliis.
2. rn~io. Hoc .idem probatur per diffinitionelu
universalis, talll ex Aristotelis verbis 3 ~
quam ex verbis Avicennre et Alfarabii.
Est eninl universale unUlll de multis et
in multis. Si autelll est in 111ultis, non
habet esse separatum ab illis. Et ideo di-
cunt quod universale est, quod est ap-
tum esse in multis, et in hoc differt a
singulari. Res autem secundum naturalU
est in eo in quo est apta nata esse, et non
in eo in qua non est apta nata esse. lTni-
versale ergo est in multis, et non separa-
tum habet esse ab illis: quia non est
aptum natun1 habere separatum esse ab
illis.
3. ratio. Adhuc autem si universale esset actu
secundum perfectU111 esse prreter lllulta,
sequeretur quod esset existens per seip-
1 ARISTOTELES, In I lib.posterior. tex. com. 25.
2 Id. 7 Metaphys. a 'tex. conI. 5 usque ad
sum solum, et indivisu111 in se, et ab aliis
divisum, et sic essethoc aliquid et singu-
lare. Nihil autem quod in se est unUlllet
hoc aliquid, prffidicabile est, de multis,
nisi solo nomine, et non re aliqua qUffi sit
in illis. Et qui sic ponit universale esso,
ignorat universalis rationem: qure no-
u1ine, re, et ratione rei qUffi in multis
est, prredicatur de illis.
Adhuc autem si sic esset. per se exis- 4. ratio.
tens, non posset alii esse causa in natura
et ratione, quia non posset esse forma
ipsius: sed si constitueret id, hoc esset
per modum compositionis elementalis ad-
mixtionis : et tunc prredicari non posset
de ente formali prffidicatione: et tunc
destrueretur omnis utilitas ipsius. Sic
enim nullius rei posset esse principium,
neque ad esse, neque ad scientiam qUffi
de esset per notitialll universalis.
Adhuc Olllnes tales propositiones essent 5. ratio.
falsffi et in1possibiles, in quibus univer-
sale de particulari substantialiter prffidi-
catur : ut cum dicitur, hic homo est
hOlllO, vei hoc lignum est lignulu, et OID-
nes similes istis, qUffi sunt maxima incon-
venientia et absurda. Si autem aliquis
diceret, quod universale particulari uni-
tur, et tamen remanet in se separatum,
hic non evadit inconvenientia inducta:
taliter enim unitum non est unUID, et se-
cundum esse non prffidicatur de eo cui
est unituIU. Et ideo non posset dici, quod
Socrates vei llic hOIUO est hOlllO: quia
sibi esset unitus homo, . et quasi homini
ut sigillo impressus: sicut non potest
dici, quod cera sigillata sit sigilium. Vi-
detur ergo, quod universale separatulu
esse non habeat extra SUUIll singulare.
In contrarium autelll hujus est, quod In opposi-
0111ne quod habet esse, non habens illud turno
1. ratio.
per aliud vei ab alio, potest esse sine ilIo.
Universale autem habet esse, non per
singulare, nec ab ilIo. Ergo potest esse
sine ilIo : ergo secundum esse est separa-
bile a singulari.
H:oc etian1 sic probatur : Esse univer- 2. ratio.
finern.
s A.RI8TOTELES, 7 Metaphys. tex. com. 4-5 et 37.
 salis est esse commune aptum natun1 esse
in pluribus et 111ultis comn1unicabile. Hoc
Huten1 esse non potest habere a singu-
laei: quia singularia sunt discreta et in-
e01l1n1unieabilia. (~on1n1unicahile ergo.
o~se quod est esse universalis, universale
11 on hab et a singulari.
Si forte aliquis c1icat, quod ista ratio
non probat, quod universale non habeat
nssc discrctun1 : scd probat quod a singu-
Iari destructo rcn1anet esse universalis
a•• i\lffllfltio suCUndUll1 alique111 n1oclulu. Hoe videtur
"~\lt\ eontra Aristotelen1 esso, qui ponells, quod
universale esse habeat in singulari, dicit
quod destruetis pri1l1is :inIpossibile est ali-
(['lid aliorun1 reluanare l. Et hoc secun-
dum rationerl1 inductanl destruitur : quia
si universale habet esse separatu1l1 vel
snparabile ab esse singulari, universale
Inanebit cxistente singulari et non exis-
l ente singulari mqua1iter : eo quod suuni
esse ab esse singularis non dependet ali-
(IUO n10do, nisi secllndurIl esse in ipso,
(~t non seeundun1 esse sirnplieiter.
.L\dhue auterIi llniversale selliper est et
uhique: partieulare autelTi sive singulare
nst hie et nune. Si auten1 universale est
lIhique et seluper, est alieubi ubi non est
singulare : et est aliquando quando non
singulare. QUffieun1que· autenl loeo et
lcmpore sunt separat-a; silupliciter et
substantialiter secundum esse et suhjocta
sllnt separata. Cum ergo universale et
particulare loeo et ten1pore differant sive
snparata sint, silupliciter seeunclull1 esse
(d subjecta substantialiter separata esse
yidentur.
i\dhuc non potest ideIn esse intclligi
('C) ITuptibile et incorrup'tibile. II nivcrsale
au t elU incorruptibile est, singulare veI'O
c·oITuptibile. Non idelu el'it ergo esse
universalis et singularis. Si enin1 ielen1
pssct utrisque esse, sequeretur con1radic-
l c )l'ia sin1ul esse vera: qnia si eorruptibilc
(I.st secundu1l1 esse, orit aliquando q\lando
psse non habebit. ProbatulTI enin1 est dc
trelo et rnundo in prin10 2, quod corrup-
l ibile necessario aliquando COITu1l1petur:
i An.ISTOTELES, In préBs.cap. de substantia.
et tune non erit incorruptihile, aut sem-
per erit. Ergo aliquod telupus erit, quan-
do id seCUndUl11 esse et erit et non el'it,
quod est impossibile.
Adhuc autelTl constat, quod universale 5. rat:o.
liabet esse in quo 111ulta uniuntur in
UilUIU nOluenl et rationem: qum nOlllen
et ratio dicunt esse diffiniti. Iloc autenl
esse l1ullo nIodo habet in esse singularis.
F~rgo hahet hoc esse scparatUl11 ab esse
singularis. Cnn1 ergo habet hoc esse: aut
hahet iPSUl11 seeundUIU quod instrumen-
tun1 prilui agentis est, aut hahet hoc se-
eundulu quod est in anima per abstrac-
tionen1 iPSUl11 cognosccnte1l1, aut in re
ipsa extra agenten1 et cognoscenten1 exis-
tens. Si dicatur quod hahet illud in ef-
fìciente, tunc universale non habet esse
nisi ideale: et cun1 prmdicatur dc singu-
lari, non prredieatur nisi sicut idea: hme
autenl prmdicatio non est substantialis,
sed excrnplaris tantull1, et sic destruitur
olTinis prffidieatio substantialis. Si autern
hahet in anima apprehendente, tune ro-
latio universalis ad n1ulta, non est nisi
in anin1a, et non in re, et sic prmdicatur
nOll1ine, et non re. Et sie universalia non
sunt l'es, sed n0l11ina: quod falsu111 janl
esse ostensUIU est. Relinquitur ergo quod
llabent id seeundum quod est l'es in se
existens et ah agente et eognoseente et a
singulari separata. Ergo esse universalis
est separatUl11 ab esse singularis, et e
converso. Ex 0111nibus auten1 his et si-
111i1ibus videtur quod esse universalis se-
paratUl11 sit substantia, loco, et tel11pOre
ab esse singularis.
Ad hmc autem non est difficile respon- Notanda
dere ei qui bene novit positionem Peri- ne pro solu~io-
qUl'X'S&lO-
patetieorul1l. NalU per distinctionem esse nis.
universalis 0111nia hmc facile deterluinan-
tur. Est enin1 esse universalis secundulu
quod universale est seCUndU111 universa-
litatis rationel1l, et est esse ejus quod est
universale. Sil11iliter esse singularis, se-
cundulu quod singulare est et sccundUlu
singularltatis rationen1: et est esse ejus
quod est singulare, prout est substantia
2 Id, Tex. conl. 124-0
 32 D. A.LB. MAG. ORD.PR.iED.
substans eommuni naturffi. Dieimus ergo, indeterl1linatUl1l et deterl1linatulTI. Et hffie
quod esse universalis in eo quod univer- . est solutio triU111 Philosophtn'unl, Avi-
sale, est ratione separatuln, et oppositUlll cennffi, et Alfarabii, et ejusdenl Joannis
est illi quod est esse singularis in eo quod granll1latici apud .1\rabes nonlinati: et
singulare est, quanlvis non ut in eOdel1l est vera quia concordat dictis Aristote-
subjecto. Esse autel1l naturre illius qUffi liso
ul1iversale est, non est separatum ab esse Ad id autenl quod secundo inducunt, Ad secun-
dam ratio-
singularis secundum quod est substantia quod aptUl1l natUl1l esse in pluribus non nem.
substans illi COlllnluni naturffi: sed po- convenit universali secundunl quod est
tius esse universalis est esse particula- in singularihus, concedendulll est quod
ris, et non divisum ab ilIo. Est enilTI, si- hoc est verunl : sed hoc llabet natura illa
cut dixilllUS, universale seCUndUl1l esse in quantUl1l sil1lplex est et indeterl1linata.
in particulari: qualllvis non sit univer- Quanto enil1l aliquid est Silllplicius, tanto
sale secunduIll Iloe quod est in illo, sed l1lagis est COllllTIUnicabile 111ultis. Sed dico
nee. COl1lmUne, nec conllllunicabile, sicut sinlplex non per privationenl differentia-
in prima qUéBstione satis dccIaratuIll est. l'unl, qUffi conven~unt in esse ipsius, sed
Et nisi sic esset, non esset qurestio nec per privationenl eorunl qUffi deterl1linant
scientia de aliquo, sicut in prinlis proba- et contrahunt 'ipSUl1l ad hoc esse vel id
tur objectis. N ec est eurandulll de solu- secundum specienl vel individuunl. Sed
tione quanl quidalll inducunt; scilicet per hoc non sequitur, quod habeat esse
quod universale secundunl se habeat esse, deterlllinatUl1l sÌve singulare : quia quanl-
sed non habeat esse eonlplctU111, n!si in vis tale esse non habeat a singulari, ta-
particulari: universale eninl habct esse lTlen l10n habet nisi in singulari : sicut et
completul1l in hoe, quod ol1lnia habet COlllnlune non habet esse nisi in eo, in
qure exiguntur ad esse universalis: Sl- quo deternlinatur et ad esse distinctuIIl
eut particulare habet esse conlpletUl1l, contrahitur. Nihil enil1l est sil1lplex in
quando habet Olllnia qUéB exiguntur ad natura, nisi quod ad esse distinctunl est
esse partieularis. et deternlinatulll, sicut genusnon est nisi
Ad primam Ad id autem quod pril1l0 contra hoc in spèciebus, et species non est nisi in
rattonenl indiv:duis suis.
pos~ oppo- inducitur, dicendunl quod OInno quod
sltum.
llabet esse non per aliud, potest esse sine Ad id autelll quod objicitur, dieitur
ilIo: nisi ita sit, quod esse SUU111 qual1lvis quod objectio non probat, quod universa-
non sit per aliud, ta111Cn sit in alio cui le habeat esse separatunl,sed.quod 1'e-
iPSUl1l est causa esse. Et hoc est esse in nlancat dcstructis p]uribus particularibus
alio, sicut pars essentialis ipsius esse se- concedendulll est. Sed quod Aristoteles
dicit, quod destructis prilllis inlpossibile
cundunl quod est in alio : et hoc IllOdo
est aliquid aliorulll rel1lanere, intelligi-
universale sivc substantia secunda est in
tur in esse deterl1linato et distincto in
alio: sed per hoc quod est in ilIo, est
rehus naturm. Sed tal1lenpossihile est
particulatunl et deternlinatunl. ]~t ideo
1'ell1anere in esse naturre sinlplicis conl-
esse quideul habet in seipso sed non de-
11111nis et indeterlllinatm. Si autel11
ternlinatUl1l et parliculatulIl.
qua~Titur in quo et ubi lllanet secundunl
Si autenl qumratur, utrunl idenl esse id esse, hoc in proxilllo sequenti capitulo
sit quod universale habet per se accep- declarabitur.
tunl, et quod habet deternlinatunl et par- Ad id autelTI quod dicitur A.ristotelern Ad tertiam
ticulatulll ? Dicendunl quod nec idelll dieerc, quod universale est ubique et ration~m.
oInnino, nec diversurn olllnino: sed idelll seBipcr, singulare autenl hic et nune : di-
vel unum dupliciter. In substantia eninl CendU111 quod VorUITI est quod dicit Aris;..
idenl est: duplex autenl ul idenl et unUIll toteles, quod universale in esse univers'(l-
 salis aceeptulil, non diseernit 10CU111 sive
loei difIerentias vel te111pns: quia indc-
teI'lTIinatU111 est, et eOIl1ll1une ad OIIlnenl
10CU111 et tempus: sed secunduIl1 idc111
SUUlTI esse substantiale ef1ìcitur hic et
nune quando deterlninatur in partieulari
ad hoc et id.
Si quis autoIli dicat, quod seCUndU111
hoc iden1 sit in pluribus tCInpore et loco
el substantia differentibus: dicendurn
~Iuod hoc non est inconveniens dc co quoLI
nst natura sirnplex et cOlnIl1unicabile:
quia potius hoc est necessariuIll, quia
sinlplieitaten1 ejus consequitur conlIlluni-
t'a.hilitas. Sed in esse deterlTIinato et dis-
I ineto non est in pluribus substantia,
loco, et ten1pore divisis. l~t ideo ejusdcrn
l'(tlionis est 1101110 in olllni teIl1pore, et in
ornni loco, et in onlnibus individuis.
.i\d id autelll qund dicitur, quod uni-
tl~ 'UIII
tt"'I, '''11 Il.
vursale est incorruptibilc, singularc au-
IIHIl COl'l'uptibile : dice~lduln quod hoc
VUl'urn est: quia aliter scientia non essei
dt~ ipso : sed ex hoc non sequitur, quod
psse u niversalis separatull1 sit ah esse sin-
g'ularis : unuIl1quodque enirn dicitur in-
(',cHTuptibile vel corruptibile per rationenl
IHincipiorun1 constituentiun1 esse, ipsius.
El ideo CUlTI esse universalis seCUndU111 id
quod vere est univ8I'sale, hoc est, secun-
dlIl11 id quod est natura sirnplcx et indis-
I i ncta, non dependeat seeundurn esse nisi
CI p lincip iis sirIlplicibus, sequetur quan-
cinque, quod incorruptibile sit: probatur
~~llin1 in ultima parte libri de Causis
CI lLod sin1plex est ineorruptibile. Sed hoc
ideU1 ut deterlninaturn et distinctull1 in
si ngulari secundnu1 ess'eparticul[\ris,
qtlod dat esse ei deternlinatunl, propter
c'c )l'l'uptihiliuJTl priucJipioruln adjunctio-
1l~~Ln nihil pI'ohibet esse corruptibile. l~t
id(~n1 est corruptibile et incorruptibilc
C'C nnparHtione pl'incipiorurll diversOrUHl.
El. hoc non ilnpl'obat J\l'istoteles in libro
d(~ erBlo et rnundo.
.\d. hoc auteIll quod tlieunt negaTi non
pc)sse, quod universale habeat esse eOlll-
1I1une in quo lTIulta nniuntur et conve-
lliunt in substantia et ratione: dicin1u's
quod hoc verun1 est: et hoc esse est sibi
proprilun, et non httbet a singulari: secI
noc hoc potest negari quin illud idenl
COrnll1Une esse sit detern1inabile et desi-
gnabile in singulis : qnia aliter non esset
corIllllunicahilc in singulis: et per illan1
distinctionern esse id non fìt divel'SUn1
secundurll suhstantian1, sed tantum effi-
ciinr habens Illodun1 essendi diverS~lTI, /
lluod non facit sinlplieiter esse diversun1,
sed unun1 esse duplex ex co quod diver-
sunl rnodUlTl esse accipit, sicut sffipius
dictUITl est.
Si quis auteiTI dicat, quod ut dicit Aris- Objectio.
toteles, n10tis nobis n10ventur ca qUffi in
nobis sunt: et per hoc intel1igitur de n10-
tu corruptionis: et sic cOl'ruptis prin1i.s
ilupossibile est universale renlanere : di- Solutio.
CendU111 quod hoc 01l1nino est verurn
quod dici.t j\ri.stoteles, et ita intelligitur,
sieut dictUlll ~st.Et VCrUIll est quod uni-
versale cOITunlpitur in eis qua~ eOlTllII1-
puntur, sed COrl'Ull1pitur secunduill quoti
est in eis. l~st eninl in cis secundun1 prin-
cipia detern1inata ct distra11entia ipsuln
ad esse .particularis. Et sie est hoc IllOdo
eOl'r'uptibile, quo in lihro (le Caus'is diei-
tur, quod incorruptibile e.st, quod est
delatuI.n super id quod est eorruptibile,
ct est corruptibilc per aliud et per acci-
denso Sed nihil prohibet quin n1aneat
secundUITl substantian1 et esse natur[e
sirnplicis et indistinctffi et non particu-
latm.
CJ\PlJl" ·VI
Qualiter universale est in anùna~ et qua-
liler in seij)so~ et qualilerin singulari J
et in quo sii verùts securulunt esse SUie
ltatur;e .
l~st autern diftìeiJis tlLlffistio valde, qua-
liter universale est illanirna, et qualiter
in seipso, et qualiter in singulari, et in
quo vel'ius sit seeund.lul1 esse natul'[C sua'.
Quod enirn in anilTlè1 sit, ex dictis Peripa-
teticOrU111 supponitur olTIniu111 dicentiun1,
quod unive,rsale est dUlll intelligitur, par-
3
 31 D. ~\ l~ 11. l'l-i\ G-. () ]11). I)J{il~ I).
ticulare auteln dUlll sentitur 1. l\dhuc au- dunl se sit in anilua, vel per solanl sinli-
ter11 Averroos 2, et l\vieenna dicunt, quod litlldineu1 SURIl1 ? sieut Ari-stot. dicere vi-
intellectus in fornlis agit universalitatenl. .detur '\ dieens, quo.d l'es n~n sunt in anÌ-
Adhuc auteIll universale in intelleetu, ut 111 a , sod sinlilitudiues rerun1. Quod en~ln
dicit l\ristoteles, principiunl est artis et nohilius ct verius sit in anirna quanl ali-
scientice: nec posset esse principiunl a1'- bi, videtur per i11an1 J\ristotelis eonside-
tis et scienti[e, nisi esset in intellectu l'ationenl in sexto TOl]icorun~. \ ubi dicit,
practico et speculativo. Ars eninl est fac-- qnod prius et verius ct evidentius est ens
tivunl principiun1 entiulll in ratione, et uhi est in quiete, quaJIi uhi est in 1110tU :
ideo est in intel1cctu praeLieo. Seicntia et non aecipit quiet~n1 secundulll quod
autenl est habitus conclusionulI1 ex prin- opponitur 1110tui privative vel contrarie:
cipiis speculationis probatus, et ideo est sed aceipit quieten1 pro inIu10bilitate qua-
in intel1ectu speculativo: et sic oportet CUI11quC per .qual11 illlpossibile e~t l'enl
qnoeI universale sit in intellectu. Est ite- subjiei l1iotui vei lnutationi. Sie autelTl
l'Uni universale secnndurll esse natUI'[B non est universale in singulari, sed sic
sinlplicis, cui accidit universale i3sse se- est in anirna : verlus ergo est secunduIl1
cundurl1 suan1 conl111unicabilitatenl: hoc quod est in anin1H, quanl sit in singulari.
cninl non habet ah hoc quod est in aninia Sed hoc videtur irrationale valde, quia sin-
pi'incipiulll artis et scientia~. Est etian1 gulari dat esse nornen et 1'ationOI11, et hoe
,r
universale in singulari eor11rllunicatU111 et non dat aniulLe.. erius auteln est l'es in
distincturl1 ab individuantihus et 111ate- eo cui dat esse et rationcul,quau1 in co cui
l'H1.
uihil taliuu1 donato rranlen in fìne otiar11
PosterioruJ1~ ii videtur J\ristoteles dieerc,
1. qurestio. Qureratur ergo, secundunl quenl n10-
quod universale quiescit in aninla, ubi
dun1 divisunl est in istis, cuni ipsun1 de
dicit ex ornni quiesccnte universali in
se sit unun1, et ide1l1 est indivisun1 et in-
aniIna uno prffitcr 111ulta:_ quod cuni in
divisibile seeundun1 essentianl.Adhuc co-
onlnihus unun1 sit idcl1l et artis prinei-
lor non esset in eorpore ternlinato et in
perspicuo et in oculo vidento, nisi esset piU111, est et seienti~B. Videtur ergo quod
11l1Urn et idenl agens ipsurn in on1.niblls
nohilius et vcrius sit in anilna quarn ex-
illis, quod est de forulali essentia eoloris : tra aninlaln.
et hoc est lux sive lunlcn, in cujus actu l\d hoc autelll si cluis bene novit l)osi- A cl pnmam
.

color 1110vet ViSUl1l: quod idem est in tionenl PcrilJatetieorul11 , non h ,tbet
.( dif-
. qurestio-
nern.

superficie ter111inati eorporis diffuSUlll. Et fieile deterlninare ct l'espondere. l)ieen-

quod vere est unUIIl et idelll secundurl1 clUllI igitur prir11o, qnod universale unun1
actunl pel'spicui seCUndU111 aetuH1 illurni- nurnero et essentia est in anir11a et in
nati: et ita videtur esse etiall1 in fol'llia seipso et in siugulari, nec differt nisi se-
universalis. Oportet eninl esse unUIl1 cundu111 esse deterlliinans ipsurn ad hoc
quotI agat ipsu111 in se et in anin1a et in vel illud: secundurn cnin1. sinlplicitatc1l1
siugulari : quia aliter non posset intclligi acceptuIIl in se seeUndU111 seipsuln est:
qualitel' (~sset in istis tribus sinlul ct sc- ut prineipiurll autelIi artis et seientim est
lnel indivisul1l socundurIl essentialli, in ani111a, et ut COITl111UnicatuIIl ad esse
qUUll1Vis secunduln esse aliquid sit divi- naturce particularis est distinctunl in par-
sunl. tieulari.
2. qurestio. QU;:Britur etian1, in quo illorul1l vorius Et si qUffiratur quid ununl sit, quod
et nohilius sit et evidentius seeundurn faciat i psunl esse in tribus his: dicen-
3. . esse?
qurestlO. " • Et iterulli (Iu'Britur utrunl seeun-
L . , dllII1 , quod inducta sirnilitudo do luce et

1 Cf. I Physic. tex. COln. 49. 4· Id. In 6 Topic. cap. 4 in fiIlf:ì.

2 ...~VERROES,
I de aninla, conl. 8. 5 Id. In secunclo, tex. conl. 27.
a ARISTOTELES, In 3 de aninla, tex. conl. 38.
 Ll13ER DE PI1.lEl)I(~A_BILIl3ITS, TllACrr. II
e()lore bona est. Et dicendurn quod id riale et naturale, in se auten1 in esse sin1-
llnum quod in tribus iPSUlll facit esse, est plici.
vi.s intelligentitB prin1ffi, qUffi causa uni- l~t quoddieitl\l'istoteles fInoeI ycrius esse Ad seCUl1-
dHl11 qure-
versi esse est in on1nibus: cujus etian1 est in qno est sieut in quiete, I)icendunl stionem.
ipsa sirnplex natura (quffi est hoc quod est quod verius esse dieitur duplieiter :
(l,st universale vel illud) contingens l'adius est enirIl verius secundunl acturn naturffi
(~st. Et quia contactus talis rnultiplex est proprilun, et verius seeundulll consti-
s(~cundu111 diversas naturas ad quas per- tuentiurl1 proprietaten1. ~Et verius quidelll
I ingit, ideo universalia rnulta sunt, re- seeunchirn substantialen1 natUI'tB ipsius
d.ucibilia tan1cn aliquo 1l10do ad unUIIl, actuln est in siugulari, cui dat esse suh-
(I.uod caUSffi prin1ffi prilT1un1 causatun1 stantialc et non1en et rationerll : qui est
pst. Hoc autern unUln intelligentiffi lun1en pl'oprius ct substantialis naturLB COlnn1U-
(~st extcnsun1 per on1nen1 naturaln et nis actus. SocunduIll auteni veritatenl
aninlan1, sicut lux solis extendit se per constitucntiun1 illalll naturanl verius est
oHiIleln naturarn et ani111an1 in eo quod et in anin1a et in se, quani in siugulari.:
(~st irnago ipsius propinqua. Et anin1a in- quia i1>i purius est et irnperrnixtius natu-
lollectualis facit et operatur et invenit l'te aliena~: sicut ver:i.us dieitur aurunl
furnlas suas sub specie et fornla luminis, qnod alienée naturm est in1perITlixtius. Et
sicut lux s01is et coloren1 facit in perspi- s ic inte1Jigitur' dec1ucta i\ristot elis eonsi-
cno sive pervio, queni quideu1· accipit dcratio in sexto 1 o]Jicoruln. Quod auteni
1

\'isus per id quod perspicuo cOlnponitur in fine secundi jJosteriorU77t deductu111

(~.ius organun1 : accipit tan1en in virtute est, contra rnenteuI 1\ri8totolis adduetuIll
\' i tre et sensus per hoc quod oculus per- est, quanivis faciat pro ista qurestionu
spicuurn anin1atun1 sensitivu1I1 ct deterrni- conflrrnanda. lntenc1it eniul ihi ;\1'istoto-
llatulTi corpus est: et aceipit clarurnvel Ics universale esse de rnnltis acceptio-
t nnebrosunl per hoc quod superficies nonl ÌJcr cxpcrirnentun1 et 11lelnorianl·:
('Iara est vel tenebrosa. Ita etian1 lux quod quiescere in aiIinlLt dicitur, quando
inlol1igentiffi prin1ffi, qUffi fons et causa sibi aequiescit aniIna non inveniens in-
nst on1niuIll forlllaIT~nl, facit ct invehit stantianl universalis aeeeptionis.
1'()['111aS quas in se quideni acceptas habet QuotI autenl qUlPl'itur, qualiter sit in Ad tertimTI
silllplices et indistinctas, et ideo univeI'- anirna et in se et in singulari: elieo CUlTi qurestio·
nem .
sales et in sin1plici lurnine constitutas : ..:\ristotele et :Peripatotieis, quod est in
(!lUe (quia universale est ubique et S8111- on1nibus his por suan1 prmsentialll 1'00,-
per) secundun1 quod sic sunt, ubique et lern, et l'oaliter aceeptunl: quaul prffis-
snni.per sunt, incorruptibiles sunt et in1n10- entianl facit intelligontim lunlen, sieut
biles et innu111erabiles. Seeundun1 autenl dielunl est. Quod autcrIl dicit )\1'isto-
quod ad hoc vel illud sunt tern1inatffi, sic toles, quod l'es non sunt in anirna, sed
aecipiunt diversurl1 lliodurll in ,esse. ]~t sirnilitudines rerunl: dieendurn quod
i n aninla (quffi yita~ intel1eetllalis prinei- l'es dieuntur singularia qUte sola sunt ens
piUll1 est) aecipiuntur, ut principia ope- l'atlllH in natura. Sirnilitudines anteni
l'is vel spcculationis : eUIll talis aniIna et sunt universalia" qUffi" ut dieit JJoetius-,
ilnago instrun1entun1 sit lurllinis inte11i- non nisi SiIl1ilitudo essentialis sunt suo-
gentice, in 111ateria sensibili (quffi non nisi· l'Un1 suppositoruIl1 et singulal'iurll : quod
suhjectun1 operantis intelligentiffi est) in- patet ex hoc, quod id quod est in anirTHl
vehit eas, ut sunt principiun1 esse hl~US intelligente" non fit in ca Ilisi per abstrac-
vel illius singularis. l~t ideo una et eadern tioneni : abstractio anton1 non fit nisi ab
est essentia in se et in anin1a et in singu- individuantibus" quibus et lnaterialibus
lari : sed in anilna secundunl esse spiri- separatis ren1anet id quod ubique et selli.;.
t uaIe, in siugulari secundunl esse .l11ate- per est, quod per IUl11en intelligentire
 3G D. AIJl. ?tL\G. Oli]). T)R'iEI).
prius efficitur, et quod per naturanl intel- videtur quod universale sit e0l11positul11
lectualenl quan~ in suhstantia sua parti- et hoc aliquid .. ·Hoc autel11 falsun1 est,
eipat-, stralllentunl est intelligentiffi-, in cnnl universale sit fo rl11a , et quale quid,
quo sternit fornlas veras suo lunline-, et non hoc aliquid..
qUffi secunduIll vitffi operationelIl perfici- lIoe autern adhue videtur ex eo, quod 2. ratio.
tur conternplando et operando. id quod ab intelligentia in esse produci-
lImc videtur vera hujus qUffistionis de- tur, per exel11plar et ideal11, est in ipsa:
tern1inatio, secundunl hoc quod traditur non autem per ideanl et exelllplar est in
in scientia de intelligentiis, dc' quibus intelligentia, nisi quod est hoc aliquid et
.L\ristoteles loquitur in secundo }Jrirnct! e0l11positunl: aliter eninl oporteret, quod
}Jhilosophim. Scito talnen, quod aliter plures essent idem ejusdenl, qUffidalll qui-
l11ulti dicunt Latinorunl, contra quos ego . denl secundulll fornlalll, qumdanl secun-
non contendo: quia non contel1tioni stu- dunl lllaterialll, et· qUffidanl seeundum
deo, sed ad explanandas opiniones l)eri- genus, aut secundunl speqiem, et qUffi-
pateticorum. Quocl autem dicitur, quod cla111 secundulll difIerentias: quod val-
universale est dUIll intelligitur, et parti- de est absurdul11.
cularesive singulare dunl sentitur : non Adhuc autenl oportet quod 0111nia p~o- 3. ratio.
ideo dictUIll est, 'quod ab intellectu in- ducantur ah agente intelligentia in quan-
telligentis accipiat universale esse, vel a tum sunt in natura perfeeta, et hoc ali-
sensu accipiat esse particulare : hoc enim quid cxistentia. Si ergo ab agente intol-
fuit errar Pythagorre, queIn inlpugnat ligentia (quffi causa prinla est, sive ali-
Aristoteles, sed ideo dictUl11 est, quia non quid aliud secundaru111 causaruln) uni-
aecipitur in intellectu l1isi in intelligen- versale producitur, videtur quod univer-
tiffi IUl11ine, et sic est. universale: l1ec ac- sale sit hoc aliquid et eonlpositunl ex
cipitur a sel1SU nisi sensibili accidente Illateria et fOl'l11a.
distinctUl11, et sic est singulare. Et hffiC A--:lhuc autcnl videtur hoc ex hoc 4. ratio.
est solutio qUffistionis inductre. quod ars il11itatur natural11 in quantunl
potest 2. Quod autem ab artifìce produci-
Cl\PU1' VII. tur et est in artifìee per 1110dul11 exem-
plaris, non est fol'Blu sinlplex, sed conl-
Qualiter universale Jyro(lucatur Hl esse. posituln, ut dOlllUS vel tripoda. Sic ergo
videtur etiam Jieri in productione intel-
lVlultos etiéùn l110vet, qualiter univer- ligentiffi in natura: supponinlus eninl,
sale producitur philosophice, et non de quoeI tOtUlll opus natura~ est ~pus intel-
productione i11a qua cuncta in natura ligentiffi agentis, cujus virtns etiam infor-
procreatione producit Deus: secundunl nlat sen1en generationis, ex quo l'es na-
physical11 enim nihil creatur, nisi quod turffi produeuntur.
produciturnullo quodal11 alio producto: et Adhuc autenl in ollini natura produc- 5. ratio.
sic solum ens producitur per creationeII1, tunl senlper est l'es naturffi. ltes autenl
alia autenl per inforlllationeIll producul1- nafurffi non est nisi hypostasis eonlnluni
tur, sieut in scientia libri caUSarUl11 est natnrffi supposita et suhstans per seip-
QUéestio. deternlinatulll l. IIoc ergo lllOdo qUffira- salll. rraliter autenl substans naturffi e0l11-
tur, qualiter universale in esse produci- llluni, individuUIll et singulare est. Si
tuI'? cunl enin1 producturn producentis ergo universale sic producitur, sequitur
Quocl-un}- intelligentiffi et agentis fit teI'lllil1us, et quod universale sit singulare: quod est
versale In .
esse non producere et agere per IntellectUl11, ter-
. .
lnconvenlens.
producatur • . . .. .
1. raro. 1lllnuS autem actlonlS Slt COlllposltunl et j\ (1 oInnia auteni hmc et his siIllilia non Sotutio qUll~.
hoe aliquid : cnnl universale producatul', est difficile respondere. lJ niversale eninl stionis.

1 In I Physic. 2 2 Physic. tex. C0111. 22.

~ecundurn quod in esse producitur per
intelligentiarll agentenl, sive generatio-
norll, qUffi est agentis intelligentiffi in-
SlrUl11el1tUl11,l10n nisi il1 hypostasi produ-
citur, qUffi est hoc aliquid in illa natura
eorllmuni vel illa. Et ideo cun1 non pro-
ducatur ut existens per se solul11, non
oportet qnod prodllctUl11 sit I10c aliquid.
Iloc autem modo 0l11neS procedunt 011-
j ectiones : et ideo patet quod nihil va-
lunt. Quod autel11 in alio producitur,
111 in phycisis doeet Aristoteles, duplici-
t.nr producitur: aut ex consequenti, aut
l)(~I' accidens. Ex consequcnti autcm quia
hie generans est hon1o, ideo sequitur
fluod homo generat hon1inen1, et quod
hie generans est h01110 et anirllal et sub-
stantia,et S'LC de aliis: et sic in on1ni prredi-
('ntione substantiali: ita quod Aristoteles
dieit, quod don1us est ex don10, et sanitas
('X sanitate, et sic de aliis: quia productuIl1
S(~lnper est ad forrllan1 producentis, eo
ciliod ffiquivocun1 ad univocum necessa-
l'i IlJn est reduci. IleI' accidens auten1 pro-
dlleitur, quod accidit producto ex ipsa
pl'()(luctione. Si enin1 producitur per ge-
Ilc'l'ationem, ad similitudinen1 formm et
spnciei generantis producitur : et ideo per
iI('(',idens productu8 est fìlius, et producens
('sI. pater, et sic de aliis. Producitur 'au-
I (' I n universale ex consequenti in esse na-
I III'a~ : propter quod dicit Auctor sex prin-
C'ipiorum, quod natura occll1te operatur'
iII iIlis : et ideo etiam in physicaAristo-
I •.fis 1 secundffi substantim vocantur. Si
li Il tnJTI universale secundum seipsum con-
sidnrctur-, iPSUIll est ilnago lUl11inis in re
lléltuI'ffi. In1ago, dico, lun1inis agentis in-
1f'lligentiffi: quod lumen terlllinatum est
ad hoc aliquid et incorporatum illi: et
Il ne modo universale naturffi producitur
i Il (~sse ab agente intelligentia, qUffi ope-
l'alur per suurn intellectuale IU111en in
nlllni natura, et est causa rei naturalis in
tllllllibus: quoeI quideIl1 IU111en in se ac-
.'''ptum inest universali, et ratione uni-
\'('l'sale est: acceptum autem ut deterl11i-
t rrex. 1.
natum ad hoc aliquid-, et incorporatunl
iIli, est esse et substantia particularis
dans esse substantiale et rationem singu-
lari.
CJ\PU1' VIII.
.iin unù)ersale sit lorma-, vellnateria-, vel
cOl1~posituYn : et si j'orrna-, CuJ'usrnodi
jornza sit?
]~st autenl adhuc duhiurll apud quos-
clan1, an universale sit forB1a, an corllpo-
situn1, an lllateria : et si est forn1a, utrulll
sit fòrrl1a totius, vel partis? Quod enim Quod uni-
. l . . l versale non
Ul1lVerSa e non Slt n1aterla, patet ex 10C sit materia,
... cl sed forma.
quo d materIa el, III quo est-, nec at esse,
necnomen-, nec rationen1 : qUffi 0l11nia dat
universale substantiale ei cujus est uni-
versale : igitur non est 111ateria. Adhuc
auteIll n1ateria non est iIl1ago agentis in
eo quod producitur.Universale auteul est
iIl1ago agentis intelligentiffi in eo quod
producitur, ut jarll probatum est. Adhuc
autcn10111ne quod prffidicatlir de eo in quo
est, forn1a est. Universale prffidicatur de
eo in quo est. Ergo universale forn1a est.
Adhuc aute111 nihil est comrllunicabile
111ultis unun1 existens in eis seCUndU111
cssentiam nisi forma: n1ateria enin1 non
est con1n1unicabilis 111ultis-, nisi per divi-
sionen1, ita quod non tota est in singulis.
Universale autelll tOtUl11 est in singulis.
)1~rgo universale non est Inateria, sed
fOrl11a.
Sed quia innegabiliter vcrUlll est, ideo
qUffiritur CUjUSlllOdi forrna sit? .Est eni111
forIlla totius-, ut hurnanitas est forB1a ho-
.111inis : aut forIl1a partis-, sicut anima est
forina corporis hurllani. Forula auterll
partis sive n1ateriffi non prffidicatur de re
cujus est forIl1a, sed universale bene prffi-
dicatur .. Universale ergo non est forIl1a
partis vel Il1ateriffi secundun1 qnod mate-
ria perfìcitur per fOrIl1a111. Eodem modo
probari videtur, quod nec forma totius
 38 D.AI-1R. l\;fA(~.
est: quia etianl hUIllaJlitas de hOlnine non
prffidicatur, et est de ratione ejus de quo
pr[Bdicatur.
Qllocl un:- HffiC autenl et sinlilia solvcre non est dif-
versale sit ~ .. . . "
forma, .et flClle. llleenduBl en1111 est, quod unlver-
quod Sl~ " • •
forma tuuus sale est forBla, et quod est forula totrus.
Sed forIlla totius duplieiter designatur in
nomine: designatur eninl ut forula tan-
tUll1, sicut hU111Rllitas est forula designata
ut fornla tantunl, qUffi est essentia fOrl11a-
1i8 : ct ideo non prffidicatur de eo cujus
est fornla" quia h01no non est essentia
sua forrnalis, noc aliquid aliorUl11 qUffi
fOrl11"as habent. ])esignatur etian1 ut fornla
totius totU111 esse dicens cujus est fOrl11a :
et tunc designatur per esse quod dat ei in
quo est et nOIllen, sicut hOluo "dicit esse
forrnale quod for111a totius dat huic con1-
posito quod est hic h01110. Et hoc docet
Aristoteles 1 diccns: cun1 dico CCClUIll,
dico forn1aln : CUIU dico hoc cmlu111, dico
fOrl11aln in 111ateria. Et forina est univer-
sale pr[Bdicabile n0111ine et ratione de eo
cujus est universale sccundu111 suhstall-
tian1 : eujus probatio est, quia nisi uni-
versale tale esset forula, diffìnitio data se-
CUndU111 nOll1en universalis non dicoret
tOtUlll esse rei., nec totanl quidditatolll
ipsius secund.unl illud nonlen secundunl
quod diffinitur, sive n0111en generis sive
speciei. Relinquitur ergo, quod universale
sit fornla totius ut totunl esse dicens de-
signata: proptor hoc etialU prffidicatur de
co de quo prredicatur, ita quod et statinl
posito suhj ecto per intollectunl concipitur
Semper hve - in illo sive suh]" ectUl11 5it in actu, sive
rum est 0- •
mi;nem e~se non: OTlll1i te1111) oro eninl VerU111 est quod
ammal, Slve '
h<?mo
Slve nonsit, hon10 est anin1al- sivc'honlo
"sit , .sivo non
sito sit: et quod anilual est corpus ani111atU111,
et quod corpus aninlatU111 sit suhstantia :
sed ex hoc non sequitur, ergo corpus ani-
lnatU111 est ens secundunl actun1. Et ideo
dicit Avicenna 2, quod osse et existentia
accidit ci quod est: VerUl11 enin1 est ho-
luinel11 esse aninlal, sive aliquod aninlal
sit, sive non sit: et accidit ei osse, vel
1 ARISTOTELES, In libro de cillIo et mundo, in
1. tex. eonl. 92.
onD. PRiEI).
non esso. 11<Bc igitur' sunt., qUffi digré-
diendo a proposito, et altioris scionti[B as-
sU111endo negotiU111, de univcrsalibus prop-
ter doctri'nm perfectionenl esse dice:nda
videhantur.
Redcuntes igitur ad propositunl dica-
nlUS, quod eurn ad sciential11 prffidicamen-
torunl _Aristotelis utile et necossariunl sit
nosse quid genus-, quid species, quid dif-
fel'enlia, quidpl'opriul11, et quid accidcns
sito Prmtorea utile ad demonstrationem
et diffinitionel11et divisionunl scientianl,
tentabo tradoro istarurn rel'unl (quffi uni-
versalia dicuntur) speculationem sive
scientiaul speculatival11 c0l11pendiosalu,
brevem quiderrl, sed tanlen sufficienten1
et facilenl, qure conlpetat introducendis,
per assignationes et similitudines tradens
sciential11, tentans aggredi qUffi ab anti-
quis dicta sunt" u.1 qualia dicta sunt acci-
piantur. Iloc auten1 facianl ab altioribus
quidenl qUéBstionibus abstinens : qUffi licet
tactm sint propter doctrinre perfectionenl.,
taluen ex principiis propositre intentionis
deterl1Tinari non possunt. Silupliciores ve-
ro de his universalihus qUffistiones luedio-
criter inter subtilcnl et l'udelu tractatum
conjectans, ex probabilibus sive siluili-
bus tractal'e, conjecturare est· multa
enin1 talia oportet adducere, ut fides fia t
do eo do quo tractatur.
Ne autoro lateant ea qUffi ex istius scien--
tiffi pl'incipiis tractari non possunt de uni -
versalihus, nl0x,id est,prilua facie oceur--
l'it qu<rTendunl de generibus, et specie-
hus, utrunl scilicet suhsistant,vel in solis,
nudis pul'isque intellectihus posita sint :
si etianl 8int subsistentia extra intellec-
tUIll posita, utrunl sint corporalia, sive
incorporalia : et sive hoc vel ilIo n1odo
sint., utrulU sint separata secundum esse
a sonsibilibus sivo singularibus, an in ip-
sis sonsibilibus posita sint. Et alia qUffi-
danl circa tales difficultates circumstanti a
in hoc lihro dicere recusabo. flujusmodi
oninl ncgotiun1 altissin1um est, quia altis-
~ AVICENNA, In primo libro logicre sum.
 LIllEIl ])J~ PRjl~I)JCi\BILIBlTS,
sirnre scicntire prOpriU111, et ideo nlajoris
et suhtilioris egens est inquisitionis : altio-
l'is quiden1 quoad suhjccti nohilitaten1,
rnaj o1'is autern inquisitionis quoad de-
rIlonstrationU111 suhtilitaten1. In his enin1
duobus sciellti[B differunt, ut .l\_ristoteles
d.icit in principio lihri de .!inin~a l. llllld
vero quod dc his dicendurn videtur pro-
babiliter qucrnadnlOdu111 de his tractavc-
runt antiqui Philosophi, et horuln nla-
xin1e l~eripatetici (quos hic sequi suscepi-
111US) nune tantaho den10nstrare 111odo
introductionis.
c.\-ptrr IX.
Quolnodo uJtù,ersale ln'a~(l/~catur de qUÙt-
que unirersalibus~ ct (le su//ieientl~a ae
oT'c!ine quinque ztJu~vel'saliltrn?
Quia autenl interineon1plexa prinlo de
Il niversalibus occurit tractandUln : viden-
dlUl1 prius est qualiter universale dicitur
de quinque qUffi sunt inducta. lJniver~ale
nnilTl sinlplex natura est, sU('l, sin1-plicitate
(',(Hnnlunicabilc et deterlninabile ad parti-
eul.are in quo ipsun1 est nOHline et ratio-
Ile. Dieo autenl l'alione essentiali qUffi
(',oIl1petit universali quotI prffidicatur : et
hoc dico propter prOpriU111 et aecidens,
flu.le .etsi ut universalia perfeetas diffìni-
'ioncs habcre non possunt, tan1C11 secun-
cl un1 quas hahcnt, prredicantur de his de
qu.ibus prredicantur sLeut dc substantiis,
ul albun1 de hoc albo, et risihilè de hoc
l'isibili~ et sic de aliis. . quan1dan1 proportionelll ad illudo Et per
(~uln ergo quodlibet istorun1 quinque
dieatur universale, sciendu111 qnod uni-
\'Pl'sale non dicitnr con1n1uniter de ipsis
Il t genus, sod ut COn1111Une proportionis
ad. unum quod vocatur COllln1unc secun-
dllrn analogian1. Unulll auten1 ad cujus
pI'uportionen1 universale dicitur de his
Cl uiuque, est aptuIIl natU111 esse in 11lUl-
l is et de multis. fIoc auten1 nec per unalIl
l'ationell1 convenit his qUffi substantia-
1 ARISTOTELES, In I. tex. COln. 1.
l'Ri\Cl'. II 39
lite1' (hoc est per hoc quod substantialc
est) sunt in nlultis et de ipsis, et his qUffi
per accidentale aliquod sunt in IIlultis et
de IllUltis : noe per UI1éUl1l'ationCll1 con-
venit ci quoeI per accidentale consequen~;
naturanl est in nlultis et de 111ultis, et c i
quotI per aecidens C0111lTIUne quod est ac-
cidens individui . .i\dhuc auteni nec de hi~;
qua::~ per essentiale sunt in lllUltis et dn
lnultis convcnit per essentialelll rationenl :
qUéedan1 enin1 istorun1 sunt in 111ultis et de
nrultis per essenti aIe qnocl est quid, et qua-
si suhjecta substantia in ipsis, sicut gonus
(Iuod est quasi fllndan1entulll in quo for-
lllafur et fundatut' esse speciei: et sicut
speeies ql,od est tOtU1l1 esso suhstantiale
individui, quia quidquid sequitur spe-
cienl, est aceidens individuans, aliud etia11l
est in 111ultis et dc nlultis per quale qnid
quod faeit esse fundanlentuIll in genere.-
]~t sic patet, quod non per UnaJll ratio-
nen1 sunt ha~c in nlultiset -dc lTIultis : et
per prius hoc convenit generi et speciei,
per posterius autenl difle1'entia~. J\.dhue
cunl esse in Illultis et dc n1ultis prius
conveniat ci, quod in n1ultis et de nlultin
est specie et nun1ero diffcrentibus, quan1
ei qnod est in n1ultis etde n1ultis solo nu-
nlero diJfcrentibus : constat quod per
prius convenit universale generi, et per
posterius speciei. IIffic enin1 est l'atu)
COnl111Unitatis analogicre, ut in quinto
lJrirnéE pltilosophiéE docet.l\ristoteles,quod
conln1une analogice sin1plcx est in unò,
in aliis autenl non est nisi secundulll
hoc patet, quod universale non pr[ediea-
tur de his ut genus~ vel ut species, vel ul
differentia, vel ut propriun1, vel ul aeei-
dens: sed pr(Bdicatur de his ut CÒn1111UUe
seCUndU111 analogialn arI con1n1unitatelTI
generis proportionatan1.
NUlTIerUS autcn1 horun1 universaliurrl Suffidentin
ex hoc patet. On1ne quod est ·in n1ultis et ~~~~ial?ut:'::~­
dc nlultis, aut est in illis et de illis per
substantiale, aut per aliquod accidentale.
 40 D. ALB. l'lAG. ORD. PR.!ED.
Siquidenl est in illis per aliquod, quod
in illis est substantiale-, non dehet dividi,
quod aut insit per substantiale quod est
pàrs esse, aut per id quod est tOtu1l1, si-
cut quidam dicunt : quia quod est pars,
non prmdicatur de eo in' quo est secundulll
quod est parso Sed sic dividi dehet, quod
si est in 111ultis et de 1I1Ultis-, aut est in
cis per id quod est esse seeundum poten-
tialn inchoationis : aut in eis est per es-
sentiale quod est totum secundum actunl
perficientis esse ipsun1 : aut est in cis se-
cundum totun1 esse perfectU111 et eonsti-
tutun1. Et primo quiden1 m~do est genus,
secundo uutel11 l110do difIerAntia, tertio
vero n10do species. )1=t patet quod divi-
sio suffìciens et ex ill1l11ediatis est: quia
substantiale quod est in 111ultis et de ll1Ul-
tis, aut est prineipiul11, aut prineipiatulIl.
Et si est principiu111 : aut est principiu111
secun.dum potentianl, aut seeUndUl11 ac-
tUlTI. Si autem est principiatull1 et in
substantiali esse perfectunl, tune est al-
tero modo a duobus dietis 1110dis. Si au-
tenl est in IllUltis et de nlultis secundunl
esse accidentale existens in illis, non po-
test esse in eis, nisi aut seCUndU111. acci-
dens naturm comrl1unis per quarl1 l'efor-
tur ad singularia, et hoc est prOpriU111:
aut secundum accidens individui aut 8in-
gularis-, per quod l'efertur ad naturanl
comn1Unelll., et tunc est accidens.Socra-
tes eninl est risibilis per COlll1l1unelll na-
turanl qum est in Socrate. HOlno autelTl
est albus per hoc quod Socrates est albus.,
in quo natura hominis' est. Et patet ite-
l'un1 per hoc., quod illa divisio ex iln-
mediatis est: quia in nullo ost., nisi vel
l1atura COllll11Unis-, yel h.;ypostasis RIve
suppositunl vei singulare quod substat
naturm COlllllluni. Et cunl COlllnlune quod
est in Dlultis et de nlultis pluribus modis
verificari non possit per inlnlediatam di-
visionelll.: ideo universalia non possunt
esse fornlaliter difIerentia nisi quinque.
Per hoc etianl patet ordo istorunl quin- .Ordo q~in.
. . . que umver·
que unlversahunl : constat enlnl quod ea salium.
qUffi sunt in 111ultis et de multis per es-
sentiale quod est in iBis-, sunt priora eis
qum sunt in 111ultis et de multis per acci-
dentalequod est in iIlis. Adhuc autenl
quod est in nlultis et de nlultis per acci-
dentale fluens a natura-, prius est quanl
id quod est in 111ultis et de ll1Ultis per ac-
cidentale individui quod est accidens in-
finitunl. Adhuc autem quod est in IllUltis
ct de llluitis per essentiale quod est in illis
seCUndUl11 inchoationis potentiam-, prius
est quanl id quod est in multis et de 1I1Ul-
tis per actulTI ad esse speciei distinguen-
tonl ct deterlllinantem : quia selTlper in eo-
dem potentia prmcedit actuIll. Utrunlque
autelTI est constitutulll ex his-, sicut et
prineipiun1 et principiatum. Et sic prius
est genus~ consequenter autelTI difIerentia-,
et to1'tio species. Et quamvis hic ordosit
universalium natura-,' secundull1 quod
otia'}11 in antehabitis enUl11erata sunt: ta-
nlen in ordine tractatus ponemus tracta-
tUl11 de specie ante tractatum de difIeren-
tia : quia propter correlationelll generis et
speciei., unius tractatus dopendet a tracta-
tu altorius: eo quod UnUlTI relativorum
diffinite cognosci non potest., nisi cogno-
scatur et reliquum.
 TRll~T~~TUS III

DE UNIVERSALIBUS IN PARTICULARI.

causa est silnilitudinis in tota alia collee-

Cf\Plrr I. tione. Seeundulll quatll significationeul
I{0111anOrUlll genus dicitur collectio tota
De diversis signis generis. parentelce qUffi a R0111Ulo descendit per
successivanl. generationenl. Hoc eni111 to-
Prinlo igitur in traetatu de universali-
tunl dicitur llomuleunl genus secundunl
hus de genere loquendunl est. Sed quia
habitudinern qua se habet ad unUlll pri-
genus seeundunl intentionenl logiealll dif-
Illunl parente111" seilicet Ronlululll. Et in
Jiniri non potest., nee diffinite eognose;"
h,oc genere distinguitur illa colleetio ab
nisi prius 111ultiplieitas hujus l10111inis-,
ilIa eolleetione qute.ab aliquo alio parente
.qenus" deternlinetur : ideo in prinlis dc-
deseendit, sicut a prirno genere PrialIli
ternlinanda est et distingucnda nonlinis
cunl quo tota eollectio ista Prianli genus
generis nlultiplieitas" et nlaxime in his
voealur. floe autell1 advcrtenduIl1 est in
modis qui aliquam hahentsimilitudinenl
ista generis signifìcationc, quod unU11i
ad intentionelll illalll generis" secundum
est in omnibus iBis qui ad illa111 pertine11t
'i~IfHIl'I,1 t~- quam logici genere u1untur. J)e aliis ln-
,dl'iI'" clulH- generationem. Et hoc est senlen propaga-
'.~I·'"UIII. tentionibus l quia ad propositalll inlentio-
tionis a ltolllulo perfusunl in tota ilIa
nenl non valent" est olnittendum. Nihil
colleetione.
eninl eonfert ad propositU111 seire Illaseu-
Iinum genus" vei fee111ininu111, vel aeti- Secundo 1110do adhuc dieitur genus per
vunl, vel paSSiVU111 in granl111atieis non anneXUlll 1110dun1 ad ante habitu111" id
ad propositaill intentione111. Et ideo de quod est uniuscujusque generationis sive
Silllilibus generis intentionibus non est lllultitudinis generatre prineipiunl" quo
hie interponendunl. fortissi111e generatu111 et a quo fortissiula
,.,,~~. di,.,:- Dieitur autem per sinlilitudinem et virtute exorlunl est. Et hoc dupliciter di-
. . . . 4 l'"' .", .
• • H·,,/1I1I'11l per proprletatenl" a
d quod ctIam
. genu8 citur : vel a patre" qui pri111us genitor est
~fI/'~·'t'.• ::.'.;:" per sinlilitudine111 dietuill tral1sfertur. Per in genere ilIo: vel ab eo Ioeo in quo quis
similitudinem autelll dicitur duplieiter. genitus est. Et priori quidem modo diei-
Uno seilieet lllodo dicitur genus lllultitu- mus Oreste111 quidell1 a Tantalo proavo
do aliquoruill uno quodanl Inodo se ha- suo habere genus; IIilull1 vero dieinlus
hentium ad unum aliquod., quod sui ali- habere gcnus ab I-Iereule" a quo sieut. ah
quid habet in tota multitudine illa" ila atavo genitus est. Seeundo auteni nl0do
quod est in singulis ipSOrUI11: in quo (seeundu111 quem patria sive loeus princi-
etianl comnluni existente 'in ~Illni.bus piUlìl generationis est) dicin1us Pindarunl
quodaill IllOdo secundum eonvenientialTi rrhebanunl esse genere" Platonc111 vero
He habent ad invicen1, ila quod quilibet dieirnus genere L~tllel1iensem. Sieut enirri
ad alium habeat sinlilitudinem in ilIo pater est prineipiuIll generationis per
fluod inest sibi ex ilIo uno prinl0., quod translationenl seminis ex quo in onlnes

1 Scilice t not-ionibus.
1.2
funditur ex uno virtus fornlativa nlulto- modo dicun1ur l1lulti Cecropida~-, qui ex
l'un1 seeundun1 propagationelU-, sie etian1 genere successive desccnderunt prin1i (:e-
patrian1 sive locu111 generationis dicin1us cropis : et hOrU111 proxillli secundulll li-
esse principiun1-, quia in Ioco et centro nean1 ejusdCl1.1 consanguincitatis. Sie enin1
Ioei gel1crationis tota virtus periodi eCB- ll1ulta essent ah uno-, SlCUt in genere lo-
lestis adul1atur-, ut diei,t PtoIen1ffills-, et ingico ah uno genere prin10 per divisionen1
on1nes in ilIo loeo l1atos difIunditur. :Et difIerentiarU111 essent l11uItee spceies-, in
ideo frequenter magis aecedunt ad unUIl1 quibus olllnibus sa1vatur generis natura
colorel11 et ad Unnl11 n1.0ren1-, qui ex uno potestate SiVf~ virtute ad spccien1 deternli-
Ioco l1ati sunt.Unde etianl ele111el1ta in natan1-, sieut et sen10n generantis prinli
diversis locis valde sunt diversa in virtu- per successivan1 generationenl fornlatur
tibus suis quibus conveniunt ad gencrato- ad hunc et ad illun1. Patet igitur-, quod
rum constitutione111. In isto etian1 n10do prinlus l110dus generis causatur a secundo-,
patet-, quod n1.ultitudo ah u~o patre vel et reducitur ad iPSUIll sicut ad causarl1.
ab uno loeo natorUl11. ad UnU111 refertur in Et ideo secundus l110dus principalior est-,
quo continetur per unun1 qnod in on1.ni- quau1 prin1us-, et pro111ptior ad designan-
bus est-, et ab ilIo quod principiun1 illius dU111 genus 10gieurl1-, sicnt per silllilitndi-
multitudinis est-, in 0l11neS derivatuf. nen1 potest describendo designaTi.
Per prius ergo quoad ista111 similitudi-
Differunt autel11 istee duce generis signi-
nen1 dieitur genus uniuscujusque genera-
ficationes : quia prilna est unius partiti in
tionis prineipilln1. ])ehine autelll et per
111ulta-, secunda autel11. est l11.ultorulll res-
posterius dicitur genus et l11ultitudo col-
picientiu111 ad unUlll-, quod est principium
leeta eOl'un1 quru ah uno principio ut Ro-
generationi s eOl'un1. seCUndU111 n1.odU111 pa-
n1ulo descenderunt-, sieut diclun1 est in
rentis velloci in quo generatur aliquis ad
pri111a generis designatione. lIujus auten1
illius Ioei c0l11.plexioncl11 vel :figural11.
probatio est: quia n1ultitudinelll sive eol-
Quod enil11. quidan1 clicunt patrian1 et 10-
leetionen1 dividentes sive discernentes et
cnn1 non esse pr:incipiu111 generationis-,
ah aliis separantes-, qui sunt alterius gene-
nisi quoad figuraln-, penitus falsun1 est:
ris-, diceha111us ante illa111 col1ectionern
quia sic tota destl'ueretur scientia gencra-
gcnus esse ROlllanorulll vel R0111uleorun1."
tionis uniusclljusque-, quan1 in libro qui
et in hoc ab aliis collectionihus separari :
dicitur arabice Adarba-, quadJ"ilJartitu}1~
nec 111ultitudinel11 genus esse dicerenlus-,
autenl latine }'tolen1ffius ostendit : in quo
nisi prius intcl1igeretur unun1 gcneralio-
ostendit periodi virtuten1 in centro loei nis prineipiu111-, a quo illa descendit 111ul-
ejus qui nascitur congregari: et ex vir- titudo. l~t ideo pri111US l110dus generis non
tute sie in centro nati congregata natU111 dicitur genus-, nisi per secundun1-, et ideo
accipere cOlnplexionc111 et fOrnla111 ct fi- reclueitur pril11US ad secundun1 sicut ad
guralll et colorell1 et n10ren1 et forluna111. causan1. :Fuit etialll prius a nobis positus-,
]~t hffiC quiden1 secunda generis signifi- quia 111inus facit ad propositull1: sieut
catio (propter hoc quod est in uno in et de a111hahus istis sjgnificationibus prlus
l11ulta se difIundendo seCUndU111 SUffi vir- diein1us-, quan1 de genere logico-, ut ll1inus
tutis potentian1, in quo onlnia uniuntur intenta din1ittantur-, et longius a propo-
et continentur) videtur pronlptissinla ad sito ponantur. Et ut sciatur-, quod silllilia
generis logici declarationen1. SecunduIIl paulatin1 et gradatim perficiul1tuI' ad pro-
hane rationelll sunt et dieuntur-, qui ex positi deeIarationem. Et ideo etiarn genus
genere ROll1uli deseenderunt. Nec eollec- intentun1 post omnia Sill1ilia dicill1US ul-
tio illa diceretur genus unun1-, nisi esset timo.
unum continens ea sieut principiu111 a quo Est auten1 attendendull1-, quod a lnatre Removet
dubia.
per generationen1 deseenderunt. Et hoc una a qua 111ulti descenderunt., non sU111i-

tur ad genus logicUll1 si11lilitudo: quiét
Iuater non est pl'incipiurn fol'111ulo 111ulto-
l'Unl-, sed 111atel'iale-, et sicut fornlatulll-, et
non sicnt fornlans. G-CllUS aute111 logicuul
principilll11 est ut fol'ula : quia aliter non
prrndicaretur de co cujus est ge11us : sed est
ut forula indistincta-, qUffi totUlll est esse
speciei seCUndU111 esse Ìnforrrle et indis-
tinctu11l-, distinguibile tau1e11 ad foru1anl
speciei.
Et qua111vis a loco Si111ilitudo trahatur
ad generis logici designationerrl-, ta111en a
te111pore non trahitur aliqua Si111ilitudo:
quia te111puS est 111ensura et nUlnerus rno-
tus et 11lutationis.Et ideo est in fieri-, et
non est in esse generatorU111 principaliter.
Genus auteul natoru111 est et i11 esse cons-
titutoru11l. Propter quod etialIl in libro
de intelligibilibus dicitur 10Cll11l esse 111en-
suram entis-, ten1pUs aute111 esse 111ensu-
l'a111 1110tuS dicitur, quia ejus esse est in
IllOtU et n1utatione.
Est autem attendenduln-, qnod 1\vice11-
na dicit 1 quod jsti a111bo 1110di 2 exten-
duntur etia111 ad artifìcialia. Aliquando
eni111 dicuntur coriarii 0111jH~S-, qui sunt
de collectione coriarioJ uni ah uno aliquo
qui excellebat in i110 arti Gcio: SiCllt nau-
tre dicuntur calelJsit3~ a quoda111 (:alepso-,
qui floruit in arte nautica: et l'ahri dicun-
tur Tuba lcaitéE a r-rubaleain1-, qui' arten1
fahroru111 invenit: et 111usici dieuntur-,
pythagorici a Pythagora, qui perfecit ea
qUffi in arte sunt 111usica. Hoc tan1en est
lninus propriuul : quia id quod est in onl-
nibus ex isto principio-, non est substan-
tiale et naturale-, seci accidentale iBis in
quibus est. Genus aute111 logicu111 on1ni-
bus speciebus inest ut natura et substan-
tia. His ergo nl0disg-enus dicitul' in quo-
libet. Aliter aute111 tlccipitur apud Philo-
s\)phos-, sicut in sequcnti patehit capi-
tulo 3.
Colligentes igitur SUln111atiln qUffi dicta
sunt, dicilTIUS quoeI videtur neque genus
neque species SilTIpliciter sivenl0do uno
1 AVICENNA, In. I libro sure logicre.
2 Scilicet dum prinlm singificationes generis.
43
et in una intentione dici. llico autenl vi-
detur-, et non-, est: quia ist& generis ac-
ceptiones nlagi~ suni in nostra acceptione
et cognitioll(\ qualn in rei natura et exis-
tentia. ]~t pl'inlO quidern quoad nos dici-
tur ge11us colle etio 111ultorU111 quodan1-
rnodo uno 1l10do se llabentiu111 ad ununl
aliquocl, quod est illius collectionis seCUIl-
fInl11 gel1erationel11 principiull1, et qUffi se
aliquo 1110do habont ad invice111 in uno
quoeI a principio suru generationis est in
singulis ipsoru111 socundu11l totall1 illam
collectionclll. SeCUndU111 quaITI signifìca-
tionOlT1 Ilornanorul11 collectio genus dici-
tur ah habitudine unius, dico auteln llo-
Ululi..Et dicitur genus 111ultitudinis il1ius
per relationel11 aliquo 1110do -ad invice111
secunclunl id quod est in cis ex R0111Ulo.
Et hoc est, quia habent ad invice11l ean1
qUffi ab ilIo Ilo11lulo est cognationen1 sc-
cunduITl divisio11elll vel separatiollern ah
a1iis ge11cribus aliorulll avorurl1, qUffi di-
citnr vel denonlillatUl' ab aliis patribus
vei avis.
])icilur auteul et aliter rursus genus
quoeI est uniusgeneratio11is principiu111
ab eo parente qui genuit, veI ab eo loeo
in quo quis generatus est propter causarrl
qUffi in ante habitis posita est. Sic c11irIl
Oreste111 dici111US a r-rantalo quideIIl habe-
re genns : Hilu111 auten1 CIU11 dOITIO et fa-
111ilia sua genus habere ah lIercuie. ]~t
rursus quidenl a Ioco denu11tiantes llin-
daruln ThehanurIl esse, -Platonelll vero
j\thenicnscrl1. I~tcnin1 patria uniuscujus·-
que generationis prjncipiuHl est, quenlad-
Inodu111 et pateI', ut in prmhabitis exposi-
tU111 est. l-Iffic autcIIl secunda generis ac-
ceptio vic1ctur esse prolnptissi111u generis
signiiìcatio. 110Inani ideo dicti sunt !{o-
Inani, qnia iUi a genere deseenderunt
ROll1Uli : et (~ecropidffi sunt, qui ex genere
eIesccnderunt Cccropis : et horurn proxi-
lni per eanlden1 causarn sunt de eodenl
genere. Et prius qnic1eln, hoc est, per
prius appellatur gcnus uniuscujusque ge-
3 Cf. caput 2.
 ]). .AI.JB. MA G. () IlI).
nerationis principiunl: dehinc auten1 ct
per postel'ius dicitur genus etian1 n1ulti-
tudo COl'un1 qui descenc1erunt ab uno
principio, ut a R0111ulo R0111ulei. Cujus
signum est: nalnque dividentes hoc ge-
nus sive discel'ncntes et ab iliis generibus
separantes ipsum, dicebamus 011111e111 il-
lan1 Romanol'uIIl collectioneul esse genus
R0111anOl'unl.
d~nlSSlilll
~u~bl tiS
flU'
Est autem in duobus dissil11ilitudo ad
tur a ~'encre genus 100'icul11. In uno quidenl: quia
lOgICO. b
pl'incipium generationis non secundum
substantial11 et secundu111 se tOtUl11 est in
collectione qure genus dicit, ita quod sit
in quolibet tOtUl11. Cienus aute111 logicul11
secunduu1 se tOtUU1 et seCUndUl11 substan-
tiam est il1 collectione spccicrulll et il1
qualibet specie: propter quod etia111 non
pl'redicatur nou1ine et l'atione principiulll
generatiouis de collectione u1ultorulll qui
desceuderunt de ipso n:isi dcnolninative.
])icuntul' eniu1 R0111ani vel R0111ulei, non
Romuli. Genus aute11110gicuu1 prredicatur
prredicatione substantiali de his quoru111
est genus. In alio etia111 est dissilnilitudo :
quia col1ectio qUffi dicitur genus, est quasi
tOtU111 integrale ad genus vel in genere,
cujus quilibet est pars integralis, et 0111-
nes sunt tOtUlTI. Genus autelll logiculn est
tOtUU1 essentiale, cujus qUffilihet speeies
est pal's subjectiva. In hoc ta111en aliquid
similitudinis est: quia quan1vis genus 10-
gicun1 secunduIl1 totam essentianl salve-
tur in qualibet specie, tarnen non salvatur
in qualibet specie secundum totuln anlbi-
tU1l1 sure potestatis. l~t hoc habet aliquid
Silllilitudinis cun1 toto integrali prredica-
tivo, cujus potestas ex lllultis potestatibus
particularis integratur.
CAPUT II.
De genere philosopltico> et qUOJ1lodo assi-
nlilatur ali'is?
Sic ergo (ut in civilibus accipitur ge-
nus) non utuntur genere philosophi: sed
Genus lt?~i- utuntur genere in illa significationis in-
tentlolle, qua d'ICI··tur, genus est CUI. Sup-
CULTI q U H . 1 . .
P]~./EJ).
ponitur species directa et inlmediata sup-
positione. Genus enin1 consequitur difIe-
rentian1,. et differentia in genere est potes-
tate, et ide:o aliquo lllOdo est sub an1bitu
cOllln1unitatis generis ': sed taillen non
panitur ut substans sub genere, sed adjun-
gitur lateraliter ad generis detern1inatio-
nelll et contractionen1. Erit auteIl1 de ge-
nere ad potestatis ipsius divisionem. J1=t
ideo nec differentia divisiva, nec etialll
difIerentia constitutiv'a directe supponitur
generi, ut substantia stans suL genere.
Nec etiam species sic supponitur differen-
tire. Sed difIerentia constitutiva est in ge-
nere ad detern1inandan1 generis potesta-
te1n et contra11endun1 ad speciel11. consti-
tutanl, et quasi ltlteraliter venit ad s1'e-
CieIl1: propter quod non supponitur ge-
neri, ut quid generis, vel llt quale quid
sient species : et ideo difIerentia 110n est
cui supponit ur in ordine naturre species,
secI totius est speeiei et generis. Quan1vis
auten1 indivìduunl generi supponatuI'-,
nOI?- tanlen ilnmediate substat positione.
Adhue nec subsistit: genus enilll non
contrahitur in ipso pro se, sed species :
nec in eo contrahitur species, sed potius
secundulll esse dividitur divisione 111aterire
et divisione accidentis, et individuantis :
qnoeI non proprie est substare in ordine
substantis et superstantis : sed est difIusio
substantis et superstantis aù 111ultiplica-
tionC111 Il1aterialcnl. Propriurn etialTl post
speeic1ll est seCUndU111 ordinenl naturre.
Ncc etian1 propriun1 secunduln quod p1'o-
priunl substare llabet, sed potius in esse,
et post illud accidens.
Etideo solun1 genus est per se etproprie,
cui supponitur species. Genus enin1 CUln
dicat ordinelll superioris ad inferius apud
Philosophos, optin1e notificatur sua signi-
ficatio, quando detern1inatur per id ad
quod dieit ordine111. Et cun1 detern1inetur
significatio generis apud Pllilosopllos, for-
tasse hffiC intentio dicta est sic: quia in
hac intentione habet sin1ilitudinenl quarn-
daJll ad genus dictum in civilibus secun-
dunl utralllque prreinductarun1 intentio-
l1Ulll. Gcnus enil11 sic dictunl, prineipiuln

fluodda111 est specierurn qUffi sunt sub ip-
su, non quiden1 ITIateri aIe, sed. etia111 efIec-
tivun1, ut pater. Pater eniITI est, ut dicit
A l'istotelcs l ~ qui aliquicl sui hab et in filio.
.Id. eninl quod aliquid sui hahet in lilLo
'l'o l"ITIali efIectivo, est totus l'ateI': pater
OnilTI totius secundum principiu111 fornla-
tiVU111 est in sen1ine, ut artifex in artifi-
cinto. Prol'tor qnoeI ctia111 Plato opinatur
sen1en esse paI'VUITI anin1al, fIuod egre-
ditur a generante, et quod est ut parvus
pater quantitate, sed totus et integer pa-
ter virtute. Et sin1iliter genus est tOtUITI in
specie soCUndU111 substantialn: a quo
olian1 producitur ditlerentia forn1ans spe-
ei en1 et constituensin esse fOr111ato. ]~t
sie genus est SLcut geneeationis prinei-
'piun1, quod in ante hahitis prineipalern
dicilTIUS esse generis significationen1 in
(',ivilibus. I~st autolll etian1 prineipiull1 ut
locus speciei, in quo fUll'datur species se-
('UndUn1 suhstantian1: et ex eo doterrni-
.Ilatur species ad quid et suhstantian1 per
su substanten1, et in alio quodan1 funda-
lan1: sicut l'es fundatur in loca SUéB ge-
nerationis et salvatur. Propterea difIe-
l'nntia non habet loci sin1ilitudinelll : qu.ia
ipsa. constitutiva existens fundatur in alio
fJuodam, et magis propriun1, et aceidens.
Species autem quid locatun1 in genère,
nt non Iocus SOI-Ull1. (}enus igitue est ad
ipsam se hahens ut pateI', et ut locus,
pl'out l'ateI' et loclls generationis sunt
pr'incipia. I-Iabet autelTl etialll sirnilitudi-
nUITI ad genus quod in civilibus socunda-
l'io dicitur quadamn10do hahentiunl se ad
aliquid, et ad se invicen1, in hoc quotI ge-
nus in eo quod genus est, necessario con-
tinet 111ultitudinen1 quallldan specicrull1
f lUffi sunt suh eo.
Nec potest esse genus unius solius spe-
(',iei contentivurn : eo quod species non
nxit a genere, nisi per oppos~tas difIeren-
tias divisivas : qUffi (cun1 eductffi fuerint a
genere) plures et oppositas constitucnt
species de necessitate. Non sic auteITI se
1 ARISTOTELES, In 8 Ethic. Tex. 8 et 9 in con1- 2.
"'l.
~" " )
habet species ad individuu111. Non en1111
species sui divisione constituit indivi-
duum, sed tota est in individuo per sub-
stantialn et potestatenl: nnde InateriéB dc-
teru1inationo ex accidente individuante in-
dividuatuI'. SolnHl ergo genus an1hicns
sp8cies et ITIultitudine111, continetur in
un1 generis natura. Differentia eni111 CUl11
se haheat ad genus ut divisiva, non est
continens, sed separans et in 111ultitudi-
nonl agens. Propriun1 auten1 CUlTI sit COll-
sequens specion1, et accidcns con1mune
consequens individuun1, continentis non
potest hahere rationcn1, sed potius sunt
contenta in aliis secundun1 SUUln esse et
rationoln. CUlTI auten1 tripliciter in usu 10-
(Iltontiurll dicatur genus, de tertio est ser-
rno apud Philosophos et in philosophia :
quo~l ut dictun1 est, fortasse dictun1 est ad
siITIilitur1inen1 aliorurl1. J)ico auten1 for-
tasse, nf~ videatur aliter dissimile propter
duas dissin1ilitudines in préBcedenti capi-
tulo dcter111inatas. Et hoc (J·.uideiTI sun1- AlOt' '
·l er flutem
n1atil11 perstringere I)OSSUn1us, dicendo 1'ursusdicitur
\J .. . genus.
•.
quori aliter qualTI in civilibus rursus ge-
nus dicitur esse, cui supponitur specics,
ad horulll generUl11 (quffi in civilibus die-
ta sunt) t'ortasse silnilitudinenl qua111dan1
sicdictU111. Hoc enin1 genus a civilibus, ad
philosophialn teanslatul11 est. 'Est ergo ge-
nus pI'incipiuln quodcL:uTI specierull1 hu-
jUSlllOdi, qu.alePrialllus est COll11llunis
pater, et quale est cornulunis locus, ut ex-
plan~ltun1 est: et sic habet silnilitudinem
cun1 intentionc principali. Videlur eniITI'
genus in una natura COn1lY1Uni oITInenl
Inultitudinel11 speCierU111 qUffi sub ipso est
continere: et in hoc habet sin1ilitudinen1
curn secunda.ria generis significatione.
rrripliciter ergo cun1 sic dicatur genus, de
tcrtio rnodo SUéB significationis apud Phi-
losophos de genere SeriTIO est.
 46 D. 1\LB. ~l.cJ\G. ORD. PRjEl).
tem, quod una sin1ilitudine in qualibet
CAPUT III. natùra C0111n1une detern1ìn~tur, quilibet
dicitur partieularis h01110 : et ex hoc, quod
De diffinitione vel descriptiorte generis sirniliter 0111nes accidente diseernente par-
J)!Zysici. tieulariter naturalll cOln~llunenl detern1i-
nantur, quilibet dicitur individuUl11. Et sic
'Genus ergo eU111 tripliciter dicatur apud ex respectibus naturffi C0l11n1Unis ad infe-
Philosophos, secundu111 tertianl SUlllitur riora, et respectibus inferioris ad supe-
sure sig'nificationis intentionc111. l~t SCCUl1- rius, 111ultre eausantur con1111unitates: et
duro h~'UlC generis intentionem describunt seeUndU111 quodlibct nonlcn fit universa-
~enus p~y- genus dieentes : Genus est quod dc pluI~i­ lis pra~dicatio. Quia tarnen unun1 SOlUIIl
Slcum qUld. bus et difl'erentihus specie :in eo quod qUId
est, quod non1inc et natura et ratione ge-
est pra~dicatur. QULB descriptio est. gene- neris prmdieatul' ,unun1 solul11 est id quod
ris prout genus dieit ordinelIl unlUS ad est genus, et alim sunt prredieationes per
alteru11l, sicut superioris ad inferius, non lTlodun1 generis prffidicatre per accidens,
silllpliciter, sed in ipsa re qUffi sic ordina- quod aceidit prredicato vel subjecto ex
iur : sicut ani111al est genus, et corpus tali respectu ad invicelll, vel tali ad supe-
anirnatU111, et substantia: suhstantia rius. l~t ex tali est, quod non sequitur
enirn et vivunl et anirnal sunt ca quibus eun1 dicitur : hon10 est anirnal, et hon10
accidit genera esse. Sed generalitas qltre est speeies, ergo anirnal est speeies : vel
est in ipsis rationern dicit hujus ordinis hon10 est anirnal, anirIlal est genus, ergo
sive llabitudinis quibus ordinantur ad sua h01110 est genus : vel Soerates est honlo,
inferiora : propter quod in ante hahitis
Socrates est individuUHl, ergo h01110 est
dietunl est, quod genus est cui supponi-
individuun1. In talibus eninl 011111ibus est
lUI' species sive specieruln lnulti~udo: . fallacia aceidentis : talis enirn C0l1i1T1Uni-
In olTlnibus eOll1rnunibus substantlall-
tas ab accidente e.ausatur, quod fundatur
bus sic est, quod ex ipsa cOlnn1unitate
in lllOdo respectus superioris ad inferius.,
qua unU111 substantialit.er es.t in alio, al.ire
vel inferioris ad superius, vel etiam res-
plures resultant analoglffi, Slve p.roportlo-
peetu partieularis ad naturam COIlln1U-
nis eOnll1lUnitates. Ex hoc enun, fInod
nen1 : qui on1nes respectus ex hoc cau-
anin1al est in hOllline et de hon1ine, et est
santur, qnod natura c0111nlu11is intelligi-
in asino et de asino, et sie de aliis spe-
tur in natura 111inus eOllllnuni, qUffi spe-
ciebus, ex sirnili quodaul l'espeetu ani-
eies est vel individuun1. Et ideo patet quod
11lalis ad spccies supposil as l'esultat, qu~d
non sequitur, genus pra~dicatur de pluri-
est eonlIllune et universale ut genus : qlua
bus differentibus speeiebus : ergo genus
generis nonlen est aninlali i~nposituln.a
est genus : et sic iretnr il) infìnitun1. Soli
tali respeetu : et sie de specIe, et dc SI-
enirn quod est genus por naturan1 qure est
lnili respectu hOlllinis et asini et alioru111
in pluribus difIerentibus specie convenit
ad aniITlal : qUffi 01T1nes species quia par-
esse genus : ita ut gonus dieat rationern
tieipant anilnalis nOIlline et ratione, SUI'-
ordinis, et pl'ffidicationis: ani111al auteni
git eon11nunitas alia, quia u.n~lnlc~uodq~e id quod est sic prmdicatuln, prredicatur
inferiorulll sic superius resplClentlurIl ch-
ut genus.
eitur species : ad talis cnim respee~u~ s~­
111ilitudinern illlpOniluI' n01nen specIe!. Et .L;\ttende autorn, quod prredicari iden1 Quid est
prtedlcari.
sic est in respectu individuorul1l ad spc- est quod attribuere per notan1 con1posi-
cien1 : ex sinlili enin1 respectu hujus ad tionis : quando enirn ununl alteri attri-
110nlinen1 et illius et alterius, et sie dc buitur nlediante eonlpositione, quanl signi-
aliis, cffieitur quod hic est suppositun1 fìcat hoc verbun1, est,tunc prredicatnr : et
hon~il1i8 et iUi et on1n08 alii. Ex hoc an- quando ununl ab altero dividitur nlediante
 LIJ3ER l)l~ PR1EDICr\BILIBUS.
nngatione talis con1positionis, sicut cun1
CI icitur,
hon10 non est lapis: tune lapis
dividitur ab eo. Et hoc fit in intelleetu
C'OJllpOnente vel dividente: in re enin1
ipsa sino notaeoIl1positionis vel divisionis,
Il I1Ul11 in altero est, vel non ost. Sed in-
i nl1ectus conlponens vel dividens hic sino
nota COI11positionis vel divisionis, hoc si-
gniiìcare non potest : et, ut hoc signifieet,
invonit Il1odun1 C0111positionis unius CUI11
alio : et hoc est prffidicare ununi de alio,
",,,,,,1'1 vel negare unun1 ab alio. }1--'it auteIll hoc
1.
"P.tJlllI'i-
• ' . Ilktlt fluandoque essentialiter, quancloqueau-
1.~iAlthH'
.' .,.,lulI- tOIH aceidentaliter. Essentialitcr auten1
"hl_I1I',
quando unun1 accipitur in alio per natu-
ral11 et substantianL Et hoc tripliciter con-
tingit : aut enilll accipit ut priol'ern natu-
rtun in posteriori, aut naturan1 COnl111Unen1
in ITiateria deter111inatan1, aut convertibi-
leIn, et idcrn in convertibili. l.lrin1o qui-
d,cln n10do prmdicatur ut genus, secundo
autem ut species, tertio vero 111odo ut dif-
iìnitio dc difiìnito. l)e difIerentia vero in-
ferius tracta1itur. (;enus igitur est id quod
dieto n10do prffidicatur.
O.ml" non Non enin1 aliquod COll1niUne substan-
, l
..",.,- "Ii-
,-,.•",' C'(ll\l- tU1 e per quO(l (l
l'ff")lnlatur
. genus potest
1h!""i'U "11"- , ,,' , ,
.'"lkq;,l., or ponI: qUla SIC on1nl generI supponeretur
l dine generis, quod dividatur oppositis dif-
~~~"'!~,:,'.i,~'Il. substantiale con1n1une quod rlon est ve-
rurll: quando enin1 dico anùnal, est quod
prcedicatur de pluribus difIerentibus spe.;...
cie. Et si qUffiras qnid est anill1al, dico
quod anill1al est ViVUIll sensibile quod de
pluribus difIerentibus specie pI'LBdicatul'.
Sed cum dico, gertus, est quod précdicatur
de pluribus difl'ercntibus specie. Si qua~­
ratuI', quid est genus ? non possun1 assi-
gnare quid est genus per aliqui{l con11TiU-
nius ilio: quia sicnt jan1 dic~UIIi est, ge-
nus est nOlnen in1posituni ab accidente
quod est ratio ol'dinis, et respcctus supc-
rioris naturm ad inferiorerri, in qua est sub-
stantialiter et acceptu111 in intellectu i!J-
sius. Et id non1en transcendens est, nec
potest notifìcari per aliud signifìcationis
1 Nota quod D. Albertus non contradicit his
-qure dixit vel drcet in cap, de Specie, nec vult
TR~;\Cl-'. III ,t7
certffi n0111en aliquod: sed oportet quod
notificetur per iniìnitum, hoc est, per no-
n1en significationis non diffinitm, dicendo:
genus est quod prffidicatur. Et est iden1ac
si diceretuI': illud quod prffidicatur de
pluribus difIerentibus specie vocatur ge-
nus : qua111vis id in quanturn infinitun1,
ignotull1 sit ct incertre significationis. l~t
sic poni potest in notificatione descriptio-
nis vel diffinitionis.
Quod auten1 additur de pluribus diffe- Genus non
,l '
ren 'l']-"
1)US SpeCIe, '
est l( eo, qUla genus ad tinere potest con-
unam
, "" ~l]' , , l'
specle111 non (enucltur nlSI (IVlSU111 per
, tantulll spe-
ciem.
difTerentias: qUffi eU111 oppositm sint et divi-
SiVéB rcspectu generis, constitutivéB auteni
respectu speciei, oportet plures esse. Dif-
fel'cntia divisiva, ut dicit Dalnascenus, est
causa -111ateriei forn1arurn, sicut divisio
per rnateria111 est causa nun1eri individuo~
l'unl. l~t ideo c01Iin1unitas generis an1bit
speeies eonstitutas oppositis difIerentiis.
Quod etiarnsi poncretur, fIuod non 'es- Sulfidt ge-
set n~si una spccies, ut dicererllus non es- al~~~le~:=_
, '"l,101n1nen1
se 111S1 ," et nu Il a111 a llan1
' , SpCCl~ITi
' dk.ari de
multis, licet
, l' ~ dh d' ' l l
anl111a 18, a uc prffi lcaretur an1111a (e prredic~llIT setu non
' t ' cl
l 101111nO U genus: qUla e potestate et nisi de uno
'
<:unbitu naturali ani111alis est et de aptitu-
ferentiis. Non enilll solun1 universale est
quod pra:~dicatur, sed quod aptulll natu111
est pr[-edicari de lnultis, ut jan1 in ante
habitis dictUU1 est i. Et si illa nlulta difIe-
runt fOI'IIlis (quan1 diffel'entian1 et nUIù,e-
run1 facit divisio difrerentiarurri, qUffi potes-
tate111 naturffi dividit prin1u111 et per se) tunc
prffidicatur de pluribus difIerentibus spe-
cie, quia genus difl'erentiis dividitur di-
visa sua potestate. j\lia enin1 potestate
ger~us est in speeic una, et alia in alia : et
non talis divisio est speciei per rnateriarll :
eadoni eni11I potestate speeies èst in uno
individuo et in alio, nec est divisa, secI se-
cundu111 esse integruIIl lnanente sua natu-
rali potest~te est in quolibet individuo-
l'Un1.
propter hoc quod genus possit conservari in
una specie tantUl11.
 48
Quod autenl additur in eo quocl quid est,
ideo additum est, quia OI11ne superius quod
per essentia111 et nonle11 et differentialll est
in inferiori, est quid ipsius, secu11dunl
Ob.iec~io. quod quid est quidditas. Et si aliquis di-
SolutlO. . . Il· d··
Genus dkit cat, quod non est lota qUIC ( ltas, 'ICIIllUS
totum esse . •
speeiei se: quod est totunl esse lpS1US, sed non est
('ulldum ah- . . .
quem mo- perfectUl11 esse ipsius speclel : tOtU111 enl111
dum. . . l
esse est in potentia : et ruhll est c e esse
quod in potentia non sit ante ultiIllum ac-
tUIll ad quelll terIllinatur lIlOtus potentiffi :
esse autenl in potentia est esse in genere,
et hmc est causa vera quod genus prffi-
dicatur. Non ideo tantulll quia est forma,
sed quia est forIlla et secunduI11 aliquenl
modunl totUIll esse dicit. Et quod sic se
habet ad subjecturn, prffidicatur de iUo
non per denominationelll accidentalenl,
sed essentiali prffidicatione.
Quomod.o Et hoc est quod a nlultis dicitur, quod
non orrmlS . ].
forma. tatius est forma partls qUffi non prffiCI.lCatur, et
pra>dH.:atur . d· S l
i.n .recto, est forma tOtlUS qUffi prffi lcatur. ec l
mSl t o t u n 1 . . Socrates, et Plato : et per nutunl demon-
esse signifi. oportet addere, quod fOrnla qUffi prffidl-
ceto catur, totius sit, et totum esse significet,
et non significet essentialll cujus est ac-
tus proprius : animalitas eninl non pr&-
dicatur, nec etialll hunlanitas : quamvis
anilTlalitatis esse sit anir11al, et hunlanita-
. tis esse sit honlo. Talis ergo forIlla desi-
gnans fornlalIl totius et esse, prffidicatuf,
et non aliter : et anillla sensibilis Ioco ani-
nlalis posita non prredicatur, quia ani111al
non est anima sensibilis : et sinliliter ani-
ma h0111inis non prffidicatur de homine :
hffiC eninl dicit formam partis, et non to-
tius esse. Aninlalitas auteI11 et humanìtas
non prredicatur de his quorunl forlllffi sunt :
non enilll designant for111as ut esse sub-
jecti, sed ut essentias. Aninlal auteIll et
hOlno prredicantur, quia clesignant for-
lnas, ut esse totunl subjecti, vel in poten-
tia vel actu : subj eeti dico de quo prffi-
dicantur. Et sic etialn in fOfrnis acciden-
talibus onlnibus. Et ideo hor11o est risibi-
lis, et non risibili tas; et honlo est albus,
et non albedo. Iloe est igitUf quod dici-
tur, quod genus est quod prffidicatuf de
pluribus differentibus specie in eo quod
qnid est: quod enim quid est et esse ip- ,
sius est de quo prffidicat~lr. Et ideo ge-
nus est universale quod illlnlediata etsub-
stantiali prredicatione est in IllUltis specie-
bus et de nlliltis.
Sic ergo delnonstratulll est, quod ge-
nus est universale et inter universalia pri-
nlun1; et qualitercOll1Illunitas generis dif-
fert a1J aliis comI11unitatibus posteriori-
bus ab aceiderttibus denominatis.
Quod diffinitio generis nee abundet~ nec
deìieiat~ et eJ·us deelaratio.
Quod auten1 jnducta diffinitio generis
ah onlnibus aliis separetur, et in se noc
superfluunl aliquod contineat nec in ali-
quo deficiat, sic probatur. Eorlull enin1
qUffi prffidicantur, qUffidanl quidem de
uno solo prffidicantur, ut individua, ut
strationis appropriata, ut hic et hffiC et
hoc, secundUlil omnenl nlodum delllon-
strationis ad hoc singulare. Alia vero de
pluribus prredicantur quenladrnodum ge-
nera, et species, differentia, propriunl, et
accidens, qUffi sunt universalia. l)ico au-
terri accidens, quod est COlllnlune acci-
dens, et non propriu111 alicui individuo-
rUlli. Accidens cninl uni individuo pro- Accidens
.
prlUl11, es t aeCl.d ens quo,d vocatur- In
. d·'lVl-
. individuans
Vocfltur ae-
duans : et hoc quia soli eonvenit, de uno ci~~i~J.ro.
solo prffidicatur, ut Socrate's, vel Socratis
accidens, quo honlo individuus efficitur,
dicendo, Socrates est Socrates, et Plato
est Plato, et hic est hic et non alius, et
hoc est hoc et non aliud, vel etialil ali-
quis honlo est aliquis honlo et non alius.
Sed cum dicimus, homo est anilllal, et
diciIllUS cum hoe, quod asinus est ani-
nlal, et multa alia. Et sinliliter in specie
dicinlus, quod Socrates est homo, et PIa-
to est hOlllo, et multialii : et quod Socra-
ics est rationale, et etialIl Plato, et rnulti
alii. Et sinliliter est de proprio et dc acci-
dente, quorU111 quodlibet de pluribus
prmdicatur. .i\b hoc, de pluribus préBdica-
 LIBER DE PR.LEDICABILIBUS-, TRACT. III
luI', habet genus, quod est universale, et
difl'ert ab eo quod est singulare quod de
uno solo prffidicatur.
uu\'nl Quod autern dico particulare sive sin-
l 1
'K . . "-::::::1 '0 gulare prffidicari de se et de uno solo, non
'::::~:;~1l0 f~8t proprie dictun1 : quia proprie loquen-
.t":~!~:,::~.l. do, ut in Prmdicamentis dicit Aristoteles,
in prima substantia nulla est prffidicatio.
l~t hoc probatur ex ratione prffidicationis
qUffi in ante habitis posita est. Prffidicari
(~nilll de alio est hoc in ilIo, et de ilIo esse,
et intelligere, et per C0111positiol1el11 desi-
gnare. Cun1 aute111 nihil il1 seipso sit, ut
d-icit Aristoteles 1, non potest pri111a sub-
stantia in seipsa aut esse dé seipsa, nec
proprie potest de seipsa esse designari.
.Et ideo prillla substantia non pI'ffidicatur
pl'oprie de seipsa. Sed quando hoc Ht
quod de seipsa prffidicatur, hoc Ht quoad
nos, et non secundulll seipsun1. Nisi forte
diceretur, quod in talibus prffidicationi-
hus seCUndU111 id quod est suhjicitur, et
scCUndU111 id quod est ad iPSU111 prffidica-
t Ul". Sic enim aliqua diversitas posset esse
Hubj ecti et prredicati, et sic prffidicatum
intelligitur, ut esse in subjecto, et esse de
scipso : et sic est etialll in 0111nibus ubi
idelll de seipso prredicatur. Et sic intelli-
gitur quod dicit Boetius, quod nulla pro-
positio est verior ea in qua idelll prèBdi-
catur de seipso. In illa eni111 iden1 prredi-
catur de eodelll ut id quo est. l~t sic con-
cedi potest, quod prima substantia de
seipsa ut de uno prrndicatur.
.....,hh.um Particulare aute111 quod de seipso prffi-
...'.~Iftx . dicatur, trlp lO'
o
lClter d '
eSlgna t ur, SCI'1'Ice t u t
singulare in non1ine, ut Socrates et Plato.
Secundo in nutu den10n'3trationis ad hoc,
ut hic et hrec et hoc: hoc enin1 nutu de-
lnonstrationis ad unum solum non potest
nisi de uno solo prredicari. Sed tertio ab
1 In 4 Physic. tex. com. 25.
ARISTOTELES,
2Cf. ALB. :MAG. Phys. lib. I, tract. I, c. 6.
« Vagunl individuUID non dicitur vagunl, quia
« in natura non sit deternlinatunl, quia natura
« deterlninatur, quando dicitur aliquis hcnlo,
« et aliquis bos; sed dicitur vagum, eo quod
( ipsum per accidentia sensibilia non est de-
« nlonstratunl~ sicut hic homo, et hic bos. Di-
Aristoteledesignatur in Prmdical1~entis,
ut vagum, ut aliquis hon10, et aliquis
bos. Et de hoc potest esse dubiun1, utrun1
de uno solo, an de pluribus prffidicetur:
est enin1 Socrates aliquis h01110, et Plato
aliquis hon10 2 •
Sed est in talibus considcrandun1, quod
CU111 dicitur aliquis horno, scilicet ex
parte naturm i11clinatm ad parte111 per si-
gnun1 particulare, scilicet ad parten1 hanc
vel illan1 non deter111inatre. Et sic consi-
deratuill habet speciei prmdicationen1 ali-
quo 1110do, et quoad hoc de pluribus dif-
ferentibus nun1ero prredicaiur, vel generis
prffidieatione, ut cun1 dicitur, anin1al
quodda111, vel aliquod anirna1. Sic ergo
non prredicatur propria prffidicatione, sed
natUI're qUffi ad parten1 inclinato Genus
aute111 est, quod propria prffidicatione et
i111Inediata de pluribus differentibus spe-
cie prredicatur.Potest etiam considerari
aliquod ani111al, vel aliquis homo ut par-
ticulare, sive ex parte particulantis ad
partenl deter111inatalll, et sic non habet
nisi prredicationen1 partis, et sic non prffi-
dicatur nisi de uno solo. Et sic id quod
dicitur de particulari, quod de uno solo
prredicatur, intelligitur de propria et i111-
111ediata prffidicatione, et non de illa quan1
individuun1 vagu111 hahet 111ediante natu-
ra COn1111Uni, sive generis, vel speciei,
per ipsum ad parten1 inclinatre.
Per id ergo quod de pluribus prffidica-
tur, differt genus a particulari sine singu-
Iari quod de uno solo prredicatur. Na111
propria prredieatione, nisi forte unU111 et
iden1 particulare 111ultis modis synonYluis
designaretur, ut Socrates deeorus crispus
et hujusn1odi, qure synonyn1a itunt, ut
ensis, lTIUerO, siea, gladius, sient dieitur
~farcus Tullius Cicero: nihil prohihet
« canlUS ergo quod individuum vagunl est cujus
« natura contracta et particulata certificatllr
( per suppositum indeternlinatum. Signatunl
« auten1 est, cujus contrahitur natura et parti-
« culariter certificatur in supposito deterrninato
« delllonstrahili, ut hic hOlllO, deploIlstrato
( Socrate."
 50 D. A.LB. MAG. ORD. PRiED.
singulare sub uno non1ine notius esse,
quan1 sub alio, et sic notius prffidicari de
se seCUndU111 quod est sub nOllline n1inus
noto: ut si qumran1, quis sit talis? et di-
catur n1ihi, Tullius est lVlarcus: vidctur
eninl aliquo n10do propinquius esse pro-
prire prffidicationi. Sic ergo genus distin-
guitur ab individuis per hoc quod est de
pluribus prmdicari.
A speciebus auten1 differt genus: quia
quan1vis. de pluribus prffidicetur, non ta-
1nen prffidicatur de pluribus specie diffe-
rentibus quo.ad naturre aptitudinenl, qUffi
secundun1 quod species est, per differen-
tias oppositas forn1aliter secundulll potes-
taten1 naturm divisibilis non est: sed in
pluralitaten1 agit nunIcralen1 per n1at~riffi
propriffi divisionen1, et accidentis indivi-
duationen1, sicut patet per antedicta. Et
ideo cun1 dicitur, quod prffidieatur de plu-
ribus differentibus specie, intelligitur per
causan1 efficientelll: ita quod pluralitas
forn1re et speciei facta per differentias
constitutivas fecit illa difIerre.
Objectio. Sed si quis sophistice objiciat, quod
hon10, et asinus, et leo non differunt, sed
conveniunt specie: quia quodlibet eorun1
Solutio. species est. Erit constructio in habitudine
causre forn1alis: et sic incidit sophisn1a
secundum an1phibologialll. Per hoc quad
est prredicari de differenti bus specie, se-
paratur et discernitur genus a specie, et
prffidicatio generis a prmdicationc spe-
CIel.
A proprio auten1 differt genus, sive a
propi'ii prmdicatione differt prffidicatio ge-
neris in hoc, quod propriun1 proprie
sUlnptun1 quod convenit on1ni et soli et
. semper, de una sola specie (quan1 in1llle-
diate consequitur) prffidicatur. Et 1110-
dianto illa C0111n1Uni specie, per quan1
transit ad individua, prffidicatur de indi-
viduis illius speciei, sicut risibile prffidi-
catur de solo h0111ine et de individuis ho-
minis, ut Socrate et Platone. Genus au-
ten1 n~on ut cOl1sequens, sed ut prius 'na-
tura prffidicatur de pluribus speciebus et
individuis illarun1 speCierU111 : quia quad
essentialiter est in subj ecto, inferioribus
nOIllen SUUIll dat et rationerh. Propriun~.
enilll (ut in sequentibus dicetur) conse-
quitur specielll et est accidens speciei per
C0111111une speciei: quia quod essel1tiale
est, particularibus fion1ell et rationcrl1
suan1 dat inferioribus et naturan1 : et tra-
hitur 111ediante natura etia111 propriulll ad
particularia, et prredicatur de il1is ut pro-
priu111, sicut de specie. Et tamen talen1
1110dulll prrcdicandi non habet genus se-
cundun1 seipsuIll per hoc quod est in in-
ferioribus et de inferioribus prredicatur.
Sic ergo per cun1deri1 Illodun1 diversi-
n10de acceptun1 (quod est de pluribus dif-
ferentibus specie prredicari) genus differt
a specie, et a proprio quod est accidens
speciei.
A differentia vero differt et comIlluniter
accidentibus in eo quod genus prffidicatur
in quid: sed differentia et con1lllunitoI'
accidentia prredicantur in quale. Quanlvis
enilll etiam prOpriU111 in quale prredice-
turo CUlll tan1en genus in duobus differat
a proprii prredicatione, scilicet in eo quod
est prredicari depluribus differentibus
specie, et etiam in prffidicari in quid et
non in quale: prius difTert a proprio in
hoc quod prffidicatur de differentibus spe-
cie, quaIll in hoc quod prredicatur in quid.
Et hoc probatur per hoc, quod si genus
surnatur ut con1n1unc, sic est qUéedan1
qualitas speciei : esse enim con1mune res-
pectu ejus quod subjicitur sibi, ut qua-.:
litas qureda1ll est ipsius. Et ideo dividit
Aristoteles ex proposito quale quid contra
hoc aliquid. Et quoad hoc in rnodo prffi-
dieandi non differt a proprio'. Substantia-
lior igitur et prior differentia generis ad
propriun1 est prredicari de pluribus difTo~
rentibus specie, quaul prmdicari in quid,
ut dictun1 est.
Est auten1 advertendum, quod cum di- Quomodo
.
cltuI', dOl ff erentIa
. prre d·lcatur In
. qual e, et differentia
etacci~entia
. .d .. l prredlcan-
COlllnlunlter aCCl entla In qua e : non su- tur in oqual~,
l l ... secl dI verSI·
o
n11tUl' uno 1110C o qua e, n1s1 III voce, et n1ode.
non seCUndU111 rationelll : secundum enin1
. f· ·1· Quale mul·
rat10nen1 per ectlvam qua 18, tune quale tip1i~iter
capltUl'.
 LIBER DE PRiEDICABII~IBUS,
pst qualitatis informatio et dispositio se-
C'lIlld.u111 quan1 quales dicirl1ur: et hoc
1110.1.0 quale est, quod non convenit suh-
si a ntia~ nec generi alicujus accidentis nisi
qualitatis. Alio 111odo et post~rius dicitur
quale, qnod est consequel1s quid perfec-
I III H : et hoc 1110do accidcns 0111ne quale
c'sL quod est accidens individui: et tunc
clividitur quale contra quid perfectuill in
c'sso et suhstantia. rrertio 1I10do dicitur
quale, quoeI est consequens essentialia
spnciei et natUI'm: et hoc nlodo dicitur
PI'0IH'iu111 quale. Et I10C nlinus hab8t de
quali quanl id. quod est consequens esse
illdividui. Quarto n1odo quale dicitur,
q Il od est potentiffi determinativulll ad esse
spneiei: et hoc ideo dicitur quale, quia ~st
c'ollsequens quid sive subjectunl primum
quod est genus rei.
N"ec dicitur quale, quia sit in genere
IU'illlO n1odo dicto, vel quia sit conse-
qllnns quid specici: sed tantulll ideo,
cI" ia est consequcns aliquid generis sicut
Ht't us consequens potentialll in eodenl in
'1110 est aliquid secundlln1 potentian1 et
Hliquid secundulll actuill. Et hoc quantuIn
"cl f'ssentiam suam est suhstantia et sub-
1"1 Hil tire efIectivurn, licet haheat n10du;m
p,'.nd.icandi in quale, in quantU111 est quid
J.{C'llfH'is consequens : et hoc n10do difIe-
n'Il fin, prffidicatur in quale. Et convenit
"'lIll quali accidente in quantun1 utrU111-
'l'lO est ad quid consequens: quamvis
'l" ifl ad quod consequitur accidens, sit
.-jus quod est hoc aliquid in individuo.
f)lIifl autelll ad quod consequitur diffe-
n'IlUa, est quid inlperfectull1: ideo ditle-
1'C'lltia consequens est perfectiva ·potentire
'Ilins secundun1 substantialn : et quantun1
nd nssentia111 est de genere substantiffi.
C,)uia vero accidens corn111une est conse-
fl'ltH1S quid perfecturl1 in eo quod est hoc
uliq.uid et post hoc aliquid, nihil· est ad-
.1t'1'0 ei quod est esse secundulll substan-
'ia 111. Ideo quale id rel11anot in natura ac-
t'idnntis, quod CUIn sit in aliquo, non est
'ARISTOTELES, In primo Topicorum, tex.
TRACrr. III 31
in eo sicut pars qurodam : quod differen-
tire (quffi consequitur quid illlperfectum)
convenire non potest: non eni111 potest
consequi quid et inlperfectunl, nisi id
quod est pars esse ejus in quo est. Sic er-
go et tot 1110dis dici t u!' quale.
Alio etialll n10do dicitur quale quid se-
CUndU111 quod dividitur contra hoc ali-
quid: et sic quale sU111itur tern1ino infi-
nito, per queIll qut=eritur quale, nec sun1i-
tUI' sivo detern1inatur qUéBstio quousque
stctur in hoc aliquid. ])icentes enin1, quod
Socrates est animaI, qurerin1us quale ani-
llial : et dicilllUS, h01110. Et qurerentes,
qualis hon10, dicin1us, quod est hic homo:
et tic quod habet COlll111Une quale quid
est respectu sui inferioris. Et etialll genus
n011 prffidicatur quidc111 in quale nec in
quici dcterIninatulll, sed prffidicatur in
quale quicI indeterrninatulll, et sillliliter
spceies, et in quid deternlinatulll sola
prtBdieatur priIna substantia.
Sillliliter etianl id quod dicitur prffidi-. Proo.dicari
carI. In
. qUI( ·1· .
··1 , (leltur n1U ltlS
. mOO.ls.
l· D·· qUld est
lCltur IIInlulli.s
ma··
enin1 prredicari. in quid quod est de natura dlS.
et n10doprredicandi in quid: et hoc est
solunl illud quodest de natura sua subjec-
tum in quo alia fundantur, SiCilt in prima
substantia fundantui' et secundm substan-
tire et accidentia cOlnn1unia, et sicut species
in qua fundantur propria, et sicut genus in
quo fundantur difl'erentim.Dicitur etian1 in
quid quod non natUl'anl, sed lllodum ha-
bet illius, sicut genera accidcntiun1 Pr'ffi-
dicantur de sibi subjectis speciehus et in-
dividuis, ut dicit }\ristoteles 1., Si quis al-
bedine posita dixerit coloren1esse, quid
est dieit, et qualitatenl signitìcat..A.dhuc
autern dicitur prredicari in quid, quod
totan1 dicit subjecti quidditaten1, sicut
difiìnitio de diftìnito prmdicatuI' in quid.
J~t ex his qUffi dicta sunt, facile patet
quod a difIerentia et comIlluniter acci-
dentibus differt genus in lllOdo prmdican-
di: quia quan1vis difIerentia de pluribus
differentibus specie prmdicetur, ut irra-
com. 7.
 52 D. ALB. M.i\G. ORD. PRLED.
tionale quod de asino et leone prffidica-
tur:et Sillliliter conlmune accidens quam-
vis de difIerentibus specie prffidicetur, ut
album de nive et cygno : non tamen dif-
ferentia et comnlune accidens prffidican-
tur in quid, sed in quale. Genus autelll
per seipsum ut subjectum primum in
quid et non in quale prffidicatur. Interro-
gantibus enim nobis, qualis est corvus?
respondelllus, quod niger, comnlune ac-
cidens respondentes: est enim rationale
difIerentia, nigrum vero conlffiuniter ac-
cidens. Cunlvero quid est hOlllO interro-
gemur, respondemus, quod est animaI:
eo quod animaI proximulll subjectunl est
in esse honlinis in quo fundatur difIeren-
tia constitutiva. Anilllal autenl genus est
hominis: genus igitur in quid prffidica-
turo
Ex omnibus ergo qUffi dicta sunt, patet
quod id quod ponitur in diffinitione ge-
neris, scilicet prffidicari de pluribus, di-
vidit genus ab his qUffi dc uno solo prm-
dicantur, iUffi sunt de numero eOrU111 qUffi
sunt individua. Hoc autem quod in diffi-
nitione ponitur, difIerentibus specie, se-
parat genus ab his prffidicabilibus qUffi
· t
A sSlgna ur
sunt species et qUffi sunt propria. Quam-
propril~m. vis etiam propriulllassignetur g-eneralis-
genera lSS1- u
mum. simum, ut Aristoteles in Préed'ieaJnentis
dicit, quod 'propriulll est substantice se-
cundum sui lnutationem esse susceptibile
contrariorum: tanlen proprie et illlllle-
diate propriulll est speciei, nec assignatur
generi nisi per speciem, et sic transit ad
genus : hoc ipsunl eninl quod est suscep-
tibile esse contrariorum sui nlutatione,
substantiffi non convenit nisi per substa-
re: quod prilllffi .substantim non in quan-
tUlll est 11ffiC vel illa, sed in quantulll est
substantia, 11laxiIl1e convenite Quod in
diffinitione ponitur, in co quod quid sit
prmdicari, .dividit genus a e0111nluniter
accidentibus et difIerentiis, qUffi ut dictunl
est, non in co quod quid sit préBdicatur,
seel. in co quod quale sito
Patet ergo ex quo difJìnitio dicit on1-
nia qUffi suni de esse generis, et separat
genus ab olllnibus universalibus aliis qUffi
secum dividunt hoc commune quod est
universale: nihil superfiuum, et nihil di-
minutulll continet generis dicta descrip-
tio. Hoc igitur est, quoel. dicere de genere
intendimus in quantum est universale
prffidicabile.
CAPUT V.
De reeapitulatione eorum qUée de serrnone
generis dieta sunto
Capitulariter igitur ea qUffi de generis
diffinitione dicta sunt qolligentes, dici-
nlUS, quod aliter quam in civilibus rur-
sus dicitur genus, cui inlInediata et di-
recta linea non transversaliter supponitur
species~ Ad horum generum, qUffi in ci-
vilibus sunt, fortasse aliqualll similitudi-
nenl dictunl : hujusmodi enilll genus est
principiulll quoddalll earum qUffi directe
sunt sub se specierulll. Et hoc convenit
cum acceptione generis secunda. Videtur
etiam gentiS sic' dictulll omnelll multitu-
dinenl specierulll et individuorulll conti-
nere in una sui natura, et nomine quod
largitur eis. Et sic convenit cunl accep-
tione generis, de qua est sernlO apud
Philosophos. Unde etialTl taliter dictunl
genus dcscribentes, dicunt et assignave-
runt dicentes, quod gonus est quod de
pluribus et difIerentibus specie in eo
quod quid est prffidicatur, ut animaI quod
de honline et de asino in eo quod quid est
prffidicatur. Eeorum eninl qUffi prffidican-
tur, alia quidem de uno solo prffidican-
tuI', sicut individua (quanlvis hffic prffidi-
catio non sit propria) ut Soerates, et PIa-
to : et ut gencraliter dicatur in onlni ge-
nere individuorunl, ut hic et heec ct hoc.
-LL\li a vero prmdicabiliunl prffidicantur dc
pluribus queluadrnodunl genera, et spe-
cies, et difIcrentia, et propriunl, et acei-
dens eonlnlune, sive accidentia comlUU-
nia, qUffi non sunt alieui propria. Est au-
tenl. ex. gr. genus quidelu ut aninlal, spe-
cies autenl ut homo, differentia ut ratio-
 LIl3ER DE PR~DICABILIBUS~ 'TRACT. III
naIo, propriu111 ut risibile, accidens ut
albu111, nigru111, et sedei-'e, et hUjUSIllOdi.
A.b his ergo qucede .uno solo. prffidi~
(~antur, difl'erunt genera per id quod in
diffìnitione inducta positum est: eo quod
ipsa genera per dif1ìnitione111 prreinduc-
lam assignata sunt in eo quod depluri-
hus prcedicantur.
Ab his autem speciebus quce de pluri-
hus prcedicantur, difIerunt genera: quo-
niuIll non prredicatur species de pluribus
differentibus specie sicut genus, sed prre-
(Iieatur de pluribus solo nUlllero differen-
53
quia etsi de pluribus et ditTerentibus
specie prffidicantur et differentia et com-
muniter,accidens, non tamen in eo quod
quid sit prcedicantur, sed in eo quod
quale sito Cujus ratio est: quia aliquibus
interrogantibus nos id de quo ut de suh-
j ecto prcedicatur hcec differentia et acci-
dens, non in eo quod quid sit dicimus illa
prcedicari, sed magis in eo quod quale:
et interroganti alicui et dicenti, qualis est
homo? dicimus quoniam rationalis. Et in-
terroganti qualis est corvus ? dicin1us
quonialll est niger. Est auten1 rationa-
lis differentia quce est essentialis qualitas'

~
tihus, non quidelll secundum quod nu-
........u.· . hOlllinis : nigrun1 autem est accidens
Il.1.erus .est accldens, sed secundun1 quod
...'. h.. 'lnl.'
.~u'"
f
; .010 nUlllerus est in rebus nUllleratis : propter
comn1une et corvo et lEthiopi. CUIll au-
'ti, tem quid est h01110 interrogen1ur, res-
. •. quod dicit Aristoteles, quod numero dif-
fUI'unt qucecun1que diflerunt materice di- pondemus quod est animaI. Est autem
visione: hon10 enim CUIll sit species, de genus hominis aniInal, et primuIll. in esse
Socr-ate prcedicatur, et de Platone, qui hon1ini subjectun1.
non specie differunt ab invicenl, sed nu- Prredicari ergo de pluribus genus di-
Illnro solum et divisione materice, quia vidit sive separat ab his quce de uno solo
Ilutteria Socratis non est n1ateria Plato- prcedicantur, quce sunt de nUlllero eo-
rum quce sunt individu~. Per id auten1
Ilis. AnimaI auten1 cum sit genus, de ho-
quod dicitur prcedicari de differentibus
Illine prcedicatur, et de bove, qui specie
specie, separatur genus ab his quce ut
ditl'erunt a se invicem, et non numero
species vel sicut propria prcedicantur. In
so1um.
eo autem quod quid sit prcedicari dicitur,
A proprio vero differt genus : quoniaIn
dividitur genus à communiter accidenti-
(u'oprium quidem de una sola specie prce-
bus et a differentia, quce non in eo quod
flicatur, cujus est proprium, n1ediata et
quid sit, sed in eo quod quale sit prcedi-
('onsequenti prcedicatione, et de his indi-
cantur.
\'iduis quce sunt in illa. una specie, quia
Nihil ergo nec superfluum nec diminu~
peH' speciem proprium transit ad indivi-
tu~ continet generis dicta aPhilosophi~
dua, quorulll totU111 esse forn1~le est ipsa
descriptio. Et ideo talis diffinitio termi-
species, quemadlllodum risibile prcedica-
nus vocatur, diffinitum perfecte (per om-
t li l' de homine solo et particularibus ho-
nia quce sunt de esse ipsius) determinans,
Illillibus qui sunt sub hOllline : genus au-
et ab omnibus aliis distinguens et sepa-
te~ln non de una sola specie prcedic.atur,
rans. Hcec igitur quantum ad logicam in-
sC'(l de pluribus et difl'erentibus specie.
tentionem pertinet de genere dicta sunt.
A. differentia vero difl'ert genns et ab
ali is quce sunt con1n1uniter accidentia:
 D. ALB. ~tAG.
TRll~TilTUS
DE SPECIE.
CAPUT J.
De diversis intentionibus speCierll1n.
~atio ordi- Tractaturi de specie tanquan1 secundo
ms et quare
post g~nus universali, cogin1ur difIerre tractatulll de
tractavlt d e . . . . .
specie. dlfIerentIa, et tertIo loco lnter unlversa-
Iia ponere: quia qualllvis difIerentia cons-
titutiva sit de essentia speciei et princi-
piUl11 essentialc ipsius, nee possit esse
species, qUffi non ex genere et difIerentia
constituatur : tal11en quia genus diffìnitur
per specielll, et species per genus, prop-
ter hoc quod genus llabet dependentiau1
ad speciem, et species ad gcnus, eo quod
correlativa sunt, et UnUl11 diffinitc et certe
cognosci non potest sine reliquo : ideo
oportet tractatuIll de specie il11mediate
ponere post tractatun1 de genere. Cujus
talnen alian1 rationeITl dicit esse Avicen-
na t hanc: quia diflercntia non est in qua
est genus per cssentianl, cun1 differentia
sit actus sivc forn1a sin1plex: in specie
autel11 per essentialll est genus. Adhuc
autel11 differentia non est in genere nisi
potestate: species autcn1 est in genere
sicut in continente iPSU111 : et ideo inln1e-
diatius se habct species ad genus secun-
dUIll rationelll speciei, differentia sccun-
dun1 rationen1 diffcrcnti[C,: quan1vis il1
constitutione speciei difIerentia sit ante
speciem, quia a genere non constituitur
species, nisi potestas generis per differen-
tian1 determinctur et restringatur. IIac
igitur dc causa agendun1 est de specie
post tractatUl11 de genere iml11ediate: et
ponendffi sunt intentiones 2 speciei, ut
j AVICENNA, In logica sua, cap. 8.
2 SciI. notiones.
ORD. PRJEl).
IV
sciatur in qua acceptione vel signitlca-.
tione sit speeies intenta apud Philoso-
phos.
Sieut autern de genere dicin1us, quod
non CUral11USpOnere hic nisi illas generis
intentiones qUffi ad illal11 generis Sigt1ifi-
cati0l1en1 qUffi apud Philosophos est, ali-
quam habeant sil11ilitudinel11: ita non cu-
ral11US ponere intentionen1 speciei, quce
non habet sin1ilitudine111 ad intentionen1
speciei apud Philosophos acceptam. Et Hemo\'et
dubium.
ideo non CUral11US prin1itiva specie vel de-
rivativa, qUffi apud gral11n1aticos conside-
ratur: sed specieu1 in natura inveniIllus,
et in civilibus, secunduln qualll Silllilitu-
do qUffidal11 est ad speciei intentionen1
qUffi apud Philosophos est. Avicenna enim
dicit, quod genus uniuscujusque pri-
mun1 essentiale et informe subjectUl11 est:
quod primul1). dicitur, quia in eo est pri-
l11a potentia et prima inchoatio ad esse
rei seCUndUl11 substantiaIll et quidditatel11
ipsius : vel potius ipsum est priu1a po-
tentia et inchoatio esse rei cujus est ge-
nus, et ideo est l11ateria prOXil11a et pro-
pria. IVIateria auteITl appetit foru1an1, si-
~ut turpe hOnUl11 sive pulchrun1, .ut ·dicit
Aristoteles 3, in fine prillli physico1'ulU.
PulchruIll igitur et bOnUl11 et divinun1,
quo deterlllinatur potcntialis turpitudo
l11aterim, fOrl11a est ad speCiel11 deterllli-
l11Inans.
Et ideo dicitur, quod species dicitur, Pril1lum si.
qUffi esit unIuscuJusque
. . f · ·ct pulch'
orIlla 1'1- gnificatul1l
lJUjus terllli.
tudo, sive elegantia in COn1l11ensuratione ni species.
C0l11positionis corporis et c0l11plexionis et
staturre et colo1'is, per siInilitudinelll ad
~ A.HlSTOTELES, In fine I Physic. Tex com. 81.
 l'c )l'll1al11 naturalem, qUffi turpitudinenl111a- dinis vocalllUS : quta sicut genus seCUIl-
tf~I'ia~ ternlinat ad pulchru111, bonun1, et dUIl1 fIuod genns., dicit supcrius: ita spe-
di\'inunl 1. Sunt autel11 quredanl (sicut in CLes seeundu111 quod species-, dicit inferius
pl'i BLU EthicorUl1~ detern1inatunl e8t 2) con- secundun1 prfficlicationis et consequentim
f'oillitantia felicitaten1 in eo qui felix est. orÙine111. Participationis autelll positio-
~ cHl enilll felix est qui specie turpissi111US n0111 vocalllUS : quia species de necessitate
f'sLEt etia111 in civilibus species qUffi ta- participat genus, et addit supra iPSUIll dif-
I is l'orlllositas est, hac de causa refertur ad fcrentian1., qUffi coarctat in ipsa specie
f'CI ([Uffilllaxin1e felici cOlllpetunt in potes- generis potestatem: et ideo sub genero
la ti bus et honoribus, secundun1 quod dici- posita est, et contenta ab ipso. Et hoc
III US, quod species Prial11i l"roj ani regis n10do apud Philosophos sole111us diccro
t::~.~,',:,l (CI Il i.forma elegantissin1a fuit) digna est in1- hOllline111 esse speciemanin1alis: CUTIl

1. pnl'io: quia ex elegantia for111m den1onstra- ani111al ordinis positione et participatio-

111
"'"

.\.::I~~' 1111.' dispositio ad virtutes et ad perfectos nis sit genus honlinis. Et sic est in aliis
Il ......' f l·· . . .. Q.. t
~:;'II~~" a~·,t~s e lCltatls, SlCUt .In ~lgno: Ula SICU quorunl essentiffi sunt perfectre. ot abso-
d led~ Averroes 3 : on1nlS dlversitas qUffi est lutffi : hoc eninl nl0do albu111 sive albedi-
i Il c,orpore quoad corl1positionem n1enl- ne111., qUffi color albus est., diein1us spc-
bl'ul'um; est ex diversitate potentiarun1 cielIl coloris esse: quia utraque positiono-,
qlJtC sunt in anilTla: et hoc modo etian1 scilicet natUI'ffi ordinis et participationis
SI H~cies ad intentionenl philosophicurl1 de albedo est sub colore. Hoc otia111 rl1odo
spf'c,ie habet similitudine111: (!uia sic di- dicinlus triangulu111 esse specien1 fìgurro,
glLi Las attribuitur vel indignitas his qUffi cnn1 secundunl utraquo prffidicta triangu-
iIl specie sunt constituta, sicut horIlo di- lus sit sub fìgura. De aliis autonl generi-
f~itu[' dignissirl1a creaturarum, bufo autelll bus non ponemus exelnplun1., fIuia esse
allilnal conte111nendum. His ergo modis non habent absolutulIl, sed in conlpara-
aeeepta species ad specienl sive speciei in- tione ad qUffidan1 alia diffiniuntur. Sic
t c~lltionel11 (quffi in philosophia est) habet ergo species est qUffi sub assignato genere
si InilitudinelTl : et ab ista Sil11ilitudine, ut posita est.
fliei.t Avicenna, ad intentioncnl speciei Dictunl autelll est in ante hahito trae- Duhitatio
I~osita in
l)hiJosophorulll nonlen est translatuIll. tatu 4., quod genus est eui supponitur textu.

..
1t,llm..
~; ""'
SeCUndU111 autenl intentionerl1 qUffi est species: et sic et genus per speCien1., et
..'''.'- apud Philosophos dicin1us specierl1 de- species pergenus diffinitur: et videtur
_

~~"., sc,l'i.bentes., qUffi est posita positionè ordi- . esse circularis diffìnitio, et idenl notius
nis natuTffi et participationis sub assignato et ignotius altero-, et iùerIl notius et igno-
g'ouere. Dico autem assignatuIll genus tius seipso., quia accidit ide111 diffìniri pel"
idcIll quod certuIll : quia nO,n potest esse seipSU111. CUIll enim dicitur., speeies est
species vaga sub genere ad hoc et ~d illud qUffi sub assignato genere ponitur., spc-
g-onus inclinata: sed in(livid~u111 vagu111 cies diffinitur per genus. Et si loco gene-
potest esse sul> specie ad hoc vel illud ris ponatur diffinitio generis, sicut dicit
sllppositum inclinatU111-, se(L ad nullu111 Aristoteles 5, tune species est, qUffi poni-
(loterminatulll et distinctUl11 sive discre- tur sub eo cui supponitur spccies: et sic
"_41 .... lLU11. Et hujus c~usa est: quia genus cer- species est in dif'finiti one speciei: et sic

~
~•...'UM::":I (unl est in i.psa spec.ie quidditate concep- idelIl diffinitur per seipSU111., quod valde
"011 tum : propter quoù sub o'enere non po- videtur esse inconveniens. Iùenl etia111
ti"' . b
.~U" test esse vagunl. Positionenl aute111 01'- accidit per illalll generis diftìnitionerl1 qua

i Cf. cap. 3 sequens. 4 Cf. cap. 2 tract. III, in princ.

~ Cap. 12. t) ARISTOTELES, In topicis, in 6, c. 19.
3 AVERROES, super 2 de anima, Con1. 60.
 ])0 ALBo MAGo ORD.
dictum est., genus est quod de difIerenti-
bus specie in eo quod quid est prredica-
tuI': si enim tunc loco generis ponatur
diffinitio-, tunc species est quod supponi-
tur ci cui suppollit UI' speeics-, et quod de
difIeI'entibus specie in eo quod quid est
pI'ffidicatur : et sic iterum idem per seip-
sunl diffinituro
Solutio. Sed ad hoc [dicimus, quod si supra in
prior'i tI'actatu, de Genere,genus per diffini-
.tionem assignantes in diftinitione generis
nlenlincrilllus specienl-, dicentes genus esse
per diftinitionenl, quod de plul'ibus difIe-
rentibus specie in eo quod quid .est prredi-
catur: nnnc autenl etianl specienl diffinien-
tcs dicilllUS specielll esse id quod est sub
genere: fiosse ad hujus dubii solutionenl
oportet, quod gen.us relativum vere est:
est enim genus alicujus gcnus, et species
alicujus species: est eninl genus speciei
genus-, et species generis species .: et ideo
relativorum qure sunt simul natura, unUIll
diffinitur per reliquum, quorum utrum-
que dependontianl habet ad alterunl : ne-
cesse est in utrol'umque l'elativorurn ra-
tionibus uti nOlllinihus et diffìnitionibus
No~ incon- utrorurnque. Non enilll est inconveniens,
venlt unum d l o
p~noi in dif~- qUO' ununl re atlvorunl ponatur In I h-
. dOf'
nltlOne SUI 01 Q
o o o
ipsiuoS' ut nLÌlone a tel'lus-, et e converso. uod etIanl
patet In re- Od o dOff~ o 00 o nus-, nihil prohibet genus quam species
lativiso l em In l - lnltlone SUllPSIUS SI Ioco no-
o o
nlinis positi in diffinitione diffinitio pona-
tur : quia relativorunl esse est hoc iPSUl11
quod est ad aliquid se habere, et quod ad
aliud se hahet· secundunl esse quod est:
et CUl11 diffinitio dicat esse rei, non potest
diffinite scil'l l'es, nisi per id ad quod se
habet: et sic oportet utrumque diffiniri
per reliquum.
Relativa Tripliciter enim relativa confiderantur,
tripliciter 0
'1
consideran.;. SCI Ice t Ino ·quant Ul11 sImu l sun t naura-,
o t et
turo in quantU111 sunt ad inviccnl dependentia,
et in quantum sunt ea qUffi sunt relativa
per aliquanl relationem qure in ipsis est
causativa. In quantuIll enim sinlul sunt
natura-, oportet necessario-, quod una na-
tura sive una forma sit in cis-, qure ffiqua-
liter sit in utroque ipsorum : et hrec for-
1 ARISTO?EiLES, 8 Ethico capo 8.
PR~·D.
ma est ipsa relatio, qure)lt via Inedia
sunlpta est eadenl, per terIninos autel11
difIerens in utroque relativorum: et sc-
cunduIll hoc paternitas et filiatio in medio
ideIll sunt-, terminis autenl difIerunt, si-
cut nl0tus et via quru est de Thehis usque
ad Athenas-, et de Athenis ad Thehas:
ternlinis autenl difIerunt, et in patre qui-
denl est paternitas-, in filio autenl flliatio :
et sic est inter gcnus et specienl et e eon-
verso.
Si autenl seeundum dependentialll unius
ad alterulll consideretur, non est incon-
veniens utrumque esse notius et prius-, et
ignotius et posterius altero. In quantuill
eninl genus dependet per intellectunl ad
specienl-, dicitur genus non suum-, sed
speciei genus : oportet quod intellectus ge-
neris sumatur per speciem, et sic f~pecies
notior et prior est genere. In quantum au-
telll speeies non est sua vel absoluta-, .sed
alterius species-, et dicitur esse generis
species: genus erit pl'ius et notius quam
species. Idem autem prius et notius esse
reliquo, et e converso non est inconve-
niens, non secundulll idenl, sed secun-
dUIll diversa: hahito enim respectu gene-
ris ad specieIll-, species genere notior est.
Si autenl hahetur respectus speciei ad ge-
notius esse, et sic utrumque per reliquum
diffiniri.
Si autenl consideretur id quod est reIa-
tivum secundunl causam qure relationem
inducit, nihil prohihet unum relativorum
esse causanl alterius-, et no~ e converso:
sicut si consideretur persona qure est pa-
ter secundunl actum generationis-, per
quanl causa est filii, nihil prohibet patrenl
causalll, et non e converso filium esse
causanl patris : quia sicut dicit Aris-
toteles '-, pater est qui sui aliquid hahet
in filio: filius autem nihil s'ui habet
in patre. Et hoc modo genus-, sive id quod
est genus-, principium speciei est-, per id
quod genus est principiunl speciei-, et per
id quod genus est in specie differentia

LIBER DE PRJEDICABILIBUS, l"RACT. IV
eonstitutiva formatum et distinctun1. Spe-
cies autenl nihil sUI habet in genere per
Hlodunl illum. Et sic UnU111 difIlnitur per
J'uliquunl, et non e converso. Et hffic est
distinetio Alfarabii et Avicennffi.
Dicendum est ergo seeundun1 eos, quod
qUffidam diffinitio relativorum est sicut
demonstrationis mediuIll., et qUffidam sicut
conclusio .. IIla en-inl qUffi datur de relativo
secunduill quod unUlll est causa alterius
ot non e converso, est sicut deIllonstratio-
nis mediunl, vel sicut den10nstratio posi-
Lione difIerens. Ilia autem qua relativa
per se invicem diffiniuntur, est sleut con-
clusio : quia enilll pater generando causa
HI.ii est., ex hoc concluditur-, quod pater
.fitii pater est, et diffinitur per filiunl: et
quia filius a patre genitus est-, inde est,
quod filius non suiipsius-, sed patris filius
est et diffinite non cognoscitur nisi per
patrem: et sic est inter genus et speciem,
quia ex hoc quod genus principiunl spe-
eici est, concluditur quod genus non SUUIll-,
Hed speciei genusest: et ex hoc quod spe-
eics principiata est a genere hoc modo prin~
eipiationis quo genus mediante difIerentia
d.eterminante et distinguente genus con-
stituat specien1, concluditur quod species
non sua, sed generis species est: et sic
diffìnite non cognoscitur nisi per genus.
]Ioc igitur modo ea qUffi videntur esse
inconvenientia-, nihil habent de inconve-
nientia: sunt enim primo simul natura.
Sccundo modo unUlll est prius altero.
'fertio autem nlodo utrunlque prius alio,
et e converso diversis respectibus.
~,"'t.
t."""/l Plurimi aut.eIll, et Illaxime Peripatetici
tllo h· . .
.•• 10Hl- quos lC ImltanlUI', a
d uc h
etlalll· ··
SIC aSSI-
f.I..,
gnant l "lnlentes speclem, lcentes quo-d
d·ffi . . d·
species est qUffi ponitur sub genere, et de
qua genus in eo quod quid sit prredicatur.
Et patet, quod in hac - assignatione duo
sunt de essentia speciei. DnUITI quidenl
secundun1 quod species principiatur et
constituitur a genere: sic enim per deter-
minationem difIerentire constitutivre spe-
cies ponitur sub genere et ordine et par-
ticipatione. Alterum autem est secundum
ordine111 speciei ad genus, speciem ipsam
1':'-
.) A
constituens. Sic enim genus est-, quod
prredicatur·de specie hoc nlo~o-, quod res-
pondetur ad qurestioncnl quid sit, et non
ad qurestioneIll factanl per quale. Cujus
ratio jan1 ante dicta est: quia genus in
on1ni eo in quo est por participationenl-,
est quid, et non quale: est enin1 prinlunl
subjectu~ difIerentiis essentialibus deter-
Illinatunl et distinctum ad esse speciei.
Subjectum autem quod substat in esse rei
non potest esse' quale, sed quid: propter
quod etialll ipsum comn1une sic deterlui-
natulu et distinctum non quale quid dici-
tur, quanlvis non sit hoc aliquid. Ergo
causa est-, quod duo sunt in assignatione
sivc diffinitione ejus. Consideratur enim
dupliciter, seilicet secundunl constitutio-
nen1 ipsius a genere-,' et secundum ordi-
nem ad genus constituens quod est ens
l'atione ipsius : et quia per constitutionenl
accipit ordinem-, ideo oportuit poni in
assignatione quod ponitur sub genere:
quia ex hoc causatur, quod genus de ipsa
in eo quod quid sit prredicatur.
Si autenl quis contra hanc assignatio- Objectio.
nenl objiciat, quod etiam individuulll po-
nitur sub aninlali, de quo genus in eo
quod quid prreclicatur: et sic individuUIll
videtur esse species sic diffinita. Dici po- Solutio.
test., quod individuUlTI non ponitur sub
genere positione ilnmediata. Species au-
telTI inl111ediata positione ponitur sub ge-
nere.
Sed tunc objiciunt quidanl de individuo Objectio.
generis: hoc enim sub genere ponitur
jmmediate, ut s0ilicet hoc ani111al sub
animali: non enim hoc animaI est me-
diante specie, quamvis forte hoc animaI
sit hic hOIllO vel ille. Et sic videtur-, quod
hoc anilllai sit species : quod falsunlest.
Ad hoc autenl quidanl dicunt, quod est Solutio al-
quorumi.
positio orclinis-, et est positio participatio-
nis. Et quantuIll ad positionenl participa-
tionis individuUlll generis immediate po-
nitur sub genere: quia non mediante
specie participat individuun1 generis na-
turaU1, sed seipso genus participatur ab
ipso. Et secundum positionem coordina-
tionis prredicabiliuffi et scibilium dicunt,
 D8 Il. A.LB. lVIAG. OR]). PRlED ..
quod non ponitur in1lllediate sub genere
nisi species, et individuun1 per specielll
quod post specien1 ordinatur.
Hefutalio.
Sed hffiC solutio non est perfecta: quia
participatio est causa ordinis. In omnibus
enin1 participantibus et participatis-, parti-
cipatun1 est superius in ordine prffidicabi-
liuIll, et participans est inferius et subjec-
tun1 : et ideo si inln1ediatuIll est in partici-
patione, eril etian1 in1n1ediatuIll in ordine.
SOIul~?a.pro- Propter quod aliter dici oportet, quod est
p . positio qUffi tota principiatur ex genere
secunduIll id quod est in ejus potestate :
et sic species ponitur sub genere" ita quod
genus est principiu111 SUffi positionis. Et
est positio qUffi non causatur a genere,
sed potius ex materia: et hffiC est indivi-
dui positio, et ideo hffiC non sic ponitur
sub genere, quod genus sit illius positio-
nis principiul1l. Unde CUIll dicitur, qUffi
ponitur sub genere" illa prffipositio sub
non tantun1 notat ordinen1, sed etiam
causan1 positionis sive principiun1.
Objectio Aliter auteni Avicenna hanc illlpugnat
Avkennreo
diffìnitioneln : punctun1 eninl species est
qumdan1 : et tarnen non ponitur sub ge-
nere, nec de ipsa genus prffidicatur sicut
quantitas, nec prffidicatur de puncto in eo
SoIutio. quod quid sito Sed hffiC instantia nulla est:
quia punctuIll non est in genere ut species
quantitatis-, sed potius ut tern1inus conti-
nuationis. Unde quod dicitur, quod punc-
tun1 species qumdan1 est, falsun1 est: quia
si esset species, esset quantitas" quod est
falsurn. IIic autelll n10dus speciei transla-
tus est a naturalibus- et politicis : quia in
physicis dicitur species ex potentia mate-
riffi ad esse deterlllinatU111, ut hon10 et
asinus. Et in politicis dicitur species per
elegantialll forn1ffi et staturffi et figurffi,
dignitati vel indignitati idonearn, ~icut in
ante habitis dictUIll est.
~e~tia c1il:fi: An1plius autenl sic quoque assignant
mtlO SlJeClel hOI l· S
speclelll In p I osop 11a. pecles est, quod
o • o
de pluribus differentibus nUl11erO in co
quod quid sit prffidicatur. Et sic patet
quod hffiC assignatio de specie est secun-
1 AVICENNA, In cap. 9 SUffi logicm.
dun1 quod species est prffidicatuIll : ante- .
rior autem de ipsa data est~ in quantun1
est subjec-LU111. Nec est inconven-iens plu-
l'es ejusdenl rei esse assignationes secun-
dunl diversa vel diversos modos vel ratio-
nes qUffi sunt in ipsa: CUIll talllen una
sola sit ejus diffìnitio seCUndU111 quiddita-
telll et substal1tiaJl1 data, sicut unun1 est
esse et substantia et quidditas. Dicit au- Limitatio
tertire dH'fl·
ten1 Avicenna 1 quod cun1 dicitur, quod nitionis.
de pluribus difIerentibus nU111erO prffidi-
catur, intelligcndun1 cun1 prffici~ione, ut
addatur differentibus nUIl1ero solo : et
. tunc non tenet quod objicitur de genere,
quia genus de pluribus difIerentibus nu-
lll~ro prffidicatur: non eniIÌ1 prmdicatur
g~nus de pluribus solo nunlero differenti-
bus, sed etianl dc difl'erentibus specie.
I-Iffic' quidenl solutio est Avicennffi. Pos-
set tan1en (ut videtur) n1elius dici, quod PrDpria li-
mitatioo
id quod prffidicatur, prffidica~ur ut partici-
patunl, et quod participatur alio quodan1
pl'ius participato, prffidicatur per aliud et
non per seipSUlll. Unde curn individui
participatione non participet imn1édiate
nisi species, de difl'erentibus numero non
prffidicàtur in11nediate nisi species. 11ifl'e-
rentia enin1 -nun1ero non est per differen-
tia divisivanl, sed per rnaterian1, ut di-
cit Aristoteles. Talis auten1 divisio non
est propria generis, sed speciei specialis-
sinlffi : et ideo non proprie prffidicatur de
differentibus nUl11erO illln1ediata divisio-
ne : non eninl genus dividitur et 111ulti-
plicatur per nlaterian1, seti per differen-
tias secundunl forn1an1 suan1 iPSUlll ge-
nus dividentes.
Patet ergo, quod hffiC ulti111a speciei
assignatio solun1 convenit speeiei specia-
lissimffi, quru non prredicatur nisi de dif-
ferentibus nun1ero solo. Alim vero assi-
gnationes in ante habitis positffi non
sunt speciei specialissin1ffi, sed etian1 spe-
cieruIll non specialissin1arU111. IImc sunt
igitur assignationes datre de intcntionibus
speciei.
 LIBER DE PRJEDICABILIBUS~11RACr"r.
CAPUT II
l)e duabus qUéEstionibus circa }J)';edicla.
j\lfarabius et j\ vicenna duas hic indu-
eunt qurestiones. Una quidenl : quia cun1
"W_H'"'i/). (I,ure sint assignationes, una speciei su-
1.alternre, altera spcciei specialissin1ffi, ad
({Ualll illarun1 non1en speciei prius trans-
latunl sit a Si111ilitudine ista, qua specics
dicitur uniuscl~usque foru1a et spcciosi-
~.....,.·Mtio. tas. Altera auten1 est qUffistio : CUlTI dUffi
sint speciei diftìnitiones, ut dictun1 est,
seCUndU111 quaIl1 illarunl specios est uni-
versale unun1 dc quinque universalibus
qure in ante habitis enun1erata sunto
Et circa solutionorl1 prin1ffi qUffistionis
dubitationes invcnit 1\vicenna 1, et nescire
se fatetur, ad quau1 prilllo signifìcandarl1
translatun1 sit non1en specioi. Species
cnin1 subalterna qUffi sub assignato poni-
iur genere, et de qua genus in co quotI
quid sit prffidicatur, prius occurrit des-
cendentibus, et ab uno quod principiun1
speciei est in 111ultitudinelll venienti-
bus: tunc enin1 subaltel'na specics est, ad
quan1 prilllo forlllatur et distinguitur ge-
neris potentia. Et sic videtur prin10 no-
lllen speciei translatulll esso ad illa111. Ad-
huc autcnl id quod prin10 occurrit intel-
lectui, est genus, et sic per division0111
devenitur 'ad speciem. Patet auteni,
quod prius occurrit ca quce est et genus
et species, quam ilIa qUffi est species tan-
tU111. Videtur èrgo non13n speciei prius
translatun1 esse ad illan1.
Ad oppositU111 autelll hujus est, quod
forrnatio potentiffi genel~is secundunl
s,ubstantialia perfecta non est. nisi in spe-
cie spe'cialissi111a : id eninl quod est for-
matU111 in specie subalterna, adhuc est in
potentia ad alteran1 formanl: ergo sure
naturffi plenam non habet speci-ositatelll.
Id autem minus' transfertur nomen ple-
nffi est speciositatis, ita quod secundunl
illan1 rei attribuimus dignitatem secun-
1 AVlcttxNA, In cap. Q.
IV
dUlll fclicitate111 dictam detern1inatan1.
Videtur ergo, quod non1en hoc prius
transfertur ad speciorl1 spocialissin1alll,
qUffi perfectan1 habet sui generis et poten-
tire forrnationen1. Inter has rationes du-
bitare se dicit J\ vicenna, quod potissi-
n1U111 dicatur: utrun1quc eni111 dicit ra-
tionabi\:iter posse dici secundun1 inductas
rationès.
SecI sine prffijudicio dici sipotest, qubeI Acl primam.
curn translationes secundun1 sirnilitudi-
nen1 fierit debeant, quod magis proprie
et prius transfertur norncn speciei ad spe-
cienl specialissinutlll, quarl1 ad specielll
subalternan1. Species eninl subalterna
aliquid habet generis, et aliqui cl potentiéB,
etaliquid privationis : nec tota' est deduc-
ta ad speciei dignitaten1 slcnt spccies spe-
cialissin1a. Et quod dicitur, descenden1i-
bus prius occurrit spccies subalterna : l1i-
hil facit ad translationem nOlllinis : tran8-
latio eninl non fit per rationenl divisio-
nis: noc etiam per rationenl rcsolutionis,
vel etian1 con1positionis: sed per solall1
rationenl sinlilitudinis. Ratione autem si-
n1ilitudinis planum est, quod prius trans-
fertur ad specielll specialissirnalll, poste-
rius ad specicll1 subalternalll.
De secunda autelllquffistione dubitare 'Ad secun-
videtur Avicenna, scilicet secunduIll qualIl ehm.
illarun1 diftlnitionU111 species habeat quod
est universale, quamvis .valde modica vi-
deatur esse ratio dubitationis. SecundulIl
prilnalll enirl1 speciei subalternffi diffìni-
tionenl species subj ectuIll est et non prffi-
dicatuIll. Universale autem sccundun1
quod universale est, et est et diffinitur in
rationem préBdicati et non subjccti. Vide-
tUI' ergo, quod species per rationelll illam
qua subjectun1 est, non habeat quod
sit universale: et conceditur fere ab orl1-
nibus antiquis.
Quod tamen aliquibus videtur non es- ob,iectio
pl'ima.
se VerU111: quia scimus quod Aristote-
les 2 in Topicis docst tern1inare de Olllni
problemate, non doeet fornlare vel tern1i-
nare problellla dc specie : eo quod in
~ ARIsrotELEs, in libro I topic.
 60 D. ALB. MAG. ORD.
olllni problelllate subjicitur species, et sic
videtur quod species est, subjici habet in
problemate et non prredicari.
Secunda. Adhuc species seCUndU111 quod specia-
lissima est, non prffidicatur nisi de diffe-
rentibus numero solo. QUffi autem l1U-
nlero solo differunt, sensibili a singularia
sunt, et aorum non potest fieri disciplina.
N ec subjecta igitur videntur esse, nec
prffidicata in disciplina. Cujus signuIll est,
quod scientia de prffidicabilibus usque ad
illa non descendit, nisi accipiantur ut
stantia in natura et specie comllluni, ut
aliquis homo, et aliquis bos. Et sic vide-
tur, quod species per se non pr<Bdicatur
de individuo, sed per acciden's: accidit
enim speciei in individuo esse, et sic ac-
cidit eiprffidicari.
Ac~ proimam .i\d hffiC aute111 et similia videtur .quod
ObJectlonem ' 110.
onlne universale in ratione prredicati habet
determinari: universale el1i111 seCUndU111
quod universale est., diffinitur quod est in
llluitis et de multis. Non autenl est de
nlultis, nisi quia prffidicatur de illis. Et
ideo species habet quod est universale per
diffinitiononl illalll qua diffinitur ut prffi-
dicatum, et 110n illalll qua diffinitur ut
subjectU111. Quod autem dicitur, quod
species subjectum est in proble111atibus,
dicendunl, quod VerU111 est hoc: quia pro-
blelllata non fOrlllal1tur nisi de his qUffi
insunt spaciei vel Silllpliciter ut accidens,
vel ut genus assignatum de specie, vel ut
prOpriU111 quod fluit de natura speciei, vel
ut diffinitio qure totunl dicit esse speciei.
Et hae consideratione species nOl1 est
universale. Est autem universale secun-
dU111 quod est prredicatuIll.
Ad secun- Et quod dicitur, quod species specia-
dame
lissima non prffidicatur riisi de his qure
differunt nll111erO solo, in quibus speciei
accidit esse, dicenduIll quod non sic ac-
cidit speciei esse in individuis, quod sit
aecidel1s eis, vel accidens in ipsis: quia-,
sieut dicit Boetius, species est tOtU111 esse
Individua individuorulll, vel individuorU111 essen-
. °1° d
dupliciter
accipi pos-
tO lO
Ia.lS Slml ItU O. E t lod eo In
. dOIV]od ua pos-
sunto sunt dupliciter accipi, scilicet vel ut par-
PR~D.·
ticularia in materia deternlinata, vel ut
l'es naturffi cOlllmunis in qua stat : vel in
qua stat naturffi fluxus, qui fluxus est na-
turre diffusio, et sic individuum sic sunli-
tur, ut aliquis hOlllO : et hoc individuum
proprie et per se subjectum est,et est sub-
jectum speciei: et hoc nlodo pri111Um
prffidicatunl de ipso est species, et secun-
dUTIl quod apta nata est esse in pluribus
secundum tOtUIll essesubstantiale, sie est
universale. Et sic difflnitur, quando dici-
tur, quod species est, qUffi prredicatur de
. pluribus numero differentibus in eo quod
quid est. Per hoc autem quod aliud prffi-
dicaturde specie cui supponitur, accidit
speciei quod situniversale : de quo eninl
aliud prredicatur, potest esse universale,
et potest non esse universale.
Sie ergo dictUIll est de intentionibus Recapitula-
speciei et assignationibus sive diffinitio-
nibus qUffi clatre sunt de intentionibus il-
liso Hoc aute111 sub conlpendio colligi po-
test, ut dicatur, quod seCUndU111 vulga-
relll in physicis vel politicis USUlll vel
eonsuetuc1inenl species dicitur, qUffi est
uniuscl~usqueforllla sive fornlositas, se-
cunduIll qua111 intentionenl speciei vulga-
l'iter dictU111 est, quod species sive specio-
sitas Pria111i digna est imperio. Dicitur
autelll ad hujus aliquarrl similitudinenl
species apud Philosophos ea qUffi est sub
assignato sive certo et determinato gene-
re posita per differentianl constitutivanl,
qUffi generis potestatelll deternlinat et
coarctat ad actum ad quem prius fuit in
potentia: secundunl qua111 intentionelll
speciei sole'mus dicere in philosophia ho-
minelll quidem speCie111 esse aninlalis,
cum sit genus assignatU111 hominis ani-
mal: albunl sive albedinem solemus di-
cere coloris specielll esse, CU111 assigna-
tU111 genus albedinis sit color. Et secun-
dUIll quam solemus dicere triangulunl
esse specielll figurffi, cum figura sit ge-
nus assignatum.
Quod si etiam supra in prrecedenti trac- Dubitatio
tatu, qui de genere habitus est, genus
per diffinitionem assignantes, specieime-
 LIBER DE PRiEDIC-ABILIBUS. TRACT. IV 61
Ininimus ponendo speciem in generis veniunt et speciebus non specialissimis.
diffinitione, quando dicilTIUS, quod ge- Quid auten1 hic dictunl sit, non potest
It IIS ost quodde difIerentibus specie prffi- sciri, nisi ponatur tota ordinatio prcedi-
dic,alur in eoquod quid sit: et nunc trac- cabiliulTI in genera1issin1is et specialissi-
lando de specie dicinlus, quod species n1is et nlediis : et ad hoc deinceps attin-
Pst. id quod ponitur sub genere: et sic ge- gemus.
It IJS ponimus in diffinitione speciei: ne-

IHO reputet hoc inconveniens. In talibus

CAPUT III.
pninl nosse oportet, quonialTI et genus
non est absolutum, sed relativum: ideo
Qualiterinveniatur species slJecialiss'in~a~
g-nnus alicujus est genus, et species est
et de coordinatione }JJ"éedicanlentali.
non absolutum quid, sed species alicu-
.i us species est, quia generis. Et ideo ne-
(',psse est in utrorumque, scilicet generis Qua autem arte inveniantur species Removet
specialissi111ffi secundulll diversas inten- dubiUlTl.
(d, spcciei, rationibus diffìnitivis utrisque
ti' i: ita quod genus in diffinitione spe- tiones, dc quibus dictum est, planulTI et
manifestun1 erit hoc 1110do. In unoquoque
('i(~i, ct species in diffinitione generis po-
nat.ue. Assignant ergo Philosophi per dif- enirn prredicalTIento secundun1 olTInia ge-
ti nil.ionenl prredictas intentiones de spe- nera prffidican1entorulll sunt qUffidan1 in
(' in, etialTI sic specienl diffinientes: 8pe- supremo secundum totanl illius generis
('ins est qure ponitur sub genere, et de prffidicabiliulTI coorc1inationem, qUffi di-
qlla genus in eo quod quid est prredica- cuntur generalissillla: non quia in uno
1111": prffidicatur eninl ut substantia et sub- sint plura, quia hoc ilnpossihile est, et id
jC'(~tuln in specie, quod diflerentia con- quod per superabundantianl dicitur in
si i'utiva individuatur et formatur in 8pe- uno ordine rerUlTI, non nisi uni soli po-
«',in, quod est quid speciei et non quale. test convenire, sed quod in' quolibet ge-
nere est UnUlTI, et in eodem ordine prffi-
l\nlplius adhuc ipsi Philosophi sic quo- dicabiliun1 sunt quceda111 secundum suas
qun assignant diffinientes specienl: 8pe- COn1111Unitates et universalitates infilna,
(',i(~s est qUffi prffidicatur de pluribus dif-
qUfi dicuntur specialissin1a, ct in quolibet
1'C'I"nntibus numero in eo quod quid est: sunt pIura, propter hoc quia quanlvis spe-
(d, sic est forlnale quid individuorunl, et ciaIissilTIa in uno et eodelTI genere prffidi-
lot.unl esse ipSOrUlTI. Esse eninl quod est cabiliunl necesse est stare in uno, uhi re-
po:"t specienl in individuis, est et de indi- soIvuntur ad unum, non tan1en propter
\' iduantibus, et non est idenl esse sinlpli- hoc secundun1 vian1 divisionis et COlllpO-
(·,it.er, quia nlateria nulli dat esse, nec est sitionis (quffi ab uno incipit) necesse est,
pl"oprie de esse: sed est actus essentire in quod divisio stet in uno sicut in infin10:
l't) quod est materia. ]~t ideo 111ateriffi non
quia divisio multis viis procedit ex uno:
('sI. prredicari : quia in ante habitis janl di-
et illffi vire non sunt nisi per diversas
xilllUS, quod non pr~dicatur nisi forlTIa : forn1as et oppositas, qUffi difl'erentiffi vo-
IIne etiaul fOfIna prcedicatuf secundurn
cantur, quas uniri ad unun1 est irnpossi-
flllod forIlla, scd fornla totius : nec adhuc hile, et ideo divisio ex uno stat in ITlultis
l'ol'lna totius ut forula totius prffidicatur, ultinlis : ct quodlihet illorulTI est indivisi-
snd in quantunl est notio totius esse vei hile secundunl forn1anl, non habens sub
iIl potentia vel in acta. se con1n1une, et ideo quodlibct illorunl est
Inter hanc tamen assignati.onen1 et specialissinlum.
1)I~redictanl difIerentia est: quia hffic se- In tali auten1 prffidicabiliunl ordine su-
(',unda assigvatio est solulTI speciei specia- premun1 ideo dicitur generalissil1lum,
Iissimre: alirevero dure prrecedentes con- quia non habct supra se genus superi..a s
 62 D. ALB. MAG. ORD. PRlED.
superveniens sibi, quod ut genus prffidi-
cetur de ipso. Specialissin1un1 auten1 di-
citur, quod in tali ordine est indivisibile
s8cundu111 forInan1 et naturm potestaten1 :
propter quod sub se non habet aliquod
COlnrnune quod sit species, et l110dul11
prffidicandi habeat spDcioi: quan1vis suh
se habeat individua, in quibus ol11nibus
est ipsa specios secundulIl toturl1 suurn esse
et secunduIll totarll suan1 potestatcnl. IIoc
autCl11 IllOdo (ut in ante habitis dictUl11
est) non est genus in' speciehus : in l1ulla
enin1 specie scCUndUl11 se est gcnus seCUI1-
dun1 totun1 al11bitun1 SUffi potestatis. Ncc
aliquls l11iretur, quod per inlcntionen110-
quentes dicinlus generalissinluru-, genera-
lius, et generale, et specialissin1U111-, spe-
cialius, et speciale: quia sicut in ante ha-
bitis deterITlinatUl11 est, id universale quod
est gcnus, p(~r accidcns quoddalll (quod
sjbi accidit) genus vocatur : etin illo po-
test intendi et renlitti, n1axi1ne secundull1
pr.ius et posterius dicta intentione, potius
qual11 secunduHl acceSSUIIl ad terl11il1un1
alique111 vel reCeSSUlT1 ab 1110 : rnagis cnirn
gcnus est id quod in olnnibus genus est,
qlHllll id quod gcnus est ad qua~dan1: et
siInilit'c1' est de sp ~~cie, quod lnagis est
spccies quod on1nalUS est species, quani
id quorI non est specjes ni~{i ad qUlBda11l.
1nto1' generalissi1nuln aute111 in sun1rno,
et specia!issin1uIll in inJìI110, sunt 111edia
qUffida1n, qUffi eadcln in Rubstantia exis-
tentia sunt genera et species, socI ad aliud
et aliud e011lparata sive per c0l11paratio-
ne111 sU111pta.
Gratia autenl cxe~npli potest hoc in
uno prffidica1nento esse lnanifesturn, ut in
aliis olnnibus sirniliter esse intelligatur,
in ordine prt.:B(licahiliun1 qUffi sunt in ge-
nere substantiLB. In genere substantiEe
prin10 ponitur substantia, qua~ sine con-
versione ut genus pr&dicatu1' de olT1nihus
qluB in genere sunt substantiffi: et ideo
generalissin1un1 est vocaturn. Proxin1ulIl
autern quod sub hac ponitur per difIeren-
tian1 constitu tiVaI11, est suhstantia corporea
qUffi vocatul' corpus. CUlTi auten1 iterU111
corpus per aniInatull1., et in anin1atun1 divi-
ditur, proximull1 sub hoc con1muni quod
est corpus, constitutUll1 est éorpus anillla-
tun1, qnod uno nonline vivun1 vocatilr.,
C0l11111unitato sua all1biens et vegetabilia
et sentientia qnce dicuntur anin1alia. Cor-
pus auten1 anirnaturn itcrun1 per opposita
dividituI'-, scilieet sensibile-, et insensibile:
et cun1 adjunctun1 fuerit corpori anin1<1to
sive vivo sensibile-, p1'oxin1ull1 sub ipso
positun1 erit anill1al. CUlli vero anin1al
iteruIl1 per rationa1e et i1'1'ationale dividi-
tUI', qUffi sunt oppasitrn difIcrentiffi-, .et
rationale adjunctUI11 fuerit ani Inali , Ht
rationale anirnal conlplectens deos sccun-
dUl11 Stoicos et hon1ines. Cun1 auten1 ip-
surn qnod est rationale anirnal, per 11101'-
tale et :irnn10rtale dividitur, et n10rtale
junctun1 fuerit anirnali rationali, consti-
tuitul' hon10 : qui ulterius per difIcrentian1
non est divisibile, quia socundun1 ·totaIIl
SUffi naturffi potestatem est in quolihet
suorun1 supposito1'urn. Sub hOInin8 ergo
non est C0l111nUne aliquod-, sed pa1'ticula-
l'ia-, ut Socrates-, et Plato, qui sunt pal'ti-
cularcs hOll1ines.
SocI inter"on1nia suhsblntia quidenl est
generalissin1uIl1: et ideo est id quod est
tantuill genus-, quia nullo u10do potest
fieri species : on1nis enill1 species est qUffi
sub assignato genere ponitur. l~t CU111
suhstailtia non habeat superveniens ge-
nus, constat quod non potest neri species.
H:011IO vero iuter hffiC est species specia-
lissinla, et qUffi nullo 1110do potest .fiçri
genus: eUln eniIll genus sit (sicut ìn ante
habitis dictUIl1 est) cui supponitur species-,
et cun1 nihil con1nlune nec genus nec spe-
cies supponatur hOlnini in quo hon1o sit
seeunduIll partelTl SUffi natuealis potestatis,
et non secundull1 totun1, patet quod h0l110
non patest esse genus. -Est ergo species so-
lun1, et non genus. .
On1nia autenl internledia inte1' sub~
stantian1 qUffi est genus tantunl-, et honli~
non1 qui est species tantun1-, sunt sinlul
genera ct species respectu diversOrUl11-, si-
cut corpus sive substantia corporea, qUffi
proxin1a est substanti[-B in supremo:· est
quiden1 species substantiffi, quia sp~cies'
 LIBER DE PRJEDICABILIBUS-, TRACT. IV
pst qUffi suh assignato genere ponitur: ferentiis oppositis possit dividi, vel in qui-
gnnus vero est idem corpus corporis ani- hus sit secundum parten1 SUffi naturalis
Illatisive vivi-,cunl genus sit cui supponitur potestatis, sed sola individua-, qum indi-
species-, et in qua genus est secunduIn vidua sunt post hOITIine111 : individua enin1
Quomoclo
I ~(u'teITI SUffi naturalis potestatis. Onlnino sunt Socrates, ct Plato : qUffi indivisihilia individua
sunt, non quidern seCUndU111 111ateriam et sunt indivi·
alltem eodenl 1110do id quotI substat ter- . sil;ilia.
tiun1 in ordine secundum descensunl a quantitate111, sed sunt indivisihilia secun-
sllhstantia (quod est corpus aninlatunl si- dun1 fOrITIan1 SUffi C0111111Unitatis et secun-
ve vivunl) est species quidenl corporis-,. clunl potestatem : quia hon10 remanet in
c',lIi tanquam generi supponitur: genus quolibet eOl'um secundun1 suum esse to-
"nl'o est animalis-, quia sibi animaI tan- tUITI-, et seCUndUITI totanl SUée naturm po-
cluam assignato generi supponitur. testatenl. ]~t ideo erit species sola qUffi
AniITIal vero secundum Stoicos species non poterit esse genus-, et erit ultima spc-
(l" iilenl est animati corporis sive vivi: cies, in qua stat hujusnl0di forrrut1.is sc-
~'PIlUS vero est aninlalis rationalis, eo cundum potestatem divisio-, et eril spe-
quod non haheITIUS unum nonlon-, quo id cies-, ut dictU111 est-, specialissirna.
C',cnnmune significeITIUS-, quod continet ho- Ea vero qUffi sunt in Inedio istorunl ex-
III illeITI et Deos : .quoniam seCUndUITI Stoi- tre1110rUm-, ad utraque referuntur extre-
C'C)S substantiffi incorporeffi sunt anin1alia-, llla. EOrUITI enim qUfi sunt supra ipsa in
III d.icit l\puleius in lib. de Deo Socratis. ordine secunduII1 aSCenSUlTI-, sunt species
Il c )fnO vero species quidenI est aninlalis et suhj ecta secundum ill[uIl rationen1 spe-
l'at ionalis-, quia illi tanquaITI generi assi- ciei qua species dicitul'-, qUffi suh assigna-
~'Ilato supponitur: genus auten1 non est to genere vere posita est-, et dc qua genlls
alic',ujus, quia in nullo COn1111Uni (quod in eo quod quid est prmdicatur. EorurI1
poslipsU111 sit) est seCUndU111 parte111 SUffi . vero qUffi post !psa sunt in ordine ipsius
lIalnralis potestatis-, sed in quolibet secun- position.is secundum descensluTI-, erunt
cI, Iin tOtUITI esse, et secundum tOtU111 esse genera secundun1 illalTI generis diffinitio-
Sllil~ potestatis. }latet ergo, quod est spe-
nonl-, qua dicitur, quod genus est cui sup-
.'ic~s ani111Ulis rationalis-, et 110n est genus
'ponitur species. Ilelinquitur ergo ex his-,
pa l'liculariunl h0111inu111. quod illa quidcm qUffi sunt n1edia-, duas
hahent hahitudinum con1parationes. Ha-
Sic ergo patet quod omnia hffiC tripli- hent cninl habitudinem ad priora secun-
c't'In habent 1110duITI et SUffi positionis ra- clUBl ascensunl, secundunl qua111 habitu-
tiOllcrn : UnU111 quideIli suprernU111 quod dine111 priorun1 species esse dicuntur. Ha-
non potest esse species-, aliud inter conl- bent etiam habitudinelTI ad posteriora se-
III llnia infi111U111 indivisibile secundum SUffi
CUndU111 descel1sum-, secundunl qua111 ha-
Ila turffi potestaten1-, et interITIedia qUffi
bitudinenl posteriorunl genera esse dicun-
l'.'spectu superiOrU111 sunt species-, respec- turo In pri111a eniITI habitudine sunt in
III infuriorum sunt genera. ipsis seCUndU111 esse et essentian1 sua su-
(:c nnparemus ergo extrenIa ad invicenI-, periora, et sunt de ratiane ipSOrU111, sicut
.. t clicamus-, quod que111admodu111 sub- genera sunt de ratione speCierUl1I. In se-
slanlia cum suprema sit-, Cnnl supra earIl cunda vero hahitudine ipsa seCUndU111 es-
uihil sit quod possit esse' genus ad ipSaITI, sentianl su[un et secundu111 SUU111 esse
.'t icluo genus est generalissiITIUITI : sic ho- sunt in posterioribus, et sunt de ratione
1110 flnod infimu111 est in hac ordinis di- ipSOrU111-, sicut genera sunt de ratione spe-
:,positione, est species specialissiIIla-, pos t cierurn. :Et hé-eC est causa-, quod in priori
CI"aIIl non est alia inferior species ad quanl habitudine sunt species-, et in secunda ha-
possit esse genus : cunl non post h0111inern bitudine sunt genera.
~jt aliquid eorunl C0111n1Unium, quod dif- Attendendum aute111 est-, quod hffiC me-
 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
dia alterius l'ationis sunt quam media qUffi genus non habet. Illa autem sic per nega- Genus ge-
dicuntur p CI' l'articil'ationelll extI'emoI'ulll, tionelll dicta habitudo nihil "p.onit in . ge-
, neralissi·
mum a quo
sicut in coloribus-, et saporibus, et odoI'i- nere generalissimo:
..J •
per
.
hanc enim rrec h~bet, quod
Slt genus :

bus sunt nledia: iUa eninl (quia partici- est genus nec species : sed potius per eam e~u~dq~i~'
patione utI'iusque extrenli nledia sunt) ab habitudinem quam hahet ( ad inferiora-' ha- generalissl-
rnum.
extremis causantur et principiantur. Et bet generis rationem, quia genus est cui
ideo secundunl naturam posteriorum sunt supponitur species. Sed per negationem
utrorunlque extrelllorum. Ista autelll quia hahitudinis ad superiora-, non hahet qui-
non participatione nlcdia sunt, sed ordinis dem generis nec speciei rationen1-, sed ex-
et positionis inter extrenla-, quia quodli- cessunl in generalitate. Et per speeialita- Quare ~ega.
· . t' d '1'· tlOne chlfinl.
bet llleddium est in toto medio universa- tJS nega lonen1-, quo SCI lcet SIC genus tur genul
. d . . h generalistd •
liter-, ideo superius quidem causa est et SIt-, quo non pOSSIt esse speCles-, oc est rnulll.

principiunl nledii-, et nlediul11 principiunl quia superabundantia est-, et in termino

est et causa postArioris 1. Et ideo Illediul11 generalitatem significat : notifieari non po-
natura est posterius superiore, et prius est test, nisi negatione-, quia nihilliabet quod ~
inferiore. Et l11ediunl participat totum affirl11etur de il'so : et hoc est propter
superius-, et participatur totun1 ab infe- sualn simplicitatis l'ationcnl sive perfec-
riori-, et non participat utrunlque extre- tionen1: et ideo per talelll negationelll'ni-
Inorunl.Nec participat unun1 extrelllorUlll hi! in1perfectionis concludi potest dc ipso ..
ilIo nlado participationis-, quo n1edii colo- A.dhuc autenl sic per negation'cnl notifi-
l'es vel l11edii sapores participant exb~elllOS catunl et deterlllinatU111 est (qua111vis ne-
colores vel sapores. Sensibilia euinl nle- galio secundum se sit infinita et indeterlni-
di a extrema sua non participant secundunl nata) quia negatio per quarrl determina-
cssentias suas totas, et secundum totUlll tur, finitur: quandodicitur-, quod ex
esse-, seri potius seeundu111 11lixtionel11· .ahundantia si111plicitatis et generalitatis
quanldanl et intentionenl et renlissionenl et superioritatis supel'ius habere non pc-
participant altel'unl. Sed secundunl totanl nitur.
essentianl et secundunl totum esse partici- Si quis autenl instet et dicat, quod Obje.tio.
pant alterunl SUOl'Ul11 extrelll0run1, et se- substantia hahet superius. l~ns eninl est
cundunl totunl esse partieipantur ab alte- ante suhstantian1 per intellectunl: quia
ro, sed secundu111 potestatel11 tota111 110n ornnis substantia est ens, sed non 0111ne
participant id quod participant-, nec se- ens est substantia. Et nonpotest dici,
cundunl tota111 potestaten1 participantur ab quod per accidens prffidieatur de substan-
eo a quo participantur. rraliter igitur nle- tia. Et Sil11iliter potest dici de quolihet
dia vocantul', et sic positione et ordine quod genera transcendit, ut est l'es,
111edia dieto ll10do duas hahent hahitudi- ununl, et aliquid. Inferius quidenl subti- Solutio.
nes. liter huic satisfacielllus ohjectioni: hie
Extren1a vero qUffi sin1pliciter extrenla autem ad prmsens suffìciat, quod cum
suni., ita quod non possunt esse Inedia ens prffidieatur de substantia, vel l'es, vel
(quffi tantulll duo sunt generalissinlun1 ununl, vcl aliquiù: l10n prmdieatur prre-
seilieet et specialissiulul11) un~ul1 tal1tUl11 dicatione generis, cunl non Bit una l'a-
habent llahitlldineln. Gencr'alissin1ulll tione prredicatuIll dc his de quibus prffidi-
enini (CUll} supr~ se haheat nUllUl11 gc- catur, sed per prius et posterius: sed ta-
nus) ea111 hahitudinel11 qUffi est ad supe- li a prmdicantur prffidicatione principii non
riora hahere non potesL nisi seeUndUl11 generis 2. l~t hoc probat Avicenna et AI-
ncgationC111-, sicut scilieet quod superius farahius et Algazel et onlnes Ai-.abes
1 Nota genera interrnedia non esse nledia per 2 Ergo transcenclentia non prffidicantur de sub-

participationenl extrenlorllnl, sed positione et stantia prffidicatione generis, sed prffidicatione

ordine. principii.
 LIBER DE PIllEDICABILIBUS, TRJ\CT. IV
sic. Sequitur enim, si homo est, animaI
ost : et si animaI est, corpus anil11atum
Hive vivun1 est: et si vivum est, corpus
est: et si corpus est, substantia est, prop-
tor intellectum generis in specie. Sed non
scquitur, si substantia est, ens est: quia
sive sit aliquod, sive non, semper genus
scquitur ad speciei positionem: eo quod
secundum rationen1 et naturan1 genus
(~oncipitur in specie: et nqn potest intel-
ligi species, nisi genus intelligatur in
jpsa.Cum autem dicitur ens absolute,
non intelligitur nisi ens actu existens : et
j(ieo non sequitur si substantia est, ens
..st, quia esse ens accidit omni ei quod est:
accidit enim omni ei quod actu esse poteste
Patet ergo quod cum dicitur, substantia
f~st ens, ens quod prffidicatur est idem
Cluod subslantia, quia simpliciter ens non
(~st nisi substantia.
~uo. Et si dicatur objiciendo contra hoc,
(luod secundum hoc debet converti con-
!-..,..... s(~quentia: dicendum est, quod causa ejus
(luod non convertitur consequentia, non
ost quod ens genus sit substantire, vel
(',ommunitas generis qUffi sit in ente ad
substantiam: sed causa illius est, quia est
eOlnrnune secundum prius et.posterius di-
(~I unl, et inhac COlll111Unitate excedit
suhstantialll : et ideo non convertitur con-
l'4nquentia ab ente ad substantianl. Et
.0" t . non
. ..... quando prre dOlcatur de sub santla,
,..~:~ pl'(Bdicatur essentialiter 'vel accidentali-
. t .Cl dO Od b differentibus solo numero, et eis totum
n.r. t C'I' : sed prre leatur llt l elll CUlTi su stan-
...~,., t in., quia ens sirnpliciter est idern cun1
substantia. Relinquitur ergo quod supre-
I1\U111 quod est generalissinlum, ul).am
tantulli habet habitudinen1 secundurn
«i uani genus est et voeatur gcneralissi-
IIl,un: est cuini supreln.urn et prinluru
(olnniurn qure in illa coord.inationesullt)
IfI'i ncipiulll : quonianl ab ipso essentialiter
olllnia inferiora principiantur.
.l~ contrario vero specialis~imlu11 unalll
tallt~n1 quidem habet habitudinem qUffi
t'st ad superiora, secunduill quall1 etiam
spncies dicitur : superiorulll enim est spe-
eif's, eo quod sub sllperioribus est: et ex
illa nomen et rationelll ha~et specIe!.
Eam vero habitudinem (secunduill quan1
aliquibus inferioribus insit ut prredicatUI11
substantiale, quod secundum partem SUffi
potestatis participetur ab illis) non habet :
et seCUndUl11 hanc habitudinis ad inferiora
negationem constituitur in specialitatis
abundantia et terillino. Et ideo dicitur
specialissima per eXCeSSUI11: qualllvis
enim habeat iMferiora qUéesunt individua,
non se tamen habet sicut genus ad illa:
est enim in quolibet eorUlll seCUndUl11 to-
tUlll esse, ct secunduIll totum sure pote-
statis esse: quod generi non convenit,
quando suis inferioribus inest. l~t ideo se-
cundum ha~itudinem quarrl habet ad su-
periora, species est. Sed speeies est ad
superiora, sicut a superioribus contenta,
secundunl hoc quod species est, qure suh
assignato ponitur genere. Species autem
inferiorum individuorum sicut continens
lll
individua: continet autenl inhoc, quotI
adunat ca in forllla speciei, quod est to-
tun1 esse individuorUl11 secundum onlnem
S~ffi potestatis perfectionenl. Sic ergo in
specialissimo sunt t1'es intellectus se COIll-
municantes : ex hoc enim quod superio-
ribus supponitur species, speeiei habet in-
tellectuII1. Ab hoc autelll quod ad inferius
habitudinerIl generis non habet, accipit
intellectum specialissin1i. Ab hoc autem
quod perfecte in uno continetur individuo,
accipit quod est prredicatum in quid de
quid, et esse formale totUIT1: esse autem
forInale ipsorun1 est substantiale ..Hac er-
go arte accipienda sunt generalissinla, Cl
specialissin1a, et intermedia etian1 in aliis
prlBdican1entis °
Qualiter ea qU(J~ {licta sllnt alI COJnperl-
dium .reducantllr.
Capitulariter auteIl1 ista ab antiquis
tradita sunt dicentibus hic, quod dictum
est planulll esse· hoc lllOdo, quod in uno-
quoque prrediean1ento sunt genera~issilna
5
 66 D. ALB. MAG. ORD.PRJEl).
quredanl, ita quod non in uno plura, sed
in singulis singula. Et rursus in unoquo-
que sunt quredaln alia specialissilna. Et
inter generalissima et specialissilna sunt
quredanl alia interlnedia. Est autenl gene-
ralissimum quidem, supra quod secun-
dum ordinem supcrpositionis vel supcr-
veniens non est genus. SpecialissinlUl1l
autenl, post quod non erit inferior species
qure sibi supponatur tit geDeri, et in qua
sit secundunl partelll sure potestatis. Inter
genocalissinlum autem et specialissimulll
secundunl ordinenl positionis omnia qure
sunt, genera sunt et species, ad aliud qui-
denl et ad aliud comparata.
Qualit~r Sic auteln hoc quod dictunl est, per
mahut
exemplifi- exemp l ~rum posltlonem
. . .In uno prre d·lCa-
care de sub-
stantiaquam mento sub stantlffi
·· festun1 est: Su)-
nlanl ]
t
cle aliis proo- . . f· . .
dicamentis. S antla enlm per ectlus genus est, et In lpsa
exempla sunt magis nota: substantia enim
est quid, et i~a est genus, quia non habet
cui ut generi 'supponatur, ut species flat:
et ideo tantum genus est, et non species.
Sub hac autem substantia est corpus, sive
substantia corporea. Sub corpore vero
sicut sub genere est animatulll corpus,
sub quo sicut sub genere est aninlal. Sub
animali vero sicut sub genere est animaI
rationale secunduln Stoicos: quanlvis
Avicenna et Arabes dicant, quod aniInal
rationale est ut genus ad hOlllinern et ad
Angelos: quod falsulTI est, qaia Angelus
nullo modo proprie est anilual, sed dici-
tur animaI aliquando propter vivere se-
cundum intellectulll. l~t si rationalis An-
gelus dicitur, req~ivoce dicetur rationale
quod est clifIèrclltia horninis : sed propter
Stoicos et Epicureos dictunl est, qui deos
terrestres, sicut Cererem et iEsculapiurn,
et deos infernales, sicutPlutonem et Vul-
canum, aninlalia rationalia esse dicebant.
Sub anilnali autenl rationali sicut sub ge-
nere est hOIUO : sub honline vero non si-
cut sub genere, sed sicut sub specie sunt
Socrates, et Plato, qui sunt particulares
hOluines.
Sed omn-iunl horum substantia quidem
est generalissiInunl': eo quod genus sit
solurn, et species esse non possit. Homo
vero est specialissimul1l : eo" quod species
sit solum, et genus esse non possit. Cor-
pus vero species quidem est substantire,
cui tanqual1l generi supponitur: genus
vero est corporis animati, quod sibi ut
generi supponitur. Et aninlatum corpus
species quidenl corporis est, cui ut generi
supponitur : genus vero est anilualis per
eanldelu ~ationem qUffi dicta est. Et ani-
lTIal secundulTI eanldelTI rationenl species
est 'corporis animati: genus autenl ani-
malis rationalis. Sed rationale animaI eo~
denl ordine species quidem anilualis : ge-
nus autel1l h0l11inis. fIol1l0 vero species
est anilualis rationalis: non est autenl
genus particularium honlinum, sed spe-
cies solu~n. Id autenl quod ad individua
proxiluum est, ut leo, et asinus, et equus,
species erit solum et non genus.
Quemadmodul1l igitur substantia qua~
est suprema (eo quod nihil sit genus SJl-
pra eam) est generalissimum : sic et honlo
(cum sit species post quanl non est alia
inferior species, nec aliquid eorum qUffi
possunt dividi formaliter per oppositas
difIerentias, sed sola individua sunt post
eam, individua enim sicut diximus, sunt
Socrates, et Plato) species erit sola ulti-
nla, in qua stat formalis divisio : erit au-
tem species, ut dictunl est, specialissima.
Qure vero sunt in llledio extremOrUlTI eo-
runl quidem qure supra ipsa sunt, erunt
species: eOrUITI vero qure post ipsa sunt,
erunt genera.
Quare hrec quidem ITIedia duas habent
habitudines : eanl scilicet qure est ad su-
periora, secunJlunl quam species eorunl
dicuntur esse: et ealll qUffi est ad posterio-
ra, secundum quam eorUlll genera esse
dicuntur. Et sic via naturffi extrema in
SUlTIlTIO et infimo Una111 tantum habent
habitudinelu. Naluque generalissimUlTI
solunl ,ad ea qUffi sibi posteriora sunt,
unanl SOIUl1l habet habitudinenl, cum se-
cunduill illam sit genus omnium poste-
riorunl id quod est supremum. Eam vero
habitudinenl qure est ad superiora non
 LIBER DE PRJEDICl\BILIBlJS, TRAeT. IV
habct, eun1 sit supremum et principiuIll
p"ilnuIll, ex quo per divisionem omnia
alia principiantur : et quod per nomen et
l'ationcm est substantia, hoc est, seeun-
dlun id quod in on1nibus est inferioribus.
~pneialissimum similiter unam habet tan-
Ilun habitudinem, ean1 seilieet qUffi est
ad, superiora quorum est speeies : eo quod
slipponitur omnibus illis ut generibus.
Earn vero qUffi est ad inferiora ut ad eOlll-
Illunia non habet: quia non superponitur
f'onlmunibus. Sed individuorulll speeies
di(',i luI', de quibus prffidieatur ut indivisUIll
spc,undum substantiam et potestatelll.
.\Iiter ergo individuorum dieitur speeies,
.. t. al,itcr superiorum. Dieitur enim species
illfnr'iorum quidelll in eo quod est esse
l'ol'lnale ipsorum ealll eontinens. Species
UIl t.em ~ieitur superiorulll, sieut qUffi ab
la is (in eo quod per difIerentias et potes-
lal(~ divisa sunt) eontinetur.
El ad hune modun1 figura per modun1
arboris seribi eonsuevit, qUffi si seeundull1
esse et essentialll eonsideratur, radices
quibus prineipiatur, superius habet. Si
autenl seeundull1 esse actuale eonsiderc-
tUI', radiees qUffi sunt in individùis, ha-
bet inferius.
CAPUT -V.
De rnanifestatione eorurn qU/E dicta suni
ex consequentibus et similibus.
Hcee autelll quce dieta sunt, adhue ma-
nifestabin1us per ea qUffi sequuntur ad
ipsa et sin1i1ia. I-tesu~11entes ergo ea qua~
dieta sunt, dieimus, quod ex dietis patet,
quod Philosophi deterrninant gcneralissi-
lllum per hoc quod eum genus sit, non
speeies est: hoc eni111 sequitur ad hoc,
quod id est suprenlulll cui onlnia suppo-
nuntur : per hoc enilll quod Olllnia sup-
ponuntur ei, et prffidicatur de cis in quid,
sequitur quod sit non subalternulll sed
generalissir11um, quod non potest utique
esse speeies aIicujus. Sequitur etiam ex
prius habitis, quod non habet sibi super-
veniens genus : quia' si hoc esse posset,
j anl esset suhalternunl, et esset speeies
illius generis quod sihi in ordine positio-
nis superveniret, et esset mediuIll, non
extrelllum. Ex quo sequitur ulterius,
quod non esset silllplex sed COlllpositunl,
et esset participans aliud et participatUl11
ab alio, et multa alia qUffi inconvenientia
sunt.' Si enilll esset subalternunl, hoc
r11odo esset subalternunl, quia suh altero
esset positum. Sequeretur ergo, quod
non esset suprelllU111 et primu111 princi-
piunl, quod est eontradictorilUll ad illud
quod de ipso ante prohatulll est. ,
Specialissimum vero iidem Philosìophi
deternlinant, quod cum sit species, non
est nec esse potest genus: est enim secun-
dunl utranlquc SUaJll habitudinem spe-
cies : secundunl enir11 habitudinem quanl
hahet ad superiora, species est et non
genu~, quia iPSUIll est quod supponitur
generi, et dequo genus in eo quod quid
est prredicatur. Secundunl autelll hahitu-
 68 D. ALB. NIAG. 0111). _PlliED.
dinenl quam habet ad individua, non di-
viditur differentiis, ut secundunl partem
sure potestatis sit in inferioribus, sed est·
in quolibet secundum totalll suanl essen-
tianl, et secundum totalll suaill pote-
statenl: quod non convenit generi, sed
speciei, non in quantunl species est, sed
in quantuill species specialissinla, qUffi
nihil habet sub se nisi individuunl, quod
solurn per 111ateriam est nUluerabile et
non per formalu, in eo quod in luateria
tOtUIU esse et posse diffundit fornla. Hoc
ergo specialissirnum CUIU sit species,
nunquanl dividitur vel dividi potest in
species : quia divisio in specics non est
nisi generis per differentias forrnaliter
oppositas: non ergo dividitur nisi per
materianl. Et quia-, ut dicit Aristoteles 1 ,
divisio est causa numeri, et divisio mate-
l'ire est causa nunleri materialis: sequi-
tur quod prredicatur de pluribus differenti-
bus solo numero nlateriffi in eo quod
quid sit : quia iPSU111 est quid et quiddi-
tas individuorunl et totunl esse ipsorum.
Ea vero ornnia qUffi sunt secundulu ordi-
nem positionis in medio istorulu extre-
morum participantia et participata per
substantiarn, et per id quod sunt, vocan-
tur quidelu subalterna, et sinll11 non se-
cundum idem sunt genera et species : et
ideo unumquodque taliurn siluul genus
et species esse potest : possunt ergo om-
nia talia genera esse et species, ad aliud
quidem et ad aliud seeunduill conlpa-
rationis habitudinenl sUlnpta. Et sic
omnia qure seeundunl ordinelu a spe-
cialissinlo usque ad generalissinlUlTI dis-
posita sunt secunduill ascensunl ab in-
feriori ad superius, sive a conlposito
ad silllplex, sive a posteriori in prius,
secundunl naturanl et genera dicuntur
et species, et dicuntur genera subal-
terna, et species subalternre. Genus au-
telTI subalternunl non dieitur quod sub se
habeat genus: quia sic generalissinlunl
esset subalternurn, habct cninl sub se
aliud genus : sed dicitur subalternato ge-
1 ARISTOTELES, In 3 Physic. tex. COlTI.
nere positUlll.· Et similiter species spe-
cialissilua non dicitur non subalterna,
propter lloc quod generi non suppona..
tur, generi enim supponituI': sed ideo
dicitur non subalterna, quia nulla ei
supponitur species conlnlunis ; hoc eninl l0. qua
slstat
sonat nOlllen subalterni, quoLI scilicet al- suball
ternato ordine participato supponatur et
participanti supponatur : et quod non
habet nisi ununl istorunl, non estsubal-
ternUlll. Superponitur cninl generalissi-
mun1 onlni se participanti, sed alternato
ordine nihil participat. Supponitur au-
ten1 speciaiissinlU111 olTIni participato, sed
a nullo conlnluni participatur. l~t ideo
hrec duo non habent aIternatulTI ordinern,
et ideo non sunt subalterna. Dubi
Attende autenl, quod cum dicitur ge-
nus subalternun1, videtur esse oppositio
in adjecto : quia genus ut genus dicit su-
perponere in ordiile prredicabilium, et
dicit id quod est principium et diffiniti-
VUIll ejus quod sibi supponitur. Subalter-
num autem cunl dicat id quod in ordine
est alternàtulTI, aliquo luodo dicit id quod
supponitur, et quod est principiatun1 et Salt
diffinitun1. Sed hoc· facile solvitur, si con-
sideratur qualiter dicitur genus subalter-
num :genus enirrl esse habet ex ratione
prioris et principii, et superpositionis:
sed subalternun1 esse habet a suppositio-
ne alterna in superpositione. Et quia sic
generalitas et subalternatio ad diversa
referuntur, sequitur quod unum non 'pri-
vat et dinlinuit rationen1 aIterius. Divisi
Adhuc autem cum dividitur genus per ~feiisp~
istas differentias, suhalternunl et non su- ~ta~~~
balternulTI, pro certo divisio est subjecti ~~ltdi
in aecidens. F\ccidit enin1 illi natUI're qUffi :~~~d:
est genus, quod sit in ordine prffidicabi-
liunl stans in uno situ, veI quod sit alter-
nata secundun1 ordinern positionurn di-
versarunl. Iderrl autenl intelligendunl est
de specie subalterna et non subaIterna:
hoc enirn accidit illi naturre qUffi est spe-
ci.cs : hmc enirIl nOIllina sllbalternun~ et
nort subalternUln, rationcs aeeidentiurn
68.
 LIBER ])E PRJEDICA.BILIBUS, l'RACT. IV
positionis in ordine tali prredicabiliunl
Ilrnninant in natura prredicabiliu111 hujus-
Illodi. Et ideo CUlTI dicitur, prrndicabiliulll
qna~danl sunt sccundum prredicationem
subalterna, quredam non subalterna, est
divisio subjecti in accidentia secundum
. .
l -d"l.
.~'A'"
..,.... I~CL verltaten1.
Sed hoc verunl est, quod si considere-
t IH' causa hujus divisionis et positionis,
I.unc prreintelligitur quredam alia divisio,
qure est, quod natura prffidicabiliunl ta-
I iU111 alia est Si111plex, alia COlTIposita: et
eOlnposita natura quredam est numerabi-
Jis et divisibilis per difIerentias, eo quod
pst composita ex genere et difIerentia:
quredam autelTI est nluTIerabilis numero
solo, eo quod per differentias llltimas
di.vidi non potest : et hffic divisio est genc-
l'is in species, quia nUlTIerabilis natura
pnl" difIerentias, est genus C0111positunl :
Il umerabilis autelTI per nlateriam et non
pOl~ diff~rentias, est species specialissima.
(
~hftU(l Nec est aliquo modo dicendum, quod
Il... 'n... . .
•••to- suualternUlTI dlcatur vel genus ve spe-
l
llo.,,·,,· . . .
.. • ......1 {',IOS, quod SlC subalternan non potcst, ut
, "., siI, subtus et supra: sicut quidanl dicunt,
fluod genus subalternunl dicatur, quod
(~st sub alio tantum: et species dicatur
qure super aliud : hrec eninl non est ratio
suhalterni : alternum enim est, quod alter-
llatilTI supponitur et superponitur, sicut
cl ictum est. Si eni111 diceretur subalter-
flUITI in genere, cui superponitur genus,
(~l subalternum in specie, cui supponitur
spccies', sicut quidanl dixerunt, esset su-
halternum alterius et alterius rationis,
«(uod falsunl est. Unde subalternum si-
Inul ab utroque dicitur, secundum quod
alternatinl ponitur subtus et supra, po-
tost esse genus et species. Et ideo gene-
l'alissi111UlTI non potest esse subalternU111 :
([Ilia alternare se non potest, ut fiat sub-
I us et subjectU111 ut species.Et spccialis-
SilnU111 non potest esse subalternu111, quia
subalternare se non potest, ut respeçtu
ali.cujus COIn111Unis fiat subjectuln et prffi-
tlicatull1. . nlffiUS in Almagesto, et in hae nostra ha-
i _ n.''nc,.
l
••
Subalternorull1 autem et generalissi-
11. morum et spccialissimorum qUal non su-
fj9
balternantur, exemplum et similitudo est camentalis
in familiis, a quibus ut in tractatu gene- ~~~1e~~f;_
l'is dictum est, prin10 logicunl. genus est miliis.
transsulnptun1. Si enim falnilia Jovis,
hoc est qure a Jove descendit,per domos
sive falnilias distinguatur, dicemus quod
Aga111emnOn sive domus et familia Aga-
memnonis, qure ultin1a ~t infer~or est, re-
ducitur ad Atriden1 a quo descendit, et
ab Atride duxit genus et originem: et
sic Atrides genus dat Agamennoni, Atri-
des auten1 duxit genus a Pelopide, et
Pelopides genus traxit a Tantalide,
Tantalides auteiTI a Jove : quoniam Deus
subl.imis est et prin1usin ordine: quare
generalissimi locum tenens, eo quod alii
non subijciatur. Jupiter autem deus su-'
b liInis ab omnibus antiquis appellabatur :
on1nes ergo intermedii et patres ,,-sunt et
filii. In extrenlis auteITI Agamemnon filius
tantun1 accipiens et non perfundens ge~
nus : Jupiter autein dans et non accipiens
in illo ordine ab aliquo. Quia si etiam Ju-
piter filius Saturni esse dicatur: tamen
quia patren1 expulit de regno, in digni-
tate regali et fanlilia regni et gradu ho-
noris priorem non habuit: et ideo fami-
lia regalis stat in Jove in supremo, in
Agamemnone autem in infimo. Interme-
dii autem alternatim sunt : et accipientes
et dantes familiam ad regnum pertinen-
temo Et hoc est sicut in generibus subal-
ternatilll et non subalternatim positis, si-
cut ex prredictis ITIanifestum est.
Sed in hoc est dissimilitudo: quia in Diseimili-
·tudo.
familiis quidem omnia descendentia ple-
rumque ad unum reducuntur principium.
Dico autem plerumque in omni familia
qure ab uno descendit, ad unum princi-
pium fit reducti6 : quando autenl ab uno
non fit descensus, tunc ad unum redllci
non possunt: ut si dicamus, quod in
diversis quartismundi divisa fuerunt ho-
111inis principia. Sola enill1 una teI"rre
quarta nobis nota est, ut probat Ptole-
bitabili OInnes falnilire ad Adam reducun-
.tur. In aliis autenl quartis si habitabiles
 70 D. ALB. MAG. ORD. PRJED. /
sunt, aliaèt alia habllerunt principia.
Sed in generibus et speciebus logicis non
sic se habet: quia olllnia qu~ sunt in
omnibus generi bus et speciebus tanl sub-
stantim quanl accidentiunl non ad aliquid
unUlll (quod sit seCUndUl11 unalll ratio-
nem oIllniulll principiuIll) reduci possunt,
eo quod ens (ad quod 0l11neS aliquo nl0do .
reducuntur) non est COllll11Une OmniU111
genus tan1 generuill substantiffi qual11 ge-
Quod ens nerum accidentiulllo Non enim olnnia et
orn- SU b St an t Ice et aCClod en t la sun t eJus
o dem ge-
O O
non ad
si ge-
nus
nia
ea prredi-
men neris
t a . ·o sic enim accideret , quod onlnia
aut essent substantia, aut olllnia essent
accidentia, eo quod prinlunl genus est .
quidenl onlnium aliorunl: et unUlll ge-
nus non est principiulll nisi ejus quod est
quidem unius et ejusdem l'atioriiso Tunc
èrg·o unius generis prffidicamenta es;-
sent omnia tanl 'substantice quam acci-
dentia, si sumatur unUlll genus in illa
generis ratione: quemadnlodum in PréE-
dican~entis dicit Aristotcles, quia scilicet
nomine et substantiffi ratione in quid sic
prcedicatur de his quce sunt in specie, si-
cut in ge~ereo
Entia ergo sccunduill sui diversitatem
in diversis generibus posita sunt, sicut
in PréEdicamentis ab Aristotele dictunl
est. Sunt enim decelll genera quasi pri-
ma decem principia, quorUlTI unum ad
alterum reduci non poteste Et si olnnia
docet Aristoteles 1 l'educere ad substan-
tiam, hffiC reductio onlniunl ad ununl
non est SlCUt ad ununl genus, sed sicut
l'eductioaliquorulll ad unun1 subjectunl :
proptel' quod si quis dicat, quod oIllnia
sunt entia, et quod ens sit conlnlune prce-
dicatunl de oIllnibus, cequivoce, ut inquit
Aristoteles, et non univoce olllnia entia
nuncupabit. Si auten1 unUln COlllnlune
genus esset onlniulll hoc ipsun1 quod di-
cimus ens, adhuc 0111nia univoce entia
dicerentur, quia genus nomine et l'atione
prredicatur de his quorum est genus.
Cum eninl deceIl1 sint principia prima
comnlunia et generalissima, si hffiC di-
1 ARISTOTELES, In ·9 prinl::e philosophim, tex.
cuntur entia, erit prredicatio secundum
communitatenl nominis ~olum, et non
erit cOlnlllunitas secundum rationenl dif-
iìnitionis, qU[€ secundum nomen est as-
signanda. 'In talibus enim ens sinlpl~citer
est substantia, et alia non simpliciter en-
tia sunt, sed sunt entis passiones, ut
quantitas Inensura entis, qualitas autem .
non ens silllpliciter, sed cntis dispositio :
et sic de aliis. 'Tamen quia in talibus re- Quomodo
spectus est ad ununl quod est siIllpliciter an~I~~i:s~
ens, ideo non simpliciter est requivoculn. s~;ac~~res~
Quare non olnnium ad unUlll respicie:q- ae! identil
tiUIll est ideni ll10dus et ratio 1'espiciendi :
unUlll enim est ut lllensura, alterum ut
dispositio. Ideo quoad hoc est requivo-
cunl. Et ideo totum simul analogum,hoc
est, conlmune;..secunduIll proportionenl
vocatur, quod medium est inter univo-
cun1 et requivocunl: quod simpliciter, ut
dicit Boetius, a casu et fortuna requivo-
cun1 est. Et univocunl quod sinlpliciter
per unitatelll llolllinis et unitatem diffini-
tre rationis est univocunl. In tali enilll
univoco et ad quod multa respiciunt,
unum et idel11 est esse in substantia, et
in olllnibusquffi respiciunt ad id, est
unus l110dus et una ratio 1'espectus et 1'e-
spiciendi ad ipsum.
De numeri
HffiC quidem igitur deceln qure sunt generalisst
' . morum spe
Pril11a onlnium principia , sunt generalis- rum eialissi!J1o.
et mdi
siUla, et sunt nUlllero finita denario. In viduorum.
his eninl. deceIll stat tanquam in generi-
bus omniuul resolutio. Specialissilna ve-
ro (qure suutante individua proxiIlla, et
oppositis non poss.unt dividi difIerentiis)
sunt in nUlllero .quodanl certo quidelll
secunduln naturaIn, non tanlen diffinitus
et certus est quoad nos. Quod autenl se-
cundu111 naturalll certus sit quantunl ad
llanc intentionem, sufficienter probatur
ex hoc, quod nullulll genus est cujus po-
tentia sit.infinita. Potentia autem generis
determinatur ad actum speciei constitu-
tivis difIerentiis. Constitutivre ergo dif-
ferentiffi sunt finitre: quia aliter finitanl
generis potentiam non finirent. Ad nu-
com. 1.
 L]]3EIl -J)E lJRA:I)ICABIlJBUS,' l'RAC'r. l'T '71
Incrun1 auten1 finitu111 difIerentiarunl genus, quia in ilIo ordine non patest esse
eOllstitutivarUIn generis potcs1 atem fini- aliquid superius SUpre1110. Specialissi-
nntiulll finitur nUlllerus specierunl. Nu- lllU111 vero e contrario dieunt esse, quod
Inel'US ergo specierun1 specialissinlarun1 cun1 sit speeies, 110n est genus, l1ec al-
est finitus quoad naturaIll. Individua au- ternari potest ut generis sumat rationenl.
Inln qUffi sunt post specialis-sin1a quoad Et rursus idelIl spceialissinlU111 determi-
Ilaturffi potestaten1 sunt infinita: est enin1 nant, quod CU111 sit species, nunquarn
per naturre potestatenl divisibilis 111ateria dividitur in spccies, quia non est essentia
in infinitu111 per continualll allationen1 et nun1erahilis vel divisibilis per speeificas
ahlationen1 prin1i generantis et dividentis differentias, sed llUl11eratur divisione ma-
Inaterialll: oportet ergo, quod potestate teriffi. Et ideo speeialissin1uIIl est, quod
Illaterire individua sint infinita, et acci- de pluribus differentihus nunlero solo in
(lons individuans sic vOel sic potentia na- co quod quid sit pr&,dicatur. .Ea vero
Iurre est infìnituln. Quan1vis ergo loco et genera et species qUffi sunt in 111edio ex-
Inlnpore et singula et 0111nia actu sint trelllorUIll prffidictorunl subalterna vo-
finita, tan1en naturre potestate; et divi- cantnr genera et specics:: quia unaqu&-
sione materim, et individuantis IllOdo sunt que et genera esse possunt et species al-
infìnita. Et ideo nec scielltia nec arte ternatinl vel suppositive, quando ad
e()mprehensibilia. Propterea Plato prffi- aliud et ad alind alternatin1 posita et
(~ipit, quod descendens a generalissin1is con1parata sunto Ea vero qUffi sunt a spc-
por divisionelll, et usque ad specialissin1a cialissin10 usque adgeneralissi111Un1 as-
dovcniens, quiescat et non ulterius divi- cendendo, et genera dicuntur et spacies.
(Int : cujus rationen1 inducit, quia a ge- Et dieuntur genera subaltcrna ut in fa-
lloralissin1is descendentenl oportet ire luiliis ah uno descendentibus, in quibus
(~l ùescendere per 111edia: quia ab extre- quilibct lnediorulll et genus dat et sun1it,
iliO in extren1um 110n venitur nisi per -ut Agan1eIllnon, Atridcs, Pelopides, et
IIlcdiu111 , nec sic descendere potest nisi l-'antalides, et sic per on1nes familias a-
dividendo extren1Ul11 in Inedia specificis scendendo usque ad ultin1an1 Jovis fallli:"
di.fIerentiis, ad quarUl11 nUlllerU111 multi- lian1, a qua on1nes illre familire genus
plicatur nU111erUS speCierU111. Est enin1 traxerunt, sicut a primo SUffi generationis
generis essentia l1u111erabilis specificis prIncIpIo.
(liJIerentiis, qUffi in genere sunt, sicut
actus in· potentia: infinita. autem poten- Sed in hoc dissimile est, quia in fami-
t.ia Illaterim. Individua, inquit Plato, 1'8- liis plerumque on1nia n1edia ad ununl re-
linquenda sunt, quia de ipsis per divisìo~ ducuntur, quod vere est oInnium princi-
llonl certa111 et deterrninata111 non potest pium; verbi gratia ad Jovelu primunl
Kciri disciplina: et ideo nec scientia nec patren1. In generihus autelll et speciebus
(u'te sunt deterluinabilia. non sic se habet. Et hoc ideo est, quia
non est idelll con1n1une genus on1niun1
.ll.tt..~:::~~ . Totun1 autem quod i.n ho~ :Japi~~lo id C0111n1Une quod dicitur ens : nec onluia
~I'r'"" ~1l1'1.
o

(!Ictum est, sub compendIO colllgltur SlC, generalissin1a' reducta in ens, s.unt ejus-
''"'~'' quod Philosophi et DlaxiIue Per.ipatetici denl generis 'in ente, sccundum quod
deternlinant describentes, quod genera- UnU111 genus est sun1ptulll, quellladn10-
lissiD1um est, quod cun1 sit genus, non dun1 dicit .Lt\ristoteles, dehere sU111i gcnus
potest esse speeies: et ideo non alterna- quad secunduIll unalll rationC111 reque
luI' ratio generis in spec~,ei rationenl. Et prmdicatur dc speciehus. Sed posita sunt
l'lIl"SUS generalissi111um determinant di- genera in ente seeundun1 prius et poste-
ccntes, quo~ ~psum est genus supremull1, rius , quellladn10duln inPr;edicamentis
Huper .quod :rÌonest alilld superveniens dictU111 est. Secundum eni111 ìllan1 .doc-
72 D. ALB. MA.G. ORD. PRiED.
trinam sunt genera generalissima quasi per media, et qualiter procedit, qui e
decem prredicabiliunl principia prinla, contrario de infìlllo per media procedit
qUffi ulterius ad aliud principiulll quod ad suprelllum. :Dicimus quod qui de su-
sit princi.pium eor~m ut genus non redu- premo per nledia procedit ad infimum
cuntur. lJnde si olllnia quis entia vocet, (quod specialissimunl vocatur) necesse
ita quod ens prredicetur de quolibet ge- est, quod descendat a priori secundum
nere, requivoce, inquit Aristoteles, entia natura111 in posterius, et sic semper pro-
nuncupabit, non univpcc. Si enim unUlll cedat descendendo usque ad prredicabile
et idem ~sset genus onlniulll prredica- proxilllunl. Et sic descendentem necesse
mentorum, scilicet iPSU111 ens, univoce est" ire per lllultitudinem. Non enim de-
dicerentur entiaomnia prredicamenta, et venitur in posterius, nisi per divisionenl
univoce et requaliter susciperent entis superioris. Divisio autem si perfecta sit,
prredicationenl. Cum eninl, ut srepius omnes pa"rtes divisi segregando, semper
dictum est, decenl sint prima olllnium est causa multitudinis. Ideo enim est
principia, nec essent principia si supra perfecta ex parte divisibj.lis divisio : quo-
se haberent aliud principiunl, patet quod nia111 per divisionelll accipit Olllnes partes
conl1lll1nitas quam 11abent in ente secun- ejus quod est divisibile: propter quod
dum nomen est solunl, et non s-ecundum quando corpus accipitur sub substantia,
rationem diffinitionis etialll qure secun- prius intelligere oportet substantire divi-
dum nonlen est: quia si ens unaratione .sioneIn per corporealn et incorpoream
de olllnibus prredicaretur, aut omnia es- substantiam, et tunc una differentia con-
sent substantia, aut olllnia accidens, stitutiva conjuncta cum genere accipit
quod impossibile est. lIrec ergo quidem corpus, et sic fit descensus per multitu-
sunt generalissima. Specialissima. vero dinenl, quanl totanlcausat prreintellecta
in numero sunt quodam quoad naturam et perfecta divisio. Accipere eninl unalll
finito, non talllen quoad nos in nUlllero partem de toto non divisam ex opposito
definito et certo. Individua autem qure CUIll alia parte, inlperfecta est divisio:
sunt post specialissi111a sunt infinita quoad non enim explicat perfecte quid partiuIll
materirepotestatem. Quapropter usque est in toto.
ad specialissi111a a generalissimis descen- Et e contrario autem si quis ascendat
dentem jubet Plato quiescere dividendo. a specialissimis ad generalissima, necesse
Jubet autero Plato descendere per 111edia est colligere multitudinem in unum, ex
qure sunt genera et species dividente111 quo per divisionem accepta est: resolvit
quodlibet illoru111 i111111ediate generi spe- enim sic ascendens et reducit onlnia di-
cificis differentiis. Infinita eninl, inquit visa (qure non nisi per divisionem lllulta
Plato, relinquenda sunt, neque eorUlll sunt) in unanl fornlam ejus quod divi-
qure infinita sunt dicit Plato posse fieri SU111 est. Et sic ex lllultis procedit ad
disciplinalll. ununl. Cujus causa est, quia id quod est
COlll111une nlultorU111, est propter collec-
CAPUT VI. tionelll hoc modo quo collectio dicitur
111ultoru111 in unanl naturalll qure in eis
De modo veniendi a generalissilno ad spe- est adunatio et resolutio. Sic eninl nlul-
cialissima~ et e converso. toru111 qure divisione materire multa sunt
collectivum in unanl speciei naturanl est
Quia autem in coordinatione extre1110- species: quia una natura speciei in Olll~
rU111 et Illediorulll via est veniendi de ex- nibus est individuis ejusde111 speciei:
trenlO in extrenlUlll per media, oportet non eninl sic est in uno, quod non sit in
tangere qualiter procedit, quid de supre- alio : sed cum sit· in uno, est etia111 in
1110 prredieabili usque ad infilnU111 vadit alio por al)titudineln natUl'm et fOI'rnre,
 LIBER DE PRJEDICl\RILIBlIS, TRACl'o IV
quamvis non secundum quod est in uno,
sit etianl in alio sicut in principio et uni-
versalibus dictunl est. lV[agis autenl est
collectivulll et adunativuIll genus, quanl
species, in hoc quod plura colligit qualll
species, etsi etiam species nlagis secun-
d.um intentionenl sit una, quam fornla
generis: minus enim a se distant et ma-
gis ununl sunt qUffi sunt unum in specie,
quam ea qure sunt unum in genere,
cunl plura uniat in se et colligat genus
quamspecies: unit enim et colligit lllul-
Las species et onlnia qure in speciebus
colliguntur o et adunativum.
Particularia vero et singularia secun-
dunl quod hujusillodi sunt, semper sunt
in multitudine: cujus lllultitudinis causa
est divisio materiffi, et ideo per contra-
riUl1l l1lodunl collectionum' comnlunis
speciei, dividunt id quod est unum in
natura in lnulta, non quidem divisione
formre, sed divisione materiffi, ut dietum
esto
Dividitur autem totius universalis di-
visione, quod divisum per esse dividitur,
et per naturam et formalll, secundum to-
tam suam essentianl et potentiam est in
s.ingulis. Et e contra species multa sicut
divisa in unum colligit et unit :partici-
patione enim speciei plures homines sunt
~.:.,
.'" I.~h'. unus homo. Non quidelll sic, quod iste
."'10 lomo qUI est unus h orno per materlanl,
.. ,.ruI'O-} o . o lus veI turba.
sit plures honlines divisi per suas lllaterias
et sua supposita: sed quia ipsa participa-
'Lione unius quod participatur a multis
secundum quodipsum in natura et es-
sentia unUlll est, plures uniuntur, et
unum sunt secundum llunc nlodum. Et
hoc est idem ac si dicatur quod'Socrates
et Plato et alii singulares homines unUlll
sunt in homine, secundunl quod hOlllO
dicit naturam speciei prredicatffi de ipsis
:Et si sic participatione speciei plures ho-
mines sunt 'unus homo, non sequitur ex
hoc, quod simpliciter plures homines
sint unus homo: quia unushomo et plu-
res h0111ines ..silnpliciter dicuntur a mate-
l'ire subjectm pluralitate vel unitate. Econ-
73
tra vero particularibus sive particulatis
per materiam·. honlinibus, unus homo,
una natura, et una forilla cOIllmunis om-
nium efficitur plures homines secundum
esse singulare: et per subjectuill divisus
in onlnes, indivisus tamen manens se-
cundum naturanl communem et formarn
et secundum esse universalis. Id eninl
quod singulare est et determinatum se-
cundunl esse et subjectunl, semper est
divisivunl communis sui proximi et de-
terillinativum. Quod autem commune
est et universale, semper est collectivum
Quanlvis autem colligere et adunare Differentia
slnt IOd em In
o o sub stantIa,
o (110t'ferunt tamen inter collec-
tionem et
o C Il ~ o o o aclunatio-
secun dum l'at Ionem. o ectlo enlln InCI- nem.
pit a multis, et ternlinatur ad unUIll:
adunatio incipit ab uno, et terminatur ad
nlulta, qUffi in uno uniuntur. Iloc autenl
ut nlelius manifestetur, explanetur in
pluribus. Est enim collectio tantuill in Nota quin-
. d que modos
o
unum l OCUlll eontlnentem, se non unI- quibusplur~l
en t em,.. SICU t acervus l apI'd um dOICltur colligi
o o o in unum
cLi-
colligi. Et hffiC proprie dicuntur nomina cuntur.
collectiva, ut acervus, turba, populus, et
alia hujusmodi. In talibus quidem perfec-
ta est collectio, sed imperfecta adunatio.
Et ideo talia de suis partibus non prffidi-
eantur : quia singuli lapides non sunt
acervus, nec singuli homines sunt popu-
Est itelll collectio multorum ad ununl
lllovens et ad unum finelll : sieut est col-
lectio exercitus in nl0vente duce, et fine,
qui est victoria. Et hffiC collectio magis
adunat quanl ante0edens, etiam et hffie
non perfectan1 faeit secunduIll naturanl
adunationenl. Et ideo tOtUlll de parte non
prffidicatur, quia unicus miles non est·
exercitus, sed quia omnes in movente et
o
fine uniuntur, ideo' sequitur quod sin-
guli nl0ventur in singulis et duce, et sin-
guli secuIl;dunl analogiam SUffi operatio-
nis perfioiunt victoriam.
Est item eolle.ctio in unam perfectro.
quantitatis figuram, sieut dieuntur fun-
damel1tulll, et paries, et tectUl11 colligi in
74 Il. ALB. NlAG. OR]). PR~l).
unam totius integri fOrl1lal1l: quia forina
non est in partibus divisilll, sed sinlpli-
eiter quidem in partibus conjunctim SU111P-
tis, .et in qualibet divisinl non -, est nisi
seeundulll quid : ideo ista forma quamvis
colligat partes et adunet eas sibi, non ta-
meli prmdicatur de partibus omnibus nisi
conjunctim, et non de qualibet divi-
Slill.
Juxta hanc eritadhue alia forma, qure
quarnvis colligat partes, et aliquo IllOdo
uniat, non tame.n cuilibet totanl suanl
addit potestatem. perfecta111, sieut est for-
ma regni, et generaliter totius potestas
regni constituitur potestatibus ut parti-
bus, ut est prresidis, palatini, et ducis, et
comitis potestas, ex quibus omnibus con-
ficitur regnunl. Et hmc forma qUffi non
unit secundunl totaIll potestate111, iteruill
de partibus prffidicari non po test simpli-
citer: quia prffisidatus non est regnU111.
Talis eninl forilla suaUl potestatenl parti-
bus ordinatinl conlffiunicat, et ideo qUffi-
libet pars est aliqua regni potestas', et in
talibus verum est, quod quidquid potest
inferior, potest et superior, sed non con-
vertitur.
Et secundunl modunl isti aliquo nlodo
silnilem, forIna naturalis colligit et unit
sibi partes materiffi quas terminato Et
ideo de materia vel de partibus ulateriffi
non prffidicatur, quia ipsa in potestate
partes excedit: et sic aninlal non est vi-
sus, vel auditus, vel aliud hUjUSIllOdi,
cum potest quod potest visus, et plus, et
sic est in onlnibus aliis. Est tandeIn forma
qUffi perfecte colligit et unit partes, ita
quod singulas colligit et unit sibi, ita
quod esse ejus in singulis idenl est cum
esse singulorum, vel non diversulll ab
ipso, et ideo prffidicatur de singulis parti-
bus: et talis forilla est generis et· speciei
et aliorum qUffi sunt universalia. Et hoc
1110do intelligil1lus hic, quod ascendens a
specialissimo ad generalissinlunl, colligit
et adunat multitudinenl in ununl, et quod
commune sit collectivum et adunativum.
1 ARISTOTELES, In 6 Topicol"um, cap. 8.
Assignato autenl sic genere, èt assi-
gnata sic specie, quid sit ulrunlque per
diffinitìonenl, palal1l est ex prffidictis,
quod in ornni divisione proxillla generis
in species, senlper genus unun1 est et plu-
l'es species in quas dividitur. SeInper enilll ~i~a~~nd~;ii~
unius et eJollsdem generis divjsio est in semper in plures
es'
plures species : cujus ratio est, quia difIe- species.
rentia non dividit nec habet actunl nisi
per oppositio~el11. Nihil autenl sibiipsi
oppositUIll est, sed ci opponitur cui con-
trariatur. On1nis ergo difIerentia qUffi di-
vidit genus, sibi oppositam habet difIe-
rentialll : ·et ideo genus conjunctUl11 cunl
una difIerentia facit specielll alianl illi
oppositan1, quia alietas, ut dicit Boetius,
causatur ab oppositione : propter quod
dicit Aristoteles 1, quod si aliquis in diffi-
nitione aliquid assignaverit pro difIeren-
tia, considerandum est si oppositun1 ejus
est etiarn ejusdeIn generis difIerentia. Si
eniul non est oPPOSitulll difIerentia, 11ec
hoc quod assignavit, fuit vera difIerentia :
genus eninl non dividitur nisi per oppo-
sitas difIerentias sive formas qUffi sunt
difIerentiffi: oppositffi autem difIerentiffi
conjunctffi CUlTi genere non unuffi, sed
plures species semper constituunt.
Sunt tamen qui contra hoc quod dic- U~rum suffi-
Clat genus
tum est objiciunt per id quod a principio habère p.lu-
res speCles
de universali dictulll est , quad scilicet ab
'
aptitudi~e,
an reqUIrat
aptitudine existendi in pluribus et dicen- ~ctu plures.
di de pluribus universale dicatur, et non
ab actu: guod scilicet actu sit in plu-
ribus et de pluribus: quia aliter sol non
esset universale. Ex hoc enil11 volunt in-
ferre, quod genus est quod non habet
plures species, sed quod aptum natum sit
llabere plures species. Et sic non oportet
genus senlper in plures species dividi. Sed SoIutio.
ad 110C dicendum, quod non est verunl
de genere, sed de specie specialissinla 80-
IUIll : quia genus non, dividitur nisi per
ea qUffi polestate naturali et substantiali
sunt in ipso, et ideo per se dividitur: et
oportet quod dividatur in plura qUffi aetu
plura sunto Species autem non dividitur Quare ~e-t
. .nus requlra
multas spe-
 LIBER<DE PRiEDICABILIBUS, TRAeT. IV
......'lunon per ea qUffi sunt in ipsa: nec dividitur se-
......... • pe-
... plura cun unld suam·sub st antlal em potestatem,
o
t:
"d'viclnll
1lIl.1 po- se d t O
po ms mu l hp lOwatur et numeratur
o
. :~~,:,on- quam dividatur per id. quod totunl sub-
stantialiter est extra naturam et essentialn
ipsius, scilicet per material11 qUffi nihil est
fornlalis essentiffi SUffi potestatiso Et ideo
accidit speciei esse in ipsa : propter quod
sola suffieit aptitudo in specie ut sit apta
cxistere in pluribus, ad hoc quod sit uni-
versale, etianlsi actu non sit nisi in uno
Rolo, vel forte in nullo, dUl11ffiOdo sit
forma qUffi secundum aptitudinem apta
nata sit esse in pluribus i.
Est ergo sciendum, quod genus non
est, quod non habet pluries species. Unde
si ponamus non esse aliqualn speciem
animalis nisi hominem, tunc quidenl se-
quitur, si homo est, animaI est: sed non
sequitur, quod animaI sit genus propter
causam qUffi dicta est. In specie autem
specialissima sola quidenl, ut dictunl est,
sufficit aptitudo ad hoc quod sit univer-
sale secundul11 aptitudinem. Si autenl hffiC
aptitudo ad actum reduci debeat, oportet
quod actu sit in pluribus et de pluribus:
et non solum est universale secundum
actunl, sed secundum aptitudinem solanl.
In his autem in quibus aptitudo ad actuln
l'cducitur, per divisionem·materiffi ad ac-
tUl11 reducitur, sicut dictunl est: quia na-
turffi aptitudo ad plura, non est ad tot,
quin possit esse ad plura: ideo continue
sie in infinitum potest reduci ad actul11.
In onlni autem tali prffidicabilium co-
ordinatione genus quid~ll1 substantialiter
ot universaliter de specie. prffidicatur, et
nITlnia superiora de inferioribus substan-
tialiter et universaliter prffidicantur .: spe-
('.ics autem sive subalterna- sit, sive spe-
eialissima, neque prffidicatur· substantia-
litcr et universaliter de proximo superiori
sibi genere, neque prffidicatur de supe-
.'ioribus sibi generibus non proximis, sed
per medium sibi conjunctis. Hujus autem
eausa est: quia inter talia superiora de
~ Considera quomodo hie dieta non contradi-
cant dictis supra, in tract. de genere, cap. n.
~ Cunl hmc f)rmdicatio non sit substantialis,
inferioribus prffidicata substantialiter et
universaliter prffidicatio non convertitur,
eo quod prffidicatum in plus est quam
subjectul11. Unde non sequitur, si homo
substantialiter et universaliter est animaI,
quod animaI substantialiter et universa-
liter sit homo: est enim aliquod animaI
quod non est hOl110, ut asinus, velleo:
aninlal eninl quamvis de intellectu sit ho-
minis (et ideo necesse sit prffidicari de
ipso) non tal11en e converso homo est de
intellectu aninlalis : propter quod anilTI al
sine hOl11ine esse poteste
In omni autem ordinata prffidicatione
(in qua secundum naturaIel11 ordinem
prffidicabilium untim de altero prffidicatur)
oportet ffiqua sive paria de ffiquis, sive
paribus prffidicari, sicut prffidicatiocon-
vertibilium, sicut onlne hinnibile est
equus, et omnis equus est hinnibilis. In
talibus enim' subj ectul11 est conversum
prredicati : et ideo nee prredicatuln relin-
quit subjectuI11, nec subjectum relinquit
prredicatunl. Aut oportet nlajora de nli-
noribus prredicari: et in talibus prredica-
tunl est de ratione~. subj ecti: et ideo sub-
jectum nunqual11 relinquit prredicatum,
quanlvis prredicatunl possit. relinquere
subjectum: et talis prredicatio est ut
qu~ndo aninlal de honline prredieatur si-
ne conversione.
Et si instet aliquis, quod hOl110 de ·ani- .
o d' .. o o. Hrec prredl-
mal l prffi lcatur, cunl dlcltur, allquod catio non .est
• • o subst!lntIa-
anlnlal est honlo, vel hoc anlnlal est hlC Hs, sed' per
. . o accidens.
h orno. N u Il a est lnstantla : qUla hrec prre- .
dicatio non est substantialis et secundum
ordinem prredicabiliunl, quia per acci-
dens: accidit enim aninlali hoc animaI
esse quod est h0Ì110 vel hic hOl110. Mino-
l'a vero de majori1us secunduI11 hunc mo-
dum prredicationis minime prredicantur :
neque enin1 aninlal universaliter dicis
esse hOl11inelll, quel11admodum hominenl
universaliter et substantialiter dicis esse
animaI 2.
Secundum autem totam coordinatio-
sed per accidens, sequitur quod non est per se
in primo modo, ut voluit Paulus Venetus, I Posto
 76 D. ALJ3. MAG. ORD. PRJED.
nem prffidicabilium de quibuscU111que spe-
cies prredicatur sive subalterna sive spe-
cialissillla, de omnibus eisdelll prredica-
bitur ùniversaliter et illius speciei. genus,
et illius generis genus, et sic usque ad
generalissimulll, quod ultin1un1 in ascen-
dendò, et primun1 in desc~ndendo prredi-
catum est in illa prredicanientorulll coor-
dinatione. Cujus exemplulll est, quod si
veruni est Socratelll esse hominem, ho-
mineITI auten1 anilllal, ani111al vero sub-
stantiam : verunl est, quod et Socrates e,st
homo, et quod Socrates est substantia:
semper enilll et substantialiter et univer-
saliter in tali coordinatione superiora de
inferioribus prffidicantur et de individuo.
Generalissilllum autem et de genere sibi
proxin10 sub eo posito prredicabitur, et
de generibus oITInibus inferioribus, si
plura sint Illedia subalterna inter ipsun1
et specialissimun1: et prredicatur de" spe-
cie specialissima, et de individuis qure sub
ipsa sunt.
Attende 'autem, quod sicut dictunl est,
forma qure prredicatur, non prredicatur
nisi sit notior, et non1en totius esse rei.
Esse auten1 rei totun1 vel est in potentia
ren10ta, et sic nominatur per generalissi-
Il1UIll : vel in potentia propinqua, et sic
non1inatur genere subalterno : vel in po-
tentia propinquissima, et sic vocatur ge-
nere immediato: vel est in actu, et sic
non1inatur nomine speciei. De prffidica-
tione auten1 difIerentire, proprii, et acci-
dentis, inferius pertractabitur. Et ideo
dicit Aristoteles quod non est vivens et
anilllal, nec animaI et homo SilllU1. Talis
ergoflllodus prredicandi concluditur ex co
qui dictus prredicabiliuIll ordine.
.Compen- IImc aute111 qure dicta sunt, in C0111pen-
dlUm dicio- dO
rum in ho~ lO dOlCUnt ur '
SlC, quo d d escen dentI°b us ad
capo specialissiIlla 11ecesse est ire per 111ultitu-
dine111 specierun1 dividendo genus oppo-
sitis difIerentiis. Ascendentibus auten1 a
specialissimis ad generalissin1a necesse
est colligere Illultitudinen1 in unanl gene-
ris divisi naturanl. Collectivulll enim in
unam communem naturalTI species est,
et lnagis collectivu111 ll1ultorum est id
quod est genus : particularia vero et sin-
gularia sOlllper in multitudjne existentia,
e contrario dividunt in Illultitudinen1 id
quod est unun1 commune: et sic partiei-
patione speciei plures homincs sunt unus
hon100 Particularibus auten1 sic specien1
dividentibus, et in multitudine111 distra-
llcntibus, unus et c0111munis homo cst
plures llolllines : divisivUlll enirn selllper
con1lllunis est id quod est singulare : col-
lectivuIll autem et adunativum plurinm
in unUlll est id quod con1n1une est.
Assignato autelll sic genere et specie
per diffinitivalTI rationem quid sit utrUlTI-
que ipSOrUlTI, etgenere quide111 uno exi- I
stente, speciebusvero p~uribus per divi-
sionem oppositarum difIerentiarum, sem-
per erit in plures species divisio generis
per CaUSa111 superius assignatan1. Genus
quiden1 in tali ordine semper universali-
ter et substantialiter de specie prredicatur,
et omnia superiora de inferioribus. Spe-
cies autem nec prffidicatur de prOXiITIo.
sibi superiori genere, neque de superio-
ribus non in1n1ediate conjunctis : nec
enin1 talis prffidicatio convertitur qua ge-
nus de specie pr&dicatur. In omni enilTI
substantiali ordinata prredicatione opor-
tet aut requalia de requis prredicari, ut
hinnibile de equo: aut oportet prredicari
majora, hoc est, comlTIuniora de mino-
ribus, ut animaI prredieatur de homine,
cunl anin1al in plus sit quan1 hOlllO. Mi-
nora vero de lTIajoribus secundum hune
n10dun1 prredicabiliulTI lllinime prredican-
. tur, nisi per accidcns, ut dictum est. Ncc
enin1 anin1al universaliter dicis et prredi-
cas hominenl esse, quemadn10dunl ho-
ll1inem universaliter dicis esse animaI.
De quibus auteul spccies universaliter
et substantialiter prredicatur, de his ne-
cessario et speciei genus prffidicabitur, et
generis genus usque ad generalissinlao Si
eninl exeulpIi gratia VerUlTI est dicere So-
craten1 esse hon1inen1, hon1ineu1 auten1
animaI, anilTIal autem substantian1 : ve-
rum est et Socrateln animaI dicere atque
substantiam. Semper ergo naturaliter su-
p eriora de inferioribus prffidicauiur. Spe-
 LIBER DE PRlEDICABILIB-US,
cies quidem substantialiter de individuis
prredicatur. Genus autem prredicatur de
specie et de individuo. Generalissilllunl
autenl prredicabitur et de genere subal-
terno et de generibus onlnibus, si plura
sint media et subalterna inter specialis-
simum et generalissilUU111: prredicabitur
autem de specie specialissinla et de indi-
viduis secundum totam hujuslllodi prre-
dicabiliu111 coordinatione111. Sic enim in
onlnibus verum est, quod quando alterum
de altero prredicatur ut de subj ecto, in
quo specialiter per intellectu111 concipi-
tur : qurecunlque substantialiter de prredi-
cato prredicantur, olunia prredicari de
subjecto sit necesse. Et negative sinliliter
qurecumque universaliter negantur de
prredicato, necesse est illa etia111 negari
de subjecto: aninlal eninl cum non sit
lapis, necesse est etiam hOlllinem lapid.em
non esse.
CAPU1" VII.
De modo préEdicabiliuln qUéE préEdican-
turo
Ex omnibus autenl qure dicta sunt,
constat quod generalissinlunl dicinlus
prredicari de omnibus qUffi sub ipso recto
ponuntur ordine tam generibus quam spe-
ciebus et individuis. Genus eninl quodlibet
quod est inlnlediate ante specialissinlunl,
prcedicatur de onlnibus specialissi111is, ut
aninlal de 110mine et de asino 'et leone
et speciebus aliis : prredicatur etiam et de
individuis illarum specieru-Iu per hoc quod
essentialiter est in illis et de illis. Id au-
\'C111 quod sic est species', quod SOlU111
species est, et non genus, quod est spe-
eies specialissi111a, non prcedicatur per se
nisideindividuis.IndividuUlll autern quod
nst certlllu, non prredicatur, llisi de uno
solo discreto et signato, i.lla prffidicatione
, (Jure in antehabitisdeterlninataest: qualll-
I Il I uru
." ~'I ..
t_.,.,.~~. cio \,'is individuUlll vagUln depluribus prtBdice-
,.....u u a . " ,
-,i'a','I'Atl"l' t ur hoc est, prredicatione speciei, et non
E
•
•• IC'Ato-'
• __ ••, IIIC '
,
' ' ·'""i~'ulil· individui ,- ut dictunl est. IndividuuIll eninl
.
~'·Iu" quod discernitur ab aliis suh eodenl corl1-
TR.L~Cl". IV 77
llluni positis particularibus, dupliciter
formatur: substantia enim formatur per
accidentia qure signa sunt talis discretio-
nis, qure in proprio nomine importantur,
ut eurn dicitur Socrates. Quia autem ac-
cidens non individuatur nisi per substan-
tialll, ideo individuUIU accidentium per
denl0nstrationem ad rem stantem sub ac-
cidente designatur, sicut hoc albunl, et
hoc veniens, ut accidens tanl sine tenlpo-
re et motu, quam cum tempore et lllOtu
designetur. Discernitur etiam aliud per
circunllocutionem, ut discretio Socratis
designatur per generantelu, vel locunl
generationis, ut cunl dicitur Sophronici
nlius, si solus Socrates sit ejus filius: a
generante enilll principaliter trahit ori-
ginem, quia hic generat hune dictum: et
in talibus aliquando ad majorem discre-
tionem notandalll lllutalnus appellationes
dicendo Sophronici filium, notantes quod
sub hac appellatione magis discrete no-
scitur, quam sub appellatione Socratis.
Individua enimdicuntur hujusmodi pri- ProprietAtes
. individnales
nlffi substantlffi propter hoc, quod quan- sec1;1ndum
. . BoetlU ID se-
tum ad dlscretlonelll non quantum ad ptem sunt
substantialll unum quodque eorum divi-
sim consistit ex proprietatibus, quarum
earumdem in numero collectio nunquam
erit in alio aliquo. QUffi (ut dicit Boetius)
sunt septem, scilicet propria fornla, pro-
pria figura, propria parentela secundunl
quanl per hanc vel illam seluinis decisio-
neln a parentibus descendit, propria no-
minatio a proprio accidente illlposita,
propria patria secundunl quod patria cen-
trlull dicitur nativitatis in quo respexit
periodus circuIi cmlestis in nativitate, pro-
priunl tenlpus, proprius locus omnia hrec
continens : hree enilll abstrahi ab hae re
non possunt quia per hoc et hic et nunc~
Qualllvis eniIl1 hrec materia sit forrnm
paI'ticular~s et individuationis prineipjUITl
et individui paI'~ substantialis: tanlen hrec
accidentia quanlvis non componant sub-
stantialu singularem, sunt facientia ad
notitianl surediscretionis, et si indivi-
dUUIll non ut particularis substantia, sed
ut discretuIll, et discrete nonlen designe-
 78 D. ALB. 1'IAG. ORD. PRiED.
tur : tunc accidentia sunt nomina in ra-
tione concepta, et de essentia individui
sic designati: quarnvis non sint aliqua
pars particularis substantire secundum
quod substantia est, hrec enim non com-
ponitur nisi ex hac forma.
Sed proprietates qure sunt communis
hominis per hoe quod communis homo
est in pluribus, inveniuntur etiam in plu-
ribus,ut risibile, et mansueturn natura, et
disciplinre perceptibile,ethujusmodi. Hrec
enim in pluribus,et plus est,in ornnibus ho-
minibus particularibus inveniuntur : sunt
enim in eis per commune quod est in eis,
et ideo conveniunt eis in eo quod homines
sunto Directo enim prredicabilium ordine
continetur individuum sub homine, si-
ve generaliter loquendo sub specie. Spe-
cies auten1 continetur sub genere. Est
enim genus totuUl quoddam universale,
et id quod est genus secundum quod ge-
nus est, non nisi totuln. Individuum au-
tem non est totum, sed tantum pars sub-
jectiva totius universalis. Species vero
qure est in medio, est inter genus et indi-
viduum,. et totum est et pars diversis com-
parata: sed pars quidem alterius generis
quod est totum ad ipsam. Species enim
pars est generis potestate: quia genus
non secundun1 totanl suam potestatem
est in specie. Totum autem est species,
non totius alicujus : quia nihil participat
eam secunduIll partem sure potestatis, si-
cut ipsa species participat genus, sed est
totum olllnibus aliis individuis: quia ipsa
species, ut dicit Boetius, totum esse est
~n individuis. N ec referuntur individua ad
speciem ut partes ipsius, sed potius ut
singularia secundum totum esse et pote-
statem, in se habentia speci~m et partici-
pantia.
Compen- Compendiose ergo dicendo generalissi-
dium . dicto-
runl In hoc lllum quidem de omnibus sub se secun-
cap. dum suam coordinationem positis specie-
bus, generibus, et individuis dicimus sive
prredicarnus. Genus auten1 subalternun1,
quod ante specialissimum de omnibus
specialissimis et individuis prredicamus.
Speciès autem prredieamus de individuis
omnibus sub se positis. Individuun1 vero
de uno solo non propria prredicatione
prredicamus. Individuum enim sub de-
scriptione nominatum- Socrates,vel in ac-
cidentibu~ hoc' album vel hoc nomen per
dernonstrationern vel per circumlocutio- .
nem m<l:nifestioris loquelre Sophronici fi-
lius : si enilll plures haberet, tunc tali cir-
cumlocutione non discerneretur 80crates.
Individua ergo voce discretionis dicuntur
hujusmodi : quoniam quantum ad suam
discretionem ex talibus proprietatibus
consistit unumquodque eorum, quorum
collectio nunquam in alio eadem erit. 80-
cratis eniTIl discretiva proprietas nunqu-aITI
in aliquo alio -esset particulari homine.
Hre vero proprietates qure sunt eOInmunes
proprietates, erunt eredem in pluri-
bus. IIlre enim sunt proprietates corn-
munis et non singularis secundun1 quod
singulare est. Et, ut plus dicatur, con1-
rnunis hominis proprietates sunt in om-
nibus in quibus est una natura COmlTIU-
nis : participantia enim naturan1 commu-
neln, participant etiam propria iIIam na-
turam consequentiR. Tales ergo h01l1inis
COn11l1UneS proprietates erunt in onlnibus
particularibus in eo quod hornines sunto
Secundum ergo prredictum prredicabilium
ordinem continetur individuum sub spe-
cie, species auteln sub g~nere. Est enim
genus tOtU1l1 quoddan1 in quantum genus
est. Individuum autelll seCUndU1l1 quod
individuum est, pars quredam. -8pecies
vero est et totum et parso 8ed pars qui-
dem est alterius, hoc est, generis quod
secundum partem SUffi potestatis partici-
pat : tOtUlTI auteTI1 non est alterius quod
ipsius partelll participet, sed est totum
aliis : partibus enim totum est, quaruIll
qUffilibet ipsum totum participat.
Qriod autem ea qure de genere et spe-
cie dieta sunt ad invicem pròpter correla- Epilogus.
tionem dependeant, U1l0 _epilogo patet :
de genere quidem et de specie quid gene-
ralissimum, et quid specialissimum, et de
aliis qUffi eadem sunt genera et species si-
cut subalterna. Adhucautem qure etiam
sint individua, sive certa, sive vaga, vei
 LIBER -DE PRlEDICA.BILIBUS, TRACT. IV

per demonstrationem vel circumlocutio- dicitur, quantum ad prresentem spectat

nem certificata. l\dhuc auten1 quot mo- intentionen1 logican1, sufficienter dictum
dis genus dicitur, et quot n10dis species est.
 80 D. ALB. MAG. ORD. PR.iED.
DE DIFFERENTIA.
C.L\P1Jl-' I.
De distùlctione rt01ninis differentilE quod
multip liciter dicitur.
~ati? .o~di- Consequenter de universali quod diffe-
DI8 dlflercn-.
tire. rentla t Hcec enln1
vocatur, pert rac t,are es. .
quia constituit speciem, et prcedicatur de
specie et de ratione diffinitiva ipsius
speciei, ideo ante speciem erat ponenda,
nisi obstitisset correlatio ad invice111 spe-
ciei ad genus, et gel1eris ad speciem,
quemadmodu111 in prce~~bitis dict~m est.
Antequan1 autem notliIcemus dlfferen-
tiam quce sola una est de quinque uni-
versalibus, et determinemusde ipsa, opor-
tet nos distinguere. multiplicitatem no-
minis differentice : hrec eni111 111ultipliciter
dicitur seeundunl prius et posterius.
Bi fferentia
Differentia igitur multipliciter dicitur,
divisa est ut dicit Avicenna, non sicut genus et spe-
analoga.
cies : quia in genere et specie pri1110 fuit
usus horun1 nOlllinulll in physicis et po-
liticis, et ab illis hcec nomina ad. USUlll
philosophice sumpta sunto Sed in diffe-
rentia factun1 est e converso. Nomen
enilll differentice primo fuit in usu Pl1ilo-
sophorum, et ab illa transs~mptum es~ ~d
USU111 C0111ffiuniter loquentluill. Hcec 19l-
tur est causa vera, quod multipliciter di-
eitur nomen difIerentice, C0111111Uniter sci-
licet, proprie, et magis proprie.
,
DIfferentIa
, C0111llluniter auten1 dicitur diflerentia,
eom~uniter qu::e est apud COIUllTuniter·loquentes eon-
dIeta. . . ] ..
siderando ea quce senslbus prl1110 O JJ 1-
ciuntur. C0111muniter ergo alteru111 ab
altero diffcrre diflcrentia dicitur, quando
unU111 ab altero alteritate quadall1 cujus-
cumque cOll1n1uniter apprehensibilis acci-
dentis differre dicitur, quoculuque 111odo
secundum omnia genera formarum acci-
dentiu111. Nec tales differentice C0111ffiUneS Removet
dubiurn.
ideo dicuntur, quia rebus insint commu-
niter quas faciunt differre: si enin1 sic .
esset, non dicerentur differentice, sed
convenientice. Sed dicuntur difIerentice
communiter, quia a comilluniter loquen-
tibus sunt in usu. Vulgus enim assignan-
dodifferentias rerum, talibus l'es differre
facit, qualia forinsecus in rebus per sen-
sum comn1uniter apprehendit.
Sic autem in tali diflerentia individuum
unius speciei diflert ab alio individuo ejus-
dem speciei, ut Socrates a Platone differt
accidentium sensibiliun1 alteritate qua-
dam, sicut dicit Apulejus, quod Plato la-
tus fuit facie, Socrates autelu non. Hac
·etiam differentia unun1 individuum unius
speciei differt a seipso in duobus tempo-
ribus, sicut Socrates jalll virvel senex exi-
stens, differt a se puero per accidentia ju-
ventutis et senectutis,qure non cito derelin..
quunt subjectum. Sic etia111 Socrates dif-
fert a seipso quando aliquid faeit, scribit,
vel legit, quiescente seipso a tali opere,
quce sunt accidentia cito separabilia. Et ut
generaliter dieatur, hmc differentia selU-
per consideratur secundum aliquem 1110-
dU111 diversirnode se habendi ad seipsum,
vel ad aliu111 alteritatibus quibuscumque:
vel cujuslibet generis accidentia cito vel
non cito separabilia. Hée.c igitur est ac-
ceptio difl'erentim se~undunl intentionelYl
nOll1inis dieta apud eonlffiuniter loquen-
tes : propter quod etian1 comlllunis voea-
tur difIerelltia, hoc est, qua111 attendunt
C0111muniter loquentes.
Juxta iStU111 Illodun1 magis vicine ad D'fii
Cl
t'
I eren 13
verum 111odu111 accipitur differentia quce proprie di(
ta.
vocatur propria: eo quod ei in quo est,
per CaUSa111 connaturalenl est appropria-
 LIBER DE PRiEDICABILIBUS, TRA.CT. V
ta, ut quando unum differre dicitur ab
altero per accidens inseparabile: quod
id.eo inseparabile est, quia causam habet
qUffi est in subj ecto in quo est, sicut est
nasi simitas in simo, cujus nasus simlffi
eomparatur : vel cicatrix aliqua indurata
vei inseparabilis, cum ex vulnere occa-
lucrit: silnitas enim inest per naturam,
Hod cicatricem habens differt ab eo qui
eieatricem non habet, et aliquando idenl
(',icatricenl habens nunca scipso antequaJll
eicatricem haberet. Hmc autem dicitur
propria: quia per aliquam rationeln ac-
(',odit ad.illanl, qUffi,vero nomine differentia
vocatur: hffiC eninl quarnvis non sit dc
c~sscntia ejus in quo est et quod differre fa-
(',i t, habet talnen causam' in essentialibus
ipsius sive sint essentialia complexioni, si-
VB sint essentialia compositioni ipsius, et
si(~ accedet ad verffi differentim rationcnl.
C.)uando autelll dicimus, quod talis diffe-
l't'ntia causam habet in subjecto in quo
t'sl., et quod differre facit, non intelligi-
IIlUS de subjecto quod est specie tantunl,
st'd. de ilIo in nUlllero subjecto in quo est
id (Iuod differre facit, sicut simitasinnaso,
vol elaudicatio in tibia. Hanc differentialll
considerare per rationelll necesse est: et
iclno jalll ad usum verum differentim (se-
(',undum modum quo philosophia utitur
difIerentia) appropinquato
L.... u• SeCUndU111 autem lnodum magis et
~~:~~.: Ilulxime proprium alterulll ab altero dif-
ft'l'rc dicitur: quoniam sub alia et univcr-
sal i et specifica differentia differt, sicut
(Iifl'crt homo ab equo speeifìca diffcren-
t in. : qure quidem difIerentia est qualitas
f'sscntialis honlinis, qUffi ratio dicitur.
lIa~c enim differentia quanlvis sit fornla
t'ssentialis hOlllinis, tan1en est qualitas
uaturalis generis et perfcctiva potentire
ipsius et deternlinativa co'lllmunitatis et
('onfusionis ejus, ut dicit i\ vicenna, et ideo
suhstantialis est speciei, et substantia et
pl'incipium substantire sic~t .forma : et
pCH'fectiva est 11laterire, et deternlinativa
ee )nfusionis ejus., et principiu,m rei qure
composita est ex materia et forma .
•
......
•.! .~ Ih,·
, Igitur ista distinctio differentire vel di-
'
81
visio est multiplicitcr dicti per analogiam prius dica-
tur nomen
ad unUll1 actull1 qui est facere difIerre differentia.
unurnab altero: qui quidenl convenit
verre, hoc est, secundum veranl rationell1
differentice 11lagis proprire, aliis autell1
secundunl quod plus vel nlinus faciunt
differre. Et ideo prima diffcrentia voca-
tur sinlpliciter ca qure dicitur magis pro-
pria, secundario illa qure vocatur propria,
tertio aute111 illa qure vocatur cOlnmunis.
Quoad nos autelll per prius dicitur difIe-
rentia qure cOlnlllunis est: propter hoc
quod prillla facie notitire nostrm se obji-
cito Secundario uutenl dicitur ca qure di-
citur propria: quia minus cOlllmuniter
est apprehensibilis. VltilllO vero qure
paucioribus substantia et intellectu uten-
tibus innotescit.
IIac igitur divisione sic posita, per
proprios effectus uniuscujusque menlbri
declarel1lus partes hoc COlllmune divi-
dentes, quod est differentia. Dicalnus igi-
tur, quod in hoc conveniunt dUffi prinlre,
ca scilicet qure est comnluniter difIeren-
tia, et ca qure est proprie vocata difIeren-
tia, quod id in quo sunt et difIerre faciunt
per id quod est causa differentire, non
faciunt suurn subjectunl nisi solurn alte-
ratU111 quando cuilibet subjccto adve-
niunt. Illa autenl diffei"entia qUffi est ll1a-
gis propria per id quocl est causa difIe-
rendi, facit aliud in substantia esse id
quod differt ab eo a quo differt.
Concluditur ergo proprius effectus dif-
fcrel1tiarum, quod difIerentiarunl qure-.
dam per id quod faciunt differre, faciunt
alteratum esse SOIUIll id quod differt ab
eo a quo differt. l\lice vero per id quod
differre facit, faciunt aliud in substantia
esse quod differt ab eo a quo differt. Hu-
jus auten1 causa est, quia differentia com-
lllunis et propria 11011 faciunt differre nisi
per accidens, quod aut habet causanl in
subjecto, aut non habet causalll in sub-
jecto: et quoCU111que 1110do sit accic1ens,
nllIlo IllOdo potest esse perfectivul1l vel
constitutivull1 substantire: et ideo per se
non potest facere aliud, quia aliud non
est nisi quod secundun1 substantiam est
6
82 D. ALB. lVlAG. ORD. PRlEl).
aliud. Et quamvis simum et aquilum sit
aliud per substantiam nasi, hoc tamen
non est per silllitatem et aquilinitatem
qUffi sunt accidentia, sed potius per diver-
sitatem substantiffi Sillli nasi, et per subs-
tantiam nasi aquili : sicut risibile et hin-
nibile difIerunt per substantiam, sed hujus
difIerentiffi non est causa risibile vel hin-
nibile, sed fOI'lllffi specifìcffi, et difIerentiffi
substantiales, quibus substantialiter dif-
ferunt hOlllO et equus.
Ex hoc autelll iterum surgit istarUl11
difIerentiarum dividentiunl lllanifestatio,
quod illffi quideln differentiffi qUffi faciunt
aliud in substantia et specie per id quod
facitdiflerre, dicuntur esse specifìcffi dif-
ferentiffi, hoc est, ad specienl pertinentes
et in specie constituentes. Illffi vero qUffi
alteratunl solum faciunt, dicuntur Silllpli-
citer differentiffi: non ita quod nonlen
differentiffi prffidicetur simpliciter de illis
ratione absoluta et perfecta, sed quia su-
per nOlllen differentire nihil addunt quod
ponat eas in forillam verffi et propriffi
differentiffi : sicut CUlll dicinlus, quod ens
in potentia dicitur Silllpliciter cns, non
ita dicimus hoc, quod ens in potentia en-
tis Silllplicitcr habeat nonlen vel ratio-
nem, cunl sit ens secundunl quid et non
sinlpliciter, sed dicitur ens simpliciter,
hoc est, sine determinatione alicujus per
quod ad ens actu trahatur et determinetur.
Iloc autenl quod dictunl est manifesta-
tur exemplariter : quia huie generi quod
est animaI, rationale adveniens in diffìni-
tione honlinis vel ])ei facit id quod in
substantia est alicujus aliud ab eo a quo
differt per illanl difIerentianl, facit enim
rationale animaI, et facit speciem subal-
ternanl aninlal. Illa vero qUffi est conlnlU-
niterdifIerentia per id quod est causa
differentim, ut nloycndi quo differt aliqllis
a quiescentc, non facit nisi altcratllin et
non aliud., quantuIll est de co quod est
causa differentire quoLl est separabile ae-
denso Concludit ergo quod qumdan1 dif-
ferentiarum facit aliud secundunl sub-
1 ARI5rOTELES, In J Physic, Tex. COlTI,
stantiam, ql1redalll autem non facit nisi
alteratuill.
Ex his igitur ostenditur, quod in proce- Corolla.rium
, , . l·h·
nll0 IStlUS l l'l d·lctum est, quo dSCI
' l ·lcet ber
quod hlC Il·
si.t !l~i1i.
, , , l' l 'l'
notltla UnlVerSa lunl va et et ub lS est a nes d ad dlVlSlO·
et diffl.
· . , "d d'ffi . . . nitiones.
dlVISIOnCS· ct a. l 1nltlones: qUla secun-
dum difIerentias qUffi faciunt aliud, divi-
siones faciunt generum in species: et se-
cundum easdem et per easdem diffinitio-
nes specierum assignantur, e.o quod diffi-
nitiones verre sunt ex genere et talibus
difIerentiis. Sed secundulll eas qUffi so-
lum faciunt alteratum et non aliud, alte-
ratio sola in accidente consistit generali-
ter dicta secundulll omne accidens et se-
cundum aliquem nlodum se habendi per
mutationes secundum omne genus prffi-
dicaillenti, sive in ipso sit 'motus per se,
sive ad ipsum sit motus per accidens.
Alteratio eninl proprie solum est in una
specie qualitatis qUffi est passio vel passi-
bilis qualitas. Motus autem per se non
est nisi in tribus prffidicamentis qUffi sunt
qualitas, quantitas, et ubi. Per accidens
etianl in omnibus est, ut dicit Aristote-
les 1 , et hoc nl0do dicinlus conlmuniter
sunli penes alterationem accidentalem
quamcunque sive sit per se sive per acci-
dens: quia sequitur actum differentiffi,
qui est difIerre facere unum ab alio, vel
idem a seipso.
Sumuntur enim difIerentiffi iStffi ab ac- Nota quod
cidentibus COIlllllUnibus sive ptopriis. Et ~~~~~~\:.
11UJ'USlllOdi accidentis triplex considera- possunt vel propri~
trl-
tio est: si eninl in se consideretur , tunc lJli~iter cçm-
slderarl,
est accidens vel prOpriUl11, qum sunt duo
de quinque universalibus e diverso divi-
dentia cum difIerentia hoc commune quod
est universale: et sic nec difIerentia est
accidens, nec proprium. Considerantur
etiam in cOlllparatione ad subjectunl in
qno sunt, et sic sunt e0l11parata ad sua
singnlaria de quibus prffidicantur, et est
8il11i1i8 c0l11paratio sicut speciei ad indi-
vidua. (~onsiderantur etianl secundum
quod per ea est convenientia vel difIeren-
tia ad illa cOlllparata, et sic ab ipsis su-
6,
 LIBER DE PRLEDICABILIBUS, TRACT. V
muntur duo differentice modi, qui sunt
communis, et propria differentia.
Illa autenl differentia quce facit aliud,
I
l ape-
l'otest. o o
..'dorari sumltur a fornla specIfica, quce etlanl trl-
,.Ucher. o.
phclter consideratur, in se scilicet prout
est substantia qUffi estfornla substantiam
faciens, et prout est in specie constituta,
et sic est specificata: et prout per ipsaIn
id quod ea formatum est comparatur ad
aliud secundum convenientiam vel diffe-
rentiam, et hoc solum modo differentia
vocatur, primo auteITI nl0do forma, se-
cundo vero modo species, secundum quanl
species unum est quinque universalium,
dividens hoc commune quod est univer-
sale cum differentia et aliis universali-
bus.
Et ista quidenl differentia est UnUlTI
ex quinque universalibus, cujus assigna-
tionem secunduIll diffinitionem prinlam
dat Avicenna dicens, quod est universale
simplex prcedièatum de specie in quale
quid. Hcec enim est differentia magis
proprie vocata differentia, quce aliud fa-
.,,,,um cit , et non alteratum. Dico auteIn alte-
I
.
!~i
.
l·he,UOI'
",ur. vel ratulTI vel qualitate accidentali vel essen-
.• ,~W'~Yi. tiali. Sed differentia magis propria non
.,unlltate
-"'.neali. tantuIll alteratum, sed etiam facit aliud,
quia alteratum qualitate essentiali aliud
factum est. Hcec est igitur differentia llla-
gis propria, quce est unUln de quinque
universalibus in quale prcedicatum de
specie: eo quod differentia qualitas sub-
stantialis est generis: sicut qualitas non
substantialis, sed ex substantialibus nla-
nans sive fluens, est proprium: et sicut
qualitas individui accidentalis non exsub-
stantialibus fluens, est accidens com-
mune.
Ohj.,&loo Nec valet argumentulll si quis .objiciat:
Differentia substantialis facit alteratum:
id autelTI quod alteratum facit, est acci-
dens proprium: ergo differentia substan-
~)luHo. tialis est accidens vei proprium. Quia aIte-
ratum esse contingit dupliciter, qualìtate
scilicet essentiali vel accidentali,arguit
autem ac si solum qualitate aeçidentali
fieret alteratum. lImc omnia autem dic-
ta, sunt ab antiquis sub conlpendiocom-
83
prehensa tali ll10do, quod differentia com- Compen-
°t ". o o o dium dieta-
mUnl "er, et proprIe, et lllagls proprIe dl- rum ~n hoe
citur, seCUndUIn divisionenl Illultiplicis, capitulo.
o
quod mediunl est inter mquivocum et uni-
vocum. Comnluniter autelTI difIerre alte-
rum ab altero dicitur, quando alteritate
quadanl differt: et quoCUlTIque modo cu-
juscumque accidentis quod est causa dif-
ferentim vel a seipso in diverso tempore:
differt enilll Socrates a Platone alterita-
te quadalTI cujuscumque accidentis quod
est in Socrate, et non in Platone. Et ipse
Socrates differt a seipso in diversis terrl-
poribus : sicut Socrates jam viI' factus,
differt a se puero: sicut Socrates faciens
aliquid, differt a seipso quiescente a tali
opere. Et causa hujus differentire est
propter aliquenl modum se hahendi in
aliquo accidente, quod alteritatibus ali-
quibus per se vel per accidens inducitur.
Proprie autem differre dicitur alterum ab
altero, quando inseparabili accidente al-
terum ab altero differt : et ideo insepara-
bili, quia causam inseparabilem habet
in subjecto: unde qualTIvis inseparabile
sit actu, tamen est separabile intellectu,
eo quod subjectulTI intelligibile est sine
illo, potest enilTI intelligi nasus sive cur-
vitate, et homo sine risibilitate. Insepa-
rabile autem accidens est iIt nasi simitas,
et cicatrix cum ex vulnere occaluerit.
Magis proprie tam alterum ab altero dif-
ferre dicitur, hoc est, per magis propria
et per magis substantim intrinseca, quan-
do specifica diflerentia differt, quernad-
rIlodulll differt homo ab equo specifica
differentia, rationali scilicet qualitate,
qure est essentialis qualitas generis, po-
tentiam generis determinans et perfi-
Clens.
Et quia hre differentire ab actu differen~
di dicuntur, quia scilicet differre faciunt,
ideo scienduIll est quod 0111nis differen-
tia facit alteratuln adveniens cuilibet: al-
teratuIll dico essentiali vel accidentali
qualitate. Sed ea difIerentia qure comnlU-
l1iter et proprie dicta quantulll est de se
cunl utraque sit aecidens, facit alteraJunl
solunlo Illa autelTI qure est IIHlgis proprie
84 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
dicta differentia, facit aliud in substan-
tia per hoc quod alteratum facit in qua-
litate sùbstantiali. Differentiarum quidem
igitur alire faciunt alterationem sive alte-
ratum tantum : alire vero facit aliud. Illre
quidelll qure faciunt aliud in substantia
formali, specificre vocantur. Illre ver-? qure
faciunt solunl alteratum, vocantur sim-
pliciter differentire sine additione alicu-
jus determinationis, per quam et ad ma-
gis et vere propriam differentiam incli-
nentur. Huic ergo generi quod est ani- _
mal differentia adveniens qure est ratio-.
naIe, aliud facit, quia speciem animalis
facit, qure substantia est perfecta in for-
ma et specie. Illa vero differentia qure
est causata per moveri vel quiescere, .so-
lurn facit alteratum, et non aliud: differt
eninl qui movetur a quiescente. Quare
hffiC quidem differentia rnagìs propria fa-
cit aliud: ilIa vero comrnunis facit altera-
tum solurn. Secundurn igitur differentias
aliud facientes divisiones fiunt generum,
et sic dividuntur genera in species. Et se- .
cundum illas differentias diffinitiones as-
signantur, quia diffinitiones verre sunt ex
genere et 11ujusmodi differentiis. Secun-
durn autern cas qure solum faciunt altera-
turn, alteratio largo et universaliter dicta
sola consistit in eo quod aliquo modo se
habet aliquid secundurn permutationes
quascumque qUffi in aliquo genere fieri
possunt.
CAPUT II.
De manifestatione modorum differentiée
et partium divisionis préeinductée.
Ad manifestationem autern Olllniunl eo-
rum qUffi de difIerentire modis dicta sunt,
rursum inchoandulll est a partibus prre-
inductre divisionis., ut omnes partes.,
tum per effectum, tUffi per causas., tum
etiam per sibi convenientia manifestentur,
ut sic melius intelligatur hoc quod dicen-
dum est de diffcrentia magis propria:
hanc euim qUffirimus secundulll intentio-
nelll propositam. A superioribus igitur
iterulll inchoantes dieimus., quod differen-
tiarum quidem alire sunt separabiles., alice
vero sunt' non separabiles. Sed hic dica-
mus diff~rentias formas esse essentiales
vel accidentales., a quibus SUllluntur diffe-
rentire., et qure sunt causre differentiarum.
Moveri enim et quiescere., et hujusmodi
cito et facile separabilia s-unt : cum tamen
multa ad invicem comparata differant
illis : id eniln quod movetur., differt ab eo
quod non lllovetur., et id quod quiescit.,
differt ab .eo quod non quiescit. Sanuffi
autem esse et ffigrum sunt accidentia non
cito separabilia, et tamen separabilia: et
his differt sanum a non sano., et regrum
a non regro. Separabilia igitur sunt qure-
cumque per aliquam causam subjectum
derelinquunt facile vel non facile., ut sunt
ea qUffi dicta sunt., et qure his proxillla
per similitudinem sunt., et sunt separabi-
lia. At vero aquilum e converso et silnum
esse., qure sunt accidentia nasi causam
stantem et manentem in .naso habentia.
Simitas enim ex nasi curvatione et medii
nasi depressione causatur: aquilum vero
ex retorsione anterioris partis nasi super
labium superius causatuI'., quando medium
nasi elevatur., et cartilago nasi anterius ad
modum rostri aquilread superius labium
recurvatur. lIre autem causre cum sint
de nasi conlpositione, stantes et manentes
sunt in naso. Et ideo accidentia ex talibus
figuris causata., inseparabilia sunt., quia
stante causa qure est per se causa, stabit
efIectus. Similiter in qualitate essentiali a
qua sumitur differentia., inseparabilia sunt,
ut rationale et irrationale., qui sunt actus
et fOflllre perficientes et determinantes
potentiam generis: et ideo causam habent
inseparabilitatis tali actu talem potentianl
deternlinandi. rrales igitur et tali de causa
sunt differentire separabiles et inseparabi-
leso
Inseparabilium autem difIerentiarum
duo sunt modi: quredam enim earum sunt
ex his sumptre., qure sunt per se de ipsius
rei (qure diffcrI'e dicitur) essentiali cons-
titutione. Aliro vero inseparabilium difIe-
rentiarum sunt per accidens, ita scilicet
quocl id a quo sumitur difIerentia, non
 LIBER DE PRLEDICABILIBUS, TRACT. V
est de rei essentia et substantia-, sed est
inseparabile accidens. Et ideo llic strictius
accipimus per se-, qualll in prilno Poste-
riorum determinetur ab Aristotele: ipse
cnim dicit esse per se sive prffidicatuill sit
ùe ratione et diffinitione subj ecti-, sive sub-
jectum in diffinitione prffidicati, secun-
ùum quem modull1 per se est hffiC, horno
est risibilis-, nasus est simus vel aquilus.
Nos autem per se hic non vocan1US-, nisi
id quod est essentiale et veniens in rei
substantialelll constitutionelll" ut genus
et' difIerentia. Sic enilll rationale per se
inest homini et nlortale-, et per intellec-
lum disciplinffi esse perceptibile-, et hu-
jusn10di. Aquiluill autell1 esse vel simum
vei risibile esse insunt homini per acci-
dcns : non enim est diffinitio nasi ut nasus
ost depressus in medio-, vel repansus in
anteriori. In omnibus autem his difIeren-
t.iis vocan1US formas-, a quibus SUllluntur
difIerentiffi-, quando ressecundun1 conve-
nientiam vel difIerentiam cOll1parantur.
111m igitur difIerentiffi qUffi sunt per se·es-
snntiales-, accipiunt in ratione diffinitiva
fIata secunduill substantiam rei diffinitffi:
(ruia diffinitio coIIigit secundum ordinem
fnnnia substantialia rei a prima potentia
ipsius in qua esse rei inchoatul'-, usque ad
t11tiInulll actuill ipsius a quo l'es est secun-
Clum quidditaten1 sualll totam.
Et quia diffel'entiffi sic dictffi aC'cipiuntur
ah hoc quod sunt fOrl11ffi ?ubstantiales et
perfectivffi ipsius esse-, ideo facirlnt aliud
socundum substantialll ab eo aquo difIert :
(luia si unum completivulll esse substan-
t ialis facit unalll substantiaI11, . necesse est
fJtIod oPPOSitUlll illius faciat alialTISub-
slantiam-, quia diversarum substantiaIiuIll
for'marum diversi et oppositi suilt efIectus
socundull1 substantian1. Illffi vero' differen-
lire qUffi SUl11untur a formis accidentalibus -'
fJum esse rei non constituunt, sed potius
(',ausantur a subj.ecto-, et esse non habent
Ilisi in subjecto-, nec ingrediuntur in ra-
t.ione diffinitiva substantiffi sive· substan-
tialis quidditatis rei, non faciunt aliud se-
1 ARISTOTELES" 4 Topic. cap. 9'.
83
cundum substantialTI quantum est de se,
sed faciunt alteratum solurn secundum
formam accidentalen1.
Unde quamvis aliquando non conve- Rernovet
dubium.
niant nisi aliis et aliis secundum substan-
tiam-, ut aquilun1 esse et simum non con-
veniunt eidern, sed homini-, et asino, qui
sunt aliud et aliud secundum substantian1 :
tan1en substantiffi alietatelTI non faciunt-,
sed potius fiunt ab alia et ab alia substan-
tia secundull1 formam et naturan1.
Adhuc autell1 et per aliud manifestatur
difIerentia talium difIerentiarum-, qua il1m
quiden1 difIerentiffi qure per se sunt (ita
quod sunt sumplre a substantialibus for-
ll1is-, qUffi diffinitionen1 substantialel11 per-
ficiunt in eo in quo sunt) non suscipiunt
per intentionem lTIagis et minus. Cujus
causa est-, quia tales formre substantiales
sill1plices sunt-, suis oppositis sive contra-
riis formis non perl11ixtibiles, sicut ratio-
naIe -impermextibilc est irrationali, quia
formre a quibus SUlTIUntur il1re difIercntiffi-,
humanitasscilicet, et asineitas vel asinitas
sunt incommixtibiles. CUlTI enim fiat in-
tentio seCUndUlTI ascensum ad terminum,
ad veram nominis impositionelll secun-
dum majorem vel minorem contrariis ad-
mixtionelll, ut dicit Aristoteles 1, constat
quod illre fOrlTIre qure simplices sunt et
nihil de contrario habent~admixtulll, sem-
per in termino sunt, et ideo intendi non
possunt. 111m vero differentire qure sunt
per accidens, ila quod a forma ac.cidell-
tali sumuntur, quamvis forte hoc acci-
dens sit inseparabile, tamen suscipiunt
intensionem et remissionem.
Habet tamen id quod dictum est dubi- Objectio
prima.
tationen1: quia risibile vel l'udibile vel
aquilulTI esse vel sin1UlTI-, sunt forrnffi,
qUffi pern1ixtibiles invicem sibi non sunt :
et ideo secundum inductam rationem non
suscipiunt rnagis et minus ; quod falsuln
est, quia est sin10 simior, et aquilo aqui-
lior, et risibili risibilior, et sic de aliis.
Contra quod ctiam quidalll objiciunt di- Secunda.
centes, quod qUfficumque requaliter par-
 86 D. l\LB. MAG.ORD. PR.iED.
ticipant aliquod commune, requaliter de-
bent participare id quod est illud COmITIU-
ne universaliter consequens : participatur
autem hoc commune quod est hOlTIO
requaliter ab unoquoque individuorum:
videbitur etiam forte alicui, quod risibile
quod est universaliter consequens honli-
nelTI., ab unoquoque honline requaliter
Tertia. debeat participari. Adhuc autelTIetiamillre
qure sunt per se differentiffi videntur sus-
cipere magis et minus: videlTIUS eninl
quod est unus homo rationabilior alio.
Prffiterea in E-Yhicis quidam vocantur pe-
culiares sive brutales honlines, et quidam
longius ab usu rationis remoti vocantur
homines arborei: videtur igitur quod et
differentiffi substantiales magis et minus
suscipiant., et sic verum non esse videtur
quod dictulTI est. .
Ad primam Sed ad hffiC onlnia respondet Avicenna.
et secun-
dame Ad .prilTIUlTI quideln dicens, quod duplex
Duplex est
intenlio,. et est lntentio, et duplex est intentionis cau-
duplex ln-
tensionis sa. Una quidem per contrarii lTIaJ·orem
causa.
vel minOrelTI admixtionem, ut dictum
est: et illa sunt in quibus nl0tus est de
uno ad alterUlTI, sicut est in qualitatibus
qUffi dicuntur sensibiles qualitates., sive
passiones, vel passibiles passiones infe-
rentes., vel illatffi. CUlTI enil1l l1l0tuS sit
actus de potentia ad actum, vel forma
post formam fluens., ut dicit Averroes 1,
oportet quod in toto lTIOtU actus privationi
permixtus sit: privatio autem est in con-
trario, et ideo unum in toto motu s~o con-
trario permixtum est. Et ideo in talibus
intentio est secundum contrarii separatio-
neIIi: per talem enil1l separationenl con-
tinue accedit ad esse in ternlino cui vere
nomen inlpositul11 est. Hoc eninl nOlTIen
album verffi albedini est ilTIpositum, sive
vere albo: VerUlTI enilTI albunl est, cujus
albedo nihil contrarii habet adl1lixtulTI.
Hic ergo unus modus est intentionis, et
hanc qUffi dicta est habens CaUSaITI. Se-
cundus nlodus est in his qUffi perl1lixti-
bilia non sunt., sed causantur a subjectis
in quibus sunto HffiC igitur quia sunt esse
1 AVERROES, 3 Physic. cap. 4. et ~ Physic.
subjecti consequentia, necèss~ est acciden-
tia esse: quia onlne quod sequitur esse
subjecti in quo seCUndUl1l naturam et in-
tellectul1l est., est accidens, CUlTI olTInequod
est substantiale alicujus sit principium
esse ipsius :principium autem est ante id
cujus est principiunl secundum naturam
et intellectunl. Taliter autem formffi acci-
dentales sunt ea qUffi dieuntur propria., et
ab habi~udinibus ·prineipiorum essentia-
lium causantur. Et ideo illis habitudini-
bus magis et minus existentibus., necesse
est etiam tales foi"mas intendi vel remitti :
propter quod habili~r ad admirandum, ri-
sibilior est., et minus ad admirandum ha-
bilis, nlinus risibilis est., et nasus curvior,
est simio~, et lTIinus curvus, minus est
simus, et sic dO' aliis. Et in his formis non
est motus, sed sunt suorum subjeetorum
nlotus quosdam consequentes., sicut nlO-
tum quemdam nasi sequitur simum esse
vel aquilum, et sic est in aliis. Omnes
enim sequuntur suorum motus ae muta-
tiones subjectorUl1l, et ex illis suscipiunt
magis et minus, et non ex seipsis.
Ad hoc autem quod de differentiis es- Ad tertiam.
sentialibus et substantialibus objicitur,
solvit Avicenna sic, quod fOrlTIa substan'-
tialis a qua sumitur difIerentia, tripliciter
consideratur, scilicet ut forma esse con-
ferens : et ut difIerentia, quia una species
comparatur ad aliud alterius speciei: et
ut actionis naturalis sive substantialis
principium. Et primo quidem modo magis
et minus non suscipit. Tertio autem mòdo
consideratur actio cujus ipsa est princi-
piunl, dupliciter: seilicet ex parte forruffi
qUffi actionis est principium, et ex parte
subjecti sive exparte compositi, cujus ip-
sa actio est sicut agentis proprie. Et pri-
mo quidem modo magis et minus non
suscipit: secundo autem nlodo aliquando
habet in ·subjecto ea qUffi ad agendum
pronl0vent: aliquando autelTI qUffi ad agen-
dUlTI ilTIpediunt. Et hoc modo secundum
actionem videtur magis et lTIinus suscipe-
re, et hoc est per accidens, et non per se,
cap. 9.
 LIBElt DE PRiEDICA·BILIBUS, 1"RAC1". V 87
et ideo per se nec magis nec minus su- mini, et mortale, et perceptibile discipli-
Rcipiunt. Hoc autem per inductionenl pro- nre. At vero aquilum esse vel simum, vel
hatur: quia nec genus secundum nlagis risibile, secundunl accidens inest h0111i-
ct nlinus prredicatur de eo cujus est genus : ni, et non per sc. Illre igitur differen-
cunl taluen genus sit forilla qUffi est no- tiffi qUffi per se insunt, in subjecto ra-
tio ejus quod est in potentia. Non enim tiono diffiniti,ra accipiuntur, et faciunt
aninlal secundunl magis prffidicatur de aliud socunduln substantianl ab eo a quo
hornine, et secundum minus de asino, sed faciunt differre. 111m vero qUffi sunt se-
reque de utroque. N ec difIerentire generis cundunl accide.ns, Iiec accipiuntur in sub~
cIuffi dividunt genus et cunl genere cons- stantire ratione diffìnitiva, nec de se fa-
titùunt speciem, secundum magis et nli- ciunt aliud, scd alteratunl solum. Et illm
nus prredicantur de speciebus quaruill sunt quidem qUffiper se sunt et substantiales,
d.ifIerentire : quia hOlllO non est nlagis ra- non suscipiunt nlagis et 111inus. Illffi vero
lionale, et asinus lllinus irrationale, sed qUffi sunt . per accidens, qualllvis insepa-
a~que. Illffi eninl difIerentire sunt, qUffi rabiles sint, tamen aliquo lnodo inten-
uniuscujusque speciei complent rationeI,l1 tionem suscipiunt et renlissionem. Nam
(liffinitivam, et sunt actus cOlllplentes es- neque genus cunl sit forma substantialis
se ipsius. Esse autem uniuscujusque sub- sccundunl lllagis 'et minus prffidicatur dc
stantiale sive dicatur nonlinc generis se- eo cujus fuerit genus. Similiter neque
eunduill quod est in potentia, sive signi- generis différentiffi secundunl quas divi-
fiectur nomine difIerentiffi secundunl quod ditur genus: ipSffi enim sunt qUffi unius-
ost in actu, est unUlll et idenl non susci- cujusque rationenl conlplent diffinitivanl,
piens nlagis et nlinus secundum quod est et non suscipiunt 111agis et lninus. Cujus
nfTectus substantialiulll principiorunl. Sic causa est, quia esse quod est rei quiddi-
t~llilll nec intentionenl nec relTIissionem tas uniuscujusque, unum et idelll est se-
suscipiens est. SecI aquilulTI esse vel silllunl cnndunl quod a principiis essentialibus
vf'.l coloratunl esse, aliquo modo intensio- forlnalitcr constituitur. Sic enim nec in-
nonl vel renlissionem suscipiunt : eo quod, tensionem nec relllissionem suscipiens

-
sicut diciuIll est, plures lTIodi sunt inten- est, quamvis secundum quod est in sub-
, sionis et renlissionis. jecto, per diversas lnateriffi prreparatio-

l ~:I ~: )C
,i.
"'(
".-et"
"""CI- . .
~ncho~nh
])eclaratunl est igitur quod a supe- nes in accidentibus magis et lninus impe-
n.orJbus .rursus
. ..
dJc(mdum est ditUITI vel expeditunl sito Aquilum autelll
dltIerentlarum alias qUldeln esse separa- esse vel sinlum vel coloratum, aliquo mo-
h iles, alias autenl inseparabiles. l\Ioveri do siveper mixtione111 contrarii, vel per
eniùlet quiescere, et sanUln esse et ffi- causanl quam habent in subjecto, inton-
grum, et omnia qUffi his proxilna sunt et duntur, vel remittuntur.
a talibus facile vel diffìcile mobilibus su-
Inuntur accidentibus, sunt separabiles CAPUT III.
sive separabilia qUffida.nl. A t vero aqui-
lum vel simum esse, vel rationale vel ir- Qualiter differentiéE substantiales sunt
,'ationale, sive ab accidentipus separabi- constitutivaJ, et qualiter sunt divisiV/E.
lil)us, sive a fornlis substantialibus sunlp-
ta, sunt qUffidanl inseparabilia.. Insepara- 0111nibus autenl divisionibus et specie-
hilium autelll difIerentiaruin, aliffi qui- bus difIerentiarunl sic determinatis, illa
ClClll sunt per se, hoc est, a fornlis sub- sola difIerentia est UnUl1l dc quinque
slantialibus sumptffi :- alire vero per acci- PréEdicabilibus, prout hic de universali-
dens, hoc est, ab accidentib·us inseparabi- bus intendinlus, qUffi est per se et sub-
libus sumptffi. Nam rationale perse, hoc stantialis difIerentia. Hoc autelll sic pro-
est, per substantialem fOrll1a111 inest ho- batur : quia cunl tres modi difIerentire,
 R8 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
ut prffidictum est, considerentur, scilicet
conlmunis, proprire, et magis proprire;
adhuc autelll cum quredam quidenl sint
separabiles, quredanl autel1l inseparabiles
propter rationem qUffi in antehabitis dic-
ta est; et rursus cunl inseparabiliul1l dif-
ferentiaruill quredam quidem sint per se,
qucedam per accidens, ut nuper dictUlll
est : patet quod si eas quce sunt per se
considerenlus per comparationenl ad ea
quorum sunt differentice, inveniemus
quod per se differentiarum qucedarn sunt
secundum quas dividinlus genera in spe-
cies, potestatelll et non essentianl generis
Ess~ntia ge- dividentes. Essentia eninl generis in Olll-
nerlS non °b d' o o o o
dividitur per nl us per ·lVISlonelll acccptis Integra
ditferentias, t t o· IO o o 10b
sed salurn mane e Inc IVlsa In quo l et: potestas
potestas.
au t em partOt lUI', et secun dunl a lOIqUIod eJus
o Ea vero differentia qUffi est nl0rtalis im-
est in uno dividentiuIll, et secundum ali-
quid manet in &lio, et in nullo secundum
totum. Alice autem earum differentiarum
qUffi per se et substantiales sunt, tales sunt
secunduill quas ea qUffi per divisionem
generum accepta sunt, specificantur.
Hcec autenl divisio differentiarum per
se non nisi IllOdi divisio est: qui modus
sumitur a proprio difIerentice effectu. Si
enim differentia in oppositione actuali ac-
cipitur ad id a quo facit differre, pro certo
hoc modo divisiva est et separativa. Op-
positio enilll dividit et separat, nec potest
esse una et eadem potestas oppositorunl
secundum actunl acceptorum. Si autem
accipiatur differentia ut actus cOlllpletivus
actu potentiffi generis et deternlinativus,
sic differentia generi et potentiffi adve-
niens, in specienl genus determinat, et
constituit specienl. Si c;tutem forma a qua
sumitur differentia, in se secundum id
quod est consideratur, eadem differentia
est qUffi genus dividit, et specielll con-
stituit. Sed tamen seCUndU111 rationenl
prius est differentia dividens qualll diffe-
l'entia constituens: quia oportet quod
difIerentia prius per divisionelll qualn fa-
cit a genere exeat, antequanl adveniens
generi specienl constituat.
Hoc autem facilius scitur si exempla
subjiciantur. Per se enin1 differentiffi 0111-
nes 'sunt hujusmodi, animatum, inanima-
tunl, per q~ffi dividitur corpus: sensibi-
le, insensibile, per quru dividitur vivunl :
rationale, irrationale, per qUffi dividitur
aninlal: l1lortale, et imnl0rtale, per qure
dividitur rationale animaI, et sic de onl-
nibus aliis qUffi a fornlis substantialibus
sUllluntur, et sunt notiones ejus quod est
secundunl substantialll, etianl il1m ecedem
sunt constitutivce: quia illa qure erit ani-
nlati sensibilis, ita quod aninlatum sensi:-
bile. deternlinetur per actum essendi, erit
differentia constitutiva aninlalis: est eninl
anilllai per diffiriitionem substantialem
substantia anil1lata sensibilis, pIanta au-
tem substantia animatainsensibilis,)apis
auteIll substantia inaninlata insensibilis.
nl0rtalis, et rationalis irrationalis, sunt
differentice divisivce quidelll animalis :
quia per ea genera animalium dividimus
in species duabus sibi succedentibus divi-
sionibus sic: Anilllalium aliud mortale,
aliud immortale; aliud rationale-, aliud
irrationale. Per has ergo ani111Ulis species
divisionelll accipiunt. Sed hre quidem
differentire eredem qure per sui oppositio-
nem divisivm dicunt.ur generum, sunt et
cOlllpletivffi et cons"titutivre specieruIll,
quando una earum.suillitur ut complemen-
tunl potentiffi generi adveniens: tunc enim
CUIll ex potentia et actu compositum com-
pletum sit et perfectum, species constitu-
ta sic completa est. DividilllUS enim pri-
nlO hoc genus quod est animaI rationali
et irrationali differentiis, potentiam ani-
nlalis in duo partientes : et rursus ratio-
naIe anilllai dividimus oppositis differen-
tiis, nlortali scilicet et immortali, et eis-
denl differentiis constituinlus species ani-
lllalis, quia difIerentia qUffi est rationalis
conjuncta cum ea qUffi est lllortalis, con·-
stitutivffi sunt llonlinis, cum genere con-o
junctffi quod est animaI. Est enim homo
secunduill diffiniti"onem qUffi dicit esse
substantiale, animaI rationale mortale:
opposita autem differentia quce est im-
mortale, conjuncta cum animali rationali,
constitutiva est dei secundum quodde
 LIBER DE PRLEDICABILIBUS, TRACT. V 89

t
.tI'UCle~
diis Stoici locuti sunto Quos etiam diffi- quod est contra ea qUffi dicta sunto Hrec Salutio.
~Ull·
• NeH" niunt, quod dii sunt natura Optillli, sicut auten10bjectio nihil valet penitus: et si
c • ....

.'....., dieit Socrates, natura anilllalcs, 11lcnte valeret, naturalis esset, et nihil facerot
l'alionales, tempore autem ceterni. Illffi ad propositalll intentionem. Est enilTI
vel'O qUffi sunt difIerentiffi dictre irratio- animatum simpliciter sensibile, et est
naIe et mortale, CUlTI genere conjullctm, animatum sensibile secundum quid. Sim-
eonstitutivffi sunt speCierUlTI anill1alium pliciter quidem animatum est, cujus en-
ilTationalium, ut asini, et leonis, et alio- delechia est anima, qua fluunt virtutes
l'unl brutorum aninlaliuln. sive potentire particulares particularitel'
Quan1vis auteln in infimis generibus in membris, vitalll et motum et sensum
suhalternis magis sit perspicuum ad vi- operantes: et esse sic animatun1 est ani-
clendum, tamen suprerl1re et suprellloruill mal~- Animatum autem secundum quid
generum difIerentire per curndem se ha- est, in quo sensus et motus est per spiri-
hent lllodum, sicut differentire per quas tum et fluxum ab anima, qui cum expi-
cl ividitur substantia qure est generalissi- rat, deficit sensus et lllOtuS. Causa autem
IllUffi : sicut si dicinlus illas esse difIe- expirandi est, quia organa refìcientia et
l'entias, quibus difIerunt animatre sub- restituentia spiritum non habet. Resti-
stantire ab inanimatis, eum dicitur, sub- tuuntur autem spiritus per nutrimentum
Htantiarum alia est animata, alia est ina- in organis in nutrimento operantibus: et
nimata: sive non proximas aecipiendo hrec quia non nisi secundum quid allima-
clicimus, quod substantiarulll alia est sen- ta sunt, ideo anilllalia non sunto Anima-
si hilis, alia insensibilis: eredem enilTI tum igitul' quod simpliciter anilnatulll
f~l'unt inferiorun1 specierulll constitutivre: est, nihil prohibet differentialll animalis
ti iJIerentia enim ani1l1ata et sensibifìs ad esse constitutivaill.
substantiam sicut ad genus congregatre et Avicenna etialll hanc difIerentiall1 quam Alia dubita-
adjunctre ut actus ad potentiam, animaI mortaIe dIXlmus ·· o '
llupugnare od
VI etur,
d·1- Av'icennre.
tio et est

J)el'ficiunt, quod est species substantire : cens quod a privatione non tantum 'se-
est enim animaI ~per diffinitionem sub- cundum nomen, sed etiam secundum l'cm
stantia animata sensibilis. Substantia nomen accipit. Privatio autem non est
euim quamvis aliquando dividatur per forma. Cum igitur omnis difIerentia a
corporeunl et incorporeum, tamen non forma aliqua SUITlpta sit, videtur mortale
est propria divisio : quia corporeum pro- difIerentia non esse. Ad hrec autem ipse- Salutia.
prie mathematicuill est, quod proprie lo~ met Avicenna videtur l'espondere, quod
fluendo non est substantia: et ideo hic ea qurepro difIerentiis hic assignantur,
non tali utimur divisione. Corpus autelll gratia exen1pli ponuntur: et non est vis
animatum et inanimatuill dicimus difIe- de nomine, dummodo per nOlllina l'es
rcntias . quocumque modo designentur. Sed aliter
•..,..Uu. Quidalll impugnant per id quod r\ris- diccndulll est, quod lllortale dicitur du-
toteles in libro de Anima dicere videtur 1 , pliciter. Uno quidelll modo dicit actulTI
(luod partes aninlalium quoruiTIdan1 anu- in n1ateria privationcn1 ejusdelll actus se- Quomodo
. .. t t . mortale est
losorum animatre sunt, et quod n~n con- cun dunl potentlam conclplen em. e SlC differentia
°

valescant, causam esse, quia organa nu- mortalis est forma substantialis, et notio haminis.
LL·illlenti non habent in partibus, ut os, ejus quod potentiam habet ad morien-
et stomachum, et universaliter ea'per qure dUlll : et sic dictum mortale nihil prohi-
tIt cibi digestio et egestio : partes tamen bet esse difIerentiam, quando per talem
illm non sunt anilllalia.· N on igitu~ esse <lformam ad sui oppositum vel dispara-
animatum sensibile animaI esse videtur: tum secundum eallldem formam compa-

i ARISTOTELES, In libro de AnitnaJ in 2, tex. com. 20

 90 D. ALB, MAG. ORD. PR.tED.
ratur. Dicitur etiam mortale simpliciter,
in quo est privatio potentire ad vitam per-
petuam, et sic ab eo non sumitur difIe~
l'entia, CUlli autem dicitur irrationale et
immortale difIerentire qure per pl'ivatio-
nes importantur in nomine, positiones
intelliguntur formarulll oppositarum a
quibus sumunturdifIerentire. Et quia ho-
rum nomina non habelllus, ideo necesse
est, quod eas privatione suorum opposi-
torum significemus.
Ex his omnibus patet, quod 'eredem se-
cundum quod sunt difIerentire, acceptre
alio et alio modo, et ad aliud compara:téB,
sunt et constitutivre et divisivre: et om-
'ncs sive divisivéB sive constitutivre vocan-
tur specificre, qureculll suis generibus
co'njunctéB faciunt species et subalternas
et specialissimas. Et his difIerentiis quia
per se sunt et substantiales, lllaxinle òpus
est ad divisiones generum qUéB in suas
potestates particu.lares dividuntur. Et hce
etiam perutiles sunt ad specierum diffini-
tiones, quce onlnes tales a prinla usque ad
llltimaill cum genere colligunt ad speciei
plenalll diffinitionem, quce diffinitio non
esset, nisi a primo usque ad ultimum fì-
nem (in quo conlplenlenturn est) omnia
essentialia per debitunl ordinenl congre-
garet, secundum quod l'es a prilua in-
choatione sui esse procedit usque ad ul-
timunl cOlupleluentunl. His autenl difIe-
rentiis quce sunt secundum accidens inse-
parabiles, quia de esse rei non sunt: et
his qure sunt secundulll accidens separa-
. biles, qure longius sunt ab esse rei quanl
inseparabiles, non utimur ad generum di-
visiones et diffinitiones specierum: et
ideo non sunt de hac nostra intentione,
nisi illce qure per se sunt et substantiales.
'Objectio~ Ad hroc tamen quidam objiciunt dicen-
tes, quod esse rei nlortalis imnlaterialis
est, qure propter contrariorum conlmix-
tionem in continua est passionunl altera-
tione. Omnis autem passio nlagis facta,
abjicit a substantia: propter quod dicit~
Aristoteles 1 quod non est eadenl sanitas
1 ARISTOTELES, In oPhysic. tex. com. 37.
in mane et vespere. Videtur. ergo quad
etianl esse rei intenditu1" et renlittitur, et
similiter rei essentialia principia, et sic
non videntur difIerentire esse qure dictro
sunt: quia non secundunl esse ceque par-
ticipantur ab his, quorunl sunt ut subjec-
torulu. Adhuc ad idenl inducunt, quod
si esse rei staret secundunl esse ununl et
idenl penitus, tunc secundum esse non
susciperent designationelll prreteriti et
futuri, sed prresentis tantum. Et hoc prre-
sens esset instans et rion movens se: et
sic dicere non possemus, honlo fuit, et
homo erit, sed tantum homo est. Et ad
h oc qUI'd enl d'lcen dum est, quo d ' E~s~
esse reI Solutio.
rei du
" 'd ' d phclter con
d up l lClter conSl eratur, SI secun Ulll com-· sideratur.
parationem ad id in quo est et cujus esse
est, et secundunl comparationem ad id a
quo est formaliter constituente ipsum. Et
primo quidem modo esse mobilis mobile
est, et esse temporalis est telllporale: et
hoc esse non est olunino idenl Illane et
vespere ex parte ejus.in quo est. Sic au-
telu ~st et lllobile et temporale, aliquid
Q,bjiciens,. et aliquid suscipiens continue
secundum quod deterillinatur ad prretcri-
tum et ad futurum. Secundo autem modo
consideratunl est essentim simpliciter ac-
tus: qure, inquam, essentia secundum se
incorruptibilis est., et ingenerabilis: ne-
que generatur, neque corrumpitur, nisi
secunduln accidens, et sic esse immobile
est etintemporale. DifIerentire autem cunl
ab actu difIerendi quelnfaciunt, dicuntur,
SUlTIUntur ab esse quod sic arnbo hrec ha-
bet, scilicet quod est actus essentim in eo
quod est, et ideo utroque modo designan-
tura
Hoc igitur est, quod antiqui sub COlTI- .Comp~n-
pen dlO d"fIerent1a
· d e"l . d'1xerunt, quo d cum dlum dIete
rum in ho
tre8 species sive tres nlodi difIerentire con- cap.
siderentur, et cum hre quidem sint sepa-
rabiles, illre vero inseparabiles: et rur-
sus CUlTI inseparabiliulll quidem hffi sint
per se sive substantiales, illre vero per
accidens a formis accidentalibus sunlptre:
et rursus earum qUffi per se sunt difIe-
 LIBER DE PRiEDICABILIBUS, TRACT. V 91

rentiarum, alire sunt secundum quas di- tur specificffi et vocantur: quia potius a
vidimus genera in species, alire vero se- constitutione accipiunt non1en quam a
cundun1 quas ea qure divisa sunt genera divisione, quia divisio fit propter consti-
Rpecificantur: sicut CUlTI per se difIeren- tutionem. Et his difIerentiis maxime opus
tire omnes hujusmodi sint in prrediealTIen- est ad divisiones generUlTI, et specierum
to substantire, animatun1, inanilnatun1; diffinitiones : sed non his qure secundum
sensibile, insensibile; rationale, irrationa- accidens sumptre sunt, quamvis sint inse-
le; mortale, et immortale qure divisivre parabiles. Magis autem ad divisiones et
Runt generum : ea quiden1 qure est ani- diffinitiones non utilTIUr difIerentiis q~re
mati et sensibilis difIerentia cum substan- sunt separabiles~ ab accidentibus separa-
tia congregata eonstitutiva est animalis, bilibus sUlTIptis.
seeundum quod animaI est species su-
CAPUT IV.
balterna : est enim animaI per diffinitio-
nem' substantia animata sensibilis. Ea Qualiter per differentian~ abundet spe-
vero qure est mortalis et immortalis dif- cies a genere, et qualiter potestate ge-
ferentia, et rationalis et irrationalis, di- nus habet differentias.
visivre sunt animalis difIerentire secundun1
quod animaI est genus subalternum : per Omnibus (qure de multiplicitate difIe-
eas enim dividimus genera qure sunt ani- rentire dicenda videbantur) jam habitis,
filaI, et rationale animaI, quod est cir- nunc intendendum est de differentia se-
cumlocutio generis subalterni quod sub cundum quod unum est de quinque uni-"
animali continetur. Dividimus, iIiquan1, versalibus, et secundum quod de ea in-
genera illa in. species, aut subalternas, tenderunt Philosophi qui Peripatetici di-
aut specialissimas. Sed hre quidem ere- cuntur. .
Hi enim difIerentiam determi- p.l'Ima. dOf1il •
niti~ difle-
dem difIerentire qure generum' dicuntur nantes sive describentes dicunt , quocl clif- rentlffi qure
esse divisivre, et completivre et eonstitu- \ feren.tia est qua abundat sp·ecies a genere. est terolium
prredlca-
tivre dicuntur esse specierum: dividimus Quod exemplariter simul et inductive bile.
enim anilTIal ut genus rationali et irra- probant: quia homo cum sit species tan-
t'ionali difIerentia, et rursus rat~onale ani- tum, et non genus, plus habet ab ·anima-
nlal dividimus mortali et immortali dif- li (quod est genus hominis) rationale et
ferentia: sed eadem qure e'st rationalis mortale qure sunt difIerentire. AnimaI
di fferentia , et mortalis animalis quidem enim secundum quod est genus, neque
divisìva, conjuncta ad genus, constituti- ipsum secundum se acceptun1, actu ali-
va efficitur hominis difIerentia. Rationalis quid horum est. Neque enim animaI est
vero et immortalis CUlTI genere conjuncta, rationale secundum seipsum : quia si se-
constitutiva est dei, prout Soerates de cundum se esset rationalevel mortale, se-
ùiis Ioquitur, et ApuIeius dicit in libro queretur quod omne animaI esset morta-
de Deo Soeratis. lIIre vero difIerentire le, quod falsum est secundulll ea qure an-
qure sunt irrationalis et mortalis, eon- te determinata sunt.
junctre cum genere, animalium irratio- Cum autelTI dicimus quod species dif-
halium specierum sunt constitutivre. Sic fe rentia vel differentiis abundat a genere,
etiam sunt supren1re substantire differen- intelligimus, quodidquod abundat aliquo,
tire, qure sunt vocatre anilTIati sive sensi- habet illud intra se quo abundat et aetu et
bilis, congregatre ad substantiam qure est intellectu : ita scilicet quod posita spe-
supremum genus, animaI perficiunt quod cie intra ipsius essentialTI, actu speciem
est species subalterna· substantire" Quo- constituens, ponitur differentia: 'et quod
niam. ergo eredem difIerentire aliquo mo- intellectaspecie intelligitur differentia~ et
do acceptre sunt constitutivre, alio autem est principium' intelligendi speciem: quo-
modo sunt divisivre, omnes tamen dicun- rum.neutrum facjt genus. Si enim genus
 92 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
Siditterentia actu haberet differentiam, on1nia qure
act~Si~tge_ exiguntur ad speciei positionem haberet.
nere, tunc E "d"fI" " "" " le est, in diffinitione est ut genus : et hoc
in diffiniti?- ., t SI "l erentla prout est prlnclplum ln-
ne commlt- II' d " " " "t Il
teretur nu- te Igen l speclem, esset In In e ec li ge- t est ideo, quia accidens causatur a subjec-
gatio. neris, non oporteret, quod in diffinitione
speciei posito genere poneretur difIeren-
tia: quia in nomine generis intelligeretur,
et esset nugatio, quando in diffinitione
cum genere poneretur. Igitur difIerentia
nec actu nec intellectu est in genere: in
specie autem et actu et intellectu. Diffe.;.
rentia igitur est, qua abundat species a
genere, sive" superat genus et actu et in-
tellectu. Abundat autem actu., ut species
sit in actu sive in effectu : intellectu vero
abundat, qui~ est de intellectu speciei
difIerentia, nec intelligi potest in actu ni-
si per difIerentiam sine qua non intelligi-
tur nisi in potentia.
di~fi~~~~~if- Tali autem assignatione non potest dif-
fere~.ti~pr.o- finiri neque difIerentia con1munis neque
prnSSlme " qualitate generis quam a qualitate spe-
dictre ,no!!
convenlt difIerentia propria. Hre enim , ut per an-
dlf- .
ferentire, tedicta manifestum est, non constituunt
communl,
neeproprire. simpliciter, sed seeundulu quid, sive se-
cundum esse formre accidentalis: et ideo
non sunt in actu eonstitutionis in esse spe-
cifico, quando sunt in specie: sed sunt
in ipsa sicut in subjecto, quod non eon-
stituitur ab accidente, sed potius in esse
constituit accidens quod est in eo : et hoc
est quod dicit Avicenna, quod subjectum
est ens in se cOlupletum, quod est occasio
alteri, hoc est, accidenti existenti in eo.
Rre etiam difIerentire, COluluunis scilicet
et propria, non sunt de intellectu speciei,
sed principium intelligendi eam : quia ac-
cidens, ut docet Aristoteles 1, non diffinit
subjectum, sed potius subjectU111 cadit in
diffinitione ipsius loco difIerentire, et non
e converso: sicut patet cum diffìnitur si-
mum, et dicitur quod est nasi curvitas .
Sub~ecta!TI Curvitas enim quod est forn1ale "ad si-
ponltur In " "
diffinitione mum, est ut genus alublens et curvltatelll
accidentis . " ' b ' N asus autem In
ut differen- In naso et In tI la.
" d"ffi
l "1-
tia. nitione illa positus, contrahit curvitatem
ad simitatem. Cum igitur differentia in
diffinitione sit contrahens genus et deter-
1 ARI5TOTELES) In 7 primre lJhilosophire, tex.
minans. ad speciem, patet quod subjectum
est ut differentia : et cutvita~ qure forma-
to, et non essentialiter ab eo quod forma-
Iiter est in ipso, eo quod essentialitatem
proprian1 a seipso 110n habet, nec etiam
est ens proprie loquendo, sed in h'oc ha-
bet entitatem, quia est eritis vel mensu-
l'aveI dispositio veI,aliqua alia passio ip-
sius. Planum igitur est, quod assignatio
nec conveniteolumuni, neque proprire
differentire, sed tantum ei qure est magis
propria et per se, et per essentialll difIe-
rentire.
Si autelll qureritur, cum proprium sit Dubitatio.
qualitasspeciei, accidens ~utem qualitas
individui, sicut difIel'entia est qualitas ge-
neris" quare differentia qure est unum
quinquc universalium potius sumitur a
ciei vel individui, maxin1e cum unun1
posset comparari ad alterum per qualita-
tem speciei et individui, sicut per quali-
taten1 generis Dicendum quod differentia Soluti9'
Quare dl1ie-
in vero actu et efIectu difIerentire SUIni renti~ potius
" . . " sumltur a
non posset, nlSI ab eo quod vere faclt dlf- qual~tate ge-
'"" . • nerlS qm\nl
ferre vere autem non faclt dlfferre, nlSI a qu~l!tate
, ". speCIel vel
illud quod faclt aliud secundum substan- individui"
tiam formre, quia ea qure difIerunt per
materiam non difIerunt per verum esse:
CUlli, sicut dicit Boetius, species sit totum
esse individuorum. Cum igitur comn1U-
nis et 'propria differentia non faciant
aliud, non potest ab eis sumi verum prre-
dicabile quod est difIerentia" quod est
unUln quinque universalium. Sed rema-
nent simpliciter propria vel accidentia, et
secundum quid facientia difIerre ea qure
secundum ipsa comparantur ad invicem.
DifIerentia autelll per se et" substantialis
secundum respectum quem habet ad sub-
jectum, est forma determinans materiam:
et secunduin hoc non est prredicabile, sed
potius secundum respectum quem habet
ad genus, quoddividit et determinat et
habet deducere ad speeiem. Et sic divisio
conl.! '7, 18 et i 9.
 LIBER DE PRiEDICABILIBUS, TRACT. V
secundum intellectum prior est in ea
qualll constitutio: quìa dividendo deter-
lllinat ad specielll, et çonstituit eam". Et
ideo per actum dividendi (qui prior est in
ca) nomen accipit difIerentire qure est
unum de quinque prredicabilibus, ut dic-
tum est. Sic ergo patet quod assignatio
conveniens est, qua dicitur quod difIe-
rentia est, qua abundat species a genere.
Sed his sic determinatis, qurestio est,
unde species 11abent difIerentias quibus
sic abundant a genere: aut enim habe-
bunt a seipsis., aut a nihilo, aut a genere.
Et siquidem habent eas a seipsis, tunc
idem est constituens seipsum seipso: et
sic idem erit faciens et factuIll, et forma- .
tum: eo quod difIerentia est faciens et
formans et constitucns specielll. Si enim
species a seipsa habet difIerentialll, tunc
oportet quod difIerentia secundum seip-
salll sit speeies., et species secundum seip-
sam sit difIerentia: quia aliter 'species a
seipsa et secundum seipsam non haberet
difIerentiam : secunduill seipsam enilll
habere, et essentialiter habere idem est.
Si autem a nihilo haberet differentiam.,
tunc sequeretur aliquid fieri perfectum
in esse ex nihilo: quod Olllnes negave-
runt Philosophi. Seque"retur etiam., quod.
difIerentia esset ens prillluill creatunl,
quod solum fit ex .nihilo. :Fit' enim~on
supposito quodam alio per intellectum.
Hoc autenl falsum est, quia .difIerentia
supposita quodctalll aliud supponitur se-
cundum intellectunl., sicut pC;l;tet in hoc
quod est rationale: supposito enim ra-
tionali supponitur vivum, et &ubstantia., et
ens.Patet igitur quod non habet ex nihilo.
Si autem haberet eas ex genere, tunc
cunl non sit difIerentia, nisi" per opposi-
tionem, eo quod oppositio causa est difIe-
rendi., sequitur quod habet oppositas in
genere: non enim est r~tio, quod una
unius speciei difIerentia sit in g~!lere, et
non alia sibi opposita. Adhuc autelll op-
1 ARISTOTELES, In libro 5 primre philosophire,
tex. com. 17. _ . ~ AVERROES, In commento ibidem.
2 Id. In lib.9 prirtlffi philosophiro, tex. com.
posita nata sunt circa idem fieri. Si au-
tem sic est, tunc sequitur quod opposita
sunt simul in eodem: quod est impossibile.
SoIvunt autem hoc antiqui Philosophi So~~~~i~.or.
Peripatetici dicenfes, quod potestate om-
nes difIerentire positre sunt sub genere
in eodem genere, et a potestate generis
sunt in specie, sed actu non sunt simul
in ipso genere. Nec est inconveniens, ut
dicunt, in eodem potestate esse opposita.
Et sic dicunt quod ex hoc non sequitur,
quod ex nihilo aliquid fiat: fit enim ex
aliquo quod est in potentia aliquid quod
est in actu. Nec etiam sequitur quod op-
posita secundum actum simul sint in
eodem.
. t·IO p erlpa
H rec au t em det ermlna . t et·ICO- Prima obje
etio eontra-
rum multas videtur habere difficuitates • solutione.~
Porphyru.
Videtur eililllgenus actu habere difIe-
rentias oppositas simuI. Istffi enim actu
verre sunt, animaI est rationale, animaI
est irrationale : sicut istre actu sinlui sunt
verre, homo est albus, homo est niger:
nec essent simul verffi nisi actu animaI
esset rationale, et actu animaI esset irra-
tionale: videtur ergo, quod in hoc genere
quod est animaI, simul actu sint difIeren-
tire oppositre, qUffi sunt rationale et irra-
tionale.
Secundn.
Sed adhuc qUffiritur, concesso quod
potestate et non actu oppoSitffi difIerentire
sint in uno et eodelll genere, qualis sit
ilIa potestas: aut est materialis, aut ac-
tiva, aut formalis, aut finalis; oportet
enilll, quod secundum aliquam sit alicu-
jus caUSffi potestatem. Si enilll materia-
Iis est, tunc oporteret quod per motum vel
per mutationenl educeretur de illa : quia,
sicut dicit Aristoteles 1, potentia passiva
sive materialis est principium transmu-
tandi ex alio secundum quod est aliud:
et tunc oporteret assignare quod esset mo-
vens in educendo hujusmodi potestatem
ad actum: eo quod, sicut vult Aristote-
Ies 2 et Averroes 3, nihii est in potentia
in aliquo, nisi quod uno motore educitur
7 et 20.
 94 D. A.LB. lVIA.G. ORD. PRLED.
de ilIo ad actum. Quid autem sit movens possunt, ut videtur per inductam ratio-
ad hoc, quod potestas g3neris lllaterialis nem.
in actum exeat, a Peripateticis non est Si forte aliquis dicat, quod sunt in ge-
assignatum. Postea quod est in potestate - nere potestate secundum potestatem cau-
materiali, est sicut in imperfecto. lmper- sre formali~, tunc sequetur quod genus
fectum autenl causa perfecti esse non po- sit forma differentire: quod penitus est
test. Differentia autem causa est perfec- falsum, cum PorphYI'ius dicat quod ge-
tionis speciei. Et sic differentia non po- nus est sicut materia, et difIerentia ut for-
test esse in specie a potestate generis (ut ma, species autem sicut constituta éx lTIa-
videtur) etiam si dicatur potestate esse teria et forma~ Adhuc autem si genus es-
in genere. Adhuc autelll Peripatetici di- set sicut forma, esset genus ut qualitas
cunt quod differentire in genere sunt po- essentialis. Prredical'etul' ergo in quale,
testate. Qureritur igitur, utrum idenl sit et non in quid-, quod est contra ea qure
habere difIerentias potestate, et habere de genere p~~determinata sunto
difIerentias potentia? Si enim hoc dica- Quod autem non sint in genere sicut
tul' esse idelll, tunc videtur quod difIeren~ . in potestate causre finalis" ex eodem pro-
tiro sint in genere sicut formre sunt in batur: quia in natul'is eorum idem est
materia. Materia autem nullo modo causa forma et finis secundum rem, quamvis
est quod fol'lTI~ sit, vel quod actu sit: et difIerant secundum rationem sure causa-
sic videtur qu.od genus nullo modo sit litatis, .quia finis est secundum quod
causa quod differentia sit" vel quod actu quiescit inea motus moventis, forma au-
sito Adhuc autem qurnl'itur, an difIeren- tem secundum quod dat esse ei, quod
tia sit in genere per hoc, quod genus ha- est secundum formam.
bet potestate differentias? Si eninl in ge- Qureratur ergo" si sunt in genere se-
nere sit difIerentia, cum idem sit esse in cundum potestatem causre efficientis?
genere et esse sub genere, tunc difIeren- fIoc enim videtur dicere quidam, quia
tÌa erit generi supposita. Suppositunl au- qUffistio hffiC quatll fecerunt Peripatetici,
tem generi species est. Videbitur ergo unde habeant species difIerentias, nihil
difIerentia species esse, quod omnino [al- videtur qUffirere, nisi de causa efficiente.
sum est. Adhuc autem si differentia esset Si enim detur quod sint in genere sicut
in genere, esset ut genus participans se- in potestate materiali differentire, adhuc
cundum essentiam et intellectulTI, quod restat qurerere, unde sive quo 1110vente
omnino est absurdum: quia tunc diffe- et educente difIerentiam de genere ad ac-
rentia esset composita ex genere et quo- tUlTI species habeat difIerentias, et sic vi-
dalTI alio contrahente, quod contrahens detur difIerentia esse in genere secundum
non posset esse nisi differentia, et sic dif- Eotestatem causre efficientis. Si autem hoc
ferentire esset differentia: et tunc idenl concedatur, videbitur accidere inconve-
sequeretul' de illa difIel'entire difIerentia, niens: .quia potestas efficientis per hoc
et abil'et hoc in infinitum. est completa ad agendum, quod agit ad
Si autelTI non est in genere, tunc vide- speciem et formanl qua ipsum agens est
tul' falsum quod in ante habitis deternlina- actu. Genus ergo similiter agens ad ac-
tum est; quia decem genera sunt sicut tUlTI difIerentire, est in actu difIeI'entire.
prirna decenl l'erum principia: non eninl Et sic genus ut genus habet actu difIeren-
primum principium in ordin~e rerum esse tias. Et sequitur inconveniens supra dic-
potest, ad quod non omnes res illius 01'- tunl, quod scilicet in eodem essent actu
dinis reduci possunt: differentire enim opposita, quod absurdum est. Videtur
substantire, substantire sunt, quia subs- ergo, quod nullo modo potestatis diffe-
tantiam perficiunt: et talTIen ad substan- rentire potestate sunt in genere.
tiam ut ad genus primU111 reduci non Si forte aliquis dicere velit, quod sunt
 LIBER DE PR.LEDICABILIBUS, TRACT. V
in genere sicut in semine sive in causa
sClllinativa vel causa seminali : dicit enin1
Aristoteles 1 quod semen per virtuten1
seminativan1 qUffi in ipso est, in spiritun1
naturalìs seminis (prffiter substantian1 sicci
et humidi qUffi in ipso sunt sicut materia)
cst causa movens, sive unde, sive efficiens:
et quod genus hffiC duo in se habeat, sci-
licet subjectum., quod quidem formabile
est per differentiam., et virtutem forilla-
tivalll differentiffi, qua ipsum genus for-
lnatur ad speciem. QUffiratur de ipsa for-
Jllativa virtute, unde 'sit in genere: non
cnim genus habet cam a seipso, secun-
dum quod iPSUlll prin1un1 subjectum est:
sccundum enin1 quod est subjectulll, non
nst forlllativulll, sed forillabile, nec de
facili videri potest aliquid aliud in gene-
l'C, a quo concipiat hujusmodi virtutem.
.Adhuc autem concesso quod talis virtus
formativa sit in genere, qUffiratur ex quo
format differentiam quam pro'ducit in
specie: non enim format eam de forma-
hili specie., quod est generis substantia,
quia sicformabile et forillans essent idem,
quod esse non poteste Si autem forn1at ex
alio, qUffiratur quid sit illud, et qualiter
sit in genere: hoc enilll et hujusn10di
valde difficile est invenire, et ab antiquis
videntur esse non tacta per determinati 0-
nOlll sufficientelll .
•....'.•"11,,'1,,· Ad omnia autem hrec determinanda
~'h'"a, prffinotandum est, quodut d'IClt . A verro-
es 2, genus' non est lllateria, sed forn1a
gcneralis, et confusa, ct indistincta, et
diffusa in n1ateria non detcrn1inata per
formalll : quam diffusalll forulan1 et con-
fusalll vocant quidam forn1ffi inchoatio-
nelll: propter qualll inclloationelll fornlm
in materia diffusam ipsa lllRteria a qui-
husdalll antiquis locus for111ffi dicebatur,
in quo latent forulffi: et ideo latontianl
furmarU1TI principiuHl fecerunt, ut dictunl
est in Physicis,et erat hoc dictUlll Anaxa-
gorffi : propter quod etialll Aristoteles et
omnes Peripatetici dixerunt cduci de Ina-
1 ARISTOTELES-, In 2 Physic. tex. com. 83.
2' AVERROES, lnc'ommento prilllm philosophiffi,
95
teria omnes formas, et non esse eas a da-
tore extrinseco. Cum autem jam ante
probatun1 sit., quod forIlla non prredica-
tur secunduill .quod est forn1a materire,
nec etian1 secunduIl1 quod est forma to-
tius, sed prffidicatur prout ipsa est notio
totius esso, vel in potentia existentis, vel
existentis in actu., sequitur necessario
quod genus est farn1a totius existentis in
potentia, et quod nOlllen generis et l'es
prffidicatur secundun1 quod genus per ab-
stractionelll intellectus dicit notionem to-
tius existentis.in potentia. ])ifIerentia au-
telTI dicit notionenl actus totum esse de-
ternlinantis, secundum quod est actu in-
deteI'n1inato : quia aliter pI'redicari de spe-
cie non posset. Species autenl dicit notio-
nen1 totius sic 'detern1inati et distincti, et
ideo quia quod distinctuill dicit et deter-
minatuIll, in quid et non in quale prffidi-
catur. Similiter autelll' et genus, quia quid
distinguibile dicit, in quid et non in quale
prffidicatur. DifIerentia autem-, quia actu
distinguens dicit, et non distinguibile se-
CUndU111 potentian1, nec distinctum secun-
dUlll actu111, ideo in quale et non in quid
11abet prffidicari. Si auteln esset notio dif-
ferentiffi non1en, quod diceretur distin-
guere potentia, et non actu distinguens,
prffidicaretur in abstracto et non in con-
creto, et diceretur quod hOlllO esset ra-
tionalitas, et non rationalis, quod absur-
dum est.
Dicenlus ergo, quod differentiam habet Quomoclo
. a genere, e t d"11lcI'entla
specles re.· ."
est In geno- genus habe·
at in Sb
ris potestate sicut distinctio in indistincto dig:~~.
confuso: sicut color seCUndUlTI esse forn1ale
est in IUllline indistincto et confuso dia-
phani sive perspicui, qui distinguitur non
alio quodau1 distinguente, sed esse formale
ipsius ejusdelTI IUlTIinis diffusione determi-
nata ad SupCl'iOrelTl dctcrnlinati corporis :
pl'optcr quoLl dicitur, quod iPSUlll lumen
.et ex se et de se format colores secundunl
esse forn1ale quod est in ipsis. Et 11ffie est
A viccnnre deternlinatio, sicut colligi potest
prinl0 Nletaphys. con1- 17.
 96 D. ALB. jVrAG. ORD. PR-iED.
Differentia in prima philosophia ipsius. Propter quod
inter poten- d· h b "dO fI tO
tiam et po- ICltur genus potestate a. ere l eren las
o "
te5tatem.. •• t t
POtlUS quam potentla: qUla pO en la a
d O
esse et non esse indifferens est, potestas
autem est potentia stans per actus inchoa-
tionenl. Et hrec est causa, quare inter ge-
nus et differentianl CUIU in una et eadenl
diffinitione colliguntur, non est natura-
ru~ diversarurn congregatio : quia si hoc
esset, diffinitio esset multa et non ununl.
Non tamen hoc dicere intcndimus, quod
genus et differentire non sint diversée na-
turffi. Sed intendiIuus quod non sunt na-
turre diversorum generum, sicut sunt
substantia et accidens, quantitas et qua-
litas : sunt enim naturre ejusdenl generis
ordinabiles ad unum idenl sicut potentia
et actus. Nec posset aliquis dicere quod
actus hujus potentire esset actus, et non
alterius, nisi per aliquid actus esset in-
clloatus in potentia : neque hffic potentia
incl10aret hunc actunl, nisi aliquid siluile
actui esset inchoatum in potentia.
A~ p~imam Sic ergo et tali potestate genus habet
ohJeetlOnem d· for· .
8olutio. potestate l erentIas: et non est lnconve-
niens sic habere simul oppositas, quia op-
posita sibi non repugnant, nisi distincta,
non confusa: aut cum omniurn opposito-
rum sit radix una ex qua oriuntur, non
est inconveniens ea sic simul esse in eo-
deITI : propter quod generaliter VerU111 est
unUIU esse genus oppositorurn, sicut in
Phffidone dicit Socrates unUlU esse caput
olunium oppositorum I • Et sic dicit Em-
pedocles multorulTI capite gernlanorunl
in prima confusione fuisse sine cervice:
cervix enim distinguit capita germana,
ita quod unUIU est unius-, et alterunl alte-
rius. floc igitur modo ditIerentire sunt in
generis potestate.
Ad secun Quod autem qureritur: secundum quam
clam oble ~- o o o o
tionenl. causam Slt llla potestas, dlcenduII1, In ve-
ritate est, sicut et Aoverroes dicit quod
est caUSffi formalis confusffi in materiffi
confusione: qUffi tanlen silui'"lis est potes-
1 Infra cap. de univocis dicitur quod illa pro-
positio: Idem simul non habet opposita, intel-
ligitur de eodem numero et non genere aut
tati materire, qure materia non est mate-
ria per hoc quod est nu~dulu subjectum
fornlre ab omni forma denudatum-, sed
potius in nlateria ad fOrl1lalU per inchoa-
tionenl formre in ipsa. Et ideo dicitur 2
quod materia desiderat formam, sicut fffi-
mina masculum : non in quantum est fffi-
l1lina, sed in quantUl1l est imperfecta. Nec
il1lperfectum est (supple quod est ilnpos-
sibile ad perfectionel1l) sed potens perfici
inlperfectulu: nec perfici potest-, in qua
non est aptitudo ad perfectionem. Apti-
tudo auteITI illa necessario aliquid est per-
fectionis, quia aliter non appeteret ad peI'-
fection"eIU. Per 110c autem quod est sim-
plex subjeetum non in potentia ad forman1 ,
sed in composito est alterum eomponen-
tiunl. Genus ergo quod est notio existen-
tis in potentia, secundum totum esse for-
Iuale ipso suo nOluine significat, sicut
dietum est potestate in se habere diffe-
rentias.
Et quod objicitur de potestatefinis, pa-
tet janl esse sOlutulll: quia sicut ide111 est
fOrl1la et finis-, sic etialu una est potestas
forn1ffi et esse finalis: et ideo forma finis
est desiderii quod lnateria habet quando
desiderat fornlalU,.non ut iluperfectionis
tantUl1l, sed prout distinguens et deteI'mi-
nans est causa perfecti .
Quod autenl de potestare causre effi-
cientis objicitur, et de causa seluinali,
valde est conveniens : quia per inchoatio-
l1em confusam differentiffi quasi seminali-
ter sunt in genere. Et ideo, ut dictum est,
ad idelU secundUIU naturam pertinent
cum genere, et non ad diversum. Virtus
autem qUffi ex generante efl'ectivo est in
sCluine, (et formativa voeatur in physi-
cis), aliquid siro_ile etianl habet in genere:
et hoc est lumen intelligentiffi age1ntis,
quod agit 0111nos forluas: virtute eninl
illius luminis (quod expansione spirituali
non corporali confUSUITI perducit ad dis-
tinctulu per distinguens et determinans)
specie.
2 AVERROES, In fine I Physic. tex. com. 81.
 LIBER DE PRJEDICABILIBUS~ TRACT.
actualiter differentiam educit de genere in
ipso esse speciei: et hoc modo genus ha-
bet in se aliquid de virtute efficientis:
propter quod etiam supra in tractatu de
Genere genus ipsum patri est assilnilatuill.
Sic igitur intelligitur genus habere diffe-
rentias potestate.
Et quod qUffiritur, an differentia sit in
genere, jam planesolutum est. Cum enim
genera sint prima rerum principia, opor-
let quod differentire sint in genere, si non
sunt in genere sicut genera., vel species,
vel individua. Et generaliter dicendo non
sunt in genere, sicut ipsum genus per
PRsentiam et intellectulll participantes, sed
sunt in genere, sicut in principio confuso
;,••.. ,.lk~l'or Rum inchoationis. Multipliciter enim ali-
nhar " l"""
. li. HG- qua sunt In genere: a Iqua enl n1sunt In ge-
~ " . . . 'nere, SICUt " coor d"lna t a SU)] genere per lno-
cfUln participantis, et participati: et hoc
Inodo sunt in genere genera, et species,
..t individua. QUffidan1 sunt in genere sicut
via ad rem generis: et sic motus et muta-
t.io sunt in genere. Quredam vero sunt in
Konere sicut principia rei generi~ illius, si-
eut forma et materia dicuntur esse in sub-
stantia sicut in genere. Quredam tandelll
sunt in genere ut in principio sure inchoa-
t.ionis, et hrec secundum potestatem sunt
in genere, et non secundum actum partici-
pantia genus : et sic difIerentire cujuslibet
,.;-oneris sunt in genere·.~ Quredam etian1 in
~onere sunt sicut principia, unde fluunt
Ilulurre generum secundum imaginatio-
nnln, sicut punctull1 et unitas sunt in gene-
"f~ quantitatis. Pro eis qure dicta sunt, pa-
t(~t quod difIerentia sin1plex actus est,
('oIlHtituens speciem cum genere, etquali-
't'I' potestate differentia est in genere, et
fl"aliter species habet differentian1 ut for-
Illantem, genus autem est~n specie, ut in1-
p(~lofectulll forInabile, vel formatum : et sic
faei le est solvcre omnia qure sunt quresi-
tu, vel dubitata.
V 97
CAPUT V.
Qualiter diffinitur differentia secundurJ~
quod est universale de specie préedica-
bile.
Habito qualiter differentia species abun-
dat a genere., et qualiter differentia in
genere est, et qualiter species differentiam
acquirit a genere restat dicere qualiter,
ut universale prredicabile de specie diffi-
nitur. Sic autem considerata diffinitur hoc
modo. Differentia est universale quod es- Differentia
" l"t
sen t la l er de p l"b
urI us, et specIe . d'"ff
l e- ut
le universa-
quid sit,
t "b· d l t d" t et declaratio
ren I us In ~o quo qua e es prre Ica ur. diffinitionis
Cum enirn dicitur., quod est universale, ejus"
dicit Avicenna quodhoc in hac diffinitione
ponitur ut genus. C'um enilTI quodlibet
istoruill quinque universale sit, universale
hrec quinque continet ut genus: et hoc
prin1um in diffinitione est ponendum cu-
juslibet istorU111 quinque : quod tan1en an-
tiquiores Peripatetici non fecerunt, quia
cun1 ponerent quod de pluribus prredica-
tur, dixerunt intell:igi quod genus sit uni-
versale., quia nihil prredicatur de pluribus
nisi universale., quia universale estquodest
in n1ultis et de llluitis : et ideo cun1 pone-
rent., prredicatur de pluribus, intellexerunt
quod esset universale, et quod universale
non oporteretin diffinitione explicite poni.
Hoc autem quod dicitur essentialiter., ~
ponitur, ut dicit Avicenna, ad acqidentis
exclusionen1, quod secundum quod uni-
versale est, prredicatur de pluribus diffe-
rentibus specie, et prredicatur in quale:
sed non est essentiale prredicatum, quod
sit per se in subjecto et actu et intellectu,
sicut differentia. Aristoteles autem dicit
quod de pluribus specie differentibus po-
nitur ad speciei exclusionem, qure non
prredicatur de pluribus nisi nun1ero diffe-
rentibus, eo quod non comparatur con1-
munitas ejus nisi ad individua. Primus
autem respectus cOlnparationis differentire
non est ad individuà, sed ad species: et
ideo non oportuit, quod diffiniretur ad in-
dividua., sed ad species. Ad genus enll11
7
 98 D. ALB. lVIAG. ORD.- PR1ED.
(ut genus 'est) ut universale est., diffiniri
non poterat: quia prout universale est,
non continet genus*, ne,c continetur a ge-
nere nisi potestate tantum., et ideo prredi-
cari de genere non poteste Cum igitur
prredicandi specialem modulll habere de-
beat, oportuit quodut prredicabile ad
speciem haberet respectum : non autem
potuit prredicabile esse de uno, quia sic
esset individuunl : oportuit ergo quod esset
prredicabile de pluribus specie differenti-
bus. Adhuc autem non potuit diffiniri ut
prredicatum convertibile cum specie in
quale, quia sic esset proprium: nec ut
prredicatum convertibile in quid, quia sic
esset diffinitio vel synonimum. Relinqui-
tur ergo, quod diffinietur non' ut converti-
bile., et sic diffinitur ut prredicatum de
pluribus differentibus specie.
Quia vero et genus prredicatur de plu-
ribus differentibus specie., ideo additur
quod prredicatur in quale. Genus enim de
pluribus specie differentibus prredicatur
in eo quod quid.' Hrec igitur fuit necessi-
tas propter quam antiqui sic differentiam
diffinierunt. Et ut hffiC melius intelligan-
tur, scienduIll quod quale in hoc differt a
qualitate, quod qualitas est accidens seCUll-
dum quod aliud dicitur quale: quale au-
temdicitur subjectum qualitate formatum.
Quid sit Unde prredicatum in quale dicitur id quod
prrecLicatum prredicatur ut est in subJo ecto quia aliter
111 quale: et "
qua~e prre- de subJo ecto prredicari non posset Nihil
rentls difle- o
dicatl1r.
quale, in enilnprredicaripotest de subJo ecto ., nisi quod
et non
in quid. est in subjecto., et _nisi sit acceptlim et si-
gnatum prout est in subjecto., de subjecto
non prredicatur nec prredicari poteste Un-
de rationalitas, vel animalitas, vel huma-
nitas, vel risibilitas, vel albedo non prre-
dicantur, sed rationale., et anilllal, et ho-
IllO., et risibile., et albulll sunt prredicata de'
Qualia com- suis subjectis. Unde logice loquendo tria
PO~~i~.sunt qualia sunt cOlnposita. Species cum difIe-
l'entia est quale cssentiale, et dicitur quale
secundum differcntiam et non secundun1
se, et quale ipsun1 differcntia in ~ubjecto
existens. Secundum autcll1 quale est pro-
1 ARISTOTELES, In 1 J. de anilualibus, cap 30
prium, quod quale secundum qualitatèm.
diciturproprie~atis,id est., proprii. Tertium.
est quale accidentis" quod quale dicitur se-
cundum qualitatem accidentis. Talis igitur
est hujusmodi diffinitionis explanatio.
Hoc autem adhuc melius manifestatur
in exemplis: quia rationale et mortale
qure sunt differentire hominis, a qualita-
tibus qure sunt rationalitas et mortalitas
sumpta prredicantur de homine, no'n in
eo quod quid est, cum nullo modo dicant
quid forlnatum talibus formis, sed potius
dicant formas id quodquid est formantes
et distinguentes: fornla .enim subjective
et formabilitate non est quid, sed quale
vel qualitas formans, nullo 1110do forma-
,bilis" quia actus est et ideo formari non
potest: sola enim potentia formabilis est
per actum: propter quod etiam species
aptitudine quasi potentiali formatur per
proprium" ut in sequentibus habebitur: et
subjectum prout est in se perfectum et oc-
casio alterius existendi in eo, per ipsum
quod occasio est alteri., potentialiter se
habet ad iPSUIll, et forill,atur accidente se-
cunduln quod est hUjUSIllOdi. Hrec igitur
vera causa est secund~nl Philosophos,
quare differentire non in quid, sed in qua-
le prredicari competit.
Cujus adhue ulterior manifestatio est,
quia interrogatis nobis ab aliquo qureren-
te de natura et subjecto hominis et dicen-
te., .quid est homo? conveniens est nobis
dicere ad hane qurestionem respondendo,
quod homo est animaI: animaI enim pro-
xinluln substantialesubjeetun1 est non for-
mans, sed forlnabile forma hominis in
llolnine. Et ideo' homo in animali est si-
cut in p<?tentia formabili ad hominem : et
cunl de hac potentia l1l0vetur ad formam,
prius est animaI qua111 homo, ut dicitAris-
toleles 1. Si autenl ulterius procedat qure-
rens dicens, quale ani111al sit h01110 ?conve-
nienter respOnde111US adhanc qUffistioneln,
quod h01110 est animaI rationale 1110rtale
significantes quod potentia distincta per
hunc actU111, qui est rationale mortale, et
 LIBER DE PRiEDICABILIBUS, TRACT. V
fOl'mata est homo: designantes quod ho-
fno in rationali et mortali non est sicut in
f( uid potentiffi et subjecti forn1abilis, sed
t'sl, in eo sicut in actu formante et distin-
Kllcnte secundum esse actuale et forn1a-
t,un et distinctum.
Quod adhuc in simili poterit manifes-
tal'i: quia enim aI's imitatur natuI'am,
idno qUffi in arte sunt, secundum aliquid
Hilllilia sunt his qUffi sunt in natura. Rebus
ig-itur ex materia constantibus in his qure
hahent materiam-, vel constantibus ex ta-
I ih US SUffi compositionis principiis qUffi
slIlltin eis ad siIllilitudinem et proportio-
un.n lnateriffi, sicut in his qure non habent
1l1ateriam, sed componuntur a duabus
ualuris forlllalibus-, quarum una propor-
'ionatur materiffi, et altera forn1ffi, sicut
~'f'llnS et difIerentia cornponunt speeiem:
O~'Bllditur nobis 110e, quod jam dictum
t'si, sicut est videre in statua, sive ilnagi-
Il t' , vel idolo. In statua enirn idoli ffiS de
CI"O fit, est sicut materia forlllabilis, ~t
t'si iIl rere idoli in potentia forma qUffi dat
Il'I'i esse idolulll vel statuam : qUffi statua
.li"ilu1"-, quia statuit imaginem quam in-
tPIld.in1us: ipsa, inqualll, forma hoc fa-
fieHlH et perficiens est figura inducta per
...... ul'l.ificem. Sic est in his qUffi non habent
.:- IIlatcriam, sicut ést homo con1n1unis- ac-
~:: .·.~plus in specie, non acceptus ut hic et
~.:. iII.. (lui sunt ex materia: eommunis au-
,,:;: 1t'IH homo qui est in pluribus et est spe-
: : c'ililis sive in cOIllrnunitate speciei accep-
tus, consistit in sua compositione secun-
cluln quamdam sin1ilitudinem et secun..
.IUIH qualndam- proportionelll, quamvis
~pc"llHlulll veritatem non sit compositus
f' x rnateria et forllla, sed totus sit in esse
fol'I Ilali SUlllptUS, quia aliter non esset·
C'ollllllunis-, nec prredicabilis de aliqua re
~.'('.lInduIll veram prredicabilis rationeln:
~"('Iunùum quamdam enim sin1ilitudinem
.'t. secundum quan1dan1 ad lnatcrialll pro-
pOl'lianelll est in eo genus ut i)rimun1
tUI1»jectum potentialiter formabile "et dis-
tluguibile ad hominem, et est in eo diffe-
99
rentia ut formans et distinguens ad spe-
ciem hominis-, totum essentiale sic per-
fectuln et constitutunl, quod est animaI
rationale mortale, est llomo secundunl
specielll proportionaliter, quemadmodum
in artificialibus totum constitutU111 ex rere
et figura fuit statua secundulll iInaginem,
cujus siInilitudinem statuit ante oculos
eam intuentium.
HffiC igitur est antiquorun1 Peripatetico-
rUIll de difIerentia data diffinitio, et, ut
dictum est., declaranda et intelligenda. Et Qurestio
ideo qUffistio nulla est, quam quidam qUffi- quorum·
dame
runt, utrum scilicet sic in materia (qure
genus dicitur) sit dispositio ad fOI'lllam et
necessitas, SiCllt est in materia naturali
ad formam, et in n1ateria artificiali. IIoc Solutio.
tamen qureri possot, si genus vere esset
lnateria: nunc autem hoc non dicitur, sed
tantum quia secundum quamdam simili-
tudinen1 et secundum quanldam propor-
tionem sit 111aterire conlparatum, in eo
quod h01110 in potentia inchoationis est in .
animali, et sicut in subjecto quod secun-
dum id quod est, formabile est actu ho-
minis. Dispositio enilll et necessitas non
sunt nisi in materia, qUffi lllutationi sub-
jecta per agentia procedit ad esse genera-
ti. Talis igitur qUffistio nulla est.
N ec dicitur species componi ex genere
et difTerentia tanquam ex du6bus diver-
sis, quorum utrumque sit pars compositi,
quia sic diffinitio in qua ponuntur genus
et difIeréntia, non esset unum sed multa.
Et si sic esset, neutruIll per se esset prre-
dicabile de specie, sed totum simul com-
positun1 tantum de specie prredicaretur.
Genus enilll tOtUIll esse dicit speciei, sed
in potentia, ut dictUlll est: et nOIllen ge-
neris notio est totius esse speciei in poten-
tia, quia aliter non posset de specie prre-
dicari. Et differentia ut quale non ut qua- Quomodo
Iitas sumpta, dicit totUlll esse speciei, sed ~:~ti:'e~i~f:
. ac~t·
In ~
u. et secun dunl quo d es t no t·100- t finiLiodicunt
totum esse
" esse In
t lUS "actu," SIC prre d"lca t·ur cl e specIe:
"speciei di·
versim~de
et diffinitio dicit tOtUIll esse in potentia et tamen.
actu, et ideo prredicatur convertibiliter.
 100 D. _A.LB. MAG. ORD. PRiED ..
Differentia autem, ut dicit Aristoteles 1,
cum sit generalis, ad prredicationem ge-
neris .non convertibilem habet reduci, si-
cut probatur in sequentibus.
.Comp'~n- Hoc igitur est quocl antiqui de difIe-
dmm chcto- o de· o prre dOlcabOlo
rum in hoc rentla prout speCIe l IS est,
capo et prre- dO. t
cedenti. lxerun, quo qUI enl SUb cOlllpen dOlO dOl-
d Od
ei potest, quod antiqui determinantes dif-
ferentias sive clescribentes dicunt~ quocl
difIerentia est qua abundat species a ge-
nere, habens difIerentiam in se et actu et
intellectu, quan1 non habet genusnisi po-
testate : homo enim ab anilnali plus ha-
bet rationale et mortale: qure conjuncti111
posita differentiam hominis constitutiva111
perficiunt. Anilllal enim genus ipsum se-
cundum seipsuIll nihil horum est actu et
intellectu, quocl ex hoc patet : nalll qure-
ritur unde habeat species difIerentias : a
genere non habet, ita quod actu sint in
genere: neqrie enim genus oppositas ha-
bet difIerentias : non enim in eodem si-
Illul actu sunt opposita. Sed de hoc est
quemadmoduIn probant Philosophi Peri-
patetici, quod genus potestate quidem sub
se habet omnes differentias, actu vero nul-
lan1 : ac si nihil contingit inconveniens,
quia sic non sequitur, quod aliquid fit ex
his qUffi non sunt, si diceretur quod a ni-
hilo haberet difIerentias : neè sequitur
quod opposita sint in eodem vel circa
iden1, sed fit id quod fit ex his qUffi in ge-
nere sunt potestateo
Diffiniunt etiaill Peripatetici hoc modo
propter ea qure dieta sunt: difIerentia est
universale quod de pluribus differentibus
specie in eo quod quale est prcedicatur.
Rationale enim et mortale de homine prre-
dicantur, non in eo quod quid, sed in eo
quodquale est. Quid enim est homo in-
terrogatis nobis ab aliquo, conveniens est
dicere sive respondere animaI. Quale au-
teI11 animaI sit homo inquisiti ab aliquo,
quod rationale n10rtale animaI sit, res-
pondemus convenienter : quia sic forlnan1
assignamus qum dat specien1. Rebus enim
1 ARISTOTELES, I Topic. tex. COffi. 3.
2 ARISTOTELES, In 7 primm philosophire, Texo
ex materia et forina constantibus in na-
tura vel arte, vel constantibus rebus ad
similitudinem proportionemque materim
et formre in logicis constitutionem haben-
tibus, que111adlllOdun1 statua ex materia
reris est~ et forma figura: sic et llomo
communis et specialis qui in multis est,
ex 111ateria quidelll similiter proportiona-
liter consistit, genere scilicet, et ex forma
difIerentia : qum tamen ut partes divisre
non compositre sunt, sed dicuntur partes
essentiales, quia duobus modis divisis esse
significant speciei, scilicet in potentia, et
in actu : totum autenl hoc quod est ani-
maI rationale nlortale hOlllO, est species,
quemadillodum illic in arte tOtUl1l consti-
tutum ex cere et figura) est statua.
CAPUT VI.
De dubitationibus contra diffinitionem
differentiée, et erroribus male solven-
tium, et de vera omniurn solutione.
Hrec sunt qUffi de differentia prout est C0!1~ra di
o
unIversa I e d e speCIe
o prre dOlcabOI
l e antlqul. o differen\il
finltlOnen
od P o o o t t o
tra dI erunt erIpatetIcI: e sun CIrca ea t~~ quod et differedi
o o A o t t I tia
mu ltre d u bltatloneS eterrores. rlS O e es 2 Prima auultimaI
et 1°b°cl
1 em
A verroes In
o comment . expresse toritae.
dicunt et probant, quod ultima difIeren-
tia cujuslibet speciei constitutiva conver-
tibilis est cum ea, ita quod non convenit
eanl nisi de illa specie prredicari. Differen-
tia ergo illa non nisi de illa specie prffi-
dicatur : non ergo prredicatur de piuribus
difIerentibus specie~ ut videtur.
Hoc autem idel1l dicit Boetius in libro Secundal
o oo dO d o ctoritu.
D lVlSlonum lcens, quo SI non esset pe-
nuria nominum, in qUalibet diffinitione
non nisi duobus terminis utercillur, no-
mine scilicet generis, et nouli ne difIeren-
tire ultimce-, qUffi ad specieIll genus re-
stringit et coarctat. Si ergo ilIa tuncdiffe-
rentia convertibilis esset cum specie, hu-
jusmodi convertibilitatis causa cum non
possit esse genus, relinquitur ergo quod
et com. 43, et Averroes, in commento hujusce-
tex.
 LTBER DE PR1EDICABII-JTBITS, TRA.CT.
talis differentia causa esset convertibilita-
t is. Sequitur ergo necessario, quia illa sit
C'C )Il.vortibilis : non ergo prredicabilis est
.In pluribus specie differentibus.
"u..,
...... IUt' I[oc autem dicit Averroes, dicens quod
olnnia intern1edia inter genus et ultirnam
difl'orentiam circumlocutio sunt proximi
g-nneris, qua circu1l11ocutione opus non
c'ssot si nomina proximorum generun1 ha-
... ,,,110 hnr·emus. Adhuc autem hoc ratione inevi-
• "'.m, lahiliter probatur sic : aut enim ultillla . citur esse verum. Concluditur enim de ne-
.I ifferentia convertibilis est, et soli illi spe-
cini conveniens, aut comillunis illi spe-
.. ini et aliis. Si est convertibilis, habetur
lu'opositum. Si auten1 illi et aliis comn1U-
nis, ergo illa species ab alia specie non
difl'crt, sed convenite Quod autem princi-
pi nm convenienti re est, non est principiulll
di lferentire : ergo illa ultima differentia
non fuit. Si auten1 dicatur quod illa dif-
fnl'ontiahabet aliaill differentiam per qualll
cl ifIert, tunc qurero iterum de illa differen-
(ia, utrum sit con1munis, vel propria: et
st~quitur idem quod prius, et ibit hoc us-
que in infinitulTI : vel oportet dicere, quod
111 tilTIa propria est, et illi soli spcciei con-
vnniens quam constituit. Non ergo diffe-
l'nntia omnis prredicatur de pluribus spe-
(',io differentibus : et sic diffinitio inducta
vitiosa esse videtur.
-=_ rll- Adhuc autem si omnino quod differt,
, clifferentia differt, qureratur qua differen.:.
t.ia differentia differt a differentia. Si enim
il1a differt alia differentia, tunc hoc ibit
in infinitum, quia de illa differentia qure-
rnretur sicut de prima.
. . Itri· Ad hoc etian1 quidam respondere vi-
Jah.".. 1
"~~t «ontur, quo
d·In d"·
1vIsione generum per
"'lIl\,
• ••m.. (II .erentlas
f f . et speclerum. . .
constltutlones
sic se habet, quod quanto species sunt in-
fnl'iores, tanto sunt certiores, id est, ,quod
('ortissilTIre species sunt qure specialissin1re
dicuntur, et quanto differentiffi per quas
Hl divisio sunt superiores, tanto sunt cer-
t.iores. Et ideo notiores sunt primre divi- .
cicntes genus generalissiITIum, quam divi-
cientes genus subalternum : ita quod tan-
dem differentiffi 5pecierum in paucis sunt
notre et nominatffi., quan1vis illre notissi-
'T 101
n1re sunt et certffi. Et quia prirnffi genera-
les differentice notffi et certre de pluribus
diflerentibus specie prffidicantur, ideo de
omnibus dictum est logica probabilitate,
cui suffficit quod in plu.ribus verum sit,
quod difIerentia dc pluribus et difIerenti-
bus specie prffidicatur. Sed hffic responsio Improbatio
solutionis.
in philosophia valde irridenda est, quod
hoc generaliter per diffinitionen1 deter-
ITIinetur, cujus contradictorium conv~n­
cessitate, quod differentia quredam non
prffidicatur de pluribus specie difIerenti-
bus. Scitur enin1 et notum est ornni Phi-
losopho, quod diffinitio debet convenire
oiTIni et soli. :Ergo si differentia diffinitur
per prffidicari de pluribus difIerentibus .
specie, hoc debet on1ni differentire conve-
nire et soli, qUffi lllagis propria est difIe-
rentia : et ideo ridiculosa est ista solutio.
Propter quod dicunt alii, quod est dif- Aliasolutio"
ferentia sin1plex, et differentia composita.
Et simplicen1 dicunt illam qUffiin una so-
la consistit, sicut generalissimre differen-
tiffi quce sunt corporeum et incorporeum,
vel corporis difIerentiffi, qUffi sunt anima-
tUlll et in animatum, vel animati difIeren-
tire qUffi sunt sensibile et insensibile. Sed
differenti::e ultimre specierum constitutivre
dicunt, quod non sunt nisi duarum vel
plurium congregatione sufficientes ad
constitutionem. Rationale enim solum
speciem non facit, nisi addatur mortale
veI immortale: et hoc non fuit in superio-
ribus differentiis, quarnilI una sola con-
juncta generi facit et sufficit facere spe-
cien1 subalternam. Dicunt ergo quod iI-
lffi differentire qum simplices sunt, per se
solas specierum cun1 genere constitutivce,
prredicantur de 'pluribus differentibus spe~
cie. Qure autem necperse sunt sufficientes,
'nec constituunt speciem nisi una alteri
conjungatur, non sunt differentim solu111,
sed aliquid simile differentiffi.l~t ideo illce
non de pluribus specie differentibus prre-
dicantur, sicut rationale ll10rtale sin1ul
sumpta non prffidicantur nisi de homine.
· magls
Hrec autem so l U t lO ..a dh ue d·d Imprebatio
erI en- secundre so-
. . . t' l "
da es,t qUUl11 prlor : qUla l'a lona c 'n1 0 r- lutionis.
 102 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
. tale dicta de homine circumlocutio sunt
unius SilUplicis difIerentire, qure est uni-
cus et simplex actus, cujus est unum esse
quod perficit : et qualllvis illius aliquando
nomen non habeatur, tamen in talibus li-
cet nomina fingere. Dicamus igitur quod
illa difIerentia vocetur A : tunc A difIeren-
tia prredicabitur de una sola specie, et non
de pluribus specie differentibus., et tunc se-
quitur diffinitionem vitiosam' esse sicut
prius.
Teriia solu- Propter hoc dicunt alii, quod cum di-
tio. . tur depluribus differentibus specie., sic in-
cltur, universale est quod prredicatur de
pluribus sibi subjectis, hoc dictum est,
non quod actu prredicetur de multis, sed
quod aptitudinem habet quod sit in mul-
tis, quamvis actu non sit nisi in uno solo,
ut sol est universale unum. Unde cum
species subjectum sit de quo prredicari ha-
bet hoc universale differentia, dicunt quod
aptitudine prredicatur de pluribus, quam-
vis aliqua differentia actu non sit nisi in
Imp~obatio una sola specie. Et hanc opinionem reci-
eJus. tat Avicenna, et est omnino nulla. Quod
statim patet., quia species certa non est
certa, nisi quia unica differentia est cons-
tituta, qUffi nullo modo habet aptitudinem
quod sit in alia specie. Falsuill ergo est,
quod aptitudinem habeat ad hoc quod prre-
dicetur de pluribus specie differentibus.
Quartasolu-
tio.
Dicit autemiterum Avicenna, quod qui-
dam dictam diffinitionem inductam sic in-
telligunt, guod sit sensus, quod differen-
tia prredicetur de pluribus qure quidem plu-
l'a differunt specie: quia ex differentia
constitutiva non habent, quod differant
numero., sed specietantum. Et tunc sensus
est, quod differentia prredicatur de hoc
quod in pluralitate est, quorum quodlibet
differt specie ab altero., et non quod diffe-
rentia dicatur de pluribus speciebus sem-
per. Dant exemplum sicut quando dicitur,
quod omnis homo percutit gladio : non
enim sensus est, quod quilibet homo sin-
gulariter gladio aliquo percutiat, sed qui-
cumque percutit, non nisi gladio percutit :
ita dicunt, quod omnis differentia prredi-
catur de pluribus differentibus specie, non
quod omne de quo prredic~tur differentia
sit plura secundum speciem., sed quod om-
nè de quo prredicatur differentia, differt
aliqua specie a suis oppositis vel dispara-
tis. Hanc autem expositionem Avicenna Improbatl ejus.
dicit extortam, et non contineri in ip.tel-
lectu hujus orationis qua dicitur, quod dif-
ferentia prredicatur de pluribus specie dif-
ferentibus. Diffinitio enim cum detur cau-
sa innotescendi, ut dicit Aristoteles, pIene
debet notificare diffinitum. Adhuc autem
cumde genere dictum est, quod prredica-
tellectum fuit quod prredicatur de pluri-
bus speciebus. Cum ergo dicat Aristoteles
quod differentia cum sit generalis cum ge-
nere collocanda est, videtur quod eumdem
modum prredicandi cum genere retineat.
Et sic prredicari de pluribus differentibus
specie, idem est quod prredicari de pluri-
bus speciebus. Sic -redit idem inconve-
niens quod .supra dictum est vel induc-
tum est.
Omnibus autem his erroribus abj ectis, Sùlutio V4
· d
dlcen um A cum · l erent·la cennre,AI
Vlcenna quo d d·fI qure est A
in se tria habet, scilicet quod est simplex l~~~~o'
divisiva, et per hoc est difIerentia ; et quod
est silupliciter constitutiva, et hoc habet
ab eo quod est divisiva ; habet et te'rtio
quod est ad certam speciem determinati-
va, et hoc nonhabet ex hoc quod est di-
visiva, nec ex hoc quod est constitutiva.,
sed hoc habet ex hoc quod est certa rei
specialis natura et forma propria et· es-
sentialis. Quod autem ex hoc quod est di-
visiva., habeat quod sit differentia., proba-
tur ex eo quod divisio separatio est. Se-
paratio autem causa est differentire separa-
torum. Et guod ex hoc quod divisiva sit
constitutiva, ex hoc probatur, quod divi-
sio est ex hoc quod separat., separata con-
trahit et coarctat ab ambitu generis divi-
si : et hoc est constituere sub genere et
generis communitate. Quod autem certi-
ficat et appropriat, ex nullo habere poteste
Et ideo est quod generalissimum non ha-
bet ditlerentias nisi divjsivas, et specia-
lissimum non habet nisi co·nstitutivas. Et
quod proprium efficitur) habet a propria
 I~IBER DE PRiEDICABILIBUS-, TRACT. V
natura, per quanl ex consequenti differt
ab aliis, et per hoc quod illa natura in aliis
non invenitur ; et illa natura in se conti-
net quasi virtutem termini diffinitivi, quia
sic est in talibus, quod semper prior dif-
ferentia est in consequenti, sicut corpo-
reum in animato., et animatum in sen-
sibill, et sensibile in rationali., sicut trigo-
num in tetragono. Et ideo quod proprium
est unius natur<-B., non vero nomine est
differentia, nec est simplicis virtutis: quia
quamvis sit simplex actus, tamen non est
unius simplicis virtutis-, sed virtus omnium
aliorum est ex quibus fluit secundunl 01'-
dinem, sicut ex causis primariis. Quod
ergo dicitur-, quod differentia prredicatur
de pluribus differentibus speciebus, intel-
ligendum est de his qUffi sunt verffi diffe-
rentiffi, silTIplicis virtutis, qUffi simpliciter
dividunt, et dividendo sub genere consti-
tuunt., et de his est verum. QUffi autem
certificant et determinant, non verffi difIe-
rentiffi sunt, sed verffi quibus aliquid alte-
ri comparatum potest differre. Nec sunt
virtutis SilTIplicis differentiffi, sed sunt vir-
tutis simplicis ut terminus diffinitivus. Et
est sententia tam Avicennffi qualTI Alfara-
hii, et Averrois. Et hoc est quod dicit
Aristoteles t : differentia cum sit generalis,
cum genere ordinanda est. Generalis
enilTI non est, qUffi-ad certalTI naturam de-
terminato
J....'..nUa Qnod autem qUffiritur, quommodo dif-
. .,• ..i p- f
.1 ,
o·
Crt d°.re
lueren t'la a dOff o. dOlcen dum
l erentla:
quod seipsa, et non ibitur in infinitum,
principia enim omnia differunt seipsiso Et
per hoc patet solutio omniunl inductorum.
Nec potest dici, quod generalis, ut quidam
d.icunt-, quia sit pars essentialis vel speciei
sicut genus. Ex hoc enim cunl genere in
Inodo prffidicandi in problenlatibus. "ordi-
nanda non esset, 'sed potius in modo" dif-
ferendi CUIll genere esset ordinandao
.u....lo
tue.., Ex hoc autem· patet illud quod. dicit
...n'nl· Aristoteles 2, quod scilicet partes in diffi-
... plu-
• h.hat nitione sunt in plus, totum autem in ffique.
• •IU11- " •
~: .. 'o- lbi enim docet venari diffìnitionem per
"'''·IU'' _
t ARISTOTELES, 1 Topic. conl. 3
103
divisionem. Verm autem differentiffi sunt,
qUffi sunt divisivffi, ut dictum est. Diffe-
l'entia enim divisiva eo quod generis est
divisiva, pars est esse rei in potentia, et
non in actu : esse enim in potentia pars
est esse, et non totum, et ideo qUffilibet
"talis est in plus. Totum autem duplex est,
scilicet explicite tOtUlTI esse., et in potentia
et in actu colligens, et sic diffinitio dicit
totum esse. Dicitur etianl totum quod in
se virtute habet esse totum, quia prffice-
dentia omnia sunt virtute in ipso, sicut in
causis formalibus ultimulTI continet on1-
nia qUffi prfficedunt ex quibus fluit, sieut
vita habet esse et sentire in se habet esse
et vivere, et esse rationale habet in se et
esse et vivere et sentire, ut nuper ante
dictum esto Et ideo etiam hoc totum est
quod est in ffique cunl eo quod constituit :
quamvis enilTI sit actus purus et simplex,
secundum essentiam tamen omnia prffice-
dentia virtute et causalitate sunt in PQ-
tentia, et in eo infiuunt super causatum
sieut caUSffi primariffi influunt in causas
secundarias, sicut in prima propositione
libri Causarum.
Ex onlnibus qUffi dicta sunt patet quod Quomodo
d lOfferentla
. d uos h ab et respec t us lmme
o dOla- prredicatur
differentia
o o d
tos : unum sClllcet a genus quo d dO odo ae genere
IVI lt, et quomod~
et secundum hoc cum divisione prffidica- d·~a~t~~~e
tur de genere sic., quod animaI est aut ra-
tionale, aut irrationale: dividentis enim
est prredicari sub divisione de eo quod di-
vidit. Alterum autem ad speciem quam
constituit, et de illa prffidicatur absolute.
Sic honlo est rationale. Et hi sunt respec-
tus mediati ejus ad particulare, ad quod
non respicit nisi per speci~m quam ipsum
particulare participat : sicut cum dicinlus-,
hic homo est rationaliso Et ideo non ha-
bet particulare proprium quod sibi re-
spondeat ilnmediate, sieut hab~t genus et
specieso Et hoc est ideo, quia a forma su-
nlitur qUffi secundunl se est speciei et
COITImunis, et per speciem est particularis
speciem participant!s .
2 IDo In Posterioribus, in 2, tex. com. 17.
 104 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
fit una' difIerentia per affir~ationem, et
CAPUT VII. alia per negationem accepta : tamen quia
disparata, sunt qure sunt sub eodem gene-
De descriptione differentiée prout respicit re, et unumquodque dividentiunl in sua
genus. difIerentia et forma accipitur, oportet quod
fiat divisio per difIerentias oppositas sic:
.
D IfierentIa
. Propter multas comparationes difIeren- animaliulll aliud rationale, aliud irrationa-
habet m~Il'- tire quibus habet comparari tum ad ge-
tas deserlp- , le. His enim difIerentiis a se invicem dif-
tiones, nul- nus tum ad specienl nlultas habet a Phi-
lam t a m e n ' , feruntquffi sunt sub eodem genere. Quam- .
ha~etv~~am losophis descriptiones: quanlvis diftìni-
dltfinltlO- vis enim,sicut dicunt Avicenna et Alfara-
nero ~t pro- tionem propriam non habet., eo quod om-
bius,~rrationale et alia silllilia privative,vel
prlllm. nis diffinitio est ex genere et differentia:
negative accepta, non dicant vero nonline
et ideo si differentia diffinitionem haberet, difIerentias (eo quod difIerentia non nisi
oporteret quod illa constaret ex genere et positive polest significari), tamen quia
difIerentia, et sic difIerentire diffinitio esset propria nomina differentiarum non habe-
ex differentia, et hoc abiret in infìnitum. mus, unam ~otam differentiam ponimus,
Adhuc autem cum nihil diffiniri possit et aliam per privationenl ejusdem signifi-
proprie nisi species, si differentia diffini- camus, qure est speciei subalternre qUffi
tionem in vera ratione diffinitionis habe- ponitur subgenere.
l'et, oporteret quod difIerentia esset spe-
cies, quod esse non poteste Potest tamen Sed valde notandnm est, quod etiam Quomoclo
p.abere descI'"iptiones ex fine, vei ex pos- a nte diximus , quia quando dividitur ge- esse!1 tia ge-
nens non
teriori, vel ex effectu, vei ex comparatio- nus" non dIVI · "d'ltur nlSI
. . secun dum po t es t a- differentias,
dividitur per

ne ad ea ad qure comparatur. tem" et non secun dum essent lame · E ssen- sed tantum
potestas
Qualllvis ergo descripta sit ex compa- tia enim generis cum simplex sit., tota si- ejus.
ratione ad speciem qua~ constituit, cum mul potest esse in omnibus dividentibus
dicebatur, .quod difIerentia est id quod ipsum : unde tota est in homine" et tota
prredicatur de pluribus difIerentibus spe- est extra hominem in equo: et hrec est in
cie in eo quod quale est, tamen adhuc equo" quia nec hoc aliquid est" nec hic,
Peripatetici describunt hujusnlodi difIe- nec nunc, sed ipsa est quodlibet, et ubi-
rentiam per respectum quem hahet ad ge- que, et semper, sicut jamdudum de uni-
Diffinitio
differentire nus
h oc mo do, d'Ifferentia
" est qure apta
versali diximus : non enim est hoc aliquid
consideratre d' 'd
per respee- nata est IVI ere ea qure sunt sub eodenl per materiam, nec hic per Ioci circumscri-
tum ad ge- '
nus. 'genere.
IIaI ' est (utd 'lctum est) qure ptionem,nec nune estper temporis vel tenl-
enIm
prredicatur de pluribus difIerentibus spe- poralis difIerentire determinationem. Et
cie. Proprius enim effectus differentire no- ideo tota est in quolibet, et tota est extra
nlen accipit. quodIibet secundum se acceptum, quod
. IIanc autem differentire descreptionenl propriulll est naturre simplicis. Et quamvis
Peripatetici introductionis modo per exem- tota sit comprehensa a rationali, quando
pIa manifestant : quia rationale et irratio- rationale conjungitur ad conjunctionenl
naIe, qure oppositre ditlerentire sunt, ho- speciei, et sinlui cum I10C totacomprellensa
minem et equunl a se invicem. dividunt, ab irrationali, quando irrationale conjungi-
qui sub eodenl sunt genere quod est ani- tureidem ad alterius speciei constitutioneIll
mal: quamvis una sola forma sive difIe- cunl partem et partem in essentia non ha-
rentia qUffi a fornla sumitur, prresentia et beat, tanlen secundum quod comprehensa
absentia facit mutationem ab esse ad non ab irrationali, a rationali non comprehen-
esse, vel a non esse ad esse, sicut et ani- sa est. Et ideo non sequitur,., quod animali- N'on ..es't'a e .,
maI est, aut rationale, aut irrationale : et tas CUlll rationali comprehensa eadem est d~m ~nima­
htas In ho-
sic quando fit per contradictionem divisio, animalitas scCUndUrrl esseinrationali, et ir- rnin~o~t asi..
 LIBER DE PRiEDICABILIBUS, TRAeT. V
rationali. Sic enim rationale transmutare-
tur in irrationale, quod negatAristoteles'
fieri posse. Hoc autem ideo est-, quia ani-
lnalitas una inchoatio est et rationalis et
iITationalis, etunum et ideminchoationis
principium in essentia: quod tamen ut
eomprehensum est ab uno-, tractum est
ad esse principiati. Et ideo secundum hoc
non potest esse conlprehensum ab alio:
fluod secundum partem suro potestatis est
in alio.
. . . .".Iu, Et si quis objiciat, quod potestas sive
virtus radicatur in essentia-, et ideo videtur
sequi, quod in quo genus est secundum
totam suam essentiam, in eodem etiam
Hit per totam suam virtutem et potestatelll:
~lth."()' d.icimus, quod hoc nonseqllitur. Essentia
cuim generis simplex est natura. Potestas
autem non radicatur in ea prout unica est
et indivisibilis essentia-, sed potius in am-
hitu suro communitatis, et ideo nihil pro-
hibet quod diviso ambitu communitatis
BHsentia simplex maneat indivisa.
Attendendum etianl est, quod quam-
vis differentiro in genere sint potestate, ta-
Inen secundum quod dividunt genus, opor-
tot quod actu sint acceptffi per intellectum
fiividentem : cum nonintellectus dividat,
nisi actu acciper~t id quo dividit : quo au-
lCln dividit, est difIerentia, et sic oportet
ilifferentiam actu esse, et genus secundum
ulubitum ,suro coinmunit~tis ·esse in po-
tcntia divisibile. Secundum autem quod
genus est prineipiurii inchoation.is difIe-
rcntiarum, sunt in genere difIerentire po-
testate. Sed ex illa potestate ad actuale
(. Cf;se per intellectuln adducuntur quando
por ipsas dividitur generis potestas ...
Sic ergo intelligitur quod I)eripatetici
!
Ilt-
,. "a•. la.' ( lcunt, quo d. dl ·erentla
• 'lun ·l·
,',., natum est dividere
, ,..,. . .
a · est quo d . aptum
.
- ea qUal sunt sub eodem
....:::.~d genere. Diximus enim in anteha'bitis,
quod difIerentia per ,hoc quod dividit,
contrahit genus, et id quod per divisionenl
aeceptunl est, ponit sub genere, et sic
eonstituit speciem secundum quod species
est id quod sub assignato ponitur genere.
t ARIsroTELEs, In libro Ethic.
1O~)
Et ideo et e,a qUffi sunt sub genere per di-
visionem differentiaruill dividuntur-, et ip-
sum genus dividitur alio et alio modo.
Genus eninl dividitur-, quia potestas par-
titur. Ea autelll qure sub genere sunt., di-
viduntur, quia per differentiarum divisio-
.nem (quam faciunt ab invicem) separan-
tur: sed genus dividitur quantitate com-
munitatis SUffi. Ea autem qUffi sub genere
sunt, dividuntur separatione SUffi opposi-
tionis ab invicelll .
Hoc ergo est quod dicunt Philosophi
qui hoc IllOdo describunt difIerentiam,
quod difIerentia est quod aptum natum
est per suam oppositionem dividere sive
sejungere ea qUffi sub eodem sunt genere:
et hoc manifestum faciunt tali exemplo,
quod rationale et irrationale· hominem et
equuIll qui sub eodem sunt genere quod
est animaI dividunt sive sejungunt : uten-
tes privatione rationis (quffi per irrationa-
le signatur) Ioco cOlllmunis diflerentiffi,
quam nos brutalitatem consuevinlus no-
minare. Et hoc patet, q·uia si non esset
aliquod animaI nisi homo et equus, et hin-
nibile esset clifferentia equi constitutiva,
divideremus sic, animalium aliud rationa~
le, aliud hinnibile, et privatione differen-
tiam non faceremus.
CAPUT VIII.
[Descriptio differentiéE prout porlit
differentiarn.
Adhuc autem eamdenl differentiam an- Diffinitio
· . p.
t IqUI , . descrl.bunt et asslgnan
eripatetici . t clifferentire
prout ponit
per l. espect um, per quenl unum d·l fIeren-. diflerentiam
E't per pro-
tium refertur ad alterum sccunduln diffe- p[~~ ~~.:~­
rentianl qua differunt ab inviceln-, diffì-
nientes eam sic: Diffcrentia est qua difIe-
runt a se singula. Ea enim qUffi difIerunt,
difIerentiis suis a se invicenl differunt-,
Suas autem et pT'oprias habent singula
differentias-, quibus differunt ab omnibus
aliis, in quibus sunt differentire. Probant
autem hanc ass..i griationem hoc modo:
 106 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
quia ea qure oppositis differentiis diffe-
runt, et qUffi ab uno et eodem oriuntur
genere, non differp.nt secundum genus,
sed potius in genere conveniunt, cum
reqllaliter actu et intellectu genus partici-
. pent : quia genere non differunt., nisi qUffi
sunt in diversis generibus vel generalissi-
mis vei proximis : et secundum hoc quod
genere differunt., sic genus est quod facit
difIerentiam inter ea : et hrec sunt, quo-
rum una natura non est in communi pro-
ximo quod est primum subj.ectum forma-
bile et determinabile .ad esse per proprias
differentias communes., secundun1 ea qUffi
per unam et eamde111 divisionem diversa-
rum difIerentiarum ab uno et eodem ge-
nere exeunt : illa vero difIerunt secundum
genus. Et hoc per exempla manifestatur.
Sumus enim animalia et nos homines, et
etiam irrationalia sunt animalia. Et sic
genere non difIerimus ab eis: sed apposi-
tum nobis hominibus rationale pro difIe-
rentia disjungit nos ab illis, et ita essen-
tialem habenlus ad ea difIerentiam., qualll-
vis in genere conveniamus cum illis. Ab
alia autem parte secundum quod conve-
nin1US cum diis in hoc genere quod est
rationale anin1al, eo quod nos et dii su-
rnus. animalia rationalia, apposiiuln no-
bis mortale essentialiter separat nos ab
ipsis: quia ipsi secundum Stolcos sunt
imlllortatia animalia, nos autem mortalia.
Cum autern sic dicunt antiqui., quod dif-
ferentia est qua difIerunt, diffiniunt vel
describunt difIerentialll et proprium efIec-
tum ipsius : et est aliqua nominis manifes-
tatio, quamvis non sit vera diffinitio. Nec
etiam antiqui has assignationes pro ve-
ris induxerunt diffinitionibus.
Si vero objiciatur., quod secundum an-
Objectio.
tecedentia qUffi dicta sunt de figura arbo-
ris describentis a generalissin10 usque ad
specialissima, duo sunt, animaI rationale
et animaI mortale, quorum unu111Iest sub
alio. Talia autem unam reque immedia-
tam speciem non dicuntur habere, sed
potius unum debet esse species alterius,
et id quod inferius est, habere sub se spe..
eienl specialissimam. Contrarium autem
Sillliliter videtur, quando dicitur quod
homo est anilnal rationale mortale. Et di- Solutio.
cçndun1 ad hoc, quodin rei natura secun-
dum opinionem antiquorun1 Stoicorulll
sic est ut procedit obj cctio. Et cum dici-
tur quod homo est animaI rationale, po-
nitur hoc totum complexum pro eir-
eutnlocuti.one proximi generis., et mor-
tale additu111 est difIerentia ulterius deter-
minans ad speciem specialissimam: et
hoc non est inconveniens, quinimo ne-
cessariuIll quod difIerentia superioris ge-
neri s cum difIerentia inferioris et proxi-
n1i generis in eadem. specie conjungatur
in diffinitionespeciei. Sed difIerentire di-
versorum generum non subalternatim po-.
sitorum sunt oppositre-, et illire Inon con-
veniunt in eadem speciei diffinitione. At- Removet
dubium.
tendendum est cum dicitur, qua differunt
singula quod singula quidem ab aliis
difIerunt suis propriis qure illis et non
aliis conveniunt. Sed tamen in ante ha-
bitis dictum est, quod propria (cum sint
accidentia et non dividant substantiam)
non propriam faciunt alietatem, sed per
altel'itatem ostendunt alietatem quasijam
ante propria factam per ·propriam .diffe-
rentiam substantialem, qUffi propria est
spcciei, quia sic convenit uni quod non
alii. Et ideo difIerentia essentialis est,
qua primo et per se difIerunt singula, aut
per formam, aut per materiam, aut per
proprium esse forIDre in hac materia vel
illa.
Si autenl qureritur, cum dicitur quod Dubitatio.
difIerentia est qua difIeru~t a se singula,
utrum differant per unam aut per plures
differentias: Dicendum quod per unam
Solutio.
differunt ab omnibus difIerentiam illam
secum non communicantibus, sicut per
rationale differt homo ab omnibus ra-
tionem secum non communicantibus, sed
ab his qUffi secum communicant in una,
difIerunt in alia.
Si autem quis objiciatdicens, quod sin- Dubitatio.
gularia numero sunt infinita ad minus
quoad nos, et sic videntur difIerrc ab in-
 LIBER DE PR1EDICABILIBUS~ TRACT. V 1-07

Mnhatio. finitis: Dicendum quod nihil est incon- differunt a se singula : nalnque scCUndUlTI
venlens. genus non differunt qUffi ab eodeIn gene-
tU.Jer.tioo Si ulterius arguet, quod qui novit diffì- re per ean1dem accipiuntur divisioneul.
nite ununl contrariorum, diffinite novit Cujus exen1plum est, quod surnus et nos
et alterum. Novit autelTI hOlllO suam qua homines animalia, et irrationalia per
a singulis differt differentiaruill : igitur vi- eamdcm rationem sunt animalia sicut et
detur quod diffìnite novit infinitas singu- nos : sed additum generi quod est animaI,
larium differentias, quibus ab ipso difIe- rationale pro differel1tia hOlllinis consti-
runt, et sic monlento novit quasi omnia. tutiva et Dei, disjungit nos et deos ab
Holutlo. Dicendum, quod sequitur quod noscat illis qure sunt irrationabilia. Adhuc nos et
omnia illa in quantU111 cum ipso non con- dii rationales sumus in genere quod est
veniunt, et hoc est nosse in universali, et animaI rationale non difIerentes, sed
in potcntia, et non proprie secundum na- mortale pro difIerentia constitutiva appo-
tUI~am uniuscujusque : et hoc non est in-
situm ad anilTIal rationale quod est genus,
conveniens, quod lllomento aliquo modo separat nos homines a diis immortalibus.
universali et potentiali noscat multa vel
infinita. CAPUT IX.
Unltitatio. De exempio auterri quod antiqui indu- De diffinitione qum soli differentim ma-
xerunt de mortali, quod habenf pro difIe- gis proprim convenite
rentia, CUlTI difIerentia sit pars esse rei, et
mortale causam abesse dicere videatur: Subtiliorem autem adhuc omnibu8 prre-
Holutio. Dicendum quod si nlortale dicat viventis inductis assignati onibus Peripatetici dif-
(JuOUlodo O . o o

wore"le est pasSIOnerrl., pro certo tunc dlClt causanl

ferel1tire diffinitionelll quantulTI ad intrin-
.t.'Turentia b d· fI .
huminis. a esse, et non est l erentla cons ltU lva
t· t·
seca et essentialia sibi sunt perscrutantes,
alicujus viventis. Si au~enl dicit compo- et speculantcs eam per ea qUffi non con-
siti viventis formam qure est notio tali vi- veniunt nisi differentire, qure differentia
ta viventis, pro certo est differentia con- dicitur lllagis propria": et nullo modo nec
stitutiva et hoc IllOdo est essentia incor- per se, nec ex consequenti conveniunt
ruptibiIis, sicut et alire differentire. difIerentire qure" dicitur propria, nec etiaTI1
Quod autem dicunt rationale esse for- ei qure dicitur differentia communiso Pro-
mam in qua communicant hoinines et prire eniIn ex "consequenti ad lllinus con-
dii, pro certo secundnm opinionem quo- veni~e potest, quod per ipsam species
rumdam Stoicorum dictum est, qui dice- abundet a genere. Et etiam hoc quod di-
bant univoce et nos et deos esse rationa- citur prredicari de pluribus difIerentibus
lia animalia : et animaI non dicebant per specie in eo quod quale est, potest ex
denominationenl ab anima, sed per hoc consequenti convenire cOlllmuni difIeren-
quod est forma animati corporis et moti tiro. Et similiter id quod dicitur, quod ap-
voluntatis ll1otU, cui postea ex inferiori tum natU111 est dividereea qure sunt sub
genere (quod est compositum ex corpore eodem genere, proprire difIerentire potest
cornmixto ex contrariis et anima) adve- convenire. Etsimlliter id quod differen-
nit sensus. Et ideo non sequitur, si J)eus tia est quadifferul1t. a se singula: propriis
est animaI, quod Deus sit substantia ani- enim difIerentiisdifferunt a se singula. Et
mata sensibilis, eo modo quo deos anima- ideo nulla talium assignationum per in~
lia Stoici esse dicebant, sicut superius trinseca difIerentire data videtur esse.
jam expositum est, et in libro de natura Sed interius CaTIl perscrutantes, et sub- Diffinitio
0 " l°
deorum invenitur. tI01 Iter per essentla la specul an t es, qU(B s~li
o conveniens
differ~n-
d" ff tO dO t
Assignant etiam Peripatetici hoc modo, so l l magIs proprIffi l eren Iffi lC re con- proprioo.
o • o tIOO maO'}s

videlicet dicentes quod differentia est qua veniunt, dicunt, quod non quodlibct eo-
 108 ~o. ALB. 1\tlA.G.ORD. PRJED.
rum qure sunt sub eodem genere, et di-
vidunt ca quee sunt sub eoden1 genere, duo
oportet n10do divisionis ,est differenti a
111agis proprie dicta. Et dicunt hoc solurn
esse diflerentialll 111agis proprie dictan1,
quod conducit ad esse, et quod ejus
quod est ratio rei pars est. Quod au-
tem hoc differentia sit probant, quia pro~
pria sunt de his qUffi sunt sub eodelTI ge-
nere dividentia ea quee sub genere sunto
Dican1us euilll dividendo ea quee sub ge-
nere sunt. Ani111alium aliud aptuIll na-
tUIll est arte nautica navigare, et aliud
non: cum talllen aptun1 esse arte nauti.,..
ca navigare sit proprium hon1inis, et non
de esse et essentia ipsius: talibus enirn
difIerentiis seepe utin1ur genus dividentes,
CUlTI talnen talia sint propria consequen-
tia esse speciei. QUffi autem sunt esse con-
sequentia,non possunt esse cOlllpletiva
esse ipsius, nec perfectiva substan1ire,
nec pars essentialis esse ipsius substan-
tialis : qualllvis con1pleatur in esse quo-
dan1 quod non est esse Silllpliciter, sod
est aptitudo queedalll esse subtantiale
consequens. Et ideo talis differentia pro-
pria non est-,quales. sunt differentire lna-
gis propriee, quee specificffi dicuntur diffe-
rentiee, quia sunt speciei in esse specifico
constitutivffi. Erunt ergo specificre illee so-
lee queecumque essentiali qualitate alia
aliam faciunt speciem, et qurecumque in
eo quod quale de specie constituta pree-
dicantur. ])ifferentire enim, sicut supe-
rius dictum est, et ad genus et ad spe-
ciBm comparantur, et ad utrun1que illo-
rUIll habent respectum : ad genus quidem
prout sunt divisivre, ad specieln auten1
prout sunt constitutivre. Et ideo sunt sub
genere et genus contrahentos-, et sunt spe-
cies sub ipsis. Et species antecedentes
sunt ipsre differentire: quia sunt actu et
intellectu in ipsis speciebus sicut consti-
tuentes in eisdem.
Objectio. Cum auten1 consequentes sint in esse
Utrum diffe-
rentire sint generUl11 prou t geneI a SUl1,
'l t et omne
accidentia
generum. quod sequitur esse alicuJ·us -' sit de gene-
1 ARISTOTELES, I Phys. tex com. 26 et 27.
re accidentiun1, ut dicit Avice_nna, videbì-
tUI' forte alicui., quod sint accidentia ge-
neris, sicut propria sunt accidentia spe-
ciei, ·eo quod propria sunt de consequen-
tibus esse specierun1. Sed ad hoc dicen- Solutio.
dUln, quod non est silnilis habitudo ge-
neris ad differentian1, et specioi ad pro-
pri,um. Species enim se habet ad propriul11
ut ens porfectun1 quod est de ratione pro-
prii : sicut subjectuill est de ratione pas-
sionis non existens de essentia ipsius, sed
taniUlll subsistere faciens in seipso. Ge-
nus auten1 se habet ad differentiam et po-
llitur ut ens imperfectum perficiendum
per difIerentialll, sicut materia per for-
n1am, et U:t ad cductunl de potestate ip-
sius sicut forU1a educitur de lllateria. Et
quia nihil perficit substantialll ad esse
substantire, nisi substantia-, ideo genus
perficitur ad esse speciei por difIerentiam.
Species vero est substantia. Oportet er-
go, quod difIerentia sic respiciens genus
et specien1, sit substantia et substantialis
foI'n1a.
Et quod dicitur quod est consequens Quomodo
esse generIs: D·lcene
o . l um quo d esse gene- non
dHterentire
sunt ac':
,. t t f · E .d cidens gene-
rIS u genus, es esse llllper ectI. t l eo ris, licet in-
o
quo d consequl°ur t·
lpsum SIC, est Sleut ae- sequantur
o •
genus.
tus qui consequitur potentiam, propter
quod oportet quod sit substantia. Si au-
tem generis esse, perfecti esset esse, de
nec~ssitate sequeretur quod differentia
esset accidens generis: et tunc non pos-
set esse substantia speciei : quia quod est
uni accidens, nulli potest esse substan-
tia, ut dicit Aristoteles 1. Si tamen consi-
deretur genus non ut genus, sed ut uni-
versale prredicatU111 de pluribus, quod
propria habet individua sicut animaI prffi-
dicatur de hoc anilllali, et ilIo, sicut in
tractatu de Genere, est deteru1inatun1.
Dicunt quida111, quod sic consideratur u't Opinio quo-
rUludam.
t
o • •
ens perf eCU111 In esse proprIo, et SIC com-
paratur ad ipsum difIerentia ut conse-
quens ipSUIll. Et dicunt, quod sic consi- QU0modo
derata difIerentia , est accidens generis. comparata
diflerentia
Sed re vera non est accidens secundum non ad genus
est ae-
cidens.
 LIBER DE PRiEDICABILIBUS, TRAC1". V
naturam aeeidentis: sed in hae eonside-
ratione modum habet accidentis, et non
naturanl : quod patet in prredicatione qua
difIerentia prcedicatur de genere solo, ut
CUIll dicitur, animaI est rationale: vel
sub disjunctione ad oppositanl difIeren-
tiam., ut CUIll dicitur, animaI est rationa-
le vel irrationale: utraque enim istarum
propositionum est in seeundo modo di-
cendi per se, in quo subjectU111 est de ra-
tione prredicati. Et in illo modo subjec-
tUIll quidem est causa esse prredicati, et
nihil est de essentia ipsius: et hoc est
ideo, quia, sicut vultAristoteles 1 , accidens
potius est esse quam cssentia. Sic enim
aliter se habet subjectum ad rationenl
prredicati, qualll in ea in qua prredicatur
vere accidens : cunl eninl dicitur, animaI
est rationale, non potest iiltelligi sic sub-
j ectum in ratione prredicati ut positum ab-
soluta natura a re prredicati, sed CUIll po-
testate progrediente in actum, et in qua
jalll inclloatio est difIerentire ut prredica-
tum sit in subjecto. Sed quando .pro-
prium prredicatur de specie, species qui--.
dem est de ratione proprii, ita quod pro-
prium non est in specie ut in potentia,
sed in specie jam cOlllpletunl esse haben-
te per solam naturre aptitudinCIll ad qure-
dam, qUffi nihil natufffi sunt in. esse: si-
CJu.tlllodo cut patet cum dicitur, homo est risibilis :
hllmu o.t
rt.,"llls. in hoc enim quo d .h orno est anlmre
. .In t,e l-
lectivffi, qUffi nata est suspendi et adnlira-
ri ea qUffi apprehensione ejus objiciuntur,
effieitur risibilis ad cognita' lffitifican-
tia, et flBbilis ad eognita contristantia:
cum tamen admiratio talis .nihil sit natu-
ralium, hoc est, eorum qUffi sunt de con-
stituentibus naturam hominis. 'Sic autem
non se habet genus ad difIerentianl~quan­
do de ipso prffidicatur: et ideo quanlvis
prffidicatio illa reducatur ad secundum
lllodum ejus quod est per se, talllen
etiam aliquid habet de prilllo : sed quòad
hoc est inordinata prffidicatio, quia se-
cundulll relll ipsanl potius subjectum. de-
be! esse prffidicatulu, qualTI e' converso.
. 1 ARISTOT~LES, In 7 prinuB philosoppire, tex ...
com. 14, 15, 16, et fS.
109
Sic ergo difIerentia ad genus se Ilabet.
Ad speciem autem habet se sicut substan-
tia formalis et perfectiva et determinati-
va potentiffi generis, sicut in ante habitis
deterrninatuIll est in tractatu de Specie.
Secundunl igitur ea qUffi dieta sunt, pa-
Quomodo
tet quod genus est primum principiuIll tam genus
. . . . . . quam spe-
differentiffi et specIeI, et per consequens c!es et indi-
. .. .d ' . . vlduum sunt
ctlam proprn et aCCI entlS: qUla etlam principia
. . . formabilia.
genus prlnlUlll subJectum est In natura,
a quo habet ~ecies, quod subjectum est
individui: sicut enilll sffipius dictum est,
principiuIll formabile et determinabile in
natura omni pr.inlum est subjectum in
illa natura, sicut nlateria prinlunl forma-
bile, est primuIll subjectum in physicis.
Est autem et species subjectunl secundunl
aliquid forIllabile a proprio. Et indivi-
duum est subjecturn secundum aliquid
formabile ab accidente. Etenim subjec-
tum cum sic inveniatur in pluribus per
unanl rationem conlnlunelll existentem
in illis, oportet quod sit in uno prilllo
quod est causa quare conveniat olllnihus
aliis, sicut docet .r\ristoteles 2 : et hoc mo-
do ad genus substantiffi reducuntur et
species et individua et difIerentiffi et pro-
pria et accidentia : hoc eninl 1110do genus
onlniulll principium' est.
Eo autelll nl0do quo genus est princi- Quomodo
PiUIll eorUlll qUffi in una sunt coordina- tot~ coord!-
natIo proodl-
tione ·prffidicabiliu111 , sic bo'enus principiunl cabilium
genus
ad
est difl'erentiffi et speciei: et ideo tota co- reducitur.
ordinatio illa reducitur ad genus, et non
ad difIerentiam : quanlvis enim differen-
tia sit fornlalis respectu generis, et in hoc
videatur essedignior quam genus: ta-
11len' quia principiatur a genere., et non
est principium generis, reducitul: ad ge-
nus ut ad principium: et CUlli sunl111a in
prffidicabilibus et prinla sint sieut pr.ima
principia, ut in ante habitis deternlinatunl
est, oportet quod prima ad qUffi reducun-
tur OITlnia alia, sirit prima genera, et non ~
proprim differentiffi.
]~st tamen etialll in di-tlerentiis ordo qui In differen-
tlis est orda.
j A.RISTOTELES, In principio lib. 2 primre phi-
105 ophioo, tex. com. 4..
 11.0 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
est superiorum ad inferiores: qui est or-
do superioris et inferioris, quo differentire
inferiores per additionem ad genera fiunt
compositiores et minoris COlllmunitatis :
sicut est ordo in causis formalibus prima-
riis et secundariis, inquo ordine prima-
rire causre virtus est in 'secundaria., et re-
manet virtus superioris in causato, quan-
do secundaria subtrahit a causato suam
causalitatem. Etiam in hoc ordine quid-
quid causalitatis habet secunda-, totum
habeta prilna. Sed iste ordo non est ad pri-
mum recurrens principium, quia primum
omnium principium est genus. Et hrec est
vera causa quare differentia non potest
esse primum et generalissimum, sed
oportet quod primum vel generalissimum
esse generi attribuat.
Hoc est ergo quod Peripatetici de diffe~
rentia tradiderunt dicentes quod intellec-
tus perscrutans et speculans differentiam,
non quodlibet eorum qure sunt sub ge-
nere eodem dividentium esse facit diffe-
rentiam, sed quod cQnducit adesse-, et
quod ejus quod est esse rei pars est. Et
dant exemplum : neque enim quod aptum
natU111 est navigare per- scientiam nauti-
cam, erit differentia hominis, quamvìs
soli conveniat hon1ini et sit proprium ho-
minis: dicimus enim animaI dividentes,
animalium quredam apta nata sunt ad na-
vigandum-, illa vero minime" proprie ani-
maI dividentes ab his qure non sunt apta
nata ad navigandum: sed hoc proprium
quod est esse aptulll natum ad navigan-
dum non erit essentiale principium COlll-
pletivum : neque enim pars est essentia-
lis, sed aptitudo quredam ejus, et idcirco
proprium non est talis aptitudo-, quales
sunt qure specificre et substantiales dicun-
tur differentire.
Ex his ergo qUffi dieta sunt, patet quod
erunt specificffi differentire-, qure altera-
tione qualitatis essentialis aliam faciunt
speciem, et cun1 hoc in eo quod quale
est prredicantur. Quale enin1 quid non est
simpliciter quale, sed est quale essentiale
quid substantian1 perficiens : propter quod
lnanifestum est., quod differentia est
id quod ad esse speciei adducit, et
quod est pars esse illius rei qure sim-
pliciter et perfectum esse habet: con-
du~it enim ad speciem qure est totum esse
individuor,um, et est pars esse illius for-
malis, et oconducit ad esse rei qure est in-
di~iduum, cujus tòtumesse est species :
et conducit ad esse speciei, et est pars es-
se rei ,hoc est., diffinitionis qure est dicens
esse rei diffinitre: quia diftìnitio consotat Q uaregenus
ex genere et differentia sicut ex partibus, .et dd!ffer~n­
tla lcuntur
quarumutraque est assignatio totius: P!1~te~ diffi-
nltloms,cum
sed dicuntur partes, quia una dicit totum dicunttotum
• o o o • esse diffini-
In potentla, altera dlClt totum In aetu: ti.
cum totum consistat ex potentia et
actu sicut essentialibus partibus: non
est enin1 inconveniens, quod totum essen-
tiale sit in qualibet sua parte seeundum
esse diversum : et secundum hoc diffini-
tio totum dicens esse, constat ex genere
et differentia, quia quarnvis differentia
sit ut forma totum dicens esse in actu, ta-
men sola non potest diffinire sine genere
propter duas causas, quarum prima est
quia differentia sine generis positione ca-
deret a ratione difI'erentire, non enim
difI'erentia est aliquorum nisi in gene-
re convenientium: et si non pone-
retur genus) non haberet difIeren-
tia difIerentire rationem et actum, quia
nesciretur inter qure poneret differentiam.
Secunda autem causa est quia tunc diffi-
nitio non respiceret nec in se haberet pri-
rnum esse ipsius et principium, quod ge-
nus est, sicut diximus, et non differentia
et sic non esset diffinitio, quia a fine uno
usque ad alium esse rei non explicaret:
est enim unus finis, a quo incipit genus
quod est finis secundum potentiam. Alius
autem finis est in quo terminatur esse se-
cundun1 actum quod est differentia. Et
l eo dOffi
od
l olnltlo dOlCltur dOffi
o o o o o •Quare diffi-
l lnltlo, qUla a fi- nitio sic di-
ne uno ad alterum, et totum esse finita catur.
compleetitur. Et sie de differentiis com-
munibus et propriis et magis propriis
quantum ad intentioneln logicam spectat,
ista qure dieta sunt suffieiunt: alia enim
qU<E sunt, spectant ad primum Philoso-
phum.
 LIBER nE PRiEDICABILIBUS-, TR1\CT. VI
TRil~TtlTUS
DE PROPRIO.
CAP'UT I.
.De intentioneproprii secllndlln~ qua'Jn de
ipso intendit logiclls.
Post tractatunl de Differentia qUffi per-
I
l'1''..
.:·:~'I~~. licit speciem ad esse speciei, intendendum
t. -11ft • • •
. ••• nst de Proprlo, quod ut dlClt Boetius-, ma-
Jlat de essentialibus speciei jam per diffe-
l'ontiam prreconstitutffi per intellectum:
non enim manat de genere secundum quod
ost genus, quia tunc esset indistinctum:
nnc manat de differentia secundum quod
t'Ht hujusmodi, quia ultilna diffcrentia est
lilla, et sic proprium non esset nisi uno
Inodo, quod falsum est: et si sequeretur
Ilaturam aliarum differentiarum, tunc
IHultiplicaretur secundum habitudines il-
lélJ"um differentiarum, et hoc iterUlTI est
falsum. Est ergo proprium quod manat
tlo substantia speciei jam constitutffi per
difl'erentianl conjunctam generi in spe-
c.iei constitutione.
lIujus autem sllbstantiffi qUffi est spe-
f.ies, diffinitivum habens esse ex genere
t't. differentia, duplex est consideratio.
(:onsideratur enim prout substantia abso-
lut.a et species, et consideratur .prout ha-
hot esse per inclinationenl ad matcriam
in qua est. J~t pI'inlo quidenl mo'do non
Hoquitur speciem aliqua habitudo, ex qua
Illanat aliquid aliud quanl species., aut
non solum illud accidens quod est spe-
f.ialitas et universalitas et hUjUSlTIodi qUffi
Ilon sunt propria hoc lTIodo quo.logicus
illtendit de proprio, et seCUndUlTI quod
p,"oprium est unum de qJlinque'universa-
)ihus. In secunda autenl consideratione
111
VI
qua consideratur per inclinationem sive
per respectum ad materiam in qua est se-
cundum naturam, luultas habet habitu-
dines, ex quibus oriuntur multa conse-
quentia propria. Sicut ex parte quidem
materire honlinis hOlTIinenl esse carnis
nitidre" equunl autem et asinum esse car-
nis durre, et hOluinem esse latorum un-
gUiUlTI, rapacia autelTI ut leones esse 1'0-
tundorum unguium et acutorum" et hu-
jusmodi: et ex parte forrIlce honlinem es-
se disciplinffi perceptibilenl propter subti-
litatem sanguinis et spiritus claritatem,
qUffidam autelTI anilTIalia esse indisci-
plinabilia et qUffidam media esse" et hu-
jusmodi qUffi consequuntur fornlam con1.-
plexionis: et ex parte quidenl animee iri-
teIIectuaIis-, hominenl esse animaI adnli-
rativum de auditis et visis et generaliter
de sensu apprehensis, quredanl aninlalia
non esse hujusmodi : ethOlTIinenl esse risi-
bilenl vel flebilern, qUffidam auteul non:
et multa talia sunt qUffi speCielTI per res-
pectunl inclinationis ad materiam talem
et debitalTI speciei consequuntur na-
turam, et non consequuntur indivi-
duum secundum quod est individuum
hoc vel illud : et si conveniu~t in indivi-
duo, hoc est, quia individuum illud spe-
ciem participat : propter quod etialIl pro-
prium de sola specie immediate prffidica-
tur, et non habet proprium individuul1l"
sed prmdicatur de individuo speciei per
speciei participationenl.
JalTI ergo manifestum in parte, quod
proprium de quo intendit logicus, est unum
quinque universalium, et quartum inter
ea, quod est accidens comUlunem naturam
s peciei consequens in materia speciei de-
 112 D. ALB. MAG.ORD. PRA:D.
terminata secundum naturam: et secun-
dunl quod illa natura variatur in materia
speciei debita, sic multiplicantur propria.
Non ergo proprium logicu111 est solum quod
vocatur proprie proprium, quod convenit
omni, soli, et semper, sed hoc etiam est
propriunl logicum, quod convenit omni
et non soli, sicut esse bipedem : et id quod
convenit soli speciei etsi non omni indi-
viduo ejusdem speciei, ut esse medicum,
vel agricolam, vel navigatorem, per artelll
medicinre, vel agriculturre, vel navigatio-
nis disciplinanl : et etialu quod convenit
omni et soli, sed aliquando et non semper, 'c
sicut hominem in senectute canescere, vel
albescere senem, aut in processu temporis
retatisnigrescere, et cygnuluin ultimo reta-
tis albos omnes dentes habere, et hujus-
modi multa inveniun~ur. Propter quod
Aristoteles tripliciter assignat proprium.
Proprium igitur quando, et proprium ad
aliquid, et proprium simpliciter : quia.
propriulll ad aliquid duo cOlllprehendit,
scilicet quod convenit omni, sed non soli,
et quod convenit soli, sed non omni : et
secundum hanc intentionem proprii est
unum de quinque universalibus, et prredi-
catur de specie non essentialiter, quod re-
spondetur ad qurestionem factam per quale,
et non de genere, sedde specie. Interroga-
tis enim nobis quid sit Socrates., conve-
nientcr respondemus, quod homo est:
rursus autem interrogatis nobis, qualis
homo sit Socrates, vel qualis species ani-
111alis, convenienter respondemus, quod
est risibilis, vel bipes, vel medicus, vel
canus.
Attendatur quod propriulu prout est
universale prredicabile ilIo modo, cadit in
mOdU111 prredicandi accidentis, quia acci-
dens prredicat:ur ut conl1uune : quia ex
com111unibus causatur uni speciei et alii,
et ex communi uni individuo et alii, et
non causatur ex principiis adrequatis spe-
ciei secundum naturalU illius speciei., quam
Sufficientia habet in propria materia. Illa eninl prin-
modorum
proprii. cipia aut sunt adrequata omnino principiis
proprii., aut sunt excessa a principiis pro-
prii, vel excedentia proprii princIpIa. Si
sunt adrequata : aut sunt iIitransmutabi-
lia, propter' hoc quod se tenent ex parte
speciei :. aut transmutabilia, propter hoc
quod se tenent magis ex parte materire.
Et slquidem sunt adrequata principiis spe-
ciei et intransnlutabilia : tunc manat ex
iBis propriuffi quod convenit omni et soli
et semper, et convertibiliter prredicatu,r de
specie,sicut risibile de homine. Si autem
transnlutabiliter adrequata : tune aut est
transmutatio ex· necessitate naturre : aut
est per voluntatelll vel appetitum animre.
Et si per necessitatem naturre : tunc est
proprium quando, quod convenit omni et
soli et non senlper. Si aute~ non est per
necessitatem, sed per appetitum anirnre:
tunc est proprium ad aliquid, et non sem-
per, illud scilicet quod convenit soli et
non omni, et est proprium ad illa ejusdem
speciei quibus convenit, et non ad alia
ejusdem speciei quibus non convenit. Si
autelll principia speciei excedentia sunt
principia intrin.seca proprii, tunc convenit
soli et non omni. Si vero e converso prin-
cipia speciei excedantur a principiis essen-
tialibus proprii, tunc erit proprium quod
convenit omni., sed non soli.
Oportet enim scire, quod principia spe-
ciei substantire sunt: quia species est sub-
stantia qure ex principiis speciei fit : non
autenl fit substantia ex non substantiis,
et ideo principia speciei necessario sub-
stantire sunto Cum autem proprium sit de .' o o
o • o PrInCIpIa
natura accldentIs, quod non est pars esse esse~~ialia
OlO lO o d · · · pro(>ru sunt
sub stantIa IS, re InquItur quo prInCIpIa accidentia.
sure essentire essentialiter ipsum consti-
tuentia sunt accidentia: hrec tanlen prin-
cipia proprio essentialia causantur ab illis
principiis qUffi sunt speciei substantialia.
Cujus exempluni dat Avicenna satis con-Quare homo
venlcns : ex h oc enlnl quo d h orno est. anI- est risibilis.
o o o
maI rationale, vel intellectuale per prin-
cipia homini essentialia, sequitur quod sit
adnlirativus de visis et auditis, et quod
vehementis sit caloris et spiritus ad fa-
eiem, ubi sunt sensus perceptivi proten-
sius vel propensius. Prretenso autem ca-
lore etspiritu ad facienl, fit faciei et mem-
 LIBER DE PRLEDICABILIBUS, TRAeT. VI
hrorum in facie positorUlTI dilatatio. Est
igitur aptusnatus ad ridendum, etiamsi
... flunre actu non rideat. Econtra autem si non de-
n.bUi". siderata sed contraria percipiat, sequitur
ad COl' caloris et spiritus retractio et cor-
dis constrictio, cujus constrictionem se-
quitur faciei constrictio et cerebri, quo
constricto et per panniculos cerebri COU1-
presso sequitur hujus lacrymabilis expres-
sio dis1illans per poros cerebro continua-
tos, per venas et nervos, et tunc fluit per
oculos-, per naSUlll et os, quod est essefle-
bile. Quas proprietates non possunt parti-
cipare animalia, qure hujusmodi pruden-
tiam et admirationem de apprehensis ha-
bere non possunt. Proportionabìliter au-
tem est in aliis propriis, qure propria sunt
quando et ad aliquid, ut facile patet cuili-
bet principia speciei in nlateria intuenti
per modum qui paulo ante dictus est.
Ex hoc autelTI solvitur difficultas quam
quidam induxerunt dicentes, quod si pro-
prium manet ex principiis speciei, princi-
pia autem speciei substantire sunt, ex sub-
stantiis non fit non substantia : ergo patet,
ut videtur, quod proprium sit substantia.
••h.Uo. Ad hoc auteln si dicatur, quod duplicia
sunt principia : quredam essentialia pro-
prio, qure sunt habitudines principiorum
per speciem const~tuentium, et hrec sunt
accidentia. Sunt etiaul principia renl0ta,
qure sunt essentialia speciei, et hrec sunt
substantire, et sunt principia istorum qure
sunt principia essentialia proprio. Adhuc
autem concludere videntur quod inten-
duut per propositionem hanc, quod quid-
quid est principiunl principii est princi-
pium principiati: et si principia speciei
sunt principia principiorum proprii, tunc
sunt etiam principia proprii : et tunc vide-
...'....h). tur sequi idem quod prius. Est autenlS0-
lutio hujus, quod quamvis eadenl sint
principi~ speciei et principia propri!, non
tanlen eodem modo .: sed per habitudineIl).
actus ad potentiaul sunt principia speciei,
et per habitudinelll essentire totius ad ac-
tus vei passiones. consequentes naturam
speciei in nlateria sunt principia proprii :
et ideo non oportet quod sit prOpriU111
113
substantia, quia talishabitudo consequitur
esse perfectum, et ideo est de accidentali-
bus. Sed ad hoc objiciunt fortius dicentes, Objectio•
quod cum prredicatur propriuln de specie,
sicut cum dicitur, homo est risibilis, in
ista propositione subjectum est de ratione
prffidicati, ut dicit Aristoteles : est igitur
subjectum in inteIIectu acceptum et cIau-
sunl in prredicato : quod eniln secunduIll
intellectuIn conceptum est et clausum in
alio, per se et essentialiter convenit illi :
ergo idem est essentiale principium illius,
et quod per se et essentialiter est princi-
pium alicujus est de essentia ipsius. CUlll
ergo subjectuln sitsubstantia, oportet quod
etiam prredicatunl quod est propriuffi sit
substantia. Adhuc idem confirnlatur sic : Confirma-
tio.
cunl proprium prffidicatur de specie, spe-
cies est causa proprii : aut ergo est causa
per se et univoca, aut per accidens et
<equivoca. Si sit per accidens et requivoca,
tunc hffic non est per se, homo est risibilis,
quod est falsum, quia est in secundo modo
dicendi per se. Si autem est per se et uni-
voca causa, sed causa per se et univoca
causato dat naturam sui essentiam et no-
men : et si dat naturam et essentianl et
nomen, est essentialis causa, et quid de
essentia prredicati : et sic CUlli subj ectunl
fit substantia, erit prffidicatuln substantia,
ut videtur, et sic non erit passio, vel pro-
prium, sed species, et sic non erunt quin-
que universalia, sed quatuor tantum, ut
videtur.
Hrec autem faciliter et cito solvuntur si Solutio.
ad memorianl revocentur ea qure in ante-
habitis determinata sunt: cum eninl sub-
jectunl est in ratione prffidicati, non est in
ratione ejus sicut quid existens de essentia
ejus, sed est in eo sicut causa per lllodum
qui est dictus.. scilicet aptitudinis conse-
quentis esse subjecti :et ideo non sequitur
quod propriuffi sit substantia sicut subjec-
tUffi, sedsequitur quod subjectulll quod est
quid et substantia, sit causa quod talis
passio conseqnatuI- ipsum, et sit in ipso,
cujus inhrerentia in ipso causa est, quod
prredicatur de ipso : sed si esset in ipso
sicut quid vel esset prjncipiumipsius, tune
8
 114 D. ALB. lVIAG. ORD. PR.LED.
bene sequeretur id quod conclusunl est.
Essentiale Id autern quod objicitur de essentiali, di-
dupliciter.
cendulu quod esscntiale dupliciter dicitur :
est enim essentiale quod est quid essentiffi,
et de hoc verum est quod probat objectio.
Est iteruIU essentiaIe quod est causa non
derelinquens essential1l, CU111 tanlen non
sit quid essentiffi, et de hoc non es~ ve-
rum. Hoc lTIodo subjectunl est essentiale
prffidicato et cOllceptunl in ipso, quando
prOpriUlTI de specie prffidicatur, et genera-
1iter propria passio de subjecto : tale ergo
est prOpriUl1l quod quartum est inter quin-
que. Sic ergo propriulu est universale.
Objectio. Qualuvis prOpriUl1l et universale secun-
dunl rationern nonlinulu proprii et univer-
salis repugnare videantur, quia prOpriUl1l
est quod uni soli convenit, universale au-
Solutio. telu quod convenit l1lultis. Sed ad hoc est.
dicendunl, quod qual1lvis prOpriUl1l con-
veniat soli, hoc tanlen solunl est species
COlTInlUnis, qUffi est in 111ultis potentia,
vel actu, vel Si111Ul actu et potentia : et
quamvis sic soli conveniat, lanlen est in
multis et de lllultis, in quibus et de qui-
bus est illud solurn cujus ipsurn est pro-
priulll : et hoc non est contra rationenl
universalis, ·ut in ante habitis in tractatu
de universalibus in cornuluni deterluina-
Removet tunl est. Attendendul11 est eniul, quod ve-
dubium.
re propriunl est, quod convenit olllni et
soli et seluper, et conversinl prffidicatur
de i11is: et per respectunl ad illud accipiunt
alia propria, scilicet illud quod convenit
soli, sed non onlni, aut olllni, sod non soli,
aut on1ni et soli, sed non senlper. Diffini-
tio autenl convenit on1ni et soli senlper,
sed est quid, sed non quale. Prffidicatio-
llelll ergo universalis habet proprium,
quanquanl individua propria non habeat,
ut dictum est.
Objectio. Ideo contra hoc quidanl ohjiciunt di-
ccntes, quod si hoc universale quod est
propriu11l, 110n llabet partieulare, ergo11on
habct particularc, nisi per aliquid : si au-
t0111 non habet particularo nisi per ali-
quid, CUlTI universale dicatur ad particu-
lare, videtur sequi quod non est univer-
sale nisiper aliquid : quod autem non est
universale nisi per aliquid, est univer-
sale per accidens : proprium- ergo non est
universale llisi per accidens, et sic non
quinque sunt universalia per se, quod est
falsulll. Sed ad hoc dicendum est, quod SoIutio.
proprium revera prffidicatur de specie cu-
jus estpropriunl, inll1lediata prredicatione.
Sed" ut dictunl est, respicit specienl prout
est in nlateria et particulari, ideo prredi-
catia ejus per se refertur ad particularia :
et sic per se et non per accidens est uni-
versale.
Si autenl dicatur quod duorunl univer- Objectio.
saliunl quorUlTI UnUlTI sub altero non con-
tinetur, non debent esse eadelTI partieula-
ria : sicut diversorulll generu11l et non su-
halternatinl positorUlTI diversre sunt spe-
cies et differentiffi, etian1 ita debent esse
diversa individua. Dicendu11l quod est ve- Solutio.
l'Ul1l de generibus et speciebus: sed de
universalibus sic est, quod plura eorum
referuntur ad inviceul sicut genus ad spe-
ciem et species ad genus, et similiter dif-
fel'entia refertur ad utrumque illorum., et
sic etial1l propriunl refertur ad speciem :
et ideo possunt habere individua eadem,
non tanlen eOdenl.lllOdo. Alìus'enim mo-.
dus individui est hoc aninlal, et hic homo,
Iloe rationale, et hoc risibile : quanlvis
per suppositunl ornnia hffiC eadelTI sint,
est enim Socrates hoc ani11lal, et hic ho-
nlo, et hoc risibile. Et si individuum for-
l1laliter accipiatur, tune formaliter diversa
sunt individua, sicut diversa sunt univer-
salia. Sed in hoc est difIerentia, quod hoc
ani11lal non habet esse hoc :rationale per
hoc quod est hic hOlno, sed per se : sed
hoc' risibile habet esse hoc risibile per hoc
quod est hic homo, quia risibile princi-
piatur ab hOlTIine sive ab honlinis specie,
anin1al autem et rationale ab homine non
prineipiantur, sed potius principia sunt
hOlninis. Hoc igitur est quod intendilTIUS
de proprio seCUndUlTI logicam intentio-
neIll.
 LIBER DE PRLEDICABILIBUS, TRAeT. VI
CAPUT II
De di/finitione proprii et explanatione
portiuln e)·us.
Hoc uuterl1 tOtUIIl facile patet si consi-
derentur dieta antiquorun1 in proprii di-
visione. Propriun1 Peripatetiei quadrifa-
ritull dividunt : quadrifariam auten1 divi-.
d'ore est quatuor luodis fari, quia divisio
ejus est n1ultiplieiter data. Quod.non est
omnino requivoeulu, nee est pure univo-
CUlli, S'od pluriun1 convenientium in uno
nOluine relatorurl1 ad unUlll, cui principa-
lite1' et pe1'fecta ratione convenit ratio no-
luinis. Nanl dicitur prop~iunl quod soli
alicui convenit speciei, et si non omni
convenit individuo ejusdem speciei, ta-
men erit p1'opriulll quia Iuanat de sub-
stantialibus principiis speciei., quamvis
principia essentialia proprii non adrequan-
tUI' principiis speciei., et per t1'ansmuta-
tionelll voluntarian1 referuntur ad princi-
pia speciei: et hOClll0do lllediculu esse
vel ge0111etran1 propriulTl est hOlllini,
et est propriulll ad aliquid SUffi speciei.
Et est propriulu, quod oll1ni individuo
speciei accidit, sed non soli uccidit speciei,
eo quod principia proprii excedunt pro-
pria principia speciei, quanlvis non exce-
clant on1nia principia ipsius : quemadn10-
dum proprium est hOlniniessebipedclu. Et
est proprium, quod convenit soli speciei
et 0111ni individuo ejusdem speciei per
aptitudinem naturffi comn1unis, qua111vis.
per accidens ilnpediatur in aliquo, S'od
non convenit sOluper, sed aliquando, ut
'''r fJuam canescere in senectute. (:un1 eninl hOIUO
HUtUllU ho- h b b ~o t
_.''''lIcscat a eat cere run1 n1aXI111U111 respcc u SUI
o
~ ..nel·tute
I •
o h OdO
o d
corpor1s et Ullli ISS1ll1Ulll, quo llon ter-
111inatur nisi quanldiu calor naturalis fue-
rit fortis, nccesse est, quod procedente
retate frigescentc caiol'O resolventc iPSUIll,
et non dirigente., ncc tcrl11inante iPSU111,
putrescere incipiat: et tunc canescit et
CIu.n~?que albescit sccunduill naturarn. Qual11vis hoc
"n~~( Iltur . o o • o o o
Hllltles in per accldens 1111pedlatur In hiS In qUIbus
"n~ctute.
est subtile et pingue hunlidu1l1 facile. per
115
1110dicU1l1 calorem terminabile: propter
quod qui lllolles et subtiles pilos habent,
aut non canescunt, aut tarde: mollities
eninl et subtilitas pilorun1.,. signUl11
est subtilis et pinguis hUlllidi, et hoc
est proprium quando. Est etia111 pro-
prium quod omni convenit individuo
speciei, et soli speciei, et senlper con-
venit, '00 quod principia proprii adffi-
qual1tur penitus principiis speciei et illl-
IIlobiliter nlanant ex ipsis: et hoc est
proprie proprium : sicut risibile convenit
h0l11ini per aptitudinem naturre hOlllinis,
etian1 quando non ridet seCUl1dU111 actun1
et operationelll usus, dicitur esse risibile,
non quod actu rideat, sed quod aptus na-
tus ad ridenduIll est, et hoc modo equo
convenit esse hinnibilelll, et asino esse
rudibilelu, et bovi esse mugibilem: et sic
sua propria habet quodlibet animaI, et
etialll qurelibet specierum, quanlvis no-
luina propriorum nOl1 sint posita, prop-
ter Iloe quod nobis sunt incognita.
Dicimus tamen quod species et l'es sub
s~3ciebus contentre nlultas habent opera-
t1011eS non a qualitatibus activis et passi-
vis qure sunt in ipsis, sed a tota specie,
sicut scamonea dicitur purgare choleranl,
et saphyrus tremores et antraces pellere :
et hoc dicitur esse eis proprium. Hrec au-
tem sic dicuntur proprie propria, quonian1
etiam convertuntur et- conversinl prredi-
ca~ltur de specie universalit'or: quidquid
enlm es~ e.quus, est hinnibile., et quidquid
o
est hlnnlbIle, est equus.
Attendendum est, quod qualnvis risi- o o oo
b l01' o h RlSlblhtas
e Sit propr1um 0111inis., tamen risibili- no~ est pro-
' . prlUm ho·
tas non est eJus proprIulll, quia pro- mi?i~'osed
rIslbl1e.
o o
pr1uIll est unIversale prredicahile: ri-
sibilitas auteIll de homine prredicari
non potest, sicut nec prredicatur' in
difTerentia rationalitas., sed prredicatur
rationale. Et hujus CaUSal11 dicit Avi-
cenna satis convenientenl: quia cunl
uni~ersale notio sit totius ejus de quo
prredicatur, et dicat ipsum tOtUITI vei se-
cundurn potentialu vel secundurn actunl
vel seCUndU111 naturalelll potentiaill con-
sequentenl iPSUlll in eo in quo est, sic di-
 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
cit totum proprium. Taliter autem totum de quo prredicantur, vel ex essentialibus
non potest significari per abstractum, sed principiis manantia :.denominativa autem
significatur per concretum. Oportet enim formantur ab ~liena natura;- qure per cau-
universale concretionis lnore significari sam non essentialem, sed infinitam esse
per nomen. habent in subjecto, et ideo non essentia-
Quamvis enim sic quatuor universalia liter, sed denominative possunt prredica-
qure sunt genus et species, differentia et ri: sicut cum dicitur, homo est albus vel
proprium, concretionis modo significari niger vel aliquid hujusmodi. Hrec autem
habeant, non tamen propter hoc sunt de- in doctrina prredicamentorum habent de-
nominativa, sed sunt totius esse nomina "terminari. Talis ergo est intentio proprii
nomen et rationem dantis ei de quo prre- apud logicos, et talis est divisio ipsius.
dicantur: quod non faciunt denominativa, De prop.rio ergo hrec dic1a sufficiant.
quìa ista non sunt nisi vel essentiala ejus
 LIBER DEPRLEDICABILIBUS, TRAeT. VII
DE ACCIDENTE.
CAPUT I
I)e differentia proprii et accide1~tis prout
accidens est quintum prmdicabile.
Antequam de assignationibus acciden-
tis tractemus· quibus Antiqui accidens de-
scripserunt-, oportet nos de differentia pro-
prii et accidentis secundum quod est unum
de quinque universalibus' deter'minare. In
hoc enim Avicennadicit antiquos qui de
(Iuinque tractaverunt universalibus esse
fliminutos, qui descriptiones accidentis
posuerunt antequam distinguerent in qua
significatione accidens accipitur, secun-
dum quod est unumquinque universalium.
....I .,d· (:um enim omne quod est sit substantia
.......h'·
,..:,:~v~I~: ve~ accidens, ut dicit Aristoteles, etpro-
...har. prium propter hoc.quod consequitur esse
...."n. ..
l, ...'I....n· completum SpeCIe] sit accidens videbitur
'um,· · . , ratione: quia omne quod secundum or-
de neceSSItate, quodpropriumsitaccidens.
Et sic si accidens sumitur pro omni eo
quod non est substantia, videtur quod
proprìum non sit divisum ab ·accidente,
et universalia non sunt quinque, sed qua-
tuor tantunl.
•• ~:::~n. Adhuc autenl proprium non potest dici
esse~tiale speeiei : quia ex quo proprium
sequitur totam compositionem speciei, et
cOffiRletum es~e ipsius, species intelligi-
tur Sine proprIO: et cum non sit essentia-
l? speci~i.f':' eritut accidentale speciei, et
AIC est In natura sicut accidens: et cum
i~ co~paratione ~d proprium subjectum
SIt aCCIdentale, totum ponetur in naturam
et essentiam accidentis: no~ ergo erit in
aliqua consideratione nisi aècidens ,et sic
t ARISTOTELES, In 9 primre phiIosophire, tex.
1.17
iterum sequi videtur, quod non sint quin-
que universalia, sed quatuor tantunl. Si
autein aliquis dicere velit, quod duplex
est cOlnparatio accidentis ad subjectunl:
idem enim accidens comparatur ad sub-
jectum ut ad substantiam tantum, et hoc
est accidens: aut comparatur ad sub-
jectum non ut ad subjectum, sed ad
causam, et hoc emanat de princi-
piis subjecti, et est propriuffi subjec-
to, et sic differt propriuffi ab accidente.
Hoc stare non potest: quia omne acei-
dens, ut dicit Aristoteles 1, causatur a
substantia et stabilitur et ordinatur ab ip-
sa, et sine ipsa est fluens et indetermina-
tunl: et sic sequeretur quod omne acci-
dens sit proprium, et sic iterum sequere-
' tur, quod non essent nisi quatuor univer-
salia-, scilicet genus, differentia, pro-
prium, et accidens. Hoc etiam probatur
dinem naturre est prius aliquo, est causa
ad illud, ut det~rminatur in libro Causa-
rum, et in libro fontis vitm: non potest
autem negari quin ordine naturre sub-
stantia sit ante accidens: accidens ergo
sic comparatur ad substantiam sicut ad
subjectum et ad causam. Hoc autem
etiam dicit ratio nominis substantim qUffi
dicitur a substando-, eo quod accidenti
substet ut subjectum et causa.
Adhuc accidens dividitur in accidens 3. argumen-
separabile, et inseparabile. Inseparabile tum.
autem accidens est, quod causatur a prin-
cipiis subjecti : proprium autem est acci-
dens a principiis subjecti causatum. Vi-
detur ergo quod propriuln sit pa.rs acci-'
com. f
 D. ALB. MAG. ORD. PR.!ED.
dentis, et in n1inori anlbitu cOlnn1unitatis
quanl accidens.
4. argurnen-
turno
l\dhuc Avicenna qurerit, quid voca-
tur accidens, .quando accidens dicitur
unun1 quinque universaliun1? Si enin1
accidens dieitur id cujus tota natura
est accidens, ut color, vel albedo:
cun1 tal:ia sint et g~ner.a et species
et difIerentire et propria, videtur quod
quinque universalia non difIerant re, sed
n10do tantum, ut videtur. Postea talia
quredam sunt lnodum tantun1 quemdanL
dicentia, sicui cun1 dicitur, corpus est cre-
atura, vel non creatura, vel factun1, vel
reternun1 : tunc talis prredicatio nihil de
subjecto prredicaret, nec talis prredicatio
posset reduci ad aliquem lTIodum prredi-
cationis quinque universalium. Si autem
talis natura non dicitur accidens, sed
accidens vocatur denon1inatum ab acci-
dente, 11t album, tunc accidens est idem
quod accidentale, quod omnino falsum
esse videtur, quia accidentale dicit plus
quam accidens, et diéit subjectun1 quod
non est de essentia vel natura accidentis.
5. argumen- Adhuc qureritur de comparatione hujus
turno
universalis quod est accidens ad individua
de quibus prredicatur. Si enin1 non habet
propria individua, sed habet individua
substantire, tunc videtlir quod non sit
proprie et per se universale. Si auten1
habet individua propria et per se non ab
alio universali :. tunc sequitul' quod cum
omne universale habeat esse completurn
et.perfectun1 quando est in su' s indivi-
duis, qtlod accidens completunl esse ha-
beat et perfectulTI, quandQ est in suis in-
dividuis, ut album in hoc albo: et sic acci-
dens completun1 esse habere potest sine
substantia, quod on1nino est impossibile.
Restat ergo qurestio, quid sit accidens
seCUndUlTI quod est unum quinquc uni-
versaliulTl secuudum Avicennaln et Alfa-
rabiuul ?
Solutio. Ad héec et SilTIilia non est diffìcile l'es-
pondere si bene revocentur ad 111CmO-
rialn, qUffi in tractatu pri1110 de unìversa-
lìbus dicta sunt. DictU111 est eniTI1 quod
,onlnia ista quinque quantunl ad con1mu-
nen1 n10du11~ 'prredicandi dé pluribus uni-
versalia sUnt, ita quod sunt in lnultis et
de n1ultis, et quod non requivoce prredi-
cantur de 111ultis in quibus sunt, et quod
suis particularibus dant nonlina sua et
rationen1, ita quod unu111quodque suo
particularillon1en suun1 dat et rationeln,
genus scilicet ut genus, species ut
species, difIerentia ut difIerentia-, pro-
priun1 ut propriun1-, et accidens ut ac-
cidens: sicut albun1 dat non1en et ra-
tione111 suanl seCUndU111 prredicatione111
accidentis huic albo, de quo prmdicatur
ut, accidens, et cui accidit sive inest ut
accidens.
]~t quod qureritur de difIerentia proprii Quomodo
differunt
et accidentis secundum quod sunt diversa proprium
et accidenl
universalia prredicabilia de suis suhjectis-, quod est
quintum
Dicendurn quod differunt in hoc quod prredica·
bile.
proprium est accidens lnanans de princi-
pii8 essentialibus speciei, et lTIaxin1e pro-
prie propriuln, cujus principia principiis
speciei in1mobiliter sunt adrequata, que-
madU10dulTI in tractu de Proprio dictun1
est. Sunt autern sub' principiis speciei prin-
cipia substantialia individui cOlTIponentia
iPSUlTI, sicut talis aninla, et tale corpus~ et
talis conlplexio, et talis n1elTIbrorUnl con1-
positio,ettalishabitudo, et hujusn10di, ex
quibus oritur et manat accidens individui,
quod secundun1 quod tOtUlTI esse significat,
etest notiototius sub esse talis accidentis,
prredicabile de ipso est, nec idelTI est ipsi :
et hoc sub Iloc cOlnnluni, quod est univ~r:­
sale prredicabile de inferioribus, specialeln
dicit modum prredicandi, qui non est ali-
quis aliorulll quatuor lllodorum, et ideo
ipsum est universale quintunl, et ideo
etiam vocatur accidens in· dividui, CUln
prOpriUlTI dicatur accidens speciei propter
causanl qure srepius dicta est: et ideo de-
ficcrent prredicabilia nisi apponeretur aliis
quatuor prredicabile accidens. Ideo etialTI
dicitur accidens conlnlune, quia talis ha-
bitudo principioru111 con1muniter in diver-
sis gencribus et speciebus particulariunl
invenitur. Ideo etialn vocatur accidens
infìnitu111, quia principia stantia non sunt,
sed mobilia motu per accidens, qui in
 LIBER DE 'PRJEDICABILIBVS, TRACT. VII
omnibus est et infinitus. Et ideo etiam
dicitur accidens per accidens, quia talia
principia essentialia individuis non sunt
determinate de intellectu accidentis, ita
quod concipiatur in ratione diffinitiva ae-
cidentis sicut deternlinata sllbjecta, que-
madnl0du111 concipitur determinatun1 sub-
jectun1 in diffinitione accidentis per SCI
Tale ergo universale prredicabile de mul-
tis per hoc quod notio totius est sub esse
accidentali hujus accidentis (ut dicit AI-
farabius) est universale quintum quod
vocatur accidens. Et quia nullum abstra-
cte significatum potest esse notio totius
subjecti secundun1 quocl est sub esse sub-
stantiali vei accidentali, propter hoc acci-
dens in solo genere accidentis signatum,
ut color, vel albedo, nOl1 potest esse uni-
versale sic prredicabile ut accidens, qualn~
vis possit esse universale ut genus, vel
species, vel differentia, vel propriunl.
Quod dicit Avicenna, quod accidentale
hic accidens vocatur, quando accidens
quintum universale dicitur esse, quamvis
etiam hoc subjectum dicat et accidens,
qure sunt diversarunl naturarun1 nOlI ad
idem ordinatarun1, ut potentia et actus,
tan1en non prmdicatur nisi secundum esse
accidentis, quod habet in subjecto, et ideo
totUIU prredicatulu vocatur accidens.
Et seCUndUlTI hoc non est difficile res-
pondere qure objiciendo inducta ·s~nt.
A.I ...·Imum Quando enim dicitur quod OITIne quod
'H,~.'::::cn. est, aut est substantia, aut est accidens :
hoc verunl est seCllnduIU quod substantia
est ens per se, et accidens est ens per aliud
in alio: hrec enin1 divisio reducitur ad
hanc qure est, quod OITIne quod est, aut
est per se ens, aut non per se ens, qUffi
dividuntur per affirmationelll et negatio-
nem: et sic propriulll, ut dicit Boetius,
est de genere accidentiulu. Secundun1 au-
tem quod sunt diversi modi entis per se,
secundum quos variatur prredicatum sub-
stantiale in quid et in quale, sic sunt di-
versi modi entis in alio et per aliud, se-
cundum quos variatur modus prredicatio-
1 ARISTOTELES, In 1 Topic. cap. 4.
11:9
nis sive prredicabilis accidentalis. Quod-
clan1 cninl est in alio et per aliud, ila quod
principia ejus sunt adrequata isti, et illln10-
biliter sunt in ipso : et hoc habet 1110dU111
proprii quod silnpliciter est propriuffi J
quia prOpriUlTI quando et propriulll ad
aliquid defictunt a proprio sin1pliciter :. ct
ideo accipiunt secundun1 aliquid 1110dunl
accidentis. Propter quod dicit Aristoteles t
quodnihil prohibet accidens fieri propriun1
quando, et ad aliquid. Unde talia sunt
accidentia aliquid convenientire habentia
cum proprio.
Ad hoc quod dicit, quod accidens per se Ad secun-
duro argu-
non est essentiale subjecto, eo quod sub- nlentum.
jectun1 secundum esse perfectunl natura
et intellectu est ante illude Dicendun1
quod quiden1 verum est, quod prOpriUl11
non· est essentiale speciei et subj ecto de
quo prredicatur: nec hoc dictun1 fuit, sed
potius e converso, quod subjectun1 per
principia universalia specificata est essen-
tiale proprio, quia subj ectun1 est in ratio-
ne proprii, et non proprium in ratione
subjecti: nec dicitur subjectum essentiale
proprio sive per se accidenti, quia sit aIi-
quid de natura prredicati, sed quia est
causa ipsius a qua fit et in qua fit secun-
dum esse: et ideo dicitur essenti aIe sibi
sicut non derelinquens ipsum actu et iritel-
lectu, et non sicut conceptum ut quid:
I
vel quale essentiale ipsius, sicut genus et
differentia·, C0111pOnuntur in intellectu spe-
ciei. IIoc autelu modo substantia non se
habet ad accidens COnl1TIUne sivead acci-
d~ns per accidens, sed habet se tantU111
ut terluinus ad quem terminatur esse ac-:-
cidentis sine quo fluiduIU et incertum est
accidens, et sicut fundamentum quo fun-
datur: et hoc habet substantia ut substan-
tia est, et non ut hrec substantia' vel ista,
et ideo non per se accipitur in ratione sive
diffinitione accidentis. Et ideo hrec nOl1 est
per se, sed per accidens, CUlTI dicitur, honlo
est albus : quamvis hmc sit per se, honlo
est risibilis. CUlli enim dicitur homo est
albus, notatur hominelll subjectum esse
 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
fluxus albedinis, et illud in quo fundatur
album., ut sit albedo in ipso} et subjectum
non dicat causam quare accidens sit tale
in ipso. Cunl autem dicitur homo est ri-
sibilis} hOlno dicit causalll quare risibili-
tas sitin, ipso} et ideo diversus est modus
prredicandi hic et ibi.
Ad tertium Ad hoc autem quod dicitur de acciden-
argumen- t
turn.e separab·1 l i et inseparabili, quod unum
compareturad subjectum ut ad subjectum
tantum} alterautenl comparetur ad subjec-
tum ut ad subjectum et ad causam} et sic
proprium sit pars accidentis: Dicendum
quod quamvis accidens inseparabile com-
paretur ad subj ectum ut ad causalll} tarnen
non sequitur quod proprium sit pars acci-
dentis. Comparatur enim proprium ad sub-
jectum quod est species per principia in-
corruptibilia et immobilia, ut srepius dic-
tum est: acciç1.ens autem inseparabile C0I11-
paratur ad principia individui qure sunt mo-
bilia et corruptibilia ut ad complexionem
hane vel ad compositionem hanc facientia,
quamvis propter aliquam causam non
mutetur subjecto manente., sicut nigredo
ad .iEthiopem., ut dicit Aristoteles 1, quia
semen in lnatrice decoquitur decoctione
forti, et ideo resolvitur humidum clarum.,
et remanet nigrum terrestre et non clarum.
Et cum alia sit comparatio proprii et in-
separarabilis accidentis ad subjectum, pa-
tet quod proprium non est pars acciden-
tis, nisi forte proprium quando, et ad ali-
quid, qure sunt simplieiterde natura, ac-
cidentis., et secunduln quid propria, ut
dictum est.
Adquartum Ad hoc autem quod qureritur, quid hie
arf~:::.en- dieatur accidens, jam patet responsio in
supradictis. Quod autem qureri posset,qure
difIerentia sit aecidentis et aceidentalis.,
ex quo accidens hic dicitur accidentale., ut
dicitAvicenna., solvendum est per eUlndem
Differentia Avicennam dicentem., quod accidens di-
inter acci- ·t ..
dens et acci- Cl ur per Opposltlonem a
d su b stantlam:
. hyrio et ab aliis Peripateticis} multiplici- con~~a
dentale. accidentale autelll denominatum est ab
accidente et ratione esse accidentalis quod
habet p rredicatuill., et non ratione esse
f ARISTOTELES, In libro causarum particula-
substantialis quod habet s~bjectunl: et
ideo dicit quod album non dicit albedi-
nem, sed reln albam sub esse albedinis
designataln. Et hoc quia in prrecedentibus
deternlinatum est universale non prredica-
l'i nisi per hoc quod est notio totius esse
_sui subjeeti, hoc srepius dictum est.
Ad hoc autem quod de individuo hujus Ad quintum
universalis qureritur : Dicendum quod (si- arf~:::~n­
cut alia) quredam propria habet individua:
quia aliter non esset per se et univoce
universale sicutalia: et hoc verum est.,
quod universale ut universale non habet
perfectum esse secundum actum ·et natu-
ram, nisi in suo particulari : et sic hoc al~
bum dat perfectum esse albo in universa-
li designato. Sed ex hoc ulterius non se-
quitur} quin hoc accidentale esse depen-
deat ad substantiam., ut ad terminum sui
fluxus, et sui esse fundamentum., et sic
indiget individuo substantire. Et hoc ideo,
quia est universale quod est accidens, et
in quantum universale habet individuum.
Et in quantum hoc universale quod est
accidens, indiget individuo substantire~
sicut et dc proprio dictum est in" antehabi-
to tractatu : propter enim talem diversum
modum prredicandi diversum est ab illis
hoc universale.' Sic igitursecundum Pe-
ripateticos posteriores determinandum est
de intentione accusantis} antequam proce-
datur ad assignationes aceidentis. Propter
quod Avicenna Porphyrium redarguit.,
quod omissa deternlinatione accidentis,
cujus intentio nota non erat., statim pro-
cessit ad descriptiones ipsius.
CAPUT II.
De prin~a assignatìone accidentis data a
Porphyrio.
Assignati ones accidentis datre a Por- Ra t.lones
diffi-
P nlÌlonem
ter dicuntur esse vitiosre et reprehensibi- dPorph.Ydrii
e aCCl en
les., et dieta de accidente prout universale te.
est ab Avicenna et AIgazele et Alfarabio
rium.
 LIBER DE PRJEDICABILIBUS, TRACT. VII 12f

et Jacob filio Alchindi.. minus veritatis ha- cundum actùm-, et separabile secu.ndum
bere.. et esse multipliciter illlperfecta-, in opinionem vei intellectum, sunt separabi-
quibusdam non vera.. et inquibusdam iIll- lia mquivoce et talia in assignationibus
perfecta, etin quibusdam ad rem non per- diffinitionum poni non debent.
tinentia. Adhuc autem falsum videtur quod di- Tarda.
I·,'rn". Quod enim dicunt antiqui in prima ac- cunt, quod prreter subjecti corruptione111
cidentis assignatione-, quod accidens est possit intelligi corvus albus et .JEthiops
quod adest et abest prreter" subj ecti cor- nitens candore: nigredo enim compara-
ruptionem, debuit esse generis. Debuit er- tur ad COrVU111 et ad JEthiopem-, ut ad
go dici quod accidens est universale. Uni- subjectum et ad CaUSa111 substantialelll
versale enim quinque generibus est pro materire et subj ecto corvi et JEthiopis : et
genere. Adhuc addi debuit difIerentia con- ideo nlanente corvo secundum quod cor-
trahens ad prredicabile-, quod est accidens, vus est, non potest intelligi corvus albus,
et separans ipsumab aliis in modo de plu- ut videtur: quia corvo posiio ut subjecto,
ribus prredicandi: ut dicere1ur sic, acci- ponitur causa nigredinis, et posita causa
dens est universale prredicatum de pluri- nigredinis non potest intelligi quod al-
bus non essentialiter-, sed in quale et non bedo insit corvo: vitiosa igitur, ut vide-
in quid : hoc enim esset quare adest vel tur, talis accidentis assignatio est: et hrec
abest ei de quo prredicatur prreter subj ecti onlnia concedit Avicenna.
corruptionem. Adhuc sicut abest prreter Adhuc autenl etia111 falsulll videtur: Quarta.
subjecti corruptionem, ita abest prreter quia mors accidit homini, et COlllbustio
subjecti constitutionem, motus enim se- dOlllUi: et neutrum illorunl adest prreter
cundum accidentia, sicut dicit Aristote- subjecti corruptione111 : adhuc autem ·ge-
Ics 1, est de subjecto ad subjectum eodem neratio. Sic ergo Arabes Philosophi hanc
Rubjecto remanente et salvato sub utroque Porphyrii accidentis reprehenderunt de-
terminorum motus : et hrec est causa qua- scriptionelll.
re adest et abest prreter 8ubj ecti de quo Ad hoc quidam Latinorum finxerunt Solutio pri-
prredicatur corruptionem . quasdanl responsiones, quas quia delira- rnoo.
.........1.. Dicit etiam .L~ vicenna vitium esse in hoc menta reputo, de eis nullalll faciemus
qU,od secundumhanc assignationem acci- mentionem. Est autem veritas de his qure
dentis dividunt accidens in accidens. sepa- Antiqui dixerunt, quod accidens est quod
rabile, et inseparabile: dicentes quod dor- abest et adest prreter subj ecti· corruptio-
mire vel sedere est separabile accidens, ni- nem. Ex prima enim universalis divisio-
gTum vero· esse corvo et JEthiopi insepa- ne in quinque universalia subintelligi vo-
J'ubiliter accedit. Et si objiciatur quod hoc lunt universale, ut sit sensus. Accidens
oppositum esse videtur ei quod dicitur.in est universale, quod de subj ecto prredica-
nssignationeaccidentis,quia si e~dem. adest tur non essentialiter, et ideo potest inesse
ot abest prreter subjecti corruptionem, tunc subjecto eidem, et abesse ab eodem : nec
(nnne accidens videtur separabile et nul- oportuit ponere, quod per divisionem a
lum inseparabile subjecto manente. Dant quolibet subintelligi poterat. Similiter di-
l'csponsionem valde calumniosam dicen- xerunt de hoc quod" dicitur de modo prre-
tOR, quod accidens separabile est a subjec- dicandi non essentiali: hic modus intel-
lo secundum intellectum.. quia potest sub- ligitur ex determinatis in aliis, qure om-
illtelligi corvus albus et JEthiops nitens nia essentialiter prredicantur secundum
(',andore sive colore: nitens autem color prìmum vel secundum modum dicendi
non est nisi albus. Hrec autem "responsio .per se, sicut in ante habitis dictum est.
valde videtur debilis, quia .separabile se- Et cum solum· accidens residuum sit inter

1 ARISTOTELES, o Physicorum, tex. et com. 7.

 122 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
universalia et ultimun1, eo 'quod minus
llabet de ratione pI'fidicahilis, relinque-
batur quod non essentialiter pI'redicare-
tuI',. et sic indifferenter ad affirn1andum et
negandum habet se ad suun1 suhjectum,
quod adest et ahest eidem suhjecto, suh-
jecto eodem remanente incorrupto : quod
non convenit alicui aliorulll universaliu111
qUfi se non habent ad subjecta de quibus
prfidicantur IllOdo affirmando et modo
negando: quia ipsa insunt suhjectis actu
et intellectu, vel subjecta insunt ipsis prre-
dicatis secundum intelleetun1, quod non
inest subjecto accidentis, nec etiam prfi-
dicato.
Solutio se- Quod autelll subjungitur de divisione
cundre. accidentis, ratio est ut ostendatur assigna-
tio vera dc u1roque accidente. Et de sepa-
l'abili quidem planum est quod dicitur.
De inseparabili etiam verUIll est, quia do-
cet Aristotelesquod alteratio est, quan-
do eodelll Illanente subjecto 1110tUS fit in
suis passionibus: IllOtU fauteIll facto se-
cunduIll inseparabile accidens non potest
negari quin sit 1110tUS alterationis et non
substantire: oportet igitur quod ll1aneat
idelll subjectu111 salvatun1 secunduIll esse
substantiale: quia aliter 1110tuS esset aut
de non subjecto ad subjectull1, aut de sub-
jecto ad non subjectu111: et hrec est ne-
cessitas qUffi con1pulit antiquos dicere,
quod "secundum inseparabilia accidentia
prredicatio est accidentis, quod adest et
abest prreter subjecti corruptionelll. Est
enilll constitutio subjeeti duplex, scilicet
secundun1 esse simpliciter, et secundum
esse talis vel talis cOIllplexionis. Seeun-
dun1 esse s.implieiter constituitur solis
principiis substantire qure sunt fOr111a et
materia ad speciem vel ad individuum
speciei determinata. Secundun1 autem
esse talis vel talis c0111plexionis consti-
tuitur ex qualitatibus principiorum sub-
stantialiumet non ex ipsis principiis. Cu-
jus signU111 est: quia si OVU111 corvi acci-
piatur, et argento vivo in hUIllore visco-
so sicut est unguentum anseris vel cati
1 ARI~TOTELES, In i de generatione) tex. com.
(quéB fridiga sunt animalia) circumlinia-
tuI', et nidus in frigidissimo sit 10co, sicut
in sU111mis Illontibus frigidis, erit ex ovo
corvus albus, et aliquando erit albus ex
sola loei fr.igiditate: et hoc non esset nisi
principia substantialia a talibus accidenti-
bus essent sepal'abilia. Est enin1 ll1ani-
festum quod JEthiops in loci5 frigidis
paulatim albescit propter ea111delU cau-
salll.
Quod autem 'objicitur, quod talia inse- Solutio ter·
tiro.
parabilia ad subjectun1 con1parantur ut
ad causalll: et hoc est, quia subjectuIll
ibi cum. substantiaet principiis substan-
tire talen1 in l'atione et in nOllline suo de-
signant complexionen1. Si autem subjec-
tun1 sine tali con1plexione supponatur,
tune n1anente eodem subjecto adest et
abest accidens. Et quod dieit separatio-
nem seeundun1 opinionem vel intellee-
tum, et separationcm secunduIll actuIll
esse in requivoeis, dicendlln1 quod ve-
run1 esset, nisi separabilitas illa non es-
set nisi in anima et non in subj ecto: ille
auten1 intellectus refertur ad l'CIll, ut die-
tun1 est : et ideo non est peeeatun1 requi-
vocationis.
Ex hoc patet solutio ejus quod objiei Objectio.
potest, quod ita etian1 subj ectuIll proprii
potest intelligi sine proprio, et sic sepa-
rari secunduIll intellectum posset istud
quod est proprie propriun1. Quia patet Solutio.
quod hoc non est vel'um: quia proprium
dependet per substantialia principia ad
specien1. Et ideo intelligi non potest sine
specie, quia species est in intellectu pro-
prii, ut prius dictum est.
Quod autem contra assignationis illius Acl quar·
tam.
veritatell1 objicitur de morte et con1bus-
tione : dicendum quod deliralllentun1 est
in veritate quod dieunt Latini, quod et
post combu~tionem domus adhue inteIIi-
gatur: hic enim intellectus penitus est
contra rei naturam. Quod etiam dicatur
quod adhue remanet in elen1entis mor-
tuus vel in prima materia, absurdissimun1
est: quia yle, ut dicit Aristoteles 1, sub-
24.
 LIBER DE PRLEDICABILIBUS, TRAeT. VII
jCctUlll est generationis et corruptionis, et
non 1110tUS illius qui est secundum acci-
dcntia: illius enilTI 1110tUS subjectU111 est
HubjectU111 in forula substantiali salvatum
secundulll Aristotelis doctrinalTI.
" .. h.'~H \'0- Unde dicendulu quod mors 1110rtuo
fA.
non est accidentale, nec etialll combus-
tio combustibili domui, quininlo et per se
pt essentiale est, Iloc mortuum in esse sub-
stantiali interiit, et conlbustum interiit 1 ,
Ricut hoc decollatulll per se interiit vel
interfectum interiit secundum interfec-
lionelU: nlors eninl est dissolutio princi-
piorulu vitre substantialiulll in eo quod
lllortuum non est, et cOlTIbustio dissolutio
principiorU111 continentiulTI figuram do-
1I1US: tale ergo prredicatulu, mortuUlTI
non est, vel conlbustU111 non est, per se et
oRsentialiter est in subj ecto, et ideo inter
aecidentalia COlTIputandunl non est: ac-
eideIis enilll de (quo intenditur hic, non
est id quod dividit ens CUlTI substantia,
Red est idelll quod accidentale prredica-
lUIll, quod est accidentalis notio sive de-
~.rignatio.
....j"f~lio. ]~t si objiciatur quod tale accidens . est
fluxibile et corruptibile, et ideo universa-
le non potest esse, quia universale est in-
-.,t.. 'io. corruptibile, DicenduJn quod accidens ut
hoc accidens vel illud in hac luateria vel
alia acceptum est ~oI'ruptibile et fluxibile:
sed ut abstractuIll ab hoc et ilIo in uni-
versali acceptum, est per rationem incor-
ruptihile, sicut et ·alia universalia. Sie
eninl salvatur dicta assignatio Peripateti-
corUffi.
CAPUT III.
.De secunda et tertia' assignatione aCCl-
dentis data aPorphyrio.
~ "'\""cllf-
,~_ ••u.. "(.(~ i -
Sic auteul assignata aecidentis' descI'ip-
.... ,~u ...." In !ione per lllodum inhrerentiresubJ' eeto de
. . . .1• • Ulfm'at
• ,.'illll&. quo prredieatuI', alialll etianl i!1duxerunt
accidentis assignationenl penes causam
inhrerentire sunlptam, dieentes quod ac-
cidens est "quod contingit eidelll inesse
1 Cf. 1 Topic. cap. de accidente.
f23
vel non inesse. Sic enim intelligitur quod
dicunt, quod contingit eidem inesse et
non inessc, ut contingens sit ad utrum-
que. Contingit enim inesse quod non ha-
bet sure inhrerentire causanl essentialem :
et contingit eidenl non inesse quod non
habet essentialem causam qure impediat
quod non insit : et est conveniens omni
accidenti, ctianl inseparabili, sicut nuper
ostensUlll est: principia cnim qure in sub-
jecto accipiuntur et sunt accidentis inhre-
rentis principia, contingentia et non es-
sentialia sunt principia, et ideo quidquid
ex talibus principiis contingit inesse, eon-
tingit etiam non illesse contingenter mu-
tatis principiis. Et hrec assignatio sepa-
rat hoc prredicatunl quod est accidens ab
o~nibus aliis. Genus enilTI prredicatunl
est quod essentialiter inest ei de quo
prredicatur, ut ens de ratione ejus de quo
prredicatur. Siluiliter differentia tale est
prredicatunl, et eodem modo species :
propriulll autenl non inest nisi per intel-
leetunl speciei in propria. Solunl autelTI
accidens per eontingentem causalll dicitur
inesse, et per contingentenl causanl dici-
tur non inesse : propter quod etianl nlini-
nle habet de ratione prredicationis, et per
consequens luinime habet de ratione uni-
.versalis: quanlvis forte de pluribus prre-
dicetur quanl genus-, vel species, vel pro-
prium, vel differentia. Est tanlen univer-
sale et prredicabile quod contingit totunl
et sub esse tali accidentali designatur :
et ideo nOlnen tale (esse totius subj ecti
designans) notio est ipsius, ut idem prffi-
dicatur de subjecto.
Propter quod etiam tertiam induxer'unt Tertia diffi4
aCCI·dent·1S ass1gnatlonem
. . d'lcentes-, quoel nitio acci·~
dentis.
accidens est quod nec genus, nec species,
nec differentia, nec proprium sit., seluper
auteIll subjecto inest subsistens. Quanl dif-
finitionelll non satis rationabiliter l'epre-
hendit Avicenna dicens, quod hoc quod
apponituI', semper autem subjecto inest
subsistens: omnino otiose apponitur, et
contra intellectum eol'um qure in aliis as-
signationibus dieta sunt. Otiose quidem,
 124 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
quia CUDI accidens dicatur quasi cadens,
eo quod non sit simpliciter ens, et sit po-
tius entis quam ens, non oportuit ponere
quod in subjecto est: non enim proprie
est in subjecto, sed est aliquo DIOdo sub-
jecti aliquid potius quam sit, hoc est, esse
habeat in subjecto: non enim habet esse
in subiecto, sed subjectum secundum
quod subjectum habet esse secundum ip-
sum. Et quod dicitur subsistens acci-
dens, dicit Avicenna nihil significare: sed
vox est non significativa, sicut buba, vel
bultrix: accidens enim si accidens èst,
nullo DIOdo subsistit, quia non habet
subsistentiam aliquam, sed in subjecto
tantum est, ita quod hrec determinatio
in subjecto deternlinat rationem essend i
vel subsistendi. Et non est nisi seCUndUJll
quid, quod non nisi in subjecto est, et sic
superflue ponitur subsistens: et est sen~
sus, quod accidens est subsistens, hoc est,
quarndiu est, in subjecto est: et quando
in subjecto non est, tunc non subsistit,
nec est.
Hrec autem assignatio aliis impugna-
tur lnodis: quia eadem ratione posset di-
ci de quolibet aliorurn universaliulll sic,
quod genus est quod nec accidens, nec
species, nec difIerentia, nec proprium est,
semper autem in subjecto est. Et sinlili-
ter posset de aliis dici per negationem
aliorum. Adhuc autem accidens non selll-
per est in subjecto si adest et si abest
prreter subjecti corruptionem.
Solutio. His autem omnibus et similibus non est
difficile respondere, consideratis secun-
dum logicam intentionenl universalibus:
hoc enim modo accidens prredicatulll ma-
xime ab inhrerentia subjecti deficiens est,
et ideo per negationem aliorum describi-
turo Sed est privatio per negationem ha-
-_'-r::r-~-:"lr-----
bitus, non. quod penitus sit privatio., sed
quia privatibni simile et privationi propin-
quum, q:uia privatur inhrerentire certa
causa., et hoc non est in aliis. Quamvis
negatio nihil certificet, tamen cum ter-
minatur. ad ea qure negat, certificat ali-
quo modo.
Et quod dicitur, quod non semper est
in subjecto: Dicendum quod ista objectio
provenit ex malo intellectu illius assigna-
tionis: non enim vult dicere, quod simpli-
citer sit in subj eeto, sed potius quod acci-
dens prredicatum subsistens, hoc est, dum
est, non habet esse nisi in subjecto, et ideo
ad subjectum secundum suum esse sem-
per habet inclinationem, et quando non
est in subjecto, tunc non est. Hoc est ergo
quod Antiqui. de accidente dixerunt, quod
accidens est quod adest et abest prreter
subjecti corruptionem. Dividitur autem
in duo, scilicet in separabile, et in insepa-
bile. Dorlllire separabile accidens est,
nigrum vero inseparabile est corvo et
.LEthiopi., et tamen utrique accidit, potest
enim subintelligi corvus albus et ..tEthiops
nitens candore prreter subjecti corruptio-
nem.
Diffinitur autem accidens adhuc sic,
accidens est quod contingit eidem inesse
et non inesse. Adhuc ergo diffinitur sic,
accidens est quod nec genus, nec species,
nec difIerentia, nec proprium est, semper
autelll subjecto inest subsistens.
Omnibus his ergouniversalibus secun-
dum intentionem "logicam sigillatim de-
terlllinatis, qure proposita sunt in enun-
tiatione superius habita in primo tractatu,
dico autem genus, speciem, proprium, dif-
ferentiam et accidens :. dicendum deinceps
qure eisdemcommunia, etqurepropriasint.·
 LIBER DE.. PR.lEDIBABILIBUS, TRACT. VIII
TB~~TtlTU8
DE aOMMUNIBUS IN QUIBUS CONVENIU~T ET DIF~~ERENTIIS
QUIBUS DIFFERUNT QUINQU.E UNIVERSALIA.
CAPUT I.
De eo in quo communicant omnia quin-
que universalia.
Omnibus autem qure de universalibus
sigillatim dicenda videbantur exsecutis,
nunc demum restat dicere de omnibus in
quibus conveniunt, et de differentiis in
quibus difIerunt ad invicem. Primum au-
tcm dicemus de his qure omnibus simul
sunt communia. Dicemus autenl quod
eommune est quidem omnibus simul ~
quod inest eis de pluribus prredicari. Hoc
enim omnibus necesse est convenire, quia
universale quod est genus ipsorum, etiam
per hoc diffìnitur: quia universale est
quod est in multis et de multis : in multis
nutem esse causa est, quod prredicetur de
illis, et de multis esse idem est ei quod
est de multis prredicarL Hoc autem quanl-
vis omnibus quinque comnlune sit, difIe-
rcnter tamen convenit eis, quia genus
quidem de speciebus suis et individuis
generis et speciei prredicatur per hoc quod
est in illis secundum actum et secundum
intellectum. Et similiter differentia cum
sit generalis, prredicatur de speciebus et
de individuis specierum per hoc quod ut
Cluale essentiale est in illis secllndulll ac-
t.um et secundum intellectum. Et quod de
clifIerentia ultima convertibili CUIll specie
posset contra hoc objici, jam in tractatu
cle Differentia determinatum est. Species
a.u.tem prredicatur de pluribus, quia prre-
clicatur in quid de ipsis quresub ipsa sunt
individuis. Similiter autem et proprium
prredica~ur~e pluribus, .yuia .quarnvis de
125
VI.I
una sola specie prredicetur, tamen quia
species est in individuis ut totum esse in-
dividuorum, propter hoc etialll proprium
prredicatur de omnibus illis speciei indi-
viduis et sic de pluribus prredicatur. Acci-
dens autem etiam de pluribus speciebus
et aliquando de pluribus generibus, ut
album de cygno, et de nive, et creteI'is, et
etiam prrodicatur de individuis talll gene-
rum quam specierum.
Hoc autem et inductione probatur et
exelllplo: animaI enim quod est genus,
de homine et de bove prrodicatur, quro
sunt plures sp"ecles et de equo: prrodica-
tur etiam de hoc equo, et de hoc homine,
quro sunt individua. Irrationale vero quod
est difIerenlia vel loco difIerentire divi-
sivro positum, de equo, de bove, et de
harum specierum particularibus pI'rodica-
tur. Species auierrl specialissinla quro so-
lum species est et non genus, pI'redicatuI'
de pluribus : prrodicatur enim de llis quro
suni illius speciei particularia, ut llomo de
his qui sunt particulares homines. PI'o-
prium vero quod est risibile, prrodicatur
de honline ut de una sola specie, et pI're-
dicatur de his qui sunt particulares hOllli-
nes. Nigrum autem quod est accidens in-
separabile, pI'rodicatur et de specie coI'-
vorunl et de his qui sunt particulares
corvI.
Sed differenter se habet inpl'rodicando
accidens ad pI'opI'ium: quia pI'redicatio
proprii per speciem venit ad individua.
Prredicatio autem accidentis cunl accidens
sit in individuo per se, prius prredicatur
de individuo, et per individuum venit ad
speciem : et hoc quidem est accidens in-
 126 D. ALB. MAG. ORD. PRLED,.
separabile. Similiter prredicatur moveri contineat, quas continet genus: et hoc
de llomine et de equo et de eorum indi- ideo est quod differentia est divisiva-, et
viduis quod est accidens separabile. Sed, per hoc quod est divisiva~ ponitur sub
sicut dictum est, accidens principalit er genere, et efficitur minus communis quanI
prredicatur de individuo: secundo vero genus. Rationale eninl quod est difIe-
loco prredicatur de his speciebus qUffi con- rentia, etian1 quamvis non contineat ea
tinent sub se individua. animalia quce sunt ir,rationalia, qure op-
Hui~ autem cOlnn1unitati adducunt Avi- posita differentia constituuntur, qure con-
cenna et .L~lgazel ex ista alialn causam, tinet genus quod' est animaI divisun1 ra-
qUffi silniliter olnnibus COin1l1Unis est uni- tionali et irrationali ut oppositis differen-
versalibus : et hrec est, quod qurecumque tiis, continet tamen plures species, conti-
essentialiter prredicantur de pr~dicato, net enim hominem et Deum vel deos,
onlnia etialU prredicantur de subj ecto·: ut quce secundumStoicos sunt species ani-
si ani1l1al ut genus prredicatur de homine, malis. Quod quidelu exemplum, qualuvis
omne quod substantialiter prredicatur de .simpliciter inconveniens sit, tamen uti-
aniluali, prcedicatur essentialiter de hOlni- ll1ur eo, quia non discutimus hic de veri-
ne : ut si anilnal est vivuln et substantia, tate exell1ploru1l1, sed utill1ur tantum eis
erit hOlno vivum et substantia. Similiter ad propositce intentionis manifestatione1l1.
in difIerentia si homo est rationalis, et ra- Tam genus autem quarn difIerentia prre-
tionale sensibile, et si sensibile anin1a- dicatur de pluribus speciebus, dicit Avi-
tUln, et h01l10 ani1l1atulu erit. Sinliliter de cenna, quod quanIvis non sit necessariuIT1,
specie: quia si Socrates est h01l10, et ta1l1en llon est in1possibile, quia in pluri-
homo animal,. et anilual substantia, erit bus hoc invenitur.
80crates anilual et substanfia. Eodem au- DubiuIU tamen quod ex~hoc oriri pos-
telTI 111odo est de propÌ"io: quia si homo set, in prreccdentibus est solutum ta1l1 ex
est risibile, et 1'isibile ad1l1irativu1l1, et ad- parte generis, quam ex pat·te differentire :
mirativu1l1 suspensivun1 ad rerUlU inve- sed certunI est quod dicitAvicenna, quod
stigationeln, erit h01l10 adlnirativulu, et qua1l1vis non sit necessarium, taluen non
rerU1l1 investigativu1l1. Et' sic est de acci- est in1possibile : quia in pluribus hoc in-
dente: quia si hon1o est albulu coloratun1 venitur, quod quantun1 est de aptitudine
vel visus· disgregativuln, erit IlO1l10 hujus- natUI'rn tan1 genus qua1l1 difIerentia jn
1110di. Et sic est generaliter in olunibus. pluribus sunt speciebus.
Et IIOC est propter quod ista quinque Secundun1 autellI quod generi et difIe- Secundum
univoce sunt universalia, et ideo qua~­ rentim ConI1l1Une est, hoc est, quia qU<:e,- comrrmne
generi et
cun1que prredicantur de prffidicato, o1l1nia cumque prredicantur de genere ut genus differ€ ntire.
de subjecto convenit prcedicari. subjecti sive de specie, et hoc essentiali
prmdicatione, prcedicantur etiam de his
CAPUT II. speciebus qum sunt sub ipso genere. 8i-
ll1iliter qure prcedicantur de difIerentia
De tribus COl1~l1~unibus gener-l et diffe-
essentialiter, ut difIerentia differentiffi ip-
rentiéE.
sius, prredicabuntur etjam de specie qum
Signata COln111Unitate 01l1niu1l1 sin1ul, est sub ipsa differentia. Est autelu sub
Primum • d' fI
comm~ne COln1l1Une generI et l erentuB (ICanIUS
. 'l° differentia species constituta per differen-
generI et ° ' . ' l°
ditlerentire. qure prnua sunt lnter unlvcrsa la, ut a 1-
h 'bO tian1. Hoc autenI patet exempIo: cum
tunl est in prrenlissis. Dicitur ergo quod enin1 genus sit anilnaI, prredicatur de
generi et difIerenti{E, COlnlllUne est, quod eodcln substantia ut genus, et aniluatun1
utruluque species contineat in anIbitu SUffi ut difl'erentia: et non solunI de eOdellI
C0111111Unitatis: continet cnin1 difIerentia aniluali hffiC prffidicaJitur, sed prrediean-
species, quamvis non on1nes illas species tur etiam hrec eadem de his speeiebus
 LIBER DE PR.LEI)ICABILIBUS, TRAeT. VIII 127
qUffi sunt sub animali usque ad individua, a specie et proprio distinguitur genus:
de quibus etiam prredicantur, quia illa quia de pluribus quaul species et pro-
ultima illarum specieruln sunt subjecta. prium prredicatur, cum species de solis
Similiter cum rationale sit differentia-, de individuis, proprium autenl de sola spe-
hac prredicatur ut differentia , quod est cie et de his quce sub specie sunt indi-
ratione uti: quod quidem ratione uti non viduis prredicetur G'enus autenl ut ge-
o

soluln prredicatur de differentia quce est nus prcedicatur de his qure continentur
rationalis, sed prffidicatur etiam de his spe- sub oppositis differentiis, et de specie-
ciebus quce sub hac sunt differentia qUffi bus piuribus quain accidens: quia cUln
est rationale, et de individuis eorum, et accidens non individuetur nisi per sub-
de homine, et de diis. stantianl, prffidicabitur de substantire indi-
Objectio. Quod autem dicitur aliquid prredicari viduis non omnibus: genus autem et
de differentia ut differentia, convenire lnaxime generalissimum de valde plu-
non videtur his qUffi in tractatu de Diffe- ribus prredicatur, et subalternis et spe-
rentia dicta sunt: ibi enim probatur, cialissiinis.
quod differentiffi non est di.fferentia. Et hoc quidem patet per inductioneln
Solutio. Quamvis autem differentia non habeat et per exempluul : animaI enim quod est
differentiam ut formam, differentia tanlen genus, de homine, equo, ave, èt serpente'
cum sit naturalis potentia, habet actum prredicatur, qUffi differunt genere et spe-
et finem: et sic ad actuul et fineul com- cie bipedis et quadrupedis et volatilis ~.t
parata, aliquid habet prredicatum de ipsa gressibilis et reptibilis : quadrupes autem
per moduln differentiffi, et hoc non est quod est differentia, prffidicatur tantum
coutrarium his qure in ante habitis dicta de quatuor pedes habentibus : homo vero
sunto quia est species, de solis individuis prée-
'l'ertium Adhuc autemest tertia communitas dicatur, cum species sit et non genus, et
r~'~~~r~~ generis et differentice, quod perempto ge- sit species speciaiissilua. Et hinnibile cum
"nrerentire. nere et difIerentia, necesse est simuI pe- sit proprium de solo equo prredicatur, et
rimi species quce sunt sub ipsis:' si enim de his particuiaribus quce sunt sub equo.
non sit animaI, sequitur quod non sit Acèidens autem etiam similiter prffidica-
equus vei homo, et si~iliter si non sit tur q.e paucioribus quam genus, quia non
rationale quod est differentia, sequitur potest esse quod unum accidens omni-
quod nullum erit utens ratione, sicut bus quffi sunt in genere conveniat, ut al-
homo, vei Deus. Et hujusmodi causa est, bUll1, vei nigrum. r

quia genus est quid et substantia speciei, Quod aliquis autem instet sophistice Removet
differentia autem forma essentialis: et contra ea quce dicta sunt, quod genus dubium.
ideo peremptis his necesse est destl'ui spe- scilicet de pluribus prredicatur quain dif-
cies qUffi sunt sub ipsis. ferentia : Dico quod oportet accipere dif-
ferentias quibus genus dividitur : quia
CAPU1" III. illce verce sunt differentiffi, patet per hoc
quia sunt generis divisivffi, et speciei sub
In quibus differuntgenus et differentia. genere constitutivffi : acceperunt enim
partem generis quod dividunt et ponunt
'·rlma diffe- Proprium auteln est generis et difIe- sub genere, et ideo in pauciora sunt
"nlia gene·- .. d · f f · dO .
rl.. et ~iffe- rentlre In quo genus et l erentla lstln- quan1 Ipsum genus.
rentlre. . . d . Od
guuntur, Ita quo generI qUI em conve- Airlplius autein secunda differentia est, 2. Differen-
nit de pluribus prredicari quaul differen- quod genus continet differentiam pote- tia.

tia: quia cum differentia sit divisiva-, state, ut in ante habitis determinatum est.
parteul accipit unaUl eorum, de quibus Hoc auteIll per exen1plunl probatur:
prredicatur ·genus. In hoc auteul etianl' quia anin1al genus ,du,o est per Jff'redica-
 f28 ,D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
tionem : est enim et hoc rationale, et
hoc irrationale, et prredieatur de utris-
que: differentia autem de altero tantum
prredicatur.
3. Differen- Amplius tertia est difIerentia, quod
tia. genera quidem priora sunt natura his
qure sub se sunt difIerentiis: quia. diffe-
rentire exeunt de generis potestate, et
ideo sunt posteriores natura: sed aetus
posterior est potentia in eodern. Hujl1s
autem signunl est: quia sublatis generi-
bus simul auferuntur differentire qure
sunt sub genere, sed sublatis differentiis
non oportet quod SilllUI genera auferan-
turo Et hoc patet per exemplum: sublato
enim animali quod est genus, simul au-
feretur rationale et irrationale, qure sunt
differentire animalis. DifIerentire autem
sublatre, non simul genus auferunt: nalll
si omnes divisivre anilllaiis difIerentire
~~ferantur, adhuc tamen potest intelligi
substantia anilllata sensibilis qure est
animaI secunduln esse aninlalis, ut est
genus. Quamvis eninl dicat Aristoteles
quod destructis primis impossibile est
aliquid aliorulll rernanere, hoc intelligen-
durn est secunduIll esse perfectunl quod
habent superiora in inferioribus, sed se-
eundum esse intellectuale quod supe-
riora habent in suis prineipiis, nihil pro-
hibet lnanere superiora etiam destructis
inferioribus in quibus esse accidit ipsis.
4. Differen'! Anlplius quarta est difIerentia, quod
tia. genus quidem in eo quod quid est prre-
dicatur: difIerentia vero in eo quod quale
quid est prredicatur, quernadnlodurn in
ante habitis de genere et de difIerentia
dictum est.
5. Differen- A.mplius quinto 4ifIerentia est, quod
tia. genus quidem proxirnum ununl est se-
eundurn unamquamque speciern quod in
ea contrahitur ad speciem constituendam:
difIerentire vero contrahentes sunt plu-
rimre, qure licet secundum Averroeln
ut differentire generis sint determinatio-
nes, tamen in eodem motu a potentia
prima generis ad speciem dicunt forlllas
secundum rationem sibi succedentes: eo
t Averroes, Super 3 Physicorum, com. 4.
qU(Jd motus est forma post formam, si-
eut dicit Averroes I, ut hO,minis id quod
animaI unicunl est genus: differentire
vero plurimre,ut rationale mortale, men-
tis disciplinreque perceptibile. Dicitur
enim mens a metior, n~etiris, eo quod
sieut dixit Pythagoras, omnia ratione
mensurantur et intelleetu: et sic homo ef-
ficitur disciplinre et scientire perceptibi-
liso Et hree est differentia illius differen-
tire qure est rationale, sieut priusdixi-
mus, quia hoc modo in eomparatione ad
actum vel flnem, nihil prohibet dicere
differentiam esse differentire.
Amplius autem sexta differentia est, 6. Differen·
tia.
quod genus quidem in const~tutione spe-
ciei consimile est materire per' hoc qu'od
formabile et distinguibile est: differentia
vero simul est forlllre per hoc quod est
forma formans et distinguens, ut in 'ante
habitis deterlninatum est.
C.A.PUT IV.
De compendio dictorun~ circa generis et
differentiéB tam communia quam pro-
. .
prza.
Dieta autem Antiquorum de his qure
dieta sunt, brevi compendio et facili eom-
prehendi possunt. Dicunt enim quod
eommune quidem omnibus universalibus
est de plurihus prredicari: genus enirn
quidem de speeiehus, et de individuis, et
de difIerentia prredicatur. Species autem
de his qure sub ipsa sunt individuis. At
vero proprium de una sola specie, et de
his qure sub una sola specie sunt indivi-
duis prredicatur. Aceidens autem et de
speciebus et de individuis prredicatur.
Hoc autem per inductionern probatur et
per exemplum : nam quia animaI de
bove prredicatur, et de homine, et de
equo, qUffi sunt diversa specie: et de hoc
equo, et de hoc homine, qUffi sunt indi-
vidua. Irrationale vero d'e bove, de èquo,
et de particularibus olllnibus quoque ha-
rUlll specierum prcedieatur. Species au-
 LIBER DE PRJEDICABILIBUS, TRACT. VIII 129
tem, ut homo, solum de his qui sunt prredicari, quam differentia, et species, et
particulares homines prredicatur'. Pro- propriu~, et accidcns. AnimaI eninl de
prium autem quod est risibile prredicatur homine, de equo, et ave, et serpente
de homine, et de his qui sunt particula- prredicatur. Quadrupes autenl quod est
res homines. Nigrunl autem de specie differentia, non prredicatur nisi de qua-
corvorUlll, et de his qui sunt particulares tuOI" pedes habentibus aninlalibus. Homo
corvi prredicatur: quod nigruill est acci- vero cunl sit species, de solis prredicatur
dens inseparabile. ~[overi autelll de ho- individuis hOlllinis. Et 11innibile cum sit
llline et equo prffidicatur quod est sepa- propriun1, dc solo prredicatur equo, et de
rabile accidens : sed prius quidem de in:.. his qui sunt equi particulares. Et acci-
dividuo prredicatur cum sit accidens in- . dens Sillliliter de paucioribus prredicatur
dividui, secundo vero loco prredicatur et . quam animaI, quia non contingit unun1
de speciebus qUffi continent individua. accidens commune olllnibus accidere.
Commune autem est generi et difIe- Ne autenl sopRistice aliquis instet con-
rentire: primo quidelll continentia spe- tra prredicta, dicimus quod oportet acci-
cierum, continet eninl difIerentia spe- pere differentianl divisivalll qua dividitur
cies, etsi non tot quot continet genus : ra- genus, et non eas qUffi cOlllpIent substan-
tionale eninl, etsi non continet irrationa- tia~ll generunl in specieruill constitutione"
lia, quenladmoduill irrationalia continet sicut actus cOlllpiet potentiam.
aninlal, tanlen continet hominenl et Deunl
Amplius auten1 differunt in hoc quod
qui sunt species anirnalis. COlllnlune
genus quiden1 SUffi con1nlunitatis ambitu
etianl generi ct difIerentire est., quod qure- potestate continet difIerentias. AnimaI
cumque prffidicantur de genere ut genus, eninl cunl sit genus, est etiam hoc ratio-
et de his qUffi sunt sub ipso speciebus naIe, vei illud irl'ationale. AnlpIius au-
prredicantur. Et qurecumque ,de difIeren- telll adhuc differunt, quia genera quidclll
tia, ut difIerentia prredicantur, etianl de priora sunt his qure sunt sub se positre
ea qUffi sub ipsa est specie prredicantur; differentiis: propter quod sinlul ablata
nalll cum genus sit aninla, non SOlU111 auferunt differentias, non autern sinlul
de eodem genere prffidicantur ut genus auferuntur ablatis differentiis, sublato
substantia et animaturn sive vivurn, qure eninl animali auferuntur rationale et ir-
genera anilllaiis sunt, sed prredicantur rationale, qure ejus sunt difIei~entire. })if-
etialll de his qure sub anilllaii sunt spe- ferentire autenl ablatre non simul aufe-
ciebus usque ad earullldenl specieruill et runt genus : nanl si onlnes 'differentiffi
generulll individua. CU111que rationalis animalis intel'in1antur, tanlen substantia.
sit differentia, prredicatur de ea ut diffc- anilllata sensibilis potest intelligi: non
rentia id quod est uti ratione: et hoc non autenl posset intelligi, nisi secunduill
solurn prredicatur de eo quod rationale, esse intelligibile' renlaneret. Alllplius et
sed etialll de his qure sunt sub rationali in110c diflerllnt, quod genus quidenl in
speciebus prredicabitur, scilicet ipsunl eo quod' quid est, differentia vero in eo
quod est uti ratione. COll11lluneest itenl quod quale quid e'st, quen1adnlodunl dic-
generi et difIerentire,quod perclllpto ge- tUfn est, prredicatuf. Anlplius etianl in
nere et pel'ernpta difIel'entia 'sinlul perilni lloc differunt, quod genus ununl est, uni-
8pecies est necesse qure' sunt sub ipsis: tate essentirn generis secundurl1 unalll-
quellladmodunl si non sit aninl<,il, 'non quanlque specien1 : non constituitur eniln
est equus nec hon10 : aut si non sit ratio- species nisi in uno genere existente in
naIe, nullurn erit anilllai quod utatur l'a- ipsa, sicut hOlllinis genus UnU111 est id
tione. quod est anium1. I)ifferentiffi vero sunt
Proprium autenl generis (quod genus plurinlffi in uni.us speciei constitutione,
distinguit a'- difIerentia) est de pluribus propinquffi scilicet et rerllotm, in llolnine
V
 130 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
rationale mortale, mentis diseiplinreque
pereeptibile, quibus ab aliis animalibus
differt 110mo. Amplius etianl in h.oc dif-
fert genus a difIerentia, quod in speeiei
constitutione, genus quidelll consimile
est luaterire, -differentiavero consiluilis
est forlllffi. Cum autelll et alia multa sint
communia in quibus eonveniunt, et pro-
pria in quibus difIerunt genus et -difIeren-
tia, nune ad propositanl intentionem ista
qUffi dieta sunt suffieiant.
De c011l1nunibus et propriis generis et
speciei.
Nune autenl assignanda sunt eonlnlU-
nia et propria generis et speciei. Dieiulus
Prirnun1 d ' .d t
commune ergo, quo genus qUI em e speCIes eOIll-
. eo qu~d genus continet sub se species,
g~~:i~i~t lllune habent de pluribus prffidicari, per
Iloe quod utrumque eorunl~"universaleest
quod est in nlultis et de nlultis. Sed talis
COllllllunitas quamvis conveniat tam ge-
neralissimo quanl generi suhalterno, et
sinliliter speeialissilnre speciei subalternre,
taillen secundunl quod hie communia ge-
neri assignamus et speeiei, intendimus
quod genus SUluatur ut genus et non ut.
specics, et speeies sumatur ut species et
non ut genus : quarnvis ad diversa eompa-
rata quredalu istorum possint esse genera
et species : ideo maxinle ista convenit ge-
neri quod est genus tantulll, et speeiei. qUffi
est speeies tantU111 : qua111vis eninl genus
. SU111ptUl1l ut genus prredicatur de pluri-
Genus plOO- ••• " d"fl' "b
dicatur de bus ddierentibus speCIe, et I erentl us
pluribus ut " "
pars,species nU111erO, et speeIes SU111pta ut speeIes
autem ut to- .
turno prmdicatur de pluribus difIerentibus nu-
lllcro solu111 : tarnen in hoc C0111111Uni ge-
nus et species conveniunt, quamvis in
lT10do diffcrant: quia genus prffidicatur
ut pars., species autelll ut totum esse 00-
l'U111 de quibus prmdicatur: sed de difIe-
rentibus hic rnodis 110n curan1US.
Secundum
Seeunda auterl1 cOlnrnunitate iterUl1l
~ll~l~~~~o conveniunt genus cl speeies, quod utru11l-
quo prius est eo de quo prredicatur. Et
hujus eausa est, quia sunt principia es-
sentialia eorum de quibus prredieantur:
prineipium autem natura'" et intellectu
prius est eo cujus est prineipium.
Tertiam autem habent communitatem, Tertium
commune
quia utrumque illorum totum quoddam eorumdem.
est ad ea de quibus prredicatur: conti-
nens autelu totum est ad id quod conti-
net, nee prredicatur de eo nisi ut ipsum
est notio totius, sieut in ante habitis sre-
pius dictum est.
Assignatis autem convenientiis inter
genus et specienl, oportet etiam ponere
difIerentias : quia qure in onlnibus conve-
niunt, et in nullo difIerunt, eadern sunt
et non differentià. Differentia autem sunt
genera et species, et ideo oportet distin-
guere difIerentias eorum ad invieem.
Differunt autem prima difIerentia sump- Prin:'a difTe-
ta ex alllbitu eomnlunitatis eorum, ex r:j~tl:t ~~~~-
ciei
species vero continetur et non continet
genera per talem continentiffi modum :
quamvis eontineantur genera alio mo-
do, ut scilieet pars essentialis qure quasi
materia eOI?-tinetur in toto ~omposito.
Et est Il0C compositum ex dictis Avi-
cenure. Probatio autem hujus difIerentire
est., quod genus in pluribus est secun-
dum ambitum SUffi quantitatis quanl spe-
cies~ sieut patet ex antedictis.
Seeunda autem difIerentia est., quod "SeC'unda
difl'erentia
genera seeundum intellectum prrejacere illorurn.
oportet speeiebus. Cujus probatio et causa
est, quia genera non possunt perfieere
speeies, non infor111ata speeificis differen-
tiis. Sed cunl fornlatum constituit aliquid~
prrejacet illi, sicut CUprUl1l prrejacet formoJ
statuffi.
" Propter quod concluditur tertia diffe- Tertia dir-
-rentia, scilieet quod genera naturaliter~ ferentia.
ut causa secundulu intellectum sunt prio-
l'a speciebus.
]~x Iloe iteruill concluditur differentia Quarta dir.
quarta., quod interemptis scilicet generi- ferentia.
bus, SilllUI interillluntur species~ sicut
principiul1l corruptum interimit prinei-
piatum: sed non convertitur, quia sicut
supra dictU111 est, o1l1nibus difIerentiis et
speeiebus interemptis., adhue salvatur ge-
 LIBER DE PlllEDICABILIBUS, TRACT. VIII
nus secundunl esse intellectuale : et ideo
species quidem cum sit posita, etialll ge-
nus de necessitate positum est., eo quod
in specie est genus actu et intellectu : ge-
nus vero CUIll sit poSitUlll., non soquitur
omnino quod sit species, quia species non
nisi potentia est in genere, posita autem
potentia-, non propter hoc actu ponitur
ens-, quia in potentia ens non est. secun-
dUffi actum.
....,', ,clif- Quinta autem differentia est, quia gene-
1I'...tIl1.
l'a quidem univoce de speciebus prffidi-
cantur, eo quod dant eis nomen suum et
substantiam et rationem : quod solum vo-
catur univoce prffidicari. Species vero de
genere r11ininle prredicatur ordinata prre-
dicatione: non enim prredicatur de gene-
ribus nisi per accidens, ul CUIll dicitur.,
quoddaul animaI est honlo. Secundur11
autem quod non est per se, non est uni-
voca prredicatio quamvis quoddam animaI
homo sit., et ratio cujusdam homini con-
veniat universali.
..'C" dir· Anlplius autem sexta differentia est,
.,.."u".
quod genera quidem abundant de specie-
bus in continentia earum qure sub genere
sunt specierum : quia secundulll alllbitum
conllllunitatis species non continent gene-
ra. Species vero constitutre' abundant a
generibus continentia pr,)priarum diffe-
rentiarum., per quas constitùuntur: quia
illre in speciebus sunt actu contentre, cunl
genus non habeat eas nisi potestate, ut in
ante habitis dictum est.
"im. -111'- Amplius autem alia differentia est in
......... h DC, quo d ' secun dum a l·lquem r110-
specles
dum dieta sive specialissima sive su~l­
terna nunquam polest fìeri generalissi-
111urn,quia hoc est contra rationem genera-
lissiIl1i. Generalissilllunl autem est, quod'
cum sit genus, nunquanl potest fieri spe-
eies : et Sillliliter id quod est aliqllo nl,odo
genus sive generalissinlulll sive subaltel'-
nUIll, nunquanl fit specialissimunl : hoc
nnim esset contra specialissimi rationelll,
fluia ratio specialissinli est., quod cunl sit
Hpecies, nunquam potest fieri genus.
""?-.II~"ul"
_,n'I•• rum Hoc autem totunl .'
est., sicut dicit Por-
• ~~ c~apl· phyrius. Genus autem et species commu-
.-.In,
131
ne quidem habent de pluribus(quellladmo-
durn dictum est) prredicari. Sumitur au-
tem species ut species non ut genus, si
fuerit idenl genus et species. Commune
autenl est his, scilicet generi et speciei,
etiam corunl priora esse, grfficus eninl
genitivus pro ablativo ponitul\ de quibus
prredicantur. Commune est etiam eis quod-
danl totum esse corum de quibus prredi-
cantur, itaquod utrulllque quoddalll totunl
est subjectorur11 suorum.
Differunt autem ab invicem, eo quod
genus continet sub se spccies continentia
SUffi COllllllunitatis. Species vero contine-
tur et non continet genera. Et hoc ideo
est-, quia in pluribus est genus qualll spe-
cies, et ideo genera prrejacere oportet spe-
ciebus, cunl in specicbus sint fornlata spe-
cifìcis differentiis ad hoc quod possint per-
ficere species : unde et priora sunt natura-
liter genera.
Et ex hoc sequitur., quod ipsis inte-
relllptis, silllul interinlentia sunt species,
licet simul non interilllantur speciebus in-
tcrelllptis. Ex hoc iterunl sequitur, quod
spccies quidem cum sit, POSitUIll sit ge-
nus, genus vero curn sit positUlll, non se-
quitur onlnino quod sit posita speeies. Et
genera quidelll univoco de'speciebus prre-
dicantur : dant cninl cis nonlen SUÙIll et
substantire rationenl. Species vero de ge-
neribus nlininlc prffidicantur, 'nisi perac-
cidens : accidit cninl aninlali cuidalll ho-
minelll esse. Anlplius quidem generaabun-
dant continentia SUffi conl1llunitatis earum
qUffi sub se sunt specierunl continentia.
Species vero abundat a generibus prDpriis
differentiis, quas actu et intellectu in se
habct, sure substantire constitutivis. Anl-
plius nequo species quocumque IllOdo spc-
cies sit unqualTl fiot gcner~lissilnlul1 : nec
gonus quocunlque 1110do genus sit., Ull-
quanl Het speeialissilnlUU.
 "132 D. ALB. MAG. ORI). PR.iEI).
CAPUT VI.
De convenierttiis et differentiis generis et
propr'll.
Pri~a conl- Nunc autem assignandre s'unt commu-
n lUnltas ge- • • •.
np.ris ~t nitates et difIerentHB generIs et proprn se-
proprn. . d· D· .
cundunl consequentIffi or IneIll. IClmus
igitur quod prima inter genus et proprium
communitas sive convenientia est, quod
utrulllque horum prffidicabilium sequitur
speciem de qua prffidicatur. Sequi autem
dicimus non secundum naturanl., quia sic
genus est prius specie., sed dicimus sequi
secundunl consequentiffi rationem : sequi-
tur eninl si homo est, aniIllal est, et si ho-
mo est, risibile est. Sed quando propriunl
sequitur ad specienl, est simul cum conse-
quentiffi ratione etiam ordo naturffi et in-
tellectus : quia species est causa proprii,
et non e converso.
Secunda Secunda autenl convenientia generis et
communi-
ta8. proprii est, quod tam genus quam pro-
priuIll, non secundum magis et minus
prffidicantur de speciebus, de quibus prffi-
dicantur qUffi iPSUlll propriuIll participant.
Participare llarticipare hic autelll large sumiIllus non
proprie est .. t·· t .. f .
inferioru~ proprie: proprIe enlnl par ICIpan In erIO-
de superIo- . .
sub St an t11S eOrUln
O
ribus. l'a sua superiora qUffi In •
sunt nomine et essentia et ratione, ut dicit
.l\ristoteles 1 ; sed hic large suminlus parti-
cipationenl, prout tunc prOpriU111 partici-
pat specielll ut sui causanl et subjectum":
ffiqualiter enilil et non seCUndU111 nlagis et
11linllS honlo ct bos qui sunt species ani-
rnalis sunt animaI., quod est genus, parti-
cipantes, et (:-equalitor Cato et Ciccro (qui
sunt speciei hOlIlinis individua) sunt risi-
hile (quod est propriunl hominis) partici-
pantes., large dicta participatione, noc par-
ticipant SUffi speciei propriUIIl secundunl
luagis ot nlinus. " et natura et intellectu est genus quam
Tertia. com- rrertia eninl conveniontia est inter ge-
munltas..
nus ct proprium., quod COlllll1une est elS,
quia genus univoco prffidicatur de propriis
t ARI~TOTELES, In 4. Topicorurn.
speciebus suis omnibus, ita quod dat eis
nomen et substantiffi rationelll secundum
nomen quo prffidicatur de ipsis. Similiter
et_proprium (quorum est proprium de qui-
bus prffidicatur) dat eis nomen suum et
.rationem: quamvis aliter proprium qualll
genus suo subjecto nOlllen suum dat et
rationem. Potest enim diffiniri propriulll
ut pToprium., et tunc subjectum est in ra-
tione proprii. Et si hoc modo rationeln
suam daret subjecto., esset idem in diffini-
tione ipsius, et idem prffidicaretur de seip-
sO~" Est enim risibile prout diffinitur ut
propriulll honlo aptus natus ridere. Si'
hanc rationem daret subjecto, tunc sic
diceretur., homo est homo aptus natus ri-
dere. Sed potest aliter diffiniri propriulll
prout dieit reIll qUffi est accidens ordina-
bile in genere prffidicalllenti : tunc risibile
est aptum natum ridere, et isto modo
suam dat ei ~e quo prffidicatur rationem.
Unde hffiC c0111munitas generis et proprii
in comrnuni sumpta est., ita quod de modo
quo utrulllque., genus scilicet et proprium,
proprie univoce prffidicatur, non sit cura
quantum ad hujus communitatis intentio-
nem.
DifIerunt autem ab invicem genus et Prim~ dii
.. ' . . ferentIa ge
proprmffi In hoc, quod gcnus qmdcffi prms neri~;à.prl
est natura et int~llectu eo de quo prredi-
catur. Propriunl autenl posterius est na-
tura et intellectu eo de quo prffidicatur, id
est., specie de qua prredicatur. Cujus pro-
batio est, quia quando genus de specie
prffidicatur sicut anin1al de speciebus ani-
lnalium, ut de hOlninc et leone, oportet
quod anilllai sit prius ut principium spe-
cierunl : et patet hoc sic, posito animali
seCUndU111 intellectum antequanl accipia-
tUI' in specicbus de quibus prcedicatur:
dehinc oportet iPSUIll dividi speeiflcis dif-
fercntiis, qum sunt generi specienl consti-
tucnti proprim. Propter quod prius actu
species, dc qua ipsunl genus prffidicatur.
o
I)ropriulll autenl cum causetur a specie
de qua prffidicatur et fluit de principiis
 LIBER DE PR.LrEDICABILIBUS, TRAC~r. VIII 1.33
speciei, sequitur specielll secundun1 natu- non est, hinnibile non est. Bis igitur ge-
ram et intellectum. nus differt a proprio.
IIIJI... I...1Ii'- ])ifl'erunt autem secunda differentia" Hoc autem Porphyrius et alii antiqui ~oo:apitut:a-
• •"1.10-
. . "..... quod genus oportet de pluribus speciebus SlC
o •
. d·Ixerunt, quoelgenerIs
···d ho dldOlum
qUI eIll et in hoc capi-
.. od ° tuta.
prredicari. Non enim potest esse genus propril commune est qUI em sequi spe-
(luod plures species non habeat, sicut in cies : nam si homo est, animaI est, et si
tTactatu de Genere deterillinatulll est 1 • Pro- homo est, risibile est. Commune est etian1
prium vero prmdicari convenit de una so- mqualiter et non secundun1 magis et mi-
la specie cujus est proprium : quia si plu- nus genus prredicari de illis (quarum est
J'ibus conveniret, non proprium esset sal- genus) speciebus : etproprium requaliter
vata ratione non1inis sui. non secundulll magis et minus prredicari
. . . . cHI'- Adhuc autem tertia est difIerentia, quod de his qUffi ilIo participant large accepta
.......'n. peoprium quidem conversilll prredicatur participatione : requaliter enin1 et non se-
(le eo cujus est proprium : si enilll risibi- cundum ll1agis et minus homo et bos sunt
In est, hOlllO est, et e converso si homo ·animal, et Cato et Cicero risibile. Com-
est, risibile est. Genus vero de nullo sigil- mune adhuc autem est eis, scilicet generi
Jatilll sumpto cujus est genus convertibi- et proprio, univoce prredicari de his quo-
liter et universaliter prredicatur: quod rum sunt; genhs quiden1 de speciebus
patet, quia non sequitur" si anin1aI est, suis, et proprium de his quorum est pro-
laorno est: nec sequitur, si animaI est, prium, ea univocatione de qua dictum
l'isibile est: qualllvis e converso sequitur, est ..
Diflerunt autem genus et prOpriUlTI,
HL llomo est" animaI est, si risibile est,
quoniam genus prius est his de quibus
anLIllal est. Sed inter propriun1 et speciern .
prredicatur, ut speciebus : posterius autem
(~Ht e converso: quia si hOII10 est, risibile
est proprium his de quibus prredicatur:
(~Ht, et conversin1 si risibile est, homo
oportet enim prius esse animaI in esse
nst.
generis" d'ehinc :autem dividi difIerentiis
__.'1•. Amplius quarta differentia inter genus IIlagis proprii, et sic speciem constituit.
....Ifl'a cIor·

nl proprium est" quia propriuffi inest omni

Oportet aut~m et genus de pluribus prre--
Hpeciei de qua prredicatur et soli et sen1-
dicari speci'ebus, proprium vero de una
por. Genus autem omni quidelll inest spe-
sola specie cujus est propriun1 prredica-
(~ini de qua prredicatur, ita quod prredicatur
turo Adhuc autem quia genus de nullo
do on1ni suo individuo: inest ctian1 sem-
conversim prffidicatur, cujus est genus,
pOI', sed non inest soli illi speciei" quia
.sicut speciei vel proprio convenit: nam
illest aliis speciebus ejusden1 generis, sicut neque si animaI est, homo est, neque si
antinal non soli homini, sed etian1 asino" animaI est, risibile est. Proprium autem
p(, leoni" et aliis speciebus brutorum.
conversim prredi~atur : quia si homo est"
"",••111'. Amplius adhuc quinta differcntia est, .rlsibile est, et si i-.isibile est, homo est.
........ tI uia species quidem interemptre non inte- AIIlplius proprium inest omni speciei cu-
l'iIIlunt illa genera quorum sunt species, jus est proprium" et omni individuo, et
([lILa non sequitur, si homo non est, quod soli speciei, et semper. Genus autenl,OITI-
aniinal non sit: propria autem inter- ni quidem inest speciei de qua prredica-
(~Inpta simul interimunt ea quibus sunt tur et semper : non autem soli, quia etian1
))['opria, et e converso, quia inter-emptis de oppositis speciebus prffidicatur. An1-
Hubstantiis sive speciebus quarum sunt plius alia differentia. Species quidem in-
propria" sequitur interemptio ipsorum teremptre non simul interimunt _genera
pl'opriorum. Sequitur enim quod si equus quorulll sunt species. Propr~a autem in-

I Considera quonl0do dieta supra in tractatu de genere, cap. 3, non contradicunt istis dictis.
 134 D. ALB. MAG.OR·.D. PRlED.
terempta simul interinlunt species qua-
rUlll sunt propria. Et hffiC ideo quia pro-
prium fluit ex principiis speciei, et spe-
cies est causa ipsius adffiquata : CUIll pro-
prio interempto efl'ectu convertihili CUln.
causa necessariunl est etianl causanl pc-
rimi., et e converso his speciebus quarulll
sunt propria interemptis, et ipsa propria
necesse est interinl1 : quia destructa cau~
sa adrequata, necesse est efl'ectuln de-
strui.
CAPUT VII
De communitatibus et differentiis generis
et accidentis.
çon.enie~. Consequenter agenduln est de C0111111U-
tla generIs .. . .. . .
et acciden- nltatlbus et dlfferentlls generIs et accI-
tis.
dentis, sccundunl quod utrunlque est
universale. Dicimus igitur quod generis
et accidentis COlnlllune quidenl est, quod
utrulnque de pluribus prredicatur, que-
.madmodu111 smpius dictunl est: hoc eninl
competit utrique eorunl seCUndU111 quod
sunt universalia. I~t hoc quideln conve-
nit tanl accidenti separabili, qua111 inse-
parabili. Moveri enim quod est accidens
separabile, de pluribus et de 111ultis valde
prredicatur. Nigrum vero quod est acci-
dens inseparabile, prredicatur et de 0111-
nibus corvis, et de olnnibus lEthiopibus,
'et eti[ùn de aliquibus inani111atis, ut de
carbone, et quercu putrefacta, et de ebe-
no abscissa, et aliis lllUltis hujuslnodi.
Quamvis autenl 111ultre sint comlnuni-
.tates accidentis ad genus, tanlen illre ex
prmdictis vel per se sunt lllanifestre, ut di-
cunt quidam, sicut est non conversirn
prredicari, et aliahujuslnodi : olnnis eninl
corvus est niger, sed non omne nigruIll
est corvus: sicut omnis hOlno est ani-
Inal , sed non oInne anilnal est hOlno.
Prirn.a dif- Differentia est inter genus et accidens,
ferentI a ge-
ner~s et. ac- prinl0 lluide111, quonianl genus sieut
cldentlS.
principium est ante species de quibus
prredicatuI': quamvis eninl aliquod acci-
dens sit inseparabile, tamen secundum
naturam prius est id cui accidit, quam
ipsunl accidens : subjectuln enim oportet
quod sit ens in se completuln, ut dicit
Avicenna, antequanl sit occasio vel causa
quod ens accidens sit in ipso.
Secunda autenl est differentia, quia differentia
Secunda
onlnia illa qUffi participant genera ut ge-
nera, requaliter et non secundunl lnagis
I et minus participant illa. Et hujus qui-:-
denl· causa est, quia participant illa in
ternlino, et quia. esse UnUlTI est quod non
recipit 111agis et lllinus. Genus autem
principiunl est esse illoruln qure partici-
pant ipsuln., Accidentia vero insunt et
inrequalìter his qure participant: ipsa
eni]}l accidentiunl participatio suscipit in-
tensionenl et renlissionenl., eo quod in
terlllino ponitur nOlnen accidentis" vel
secundulll accessunl ad veranl nOlninis
inlpositione111, vel secundunl intensio-
nenl et remissionenl causre, quanl habet
in subj ecto : sicut eni111 potest subintel-
ligi per n~turanl corvus albus, ita salvo
corvo per naturam potest intelligi corvus
nlinus niger et nlagis niger. Generunl
vero participatio nlinilne et nullo nlodo
suscipit nlagis et minus propter causas
qure dictre sunto
Alia adhuc est differentia, quia acci- Tertia dii
ferentia.
dentia principaliter et inlnlediate subsi-
stuntin individuis: quia accidentiu111 COln-
111uniu111 propria sunt subjecta. Genera
vero et species 111agis proprie naturaliter
priora sunt individuis qure eis substant.
Genera enim sunt principia specierUln.,
et species sunt totunl esse individuorum :
et quod est principium principii, est etianl
principium principiati.
.L-\dhuc auteln et alia est differentia: Quarta d
ferenti~
quia genus quide111 in eo quod quid est,
prredicabile est de his qUffi sub ipsis sunt
speciebus (in quo tamen differt genus et
a differentia et a proprio et ab accidente).
Accidentia vero qUffi absolutunl -habent
esse, prredicantur in eo quod aliquid est
quale, scilicet qualitas et quantitas. Qure
autenl habent esse cOlnparationis sive
conlparationi adnlixtU111, ut ad aliquid.,
agere et pati, et 11ujUSIllOdi alia, prredi-
cantur in eo quod quonlodo se habent
 LIBER DE PR.LEDICABILIBUS, TRACT. 'TITI 135
unumquodque eorum dequibus prmdi- dicantur in eo quod quale aliquid sit, vel
catur. Si quis enim interrogatus fuerit., qualiter se habeat unulllquodque eorUlll
qualis est JEthiops? congrue respondet . de quibus prmdicantur. Et hoc probatur
quia niger est. Si autenl interrogatus exelnplo: tu enirn qualis est .JEthiops in-
fuerit, qUOIllOdo Socrates se habet in cor- terrogatus, dicis niger: vei interrogatus
po:is dispositione? congrue respondet quon10do Socrates se habet in positione
qUla sedet vel stat. Si qureratur quon10do corporis vei actione-, congrue dicis quo-
se habet agendo~ dicet quod alllbuiat vel nialll sedet vel an1bulat.
aliquid aliud agit . ..
Genus ergo in quo ab aliis quatuor' Qu~~ di!fe-
o o rentus chffe-
.'''''''1I1n- lIre ergo sunt differentire generis et ac- dIffert, dlctUl11 est quant unl ad prresentelTI ra~t inter s.o
1
.~lk'flI'tJrn·d
. 'Wl'

'ulu. h '
.
(~"pi· Cl entlS: et hoc quidelll, sicut dicit Por-
G ' .
°t' . C
p YI'lus. enerlS autem et accldentis com- sequens est, post hoc dicere qualiter
• o qUlnque uni-
su ffiICI Intentlonen1. ontlnglt slve con- versalia.
o

mune est de pluribus (quemadmodun1 unun1quodque aIiorUlll a genere univer-

dictum est) prredicari, sive de numero salium differt ab aliis a se quatuor uni-
scparabiliunl accidentium, sive de nume- versalibus: comparato enilll quolibet il-
ro inseparabiliun1. Eteniln n10veri de Iorum quinque ad alia quatuor, viginti
pluribus prredicatur, quod est de numero fient omnes differentire, quia quater quin-
separabilium. Nigrum quideln quod est que sunt viginti : sedsemper posteriorulll
de numero inseparabilium, etiam de plu- differentiis enun1eratis, postei'iorulll com-
ribus prredicatur, ut de corvis omnibus, paratorun1 difIerentim superantur una
ot de .iEthiopibus, et de aliquibus inani- differentia quam plus habent ipsis ea
matis. Differt autem genùs ab accidente, qure ante comparata sunt: eo quod illa
quoniam genus ante species est secun- difIerentia jamante cOlllparatis sumpta
((nm naturan1 et intellectum, de quibus sive habita ost. Tertio auten1 loco COIll-
prredicatur. Accidentia vero speciebus pal~ata superantur a tribus. Quarto vero
(le quibus prredicantur sunt posteriora Ioco conlparatasuperantur a quatuor dif-
secundum naturam: nam si etiam inse- ferentiis. Relinquitur quod non restant
parabile sun1atur accidens-, de quo tamen dicendre nisi decenl ditTerentim. Secundo
Illinus videtur~ sed tamen prius natura vero loco quando difl'erentia cOlllparatur
est subjectum cui accidit quam id quod speciei et proprio et accident~, et onlitti-
accidit sibi. l~t genera quidem etiam in tur' illa qure fuit differentim ad genus, eo
hoc differunt ab accidente, quod qure par- quod illa in con1paration~ generis ad dif-
I icipant genera, requaliter et non secun- ferentian1 habita est, et eadelìlest dif-
dum magis et n1inus participant ea. Acci- ferentia generis ad difIerentialll, qure est
d(~ntia vero ea qure participant, non differentire ad genus: tunc separatur se-
a~qualiter participant. Intensionem enim que,ns con1paratio in una-, et iterunl so-
nt. relllissionelll suscipit accidentium quons superatur a prmcedente : cun1 eniln
participatio. Generum vero participa- species comparatur ad propriun1 et acci-
I io miniIlle suscipit intonsionen1 et re- dens, Olllittitur cOlllparatio speciei ad ge-
Illissionem. Estetiam differentia~ quia nus et ad differentian1,eo quod illce jalll
Hecidentia quidem in individuis (de qui- in con1paratione generis ad specieln et in
hus prredicantur) principaliter subsistunt, con1paratione difl'erentire ad speciern ha-
f~l tunc individua priora sunt accidenti- bitre sunto Et sic de aliis, quia sen1per
hus qure in ipsis sunto Genera' vero et sequens unam lllinus habet quam illlllle-
species naturaliter priora sunt individuis ,diate prre~edens : /~et tunc Olllnes qure re-
.In quibus prredicantur. Est autelll adhuc sidum sunt, non. fiunt nisi decen1, qua-
ditl'erentia, qnod genera in eo quod quid tuOI' scilicet in comparatione difIerentiffi
pl'redicantur "dc speciebus 'ctindividuis ad alia, et tres in con1parat.ione speciei ad
(Iure sunt sub ipsis ; aceidentia vero prre- .alia, et dUffi in c0I!1paratione proprii ad
136 D. ALB. MAG. ORD. PRLE.I).
alia, et una in consideratione universalis
uitillli et comparationis. CAPUT VIII
Vei si hrec numerentur ex parte COIll-
paratorum ad invicem,_tunc prìmo com- . De comlnunibus . et propriis differentim
parat differentia111 ad alia tria, et quarta et speciei.
est habita prius, qure est comparatio ad
genus. Et tertio fit comparatio speciei ad Dicamus igitur quod commune est dif- Pri~a co~:
o oo lO rnumtas dIi·
alia duo, et dure cOlllparationis species ferentlffi et speclel requa lter et non sc- ferentire et
speciei.
sunt hahitm : una quidem ~omparatio cundum lllagis et minusa suis inferiori-
speciei ad genus et alia comparatio spe- bus participari. Et hoc est manifestum per
ciei ad difl'erentiam. Et quarto fit COIll- exempla: honlinem eninl quod est spe-
paratio proprii ad accidens, et tres ?Ul1t cies, ~qualiter et non secundum magis et
habitre, scilicet proprii ad genus, et pro- minus participant particulares hOlnines,
prii ad differentialll, et proprii ad spe- et sinliliter non secundum magis et llli-
ciem. Ultima autem estaccidentis com- nus participant rationale quod est dif-
paratio qure quatuor habet ante, scilicet ferentia. Et hujus causa jam.superius as-
accidentis comparatio ad genus, et acci- signata est: quia scilicet species est to-
dentis ad differentiam., et accidentis ad tunl esse individuorum, et differentia est
speciem, et accidentis ad prOpriU111: ge- pars esse speciei et individuorum, et non
nus eninl differt a differentia, specie, recipit nlagis et nlinus : si enim nlagis et
proprio et accidente. lllinus reciperet secundum esse, vel ad-
Quatuor ergo sunt differentire omnes deretur vel minueretur aliquid ab esse
ipsius generis ad alia quatuor. Differen- vel ad esse; tunc non esset idenl esse
tia vero quo differat a genere dictum est, quod prius, quod falsum est et impossi-
quando quo genus differt a differentia di- bile.
cebatur. Relinquitur igitur dicere quo dif- Conlmune vero secunda cOlllmunitate Secunda
còmmuni·
ferentia differat a specie, proprio, et acci- est selllper adesse specienl et differentianl tas.

dente, et sunt tres differentire. Rursus his qUffi ipsis participant, et non alteran-
species quo differat a differentia dictum tur ab ipsis, sicut fit alteratio in acciden-
est, quando quo differat differe.ntia a talibus forIllis. Et hoc hic dicetur exenl-
specie dicebatur. ResiduuIll est ergo di- pIo: senlper eninl est Socrates rationalis,
cere quo differat species a proprio et ac- et semper Socrates est homo. Habitudo
cidente. Dure ergo sunt istre differentire. enim ista qUffi est particularis ad univer-
PrOpriU111 aute111 quo differat ab acci- sale essentiale, sive sit totunl esse ut
dente relinquitur dicere, nam quo a ge- species, sive sit pars esse ut differentia,
nere et differentia et specie differat, dic- perpetua est. Et ideo dicunt Avicenna et
tU111 est in ilIorum differentiis ad ipSUIll. AIgazel, quod hffiC semper vera est, So-
Quatuor ergo sumptis differentiis gene- crates est homo, et hrec, homo est ani-
ris ad alia, tribus vero differentire ad lllal, et animaI est substàntia, et onlnis
aIia, duahus autem speciei ad alia, una illa propositio in qua prffidicatum est de
autelll proprii ad accidens, decelll onlnes ratione subj ecti et clauditur in intellectu
erunt diilerentire: quaruIll quatuor erunt eJuso
generis ad alia, ut jalll superius de- Si quis autelll sic inferat, honlo sem- Objectio.
monstravimus. De aliis consequenter di- per est animaI, vei aninlal senlper est
cemus. substantia, et esse h0111inem vel esse suh-
stantiam non diminuit ab esse, sicut cum
dicitur, hOlllO lllortuus: ergo si homo
selllper est animaI, homo semper est. Pa-
tet quod non sequitur, et est ibi fallacia
 LIBER DE PRJEDICABILIBUS, l"'RACT. VIII
simpliciter et secundum 'quid: quia cum
dicitur, homo semper est animaI, quod
dico se1nper-, non dicit nisi selllpiternita-
tem habitudinis subjecti ad prredicaturn. :
et conclusio infertur ac si dicat sempi-
AUtor. ternitatem simpliciter. Hujus tamen con-
sequentiro aliam dicunt causam Avicenna
et Algazel : clicunt enim has esse per se,
hic hOlllO est hOlllO, et honlo est aninlal,
et anilllal est substantia, et semper esse
veras propter causam qure dicta est,
quod scilicet prredicatum clauditur actu
et intellectu in subj ecto. Si autenl infe-
l'atur, homo est substantia, ergo homo
est: dicunt non sequi, quia illud est, est
idem quod actu: et hoc accidit, accidit
enim esse actu ei quod dicitur, honlo est
substantia, sive homo sit actu, sive non
sit actu, hrec semper vera est, honlo est
substantia.
","nA flilTe- Assignatis etianl convenientiis difIeren-
'....'A "I)e- tue
da' c,~ dit:..
.
et speciei tangenda etianl propria sunto
'..r.nliro. D·lXlmus
. .
Jalll quo d proprium est difIe-
rentire (quo differt a specie, cum tamen
utrumque horum universalium sit prre-
dicatum essentiale) quia differentia prre-
dicatur in eo quod quale. Speciei vero
convenit prredicari in eo quod quid est.
Qualllvis eniln hOlllO comnlunis velut
qualitas aliquando accipiatur (sicut com-
mune sive genus, sive species 'quale
quid significat: quod ex opposito secun-
dum modum aliquenl accipitur ad hoc
aliquid) non tamen propter hoc sinlplici-
ter erit qualitas alicujus, sicut difIe-
l'entia est qualitas generis-, et propriuln
qualitas speciei, et accidens qualitas indi-
vidui ': sed erit qualitas quredam secun-
dum hUlllanitatem secundum, id quod
difIerentire (qure qualitates essentiales
sunt) generi advenientes specielll ut qua-
le quid est constituerunt: omne enim
commune hoc modo quale quid-, qualita-
te sure communis formre est constitutum.
"~u'lCl. dif- Anlplius .secunda quidem proprietas est
'.,'nuLla. '.
qua difIerentia et specles d istlnguuntur-,
. cierum, sicut difIerentia, cunl' difIerentia
quod difIerentia cum sit generalis, ut in
l
ante habitisdictum est, srepe in pluribus
speciebus consideratur, sicut et genus,
137
quemadmodum quadrupes consideratur
ut un.iversale in pluribus animalibus spe-
cie differentibus. Cujus causam dicunt
.1\vicenna et .1\verroes esse, quia talis dif-
ferentia pro genere ponitur, et circunl-
locutio est generis: species vero qUffi
species est et non genus, non considera-
tUI' secundum esse in pluribus specie dif-
ferentibus, sed in his solis individuis qUffi
sub eadem sunt specie. Si eninl accipitur Removet
dubium.
species ut genus subalternum, tunc non
hic sed in ante habitis difIerentia difIeren-
tim, et talis generis posita est: et ideo
hic non Ioquitur nisi de specie :qure non
potest esse genus.
Amplius tertia difIerentia est, quia dif- Tertia dif4
ferentia.
ferentia quidenl natura et intellectu pri-
Bla vel prior est ea specie qure est secun-
dum ipsalll difIerentialll constituta, sicut
principiunl essentiale prius est principia-
to. Cujus probatio est, quia prius est hoc
rnodo a qua non convertitur subsistendi
consequentia, ut ablato rationali quod
est differentia, aufertur hOl110 quod spe-
cies: hOllline inteI'clJ?pto sive abIato,
non necessario sequitur quod interinla-
tur rationale.,. cunl adhuc interempto ho-
111ine Deussecundu111 Stoicos rationale J
quoddalll sito Et quod hic patest objici de
difIerentia ultinla convertibili, jam in
prrehabito dc Differerttia tractatu solutu111
est. Avicenna tanlen dicit hffiC olnnia per
ignorantiam esse dicta a Porphyrio.
Aluplius quarta quidem difIerentia est, Quarta dif-
ferentia.
quod differentia componitur cum alia
difIerentia prfficipue ad specielu consti-
tuendanl. Et hoc exe~plo manifestulll
est: quia rationale et 1110rtale unum cum
alio C0111positum est in constitutione sive
compositione hOlninis, sive in substantia
nominis constituenda. ~pecies vero spe-
ciei non c0111ponitur ut gignat aliqua111
specielll qUffi eadem sit in substantiis-, si-
ve suppositis,sive individuis illarum spe-
componitur ad substantiam speciei con-
stituendam, qure eadem habet supposita,
qure habet altera duarum difIerentiarum.
 138 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
Eadem enim sunt supposita rationalis et
mortalis. Quamvis enim quidam equus
cuidam asinffi permisceatur ad muli gene-
rationem, equus tamen ~i simpliciter sive
universaliter sit acceptus, et in specie asi-
nre perIllisceatur ~niversaliter, nunquam
perficit Illulum.
Quod autem hic dicitur quod differen-
tia differentire componitur, sciendum
quod impossibile est si utraque difl'eren-
tiarum ut actus ultimus accipiatur : si au-
tem una accipiatur ut inlperfecta et in po-
tentia ad aliaIll, tunc prinla est sicut ge-
nus ad alteram-, et secunda est sicut actus
et perfectio-, et tunc est possibile. Et hoc
est quod dicit Avicenna, quod dure difl'e-
rentire non ejusdem ordinis conveniunt
ad speciei constitutionem : quarum una
est prior, et altera posterior, sicut ratio-
naIe quod est communius quam homo-,
et mortale quod posterius in eadem ratio-
nali natura acceptum est deterrninans ad
Qua.re una specienl hominis. Quod autem dicitur
speCles non . o ' d dO
pc!test C~1ll quod specles non convenlunt, l eo lctum
alla specIe •• • tem difIerentire omnino est, in eo quod
componi. est quia species est Id quod actu ultImo
perfectum est in illis qure formaliter per-
fecta sunt: et ex duobus actu perfectis
non potest fieri aliquid in ali qua natura.
Et quod dicitur de equo et asina conve-
nientibus, quod fit mulus, in multis aliis
fit animalibus, sicut in cane, et vulpe-, et
aliis-, qUffi sunt vicina secunduill comple-
xionem, ita quod unum temperat semen
alterius-, sicut frigiditate asinre tempera-
tur calor seminis equi et quorum idem
est tempus imprregnationis. Ettunc etiam,
ut dicit Avicenna, non conveniunt ad
constitutionem animalis cujus individua
sunt convenientia cum individuis alterius
illarum specierum, sicut constitutum a
duabus difIerentiis idem est cum indivi-
duis utriusque illaruill difIerentiarum,
quia individua muli non conveniunt cum
individuis asini nec cum individuis equi.
Quod autem quidam dicunt, et videtur
Porphyrius dicere, quod scilicet quidam
equus et quredam asina conveniunt ad
muli generationem, et qu6d equus sinl-
pliciter et asina simpliciter conveniunt
ad muli hujus generationem, valde in-
considerate dict-':llll est: quia etiam equus
simpliciter cum equa simpliciter non con-
veniunt ad hujus equi generationem : ac-
tiones enim etoperationes non suntuni-
versalium, sed tantum particularium: et
universalia non generantur nisi per acci-
dens, vel per consequens in particulariunl
generationem. Simpliciter enim univer~
salia ingenerabilia sunret incorruptibilia.
Hoc igitur est quod antiqlli dixerunt de
comIllunibus et propriis difIerentire et
speciei: hoc enim patet ex verbis eorum.
Dicunt enim sic : Commune ergo diffe- Recapitula-
tio dictorurn
rentiffi et speciei est requaliter-, et non se- in ho(~ capi-
o. ob tulo.
cundum magis et minus partlclparl a
. his de quibus prffidicantur : hominem
enim participant requaliter particulares
homines, et similiter rationalenl differen-
tiam. Commune vero est eis et adesse
semper his qUffi horum participant:
semper enim Socrates rationale est, et
semper Socrates homo est. Proprium au-
quale sit prredicatur: species vero in eo
quod qtiid sit prffidicatur. Si autem homo
communis velut qualitas accipiatur, non
tamen simpliciter et absolute erit quali-
tas, sed secundum id quod generi adve-
nientes difIerentire, eum qui species est
honlinem constituunt: sic enim est quale
quid, et non simpliciter quale vel quali-
tas : quia quid generis differentia forma-
tum est in ipso. Amplius aliud habent
proprium quo difIerunt, quia difIerentia
una divisiva et communis in pluribus
speciebus in quibus actu et simul est con-
sideratur: quemadmodum quadrupes
consideratur in pluribus animalibus spe-
cie differentibus. Species vero qure solum
species est, consideratur in solis qure sub
ipsa sunt individuiso Amplius autem ad-
huc difIerunt, quia difIerentia est prima
vel prior ab ea specie qUffi est secundum
ipsam constituta : cujus signum est, quod
simul ablatum rationale interimit homi-
nenl: homo vero intereulptus interiluit
rationale, CUlTI adhuc sit Deus homine
 LIBER DE PRJEDICABILIBUS, TRACT. VIII
non existente. A~plius quidem adhuc
differunt, quod differentia CUlTI generalis
sit, et non ultima et convertibilis, conl-
ponitur cun1 alia differentia. Rationale
eninl et lllortale ununl cum alio compo-
situm, ut potentia et actus est in substan-
tia hOlllinis qure est species: species ve-
ro speciei non componitur ut gignat spe-
ciem aliquanl aliamo Et si objicitur de asi-
na et equo in muli generatione, dici111US
quod quredalll asina cuidalll equo per111i-
scetur ad muli generationem, equus au-
tem simpliciter asinre simpliciter conve-
niens nunquam perficit mulum.
CAPUT IX.
De comn~unitatibuset differentiis diffe-
rentim et }Jroprii.
l'rltlIA com-
munilns ge-
Nunc dicaillus differentias et conlmu-
n..rl. ~~ pro- nia differentire et proprii. Differentia
prue
igitur et proprium commune quidem ha-
bent prima comnlunitate, quod requaliter
et non secundunl inientionem et relllis-
sionem a suis de quibus prredicantur sup"';
positis participantur: etrumque enim il-
lorum in termino parti~ipatur, eo quod
unum, videlicet differentia, pars fornlalis
est ipsius esse, quod (sicut dictum est sre-
pius) unum est et non recipit nlagis et
minus: proprium autem ab aptitudine
naturalis poten~iffi formaliter imponitur :
qure aptitudo in potentia per .habituill
completur, et non actum qui est operatio,
cum sit completio nlajor qua potentia
completur per habiturn, et rem suam ·di-
cit in terillino: et ideo non potest susci-
pere magis et :minus: quamvis, sicut in
ante habitis dictum est, impedient~a vel
expedientia ad actum in substantia possit
habere, quibus expeditius vel minlls ex-
pedite agat per potentiam illam : sed hrec
non variant potentiam stantem in. habitu
naturali: participantur ergohrec· duo
requaliterab his qure participant'ea. Ea
enim qUffi rationalia sunt (de quibus prre-
dicatur rationale) requaliter et non secun-
dum magis et minus rationalia 'sunt, et
J39
similiter ea qure sunt risibilia (de quibus
prredicatur risibile) sunt requaliter et non
secundulll 111agis et 11linus risibilia.
Alllplius et in hoc conveniunt., quod Secunda
communi-
utrumque, differentia. scilicet et prOpriU111, tas.
senlper et omni sive universaliter adsunt
illis de· quibus prredicantur: quia secun-
dUlll naturre potentiam et aptitudinem
attribuuntur illis de quibus prredicantur
et non secundull1 actum. Quamvis enim Removet
dubium.
uno vel utroque pede careat qui' secun-
dum naturam bipes est., non propter hoc
perit substantia formalis in ipso qua for-
matur ad habendos duos pedes, sed po-
tius id quod tali natura ad bipes fornla-
tum est, selllper bipes dicitur per natUI're
aptitudinem, sicut et risibile a potentia na-
turali cum naturali habitu completa sem-
per dicifur risibile, quanlvis non semper
rideat secunduill effectum, nec plus habet
potentia111 naturalem in actu quando ri-
det, quam quando plorat, Si aliter habet
eam et ad aliquid habuerit eam, semper
est in aptitudine requali qualll non exercet
secundum actum.
Propriunl autem quo differentia a pro- Prim.a dir-
. d·lstingui
prIO O . tur, est quo d alOIqua dOffl e- ferentla pro-
prii et dif-
rentia, qure scilicet ultinla non est et verre ferentire.
differentice nomen habet, semper dicitur
de pluribus speciebus sicut et genus. Et
hoc exemplo probatur: quia rationale
quod est difIerentia, prredicatur de hon1i-
ne, et de Deo secunduill Stoicos et Epi-
cureos, qui deos et deas multas rationa-
les esse posuerunt. Proprium vero non
prredicatur nisi de una sola specie cujus
est proprium, et de illius speciei indivi-
duis. Et hree onlnia plana sunt ex prre-
mISSIS.
Adhuc etiam differunt in hoc., quod Secundadif-
differentia quidem sequitur universaliter ferentiao
ad ea quorum est differentia absque con-
versione sicut genus: sequitur enim, si
homo est, rationale est: sed non conver-
titur, quod si· sit rationale, propter hoc
sequatur hominem esse secundum Stoi-
coso Propria vero conversim prredican-
tur de his quorum sunt propria: si enim
homo est, risi"Q,ile est, et si risibile est,
 1.40 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
hOlno est. Et hrec quidenl fere sub eis-
dem verbis dixit Porphyrius, et ideo ver-
ba ejus ponere non oportet.
CAPUT X.
De com1nunitatibus et diffeT'entiis d'iffe-
rentifE et acci(lentis.
Communi
tas ditiere~-
J)OfI'
l eren tOire an t eITI et aCClod entOl, n t (ICI
tiro e~ acc~-
denhs prl- Porphyrins , con1n1une est de pluribns
mao préedicari in qnantum utru111qne illorulTI
universale est: hoc enim oITIni qnidem
convenit universali in quantnl11 est in
lTIultis, et de multis. Ad inseparabile au-
tem accidens specialiter habet differentia
con1munitatelll, quod scilicet tan1 difIe-
rentia quaIII inseparabile accidens SeITIper
adest omnibus de quibus prredicatur.
Quod exen1plo probatur et inductione:
quia bipes sen1per adest corvis, CUlTI sit
differentia decorvis et h0111inibus prre-
dicata: nigruIll etialTI esse, quod tan-
quam accidens inseparabile prredicatur
de corvis, SOlTIper adest corvis, quan1vis
etian1 posset fìeri corvus albus vei retate
vei arte: ta1110n quia corvus non tantulTI
nOIllinat specien1, scd in tali comple-
xione, qure causa nigredinis est, dcsigna-
tur subjectuIll IllateriaIe, et hoc accidens
nOIllil1ato tali subjecto selllper est acci-
dens inseparabile.
Prima dif- In hoc etialll differunt differentia et
ferentia ac- od o dOff o od
cidentis et aCCI e11S-, qUla l erentla qUI cm contl-
differentire. bO o o
11et am ltU sure con1nlunltatls ea e qUl-
bus prredicatur. Continere enilll est ca
de quibus prredicatur intra suaU1 conlnlU-
nitate111 claudere : continet ergo differen-
tia et non continetur ab his de quibus
prredicatur. Sic enilTI continet hrec difIe-
rentia qure est rationale, totunl hominenl
et particularia ipsius. Accidentia vero
nec proprie nec vere, sed quodanl1110do
continent quredaln eorU111 de quibus prre-
dicantur secundum quod in pluribus sunt,
et excedunt ea de quibus prredicantur.
Quodaln autelu modo continent, eo quia
subjecta eorum de quibus prredicantur,
non 011111ia susceptibilia sunt horulll secI
plurimorum: et omnia co~tinent quibus
insunt, et exceduntur ab his quibus non
insunt. Albul11 enim prredicatur de homi-
l1ibus albis et quodam IllOdo continet ea,
de non albis auteITI non prcedicatur: et
aliquis hOIno est non albus, et quoddam
alburl1 non est homo, quia-patest esse in
alio subjecto qua111 in honline. Ideo cunl
dicitur, homo est albus, hOlno continc-
l° °t tur: sed ista continentia non est propria,
quia continere est for111ffi substantialis :
et ideo accidens in quantulu . est forIna
continet, in quantulTI autelu est accidens
fluidun1, habet esse et continetur a sub-
jecto. Et serIno quidelll Porphyrii obscu-
l'us est, sed hunc que111 dixi veriorem
puto esse intellectum.
Alia auten1 adhuc est difIerentia inter Secunda
differentia.
difIerentialll et accidens : quiadifIerentia
quidem non est intensibilis et renlissibi-
lis, sicut patet ex supradictis, ubi etia111
soluta sunt qure contra hoc pj~tunl obji-
ciuntur.Accidentia autem luagis et mi-
nus suscipiunt, co quod causas habent
lnateriales-, et secundurn seipsa non sunt
n0111inantia 1'en1 suam in tern1inoo Et
hffiC omnino plana s~nt ex supradictis.
Adhuc autem alia est difIerentia, quod Tertia dif-
impel'111iscibiles sunt contrarire difIerentire ferentia.
ad alicujus speciei constitutionelll : ex ra-
tionali enim et irrationali non constitui-
tur aliqua species una. Contraria autenl
accidentia rnixta sunt ad alterius consti-
o
tutionen1, sicut si luiscerentur contrarii
d o
colores et sapores ad luedii constitutio-
nenl.
Et si objicitur, quod etial11 colores Objectio.
contrarii contrarias habcnt differentias et
species. Dicendum quod de hoc modo quo Solulio.
colores et differentire colorum formales
considerantur, per quas color in genere
qualitatis ordlnatur, I1ic non loquitur,
sed potius de esse luateriali accidentis
prout est universale prredicatunl de his
qure denoluinantur ab ipso. Sic autelTI
constat quod 1'ecipit intensionem et re-
missione111 per contrarii adrnixtionem vel
contrariOrUl11, vel depurationclTI, eo quod
albius est hoc modo nigro in1perlllixtius,
 LIBERDE PRJEDICABILIBUS, 'fRACT. VIII 141
ut dicitur in quarto Topicorum l. Cum au- facimus hoc in partieipatione propriissi-
tem recipit magis et minus, recipit illud me dicta: large enim dicimus participare
aliquando quod recessit a contrario, sicut id quod aliquid habet in seipso, et parti-
malum pcjus quod recessit a bono. Ali- cipatun1 esse id quod inest alii, sive per
quando autem quia accessit ad terlni- se insit sive per accidens.
num., ut bonum lnelius quod summo bo- His autem olnnibus speciei et proprio
no est propìnquius : aliquando autenl se- cOlnmunibus assignatis, assignanda sunt
cundum contrarii admixtionem, ut albunl in quibus difIerunt ab invicem. DieilnUS Prima dif-
albius, ut dictuln est. HujuSlll0di ergo ergo quod speeies quidelll in hoc differt f~~:r~~ ~~~~
sunt cOlllmunitates et proprietates difIe- a proprio, quia ea qUffi est species· ad prii.
rentire, et cffiterorUlll universalium. unum, ad alind potest esse genus': sed
hoc non est verum de specie specialissi-
CAPUT XI. ma : propriuIIl autem cum sit hujus spe-
ciei proprium qUffi est specialissinla, im-
De convenientiis et d'ifferentiis speciei et possibile est proprium esse aliàru1l1 spe-
proprii. cierum : si tan1en esset propriuln speciei
subalternre qUffi est genus ad aliud, non
Post hoc sequitur dicere convenientias esset impossibile esse proprium illarun1
et difIerentias speciei et proprii: in quo speeierum, qUffi continentur sub illa, ut
enim specics differat a genere et a difIe- dicit Avicenna. Unde in hae difIerentia
rentia dictum est prius in capitulis in qui- accipit Porphyrius speeiem non speeialis-
bus diximus quomodo genus difIeI'ret a sin1am, quod in aliarum assignatione dif-
cffiteris universalibus, et quomodo ,diffe- ferentiarum non fecit. Pl'oprium auteln
rentia difIert ab aliis. Dicimus ergo quod l'efert ad speeiem speeialissilnalTI, cum
speciei quidem et proprio commune est ante posuerit subalternam : et ideo quod
de se invicem prffidicari: quod patet per dicit, non satis ,est secundum artem dic-
exemplurn, quia si hOlno est, risibile est, turno
et e converso si risibile est, homo est: Secunda autern difIerentia est, quod Secuncla
diil'erentis.
cujus conversionis causa est., quia species speeies quidem per intellectum et natu-
principiis substantialibus ponit aptitudi- ram ante subsistit in esse et· substantia
nem, qUffi propriumest, sicut causa pro- quam proprium : proprium auteln p.oste-
pinqua et adffiquata ponit efIectulu. Si- rius jarn sumpta specie secundurn esse
~~'" c~om- "l"" t"t d t "
=.~~.~:!~: lnl It~I' lp~a ap l u o. quce es pI'op~lU~l, fìt in specie ex principiis speciei jam in
',.rU,1 deI'ehnqult tale subJectuln, et ponlt lp- . natura subsistentis. Ho.e autcm exemplo
sum sicut eflectus proprius et caUSffi· adre- probatur :quia oportet hon1inem prius
quatus ponit suam causalll. Iloc etiam esse ut ex illo causetur risibile, et ideo
facit proprium quod est risibile, ideo hOlll0 recipitur in diffinitione risibilis, si-
quoniam non dicitur secu.ndum actum eut recipitur subj eetun1 indiffinitione pas-
ridere, sed dicitur seCUndU111 aptitudinenl sionis.
secundunl quam natum est: et hffic apti- AITlplius tertia est differcntia, quoti Tertia dif-
tudo selnper est in subjecto proprii, sieut species quidcln semper actu est In " SU)-J ferentia.
srepe jaln in ante hahitis dietuBl'"est.. j eeto de quo prffidicatur:. quia participa-
"'~ ,J" Secunda auteIn eonvenientia est mqua- tur actu, elLln sit totum esse ejus de quo
. .Ii'
"'••,"mi- ""
liter partlcipaI'I, et non secun d ·
unl Inagls pr[Bdieatur: propriurn vero aliquando
ct n1inus ab his qUffi participallt spceios: aetu inest., polestate autem aptitudinis
et similiter propria a~qualiter participan- semper inest. Quod exclnplo docetur:
tur ab his quorùn1 sunt propria: noe hic quia Socrates seluper actu est homo hu-

1 Capo 9.
 142 D. ALB. MAG. ORD·. PRLED.
Inana operans et agens, non semper vero
ridet, quamvis de naturre aptitudine selll-
per sit risibilis.
Quarta. dif-
fertlnt.la.
Amplius autel11 quarto differunt ' quia
quorU111 sunt ternlini sive diffinitiones dif-
ferentes, et ipsa diffìnita sunt differentia :
diffìnitio auteIl) speciei omnis est, quod sit
sub assignato genere, et diffinitio speciei
specialissimre est, quod de pluribus solo
numero different}bus il1 co quod quid sit
prredicabilis, et cffitera hujusmodi qUffi in
tractatu de Specie dicta- sunt : proprii vero
quoclvere propriulll est, diffinitio est,
quocl et soli et o111ni et semper adest:
Removet qure diffinitiones différentes sunto lfanc
dubium.
autenl ideo differentiam hic ponimus, ne
creclanturidem esse per essentianl species
et propriulll, pI'opteI' 110C quod conver-
Silll pI'fficlicantur. I-Irec ergo sunt comlllU-
nia et propria speciei et proprio.
CAPUT XII.
De convenientiis et dilferentiis proprii et
accidentis.
Commu!,!i-: Speciei autem et acciclentis commune
tas speelel
et a~ciden- qUI·d- elll es t ,quo d d e p l'b
urI us prre cl'lcan-
11s. tur in quanturn sunt universalia. Aliffi ve-
ro conlnlunitates inter specielll et accidens
sunt nullffi-, eo quod piurilllum valde dif-
ferunt ab invicenl id cui accidit ut spe-
cies, et id quocl accidit secundum r110dU111
essendi : id eninl cui accidit, substantia
est; icl autem quod accidi!., est acciclens:
qUffi differunt sicut ens per se, et ens non
per se, secl in alio.
Objectio. Et si objicitur quocl inter nluituill dis-
tantia lllaxinle qUffirendffi essent conve-
So!utio. nicntire, Dicendurn quocl hoc verUIll est
si invenirentur; quia auteIn in nullo
COI11lllunicant, icleo non inveniuntur spe-
ciales, secl sola ista invenitur quéC onl-
niUl11 est generalis.
Prim.a diffe· Sed clifferentiffi plures inveniuntuI'.
rentla spe- •. 'b d' .
ciei et !lcci- ProprIa enlnl qUI us -lstlnguuntur utI'lus-
dentIs. ... ..
que sunt, qUIa speciel qUIdel11 convenIt,
quod in eo quod quid est prffidicatur : in
eo vero quod quonl0do se habet, conve-
nit accidenti quod est mixtum cum re-
spectu et COIllpositione ad aiiquid et ad
onlnia alia prffidicamenta.
Alia autenl difIerentia est, quod con- Secunda
differentia.
tingit unamquaIllque substantiam indivi-
dUal11 qUffi proprie substantia est, una
quiclem specie tantUl11 participare, qUffi
totun~ est forIllale esse ipsius: uno eninl
existente quod est forIllale esse et tOtUID,
non potest esse :alterU111 qiIod sit totum
esse, sed unarpquamque substantiam con-
tingit participare pluribus accidentibus et
separabilibus et inseparabilibus, sicut ul-
timo patet in multis exeIllplis.
Adhu-c autem tertia est differentia, Terlia dir·
ferentia.
quia species quideIll subintelligi potest in
se existens ex suis substantialibus princi-
piis ante accidentia qUffi sunt in ipsa,
qua111vis etiam sint insep~rabilia. Cujus
probatio est, qnod oportet supponere
subjectum esse in se cOIllpletum, ut illi
postea aliquid accidat. Accidentia autem
acl hoc quocl sint, ante se supponunt esse
subjectU111, quia respectu subjecti poste-
rioris generis entia sunt et adventitim
naturffi: quia posterioris sunt generis.
Ideo vocantur accidenti a quasi ad caden- Accidentia
quare sic
tia, quia cadunt ad subjectUl11, quia sunt dicuntur.
aclventitiffi naturre : ideo non de intrinse;..
cis adveniunt et affluunt.
Aclhuc auteIll speciei quideIll partici- Quarta dif-
ferentia.
patio istis subj ectis est (ljqualiter, et non
secunduill magis et minus : accidens vero
participatur ab his de quibus prffidicatur
(etiamsi sit inseparabile acciclens) secun-
dumn1agis et lllinus, non requaliter. Con-
tingit eniln quod .iEthiops respectu alte-
rius .iEthiopis habet colorenl nigrum in-
l
tensum, vel nigruill in nigredine remis-
SUl11: et ideo de C0l11111Unibus et propriis
..speciei et accidentis dictU111 est. Restat
igitur de proprio et accidente dicere conl-
111unia et propria: quo enilllproprium a
specie et differentia et genere difIerat,
. dictU111 est in illoru111 acl iPSUlll differen-
. tiis.
 J~IBER DE PRiEDICABILIBUS, TRACT. VIII
CAPUT XIII.
De communibus proprii et inseparabilis
accidentis, àc eorum differentiis.
T
Dicimus igitur quod commune quideul
proprii et inseparabilis accidentis est,
quod prreter ea nunquam consistunt illa
sua subjecta in quibus sunt, et de quibus
prredicantur, et quibus inesse conside-
rantur, quod patet : quemadmodum enim
prreter risibile (quod est proprium) non
subsistit homo qui est subjectum de quo
prredicatur proprium, sic prffiter nigre-
dinem nunquanl subsistit JEthiops, dum-
modo JEthiops nOllline suo importet
complexionem JEthiopis nigredinem cau-
·.. mn",,,i- santem, ut in ante h.abitis dictunl est. Et
f 1"Hpl'll l
""".1011- " qUI
lUJUS d em causa I'd quod secunda est
..., proprii et inseparabilis accidentis COID-
munitas, quia quemadmodum semper et
omni adest proprium, sic etianl insepara-
bile accidens: adest enim et semper,
quamvis non adsit soli ut proprium, pro-
pter quod et non conversim prredicatur.
Alire autem comillunitates sunt ad qure-
(lam, sicut non essentialiter prredicari in
quale de pluribus, sicut per ante habita
jam constat. Accidens autem separabile
propriam communitatenl non habet nisi
in quale, et non in quid prffidicari: sed
---- --~O...
... 1!l!!iii!!Hiililll----
143
hoc jam in his qUffi de omnibus simul
universalibus communibus janl dictum
fuerat.
Differunt autenl ultima duo universalia Prima elitre-
" . h' . rentia pro..
ab InVlcenl In oc prImo, quonlaln pro- prii et ~eci-
priunl uni soli speciei adest cujus est -pro- denlls.
prium, quemadmodum risibile adest ho-
mini. Inseparabile vero accidens, ut ni-
grum., non solunl adest JEthiopi, vel soli
corvo, sed etianl adest carboni et ebeno,
et quibusdam aliis : ita propriunl subjec-
tum sibi non determinato
Adhuc autem secunda est difIerentia, Secundadif-
· . d' ferentia.
quo d proprlum conVerSl111 prre lcatur et
requaliter, non secundum magis et minus
de eo cujus proprium est : accidens vero
inseparabile propter hoc quod non deter-
minatuin sibi determinat subjectum, non
conversim prredicatur.
Adhuc autem sicut in ante habitis dic- Tertia dif-
tum est., proprium quidem requalis et non .
ferentia.
secundum magis et minus a suis substan-
tiis est participatio. Accidentium vero hoc
quidem secundUlll lnagis, illud autem se-
cundunl minus est participatio, propter
causas in ante habitis deterlninatas.
Sunt autelll et alire quidem communi-
tates e-t proprietates eorUln universaliuln
qure dicta sunt : sed hrec qure dicta sunt
sufficiant ad discretionis eorum ab invicem
et communitatis eorum quanl habent ad
inviccm traditionem et doctrinaul.
 144 D. AI~B. l\/IAG. OllD. PR.iED.
D·E COMPARATIONE OMNIUM ISTORUM UNIVERSALIUlVI .A.D
INVICEM EX LOGICi\. i\ VICENNJE DE
COMPAR~L\.l'IONE ISTORUMQIJINQUE INTER SE.
CAPUT I.
Qualiter h;ec omnia in unUln coincidunt.
Quamvis in ante habitis ja111 determi-
natulll sit id quod de quinque universali-
bus tradidit Porphyrius, tan1en adhuc sunt
quredam qum utile est scire de his qUffi ex
logicis doctrinis Arabum in I~atinum tl'an-
stulit Avendar Israelita I)hilosophus, et
lllaxinle de logica A vicennre. Primum CH-
pitulu111 hujus doctrinre est de COlTIpara-
tione istol'ulll quinque inter se, et hffie ad
pel'fectioneIll doctrinm ponin1us. Dicin1us
ergo prilTIO de prinlo universali quod est
genus, quod non est u~iuscujusque rei si~
veoIIlniun1 l'erum, sedillius soljus genus,
qum est sub ipso spccies : similiter et dif-
ferentia non est diflerentia uniuscujusque
rei, sed seCUndU111 hoc quod est divisiva,
non est difIerentia nisi generis quod ùivi-
dit : et secundun1 hoc quod est constitu-
tiva, est differcntia illius speciei quaITI
constituit sub genere diviso.
ScienduIl1 auten1 quod unun1quodque
istorun1 potest esse gcnus vel quasi genus
ad alterU111, ununIquoclque potest esse
quasi species, et Ul1UII1Quodque palest esse
quasi difIercntia, ct unurnquodque potest
esse quasi prOpriUl11, et unurnquodque
quasi accidens. Sensibile eninl est quasi
species 11ujuS quod dicirnus apprehensi-
VUffi. Omne enim sensibiìe apprehensi-
VUl11 est et non convertitur, scilieet quod
GlTIne apprehensivurn sit sensibil e sive 8en-
IX.
sitivu111. Et hoc ipsum sensibile est quod_
dan1 genus audienti. On1ne enim audiens,
sensibile est et non convertitur. Et Sillli-
lite1' est genus audientis et olfacientis et
gustantis et tangentis, et hoc ipsum sen-
sibile difIerentia est animalis. Similite1'
gressibile estgenus bipedis et quadrupe-
dis, et est species 1110bilis, et est prOpriU1TI
sive proprietas animalis et COlllmune aeci-
dcns hon1inis. Aliquando auten1 ista quin-
que in uno solo secundun1 1'en1 conveniunt,
et ideo h&.c 0111nia quinque in unUln et
iden1 aliquando coincidunt : quamvis mo-
dus prmdicandi eorun1 secundum quod di-
versa universalia sunt nunquan1 sit unus.
Et etiam adducendum est quod genus
non est genus differentire aliquo nl0do, nee
difIcrentia potest esse species generis. Si
eniln differentia esset species generis, CUlTI
species non efficiatur species nisi per dif-
ferentiau1, tune difIerentia egeret alia dif-
ferentia per quanl species efficeretur et
tune differentia esset difIerentim, quod non
potest : difIerentia enilll est intel1ectio si-
ve notio qumdam, qure seeUndU111 iJ)tel1ec-
tun1 est extra n1aterian1 generis: rationale
eniln non est idel11 quod anilnal hahens
ralionenl, socI est idel11 quod quidanl ha-
bens ralionen1, qualnvis per consequen-
tiaul sequatur id esse aniruai : anirual eniu1
habens rationel11 hon10 est. Si auten1 ani-
111al esset per intellectum clausun1 vel COI1-
ceptU111 intra rationem rationalis, tune
CUln diceretur, aniluai rationale, iden1 es-
set ac si diccretur, aninlal quod est ani-
1113 l hahens rationem, qUffi sunt: ide111 se-
 LIBER ])E PRlEDI(~ARII~IBUS,
cundum intentiones suas. CUIll autem dif-
fcrentia prffidicetur, est sicut cum prffidi-
catur accidens inseparabile de eo quod
prredicatur. DifIerentia cninl se habet ut
accidens ad genus, in quantulTI sequitur
esse generis: et non est unUIll esse diffe-
rentiffi et esse generis, sed genus est ad
difIerentiam quasi luateria se habens, et
ditlerentiffi comparatio ad genus est quo-
damIuodo sicut proprii quod non cOll1pe-
tit omni, et hoc est accidens inseparabile,
ut in ante habitis dictum est. Differentia
vero constituit genus. et dat esse ei in ef-
rectu distinctuffi. Quanlvis autem ipsa dif-
fcrentia non sit intra diffinitionell1 gene-
)'is, et ipsius esse differentire non sit iùtra
nsse generis, sicut esse rerUlU qualiulTI est
intra quale, .et esse rerunl quantarull1 est
intra quantun1, ta~TIen difl'erentia est qua-
litas generis, et genus et esse generis est
iIl differentla sicut intra SUUlTI quale essen-
I iale. DifIerentia eniITI est qualitas generis,
sicut forma est qualitas materiffi, facicns
j psam qualem secundum esse substantiale.
Ilnc autelTI sic se habet quando differentia
ost absoluta et simpliciter differentia ge-
nr,ris : ita quod nll1.10 modo "differentia est
pxtra naturam generis, sed est de natura
ipsius sicut actus est de natura potentiffi :
fluia si actus non esset de natura potentiffi,
potentia nullo modo desideraret actum.
Si ,vero diligenter et subtiliter attenda-
tUI' quid sit genus et quid differentia, tunc
110n omnino vere pr<:edicantur genus et dif-
ferentia, nisi de specie: quia in specie ge-
IlUS in actu est, et differentia est actus
speciei dans esse. Conlparatio autem ge-
1l0l"is ad differentiam est sicut comparatio
subjecti ad accidens inseparabile, quod
non est COlnn1une accidens, eo quod est
(',onsequens-, si est ut prOpriUITI quod con-
vnnit olTIni et non soli. Accidens autelTI
(',(HnmUne aliquando cOlTIparatione gene-
..is est proprietas, et aliquando ·compara-
tione speciei est accidens COlTIrnUne : sicut
Inotum voluntario motu qui vocatur rnotus
IH'ocessivus, quod est proprietas animalis
(~t commune_accidenshon1inis.
TRAeT. IX 145
Aliquando etiam accidens commune
proprietas est generis superioris sicut al-
bedo qUffi est de proprietatibus corporis
compositi terlTIinati, et est commune ac-
cidens hOluinis : aliquando est de proprie-
tatibus generis generalissin1i, et aliquando
etiam accidens COIllInune non est proprie-
tas alicujus generis, co quod alii accidit
quod est extra genus illud, vel etiam ac-
cidit ci quod est extra totanl illam catego-
riam secundum ordinen1 pr<:edicabiliul11
illius generalissiITIi sive prffidicaf,fienti :
cujus exeu1p1.un1 est id. quod est non reci-
pere magis et nlinus, quod est de con1-
munitatibus hOluinis seCUndUlTI partieipa-
tionem speciei, et est conln1une ilIi et
multis aliis, nec est proprietas alicujus
hominis, alia enim" generalissima habent
hoc. Comparatio autern anin1alis ad hoc
anilllal, quando animali additur designa-
tio singularis non considerata in hoc ani-
mali rationalitate qUffi facit ipsun1 hon1i-
nen1, est sicut conlparatio generis ad in-
dividua propria, qUffi ex se habet et non
mediante specie : tunc enin1 animaI prffi-
dicatur de hoc anilllali illlrnediate, ut spe-
cies de suis individuis immediate prffidi-
catur : et tunc non prffidicatur utgenus,
generis enim prffidicatio est de differenti-
bus specie: anilllai igitur genus est in
cOluparatione singulorulu animaliuln se-
cundum quod facta sunt rationalia vel in
alia specie constituta.
Similiter autelTI rationale comparatum
ad hoc rationale non considerata animali-
tate in hoc rationali, prredicatur de eo ut
species, secundum intentionem quam dixi-
lTIUS, quod differentia aliquando ut spe-
cies accipit11r, et non prffidicatur tunc ut
differentia, 'Differentia enim est animalium /
singuloI'ulTI specie diiIerentium. Dixin1us
autem rationalehoc considerari,conside-
rata animalitate. Sìn1iliter autem et risi-
bile prffidicatur de ilIo risibili non consi-
derato secundun1 quod est homo : non est
enilTI proprium nisi hOlninis et individuo-
rum. Adhuc autem risibile comparatunl
est prffidicatum ut species. Similiter etiam:
10
,~.
1.46 l). ALB. MAG. ORD.
alhu111 quod est cOlllnlUl1iter accidens huic
albo in singulari designato, est prredica-
tU111 sicut species et nonut accidens. Acci-
dens eni111 C0111111Une non est accidens, nisi
ei quod est subj ectUill ipsius den0111inatU111
ab ipso ut dicatur ab' ipso ut sit albunl :
non autelll est accidens huic albo non
considerato ~ubjecto in quo est, illi eninl
conlparatur ut species.
CAPUT II.
Qualiter hmc omnia quinque universalia
ad invieem lniseentur.
Oportet autelll scire quod hrec quin-
que non tantulll coincidunt olllnia vel
plura in ununl, sed etialll inter se quo-
da111nl0do comnliscentur. Et hoc fit 111ul-
Genus com- tis IllOdis. Genus eninl COIn111iscetur ali-
miscetur d ' f f ' Appre h enSlVU111
differentire. quando cun1 l erentla.
. tia anin1alis quod est genus hominis, et
eniIll est quasi qureda111 differentia hon1i- est propriuln homini quod convenit omni
nis quod est ratiol1ale. Olllne enim ratio-
naIe apprehensivu111 est et non converti-
tur. Et sinliliter ani111atum sive habens
anin1am est genus ratlonalis, et prredica-
tur in quid de rationali : et tunc est ge-
nus differentire. Et patet quod accidit ei
ut differentia generis superioris : anima-
tun1 enim ditTerentia est corporis quod est cidente con1muni : visibile enin1 est pro-
Gen.us com- UnU111 de generibus lllediis. Aliquando
mlscetur.. .d t
accidenti. etla111 COlll111lscetur genus cun1 aCCI en e
sicut color qui est genus eOl'U111 qure ac-
cidunt h0111ini, qure sunt ut albedo, et ni- cun1 genere, nec propter hoc desinit esse
gl'edo, et hujusn10di. llcec autelll compo-
sitio sive con1mixtio differt a prin1a : non ciei, nec tamen est commune accidens
enin1 sic potest esse, quod genus differen-
tire constitutivce sit genus constitutivunl
speciei : oportet auten1 quod genus acci-
dentis sit' genus accidcntis ad ipSa111 spe-
cien1 accidentis constitutivUlll. Genus er-
go differentire est aliquando difrer~entia
constitutiva generis vel speciei, et prreter
hoc genus accidentis aliqual1do est acci-
dentis generis, et aliquando speciei, sicut Qualiter hme quinque sunt naturée qum-
hoc iPSUIIl apprehensivun1 est constituti-
vun1 anilllalis habentis apprehensionem
per spiritu111 vel intellectunl, et color est
accidentis aninlalis et honlinis, cun1 sit
PR.LED~
genus color specialium. Permixtio autem Genus com.
generIs. CUlll . p~"oprie
. t ate est"SICUt.
. a d'
llll- miscetur
proprio.
rans in actu adn1irantis, quod se habet
ut genus ad ridens in actu : et tune vo-
ciferans éx appetitu se habet ut genus
ad hinnibile, quod est propriun1 equi.
Differentia auten1 aliquando llliscetur
CUD1 genere, sicut sensibile quod est difIe-
renti~ gradibilium miscetur cum rationa-
li. ~fiscetur etiam aliquando CUlll proprie-
tate, sicut cOlllparatio triuIll ad duos rec-
tos angulos trianguli, qui tres angulos
habet requales duobus rectis. Hrec enin1
est differentia ejus quod est proprietas tri-
anguli rectilinei. Aliquando autenl n1i-
scetur cun1 accidente, sicut disgregativum
visus, quod est differentia albedinis, quod
accidit visui.
Proprietas etialll aliquando miscetur
CUlll genere : gl'essibile enim est differen-
non soli. Etiam aliquando miscetur cum
differentia et cum specie: quia si desit
propriun1 speciei, et cumest communior
proprio species, hoc fit CUIll differentia
fuerit comnlunior. Cujus exelllplum est
dividi in duo requalia, quod est paris nu-
111eri Aliquando aute111 miscetur CUlll ac-
v
prietas colorati, coloratU111 aute111 est ac-
cidenscomillune COlll111Uni.
A.ccidens autelll aliquando miscetur
aecidens speciei: est enin1 accidens spe-
generi, sed est proprietas generis: et est
aliquid quod est accidens COlllmune utri-
que, generi scilicet et speeiei, et cum hoc
etialll silniliter accidcns differentire et·
proprietatis.
CAPUT III.
dam~ et qualiter universalia~ et quali-
ter intelligibilia~ et qualiter simplieia.
Attendendum autem est, quod omnia Primo.
 LIBER _DE PllJEDICABILIBUS~
quinque tripliciter considerari possunt.
Si enim in se accipiantur~ ita quod ipsa
l'es sive natura sine aliquo respectu sibi
conlposito aceipiantur, et ipsa natura
simplex eonsideretur, sic sunt natufm
qUffidanl ista quinque, et prreeiplle genera,
etspecies qUffi absoluto intellectu asse-
qui possunt: tamcn de aliis est verum
quando non aceipitur id quod est diffe-
l'entia in ratione difIerentire, sed in ra-
tione entis vel naturre cujusdaul: et hoc
est verUlll de proprio quando accipitur id
quod est proprÌum non in proprii ratio-
ne~ sed in simplicitate cUjUSdUlll entis : et
hoc etiam vcrUlll est de accidente quando
accipitur ut pars entis, et non in ratione
qua addit ad substantiam~ Sic ergo hrec
prreaccepta sunt naturre quredam, ut di-
cunt Avicenna et Alfarabius.
"'mndo. Si autem aceipiunt hrec prredicta se-
cundum quod naturffi il1i Silllplici additur
aptitudo ad hoc quod sint in pluribus in-
ferioribus, tune illa janl effieiuntur uni-
versalia~ quia universale ab habere apti-
tudinem dicitur universale~ et non ab ac-
tu quo efficiatur 'actuuniversale. Utrulll
auten1 hffiC aptitudo sit in re qUffi sua sinl-
plicitate apta sit cxistere in pluribus, et
per nlultiplicationcnl difIerentire dividen-
tis, vel per divisionelll materire in pluri-
bus actu efficiatur: vel sit in solo intel-
lectu, ita quod nihi1 naturre sit in pluri-
bus, sed. 'solus intellectus similitùdinem
naturre unius ad eamdem naturalll in spe-
cie in alio accipiat et in seipso assiluilet,
qUffistio fuit. Et primo quidelTI modo iIIi
dixerunt qui reales vocabantur. Secundo
autem modo dixerunt hi qui dicebantur
nominales. Et hoc ad prresens non est dis-
serendull1: talTIen in prrecedentibus in
tractatu communi de universalibus hoc
sustinuimus quod dixerunt reales. Quo-
cumque autem modo, patet quod sinl-
plex natura non est universale, sed natll-
ra accepta in tali aptitudine.
l'CH''10. HffiC autem eadenl natura accepta in
lumine intelligentire, cujus ipsa est 'splen- .
dor quidanl et l'adius, secundum quod di-
cimus, quod omnis' forma sive natura
TRAC1'. IX 141
silllpiex splendorest, et radius intelligen-
tim in anillla silllilis sibi in esse spirituali,
sive intellectuali, proptcr hoc quod ipsa
natura per intellectualenl naturan1 qure
in ipsa est ut par8 essentialis ejus, opera-
tur ad esse spirituale, sieut lunlen in per-
spicuo operatur eoIorenl secundull1 esse
spirituale, quelll tanl0n in corpore teI'llli-
nato operatur seCUndU111 esse 111ateriale
ipsius : eo quod actus activoruill sunt in
patientibus bene dispositis secundulll
possibilitatelu recipientiuIIl actus illos, et
non seCUndU111 potentianl agentis. floc
ergo ll10do ista quinque veI sunI naturre
Siluplices, veI universalia, veI intellectus
quidanl in ani111a existentes.
Sciendum est autelll, quod hrec quin- Quarto.
que in ;lurnine intelligentire accepta sunt
absque 0111ni 111ultipIicitate, sed per hoc
quod in singularibus ter111inantur ad 111a-
terianl, seeundunl esse dividuntur, et sic
agunt IllUHiplicitateul per hoc quod in
quolibet sunt secundunl totum esse ipso-
runl et secundunl totan1 essentiUlTI, et sic
quidelll secundum se sunt ante onlnenl
111ultitudine111. Per hoc aut~m quod in
sensibilibus et in materia efficiuntur ad
quantitatelu actus intelligentire operan-
tis in natura, per 110C efficiuntur 111ulta
secundunl diversas multiplicationes spe-
ciei vel individua.
Si ergo in se accipiantur, naturre sunt '
simplices, et nec singularia, vel univel'-
salia. Si eni111 in natura simplici habe-
rent quod essent universalia, cum natura
simplex non sit nisi unum, universal~
non esset nisi unum, nec posset esse in
111ultis, et de rp.ultis, quod est contra ra-
tionen1 universalis. Si autenl a' natura
siluplici haberent quoQ- essent sing~la­
ria, non posset universale esse nisi unUln
singulare, et omnia alia silllilia illi non
reciperent prredicatione111 illius, quod ite-
l'unl esse non poteste . l \ natura igitur Silll-
pliei nec habent quod sint universalia,
nec quod sint singularia, sed habent hoc
a respectu qui udditur naturffi simpl~ci,
ut dictum e'st.
 1~8 D. J\LB. 1'If\.G. GI1D. PR.L-ED.
Naturre illre . Adhuc autem secundum quod sunt na-
simplices in '.' . . .
se nec sunt turre slmpllces et separatre, nec sunt In
in intellectu . .
. ne1c extra lntellectu, nec extra IPSUIU, seù secun-
. . .un1 quo.d sunt In
mte.Jectum. d . l ulnln8. . Il'1gentlffi
lnte .
agentis, et lumine s~o facientis omnes
forlnas, sic suntut moventia potentialen1
intellectum qui est anima: et per hffiC
anima intellectuali conver~ente se ad ip-
sas efficiuntur in anima, dUlumodo non
sit impedimentum in anilua intellectuali,
prout intellectulu est si cut adepta: et siè
accipit universale quod est in intellectu:
et ideo oportet quod sit natura illa a
sensibilibus, et materialibus, et particula-
ribus separata et abstracta, et in solo ac-
cepta lumine intelligentire, cujus lumi-
nis ipsa est splendo l' et efIectus. Et CUIll
intellectus c0111ponit cum ea aptitudinelu
existendi in pluribus, tunc accipit ean1 ut
universale logicunl, et ratiocinatur de
ipsa sicut de universali. Et per opposi-
tum illius accipit particulare ipsius, quan-
.do componit cum ea illa qUffi deternli-
nant ipsam ad materiam hane et illanl, et
individuantia, quorunl collectio in pluri-
bus non potest inveniri, et per qUffi affi-
citur hoc aliquid designatum.
Et sic illa natura simplex in quadru- plex N8Itu~a sim.
m qua·
Plici esse
. '
drupli~i
accipitur scilicet in esse naturre esse aCClpl.
sinlplicis, et in esse aptitudinis ad luulta, turo
et in esse lun1i.nis intelligcntire cujus ipsa
est splendor, et in esse individui designa-
ti per individuantia: et ideo habet ratio-
nenl naturffi per prin1um, et habet ratio-
nernuniversalis per secundum, et ratio-
nelU intellectus speculativi per tertium,
et rationelu particularis et individui per
quartum. Et quamvis hoc ad prin1am
pertineat philosophiam, tamen hic po-
SUiIUUS, ut doctrina sit magis perfecta, et
quia hoc quidan1 Arabes prrecipui in doc- .
trina de universalibus posuerunt. Cum
autem primus actus rationis sit ordinare
dicibilia, ut in ante habitis dixilUUS, jam
rationes ordinabiliurn exsecuti sunlUS: de
dicibilibus autem ordinandis in generi-
bus, et spcciebus, difIerentiis, propriis,
et accidentibus, deinceps attingemus 'ad
pertractandun1.
 LIBER II
DE PRJEDICAMENTIS.

TRtl(JT il TUS I
DE ANTECEDENTIBTJS l\D SCIENTIAlVI LIBRI PRh:DICAMENTORUl\I.

PriU1us igitur actus qui est ordinare

CAP1JT J. unU111 c0111ponihilo cun1 alio , perficitur
duohus n10dis : et ordo ipse duohus iit
l)e intentioJte libri~ et ordine~ et n~o{lo et 1110dis. Prin1un1 quod exigitur ad actulll
aliis qUaJ qUéeri COYlSUeverunt. ra1i?nis ordinantis est ratio qUffi sumi1ur,
ex ipsa for111a ordinabiliulu, et hffiC rafio
In ante habitis dictUlll est quod logica trahitur ex universali et particulari: per
eHt scientia per quanl docetur qualiter per hoc enin1 quod universale est quod est
eognitum deveniatur ad notitialll inco- in n1uItis, et de multis, rafio ordinis acci-
gniti. Et hoc duobus fit modis, secundum pitur prmdicati ad subjectuul : et de hoc
([uod duo sunt qUffi quando sunt incogni- jan1 quantuu1 ad prffisenten1 speetat in-
la desideramus cognoscere, scilicet COpl- teutioneu1 detern1inatuu1 est. Sequitur
plùxum etinconlpIexunl. Et inconlpIexulll igitur nune deterrninare de his qUffi se-
incognitum coguosci non potest nisi dif- cundun1 rationem prffilllissan1 ad se in-
finitione, vel quaculuque notione. Com- vicelll sunt ordinanda secundulll genera,
plexum auten1 incognituu1 cognosci 110n species, differentias, propria, et .acciden-

~.
' .•.'" ".." potest nisi argumentationc". Dictum cst tia : hoc enim SOIUlll est in quo perficitur
~(). Ct·lam a d h oc~ quo d
dAVO-
••1 · (qUffi est vIrtus
raÌl.o . rationis ordinatio. Et ideo hic ordinahilia
~ l· I
.t'lll, unum cum a lO comp ectcns non potcst
..."m ) ad subjici et prffidicari sunt ordinanda et
••:.:::~'~" .dcvenire ad instrumentuu1 quo cognitio- detern1inanda sec~ndunl 0111nenl sui di-
nClll incogniti eliciat ex cognito, nisi tri- vcrsitatcu1, qUffi consistit in decen1 gene-
bus actibus, qui sU:Qt ordinare UnU111 ad ribus prredicabiliul:1 sive prcedican1ento-
alterum, cOlllponere unum CU111 alter.o, et rurn.
colligere con1posita secundum discursun1 Quia auten1 jau1 in antecedentibus ad
qui fit ex uno in alterum. Sic eninl et logicau1 probatU111 est, quod ad scicntianl
non aliter acçipiet cognitionem incogniti. incogniti per cognitunl non devenitur,
per id quod est cognitum. 11isi per dispositurl1 ser1110ne111 ad signifi-
 150 D. ALB. MAG-. ORD. PRlED.
candunl, sive hOlTIO inquirat apud seip-
SU111 per interius dispositU111 Serl110nelTI,
sive il1quirat apud aliulTI per SerlTIOnen1
exterius prolaturn, sequitur de necessitate-,
quod ordo prmdicabiliu111 non potest de-
terlTIinari, nisi secunduul quod sub voce
habet prffidicabi~e designari. Reblis eni111
inquisitive incogl1itis uti non POSSUI11US,
co quod nee finitm sunt nobis, nee prffi-
sentes : et ideo signis et vocibus uti
oportet. lJropter quod prffidicabilia opor-
tet considerare secundun1 quod voci bus
significantur : propter quod dicit l30etius
quod hme scienlia, scilicet libri prffidica-
mentorUlTI, est de decen1 prin1is vocibus
pri111a genera rerUI? significantibus: 01'-
do enilTI non est in rebus ipsis, sed opor-
tet quod ratio ponat ordinel11, sicut et fa-
eit complexione111 et eollectionen1 com-
positorun1.
Qu}d sit sub- ]~t ex his pla11u111 est quid sit hujus li-
Jeetum. .. . - .. .
hujus librI. b1'l subJectum: est Cnl111 subJectU111 ordl-
nabile in 1'atione prmdicabilis vel subjici-
bilis, secundum quod stat sub voce talelTI
o1'dinen1 signante. Et sic patet qualite1'
ista scientia est una ab uno subj ecto.
Par!es ::mb- Partes autenl llujuS subjecti sunt ordi-
Jeeh.
nabilia secundun1 diversunl nlodu111 prffi-
dicandi in substantia, et accidente, et in
aecidentibus secundurn 0111nia nOVe111 ge-
nera accidentiul11. Et sic lllultitudo infì-
nita restringitur in deCe111 genera, ut di-
cit Boetius: decen1 aute111 in duo prredi-
cabilia, substantia111 scilicet. et accidens.:
et duo in UnU111 prredicabile, scilicet 01'-
dinatum· ad eompositionenl seCUndU111 ra-
tione111 prredicabilis, vel detcr111inatulTI
ex universali et particulari, vel subjici-
bili et prffidicabili. Ex hoc etia111 patet
qUffi sit causa suscepti operis: non eni111
est c0111ponibile prffidicabile CUlTI subjici-
bili, nisi per ordinelll unius ad alterul11,
et ideo de ipsis orclinabilibus in genere et
specie oportuit detern1inare.
Finis operis Patet etian1 quis finis UltilllUS et quis
hujus. est finis propinquus. ·Ulti111US enin1 est ut
ex ordinatis 1'atio accipiatur conlpositio-
nis ad enuntiationelTI, qUffi sola inter ora-
tiones verum significat : et ulterior adhuc
finis. est, ut ex compositis -~liciatur col-
lectio consequentiffi unius ex altero, per
qua111 accipiatur scientia conlplexi· quod
ignotul11 est. l?inis autelll propinquus est,
qui est tern1inus operis, ut scientia ha-
beatur ordinabiliurn secundun1 omne ge-
nus, seCUndUl11 quod potest esse ~ivel'­
sus lTIodus prffidicandi, vel divel'sus ordo
prredicabilis ad subj ectulTI de quo prffidi~
catur: qUffi scientia libri PréEdicamento-
rum est proprius finis.
Modus autelTI istius scientiffi oportet M _dUB dool
.. trime hUJU'
quod ex fine suulatur : est enlm Ille n10- librI.
dus eligendus, quo in materia proposita
potest devenire quis ad finen1 intentio-
nis. Est igitul' (CUlTI sit de incomplexis)
diffinitivus quideul secundum quod ex
prioribus secundum naturan1 procedit:
divisivus autelTI seCUndUITI quod notificat
quod est prius per sua posteriora qUffi
sunt in ipso. Et priu1us quidem, scilicet
diffinitivus, notificat rei substantiam et
esse. Secundus autem, scilicet divisivus,
notifìcat rei posse: quia non perfecte co-
gnoscitur l'es, nisi cognoscatur secundum
esse et secundum posse. Tel'tius autem
n10dus, non propter scibile, sed propter
eun1 qui scire qUffirit, apponetur a nobis,
et appositus est ab antecessoribus ut fa-
cilior sit doctrina, et ille est exen1plorum
positivus.
Est aute111 dubitatio quorulTIdam, utrunl Dubitat.lo.
de generibus (qure ut dicit Porphyrius
sunt prinla rerum principia) possit haberi
scientia? eo quod scientia est habitus
conclusionis per causas et principia de-
Dlonstratus. Cunl igitur ista sint princi-
pia prillla rerUlTI, non sunt alia priora cis
per qUffi denl0nstrentur de eis passiones.
Et sic de istis non videtur posse dari
scientia, sed in scientia debent esse sup-
posita. Sed hoc solver"e non est difficile: Solutio.
hffiC enim secundunl l'elll, et seCUndUlTI
quod sunt naturffi qUffidalll et partes en-
tis sunt prinla principia: secundum quod
sunt aliquid prredicabile vel ordinabile in
genere secundum hunc vel illunl modum
prffidicandi vei subjiciendi, sic non consi-
derantur ut principia, et habent lllulta.s
 LIBER DE PRiEI)I(~A.MEN1~IS, rrRj\Cl~.
proprietates et passiones qure sunt de-
Inonstrahiles de ipsis: et hoc 1110do age-
n1US de ipsis hic. Prout aute111 sunt par-
tes entis et principia diversitatis rerU111,
sic de ipsis agit prilllus Philosophus, si-
cut scire potest, qui in Metaphysica stu-
dendi ponit intentionem : quod non per-
tinet ad prresens negotiulll quod Logicus
hahet considerare.
Il... ha.. pro- Sic ergo tractantes de prredicahili se-
, ..cicmeli
A"c'loris. cundumquod stat sub voce designativa
prredicabilis secundun1 IllOdu111 prredican-
di diversum in genere et specie ordina-
bilis, sequimur sicut in aliis sectalll Phi-
10sophoruIll qui Peripatetici vocantur, et
maxillle Aristotelem qui hujus scctreprin-
ceps et primus inventor fuisse perhibe-
tur, nihilolllinus apponentes qurecun1que
bene dicta a posterioribus potcrin1us in-
venire: procedemus enin1 et per n10du111
scientire et per 1110duIll artis. Per n10dun1
quidem scientire in hoc quod considera-
bimus subjectun1 et partes principales sub-
jecti, ostendentes qure passiones insunt
eis, et proprietates ex principiis huic
seientire propriis. Vian1 auten1 artis tene-
bin1us in hoc quod eolligcl11us principia
ad unUIll finen1 operis tendentia: quod
opus quidelll est ordinatio prredicabiliunl
ad finelll con1positionis et intelleetionis
syllogisllli, per quem per scientian1 co-
gniti potest quis devenire ad notitian1
incogniti, sicut srepe dixin1us. Jam autenl
ad propositum accedalllus, sufficit enim
et lllulta prrelib·ass~.
CAPUT Il.
Qualiter préEmittitur de éEquivocis, uni-
vocis, et· dénominativis, et qUéE sint
. {Equivoca.
~'f" ftl'0r- Cum igitur in hoc agendum sit de prre-
'Il..·••. "..
.....1... ~llul-
1-
o b l·1'l qual"Iter or dOlnan d unI SIot In
dIca o gene-
".4. et' de- d· bOI· . l .
1II........"lvlli l'e, et prre lca l c In trlp ex cOlllnlune re-
h.'thl'C)o (l ucatur, SCI.1 Ice t In
0
o ens e't unum, In· . qure
secundum unam rationem reduci non
potest : et i.n commune quod est 'com-
mune sicut 'genus quod l'ecipit prredica-
I 151.
tionenl sui universalis secundum nomen
et ratione111, quod quidelll est univocu111 :
et tertio in id quod est eonllllune sieut sub-
j ectu111 dc quo prredieatur aecidens, quod
de subj ect o non prredicatur, nisi secun-
dum denominationenl: oportet nos de is-
tis tribus prremittere, ut postea facilius
videri possit quid in quo sicut in genere
contineatur.J vel quid ad aliud sicut ad
subjectuIll reducatur, vel quid nominis
et rei suscipiat pra:~dicatione111.
Quia autenl pri111um 0111niunl quod Quare pri-
Prredicatur est ens quod univoco ~de 0111-
.J . J ,
mo .l.e requi-
VOCI~, se-
und
nibus non I)rredicatuI'.J ut in seicntia uni- um 9 deet
c. \·OC1S.,
versaliunl dictunl est ideo pri1110 de requi- terli~
. J '
deod~-
nommatlvls
vocis dici oportet. Et iterU111 propter hoc agito
ut sciatur quid de quo ut genus, vel spe-
cies, vel diflerentia, vel propriuln, vel ac-
cidens non prredieatur, quaulvis univo--
cum sit ante requivocunl.J sicut unUIll ante
multa: talllen seCUndU111 intentione111
hujus doctrinre requivOCU111 est ante uni-
vocum, quia per mquivocum prredicabilc
rcducitur ad ens et unUlll quod est anto
onlne genuso Per univoculll aute111 re-
ducitur ad 0111ne quod est conlnlune ut
genus. Per denominativum autelll vel
per ejus ratione111 0111nia accidentis prre-
dicata respiciunt substantiam. Et per is-
tas tres C0l1I111Unitates, onlniulll prredica-
bilium universitas redit ad unius COlll-
111unis aliquo 1110do prre.dication0111, et
olnnia qure ad unUIll subjicibile respi-
ciunt, oportet quod id respiciant ad ali-
quenl triu111 1110dorulll.
Dico ergo, quia verUIll est quod in
scientia universtlliunl dictum est, quod
si quis olllnia entia vocet requivoce, et non
univoce nuncupabit, oportet de requivocis
prremittereolEquivoca ergo dicuntur quo- lEquivoca
quid, et
rum solunl nOlllen est commune, secun- quare si(~
dicuntur :
dunl nomen vero illud ratio substantire et explana-
tio dlffini-
est diversa. Dicuntur ergo requivoca tionis ilIo·
rum.
quasi nomen (quod secundum vocern est)
ex requo quoad imponentem habentia. I~t
ideo etiam additur, quod dicuntur et non
sunt, quia quod est in dictione COilllllune
est eis: in esse autem quod dicitur per
nomen, non est conlmunitas secundunl
 152 l). ALB. MAG. ORD. PRiE]).
requam participatione111: qualuvis enim
requivoculU actuali n1ultiplicitate multa
dicat, taillen nihil on1niulll illorulu requa
participatione participatur ab his qure in
nomine significantur : propter quod requi-
voca dicuntur, quia ffiqualiter nOluen ha-
bentia, esse nominis non ffiqua suscipiunt
participatione.
Propter quod etiam additur, quorum
solum non1en estcomlllune: nomen enim
quanlvis dicatur quasi notamen, eo quod
aliquam notan1 rei facit quantum ad ac-
tum significantis et iluponentis n0111en, eo
quod imponens nOluen secundum aliquid
proprietatis rei afIectus est quando no-
men illlponitur: quia etialll significatio
rei qure intenditùr per nomen forlllalll dat
nomini. Tamen hrec non sunt de intrinse-
cis ipsi nOlllini secundum quod nOlllen
est SOIUIU, sed potius intrinseca sunt no-
mini litteratio talis sive compositio no-
minis ex littera et syllaba et accentu,
qure sunt intrinseca nonlini ut nonlenest.
Quibus jam perfectis quantum ad sub-
stantian1 nonlinis tunc primum refert no-
men ad id quo affectus est ilIe, sive quod
concepit ille qui nonlen imposuit : et ideo
in requivocis SOlUli1 nomen secunduIIl
quod consistit in sono litterarunl et sylla-
l?arum et accentu est COllln1une, et absque
~qua partieipatione alicujus rei qure inl-
portatur in nonline : et ideo dicitur requi-
vocum.
Etquamvis forte principaliter in requi-
voco unUll1 iluportetur, et alia non prin-
cipaliter tamen, quia non requa ratione
multa dicta in non1ine n.omen illud par-
tieipant, est etiam aliqua species ffiquivo-
cationis : et Iloe est quod additur in ffiqui-
VOCOrU111 ratione ibi, ratio substantirn est
Quid sit
substantia diversa secundun1 id nOluen. GIlllie enin1
quam signi- 1·'d . .ti .
ficat I?-0men, non1en a JqUI slgnl lcat pro substantla,
et qUld qua- l ' · d l·
litas.cu~ et a IqUI pro qua ltate, cunl onlne no-
qua slgnlfì-
eat. men sub stant'lam slgnl
. . f"IcetcuIU qual'ltate:
et id quidem cui in1ponitur n0111en est si-
gnificata substantia ipsius : proprietas
autem ejusdem rei sive substantim qUffi
affieit i111pOnenten dum nomen imponit,
est qualitas significata per nOluen.
Quando ergo idem est nOluen quan-
tunl ad ea qure sunt nominis inlitt'era et
accentu: ·et id quod significatur in no-
nline, non est idem vel ruque participa-
tum ab illis quibus n0111en iluponitur,
nec etianl proprietas a qua ill1positUIll
est 0111nino· eaden1 est, quamvis forte re-
feratur ad unum: tunc nomen est requi..
VOCUlll, quia ratio substantire ,cui nomen
in1ponitur (quffi est ratio substantialis a
qua nomen ilnponitur) sic duobus modis
est seCUndU111 aliquid vel siu1pliciter di-
versa :. substantia enim aliqua (ut dixi-
mus) est secundum aliquid per modun1
quo rationi substat, cui n0111en ipsum
in1ponitur: et illius ratio diversa est
quando non penitus est eaden1 : et adhuc
a quo nomen in1ponitur quod est nomi-
nis qualitas, et substantialis ratio qure
datur de nomine seeunduIll illud quod
nOlllcn est. Quando ergo iIIa etiam non
penitus est eadenl, iterum' ratio substan-
tiro, hoc est, substantialis ratio nonlinis
est diversa: ita quod nihil rei cui nomen
imponitur, ffiqualiter participant signifi-
cata per nonlen.
Ex quo patet quod requivocorum multi ..lnqulvoca
LV •
sunt 1110di sive species. Sunt enimrequi- multiplicia
sunt, a con-
voca idem quiden1 secundum relll, sed non silio, a ea-
requc participantia, I10C est, per eaIlldcIl1 su.
rationenl de on1nibus requaliter datam,
sed potius quen1dalll modulll illius (de quo
datur ratio) habentia: sicut ens dicitur
requivoce de olllnibus entibus per se et
in alio existentibus, eo quod per se ens
solunl n'aturce est ens, alii auteIl1 quredarn
n10di sunt illius entis et non entia vera et
priricipalia. Hoc luodo sanun1 in aniIl1ali,
et urina, et dieta, et llledicina dicitur
requivoce: quia sanun1 naturffi est ani-
n1alis: alia autolll quenld.anl modulu di-
cunt sanitatis, significativa et conserva·
tiva sanitatis, vel ut sanitatis perfectiva,
vel aliquo alio 1110do qui in aninlali est
se habentia. Si enÌIl1 111edicus dicitur requi-
voce de eo qui perfccta (qure in ipso est)
medicina operatur, et de vetula n1edicum
imitante, et clystere quod ut instrunlen-
tU111 perficit operationem et actum medici,
 I~IBER DE PR.iEDICAMENTJS., TRAeT. I
et de quibusdam aliis 1110dis aliquem mo-
dum participantibus: sic etiam cns ct
unUIll dicuntur ffiquivoce, eo quod ens ct
unU111 primo est id quod per se est ens et
unU111 : alia autenl dicuntur ens et unUIll,
quia ad id sicut ad subjcctunl aliquo IllO-
do entitatis referuntur, vel sicut n1ensura
illius, vel sicut dispositio, vel sicut re-
spectus, vel aliquo alio nl0do, qUffi sunt
in ilIo sicut in subjecto. Et hic quideln
modus vocatur multiplex dictunl secun-
dum analogiam, sive proportionenl ad
ununl quod principaliter in nomine signi-
ficatur.
Alius autcm modus est mquivocorun1,
qUffi Boetius vocat a casu et fortuna ffiqui-
voca, quando scilicet idem nOlllen casu et
fortuna diversis illlponitur, quorun1 sub-
stantia cui nomcn inlponitur, non est una
nec unius respicientis ad unum, vel etiam
diversorum respicientium ad unum: secI
tamcn qualitas qua nonlon illud diversis
ilnponitur, per sinlilitudineln translatio-
nis est una, ut canis quod inlponitur la-
trabili., et lllarinis, et cffilesti : et eorunl
substantia cui non1en illlponitur non est
una, sed diversa genere proxilllo et spe-
cie. Et proprietas sive qualitas a qua no-
lllen illlponitur, non nisi per sinlilitudi-
neln translationis est una. Verbi gl'atia
nl0rdax esse, quod convenit omni quod
dentibus lllordet: per translationelll au-
tenl convenit ei quod ll~ordet qualitate et
respectu nocivo. Sic ergo patet quali-
ter mquivoca sunt, quorum SOIUIll no-
lllen conllllune est, et ratio substantim
secundum illud nomen, scilicet -signifi~
cata., est diversa, hoc est, non. est penitus
eadelll et ffiqualiter .non secundunl-lllagis
etnlinus participata. -
".",uo. Sunt talllen qui contra ea qUffi dicta
sunt, opponunt sophistice dicentes, quod
significatio perfectio nonlinis· est dans ei
speciem et esse, ut videtu;. Et ideo no-
lnenl quasi 119tamen dicitur, quia IÌotalll
facit rei, et diffinitur per significare, quan-
do dicitur quod nomen signifìcat sub!'"
1 Cf. I Periher. COITI. 1.
153
stantiam cum qualitate. Si autem sic est,
tunc lllutata signifìcatione videtur nlutari
id quod nOlnini dat speciem et forlllam:
muta1a autelll specie et forn1a,mutatur id
quod specifìcatum et formatum est, et sic
lliutata significatione, videtur quod idem
nOlnen renlancre non possit. Et hme
prfficipue videntur in his qua~ relative di-
euntur ad invicenl, sicut signulll et signi-
ficatuln propriunl mutatur., videtur quod
signurn Inu1aI'i necesse sit, quia in va-
nUBl et in caSSUln erit significatio ip-
sius, quando ad signifìcatunl non refe-
retur. Hoc autenl prmcipue in vocibus
et nOlllinibus esse videtur: quia voces
sunt notm passionunl et conceptionulll
qure sunt in aninla 1: l'es auteTIl sunt
caUSffi passionis et conceptionis animre:
ideo videtur quod passiones et conceptio-
nes anin1ffi 111utentur rebus lllutatis. Mu-
tatis autelll conceptibus et passionibus
aninlre, vicletur quod necesse sit voces
(qure signa conceptuun1 sunt) mutari. Hoc
et hujusn10di plurillla possunt objici, qure
0111nialevissinlasolvuntur solutione, dum-
1110do ea qUffi dicta sunt bene intelligan-
turo
Dicendull1 ergo est., quod nomen ha- SoIutio.
bet ll1ateriam vocelll in qua formatuI':
ha,bet autem foI'll1a:rp. litteraturalll' qualll
dat aetus illlponentis ad signifìcanduIIl
hoc vel illude Et hffiC materia et hffic for-
llla selllper n1anet in nOllline quallldiu est
. vox et non1en : et hffiC nlanet in mquivo-
co secundum non1en et lllateriam nOllli.-
nis eaden1 semper in cOllln1uni. Ili.citur
autenl signifìcatuIll aliquanclo significatio.,
et hmc in signisquiden1 naluralibus ll1a-
net eadenl : in his autelll qum ad placi-
t~lll sunt, aliquando est diversa, eo quod
placitun1 non est stans et uno nlodo cau-
sas habens : et propter hoc n1anénte no-
llline eodem secundu.lll proprialll n1ate-
rian1 et proprialll forman1, non est necesse
quod idem habeat significatun1: et ideo
non est necesse quod eaden1 sit l'elatio
talis signi ad significatun1., sed potest
esse relatio diversa.
 154 D. ALB. MAG. OR]). PRJED.
Quia tanlen quilibet instituens signunl
ad actuill refert significandi.' quanlvis non
referat ad hoc quod idelll signifìcet, et
nOlllen est vox ad actunl significandi re-
lata.' vox autelll non habet illanl relatio-.
nenl : ideo non dicitur in diffinitione ce,qui-
VOCOrUITI, quod requivoca dicuntur quo-
rUlTI sola vox COlTInlUnis est, sed quoruill
solum nomen est conlmune, ut actus si-
gnificantis per institutionenl inlportetur
per nonlen, quod quasi notanl faciens di-
eitur: quod per voceIll nOIl illlportaretur.
Et quia significatum est perfectio nomi-
nis secunda, ad quan~ ut signUlTI refertur,
ideo lTIutari potest nonline non lllutato :
et CUlll lllutatur significatio, nocesse est
relationelll signi mutari ad significatunl :
et sic nOlllen erit requivocum nlanente
nOITIine uno et eodenl secundulll prilllalll
et substantialelll materiam, et secundunl
prinlaill et substantialenl forillam, et non
diffinitivam substan1ire nOITIinatre per si-
gnificatum nOITIinis. Et ratio substantia-
lis data per qualitatelll (qua nOlllen est in
tali substantia significata) est alia et alia
secundum illud nOlllen quod ad signifi-
candulll ista duo refertur ad talia signifi-
canda per nOlllen ununl et idelll.
Hujus autem exenlplum propositre in-
tentioni conveniens est sicut dicitur ho-
1110 animaI, et sicut dicitur imago qure
picta est ad imaginem hOlllinis vel ani-
Dictum. Ze- malis: qualllvis enilll dicat Zeno in 10-
ZODIS. gica sua, quod multi sunt modi requi-
vocationis, taillen unus et primus modus
est propinquior univoco, qui est multi-
pliciter dicti per analogiam sive propor-
tionelll ad unan1 et ab uno : sicut sunt
olTInia in ente requivoca, et sicut est ani-
maI homo et quod pingitur: pictUlll enim
animaI dicituI', cujus similitudo ab uno
eodem tI'ansfoI'metur, et quando piCtUlll
ad naturale anilllai refertur secundum re-
prresentationis quemdam modum, sicut
ens vere est unum, et alia sunt entia ab
ilIo dicta.' et ad illud secunduill aliquem
modum entitatis naturre entis ad illum
relata.
Hoc est ergo quod dicit Aristoteles
quod requivoca dicuntur.' quoruIIl solurn
nOlllen eOIllIllune est: secu"ndum tanlen
illud nOIllen ratio substantire diversa est.'
ut anilllal hOlllO et quod pingitur: horun1
eninl SOIUIll nonlen (quod .e'st animaI)
cOlllmune est, 8'ecundum nonlen vero
quod inlpositulll est ad significanduIll, ra-
tio diffinitiva substantire significatre est
diversa: 'si ·eniIl1 aliquis assignet per pro_o
prialll diffinitioneIl1 quid secunduIll quid-
ditateIll, et esse utrumque eorum divisiIl1
sit, quo sive qua proprietate sunt dieta
aniIl1alia, proprian1 utriusque divisinl et
non unan1 utrique comnlunelll assignabit
rationelll diffinitivan1: de hOllline enilTI
dicet, quod est aninlal rationale lllortale,
de picto autenl quad est illlago per sinli-
litudinelTI lineaillentorum et coloris ho-
nlinelll reprresentans. Et per hoc igitur
patet quod prredicabile ad rationem ge-
neris reduci non potest, quia transcendit
omne genus et est olllnium generuill pI'in-
clplum.
Quod autenl hic dicinlus quod requivo- Q':la.re dif~.
. . . . Dlvlt reqUl-
ca dlcuntur, et non -dlCImus quod requI- vOCB;, et non
requl vocum.
vocum dicitur in singulari.' cum tanlen
unum nonlen sit per propriam formam:
ratio est quia hic intendimus de prredica-
bili sive dicibili incomplexo secundum
quod ordinabile est in genus vel commune
univocum., vel per denominationem de
uno pI'redicatum : et istre sunt l'es non a
vocibus vel dictionibus absolutre, sed per
voces significatre: et quia l'es multre sunt
ad idelll nomen relatre, ideo magis et
competentius dicimus in plurali, quam
in singulari : requivoca eninl sunt l'es sub
uno nOIlline requivocatre.Et quod dici-
tur , solunl nomen commune est.' intendi-
nlUS excludere rationem substantire desi-
gnatre per non1en: qure ratio substantialis
est quando datur per ea qure sunt sub-
stantire, qure sunt genus et differentire. Ex
his patere potest., quare requivocatio prop-
ter pluralitatelll significatorum actualenl
operatur multiplicitatem : sed de hoc trac-
tabitur in Elenchis.
Adhuc autem quia in requivoco manet
eadem forma qure est actus significandi
 LIBER DE PRiEDICAlVlENTIS, rrRi\.Cl-'. I
ad placitun1 instituentis secundun1 respec-
tun1ad aliquid rei signatm, quod ratio
fuit instituendi signun1 id, de facili patet,
qu.od in onlni <:equivoco, sicut dixin1us,
aliquid est de univoco per quod requivo-
CUlTI ad unicum habet reduci: unun1 enin1
signum diversis ad significandu1l1 ponen-
tes, necesse est ad aliquid unun1 respi-
cere, quod aliquo IllOdo est in illis, qUffi
substantia et ratione substantire diversa
sunto
Hrec igitur sic dicta sunt requivoca, et
de his sufficit quod dictUIll est, quantun1
ad prresenten1 intentionem spectat : per-
lractabitur auten1 de aliis in E lenchis. Est
autem notandun1, quod quan1vis in dif-
.linitione requivocorum dictU111 sit quod
l'atio substantire sit diverEa, non tan1en di-
eitur ratio substantiffi diffìnitio vera data
per genus et differentian1, sed generaliter
tlicitur ratio qurecun1que notificatio, qUffi
lnajoris et n1elioris declarationis est qualTI
ipsum nomen absolute positunl. Et secun-
dum hune modulll accepta ratione, indi-
vidua habent rationem et requivocationelll
in uno nOllline : cum t.amen ratio eorum
a collectione accidentiu111 sUlllpta non sit
una secundum nOlllen illud in quo com-
Inunicant. Hrec sunt igitur requivoca, per
qure omnia reducuntur non ad genus sed
ad transcendentia omnegenus, qure sunt
ens et unum, ut dicit Aristoteles.
CAP U 1-' I I I.
De univocaiis.
Univoca autem sunt per quorum ratio-
nom prredicabile ordinatur in genere uno,
<Iuod sibi subjectis nomen SUUlTI dat et
diffinitionem : et sine hac ratione univoci
non esset reductio prredicabilium a:d'ge-
nus unum prredicatum de omnibu.s il1is
qure sunt generis illius; et ideo diffinitur
sic ab Aristotele quod univoca dicuntur
quorum nomen commune est, et secnn-
dum nomen illud eaden1 est substantire
1 ARISTOTELES, In Elenchis, cap. 1.
f55
ratio sive diffinitio. Et dicuntur univoca Quid p{ r
• . univoca in.
per Opposltum n10dun1 ad requlvoca, l'es tplligen-
scilicet univocatre in non1ine uno, ut l'es dum.
ipsa ad dici et ad sern10nen1 referatur,
quia aliter non esset logicum quod dici-
tur: quia l'es in se 'considerata, non se-
cundun1 quod stat sub dictione, non ad
logicun1, sed ad Philosophulll pertinet. Et
ideo additur, dicuntur, et non dicitur,
univoca sunto Adhuc autern quia serlllO-
nes finiti sunt quoad nos, l'es autem in-
finitm, ut dicit Aristoteles 1, necesse est
plures l'es in genere et specie et numero
uno secundunl nl0Llunl significari. Quan-
do ergo plures l'es in una natura (qure
causa inlpositionis nonlinis est) conve-
niunt in UnUlTI non1cn, erunt illa univoca.
Et quia piura sunt uno nOlnine nonlinata, Quare diffi...
l'd eo d,'ICUn t ur nlagls
. COnvenlenter
. . l nivit univc-
111 p u- ca et non
l'ali univoca quan1 in singulari univocu111" univocum.
Quod auten1 additur, quorurn nornen
COJlU11Une est, dicitur nomen quasi nota-
111en, quod est de re qUffi est causa illlpO-
sitionis nominis in pluribus illius: hrec
enim natura in 0111nibus illis est una, et
non per prius et posterius participata :
propter quod nomen tale simpliciter con1-
fiune est on1nibus illis, nihil n0111inans
in uno quod non nOITIinetur in altero.
Quod autelll dicitur, et }raatio substantiée
est eaden~, ratio quide111 substantire duo
dicit, sicut prius in diffinitione requivo-
corum : dicit enim ratio non tantun1 dif-
finitionen1, sed etiam qualTICunque decla-
rationen1 qure datuT de eo quotI non1ina-
tur per n0111en, ut dicit etia111 for111am a
qua nomen ponitur, quan1 oportet eam-
dem esse: et ita, et n0111en et natura et
ratio impositionis nOlllinis erit una in ta-
libus ut sic : et ratio substantire est ratio
substantialis addens s~n1ul in his qure sunt
univoca: et quod illa natura in eis sit par-
ticipata requaliter qure non secundum n1a-
gis et minus, nec secunduill prius aut po-
sterius sit in ipsis, sed uno modo sicut esse
est unum.
# Quod si magis et 111inus susciperet,non
esset ununl omnino., sicut in antehabitis
 1Q6 D. ALB. l\1AG.ORD. PRJED.
doteru1inatuill ost in libro de universali-
bus. Qum.llvis eninl nulla eonlparentur.,
nisi per aliquod unurn quod est in illis,
tanlen illud unUlll quod est in eis, seeun-
dUlll lllagis et 111inus non potest esse de
esse ipSOrU111. Et ideo ratio ipsius non
est ratio substantire ipsorurn. Substantia
enim eorUlll eonsistit in partieipatione
generis et partieipatione differentire, qure
sunt aetus et potentia eonstituentia sub-
stantiam, eo quod termini esse substan-
t~alis sunt esse olllniunI eorunl qure sunt,
Sleut homo dieitur animaI et bos dicitur
animaI: ita quod anilllaI nomen unius
naturre notam faeit qure requaliter est in
homine et bove., qure quidelll natura est
substantia animata seIisibilis: et ideo si
explicetur natura sive substantia qure
dieitur per nOlllen sieut nomen comnlU-
ne, sic explicans nonlen ratio sive diffi-
nitio erit cOlllmunis requaliter utriquc:
unde si quis a.ssignet utriusque ratio-
nem, hominis scilicet et bovis, secun-
dunl hoc quod sunt aninlalia, hoc est,
secundunl naturalll de qua notalll facit
non1en con1n1une quod est anin1a1., ealll-
denl de necessitate assi gnabit hon1inis
scilicet et bovis rationelll diffìnitivalll.
Et sirniliter est de Socrate, et lllatone
in hoc nomine horno. I~t hic est in 0111-
nibus qure ut genus vel species sunt,
vel ut differentia, vel ut propriuln, vel
ut accidens sub eodenl nOllline prredi-
cantur, ut dicuntAvicenna et AIgazel:
sienim dicatur, Socrates est albus et Ci-
cero est albus, si ratio SUlnatur secun-
dum nonlen COlllnlune, prredicatunl de
Socrate et Platone erit una et eadelll ra-
tio. Idelll si dico Socratenl esse risibi-
leln, et idenl erit si dicam Socratem esse
rationalenl : et ut generaliter dicatur,
OITIne quod ut universale de multis et
de sibi subj ectis prredicatur, univoce dici-
turo
Dubitatio.
Sunt tamen qui sophistiee contra hoc
objiciunt dicentes, quod quia vere est
Ilomen a forilla impositunl, diversorum
1 ARISTOTELES, I de Aniula, tex. conl. 8.
autcm diversffi sunt formre, et. ideo, ut
dieunt, diversa unum nOllle'n habere non
possunt. .l \d quod Ievissillle respondetur,
Solutio
quod diversorum in eo quod diversa sunt,
djversa~ sunt forIDre, et diversa non1ina
cunI fornlis illis inlposita. Sed nihil prohi-
bet diversa' non in co in quo diversa sunt,
sciI in eo in quo ununl sunt., unUIll habere
nomen, sicut habent unam forman1 : et ideo
diversa individua in fornla spociei nihil
prohibet habere' nonlen ununl speciei : et
qUffi diversa sunt specie, nihi! pr'ohihet
habere ununl fOrnlalTI generis., et ideo
unu111habere nOlnen generis: et sic est
in aliis. Et ideo necesse est, quod secun-
dUIll illaul fornlam de qua notalll façit
n0l11en, diversa habeant unanl et ean1-
denl iIIius substantire rationenl diffiniti-.
valli. Diffìnitio eninl illa non plura dicit
explicite quanl n0111e11 id illlplicite.
Si autelll contra hoc aliquis adhucoh- Objectio.
jiciat dieens, quod in1possibile est unanl
essenaturanl sive fornlanl generis in
pluribus speciebus, et sic illlpossibile sit
ununl esse non1en generis, quod dicatur
de pluribus specie differentibus, hoc pro-
batur per hoc quod dicitur, ununl idClTI
non sinlul actu habet contraria. Natura
autenl generis est una- et eadelll: et ideo
si est in pluribus speci~ differentibus
actu, et una eadenl ratio, ununl et idenl
actu sinlul habet contraria: habet enilll
rationale in homine et irrationale in hove
vel asino, et cun1 hoc esse non possit,
non potest esse nomen generis unum in
110nline et bove. lIme autem confirmari
videntur per hoc quod dicit Aristoteles 1,
quod ratio anilllalis secundunl ununl-
quodque aninlal, est altera et altera: fal-
sunl est ergo quod sit nOlllen -unum et
ratio una.
I-Irec autenl et silTIilia non est di;fficile Solutio.
solvere. Dicinlus enilll quod una natura
generis est in diversis specie difIerenti-
bus et nunlero. Et quod dicitur, quod
idem non SilllUl habet contraria, intelli-
gitur de eodelll numero et non de eodenl
 LIBER DE PRJEDICAl\IENrrIS, l-'RACT. I
genere vel specie. Et hoc quidem janl in
ante habitis in libro dc PrEedicabilibus dc-
terillinatU111 est. Et quod dicit Aristoteles
quod ratio animalis secundum ununl-
quodque est altera, sic putandum est:
ratio anilualis secundum ununlquodquc,
hoc est secundUlll esse quod habet in
unoquoque sigillatilll, est altera: hoc
enim verUlll est non tantuill in specie,
sed etiam in individuo: quia sic anirnal
non accipitur ut essentia generis, sed ut
habet esse speciale vel singulare in spe-
cie vel in individuo: sic auteiTI non est
genus, quia est in illo tantunl, et non
extra illud in alio, et ideo sic non est in
esse universalis, sed particularis: quia
quamvis hoc quod est in uno, sit in alio
universali.' tanlen non secundu111 quod
est in uno, est in alio, ut in tractatu de
Universalibus est determinatuill. Itelin-
quitur ergo univoca esse, quoruill et no-
men COllll11Une est, et rafio substantire
eadem.
Attendendum autem est, quod quanl-
vis nlultivoca sive synoninla et diversi-
voca non sunt de his quibus prredicahile
ordinatur in linea generis, eo quod syno-
ninla respiciunt unUIn particulare vel
speciale per diversas proprietates qure
sunt in ilIo multis signifìcatre norninibus :
diversivoca aute111 , sic'ut diversa sunt
nomina, sic diversis attribuuntur ; tan1en
quia Avicenna et Algazel et Joan. })a-
111as'cenus in suis prredicaillentis ponunt
ista, et nos ea 11ic ponemus non ad no-
cessitaten1 scientire sed ad do~trinffi per-o
fectionem. Sunt igitur lllultivocasive sy-
nomina, quando rnulta nOlllina uni rei
attriblluntur, ut ensis, n1ucro, spata, gla-
dius, vel lVIarcus, rrullius, Cicero : lris
enilll n0111inibus idem significatur secun-
dum ,diversas proprietates qUffi sunt in
~.r.fv:oca ilIo Diversivoca aUten1 sunt, quando di-
"1'0 s m t . · . _. ..'
versa nomIna dlversls .at~rlbuuntur, ut
lignulu, homo, lapis et hujusmodi. Sed
his non .indigemus ad istius scientiffi ne-
. 1 ARISTOTELES,. In prima' philosophia, lib. 9,
tex. com. 1.
2 Qure sunt ejusdem naturro non possunt se
cessitatem, in qua (sicut in geon1etricis
facit Euclides) non prée.rnittilllUS nisi dif-
finitiones eorum qUffi requiruntur ad 01'-
dinationen1 prffidicabilis ad unUlll quod
est in ilIo ordine prredicabile sive di-
cibile priIllo, sicut est principiuIll t1'an-
scendens quod in oInnibus principiis est,
et sicut est generalissimun1: propter pri-
Il1UIll eniln oportet ponere rationenl requi-
vocorunl, propter seCUndU111 autelll ne-
cessaria est univocorumratio.
CI\PUT IV.
D.e denominativis.
Quia vero, sicut dicit A1'istoteles t,
omnia aceidentium genera 1'educuntu1'
ad substantiam, ut ad subjectuill unun1
omnium aliorum per prffidicabile quod
inter universalia vocatur accidens, et hoc
non potest fieri nisi per denominationen1
factam a principali; propter hoc in scien-
tia ista in qua intendimus de prffidicahi-
IiuIll ordine, oportet etiam prffimittere
diffinitionem denominativoruill. l)icimus
ergo quod denominativa dicuntur qure-
cumque ab aliquo principali solo caSli dif-
ferentia secundum nomen ad casum in-,
flexulll habent appellationelll, llt. a gram-
matica (qure principale nomen est scien-
tire litteraruill ad recte loquendu111 et ad
rcete scribendum) dicitur graillmaticus
per inflexionem qUffi in finis est IIlutatio-
ne. Cum eniIll dicitur denominativum,
propter compositionem propositionis de,
notatur transitio sive diversitas qUffi est
inter essentian1 denominantem et inter
essentiam denominatam. Et ideo qU[B
sunt ejusdem naturm, denominationis
non suscipiunt prffidicationem vel appel-
lationen1 2, et ideo homo non dicitur hu:""
111anUS ab humanitate, sed dicitur essen-
tialiter homo et animaI rationale, et om-
.
nia qUffi secundum essentiam prffidican-
tur. Et quia ctiam propriulll essentiale
est, qualnvis non sit de essentia, ideo
denominare. Cf. qUffi dicuntur a D. Alberto, 2
l'opic. cap. 2.
 158 .D. "ALB. MAG. ORD. PR.LED.
non congrue dicitur honlo risibilitatus.
In accidentibus etiam secundulu quod
ordinata sunt in generibus suis et specie-
bus, non recipiunt denoluinationis ratio-
nenl : albedo eninl nec dicitur alba, nec
dicitur colorata, sed dicitur color, et sic
de omnibus aliis. Sed quando natura
aliena qure est post esse alterius, intelli-
gitur et significatur quasi circunlposita,
scilicet COlllposita per unius naturre ad
alienam congregationenl, tunc fit deno-
nlinatio, ut dicitur hOluo albus, vel alba
quod est l'es alba. IIooc igitur sicut uni-
voca et requivoca, quia lnultitudinenl es-
sentiarum significantur, competentius dif-
finiuntur in plurali, ut dicantuI' denonlina-
tiva, quam singulariut dicatur denonli-
nativunl.
Et additur.dicuntur, quia totum quod
hic intendiluus, ad dici principaliter et
non ad esse refertuI'-, sicut in prrehabitis.
Et quod addifur qucecumque, significat
indefìnitam accidentium multitlldineul a
quibus sit denominatio. Et quod dicitur
ab aliquo, denotat nomen accidentis se-
CUndUIl1 quoti in sua puritate et princi-
lnte,llect';1s palitatc significatur. Dicit eninl Avicen-
accJ(.lentIs } o l o d o Il
est ab~olu- na t, U li agit (e anl111a, quo Jnte ectus
tus, lIcct o o o
e!us eS:se aecHlcntls est absolutus, qualuvls esse
Sit del'en-
denso
. . . E d
accldcnt1s Slt epen ens. 1 t quo SUbd1-
• d d o
tur solo casu differentia, dicitur hic ca-
sus qureCUl1lque inflexio nominis secun-
dUIU {inelll nOl1linis sive dictionis: sive
fiat per derivationelu, sive fiat per decli-
nationel1l-, ut a justitia deI'ivatuI' justus,
vel verius dicendo a justitia fOrl1latur jus-
Removd tus. Quaulvis secund~nl gral1lmaticam
dubium.
justitia derivetur a justo, tal1len seeun-
dUIU naturam et rationenl denominatio-
nis et denonlinati, a justitia formatur jus-
tus. Granlmatieus eninl nonlinunl nl0dos
et fornlas attendit: et quia in deelinatio-
ne sic declinatur justus, justi, addita tia
fit justitia : ideo dicit justitialn fornlari
yel derivari a justo : hoc enim nlodo jus-
tUIU a justitia forn1ari non poteste Natura
auten1 denoluinationis e contrario est:
quia denolninans est alienanl naturam
1 AVICENNA, In 6 de naturalibus.
infornlans: et ideo nomen illius naturre
prffiintelligere' oportet, ut fine aliter in
dictione inflexo denolninatio fiat, sicut
justus. dicitur cadens per inflexionem fi-
nis a justitia, et albus ab albedine, et
sic est ab onlnibus aliis. Fit autelll hrec
inflexio in fine dictionis, et non in prin-
cipio, qu~a inflexio finis principale signi-
ficatulu non mutat, sed lllOdul1l signifi-
candi tantum, ut patet in omni deelina-
tione quando casus declinant a recto, et
a se invicem secundulu ordinenl casuulu.
Casus autenl a principio dictionis luuta-
ret tOtUIU significatulu et non tantuIll si-
gnificandi modum: sieut si diceretur jus-
titia, prudentia, et hujusmodi, in quibus
idem ternlinus est et principiulu dive 1'-
sum, et ideo diversulu significatum. Et
hoc notatur per hoc quod dicitur solo
casu differentia : per hoc enim non difTe-.
runt in principali significato, sed in modo
significandi tantum. In denominatione Tria sun'
necessaria
ergo heec tria necessaria sunt, seilicet na- ad denoml·
nationem.
tura aliena, subjecto extrinsecus aptata
et circumposita, in principali et denonli-
nativo eadem res significata, ct diversi
nlodi significandi.
Quod autelu ~dditur secundum nomen,
intelligitur secundum luodum nominis
qui est inflexio finis, qui casus vocatur. Et
qu.od additur habent appellationem, per
hoc quod dicitur habent, notatur habitus
extra applicatus. Et quod dicitur appel-
lationem (qure dicitur quasi ad PUISUl1l,
et conlponitur ab a prrepositione et pello,
pellis)notat-, quod alienum pUI~UIll sit ad
id quod denoluinatur, sicut et nomen pro-
prium appellatio vocatur proprie, quia
ex collectione accidentium ad id signifi-
eandum appulsunl est. NOluen enim conl-
mune propter hoc dicitur appellativu111,
eo quod in eo llluita pelluntur in ununl,et
ideo est comluune multorum. Verius au-
tem exemplum est, ut a granll1latica
quod est nOlllen principale,gral1lnlatieus
formatur per finis inflexionenl, et a forti-
tudine formatur fortis, et sic est in omni-
bus aliis accidentalibus denominationibus.
 LIBER DE PR.LEDICAl\IENTIS~
Ex his autelll qUffi dicta sunt patet, quod
in substantialibus non potest esse deno-
nlinatio: substantialia enim sola pertinent
ad objectio eallldenl naturam. Et si ob-
jicitur quod in substantialibus quredalll
significantur concrete, qUffidam autem
abstracte, ut hOlllO et hUlnanitas : in quo
videtur homo per inflexionem .casus deri-
.01.. '10. vari ab hunlanitate. Dicendunl quod hrec
inflexio facta est ad siluilitudinem acci-
dcntis et non de ipsa rei natura: homo
cnim non prredicatur de sibi subj ectis, ut
ab alio derivatum, sed prredicatur ut esse
substantiale ejus de quo prredicatur: et
jdeo iste lllOdus intelligendi in re non
potest poni, sed per silnilationelll ad ac-
eidens est imaginatus et fictus, ut forma
significetur, et fOflnatulu in eo quod est
fornlatum per fornlaln, hoc igitur est de-
nOlninativum 1 •
t Quo nlelius illustretur sententia Auctoris,
liceat super has voces univoce, requivoce, de-
nominative depromere qure scripsit D. Thomas
in Tract. II. Summre .logicre (inter opuscula
S. Thom. 44) :
« Quia prredicamentunl dicit quredam prre-
clieabilia ordinata in - ordine prredicaruentali,
"itiendum est quot modis fiat prredicatio. Ubi
Ilota quod aliquid de aliquo dicitur prredicari
htipliciter: id est univoc8, requivoce et deno-
1l1inative. Univoce dicuntur prmdicari, qure non
~olum conveniunt his de quibus prffidicantur
tluantum ad nomen, sed etiam quantum ad ra-
t.ionenl essentiarum. Et dico hic rationelll il-
luli quod per definitionem dieitur seu signifi-
t~atur, vei per aliquid qu~d sunlatur Ioeo defi-
Ili tionis. Sicut animaI prredicatur de honline
C't de bove; unde non soIunl hoc nomen ani-
ulal convenit homini et bovi, sed etialll defini-
I io cjus essentialis, qure est co"rpus aninlatum
l"1'nsibile. Non solum enim vere .dicinlus quod
hOlllO est corpus animatunl sensibile: et simi-
Iltt~r est de bove . .LEquivoce vero dicuntur prffi-
.Iinal'i qure de pluribus prredicantur secundunl
icl(~ln nomen, non tanlen secundunl ean1dem
l'ationem: et isto modo prredicatur canis de
latrubili et de marino: licet enirll secundum
Icl('lll non1en canis de utroque prredicatur, ta-
IIlt'n alia ratione convenit cani latrabili quam
."arino; ra,tio eniln latrabilis est, quod est
aBituai gressibile quadrupes, qure non conve-
Il il. nlarino. Sciendun1 est auten1 quod sub
IIH(uivocis eOlnprehenduntur analoga. Prredican-
'ilI' enirll analoga de pluribus, in quantum di-
TR·ACT. I 159
CAPU1' V.
De divisione ordinabilium et non ordina-
biliurn in prmdicamento.
CUlli autem quidam sint ordinabilia in
prredicamento, 'quredam autem non in
uno, sed in pluribus, quredam vero neque
in uno, neque in pluribus, QPortet nos
hic divisionem ponere,ut sciamus qUffi
pertinent ad prredicapilium ordinem, et
qure ad prredicabilium non ordinem, sed.
COITlpositionem. 8unt enim prredicabilia
per intellectum accepta. Hic ergo intellec-
tus potest esse simplex intelligentia, sive
simplex per int~llectum intuitus: vel
cOlnpositus intellectus, unum cUln alio
jungens et cOlnponens. Et penes hffic duo P.rima
surriitur divisio} quod eorum qUffi di- ==r::t.
divi-
cuntur ad unum ; ut sanum dicitur de animali
primo et proprie: est eninl sanum adrequatum
in hunl0ribus, quod non potest esse nisi in
animali. Dicitur tamen sanum de urina et de
medicina: nam dicin1us hmc urina est sana,
quia est signun1 sani quod est in animali: et
hrec medieima est sana, quia est causa sani
quod est in animali. Unde licet hoc nomen
sanum de aninlali et urina dicatur, taluen ra-
tio sani non potest dici de urina: non enitn
urina est adrequata in hun10ribus, sed est si-
gnunl talis adrequationis. Et sic prffidicatio
analoga aliquo modo convenit eum roquivoca,
ut dictum est, et aliquo modo cum univoca.
Licet enim- sanum quod de urina dicitur, non
dicat suan1 rationem, scilicet adffiquationen1
humorUlll in urina, non tamen dicit aliam
rationem, sed eamdem adffiquationem humo-
rum dicit, cujus urina est signufi1. De'rominat'ive
vero dicuntur prredicari, qure concreta sunt
adjective, et ab aliquibus accidentibus ab-
stractis denominantur seu derivantur: ut al-
bum de hon1ine prredicatur et de equo de-
nominative, quia album derivatur ab hoc ab-
stracto qure est albedo qUffi est in homine, qum
sic in abstracto surnpta de homine prredicari
non posset: nulla enin1 pars, ut supradicttull
est, potest de loto prmdicari ; albedo enim est
qumdarn pars accidentalis hominis albi, et sic
de eo prredicari non posset. Concernitur au-
tem et dicitur album, quod iden1 est quod
habens albedinem: et tale potest de honline
prredicari. »
 160 D. AI-JB. MAG.OIlD. PR.LED.
cuntur et stant suh dictione intellectus,
alia quidelu sine conlplexione dicuntur,
alia vero dicuntul' cum cOlnplexione.
Quamvis eninl l'es omnes inconlplexffi
sint, tanlen conlpositionelll foI'nlm cunl
lnatcria vel prmdicati eUlTI subjecto non
potest significare intellcctus-, nisi per no-
tam cOluplexionenl. Conlplexio autelTI
est designatio unius cunl altero vel in
altero: sieut CU111 dieitur, hOll10 eurrit vel
hOIUO vincit : in 11is eninl vocibus notatur
cursus inesse homini et victoria, ut aetus
inest agenti. Et hane complexionem eom-
ponens facit intelleetus: et non est in re
per luodurn eOlupositionis, qUffi 111edia
sit inter hOluinelu agenten1 et aetU111
ejusdem. Ea vero qUffi sine eOluplexione
sunt, 'exemplaritel~ sunt, sieut cum per se
dicilnus h01110, et per se vincit, per se
currit, ut in traetatu de anteeedentibus ad
logicanl satis dictum est, ubi diffinitum
est cOlllplexum et ineomplexu111 t. Incolll-
plexum autem,sub voce conceptulll, est
ordinabile in prffidicamento aliquo. Com-
plexum autelll pertinet ad intellectum
componentem seeundum naturam com-
positionis.
Secunda di- Aliam autern prffimittemus divisionem
visio. secundum ratione111 illani dictan1, sccun-
dum quaIll aliud ponitur in codem vel diver-
so prredicarnento. Et hanc dabinius quadri-
membrem super duas divisiones bimelll-
bres fundatam. Est enin1 prredicabiliu111
qure inprredicamento vel ad subjeetUl11
unum ordinantur aliud substantia, aliud
accidens, aliud universale, aliud particu-
lare~ Et est accidens universale, et acci-
dens particulare: et est substantia uni~
versale, et est substantia qure est parti-
culare per conjunctionelll membrOrU111
dividentiurn in duabus divisionibus in-
ductis. Et ideo egreditur quadri111embris
divisio, quod eorU111 qUffi sunt in l1atura
et quidditate sua, alia de subjecto quo-
dam dicuntur, et non sunt in subjecto
aliquo, sicut substantia universalis~ sicut
homo universale vel species de subjecto-,
1 Cf. Tract. 1 lib. de Prredicabilibus, cap. 5.
hoc est, sibi seCUndU111 totali lineam jacto
dicitur, quando homo dieitur de aliquo
h0111i.nc, sicut cum dicitur per individuu111
vagum, aliquis homo est homo: vel per
individuum significatulu, sicut cum dici-
tuI', Socrates est homo. In subjecto vero
l1ullo est, sicut accidens in subjecto ,es~
quod sui ésse causam hàbet subjectU111 :
quando enim homo prffidicatur de aliquo
homine, prredicatum est causa et essentia
subj ecti, ct non accipit sui esse eausalll a
subjecto. Alia aute111 per oppositionem
ad ista in suhjecto quidem sunt, sed de
nullo dicuntur ut de subjecto, o~dinata
prffidicatione : sed si dicuntur de aliquo,
est sicut individuum quod prffidicatur de
seipso.
Et ut nlelius intelligatur explanando
,
9uicl si~es.
In subJectG
dicimus quid est esse in subjecto. In sub-
jecto enim sunt, quoruIll dependentia se-
cundulll esse est ad subjectum: et hffic
sunt qUffi CUlli in aliquo sunt, non sunt
in eo sicut quredam pars essentialis vel
integralis : quia nihil conferunt ·ad esse
subjecti in quo sunt: et ilupossibile est
aliquid hujusmodi esse secunduni actunl
sine eo in quo est, quia ab eo in quo est,
accipit esse quod non habet extra ipsum,
sicut accidens quod (ut vultAristotelès)
potius est esse qualn essentia,. Et hujus
exemplulu est accidens partic-ulare, quod
110n individuatur nisi per subjectulll, si-
cut qUffidaln hffiC granlmatica, qure ut in
subjecto est in aninla, sive in q~adalu
ani111a gra111maticam in se habente scien~
tiam. De subjecto vero nullo dicitur, quia
non prffidicatur nisi particulari prredica-
tione qure non est ordinata prredicatio.
Et similiter quoddam album vel hoc al-
bum ut in sllbjecto est in corpore vel quo-
dam corporeo Omnis eni111 color in cor-
pore est determinato: quia, sicut dicitur
in libro de sensu et sensato, color est ex-
treluitas perspicui jn deter111inato corpo-
re. l)e subjecto vero ·nullo dicitur cunl
sit particulare. Alia vero de subjecto
quodalll dicuntur et in _" subject?quodam.

sunt, ut accidens universale, ut scientia
in subjecto est in anima, quia est acci-
dens animffi: de subjecto vero dicitur ut
de gran1n1atica de qua prffidicatur sicut
genus de specie. j\lia vero neque in suh-
jecto quiden1 sunt, neque de subjecto di-
(',untur, sicut substantia particularis, ut
aliquis homo vel aliquis equus : nihil enim
horuill qUffi sunt particulares substan-
tiw, neque in subjecto est, neque dc sub-
jocto dicitur: simpliciter enim et univer-
suliter qUffi sunt individua et secundum
Ilumerum singularia, hoc est, qUffi sunt
IInum nUlllero, non dicuntur de aliquo
Ili. de subjecto, cum in descendendo lll-
t.ilna sint nec habeant sub se de quo di-
eantur, Nihil taillen prohibet quin qure-'
clarn eorurn in subjecto sint, quando acci-
dentia particularia sunt: quredam enim
gr'umillatica, ut Donati, in subjecto est
iIL anin1a Donati. Hac igitur divisione
(~ognoscuntur qUffi in genere sunt univer-
salia, et particularia in eodelll, qure prre-
(Iicantur ut accidentia in utrisque gene-
l'ihus, et qUffi prredìcantur ut particula-
l'Hl.
~I~"'''U' Si autem qUffiritur, qUffi est ista divi-
f "uh."", sio "? Dici potest, quod est sip1!ilis ei qUffi
est generis in species. (:U!ll autcnl eOlll-
lllune dividitur, potius dicitur eorum qUffi
sunt quau1 eorunl qUffi dicuntur, quia po-
tius sunt ista secundunl esse quan1 secHn- .
dùnl dici: quia esse sie vel sic in ali.o est
causa ejus, quod est dici vel prredicari.
Et accipiuntur secundum hanc clivisio-
nern qUffi sunt in linea prffidican1cntali,
ut genus et species, et non individuUIH. Et
accipiuntur etiam ea qure sunt extra ge-
nus, ut accidentia, et qure ,sec'u~du:r;n ac-
cidens prredieantur, sicut ea qlire sunt in
generibus accidentium prffidicantur de
subjecto.
Si autem objicitur, quod subjectum in
hac division-e non accipitur in una' 'et
eaden1 ratione., eo quod subjectuffi acci-
dentis et subj ectulll universalis non llno
Inodo substant, nec habent unalll et eam-
dem rationem substandi : DicilllUS qU'od
una et COlllu1unis ratio substandiest in
161
utrisque., sed specialis non est una: in
hoc enim una est, quod subjectum in se
fundat et sustinet prredicatunl quoad esse
verUIll : quod est esse actu in natura. Sic
cninl et substantia secunda est in prima,
et accidens in subjecto. l)iffcrt auten1 in
speciali quoad hoc, quod secunda sub-
stantia est causa essentiffi et esse primffi :
subjectum autetn est causa accidentis se-
cundun1 esse quod habet: divisio autenl
secundunl partes quas habet, notificat
qUffi et qualiter locantur in linea prredi-
camentali, sicut dietU111 est.
Hrec igitur omnia ut diffinitiones qure-
dan1 his qUffi diccntur ordini prredicabi-
lium prffimissa sunt: Cfuia etiam divisio-
nes ad hoc fiunt ut diffinitiones partium
et dividentium habeantu'I', per quas scia-
tur qualiter et quo ordine in genere po-
nenda sunto
Deprincipiis vel suppositionibus qU/E de-
bent prmmitti ordini prtedicabilium.
Supp.ositiones auten1 sunt dUffi qUffi Pri~a. sup-
pOSltIo an·
P ro principiis
.
prffimittendre sunt ordini teprrediça-
rnentahs.
prffidicabilium. Quarun1 una quideln est,
quod quando alteruln dc altero' prcedica-
tur ut de proprio sibi in recta linea sub-
j ecto, et .directe et substantialiter suh-
stante secundunl omniulll quinque univer-
saliulll respectun1 ad ea qUffi directe sub
ipsis sunt, qUfficumque de eo quod prffidi-
catur dicuntur recto ordine et substantiali,
omnia eti alll dici de subj ecto necesse est.
Hrec quidenl in scientia de universalibus
secunduill Olnnem 1110dum prredicandi
quinquc universaliun1 dedimus exempla,
ut honio ut species prredieatur de quodan1
hOllline : anin1al auteIl1 in codon1 ordine
dc homine p.r~dicatur nt genus et sub-
stantia de aniIl1ali"necesse est quod ani-
n1al et substantia cle quodanl hon1ine ut
differentia: sensibile auten1 et vitale et
animatuln de rationali ut genera et dif~
ferentim, necesse est quod ct hrec de quo-
dan1 honline' prredicentur. Similiter risi-
bile de quodaIl1 honline prredicatur ut
Il
1.62 DI ALBI MAGI ORDI PRLEDI
propriurn : de risibili autern ad.mirativuIll
ut genus, ~et de hoc suspensivuIiJ. ad ap-
prehellsa, et ad hoc secunduill naturam
desiderationis, necesse est quod et hffiC
de quodalll hOllline prredicentur Simili-
I animaI et scientia, seCUndU111 diversa prffi-
ter albuill de quodam homine ut accidens
prffidicatur : de albo autem coloratum, de
colorato autelll quale: oportet igitur quod
et hmc ùe quodalll homine prffidicentur I sunt in eadem prcedicamenti linea subal-
Et gencraliter loquendo qurncull1que se~
cundum rcctam linealll ordine individui
ad speciem et speciei ad genus de prrndi-
cato quocumque dici possunt.
Et sicut Avicenna et AIgazel dicunt, in
négatione est similiter, dummodo negen-
tur ea de pI'rndicato qurncumque sunt se-
cundulll forlllalll speciei aut generis prrn-
dicato opposita : ut si quidalll homo non
est lapis, lapis autelll est inanilllatunl,
necesse est quod quidalll hOlllO non sit
inanimatuill. Similiter est in ordine dif-
ferentiarum et propriorulll et accidentiulll:
sicut si hOlllO est rationale, rationale au-
tem non est insensibile, et sic de aliis:
sequitur quod homo non sit insensibile.
Et hoc est facile videre in omnibus : sicut
si homo est risibile, risibile autem non
potest esse non admirativum, sequitur
quod quidanl hOlllO non possit esse non
adillirativunl. Et si hOlllO est : album
autelll non est non coloratum, sequitur
quod homo non est non coloratum: et
sic est in olllnibus. Et hoc principio uti-
111Ur ad ponendtUll rectam lineam prrndi-
camentalelll, et ad sciendum qUffi extra
linea111 sunt prredicaillentalem.
Ex his alltem facile patet quod non se-
quitur, quidam hOlllO est ho-mo: homo
est species: ergo quidam hOlllO est spe-
cies. Et 1101110 est anilllal, et animaI est
genus: ergo h01110 est genus. Non enim
species prffidicatur de hOllline ut suhj ecto
secundu;Ill rectulll ordinem prrndicanlen-
talenl, sed prrndicatur dc ipso llt accidens
extraneUlll ab hoc ordine: et ideo in tali
argulllento est fallacia accidentis.
Et per hoc etiaill priI}cipiuIU prima
figura invenietur in syllogismis-, sicut pa-
tebit in doctrina priorurn .l1nalyticorul1~.
Alterum autem principiurn est, quod di.- Secunda
suppositlo
versorum generum, et non subalternatim anteprredl.
camentaUa.
positorum diversce sunt species et diffe-
rentice: sicut enim diversa sunt genera,
dicamenta : unum enÌlu est genus in prce-
dicanlento substantire, et aiterulu est ge-
nus in prcedicaluento qualitatis, et non
ternatinl posita, ita quod unum suh al-
tero directe contineatur: et ideo habent
diversas differentias non ad se invicem ut
inferius et superius ordinatas. Animalis
enilll species sunt homo et equus: diffe-
rentiffi autelll ut gressibile,quadrupes,
et volatile. Scientice vero nulla harum
specierum vel diflerentiarum est. Hce spe-
cies scientice sunt grammatica, logica, et
physica: differentice vero . ~emonstrati-
vum, opinabile', probabile, et hujusmodil
Scientia enim una non differt ab alia in
eo quod una bipes sit, et alia non, sed vo-
lativum : et siluiliter est de omnibus ge-
neribus non subalternatilll positis, quce
non in eadem linea continentur prcedica-
mentali. I
Ad hffiC tamen quce dicta sunt, instan- ObJectlonel.
tice feruntur, sed sophisticce sunto Qua-
rUlll prima est de corpore quod ponitur Prima.
species substantiffi, et species quantitatis,
quce sunt diversa genera, et non subalteI'-
natim posita. Secunda est de scientia guce Secunda.
ponitur et species qualitatis et l'elati~nis.
Tertia est de quadrato quod est differen- Tertia.
tia figurre, ut in secundo Euclidis dicitur
et est differentia numeri, ut secundo arith-
meticce. Qu~rta est de rectangulo quod Quarta.
ponitur di.tIerentia trianguli, ut patet in
primo Euclidis, et ponitur differentia qua-
dranguli, ut patetin Euclidis secundo.
Omnes autem iStffi instantice sunt so- Acl p~imam~
phisticce: quia corpus secundum quod
est species substantiffi, et secundum quod
est species quantitatis, cequivocum est
et non sumitur secundum unam ratio-
nem. Corpus enim quod est in genere
substantirn, est substantia mensurata
tribus diametris ad rectos angulos se se-
cantibus. Secundum autenl quod est in Ad secun·
dame
 LIBER DE PRJEDICAMENTIS, TRACT. I 163
genere quantitatis, estipsa trina din1en- suppositiones prremittere volumus ordi-
sio. Similiter scientia relata ad scibile, nationi prredicabilium.
species est relationis, et secundum quod
est qualitas scientis, est in genere quali- CAPU1" VII.
AlI ,.,'URIlI. tatis. QuadratuIll autem non dicitur de
De enunleratione generurn in qUée préedi-
numeris, nisi transumptive et non pro-
cabilia reducuntur.
AIIi•••• rtRm. prie. Similiter autem et rectangulum non
eodem modo dicitur de triangulo et dc His ita prffin1issis-, j am genera in qure.
quadrangulo : quadrangulo enirn convenit prffidicabilium universitas reduci habet
perse et semper, triangulo autelTI accidit : inveniemus. Dicimus igitur, qu~d eOrum
qUffiritur enim triangulo et per accidens. qUffi seCUndUl11 nullan1 complexionem di-
....,."10. Quidam etiam instant de rationali cuntur-, ita qtiod nec habent complexio-
quod, ut dicunt, convenit lllortali et im- llelll orationis perfectre, nec imperfectre,
lllortali, ut dictUlTI est in scientia de nec complexionem diffinitionis, sed SilTI-
. -•.• '1'10- llni'versalibus. Sed ad hoc quidalll di- pliciter incornplexa sunt, unum tantuIll
"m',I"III, .
cunt 1, quod alterna et subalterna sunt significantia, et nihil cum ipso, singulum
subalternatim posita, et in eaden1 linea seCUndUlTI seipsum in indivisibili. accep-
[n'ffidicalTIentali : quan1vis enin1 unun1 ho- tum aut substantianl signitìcat, aut quan-
l'um suh altero non ponatur, ta111en an1ho titatel11, aut qualitaten1, aut ad aliquid,
ponuntur suh eodem genere superiori si- aut ubi, aut quando, aut situn1 esse, aut
ent sub substantia : et ita intelligitur quan- habitun1, aut facere, aut pati significat.
d.o dicitur non subalternatilTI positorulll, Horulll autelTI (ut figuraliter sive superfi-
ila quod sit sensus: diversorurn generum cialiter per exen1plorum positionem sit
(~t non subalternatim positorUl11, hoc est, - n1anifostatio) est substantia quidolll-, ut
nun sub eodem communi, quod supra ip- homo et qUfficumque l'es por se existens.
sa sit, positorum: et ita oportet dicere Quantitas autem, ut bicubitum, 'et tricu-
secundulll Stoicos et Epicureos.Jn veritate bitUl11 et quodlibet, qnod continue vel
tarnen rationale non convenit incorporeo discrete 111ensurat magnitudinelll vel mul-
ot corporeo secul1durn unam et ean1den1 titudinelTI. Qualitas VOl'O est, ut albulTI,
l'ationem : sed hoc determinare est in libro vel.nigrun1 et hujuSlllOdi. Ad aliquid au-
(Yausarum. tom sive relativulTI, ut duplum, din1i-
Subalternorum vero generurn, quorUlTI diulTI, ffiquale; n1ajus, et l11inus et hujus-
vel unum ponituI' sub altero, vel ap1bo l110di.Ubi voro,ut in loeo, sicut in forO',
ponuntur sub uno superiori COlllmuni ge- vel in theatro, vel SUrSUlTI, et deOrSUl11 et
nere, nihil prohibet easdem esse difIeren- hujusmodi. Quando vero, ut Ileri, vel
tias. Superiora enim genera de ìnferiori- hodie, et cras, vel olim, et nunc et hujus-
hus prffidicantur : propte,r qnod secun- n10di. Situn1 vero esse vel positum esse,
durn principiuffi prius inductulTI qUfficum- ut sedet, jacet, stat et hujusmodi. IIa-
c[ue prffidicantur de ipso prmdicato diffe- bere autelll, ut calceatus, tunicatus, ar-
l'ontire ut divisivffi, prredicantur etialTI de rnatus et hUjUSIllOdi. l~acere ve~o, ut se-
subjecto ut constitutivffi. Sed divisivre dc care, vei urere. Pati vero, ut secari, vel
gonnere prffidicantur sub disjunctione, ut uri, calefieri, infrigidari vel hujusmodi.
substantia aut corporea aut incorporea: Ad hffiC omnia habent reduci prredica- Sufficientia
dn specie autem supposita altera difIeren- bilia sicut ad prilTIa SUffi coordinationis m~~fo~~~; :
l iarum prmdicatur ut constitutiva-, ut de o aenera(. , et prirna rerUlTI illius principia'. etsmt
.quod non
plura
c'orpore corpOreUlTI, et de anil11ali anirna- quan1vis enim multi laboraverunt ut ra- qu~~~~e-
t Il Hl et sensibile. lIrec igitur sunt qUffi ut tionClTI-pOnant quare numerus principio-

1 Et hrec est solutio Aristotelis, in 6 Topico- rum.

 164 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
rum omnium rerum stat in decem, nos, prffidicantur de istis,sed secundum prius et
quantunl possumus, studebimus ex pro- posterius dicta : ita quod sunt in uno rec-
priis llorunl generum modis prffidicandi te et vere., et non sunt in aliis nisi per
ostendere hujus numeri rationenl. Notan- analogiam et proportionenl habitudinis
dUIll igitur est quod iste numerus non est quia se habent ad unun1 principium.
nisi prredicabiliulll, qUffi ut universalia de Aliqua etialll sunt in pluribus generi-
subj ectis prffidicantur. Propter quod si bus, sed in quocumque sunt vere illius
aliquid est quod de nullo prffidicatur ut generis, sicut motus qui in Ioco est ubi
universale, nec de ipso potest aliquid fluens, in qualitate quale fluens, in quan-
prffidicari ut de subj ecto et particulari vel titate quantum fluens. Et ipsa lllutatio in
specie, illud non est in aliquo istorum substantia est aliquo modo substantia o

generum, sed ante hffiC, et causa omniulll fluens.

. SufflcianU"
istorum, sicut ca,usa prima, Deus scilicet His ita prrelibatis, diciIllUS quod prffidi- prredica-
excedens 0111nia, qui nec est universale, cab lOI e de aIOlqUO, aut est sub ' aut
stantIa, mentorum.

11ec particulare, nec species, nec genus, est accidens : et hffiC divisio est per oppo-
nec difIerentia, nec potentia, nec actus sita immediate, qUffi reducuntur ad affir-
alicujus : et vere non est aliquid ut sub- lllationem et negationem., sicut ens per se
stantia, vel ut accidens alicujus, sed est et non per se. Ens autem per se, ut per se
omniuln efficiens, et tale principiuln per ens prffidicabile est substantia, et est ge-
suanl scientiam activam et per intellec- nus on1nlum prin1un1, et aliorum ornniulll
tunl universaliter agenten1. HffiC autem quoddam principium. Ens autem non per
in libro de Causis habent probari. Si se prredieabile vel subjicibile, est aceidens
quce etiau1 sun~ forn1ffi separatffi l'es for- de necessitate: et hoc est ens in alio ut
mantes, et a rebus separatffi nullo n10do in subjecto, quod in duo secundum Ari-
lniscibiles, ad quas ipSffi l'es sicut ad si- stotelelll dividi habet. Aceidens quidenl
gilla qUffidan1 formantur, et rebus non in- aut est aceidens secundum inesse, aut se-
sunt, sicut dixit 1)lato, illffi de rebus non cundun1 aliquenl modum ad aliud se ha-
prffidicantur, eo quod nihil sunt rerun1. bere.
Et non potest aliquid de aliquo prrodi- Si autem est accidens sive aliquod ca-
cari, quod nihil ipsius est. Illffi etianl non dens secundulu absolute inesse, tune aut
sunt in genere,nec ad aliquod genus re- in~st secundum materiam, qUffi potentia
ducibiles. Et si dicuntur substantim, erit divisibilis est et extensibilis et numerabi-
requivocum non1en substantiffi ad istas lis ad forlllarun1 suseeptionem, qUffi in
substantias. Hoc autem in prima philoso- quantulu potentia primo invenitur in.
phia habet deterlllinari. Olllnia autenl materia: aut inest absolute secundum po-
qUffi universalia sunt, vel universalium tentiam forlllffi, qUffi est perfectiva n1ate-
subjecta qUfficulllque aliquo modo sunt l'ire ad actulll et operationeln. Si primo
in quibusdanl, et in quibus ut in subjec- modo inest, sic est quantitas._ Si autenl
t1S sunt, quocumque modo, illa reducun- secundo modo inest, tune est qualitas qUffi
-tur ad ista deCe111 genera qUffi sunt nu- dispositio est substantiffi ad operationes
merata, et exeunt ab eis sicut a primis aliquas et ad actus.
suis essentialibus principiis. Si autelu non est accidens secunduIll
Quomodo Sunt iterum qUffidam non ad unum ge- esse absolutum, hoc cadit ab substantiam
tranicenden· . '1' d °b
ti'l dicuntur nus l'educlbl la, se' sunt In omnl us, Sl-
o o
seCUndU111 id quod est aliquo n1odo ha-
analogice lO od bere se substantian1 ad aliud: tunc non
de ~ecem cut ens, et unllm, et l'es, et a lqUl , qUffi
'Qnel'l bus ° dicunturJnon genera, sed ut principia potest esse nisi duobus ll10dis : aut enirll
quredam.per prius et posterius de generi- id aliquo luodo se habere ad aliud, cau-
bus illis dicta. Et ista genera primffi par, satur a substantia cOluparata ad aliud,
tes dicuntur illorum, et illa non requaliter aut.ab ilIo extrinseco comparato ad s1,1b-
 LIBER DE· PRiEDICAMENTIS, TRACT. I
stantiam de qua prffidieatur. Si primo
modo, tune iterUITI non est nisi duobus
modis: aut enim est in comparatione
sinlplici ad aliud, aut secundum compa-
rationem partiuIn ad totum in seipso
consideratum. Et si est secundo modo,
est situs vei positio. Si autem est primo:
aut secundum cOlnparationem ortam a
forma., aut seeunduin eomparationem 01'-
tam a toto simui. Et si est prffidicabile
secundum ccnnparationem ortanl a for-
lna, est actio : unde dicit Averroes t,
quod actio nihil aliud est, nisi eOlnpara-
tio agentis ad patiens. Si autem cOlnpa-
ratio illa est orta a materia, tunc est pati :
propter quod idem Averroes dicit quod
passio est comparatio patientis ad agens
secundum quod agens es t. Si autem ori-
tur a toto, non potest oriri., nisi per ali-
quem actum totius, quo innascitur com--
paratio illa, et tunc est ad aliquid sive
relatio. Si autelTI oritur comparatio ab
aliquo extrinseco comparato ad subjec-
tum, de quo fit prredicatio, illud extrin-
secum, aut est adjacens tantum, aut ad-
jacens et applicatum. Si autem est adja-
cens tantum, et ex adjacentia simplici
comparatum, aut est adjacens ei quod est
esse quod est cuni motu et esse distenso.
Si primo quidem est ortum ab adjacentia
extrinseca, tunc est ubi. Si autem com-
paratio est orta ab adjacentia extrinseci
secundo modo, tunc est prredicamentum
quando. Si auteIIi oritur ab adjacente ex-
trinseco et applicato, tunc est prffidica-
.mentum habitus. N ec possunt plura prffi-
dicari secundum adjacentiam extrinsecam.
Est autem advertendum, quod singula
eorum qure dicta sunt, quando ut singula
et incomplexa accipiuntur, in nulla di-
cuntur affirlnati9ne vel negatione: quia
affirmatio non est nisi unius prredicati de
f AVERROES, In comluento super Physicam
Aristotelis, ·2 Phys. com. 20.
f63
aliquo: negatio auteln non est nisi divisi 0- '
nisostensio,divisionis,dico, alicujusab ali-
quo: horuln enim prredicabiliunl comple-
xione vel conlpositione ad invicemfit affir-
matio vei negatio,et sine hujusmodi terilli-
nus prffidicari non poteste Propter quod
affirmatio et negatio non sunt formaliter
et actualiter in rebus, sed in anilna sive
intel1ectu componente aliquid CUIn ali-
quo, vei dividente aliquid ab aliquo.
Propter quod onlnis affirmatio videtur
vera esse, vel falsa: et similiter omnis
negatio. Propter quod etiam in 6 primée
philosophim 2 dicitur quod verum et fal-
sum sunt in anima et non in rebus. Et
hoc est verUIn de hoc vero quod est adre-
quatio l'erunl complexal'um CUlll intel-
lectu componente vel dividente. Ea au-
ten1 qure sunt de numero eorum qure se-
cundum nullam complexioneln dicuntur,
sed incomplexo et indivisibili intuitu in-
tellectus accipiuntur, hoc nlodo veritatis
vel falsitatis neque vera sunt, neque fal-
sa. Inconlplexa autem sunt, ut homo, al-
bum, currit. Possunt tamen alio modo
esse vera vel falsa, secundum quod verum
dicimus purum, alienre ,natùrre non per-
nlixtum, vel existens et non apparens
tantum, sicut dicimusverum aurUffi, alie-
nre naturre non permixtum, et dicimus
verum esse et in veritate quod ita existit
secundurn actuill sicutapparet: et dici-
Inus verum phantasma esse; quod appa-
l'et et non existit., sicut lemures, et som-
nia, et nlelancholicis visa: verum enim l :.'
sic cum ente convertitur et repugnat im-"
puro et vano. Hinc est, quod Aristoteles ')
dicit, quod intelligentia indivisibilium
est in quibus non est verum: in quibus
autem verum est. et falsum, jam compo-
sitio quredanl intellectuunl est.
2 Tex. conI. 8.
a ARI STOTELES, In 3 de Anima, tex. com. 2f.
 D. ALB. MAG. OR]). PRLED.
TBilCTtlTUS
DE SUBSTANTIA QU-LE EST PRIMUM IPJtiEDICABII~E.
CAP1JT I.
In qua significatione substantia accipia-
turo
Jam de prffidicabilibus secundun1 01'-
dinationen1 corum' ad unun1 quod est
generalissimulll in ordine illo tractan-
dum est. Quia auten1 on1nium prin1a est
substantia, ideo prin10 de substantia di-
Substantia can1US. Est autem substantiffi triplex
tripliciter
considera- consideratio. Una quiden1 secundun1
turo
quod .substantia est pars entis prin1a et
principalis, qure in se vera est et causa
est on1nibus aliis existendi. Secunda au-
ten1 secundun1 quod substantia prffidica-
bile est prilllun1, ad quod est reductio
OlllniuIll prffidicabiliun1 SUffi coordinatio-
nis. Tertia auten1 secundun1 quod subs-
tantia priInun1 subjectun1 est, ad quod
sicut ad subjectun1 on1niuIll quocun1que
n10do prffidicabiliun1 ost reductio, sicut
ad id de quo est prffidicatio.
S~bstantia
primo·mo- Prilllo quiden1 igitur n10do substantia
do. est ens pt?r se existens, nec in alio lì.ec
ab alio SUffi existentire causan1 habens:
et hoc IllOdo substantia est prin1un1 et
vere cns, et est essentia invariabilis et
incorruptibilis qUffi omnibus al~is causa
est existendi. Est auten1 actus sin1plex
prin1re causre, per quem on1nia subsis-
tunt qUffi per se sunt: et talen1 actum ad
similitudinem substantire slue producit
prima causa: et est per se existens quia
non per aliud vel ab alio est quod sit cau-
satum, sed ipsun1 est causatun1 prin1un1
in modo existendi ad Silllilitudinelll pri-
mre substantiffi productum. Et hrec sub-
stantia' simplex est essentia, sicut habe-
Il
tur ex libro Callsarun~.l~t hffiC substantia
secunduIll pro,cessum habet n1aterialita-
tem et variabilitaten1 et particularitaten1 :
quorun1 nihil habet secundun1 quod in
prima causa est, et secundun1 hoc quod
est ab ipsa. Et sic de substantia agitur,
ubi sensibilis substantia ad insensibilelll
reducitur, et insensibilis ad intellectua-
len1, et intellectualis ad divinam: cu-
jusn10di tractatus de substantia pertinet
ad prin1un1 Philosophun1.
Secundo n10do substantia est prin1un1 SUbstanl~
secundo1
.
con1n1une prffidicabile, ad quod omne modo.
prffidicabile (quod est substantia) reduci-
turo Et quia nihil prredicatur de aliquo
nisi quod est tOtUIll ipsius et forllla totius
qure tOtUIll dicit ipsius, et esse ipsius
quod est in potentia vel actu. Cun1 sub-
jectun1 auten1 prilllulll in substantia (de
quo olllnia alia prffidicantur) sit COlllposi~
tun1, oportet quod et propriun1 prin1un1
prredicatuIl1 sit compositulll, et forma to-
tius tOtU111 esse totius dicens secundun1
quod est ipsius totun1, in quo prredicatio
potest designari : et hrec est substantia de
qua intendit logicus. Hrec auten1 subst~n­
tia est prin1um quod supponitur vel sub-
jicitur in tota coordinatione eorUlll, qure
substantia dicitur forn1abile difIerentiis
in species et genera subalterna per 01'-'
dinen1 descensus et species specialissin1as
et individua: hoc enilll est genus forIna-
bile in omnia qUffi sunt sure coordinatio-
nis genera et spccies et individua. Et
cuilibet potest patere, quod hrec totius
illius coordinationis est prin1um princi- .
piun1 et est compositum, quia aliter non
esset in se per se existens. Est autem
compositulll formale a forllla, qure dicit
 LIBER DE PR.LEDICAMENTIS, TRACT. II 167

lotun1 esse secundum priman1 notionem secunduIU ordinem primo et seeundo

Hubstantire, in qua ratio substantire intel- 1110do dictffi substantiffi.
ligi poteste . Secundun1 ergo prin1alu intentionem
IN"""tlo, Si auten1 qureritul', qure sint compo- substantia est essentia, qUffi nee genus
nentia iPSUIll, cun1 nihil habeat ante se est, nee species, nec individuum, sed est
....'..'lo. ex quo conlponi possit ? Dicendum quod simplex. Seeundo auten1 1110do dieta sub-
Il ihil extrinseeuIll ei ante se habet : intra stantia C0111posita est, et est primu111 ge-
so tamen habet intelleetum componen- nus olunibus sequentibus difIerentiis for-
liuIll ipSUIll. Est enin1 ens, et est per se, mabile et determinabile ad esse specieruIll
quod addit super ens intellectualem con1- et individuorulu. rrertio autem modo die-
positionem : quia ex ente est, et ex eo ta substantia est determinata l11ateria et
quod est per se, est hoc. Et, ut dicit superficie et loco ad hoc sil1gulare vel
Boetius, aliud habet quo est aliquid, illudo Et pri1110 quide111 l110do substantia
aliud habet quo hoc est: et hree est fol'n1a nec est quale quic1, nec hoc aliquid, sed
compositionis ejus, quia nihil habet 111a- sil11plex essentia. Secundo autem luodo
terire, qualnvis habeat id quod est et est substantia quale quid, ab eo quod
esse. Et hree est prillla notio substantire fornlatur habens quid, et a formante ha-
({ure de omnibus prredicatur qure in l'ecta bens quale. l-'ertio auten1 IllOdo est hoc
linea prredicamentali sunt jn pl'redica- aliquid. Principia autem substantim pro-
Incnto substantire. Sunt tan1en qure di- pria sunt id quod est quid et forluabile,
euntur substantire, non quia hane sub- quod est non 111ateria quìden1, sed lnate-
slantire reeipiunt vel participant ratione111, l'ire proportionel11 habens in eo quod su-
sud quia sunt principia essentialiter con- stinet se formans et in eo quod forl11abile
st.ituentia substantial11,sicut forn1a dicitur est, et secundum principiul11 quod est
Hubstantia, et materia dieitur substantia, dans esse habens proportionem ad actulu
...." •• ;A nl ut dicit Aristoteles I. Sed hffiC non sunt
for111m, qui est determinare ad ess.e,. et
.......
...~••uh. "CI'" In sub st ant'la. secun dUfi rectum or d'Inel11 finire, et distinguere, sicut dicunt Avi-
... ~". niMl. d·
"'''••'t'''n, (Hre Icamen l, se
t' d re d ucuntur a'd su- b cenna et Alfarabius. lImc autem qum
slantiam ut principia substantire per hane dicta sunt valde notanda sunt, quia sol-
clignitatem, quod nihil quod per sui es- vuntur per ea multre qumstiones. Hie
sontiam facit substantiam, est non sub- igitur tertio et secundo 1110do tractabi-
stantia. Hoc igitur modo substantia con- mus de substantia,primu111 luodu111 pri1110
sideratur a logico et est prresentis inten- pllilosopho relinquentes.
tionis .
.t:~:~~~~~. rrertio autelll l110do substantia dicitur CAPUT II.
ah aetu substandi, et tune dicitur sub-
stantia qure per se substat, et 0l11nibus De substantia prima quid sit, et declara-
aliis qUffi substant, dat quod substant : et tio diffin1~tionis ejus.
hoc modo substantia individua est sub-
stantia sola, a qua tamen nulla, ut inferius Incipientes igitur a pri111a subjecta, di-
patebit, est prmdicatio: sed omnis sub- cin1us quod substantia qum proprie et Quid sit
.i icibilitas omnium qure quibuscumque principaliter et maxillle et tertio 1110do substantia
prima, et
subjieiuntur est ab ipsa. Et quia nos in substantia dicitur, est qum nec dè aliquo aeclaratio
diftinitionis
hoc libro intendimus de prmdicabiliul11 sibi direeto subjecto in quo sit per l1atu- ejus.

socundunl suas eoordinationes l'eductione ram et intellectu111 prmdicatur, nee est in

aù unum, ideo hane substantialll p'rimam subjecto aliquo. Et per hoc quod dieitur
oportet ponere: qUffi tamen ultima est proprie substantia, exeluditur substantia

1 Aristoteles, In 2 de Aninla, tex. com. 20.

168 D. ALB. NIAG. ORD. PRJED.
qtlffi non est proprie substantia, sed sub- JOecto: non dici de subjecto enim est quod
stantiale prinlulll in quolibet genere, si- dici quidem potest et prred~cari, sed non
cut color substantiale est albedini, et habet sub se in quo sit essentialiter se-
mensura substantialis est pedis, vel cubi- CUndUl11 '~rdinem linere prredicanlenti de
ti, vel alicujus alterius speciei menSUI'ffi. quo p~"ffidicetur. Dici autem non de sub-
Dicitur autem principaliter ad secundffi jecto, hoc est quod a prima substantia
substantire. exclusionenl, qUffi substantia nulla est ordinata prredicatio : ideo dici-
est ab actu substandi dicta per priil1anl tur quod neque de subjecto est. Quia
substantiam. Et dicitur rnaxime eo quod autem nullo modo sibi convenit inesse,
pluribus substat quanl aliqua alia: quia cunl olllnia alia sibi insint, et salventur
substat conlmuniter accidentibus qure.110n in esse naturre per hoc quod sibi insunt
sunt nisi accidentia individui. Per ~hoc aliquo modo, ideo impossibile fuit ipsam
autem quod de subJ'ecto non dicitur, ha- primalll substantiam inesse alicui. Et
bet quod est individua vere in natura se- sicut diximus, hoc est substantire proprie
cundunl actum existens, et non habet et non appropriate: quod enim non pro-
actu intellectus existentiam ut universale. prie sed appropriate substantia est, et
Per hoc autenlquod non est in subjecto, non secunduIll naturam et secundùIll es-
habet quod est per se ens, et non in alio sentialitatem suam substanti.a est, sed
nec ab alio existentianl habens. H:rec habet ad id quod est quredam substanti a
igitur est .prima substantia, cujus exem- proportionalitatem, sicut color sehabet
plunI est ut aliquis homo, vel aliquis ad albedinem quando diffinitur albedo 1 :
equus. et ideo dicit Aristoteles 2, quod si quis al-
Quod autenl per negationem diffinitur, , bedine posita, dixerit per diffinitionem
CUIll dicitur qUffi neque de subjecto dici- quod positunl est, colorem esse, quid est
tur neque in subjecto est,' causa est quia dicit, sed quaJe significato Non enilll est
sicut prima est in substando, ita ultima substantia sed proportionem habet ad
est in essendo. Et ideo in substando per substantianl, qUffi est causa substantire
affirnlationem affirlllantelll aliquid quod per hoc quod in diffinitione speciei essen-
sibi causa esset substandi diffiniri non tialiter es.t sicut genus in specie, et hoc
potuit.. Nec etialll potuit diffiniri per ali- est per similitudinenl proportionis et non
quid quod sibi esset causa de aliquo prm- per naturre· veritatenl.
dicandi, quia de nullo prredicatur: ulti- Cunl vero dicitur principaliter sub-
mUIll eninl in ordine essendi non potest stantia, principale dicitur id quod est pri-
habere aliquid sub se cui essentialiter nlUlll et per se non per aliud neque per
insit. Inesse autem essentialiter, causa accidens substandi et fundandiprinei-
est quod aliquid de aliquo ut genus vel piunl: hoc eninl 1.10n habet ab alio sicut
species essentialiter prffi'dicetur.: perfec- substantia secunda ab alio habet quod
tunI autelll esse in actu ultinlo secundum substat, non quidenl 'quod in ea sit nisi
naturam et sustentans onlnia alia, causa in potentia, quia prin1a substantia non
est quod in nullo sit ut accidens. Iiisergo est in secunda, neque secundunl actunl,
de causis sic per duas negationes opor- neque secunduIll intellectuln: sed habet
tuit ipsanl diffiniri : qure talncn negatio- a prill1a substantia secundum quod ipsa
nes infinitre nonsunt quia finitre sunt ab qure dicitur secunda substantia, quredalll
his qure in eadenl diffinitione ponuntur. notio est totius prinlffi substantire, tOtUIll
Attende autelll, quod non est idelll esse suunl dicens in potentia non in actu:
non dici de subJoecto et dici non de sub- in actu cnim non dicitur totum esse ip-

i Et hrec est expositio Boetii,quare substantia 2 ARISTOTELES, 1 Topic. cap. 7.

prima dicitur pr~prie substantia.
 LIBER ])E PRJEI)ICA~fENTTS, TRAeT. II 169
sius nlSl nomine individui, potentia au- cies in quibus illre quce principaliter sub-
tem est ah aetu aliquo prilllo in ordine stantire dicuntur insunt, sicut contentum.
rerum omnium et generum. Et, sieut est in cOllln1uni continente, quod sup-
diximus, Illaxime dicitur: quia on1nibus posita sua ut partés continet subj ecti-
qure insunt, substat quoeumque modo vas, sicut species continet individua qure
aliquid sit in aliquo et salvat in esse om- sunt sub ipsa specie. Ergo species sunt
nia secundun1 naturalll, quod SOlU111 esse secundre substantire, et' genera ipsarum,
est perfectu111 et verUlll : et tale esse non qure ipsas species contincnt, sunt se-
habet secunda substantia, prout secunda cundre substantire: ut aliquis homo in
substantia est: et ideo in tali esse fundare specie quidem est in homine contentum :
non potest aliquid. cum autem sit animaI speciei illius ge-
Quod autem in diffinitione ponitur di- nus, erit etianl in animali sicut in genere,
citur et non ponitur est, causa est quia et ideo animaI est secunda substantia.
diffinitio datur de substantia secundun1 Secundre igitur substantire dicuntur, ut
quod inotescit per nomen substantire, et homo species, et anilllàl genus, et sic est
non datur secundulll principia, qure sub- de on1nibus aliis speciebus et generibus.
Tres sunt
stantiarn in esse substantire constituunt: Attendendum autem, quod secundum substantire
formales.
secundum autem quod innotescit in no- veritaten1 sunt tres substantire 'formales.
mine, magis convenit dici quam esse. Sunt enim forlllre qure sunt tantum for-
Exempla autem non sunt posita de in- mantes: et il1re sunt primre formre proce-
dividuo signato sed de individuo vago: dentes a lUllline agentis intellectus ad rei
ideo quia hoc individuunl habet aliquid constitutionem, sieut lumen quod est co-
de natura speciei, ut in scientia de uni- loris formal:is et substantialis 'causa pro-
versalibus dicimus, et ideo attingit natu- cedens ad corpus terminatum in perspi-
ram incorruptionis et reternitatis, et sic cuo. Et sunt formre substantiales qure
n1agis convenit scientire: taliter enim sunt cum eo ingredientes in esse rei et
descendentc a generalissimis usque ad constituentes, qure sunt sicut lumen cau-
specialissima jubet Plato quiescere, eo sa coloris, qui jam difIunditur in .superfi-
quod de talibus propter suam infinitatem cie perspicui: et illre sunt conjunctre sub-
non potest ~sse disciplina. Habet etiam stantire formales rei ipsius q~re substan-
individuum vagum aliquid de speciei prre- tialiter est constituta. Et similiter sub-
dicatione ; propter quod in doctrina prre- stantire formales qure sunt rem consti-
dicabilium convenientius est exclllplulll tuentes, qure sunt sicut color est immu-
per individuun1 vagum quam per indivi- tativus visus vel motivus. secundum ac-
duum signatum. Hoc est igitur substantia tum lucidi sive perspicui, qui abstractus
ad quam est omniun1 aliorum prredicabi- a colorato corpore deterlllinato secundum
lium reductio: et non est substantia sc- esse spirituale est in perspicuo, et secun-
cunda ad·quod omnia reduci possunt, et dum esse speciei et animale sive inten-
ideo dicitur esse prima: et in ordine re- tionale est in oculo percipiente colorem.
Quare di-
ductionis' omnium ad unum, primalll ip- Primre igitur magis sunt facientes, vir- cuntur se-
cundre sub-
sam esse necesse est. Hrec igitur sint dic- tutem causativam sive formativam ha- stantire.
ta de prima substantia. bentes a lumine intellectus agentis, et
istre de re constituta non prredicantur.
CAPUT III. Secundre autem for111re sunt materiam et
.De secundis.substantiis qUée sint, et qua- compositum perficientes, in composito
liter ipsée solée préedicantur de· primis quiescentes : et ideo non prredicantur de
nomine et ratione. re in qua sunt 'sicut nec prirnre; Tertire
sunt a rebus abstractre, et sunt rerum
Secundro vero substantiro dicuntur spe- "constitutarum intentiones .et notiones, et
 f70 D. ALB. MAG. ORD. PR.iED.
ideo prredicantur de ipsis nomine, et ra-
tione : propter guod etiaIn secundre sub-
stantire dicuntur, non quia simpliciter
substantire sint sicut primre, sed quia sunt
secundre, I10C est, hoc secundo loco sub-
stantire, sicut primre suhstantire dicuntur
prin1re,qure prin10 loco vel ordine dicun-
tur substantire, perfectam participantes
substantire rationeIn.
Ad per~'ec- Ad perfectan1 autelll sub~ta.ntiam et ra-
tam ratlO-
nem perfec- tionem perfectre substantire tria requirun-
tre substan- .
tire.tria re- tur: quorulll unUIll et prilllUl11 est quod
qUlruntur. '
perfectissin1uIll esse in natura et actu ha-
beant, et non esse intentionale vel intel-
lectuale tantum : et hoc esse non habent
species et genera secundum quod hujus-
modi. Secundum autel11 est, quod secun-
dun1 se substet, et in se fundet ad esse
qurecumque sunt rerum. Iloc non habent
secundre substantire, quia fundantur in
primis et non fundant eas in esse. Ter-
tium est, quod aliis fundandi et sub-
standi virtutelll tribuant : sicut quod se-
cundre substantire consequenter ~ubstant
accidentibus, consequenter habent a pri-
mise Consequenter autelll dico: quia si-
cut in generatione hic generat hunc se-
cundum naturaul, sed quia hic generans
est homo et hic generatus est hon10, ideo
consequenter sequitur, quod hon10 gene-
rat horninelll : ita hic hOlllO est albus, et
quia hic est homo, et hoc albuII1 est al-
bum, ideo sequitur quod homo est albus,
cum tamen albedo sit de accidentibus in-
dividui, et non de accidentibus speciei,
nec accidit speciei uisi differentia indivi-
"dui. Et sic non est de proprio: quia se-
cunduIll naturam proprii prinlo accidit
speciei, et per speciem venit ad indivi-
duum. Sic ergo s"ecunda substantia dici-
tur, quod secundo stat, ut substantia
C0l11ffiUnis non ffiqualiter prredicetur de
prima substantia et de secunda: ut cum
dicitur, substantiarunl alia prima, alia
secunda, sit divisio lllultipliciter dicti se-
cunduln hoc quod substantia dicitur ab
actu et causa substandi: et in hac inten-
1 ARISTOTELES, In prima philosophia, libro 7,
tione hic dicitur substantia, aut seque-
retur non esse verum quod in sequenti-
bus probabitur., quod scilicet destructis
prilllis substantiis iIllpOssibile· sit aliquid
aliorum relllanere.
Objicitur tanlen sophistice contra ea Objectio.
qure dicta sunt, qui~ prius sunt qure sunt
caUSffi et diffinientia qnau1 causata et dif-
finita: secundre autem substantire sunt
causre; quare substantire prilTIre sunt sub- ,
stantire, sunt enin1 genera diffinientia spe-
cies, species auteTIl sunt totUlll esse for-
Illale et formaliter substantire individuo-
runl: vLdetur ergo quod illre qure sunt
substantire secundre vocatre sunt primre,
et qure sunt priulre vocatre sunt secundre.
Et ad hoc dicunt sophistice quidam, quod Solutio.
secundum ordinem et rationem essendi
procul dubio illre qure dicuntur sècundre
sunt prirnre, sicut probat objectio, et illre
qure sunt primre vocatre sunt secundre:
sed secundum actuIl1 substandi et subsis-
tendi individua substantire sunt priulffi
substantire, et species et genera sunt se-
cundre. Sed aliter dicendum est quod hic Aliter.
c0111munis substantia potest esse in'tentio
ejus substantire' qure est in re et causa for-
ulalis et notio rei, et sic secunda substan-
tia erit prin1a et prima secunda: vel po-
test esse universale abstractum a re, et sic
est consequens esse rei et universale, et
non est subjectunl, sed accidens, ut dicit
Aristoteles 1 • Sic ergo universale quod
est genus et universale quod est species,
accepta ut notiones essentiales forrnre to-
tius esse rei in potentia vel in actu, se-
cundre substantire sunt,hoc est, secundo
substantes, et secundo ·in ess'e naturre et
actu subsistentes: et hoc modo intelligit
Aristoteles. Substantiam autem qUffi com- Rèmovet
dubium.
munis est ad primam et secundam non
diffinit Aristoteles quia multipliciter est
dicta de illis.
Ex his autem qure in prrehabitis deter-
minata sunt, manifestum est quia eorum
qure de subjecto dicuntur, necesse est et
unum nOlllen et unam rationem prredica-
tex. com. 48.
 \ LIBER DE PRJEDICAMENTIS, TRACT. II
l'i de subjecto : ut de aliquo hOlTIine par-
ticulari, et ratio diffinitiva et nomen prffi-
dicatur hon1inis: quod exelTIplo proba-
lur, quia quidalTI honlo homo est et sic
non1en prffidicatur: et est animaI ratio-
naIe mortale et sic prffidicatur ratio. Ali-
leI' enirn non esset verum quod in prt=e-
habitis determinatulTI est per illud prin-
eipium: dum alterun1 de altero ut de
Hubj ecto prffidicatur, qUfficun1que de prffi-
dicato dicuntur, olTInia de subjecto di-
euntur : tale enin1 prffidicatum est in dif-
Hnitione subjecti, et ideo dat subjecto et
nOlTIen et rationen1, sicut in physicis os-
tcnsum est. Eorum vero qUffi sunt in sub-
j ccto directe in linea recta prffidicamen-
tali supposito, ut in pluribus neque no-
Inen, neque ratio prre.dicatur de his qui-
hus insunt subj ectis: in abstractis enilTI
neque non1en prffidicatur neque ratio,
(,I.uia corpus non est albedo, neque anima
gralumatica. In quibusdalTI vero sicut in
eoncretis nihil prohibet aliquando prffidi-
eari nomen accidentaliter de subjectis in
quibus sunt, rationen1 vero diffinitivalTI
ipSOrUlTI prffidicari de ipsis est impossi-
hile. Cujus exemplun1 est ut album, quod
(',nm in subj ecto sit corpore, prffidicatur
nomine de subjecto: dicitur enim vera
prrndicatione accidentali, çorpus est al-
hun1 : ratio vero diffinitiva albi nunquam
prredicatur de corporeo Hujus autem
causa pro certo est, quod subjectum hinc
(~t inde non dicitur secundum unam et
(~(ulldelTI rationem: cum enim quod est
d.c subjecto, dicatur dare nomen et ratio-
ncm subjecto, dicitur subjectum in recta
]inca seCUndUlTI prffidicabilium essentia-
lium ordinem suppositum :cum .autem
(licitur quod ea qUffi sunt in s~bjecto non
dant rationem suam subjecto, quamvis
aliquando dent nomen, non dicitur sub-
jcctum ens in se perfectum et occasio et
aliquo modo causa alterum a substantia
nxistendi in ipso, ut dicit Avicenna. Et
(luia non eoden1 n10do dicitur subjectum,
1 ARISTOTELES, In 6 Topicorum, cap. 18.'
i ID. In -7 primre philos9phire, tex. com. 17.
1'71
non est n1irabile si diverso lTIodo prffidi-
catur.
Videtur tan1en inconveniens quod dici- ObJectio.
tur, si loco nominis ponatur diffinitio,
quod facero licet, ut docet Aristoteles 1~
tunc videbitur quod de necessitate tale
prffidicatum subj ecto suo dat nomen et
rationem. Si enim dicatur, corpus est al-
bun1, et album est coloratum disgregati-
VUll1 visus, videtur sequi quod corpus sit
coloratun1 disgregativum visus. Ad hoc Solutio
auten1 quidan1 respondere nituntur, quod
accidens rationem non habet, et quod ra-
tionen1 diffinitivam substantire dare non
poteste Quod autem rationem non habeat,
nituntur probare per Aristotelem 2, qui vi-
detur hoc idem dicere et probare: quiain
diffinitione accidentis prfficipue per deno-
minationen1 prffidicati cadit subjectun1:
est enim album corpus 'albedine colora-
tum, et hic diffinitur tale accidens~ quod
oportet, quod per accidens sibi essentiale
diffiniatur sicut album per coloratum. Si
ergo in intellectu 'albi est corpus propter
hoc quod accidentis esse est inesse, opor-
tet etian1 quod in colorato intelligatur
corpus per eamden1 rationen1: et adhuc
tertio intelligatur in eo quod dicitur visus
disgregativum, quia etiam hoc est acci-
dens, et sic corpus album erit corpus co-
loratum et corpus visus disgregativum:
talis' auten1 diffinitio in qua idem lTIulto-
ties dicitur,nulla est, nulla ergo est diffi-
nitio accidentis.
Sed ista solutio 'contra Aristotelem est, Improbatio
ejus.
quia Aristoteles dicit., aliquando nomine,
nuIiquam autemde subjecto cui inest
prffidicatur ratione: et sic supponit acci-
dens habere rationem" Dicens ergo quod
accidens ideo de subjecto cui inest non
prffidicatur ratione, quia non habet ratio-
nen1, est contra 'Aristotelem. Adhuc au-
tem in prirno Topicorum dicit 3, quod
albedine posita si quis dixerit quod posi-
tUlTI est colorem esse, quid etiam dicit:
et qui dixerit guod positum est, colorem
a Cap. 7.
 f72 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
diffusum in clare superficie esse, quid di-
cit albedinis per diffinitionelll : vel si di-
xerit album esse coloratum disgregativul11
visus, dicit diffinitionem albi per causanl
datam: et hoo sunt rationes diffinitivre.
Solutio ve- Dicendum ergo secundum doctrinam
rs, et est
etis~. Boe- Aristotelis quod accidens habet rationem,
tu. .
etsI 110n habet rationem secundum per-
fectaIll rationem diffinitionis sicut sub-
stantia: diffinitio auten1 accidentissun1i-
tur ex principiis subj ecti quoo sunt causa
accidentis : et sicut accidens et inest sub-
jecto ct demonsiratur de subjecto per
causan1 quan1 dicit accidentis diffinitio.
Quando autelll dicit Aristoteles quod ac-
cidens nomine prredicatur aliquando,
nunqualll auten1 ratione, intelligit quod
nihil prredicatur ratione nisi quod ratio-
nem suam dat subjecto sicut dat non1en:
quod scilicet sicut nomen dicit id quod
est essentiale subj ecto, ita et ratio illi~s
nominis dicat omnia qure sunt in subjecto
essentialia, ita quod nihil ponatur in ra-
tione :quod non sit de essentia stlbjecti,
aut sicut potentia, aut sicut actus. Sic au-
tem accidens etsi nomen det, nunquan1
dat rationem, quia qure sunt essentialia
accidenti sunt accidentalia subjecto, et
extra naturam ejus : nulla autem est ratio
talis. Nominis auten1 prredicatio in acci-
dentali non repugnat: sed prmdicatio
ratio'nis ut ratio est penitus l'epugnat
accidentali prredicationi. Si enim prredi-
cetur diffinitio ut diffinitio, non prredica-
, tur nisi de suo diffinito. De hoc auten1
non prredicatur, ni,si ut substantia ipsius
et quidditas. Hic ergo est intellectus-,
quod dat quidem nomen, cui non repu-
gnat accidentalis prredicatio, quia nomen
prout notio, potest substantialiter et acci-
dentaliter prredicari: hoc nunquam dat
rationelll ut rationem, quia ratio acci-
dentali repugnat prredicationi.
Quod c!estructis prin1/is substantiis inl-
possibile sit aliquid aliorunl ren~anere.
Manifestum est auteln ex his quoo dicta
sunt, quod cretera prredicabilia omnia
sive substantire, sive differentia, sive ac-
cidentia propria, vel cOlllrnunia, aut di-
cuntur de principalibus et primis sub-
stantiis ut de subj ectis sibi directe in li-
nea prredicamentali, sicut substantire se-
cundre, aut sunt in eis sicut in subjecti.s
ab accidentibus qure insunt denominatis.
Sequitur igitur hooc consequentia, si se-
cundre substantire sunt de primis et acci-
dentia in prin1is substantire primre sunt,
ergo a destructione consequentis si pri-
11100 substant~re non sunt, illlpOssibile est
esse aliquid eorum, sive sit de numero
secundarum sl;lbstantiarum, sive sit de
numero accidentium.
Hoc autem facile 111anifestum ·fiet ex·
his quoo nunc dicenda sunto Proponantur
igitur singula cooterorum qure sunt alia a
prin1is substantiis. Et primo proponantur
de secundis substantiis qure prrodicantur
de primis. Dico quod animaI de hon1ine
prredicatur ut genusde specie: prredica-
bitur ergo utrumqlle istorun1, animaI sci-
licet et homo, qure sunt genus et species
et secundre substantire, etiam de quoda111
hOlnine ut de particulari. Si enim dicere-
tur, quod non de aliquo prredicatur (quod
est oppositun1 contradictorie ejus quod
est prredicari ile aliquo, cum non de ali-
quo et de nullo prredicari requipolleant)
sequeI'etuI' quod' animaI de nullo prredi-
catur homine, et sic non prredicabitur
ariin1al de h0111ine ': datum aut.elll erat
quod de homine prredicaretur, prredica-
bitur ergo et de quodam homine: non
autem prredicabitur aliquid de aliquo,
nisi per hoc quod inest illi secunduD1
doctrinam, qUffi jam prrecessit'de Univer-
salibus : animaI igitur et homo sunt in
quodam homine.
$imlliter .pro~atur de accidentequod
 LIBER DE PRLEDICAMENTIS, TRACT. II
est in prima substantia: est enim color
:in corpore, igitur in aliquo corporeo Si
autem non in aliqua est singulorulll cor-
porum, sequitur quod in nullo est cor-
pore, et sic oInnino non est in corpore:
datum auten1 fuerat quod erat in corpo-
re, sequitur igitur quod est in aliquo cor-
pore. QUfficulllque autelll sunt in aliquo,
non habent. esse extra illudo Substantiffi
autem qUée. sunt secundffi substantiffi et
accidentia sunt in prima substantia se-
cundum esse. Nullulll igitur habent esse
extra illius esse: olllnia igitur alia de
substantiis principalibus dicuntur, aut in
cis sunt sicut in subjectis : ergo non exi-
stentibus primis substantiis, ita quod
,.. nulla primarum substantiarum sit, im-
possibile est esse vel remanere in esse
cle- aliquod aliorum. Sed omnia alia aut de
l
,
"
... 1)1'1. b' t' .. b .. d'
:::'~'lt ~u Jebc.ls ~rll~ls su stantus lcuntur, aut
...'hUo In su. Jectls elS sunt : et qUfficumque al-
r.tul- .
• ,., tcro lstorum lnodorum se habent ad pri-
lnam substantiam, non habent esse nisi
in prima substantia, et non habent esse
(~xtra ipsam: sed si non sit prillla sub-
Hlantia, tunc non habent esse in prima
Hubstantia, ergo destructa priIna substan-
tia secundum esse, nihil remanet secun-
(Iarum substantiarum vel accidentium.
,.... ubjoc- Et hoc quidem contrarium videtur ad
,..., illud quod in doctrina de quinque univer-
salibus dictUIll est, quod scilicet destruc-
to quolibet homine et qualibet alia spe-
(~ic animalis et quolibet individuo adhuc
l'(~manet anilllal: remanet enim substan-
tin animata sensibilis.
-........, .Adhuc autem secundre substantire
()l'iora sunt, quia sunt de constitutione
ti l timorum qure dicuntur substantire pri-
lum. Sed posterioribus destruclis non se-
(Iuitur ·destructio eorum qure priora sunto
,...... Adhuc ab inferioribus non valet ad su-
(HH'ius argumentationis p.rocessus, nisi
nflirmando et non negando. Si autem
vnl"a sunt qUffi hic dicuntur, tunc locus
n'h 'inferiori ad superius valet destruendo
sivc negando, quod ,est inconveniens:
HI'guitur enim sic, inferius non est., ergo
supcrius non est, quod ,non sequitur;
173
sed e converso, supe'rius non est, ergo
inferius non est.
A,d hffic autem dicendum, sicut in doc- Ad primam.
trina Universalium meminimus nos di-
xisse, quod superiora esse actuale secun-
dun1 naturam non habent, et esse per-
fectun1 ultin1a perfetione, nisi in indivi-
~uis, qUffi sola perfectuIll esse in natura
attingunt, et quod omnia qUffi sunt in
genere et specie, esse habent in potentia
et indeterminatum et confusun1 et flui-
dum quousque illud attingunt: et ideo
illis non existentibus, nihil aliorum ha-
bet esse actuale in natura et determina-
tum.
Ad ea autem qUffi contra hoc obji-
ciunt, dicendulll quod priora secundum
naturam non destruuntur ut priora, de-
Ad secun-
dame
structis sequentibus posterioribus, secun-
dun1 esse priorum: et sic destructis indi-
viduis remanet esse eorum qure natura
priora sunt individuis, et destructis spe-
ciebus remanet esse eorUlll qllre specie-
bus priora sunt secundum esse illud quo
priora sunt eis: hoc autem est esse in-
tellectuale quo sunt genera et species, et
non est esse 'actuale perfectum in natura:
quo ad hoc enim destruuntur destructis
primis, quia tale esse non habent nisi in
primis.
Ad hoc autem quod objicitur de loco Ad tertiam.
ab inferiori ad superius, qui non valet
nisi affirn1ando, di,cimus quod hoc verum
est: sed non est locus ab inferiori, sed
est locus a partibus sufficienter enumera-
tis sicut hic: hoc non habet esse nisi in
A, et B et c; si igitur ~ec est A, nec B,
nec c, sequitur. necessario ipsun1 non
esse, et hoc quidem est verum. Sic ergo
verUlll est quantum ad esse actuale 'in
natura perfectum, quod destructis primis
et principalibus substantiis impossibile
est aliquid aliorum secundum esse tale
remanere.
Si quis autem opponat et dicat quod Objectio.
non sequitur quod si non renlaneat se-'"
cundun1 tale esse, quod non remaneat se-
cundum esse simpliciter. Dicendum quod Solutio.
 D. ALB. MAG. ORD. PR.tED.
tale esse est esse simpliciter, et 0111ne
aliud esse est esse secundum quid : unde
si secundun1 tale esse non remaneret,sim-
pliciter quidem non remaneret, sed ma-
neret secundum quid : et sic loquitur
Aristotel es.
CAPUT V.
Quod species sint magis substantice quam
genera, non sic autem species specia-
lissima respectu alterius specialissùn/E.
Ql!0d ~pe· Secundarum vero substantiarum ma-
Cles slnt
magis ~ub- gis sunt substantice species quam genera
stanhre
quam gene·
rs.
propter eamdem rationen1 qure dicta est;
species enim propinquior est primre sub-
stantire quam genus secundum descen-
surn in linea prredicamentali: et quia
propinquior est, magis determinat de
esse ipsius. Et hoc probatur per hoc quod
si quis interrogatus de prinla substantia
quid est, utquid est aliquis homo, assi-
gnet l'espondens ad .quffistionem quid est
prima substantia, evidentius et manifes-
tius assignabit quid est prima substantia,
speciem proferens in l'esponsione quam
proferendo genus: species enin1 est to-
tunl formale esse cujusdan1 hominis:
esse autem hominis in genere non est
tam esse. Ergo a simili et quemdam ho-
lTIinem assignando dicens esse hominem,
manifestius quidenl assignabis quid est,
quam si dixeris euffidem animaI esse.
Amplius hoc quidem probatur alia ra-
tione: principales enim substantire ideo
principales dicuntur, eo quod omnibus
aliis .substant et subjectre sunt, et alia
omnia aut de his prredicantur aut sunt
in ipsis, sicut dicturn est: ideo enim ma-
xime substantire i~ physicis sunt vocatre.
Sicut alltem prin1re substantire in sub-
stando et fundando in esse actuali ad
omnia alia se habent, sic et species se
habent ad genera : subjacet enilTI gene-
ri species ut. determinans confusionen1
ejus ad esse formale ultilllum.: et hoc
pl'obatur ex hoc quod genera de specie-
bus prffidicantur sicut lTIagis C0111IIlune
de minus communi, et sicut totum de
parte cujus est totum. Species autenl de
generibus mini111e prredicantur, eo quod
non convertitur, quod sicut genus ,de
specie universaliter prffidicatur, sic prffi-
dicetur species de genere. Sequitur ergo
ex llis quod species magis dicit substan-
tiam et quid est pri111ffi sabstunti~ quan1
genus.
Videtur tamen contra hoc objici, quia Objectìo.

totum sed secundum partem, et est com- in qurestione quid est., magis dieit cau.-
munitate generis confusum: unde sicut sarrl qui assignat causan1 illam qure per
detern1inatius est esse cujusdam hominis se causa est, quanl si. assignat causam
in quodam homine qualTI in homine, sic qUffi per illan1 priorem habet quod est
determinatius est esse cujusdalTI hominis causa: sed generalissirnun1 quod est 0111-
in specie quam in genere: assignando nium principium, per seipsum causa est
ergo hominenl n1anifestius assignabis in qurestione quid est, omnia alia infe-
quid est quidam ,homo, quam assignando riora per id sunt causa, et sic magis vi-
animaI esse in specie: sicut esse hon1i- detur dicere quid est, assignans genus,
nem magis est proprium alicui hon1ini quam assignans specienl : quod si conceda-
quam esse in genere ut esse anilTIal : esse tur, contrarium est huic quod dictum est.
namque animaI est esse communius et I\dhuc autem CUlTI in inferiori sit superius Solutio.
magis confusum et indeterminatunl quam actu et intellectu, qui assignat id quod
esse hominem, sicut patet in similibus inferius est, assignat etiam id quod supe-
inducendo. Cum enim interrogatus fue- rius est: qui auteln assignat quod supe-
ris quid sit aliqua arbor? et dixeris ali- rius, nec acta nec intellectu assignat
quam arborem esse secundum speCielTI, quod inferius est, quia non est in ipso
lTIanifestius et certius quid est quredalTI nisi seCUndUlTI potentiUlTI : plus igitur
arbor assignabis quam si dixeris plan- causam ejus quod quid est assignat qui
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS,TRACT. II
assignat speciem quam ille qui assignat
gonus : et hoc est concedendum. Et quod
objicitur quod qui assignat quod infe-
rius e~t, assignat quod per aliud causa
ost : Dicendum quod inferius non est per
aliud causa quod sit extra iPSUIU, et ideo
non est causa omnino per aliud, sed per
scipsum. Si autem esset per aliquid extra
scipsum, tunc esset causa omnino per
aliud : et ideo in qUffistione quid est,
lnclius assignat causam qui dicit spe-
ciem quam qui dicit genus. lVIanifestum
est igitur quod inter secundas substan-
tias magis est substantia species quam
genus.
Sed ipsarum specierum qurecumque
sunt species specialissilure, ita quod nul-
lo modo possunt esse gen,era, nihil ma-
gis altera quam altera est substantia:
c[uia qurelibet illarum requaliter totum
nst esse suorum individuorum in forma
ultima determinatulu, cui in esse indivi-
dui nihil additur nisi materia et accidens
individuans. Quod probatur inducendo:
fluia si interrogatus fueris de aliquo homi-
IlO quid est et de aliquo equo quid est, ni-
Il il familiaQus assignabis ad esse hujus ho-
luinis pertinens sive determinans respon-
dnndo de aliquo homine ipsum hOluinem
(PUlIIl de aliquo equo equum: reque enim
cinterrninatum et certum est esse cujus-
claln hominis in homine, et esse cujusdam
('c[ui. in equo. LEque igitur h0mo et
C'quus, qure sunt species specialissimre,
sllhstantire sunt quantuln' ad actun1 sub-
standi. Similiter autem et principaliuln
slIhstantiarum unius speciei qualn alte-
"i lIS speciei, qure ambre sunt specialissi-
,u.u et non subalternre subalternatin1 po-
~ita~, nihil magis principalis est· substan-
t ili. unius speciei qualn principalis sub-
~'a Il tia alterius speciei, et magis vel minus
~lIhstantia principalis quam altera: nihil
f'lIilll magis est substantia principalis ali-
fluis homo quam aliquis bos vel aliquis
f'qUUS, sed reqlle sunt princip~les substan- '
t ia~ omnia individua specierum.
11;:..' Soli non sic est in generibus : quamvis
f'llilll genus sit generis superius usque ad
175
generalissimum, non tamensequitur quod
genus generis sit tertia substantia et ge-
nus illius generis sit quarta substantia, et
sic ascendendo sit quinta, et sexta, ita
quod ultima sit generalissimum : qùia in
formis communibus qure prredicantur, nOll
est nisi confusum et determinatum per ul-
timum actum: et ideo nòn sunt nisi dure
in ·genere substantire secundum magis et
minus, determinata quidem qure est spe-
cies et indeterminata qure est genus : socI
hoc vorum est, quod in confuso est con-
fusum, confusius, et confusissiInum : sed
hrec non faciunt gl'aduln sccundum spe-
cielu differentem, quia pluribus illorun1
confusum est et indeterminatum: n1erito
ergo ea qUffi ascendendo post principales
substantias sunt inferiorUl11 species et
genera dicuntur substantire, et sola illa
sunt substantire secundre : sola enin1 hrec
indicant secundum qurestionelll factam
per quidest, principalem substantianl COl1-
fuso esse et indeterminato inter ea qure de
principali substantia prredicantur : olnnia
enim prredicabilia prredicantur in quale:
aliquem enim hOlninem assignando quid
est, demonstrabit aliquid fan1iliarius et
certius si speciem et 110minem esse dicat
quam genus, dicendo quod sit anilua1.
Aliorum vero prredicabilium qUffi secun-
dUffi accidens prredicantur, eo quod in sub-
jecto sunt, quidquid assignaverit l'e-
spondendo ad interrogationern factaln per
quid, quilibet assignabit extranee : nec
erit de essentia primre substantire, videli-
cet de quidditate ejus. Ex opposito ergo
ista de causa species et genera solunl se-
cundre substantiéB dicuntur.
Amplius autem hoc idem etiam hoc
modo probatur : quia principales sub-
stantire ab actu substandi substantire sunt
vocatre, ideo dicuntur principales sub-
stantire quia oDlnibus scilicet aliis subja-
cent prffidicatis sive essentialibus sive ac-
cidentalibus. Sicut autem prinlre sub-
stantiffi ad omnia alia prredicata se habent
in subjacendo, ita species et genera prin-
cipalium substantiarum ad reliqua alia
accidentia, scil~cet prredicata se habent :
 176 D. ALB. l'fAG. ORD. PRiED.

q~ia de speciebus et generibus on1nia re- in subj ecto sicut accidens esse est in sub-
liqua accidentalia prredicata, prredicantur . j ecto esse, quia est per se existens. Se-
per modun1 qui supra determinatus est: cundarU111 vero substantiarull1 SiIlliliter
aliquem enim hominem dices esse granl- manifestuill est quod nulla est in subjec-
maticum, ergo et hOlllinem et animaI to sic dicto subjecto quod est ellS comple-
gramnlaticum dicis, sicut nuper ante pro- tUll1, quod alii dat esse in scipso, quod
batum est: similiter ctiam est in aliis ac- esse non habet llisi insitei: hOlllO enin1
cidentalibus prffidicatis. Secundun1 igitur qui est substantia secunda dicitur quidem
locum in substando species habent et ge- de subjecto,prout suppoSitull1 dicitur sub-
nera: ideo secundre dicunt~r substantire, jectuill quando .de aliquo homine prffi-
et Olllnes dicuntur substantire, et nullre dicatur, ut cu:r;n dicitur, aIiquisholllO est
tertire vel quartre. homo. Sed non est in aliquo homine ut
in subjecto, pr~ut subjectum dicit ens
CAPU1~ VI. con1pletum, alii dans esse per hoc quod
est in ipso et non haberet esse nisi in ip-
De hoc con~muni substantim quod est 'in
so esset.Cujus probatio est: quia sicut
subjecto non esse,
hOlllO quod est secunda substantia non
est in aliquo homine, ita quoù aecipiat ah
His deterniinatis de principalibus et sc-
cundis substantiis, janl nunc proprictates aliquo hOlnine esse, quod non haberet
sive passiones genus substantiffi consc- nisi in ipso esset : h01110 enim prout sub-
. t quentes relinquitur determinare. Tange- stantia secunda et species est esse indivi-
P rimo an- v
g~ntur pro- nlUS igitur prius proprietatesqurecumque
duorun1 et esse alicujus hominis, dans
pnetates sub-
statn~irea substantìre conveniunt in quantum est in
esse particularibus, et ideo impossibile est
prOlI lpS
est p~redica- prredicabilibus quia illffi sunt huic nostrffi
quod esse accipiat propter hoc quod in-
bIle. '
intentioni magis propriffi. Quia vero pro- sit eis. Silniliter autem et anilllaI quod est
prium est conveniens omni et sempeI', substantia secunda ut genus, de subjecto
ideo ea qUffi proprie dicuntur esse toti quiden1 dicitur de aliquo homine vei ali-
generi et toti coordinat.ioni substantiée., qua anin1ali, sed non inest alicui anin1ali
sunt speciebus et generibus COllllllunia. veI homini ut accidens in subjecto.
Prima pro- Dicaillus igitur quod comnlune est Et secundum hoc patet quod si flat ta- Removot
prletas sub- . b t t · ' b' t
stantice. omni su s an Ire In su Jec o non esse eo I1s argumentatio, scilicet, substantia se- dubium.

modo quo accidens est in subjecto'. Janl cunda est in prima, et prima substantla
enilll ante distinximus quod subjectuIll est subj ectum secundffi : ergo est in ea si-
dicitur secundum nomen, iden1 quod cut in subjecto: peccat secundull1 falla-
subtus jactum sive suppositunl, et sic na- cian1 requivocationis, quia substantia in
tura c0111n1unis in suo inferiori est sicut prima stat pro supposito, in conclusione
in subjecto, sicut genus in specie, et spe- auten1 stat pro subjecto 'in se completo
cies in individuo, et universaliter secunda quod est subjectuD1 accidentis.
substantia in inferiori et particulari. Dici- Amplius,sicut ante habitum est, eorU111
tur autem subjectUl11 cns in se comple- quidell1 qUffi in subjecto sunt ut accidens
tUlll, quod est accidentis vei alterius cau- est in subjecto, nomen quidem nii pro~
sa existendi in eo : et hoc 1110do non ni- hibet aliquando préedicari de subjecto in
si accidens est in subjecto: et sic alTIni quo sunt, rationem vero eorum prredi-
substantiffi tam secundre quam prill1ffi cari de subj ccto, ita quod prredicetur ut
comillune est in subjccto non esso. ratio subjecti, est impossibile, sicut ante
Hoc autem patet inductionc. Principa- ostensum est. Secundarun1 vero substan-
lis substantia qUffi est particulare sub- tiaruill prredicatur de subj ecto quod est
stantiffi, neque de subjecto dicitur, quia suPPOSitull1, et non1en et ratio diffinitiva :
nihil sibi substat ut suppDsitUll1, neque est quod patet, quia nomen hon1inis quod est
 I.JIBER DE PRlEDICAMENTIS, TRACT. II
substantia secunda prffidicatur de aliquo
hon1ine-, aliquis enim homo est hOlno : et
rutio sin1iliter-, quia aliquis hon10 est ani-
n1al rationale. et InoI'tale: igitur secunda
substantia non est de numero eorU111 qUffi
in subjecto sunt sicut accidens est in sub-
jecto.
Iloc auteln quod est in subjecto non
esse, est quidem prOpriUlTI quod conve-
nit olTIni substantiffi et semper, sed non
convenit soli: convenit enilTI etiam diffe-
rentiffi qUffi in prredican1ento substantiffi
secundun1 rectam linealn prffidicabiliun1
in superstando et substando non est : dif-
ferentia enin1 in subj ecto non est: bipes
cnim et gressibile, qUffi sunt difIerentiffi
animalis n10bilis divisivffi, et speciei ho-
luinis differentiffi constitutivffi-, dieuntur
et prffidicantur de subjecto in quo sunt
quod est subjectum, ut suPPOSitUlTI de
hOlTIine: in subjecto auten1 nullo sunt,
prout subjectum in se con1pletum dat esse
accidenti quod est in potentia : differentia.
nnin1 in specie dat esse actu speciei : quia,
sicut in scientia Universalium determina-
tun1 est, differentia est quod ad esse con-
(lucit et quod ejus quod est esse rei pars
Dsl : igitur nec, bipes nec gressibile in
homine es t, ita quod per inesse accipiat
qnod sit.: confert enin1 speciei esse diffe-
l'cntia, et non accipit ab ipsa : si enilTI ac-
eiperet esse a subj ecta sibi specie, opor-
teret quod species acciperetur in diffini-
tione differentire sicut subjectum recipi-
turi in diffinitione accidentis: hoc autem
nun fit : sed potius differentia recipitur
i Il diffì.nitione speciei : patet igitur quod
non inest speciei ut accidens. Adhuc au-
(nn de quocun1que prffidicatur differentia
ut de subjecto nomine, de eodem prredi-
(',atur ratio sive diffinitio differentire, si-
(',111 patet exen1plo : quia si gressibile de
lunnine dicitur sive prffidicatur, tunc etiam
l'alio diffinitiva gressibilis de homine prce-
cl icatur-, qure est pedibus esse 1110bile volun-
t.ale sive appetitu seCUndUlTI processivum
Illotum: est enim homo gressil)ilis, homo
luobilis voluntate motu processivo.
177
Potest autem hic oriri dubiun1, utrum Dubitatio.
differentia sit substantia ? Videtur enin1
ipsan1 non esse substantialTI propter hoc
quod dicitur, hoc quod est in subjectQ
non esse, non soli substantire convenit
sedetiam difIerentire: per hoc enim vi-
detur differentiam substantiam non esse.
Sed hoc jam in scientia Universalium suf-
ficienter determinatum est. Est enim dif- ~olutio.
ferentia illa qUffi lTIagis proprie differen_
tia est, secundum id quod est et secun-
dum suan1 naturan1 substantia, qUffi est
forn1a substantialis, quru dat esse actu
substantire toti, et hoc n10do totius esse:
guod ~utelTI est natio designans totum
esse in actu, differentia est, et ideo de toto
prredicatur. Si tamen differentia prout re-
lata ad genus consideratur-, cujus quali-
tas est in ipsius potestate consistens-, sic
se habet ad genus ut perfectun1 esse ge-
neris consequens-, et ideo in hac con1pa-
ratione con1paratur ad genus ut qualitas
accidentis inseparabilis : qUffi tamen qua-
litas secundum naturan1 qualitatis quali-
tas non est, sed est qualitas essentialis
propter hoc quod generis potentia est
potentia ilnperfecti, cujus imperfectio ad
actum perficitur determinata potentia ge-
neris per conjunctaln sibi differentiam:
et hoc lTIodo substantialis forn1a est ha-
bens modun1 qualitatis. Comparata au-
ten1 ad specien1 quan1 in suo esse consti-
tuit, qualitas est etiam essentialis et sub-
stantia, quia nihil constituit in esse nisi
substantia: et quia sic habet n10dum
qualitatis et effectulTI substantire, ideo
non secundu1l1 sualTI totam rationem sub-
stantia est. Et quia est silTIplex et non
con1posita, ideo in directa linea coordina-
tionis prffidicabilium substantiffi cadere
non potest secundum ordinem superstan-
di et substandi: quia non respicit ad ge-
nus. substantire, sicut ad sui esse princi-
pium, ideo per se genus esse non potest :
prima enilTI genera sunt prima rerum
principia. Respiciens autem ad aliud ut ad
sui principium in quo est, primum prin-
cipium esse non potest, et sic non potest
esse genus. Cum erg-o respiciat ad genus
12
 f78 ' D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
non sicut generi suppositulTI., sed sicut ad
id in quo est sicut in potestate naturali,
relinquitur necessario quod sit in linea la-
terali, et ideo neque in genere est, neque
omnino extranea et separata a genere. Et
hujus quidem doctrinam in scientia [/ni-
versalium tradidiITIUS in tractatu deDiffe-
r'entia: sed in tantum hic dicinlus, in
quantum intentioni prresenti est necessa-
riunl. Quia igitur in genere substantire
non est, propter hoc dicitur quod in sub....
jecto non esse non solum convenit sub-
stantire., sed etialTI differentire.
Sed est aliquid quod conturbare pos-
set secundunl hane doctrinarIl: ita que cl
aliquis posset moveri de substantiarUl1i
principalium partibus, ut est manus, pet,
et hujusmodi, vel etianl sicut Illateria et
forma., ex quibus Ht substantia COIllpO-
sita : illre enilTI partes in substantia conl-
posita videntur esse sieut in subj ecto :
non enim habent esse partium nisi in
composito, lTIanUS eniITI abscissa non est
Illanus : et ita forte aliquis putaret, quod
seCUndUlTI hane doctrinam cogamur mul-
tipliciter eas dicere non esse substantias
et conversim, per hanc rationeITI quod
non sint sicut substantiee. Ea enim qure
tanquanl partes essentiales vel integrales
sunt in aliquo, per hoc quod sic sunt in
toto, non habent esse in subjecto: est
enim alius IllOdus essendi aliquid in aIi-
quo sicut pars in toto, et alius modus es-
sendi in aliquo sicut aecidens in subj ecto,
ut in quarto Physicorum deterlTIinatur.
Pars non Sciendunl talTIen est quod pars non est
h~~e~c~~~e in actu nisi quando est in toto: sed est
e~~slndt~ra. in potentia pars et non secundunl actunl
quando nn'n est in toto, et sic a toto ac-
cipit actum et rationenl: actus autenl ip-
sius et foriTIa est operatio ipsius quanl
habet secundurn fOrlTIam, sicut oculi vi-
dere, et radicis alilTIentunl trahere, et fo-
Iii fructunl a caunlate defendere, et nla-
nus opus intellectus ilTIperatunl perfì-
cere, et hujusmodi: et potcstates adhuc
partes habent in toto, et non habent
1 In prinlo, tex. conI. 1.
quando in toto non sunt ; et ideo abcis-
see partes,' requivoce nOITIina illa recipiunt
qure habent in toto: sed quod in· toto ali-
quo IllOdo recipiunt nomen et rationem,
est a totò.: hoc auteIll non facit accidens
quando est in toto ut in subjecto. Et ideo
requivocatio est quando dicitur pars in
toto, et quando dicitur accidens esse in
toto : accidens eninl non est forma partis
sed totius, quia subjectum accidentis est
ens in se cOI~pletulll : eonlpletuill autem
est tOtUlTI ·compositum. Est autem adhuc
etiam dissimilitudo, quia partes in toto
sive sint essentiales sive integrales, tOtUITI
constituunt secundum esse; et ideo sub-
stantire sunt totius: accidens enim non
Bst in toto sicut constituens ipsum secun-
dUl1l substantiam, sed est sicut constitu-,
tivum in esse quomodocumque per sub-
stantiam, et ideo in diffinitione accidentis
recipitur subjectum sicut causa est acci-
dentis: in diffinitione autem COlllpositi
recipiuntur partes sicut principia cogno-
scendi totum : quia eadelTI S11 nt principia
cognoscendi et essendi, sicut dicitur in
principio Physicorum j dicit autelll Al'i-
:
stoteles quod compositunl et totum eogno-
scimus cum scimus ex quibus, et quot, et
ex qualibus est.
Ex his autem quidam el'rantes obji- Objectio.
eiunt, ut dicit Gregorius Nyssenus, Quee-
eumque ut endelechia sunt in aliquo, aut
ut accidens sunt in aliquo, aut sicut for-
ma matcrialis qUffi habet esse extra ip-
sam: aninla autenl ut endelechia habet
esse in corpore : aut ergo est in ipso si-
cut accidens in subjecto, aut sicut for-
ma materialis : et quodcumque horum
detur, sequitur qùod non habet esse
nisi in corpOre, et non habet esse extra
ipsum. Ad hoc autem quidalll l'espondere Solutio.
nituntur dicentes, quod anima habet esse
in corpore sicut nlotivurn in ITIOtO, sicut
rex in regno, et nauta in navi, et ideo se-
pal'abilis est a carpore,. et separata habet
esse in seipsa.
Sed, salva pace istoruII1, isti non sol- lmprobatio.
 LIBER IlE PltiEDICAIVIENTIS,
vunt objectionem, quia objectio sic proce-
(Iit dicens, quod qurecurnque ut endele-
ehia sunt in corpore, etc., motivunl au-
tom in Ploto est sicut endelechia : anima
autem in secundo de AniJna l dicitur esse
endelechia corporis organici, potentia vi-
tam habentis. Et hoc dictum est de ani-
Ina, non secundum· quad est anilua, sed
sccundum quod est corporis anirnati for-
Ina : et ideo dicit -L\.ristoteles quod sic dif-
lìnita anima est in habitu, et sicnt som-
llUS, et sicut figura elementalis : et est
(I.iffinitio ad delllonstrationem se habens
~icut conclusio :et ideo in sequentibus
(',orrigit eam Aristoteles dicens, quod
anima secundulll substantiam secundum
(Iuod anima substantia est, diffinitur sic:
Aninla est principium et causa vitre, sup-
pl.e, talis qualis ipsa anima est: vegeta-
bilis enirn est causa et principium vitffi
vngetabilis, et sensibilis princjpium et
causa vitre est sensibilis : qUffi vitre non
sunt sine corpore : et ideo iUce animre~non
sunt principia et causre talis vitre, nisi in
,'ul'pore : anin1a autem intellectualis prin-
c'.ipium et causa talis vitre est sine corpore :
iIllelligentia enilll perficitur sine aliquo
C~ol'pore, et est ab olllni corporali subjecto
spparata: si igitur prineipium et causa
I al is vitre est, et secundunl seipsam talis
\' i ta~ erit principium et causa: separata
ig-itur a corpore talis vitre est causa ct
(uOinci.pium.
MI-t, i\d objectum autelll dicendum quod
Il Il iIna intellectualis non ~st endelechia
,~ol'poris, nisi per suum actum, qui est
i Il fusio sensus et motus in corpus, et isti
"Uilt actus ipsius secundunl id quod est
PUI'S et potentia ipsius, sicut vegetabile
..I sensibile: actus autem et operatio ip-
!'4ius secundum id quod est in substantia,
c'si secundum id quod intellectualis est:
c,I Il ic actus et hrec operatio est sine cor-
pOloO. Heec autem quamvis ad.propositu111
IlOIl sint, tamen propter objectionelll l'e-
li" tVendanl posita sunt, ut perfectior sit
.lcH't.rina.
t Tex. com. 4.
TllA~crr. II 179
CAI) lJl-' ·VII.
De proprio substaniiée et clifferentiée quod
est univoce préedicari.
Adhuc auten1 est proprium quod con-
venit sernper, sed non soli, ncque omni :
soli quiden1 non convenit, quia conveni!'
substantice et difIerentiffi : non autem om-
ni convenit, quia non convenit principali
substantire. Hoc autclll proprium (quod
inest quidem ut proprium substantiis qUffi
a substando et superstando substantire
dicuntur, et inest difIerentiis qure a sub-
stando directe in genere esse non dicun-
tur) est quod ornnia prredicata qUffi sunt
ex ipsis et de nUlllero eorum sunt, uni-
voce prffidicantur de his de quibus prredi-
cantur : omnia enim prredicata quce sunt
ab his, hoc est, substantia et difIerentiis
sUIllpta,aut prredicantur de individuis
aut de speciebus, generaliter dicta specie
ad subalternan1' et specialissinlam. Hoc
autenl proprium non omni convenit sub-
stantire, quia non convenit principali sub-
stantire qUffi est substantia individua. l\.
principali namque substantia nulla est
prffidicatio, quia individuulll de nullo prre.. .
dicatur: et si nulla est prredicatio sumpta
de principali substantia, tunc non prredi-
catur univoce de aliquo, eo quod de nullo
ut sibi subj eeto prredicatur ipsa: est enim
ornnium novissimurn subjecturn, et ideo
habere non potest aliquid quod sibi sit
subjectum, prout subjectulll dicitur se-
cundum naturam substans suppositum,
nec patest dici de subjecto: OITIne autelll
guod univoce prredieatur de aliquo, de
ipso dicitur ut de subjecto: prima igitur
substantia de nullo univoce prredicatur.
Et sic habentur dUffi con~itiones, scilicet
quod non prredicatur, et quod non prredi-
catur univoce.
tIuic auten1 videtur contrariulll esse Objectio.
quod in libro de quinque universalibùs
dicit Porphyriusquod scilicet .individuum
 180 D..A.LB. 1'IAG. ORD. PRlED.
de uno solo, hoc est, de seipso prredica-
Solutio. turo Sed lloc in scientia qualll de Univer-
salibus scripsilllUS solutunl est. Ihidelll
enim dixilUUS quod aliquicl p['ffidicari do
seipso naturali prredicatione non contin-
git, sive essentiali prmdicatione. Quia in
tali prredicatione prre.d:icat~nl dehet esse
de rationc suhjecti. et principiunl consti-
tuendi et cognoscendi ipsum. Hoc au-
tenl non potest esse quando idem de seip-
so prredicatur. Eodelll modo quando sub-
jectunl est de ratione prredicati, tUI).csub-
jectulll est principium cognosccndi prre-
dicatum : et hoc iterum esse non potest
quando idem de se prredicatur: non eninl
potest esse nisi prredicatio per accidens
si prredicatio est: non enim ihi prredica-
tur proprius effectus de causa. Sed per
accidens non est prredicatio, quia nec
prredicatulll est accidens subjecti, nec sub-
je,ctulll est accidens prredicati. Et sic nec
est prredicatio per se, nec per accidens:
ergo nulla. Et hoc quidelll verum est,
quia quando individuIll de se prredicatur,
signifieatur idelll sibi inesse : quod nullo
lllOdo potest intelligi: quia nihil inest si-
Quomodo biipsi, ut dicit Aristoteles 1. Sed quoddi-
prre- cit Porphyrjus
indi"iduum
potest . 'intellicrendum
·0 est de inor-
dicsri. dinata prredicatione, qUffi noIi est univer-
salis alicujus prmdicatio : et~tunc illa prre-
dicatio reducitur ad artem, ut idem se-
cunduIll id qua est intelligatur prmdicari,
et hoc est CUIll dicitur., hic hOIllO est hic
hOlllO, vel Socrates est Socrates, ut sen-
sus sit, quia hic homo seCUndU111 id quod
est res naturre est hic hOIllO quo hahet
esse hominis, vel Socrates secundulll quod
est hic Socrates , est Socrates quo habet
esse Socratis, hoc .est, secundum quod
est sub individuantibus significantibus ip-
sum esse Socratenl. ~De talibus prredica-
tionibus hic non 10quiInur..
Hoc autenl nlodo loquendo, ut dicit
Boetius, nullffi sunt propositiones verio-
res his, in quibus ideIll de seipso prffidi-
catur : quia in talibus idelll séoundum id
quo est de eo quod est prredioatur, esse
1 ARISTOTELES, In 4 Physicorunl 1 tex. com. 7.
enllll quo est id quod est, ab eo quod
est, inseparabile est per intellectum: et
ideo semper est vera, et ut quidam di-
cunt, a nullo nisi a seipsa talis propositio
suam llabet veritatenl : semper enim ve-
rum est hoc, homo est homo, domus est
donlus, quia esse in eo quod est, semper
accipitur per intellectuIll, et ideo reterna
est talium veritas propositionum, ut di-
cunt quidaIll.
Patet igitul-' qualiter est et qualiter non
est a prima et principali substantia prredi-
catio .Quod autem univoce non prredie~tur,
facile probaturper hoc quod nonhahet ali-
quid sub se suppositUlll, in quo sit ut genus,
vel differentia, quod causa est univocre
prredicationis. Cum autelll aliquo modode
se prredicatur, non tanlen prredicatur ut
ens de ratione suiipsius, et sic univoce de
se non potest prredicari.
Quod autem omnis prredicatio qure su-
lllitur de secundis substantiis et diffe ren-
tiis sit univoca, probatur per inductio-
nem : quia qurecumque sunt de nUlllero
secundarum substantiarum, sunt species
vel genera: et species quidem essentiali-
ter prredicatur de pluribus differentibus
nun1ero solo, et hrec sunt individua: gene-
ra autem prffidicantur et de speciebus et
de individuis substantiali prredicatione,
quia genus prffidicatur de pluribus diffe-
rentibus specie. Similiter etiam difleren-
tire prredicantur de speciebus et individuis
specierulll quas co-nstituunt, sicut essen-
tire formales qure insunt speciebus et in-
dividuis : et quando species de primis sub-
stantiis prredicantur, tunc primre substan-
tiffi suscipiunt rationelll specierum, quia
species individuo dat nomen suum et ra-
tioneIll: et similiter quando genera de
speciebus prredicantur et individuis, spe-
cies suscipiunt rationes generum propter
eamdem causam, quia per hoc quod ge-
nus essentialiter est in specie et actu et
intellectu, genus speciei dat nomen suum
et suam rationem per illam qure prremissa
est dignitatem, scilicet quod quando al-
 LIBER DE PRJEDICAlVIENTIS~
terum de altero prredicatur ut de subjecto,
qurecumque substantialiter de prredicato
prredicantur, on1nia de subjecto dicuntur
eodem modo et ordine prredicationis. Si-
Iniliter autem quando differentia prredi-
catur de speciebus et individuis, per hoc
quod essentialiter ut actus est in illis,
tuncdiffinitivam rationelll differentim
suscipiunt et species et individua, quia
ipsa differe'ntia, ut actus et ut forma est
essentialiter in illis. Sed jam habituIll est
quod univoca sunt, quorum nomen est
commune et unum, et ratio diffinitiva
Hccundun1 id nomen data est eadem. No-
mine autem uno et ratione una prmdi-
cantur secundre substantire et differentim:
ergo omnia prredicata qure a substantiis
sccundis et difIerentiis ordinata prredi-
eatione sUlllpta sunt, univoce dicuntur
sive prredicantur.
~.
'.· ,:
1
0\'0&
.
Attende autem, quod quamvis differen-
lia non SUlllatur ut genus, et subjectum
in recta linea standi 'supra et subtus non
habeat, sed sit a latere respiciens talen1
lineam, tamen differentia subjectun1 ha-
het cui inest, de quo est ut prredicabile et
ul quoddam· universale, et sic de ilIo
prredicatur univoce.
Adhuc auten1 notandum est, quod
quamvis differentia non habeat genus
(Iuod in ipsa sit per intellectum, et sic non
habeat verarrl diffinitionem qua prredice-
t.ur, tamen habet assignatuIll nomen suum
per essentialia sua formativa per causam
(~sscntialem, sicut quod dicitur quod ad
esse conducit, et quod ejus quod est esse
.'oi pars est. Hrec enim assignatio per
nausam data est, secundum quod ipsa
clifl'erentia est causa esse, et per hanc uni-
voce habet prredicari: et cui convenit prre-
c1ieatio sui non1inis, in ipso est differentia
per hanc eamdalll rationem completam,
sc'i iicet quoddifferentia id ad esse condu-
c'it, et quod ipsa differentia esse illilis, rei
pal's est essentialis. Sic eniu1 intelligitur
cluid prredicari nomine et ratione, sic sci-
li(',ct ut subjectum de quo prredicatio fit,
sieut participat prredicatum nOllline, sic
participet ipsum ratiqne.
TRACT. II 1.81
CAPIrr VIII.
De proprio substantiéE quod est signifi-
care hoc aliquid.
Omnibus autem jan1 habitis proprieta-
tibus qure substantiam secundum quod
est unum prredicabiliulll consequuntur,
nunc restat videre de proprietatibus ip-
sius secunduIll quod ipsa est substantia
absque hoc quod consideretur ut prredi-
cabile vel unum prmdicabilium sive prre-
dicamentorum. Dico igitur, quod omnis
substantia videtur hoc aliquid significare:'
h oc auten1 alIqUI" "d slgnlllcare
" ".c .
convenI ,"t- SiO'nificare
ho~ aliq~id
"d l" b " d "t
qUI em SO l SU stant1 re , se non convenI ta.s substan-est proprle-
" """ d""
Onln]~ qUla SICUt unlvoce prre lcarl con- ~um quod
hm, secun-
" d b . t
venlt secun re SU stantlre e non prlmre~ tantia. lpsa subs-
est.
ita hoc aliquid significare convenit pri-"
IDre substantire et non secundre, quamvis
convenire videatur etiam ipsi substantire
secundre" Et in prin1is quiden1 indubita-
bile est et verun1 universaliter, quoniam
prilnre substantire hoc aliquid signifìcant :
quia habent lllateriam terminatam et si-
gnatam accidentibus et individuantibus,
per qure sunt 11ic et nllnc, et per qure
singula earum est unun1 numero, et 11ic
et nunc, in quo, ut dicit Boetius, non in-
venitur diversitas in nun1erando: quod
non convenit ei quod est specie vel ge-
nere unurrÌ, quod nec habet materian1
deterlllinatan1 neque signatanl~ et ideo
divisione lnaterire agit in individuorum
pluralitaten1, et divisione differentiaruIll
genus dividentiun1 in specieruIll plurali~
taten1, ita qnod unitas nn~11eri non serva-
tur in ipsis. Prilna igitur substantia quod Unde habet
"h rec, h ab
Slt etIa)"In d·IVl"duat"Ione et t erllll-
. stantia
prima quod
sub-
" . d""d t" d t ·1"
natlone In IVI uan lun1, quo au ~ID a 1- significet. hoc aliquid
quid in forma, h~bet a specie qure est in
ipsa, et est esse ipsius, et sic proprie di-
citur hoc aliquid: nnde dicit Boetius in
libro de Ifebdornadibus: OIllne quod est,
ab alio habet quod est, et ab alio quod
hoc est: quod enilll hoc est, per designa-
tionen1 est hujus, quiu hoc est: quod au-
 182 D. AJ-lB'. MA·G. ORD. PRJED.
telll est, non potest esse nisi per hoc quod
est sibi causa essendi.
In secundis autem substantiis videtur
quidem sub appellationls figura similiter
non1en hoc aliquid significare, quando
aliquis dixerit nOlllinans llominem vel
anilnal : non talllen VerUl11 est, quod no-
lllen substantire secundre significet hoc
aliquid, sed non1en secundre substantire
magis significat quale aliquid et non hoc
aliquid. Id enim quod ut subjectulll in
nomine significatur, neque UnUl11 est nu-
mero, quelnadn10duIll unum numero est
quod non1ine primre substantire subjec-
tum significatur: subjectulll enÌlll nomi-
nis speciei prredicatur de pluribus nume-
ro in quibus actu esse et sin1ul significa-
tur, et animaI quod est subjectuill nOllli-
nis generis, et de pluribus dicitur specie
difIerentibus et nun1ero in quibus est aciu
et simuI.
Qui1d p~r~p" Dico autem an'lIellationis figuram, non
pe latloms · : rr
fi g ur!1m in- ut quidalll dicunt nonlinis institutionem,
te 111gen-
dum ? quam dicunt primo in individuis factan1
esse, eo quod nomina prius dicunt insti-
tuta fuisse ad individuorulll significatio-
neIll. Sed dico appellationis figuralll si-
111ilelll nominis forlnationem ad signifì-
candam speCie111 et ad signifìcandum in-
dividuum. Natura eniIll, ut dicit Dan1a-
scenus, dupliciter consideratur, in se sci-
licet, et in at01110 ~ive individuo, et in
utraque consideratione sin1ili nOllline na-
tura designatur. Natura eninl communis
in se considerata hon10 dicitur, et consi-
derata in aton10 hic homo dicitur: et
quia una est, non differens nisi COllln1U-
ni et determinato, propter hoc uno nOllli-
ne designari cam oportuit: et hoc voca-
tur appellationis fìgura. Et hrec appella-
tionis figura nobis ctialll causa deceptio-
nis est in fallacia figurre dictionis, quia
srepe quale quid ut hoc aliquid interpre-
tamur.
Hujus autelll figurre appellationis causa
est: quia et genus et differentia et spe-
cies et individuum videntur idem et eaIll-
dem naturam signifìcare. Genus enin1 di-
cit forman1 in materia indgterminata dif-
fUSal11, et talis esse COlllpositi iPSUIll ge-
nus est notio quredam: et ideo prredica-
tur de toto, quia tOtUl11 dicit 1110do qui
dictus est. DifIerentia auten1 dicit for-
lnam et actum ad material11 indeterminate
relatalll et inclinatam, et quasi ad talem
111ateriam reflexalll: propter quod et hrec
dicit totun1 esse totius compositi, et ideo
etia111 ipsa de toto prredicatur. Species
auten1 dicit fornlam in· 111ateria qure ad
actulll ultin1un1 stat ut perfecta, sed non
est ternu1iis li111itata et Ioco et tempore
determinata: et ideo et hffic dicit totum.
esse, et est notio totius et non partis-, et
ideo. de loto prredicatur. Individuum au-
tem dicil forn1alll in materia detern1inata,
Ii111itantibus 10cis et difIerentia temporis
et septen1 individuantibus designatam,
qure in scientia de Universalibus deter-
111inata sunto Et quia sic unum in omni-
bus est secundis et primis substantiis. et
diflerentiis, oportuit quod similis esset
appellationis figura.
Quan1vis autelll unUlll sit in omnibus
quod sub appellationis figura designatur
per non1en, non tamen unus est ipsius
IllOdus quo est in olnnibus aliis: non
enim idem modus confusi est et stantis
ad actun1 ultimum, nec idem modus ' est
communis indeterminati lilllitibus sub-
stantiffi nunleri et terillinis. Et ideo non
semper est verum hoc sub appellationis
figura designari. Propterea secunda sub- Quomodo
secunda
stantia quamvis significare videatur ~oc substantia
significat
aliquid, attamen non significat I10C aliq1uid quale quid
sed quale quid, scilicet quid per id quod
prilllun1 formabile subjieitur in ipso quod
est indeternlinatum et confusu1l1 : et quod
sit quale, per qualitatem essentialen1 ha-
bet, aut secundum potestatem, aut secun-
dUIll actum differentiffi determinantis ip-
sum ad actun1, sed non determinantis
ipsum limitibus temporalibus vel corpo-
ralibus, sicut linea, et superficies, et 10-
eus, et ten1pus, et patria, et parentela, et
nOlllen et hujusmodi, quibus aliquid dif-
finltum et determinatum hoc aliquid ef-
fieitur, et hic et nune circulllscriptum vel
diffìnitun1 suro existentire limitibus, ultra
 LIBER DE PR~DICAMENTIS~
quod nihil est de sua substantia. Aliter
auten1 aliquantulun1 differentia significat
quale quid, quod dicit Avicenna, hffiC
ollin1 suo n0111ine dicit quale, quid autem
quod est subjeetU111 forn1abile, non dieit
nisi per effectum, quia seilicet in actu fa-
cit ipsum.
•a,••• UaUo. Sed hic adhuc surgit qUffistio de gene-
I"ulissimo : hoc eni111 in se non habet dif-
fcrentian1, et sic videtur dicere quid et
-'.I.. llo. non quale quid. Sed ad hoc respondetur,
quod differentiam qua formabile est, in
se habet per potestatem, et sic aliquo 1110-
do habet eam : et in quantuIll habet ealli,
in tantum quale quid significato
Cum aute111 dicilllUS quod substantia
secunda et differentia significat quale
quid sub appellationis figura, non intelli-
gimus quod sic significet quale quid, si-
cut album guod sub appellationis figura
videtur qualitatem circa substantialll si-
gnificare -: quia album per qualitatem
quam circa substantialll _significat non si-
gnificat nisi qualitatem qUffi vere et se-
cundum se qualitas est, et accidens sub-
jeeti illius circa quod ponitur qualitas
illa in figura uppcIlationis per denomina-
tionem signifieatur: quale autem quod
significat unilllai vel hOlllO vel rationale,
est qualitas essentialis qUffi significat
quallldalll substantialll illa qualitate per-
rectam. Sed per illam qualitateln in ge-
nere secundum appellationis figuralll si-
gnatalll fit plus in hoc deterlllinatio,
quia determinatur genus ad plura sig~i­
Jicanda quoad ambituIll comlllunitatis
quam in specie : tam enim species quam
genus qualitate differentire deterlninan-
tur, sed genus per suam q~alitatem de-
terminatur ad significandu111 plus quan1
species, quia genus sua qualitate deter-
111inat sibi subj ecta differentia specie et
numero, qualitas autem qUffi speciei com-
lllunitatem determinat, non determinat
speciem nisi ad hoc ut contineat differen-
tia solo nun1ero. Et ideo dicensanimal
1 ARISTOTELES, In fine primi Physicorum, tex.
com. 57.
2 Tex. com. 24.
TRACT. II 1.83
plus complectitur in animalis qualitate,
quan1 dicens hOlninen1 con1plectitur in
hOlninis essentiali qualitate : quamvis.
utriusque qualitas C0111n1Unis sit lllulto-
rUlll.
CAPIIT IX_ .
De lJroprio substantiée quod est substan-
tic~ nihil esse contrarium.
Nunc dicendum videtur de proprieta-
tibus substantiffi secundum quod substat
accidentibus, et est suhjectum generuill
aliorum : quia. enim, ut dicit Aristo-
teles 1, suhjectu111 nullum est contrarium
et ideo subjectum est contrariOrU111:
sic inest substantiro et prOpriUl11 ejus ni-
hil illi esse contrariurn. Hoc autelll pro-
batur induetione, quia nihi! potest esse
contrarium prirnre substantiffi eo quod
Illaxil11e substat, et ei quod substat utri-
que contrario, nullunl potest esso con-
trariUl11, sequitur quod nec fingi posset
(si fingere liceret) primre et principali
substantiffi aliquid esse contrarium, ut
alicui homini nihil -est vel potest esse
contrariurn. At vero nec hOlnini qui est
substantia seeunda et generaliter secundre
substantiffi aliquid potest esse contra-
riun1, nec anilnali quod est genus aliquod
est contrariulll.
Objiciunt autem quidam quod non· Objectio.
corrumpitur .aliquid nisi contrariurn con-
trario: substantia autem corrurnpitur:
ergo contrariun1 habet a quo corrumpa-
turo Adhuc autelll ut in secundo de Gene-
ratione:4 habetur, ignis aquffi contrarius
est, et aer terrffi : hffiC autem substantiffi :
ergo substanti a substantim est contra.ria.
l'fulta autem talia sophistica objici pos- SoIutio.
sunt, qUffi 0111nia solvit Aristoteles 3. Sub-
jecto cnilll comn1uni nihil potest esse
contrariulll seeundun1 SCiPSUll1, sed con-
trarietatem habet in dispositionibus sua-
rUlTI qualitatuni, et sie unum cOITulnpi-
3 ARISTOTELES, In fine primi Physicorum, tex.
conl. 67 et 82.
 184 D. ALB. lVIAG. OlJD. PRiED.
tur ab alio, et contrariulll agit in contra- Aristotelis qui hree 0111nia dicit et probat
rium, ùt grossun1 in subtile, et grave rationibus qure inductffi sunto
.in leve, et calidun1 in frigidun1, et sic de Quan1vis 'hoc autelll substantiffi pro-
aliis. Hrec auten1 contrarictas non est prium sit et conveniat omni substantire
substantire qure subj ectulll est, quia si substanti, n:on est talllen conveniens soli
esset alicui contrariun1, non posset utri- substantire, sed est proprium multorun1
que contrariorurl1 esso suhjcetum. aliorum: quantitas enin1 nihil habet con-
c~~:~Ì!~~~~~s Et at~ende, quod Illultipliciter dicitur trarium" neque linea, neque sup·erficies.J
dlCItur. contrarlotas : prinlO pcrfecta distantia neque corpus, et sic de aliis. Si111ili in-
Oppositarulll diffcrcntiarum in eoden1 ge- ductione probatur in discretis. Nihil est
nere., cujus subjcetun1 est primum genus, nU111erO denario contrarium, neque qui-
ad quod illa contraria sicut ad unum ge- nario, et sic de aliis.
nus reducuntur, et sicut ad unum sub- Habent talllen hrec omnia vel habere Objectio
textus.
jectuffi., in quo illa contraria sunt pote- videntur sophisticas instantias : quia ali-
state et non actu, sicut videtur Aristote- quis forte in discretis multa paucis dice-
les 1 dicere, quod in olllni genere primo l'et esse 'contraria, vel magnuIll parvo,
est una contrarietas prima. Et secundum vel breve longo : qure qualiter opponan-
hanc contrarietaten1 proprium est subs- tuI', in decimo prin~ée philosophite deter-
tantire (secundum quod substat et sub- minari habet. Sed hic dicendum quod Solutio tus.
tex-

jectuIll est) non habere contrarium. Se- hffiC oppositalll quantitatelll non dicunt,
cundum autem quod substantia dicitur sed qualitates circa quantitatelll dictas.
essentialis forma qure est differentia, sic Quod autelll quantitas nihil habeat con-
habet contrarium: quia una differentia trariU111, a silnili probatur, sicut proba-
est alii contraria. Sed hoc n10do de sub- tum est de substantia: quantitas enin1
stantia non loquin1ur hic., quia non po- his subjicitur, vel substantia gratia quan-
nimus differentiam esse in genere sub- titatis SUffi secundum quod est quanta:
stantire., secundun1 quod de substantiis sic nulli istorulll est contrariun1.
loquilllur ut de substare ct de subjecto. Unde concluditur generaliter quod de-
Prilllan1 autelll I~hilosophus hoc IllOdo terminatorulll ad naturan1 et specien1
dictan1 contral'ietaten1 considerat, qui ad quantitatis, nullulll penitus nulli ad quan-
unUIll genus reducit ea qure sunt ejus- titatis naturam et specielll quantitatis de-
den1 rationis substantire aliquo n10do. terlllinato est vel esse potest contrarium :
Dic.itur .ctialll contrarietas habitus et pri- sed hoc lllOdo possit esse contrariulll, si-
vatlO., Slve contrarire forn1ffi circa ean1dem cut et solo ilIo n10do substantire detur
n1aterialll qUffi substat utrique : et est h!bere contrarium: sed prout substantia
substantia a substando dicta., et illi ite- subjectum et substans potest habere con-
rum convenit neutri esse oontraria, ut trariun1 : quod esse non potest, sicut pro-
probatur in fine prin1i Physicorum 2. llici- hatun1 est llic. Hoc igitur modo et non
tur ~tiam contrarietas distantia conlpleta aliter intelligenda sunt dicta Aristotelis.
passlonulll et qualitatu111 circa idelll sub-
jectunl.J quod 11lanens unUIll et idem., re- CAPUT X.
ceptibile est utriusque contrariOrU111, ut De proprio substantice quod est non rec·i-
albi et nigri, et calidi et frigidi, et hu- pere n~agis et minus.
jUSI~10di: et iterun1 ei quod utrique con-
trarlorUlll substat, convenit nulli esse Est iterun1. aliquid substantiffi pro-
contrariunl: et iste est vcrus intellectus priU111, quod quide111 omni, sed non soli

lARISTOTELES, In ,10 prirnre philo.,sophire, tex. 2 Tex. com. 7.

com. 13, et I Physic. tex. 50 et 56.
 LIBER I)E PI{)EDICAlVlENTIS, r.rRAC1-'. II 185
convenit: vicletur enirp. substantia nec intercipiunt n10tum in on1ni medio de
magis nec 11linus suscipere per intensio- extreu1is contrariis abjiciendo unum et
nenl et renlissionenl. IIoc autC111 ideo non accipiendo reliquum., secundum quod di-
dico quod una substantia a substando cit Aristoteles 1, albius est nigro inlper-
dicta non lnagis sit substantia quanl alia: 111ixtius. Et hoc modo substantia non po-
hoc eniln in ante habitis jaul dictU111 est, test suseiperc magis et minus: cujus
quia prinla substantia n1agis est substan- causa in scientia deuniversalibus l'eddita
tia quanl secunda. Sed ideo dicinlus illud est a llorphyrio: quia o"lllne esse sub-
propriuln onlni substantice convoniens stantiale sen1per idem et sinlul est, et
esso, quia unaquffique substantia, sive ideo non potcst suscipere 111agis et mi-
secunda, sive prima sit, Iloe iPSUl11 quod nus : quia., sicut probat Avicenna, si ma-
est, non dicitur 111agis nunc esse et 111inus gis susciperct, scqueretur quod ipsun'l
tunc vel alio tenlpore, per hoc quod ost esse substantiale plus forlTlffi substantiali
secunduIll esse substantiale intendi et appropinquaret per ipsius forluce adeptio-
renlitti: h01110 enilU ncc ipse a se., nelll, quod falsUIl1 est, CUlTI nihil nlediuln
ncc alter hOlUO ab altero per il1tensionenl haheat., inter esse enilll et non esse nihil
et remissione111 dicitur 111agis et lninus est nlediu111, sicut inter albunl et nigrum
homo, sicut bonulll et albunl et ide111 a nlulta sunt 111edia : et ideo secundum~esse
se in diversis tenlporibus, et unUln ab substantiale non potest esse intensio ne-
altero dicitur 111agis et lninus albulll, et que remissio in aliquo.
hOnUl11 per intensionem et reu1issioneul Aclhuc cum opponitur, qnia generatio Objectio
dicitur nlagis et ulinus ·bonun1. Substan- et corruptio sunt l1lutationes in substan- prima.
tia vero sive priu1a sive secunda., hoc tia: 0111nis autcIll Il1otio successiva est
modo per intensionenl non dicitur 111agis sicut tCI11PUS, quoeI est nlensuratio ipsins :
et minus substantia : hffiC eninl nihil pe- in tali autenl successione est recessus ab
nitus dicitur nunc 111agis et 111inus 1101110 uno fine, et accessus ad alium continue:
per intensionenl et rCluissionelll quanl hoc auten1 111agis et nlinus esse 'videtur
prius honlo fuit: propter quod generali- secundu111 intensioneln et remissionem :
terconcluditur qnod substantia in hoc ergo in esse substantiali videtur esse in-
quod substantia est, non suscipit luagis tcnsio et reluissio. .
et lninus. Adhuc autelll una substantia miscibilis Secunda.
" ' . - lub· Hujus autem causa est, quod prffihabi- est cnnl altera., ut dicit Aristoteles 2, quod
.....a.non . .
....,.,,'\ tum est., quod substantléB non convenlt et probat. ~Iixta autCl11 necessario inten-
......ut . .
"'' IU.. habere contrariU111: lnlnus ellllTI secun- duntur et renlittuntur, ut ex dictis ejus
aum intensioneln esthabens de contrario hahetur ibidenl. Substantia ergo recipere
plus, et magis est de contrario n1inus ha-o vidctur lnagis et n1inus, et intensum et
hons : ita qnod contrariUlll largo accipiat. renl1SSU111.
In quibusdan1 enin1 est oppositio ut pri- IIffic ol11nia et sinlilia sophistice obji-
vatio et habitus, sicut inter bonulll et ciuntur, quia de necessitate est conclu-
Inulunl: in quibusdan1 talnen duo lllotus dens illa probatio qUffi prohat substan-
c)ppositi ad ide111 et ab eodeul sunt COll- 1ianl non recipere 111agis et lninus., per
Il'urii, et si.c suscipit magis et 111inus, se- hoc quoeI non habct contrariU111. Ad hoc Ad primam.
c',UndU111 quod ista adverhia sunt bonu]}l ergo quod dicitur de 111utatione, eIicen-
cd rnalUl11, et hoc lllOdo intensa et renlissu clUBl quod 111utatio et generatio et cor-
intercipiunt de contrario: in quibusdam ruptio dicuntur uno quidenl modo ut
sunt contraria per foru1as contrarias., et utrU111que est 111utatio silnplex, qUffi (ut
i Ilis est intcnsio et rC111issio per hoc quod dicit Averroes super lib. de sensu et sen-
1 ARISTOTELES, In 4 Toplc. eap. 2. tex. com. 8.
2 ID.' In 2 de Genèra.tione circa. principiun1i
 186 D. ALB. MAG. ORD. PRlED.
No.ta distin-
ctlOnem de
sato) est finis motus et non motus. Finis >
mutatione. autem lllotus est, in quo n10tus est in
motun1 esse et non in llloveri: et hrec
I~lutatio est sin1plcx inter esse et non
esse, inter qure nihil potest esse n1edium,
et ideo in I10e non est intensio ct ren1is-
sio. Et ideo dicit Aristoteles I, quod ge-
neratio et corruptio non sunt IllOtus sed
lllutationes. Est autem n1utatio n10do
dicta sive generatio et corruptio illlmixta
IllOtui, qui est alteratio, sicut quando de
semine alterato paulatin1 fit anin1aI vel
horno : et tune intensio et ren1issio non
refertur ad esse ct non esse substantire,
sed potius ad qualitates activas vel passi-
vas quibus perficitur talis generatio. Et
hoc est quando qualitates activre et pas-
sivre n1ateriam alterant et movent prout
sunt instrulllenta substantialis forlllre,
qure ut forn1ans et artifex est in sen1ine.'
l~t tunc forllla substantialis dicitur etian1
in successione non gratia sui, sed gratia
instrun1entorumsuoruIll qure sunt quali-
tates active vel passive agentcs vel pa-
tientes in materia seminis. Et hoc modo
dicit Aristoteles 2, quod non est ViVUIll et
anilllal simuI, et quod non est animaI et
homo simuI: non quod aliquid sit me-
dium inter vivun1 et non vivun1, vel inter
esse animaI et non esse animaI, et inter
esse hominem et non esse honlinem : sed
quia actione primarum. qualitatum prout
instrulllenta cmli sunt" vel forlllativre vir-
tutis qure est in sellline, materia prius 'ac-
cedit ad potentiam et ad actum unius
quod est vivum, et postea ad potentiam
et ad actuIll alterius quod est anin1al: et
Il0C non est intendi et relllitti, sed potius
in eaden1 forma secundum potentiam et
actun1 plus et minus accedere ad veralll
nominis in1positionen1.
Ad secun Quod auten1 objicitur de mixtione sub-
dame
stantiarum animalis, nihil penitus faeit
ad propositunl, quia in lllixto non sit in-
tensio et remissio secunduIll substantias
111ixtorun1, sed secundum qualitates illa-
rum substantiarum. Et ideo intensio re-
i ARTSTOTELES, In 5 Physic. tex. com. 8, 10 § 18.
k
fertur ad qualitates et non ad substantias.
Patet igitur quod substantire convenit nec
lllagis nec minus recipere.
CAPUT XI.
De proprietate substantifE qUfE est, quod
substantia secundum sui mutationem
eadem n,unlero manens" susceptibilis
est contrariorum.
l\faxime auten1 substantire propl'iun1
esse videtur, quod et proprie proprium
est, et convenit omni et soli et semper,
cum unum et idem numero sit contrario-
rum susceptivupl, vel susceptibile esse.
Dico autelll quod CUIll unum sit a quo
sit contraria potentia suscipiendi. Hoc
autclll habet substantia ab eo quod ipsa
est subjectun1 ens in se completum: et
hoc habet a specie in quantun1 est sub-
stantia, et hoc est in quantum est sub-
stantia: quia prima substantia est ex eo
quod jan1 substat accidentibus indivi-
duantibus. Et ideo dico numero propter
prin1am substantian1 in qua est secunda,
et in qua veritatelll accipit substandi et
h.abet.
Ex hoc patet quod substantia secunda
in quantuIll est in prillla, est ens univer-
sale perfectun1, et ex genere formato et
difIerentia ad perfectum esse forn1antem
consistito Ex I10C auten1 virtutem aceipit
substandi accidentibus, quod non haberet
si in s.eipsa ens perfectuIll non esset, quia
quod in se perfectum .non est, alii dare
non potest esse per hoc quod existit in
eo. Sic igitur ens in se perfectun1 et idem
nUlllero est per materire individantis di-
visionem : ita quod in quantum secunda.
substantia est in prin1a, sit unum perfec-
tunl: in quantuIll est individuata per in-
divisalll et UnalTI materiam, sit idem nu-
mero.
Sic esse unum et idem numero subji-
cibile propriis contrariis ést proprie pro-
priuIll substantire secundum quod dicitur
! ARISTOTELES, In 15 Animalil;lm, cap. 3.
 I~JBER ])E PRlEDICAMENTIS, TRACT. II
substantia ab actu substandi, sicut in ante
habitis dictUlll est. Et in aliis quidenl rebus
aliorum prffidicamentoruill non habebit
nec inveniet quis quod proferat cui hoc
propriunl conveniate QUfficumquc l'es ge-
nerum aliorull1 non sunt substantiffi ab
actu substandi dictffi" ita scilicet quod l'es
alterius generis sit contrariorum suscep-
tibilis" cum sit in se lllanens unum et
idem nUlllero. Velut si qUffiramus in re-
bus qUffi sunt in genere qualitatis, et di-
camus quod color cunl sit manens unUlll
et idenl nunlcro, non eritalhum et ni-
grunl per successionem, ut videlicet sit
actu album, et postea actu nigrunl.
U"",clvet Sed forte si. est color nledius, in se ha-
......"Ull.
bebit albuill et nigrunl permixta: sed hoc
est contraria permixta et in potentia ·ha-
here, et non habere actum utrumque per
successionem manente eodem subjecto.
Similiter si quis proferat de genere actio-
nis aliquid, quod contrariorum videatur
esse susceptivunl, et dicat quod eadelll
actio prava sit et studiosa, sicut actio vo-
luntatis deliberativffi, dicimus quod ea-
dem actio numero manens una numero,
non potest esse per success~oneln prava
Inodo, et postea studiosa: quia pravum
et studiosum sunt accidentia .insepara-
bilia ab actione : et ide9 actio prava ea-
dem manens nunquam crit studiosa, sed
alia similitudinis ilIi in causa (in eo quod
est voluntaria) potest esse studiosa. Sinli-
liter una et eadenl nunlero linea non erit
l'ccta et curva per successionelll: et simi-
liter est in onlnibus aliis rebus aliorunl
gcnerum qure non sunt substantia.. Sola
autem substantia cum sit una. et eadem
numero manens in subjecto quod est
substantia, capax est contrariOrUl1l, ut
Jnodo sit sub uno et postea ipsa· 'eadem
numero sit sub alio, ut patet inductionc"
ut quidam homo qui est prima substantia
eum sit unus et idem nunlero, aliqQando
([uidem est albus" aliquando autem niger ;
(~t aliquando calidus, et aliquando frigi-:-
dus. Similiter secundum contraria Inorum
aliquando quidem pravus et postea stu-
tliosus, et non silnul pravus studiosu-s. In
187
aliis autelll prffidicamentis nullum tale
ens invenitur.
Forsitan autem aliquis instans contra Objectio
textus.
ea qUffi dicta .sunt, dicet orationern qUffi
est in genere discretffi quantitatis, vel
ViSUlll sive opinionenl qUffi est in genere
qualitatis" tale aliquid esse secundunl
quod eadenl oratio nlanens nunlero ea-
denl" videtuf esse vera et postea falsa per
successionelll, et sic suscipere contraria.
Nec IllOdo fiat vis utruill verUlll et faisuill
contrarie vel privative opposita sunt: ve-
lut si dicamus in exenlplo, quod hrec
oratio aliquelll sederc dUlTI sedet est
vera, et eadelTI oratio lTIanenS eadelTI nu-
mero per syllabas et dictionum operatio-
neln falsa erit ilIo non sedente. Sillliliter
autem est de visu opinantis alicujus. Si
quis enilTI opinetur sedere aliquem, dum
sedet, verum opinabitur : qUffi opinio llla-
nens eadelTI in anilllu opinantis, falsa erit
illo surgente" si ejusdemopinionis visurl1
de eodelll surgente retineat" quelTI prius
ilIo sedente habuit.
Sed ad hoc dicendunl quod etiam si Solu:~~.tex4
quis hoc suscipiens concedat eamdenl
orationem esse, vel eamdèlTI opinionelll,
qUffi sic contraria suscipiat, ql.l-od tanIell
falsum est, slcut inferius patebit, quia ve-
rum et falsum est in talibus sicut in si-
gno, et non in subjecto. l)icinlus tamen
quod hoc dato differentia est innl0do
suscipiendi contraria. Nanl ea qUffi in
substalltiis sunt" ipsa quidem lllutata et
alterata secundum seipsa susceptibilia
sunt contrariorum : quanùo enilll id lTIodo
quod est frigidum, est factulTI de eo quod
prius erat calidulll, iPSUlll subjectum se-
cundum seipsum lllutatunl est, aiteratuill
enim est: et quod ex albo fit nigrUlTI" ip-
sum alterunl et alteratulll est factum. Si.-
militer est quando ex pravo per altera-
tionelll fit studios~ITI, et sinliliter est in
omnibus aliis qUffi de contrario mutantur
in contrarium. Unde id quod lllutationem
secundum seipsum suscipiens est, suscep-
tibile fit contrariorum : sed oratio quidem
et opipio, in quibus est verum et falsum
sicut)n signo ex ratione alterius ad ipsa,
 ',188 D.ALB. lVIAG. ORD. PR~D.

ipsa quideITI im1110bilia perseverant, et in quod oratio vei opinio secundum seipsa
nullo 111utata. Cunl vero l'es movetur et non erunt susceptibilia contrariorum,
mutatur., ex cujus relatione ad ipsa vera CUlll nulla penitus in eis facta sit passio
vel falsa efficiuntur., fit contrarium circa aiterationis. VerUlTI substantia contrario-
orationenl et opinione111 ; oratio enim rum susceptibilis est in eo quod ipsa se-
qure est, quod sedet aliquis vel aliquem cundum seipsam contraria secundum sui
sedere, se111per eadenl permanet in nullo ipsius passionem et aiterationem susci-
mutata. CUlTI vero l'es quaITI significat piat: quod inducendo ITIanifestumest in
oratio ITIota vel nlutata sit, fit oratio ex exempIis: aninlai eninl ununl et idem
relatione rei ad ipsam tanquam ad si- manens in substantia, Ianguorem susci-
gnunl., aliquando vera, et aliquando fal- pit et sanitatelTI, aliquid passum et mo-
sa ; in talibus enim verum est ex adrequa- tUlTI et aiteratum secundum qualitatem
tione signi ad significatum, et ideo mu- qUffi est dispositio et habitus. Similiter
tato significato verunl vel falsunl efficitur suscipit candorem sive albedinelTI et ni-
signUITI., sicut dicit Boetius de dextro et gredinem-, passum et alteratum secun-
sinistro: l'es enimqure modo 'a dextris dum qualitates qure sunt passio ,reI passi-
est, nulla mutatione facta in ipsa., fit si- bilis qualitas .. Et similiter unumquodque
nistra, si l'es quremodo a dextris est tran- talium ipsa substantia nlanens eadem,
seat in sinistram, 111e SeITIper nlanente inl- contrariorulll receptibilis esse dicitur,
ITIobili. Propter quod hoc solius et so- quod secundum sui mutationeln in quali-
Iummodo substantire propriunl est et tatibus alteratur. Propriuln igitur est
nullius alterius, quod propter sui (prout substantire cum"un'um et idenl sit nume-
subjectum est unum et ideITI manens in ro, secundum." suam mutationem suscep-
substantia) mutatioIleITI in formis acci- tibile esse contrariorum.
dentalibus factanl, captabilis vei suscep-
tibilis sit contrariorunl, et non propter CAPUT XII.
alterius lTIutationel11 quod in aliquo res-
pectu aliquo modo se habeat ad ipsam. De dubitation'ibus circa ea qum dieta
Aliter et est Si quis ergo non concedens suscipiat sunt, quod substantia suscipit contra-
secunda s o · . . . . . '
lutio textus. dlcens aIlquo nlodo oratlonenl et OpIIlIO- ria.
nem esse susceptibilia contrarioriunl, sus-
cipit et concedit hoc quod non sinlplici- Objicitur contra ea qUffi dicta sunt :
Objectio
ter est verum. Oratio nanlque et opinio quia"non videtur omni substantire conve- prima.
non dicuntur susceptibilia esse contrario- niens, quod secundum sui lTIutationem
runl in eo quod ipsa secundum seipsa aIi- est susceptibilis contrariorum :forma eninl
quid recipiant, sed in eo quod circa alte- substantialis substantia est, tamen non
ra alia quredam (qure sunt significata ora- secunduln sui nlutationem susceptibilis
tionis vei opinionis) sit facta passio qure- est contrariorum.
dam secundum nlutationenl. Et patet: Adhuc autem et intelligentia substantia Secunda.
quia in eo quod l'es significata per oratio- est, et non seCUndUlTI sui mutationem
nem vel opinionenl sic est vei non est susceptibilis est contrariorum. Similiter
prout in oratione vei opinione signata est etianl Deus sive prima causa non secun-
oratio vel opinio vera vel falsa dicitur, et dUlll sui mutationem susceptibilis est con-
non in eo quod ipsa oralio vel opinio llla- trariorum.
net eadem in substantia, et mutata in ac- SilTIiliter corpora ccelestia qure directe Tertia.
cidentibus captabilis vei susceptibilis sit cadunt in prredicamento ut conlposita
contrariOrUlTI. SiITIpIiciter autenl oratio substantia sunt., et tamen secundum sui
vel opinio secundunl se considerata nullo mutationem non sunt susceptibilia con-
modo 1110ventur vel mutantur. Propter trariorum, ut videtur: quia corpus cce-
 LIBER. DE P.RiEDICAJVlENTIS, TRACT. II
leste, ut dicit Averroes, nno est suscepti-
bile contrariorum.
Quarta. Adhuc etialll quod dicitur quod sub-
stantire nihil est contrarium, videtur ha-
bere instantiam, quia difIerentia est sub-
stantia et tamen habet contrarium. Quod
enim differentia substantia sit, per hoc
probatur quod quidquid essentialiter est
pars substantire substantia est: differen-
tia autem est pars substantire, quia est
pars speciei, quonialll constituit speciem,
ergo est substantia : et tamen habet con-
trarium, quia rationale mortale contraria
sunt, et fundantur super formas contra-
rias. Omnia enim ista prredictis videntur
contraria esse.
....tutlo. Sed ad hrec omnia dicendum quod doc-
trina habita de substantia secunduill quod
est prredicamentum stat illlmobili virtute,
ista autelll qure inducta sunt instantire
A.II,dmam. sunt sophisticre. Quod igitur objicitur de
forilla, dicenduill quod forilla et materia
non sunt in genere substantire prout sub-
stantia est de numero prredicabilium.
l~orma ista ut forma prout est pars et
principiuIll compositi, de generibus, de
speciebus et individuis non prredicatur.
Similiter est dicendum de lllateria qure
nullo modo prredicatur : et si esset in ge-
nere substantire prredicabilis, procul du-
bio oporteret quod prredicaretur. Unde
forma et materia sunt in genere substan-
tire ut principia substantire reducta ad'
genus~ prout genus quod est substantia
est res vere per se existens, et non prout
est unum prredicabilium. Proprietas au-
t.cm substantire signatur prout est de nu-
Inero prredicabilium, aut prout es~ res
vere non absoluta a prredicatione". Sed
nullo modo forma et materia sic . se ha-
hent ad substantialll: et ideo non est mi-
l'um si ·non convenit eis proprietas assi-
Hnata substantire, aut prout est prredica-
hile, aut prout est res vere non absoluta a
prmdicatione. Si autem absoluta accipia-
lur a ratione prredicabilis, non erit de con-
sideratione logici, sed primi. Philosophi.
~ ....n· Quod autem de prinla causa objicitur
....".
189
qUffi est Deus, dicenduill quod prima
causa non materia est, nec forilla, nec
cOlnpositulll, nec universale, nec parti-
culare, nec species, nec genus, nec indi-
viduum, nee difIcrentia: et ideo nullo
n10do est in genere, vel reductuill ad ge-
nus, sed ante Olllne genus et supra Olllne
genus. Et quando on1nia resolvuntur ad
ens, non est illud ens substantia prima
quod est Deus, sed ens de quo dicitur in
libro de Causis~ quod est creatum pri-
lllum : et ante ens istud est creator crea-
ti talis, et ideo CUIll dicitur, ])cus est sub-
stantia, intelligitur quod ipse est ens per
se et a se existens et in seipso, et quod
alia qure dicuntur substantire non sunt
substantiffi, nisi per analogiam et pro-
portionem ad iPSUlll vere ens et substan-
tialll qUffi Deus est: et secundun1 quod
propinquius et similius sunt per se apta
ad ipsum, sic verius attingitur esse per
seipsa. Quare hoc n1odo Deus non est
substantia prout est unum prredicabi-
liulll, et ideo non est Illirun1 si non con-
venit Deo substantiffi propriulll.
Ad hoc autelll quod de intelligentia
dicitur, planun1 est respondere, si intelli-
gentia accipiatur proprie secundulll intel:-
ligentire rationem. Sic enim intelligentia
est agens intellectus, qui est essentia po-
tius q'uam substantia, et non habet com- .
positionelll nisi ealll qure est ex esse et
quodest, et est l'es consistens in iUllline
esse proprie : et hoc non est in genere
univoce cun1 aliis qUéB sunt in genere, sed
reducitur ad genus, et s'uscipit nomen ge- .
neris secundulll analogiam et proportio-
nern sicut causa prima. Et hrec solutio
est sccundum intentionelll philosophire
Peripateticorum qui de intelligentiis bene
sunt Iocuti.
Quidaln autem Arabcs et quidam Ju-
drei de intelligentiis secundum rationem
SUffi legis loquuntur, quod nullo modo'
probare poss:unt ex alicujus philosophire
principiis, dicentes intelligentias Angelos
esse, qui local~ter moventur et mitt:untur
 190 D. ALB. MAG. ORD.
ad h0111ines 1, . quod a 8toiciis sccundo et
ab Epicureis prhllo ol'tUffi, habuit et as-
sU111psit, et ab his qui leges posuerunt.Et
,secundunl ìstos intelligentia habens est
genus et specieul et individuum. Et ge-
nus quidelll est in ìntelligentia olnnibus
communis. Species autelll sunt intelligen-
tire in diversis ordinibus distributre : et
qure in uno ordine sunt, ejusdem sunt
speciei, et diversre sunt in specie qure in
diversis ordinibus sunt constitu.tre. Et in-
dividua specieruill sunt ,singulares intelli-
gentire sive Angeli: et illis, ut dicunt, ,
convenit substantire propriulll, quia
quamvis justitia Dei sint confirillatre in
bono vel in malo, taillen natura sunt
vertibiles ad utrulllque, ut dicit Diony-
sius. Ad hrec autenl hoc advenit, quod
non recte intelligunt illud Platonis 2 : Dei
DeorU111 quorU111 opifex paterque ego:
natura quidem lllutabiles, voluntate au-
tem mea sic pernlanelltes. Sed Plato 10-
quitur de mutabilitate quaul sustinet om-
ne quod creatuln vel causatuill est, quod
ex se nihil eit., et id quod est, et esse
suunl est per rolationen1 ad causalll pri-
Ulaill. Hmc autem subtiliter deterlninari
habent in prinla philosophia in i11a parte
uhi agitur de fluxu entium a causa
prilTIa.
Ad tert"am. Quod autenl de corporibus cmlestibus
objicitur, clicendum quod illa prout COlll-
posita, sunt in genere substantim seCUll-
dUUl reetalll linean1 et ordinen1 prredica-
bilium, et sic sunt proprietatis substan-
tire susceptiva corpora crelestia: prilTIre
eninl diffcrentire contrariorunl sunt se-
cundun1 situnl, et difIerentice situs : llnde
etiaTI1 per situs contrarietates olllnia alia
contraria, ut dicit Averroes 3, diffiniun-
tur per 111axinlc distare: distantia eninl
insitu causa est onlnis distantiffi onlnium
aliorunl gcnerunl. DilTerentire :auteln si-
tuseontrarice sunt, ut dcxtrunl et sinis-
trunl, ante et retro, surSUlll et deorsum.,
ut dicit Aristoteles, et horum contrario-
l'unl sui 111utationelll corpus cceleste est
1 Vide S. Joan. Chrysost., HOITI. I in Joanneln.
2 PLATO, in 2 Timffii.
PR~D.
susceptivum : sed sua ffilJ-tatio non est
nisi ad ubi, quia non est in potentia nisi
ab ubiet nunc: quanlvis Averroes de
substantia orbis dicat, quod Messhalach
probat in libro de S:phiEra mota, quod
corpus ~CBlestesusceptibile sit raritatis et
densitatis secundum sure substantire IllU-
tationenl.
Sed ,hoc verum est, secundum quod
hre~ raritas et heec densitas. sunt requivo-
cre, et ad minus non univocre ad raritatem
et densitatem qure sunt in elementis:
densitas enim et l'aritas in elementis IllU-
tant substantiam sicut raritate transit
aqua in aerenl et aer in ignem: sed in
ccelestibus non dicunt nisi situm partium
in toto corpore, et non mutationem a for-
ma cmlesti in formalll alianl. Est eninl
densum in crnlo, cujus· partes positionem
habentpropinquam, propter quod sol
spissus esse dicitur. Rarunl autem cujus
partes secundum positionCln stant reInotre,
et ideo substantia circulorum cCBlestium
dicitur esse pervia plus raritate et pervie-
tate omnium elementorum et elelncnta-
torum.
Quod autelll de differentia objicitur, in Ad quar-
tam.
prrecedentibus est solutulll : secundum
enilll eontrarietatenl distantium perfecte
qUffi prima est ill quolibet genere, sic dif-
ferentia contraria' est difIerentire: et hoc
lllodo difIerentia non est in genere nisi
per reductionen1 ad genus, ut srepius jam
in doctrina ista et in doctrina de univer-
salibus dictunl est. Si autelll sumantur
contrarire qualitates qure lTIUtuo se expel-
Iunt ab eodenl susceptibili, quod potentia
utrumque natum est recipere, sic diffe-
l'entia differentire non est contraria, sed
aliquid habet proportionale ad contrarie-
tatem hoc nl0Jo dictam, in quantum dif-
ferentire oppositre natre sunt fieri circa
idem genus, et non possunt simul esse
actu in ilIo., genus eniln proportionatur
lllaterire, sicut oIim srepius dictum est.
l~x his ergo lnanifestuill est, quod pro-
prie proprium substantire est secundum
3 AVERROES, 5 Physic., conI. 59.
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS-, TRACT. II
sui mutationen1 susceptibile esse contra-
riorum, et quod hffic convenit omni et
soli et semper illi substantiffi qUffi cadit
in genere substantiffi, prout ipsa est prffi-
dicamentum, vel prout ~psa est ens con-
stitutun1 et non absolutun1 a ratione prffi-
dicamentali.
CAPUT XIII.
De dubitationibus qUfE sunt circa hoc,
quod oratio suscipit verum et (alsu:m.
De hoc etiam quod dictun1 est quod
oratio susceptibilis est veri et falsi., una
et eadem lllanens ad rei significatffi mu-
tationem, multffi sunt dubitationes, qUffi
videlicet sit l'es significata., et qualiter si-
gnificatuill sit in oratione. Est enill1 ora-
tio hrec qUffi verum et faisuill significat,
sola oratio qUffi enuntiatio vel interpre-
tatio vocatur.
~'II"n... Videtur enim quod oratio in signifi-
,""'.. eandonon lllutatur per hoc quod res
Illutatur significata: hrec enim oratio,
•~g'o sedeo, significat me sedere dUlll se-
deo : nec minus significat me sedere dun1
non sedeo, sed requaliter et selllper si-
g'llificat me sedere: ergo in significando
(luod significat nunquarn mutatur, facit
pnin1 semper quod a prima institutione
aecepit significare, quod ego sedeo, et
laoc semper et immobiliter agit: uno
Pl'go modo se habet ad hoc significan-
.Ium, sive ego sedean1 sive non sedeaill.
(Juod autem uno modo se habet in signi-
Beando, non modo est verUlll et Illodo
l'alsum secundulll rei lllutationelll. Vide-
t tU' igitur quod oratio non est susceptiva
VPl'i et falsi ad rei n1utationelll.
l\.dhuc, Glllne signun1 est verUll1, quan-
cl.) ita significat prout est institutum si-
~lIificare. Sed hffiC oratio, ego sedeo, in-
:-\1 i l uta est ut significet 111e sedere, sive
se'duan1 sive non sedeam. Sive ergo
sndoam, sive non, facit quod incepit fa~
C'('I'e a prillla institutione: sed tunc est
l S. ANSEL:M:US, Lib. de veritate, cap. 2.
191
significativa veri, quando significat sicut
incepit significare: igitur sive sedeam,
sive non, hrec oratio, ego sedeo, selllper
est vera significando.
Adhuc, Sicut oratio est significativa TE'rtia,
rei, ita significativa est conceptus sive
cogitationis sive opinionis ejus qui pro-
fert orationem illan1, eo quod voce$ sunt
notffi passionum qUffi sunt in anima. Ergo
sicut est susceptiva veri et falsi ad rei
mutationen1, ita est susceptiva veri et
falsi ad conceptusvel cogitationis sive
opinionis n1utationem illius qui profert
orationem : sieut enin1 ost verum quod est
adrequatio VOCUlll et rerum significata-
rum per voces, sic est vorum quod est
adffiquatio VOCUlll et conceptus proiati
per voces. Videtur ergo quod hffiC oratio,
ego sedeo, mutetur de vero in falsun1, et
e converso, quando ille qui profert eam
n1utatur secundull1 opinionem, quod se-
dealll, vel quod non sedearn. Et hoc jam
in hac oratione dixit Pythagoras, qui po-
suit verum et falsurn in dictione opi-
nando vel non opinando id quod dictum
est in voce significante .
Secundun1 autem eumden1 moduln vi- Quarta.
detur Anselmus probare 1: quia verum
in signo est immobile et unum in omni
signo significante: signum. enim verUIll
est quando significat hoc quod significare
accipit in prin1re sapientire veritate: sed
signun1 sen1per hoc significat quod acci-
pit in prill1a veritate significare: ergo
quando significat hoc, sive l'es sit, sive
non sit, sem.per est verum in significan-
do : sive ergo l'es sit, sive non sit, oratio
qUffi ost signuIl1, sen1per vera est in si-
gnificando : non ergo ad rei mutationen1
oratio susceptibilis est veri vel falsi, ut
videtur.
Adhuc autelll secundum hoc videtur, Quinta.
quod lina ycritas si.gnificetur et sit in om-
nibus veris: on1ne enin1 signun1 signifì-
cat quod significare acccipit in .prirna ve-
ritate: quod a"uteIll in prin1a veritate est,
unUlll et idelll est, non diversum: idem
 192 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
_ergo et ununl significatur in o111nibus luI' rei, tunc non facit signulll illud quod
veris, ut videtur. facere accipit a pril1la institutione : nemo
Sexta. A.dhuc,' Idem est et ununl quod inl1110- enin1 signUl11 slc instituit significare ut
bile est ad· 0111niunl rerU111 Ihutation0111: vaganl et non Tei significatffi ffiquatanl
significare autelTI hoc quod accipit signi- habeat significationenl: unde quando rei
ficare in prillla veritate, inl1110bile est ad nonadffiquatur, tunc fallit ab hocquod
olllnium rerum 111utatione111: ergo idelll aecepit a prillla institutione: non eninl
et ununl est, quod significatur in oInni institu~a est tantUJ11 significare, sed in-
signo significante: hoc autenl non potest . stituta est ut per signiJlcationis admqua-
nisi veritas pril11a, ut videtur: 'videtur tioncn1 significct renl ut est, nec magis
ergo, quod -veritas prinla significetur .in nec 111inus. Ad hoc clli111 ser1110 inventus
-011111i oratione signifìcante, et sic tOtUlll est, ut dunl rebus in C0111n1Unicando no-
falsUlll esse videtur quod dictUl11 est, bis invicenl uti 110n POSSUlllUS propter
quod scilicet oratio verU111 et falsu111 si- rerurn infinitatem, et propter hoc quod
gnificat in eo quod l'es significata est, vel plures l'es non senlper haben1us, serlno-
nOI1 est. lIme et 11ujuSIl1odi sophis111ata nibus pro rebus uteremur, quando con-
multa induci possul1t contra ea qUffi de- ceptus et affectiones quas de rebus habe-
terillinata sunt, si rationes Heracliti ct lnus nobis invice111 pandere et cOlllmuni-
Pythagorre et Ansel111i in libro dc Veri- care volunlus 1.
tate cOl1siderel1tur. Quod autenl objicitur de hoc quod ser- Ad terliam.
Solulio. Ad hrec ergo et hujusnlodi dicenduill nl0 se111per significat hoc quod in prillla
Veritas si-
gni quid. videtur, quod veritas signi, quoe est
l
veritate significare accepit, dicendu111
enuntiatio vel dictum enuntiationis, est quod in ordinatione pri111ffi veritatis non
adrequatio voeis significantis et rei signi- accepit significare vaga tantuill significa-
fieatre per vocelll, et ideo verU111 et fal- tione" sed significare re111 sicut est ratio-
SUlll in voce e~~ sicut in signo- relato ad ne rei, significatione rei adffiquata: et
l'elll significaf~rt1';:'::: '.p~')opter: quod etianl hoc dico salva fide Anselnli 2. Et ideo
mutatur significatio 'ad l'ci :~~~gl)]ficatffi falsi et veri susceptiva efficitur per muta-
I1lutatione111" sicut superius dictuni est: . tionel1l rei. Si autelll non accepisset nisi
et nune 111anente oratione una et eade111 "à"dffiquatione111' instituentis et signi insti-
ad rei 111utationelll, rnutatur de vero in tuti ad significanc1uIn" tunc aliquo l1l0do
falsum, et e converso de falso in verUl11. esset verU111 quod dicitur, sed hoc 111eo
Ad primam Ad id aute111 quod objicitur quod ide111 judieio noil est VerU111.
selllper significat, sive sit l'es" sive non Ad hoc autenl quod dicitue quod ve- Ad quar-
sit, dicendu111 quod hoc verunl est: sed rUlll est in adffiquatione intellectus vel tam.

significatio non est vera vel falsa in hoc coneeptu.s ad signunl quod conceptun1
quod ipsa idem signifìcet, sed in hoc est signif1cat" diccndu111 quod conceptus veI
significatio vera vel falsa, quod rei adffi- intellectus vel opinio vel quoeulllque
quatur vel non adffiquatuf significatio, et 1l10do dici possit id quod est in aninla
ideo inffiquali facta re cui signUl11 non (cujus voces prolatre signa sunt) non ab-
adrequatur, falsa est oratio. solvitur a rebus qUffi sunt eausa concep-
Ad secun- Ad hoc aute111 quod objicitur, quod si-
. darne tuulll: et ideo illis prout conceptffi sunt
gnificat quod accipit a prima institutione, l'es adffiquatur: non enim serillo inven-
dicendu111 quod a prinla institutione ac- tus est ad signiHcandu111 conceptulll fic-
cepitut re111 per sui adffiquationelll ad tUlll, qui non est nisi in coneipiente, quia
renl significaret: et quando non adffiqua- sern10 inutilis esset, quia per serlnonem

1 Et hoc est dictunl Platonis, et est etialll 2 Cf. Anselmlun, lih. de veritate.
Aristotelis primo Elenchorum.
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRACT. II
audiens nullam de re conciperet verita-
tem vel significationem. Et ideo dictunl
Pythagorre et Heracliti non habet verita-
tem :. quia dixerunt, quod verum est in
apprehendendo vel opinando secundum
quod opinio est opinantis passio: sed
hoc verum est, quod verUlll est in opi-
-nando vel concipiendo secundum quod
conceptus vel opinio est rei significatre
requata passio vel conceptio : et ideo ser-
nlO talis conceptui requatus, requatus est
etianl rei: et ideo dicit Aristoteles quod
veritas est adrequatio rei ad intellectum.
'tlclulntam. Ad hoc autem quod dicit quod omnia
sunt vera pl'irna veritate, quia signa sunt
primre veritatis in hoc quod significant
quod in prima vel'itate accepel'unt signi-
ficare, dicendum ut prius, quod in prima
veritate acceperunt, quod significent l'es,
ct adrequata significatione significent ve-
l'unl, et non adrequata significènt falsum.
:Et ideo mutata significatione signi llluta-
tur adrequatio. Et quod dicunt de imnlo-
193
bilitate veritatis, dicendum quod illa im-
lllobilitas non est nisi circa significan-
dum relatum ad significandum, et non
circa signunl rei significatre requatunl vel
non requatunl : et ideo signo ilIo manen-
te imlllobilis est veritas : sed ilIa prima
veritas esse potest, quia corruIP-pitur et
mutatur mutato signo.
Ad id autem quod dicitur, quod omne Ad sextam.
signum significat id ad quod significare
ordinatum est in prima veritate, dicen-
dum quod quamvis hoc concedatur, non
sequitur quod omnia sint vera prima ve-
ritate, quia in prima veritate ordinatur
quod oratiosignifìcet l'es per requalitatem
ad ipsa-s prout sunt vel non sunt: et sic
in prima veritate voces ad l'es significan-
das referuntur. Si autem veritas non es-
set nisi adrequatio vocis ad primam veri-
tatem in significando tantum, tunc pos-
set aliquo lllOdo verum esse quod dicitur.
IIrec igitur de prcedicamento substantire
dieta suffìciant.
 194 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.

TR~~TtlTU8 III

DE QUANTITATE.

bedo et caliditas et hujusmodi. Bis ratio-

CAPUT I. nibus rationabiliter in1mediate post sub-
stantiam ponitur quantitas: inter acci-
De divisione quantitatis. dentium enim genera nullum est penitus
absolutum nisi quantitas et qualitas. Qua-
lnte1' prredicabilia qUffi sunt de natura
litatis autem prfficipue quantum ad duas
accidentium substantire, primum occur-
species illius qUffi sunt passio vel passibi-
rit prredicabile quod est quantitas, eo
lis qualitas, et forma vAI circa aliquid
quod hoc imlnediate sequitur, ut dicit
c:onstans figura, non est susceptibilis sub-
Rabbi Moyses : cum eniln substantia po-
stantia nisi mediante quantitate, et ideo
Quare post tentia divisibilis sit secundum id quod
substantiam in1mediatus adhreret substantire quanti-
imm.ediate èst ex parte subj ecti et materire qure suh-
egIt. de t t et secun d·lS sub st ant·llS tas quam aliquod aliorum generum acci-
. et accl.dentl-
.
quantitate. sa·
dentis.
bus: potentia autem divisibile non redu-
citur ad actum ut actu divisibile fiat sive Quia autem quantitas multarum divì- Quare divi.
efficiatur nisi per quantitatem, oportet sionum est, oportet .primo nos notificare Slt·temqU8etntita-
non
quod primum quod accidit substantire iit quantitatenl per divisionem ipsius, quia diffinivit.
quantitas. si per diffinitionem notificaremus eam,
Adhuc, Cum materia, ut dicit Avicen- non POSSU1TIUS dicere nisi quia est men-
na, in sufficientia sua subjiciatur genera- sura substantiffi: et CUlTI ratio mensu-
tioni et generaliter mutationi in quantum randi non sit per unum modum in conti-
potentia est trinre dimensionis, et non nuo et discreto, et in habente positionem
actu formata ad aliquod esse, per genera- in partibus et in non habente, non habe-
tionem actu fiet trinre dimensionis: mus quod una ratio esset qùantitati se-
oportet quod id quod primum ad mate- cundum quod in genere accipitur diffini-
riam accidit ut formarum motus, e1 ip- tivum. Cun1 enim, ut dicit Aristoteles 2-,
sius motus sit receptibile, et sit qaanti- unun1quodque mensuretur sui generis
tas, quia aliter mobile non esset nisi es- minimo, oportet quod sicut differunt
set quantum : eo quod A.ristoteles probat mensurata, sic etiam. differunt mensurce,
in sexto Physicoru1n 1 quod nihil est mo- et eodem modo differat in eis mensurandi
bile nisi quantum. His igitur rationibus ratio : non habentes ergo quantitatis in
immediate post substantiam quantitas genere sumptffi diffinitionem, ut aliquo
est ordinanda. nlodo declaretur, oportet quod ex poste-
Adhuc autem propter hoc quod forma- rioribus notificetur per divisionenl.
rum alterationis non est receptibilis nisi Hac igitur necessitate coacti-, dicimus Removet
per quantitatelTI, quia in ipsa substantia quantitatclTI in genere per differentias dubium.
existentes, quantffi efficiuntur per quan- primas dividentes, quod quantitatis aliud
titatem qUffi jam inest subjecto, sicut al- conlinuunl, aliud discretum. Non aute~

1 ARISTOTELES, In 6 Physic. tex. conl 32. 2 ID. 10 l\1etaphysic. tex. com. 3 et 4.

 LIBER DE PRLEDICAMENTIS, TRACT. III
dicimus dividendo, quod quantitas dividi-
tur continuitate et discretione : quia con-
tinuitas et discretio non sunt prredicabilia
de quantitate, cum sint formre abstractio-
nis IllOdo significatre, qure non sunt in ge-
nere quantitatis, sed nonlinentur quali-
tates qure dicuntur circa quantitates.
Sic igitur tangentes qure in genere sunt
quantitatis, dicimus quod quantitatis aliud
continuum, aliud discretulll. Antequam
autem has partes per diffinitiones assigne-
mus quid sunt, oportet aliam subjicere
divisionelll, cujus partes communicant
utrumqrie istorum divideIitium : et hoc
est, quod quantitatis aliud quidem est ex
habentibus sive de numero eorum qure
habent positionelll in partibus, et aliud
ex partibus non habentibus positionem,
sicut patebit inferius.
Has autem inducentes divisiones, nul-
lam de unitate et puncto facienlusmen-
tionelll, quia hrec in genere quantitatis
non sunt, nisi per reductionem ad genus,
sicut principia generis ad genus reducun-
turo ContinuUlll enim habens positionenl
fluit a puncto sicut ab indivisibili corpo-
rali principio. Discretuhl autelll habens
ordinem in partibus loco positionis sicut
numerus, causatur .ab unitate sicut a SUffi
discretionis essentiali principio. Et hffiC
omnia inferius erunt lllanifesta.
!:.~":t~~~~~' Et quia habere positionem in partibus
accidit continuis vel continure quantitati,
et eidem acciditnon habere positionem
in partibus, ideo explanari :non poterant
nlembra primre divisionis, nisi prius dare-
tur et altera. His autem ita per duas di-
visiones prremissis, est consequens lllem-
bra istarum explanare slye declarare di-
visionum : et quia ratio discreti (ut Boe-
tius in prologo Arithmeticm dixit, et an-
te eum dixerat Pythagoras in Consisten-
tia) constat numerorUlll proportionibus,
ideo prius declaranda est discreta quan-
titas, prrecipue propterhoc quodprinci-
piunl istius quod est unitas, simplicius
est qualTI essentiale principiulTI continuffi
e ARISTOTELES, In 4 Physicorunl, tex. com. 112.
195
quantitatis quod est punctum unitas
enilll est indivisibile simplex, non habens
positionenl, punctU111 aute111 est indivisi-
bilè positum sive positionem habens.
Quod autem diximus dividente~, quod Removet
dubium.
quantitatis aliud est continuulll, aliud est
discretuffi, prrelllisinlus continuum dis- ~
creto quoad nos: quoad nos enim cogno-
SCilTIUS numerum divisione continui, ut di-
cit Aristoteles 1 ; CUlTI talTIen unitas cujus
iteratio causat essentialiter totum nume-
rum quoad naturam rei simplicior sit
qualTI punctum cujus fluxus causat essen-
tialiter continuum. Hac igitur considera-
tione dicilTIUS in primis describendo discre-
tum per exemplunl, quod discreta quan-
titas est ut numerus habens ordinem, et
oratio habens voces et ordinem et ratio-
nem. Continua vero quantitas èst, ut
èxemplariter declaretur, ut linea., super-
ficies et corpus.
-!\-mplius autelll prreter hrec tempus et
locus : hffiC enim prreter dicta aliam sure
continuitatis habent causam: illa enilll
habent CaUSa111 sure continuitatis· inter se
et inter suam continuitatelll essentialiter
contentanl, ut linea punctunl, et superfi-
cies lineam, et corpus superficiem : locus
autelTI in sua continuitate habet termi-
num corporis locati qui non est locus, et
tempus continuatur continuitate motus:
motus autem continuatur continuitate
mobilis et continuitate magnitudinis in-
ter duos terminos IllOtUS existentis. Hac
igitur de causa dicitur quod prreter hrec
sunt telllpus et locus. HffiC autem inferius
melius patebunt, quando de singulorunl
istoruill sigillatilll loquemur continuitati-
bus.
CAPUT II.
Qualiter numerus et oratio sunt quanti-
tates discretm.
Quod autelTI numerus sit quantitas dis- Quomo d o
creta sic probatur : primo. quidem quod numer~s 5it
qUBotltdS.
 196 . D. ALB. MAG. ORD. PRlED.
sit quantitas, quia quo mensurante red-
ditur quantitas discretorulll, illud per se
est quantitas: numero autelll redditur
quantitas OViUIll, canum, hominulll, et
de aliis qure discreta sunt et sub una for-
n1a continuitatis non continentur: nume-
Quod sit di.. rus igitur est quantitas. Et quod sit dis-
sereta quaIl" .
titaso ereta quantltas, probatur per hoc, quod
continuum et discretulll sunt oppositre
differentire, primo circa prin1un1 genus
quantitatis: hrec autem sunt quantitates,
et non continure: ergo discretre: quia
discretionem non cognoscimus nisi pri-
,ratione continui, oportet quod hoc pro.-
betur continuitatis privatione. Dieo ergo
quod partium numeri nullus est conti-
nuus terminus indivisibilis, ad quem ut
ad unum copulentur-, ita quod sit termi-
nus pai·tis unius et finis ad quem finitur
continuatio ejus, et sit terminus alterius
ut a quo incipit ipsius continuatio. Hoc
autelll proba~ur inductive et exemplariter,
sicut quinque et quinque si ponantur par-
ticulre numeri decem sive denarii, istre
particulre nuJlum habent eon1munem ter-
minum qui sit unius partis ~finis et alte-
riu~ principium ut continuans : priIlla
enin1 quinque in ordine,unitatem ad quam
fìniuntur non habent eallldem a qua in-
c"hoantur quinque sequentia secundum
substantian1, sed divisilll habent eamet
discretalll ab unitate a qua incipit quina-
rius sequens : et sic est de omnibus parti-
bus denarii. Selllper enim partes denarii
quocumque Ill0do accipiantur, semper
discretre sunt, sicut si accipiantur septenl
et tria, vel duo et octo, vel sex et quatuor,
vel decem unitates, semper non copulatre
et non continuatre accipiunt: ita quod
singulffi in suis discretionibus nullo IllOdo
continuantur aliquo Ill0do copulatre. Nu-
merus igitur est discreta quantitas, et iste
numerus est formalis, qui est unus, duo,
tres, etc., quo reddinlus eorurn qure nu-
lllerantur quantitatem discretionis. De
hoc tamen inferius plenius erit manifes-
tUlll.
Similiter autem et oratio discreta est
quantitas, et est de nUlllero discretoru111,
ita quod omnes ejus particulre sunt ab in-
vicem separatre. Quare auten1 sive prop- Quod or~tlo
t er qUIOd oratlo
° SI°t In
° genere . quan tOtl atOIS Slt quantltal
discreta lo·
°f t . " . ° quendo de
manI es Uill est: omne enlm cUJUS quan- oration~ vo-
tI't as n1ensuran t e al'IqUO et certI°fìlcante calI.
lllensuratur, est quantitas et in genere
quantitatis. Sonus auteITI litterre et sylla-
bre sive brevis sit vel longa, mora pro-
nuntiationis lllensuratur. Ergo oratio con-
sistens ex his, est quantitas et in genere
quantitatis. Dico autem orationem cum
voce prolatan1, sive, quod idem est, pro-
latione vocis sive vocali pronuntiatione :
sic enilll non est unus sonus vel vox con-
tinue sonans vel vocans, sed est aggrega-
ta et discreta vocatione sonorum, qui
sonus discretorull1 elementorum in lit-
teris et syllabis sua JJ?ultitudine et ordine
conficiunt 110C totum quod est dictio vel
oratio. Sic enim divisio litterre cum divi-
sione litterre non est continuum, sed ab
eo discretum, et curn eo compositum con-
ficit syllabas, et syllaba cum syllaba com-
posita conHcit dictionem, et eo modo dic-
"tio cum dictione conficit orationen1: in
omnibus enim his syllaba, dictione, et
oratione c onstitutio fit totius, discreto-
rum congregatione et ordine. Quod ma-
nifestum est ex hoc "quod soni elemen-
torum et syllabarum et dictionum et ora-
tionum ad nullum comillunem terillinum
copulantur. Si enim dicam, baculus vel
virga, discrete sonant on1nia litterre ele-
menta, et nihil est continuans inter ea,
quo continuante unus sonus alteri copule-
tur. Et sin1iliter est de sono litterarum in
syllaba, et sono syllabarum in dictione,
et so~o dictionum in oratione: nullus
enim terminus est ad quem syllabre copu-
lentur in pronuntiatione, sed semper una-
qureque divisa lllanet secundulll seipsam
discreta.
Sed hic advertendun1 est quod qualll-
vis discretre maneant omnes particulre
orationis et numeri, tamen sub una for-
n1a specifica discretionis vinciuntur, nu-
Illerus enilll unitatis constituitur aggre-
gatione et ordine, et qurecun1que unitas
est congregationis ordinatm terminus, in
 LIBER DE PR-LEDICA.MENTIS., TRACT. III
quo stat aggregatio ut in conlplente uni-
tfurfUn nu- tate illa, ut finis et cOlllplelllentU111 est
....ra fluid.
forma nUllleri illius, ut in quinario quin-
ta, et in denario dena., et sic de aliis. Et
ideo dicit Aristoteles 1, quod deCel11 non
est tria et septem, aut bis quinque, aut oc-
to et duo: sed oportet accipere fOrmal11
in unitate ultima prout est finis aggrega-
tionis ordinatre ad unitatel11 illalll qUffi
complen1entum est talis aggregationis.
Silniliter autem in oratione prout est
in litterata pronuntiatione: ilIa enil11 est
aggregatio sonorUlll, elelllentor)lm., sylla-
barumet dictionulll, ad unullltotUl11 C0l11-
plens ordinatanl aggregationem, sicut
litterarum in syllaba est unum complens,
et syllabarulll in dictione est complens
unum, a quo dicitur dictio una in tota
syllabarum aggregatione. Sinliliter et dic-
tionum in oratione est complens unUIll,
a quo tota illa aggregatio distinctorum et
ordinatorum sonorum dicitur oratio una,
CUl11 cujuslibet elementi vel syllabffi so-
nus maneat in se distinctus et nec conti-
nuus, nec permixtus-, ita quod unus est
brevis, et alter longus, et unus est brevi
brevior, alter vero longo longior est: et
in talibus nihil facit unUlll nisi ordo ad
unum : et ideo ista extensa aggregatio
secundum seipsam quantitas est discreta
sicut numerus: propter quod oratio est
quantitas, cujus indivisibile non est
unUlll, cujus iteratio facit ~illam aggrega-
tionenl, sed indivisibilia multa suntquffi
sunt soni elelllentorum in litteris, et so-
ni syllabarulll in dictionibus, et soni dic-
tionum in oratione, sed inter ea solum
indivisibile est littera vel litterre elemen-
tUlll, a quo ordinato cunl alio fit syllaba,
et e syllaba ordinata cum alia fit dictio,
et a dictione ordinata CUlll alia fit ora-
tio.
Sed inter ele111enta litterarum non est
unum indivisibile, quod per substantiam
iteratum, totalll compleat illam aggrega-
tionem, sicut est unit<;l's in numerq;. Nisi
aliquis dicat unum alicujus litterre ele-
i ARIsrOTELEs, In 5 primre philosophire, tex.
i97
mentunl esse prilllum, quod syllahaliter
iteretur in onlnibus aliarum litterarunl
elelllentis, et quod elementa aliarunl lit-
terarUlll constant ex iteratione illius. Sed
hoc quanlvis ali qui dixerint, tanlen fal-
sunl est et probari non poteste Ideo nos
sic dicinlus orationenl ordine multorulll
COlTlponi indivisibilium secundulll sonunl
elelllentorunl, et in hoc orationenl difIerre
a nunlero, et esse ab ipso numero diver-
sum secundulll specienl quantitatis.
Si autenl objicitur, quod omnis quan- Objactio.
titas procedit ab indivisibili, Dieendu111 Solutio.
quod hoc verum est, quod sieut nunlerus
ab unitate, et continuulll a puncto, et
te111pUS ab instanti, sic oratio procedit ab
indivisibili litterati soni: sed hoc indivi-
sibile non est elementU111 alicujus litterre.,
cujus elementum iteratum faciat taleln
orationis quantitatem, sed indivisibile
cujns ratio in qnolibet sono servatur cu-
juslibet litterffi Cn111 alia in tali pronun-
tiatione aggregatffi.
lIinc enim Delllocritus et Leucippus, et
alii quidalll atomos ponentes, principiulll
non dixerunt unUlll atomum aliquod prin-
cipium, sed multos figura et ordine difIe-
rentes et sic 0111nia constituentes. Et SUffi
rationis dederunt exemplum in litteris:
in litterato enim sono sive pronuntiatione
non est aliquod ununl indivisibile causa
aggregationis, sed multa figura, sono et
ordine difIerentia. Sic enim oratio est
quantitas l11ensurata syllaba, vei littera
Ionga vei brevi pronuntiationis, et dis-
tincta in tota congerie talis aggregatio-
nis, et est quantitas in seipsa, ita quod
substantia sua et quidditas quantitas est
pT'redicto nlodo a nUlllero differens. I8tm
sunt ergo dure prilllre species discretre
quan~itatis .
CAPUT III.
Qualitcr linea., superficies et corpus sunt
quantitates continuée.
Nunc ~estat dicere qualiter continure
com. 19.
 198 D. ALB. MAG. ORD. PRlED.
quantitates sunt linea, superficies et cor-
Qu~re pri~s pus. De discreta enim prius conveniens
egl' de dl- . .
5cre~a quan- fUlt dlcere-, propter hoc quod indivisibile
tltate.
a quo perficitur nun1erus-, et indivisibile a
quo perficitur oratio, sin1pliciora sunt
quam indivisibile a quo perficitur conti-
nuum : unitas enim est indivisibile, nec
possessionelll habens in continuo., nec
continuans ea quorum est terminus. Lit-
teratus etiam indivisibilis est sonus-, nec
indivisibile in continuo positum positio-
nem habens, nec continuans ea quorum
est terminus vel principium: quia si est
principium, non est a quo sit continua-
tio: et si est medium, non est unum et
iden1 finis unius et principium alterius-,
sicut est punctum continuans: et si finis
est, non est terminus ad quem continue
copuletur in forllla continuationis conti-
nuum: et ideo et iPSUIll indivisibile soni
litterati simplicius est puncto: propter
quod naturalis ordo exigit quod prius
de numero, et postea de oratione, et ter-
tio de speciebus continure quantitatis di-
ceretur.
Quod autem quidam dicunt, quod ideo
prius fuit dicendum de ,numero, quia nu-
merus est in corpore et in incorporeis
invenitur, et non continuulll, et quod l'es
ab institutione mundi proportionibus nu-
merorum factre sunt. Rationes istre non
sunt verre, nec ad propositun1 facientes,
et fundatre super falsum: sed de illis
videatur quod tales asserunt rationes.
IIac igitur quam nos dicin1us necessi-
tate, post nun1erun1 et orationem dici-
mus, quod linea de numero continuorum
est: potest enilll a quolibet sumi conti-
nuus terminus, ad quem omnes qure sub
una forilla continuitatis sunt particulre
Quom~do linere copulantur. I-lic autem communis
partes bnere .
~opulan.tur tern1lnus est punctum cUJ'us fluxus in
In termIno '
communi. continuulll vel ductus facit lineam: et
ideo linea quan1vis in puncto non divida-
tur, tamen non potest dividi nisi in punc-
to, quia linea ubique substantialiter punc-
tum est: substantialiter, dico, a substan-
tia qure est quasi materia: punctum. enim
extensum sive protensum in continuunl
est linea, cujus ipsa protensio quantitas
est et ffubstantia p'rotensa punctuill est.
Et sic linea est ex uno substantiali quasi
subjecto quod est punctum, et ex uno
formali quod est protensio extensa in
continuum quod est continuatio: et hoc
quidem est linea, et ideo qui~ ubique
substantia linere materialis est pun'ctum,
ubicumque SUlllatur punctum non abso-
lutum ab extensione in continuum, ibi
punctuIll est in ratione finis et principii :
finis quidem ad anterius, et principium
ad poster~us. Communis ergo terminus
est istius copulationis partis anterioris
cum sequente per totum continuum, et
quia punctum est indivisibile positun1,
ideo tota intellectualis et realis ejus ex-
tensio in tota longitudine substantire ser-
vat indivisibilitateln. Propter quod linea
secunduru latitudinelll et profunditatem
est indivisibilis, solum divisibilis longitu-
dine, quam causat non punctuIll, sed
puncti extensio et fluxus in continuum,
quia ista extensio formalll continuitatis
dat, qure secundum seipsam divisibilisest
semper.
Similiter superficies quantitas est con-
Quomodo
tinua : generatur enim expansione linere causatur
superficie••
ad latum in continuum, sive ex fluxu
linere vel ex ductu linere-, ut dicit Eucli-
des: et sic erit latitudo sine profunditate,
ubique ex duabns lineis ad rectum angu-
lum se secantibus mensurata: qure quia
fluit ab indivisibili secundum profundum,
ideo profundum non habet: quia autem
fluit a divisibili secundum longum, ideo
secundum longum habet divisibilitatem :
et quia fluxus illius linere est ad latus et
non ad punctum quod est terminus linere,
et fluxus est continuus, ideo continuita-
tem habet superficies in latum, et ex illa
superficies est: continuitas enim qure est
in longum in superficie, est ex linea: et
ideo substantia superficiei est linea, sicut
punctuIll est substantia linere: propter
quod undecumque dividitur superficies,
erit linea dividens ipsam sicut punctum
dividit lineam, et ubicumque accipiantur
dure partes in superficie, erit linea copu-
 LIBER DE PR.iEDICAMENTIS.. TRACT. III
lans partes illas, et est communis termi-
nus copulationis earum : est eyim princi-
pium unius ex quo est continuitas ejus, et
est finis alterius ad queITI est continuatio
ejus: planum namque est quod super-
ficiei particulre ad quemdam communem
ij.. nre su-o terminum dicto modo copulantur. ])ici-
a-,ndes dl-
f;"'U' pia- tur planum superficies.. eo quod fluxu
nUfIl.
linere intelligatur sterni sicut in planum,
nulla partium ejus super alteranl emi-
nente. Talis igitur est intell~ctus super-
ficiei secundunl quod est species conti-
nUI.
" ..nmodo Similiter auteITI et incorpore est su-
t14u.... tur . . l
".'lttIM ma- mere COmITIUnenl termlnum partlcu as
Iho...nti-
mun. corporls.
copul anteITI: corpus enlm . es t
ipsa trina dimensio.. qure sit tribus dia-
metris in omni parte corporis ad rectum
angulum se contingentibus et se .secanti-
bus, una in longum, et altera in latum a
puncto prrecedentis.. et tertia in profun-
dunl ab angulo prredictarum protractis
generatur enim ex fluxu vel protensione
superficiei, non in 10ngulTI vel in latuffi..
sed in profunduffi lllota vel protensa su-
perficie. Et ideo dicebatPlato quod sub-
stantia corporis secundum id quod est,
est superficies, sicut punctum est substan-
tia linere et linea substantia superficiei : et
ideo dividitur corpus ut corpus est super-
ficie, sicut superficies linea, et linea punc-
to, et ubicun1que partesduas accipias
corporis, illre habent superficiem ad quam
est continuitas prrecedentis, et a qua inci-
pit continuitas sequentis. Est ergo illa
superficies in corpore cOlTImunis termi-
nus, qui est finis unius et principium
alterius: et ideo est aliquid unius, et ali-
quid alterius: propter quod communis
terminus continuorum vocatur. Si autem
COlTImUneITI in corpore terminum acci-
pere vis secundum latum, tunc,ut jam
ante dictum est.. sumes terlTIinunl copu-
lationis lineam. Si' auteITI vis terminum
communem copulationis accipere in lon-
gum.. necesse est quod accipias coÌnmune
punctum, qui copulat partes in longum.
Punctum igitur quamvis nulla pars sit
linere.. tamen est aliquid linere, quia est
199
terminus linere, et copulans partes ejus :
et seCUndUlTI id quod punctum positio-
nenl habet in continuo, sic est substantia
linc:=e, sed formale esse est continuitas in
longum, et il1a est a fluxu intellectuali
puncti in continuum. Et oITIni eodenl
modo se habet linea ad superficiem, ita
quod non est pars aliqua superficiei, et
tanlen est aliquid ejus, tum quia est ter-
minus ejus copulationis, tum etiam in
hoc quod est substantia superficiei, et
forma continuitatis quam ponit circa sub-
stantialTI est ab intellectuali fluxu linere
ad latus linere, et non ad punctum. Se-
cundum eumdem modum etiam se habet
superficies ad corpus, et in hoc quod .est
communis copulationis terminus, et in
hoc quod est corporis substantia materia-
lis, circa quam ponitur forma continuita-
tis corporis ex fluxu intellectuali super-
ficiei in profundum~
Ex hoc patet quod continuum dividitur Ratio quare
in infinitum in quantum continuum est·• BIt c~:mti.nlf~~
dlVISlbl-
in quocumque enim termino accipiatur le intum. infini-
indivisibile, ternlinus est copulationis:
erit ergo per consequens causa continui-
tatis, eo quod intelligitur in ratione finis
et principii, quod non patest intelligi nisi
per hoc quod fluit ex uno in alterum : ra-
tio ergo divisionis non aufert formalil
continuitatis : remanente forma continui-
tatis ponitur divisibile: qurecumque ergo
dividi intelligantur, semper ponitur ad
hoc indivisibile.
Non autem n10veat quemquam, quod Removet
dubium.
hoc dicimus fieri secundum intellectu111,
CUlli in hoc libro loquimur de de'cem ge-
neribus l'erum principiis, ad qUffi omnia
prredicabilia reducuntur: olTInia eninl
abstracta et mathematica sunt accepta se-
cundum intellectum: secundum enim esse
in natura hoc veI hoc non invenitur nisi
in sola luce, ut quidam dicunt, qualTIvis
dictum eorum CUffi Philosophis non con-
cordet. Quamvis ergo ista accepta sint se-
cundum intellèctum~ iste tamen intellec-
tus a specialibus rebus causatùs est et ad
esse refertul'.: quia dicit naturalll et esse
rei ut ~t hoc quod est, ut est significatulll
. 20Q D. ALB4"' MAG. ORD. PRiED .
per nomen .quod est notio prredicabilis:
et ideo dicit Aristoteles sic, Abstrahen-
tium non est mendacium l. Quinimo est
certissime verum-, quamvis secundum
esse ista non inveniantur distincta in na-
tura: insunt enim hoc modo quo deter-
minata sunt in ipsa· substantia quanto-
rum.
Attendendum etiam quod non potest
esse quarta species quantitatis continure
habentis in partibus positionenl et ex
seipsa continuitatem et substantiam circa
quam ponit formam comlllunitatis et con-
tinuitatis : quia non est nlotulll intelligere
alicujus aliquo modo indivisibilis, nisi vel
in longum, vel in latum, vel in profun-
dum : altum enim est a profundo ter,minis
tantum differens: et ideo non sunt nisi
tres species hujus quantitatis, a quibus
prredicabilia sumi possint.
Sciendumest etiam, quod linea est
quantitas unius divisibilitatis, superficies
autem est quantitas duarum divisionum,
et corpus quantitas est' trium divisionum
propter causas qure in ante habitis sunt
determinatre.
CAPUT IV.
Qualiter, tempus est quantitas continua.
Est autem de numero talium quantita-
tum continuarunl et tempus et locus:
prresens enim tempus copulatur et ad
prreteritum et ad futurum per instans
medium quod est terlllinus talis copula-
tionis. Accipimus autem hic prresens,
tempus divisibile quod adjacet motui et
actioni prresenti. Prreteritum autem dici-
1 ARI5TOTELES, 2 Physlc. tex. com. 18. Abst1~a­
hentium non est mendacium. Hoc est, intellectus
abstrahendo unum ab alio, et illud seorsum
considerando, nullam falsitatenl committit,
nam ut sine falsitate proeedat nostra eognitio
et eoncipiendi ratio, non debet semper id quod
objeetive alicui rei, sive essentiffi alieujus rei
convenit, apprehendere, dummodo non tribua-
mus rei quod ei non convenit, aut olllnino sub
falsa quapiam et repugnante ratione, qUffi rei
non convenit, rem apprehendamus, ut pluribus
mus, quod ·terminatur ad prresens per
instans quod est'prreteritifinis et princi-
pium prresentis : et prresens etiam copu-
latur ad futurum per instans quod est
finis prresentis et principium futuri: et sic
totunl tempus continuum est. ·8icut eninl
in aliis continuis fluxus continui est ab
uno aliquo secundum aliquem modum
indivisibili,~ ita Hst etiam in tempore.
Intelligendunl igitur est, quod si non
esset mot~, non esset tempus, et motus
extensio est ,causa extensionis temporis,
sicut Inotus etiam est causa temporis.
Motus aute~est in eo quod movetur si-
cut in subjecto. Est autem id q~od fertur
sive movetuf, idem secundum substan-
tiam in toto motu : secundum esse autem
ipsius secunduIll quod motus est in ipso,
protensulll et procedens est de ante in
spatio in post, sive de anteriori parte
spatii in posteriorelll non interrumpen-
do. Protensio autem, ut srepe diximus,
causa est quantitatis.Protensulll 'est par-
tim hic et partim ibi, continua et non in-
terrupta protensione. Quod autem sic divi-
sibile est, continuum est. Motus igitur
(qui secundum esse potensum inest ei
quod movetur) est continuus, non ex sei-
pso, sed ex spatio distantire qure est inter
duo IllOtUS extrema. Cum autem sit con-
tinuum et quantum aliquo modo, sequitur
quod sit ejus aliquid mensura: et quia
omne quantum habet mensurans pro-
priunl' secundum propriam divisionem,
sicut secun.dum spatium continum ad mo-
dum linere vel superficiei vel corporis, ha-
bet ulnam vel palmam vel pedem, vel de-
cempedam et aliquid talium : propter
quod in omnem diametrum certa reddi-
bene Tannerus (t. 1, d. 2, q. 2, dub. 5, n. 12)
pro sequitur, et hffie vocatur abstractio pr:eci-
siva.
Alia est negativa, qUffi unum de alio nega-
tur, ubi potest esse falsitas et luendacium. Hine
considerans aninlal in homine sine rationali-
tate, non mentitur: dicens autem, homo non
est aninlal, mentitur. Et hine : « Veritas et fal-
sitas proprie tantum est in secunda opera-
tione. » Cf. Reeb.
 LIBER DE PI-lJEDICAMENrrIS~
tur quantitas ipsius, nec certifieari potest
nisi secundum hoc quod dividitur. Opor-
tet igitur, quod per hunc 1110du111 lllensu-
rans motum, secundum esse quod habet
in eo quod movetur, sit certifieans quan-
titatem ipsius.
In eo autem quod movetur seCUndU111
quod motus est actus ejus sunt tria, seili-
cet indivisibilis substantia ipsius quod
movetur, quro eadem lnanet in toto lnotu:
et esse protensuHl in spatio cQntinuo : et
divisio prioris quod accipit in spatio quod
derelinquit continue, a posteriori quod
jam accepit in ilIo protendendo. Si ergo
sic debeat mensurari, tria sunt in 111enSU-
ra reddente quantitateln ipsius : quia ali-
ter mensura rei nlensuratre non esset adffi-
quata: lnensurans auteln ipsum sic non
potest sibi esse intrinsecum, eo quod in-
trinsecum est alterius generis: est enim
in motu locali intrinsecum fiotui ubi
fluens, et hoc non est secundum sui natu-
ranl in genere quantitatis, sed in genere
ubi : et ideo nlotus in ubi non est in ge-
nere quantitatis, sed est in genere ubi. In
alteratione auteln est quale fluens quod per
fluxum non amittit proiJrii generis natu-
ram: et ideo sicut quale est in qualitate,
sic et lnotus in qualitate. Similiter et IllO-
tus auglnenti qualllvis sit in quantitate,
non tamen sic est in quantitate~ quod nlO-
tus faciat ipsum in quantitate esse tan-
qualll in genere, sed potius per hoc est
in genere quia est quantunl continuum po-
sitionem habens in partibus fluens, sieut
corpus quod per fluxunl non anlittit natu-
ram corporis. Et ideo lnotus non per par-
ten1 motus vel per substantiam est in
genere vel specie quantitatis, sed per hòc
quod est quantum fluens quod fluxu non
amittit naturam fluentis. Similiter est in
generatione et corruptione, quro sunt nlU-
tationes in substantia: propter quod di-
cit Aristoteles 1, quod via in naturalll di-
citur natura, cum nlotus et mutatio non
possit habere lllensurans circa quod sit
substantia motus, et circa quod ponat
motus suam continuitat~m. Relinquitur
f ARIsroTELEs, In 2 Physic.tex. com. :14.
TR"ACT. III 201
igitur quod habeat mensurans extrinse-
CUIll adjacens, et I10C vocatur telllpus, et
ten1pus in sua substantia et suo esse di-
verSUlll et linea et superficie et corporeo
Quod ergo per intellectuln adj acet ci Instans qu~d
o od et quare SlC
quo d def ertur et In toto l110tu est l en1 per dicitur.
substantialll, CUl11 hoc semper objiciatur
prrosentiro accipientis ipsunl, est PFffisens"
quod vocatur instans quasi non stans, si-
cut et id quod movetuI', non stat quani-
diu nlotus est ejus actus. Quod aute111 Tempus.
çtdjacet protensioni ejus, quod secundulll
quod movetur, est continue protensuln a
retro in ante, illud est et vocatur telllpus.
Et id quod adjacct ei quod est in spatio Tempus
accep t o In re t l'O, voca tur·In t empore prlus
o . prooteritum.
vel prreterituIll. Et quod adjacet ei quod Tempus fu~
in motu est in spatio accepto in ante, est turum.
et vocatur futurum. Et quod adjacet ci Tpmpus
quod objicitur prrosentire accipientis in prresens o
protensione nlotus et spatii, vocatur prro-
sens telllpus. CUl11 tamen tria ista, prre-
teritul11, prrosens et futurUl11 non sunt di-
versa et separata, non sunt discreta sed
sunt Sil11UI copulata. Copulatoruln aute111
semper est coml11unis terminus; qui est
finis unius et principium alterius, et est
aliqud utriusque et neutrius per se, id
copulans particulas temporis voeatur in-
divisibile instans, quod quidem seCUl1-
dUlll se est substantia tenlporis, sicut
punctulll est substantia linero, qui fluxu
suo causa est continuitatis quro est forIlla
successionis continuro quro ponitur circa
substantianl instantis, sicut dictulll. est in
aliis continuis. Sicut autenl ulna iterata
est numerus reddens quantitatem conti-
nui, ita instans distinguens priu~ et po-
sterius in motu protenSU111 super partes
nlotus, iteratur et certificat quantitatem
l110tUS. Et ideo "dicit Aristoteles ~ quod
teinpus est nUlnerUSl110tus propter prius
et posterius.
Et ideo hon est inconveniens quod teln-
pus sit continuunl, et tamen sit numerus :
quia est numerus sicut ulna panni, vel
alterius mensurati per ulnaln. Et quando
dicitur quod tempus est continuum, et
2 In. In 4 Physic. tex. com. 10f.
 202 n. ALB. MAG. ORD.
tempus est nU111erUS, non intelligitur
quod securidU111 unulll et ide111 sit conti-
nùulll et numei"us : secundulll enilll quod
adjacet protensioni ejus quod movetur est
continuum, secundum autem quod in-
stanti 'copulante distinguitur id quod est
ante ab eo quod est post, et iteratur hoc
in toto motu, sic est numerus. Et quando
dicitur quod est nurnerus, non dicitur nec
intelligitur quod silllpliciter sit numerus,
sed quod est nunlerus lllOtUS per esse
motus : sed motus per prius et posterius,
quod iteratur in motu sicut id quod nlO-
vetur in toto spatio motus. Propter quod
non sequitur quod tempus sit sinlpliciter
continua quantitas. Et ideo rnanifestulll
est quod non est in duobus generibus
primis quantitatis ex requo, scilicet in ge-
nere continui et in genere discreti, sed
simpliciter est in genere continui et se-
cundum aliquid accipit forlllam discreti.
Patet etiam qualiter fluit telllpus ab hoc
indivisibili quod est instans.
Dubitatio. Sed remanet qUffistio, quare motus non
ponatur esse in genere quantitatis sicut
tempus ? prrecipue cum multis rationibus
probet Aristoteles i nlotUl1l esse divisibi-
lem in infinitum, et cum expresse dicat
motum esse speciem quantitatis in quin-
Solutio. to primm philosophim 2. Sed ad hoc per
ante dieta facilis est responsio: si enim
cons~deretur id quod dat motui specielll
et nOlllen, et per consequens dat ei genus,
eo quod species et genus ad unam perti-
nent naturam : tunc videbitur causa ejus
quod qureritur: quale enim dat alterationi
nonlcn et specielll, propter quod dicitur
in genere alteratio, et secundunl speciem
calefactio, vel albatio. Et sic similiter est
ubi quod motui locali dat nomen et spe-
ciem et genus. Et similiter in augnlenta-
tione. Et facile est videre in omnibus aliis
sicut motus per accidens qui in olllnibus
est generibus. Continuitas autelll lnotus
non est a natura illa quce fluit, sed potius
est causata a processione illius in quo est
1 ARISTOTELES, In 8 Physic. tex. com. 33.
2 ID. In ~ primre philosophioo, a tex. com. 1.8.
3 ID. In 4 Physic. a tex. com. 87 usque in
PR~D,
motus ut in subjecto : subjectum autem
non est aliquid de essentia illius quod est
in ipso, et ideo l1l0tuS prOpriUl1l et sibi
determinatum genus non habet. Alia au-
telll"qure dicenda erant de tempore, vel
ad physicunl pertinent-, vel ad metaphy-
SiCUIT1, et ideo illuc differantur: in quarto
enim Physicorum 3 deterl1linabitur natura
tempo'ris : in parte autem illa primm phi-
losophim qure est de causis determinabi-
tur qualiter tempus se habe~ ad reterIiita-
tem, et qualiter se habet nunc temporis
ad nunc reternitatis. Quantum autem per-
tinet ad intentionem logicam de tempore
sufficere videtur quod 1110do dictunl est.
CAPUT V.
Qualiter locus est quantitas continua.
Nunc autem videndulll est qualiter 10- Locus quid.
cus est continua quantitas. Locus est
quidem ubi contine.nter corporis locali
particulre,qui locus distantia est in qua
distenditur tota corporis quantitas, ita
quod nihil corporis vel partium corporis
est extra illam distantiam secundum lon-
gum, latul1l et profundum corporis: est
enim tanta illa distantia, quantum est
corpus, et nec minor nec major, sed in
toto est corpore commensurata: sicut
distantia diametrorum corporum qure sit
protensa inter spatium diametrorum Ioci
et corporis, seCUndUl1l esse quidem est
una et eadem-, ut probatur, distantire lo-
cali. Et hrec quidem distantia loci et cor-
poris secundulll esse quidelll est una et
eadem, ut probat Aristoteles 4 contra Phi-
losophum loquens qui Xutos vocatur.
Quamvis autem secundum esse sit eadelll,
differt tamen superficiebus continentibus,
et differt actu mensurre et ratione mensu-
randi. Superficie quidem: quia Ioci su-
perficies est extra locatum, et continens
et tangens undique locatum. Superficies
finem.
4 ARISTOTELES, In 4 Physicorum, a tex~ com.
79.
 LIBER DE PRJEDICAMENTIS, TRACT. III
autem locati est intra,locatum, et est ali-
quid ejus-, et est contenta non continens.
Actu auteIll Illenslirandi : quia OIllnes dia-
IIlctri distantire qure vocatur locus, sunt
Inensurre mensurantes in longum, latum
et profundunl, et nulla est mensurata.
()rnnes autem diametri ejus quod locatum
nst, sunt diametri mensuratre et contentre.,
et sic mensuratum non mensurat distan-
tiam loci., sedquantitatem corporis non
ut locatam sed secundum quod iPSUIIl est
quantum.
Sic autem accipiendo locum-, est locus
Inathelllatica quantitas, eopulata punctis
usque ad centruIll locati ejus; quia dia-
Inetri secundum esse sunt eredem cum
(liametris ad idenl centrum copulatis:
quia centrunl loci et centrum locati idenl
sunt secunduIll esse, difIerunt autem se-
eundum act'um et rationem: et quia di-
stantia locati est continua quantitas-, ne- .
eesse est quod locus sit continua quanti-
tas in hoc difIerens ab aliis quod non ex
so, sed ex distantia diametrorum corporis
usque ad cent'rum suam habet copulatio-
nom. Alire autem distantire linearuln et
superficierum et corporUln ex seipsis et in-
t.(~r seipsa suanl habent copulationem et
suas copulationes. Sunt enim diametri
secundum aliquid difIerentes qure diversa
habent sure protractionis principia: diame-
t.or enim distantire Ioci sure productionis
pl'incipium habet superficienl extra conti-
Ilontem : diameter autelll distantire qure
4~st distantia locati-, sure protractionis prin-
eipium habet superficienl locati intra 10-
eatum existentem : ununl autem est' cen-
tl'UlTI utrorumqu-e secundum esse et non
Hocundum actum,ut dictum est. Et sic 10-
eus erit diversa seCUndU111 modunl istum
41uantitas ab omnibus aliis speciebus con-
linure quantitatis: sic enim mathematica
u1Jstractione separatur loci quantitas a
(I uantitate locati. Et sic est verUIll quod
dicitur, quod singulre particulre loci con-
tinent singulas particulas corporis locati.
J~t ideo tam loci quam corporis locati·
particuire ad unum terminum copulantur.
J~t sic loquendo de loeo mathematicis
203
dandus est locus, ut in prirna philosophia
dicit Aristoteles.
o o l Locus natu-
Est autem allter conslderatus ocus ralis quid.
quando est dè consideratione naturalis
Philosophi, secundUIll quod scilicet locus
est, ad quenl et cx quo est motus: sic
enim est supcrficies continentis corporis
habens in se virtutes omniulll continen-
tium tanl emlorum quam clenlcntoruIll
circunldantiuID, per quas virtutcs generat
et salvat id quod 10catuIll est in ipso: et
de Il0C loco hic Aristoteles non loquitur,
quia per illas proprietates non est in ge-
nere quantitatis, quamvis in seipso sit
quantus. Prilllo igiturmodo considerando
loculll continua quantitas erit locus-, co
quod particulre ejus qurecunlque ad unum
communenl terminum copulantur, et est
speciale genus quantitatis propter causam
in ante habitis assignatam.
CAPU1" VI.
Qualiter qUéEdam quantitates habent po-
sitionel1~ in partibus-, et qU/Edam non.
Amplius autem aliqua de nurnere spe-
cierunl quantitatis continure ex particulis
qure in eis sunt, constant ex talibus posi-
tionelll habentibus in continuo cujus sunt
particulre. Alia vero qure sunt de genere
et de numero quantitatum, constant etianl
ex particulis positionelll non 11abentibus
in continuo vel discreto, cujus sunt parti-
culre.
Positionem autem llabere tl'ia concer- Quantitas
. 01· o bO . . habens po-
nlt, SCI Icet ut asslgnetur u I In contInuo sitionem
o. • tria concer-
slta SIt partlcula, et ut una pars pernlaneat nit.
stans in eodem continuo cum altera, et
ut teneatur CUlll altera copulatione. Et
quodcunlque horuffi triuIll deficiat-, non
habebit in partibus positionenl. Positio
enim dicit ordinem~ et propter hoc opor-
tet ut assignetur ubi in continuo posita
sito Positio autenl in continuo dicit per-
nlanentiam, qui~ positum est fixum im-
mobile secundum esse, et ideo oportet ut
dicat permanentiam. Positio autem in',
continuo dicit copulationem unius cum,'
204 D. ALB. M.L\G. ORD. PR.!ED.
alio, et ideo oportet ut dicat copulatorUlTI continuopositionem, sed potius a natura
connexionem per comluunem terulinum, positionis penitus separatuIll : et ideo non
qui aliquid estutriusque copulatorum. potest dici quod unitas vel pars numeri
Ex his patet quod linere quidem par- sit sita alicubi in continuo. N ec potest
ticulre positionem llabent in continuo dici quod, aliqure particulre numeri ad se
quod est linea, et ad se invicelTI sunt ha- invicem in aliquo (quod aliquid utriusque
bentes positionenl. Singulum nanlque si- sit) habeant connexionem sive copulatio-
gnatuIll in particulis linere situm est ali- nenl, sicut in capitulo dediscretionenu-
cubi, vel ante in linea, vel post: et per- meri est probatum : sed onlnes particulre
11lanentibus partibus sic positis sic habes nlanentes discretre et separatre ab invi-
unde sumas partenl permanentem, et as- cem, ad unum ultimuIll habent ordinem,
signes in continuo unumquodque quod cujus additione perficitur species nunleri.
est de numero particularum., ubi sive in Sed nec ea qure sunt particulre tenlpo-
qua parte ordine partium in loco situnl ris habent in suis partibus positionenl,
est suppositunl : et hoc planulTI est valde quia quarrlvis habeant connexionem et
et facile ad intelligendum. Et habes unde ter111inUITl communem in quo éonnectun.. .
assignos ad quam particulam, et per tur et continuantur, ta111en nullam habent
querll communem terminum creterre qure- in esse permanentiam: quod autem in
cumque particulre sUluptre fuerint, copu- esse non perrrlanet, de ilIo non potest dici
lantur : quod planissimum est ex prredic- ubi situm sito Nusquam enim situnl est,
tis. Similiter autenl et particulre plani quod secundum esse non est.
sive superficiei quanldam secundum lati- Sed' secundulll hoc videtur" quod non Objectio.
tudinem habent posiiionenl. Similiter habeat eopulatione111 vel connexionem,
namque sicut et in linea facile ostendi- quia quod secundulll esse non est, nulli
tur., ubi jacent in superficie positre, et potest eopulari. Sed ad hoc dicendu111 Solutio.
qure sunt qure copulantur ad invicem, et est, quod in successione est quod copu-
quo copulante ut communi ternlino. In latuI', et in successione esse, est secundum
linea cnill1 copulat p~nctum: in super- aliquid esse. Est et prreteriti in hoc quod
ficie auteln copulat linea et communis copulat usque ad quid sicut ad fìnem
terminus. Soliditatis quoque sive corpo- (quem intra se ut aliquid sui habet) ipsa
ris particulre eodelu rnodo et eadem de successio et similiter futurum cui COpll-
causa habent positionenl et per111anen- lantur est secundum successionis princi-
tiarn et copulationem. Et Ioci particulre piU111: quod iterum ipsa successio futuri
secundum quod mathematice sumitur 10- intra se habet ut aliquid sui, quia est
eus, talem in partibus habent positionem successionis principium : et sic in instanti
et per111anentiam et copulationelll. (quod est medium, scilicet finis prreteriti
In numero autem in partibus ,positio- et 'principiuIll futuri) copulantur prreteri-
nem et perlllanentiam et copulationenl tum et futurum 1. Et aliquo modo est
non potest quisquam per intellectulll per- prreteriti successio in prresenti ut in ter-
spieere : cujus causa est, quod natura par- mino, et successio futuri est in eodem si-
tiU111 numeri repugnat ad tria qure dicta cut in principio. Sic ergo copulationem
sunt : et ideo non invenitur quod parti- habent partes temporis, et ta111en nullam
culre numeri positionem habeant ad invi- 11abent permanentiam neque possessio-
eelll. Prilllo eni111 deficit situs in continuo nem.
alicubi, quia unitas (cujus iteratio facit Sed in hoc conveniunt cum partibus
nU111erum) non est indivisibile habens in numeri, quod ordinem quemdam dices
1 Nota tamen quod successio prreteriti imper. prinli dantur ampliationes, non autern respectu
fecti melius est in prresenti quam successio aliorum.
prmtcriti perfecti et futuri, et ideo respectu
 LIBER DE PRlEDICAMENTIS~
habere particulas temporis in eo quod
quredam sunt priores et quredam poste-
riores tam in prreterito quam in futuro~
sed priores in prreterito sunt a prresenti
lo~ginquiores, priores autem in futuro
sunt qure ad prresens sunt priores : et sic
aliquid particularum ten1poris est prius,
et aliquid suarum particularum est po-
sterius. Sic etian1 de numero siluiliter est,
quod scilicet in particulis nUlueri non est
positio, sed ordo enun1erationis: quia
prius enumeratur unus quam duo~ et
prius duo quam tres, et sic de aliis nu-
meri partibus : et sic est in numero quod
unitati qUffi iteratur in numero est pro-
pinquius: et sic ordinem quemdam ha-
hebunt numeri ·partes~ positionem vero
non habebunt aliquo modo, nec etiam
copulationem sive connexionen1~ nec
communen1 tern1inum, qui aliquid sit
utriusque partis, prioris scilicet et poste-
rioris, et ideo luanent partes divisre di-
Nu...orull scretffi. Quod etian1 ostendit ratio nOlninis
..... f'~
....I."·U.
"le
numerI. N umerus enuu.
o . dOICI°tur quasI nu-
o
nlus verus, hoc est; divisionis: quia qure-
que unitates in partihus nUlneri inve-
niuntur divisffi et segregatffi. Patet igitur
quod nullam hujusluodi partes perficiunt
positioneln..
Similiter et oratio se· habet in partibus
Huis: hrec enim in discretione partiurn
convenit curn numero, in successione au-
tem convenit cum tempore quo pronun-
tiatur orationis pronuntiatio, et ideo
partes ejusdiscretre sunt et non perlua-
ncntes. Oratio igitur est de nUluero eo-
rUIll qure dicta sunt, qUffi scilicet in .parti--
hus non habent positionem. Nihil enim
permanent particulffi orationis et minus
stare possunt qualn particulffi telnporis,
({uia ad minus in tempore est accipere
nunc vel prresens instans, in quo aliquo
ulodo est prffiteritum, et aliquo n10do est
fllturum. Sed in orationo nihil est acci-
IUH'e aliquo n10do : cUln omnia indivisi-
hi lia elementorum discreta sunt et in-nullo
(',onnexa, sed quodlibet eorum dictUlll est
C't transit, et ideo non potest amplius su-
Ini ut denominetur perlllanens: propter
TRACT. III 203
quod nulla erit positio particularum ora-
tionis : propter quod nihil re perlllanet
particularum ejus. Et sic prohatum est
inducendo quod intendimus.. quod scili-
cet alia de genere quantitatis constant ex
particulis qUffi in eis sunt essentialiter
positionem habentibus ad se invicem, alia
autem ejusden1 generis constant ex par-
ticulis non habentibus ad se invicem po-
sitioneln.
CAPUT VII.
De dubitationibus circa ea qUéE dieta suni
de linea.
Quia autem quantitates de quibus dic-
tUIll est sunt mensurffi substantire, ante-
qualn dicalllus de proprietatibus, in se
habent dubitationes qUffi sunt circa ipsas
determinatffi. Et prin10 de linea -: hffiC Prima dubi-
enim videtur extensio infinita secundum tatio.
longitudinem, cum dicat I~uclides quod
licet lineam protrahere in intìnitum et
continuum et directum. Adhuc cursus
puncti, qui mathelnaticam facit linealll,
non sistit in continuo.Videtur ergo quod
procedat in infinitum. Sed contra hoc vi-
detur esse, quod natura et intellectus
abhorrent infinitun1. Ergo videtur quod
linea sit de his qUffi abhorret intellectus.
Sed qUffistio penitus nulla est, quia linea Solutio.
Linea non
• • o o
non est InfInIta In actu, sed secundum est infinita
l l d O . in
pO t ent lam, per 10C so um quo In contI- solurn.in
o actu~ sed
·
nuo secun dUlll quo d cont lnuum est.. assl- . potentls.
gnari non potest ei terminus ad quem
stat protractio ipsius. Et propterea dicit
Euclides quia licet lineam in infinitunl
producere in continuun1 et directum, tale
autcm infinitum aliquid potentia est-, nec
natura abhorret neqne intellectus.
Adhuc autem dubitant quidaTIl utrun1 Secundadu-
l lnea SI°t n1ensura su b stantlffi
o o
corporalis '?
bitatioo
si enilTI non est luensura, cum per nullam
alian1 dispositionelll possit reduci ad sub-
jectU111 quod .est substantia, videbitur
quod non sit accidens: constat aute111~
quod nec est substantia: ergo nihil est
quod stare non poteste Si auten1 est lllen-
 206 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
sura, tunc videtur quod sit imperfecta :
quia corpus n1ensuratur longo, lato et
profundo : linea autem est longitudo
Solutio. tantum. Ad hoc autem dicendum quod
linea est prima et perfecta mensura sub-
stantire. Est enim linea nlensurans in lon-
gum, et mensurans in latum, et mensu-
rans in profundum. Dicit autem Avicenna
in Su/ficientia quod corpus mensuratur
tribus diametris. Diametri autem linere
sunto Ergo corpus mensuratur lineis, et
incrementum omnis corporis naturalis
est secundum extensionenl trium diame-
trorum et omnium natura constantiU111'
terminus est et ratio magnitudinis et
augmenti. Quod autem superficies men-
suratur, hoc est secundum totam corpo-
ris extensionen1 inter diametros mensu-
rantes in aItu111, in latum, in profondulll;
et quod corporea quantitas mensurat cor-
pOrea111 sllbstantiam, hoc est secundum
repletionenl quantitativalll qure secun-
dU111 intellectum est inter Olllnes superfi-
cies : et sic dicendum est de istis mensu-
ris substantire. Nec dicendun1, ut quidan1
~ale dicunt, quod linea sit 111enSUra non
separata a superficie actu vei corporea
quantitate" et ideo juncta cmn aliis fit
mensura pcrfecti corporis, qua111vis in
esse non sit separata a superficie et eor-
pore, talnen in actu llle.nsurandi secundulll
naturam et intellectum separata in .eo
modo quo dixin1US : et ideo specialis spe-
cies est quantitatis continuffi.
Tcrtia dubi- Dubitant etiam quidam quid linea ha-
tatio.
beat pro materia et pro forlna, dicentes
quad in linea non sunt nisi duro partes,
scilicet linero qure copulantur et commu-
nis terminus copulationis ; aut ergo erunt
ei partes pro materia aut ter111inus copu-
lans. l)icunt autem quod ternlinus copu-
lans non potest esse linero pro n1ateria,
eo quod terlninus copulans est punctU111 :
linea autem non est ex punctis, ut pro-
bat Aristoteles 1. Si autem partes copula-
tre erunt pro nlateria, adlluc sequitur
major abusio : partes enim linere sunt li-
1 ARISTOTELES, In 6 Physic. tex. com. i.
nere: .ergo linea est materia linere: et illa
linea iteruIn habet materiam: ergo .illius
linere erunt materia linere, et ibitur in in-
finituffi" aut erit idem materia sui ipsius,
quod absurduIll est: ergo videtur quod
nullo modo possunt esse linere. Adhuc
autem si punctum dicatur forma linere,
videtur inconveniens esse: quia ea qure
sunt ex materia et forma, non possunt in-
telligi id quod sunt sine forlna : potest au-
tem intelligi linea sine puncto si intelli-
g~tur . .longitudo infinita ex utraque
parte.
Ulterius etiamqureritur, utrun1 linea Quarta du-
bitatio.
possit esse ex punctis, et videturper Aris-
totelem 2 quod non, quia non se tangen-
tiUIll non est continuatio, punctum autem
non tangit punctum. Aut enim tangeret
secundum partem aut secundum totum.
Si secundunl partem, sequitur quod punc-
tum habet partem, quod falsum est: quia
dicit Euclides quod punctum est cujus
pars non est. Si auten1 secundum totUlll
tangitnr, hoc est iterUl11 inlpossibile,quià
contactus est eorum quorunl ultima sunt
sinlul, et sic puncta se tangentia haberent
ultilna : sed quidquid habet ultimunl"
aliud est ipsum, et aliud est ultimulll ip-
sius : igitur punctum est aliud ab ultimo
ipsius : et sic iterum sequitur quod pune-
tum secundum quantitaten1 partes habet :
ultinlurnscilicet etid quodhabet ultinlU111:
non ergo linea cOlllponitur ex punctis.
Si hoc autenl conceditur tunc qureri- Quinta.dubl.
" tatlO.
tur quare nUlnerus cOlllponitur ex indi-
visibilibus, et continuum ex indivisibili-
bus conlponi non potest ?
Hoc autenl facile est solvere si ad nle- Solutio te~
.
n10rlam revocen t,ur qure d e .nat ura con- tire dub·
tinure quantitatis dieta sunto DicenduIll
eniln pro certo, quod linea forlna est et
non habet Inaterialn ex qua fit : et ideo
qurestio nulla es·t. Si autem sic fornlare-
tur qurestio" quid habeat linea pro sub-
stantia secundum id quod est, et quid pro
forlnali principio? tunc qurestio valet: et
quod dicatuI', quoLI partes linere sunt in
2 ID., In 6 Physic. a tex. com. 1.
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS-, TRACT. III 207
ea ut substantia materialis, omnino est tum, et indiVlsibiliain numero manent
impossibile et stultum dicere: quia, si- discr eta et non faciunt unum nisi aggre-
cut objectum est, partes linere sunt linere gatione ad ununl complens SUIllmam
et oportet de illis j dem qurerere: unde ordinatam ad id, sicut superius dictun1
hoc est stultum. Sed dicendum quod si- est.
cut in tempore substantia temporis est
nunc, ita in linea mathematice per intel- CAP Ul' VIII.
lectum generata et constituta" substantia
linere punctum est fluens in continuunl: De dubitationibus qUfE sunt circa dieta
et sicut esse temporis fluens successio de superficie et COJ1Jore.
est" ita in linea esse formale linere. est
continuitas circa puncta copulativa posita Eodelll modo qureritur, utrum. superfi- p rIma
. cl b'
u 1-
per fluxum puncti intellectualem. Cujus cies habeat lineam pro materia, et sit tatio.
probatio est, quia id est formale princi- materiale principiulTI ad corpus, sicut vi-
pium in quolibet, per quod in sui generis detur Plato dicere et quidaln alii Philo-
specie ponitur: linea autem ponitur in sophorun1 ? I-Ioc enim videtur ex modo
specie quantitatis per longitudinis conti- loquendi: quia supcrficies est longitudo
nuum : longitudinis igitur continuuIn est et latitudo sine profunditate: et constat
forina ipsius. Continuum autenl non fit quod latitudo dat speciem superficiei:
nisi ad unUIll commUneiTI terminum co- quod autem ante speciem est, materiale
pulatione : et copulatio non fil nisi fluxu totum est: longitudo igitur materialis est
extenso ; fluxus ergo intellectualis puncti ad latitudinem, et per idem concluditur
facit continuitatem in linea, et punctum quod superficies est n1aterialis ad quanti-
est substantia ipsius, et hoc est verum. Et tatem corporis. Adhuc autem qureritur
dicere quod punctum est forma, et partes mathematice loquendo, an superficies
lnateria, deliranlentum est: nec punctum prodicitur ex linea et corpus ex superfi-
nisi fluens ponitur in diffinitione linere cie? Si enilll unum ex alio produca-
secunduill quod linea est longitudo" cu- tur, videtur, quod unum sit materiale ad
jus medium non exit ab extre~is, cujus aliud.
extrema sunt duo puncta. Adhuc autem qureritur, an ista simul Secunda.
Adhuc autem quod qUffiritur utrum li- et secunduill actulll possunt esse in eo-
.....
Ali '.... r·
,
nea sit ex punctis, Dicenduill quo,tI hoc delll: quia si linea inest, tunc inest lon-
est impossibile, sicut probatur quodlinea gitudo sine latitudinp, et sic CUlll super-
constet e~ punctis integraliter componen- ficies latitudo sit, videtur non posse inesse
tibus lineam ; quia ex ind.ivisibilibus non superficies. Et sin1iliter eadem ratione su-
Jìt continuulll divisibile: sed hoc modo perficies si insit, videtur quod non pos-
quo dictum est, non est impossibi~e, quia sit inesse pròfunditas.
secundum hoc puncta sunt substantire Adhuc auteIll qureritur, quare profun- Tertia.
positre in linea, circa qUéB ponitur conti- dum non est sine longitudine, sicut lon-
nuatio, sicut circa ternlinum in quo fit gitudo sine latitudine, et latitudo sine
copulatio: et hoc IllOdo fit Offine conti- profunditate ?
nuum ex indivisibili in se posito, circa QureruntetiaIIl quidanT, propter quid Quarta.
f[uod (sieut terminum in quo fit cop~la- non sunt nisi tres dinlcnsiones?
tio) ponitur forilla continui. . Qureritur etianl in quo differt corpus Quinta.
.....
Ad ....",.
,
Ad hoc autem quod qureritur quare . quod est substantia a corpore quod est
Ilumerus fit ex indivisibilibus et non li- quantitas?
nea, vel aliu'd -continuum, Dicendurn Adhuc aut..em ulterius 'qurerunt, utrUl11 Sexta.
fluod sicut in ante habitus dictuill es~, quantitas sit in substantia ex parte, ma- .
]JOC est ideo, quia numerus est discre- teriffi, vel ex parte fO~"lnffi, .vel ex parte
 208 Do ALBo M·AGo ORDo PRLEDo
compositi ? Non enim videtur advenire
ex parte materire : non enilTI possibile est
aliquid esse substantialTI in potentia et
quantulTI esse in actu. Materia autelTI est
substantia in potentia : non ergo erit in
actu quanta. Adhuc autem esse recepti-
bile alicujus diminuit et privatum est a
forma recipienda : materia autelll recep-
tibilis est quantitatis : ergo in seipsa ab
omni quantitate est privata. Hrec et hu-
jusn10di sunt qure qureruntur a quibus-
dame
Adprimam. Ad,hrec autem et hujusn10di solvendo,
dicendulll est quod linea pro certo mate-
rialis est ad superficiem, hoc modo quo
superficies qure forlTIalis essentia est, po-
test habcrc lTIatcriale principium, ex quo
mathen1atice generctur: fit enilTI super-
ficies ex motu linere ad latus. Et attende
quod supertìcies secundum quod superfi-
cies est, non fit ex linea ducta in seipsam:
ex linea enilll ducta in seipsam, sive ex
ductu linere in seipSalTI, fit hrec supertì-
cies secundun1 speciem determinata qure
est quadratum, et ex tali ductu non fit
superficies secundum quod est superfieies
in genere sumpta: nee itcrum exductu
linere finitre in continUUlTI ad latus linere
facto non fit superficies seCUndUlTI quod
superfìcies est in genere, sed ex talis li-
nere ductu vel motu fìt superficies finita
fantre n1ensurre in la~um, quantre men-
surre est linea in longurn: relinquitur
igitur quod superficies seeundum quod
superficies, fiat ex lllotU linece secundum
latus in continuulu.
Objectio. Si autern objicitur, quod terminus
communis in quo copulantur superfieiei
partes, est linea, et ille terminus est ha-
bens actun1 formre., quia copulare actus
Solutio. formre est,l)icendum quod, sicut de punc-
to dixilUUS, quod superficies non habet
n1aterialu ex qua fit, sed ipsam punctum
et ipsa linea dupliciter considerantur,
scilieet prout substantire positre in con-
tinuo, et sic accipit linea a puncto, et
superficies a linea substantianl qure est
1 ARISTOTELES, In 2 qe ernIo et Mundo, tex.
id quod est. Possunt et hreo eonsiderari
prout tern1ini 'copulantes, et sib aeeipitur
ab eis' esse forn1ale quantitatis illius qUffi
c~t linea, vel illius qure est superficies, et
sic hàbet actunl formrequi est copulare:
et non·est inconveniens, quod unum et
idem utrumque horulll perficiat in consi-
deratione diversa.
Si autem objieitur quod materia non ObjecUo.
coincidit in unam 'rem cum forma, absur-
dum est: quia non est materia ex qua fit
l'es, sed tantum est heee substantia secun- Solutio.
dUB1 id quod ~st, et secundulll quod est
id quod est: et hree in uno esse possunt
secundun1 diversa qure sunt in ipso, sicut
est expresse exelllplum nune teluporis,
quod .seeundum quod adjacet ei quod
fertur, est substantia temporis., et seeun-
dun1 quod fluit, causat esse temporis: et
per eUludem lllOdulll dicimus, quod su-
perfìcies llabet se a~ corpus.
Adhoc autem quod qureritur, utrum Ad secun.
sin1ul in uno inveniantur istre dimensio- dame
nes., Dieendum quod .sic. Et cum infer-
tur, quod aliquid est longum et non la-
tum., Dicendumquod nihil vàlet: quia
affirmationes qure in harum dilnensionum
diffinitionibus ponuntur, et l1egationes
non opponuntur, quia non sunt l'elatre
ad idelll et secundum idem. Et quando
dicitur quod linea est longitudo sine lati-
tudine., non negatur nisi latitudo linere
et non superficiei: et ideo dimensiones
simul sunt in eodem.
Ad hoc autem quod qureritur, quare Ad qua...
ultra tres dimensiones non est quarta di- QU~~~~OI
menSlO,. D·lcen d um quo d h oc l.d eo est, tre!.
sunt nlll
dim_
. l SIOnes.
qUla non sunt, nec possunt esse p ures
quam sex differentire positionis, qure sunt
surSUIll et deorsum, dextrulll sinistrum,
ante et retro, inter quas non possunt esse
nisi tres dimensiones : et hoe jam proba-
vit Aristoteles 1 Mathelllatiee autem 10-
0
quendo de propriis quantitatis, dieendun1
est quod ad unun1 angulum l'eetum non
possunt convenire sive eoncurrere 'nisi
tres linere rectre in diversa protractre,
conl. f2.
 LIBER DE PRiEDICAl\IENTIS, TRACT. III
quarum qumlibet directe protrahitur in
continuum ad diversa positum, una sci-
licet secundum longitudinem, et una se-
cundum latitudinem.. et tertia secundum
altitudinem et profunditatem. Non enim
potest intelligi quarta positio continui in
quod protrahatur diameter mensurans
substantiam : et ideo dicit Aristoteles 1,
quod perfectio est in istis secundun1 tres
creli motus, ab Austro scilicet, in Aqui-
Ionem, qui est ll10tus profunditatis, quia
ante est llobis in Aquilone et Auster est
retro: et iste est n10tus de tropi co in
tropicum per mquinoctialem. Et motus a
dextro in sinistrun1.. qui est motus latitu-
dinis creli et planetarun1. Sed planetre
dextrum suum habent in Occidente et
sinistrum in Oriente primi creli. Et mo-
tus sursum et deorsulll qui est motus to-
tius sphrerre secundum totum luminis et
virtutis crelestis ad centrum : propter
quod perfectio est in tribus din1ensioni-
bus. Et quia perfectum est, ut dicit Aris-
toteles j , cui nihil addi potest, ideo quar-
ta addi non potest dimensio.
l.
rtl:~' Ad hoc autem quod qmerebatur, quare
. ..no,n
OD-
latitudo non est sine longitudine.. sicut
u,Une, e contra, Dicenduni quod hoc est idem
qurerere, quare secunduIll non est sine
primo, sicut primum est sine secundo ?
quia latum et secundum generatur ex
longo et primo: et id ex quo generatur,
manet in generato, et non e contra: latum
enim ad quod oportet latus moveatur..
semper in superficie lllotum facit latuIll,
et nunquam perficiet longitudincIll sine
latitudine: sed motum extra superficiem,
ad aliam positionelll ll10vebitur, aut sur-
sum extra superficiem, aut in profundum
subtus superficie111.. et tunc quia movetur
ad aliam positionen1, faciet aliam quan-
titatis speciem : et sic linea nOl1 àd posi-
tionem longitudinis mota, sed ad aliam
positione'm faciet superficiem.
A·:A~~in. Ad hoc autem quod qureritur, in quo
difIerat substantia 'corpus, et corpus
quantitas, superius jam dictum est: quia
materia prout est subjectum'generationis,
1 ARISTOTELES, In 2 ~~ ernIa et Mundo, a te x.
com. 4.
209
est habens potentia et non actu tres di-
111cnsiones : corpus auten1 quantitatis est
ipsa trina dimensio.
Ad hoc autem quod qureritur, utrumAd sextam.
ex parte lllaterire.. vel forlllce, vel COlllpO-
siti adveniat quantitas substantire, Dicen-
dum sicut in ante habitis, quod potentia
suscipiendi est a 111ateria, qum potentia
divisibilis est : actus autelll disponendi
qualnlibet partium in situ et dimensione
propria ne effluant partes a terminatione
totius, est a forma terminante partes ma-
terice ad situm proprium ordinatre: ipsa
autem dispositio partium in situ et or-
dine, est totius et utriusque.. ta111 forn1m
scilicet qua111 l1~aterice secundun1 quod
totum sunto Et sic patet on1nium solu-
tio.
CAP'UT IX.
De dubitalionibus qU(f] sunt circa hoc
quod dicitur.. quod telnpus est continua
quantitas.
Contra hoc etia111 quod tempus dicitur Prirnum sr-
esse quantitas, opponunt quidan1 dicen- gurnentum•
tes quod cujus partes non sunt, ipsun1
non est: partes autelll ten1poris non suat :
prreteritum nalllque non est, quia prcete-
riit et abiit in non esse: futuruIll autem
nondun1 est, sed expectatur : prresens .au-
telll est indivisibile nunc, quod non pot-
est esse pars continui si qurelibet pars
continui divisibilis est sicut ipsum con-
. tinUU111: ergo nulla pars telllporis est:
et sic iPSU111 te111pUS non est: et sic ulte-
rius non continua quantitas est.
Si forte aliquis dicat, quod prffisens est Secundum.
pars temporis, in quo tempus hahet esse
aliquo 111odo .. Contra hoc esse videtur,
quod in aliis continuis id in quo copulan-
tur partes continui.. est indivisibile et non
pars continui, sicut pUl1CtuIll in linea:
prresens autelll est in quo copulantur
partes telllporis.. prmteritum et futuruIll :
ergo prmsens est indivisibile te111pUS et
non pars ipsius.
2 ARISl'OTELES, In t> rnetaphys. tex. con1. 21-.
14
 2tO ~ D. ALB. ~IAG.
Tertium. Adhuc autem cOlnpositup:! ex aliqui~
bus ut partibùs, est divisibile in his ex
quibus ut partibus con1positun1 est: ten1-
pus auteln non est divisibile in nunc:
ergo non est compositum ex nunc sicut
ex partibus vel parte.
Quartum. Adhuc qUffilibet pars continui est alia
ab ejusden1 continui parte cui continua-
tur : nunc autenl, ut probat Aristoteles 1,
non continuatur cUln nunc: ergo nune
prffisens non est pars continui.
Quintum. Adhuc auten1 nunc non potest esse
continUU111 ad nunc, vel cun1 nunc: con-
tinua enim sunt, quorun1 ultima sunt
unUln: nunc auteln CUlli sit indivisibile
non habet ultillluln : igitur CUln alio non
habebit ultilnum ideln, et sic nunc non
potest esse pars ten1poris.
Sextum. Adhuc etialn concesso quod nunc est
parso ten1poris., et quod sit id quod de
ten1pore est accipere, adhuc non sequi-
tur, quod telnpus sit aci u: quia, ut dicit
Aristoteles 2, nunc Ìn tempore non est in
actu, sed· potentia.
Si propter hoc dicatur quod ten1puS
non est, et ideo non est species continuffi
In opposi- quantitatis, in oppositum objicitur quia
tum.
constat quod n10tus est continuus divisi-
bilis, sicut constat ex sexto Physicorum 3.
Aut ergo est n1ensura, aut mensuratuln
aliquod. Si est mensura., non potest esse
lnensura nisi aut ejus quod n1ovetur, aut
ll1agnitudinis super quan1 est n10tus. Et
constat quod neutro ll10do potest esse
mensura: lnensura eniol et ll1ensuratum
sunt ejusden1 generis: id autem quod
ll10vetur est pern1anens. Similiter autem
et ll1agnitudo de permanentibus est. Mo-
tus auten1 est de nun1ero successivoruln.
Si lnodo dicatur n10tus lnensuratum
quoddam esse., tunc erit aliqua mensura
mensurans ipsuln : sed constat quod nec
id quod n1ovetur, nec n1agnitudo super
quam est lnotus propter causas qUffi dic-
tffi sunt : CUln ergo non sit invenire men-
suran1 ejusden1 generis cun1 ll10tu nisi
tenlpus, erit tempus n1ensura ejus succes-
I A.RISTOTELES, In 6 Physic., a tex. con1- 24 us-
que ad 32.
ORD. PRJEI).
siva sicut motus. Ex quo sequitur quod
tempus est, quia esse lnensuram non est
deterlninatio din1inuens ad esse, sed in
esse constituens.
Dicimus igitur his consentientes quod Solutlo.
tempus est, sed est secundun1 esse suc-
cessivi, sicut et motus cujus ipsum est
ll1ensura.
Ad id autem quod objicitur de partibus Ad primu"
. argum.n-
temporis qUffi non sunt, dlcendum quod tum.
totum secundum quod in genere totum
accipitur, non dependet ab esse partium
actu : hoc enin1 non habet nisi totum in
partibus perlnanens. Et hoc non habet
totum successivun1, quod non dependet
a constitutione partium nisi secundun1
quod sunt in ordine. Et tales.partes ha-
bet tempus. Successivum enim totum est
dum Ht, et habet esse pern1ixtum poten-
tia, et ideo non oportet quod partes si-
n1ul actu habeant.
Ad hoc auten1 quod qUffiritur, utrum Ad secun·
dum, ter.
nunc sit pars temporis, Ilicendum quod tUffi tiUffi, qual·".
et qu.
prffisens accipitur ut divisibile tempus, de tUffi et sea-
quo dicit Priscianus, quod prresens est tum.
cujus pars prreteriit, et pars in instanti
est, et pars in futuro: et hrec copulantur
prreterito et futuro. Est etiam prresens
nunc indivisibile, et hoc non copulatur
sed copulat: et hoc quidem est aliquid
temporis, sed non est aliqua pars ten1po-
ris: et secundun1 hoc facile est solvere
objecta.
Si auteln quis objiciat dicens quod 9bjectio,
ten1pus est nun1erus motus, et ita discre-
ta et non continua quantitas: est satis
responsum per antedicta. Est enim ten1- Solutio.
pus numerus continui prilno nUlneratus,
et postea nUlnerans: numeratus quidelTl
a priori et posteriori in lnagnitudine et
motu: numerans autem et certificans
quantitatem motus. l-'aliter autem ntIme-
ratus numerus non est discreta quantitas
sed continua. Sic ergo telnpus est conti-
nua quantitas, et non discreta. NIulta au-
tem de ten1pore qUffi dicenda videntur,
ad naturalen1 pertinent Philosophum.
2 ID., In 4 Physic., tex~ COffi. 104.
3 ID. In 6 Physic., a te~'. conl. 33.
 IjIBEn DE PRl:EDIC~;\~IEN1IS,
Quredanl nuper in prre habitis dieta sunto
lIree igitur ad intentionern istam suffi-
ciant.
CAPUT X.
De dubitationibus circa ea qua: dicta
sunt de loco ~ et de. his qUéB habent po-
sitionenlin partibus~ et qUéB non. _
Dubitatur etiam de his qUffi dicta sunt
dc loco , et de his qUffi dieta sunt de
quantitatibus positionenl habentibus in
" ....a .tuui- suis partibus. De loeo quidem dubitatuI',
"••,,-. quia cum loeus sit superfìcies continentis
coI'poI'is, videtur quod impossibile sit ad
cumdem ternlinuln eopulari par6culas
loci, ad quas partieulre 10cati eopulantur:
secundunl eninl esse non est unus COIll-:,
Il.... lnunis finis eontinentis et contenti. Et si
,.... ....flN\O
.......,.lull1 dieatu1', ut quidarn dieunt, quod superfi-
li .. ~ .... 'fil-
,..~h."o. cics ultirrla co1'poris continentis est te1'-
lninus, ad quem sicut ad terluinulll in-'
trinseeum copulantur partes -loci, et ea-
(lcm superficies est terminus extra ad
quem copuiantur pai-.ticulffi locati: hoc
videtur absurdulU esse, quia ea qJlffi co-
pulantur in uno communi te1'nlino, vel
ad unum COlllmunenl terluinulll, conti-
nuantur in illo et sunt 'continua ad invi-
cenl: loeus autem et loeatum hoc modo
sumpta in cOluinuni te1'lnino non conti-
nuantur: ergo superficies il-':terior corpo-
ris continentis non est eOlumunis ternli-
nus ad quem copulentur 10ei partieulffi
et locati, nisi requivoce terluinus accipia-
luI' in loco et in aliis continuis.
Eodclll autem nlodo dubitatur de his
qUffi positionenl dicuntur hah-ere, et dc
his qure positionem dieuntur 'non habere :
llurnerus enilll positionenl vid~tu1' habe-
l'e, cum habeat partium perlllanentianl
et ordinem.
I.,"n. Adhuc autem non ·est positio nisi ha-
hcntium locum: non habent autenl 10-
eum linea et superficies; quia locus est
(antunl corporum: videtur igitur quod
1 Tex. com. 18.
'rRr\Cl'. III 211
linea et superficies in partibus positio-
nem non habeant.
lJlterius etialll qureI'itur, eum in quinto Quarta.
prinuE lJhilosophiée l motus dicatur quan-
titas, videtur quod plures sunt species
continure quantitatis quanl superius assi-
gnatre.
Adhuc autenl ternpus continuitatem Quinta.
habet a motu : lUOtUS autem a spatio
in quo est, quod est distantia continua
inter duos ternlinos motus: videtur igi-
tur quod talll nl0tus quanl tenlpus non
sunt quantitates con1inure, nisi per aliud
et per aceidens: non crgo debent poni
speeic8 continure quantitatis, quia spe-
cies recipit prredieationcrn generis per se
et non secunduIIl aceidens, istre autenl
sunt per accidens quantitates .
.L\dhue autenl sicut II10tUS et tenlpuS Sexta.
sunt quantitates per aliud et per acei-
dens~ sic etianl albedo cst-quanta, quia
quanta est superficies, tantam alb-edinem
esse dices.
Ad hffiC autenl et silnilia dicenduIll, Ad primam.
quo d a b ,squc cu l b· · . Locus du-
lO, SlCUt superlUs osten- plex,scilicet
sum es, t, (Uffi
l sun t l " eonslC
.OCI . -eratlones.
l· naturalis et
mathem'ati-
Una quidenl nlatheluatiea, secunduIIl CUS.
quaill locus est quantitas longulu habens
et latunl et profunduill secundun1 corpo-
ris locati dinlensiones. Alia est physica
de loco consideratio, secundunl quod 10-
cus _qUffiritur propter nlotunl, ut dieit
--.!\ristoteles 2, et si non esset motu s, non
qUffireretur locus. Et de loeo secundunl
utramque is1arum considerationuIl1 in-
tentionem dictum est in ante habitis.
Quia auterrl dicitur esse eomillunis ternli-
nus ad quenl particulffi loci et particulre
locati copulantur, superficies interior 10-
cantis et exte1'ior locati, hoc potest esse
inconsideratione loei physica: sed hoc
non sufficit in eonsideratione logica et
matheluatica : quia procul dubio qure-
cUIllque in con1muni tcrnlino eopulan-
tur~ UnU111 efficiuntur continuitate : locus
autelll physieus cunl10cato physico, non
effìcitur per continuatiop.enl unUffi. Et
2 ARISTOTELES, In 4 Physic. tex. Con1. 32.
 212 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
ideo oportet dicere, sicut superius dic-
tum est, scilicet qllOd comillunis termi-
nus est usque, ad 'quem omnes loci parti-
culre continuantur sicut centrum loci, in
quo etiam solo virtutes Ioci physici, ut
Astronomus dicit, congre"gantur per li-
neas a circumferentia loci productas. Ad
quelll etiam tern1inurn continuantur par-
ticulre locati : "propter quod Aristoteles l
probavit unam .numero esse distantiam
loci et locati: quod negabant illi qui po-
nebant vaCUUlll. Dicuntur tamen linere
sive diameter illius distantire aliter esse
loci et aliter locati. Loci enim sunt ut
continentis, et virtutem continue per dia-
n1etros illos influentis olllnibus locati
particulis. Dicuntur autem esse corporis
Iocati sicut contenti, et continue virtu-
tem recipientis, ne deflua~t particulre a
sitibus et virtutibus suis.
Ad secun- Ad hoc autelll quod qureritur de posi-
dame tionem habentibus et non habentibus,
dicendum pro certo, quod habens posi-
tion.em, tria exigit et requirit-, scilicet si-
tum, ordinem etpern1anentialll: et quia
numeri partes non habent sitUIll, eo
quod unitas est indivisibile non habens
positionelll vel situm, ideo quamvis ha-
beant perillanentiam et ordinem, tan1en
non dicuntur habere positionem : et quia
partes orationis et temporis et Inotus
non habent situm nec pern1anentian1,
quamvis habeant ordinem, non dicuntur
habere positionen1.
· Quod autem objicitur quod situs est
A cl tertlam.
9uomodo habentiun1 IOCUIll, hoc verun1 est. Sed
lInea et su-
perficies h.a- habcre Iacun1 dupliciter dicitur secun-
lJent POSl-
tionem in dUlll quod Iocusest quantitas. Dicitur
loeo.
enin1 habere locum quod secundum se-
ipsulu Ioco continetur secundum" OnlneS
Ioci diflerentias, et sic soluTI1 corpus 10-
catum habet locum. Dicitur etiam habe-
re locun1, cui assignatur prineipium me-
diulll et ultimum secundum aliquas loci.
den1ensiones sive distantias, et sie linea
et superficies habent situm et positionem
1 ARISTOTELES. In 4' Physic. a tex. com. 79
usque ad tex. conl. 87.
in loco : et hoc modo intelligitur qua~do
dicitur quod partieulre linere habenl in
loeo positionem, et similiter partieulre
superfìciei.
Ad id autem quod de motu qureritur, Ad quar-
dicenduill quod ll10tUS est quantitas per tam.
accidens, habens eontinuitatem a spatio
quod est inter duos terminos motus : et
quall1vis sie habeat per accidens, tamen
habet ealll intra essentiam suam, ita quod
sibi est essentialis, et ideo in veritate esse
motus ut motus quantitas est. Quantum
ad id quod fluit inmotu, aliud est quod
est ubi, vel quale, vel quantum, et in
ll1utatione est substantia. Ideo lllOtuS
quantum ad id quod in motu est (ut sub-
stantia fluens) non" est quantitas : et ideo
apnd logicun1 qui considerat secundum
suam substantiam ad quod genus reduca-
tur motus non est quantitas, et ideo inter
species eontinure quantitatis non poni_o
tur 2.
De his autem qure quanta dieuntur per
aceidens, vei quia quantitate distenduntur Adquintam.
propter subjecti distensionem-, hic notan-
dum est quod secundum suum esse et se-
cundum. id quod sunt, non in eis est in- "
trinseca et essentialis quantitas, sicut tem-
pori et motui : quamvis in hoc dlfIerant,
quod ten1pori intrinseca est, et secun-
dum id quod est et secundum esse: nune
enirn quod est substantia iemporis, non
est absolutulll a distensione fluxus. Motui
auteln est intrinseca distensio secun-
dUlll esse n10tus, et non seeundum id quod
est. .r\liis auten1 non est sic, quia illa sunt
forlllre advenientes materire non· secun-
dUln quod silnpliciter substantia" est, sed
secundun1 quod est materia et subjectum
jam actu 'quantull1, et ideo denoillinatio-
nem recipiunt a subjecti quantitate: quia
talis forma est in majorimajor et in mi-
nori lllinor. QUffi auten1 adveniunt mate-
l'ire secundun1 quod materia est, et non
seeundum quod est quanta, sicut huma-
nitas, non sunt in lllajori major et in
2 Cf. Averrmm, 5 metaphys. cap. 18.
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRACT. III
rninori minor. In substantialibus autenl
hoc in sola reperitur materia, qure in
majori major est et in nlinori nlinor: et
hoc non est in forma substantiali.
Et per hoc etiam patet quod quantitas
advenit substantire ex parte materire et
non ex parte formre : quinimo forma sub-
stantialis advenit materire secundum 01'-
dinem naturre ante quantitateln, et ideo
distribuit partes materire secundunl dia-
lnetros a natura determinatos et mensu-
ratos. Hoc igitur estquod dixit Aristote-
les de his qUffi sunt quantitates per acci-
dens, dicens quod proprie quantitates
sunt hffi solffi quas diximus superius.
A~I ~xlam. Alia vero olnnia qUffi quanta dicuntur,
secundum accidens quanta et quantitates
dicuntur. Hujus autem signum est, quod
alia quanta non dicimus, nisi aspicientes
per intellectum ad hffic qUffi proprie sunt
et dicuntur quantitates, ab his qUffi sunt
proprie quantitates, alia qUffi sunt per
accidens quanta denonlinantes, ut mul-
tum dicitur aliquid album et multa albe-
do, eo quod superficies in qua est albedo
est multa. Sic et actio dicitur longa, eo
quod tempus mensurans eanl et longunl
et multuln sit, et hoc modo dicitur etiam
Inotus multus: quamvis de lnotu aliter
sit quarn de aliis, ut patet ex supradictis.
Non enim singulumhorum per se quan-
titas dicitur, quod secundum id quod est
et secundum suum essentiale esse sit
quantitas, sed quia quanta dicuntur his,
quodammodo dimensa: ut si quis inter-
rogatus fuerit quanta sit actio, assignet
quantitatem ejus quantitate temporis,
dicens eam esse annuam vel diurnaln. Et
interrogatus quantuln sit album, d,esigna-
bit quantuln sit album definiens quanti-
tatem superficiei : quanta enim fuerit su-
perficies, tàntulll in dimensione alb~mes­
se dicet. Propterea solffi proprie et secun-
dum se dicuntur quantitates ipSffi qUffi in
prre habitis dictffi sunto Aliorum verQ ni-
hil per se dicitur quantitas : sed si, forte
aliquid aliorunl dicatur quantitas, hoc
crit per accidens sive accidentali ,denomi-
natione.
2J.3
CAPU1" XI.
De proprio quantitatis quod est non ha-
bere contral'ium.
Postquanl de speciebus quantitatis
quantum ad intentionerrl logici spectat
expeditum est juxta mOdUITl quem in de-
claratione substantire tenuilnus, sequitur
declarare hoc prffidicabile quod est quan-
titas perproprietates ipsunl consequentes.
Quanlvis autenl consequatur ipsuln ex Jecto ~sse in sub-
non est
prop\iul~l
hoc cluod est accidens in subJo ecto esse , quantltatls.
sieut substantianl consequebatur in sub- '
jeeto non esse, tamen hane proprie-
tate111 non assignamus, quia non con-
venit quantitati per hoc quod quanti-
tas est, sed convenit ei per hoc quod est
accidens, et ideo non patest esse conse·-
quens quantitatem secunduln quod quan-
titas est: sed in subj ecto non esse pro-
prium est substantiffi, quia consequitur
ipsam substantiam seCUndU111 quod suh-
stantia est.
Aclhuc autem univoce prreclicari de si- Univoca
prredicari
bisubJ' ectis-, substantialn sequitur per hoc non est at-
tribuendum
quod substantia est. Sed hoc non assi- alieui acci ..
denti.
gnatur. quantitati nec aliis acciclentium
generibus propter duas rationes: quarum
una est cOlnm-unis, quia ex quo univO'ce.
prfficlicari sequitur substantiam, prout est
geI1us prredicabiliuffi sure coordinationis',
ut clicunt quidanl, et quod sequitur alia
genera in quantuln prffidicabiliuffi SUffi
coordinationis sunt principia: et ex quo
facile hoc scitur, non oportuit ad hoc stu-
dere ut poneretur in aliis generibus hoc
consequens propriunl. Secunda ratio 11le-
lior est, quod accidéns proprie perféé-
tanl non habet rationeln, sed sola sub-
stantia: ideo cunl univoce prredicari sit
prredicari nomine et ratione, non con-
venit hoc generibus accidentium qUffi nec
proprie nec perfecte habent rationenl.
Convenit autenl quantitati secundum ~~~ti~a~?
id ,quod quantitas (; est, quod secundunl
. nihi!~stcon-
tarmm, et
essentiam quantitatis nihil habet contra- quare.
rium, ita quod sint in genere quanti,tatis
 214 D. ALB. 1',IAG. ORI). PRJED.
forrore contrarire, quarunl utraque sit
quantitas, sicut in genere qualitatis sunt
fornlre contrarire, quarunl utraque est
qualitas. Et hujus causa et, quod mate-
ria per hoc quod est substantia sinlplex,
non est susceptibilis contrarietatis, sed
per hoc quod est quanta: et nisisitquan-
ta, non suscipit contraria, quia contraria
sunt agentiaet paticntia, qUffi non conve-
niunt nisi ei q~od nl0vetUI': non 1110Ve-
tur autenl nisi divisibile, ut probatur in
sexto Physicorum 1: divisibile autem est
quantuill actu : non ergo suscipit nisi quod
actu quantuIll est, et ideo oportet quod
quantitas sit in materia ante onlnem pro-
prie sunlptalll contrarietatenl. Et quod
est ante olllne contrariulll, illud non po-
test habcre contrariulll. Igitur quantitas
secunduIll quod quantitas non potest ha-
bere contrariUlll.
Hoc autelll non tantum ratione, sed in-
ductione probatur. In definitis enilll, hoc
est in deternlinatis per specielll quantita-
tis hoc quod dixilllUS nlanifestU111 est. De-
terminatis enilll nihil est contrariurn, ut
bicubito, et tricubito, vel lineffi, vel su-
perficiei, vel corpori. His enim et onlnibus
qUffi sunt similia alicui ta.1iuIll in hoc quod
deter111inatre sunt species quantitatunl,
nihil est contrariunl, sicnt patet, quibus
nec inveniri potest contrariunl in quan-
titate.
Similiter.autenl de magno et parvo,quo-
rUlll utrumque dicit magnitudinem: sed
lllagnunl dicit magnitudinelll perfectanl,
parvuIll autem dicit lllagnitudinelll imper-
fectaill. Contraria autenl qure vere contra-
ria sunt, non dicunt circa fornlam unam
in specie perfectum et imperfectunl: sed
utl"umque contrariorulll ab altero est ab-
solutum, et reque perfectum actu contra-
rietatis~ Et hrec est vera causa quare
ni.ultunl et paucum, ret nlagnunl et par-
vunl contraria esse non possunt.
Cum autenl hoc dicimus quod horum Aliter,etil
• °
nomlnUlll .Olcta sunt secun d um f 01"- solutio
qure dO tus.
ti.
111anl signifìcatanl in nonline nihil est
. quantitas : hrec eninl nomina non desi-
gnant.forillas quantitatis, sed potius for-
mas circa quanta, quibus ipsa sunt ad ali-
quid secundum veritatelll, qualllvis in
111odo significandi non dicant nlodunl de-
pendentiresecundu111 modunl quo illa qure
dicuntur ad aliquid dependentianl habent
ad alia, sicut ipso nomine dependentiam
dicunt dOllTinus servus, pater filius: mul-
tUlll eninl significat id quod ad alterum
est, quanlvis in nOllline nloduill non inl-
portet quo ad alterunl est. Et sinliliter est
in pauco, et eodeul IllOdo est in parvo et
In magno.
Quod autelll ad aliquid sint ea qure di- Quod ma·
· cl gnum e&
cun t ur lllagna et parva, pro b atur In uc- pal'vumeunl
o ·hol·· . .
tIOne: nl l enlnl lnvenltur In omnl us .b ad aliquld.

Objectio Nisi forte aliquis multa paucis in ge-
textus. nere discretre quantitatis dicat esse con-
traria, vel magnulll parvo dicat esse con-
trariUIll in genere quantitatis continuce.
Solutio qure Hoc tanlen esse non potest, quia ea qure
n~n pomtur ..
In textu. sunt contrarla, fOr111aS habent maXUlle
distantes. 1'1ulta autelll dicunt multitu-
dinelTI, et pauca sinliliter dicunt nlultitu-
dine111, quanlvis non tantanl: unde si
qureralur in quo ut in genere sit pau-
cum, diceretur quod in genere nlultitu-
dinis, est enilll paucum llluititudo reduc-
ta vel restricta ad non 111ultos : quonianl
utrunlque talll multum quam Eaucunl di-
cunt unum, qualllvis non eodem lllOdo.
111agnis et parvis, quod per seipsunl ab-
solute senlper dicatur magnum et ad onl-
nia IllagnuIll: quod enim simpliciter est
aliquid, ad olllnia est id, sicut sinlplici-
ter calidum ad omnia est calidulll, et
°
sinlpliciter album ad onlnia est albunl, et
sic de aliis olllnibus. Sed nlagnU111 non ad
onlnia magnunl est, sed alicui cOlllpara-
tUlll dicitur non nlagnum. Sequitur igi-
tur quod nlagnunl non est Silllpliciter et
secundunl forlllanl absoluta111 magnum
dictU111. IIujus autclll probatio est per
inductionenl in eo quod lllons-, qui sim-
pliciter luagnus videtur, non sit aliquid
lllagnunl simpliciter et sine comparatione

1 Tex. com. 32.

 LIBER DE PRlEDICAlVlENTIS, TRACT. III
dictunl: sed 1110ns dici1ur pal'vus majo-
l'i COlTIpal'atus : et gl'anUlTI milii quod sinl-
plicitel' parvunl videtur, dicitur nlagnulll
grano papavel'is vel rutffi conlparatum.
])icitur aùtenl nliliunl nlagnunl, non ideo
quod sinlpliciter magnunl sit, sed ideo
quod cOlllparatulll rebus sui generis, di-
catur 111agnum : et nlons parvus dicitur,
non quia sinlpliciter parvus sit et absolu-
te, sed quia cOlllparatus rebus sui gene-
ris, hoc est, aliis nlontibus, ut Caucaso,
aut Olynlpo, parvus sit respectu illol'unl.
Patet igitur cfuod nlagnum et parVU111
talia sunt, quorunl est ad aliud relatio se-
cunduill veritate111, qualllvis nlodu111 de-
pcndentire ad aliud non inlportent in no-
nline : nanl si per se et absolute lllagnU111
et parvum dicerentur-, nunqua111 quidalll
diceretur 1110nS parvus ad aliquid aliud
C0111paratus, nec miliuIll ad aliud granunl
comparatunl diceretur nlagnulll, sicut al-
bunl nulli comparatum dicitur nigruln,
et calidumnulli cOlllparatU111 dicitur fl'i-
gidunl.
Et similiter est de multo et pauco : quia
iidenl secundunl nUllleri quantitate111, id
est, homines nlulti dicuntur et pauci. Si
enilll in vico sunt, verbi gratia viginti ho-
mil1es, llluiti h0111ines dicuntur, ct si sunt
in civitate, dicuntur pauci: quia civitas
rcquirit nlulto plures habitatores quanl
vicus, sicut in Politicis dicit Aristoteles 1,
et ideo qui llluiti sunt in vic<l, opauci SUl1t
in civitate, quanlvis forte illi qui sunt in
civitate, sint nlultiplicesad illos qui sunt
in vico: tripli enim vcl quadrupli ad eos
qui sunt in vico, adhuc pauci sunt in ci-
vitate. Eodenl autelll nlodo de his qui
sunt in dOlllO et in theatro, qui est locus
ad speculandunl ludos et facta tironulll:
ct illa nlultitudo hominunl qUffi llluita est
in dOlllO ultra numerUlll qui requiritur in
patrefanlilias et uxore et fìliis et clienti-
hus ad dOlllUS dispensationenl, et hffiC ea-
dem nlultitudo pauca dicitur esse iù thea-
tro: quia ad speculandum in the~tl~mn
lnulto plures de diversis dOlllibus et vicis
1 In i, cap. 1.
215
habent convenire et propter hoc si de
tribus dOlllibus tantunl ad theatrunl còn-
veniant, pauci dicuntur, cunl tamen sint
multo plures ad cos qui in una donlo sunt
ad dispensationenl domus pertinentes. Pa-
tet ergo quod l11ultum et paucunl, et llla-
gnunl et parvuIll, sunt ad aliud conlpa-
rata, et non dicunt fOr111aS specierunl
quantitatis absolutas, sicut continuunl et
diseretunl, et linea et superficies, et tenl-
pus et locus, vel sicut bicubitunl, vel tri-
cubitunl, vel unus, duo, tres,vel aliquid
hujusnlodi.
Anlplius bicubitUlll et tricubitulll et
ununlquodquc eorun1 qUffi nunlel'avimus,
signiflcant quantitates sub fornlis qUffi es-
sentialiter sunt :quantitates. ~Iultunl vero
et paucunl, et nlagnU111 et parvulIl, seCUll-
dunl nonlina sua non significoant quanii-
tates principaliter, sed significant ad ali-
quid circa quantitatelll dictunl. ~{UltUITl
ergo et paucunl, et rnagnunl et parvunl,
non significant quantitates contrarias.
Anlplius hoc etianl ostenditur deducen-
do ad inlpossibile. Detur enilll ab aliquo
quod ea qUffi dicta sunt sint quantitates,
tunc sequitur quod non sunt contraria:
id enim quod non cOlltingit sun1ere per
seipsuill et absolute, sed oportet senlper
sunlere ad alterius relationem, quomodo
potest intelligi quod sic dependenti aliquid
sit contrariulll, CUlll ea qUffi vere sunt
contraria, 111axi111e distent eOrU111 qUffi
sunt sub eodenl genere, et unUlll eorunl o
non dependeat ' ad reliquunl, et sit aliud
genus oppositionis contrarietas quanl est
oppositio relativorunl? Propter quoeI
etianlsi concedatur quod quantit~tes sint
ista qUffi dicta sunt, adhuc non sequitur
o
quod quantitas habeat contrarium : qnia
ista non sunt contraria, sed opposita se-
CUndU111 reiationelll. Ét habetur virtute
hujus argunlentati9nis non quod °quidalll
dicunt, °quod ea qUffi sunt ad a1ièluid, non
habeant contrarium, vel quod ea qUffi
sunt ad aliquid, non suscipiant eontra-
rium : tamen hoç etianl est VerU111, quod
 ~i6 D. ALB. ~lAG.
qureculllque sunt ad aliquid secundum
modum et veritatem sinlul, non susci-
. piunt contrarium, sed ea qure' sunt ad ali-
quid secundum modum, et sunt in alio
genere secunduln veritatem, possunt ha- .
bere contrarium.
AIPplius adhuc per deductionelllad
impossibile idem probatur, quia si detur
quod magnum et parvum sint contraria.,
continget sive sequetur quod idem simul
actu recipit contraria., et sequitur quod
eadem ipsa sibimet sunt contraria. Con-
tingit eninl idem simul esse magnunl et
parvum: quia aliquid ad hoc quidem
comparatum est parvunl, ad aliud vero
comparatum est magnum : et si est con-
trarium, ut prius dictunl est, senlper est
contrarium : quia cOlllparatio non dat ei
formam contrarietatis, nisi habeat earn.
Sequitur ergo quod simpliciter idem erit
magnum et parvum si lllagnum et par-
vum sint contraria.
Objectio. Videtur autem forte alicui quod hrec
non valeat argumentatio, sed procedit
secundum modum sophisticulll qui voca-
tur ignorantia elenchi., sicut hoc est leve
ad hoc, et non est leve ad illud: ergo est
leve et nOll leve, vel leve et grave. Sed
Solutio.
hoc jam exclusulll est per hoc quod dixi-
mus, quod contrariulll ad hoc sequitur
simpliciter esse contrarium, sicut cali-
dum ad hoc sequitur esse simpliciter ca-
lidulu. Quod autem sequantur prredicta
inconvenientia probatur ex hoc, quod
contingit aliquid ad hoc quidern compa-
ratum esse rnagnunl-, et ad aliud compa-
ratum esse parvum : et si hrec sunt con-
traria, sequitur quod ideln simpliciter est
magnum et parvum simut et sic silllul
eidem insunt contraria. Sed contra hoc
est, quod nihil est quod videtur in eodem
tempore simul suscipere contraria posse,
CUlli contraria sint qure se mutuo expel-
lunt ab eodem susceptibili : qualuvis eninl
substantia susceptibilis sit contrariorum
secundum sui mutationem, non tamen in
uno eodemque ternpore et secundulll
idem suscipit contraria, sed in diversis
temporibus: mutatur enilll de uno in
OR'O. PRLED.
aliud per 'vices teluporum: nullus enim
simul sanus et reger est, nec albus et ni-
gel'.Et sic.patet inducendo in omnibus
ali~s, ,quod nihil simul in eodem tempore
contraria suscipit.
Contingit etialll; lit dixinlus, èadem si-
biipsis esse contraria: nam si magnum
parvo est contrarium, hoc jam probatum
est, quod ipsum sinlul magnum et par-
vunl est: s'equitur quod iPSUlll sibiipsi
contrarium est. Et hoc sequitur ex hoc:
quia si comparatum alicui formam recipit
contrarii, illud simpliciter habet formam
illam, et ut alii comparatunl habet for-
mam alteriuscontrarii, sequitur quod
simpliciter etialu habet illam, quia con-
trarire formre quibus insunt simpliciter
insunt, eo quod non sunt formre compa-
rationis-, ut dicit Avicenna, sed sunt qua-
litates absolutre. Est autem impossibile
idem sibiipsi esse contrarium: non enim
est lllagnum parvo contrarium, et per
eamdem' rationem multum non erit pauco
sive exiguo contrarium. Propter quod
quamvis quilibet dicathrec non esse opposi-
ta, adhuc stabit hocquod dictum est,quod
quantitati nihil est contrarium : sequitur
enim inconveniens, et ostenditur quod
non sunt contraria ea qure in genere
quantitatis dixit esse contraria.
CAPUT XII.
De dubitationibus qUéE sunt circa pr;e-
dieta.
Contra hrec tamenquidam objiciunt di- Argumen.1
centes motum esse in genere quantitatis, tum pri-
mUffi.
qui dicitur esse augmentum vel dilni-
nutio. Motus autem est de contrario in
contrarium, ut in quinto Physic. probat
Aristoteles : videtur igitur quod quantitas
quantitati sit contraria.
Adhuc autern quia quantitas corrUffi- Secundum.
pitur, arguitur quod quantitatj sit contra-
rium: non autem corrumpitur per se nisi
contrarium a contrario: habet igitur
quantitas contrarium.
Sed ad hoc dicendum, quod quantitas Solu~i. prle
 LIBER DE PR.LEDIC-Lt\MENTIS,TRACT. III 217
quantitati non est contraria. per se, sed Ad hoc autem quidam dicunt quod in- Solutio quo-
rurndam.
circa quantum ratio perfecti et ratio im- stantia non valet multipliciter. Et quia hoc
perfecti sunt contraria 1 .Unde etiam ex patere omnibus dicunt, ideo eamdelll
libro de Anima habetur, quod terlTlini in- Aristotelelll non dicunt deternlinare. Di-
ter quos est I110tUS augmenti et decre- cunt autenl primalll causalll esse quare
Illenti.. sunt lllagis relationes quam quan- non valet, quia falsum supponit in hoc
titates, ubi dicit Aristoteles, quod Olll- quod multa vellnaxinla distan1ia sit cir-
nium natura constantiulll est ter111inus et cUlllferentire ad lllediunl; hrec enim di-
ratio magnitudinis et augmenti. Nec n10- stantia non est nisi senlidiailletri : maxiula
tus exigit quod sit inter terminos contra- autem distantia est secundum totanl dia-
l'ios secundulll esse, sed sufficit quod sint nletrum qUffi producitur de sunllllO cir-
contrarii seCUndU111 rationem. Und~ llla- cun1ferentire, sicut ad nlultum ejusdelll,
gnum parvo non contral'iatur.. nisi in sicut de crnli distantia usque ad cffilum.
quantum parVUIl1 est in ratione imper- Dicunt etianl quod secunda causa est
fecti, magnum autem in ratione perfecti. quare non valet.. quia distantia in loco et
loh.tlo se· Ad aliud autelll dicendum quod quan- distantia essentialis repugnantire in eon-
t~"ndi.
titas non corrulllpit quantitaten1. nisi per trariis non est sUlllpta univoce. Unde sic
contrarias qualitates activas et passivas transferentes peccant secunduill requivo-
qure sunt in quanto, et non per hoc quod cationem, quod verum dicunt etiam pa-
utrumque est quantum. rum peritis manifestum esse: propter
l\tIaxime autem videtur aliquibus quod quod dicunt Aristotelem hanc instantiam
circa locum quem quantitatem esse dixi- ut ealll qure manifeste nulla sit transire.
mus sit talis contl'arietas qure sit quanti-
tatis, ita quod Iocus loco sit contral'ius: Sed hoc dictum procedit ex Inagno Impr?batio
· . l" eJus.
sursum enim prout Iocus est et Ioci difIe- errore. S l enlm taceamus <- e antlquIs,
l'entia, ponunt antiqui Philosophi contra- Averroes in duobus Iocis, scilicet super
rium esse ad Iocum qui in llledio est, Physicam et super primam philoso-
quem deorsum dicunt. Ratioautem quare phia1n 2 dicit ad contrariOrU111 diffinitio-
hrec duo Ioca dicuntur esse èontraria, est nem ab his qure in loco sunt contraria,
ex eo quod multa et n1axima distantia sit distantiam esse transun1ptam. Et si forte
ad mundi terminos : quia circa circumfe- hoc nQn curetur nec attendatur, quiddi-
rentiam est ubique sursum, et circa cen- cetur de omniulll contrariorum vera diffi-
trum similiter ubique deorsum: et id~o nitione, CUlll dicantur contraria esse; qure
videntur antiqui Philosophi etialll alio- maxime distant eorum qure sunt sub eo-
rum contrariorum diffinitionenl per hoc dem genere? Scinlus quod distantia pro-
quod contraria maxime distant transu- prie est in Ioco primo. Si ergo transfera-
mendo distantialll ad diffinitionenl alio- tur ad alia, constat quod a Ioco transfer-
rum contrariorum proferre ab his qure tur ad illa: primum enim transfertur ad
Ioco distant ad ilia qure non lo.,co, sed secundum propter aliqua'111 similitudi-
cssentiali distant repugnantia, et. sunt de nem et non secundum ad primum: quia
numero eorum qure sunt sub eodém ge- sic translationis esset translatio, quod est
nere. Etjhanc quidem instantiam 'contra inconveniens. Adhuc autelll quod llla-
dicta sua ponit Aristoteles, sed non eam xime distent Inedium et circurnferentia,
determinat: sed oportet nos in,restigare . in llluitis locis dicit Aristoteles, etquod
utrum instantia vera sit aut non, et qure ubique circa circumferentia111 est Iocus
sit causa quod eam tangit AristoteI~s, et sursum. Igitur circa hemisphrerium esse
non solvit nequedeterminat. sursum, et circa hemisphrerium esse sub
t Vide 8 Physic. tex. com. 62 et D. AlbertU'm, I Averroes, 5 Physic. com. 99, et i metaphys.
ibid. 2 de anima, tex. com. 41. com. 16.
 218 D. ALB. MAG. ORD. PRiE.O.
terra., non distant penes SUrSU111 et deor-
sum, quia utrumque est surSUlU : nec tota
diameter distinguit surSUlU et deorsulu,
sed senlidiameter. Scimus autem quod in
loco maXi111e distant sursum et deOrSU111,
sicut dextrum et sinistrunl., et sicut ante
et retro: et ideo dicta ista valde sunt
erronea. Scimus enim quod in libro de
Geelo et Mundo probatur, quod ad n1e-
diulU IllOtuS contrarius est ei qui est a
Iuedio ad CirCU111ferentiam : et sunt molus
contrarii qui sunt ad contraria: ergo 10-
cus circa medium contrarius est ei qui
est circa circumferentiam, et sic adhuc
stat dictum Antiquorulu. Adhuc prinla
contraria probantur esse ea quru in Io'co
sunt contraria (quffi sunt causa oluniun1
aliorum) in metaphysicis et in physica.
Videtur ergo quod stet et perfecta sit ista
instantia, et ab Aristotele per hoc quod
contra ea111 nihil dicit, videtur esse appro-
bata.
Alia solu-
tio. Ahuc autem quod in veritate dictU111
est de quantitatis proprietate., stat imIuo-
bili veritate, et instantia prin1a est bona
valde et subtilis: et VerU111 est quod di-
stantia a contrariis in Ioco ad aliorulll
contrariorum diffinitionem est transump-
ta., sicut A.ntiqui dixerunt: sed quod 10-
sur- cus SUrSU111 es t con tTarlUS
Quomodo
locus . l oco d eorSUIll,
~~ ecs~~~ca~ non ex natura est qua locus est Iocus,
deorsum. sed ex hac natura qua Iocus distat a loco :
Iocus enilu non distat a loco per hoc quod
locus est, sed per hoc quod distantia a
principio facit contrarialu naturam et
forlllam in ipsa, sicut natura densi et gl'a-
vis et frigidi et aliorulu., qUffi ut dicit Avi-
cenna, si abscindantur, sistunt lllOtU111 et
faciunt i1111110bilitatem in his qUffi ibi
SUl1t: surSUll1 auten1 cunl sit circa princi-
pium lUOtUS propter prope esse ad princi-
piulll, in his qui SUrSU111, oppositas indu-
cunt naturas et formasI Non ergo sequi-
tur ex dicta instantia, quod quantitas se-
cundu111 quod quantitas est suscipiat con-
trariU111., sed circa difIerentias situs ejus-
de111 quantitatis qUffi Iocus est~ sunt ratio-
j ARISTOTELES, In 10 prirnm philosophire, tex.
ne.s et formffi contraria~, propter quas in-
ter tales differentias Ioci motus est. Et
hoc quidenl 110n solvit Aristoteles; quia
ante s.oIutulu est in simili de magno et
parvo, prout lllagnun1 et parvum sunt ra-
tiones .perfecti et i111perfecti circa nl0tunl
augu18;nti et dilllinutionis.
Quod enin1 sursunl et deorsulli non
maxinle distent secundurli Ioci proprie-
tates et 111dtus, errar intolerabilis est ct
destruens tatan1 philosophiam qUffi est de
mobili recto., qUffi in tertio et quarto Geeli
et 1Jlundi deter111inatur.
Ad hoc autenl quod dicunt, quod di-
stantia ffiquivoce SUlllitUT in loco et aliis
contrariis, dicendun1 quod non sumitur
omnino ffiquivoce., sed distantia est per se
in Ioco, in aliis" auteIll qUffi distant essen-
tiali repugnantia est distantia per compa-
rationeul ad iliam : et sic est de multis, ut
probat Aristoteles I. Sic ergo intelligenda
est dicta instantia.
CAPUT XIII.
De eo quod quantitati conven~t non susci-
pere 111agis et minus.
Sed adhuc non videtur quantitas susci-
pere 111agis et luinus, sive intensionenl et
relllissionenl, sicut nec substantia,ut pa-
tet inductione et exenlplari declaratione,
ut bicubitun1 : neque enim estunulll alio
111agis vel n1inus bicubitUIU: neque in
nU111ero est luagis veIIUinus., unus enin1
trinarius non est" magis unus trinarius
quam alius, nec tria dicuntur 111agis vel
minus tria quam quinque dicul1tur quin-
que: neque tempus unUlU quodCU111que
dicitur 111agis vel Iuinus telupus quanl
aliud, ut dies nOl1 dicitur 111agis tenlpus
vel dies quam annus dicatur telupus vel
annus : l1eque in his olunibus qUffi supe-
rius dicta sunt, ut oratio, linea, super-
ficies, et locus, omnino nuIlun1 est quod
secundunl magis et minus dicatur sive
secundun1 intensionem et remissionenl:
com. 16.
 LIBER DE PRiEDICA.MENIlS,
propter guod quantitas non potest reci-
pere lTIagis et minus.
Quare
fluantitas
H' '. '
- UJus auten1 una causa est, qUla on1ne
non 8uscipit cl " t ' ' "
Illngis f'~ quo SUSClpl n1agls et llllnus, Slve lnten-
minus.'
SIOllelll etren1ISSlonem-,
" oportet quoel Sit'
in eo intensio et ren1issio ex una duarun1
caUSarUlTI, scilicet aut ex actiono contra-
riorurn in ipsun1, ,guorUlTI UnUlTI confor-
tatuI' et alterulTI debilitatur, et sic inten-
duntur et ren1ittuntur qUffi causantur ab
actionibus eorun1 : aul sit intensio et 1'0-
missio a mixtione contrariOrUlTI,. sieut in
doctrina de Universalibus ,dictUIU est.
Nuper autell1 in prre habitis dixilTIUS quod
quantitas est in subjecto secundun1 natu-
l'alTI antequall1 substantia sit susceptibilis
contrariorun1, vel n1utationis seeundun1
contraria. Sieut igitur subjectull1 non in-
tenditur vel remittitur aL actiolle contra-
riorum, ita nec quantitas intendi potest
vel ren1itti. Adhuc on1ne quod intendi-
tur-, non intenditur nisi a suo silnili, et
OITIne quod rell1ittitur, non ren1ittitur
nisi a suo contrario: quantitas auten1
non habet contrariun1, non habet etianl
sin1ile quod suo contrario contrariun1
est; silllile enill1'dicitur quod ill qualitate
est unum.
()hjoclio. Objiciunt tan1en quidarn contra hoc di-
centes, quod in quacun1que natura est
maximc, in eadoll1 etiam est n1agis et
lTIinus. In natura auten1 quantitatis ali-
cujus est n1axilue: ergo et lllagis et llli-
nus. In quarto enin1 E'uelidis in quo agi-
tur de inscriptionc ·figurre, dicitur sive
ostenditur quod cireulus maxin1e distat a
figuris angularibus, et ostenditur' quan-
tun1cun1que figura flut poligonia, quod
usque ad capacitatem circuIi non deve-
niet, etian1si in infinitulTI Inultiplicentur
anguli: est ergo in quantitate illa lTIagis
et luinus seeundunl accessunl ad circuIi
capaeitatelTI, et sic videtur quantitas su-
1\.tlullo. scipere 111agis et lllillUS. Sed hoc citius
solvitur, si bene natura quantitatis secun-
dUIU quocl est quantitas attendatuI': cir-
culatio enim et angulatio non sunt quan-
titates, sed qualitates circa quantitatem
dictro secundum illan1 qualitat~s speciem
qure est forma, seu circa aliquid const~ns
TRA(~l". III 21H
figura: et ideo magis illud et lninus non
est quantitas sed qualitas, et est secun-
dUIU n1ajorenl vel 111inorelll recessun1 ab
angulatione.
Ob]'iciu11t aute111 quidam quod in rnul- Alia tIo~bje~ ..
• •.
titudine n1agis est quinque et 111inus tria-,
et hrec sunt in nun1cro qlli est quantitas :
ergo quantitas videtur suscipere nlagis et
n1inus. Ad quod dicendulll quod hic 111a- Solutio
gis et nlinus est requivOCUlTI ad illud 111a-
gis et nlinus quod est secundu111 inten-
sione111 et renlissionem: 111agis eninl in
lTIultitudinc est secnndnnl totius extcn-
sioncnl in plura., 111agis anten1 et minus in
intensione et renlissione est secundunl
acceSSU111 vel recessnnl a contrario vel
ad veram nonlinis inlpositionenl.
Attendendum autenl quod quanlvis Quom.odo
't b" . ., qnantltas
quan t l as su Jlclatur contrarietati qUffi non ~st. hoc
. , , ahqUlcl,
f aClt nlagls et nlInus, tan1en non potest
esse propriun1 quantitatis, quod sit hoc
aliquid et nUlllero unun1-, sicut hoc con-
venit prin1ffi substantire : et hoc est ideo
quia quantitas et universaliter OlTIne acci-
dens non enunleratur, nec efficitur nu-
luero ununl per aliud quorI sit SUffi es-
sentire, sed potius per hoc quod est in
substantia sicut in subjecto: substantia
autenl nunleratur per nlaterian1, et per
eanlden1 efficitur nUll1ero una et ipsa est
aliquid SUffi essentire : et propter hoc esse
hoc aliquid et numero esse unun1 renla-
net propriunl proprie substantiffi.
AdluJ-c autelll intelligendunl est quod
quan1vis substantia contrarietati subjicia-
tur mediante qualitate-, et sin1iliter lue-
diante ,quantitate subjiciatur 1110tui, ta-
111en secundum sui mutationelu suscipere
contraria, non potest esse propriuDl quan-
titatis secI solius substantire. Et hujus
causa est, quia quantitas nec una nume-
1'0, nec una specie ultiD1a sive spe0ialis-
si111a, subjicitur' cOl1trariis : quod patet in
curvo et l'ecto, quibus non subjicitur nec
una nUlTIerO linea, nec una specie ultima.
Et similiter est in nU111ero pari et i111pari
circa nUIuerunl, quibus nec unus numero,
nec unus specie ultima subjicitur nume-
rus.. sed unus tantum genere vel specie
 220 D. ALB. MAG. ORD.. PR.iED.
subalterna. Substantia autem una et ea-
dem numero secunduIll sui mutationem
subjicitur contrariis.
Est igitur proprium substantire et non
quantitatis : quamvis eniln hoc accidens
quod est quantitas sit juxta substantiam
propinquissimum, tamen non est sub-
stantia : sed substantia mediante eo qui-
busdam aliis substat accidentibus : et hrec
efficiuntur quanta per aecidens, per hoc
quod sunt in majori subjecto majora et
. . . .
In mInorI mlnora.
Sunt autem et alia ll1ulta quantitatem
consequentia, sicut dividi vel augeri in
infinituIll: in continuo quidem dividi., in
numero autem augeri: quia enim con-
tinuum dividitur in infinitum, et quia di-
visum additur partibus acceptis per divi-
sionem, ideo, ut dicit Aristoteles, nume-
rus augetur in infinitum. Qure quidenl
consequentia quia non sunt quantitatis ut
est prredicabile, sed ut est quredam natu-
ra, hic non ponuntur a nobis.
CAPUT XIV.
De proprio qU0ntitatis quod est secun-
dum eam mquale vel inmquale dici.
Proprium autenl maxilne quantitatis
est, quia requale et inffiquale seeundum
eam dicuntur qurecumque ejusdem sunt
quantitatis sive discretre sive continure:
unde hoc est proprium quod convenit
omni soli et semper. Hoc autem induc-
tione probatur, quia singulum eorum
qure proprie quantitates sunt dictre se-
cundum diversas quantitatis species in
prrecedentibus., dicitur requale et inre-
quale. Similiter autenl et in aliis qUffi
sunt quantitates per accidens, qure supra-
dicta sunt, in singulis sigillatim dicitur
requale vel inrequale secundum quod re-
feI'untuI' ad quantitatem: nam afIectio
qure est corporis vel anilnre passio., et
dispositio qUffi est qualitatis passio ani-
malis vel corporalis, non 11lultUlll dieitur
requalis vel inrequalis : non enim proprie
dicitur quod requales sint duo in actione,
q"~ando circa idem sunt affecti, nisi affec-
tio referatur ad tempus. Similiter etiam
de duobusdispositis ad idem non multum
.proprie dicit~r quod requaliter dispositi
sint, vel inrequaliter. Sed proprie dicitur,
similiter sunt affecti et Sill1iliter sunt dis-
positi. Similiter album requale et inre-
quale secundum seipsum, nisi referatur
ad quantitatem· superficiei., non multum
dicit:ur, quia non dicitur nisi per aecidens:
secundum seipsum enim propriedieitur
simile vel dissiIni~e : quia, ut dicit Aris-
toteles in primo, primm philosophim"
unum in substantia facit ideIn, unum au-
tem in quantitate facit requale, et unUIll
in qualitate facit simile. Propter quod
quantitatis est propriuffi secunduIll se
requale vel inrequale dici.
CUlli autem, ut dietum est, unum in Objectionel
contra dieta.
substantia faciat idem., sieut ununl in Prima.
quantitate facit requale, debet etiam sub-
stantire proprium esse secundum eam dici
idem vel diversum: quod non videtur
esse verum, cum etiam idem inveniatur
in accidente sicut in substantia, sicut
idem gener~, et idem specie, ~t idell1.
nUlnero, ut album et visus disgrega-
tivum.
Adhuc autem secundum ·hoc secundum Secunda.
qualitatem simile vel dissimile dici, vide-
tur esse proprium qualitatis: quod ite-
rum non videtur convenire, cunl homines
sint similes in rationalitate et sii.niles in'
humanitate, cum dicat Boetius quod spe-
cies similitudo essentialisest individuo-
rum. Adhuc sunt similia in positione et
habitu qurecumque nunc habent differen-
tiam in positione vel habitu: non ergo
sinlile vel dissimile dici est secundum so-
lam qualitatem, nec iderrl vel diversum
dici secundum solam est substantiam, et
tunc videtur mirabile si requale vel inre-
. quale dici secundum solam sit quantita-
teln.
Adhue autem secundum virtutem se- Tertia.
cunduln quod virtus est ultimum poten-
tire videtur requale vel inrequale dici:
cum tamen virtus sit qualitas: dicitur
enim Hercules cum Achille vel Ajace, et
 LIBER DE PRlEDICAMENTIS, TRACT. III 221

Soerates cum Platone requalis virtutis nis et quantitate virtutis, quia utraque
vel honestatis vel inrequalis: et sic non mensuratur per partium divisionem ; sed
secundum solalll quantitatem videtur quantitas dimensionis mensuratur per
requale vel inffiquale dici. dinlensionenl partium quas habet in
Quarta. Adhue autem cum requale vel inffiquale seipsa., sicut dicinlus spatiuIll habet tri-
sint dieta secundum proportionem, vide- cubitunl vel tricubitorum longitudinenl,
tur seeunduill hoc quod proportionale qure est spatium per partes sibi requales
esse quantitatis est propriunl, et nlulti et intrinsecas lllensurantes ad certulll nu-
modi proportionum videntur in genere 111erU111 reddentes: quantitas autelll vir-
esse : magis ergo proprium quantitatis tutis 111ensuratur ad partes quas ,extra se
erit secundum eam proportionale dici, habet in virtutis obj ecto, sicut si aliquis
quam requale vel inffiquale : quia propor- qurerat., quantus est Ilercules., vel quan-
tionale esse in plus est et c0111munius tre est virtutis, dicimus quod potest in de-
quam esse requale vel inrequale. cenl, et in tot potest Achilles qui requa-
, . 'trimam. Ad 11ffiC autem et hujusmodi dici pot- lem CUlll Hercule habet virtutenl. Sic
est quod idem vel diversuill non potest etiam dicimus de virtute morali., quod
esse substantire propriuffi propter ratio- tantre virtutis Socrates est quod etiam
nem qUffi inducta est, quia secundum sensunl vel motum omnis excludit inho-
quod substantia qure est quid,· est in aliis nesti. Et dicimus quod Cato secundum
generibus., ita etiam idem vel diversunl eumdem moduill est requalis in virtute
est in eis. Socrati. Iloc autem per similitudinem
... ~'un· Similiter dicendum est de sinlili in quamdam dictum est, non enim est pro-
...... ,
qualitate: est enim qualitas et quale IllUI- prie requale sed simile, et attenditur si-
tipliciter dictum, et est qualitas substan- militudo etiam virtutis extensione vel in-
tialis secundulll quam quale dicitur, et .tensione, seu perfectione, vel radicatione,
similiter in positione et habitu, actione et vel puritate, vel in aliquo talium.
passione, sicut dictum est : et ideo se- Ad id autem quod de proportionali Ad quar-
cundum eam simile vel dissinlile dici non objicitur, dicendulll quod hoc proprium tam.

est propriunl qualitatis secunduill quod esse non potest, quia non omnis quanti-
qualitas est genus deternlinatuill. ·Sic au- tas cuilibet quantitati proportionalis est,
tom non est in genere quantitatis secun- sed omnis quantitas cum quantitate (cui
tIunl eam ffiquale vel inffiquale dici: hoc comparabilis est) requalis est vel inrequa-
cnim soli convenit quantitati proprie, et lis ; et quod dicunt quod requale vel inre-
non lllultum convenit aliis generibus : quale proprie nUllleratur, et quod requale
quia non convenit eis per se., sed securì:" prius est in nUluero, omnino falsum est:
(IUIll quod referuntur ad quantitatem. quia dicit Euclides quod ffiqualia sunt
. . . .,Uniti. Ad hoc autenl quod objicitur de quan- ,quffi sibi invicem supposita non se exce-
titate virtutis, dicendum quod quantitas dunt nec exceduntur; et hoc convenit
a~quivoce dicitur de quantitate dimensio- requaliter continuo sicutdiscreto.
 222 I). AIjB. ~fAG.
T R il fJ T il T U S . I.V
DE PR~DICAMENTO
CAPU1~ VI.
Quom.odo a(l aliquid sit prmdicamentum.
'Tractaturis nobis de coordinatione
prredicabiliun1 qUffi sunt in genere ad ali-
quid" prilnum occurrit nobis on1niun1 an-
tiquorulll dissensio circa prffidicalllentulll
Opinio Ze- ad aliquid. Zeno cninl et quidan1 alii hoc
nonis.
prredicanlentun1 dicebant non esse prffi-
dicalllentunl, sed esse seCUndU111 ratio-
nem aliis prredicamentis imlllixtU111 ex
. . eorUlll ad invicenl comparatione. Et cum
Prima eJus . . , .
ratio. prIma genera sint voces, prlnlarum re-
rUlTI genera significantes : cunl autelll
hoc genus non significet ut ens ab aliis
separatunl, sed ut aliis ilnlllixtulll, vide-
tur quod significatuIll ejus non sit ens
quod sit de prilllis partibus entis. r\dhuc
autenl ad idelll induxit, quod ad aliquid
consistit .in cornparatione : cOIllparatio
autelll lTIateriffi ines~ cOlnparatm : conlpa-
l'atio ergo secundunl intelleetuill conlpa-
rata et l'es in qua est cOlllparatio ponit
secunduill intellecturl1 ante se: quod au-
telTI seCUndU111 intellectulll aliquid ponit
ante se preeter subjectulll, non est pri-
11lUIll genus : videtur ergo quod ad aliquid
110n sit prineipiulll generis alicujus acci-
dentis : id enilll in quo Ht cOluparatio ct
cOlllparationis rationelll ponit ante se
quce non est subjectuDl, sed aliquid de
intellectu accidentis in quo fit conlparatio.
Iloc autem confìrnlabat per hune 1110-
dum : si enilll cOll1paretur A, AD, B" opor-
tet quod aut secundum seipsunl conlpa-
retur ei" aut lue diante aliquo quod sit l'a-
tio conlparationis. Non seipso, quia sic
ORD~ PR-lED.
~L\D ALIQUID.
quodlibet ad aliquicl cOluparabitur, et
nibil erit absolutun1:' ergo COluparetur
A, AD" B, nlediante c ; oportebit igitur
quod c sit ratio cOlllparationis A, AD, B,o si
ergo non est c, non erit cOluparatio: in-
telligitur ergo c, inesse A, et B ante COlll-
pal'ationen1: nihil autenl taliunl ante
quod secundunl intellectunl est accidens,
est genus prillluIll accidentis: ergo ad
aliquid non est genus accidentis.
Adhuc nullunl' generunl accidentis est Secunda.
accidens alterills : cornparatio autem sive
ad aliquid accidit o111nibus generibus ac-
cidentis, sicut per se patet: igitur ad aIi-
quid non est generalissimulu inter genera
aceidentis.
Adhuc autem ad aliquid coaccidit om- Tertia.
nibus ex hoc quod in eis sunt genera et
species, et 'totum et pars; videtur ergo
quod ad aliquid sit quoddanl coaccidens
olllnibus aliis ex ipsa coordinatione gene-
fun1 et speeierum : non ergo per se con-
stituit genus, ut videtul'.
Adhuc quia genus et species sunt in Quarta.
olnnibus, non dieimus quia generaIitas
sit genus, et sillliljter non dicinlus quod
specialitas constituat genus, vel etianl
diflerentia, vel propriunl, veI accidens:
olllnia enim heec cil'cuunt genera ratione
1110di prredicandi qui invenitur in ipsis :
a silnili. ergo ex quo ad aliquid est acci-
dens comnlune quod accidit onlnibus ex
comparatione prrodicabilium ad invicem. J
non debet esse genus, sed generunl aIio-
l'un1 quoddanl accidens. '
Adhuc autelll fortius objecerunt quidanl Quinta.
posteriol'um" sicut Avicenna et Alfara-
bius, dicentes quod nulla forma qure sit
ens, est in re qure non sit absoIuta secun-
 LIBER DE PRLEDICAl\fENTIS, TllACT. IV 223

dUffi esse quod habet in ipsa, sieut patet quia sequatur esse rei perfeetum, nec
inducendo de calido, frigido., albo, et ni- quia sequitur ad rem nisi gratia substan-
gl'O, et omnibus aliis: sed eomparatio tialiunl, sed ex aliquo quod est extrinse-
qure fit rerum ad invicem secundum for- cus se habens ad rei substantialia, sicut
mas qUffi sunt in rebus, fit aetu rationis, hoc ad hoc quod aliquid sit ejus quod se
qUffi dicit quod in quibus non est una habet ut prinlunl,aliud ut secundunl, vel
qualitas sunt dissimilia, et in quibus est unum ut totUIll, et aliud ut pars, vel ut
una sunt similia: cOlllparationis ergo for-· eonveniens vel differens ab alio, sequitur
ma qure est in his qure sunt ad aliquid, ab extrinseeo quod unum sit comparabile
non est l'es sed ratio, ut videtur, quia ni- ad aliquid secundum ipsaln renl : qUffi
hil est extra animam comparantis unum eomparatio ad actum reducitur quando
alteri : generalissima autem prima genera actu per rationem comparantur, et a tali
rerum significant : ad aliquid autem non accidente quod sic aceidit rebus proprie
est ens ratum apud naturam extra., sed causatur ad aliquid: et propter hoc quod
cns rationis: ad aliquid ergo non potest tale accidens invenitur in lllultis., propter
esse generalissimum de talibus qUffi sunt hoc putatur esse Olllnibus aliis imnlixtunl,
apud animam rebus, quia sic generalissima cum tamen sit nlodus accic1entis ab aliis
non significarent prima genera rerum aecidentium modis distinctus : et ideo pro-
simpliciter. prium accidens significat, quod in genere
Ex his et sinlilib us rationibus lllOti suo est primum. Nec moveat quelllquanl
fuerunt Antiqui et fere omnes prffiter PIa- quod ab omnibus aliis est causatulll, et
tanem et Aristotelem qui dixerunt ad ideo videbitur forte non esse generis
aliquid non esse genus quod sit prima unius sed omnium: non enim causatur
pars accidentis vel una de primis, sod di- ab omnibus ut divisa et dis{)I'eta sunt, sed
xcrunt ipsum ex habituclinibus aliorum causatur ab eis ut unum, et una ratione
generum ad invicem per actum rationis communi est in eis: et hffic conlparabili-
comparantis unum ad alteruln omnibus tas vel ratio comparationis, et quod sic
aliis esse immixtunl, ita quod dicunt ad sequitur ad rem, est ad aliquid et non
aliquid non esse unum de '. generibus pri- absolutum.
Inis, sicut tangit Averroes super quintum Ad hoc quod objicit Zeno, dicendum .
o Od IO o l' Ad argu-
quo d a d allqUI· non re lnqult ante se a 1- ment~Zeno-
primée philosophiée Aristotelis 1.
Nos autelll Platoni et Aristoteli con- quidquod sit de intelleetu ipsius, sicut Acl ;:~um.
sentientes, dicimus ad aliquid esse gene- genus vel sicut magis commune est de
l'alissimum, et esse unum de primis ge- intel1ectu speciei vel minus communis
ncribus accidentis: eo quod tam Porphy- quod relinquitur ante se: sed relinquit
rius quam etiam Aristoteles et Avicenna ante se illud· quod est causa talis acci-
dicunt., quod accidens duobus modis prffi- dentis, et hrec est ratio co~parationis.,
tiicatur de eo eujus est accidens, et duo- sive id in quo fit comparatio. Hoc autenl
hus modis causatur a subjecto.Quoddalll non illlpedit quin sit. genus speciale acci-
f~lliffi est forma absoluta et no:p. per ali- dentis, quia quodlibet genus accidentis
• -Iuid est accidens, nisi quia in subjecto ante se relinquit in subjeeto causam per
sf~quitur esse perfectum subj eeti in suis qualll efficitur in subjecto.
SII hstantialibus: et ideo estaccidens, Ad hoc quod dicitur quod nullunl ge- Ad secun-
fl'lia non potest. esse de substatltia rei nus accidentis est accidens alterius, di- dULll.
fl'lOd sequitur perfectulll esse, et sic qu~n­ cenduITl quod si dicatur, quod unum, ge-
titas est accidens, et qualitas et hujus- .nus accidentis non accidit alteri ut 'sub-
anoùi. Quoddam autem est accidens, non jecto, dicendu111 quod hoc verum est: sed

t COlI!. 20.
 224 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
quod unum genus non mediante altero 'dum perfectionem autem est in ratione.
fiat in subjecto, hoc est falsum, sicut pa- Et hoc lnultos decipit in isto prredicamen-
tet in. actione, et passione, et ubi, et to: et est quod dicit Aristoteles quod
quando, et in multis aliis. Et sic similiter. quredaminsunt ut accidens, quredam au-
nihil prohibet quin ad aliquid in subjecto ten1 ut quodaillmodo se habe1'e ad alte-
sit mediante aliquo alio: hoc eninl non rum·. Et bene concedendum est quod a.c-
ilTIpedit intellectum generalissinii : gene- cidens istud rninus habet de ente quaul
ralissimUlTI enim ut generalissimum facit ~liud quod est absolutum: sed ex hoc
talus modus prredicandi per se vei per non sequiturquod nihil habeat, et secun-
accidens qui ad alium nullum modulll re- dUlll quod habet de ente accidentali non
duci potest, sed est ipse secundunl seip- ponat rnodum prredicabilium ab aliis
sum modus prredicandi alicujus specialis : prredicabilibus accidentis distinctunl et se-
et sio patet quod significant generalis- paratum.
sima p~ima rerum principia speciali et
distincto modo prredicabiliulll, et signifi- CAPUT II.
cant prima rerum pr~ncipiavel per se vel
per accidens : quia prredicabilia ut prredi- Quid hoc genus habeat de ente, et quid
cata sunt distincta secundum primos mo- in eo sit generalissimu1n, et quid su-
dos prredicabilium. balternum, et quid specialissimum., et
Ad tertium Ad hoc vero quod objicitur quod coac- quid individuum.
et quartum.
cidit ad aliquid omnibus generibus, sicut
esse genus et esse speciem, est in omni- Consequenter determinandum est quid
bus, dicendum quod non est verum: de ente significet hoc genus, et quid sit
quia genus et species accidunt secunduul generalissimul11, et quid specialissimum.,
suas rationes ex speciali lllOdo prredicandi et quid supalternum, et quid individuum.
universalite," secundum reiTI ipsam, qui Hrec enim ad Olllnem coordinationem per-
ad alios lTIodos reduci non possit. }\d tinent generalissimorull1: OITIne enilll
aliquid autem ponit n10dulll universalem generalissimulll aliquam significat partem
sure coordinationis, qui ad nullulll alium entis 1, et in omni coo1'dinatione prredi-
lllodum reduci potest, et ideo ad aliquid cabiliull1 aliquid est ut generalissimum,
non est coaccidens IllOdus prredicandi., et aliquid ut subalternurn, et aliquid ·ut .
sed est IllOdus prredi candi per se distinc- specialissiInum, et aliquid ut individuUlTI.
tus cujusdalll generis accidentis. Aliter eniln modus prredicandi prredica-
Ad quintum. Ad hoc autem quod posterius objiciunt, bilium completus non esset nisi distinctus
dicendum videtur quod per conlparatio- esset ab aliis et non staret in infiITIO nec
nem dupliciter est considerare, secundum staret in SUlnrno ,nisi per Inedia descende-
aptitudinen1 cjscilicet et secundum actum. l'et ordinate qure sunt subalterna et spe-
Secundum aptitudidem quidem est in re- cialissima.
bus, et jallldudull1 supra in scielltia Uni- Manifestum autem est ex prreinductis,
versalium determinatum est., quod apti- quod ad aliquid minus de ·ente habet
tudo sola sufficit ad nlodum prredicandi, quam quantitas vel qualitas, quia illa si-
constituendi et causandi. Secundum ac- gnificant ens actu perfecte quiescens in
tUffi autem comparatio est in ratione vel subjecto quod est substantia, et tale ens
anima comparantis: et actus ille non fa- non significat ad aliquid, sed potiùs id
cit, quod non secundum aptitudinem sit quod secundum aptitudine'm et' causam
in rebus comparatis: et ideo secundum est in subjecto : perfectio autem ejus est
aptitudinem quidenl est in rebus, secun- in ratione comparante., propterea non

1 Ex quo patet individua esse in prrodicamen- to. Jammy.

 LIBER DE PR~DICAMENTIS, TRACT. IV
(luicscit in subjecto, sed habet ad id quod tionem accidentis (quod accidens est
pxlra subjectum est cOlllparationenl, et quod ut consequens substantiale esse ca-
idoo lninus de ente significat quam aliud dit ad substantiam ut ad subjectum) sic
gnnus, et préecipue quando non funda- ffiqualiter participant accidentis prffidica-
I tIr' in substantia nisi per actum sub- tionen~ 0111nia genera accidentium: sed
stantialenl, sicut patet quod nihil fun- secundum hoc quod accidentia primorum
datur in substantia, et non habet cau- generu111 significant quasdam species veI
l"\H.rll nisi actU111 substantialelll qui est ac- partes entis primas qUffi non sunt de esse
tiva generatio: etcum actus sitin agente, substantiffi, sic non participant ffiqualiter
P'H' hoc quod est ab agente fit propter nlodulll accidentis novenl genera, qUffi
hoc quod tale ad aliquid in subjecto vel accidentiull1 genera dicuntur : sic enim
Ilihi! vel parum reducit comparationis : ex nec entis prffidicatione111 ffiqualiter parti-
hoc eniln quod ille generavit, sequitur cipant, quia qurelibet sunt entia, et qure-
f(nod pater sit, et ex hoc quod alter est dam significantia sunt non ens quidem
Knnitus, sequitur quod sit filius, ita ta- principaliter sed quonlodo se habeat ens
anon quod neuter nec generans nec geni- ad aliud: et illa sunt minus cntia quam
tUR formam aliquam receperit, vel aliquid illa qUffi significant ens in aliquo absoluto
passus sit secundum aliquod accidens: quiescens, et secundumhunc modum par-
"uia per actum substantialem et effectum' ticipant entis prffidicationem. Accidentis
aetus fit hujusmodi cOlllparatio, et quia autem prffidicationem participant e còn-
\'nl nihil in simplicibus sieut materia, vel verso: sicut eninl accidens per se minus
pnl'um valde in his qUffi nlaterialia sunt habet de ratione accidentis quam accidens
illd,ucit comparationis, patet quod minus per accidens, ita plus habet de accidente
.In ente habet quam significata aliorum quod est accidens ex comparahilitate
~pncrum accidentis: qualTIvis etiam ali- quanl id quod solulll ex hoc accidit, quia
(,,,ando fundetur super forlnam acciden- est in alio, non sicut qUffidam pars esse
'nlnm in subjecto prffisuppositanl, cunl ipsius : et per prius et per plus accidenta-
dic,itur quod isti sunt similes,quia uterque litatis prffidic.atur accidèns de ad' aliquid
alhuR est; et tunc quidenl est relatio com- quanl de aliis generibus accidentis.
positi ex subjecto et accidente, sed ipsa Generalissimum autem in hujus prredi-
(If~ se non majorem affert comparationem cabilis coordinatione est ad aliquid, veI
nisi comparabilitatis illius qUffi 'est secun- relativum-, vel lllinus proprie, ut dicunt
clulH aptitudinem, sicutpaulo ante dixi- quidanl, relatio: sed notandum quod
1l111S: et ideo de se minimum quid signi- nullo nomine ita exprosse significatur ge-
tic.at entis, quod tamen modunlspecialeln neralissimunl sicut per hoc quod" est ad
i In portat prffidicationis: propter quod aliquid, quod est prffipositio cum casuali:
"portet ipsum esse distinctum ~b aliis hoc eninl duo importat qUffi sunt in rela-
pl'a~(licamentis : ille enim 1110dus in 111111- tivo, diversitatcul scilicet per transitio-
I is i nvenitur quéC ordinahilia sunt secun- nCIl1 quanl notai prffipositio, et termina-
.llIln illulll 1110dum in genera et spccics tioneIl1 conlparationis quanl . notato casus
C'l individua. accusativus, cnnl dicitur ad /aliquid.
...... Si autenl aliquis objiciat, dicens qnod Et si objicitnr quod i11 nonline hoc quod Objectio.
~c'c~undum ea qUffi dicta sunt, accidens est ad aliquid 110~ importatur id quod
pl'a~ùicatur per prius et posterius de ad conlparatur ad aliquid, neque etiam ratio
nlif{uid, et de aliis generibus accidentiuIll, comparationis, se~ tantunl diversitas conl-
cl'I.Hl videtur inconveniens, cum o111nia' paratorulll, et id ad quod refertur COffi-
~"IIt'I'a accidentilull ex ffiqno referantur paratio, Dicendnm quod hoc quod com- Solutio.
_ . nel tlnam accidentis divisionem,Dicendu111 petentius potcst"importari in nouline COln-
.·~t (Illod seC1lndn111 hane comnlunem ra~ parativo de se et ratione sua forInali est
15
226 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
ad aliud ; et id quod comparatur ad aliud-,
non estnisi materialiter in ipso. Nomina
autem imponuntur ab eo quod forlualiter
significatur in ipsis, et non ab eo quod est
in eis ut materiale: ratio autenl COl1lpara-
tioni~, ut ante dictum est, non respicit
comparationem nisi ut causa et non ut
forma, et ideo etiam non debet significari
in nomine, quia est extra formam illam a
qua iluponitur nomen ; et ideo aptius no-
minatur hoc genus nomine ad aliquid,
quam aliquo alio nomine quo possit no-
mInarl.
Et sciendum quod-, ut dicunt Porphyrius
et Alexander, Plato invenit hoc nomen,
cum relatio tunc vocaretur. Relatio au-
tem nominari non debet, quia sicut nec
alia genera in abstracto significata prredi-
cabilia sunt, ita nec istud: abstracta
enim significant essentias simplices qUffi
secundum hoc quod sic significantur-,
non sunt formre totius esse significativffi
et notiones alicujus totius esse, ipsius
totum essentiale vel accidentale significan-
teso Ab Antiquis autenl relativum dice-
batur, quod, ut dictum est, emendavit
Plato considerans quod relativum est dic-
tum quasi antecedentis reductivulll, ut di-
citur in granlmaticis, et hoc non conside-
ratur .in comparatione nisi nlaterialiter :
id autem ad quod refertur, est sicut finis
qui formalis est in eo quod terminat et
finit comparationem : propter quod me-
lius ad aliquid quam relativum nomina-
turo
Habet ergo istorum pré€dicabilium co-
ordinatio ad aliquid pro generalissimo.
Ad aliquid autem dici secundum id quod
sunt, et ad aliquid dici quomodolibct ad
aliud, sunt prima dividentia generalissi-
nlum, et cum eo subaltel'nagenera et spe-
cies constituentia: ut specialissimum au-
tem habet ad aliquid-, quorulu hoc ipsum
quod sunt ad aliquid sunt: ut individua
autenl habet hoc sic ad aliquid esse et id
sic-, ut pateI', illius, dominus-, servus.
Attendendum autem valde est, quod.
1 ErgD rcl«tio significat conlparationem ut
conceptU111 tanLU111, ad aliquicl significat compa-
qUffidam significant comparationem qUffi
sunt ad aliquid ut conceptum tantum-, et
.~sta dicuntur absoluta, sicuthoc ipsum
/
quod dico l'elatio, vel conlparatio, et ideo
.
il~a non referuntur ad aliquid,sed absolu-
tasdicunt suas significationes. Alia signi-
ficant relationenl ut exercitalu et secun-
dunl actum cOluparatalu-, sicut ista ad
aliq~id vel relativum. QUffidam etialu si-
gnificant eam ut in potentia ad exercen-
dum, sicut hoc ipsum relativum quod po-
tentiam activam ad referendulu significato
Et ex hoc iterUl1l est, quod aptissime
hoc genus vocatur ad aliquid et minus
apte relativum t.. Sed CUIU dicitur rela-
tio, minimunl hahet congruentiffi nomen
illudo
Ex hoc iterum ulterius patet ratio 01'- 0x:dinll
bo h~1
dinis, quod post prredicamentum quanti- p~~~,
tatis inter genera accidentium prmdica-
mentum 110C est ordinandum, quia scili-
cet quantitas propinquissima est substan-
tire, cum substantia ordinanda est. Pl'op-
ter quod etiam quantitatis diffinitiones
quarnvis concernant materialll, non ta-
nlen concernunt hanc vel illam' sensibi-
lenl, et sunt propter hoc de necessitate
luathelllaticre scientire. Aliorum autem
accidentiulu diftinitiones et passiones con-
cernunt nlatel'iam sensibilem et habent
plus de accidentalitatc, et lllinus appro-
pinquant ad substantiaill. Et cum inter
illa plus habet de ac'cidentalitate ad ali-
quid, ut dictUIU est, IIlel'ito prreponitur
intcl' illa. Et hoc dico salva pace Boetii, eDtE!'mn~t
lUmIn
qui aliam causam assignat hUJ"us ordina- causresignatic
o
tionis: dicit enirn quod quia in ordine ~~~~ic
discretre quantitatis est primum et secun- menti
dUIll, qUffi relationem et comparationem
dicunt, et quia tam in prredicamento sub-
stantiffi quanl in prredicaluento quantita-
tis l'esultant genus et species qure sunt re-
lativa, ideo statil1l post ista duo ponitur
l'elatio, qualllvis qualitas secundunl na-
tural1l qualitatis sit ante relationem. Quce
ratio non est sufficiens-, sicut cuilibct be-
ne consideranti facile patere poteste
rationern ut actu exercitam, rclativum vero si-
gnificat ea111 ut in potentia ad exercendum.
 LIBER DE PRLEDICAMENTIS,' TRACT. IV
CAPUT III.
De diffinitione dicente quid est ad aliquid
secundum Platonem.
Ad aliquid auteln secundulll diffinitio-
nenl quam Plato dedit sie diffìnitur: Ad
aliquid talia dicuntur qureeumque hoc ip-
sum quod sunt alioruln dieuntur, vei quo-
!è.~r. cUxit rnodolibet aliter ad aliud 1. Et quod dicat
~~ ~:~ Ula~ .Plato, quod ad aliquid talia dieuntur et
non dicit hrec vei iIla, notat quod ad aliud
non refertur substantia sola : quia non
est in substantia, ut substantia est., causa
rclationis, sed substantia cum forma ac-
cidentis qUffi est causa relationis, refertur
ad aliud: et ideo dicit talia et non dicit
....f. ,"xU hffiC vel illa. Quod autem dicit dicuntur,
llt',.nhu· o, . .~ . ., ut prredlcabLle,
. . quod
..." ."nt. notat quod dlfhnltur,
per dici, et non per esse' habet diffiniri :
Bt ideo dieit dicuntur, et non dicit sunt.
~,•. x, .
....... ., , (luod autem addii qutEcumque, notat
....16."'
.,-,., . (Iuod semper in diversitate et pluralitate
Borum qure ad invicem ad convertentiam
dicuntur, consistit relatio. Quod auten1
I
,•• ti xl &
.'- Ii, nl,m U, ddit hoc ipsum quod sunt, notat ca qure
• .fn' seeundum esse sunt relata ad alia. Sccun-
. ~. "O· .
........... durn esse autem l'elata sunt ad alia, qure
_. non habent aliud' esse quam· relationis
sive ad aliquid, sicut pater in nullo genere
accidentis habet aliud esse nisi paternita-
tis, cujus esse totum est ad alterurn, et
non fundatur super aliquod aliud esse ac-
ei<1entis, sieut cequalis vel similis, quod
t'undatur vel super unam quantitatem qure
e~t in pluribus, vel super unam qualita-
tem qure est in pluribus, et sicut idem
(Iuod prresupponit unarn substa~tiam in
qua fundatur. Sed pater, fìlius, dun1inus,
pt, servus, et qurecumque "ex seipsis non
dicunt nisi accidens cOInparationis' ad
nliud, illa secundum hoc quod sunt aliò-
l'um dicuntur genitive. Quia genitivus se-
(',undum suum nomen dicit id quod est
al t,ci'ius sieut finis et terminus ~n quo fìnÌ-:-
t.11f" generatio, et sic est ad aliquid alio-
f Supple, dicuntur.
227
rum-, ut patet ex prius habitis. Quod au-
telTI addit dicuntur, dicit propter modum
prredicandi quem specialem intcr genera
habet aecidentiun1.
Quia autem non olnnia comparata ad
aliud sunt hoc modo alioruln, sed etiam
dicuntur secundun1 alios casus ad aliquid
ut seeundum dativum, accusativum et
abiativum, qure non sunt adeo vere com-
parata ad aliud secundum totun1 esse su-
um, et tainen aliquo modo sunt ad ali-
quid, sicut illi, vel ad illud, vel ab ilIo:
ideo necessarium fuit per disjunctivam
conjunctionem conjunctalll et congrega_
tarn esse diffinitioneni, per quam quideln
orationis notaretur conjunctio-, sensus
vero disjunctio: et sic notaretur divisio
eorum qure sunt ad aliquid-, qure sunt du-
orUfi modorun1. ]~t ideo subjungit vel Quare dixit
.
quomodol'tbet .
allter ad a l''tu d d''tcuntur-, vel quomo..
dolibe~ ali..
·
hoc est, secun dUlll al10rUln caSUUIIl h ab'1- ter ad aliud.
tudinem : et qure non adeo vere sunt re-
lativa, quod seCUndU111 totum esse suum
sint ad aliud, sed fundantur in quodaln
esse quod non est ad aliud, sicut diximus.
Hcec autem diffinitio declaratur exelTIplo-
.
rum positione et eorum qure sunt ad ali-
quid inductione. Eorull1 enim qUfficumque
hoc ipsum quod SUllt, aliorum vel alte-
rius sunt secundurn . genitivum casum.
Exemplum est, ut majus quod ratione
cOInparationis quaiTI dicit, secundum id
quod est,alterius est: est enim majus lTIi-
noris vel minore majus, et ITIinus majoris
vel majore minus: quia Gl'ceci non ha-
bent ablativum, sed genitivo utuntur tam
pro genitivo quam pro ablativo. Majus
igitur secundum id quod est, est alterius
sive dicitur aliquo majus. Secundum. ex-
emplum est ut duplul11, hoc est secundum
id quod est alterius dicitur : alicujus enim
sicut dimidii,. ,vel sul;>dupli duplum dici-
tur. Similiter autem secundum totum esse
aliorum sunt, qurecumque sunt hujus-
lTIodi sive his silnilia.
At vero secundum secundarn parten1
diffìnitionis et hffiC ad aliquid sunt, quall1-
 228 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
vis non ita vere et ita perfecte sicut alia dativo unus modus est in relatione sive
qure dicta sunt, dicunturque cxcmpla il- eorum qUffi sunt ad aliquid, ut pater filio
lorum, ut habitus, aflcctus, disciplina, vel filii, et filius patri vel patris. In his Objectio
positio: hffic cninl omnia qUffi exclllpla:- tamen posset esse deceptio, quia dictum
l'iter dicta sunt, I10C ipsum quod sunt" est quod accubitus et statio et sessio et si-
secundum ipsam comparationem aliorum lnilia, positiones qUffidam sunt et- ordina-
dicuntul', et non dicuntur aIitcr ad aliud tio partiunl in toto, et dictum 'est quod
per hoc ipsunl quod sunt, quia nomina positio ·ad aliquid est" sed ab· his sumpta
eorum imposita sunt de tali comparatione" qUffi sunt jacere et stare et accumbere"
sed dicuntur secundum alios casus : ha- qure dicunt aeeidens inelinatum ad sub-
bitus enim dicitur secundum genitivum jectuIll verbaliter ut aetuIll signifieatum"
casum : dicitur enim alicujus habitus, eo positiones non sunt secundum suum no-
quod dicitur habentis habitus, et habens nlen, sed denominative sunt dieta verba-
habitum, habens dicitur secundum accu- liter ab his qure sunt positiones verffi, ut
sativum ; et disciplina alicujus disciplina sessio statio 6t aecubitus. Sedet enim ClIi
est, sed convertentia secundum ablativum inest sessio,ut actus, et accumbit cui inest
casum, dicitur enim disciplina discipli- aecubitus ut aetus: cui autem inest per
nati disciplina, sed disciplinatum non di- id quod inest, reeipit denominationem
citur disciplinre disciplinatum, sed dieitur vel nominaliter vel verbaliter vel partici-
disciplinatum disciplina diseiplinatum per pialitcr, ut sedet, stat, aeeumbit, sedens,
ablativunl per quelll notatur habitudo stans, acculnbens: et hffie non dicuntur
caUSffi formalis. Similiter positio alieujus ad aliquid, quia scdensvel qui sedet a'd
positio est: est enim partium ordinatarum nullum cOlllparatus sedet et similiter est
positio, et positre partes sunt positione de aliis qUffi per eumdem nlodum dicun-
POSitffi, quia partes ordinatre in toto posi- turo
tione sunt ordinatffi : et iterum sit eonver- Hme igitur diffinitio est Platonis, eo-
sio per ablativuID, sed et alia similiter rUIll qure sunt adaliud, qualll tamen se-
relativa se habent. cundum aliquid ealulllniatus est Aristote- '
Concludatur ergo per exempla decla- les, sieut patebit in sequentibus : eo
rata diffinitio. Ad aliquid ergo sunt qure- quod secundum ealll quredalll substantire
eunlque hoc ipsunl quod sunt et quod in videntur esse ad aliquid" sieut in sequen-
eorum nOllline illlportatur, aliorum dicun- tibus hujus tractatus ostendeturo
tur secundum genitivum casunl, vel quo-
nl0dolibet aliteI- secundum aliunl easum CAPUT IV.
ad aIilId se habent, ut mons lllagnus, non
seeundum genitivum, vel dativunl, sed De prop7:io eJ·us quod est ad aliquid"
secundum accusativum ad alium montelll quod est suscipere contrarietatem.
comparatus: magnum eninl ad aliud se-
clInduIll aeeusativum dicitur, et simile ad Sie itaquc declarata diffinitione Plato-
aliquid'"'dicitur simile seeundulll dativum nis eorunl qure sunt ad aliquid, manifes-
casunl, dicitur enilll sinlile sinlili sin1i- tandum est hoc prrediealnentum per sua
le, ct ffiquale ffiquali requale, et idenl ci_ propria consequentia ipsum, sive sint
den1 idcln, et e converso: et onlnia talia cOllllnunia, non proprie propria sive Contrar
qUfficulnque seclIndunl aliquenl easunl ad etiam proprie propria. ])ieinlus itaque" t~:t?~Jsi~
se invicenl referuntur, dicuntur ad aIi- quod inest eontrarietas in relatione sed ~untdum
, Cl, e nOl
quid secunduIll sinlilitudinenl istoruIDo .non IOnest
,L h·s qure seeun d um lOd quo d relativis
cundur
j~ttendendum auterl1 est in quihus dati- sunt totunl et perfectun1, sunt aliorunl, esse.
vus habitudi.nenl unanl et eanldenl dicit .qUffi sola sunt verffi et secundum totum
cun1 genitivo, quod in iUis in genitivo et esse ad aliquid: sed est seeundunl alia
 LIBER DE PR1'EDICAMENTIS, TRAeT. IV 229

qure secundulll aliquid sui sunt relativa, dispositio circa eamdem. Dtrumque au-
et secundum aliquid sunt alterius prredi- tem horulTI supra esse talis habitus iritel-
carnenti: et per id quod sunt alterius lectus addit esse virtutis intellectiv<B, qua
prredicalllenti, inest susceptibile esse con-potens efficitur quis ad actulTI intellec-
trarietatis. Dt autem hoc pateat in exem- tus : et sic est relativunl, quia sic seientia
plis, virtus vitio contrariul11 est, CUl11 est scientis potentia ad scibile, et sie est
utrulllque eorum, tam virtus scilicet disciplina disciplinati virtus ad diseipli-
qualTI vitiuffi-, aliquo modo ad aliquid est,nam perceptibile, et quoad hoc esse non
est enim virtus virtuosi virtus et virtuo- habet contrariulll.
sus virtute virtuosus : sic enim disciplina Ex hoc patet quod non est simile de al- Nota.
est contraria ignorantire-, et scientia in- bo quod quidanl dicunt et de albedine,
scientiffi, cun1 tam disciplina quaIll scien-quod ita; possit dici, quod albedo sit albi
tia sint ad aliquid, quia disciplina disci- albedo, et album albedine album, et sic
plinati est disciplina, et scientia scibilis posset dici relative: ex hoc enirrl quod
est scientia, et disciplinatum disciplina aliquid sit alicujus ad hoc quod sit relati-
est disciplinatunl, et scibile scientia sci- vum, oportet quod ipsius sit ut perfecti
bile. vel instrumenti ad alterum, et quod sit
Hujus autem est id quod dixirnus ra- ab ipso ut instrumentum vel organum.
tio, quod nec virtus nec disciplina nec Sic autem non est albedo albi, sed est
scientia secundum tOtUlTI esse suum sunt albi ut formativum, nec perficit ad ac-
alterius vel ad aliquid: virtus siquidem tum qui sit ejus quod est album, sed
est habitus in mente consistens secun- agit. in ipso proprium albedinis actun1,
dum suum esse, et sic est in prredicamento qui nullo modo est actus ejus quod est
qualitatis, et hoc lTIodo suscipit contra- album: albedinis eninl actus est disgre-
rietatem. Addit autem supra rationenl gare visum-, et ille actus non est albi,
habitus relativam comparationem ad al- hoc est, ejus quod est album. Sic autem
terum sieut ad actum, in quo perIecta est non est de virtute, et 'disciplina, et scien-
virtus seCUndUl11 optimum, et sic est ali- tia, qure ut virtutes sunt electivre vel,in-
eujus virtus, ut comparati ad actum per tellectivre, organa vel instrumenta qure-
virtutis habitum, et. sic proprie est vir- dam sunt ad actum rationis vel electivre
tuosi vel studiosi virtus, sicut seeuris se- voluntatis, et ideo supra esse habitus ad-
cantis vel redificantis est securis vel in- dunt rationem relationis. Et sic est de
strumentum. Et siluiliter $icutdisciplina' affectu ad affectibile: quia affectus dicit
potest considerari seCUndU111 .quod est instrume~taliter expediens voluRtatem
habitus cognitivus : et hoc. est esse suum ad hoc quod inclinetur ad volit~m et in-
per quod in prredicamento qualitatis repo- hffireat illi, ideo affectus est afIecti ad af-
nitur, et habet ignorantiam contrarialTI, fectibile affectus, et. habet modum ejus
et non illarp. qure est purre privationis, quod est ad aliquid, quamvis non secun-
sed illanl qure est eontrarire' dispositio- dum totum esse suum sit ad aliquid.
nis secundum principia,. hoc est,' illius Sic ergo relativa secundum modum Hab~re con..
qui dispositus et informatus est eontra- relativa exis'tentia, non secundulll verita- 1r~~I~~~g_on
. .'. . . . prium rela.
riis principiorum, et ideo Tgnorat : et erit tem SUI esse, SUsclplunt contrarletatem: tivorum.
tunc disciplina habitus diseiplinabilis si- sed hoc proprium nec' soli convenit nec
eut mathernaticorum, et ignorantia con- omni. Soli quidern non convenit., quia
traria dispositio ad eamdern. Scientia au- . convenit quantitati; non omni autem
tem est habitus conclusionis, et similiter convenit, quia non convenit l'elativis qure
considerataut pabitus intellectus est in secundum esse et secundum veritatelTI et
prredicamento qualitatis, et sic suscipit non secundum SOIUIll modum sunt ad
contrariUlil et necessario est necessaria aliquid: d~plo "enim sive duplici, quod
230 D. ALB. lVIA.G. ORI). PRiED.
securidum veritatem est relativulll, et si-
militer triplici et subduplici et hujusmodi
nihil est contrariun1, neque alicui taliu111
qUffi secundum totum id quod sunt, ad
aliquid sunt) sicut pater filius, frater so-
l'or, dOlllinus servus, et alia his sirnilia-.
Sic ergo neque omni nec s~li convenit
ista proprietas, sed convenit quibusdalTI
qUffi secundum 1110dum solurn sunt ad
aliquid.
CAPUT V.
De proprio relativorum quod est suscipe-
re magis et l1~inus.
Alia autem similis huic proprietas nec
soli nec omni conveniens proprietas est,
quod videntur relativa et lTIagis et lninus
suscipere; quod inductione probatur et
exemplorum positione. Simile enirn et
magis et minus dicitur: unus enim ma-
gis et minus similis est alteri cui similis
est et ad quem dicitur. Similiter autelTI
et inrequale magis et minus dicitur.
Quarnvis enirn requale sit uno modo tan-
tum secundum quod alteri suppositum
nec excedit nec exceditur, propter quod
requale secundum veritatem non susci-
pit magis et minus, tamen inrequale ma-
gis vel minus est secundun1 quod plus vel
n1inus recedit ab cequalitate. Sed simile et
dissimile utrumque recipit) scilicet magis
et minus, sicut album et nigrum, justum et
injustum. Sed non sic rectum et curvum,
si vere et proprie sumatur rectul)l, ut
diffìnit Plato, cujus medium ab extremis
non exit: hoc enim significat ut in ter-
mino sicut et cequale : sed contraria illo-
rum suscipiunt magis et minus secundum
recessum ab ilIo quod significat relTI
suam ut in termino. Simile ergo et inre-
quale, ut dictum est, magis et minus sllsci-
piunt,cum tamen utrumque sit relativUlTI
secundum modum et non secundulu esse
totum. Simile enim ponit unam qualita-
tem subjectam similitudini, qure non est
1 Hoc idem colligitur in 4 Topicorum, cap. 9.
ad aliquid, et requale ponit unam quanti-
tatem subjectam requalitati, qure non est
ad aliquid: et per oppositun1 dissimile
et inrequale diversas supponunt qualita-
tes et quantitates, cum sint relativa se-
cundum lllodum. Siluile enin1 dicitur ali-
cui simile et ad 'alterum, requale autem
alicui requale ad .aliquid.
Hoc autem proprium non olnnibus re-
lativis convenite Non enim relativa susci-
piunt magis et miD:us, nisi ea sola qure
seCUndUlTI modum et non secundum to-
tum esse sunt relativa. Unde non olTInia
relativa secundulu UnalTI siffiilitudinem
suscipiunt magis et minus, ut duplex,
subduplex ; nec aliquid talium relativo-
rum qure secundum veritate111 et rnodum
simul sunt reliqua.
I-Ioc autem prOpriU111 causatur ex prre-
cedente, quia lIlinus suscipere est plus ha-
bere de contrario, magis vero suscipere est
minus habere de contrario I. lVIulta autcrl1
accidunt relativis qure sécundurn solurn
modum sunt relativa, qUffi non accidunt eis
qUffi secundun1 veritaten1 et IIlodum sunt
relativa, propter 110Cquod inest eis etiam
aliquid quod est alterius prredicalnenti,
quod non inest aliis qUffi secundum to-
tun1 id quod sunt, relativa sunt, sicut ista
duo consequentia de quibus ja~ pertrac-
tatun1 sunt est. Et siluiliter quod quredam
eorum relativa intrinseca, et quredam
extrinseca. Dico autem relativa intrin- Qure sint l
seca qUffi intra se claudunt per signifi- relativa in··
trinseca.
cata sua ea ad qure referuntur, qure dicun-
tur sua correlativa, SlCUt cum dicitur, isti
sunt similes, hoc est, iste illi, etille isti, vei
isti sunt roquales : quod non est invenire
in his qure vere et secundum esse et se-
cundum modum relativa sunt, sicut pa-
ter et filius, dominus et servus, causa et
causatum, prìncipium et principiatum,
et alia hujusmodi : non enim dicitur, isti
sunt patres, ita quod iste illius et ille
istius, et ista sunt dupla, ita quod hoc ad
illud et illud ad istud.
Objiciunt tamen quidam contra ea qUffi Objectio.
 LIBER DE PR.LEDICAMENTIS, TRACT. IV 231
dieta sunt de contrarietate, dicentes quod qure est nUITlerUS, est major et minor, ita
A.ristoteles dicit, "quod 1110tus secundum inrequalior est qure in pluribus partibus
accidens est in olunibus prredicamentis : l11enSUrre quantitatis ab requali recedit,
ergo 1110tus secundum accidens est etialu et ideo inrequale hoc lnodo dicitur magis
in ad aliquid: et ubi est motus, est ali- et minus inrequale 2.
quo modo contrarium : ergo qure sunt ad Si autel11 aliquis sic arguat, ubi est Objecti<?
aliquid secundum veritatel11, etial11 ali- magis et minus,possibilis est motus ; sed
quo modo suscipiunt contrarium. Ad in ad aliquid non est l110tUS, ergo etian1
quod dicendum est quod quan1vis motus in ad aliquid non est magis et lninus.
seCUndUl11 accidens sit in omnibus, ta- Jal11 autem ad hoc satis responsum est: Solutio.
l11en non est uno modo in omnibus. In ad quia in his qure sunt vere ad aliqllid, non
aliquid ergo est motus, ut dicit Aristote- est motus, nisi sicut in his qure per mo-
Ics 1, quia per 1110tun1 inducitur, ut pater tunI inducuntur, et non sic quod termini
per generationem et hujusmodi" sicut per motus sint ad aliquid. In his autem qUffi
motum ad formam alii conforlneln. sunt ad aliquid secundun1 solulu modum,
Est autem attendendum quod hrec duo potest esse n10tus, non secundum quod.
propria, suscipere contrarium, et susci- sunt ad aliquid, sed secundum quod sunt
pere magis et minus, ut in pluribus se in genere qualitatis, ut dictum est: in
concomitantur, quia suscipere magis et talibus auten1 ad aliquid aliquando reci-
minus, ut dictuln est, causatur ex hoc pit magis et ~inus secundum genus, et
quod est plus vel lninus habere de con- non secundum speciem" quia il1requale
trario. Unde contingit quod quamvis op- est magis et minus: duplum auten1 ~t
positio relativa non sit oppositio contra- triplum non dicuntur secundum magis et
rietatis, nec e converso, quod contraria minus, et hoc est ideo quia certa est dis-
nunquam possunt simul esse relative op- positio in specie qure non est in genere :
posita (quod ex hoc patet, quia contraria non enim dicitur magis et luinus duplum"
nata sunt fieri circa ideln, relative autem quia certa mensura ponitur in specie qure
opposita circa diversa: et· contraria non non ponebatur in genere inrequalitatis:
possunt esse in eodem simul actu, relati- certa enim mensura est dupli vel subtri~
ve autem opposita possunt,dummodo res- pIi qure non potest esse magis et minus,
pectus fiat ad diversa: est eniln idem pater incerta auteln importatur per inrequale,
et filius respectu diversorum) tamen rela- cui addì potest et ~inui. Hoc est igitur
tive opposita secundum modum et non quod circa ista duo propria est notan.. ·
secundum esse et veritatem, secundum dum.
id quod non sunt relativa, p.ossunt ha-
bere contraria et suscipere magis et mi- CAPUT VI.
nus-, quia non habent unam simplicem op-
positionem,sicut contraria: sed sunt duo, De proprio relativorum quod est dici ad
et ratione unius suscipiunt contraria ma- conv'ertentiam.
gis et minus, ratione autem alterius non.
Adhuc autem notandum quod inrequa- Proprie autem proprium relativorulll
le recipit magis et minus, cum tamen quod omni et soli et sen1per convenit ci
quantitas supra quam fundatur ad ali- quod est ad aliquid, sive secundum mo-
quid" magis et minus non suscipiat: et ' dum solum,," sive secundum 1110dum et ve--
hoc ideo quia hoc modo quo ad aliquid ritatem sit ad aliquid, est ad converten-
fundatur supra quantitateI11', est lnagis et tiàm dici. Sed convertentia et convertibi- Quid con-
vertentia.
minus in quantitate, sicut in quantitate litas et conversio in hoc difIerunt, quod

1 ARISTOTELES, In 5 Physic. tex. com. 10. . 2 Et hffiC est opinio et explicatio Boetii.
 232 "D. A.LB. MAG. ORD.
convertentia dicitur eorum qure ad invi-
cem referuntur per habitudinem, ut sicut
primum refertur ad secundum, ita secun-
dum refertur ad prinlulu sub eodem casu
vel diverso, sicut in ante habitis dictum
Qu,i~b~l?n- est. Convertibilitas autelTI proprii et spe-
vertl l ltas.
ciei cujus est prOpriUl11 est, quod sicut
unum sequitur ad alterulu., ita sequetur
alterum ad primulu, ut utrunlque sit an-
tecedens et consequens ad alterunl. Con-
Quid con· versio autem in transpositione subJ· ecti in
versio.
prredicatum, et e converso, sub eadem
qualitate, et quantitate, vel' diversis.
Dici autem ad convertentiam convenit
his qUffi sunt ad aliquid secundum veri-
tatem vel secundum modum tantum:
quod convenit omni soli et semper-, etiam-
si 'n.on requaliter sint ad aliquid, sed
unum per se referatur ad aliquid, et aliud
non per se sed mediante prilllo referatur
ad prinlum : sicut scientia ad scibile per
se refertur-, scibile autem ad scientiam
non refertur nisi mediante scientia. Hoc
autem inferius declarabitur.
Declaratur autem per exempla et in-
ductionem, quod ad aliquid ad converten-
tiam dicuntur, et primum in his qure se-
cundum veritatem sunt ad aliquid: dici-
tur enim servus domini servus, et domi-
nus servi dOlllinus, et duplum dilUidii du-
plum, et e converso dilllidium dupli di-
midium : et hoc est secunduIll casum ge-
nitivuIll qui nlaxime prrepositus est rela-
Casusgeni- tivis. Quredalu etialU ad convertentiam
tivus maxi- d· t d ' bI .
~e.prrepo- lcun ur secun um a atlvum, ut maJus
. sa est multitudo habitudinum in casibus
Situs est re-· . t· . .
lativis. mInore maJus, e lnlnus IllaJore mInus.
Similiter autenl est in omnibus aliis qure
quocumque modo sunt ad aliquid: om-
nia enim dicuntur ad convertentiam,
quamvis diverso casu referantur in rela-
tione ad invicelll secundunl figuraln 10-
cutionis., ut diximus, ut disciplina dici-
tur disciplinati disciplina secunduIll ge-
nitivum : sed e converso oportet mutare
casum, ut dicatur disciplinatum discipli-
na disciplinatum secundum ablativulu:
disciplina enim refertur ad disciplinatum
in habitudine genitivi., disciplinatum au-
tem ad disciplinam in habitudine ablati-
PR~D.
vi. Et similiter sensus dicitur sensati sen-
sus : e converso autem secundum ablati-
Vl:lnl dicitur sensatulu sensu sensatum, et
scientia scibilis scientia, q~ia scibile non
dependet per se ad scientialu nisi in quan-
tum de ipso est scientia, propterea non
.refertur ad scientiam nisi mediante scien-
tia, ut dicatur scibile scientia scibile. Et
similiter sehabet sensatum ad senSUID,
et in àliis talibus est simile. In relativis
enim sic est~ q'uod quandoque unum de-
pendet ad alirid simpliciter, et alterum
non secundum seipsum dependeat ad il-
lud, nisi secundum quod stat sub forma
primi: eo quod relatio non est requali-
ter in utroque extremorum, sed in uno
est secundum esse, et in alio non est nisi
secundum rationem secundum quam pri-
munl refertur ad ipsum, ut dicitur 8cien-
tia scibilis scientia, et scibile non dicitur
scientire scibile, sed dicitur scibile scien-
tia scibile: qure propter diversam habi-
tudinem necesse est nlutare genitivum in
ablativum. Et similiter sensus sensibilis
sensus dicitur, sensibile autem e conver-
so dicitur sensu sensibile.
Quod autem nunquam sub recto ad Quare nOI
. . . . sit conver
rectuIll Slt convertentla, ratlo est, qUla tentia 8ut
. . . recto (,81'
rectus a d rertum non ponlt transltum Sl- in relativi
ve diversitatem quam semper exigunt re-
lativa, sed rectus ad obliquum notat di-
versitatem. Si enim sic diceretur, scien-
tia est scibilc, falsa esset locutio, et e
converso. Mutationis etiam casuum -cau-
diversis assignatarum. Cum euim dicitur,
scientia scibilis scientia, notatur quod
scientia est scibilis ut subjecti vel objecti.
Cum autem convertentia fit, ut dicatur,
scibile scientia est scibile ut forma. qure
ponitur circa ipsum, vel verius forma qure
a scibili causatur in sciente: quia scibile
secundum formam efficitur in intellectu
scientis.
Si quis autem objiciat, quod tales mo- Objectfo.
dos constructionum considerare habet
gral1lmaticus, et ad logicum non pertinet,
Dicendum quod secundum quod hujus- Soludo.
modi habitudines ex diversa fiunt COR-
 LIBER DE PRlEDICAMENTIS, TRACT. IV
structione, considerat eas grammaticus, se-
cundum autem quod voces in hoc signi-
ficant diversas rerunl prredicationes et
prredicabilium 1110dos, eas habet conside-
rare logicus. Sic igitur ad convertentiam
dicuntur ea qure sunt ad aliquid.
Est tamen in his aliquando in figura
vocis impedimentulll, quod aliquando re-
lllovetur convertentia secundunl dictio-
nem : unde aliquoties videbitur esse non
verum, quod relativa secundulll conver-
tentiam dicantur, nisi convenienter se-
cundum nominis figuram et casum aEsi-
gnetur ad id ad quod dicitur secundum
nomen et caSUlll. Nisi ergo peccet is qui
assignat, ila quod non referat ad hoc ad
quod dicitur secunduill nOlllen et casum,
tunc videbitur converti, sicut nlanife-
stum est in ala,qure quia organum volan-
di dicit ipso nOllline, patet quod alterius
est quod utitur ea ad volandum et non
est absolute dicta ; quia si esset absolu-
te, etiam abscissa adhuc esset ala, quod
falsum est. Quia igitur ala non sua seçl
alterius est, nec sibi sed alteri ala est, si
assignetur quod si avis' ala, peccatUl1l est
in assignatione.. et ideo:non convertitur:
quia prima assignatio 110n fuitconveniens,
quandò dicebatur ala avis ala: et ideo
non convertitur, ut dicatur; avis aIre avis.
Non enim in eo quodavis est, dicitur aIre
avis, sed in eo quod alata est: multorum
enim etiam animalium aliorulll aIre sunt,
qure tamen non sunt aves, nec in genere
avium continentur. Propter quod si con-
venienter seCUndUl1l nOlllen et caSUlll as-
signetur ala ad id cujus 'est, statilll con-
vertitur, ut si ala alati ala dicatur: tunc
enim convertitur, ut dicatur secundum
ablativum caSUID, alatunl ala aiatuIll.
Unde etiam in talibus in quibus nOllli-
na non sunt poslta,aliqua ·necesse est fin-
gere nOlllina secundum convenientem as-
signationem, ut in remo patet, quod quia'
instrumentum dicit idquod alterius est
vel alteri est. Si igitur sic assignetur, ut
dicatur remus navis remus, non' erit se-
cundum rem et nomen et casum 'conve-
niens assignatio : neque enim remlÌs di-
233
citur navis in eo quod navis: sunt enilll
naves quarum rel1li non sunt, sicut ma-
gnm navcs quas lintres vocant qure lllalis
1110ventur et velis, et relllis illlpelli non
possunt : et ideo quia non convenicns fuit
assignatio, non convertitur, ut dicatur,
navis remi navis. Sed forte convenienter
erit facta assignatio, si sic dicendo assi-
gnetur, relllUS remitre rei renlUS, aut
quomodolibet aliter secundunl conve-
nientem vocis assignationem dictum sito
ut si remitre non placet, dicatur rematre :
ad placitu111 enim fingentis nOlllina talis
fit assignatio-, nOlllcn enim in talibus non
est positum, sed convertitur si n0111en se-
cundum figuralll dictionis et secunduill
conveniente111 casum assignetur : sicut
eni111 remus rellliti remusest, ita rellli-
tum re1110 relllitum est. Similiter autem
est in aliis, qUffi hoc ipsum quod sunt,
aliorum sunt, et non absoluta sunt h~c
quod sunt, nec sibi in se habent hoc quod
sunt: in talibus enim olllnibus conver-
tentia fit si convenienter assignetur, ut
caput, quod quia membrulll et organU111
est, non sibi sed alteri et alterius est:
ideo caput capitati est et non est caput
anilllaiis caput, quia non in eo quod ali-
quid aninlal est, caput est: llluita enim
animalia sunt capita non habentia, sicut
on~nia genera ostreorum conchiliorulll,
ut purpurre, murices, et alia mult~. Sic
autem fortasse facilius SUlllitur conver-
tentia, ut· quando nomina non sunt posi-
ta, vei formetur ab illis quibus nomina
posita sunt, vei fingatur et figuretur ab
his qure convertuntur, sicut patet in his
qure dieta sunt, sicut formatuill est ab
anima animatum et areIno remitum.
Ex his igitur universaliter coIicluditur,
quod omnia quredicuntur ad aliquid, si
eonvenienter seCUndU111 Hguralll appeIla-
tionis et casum assignentur, ad conver-
tentianl dicuntur: nalll .si ad quodcunl-
que assignentur ad quod non dicuntur, et
non assignentlir ad id ad quod dicuntur,
non fit convertentia. Quod sic probatur Prima ratio.
per locum amajori: quia etiam in his qUffi
indubitanter convertibilia dicuntur, et
 234 D. ALBo' MAG. ORD. PRJED.
quibus nomina posita sunt secundum qure
fit convertentia-, non fit convertentia nisi.
ad eadelll qUffi sunt, sub conve~ienti re-
ferantur assignationc, ut si assignentur
ad ea qure extrinseca sunt et accidunt his
ad qure sunt per se illa l'elata, et non as-
signentur ad ca ad qure sunt refercnda
secundum hoc quod sunt aliorum, ut pa-
tet. Si enim scrvus ad hoc quod ad ali-
quid est indubitanter, si non referatur ad
dominum ad quem dicitur et cujus est
sccundum hoc quod ad aliquid est, sed
quia accidit domino hominem esse, refe-
ratur ad hOlllinelll, ut sic dicatur, servus
hominis servus, vel dicatur, servus bipe-
dis scrvus, vel alicujus taliunl quod acci-
dit domino ad qure non per se refertur se·
cundum dopendcntiam quam important
in nomine, non fit convertentia, co quod
ad hoc non erat conveniens assignatio:
multi enilll sunt 110111ines et bipedalia non
habentia servum.
Secunda ra· Amplius si id quod est ad aliquid indu-
tio. bitanter, convenienter assignetur ad id
ad quod est et ad quod dicitur, omnibus
aliis circuIllscriptis et remotis qure acci-
duntilli, relicto ilIo solumillodo ad quod
secundum convertentiam assignari ha-
bet, selllper ad ipsunl dicetur secundum
convertentiam, ut si servus ad dOlllinum
dicatur, omnibus aliis circumscriptis qure
accidunt domino ad quem dicitur servus,
ut circumscribantur ab eo esse bipedem,
vel scientem, vel disciplinre perceptibi-
leln, vel hominem, vel animaI, relinqua-
tur autem hoc solum quod donlinus est,
tunc adhuc secundum convertentiam di-
cotur, servus enilll domini servus est. Si-
militer e contra si servus assignetur ad
aliquid ad quod non convenienter dici-
tur secundum quod servus est, omnibus
aliis circumscriptis vel remotis, qure illi
accidunt ad quod non convenienter assi-
gnatus est, et solum illud remanere po-
natur ad quod non convenienter relatus
est, relinquitur quod non dicitur ad illudo
Verbi gratia : assignetur enim servus ho-
minis servus, et ala avis ala, et circum-
scribatur ab eo esse dominum, patet
quod jam statim servus ad hominem non
dicitur : cUln eniIn dominus non sit, se-
quitur servunl non esse, quia relativa po-
sita se· ponunt, et perempta se perinlunt,
ut in sequentibus erit manifestuln. Simi-
liter est de ave, hoc non tribuatur aIre,
sed, alatam esse, et sic ala est avis- ut ala-
ta esret non avis. Et hoc patetper ante-
dicta : si enim avi assignetur, tune jam
ampliu8 non erit ala ad aliquid sive ali-
cujus ala, .nisi dicatur alati ala, et alatum
ala alatunl : CU111 eninl ponitur quod ni-
hil est alatum, . sequitur quod ala nihil
erit, quia hoc erit· ala alterius et non sui-
ipsius.
Ex dictis igitur concluditur, "quod id
quod est ad aliquid, oportet convenien-
ter assignare ad id qubd est et non ad
aliud: et sic si utrique est nomen posi-
tum, facilis erit assignatio secundum con-
vertentianl : si autem non sit nomen utri-
que positum relativorum, forte necessa-
rium erit nomina fingere si ad converten-
tiam dici debeant relativa. Si autem sic
secundum figuraln appellationis et casus
convenienter ad invicem reddantur sive
referantur, tunc manifestum" est quod
omnia relativa conversim, hoc est, se-
cunduli convertentiam dicun~ur ad invi-
cem.
CAPUT VII.
De proprio relativorum quod est simul
esse natura.
Ex his autem qure dicta sunt, quod
scilicet relativa ad convertentiam dicun-
tur, sequitur aliud proprium relativorum,
quod est quod relativa sive ad aliquid vi-
dentur simul esse natura. Quod autcm
secundum convertentiam dicuntur-, et
quod simul sunt natura, differunt in hoc,
quod convertentia est in I10C secundum
mutuam relationemeorum ad invicem et
appellatione et casu: sed simul sunt na-
tura in hoc, quod secundum quod relata
sunt, in esse et non esse, sive in ortu et
occasu, ut dicit Avicenna, simul sunt, ita
quod posito uno in esse secundum quod
 LIBER DE PRiEDICAj}lENTIS, TRACT. IV 235
relativum est, et positum est aliud secun- Hoc in realibus scientiis generaliter vc-
dum quod refertu1' ad illud: et destructo l'unl est, quod scibile secunduln hoc quod
uno secundulu quod relativunl est, de- est, videtur preecedere nostranl scientianl
struitur et aliud secundun1 relationem se- qure est de scibili ipso. In paucis ergo vel
cundum quam refertur ad illude Et in forte nullis potest aliquis recipere sinlul
aliis pluribus hoc verum est, quia simul cum scibile esse scientiarn. In paucis au-
sunt natura secundulu dictum 111odun1; ten1 dico propter n10ralia: in nullis au-
etdicitur quod posito uno ponitur et 1'e- t e111, quod etiam in illis aliquo luodo sci-
liquum, et destructo uno destruitur reli- bile ut conceptulu, quamvis non ut in
quum. Cum enilu sit duplum, sequitur esse posituln, est ante scientiam.
quod sit dimidium, et e converso: et Aluplius autenl hoc idem probatur alio
cum sit servus ut servus, sequitu1' quod ruodo: quia a scibili ad scientiam non
sit dominus secundum quod dominus, et convertitur consequentia: scibile autoni
e converso cum donlinus ut dominus est, sublatum simul aufert scicntian1: nanl si
sequitur quod sit servus ut servus. Si- scibile non sit, scientia non est, eo quod
militer auten1 est in aliis: secundun1 hoc nulla scientia est qure non sit de aliquo
enilU quod relativa sunt., simul se aufe- scibili: si vero e converso scientia non
runt ab invicem : quia eicut posita se po- sit, nihil prohibet adhuc scibile esse: ut
n~nt, sic ablata se auferunt,ut patet in- enim dicit Boetius, multa sunt scibilia
ductione et exen1plo: cum enilu sit du- quorum scientire non sunt inventee, sicut
plum, sequitur quod sit dimidium, et cum potest intelligi in circuIi quadratura, quod
non sit duplum, sequitur quod non sit di- etsi scibile sit,_ scientia tamen de ea non-
midium, et e converso. Similiter autem dUffi inventa est.
est in omnibus aliis qurecumque talia Amplius hoc idelu probatur a n1inori
sunt, quod se~undulu veritatem et secun- arguendo sic: minus videtur quod ani-
dum id quod sunt, aliorum sunto mali sublato auferatur scientia, quanl
Et non in omnibus hoc VerU111 esse vi- quod scibili sublato auferatur scientia:
detur. In quibusdan1 enim qure modum ergo 111ulto nlagis aufertur ablato scibili :
habent relativorulu, hoc verum esse non omni enim animali sublato non potest
videtur, quod sic simul sint natura, quod esse scientia: sed posito quod nullum sit
posita se ponant etdestructa se ·perimant. anilual et nulla sit scientia, adhuc contin-
Instantia enim esse videtur: quia cum git plurima esse quee sunt de numero sci-
scibile sit, non est scientia : et si. sit rela- bilium.
tum scibile ad scientiam, videtur tamen Similiter autem his habent se relativa
scibile non simul natura curn scientia qUffi sunt circa sensunl et sensibile quod
esse, sed natura scibile prius est quarn ad sensum refertur. Sensibile enim prius
scientia: cujus probatio est, .quia ~os ut videtur natura esse quan1 sensus secun-
in pluribus non accipimusscientias de dum actum factus : quia de hoc sensu 10-
rebus, nisi rebus jam subsistentibus: eo quimur et non de eo qui est potcntia sen-
quod non possumus rcales scientias·acci- tientis : sensibile eninl obj ectum agens in
pere" nisi ex principiis rerum intelleètu sensum, prius est sensu et prius secun-
acceptis, et sic oportet l'es scibiles. prius .dum naturanl quanl sensus, et ideo sensi-
esse., quam nostra scientia de rebus. Dico bile intereluptunl simul interilnit secun-
~:::'~~·r~~· auten1 in pluribus sic esse: quia si ali~ dum actuln sensum secundunl aetunl fac-
qua scientia non est de rebus qure extra tum. Sensus autem secundulu actum fac-
nos sunt, sed de rebus qure sunt a no~is, tus interemptus, sensibile non interin1it.
in his pro certo oportet quod scientia· Cujus causa est, quia sensus secundum
prrecedat scibile, sicut est in ethicis, ad actum factus non est nisi circa corpus
quorum essentianl prrecedit scire et velle. quod senSli percipitur, et sensus secun-
 236 D..ALB. ·MAG. ORD. PRLED.
dum actum facti in corpore aliquo sensi-
bili sunt quidem per qualitates sensibiles
qUffi sensum faciunt sccundum actUl11.
CUl11 ergo corpus sensibile l1ulluln sit,
necesse est quod nullus sensus sit secun-
dUln actum factus ; perempto ergo sensi-
bili periluitur scnsus secundulu actum
faetus: ergo sensibile peremptum simul
seCUIIl pCl'irnit sensum. Sensus vero pe-
reluptus non necessario perimit sensibile,
quia nullo sensu sccundum actum exi-
stente, 111ulta adhuc sensibilia sunto
Et IIOC patet iterum a n1inori arguendo;
quia n1inus videtur quod animali perem-
pto remaneat sensibile non peremptulu,
quam fIuod percmpto sensu sensibile pe-
rilnatur: anirrlali autem perempto omnis
sensus pcrinlitur ; sensibile autem adhuc
est et pernlanet ; multa enim adhuc rema-O
nent corpora calida et dulcia et an1ara et
olnnia alia qUffi sunt sccundun1, qualita-
tes sensibiles disposita : qUffi omnia sunt
sensibilia.
Sensatum Amplius ad hoc idem facit quod sensus
pro habente •
senSUID. fit cum sensato Slve cum eo quod habet
senSUffi, hoc enim sensatUl11 dicimus;
simul enim fit animaI CUl11 sensu" quia
propter senSUlU dicitur et est anin1al, ut
dicit Avicenna. Sensibile autem ante est
per naturalU quam esset anin1aI vel sen-
sus, quia ex sensibilibus generatur ani-
maI et sensus ; igD:is enim et aqua et hu-
jusmodi elementa ex quibus constat 111a-
terialiter secundum naturam sunt ante-
quam sit, animaI. Ergo sensibile videtur
esse prius quam sensus.
Removet Attendendum autelu quod omnia rela-
dubia.
tiva, sirut dictum est, sunt simul natura
secundum quod sunt relativa, quamvis
non sint simul secundum quod sin1plici'ter
sunto Sunt enim relativa ea qUffi sunt prius
et posterius, qure quidem secundum esse
suum nUL.quam possunt simul esse, ta-
111en prius in ratione prioris sin1ul est
cum eo quod eo est posterius in ratione
posterioris, et hoc modo posita se ponunt
et perempta se perimunt.
Hoc autem quod de scibili et scientia
dictun1 est et de sel1sibili et sensu, sic in-
telligendum est quod scibile quidelu et
sensibile possunt accipi secundumhoc
quod slant in esse substantiali, vel secun-
dum hoc qU,od stant sub forlua scientiffi
et sensus : et hoc est dicere quod possunt
accipi roaterialiter, vel formaliter. Si acci-
piuntur luaterialiter, tunc scibile prrece-
dit scientiam, et sensibile sensum, sicut
in ante habitis dictum. est, quia scibile est
causa scientire ,et sensibile causa est sen-
sus secundum actum facti. Si autem acci-
piuntur hffic foriualiter secundum quod
scibile quidem stat sub forma scientire,
sensibile autem sub forma sensus, s.lc
suni- simul natura', et hoc solo modo sunt
correlativa et non aliter. Et siffiiliter est
de causa et causato, et principio et prin-
cipiato, et multis aliis.
Attendendum etiam est, quod natura Quid per
(cum dicitur quod relativa sunt SiluuI na- natur~m
telhgen-in-
tura) non supponit nisi formam relatio- dum.
nis : unde simul sunt natura, qure simul
sunt secundull1 formam sive secundum
naturam relationis : quia ad naturam eo-
rum qUffi sunt relata ad invicem, non sunt
simul, et secundum naturam iIlaìn ali-
quando unUlU est prius, et alterum po-
sterius,ut dictum est de causa et causato,
et principio et principiato, et patre et filio,
et prfficipue in hoc quo'd e'st prius et in
hoc quod est posterius.
Adhuc autem scias, quod hoc argu-
ll1entum non valet: scibile dicitur secun-
dum potentia~1; potentia refertur ad ac-
tum, ut dicit Aristoteles in decimo primm
pltilosopltim: ergo scibile refertur ad
scientialn secundum actum: quia multa
sunt 'relativa in genere, qure non sunt
relativa in specie, ut patet in scientia
qure l'efertur, et grammatica qUffi non est
relata.
CAPUT VIII.
De disputatione contra diffinitionem Pia-
tonis inductam et correctionem eJ'us
dicti.
Rabet autem qUffistionem sive dubita-
tionem, utrum secundum superius indu-
 LIBER DE PRLEDICAMENTIS, TRACT. IV
ctam Platonis diffinitionem nulla substan-
tia ad aliquid dicatur, quenladmodulll vi-
detur ex substantire ratione qure est ens
per se subsistens: et quod est per se sub-
sistens, est absolutum, et sibi apud seip-
sum et esse SUUlll non est ex hoc quod sit
ad alterum. Sic ergo videtur quod nulla
sit ad aliquid, sive sit prima substantia
sive secunda :. sive significetur substantia
de toto sive de parte, suo nomine semper
est ens per seipsulll et non est alteri.
Si autem hoc conceditur esse verum,
tunc adhue remanet ad oppositum dispu-
tatio secundum superius inductam diffini-
tionem, qure dicit ad aliquid esse, qure-
cumque hoc ipsum quod sunt, aliorum
dicuntur: quia si hrec diffinitio est bene
assignata, substantia videtur ad aliquid
esse secundum quasdam substantias de
parte et non de toto significantes. Cujus
probatio est, quia in primis substantiis
verum est quod non dicuntur ad aliquid,
sive de toto sive de partibus significetur
primarum substantiarum: aliquis enim
homo non dicitur alicujus aliquis homo,
CUlli tamen per genitivuIll maxiUle dican-
tur ad aliquid in his qure sunt relativa 1 :
neque aliquis bos alicujus aliquis bos,
quia homo et bos rationem substantire
important in nominibus suis, et nihil ad-
ditunl dieunt substantim per quod ad ali-
quid referantur: et ideo etjalll non gralll-
matice dicitur, alicujus aliquis bos, nec
alicujus aliquis homo: quia .genitiyus in
talibus nullanl habet notare 11abitudinelll
secundum quam fiat construetio. Simili-
ter autem est etiam in partibus qure sunt
ut prin1ffi substantire partes: quredam
enim lllanus non dicitur alicujus quredalll
nlanus, sed simpliciter dicitur alicujus
manus. Et illius causa est, qllia qualllvis
dicat substantianl quru est par8 alicujus
totius, et in nonline nlal1US per rationelll
nlanus ut est organulll intellectus et orga-
nUIll organorum, illlportetur comparatio
ad nlotorem manus., per quod efficitur
nl0tor., ita quod pon absoluta sit a rela-
1 Et ideo supra, in cap. 6, dicit quod geniti-
237
tione, talllen per hoc quod <1icitllI' qure-
dalll manus, fit singularis manus: et est
idelll quredalll manus, quod hrec lllanus
delllonstrata, et demonstratione deter111i-
natur ad hoc quod sub sensu est, quod
secundUlll quod sub sensu est, non refer-
tur ad aiterulll: et j deo nihil est dictu.,
alicujus quredanl manus : et hrec est vera
ca:u sa . Nec est curandunl de hoc quod
alii dieunt in loco isto.
Per eamdem etiam rationelll quoddam
caput non dicitur alicujus quoddanl caput,
quia quamvis caput sit dicens substan-
tialll sub conlparationc ad nlotorem cujus
est caput, CUlll tanlen refertur ad hoc
singulare per hoc quod dicitur quoddam
caput, quod idem est quo~ hoc caput,
non dicitur nisi sub accidcntibus quibus
denlonstratur : et per hoc non dicitur ad
aliquid, quia cOlllparatio quam dicit in
nOllline., non est deulonstrabile accidens:
et ideo non dicitur alicujus quoddam ca-
put, sed dicitur alicujus caput sine deter-
minatione ad hoc singulare proptcr com-
parationeul quam inlportat nomeu., quan-
do absque detcrminatione p·onitur ad sin-
gulare : tunc enim est nOlllen organi sive
organicffi partis qUffi semper secundum
rationem sui nonlinis refertur ad aliquid
cujus est organU111: talia enim qUffi talem
in nomine important comparationem di-
euntur ad aliquid, ut dixit Plato.
Similitcr autenl manifestuln est in sc-
cundis substal1tiis qure de toto significant,
quod non dicuntur ad aliquid: et hoc pa-
tet inducendo in pluribus, ut honlo non
dicitur secundum nomen alicujus homo :
quia hOlno absolute nominat substantialll.,
et per rationenl nominis nullaul addit
supra substantianl. cOlllparationeul qure
in 110rnine signifìcetur. Et per eanldenl
r~tiol1em non dicitur b08 alicujus bos
sub nonline bovis, vel lignum alicujus
lignum sub nonline ligni, scd hoc si ali-
cujus dicitur, erit sub alio nomine, COlll-
parationclll ad aliquid in Iuodo signifi-
vus est 111axilne prroposi tus relati viso
238 D. ALB.MAG. ORD. PRJED.
candi importante, ut si dicatur possessio,
quia possessio importat ad posse'ssorepl
comparationeln, dicitur enim possessor
possessionis possessor, et possessio pos-
sessoris possessio. In his igitur substan-
tiis manifestum est quoniam sub nomini-
bus primre et secundre substantire )10n
sunt ad aliquid.
In aliquibus autem 'secun'dis substan-
tiis de parte organica et non de toto si-
gnificantibus habet aliquam dubitationem
propter hoc quod nOluen partis organicre
non dicit substantialu nisi stantem sub
comparatione, qure quia importatur in
nomine, necesse est quod semper dicatur
~d aliquid, quarnvis secundum esse suum
quod est substantiale, scilicet esse ex car-
nibus et ossibus non sint ad aliquid : ta-
lia ergo dicuntur ad aliquid et non sunt
ad aliquid secundum id quod sunt sive
secundum esse substantiale a quo impo-
nitur nomeno Sic ergo caput dicitur ali-
cujus caput, et manus alicujus manus,
et singula nomina partium organicarum
sunt hujuslnodi secundum dici relata ad
aliquid et non secunduln esse: propter
quod hoc nomina partiuul organicarum
secundffi substantiffi fortase ad aliquid esse
alicui videbitur.
Videtur eniIIl fortase alicui quod SlcUt
est in dici per nomen~ .ita sit secundum
esse, quod taluen non est verunl ut pate-
bit inferius : cum hoc fuerit causa decep-
tionis Platonis, qui omnia talia dicebat
esse ad aliquid propter luodu111 eol'um
qUffi sunt ad aliquid qUffi important in
dictione. ,Si ergo a1iquis concedat quod
diffinitio eorUlll qUffi sunt ad aliquid, suf-
ficienter est assignata, ita quod converti-
11i1is sit cum his qUffi sunt ad aliquid, aut
nimis difficile aut impossibile est solvere
quin secunduln illam diffinitioneUl aliqua
substantia sit ad aliquido Si eniul qure-
cUluque ad aliquid dicuntur secundunl
Domen, et ad aliquid sunt secuudum esse
et veritatem~ ut dixit Plato, impossibile
est evadere quin pes, Ulanus, et caput
(qum Sllnt secundffi substantire) sint ad ali-
qnid, et prfficipue si coneedatur quod est
idem dici ad aliquid et esse ad aliquid.
Si autem dicatur quod dici ad aliquid se-
cundum Domen connotans relationelu,
non sit esse ad aliquid secundum verita-
teln, adhuc diffi~ile erit solvere vel eva-
dere. quin aliquffi secundre substantire sint
ad aliquid: quia nomen manus et nomen
eapitis et· nomen pedis et hujusmodi,
quamvis materialiter dicant substantias
tanqualn id eui imponitur nonlen, taillen
forlualiter quantum ad proprietatelll a
qua imponitur nomen, dicunt id quod
refertur ad, alind, quia dicunt id quod
dicunt per Dloduln organi et officialis
melubri ad actum aliquem: tale autelll
nomen dicit relationelll ad aliquid, scili-
,cet ad luotorenl eujus est tale organum.
Hoetius tamen et _l\.lexander dicere viden-
tur quod CUDl dicitul', au~ nimis difficile,
aut iUlpossibile est solvere., quod ununl
dicitur ad alterius expressionem: ac si
diceretur, nimis difficile est et, ut expI'es-
sius dicatur, impossibile est, solvere.
Si autenl dicatur quod inducta diffinitio Alia diffini.
o o o .bol o tio eorum
non sufflClenter slve convertI I Iter est qure sunt ad
o d o od.. aliquid, et
asslgnata, se Slt corrigen a, qula suntest ~risto-
ad aliquid, .quibus hoc ipsum esse est ad tehs.
aliquid quodalnmodo se habere et non
solunl dici, tunc fortase aliquid dicetur.
Et dici potest contra illa, scilicet quod
substantire secundre sieut substantire non
sunt ad aliquid nisi secundum lllodunl
queludam qui est in dictione: quia tunc
ista nomina, pes, manus, et caput, partes
substantire principaliter significant, et
substantia !l0n est composita nisi ex sub-
stantiis, et seeundario per modunl signi-
ficandi eonnotant cum principali signifi-
catione id quod dicitur ad aliquid: et
hoè quidem est verUIll. Ea autem qUffi
sunt ad aliquid-, in principali signitìcatio-
ne dicunt id quod SUU111 principale esse
est ad aliquid, et esse suum habet ab eo
ad quod est, et non a seipso, nec in seipso,
sicut pater, et filius, et di111idiuln, et hu-
jusmodi.
Hrec autem difl1nitio differt ab alia
qUffi prreinducta est: quia prior diffinitio
sequitur omnia relativa, sive secundum
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRACT. IV 239
veritatem sint aliquid, sive secundum mo- relationenl : et hoc non sequitur nisi quia
dum solum : sed non propter hoc inest diffinite non ponitur primum, nisi alte-
omnibus relativis., quod hoc ipsunl quod rum ponatur determinate secundum vo- .
sunt secundum totunl SUUlll esse aliorum Ce111 secunduill esse diffinitatll. Si enilll
dicantur : hoc enim non omnibus conve- non novit hoc ad quod id quodammodo,
nit relativis: quredanl enim' connotant hoc est, secundunl relationem se habet
cum principali significatione llloduin re- CUlll diffinite ponatur in diffinitione, idcIU
lativorum, et non secunduill veritateul. est sciturus si id quod dicit esse ad ali-
Hoc Plato videtur ignorare. quicl, se habet ad id secundum esse. Hoc
Et sic caput et manus connotant id autenl palam est per inductionenl in sin-
quod dicitur ad aliquid: principali autelll gulis, ut in hoc quod est duplum: si
significatione dicunt substantianl. Et hrec quis enim diffinite novit, quod hoc est
est vera solutio difficultatis inductre : quia duplunl, et diffìnite intellectus quidditatis
sic reducitur nomen relationis ad rem ejus assignatur secundunl nOlllen certunl
qure est una de rebus prinlis vel de pri- ad id cujus est duplulll, sequitur quod
mis .generibus rerunl, qure significare nlOX ipsa assignatione novit et hoc cujus
contingit per unam de primis vocibus est duplum : quia hoc certa norninatione
prredicabilium. exprimitur in dupli assignatione, cunl
dicitur duplum dimidii duplum. Si autem
nihil sive nullo modo diffinito et certo
CAPUT IX.
novit cujus est duplum, sequitur quod
De proprio verorum relativorum quod etiam omnino non novit, quod id est du-
est si quisnoverit unum eorum diffinite, plum quod duplum esse dicebat. Simili-
et reliquum noscet diffinite. ter etiam si novit diffìnite in compara-
tivo., quod hoc melius vel majus est, se-
Ex his autem potest haberi, quod ex quitur etiam quod diffinite cognovit quo
quo eorum qure sunt vere ad aliquid, esse melius est: quia comparatio aliter vaga
et quidditas est ad aliquid, quod si quis esset., qUffi significatur in comparativo,
diffinite, hoc est, determinate per veraln cum nulla possit esse comparatio nisi fi-
diffinitionem., novit unum eorUlll qUffi nita in terminis : quia aliter comparatio-
sunt ad aliquid, sequitur quod id ad quod nis non habet intellectum. Propter quod
est et ad quod dicitur, per veralll diffini- generaliter concluditur, quod· est neces-
tionem sciturus est : et hoc est unum sarium, quod si quis diffinite novit unum
relativum diffiniri non quidem per reli- relativorum, etiam id ad quod dicitur,
quum, sed diffiniri ad reliquum : nec in- secunduill relationem diffinite cognoscere
tellectus quidditatis sive diffinitionis ejus necessarium est.
stat ut determinatuill nisi determinari Si autem objicitur contra hoc quod re- Objectio.
signitìcetur ad alterurn, sicut CUlll dico, lativa opposita sunt., opposita eninl nata
pater filii pater, et filius patris filius. Pa- non sunt se invicem diffinire, Dicendum Solutio.
lalll ergo hoc est quoddictunl est. Si quod uniuscujusque rei debet esse diffi-
enim novit aliquis diffinite id quod ad nitio secundum modunl quidditatis ip-
aliquid est secundum veritatem et esse sius : esse autenl et quidditas relationis
suum, hoc est,si esse talis quod ad ali- non est esse absolutuIll et quidditas ab-
quid est, diffinitum et certum ·quodam- soluta, nec ex genere et differentia con-
modo habet, hoc est, secundum relatio- stituitur sicut ens absolutunl, sed sicut
nem se habere, ita quod habeat esse ens dependens, et quod plus est sicut
principale relationis, necessario sequitur dependentia quredam ad aliud, et depen-
quod etiam novit diffinite ad quod se ha- dentia est ei pro genere, ct correlativum
bet illud quoda1111110do sive secundunl ad quod est, 8ibi est pro differentia fini-'
240 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
ente ipsum ut actu sit relativum : et ideo
sic non per ipsum sed ad ipsun1 diffinìtur,
sicut in esse et quidditate est ad ipsum "
et hoc lUOGO utrumque diftìnitur per re-li-
quum. Nec tamen sequitur quod unum
sit notius altero., vel prius altero, vel sim-
plicius altero, secundum quod esse utri-
usque finitur et determinatur per reli-
quunl: nec est. inconveniens, quod id
quod est ad aliquid., non diffiniatur sicut
prffidicamenta alia, quia ess.e suum non
est sicut esse aliorum 2.
-, Ex his autem nlanifestum est quod ma-
nus et caput et similia qUffi sunt de nUJ)1e-
r9 eorum qUffi sunt substantiffi sicut par-
tes substantiffi secundffi, hoc ipsum quod
sunt secundum esse substantiale quod in
nomine principaliter significatur, potest
sciri diffinite secundum quod est pars
componens substantiam : et propter hoc
non est necessarium scire hoc ad quod
dicuntur, quia non habent relationeln
nisi in connotato in nomine, et non in
principali significatione: et ideo in ratio-
ne capitis et in ratione manus quantum
ad principalem significationem non est
dici diffinite cujus est hoc caput et cujus
est hre,c manus : quia captIt et manus dif-
finiuntur non ad id cujus est caput et cu-
jus est manus 3: et sic non potest diffiniri
pater vel duplum: vel luelius propter
quod scquitur, quod secundum veritaten1
et esse SUUIU principale non sunt ad ali-
quid·. Si auten1 hrec qUffi sunt partes sub-
stantiffi secundffi, non sunt de nUluero
relativorun1., CUln de illis magis videatur
quam de aliis, necesse est dicere quod
nulla substantiarun1 primarum vel se-
cundarum sit ad aliquid secundun1 veri-
tatell1.
Tanlen fortase difficile est de hujus-
luorli rela1ivis confir1enter, hoc est, ra-
tione certa aliquid determinare propter
sinlilitudinen1 eorUlU qUffi dicuntur ad
aliquid, ad ea qUffi sunt ad aliquid secun-
1 Id est, ad rellquunl.
2 Cf. 6 Topic, cap. 5.
3 Hic nota quod videtur D. Albertus contra-
picere his qure dlxit in capite prrecedenti, ubi
dum veritatem, nisi s.ffipe subtiliter per-
tractata sint, ut distinguantur ea qUffi di-
cuntur ad aliquid ex connotato, ab his
qUffi dicuntur ad aliquid secundum esse
totum et quidditatem et secundum veri-
tatem. Pertractando autem subtiliter du-
bitate de singulis horun1 quid hoc vel id
sit non erit inutile, quia sic invenitur ve-
ritas eorUlll qUffi dicuntur ad aliquid, et
eoruin qUffi sunt ad aliquid secundunl
esse SUffi quidditatis et secuJidulu verita-
telu.Propter . quod dicit Aristoteles t.
quod potentes ad utramque p~rtem dubi-
tare, de facili speculabuntur quid sit ve-
rum et quid sit falsum in unoquoque.
Attendendulu tamen quod.multis modis Nota.
dicitur ad aliquid, scilicet ut ad finem et
actUTIl propter quen1 est, sicut oculus ad
videndum, et securis ad incidendum, et
111Ultffi substantiffi sunt ad aliquid. Dici-
tur etialU ad aliquid ut n1atcria ad for-
ll1am, et sic propria materia est· ad pro-
prianl forlualn. Et dicitur ad aliquid ex
connot'ato CUlU principali suo esse., sicut
caput, et luanus. Et dicitur ad aliquid se-
cundun1 principale et totum esse, sicut
pater et duplulll : et sic nulla substantia
est ad, aliquid, ut dictunl est. Sic igitur
corrigi debet diffinitio: non. enlffi facit
esse prffidicaluentuln, habere in aliquo
alicujus prffidicamenti modum, quia
etiam difIerentiffi substantialcs habent
qualitatis lnodum, et non propter hoc
sunt de prffidicamento qualitatis.
CAPUT X.
De dubitalibus qUfE sunt circa prcredicta.
Est autelll dubita~io qUffi oritur ex his Prima
objectio.
qUéB dieta sunt : si eniln relativa sive ad
aliqtlid sunt qureeuluque, hoe iPSUlll
quod sunt, alterius sunt, et ex cOlnpara-
tione ad aliquid habent esse: tune vide-
tur quod unUln accidens aliquo modo ha-
affirmat quod caput, nlanus et hujusmodi. pos-
sunt capi materialiter et formaliter.
4. ARISTOTELES, In I Topicorum, cap. 2.
 LIBER DE PRJEDICAMENTIS, TRACT. IV
bet esse in duobus subjectis, ita tanlen
quod remanet ideiTI in essentia: qua enim
ratione est in uno, eadenl ratione est in
alio: dicitur eniITI pater filii pater : nec
potest uno subjecto determinari vel diffi-
nirl.
""Ulula. Adhuc autem videtur quod secundum
hoc dure oppositre relationes sunt una
numero relatio, s·icut paternitas qure est
in patre respectu filii, et filiatio qUffi est
in filio respectu patris.
IteIll videtur quod filiatio et paternitas
non difIerant nisi penes terminas, sicut
via qure est a Thebis ad Athenas, et ab
Athenis ad Thebas, qure eadem est,
quamvis ternlinis difIerat.
Qtt.,lA. Adhuc qurecumque comparationes ab
eisdem comparatis et eadem causa com-
parationis sunt, essentialiter illa sunt
(~adem : sed paternitas et filiatio et uni-
vcrsaliter qurecumque relationes vei cor-
l'olationes ab eisdeIll c0l11paratis et eadenl
eausa comparationis contrahunt esse :
videtur ergo quod eadeIll sint in essen-
tia.
.,.t.. l •• Adhuc autem qureritur, si paternitas
relatio est, ad quid refertur? si dicatur
quod ad filiationem, videtur quod fal-
sum sit, quia rclationes generantur ex
IUOtU aliquo, sed circa filiationem non lìt
lnotus, sed circa filium.
".t., Adhuc filius refertur ad patrem filia-
t.ione : si igitur filiatio etiam refertur, aIi-
qua relatione refertur, et relationis est
l'olatio, et hoc procedet in infinituill.
Adhuc generatione activa pater effici-
luI' pater, et fit paternitas in ipso: et si
g-enerat aliulll filium, eadem ratione fit
in ipso nova paternitas, et eadem ratio
ost de tertio, ac deinceps: videtur ergo
({uod multre paternitates secundum idem
nunt in eodem. Sed contra hoc·est: quia
duo accidentia ejusdem speciei non pos-
sunt esse simul in eQdem secundum idem,
sicut dure albedines :. fiunt enim ununl
aecidens, quia nec essentiffi ac substantire
possunt habere difIerentiaill. Ergo etiam
(lure vei plures paternitates in eodem se-
cundnnl ideln esse non possunt.
241
Si dicatur quod distinguuntur respectu Ultima.
diversOrUl11 filiorul11, contra hoc est,
quia secunduill quod sunt in patre, per
hoc distingui non possunt. Adhuc autem
relatio accidens est genere, quia in sub-
jecto est, et postea est conlparatio ad aI-
terum : ergo habet in se duo: et sic ge-
neralissimuIn est compositum, ut vide-
tur.
Ad hrec autem et his sinlilia dicendunl Responsio
VI'd et ur quo d unum aCCI'd ens non es t 'In ad primam.
duobus subjectis ut subjectis, sed unum
in uno ut subjecto, et in altero non ut
in subjecto, sed sicut in ternlino et fine
ad quenl sumitur dependentia ipsius, si-
cut paternitas est in patre ut in subj ecto,
et in filio ut in termino ad quem sumitur
dependentia ipsius: et sic filiatio est in
filio ut in subj ecto, in patre autem sieut
in termino finiente dependentiam ipsius :
et hoc est ad patrem et non in patre: et
siù pater cadit in diffinitione filii, et e
converso. Necest inconveniens, quod
hoc modo diverso unum accidens ad duo
se habeat.
Ad aliud dicendum quod dure oppositre Ad secun•
reiationes, sive correlationes non sunt dame
una: comparatio enim relationis in me-
dio duorum relativorum nihil est: quia,
sicut jam dictum est., relatio in uno non'
est, sicut in subjecto, et non extenditur
ess~ntialiter ad aliud : sed unum depen-
det ad ipsum secundum intellectum.
Et quod objicitur de eadel11 via. qure Ad tertiam.
est de Thebis ad Athenas, et e converso, .
dicendum quod. oinnino sirnile non est,
nisi iIi. terminis: rnedium autelTI exten-
sum non hàbet, sed per extensionem non
habet nisi inclinationern dependentire
unius ad aiterunl, et ideo non est omni-
no simile.
Ad aliud autelll dicendum quod pater- Ad quar-
nitas, et relatio, et hujuslnodi abstracta, ~:~:~tq:~=
sunt de prffidicamento relationis in ge- tam.
nere vei in specie, ut concepta et non ut
exercita: et ideo talia· ad nihil referun-
tUI', sedipsis ut formis ea qUffi referuntur
ad invicelll, scilicet relativa, referuntur,
relatio relatione, et pater paternitate, et
16
 242 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
hujusmodi, et ideo non itur in infini- .
tum.
Ad septi- Ad aliud dicendum quod multre pater-
mam. nitates non fiunt in uno: cum eninl unum
sit principium ex quo generat pater, et
actus generationis specie unus ad omnes
genituras, una erit paternitas ad omnes :
sed multi filii multis filiationibus numero
referuntur ad istum unum patrem.
l>bjectioo Et si objicitur quod nlortuo filio non
est pater ; et ponamus quod unus filiorum
moriatur, tunc videtur semper quod una
paternitas destrui~ur, et manet, Dicen-
Solutioo
dunl quod non est verum: non enim
facta tali positione destruitur paternitas
simpliciter, sed destruitur respectus ejus
ad hoc-, et hoc non est destrui simplici-
ter.
Alia objec-
tio. . Et si secundo opjicitur quod paternitas
. . . . fii
non .est nisi respectus, et si destruitur
quoad respectuql, tunc videtur destrui
simpliciter, Dicendunl quod hoc non est SoluU.
verunl: manet enim adhuc in causa, et
ideo non simpliciter destructa est: dico
enirrl quod mane! in causa ad effectum
reducta respectu aliorunl filiorum.
Ad ultimum dicendulll quod relatio est Ad ultirl'U
accidens : et ita oportet quod aliquid ad-
datur accidenti per quod fiat hujus gene-
o aCCIod ens:. et 'SlC
rlS " omne genera
. l·lSSlmum
o Gener,Ul
ma diearl
". ex duo b us InteIl"19l"bO)"
est composltum o specie.
l 1- tis, ne(! p
o" d" pria eia
b us: propter quo d generalISSlma Icun- ~i~n8ntl
t ur SpeCIeS ent"IS: un de et". Iam proprIa
o . " sunt
DISI pro
SP,ec
non assignantur eis nisi· 'prout sunt spe- enta••
cies entis: quia olnne proprium causatur
a specie, ut dicit Boetius ; species autem
habet duos intellectus, sicut srepe in
scientia de Un-iversalibus dictum est"
 I.JIRER DE PR.iEDJCAMENTIS, TRAeT.
TB~~TtlTU8
DE QUALITATE.
CAPUT I.
Quid sit qualitas~ et secundu1Tl quarn
intentionem sit unum de decen~ prlEdi-
camentis.
M.'lo ordì- Postquam jam dictUlTI est de quantitate
" ... huius
.,mclica- qUffi cum sub " proXlma or d·Inan da
stantIa
'.Us. uIt, eo quo su stantIa. motui. et alt era-
...".1 quali- f · d b
tioni secundum quam fiunt formro acci-
dentales multro in substantia, per quan-
titatem subjicitur, eo quod non mo-
vetuf, nisi quantum, ut probat Aristo-
teles t ; postqualTI etian1 ad aliquid deter-
minatum est, quod alteram partem acci-
dentis importat, quod est ad aliquid quo-
dammodo se habere: nunc de qualitate
restat dicendum, eo quod per qualitates
activas et passivas ad agere et pati sub-
stantia disponitur, quro sunt sequentia
prrodicamenta: per ad aliquid autem
quodammodo efficitur susceptibilis ubi
et quando, situs et habitus. Et ideo ista
quatuor prredicamenta quasi principia
disponentia ad illa sex qure sequuntur
prremittuntur. In quantitate enim deter-
minatur de esse quodaccidenti convenit ;
in ad aliquid autem determinaturad ali-
quid se habere, a quo non absolvuntur
ubi et quando, situs et habitus: in qua-
litate disponitur substantia ad agere et
pati, qure duo qualitateul consequuntur.
HffiC igitur quatuor .prrecedunt, u! stlb~
..
y ... r.
'l( I stantiam ad sequentia disponentia. Et
,
.....uM f)r~- quia ad aliquid se habere acciditex COlTI-
...."cluah-. ' , '
'.'.m. paratione sure substantire, ad aliquid,
qualitas autem ex hoc quod est activa
1 ARISTOTELES, In 6' Physic. tex. com. 32.
2 Vide supra in' capite de denominativis.-
,r 243
V
vel passiva ab alio vel in aliud, ideo ad
aliquid ordinatur ante qualitatem.
Assignando igitur' qualitatis descriptio-
nelTI dicimus, quod qualitaten1 descri-
bens, dico secundurn quam ut formam
accidentalem quales dicimur per deno-
111inationem. Non' enilll, ut diximus in
ante habitis J, denominatio a substantia
fieri potest, eo quod. forma substantialis
abstrahi non potest, eo quod est in ratione
subjecti de qua prffidicatur, sive sumpta
in potentia ut natio totius, sicut signatur
in difIerentia, sive sit natio totius im-
plicite, sicut significatur in specie, sive sit
natio totius explicite, sicut significatur in
diffinitione: et ideo non seCUndUlTI illam
quales ut quales dicimur, sed potius quod
vel quale quid dicimur. Et quia diffe-
l'entia secundum Porphyrium et Antiquos
non in quale tantum sed in quale quid
prredicatur, quia quan1vis prredicetur in
quale, tamen quid efficitur in co de quo
prredicatur. Quantitas autem non est. se-
cundum quam quales dicimur, sed se-
cundum quam quanti vel aliquanti dici-
muro Ad aliquid autem et alia pl'redica-
n1enta sunt seCUndU111 qure dicimur ad
aliquid nos aliquo modo habere~ quia
comparatione' unius ad altel'um non ab-
solvuntur 3. Et ideo soli qualitati conve-
nit quod secundun1 eam simpliciteret ab-
solute quales dicimur : hoc enim nec sub-
stantiffi, neque quantitati, neque ad ali-
quid SilTlpliciter convenit, quia forma sub-
stantialis velo differentia non dicuntur sim-
pliciter quale, sed quale quid, ut diximus.
. Alia autem prredicamenta et formre acci-
j 3 Ex quo patet quod septem sunt prredica-
menta respectiva..
 24t D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
dentales et prredicamenta accidentalia,
aut dicunt id secundum quod formre acci-
dentales, et prredicamenta accidentalia
qualitatelTI accipiunt per accidens in sub-
j ecto, quamvis non insit nisi substantire,
aut dicunt id quod est ad aliquid se ha-
bere.
Tertius aute111 IllOdus prffidicationis re-
mansit, qui est quales dici : secundunl
quern modum activUlTI et paSSiVUlTI sub-
stantia qUffi est subjectum efficitur. Et
iste modus inter simplices modos prffidi-
candi remansit solus. Silllplices autelTI
dico~ qui in suis pl'ffidicandi modis nihil
aliud concipiunt, nisi unum mOdUlTI sim-
plicEnTI 1. Omnes enim sex alii modi prre-
dicandi aliquid prreter se concipiunt in
subjecto de quo prredicantur, sicut actio
principium actionis, passio principium
passionis, et quando, et ubi, et situs, et
habitus concipiunt unius ad alterum com-
parationem. Isti autem quatuor prffidi-
candi modi sinlplices sunt, sicut sub-
stantia in quid,quahtitas subJecti in quan-
titatenl dinlensionum,adaliquidin compa-
rationem, et qualitas in qualitatem secun-
dunl qualTI afIecta vel disposita substantia
perfecta est ad agere .et pati. Et quia an-
tecedentes tres modi sunt substantire ut
substantia est, ideo prius de ipsis erat
Alia ratio agendum. Quia vero qualitas non est
ordinis prre- . b· . . l
dicamenti substantHe, ut su stantIa est In selpsa ve
qualitatis. d . . t fì·
conlparata, se est IpSlUS u per ICI ur at d
id quod est agere et patì-, propter hoc
quarto loco de hoc prredicamento est.
agendum.
Sic ergo qualitatem describens dico se-
cundum quanl simpliciter nos, quì hOllli-
nes SUlllUS, quales dicinlur: quia quam-
vis et alia qualia dicantur seCUndUlTI ali-
quam qualitatem, tamen non ornnia om-
nium qualitatum sunt susceptiva : sed so-
lus hOlllO inter ea qure nota nobis sunt,
Solus h o m o . l·t t
est suscep· contrarlarum est qua 1 a Uill suscep IVUS:
t·
d·
tivus om- .
nium quali- habItus enlm et
.
lSposltIonls secun dUill
...
tatum inter
omnia ani-
malia.
j Quatuor ergo tantum sunt nlodi prmdicandi
simplices, scilicet substantim, quantitatis, qua-
litatis et ad aliquid: alia autem sex principia
omnes species et habitus dispositionis non
est susceptivus nisi homo, et non alia exi-
stentia nota nobis.Hrec est igiturcausa quia
sic dicimus, quod qualitas est secundum
quam quales dicilllur, et non dicitur se-
cundum quarn qualia dicuntur.
Et quod posset objici quod difIerentia Objectio
est secundum quanl quales dicin;lur, janl Solutio.
solutunl est: non enim secundum difIe-
rentia111 simpliciter quales dicimur, sed
etialTI quid: quia, ut dicit Porphyrius,
difIerentia est quod ad esse substantiale
conducit, et quod ejus quod est esse rei
pars est :onlnis autelTI alia forilla acci-
dentalis quarnvis in quale prffidicetur
olllne accidens, non tanlen dicit quale
simpliciter, sed potius vel quantum, vel
aliquo modo se habere addit supra quale
quod prredicat prreter solanl qualitatem
accidentalem : et ideo sola qualitas per
quale secundunl ealll dici recta diffini-
tione diffinitur.
Si autem aliquìs objiciat quod quale Objectio.
est quod a qualitate quale dicitur, et quale
per qualitatenl et qualitas per quale dif-
finitur, et. est idelll notius et ignotius al-
o tero-, et e converso, et idenl notius et igno-
tius seipso. I~"acile est l'espondere secun- . Solutio.
dunl antedicta, quod scilicet quando qua-
le per qualitatem diffinitur, datur diffìni-
tio ex notioribus simpliciter : quando au-
tem e converso qualitas per quale· diffini-
tur, tunc datur per notiora quoad nos, et
hoc modo non est inconveniens idem esse
notius et ignotius altero nec seipso.
Ab his autelll facile est intelligere in I~e~~i~~~­
qua intentione qualitas vel quale sit prre- qU;~~i: SriGI
dicanlentunl : est enim qualitas vel quale p~~~~~~
prmdicanlentum secundum quod est prffi-
dicans Silllpliciter quale et nihil aliu d :
hoc eni111 est solunl quale accidentale
0111nino absolutuill a c0111paratione et
quantitate qure possint ipsunl ad aliud ge-
nus prffidicanlenti deter111inare, sicut di-
Xlmus.
aliquid prmter se concipiunt in nlodo prredi-
candi.
 LIBER DE PRJEDICA~IEN1~IS,
Ex hoc autelll facile patet quare de
prmdicalllento quantitatis non dixilllUS,
quantitas est seCUndUl11 qualll quanti di-
cimur: quantitas eninl in quale prmdi-
catur, eo quod est accidens: sed id quale
Inateriale est in ipsa ad quantita1enl per
quanl ad genus prredicanlenti deternlina-
turo Et ab ilIo conlmuni quanto unius
modi non poterat haberi conlnlunis deno-
lllinatio, quia aliter fit denominatio a
quantitate discreta et aliter a continua,
Adhuc autenl quantitas est propinquissi-
ma substantire, et ideo subjectumpotius
constituit secundum esse quo substare
potest motui qui est secundum acciden-
tia, quam denominet proprie loquendo.
Qualitas autem continet terminos motus
secundum quos fit substantire denomina-
tio.
Ohjectio. Et si quis objiciat quodmotus etiam
est in quantitate et sic deberet 'esse deno-
Holutio.
minatio. Jam in ante habitis hoc solutum
est, quod motus non est in quantitate se-
cundum quod est quantitas, sed secun-
dum rationelll perfecti et imperfecti qure
sunt qualitates in quantitate. Contingit
ergo proprie soli qualitati simpliciter se-
cundum quale denominatio, et secundum
hoc simplex prredicatuill ipsa est prredi-
canlentUI11.: quia etsi in aliis prredica-
mentis quale prmdicatur, tamen ad ali-
quod aliud formale determinatur.
CAPUT II.
Qualiter qualitas multipliciter d'icitur" et
de speciebus eJ·us.
Est autelTI qualitas 'secundum quod sic
in COlllmuni accipitur ut prredicamentuIll"
de nunlero eorUlll qure multipliciter di-
cuntur. Non autem sic dicitu'r ~ultiplici­
ter, ut requivOCUl11, vei anaioguill quod
per prius et posterius dicitur, sed est mul-
tipliciter dictunl utgenus,quod per di-
versas difIerentias in ca dividitur qure
sunt sub ipso mqualiter, ita quod reque
exeunt ab ipso, et non unum per aliud.
Sic enim sunt quatuor genera vei species
TRAC1~. V 2t5
qualitatis, quorUl11 nuIlunl per alterunl
participat qualitatis prredicationem, et ideo
species qualitatis ab hoc conlnluni quod
est qualitas, exeunt ut multitudo. Prop-
ter quod dicinlus, quod qualitas de istis
dicitur ut de multis, et non de uno per
quod de aliis dicatur, sicut substantia,
vei aliud genus: quia etianl in quantitate
quantitas continua non fit mensura sub-
stan1ire.nisi quantitas continua fiatnume-
rus. Et in aliquid ad ea qure sunt ad ali-
quid secundum nlodum, oportet quod re-
spiciatur ad ea.qure sunt ad aliquid secun-
dUln veritatem, et sic ad unUIIl ordinan-
turo In qualitate autem statim COlllmune
llluitiplicatur in quatuor, quorunl unum
non participat commune per alterunl,
sed sunt corequalia sub ipso quod COln-
mune est.
Et si qureritur, s~cundum artem divi- Objectio.
dendi cujus sit divisio, quando dividitur
qualitasin quatuor genera vei species qua-
litatis? Constat quod non potest reduci ni- Solutio.
si ad generis in suas species divisionem :
sed iIlre quatuor species sunt corequre sub
genere, et nulla alteri subalterna.
Si autelll objicitur quod divisio debei Objectio.
esse binlenbris, DicilllUS quod hoc verUlll Solutio.
est quando datur omnino per difIeren- In.QtUOll~ç>tdo
e 19l ur
tias in genere vei specie constituentes: quod illud d~c~u!D
dlVISIO
d~bet es~e
has enim oportet esse oppositas p.er affir- blmembns.
mationem et negationelll, sicut rationale
et irrationale: quando autem datur divi-
sio accidentis in modos vei species qui-
bus accidens efficitur in substantia, non
oportet: quia illi modi non sunt finiti, nec
finitam stantem et ordinantem habent
causami Et ideo oportet dare talem dispo-
sitionem per lllodum multiplicitatis et
multitudinis : et sic est de speciebus qua-
Iis et qualitatis, nam in qualitate talis
convenitdivisio. Et hrec est causa quod
(sicut dicunt Alexander et Boetius) ipse
Aristoteles hoc prredicanlentulll intituIa-
vit de quali et qualitate : quia qualitas
non cognoscitur nisi ex 1110dis ejus quod
est quale., cunl de nlodis substantire qua-
Iitas hrec vei illa causetur.
Prima autelll harum est, qure conlnlU-
 246 D. ALB. MAG. ORI). PRJED.
nius l'espicit substantianl, qUffi habitus et
dispositio dicitur: hffic enin1 incorporeffi
substantiffi convenit et corporere rei qUffi
!?rima spe- est ex utrisque COlllposita, ut h01110. Et
Cles q u a h t a · . .
tis. convenlt secundunl anl111am et secunduIll
corpus: quia scientia et virtus secundum
aninlam insunt h0111ini., et sanitas et conl-
plexio qure sunt habitus et dispositiones,
insunt homini secunduIll corpora. Habi-
tus igitur et dispositio prin1ffi sunt species
qualitatis.
Quamvis autem circa iden1 sunt habi-
tus et dispositio, et ideo dicuntur una spe-
cies qualitatis, tamen quia dppositum mo-
dum vel oppositos modos dicunt circa
idelll subjectum in quo sunt, et quod se-
cundum ea quale dicitur, unum nomen
habere non possunt, quia opposita non
significat nomen unum, ut dicit Aristo-
teles 1. Et hrec est causa quare unus mo-
dus dicitur habitus, et alius lllOdus dici-
tur dispositio. Habitus autem est nomen
perfecti in hac specie, dispositio autem
est nomen imperfecti. Et ideo princi-
pale nomen est habitus, et secunda-
rium quod adhuc est in fieri, est dispo-
sitio. In quocumque autem sunt (ut dic-
tum est) circa idenl sunt, non ex requo,
sed secundum quod subjectum per ea
quale efficitur: hoc enim 1110vetur ad hoc,
et est in fieri: et postquam perfecte ad
hoc motum est et in facto esse, et tunc est
. perfectum : et ideo quamdiu est in fieri,
est in dispositione: quando autem est in'
facto esse, tunc est in habitu. Habitus igi-
tur est actus quidam, dispositio autem est
admixta potentiffi.
~uomod~ Ex quo patet quod habitus differt a dis-
dIffert habl· . .
tus 8.dispo- posltlone., eo quo
d llab·ItUS d·luturnlor
. est
sltlone. . . b. . .
et permanentloì'> In su ~ecto In quo est:
quod fìt vel usu temporis., vel radicatione
in subj ecto qUffi fit per remotionem eorun1
qure impediunt subjectun1 ad expedite
agendum id cujus accipit habitum: dicit
enim Averroes 2 : habitus est quo quis ali-
quid agit quando voluerit. 'Unde habitus
est qualitas qualem faciens potentialll ad
t ARIsroTELEs, In 4 primoo philosophiro, tex.
com. 27. .
perfecte agendu111 effectun1 illius poten-
tire propriurn, sive sit potentia animffi,
sive col'poris. l-'ales sunt habitus intellec-
tuales, vel rationales, vel opinativi, vel
virtutes qure insunt secundum volunta-
te111 , et secundum alias partes appetitus,
sicut est concupiscibilis et irascibilis, et
etialll secundum rationem secundum quod
ipsa ·est rationem participans: quia se-
cundum hffic ordinativa est aliorum, et est
in ea sicut virtus moralis qUffi dicitur ju-
stitia. Scientia enin1 et virtus secundum
suum nOlllen videntur esse de nume-
ro eorumquffi' sunt permanentia, et
sieut ·perfecta,et stantia et radicata in sub-
jecto : et videntur esse de' numero eorum
qure difficile moventur, sive removentur
a subjecto. IIujusmodi autenl exemplum
est, ut si dicarl1us aliquem mediocriter
scientiam sumere : sumens enim· eam non
fortiter non tenet., quia de .facili delebile
est, quod ad perfectum non est acceptum :
sed postquam sumpta est, difficile mobilis
est a subj ecto, nisi. forte fiat grandis per-
mutatio per aliqualll alllentiam, aut apo-
plexialll, vel aliud huju~modi. Et quia
non nisi magnis accidentibus mutatur,
propter hoc quidem non omnino-immo-
bilis est, sed difficile mobilis esse vide-
turo
Per ffigritudines autem maXlme fiunt Removet
dubiuID.
hujusmodi permutationes, quia quamvis
tales habitus insint sécundum animam,
quia tamen corpus organum est animffi,
permutatio corporis impedit animffi ope-
rationes et corrumpit habitus tales. rralis
etiam habitus (cum perfecte et ad actum
expeditum habetur) dicitur. Similiter di-
citur et virtus, qUffi est fortitudo, et justi-
tia, vel castitas et hujusmodi, qure sunt
de numero talium, qUffi scilicet dicunt
perfectiones ad proprium et generalem ac-
tum, sive sit naturffi., sive sit artis, sicut
visus habitus est naturalis, et scientia et
virtus habitus sunt acquisiti, et sanitas
habitus corporis et ffigritudo. Similiter
quando talia 'perficienia potentias animm
! Averroes, a de Anima, com. 18.
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRAeT. V
vel corporis ad actus sibi debitos, radica-
ta sunt et adepta sic ut non facile possint
a subjecto removeri nec facile permutari
nisi ex n1agnis permutationibus, tunc di-
tlahltua cuntur habitus, eo quod tunc hab·eantnr
,."ro eic
~"t.n&ur. adeptione perfecta : et quia tunc potentia
qure ante nutabat in actu et fluctuabat,stat
in ipsis, sicut in forma perficiente et per-
fecta ad operationes illius potentire.
Affectiones vero dicuntur sive disposi-
tiones, quando subjectuill non nisi aliqua-
liter est affectum vel dispositum per illa, et
potentia nondum adepta est perfecte, sed
continue disponitur ad altud. Et ideo ta-
'Ies dispositiones vel afIectiones sunt fa-
cile et cito etiam parvis occasionibus per-
mutabiles in contrarium, sicutcalor quan-
do primum afficit corpus, et non transivit-
in habitum, sicut in ethico in quo habe-
tur calor ut habitus: et sicut frigiditas qUffi
primo afficit id quod tangit, et adhuc non
transivit in habitum, sicut in eo qui fri-
gida paralysi dissolutus est: et sicut sani-
tas qure est habitus et medietates tempera-
tre ad naturam complexionis, et regritudo
qure est hujusmodi medietatis distempe-
l'antia, et alia hujusmodi: circa enim ta-
lia quamdiu dispositiones sunt, afficitur
homo quodammodo tactli metaphorico ad
non magnam immutatioI,lem : cito enim
nt facili occasione permutatur homo tali-
hus, sicut cum e~ calido frigidus fit, et e'
(',onverso : et sic facile ex sanitate in ali-
(Iuam regritudinem transit.Sin1iliter au-
tOlll est in aliis habitibus per modun1 ha-
hitus dictis. Dispositio enilll quodìibet. ta-
Iium dicitur, nisi forte in his qure dicta
sllnt sic fiat, quod contingat ea per longi-
tndinem temporis transferri in aliquod si-
Illile naturre cujuscumque, quod secun-
dum ea quale dicitur: tunc enin1 vincit
potentialll, et stat in eo potentia sicut in
ultimo perfecto, et tunc est habitus : et
t,unc aliquis secundum ista efficitur insa-
Ilabilis, hoc est, non facile sanabilis et
pnrmutabilis ad formam . habitus: talis
nnim afIectus sive dispositio afficiens
quemcumque, non de facili mobilis effici-
luI', et est talis quem quilibet recte 10-
247
quens habitudinem vel habitum potius
quam affectum vel dispositionem noml-
nato
Quod autem ipsa sua substantiali ra-
tione velint habitudines nominari et I10n
dispositiones, n1anifestum est quando sunt
difficile mobilia et tempore diuturniora
per quod transeunt in n10dum naturffi.
Et hoc patet inductione : namque in di-
sciplinabilibus qui disciplinas etiam non
multum sunt retinentes, sed adhuc ab eis
facile mobiles sunt per oblivionem, di-
cuntur habitum scientire disciplinalis non
habere., qualllvis ad disciplinam sint vel
pejus vel melius forte dispositi et affecti.
Propter quod patet quod differt habitus
a dispositione Ilon formaliter-, sed in hoc
quod dispositio facile mobile aliquid est,
illud autem quod est habitus, ,diuturnius
radicatum est et ideo difficile mobile.
Habent autem ad se invicem habitus et Quomo'do
· . . secun dum quo d qual em faClunt
d ISpOSltlO ' dispositio
est quodam-
· d d ' . f ' modo supe-
SUb St an t lan1, quo ammo O SICUt In erlus rius ad ba-
.
et superlus: et l'd eo a d I'd em et a d eam- bitumo
dem pertinent speciem. I-Iabitus enin1
sunt aliquo modo dispositiones sed di-
spositiones non necesse est esse habitus.
Dispositio enim est id quod disponit ad
aliquod agendum, et cum habitus perfì-
ciat et inclinet potentiam ad actum sive
operationem, est habitus secundum hoc dis-
positio. Propter quod dicit Tullius, quod
habitJ].s est dispositio perfecti ad opti-
mum. Et hoc modo vult Aristoteles in
Ethicis, quod habitus est dispositio ad fe-
licitatem. Sed dispositiones non necesse
est esse habitus" cujus probatio est: quia
qui retinent habitum, sunt etiam quodalll-
IllOdo dispositi, quia dispositio dicit ordi-
nationem potentire ad actum. Unde habi-
tum habentes dispositi sunt pejus vel me-
l~us ad ea qure habent habitum. Qui au-
tem quodammodo dispositi sunt., non se-
quitur omnino sive universaliter quod re-
tineant habitum. Et hujus causa est, quod
dispositio nOniine suo non dicit nisi ordi-
nationem potentiffi ad actum : et hoc po-
test esse vel pIene adeptun1, et sic est ha-
bitus, vel non pIene, et sic non addit ali-
 248 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
quid super commune nomen dispositio-
nis, et vocatur nonline cOIunluni disposi-
tio : et in quantum deficit a perfeeto-, op-
ponitur habitui, et ideo nomen habitus
non meretur.
CAPUT III.
De dubitationibus qUle sunt circa prle-
dieta.
Prima dubi- Est autem in his qUffi dieta sunt multa
tatio. dub"ltatio. Est enim primum dubium, cum
una species qualitatis sit una forma sim-
ple~, videtur quod unico et simplici no-
mine habeat nominari. Et videtur quod
hffie species unum simplex nomen habere
debeat, ut dieatur habitus vel dispositio
tantum altero nomine, non autem dicitur
habitus et dispositio tanquam utI'umque
nomen conveniat per copulativam con-
junctionem.
Secunda. Adhuc propter hoc quod est facile mo-
bile vel difficile, videtur quod non debe-
l'et nomen geminari vel variari : quia hrec
accidunt eidem, et propter accidens no-
men substantiale variari non debet, ut
videtur.
Tertia. Adhuc autem cum ex similibus actibus
similes relinquantur dispositiones et ha-
bitus, videtur quod tam habitus quam
dispositio habeant causam effieientem
qure formaliter agit unum: cum autem
formaliter agens non nisi ad formam
suam agat in eo in quod agit et formam
suam inducit, videtur quoddispo"sitio· et
habitus sint unius formre, sed a forma no-
mina imponuntur. Videtur igitur, quod
uno nomine formali debeant nominari. Et
hoc quidem eoncesserunt Antiqui, ut vi-
detur Boetius innuere-, et hoc quod nos
dieimus dispositionem et habitum com-
muni nomine applicationem nominave-
runt.
Quarta. Ulterius etiam qureritur-, CUlTI ex dispo-
sitione flat habitus, qualiter fiat habitus
ex dispositione: quia enim ex actibus re-
linquuntur dispositiones-, oportet quod
1 ARIsrOTELES, In 2 de Anima, tex. com.
aliquid formale relinquat primus actus et
aliquid seeundus-, et sic deineeps: aut ergo
idem est quod relinquitur ex actibus aut
non est idenl. Si idelu, sequitur quod
idelu simpliciter secundum formam aga-
tur a multis agentibus tempore divisis-,
quod non est intelligibile : idem enim et
unum non potest habere multas causas
requepropinquas secundum unum et idem
genus causalitatis. Si autem diversa sunt
qure relinquuntur ex actibus-, tunc qure-
ritur quid illa uniat in una habitus sub-
stantia: hoc enim non potest facere sub-
jectum-, quia uI!itas subjecti non faeit ac-
eidentiulu unitatem: quia in uno et eo-·
dem subjeeto multa sunt accidentia et
genere et specie differentia.
Adhuc qureratur quot aetus, vel quid Quinta.
sive quantum tempus exigitur ad hoc quod
de dispositione fiat habitus?
Adhuc secundum Aristotelenl 1, cum Sextl.
aliquis de non sciente fit seiens-, est mo-
tus quidam : in alteratione autem est mo-
tus-, in quo est quale post quale-, et forma
post formam-, et continue fluxus de poten-
tia ad actum : et seeundum hoc videtur
quod operationes habitum-inducentes se-
cundum formam scientire vel virtutisconti-
Il;uealterent potentiam animre et animam,
donee veniat in actum perfeetum .scientire
vel virtutis-, et hoc sit ex dispositione- fieri
,"habitum-, quod dispositio sit sieut motus-, et
habitus sit sicut finis motus, quando est in
motum esse in actu perfecto. Sed,si hoc
conceditur, tuncvidetur-, quod operationes
qure disponunt-, non sint continure .sed in-
terruptre : et qui sie accipit habitum-, non
movetur motu continuo-, sed interrupto:
et videtur quod rnultoties sit in motum
esse, et sic multoties in habitu-, ut vide-
turo
Adhuc multi sunt habitus qui non fiunt Septima.
ex prreeèdentibus dispositionibus-, sieut
habitus infusi et eoncl~eati: et sic non
semper est habitus ex dispositione.
Adhuc ulterius qureritur de hoc quod Octavi.
videtur dicere Aristoteles dispositiones
~7.
 LIBER DE PRiEDlçAMEN1"IS, TRAeT. V
esse affectiones: et videtur quod calidulll
et frigidum, sive caloren1 et frigus vocet
dispositiones et habitus" qUffi sunt potius
in tertia specie qualitatis, qure. est passio
vel- passibilis qualitas. Si autem dicatur
quod sunt in prima specie et in tertia se-
cundum aliquen1 modum" contra hunc
modum hoc est quod supra in ante habi-
tis determinatum est, quod seilicet diver-
sorum generuIll non subalternatin1 posi-
torum diversre sunt species et difIerentire :
dispositio autem et habitus" et passio vel
passibilis qualitas" diversa sunt qualitatis
genera et non subalternatim posita.
Ati primam. Ad hrec auteln et similia dicendum vi-
detur" quod dispositio et habitus sunt una
species et prima qualitatis" qure facit qua-
le secundum accidentalem denominatio-
!lem . Sunt autelll una species ab una
forma qua informatur subjectum in spe-
cie: quia dispositio ejusdem speciei est
cum habitu-, sicut si dispositus sit aliquis
scibili logico vel geon1etrico-, idem scibile
perfecte habet quando scientiam habet in
habitu. Unde scibile in dispositione-, et
scibile in habitu est. ejusden1 foI'nlre in
scientia" et propter hoc' etiam una species
et non dure sunt qualitatis habitus et dis-
positio. Nominatur autem duohus modis :
quia ipsa nop. nominatur tantulll quale
quod talis qualitas relinquit in subjecto
secunduill forn1am : sed nominatur et hoc
accidens secu.ndum. quod est id quale in
subjecto, secundUlll hoc quod perfecte
subjectum habet illud vel imperfecte.
Qure duo quia rp:odum habent oppositum,
uno nomine nominari non possunt, sed
unum est imperfectum, alterum perfectum
ad ac~um : habens enim habitum sine in1-
pedimento ·agit cum V'oluerit, dispositus
autem agit in1pedite. Et quia, ut dictum
est, ad unanl Jormam pertinent habitus et
dispositio, ideoIÌomina perfecti et imper-
fecti per copulativam conjunguntur con-
junctionen1, quia indifferénter per esse
perfecti et imperfecti qure in motu uno
ordinaniur ad unUlll finem: ideo dispo-
sitio materialis est ad habitum., et dispo-
sitio est actus iluperfecti,habitus autem
est actus perfecti et constituti. Hrec est
ergo causa duorulll nominun1 et ordinis
dispositionis ad habitum, et cop'ulationis
qure conjungit inter duo nOlllina.
Ad id autelll quod obJoicitur, quod facile Ad da.m.
secun-
esse n10bile vel difficile sunt accidentia
qualis, secundum quod est in substantia,
Dicendum quod hoc verun1 est, sed quia
nomina ab his accidentibus in1ponuntur,
propterea necesse fuit dari -duo nomina.
Et quod objicitur, quod duo sunt nomina
illius qualis secundum formaro, Dicen-
dum quod hoc vcrUlll est, sed sunt no-
n1ina qualitatis illius, secundlln1 quod
quale quod dicit qualitatem illam, radi-
catum est in subj ecto: et a talibus acci-
dentibus srepe fiunt illlpositiones nOlni-
num, n1axin1e autenl in accidentibus quo-
run1 propria nominatio et etiam diffinitio
est, quod non1inentur secundun1 quod
sunt in subjecto a quo et in quo esse et
non1en et diffinitionem accipiunt: et hffiC
est causa quod duo sunt nomina illius
speciei, qure talnen in forn1a unUlll sunt
et in fine.
Ad hoc autem quod objicitur quod ex Ad tertiam.
sin1ilibus act'ibus sillliles relinquuntur dis-
positiones et habitus, Dicendum quod ve-
run1 est, et verum est etiam quod sunt
unius formre : sed non selnper a forma est
nOlninatio: quandoque enim,sicut dictun1
est fit denominatio ab accidente formam
consequente, et sic fit hic quando dicitur
dispositio et habitus. A.d hoc quod dici-
tur quod Antiqui hanc speciem uno no-
mine applicationis nominaverunt, Dicen-
dum quod hoc verUlll est, et ideo per er-
rorem decepti istas species dixerunt non .
esse species qualitatis, sed dixerunt eas
per modos distingui per quos efficiuntur
in substantia-, sive· per modos per quos
insunt subjecto: et quia prin1a species est
per n10dunl acquisitionis per ipsas sub-
jecti operationes, et quod per operationes
acquiritur-, subjecto paulatin1 applicatur,
ideo. prin1am specien1 applicationem com-
muni nomine dispositionis et habitus no-
taverunt.. Et quia secunda species est de
potentia consequente esse substantiale~
 250 D. ALB. MAG.ORD. PR-iED.
per quod efficitur aliquid potens ad agen- rationis educitur anima in dispositione et
dUlll vel patiendulll-, ideo illalll COlllllluni habitu. Ad hoc autenl quod qureritur
nOllline llaturalelll aptitudinem dixerunt. utrU111 ideln sit quod relinquitur ex prinlo
Quia vero tertia est de his qure casu agunt aetu cum eo quod relinquitur ex secundo-,
in sensibus passiones-, vei aguntur ab illis-, et sic deinceps, videtur seeundum Ari-
ideo illarn specielll communi nonline vo- stotelem, quod i de111 est in substantia for-
caverunt casum. Quia autem per quartanl mre sed diversulu secundunl esse: esse
speeiem cOlllponitur substantia in parti- cnilll relieturn ex prillla 0pt:ratione, ma-
bus secundum certitudinem terminatio- gis est permixtulll potentire quam relic-
num SUffi quantitatis, ideo iliam COlllIll'uni tUlll ex secunda-, sicut id m9tu quod est
nonline vocaverunt compositionem. Et juxta principium, nlagis in potentia est
quanlvis hoe ilia ratione qure dieta est ve- qualll id quod est juxta finenl. Quod au-
rum sit, tamen patet quod illa nomina tenl ulterius infertur, quod unum· et idem
communia non dicunt species et formas sic habet multas causas secundulll genus
diflerentes qualitate et quali quod a qua- causalitatis, Dicendum quod nihil est in-
litate quale dicitur, et sie habent proprie conveniens dummodo illud idem sit di-
distingui secundum quod etiam species versum secundum esse: quia sunt diversa
quantitatis-, et ejus quod est ad aliquid agentia per qure efficitur in esse, et esse
distinctffi sunt: hffiC autem in modo di- diverso quousque stet in actu u~tilllO : c~
stinguendo unUlll nomen habere non pos- sicin uno alterato possunt esse diversa non
sunto specie sed nUlllero alterantia, .et in uno
Ad quar- Ad hoc autem quod ulterius qUffiritur augmentato possunt esse diversa non spe-
tam.
de relatione dispo'sitionum et habitum ex cie sed numero auglnentantia :et hoc nihil
aetibus sive operationibus, Dicendulll est inconveniens. Sed quod simul in una
quod verUln est quod ex silnilibus aetibus et eadelll hora sint diversa, et reque im-
similes relinquuntur habitus et dispositio- lnediaia secundum unum et .i~em genus
nes. Actus autenl indueunt dispositiones causalitatis in idelll eodem modo agentia,
et habitus duobus l1lodis. Uno modo dis- hoc esse non poteste '
positiones et habitus contrarios a subjeeto Ad hoc autem quod . qureritur quot Adqwjntam.
~

quod est potentia secundum quam fit numero actus vel quantum tenlpus requi-
operatio removendo : et hunc lllodum di- ritur ad hoc quod ex dispositione fiat
xerunt Socrates et Plato, qui dixerunt habitus, Dicendum quod non est deter-
scicntias et virtutes inesse per naturalll, minare, quia subjecta non reque habilia
et per studiulll et exereitiulll depurari sub- sunt ad habitus susceptionem : et ideo in
jectulll ut eIuceat in anima quod est per uno plura, in alio vero pauciora requi-
naturam, sieut lapis pretiosus politione runtur.
quidem nihii accipit, sed cum abstergitur Ad hoc quod qureritur de lalis motus Ad sextarn.
ab co quod impurum est-, tunc micat in continuitate vel interpositione , Dicen-
eo puritas naturalis. Hic est ergo unus dum quod nihil prohibet lllotum hunc ex
modus quo contrariffi dispositiones rcnlO- parte mobilis esse continuum, et ex parte
venturo Secundus autem modus est quo motoris esse interruptum. IIoc dicit Aver-
generatur in actu forilla in anilna, qUffi est roes super 2 de Anima et super librum de
operationi forluce silnilis, sicut in co quod Generatione et Corruptione 1 ,quod si aliquis
movetur fOrl1la l1l0toris seCUl1dU111 actum, per annuill augeatur per spatiunl cubiti,
qUffi antequanl llloveret motum-, non fuit non est necesse 'quod hoc qualibet septi-
in eo quod movetur nisi seeundum poten- mana, et quolibet die et qualibet hora
tiam: et sic de potentia ad speciem ope- ,proportionaliter secundum divisionem

1 Vide etiam 3 Physic. COffi. 6 et D. Albertum, ibid.

 LIBER DE PRiEDICAl'IENTIS,. l"RACT. V
temporis augeatur : aliquando eninl mi-
nus, aliq:uando plus augetur, cum somper'
exeat de imperfecto ad pcrfectum, vei
exeundo a dispositione contraria, vel aug-
mentuIll accipiendo. Ita etianl dicendum
est hic quod motus est continuus ex par-
te mobilis continue deponendo disposi-
tiones contrarias, vel speciem 11loventis
accipiendo : sed non oportet quod motor
semper maneat actu, quia fornla quam
primo impressit ipsa in se habens virtu-
tem motoris, movet actu, sicut est virtus
movens in sellline: propter quod non se-
quitur quod motus sit aliquando ex parte
mobilis interruptus. Et ideo dicit Boe-
tius quod scientia principiorum in sensi-·
bilibus seminalelll sensualenl habet vir-
tutem ad scientias.
Ad .opti-
anam. Ad hoc autem quod dicitur quod multi
sunt habitus connaiurales et concreati,
qui ex dispositionibus non videntur relin-
qui, Dicendum quod lllulti habitus con-
naturales ex dispositionibus relinquuntur
naturalibus, ut hab~tus visus ad quen1
per principia alterantia disponitur oculus
intuentis ex humorulll oculi adunatione.
Quidam etiam sunt ad quos subjectum
per naturam statim dum esse dispositum
est, et illi fundantur in dispositionibus
suis, qualllvis habeant dispositiones se
tempore prrecedentes.
A.I (~"avnm. Ad h d d' ... d"
'.'.'ttUdtioOC autem quo lSpOSltlO lCltur
~U41"urBl1ec-
Un ,mr Bimi- a fI'ectlo . a.bA' - rlstote l e, D'1cen dum quo d
U.. cUnalO h OC d'lctum es t per _quam
.,'...ntclam. . dam Sln11
. '1'ltU d'1-
nem, quia sicut afIectio est per suam
operationem aliquid faciens, hoc est quod·
actione appropinquat, sed id in quod
agit, nondunl per 'actionem suam ad for-
mam suanl convertitilI': ita dispositio, est
quredanl patientis' et 1110ti ordinatiQ ad
actum agentis quem nondulll perf~cte
adeptum est: et per hanc Silllilitudinem
CJuumodo d' .. d" . fI .
...lur ot fri- ISpOSltlO ICltur aectlO.
E t quo d d'ICI-
.n.,.u..itio- tur e ca l o et TJgI o per a fectlonelll
tl
U
• "unt d l'd f' od I'
no.. l d h '
ve per mo UIll abltus suscepto, totum
per similitudinem dictUIll est ad modum
accipiendi habitum et dispositionem : et
1 Hrec appellatio ab Aristotel e est.
251
non est ideo dictun1 quod calor et frigus
! per se sint habitus et dispositiones, sed
ideo quia re.ceptio eorUll1 in subj ecto ali-
quando est per 'modulIl dispositionis, ali-
quando per moduln habitus. Et ex his
patet.. solutio qUffisitorum.
CAPU1" IV.
De alio genere qualitatis quod naturalis
potentia vel impotentia dicitUf.
Aliud vero genus non quidelll genera- Quod .sit na-
turahs po-
.tentia v~l
lissimum , sed g-renus subalternum est, lmpotentIa,
quod dlcin1us naturalem potentiam vel etcaUSlS J
ex !luibus
cau-
ilnpotentiam. Est enilll quredanl qualitas setur.
in substantialibus principiis rei radicata,
qure totum substantiale esse constitutulll
et perfectum consequituI', secunduln
quan1 quales, hoc est, potentes dicuntur
ad facile faciendum vel patiendum, et non
facile faciendunl ca qure sunt secundum
naturalll vel naturre conservationcill. Et
quando quidcrn talis potentia causatur ex
victoria forn1re super materiam quanl.
forma perfecte ad se terminat et tenet
terminatam, ita quod contrariis resistit
alterationibus, tunc vocatur talis qualitas
naturalis potentia : naturalis quidem, quia
in naturalibus principiis radicatur.;po-.
. tentia autem est, quia est vigo~' et valor
formre super materianl ad agendulll ea
qure sunt secundum naturan1 sine inlpe-
dinlento. }leroppositunl autem naturalis
impotentia causatur ex victoria materire
et privationis super forn1anl quanl con-
traria impedit dispositio: quam materia
perfecte comprehendere et ad se termi-
nare non potesi: et ideo vigor diminui-
tur ad actiones 'naturales, et facile pati-
tur, et vincitur a contrariis. Et dicitur
naturalis impotentia, non quia natura
o
hujus defectus principium sit, sed quia
natura impeditur contrariis dispositioni-
bus ne ad talem vigorem possit pervenire.
Hoc igitur genus et non species dici-
tur i, quia convenientia in genere minor
 252 D. ALB. MAG. ORD. PR.tED.
est quam convenientia in specie; conve-
nientia enim in g-enere conveniunt in po-
tentia materiffi, convenientia enim in spe-
cie conveniunt in actu et forma: et quia
naturalis potentia vel impotentia non
conveniunt nisi in potentia matel'iffi, ideo
dicuntur genus, quia in solo genere con-
veniunt. Et quia non uniuntur in uno
hffiC duo, ideo non per copulativam, sed
per disjunctivam disjunguntul' conjunc-
tionem.
Naturalis igitur potentia est qualitas
secundum quan1 habentes ealll potentes
ad naturalia dicuntur; naturalis impo-
tentia etiam quales facit secundum quam
eam habentes impotentes dicuntur ad na-
Qui sint pu- tul'alia. HffiC igitul'a principiis habita spe-
gillatores..
Cles, al·IU d est genus qualItatIs
· · secun dun1
quod quales dicimus aliquos pugillatol'es,
qui ex ipsis principiis naturam consti-
tuentibus apti sunt fol'tes ictus dare, ut
qui fortiora et exercitata ad motum faci-
lem habent brachia et non impedita: et
secundum quod dicimus quosdaIll ex na-
turalium principiorum dispositione cur-
Qui sint bo- sol'es, qui valde longa et agilia et mobi-
DI cursores. .
Ila habent cl'ura" et nnn magnum pondus
corporis quod lassitudinen1 inducat. Et
Qui sint sa·
lu~re~, ~t secundum quod quosdam dicimus salu-
qUI slnt 10- .
salubres. bres sive salvos, ut quorulll caro pl'opor-
tionalis est in lllembris et densa et vestita
undique nlodico adipe: hrec cnim n"on re-
cipit contraria, et fortiter tenet tempel'a-
mentum complexionis-, et a se repellit no-
civa. Contral'ios autem horum in carnis
dispositione dicimus insalubl'es vel regro-
tativos secundum naturalem impoten-
tiam, quia nihil horum qUffi dicta sunt
perficere possunt per potentiam natura-
lem, hoc modo dicimus sanativos vel
regl'otativos. Et simpliciter sive universa-
litel' dicimus on1nia ilIa , et secunduIll
hanc qualitatem qualiacumque dicuntur
potentia vel impotentia secundum quali-
tatem qure dicitur .naturalis potentia vel
impotentia. Hos enim dicimus sic poten-
tes vel illlpotentes" quod aliquo modo
sunt dispositi per aliquid generatum in
ipsis.
Unde non propter dispositionem adve-
nientelll dicin1usunumquodque illorum
naturaliter potens vel ilnpotens,sicut i11i
qui per artem vel exercitiumefficiuntur
pugipatores vel cursores" vel operatione
medieinm ~unt sanativi vel regrotativi :
sed ideo dicuntur tales, quod habeant po-
tentiam naturalem"in principiis naturali-
bus fundatam ad. facere quid facile eorum
qure sunt secundum naturam" vel nihil
pati eorum qure sun~contl'a naturam:
sicut pugillatores vel cursol'es ex naturali
potentia dicuntur, no'~ quod sint dispositi
arte vel exercitio, .sed quia habent natu-
ralen1 potentiam in principiis naturalibus
fundatam hoc facile faciendi sine naturali
impedimento: sicut etiam dicuntur sana-
tivi, eo quod habearit potentiam natura-
lem, ut contra sanitatem aliquibus levihus
accidentibus patiantur. .iEgrotativi autem
dicuntur qui ad hoc ipsum habent impo-
tentiam naturalem, nihil scilicet contra
sanitatem patiendi. SilTliliter autem his
"dicitur durum et molle" et sjmiliter his
sese habent secundum potentiam natu-
ralern. Durum enim dicitur quod a con-
stantia partium habet potentialll naturalem
quod non cito secetur vel dividatur,
n101le autem eo quod cedit cito tangenti"
et dicitur ejusdcIll secationis pas~ivum,
in quantuill ad resistendum habet impo-
tentiam naturalem, et sic de aliis.
CAPUT V.
De dubitationibus qUéE sunt circa secun-
dum genus qualitatis.
Oritur autem dubium circa prredicta : Prima dubi.
quia cum naturalis potentia vel impoten- tatio.
tia sint in prin1is principiis rei constitu-
entibus radicata, habitus autem et dispo-
sitio sint acquisita tempore, indigentia et
doctrina, et exercitio assuetudinis, vide-
tur quod naturalis potentia vel impoten-
tia propinquiora sunt substantire" quam
habitus et dispositio". Videtur ergo quod
naturalis potentia vel impotentia debeat
esse prima species qualitatis et non se-
cunda.
 LIBER DE PRJEDICAMENTIS, TRAeT. V
Secunda. Ad hoc idem facit quod potentia natu-
ralis prmcedit esse, dispositio autem et
habitus esse rei consequuntur; videtur
ergo quod potentia naturalis vel impo'-
tentia prima qualitatis species esse debe-
ret.
Ter&ia. Adhuc olunis dispositio et habitus sup-
ponit ante se potentiam naturaIem vel
impotentiam. His igitur rationibus prior
videtur esse species qualitatis, qUffi est
naturalis potentia vel impotentia.
Quarta. Ulterius autem qUffiritur utrum poten-
tia naturalis sit qualitas? potentia enilU
naturalis est a forma vincente super ma-o
teriam, ut dictum est; hoc autem modo
potentia naturalis est rationalitas., et in-
tellectus, et ratio, et voluntas, et hujus-
modi, ut generaliter dicatur, omnis po-
.testas anirnee secundum omnem partem
ipsius, ut adhuc generalius dicas, omnis
potestas formffi secundum quod actionis
principium est forma; hffic autem omnia
partes substantiales esse dicuntur et non
qualitates.
(Julnta. Adhuc dicit Averroes, super secundo
de Anima, quod omnis diversitas organo-
rum qure est in corpore, est propter di-
versitatem potestatum qure sunt in ani-
ma ; sicut ergo se habeut partes corporis
ad corpus~ sic se habent partes animffi ad
animalu ; partes autem corporis substan-
tiro sunt constituentes et integrantes cor-
pus organicum~ partes igitur animffi sub-
stantiffi sunt integrantespotestatem ani-
mee., et sic non sunt qualitates aniluanl
consequentes: et sinliliter. est de aliis po:-
tentiis naturalibus formarum substantia-
lium quarumcumque.
Moxla. Eodem modo objicitur .de impotentiis
naturalibus formarum: hoc' enim nOluen
fundatur in privatione, et non videtur
fundari in aliquo ente ·vel in aliqua. entis
specie; videtur ergo quod non sit quali-
tas aliqua.
1 Hanc objectionem non solvit D. Albertus.
Posset tamen dici ad ealn quod potentia atten-
ditur penes resistentiam, impotentia autem
penes non resistentiam: cunl autem durunl
resistat sectioni, videtur habere potentialll
253
Adhuc autem non videtur rationabiIi- Septima.
ter dictum quod dictunl est" quod scilicet
durulu est quod potest habere potentianl
naturalelu ad non secari, et quod nlolle
ejusdelu rei habet impotentiam : quia
eodem modo potest dici quod molle habet
potentianl naturalem ad facile secari, et
quod durum ejusc1elu rei habet impoten-
tianl l.
Ulterius etialU qureritur, cunl potentia Octava.
se magis teneat ex parte materire quam
ex parte formm~ videtur quod potentia
naturalis debeat esse ex victoria materim
super formam potius quam e contra.
'Ulterius etiam adhuc qumritur quare Ultima.
hffiC species vel genus qualitatis uno no-
mine non nOluinatur, ut diceretur aptitu-
do, sicut Socrates et Plato et alii antiqui
nominaverunt ?
Ad hffiC autem et similia dicendulu est, Responsio
quod habitus est prima species qualitatis, ad primam.
propter hoc quod ipSffi fornlm substantia-
Ies in materia sunt ut habitus, sicut dicit
Aristoteles 2 , quod anilua secundunl
quod est endelechia, inest uthabitus, et
secundUlU hoc fornla substantialis inest
ut qualitas nlaterire, et hoc luodo diffe-
l~entia est ut qualitas generis. Quia ergo
~ispositio et habitus modum suum ponunt
in prinlis substantim compositre princi-
piis, qUffi sola substat accidentibus~ ideo
sunt prima species qualitatis. Potentia
autenl naturalis est consequens esse com-
positi: est enim consequens ad actum
quelfi forma habet in composito et ad ac-
tus consequentes naturalU compositi, ideo
potentia naturalis est secunda species et
non prima. Et quod objicitur de telupore
et doctrina, non est verUlU de omni eo
quodhabet nl0dum habitus, sed est ve-
runl- de habitu acquisito tantum.
Ad hoc autem quod objicitur, quod po- Ad secun..
tentia naturalis prrecedit esse" DicenduITl dame
quod hffiC est potentia luateriffi ad for-
naturalem; molle vero 'cunI cedat et non re...
sistat sectioni, vic1etur naturalem habere impo-
tentìam.jammy.
! ARIsrorELEs, In 2 de Anima, tex. com. 5.
 254 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
mam et ad esse: et hrec non est naturalis
potentia, .sed heec potentia est consequens
senlper esse.
Ad tertiam. Ad hoc autem quod dicitur.. quod
omnis habitus inest secundum aliquam
potentiam, Dicendum quod verum est
hoc, sed non oportet quod illa potentia
sit esse consequens : quia forma ut habi-
tus inest secundum potentiam esse- pree-
cedentem: sed hoc verum est quod ali-
quis habitus ut acquisitus vel infusus
inest secundum potentiam qUffi consequi-
tur ad esse, sed ex hoc non sequituI'quod
generaliter potentia consequens esse sit
ante llabitunl, ut patet per ante dieta.
Ad hoc autem quod ulterius qUffiritur,
Adquartam. . . l· l O ? n°
SI potent1a natura lS Slt qua 1tas. . leen-
o
dlUll quod potentia naturalis ad actus
esse consequens est qualitas et aeeidens,
seeundum quod omne illud est accidens
quod sequitur ad esse perfeetum, quia
non est de substantia: hffic autem quali-
tas fluit a substantialibus sicut proprium
fluit ab essentialibus specieio Et quod ob-
jicitur de partibus animee, Dicendum
quod anima non habet partes essentiales
cum sit substantia simplex: sed secun-
dunl quod aninla est totum potestativum>
sic vires ejus intellectus, et voluntas, et
sensibilis, et vegetabilis sunt partes ejus
potestativffi, et sic dicuntur potentire na-
turales radicatre in substantia ipsius, et
tamen qualitates quia sunt ad actus esse
consequentes 1.
. Et quod dicitur, sicut se habent partes
Ad qUlntam. ° o '
corporis ad corpus, SIC partes anlnlffi ad
animam ;hoc est verum secundum aliquid,
et secundum aliquid non est verum:
quoad hoc enilll verUlll est, quod anima
cOlnparatur ad corpus, ut principiunl vitffi
et motus: sic enim fluunt potentiffiab
anima., quibus influit vitanl et motum
corpori, qUffi integrant potestatem et vir-
tutem ejus, sicut corpus in quantum mo-
bile ab anima et vitam recipiens,non p.ot-
est esse silllplex, sed oportet quod a na-
1 Ex quo patet quod potentire anirnre sunt
realiter distinctre ab esselltia ejus secundum.
tura ejus fluat diversitas complexionis et
compositionis organorum, quibus reeipiat
diversinl0de vitam et motum : et hoo sunt
partes organici corporis in quantum est
organicum etnon in quantum est corpus,
et hoc modo sic potentire sequuntur natu-
l'anl ~orporis et. substantiam anirnre, sieut
operatio organorum sequitur naturam
corporis: et hoc modo utrumque inte-
gratur partibus suis potestativis. Sed
quoad moduill communem non est ve-
rU111, quìa potentire a;nimre naturam ani-
Inre consequuntur, ·non ut partes natura-
,les.. sed ut proprietates naturam animre
constituentes, sed naturamanilllre non
derelinquentes: organa auteln corporis
lllateriales sunt partes corporis, 111ateria-
liter ipsum constituenteso Et primo modo
loquitur Averroes et non secundo. Idem
dicendum de omnibus potentiis naturali-
bus a forma substantiali post esse sub-
stantiale ad actus consequentes .fluenti-
bus.
Ad hoc auteIll quod objicitur de natu- Ad sextam.
l'ali impotentia, Dicendum quod quamvis .~
quantum ad nomen fundetur in priva-
tione tamen secundum esse fundatur in
J
contrario quod est contraria qualitas in
materia potentiam naturalem impediens.
Ad hoc autem quod dicitur quod po- Adoctavam.
tentia se magis tenet ex parte materire,
Dicendu111 quod hrec non est potentia ad
agendum qure est esse consequens.. sed
potius est potentia ad esse, sicut dictum
est in capitulo prrecedenti: unde. per hoc
patet solutio.
Ad hoc autem quod qureritur de nomine Ad ultimam.
Antiquorunl, qui istam speeiem vocabant
aptitudinen1, Dicendulll quod non est no-
lllen usquequaque conveniens: quia apti-
tudo non est nomen univocum ad poten-
tiam et impotentiam ; quia si aliquid est
aptum ad agendum, per hoc ipsum non
habet aliquid comnlune isti et i1I1.. per
quod. erit aptum ad patiendum.
D. Albertum.
 LIBER DE PRlEDICAMENTIS, l'RACT. V
CAPUT VI.
.De tertia specie qualitatis qUfE est passio
vel passibilis qualitas.
l'ertia vero species qualitatis est quce
dicitur passio et passibilis qualitas. Hanc
enim unalll speciem ponimus, ideo quod
forméP qualitatis non difIerunt, sed sunt
ejusden1 speciei qualitatis, et aliquando
eadem numero qualitas: primo enin1 est
passio., et postea passibilis qualitas. Quia
ergo neque in qualitate, neque in quali
(quod secundum eas dicitur) specie difIe-
runt, ideo dicimus eas esse species et non
genus, et unam speciem hcec duo dicimus
Q unre con- esse . Et non conJ"ungemus ea disjunctiva
junxit eas conJ'unctione sed copulativa, ut notentur
Iter not~m . o
c()p~latlo- ad idem pertinere. Tamen qUla passIo est
ma. . lllur ; igitur ista sunt qualitates. Iloc au-
afficiens et cito transi ens qualitas, passi-
bilis autem qualitas est durans et radicata
in subjecto-, qui modi sunt oppositi., ad
idem nomen non possunt reduci, eo quod
hoc nomen ab oppositis rei proprietati-
tibus imponeretur et opposita significa-
v?~~:~&~~~c l'et: ideo duobus modis copulatis hanc
.peelem u n o . .
nomine. SpeClem deslgnamus.
D e qua IOt t .
l a e enlm
non possuIJ;lus loqui nisi sicut de acci-
dente., quod sernper in comparatione ad
substantiam habet determinari, et ideo
oportet quod determinetur per modos
quibus est in subjecto. Sic igitur dicunt
quod tertia species qualitatis est passibi-
les qualitates, quce jam in subjecto radi-
catce et firmatce sUtnt etpassiones.
Hujus autem manifestatio est induc-
tione et exemplo. Sunt enim hujusmodi
ut dulcedo, amaritudo, austeritas·, sive
acuitas in saporibus extreJ;Il'is. et mediis
omnibus, et qui his qui inducti sunt co-
gnati sunt, ut salsedo, ponticitas; ,'et sa-
por pinguis. A~plius autem secundum
tactum calor et frigiditas, et his similia:
ltemovet secundum visum albedo et nigredo. Odo-
dubia.
Prlmumo res autem qui inferunt olfactui passio-
1 ARIsrOTELES, In 2 de Anima, tex·, com. 92 et
in libro de sensu· et sensato.
255
nem, juxta sapores deterlllinantur, ut di-
cit Aristoteles 1. DifIerentire enim sono-'
run1 non inducuntur hic 2 : quia qualllvis
inferant passionem auditui., tamen ex
prin1is qualitatibus (quce primo sunt ac-
tivce et passivce, et virtute earum agit
quod agit, et patitur quod patitur) non
causantur: et ideo etiam non transm'u-
tant substantiam nisi per accidens, sicut
aer cum tonitru, ut dicit Aristoteles 3,
scindit lignum.
Quonian1 autem hcec quce dicta sunt
sensibilia, sunt qualitates ,n1anifestuIll est
per descriptionelll quam primo dedimus
de qualitate: qucecurnque enilll subjecta
suscipiunt illa qure ita dicta sunt qualita-
tes,etqureculllque etialll inforlnantur ipsis,
secundun1 ipsa qualia dicuntur. Qualitas
auten1 est secundum quamquales dici-
tem indu'ctione probatur et exen1plo, ut
mel: ex hoc enim quod subjectum n1ellis
dulcedinem suscipit, dicitur secundum
hoc- quale, quia duIce. Eodelll modo dici-
tur corpus album, quia suscipit albedi-
nem se inforn1antem. Similiter auterIl se
habet in creteris omnibus qure enumerata
sunto
IIrec autem non ideo passibiIes qualita- Passibiles
,tes dicuntur, quod subjecta et objecta qualitat~s
quare Sle
qure ea suscipiunt ut formas aliquid pa-
dicuntur.
tiantur vel passa sint accidentali passione
vel aliqua alia (quan1vis naturali passione
digestionis habitu passa sint) sed ideo di-
cuntur passibiles qualitates, quia passio-
nes inferunt sensui : non enim ideo dici-
tur dulce, quia aliquid ab extrinseco pas-
suffi sit, et quod hanc sibi impressit dul-
cedinem. Similiter autem est de omnibus '
qure sunt hujusmodi olfactui vel gustui
passionem inferentia. Similiter autem est
de calore et frigore in igne vel glacie vel
aqua: hrec enilll omnia non ideo passibi-
Ies qualitates dicuntur, 'quod ea subjecta
quce- suscipiunt ea, aliquid passa sint ex-
trinsecus, sed ideo quoniam singula eo-
2 Vide 7 Physic. com. 14.
3 In 3 Metereorum.
256· D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
rum qure dicta' sunt., secundulll alicujus
sensus qualitatem in ipso sensu passionis
alicujus ad sensus immutationem perfcc-
tiva sunt., et ideo passibiles qualitates di-
cuntur. Patet hoc inductione: dulccdo
enim p'assionelll quamdalll secundum
gustum efficit ad gustus immutationem.
Sic facit calor qui passionem facit secun-
dum tactulll, et sirniliter alire qualitates
tangibiles. Albedo auten1 et nigredo et
alii colores llledii non similiter passibiles
qualitates dicuntur: non enilll sic agunt'
in subjectum secundum esse materiale,
quod suis qualitatibus inforillent visum:
visus enin1 albi non est albus, quemadmo-
dum gustus dulcis est dulcis, et f'icut tac-
tus calidi est calidus : et ideo in visu non
perficiunt colores passibiles qualitates.
Sed ostenduntur colores passibiles quali-
tates: quiR ipsi colores qui sunt qualita-
tes, innascuntur in nobis ex passionibus
quibusdam prrecedentibus in nobis. Quod
non multre colorum mutationes sunt in
nobis per aliqualll passionelll prreceden-
tem, est n1anifestuill per inductionem cx-
perimenti: erubescens enim aliquis ru-
beus factus est, cum erubescentia sit ti-
n10r in turpi perpetrato: tinlor autem
passione et fuga cordis secundulll systo-
lem propcllens sanguinelll in facien;l. Et
similiter timens aliquis factus est pallidus.~
sanO'uinc a facie ad COI' retracto. Similiter
unuOmquodque talium colorum aliqua in-
nascitur passione: et si tales colores tali-
bus innascuntur passionibus, probatur
quod sialiquis est naturaliter aliquid si-
ll1ilium passus, quod scilicet sanguinem
difIundat in facie, vel ad COI' reducat san-
guinelll, illum naturaliter oportet habere
similem colorem illi qui passione vere-
eundire vel tillloris rufus vel pallidus fac-
tus est: quod ex hoc constat quod qure
afIectio naturre facta est ad verecundian1
in expulsione sanguinis ad frontem circa
corpus, eadem etiam causa fit etian1 se-
cundum naturalelll afIectionelll : ita quod
color naturalis sit similis ei qui ex pas-
sione anilllre vel cordis naturalen1 recipit
coloren1.
Gcneraliter autem loquendo qurecum- Qure sin t
que qualitates sunt de numero talium ca- :u~sli:~~~~
suum, hoc est, qure ex talibus casibus
passionum sumpserunt principium ab ali-
quibus passionibus difficile mobiliblis. et
permanentibus in subjecto., illre dicuntur
passibiles qualitates. Quamvis enim se-
cundull1 naturalem substantiam sive sub-
sistentiam in prin1is cOlllplexionibus pal-
101' aùtnigredo facta est in aliquo, tamen
passibiles qua'iitates dicuntur secundum
primam gualitatis rationem : quales enim
dicilllur secundùm tales colores sive qua-
litates, sivé' etiam inducta sint talia per
accidens, sicut propter longam regritudi-
nem qure facit paliorelll. Aut propter re-
stum qui inducit ruborem qui aliquando'
in facie cOIIlburit sanguinelll, ita quod re-
n1anet, et stantelll et permanentem rubo-
rem inducit, aut aliquid sirnile his : prop-
ter quod nigredo vel pallor contingit, non
facile prreterit, ita quod immutabile vel
difficulter mutabile lnanet. Ista dicuntur
passibiles qualitates: secundum tales
enim qualitates dicimur quales silnplici-
ter., sicut secundu~ eas qure a passioni-
bus naturalibus inducuntur.
Qurecumque vero sunt de numero ta- Qure sin'
lium qualitatum qure cito transeunt et ci- passionel.
to de facili solvuntur, dicuntur passiones :
non enim secundum has dicuntur qual~s,
sed potius aliquid passi: nullus enim
simpliciter dicitur rubeus propter hoc
quia ex verecundia rubeus factus est. Si-
militer ille cui pallor subitus propter ti-
n10relll venit, non simpliciter dicitur pal-
lidus sive qualis secundun1 pallorem, sed
ll1agis dicitur convenienter quod aliquid
·passus sit, non addenominationem, sed
. ad subitam mutationem. Ea propter hu-
jusmodi subitre mutationes dicuntur con-
venienter passiones: non autem conve-
nienter dicuntur quali~a~es, quia non
simpliciter quales dicimur secundum eas.
Iloc ergo modo se habet de passionibus
et passibilibus qualitatibus corporis.
Ad similitudineln autem horuni se ha-
bet etian1 de passionibus et passibilibus
qualitatibus qure inducuntur secunduill
 J.JIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRACT. V 257
accidentia anirnre, hoc est, quarum prin- Adhuc autenl aut passio inducit quali- Tertia.
cipium est in anima, quamvis mutatio sit tatem coloris-, aut si non inducit, tunc
in corpore : qurecumque enim talium remanet tantum passio, et non habet in
mox sive subito in nascendo fiunt, ab qualitate deternlinari : si autem inducit,
aliquibus advenientibus passionibus fiunt constat quod ilie color qualitas est-, et sic
subito, ut dementia sive insania, vel ira, passio est passibilis qualitas, et sic male
et alire hujUSlll0di passiones, si qualitates distinguitur inter passionenl et passibilem
dicuntur illatre per sensum et phantasiam qualitatem.
vel opinionem : secundum enim talia Adhuc secundum passionem videtur Quarta.
quales dicimur et denominamur, dicimur aliquis diciqualis: est enim passio hrec
enim iracundi et dementes et insanie Si- in aliquo genere, constat quod non nisi
militer autem est si qurecumque aliena- in genere qualitatis: sed qualitas est se-
tiones et insanire non naturaliter sunt fac- cundulll quanl quales dicinlur: ergo se-
tre, sed sunt aliquibus casibus inductre, cundum passionenl dicimur quales, et sic
ut ex visu, vel terrore sonorunl vel his si- nulla est distinctio inducta inter passio-
milibus-, et sunt difficile prretereuntes vel nem et passibilelll qualitatenl.
etiam omnino immobiles: oIunia hujus- Adhuc dubium est de hoc quod albedo Quinta.
modi sunt dicenda passibiles qualitates, et nigredo non dicuntur qualitates, eo
eo quod secundum tales qualitates quales quod passi9nes infer~nt sensibus: hrec
dicimur et denominamur. Qurecumque enim sunt objecta visus : visus autem est
vero talium passionum sunt ex his qUffi potentia 'passiva: objectum igitur quod
citius prretereunt et facile subj ectum de- est propriulll agens in ViSUlll infert visui
relinquunt -' passiones dicuntur et non passionem, et seeundunl hoc dicuntur
passibiles qualitates. Hujus exemplum est colores passibiles qualitates, sicut alia,-, et
ut si quis forte contristatus ab aliquo ill- ex silnili causa-, ut videtur.
juriam inferente, iracundior solito efIec- Adhuc autem i~tre passiones dicuntur
Sexta.
tus sit : hic enim non dicitur propter hoc inferentes vel illatre: colores autem srepe
iracundus per denominationem qua in inferunt passiones, ut concupiscentias,-et
hujusmodi occasionata passione iracun- delectationes, et tristitias, et hujusmodi :
di,or est solito, sed lllagis dicitur secun- et sic iterunl patet, quod sunt qualitates
dum iram aliquid passus: propter. quod sensibiles ex eadenl causa qua alia sensi-
talia passiones quidem dicuntur, sed non bilia dicuntur passibiles qualitates.
passibiles qualitates. A,dhuc autem qureritur quare tertia Septima.
species qualitatis non dicatur forma aut
circa aliquid constans figura? Terminatio
CAPU1' VII.
substantire',est seCUndUlTI qualitatenl : pas-
sio vero et passibilis qualitas a casu pas-
De dubitationibus circa tertiam specien~ sionis innascuntur-, et ita videtur quarta
qualitatis. species propinquior esse substantire qualTI
passio vel passibilis qualitas: non ergo
",'ma dubi- Est a:utem circa ea qure dicta sunt ~4u­ ista est tertia, sed quarta (ut videtur) spe-
"aUo. bitatio. Passio enim per se est genus·ge- 'cies qualitatis.
neralissimum, et ideo non videtur' posse Adhuc ,qureritur quare non uno nomine
Oetava.
esse species qualitatis. hffiC species nominatur-, CUlTI onlnes An-
~und8. Adhuc autem passibile est potcns pati tiquiet etiam Aristoteles illa C0111nlUni
vel habens aptitudinem ad patiendum : nomine casus appellaverint?
qualitas autem nulla pati 'potest, sed se- Ad hrec autem et silTIilia dicendulll est,
Ad primam.
cundum eam 'est passio,: videtur ergo quod passio seCUl1~U111 quod .est prredi-
quod nulla sit passibilis qualitas. Call1entunl, est, efIeetus illatioque act~o-
17
 258 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
nis in id quod patitur : et sic non sumi-
tur passio qure est species qualitatis, sed
pro forma qualitçttis qure afficit subj ectum
ex hoc quod aliquid passum' est, quod
est causa affectionis illius, vel ex eo q~od
affectui subj ectum ex: ipsa affectione in-
ducit passionem qure continet subjectum
secundum complexionantia vel compo-
nentia subjectum, sicut ira inducta ab
aliquo circunlstante accendit· sanguinem
circa COI' et immiscet vaporem fellis ad
, vindictre appetituill. Et ideo requivocatio
est in passione, qure secundum quod est
effectus agentis genus est: secundum au-
tem quod affectio commotione facta vel
commotionem inducens est species qua-
litatis.
Ad secun· Ad aliud dicendum quod non dicitur
dame
passibilis qualitas eo quod ipsa qualitas
aliquid patiatur, sed (sieut dictum est)
quod vel passione inducitur vel passio-
nem inducit, et quia sic passioni conjuncta
est, ut causa vel effectus, ideo dicitur
passibilis qualitas.
Ad tertiam. Ad aliud dicendulll quod passio indu-
cit id quod est qualitas secundum essen-
tianl : sed non est qualitas secundum
quod ab ipso quale dicitur denominative,
quia denominationes non sunt nisi ab
his qUffi insunt simpliciter : simpliciter
autem non inest quod non est in subjecto
radicatum et firillaturn, quia sic non se-
quitur, iste est afIectus rubore ex vere-
cundia, ergo est rubeus.
Adquartam. Et per hoc patet solutio ad sequens:
est enim id quod inducitur ex passione
in genere qualitatis, sed non secundum
quod quale sinlpliciter, sed secundum hoc
.denominative prredicatur.
Ad quintam. Ad id autem quod ulterius dubitatur
de albedine et nigredine, satis in ante
habito capitulo responsum est. Et quod
dicitur quod passioIies inferunt visui, Di-
cendum quod i11re sunt passiones secun-
dum quid et non simpliciter: quia sunt
talia in .visu 'secundum esse spirituale, et
ideo motum et passionem simpliciter
non inducunt.
Ad hoc autem quodobjicitur, quod in- Ad sextam
ducunt del.ectationes et concupiscentias,
Dicendum quod hoc est 'per accidens,
non enim hoc faciunt in quantuh! visibilia
tantum, sed in quantum sunt signa delec-
tabilium secundum gustum et secundum
tactum : secundum quid enim et non
simplieiter est delectatio in visu secun-
dunl quod yisus ~oyetur a visibili tan-
tum.
Ad id autem quod' vlterius qureritur de Ad sepl1.
ordine istarum specièrum qualitatis, Di- mam.
cendum quod ordo est primre speeiei ad
secundam qui in prrehabitis determinatus
est. Quia autelll de numero naturalium
potentiarum sunt sensib!les vires animre,
et istis inferuntur passiones per passibiles Nota ratio.
qual1·t at es, l·d eo st at·1m tertlam
· .
SpeClem in tertia Br:'
nero ordini_
qualitatis oportuit esse pa.ssionem vel eia i~~1i I·
passibilenl qualitatem, sicut aetivum pro-
prium sequitur suum passivum proprium
quod infert ei passionem: qu~a activuIll
suam propriam formam dat passivo, et
utrumque refertur ad alterum et cogno-
scitur per alterum : propter guod tertiunl
statim sequitur post secundùm. Adhuc
cum objicitur, quod secundum hoc etiam
tertia deberet esse quarta, quiaactus sunt
prius potentiis secundum rationem et
objecta actibus, sed adhoc dicendum quod
hoc verum esset, nisi potentia' naturalis
hic acciperetur secundum quod radicatur
in substantialibus principiis substantire:
secundum hoc enim determinatur hoc
aceidens, secundum quod substantire pr,o-
pinquius est, et ideo secundum hune 01'-
dinem potentia naturalis est ante. passibi-
lem qualitatenl.
Ad hoc autem quod ultilno qureritur de
Ad acta-
nomine, dicendum quod de qualitatehic vam.
intendilnus secundum quad denomina-
tive quale ab ea dicitur: ct ideo de qua-
litate hic non intenditur in comparatione
ad causanl per quanl inducitur, sed potius
secunduIll modUlll quo inhreretsubjecto
ad denonlinationelll per quale: sed non
dicitur casus hic qualitas, nisi in eOlnpa-
ratione ad causam per' quam inducitur,
quia casualis ,est. Hree igitur casus non
 LIBER DE PRLEDICAMENTIS, TRACT. V
vocatur. Secundum autem quod est'in
subjecto, non habet modum unum, sed
diversum et COlllpositum secu.ndum quod
denominat subjectum simpliciter, et se-
cundum quid~ hoc est~ ut nunc. Oppositi
autem 1110di eodem nomine non possunt
comprehendi. Uno ergo nOlnine non po-
terat convenienter n0111inari, sed duobus,
qUffi suni passio et passibilis qualitas.
CAPUT VIII.
De quarto genere qualitatis quod est
forma~ vel circa aliquid constans figu-
ra.
Quartum vero genus qualitatis est for-
nla et circa aliquid constans fìgura. Hoc
autem genus qualitatis, sicut in prima
philosophia dicit AristoteIes, consequens
est speciem substantialclll in omni cor-
porea substantia: quia sieut corpol'ere
substa'ntire differunt speciebus, ita diffe-
runt figuris : et quorun1 est una species in
comilluni, horulll est in cOll1muni ngura
una, tam in toto quam in membris : si-
cut hOluinis figura una" et caprre, asini,
et sic de aliis. Forte hoc dicitur genus
non species, quia llluita valde cOlllpre-
hendit.
DifIerunt autem hrec, quia n10dus ter-
n1inationis lil1earu111 in superficie vel cor-
pore referri potest ad intra" ad forn1an1
scilicet substantialelll" qure tam in toto
quam in partibus, causa est quare dicitur
vel sit,membrum hoc vel illud, vel etian1
totum formetur~ et sic dicetur forma. Pot-
est etiam referri ad extra, ad, quantita-
tem scilicet sic vel sic ter111inatam in tales
vél tales angulos, et sic dicitur figura.
Unde patet quod unum et idelll secun~
dum id q'uod qualitas est figura et forma,
sed secundulll esse differt:" quia. relatum
ad intra quod continet et 'terminai, est
forma: relatum autem ad extl'à, quo tali-
bus vel talibus angulis terminatum aptuIll
est ad hos motus vei illos s'ecunduni hos
actus vel alios, sic dicitur figur-a: :
Oportet autem scire quòd figura .dìci-
259
tur dupliciter: secundum id quod est
quantitas terminata, et sic dicitur id quod
est in genere quantitatis : est etia111 Hgura
secundulll id quo est fìgura tcrlninatio
quantitatis, et hoc lTIodo non dicit nisi id
quod est in genere qualitatis-, sed hffiC
qualitas est circa quantitatem posita. For-
ma autem quamvis idem sit subjecto, dif-
fert tan1en ratione, nec dicitur forma nisi
secundum quod causata est a forma sub-
stantiali actu continenti intrinseca, et ideo
for111a dicit id quod est qualitatis, et non
quantita.tis.
HffiC aute111 ideo genus dicuntur, quia Quare dici-
in actibus et ratione non convcniunt : con- tU~in~a~l~~
tinere enirn quod , est fol'lllre non convenit non q}larta
speCles.
nisi genere cun1 sic vel sic angulatu111 esse
acuto angulo vel rccto vel hebete : hoc
enim non dicitur quia contineat., sed
quia sic vei sic pungat vel tangat, propter
quod non est convenientia speciei sed
generis intel' illa sic sun1pta. Quia tan1en Q uare d.1-
hrec UnU111 sunt in eo quod est fornla et stinc~iusnon ,
conJungun-
figura, propter hoc non disjunctiva con- turo
junctione conjunguntul'.
v
:Duobus autem Q
uarenoml-
.
1110dis nOlninatur et non uno: quia con- nomlmbus. nat ~~obus
tinerc' ad intra, et sic vel sic pungere ex-
, tra, non sunt reducibilia in unam pro-
prietatelll cui nOlllen unUln C0111mUne
imponatur.
Dicitur aute111 fìgura, eo quod ad extra Q uare d'lCl-.
v
refertur
. : circa aliquid. cOIlstans
. , quia
. in figur~,
. etturquare CIr-
exterioribus tcr111inationibus· lincaruITI cacons alitquid
anso
concludit et terlninat exteriusin circuitu,
et constant tern1inationes ejus ad puncta
in quibus concurruntlineffi termlnatffi.
HffiC ergo est ratio omniulll istorum. Hrec
autem proprie corpOrU111 sunt et superfi-
eierum qUffi piuribus lineis terminantur.
.Amplius autem adhuc in lineis etiani
inveniuntur quredalll qUffi in hoc modo
qualitatis sunt ponenda, sicut rectitudo'fl'et
cul'vitas : rectuill enilll est cujus extrelTla
tegunt media, ita quod postea videri non
possunt, si rectorum extremitates directe
aciebus oculorum opponantur: et hoc
dictum est Plat,onis. Iloc auten1 lllagis Quidrectum
"
es t f orma quan1 f19ura., quan1vIs .
l'at·IOllem secundum
Platone~.
figurre habeat see-undum quod ad extra
 260 D'. ALB. MAG. ORD,. PRJED.
undique terminatur in punctounD. Cur-
vitas autem ex duabus semper cOlnponi-
tur formis : habet enim fo1'mam concavam
subtus, et habet formam convexam exte-
Curvum est rius, et ideo omne cu1'vum compositre est
oof~f~:~re {ormre. Figu1'as autem habet tot, quot
habet curvitates, quia tot habet ternlina-
tiones ad angulos divisos. rrale etiam est
quod his simile est, sicut circula1'e, vel
sphrericum, et generaliter loquendo 1'0-
tundum : omnia enim hrec formam ha-
bent concavi ad interius, et figuram con-
vexi ad exterius. Quod hre autem quali-
tates sint secundum guod talium sunt
formre et figurre, probatur ex hoc quod
secundum unumquodque talium id dici-
tur quale quod informatum est ex his, si-
cut patet inductione et exelTIplo : triangu-
IUlTI enim vel quadrangulum vel 1'otun-
dum esse quale aliquid dicitur. Similiter
autem et rectum vel curVUlll esse qualis
habet prredicationem. Et similite1' est in
aliis secundum formam vel figuram hoc
modo dictis 1.
Rarum autem et spissum et asperunl et
lene fortasse putabuntur apud aliquos
qualitates principaliter significare: quam-
vis a linea habent ad hoc quod qualita-
tem prineipaliter signifieent: significant
eninl primo positionem, et seeundario
qualitatem partium in loeo et in toto po-
sitaruln" et ideo non pertinent ad divisio-
nenl eorunl in qua ponuntur ea qure prin-
cipaliter sunt in qualitate: hrec enim (ut
dietum est) quamdam positionem partium
in toto et loco primo principaliter signifi-
lJensum et d
rarum quid cant quodamnlo O et non qua l aem :
l·t t
spissum enilll sive densunl dieitur" eo
quod partes materiales ad se inviccm sunt
propinqua positione : rarum vero per op-
positum dieitur, eo quod partes materia-
les llIad se invice111 distant in toto : et hree
duo sic sceUndU111 positioneln partium
Lene et
asperum intrinseearUlll sic dicuntur. Lene autem
quid.
et aSperU111 secunduill positionerrl qua111-
dam partium exteriorum : lene quidem co
quod in rectulll vel reque secundum li-
1 Vide in ex 'principiis, cap. de Positione.
neam velsuperficiem sibi partes jacent
exteriores et una super ,alteram non emi-
net: asperulll vero per 9Ppositum hujus.
dicitur" ideo quod una quidem extrema-
rum partium in,linea vel superficie supe-
riore est super aliam eminendo porrecta,
alia vero est inferior et simul super alia
est depressa. Positiones igitur dicuntur
primo, et si qualitates dicuntur" hoc est
secundario. Hffi'igitur sunt quatuor spe-
cies qualitatis qure communiter inveniun-
turo
Et fortasse alii quidam modi qualita-
tum apparebunt: quia quale multipliciter
dicitur de substantiali et accidentali qua-
litate, et ideo multi sunt ejusdem nl0di :
sed quia maxime et principalius dicuntur
qualitates et quales hi qui dicti sunt modi,
concludatur ergo generaliter quod species
vel genera qualitatum sunt qUffi prredicta
sunto
CAPUT IX.
De dubitationibus qUfE sunt circa quar-
tam speciem qualitatis.
Est autenl in his dubitatio" CUlTI forma Prima dubl.
sit principium substanti~ uniuscujusque, tatio.
qualiter possit esse species qualitatis : po-
tius enilTI reducenda est ad genus sub-
stantire, quam qualitatis.
Adhuc autem cum figura sit de nlathe- Secunda.
maticis, nihil autem sit mathenlaticum ni-
si quantitas discreta ve! continua: vide-
tur figura esse aliquid in genere quantita-
tis et non qualitatis.
Adhuc autem nihil ens videtur addere T~rtia.
forma vel figura super quantitatem, quia
quod linere sic in aeutum vel rectulTI an-
gulum jungantur, non addit quanto ens
sed rationenl: et sic videtur quod non
sunt species in genere qualitatis.
Adhue autem quod de aspero et leni Quarta.
dictum est, onlnino contradicit ei quod
dictunl est in sexprincipiis de situ vel po-
sitione., ubi dicitur quod asperum et lene,
 LIBER DE PRJEDICAMENTIS, TRACT. V
et rarum et densunl, non positiones cli-
cunt sed qualitates circa positiones .dictas.
Quinta. Ulterius qureritur qualiter numerus
specierum qua1itatis accipiatur?
Acl primam. Sed ad hrec et similia dicendum est
qU9d forma dicitur secundum id quod
forma seCUndUl1l rationem et substan-
tiam: et sic forma est principium esse et
substantire in omni eo quod est: et quia
substantia vera est, propter hoc forIna
est principium esse et substantice verre,
et seCUndUl1l aliquid est principium alio-
"Quomodo rum quo est unumquodque eorum. Dici-
torma es t
.'Htciea. qua- tur enim forma quasi foris manens secun-
UtatlS.
dum nomen, et sic modus continentice
in terminatione liriearum et superficie-
rum dicitur fornla, et hrec forina est spe-
cies qualitatis.
Ad aecun- Ad hoc autem quod de mathematica
dame
objicitur, Dicendum, quod figura non ra-
tione figurre mathelnatica est, sed ratione
quantitatis cujus est qualitas, et ab ipsa
Aliter. absolvi non poteste Vel potest dici, sicut
dictum est, quod figura est mathematica
secundum quod est quantitas terminata:
secundum autem quod est .terminatio
quanti, sic est qualitas, et hoc modo non
consideratur a mathematico.
Ad tertiam. Ad hoc autem quod dicitur, quod figu-
Quomodo l'a nihil addit supra quantitatem, Dieen-
".cura addit
IUIH'a quan- dum quod falsum est: addit enim mo-
llin~~ ..
dum qualitatis qui non est. quantitas, qui
est acutum, vel rectum, vel hebes in· an-
.gulis, vel rotundum, vei planum: qure
non sunt rationes tantum, sedsunt res:-
unde etiam aliter et aliter inlmutant pro-
prium sensum tactus: omnis autem im-
lnutatio sensus proprii est per qualitatem.
Acl quar- Ad hoe autem quod de sex prineipiis
&amo objieitur, Dieendum quod sicut dictum
est, asperum et lene, et densum et ra-
rum, positiones dieunt partium ~hateriffi
interius et exterius, sed secundario di-
eunt qualitates: q.uia sic vel sic agunt in
senSUln, et hoc consideratur in libro sex
prineipiorum,. et ideo dicuntur qualita-
tes, quia lene est quod suaviter imlnutat,
asperum quod immutat cunl punctione,·
et densum est quod visu non penetratur,
261
rarUln autern quod ubique estpervium:
et ideo in comparatione ad sensum ita
dicuntur qualitates, sed tanlen quia posi-
tio causa est, quod sic vei sic sensus istos
imu1utent, ideo illa principaliter sunt po-
sitiones, secundario qualitates.
Ad hoc autem quod qUffiritur, penes Adquintam.
quid ista species qualitatis ~ccipiantur,
Dieendunl quod numerus et ordo sic si-
n1ul accipi possunt: aut enim accipitur
penes. formale principium substantice,
aut penes materiale, ex quo omne acci-
dens accipi habet penes modum subslan-
tire a qua causatur. Si autem accipitur
penes principium fornlale, hoc non po-
test esse nisi duobus modis: aut enim
accipitur penes moduln quo perficit for-
'ma Inaterialn, aut penes modum quo for-
ma principium est agendi in composito
quod perfectunl est. Si primo n10do, for-
ma non habet se ad 'n1ateriam nisi ut
dispositio vei habitus, et penes hunc mo-
dum est prima species accepta quali-
tatis. Si autem secundo n10do est, a for-
Ina effluunt potentice naturales, et sic
est secunda species qualitatis accepta.
11100 ergo potentice aut a:ccipiuntur in se
aut secundunl quod propria activa infe-
runt eis proprias passiones. Et primo
, modo est iterum seèunda species qualita-
tis : secundo autem modo tertia induci-
turspecies qualitatis. Si vero ex parte
materire sumatur qure per se est eorpo-
tea, et necesse est quodsit sec,,:!ndum re-
Iationem ad fol'mam quce continet et ter-
minat materiam, tunc inducitur quarta
species qUffi est forma vei circa aliquid
constans figura. Et istoo sunt quatuor
species qualitatis, secundum quas aliq.uid
ut fr,equentius quale dicitur, et a quibus
proprie accipitur modus" iste prcedica-
nlenti qui' est proprius qualitatis. Si qui
autem alii modi qualitatis inveniuntur, '
facile reducuntul' ad istos.
Sciendum quod A.ntiqui hanc ultimam
qualitatis speciem uno cOlunluni nouline
vocaverunt c0mpositionem: séd' quia
duos actus includit, .ununl ad intus qui
. est forluce, alterum ad extra qui est figu..
 262 D. ALB. MAG.
rre, ideo convenientibus duobus IllOdis
nominatur. Quare etian1 genus 111elius
dicitur quam species, jam in ante habito
capitulo dietum est.
Quod autem quidam has species acci-
piunt penes ea qure sunt in nobis in ani-
ma, quidam per acquisitionem primam
speciem, et secundum ea qure insunt na-
turre seeundam speciem, et in eorpore
quiden1 per motum tertianl speeiem, vel
per 111aterire terminuIll quartalll speeiem:
potest dieere qui vult, sed rationem per-
fectam non videtur habere.
Dubitatio Sed de hoc qureri potest, quare secun-
dUIll solam tertiam speciem qualitatis
qure passio vel passibilis qualitas, sit al-
teratio prrehabita, sieut dicit Aristote-
les J, et non seeundum aliam speciem
Solutio. qualitatis? Et hrec quidenl quamvis per-
tineat ad I)hilosophu111 determinare et
non ad logicum, tamen dici potest quod
in habitu et dispositione alteratio esse
non potest: quia dispositio et habitus
sunt ad perfectionem secundum proprire
natUI're actum, qui est ratio vel rationis
actus: et ideo attingens esse perfectum
non est proprie oalteratus physice, sed in
esse connaturali et proprio perfectus.
~-'ere eadem ratione non potest esse alte-
ratio in specie secunda: potentire enim
naturales radicantur in fOr111a substan-
tiali, seeunduIll quod ipsa in eo quod
perfectum est convertitur in principiu111
agendi, et ideo eonsequuntur esse per-
fectum sicut id quod est esse substan-
tiale, consequens, cum perfeetio ipsius sit
perfectio in illis : propter quod etialll at-
tingens esse perfeetum naturalis poten-
tire perfectus est, et diminutus ab illo se-
cundum esse corruptus vel in via corrup-
tionis. In quarta etiam specie motus esse
non potest, quia circa quantitaten1 est
qualitas qure a quantitate non absolvitur:
sed quantitati nihil est contrariUlTI, ita
quod nee illi speciei contrarium est ali-
quid.
i ARISTOTELES, In 7 Physic. tex. com. in.
ORD~ PR.iEO.
Et si objicitur de recto et curvo, et as- ObjecUo
'pero et leni, et raro et denso, patet quod Solu'Iu,
illre qualitates nec activre nec passivre
sunt, neque absolvuutur a positione et
situ, et ideo in talibus non potest esse
1110tuS alterationis: quia alteratio phy-
sica non est nisi inter contraria agentia
et patientia ad invieem, et hoc est quod
intendit Aristoteles, si quis bene dieta
sua inspiciat.
CAPUT X.
De quali quod'dicitur secundum
qualit~ten~.
Quia autem, ut dicit Alexander, Ari-
stoteles ipse istun1 'traetatum intitulavit
de quali et qualitate,. et nos jam deter-
minavimus de speciebus qualitatis secun-
dum qualTI quales dicimur, restat nune
deterlllinarede quali quod denominative
ab his speciebus dicitur qualitatis. Dici-
mus ergo quod qualia dicuntur qure se-
cundum qualitates dietas dicuntur deno-
minative: denominative autem, quia
simpliciter subjectum ab eis denomina-
tur, vel quonlodolibet aliter ab his di~
cuntuI' informata. Difficile enim est eam
qUée ab accidente denominationem si~­
plieiter fieri: multis enim Inodis accidens
inest, ita quod non denominat, ut si
inest secundum partem, ut JEthiops est
albus dentes, vel si inest ut nuilc et non
sin1pliciter, ut rubeus ex verecundia
nunc, n'on sequitur quod sit rubeus. Li-
cet aliquando etiam hoc sit ex parte ae-
eidentis, quod ab ipso fieri deIiominatio
non potest, quarnvis silTIplieiter insit et
non seeundum quid, ut in sequenti,bus
patebit. Et ideo quale secundurn istas Quid sit
quale.
qualitatis species (aut dieatur secundum
istam denolllinationem aut quon10dolib~t
aliter dieatur ab his) dieitur qualitas ut
informans subjectuIll per eoncretionem si-
gnificans: quale enim et qualitas idem
prredicatur, quarnvis in modo difIerant:
 LIBER DE PRiEDICAMEN1'IS, TRAeT. V
quale enim dicit qualitatenl subjectum
informantem, qualitas autelll dieit qua-
litatem simplieiter.
()bjectio. Et si quis objiciat quod quale dicit duo,
Solutio. subjectum scilicet, et quali~atem, Dicen-
dum quod non dicit princip.aliter et for-
maliter nisi qualitatem, sed quia dicit
qualitatem in eoncretione ad subjectum,
ideo, dicitur ex consequenti de subjecto
facere significationem. Propter quod
etiam quale cum qualitate ad idem per-
tinet prredicamentum.
In pluribus tamen qualitatibus, pene
etiam in omnibus qualia dicuntur deno-
minative a qualitatibus, ut a candore can-
didus, et a grammatica grammaticus, et
a justitia justus dicitur denominative-, et
similiter iIi aliis multis. In aliquibus vero
. hoc non convenit secundum vocem, quam-
vis similiter sit secundum esse. Et hujus
causa est quod qualitatibus nomina talia
posita non sunt qUffi solo casu differentia
secundum appellationem possint infiecti
et informari in nomina denominativa, si-
cut dicitur eursor-, aut sicut dicitur pugil-
lator, non quidem dictus ab actu vel of-
ficio currendi vel pugillandi, sed ab ipsa
qualitate qure e~t ·naturalis potentia hoc
faciendi : hrec enim 'qualitas nomine pro-
prio non est designata, ita ".quod nomen
secundum valitudinem natu~alem ad hrec
exercenda significet illam propriam qua-
litafem : non enim sunt talibus ·yalitudi-
nibus (qure qualitas sunt) posita nomina
o in nobis: quod studium, ut dicit Tullius-, Studiamo.'
secundum quas' quales dicuntur et cUr-
SOl' et pugil sive. pugillator: sed nomina
illa sunt disciplinarum nomin'a, sicut cur-
sorioo et pugillatori~ artis : et .hrec non
sunt nomina illius vel illarum qualitatum,
qua vel quibus dicuntur illi quales, qui
afIecti sunt illa qualitate, qure est natu-
ralis potentia ad illa facien'da. A nomine
aliteln artis vel disciplinre dèno~inari pa-
test, qui artis istius veldisciplinre est igna-
rus, sicut frequenter contingit, quod ha-
bens naturalem potentiam ad aliquid ar-
o
tis, illius ignarus est, qUffi docet opera~
tionem eamdem ad qUàln habet quis na-
turalelll potentiam : pugillatoria enim di-
263
citur disciplina pugillandi, sed quales in
hac qualitate dicuntur, non qui sunt de
arte sive disciplina illa, sed qui afficiun-
tur per informationem qualitate qure dici-
tur potentia naturalis ad pugnandum.J si-
eut dieitur pugil vel cursor qui forte ni-
hil scivit de arte sive disciplinailla, et ideo
a disciplina non accipiunt denominati 0-
nem ut dicantur cursores vel pugilles.
Alii autelll etiam posito nomine quali-
tatis non adhuc quales illa qualitate di-
cuntur denominative', ita quod nomen
qualis secunduIll figuram appellationis a
n?mine qualitatis deterrninetur. Sicut pa-
tet in nonline quod est virtus, a quo no-
mine si denolllinatio fiat non dicitur vir-
tuosus-, sed secundum alios dicitur studio-
sus, nomine formato a genere virtutis
quod est studium.J vel quod verius est no-
mine formato a virtutis causa, qure est
studium. Et secundum posteriores dicitur
virtuosus, quarnvis non simplicem dicat
denominationem, sed cunl denominati 0-
ne, notat plenitudinenl. Virtutem enim
habens studiosus dicitur, sed non dicitUf
denominative simplici denonlinatione a
virtute : sed si a virtute dicatuf-, dicetur
virtuosus, quod nomen plenitudinem si-
gnificat et non facit simplicem denomina-
tionem. Hujusautelll causa est, quia in
virtutibus et vitiis politicis nos domini et
causa SUIllUS operum quibus efficiuntur
virtutes : quia virtutes per studium fiunt
quid.
est vehemens applicatio animi ad aliquid
discendum vel faciendum : ideo Antiqui
nomina imponentes, virtuosos intellec-
o tuali virtute vel morali ve1 herolca dixe-
runt studiosos nomine communi. Virtuosi
autem dicuntur non ita convenienter, quia
virtus nominat ultimum in bono, ut di-
cit Aristoteles, et hoc non est ita genera-
le ut primum. Cons~gnificata autem ple-
nitudo adjungitur in talibus, propter hoc
quod dicit Aristoteles quad nee intellec-
tualis virtus qUffi est prudentia, potest es-
se- sine moralibus, nec morales possunt .
esse sine prudentia: quia moraliscon~in­
gitfinem; prudentia autem eligit ea., et
264 I). ALB.~[AG. O~D.
docet per qure et qualiter ad finern devc-
nitur: et ideo in quoCU111que est virtus,
qualllda111 plenitudinem virtutis esse opor-
tet. Propter quod illam denonlinationem
conveniens fuit nomine plenitudinenl con-
notante formari. Et dieitur studiosus et
non studialis, et virtuosus et non virtua-
liso In pluribus autem denominativis non
est sic, sed denolllinativa eorum a nomi-
nibus formantur qualitatuln qUffi insunt
ipsis. Concluditur ergo generaliter quod
qurecumque dicuntur qualia, aut dicun-
tur denominative a prredictis quatuor spe-
ciebus qualitatis, aut,aliquo modo, sicut
dictum est, dicunturaliter ab illis quali-
tatibus qure dietro sunto
CAPUT XI.
De proprio qualitatis quod est suscipere
contrarium.
Postquam autem jam de quali et qua-
litate secundum diffinitionem et divisio-
nem in species determinatum est, conse-
quenter de quali et qualitate secundunl
suas consequentes proprietates et passio-
nes est determinandu111, et primo de pro-
prio quod nec soli nec omni convenit,
quod est esse qualitati contrarietatem. Di-
cimus igitur quod inest qualitati et quali
contrarietas secundum quod est quale,
sicut justitia injustitire est contraria, et
albedo nigredini. Quamvis injustitia pri-
vationis habeat n0111en, 1alllen hrec pri-
vatio in contrario fundatur habitu cujus
nomen proprium non est positunl, et sic
justitia contraria est injustitire. Ita et ipsa
qure secundunl qualitates has qualia di-
cuntur, sunt contraria, sicut injustunl
contrariatur justo, et album nigro. Pa-
tet igitur quod in prima et tertia specie
qualitatis est contrarietas. Non est autenl
hoc proprium in omnibus qualitatibus
prinlre et tertire speciei, secundum quod
contrarietas est distantia et oppositio conl-
pleta eorum qure sunt in eodem genere:
rubeo enim vel pallido aut hujusmodi co-
1 Tex. com. 52.
PR1'ED.
loribus lllediis nihil est contrariulll-, cunl
tanlen sint qualitates et in genere quali-
tatis.
Si autem o~jicitur quod justitia et in- Objec&io.
justitia non sunt contraria, quia IllOtus al-
terationis est, "'inter contraria: in prima
aute~ specie, u't jam antehabitum est,
non est alteratio. Dicelnus ad hoc, quod Solutio.
alteratio physiéa non est in prima sp~eie
qualitatis .: alteratio autem large dicta est
in prima specie, secundum quod altera-
tio est, quando 'subjecto eodem manente
mutatio fit in suispassionibus vel quali-
tatibus. Sie enim quando de justo fit in-
justus, alteratio facta est: non enim suf-
ficit ad alterationem physicalll, quod sit
inter contraria, sed cum hoc exigitur
quod contraria ,sint ad invicem activa et
passiva seeundum actionem et passionem
a substantia abjicientem, et subjectum
continue a contrario in contrarium trans-
lllutantem.
Ad hoc autem quod diximus de colori- Objectlo.
bus mediis nihil esse contrarium, cum ta-
men in quinto Physicorum 1 dicatur quod
medium comparatulp.extremo, contra-
rium est, et cunl in Ethicis dicatur quod
medium utrique extremorum contrariulll
est: non debet aliquis instare, quia hic
contrarium accipimus' quod secundum
maximam distantiam' contrarium est. Hoc Solutio.
autelll est simplex, nihil de contrario ha-
bens admixtum : et secundum hunc mo-
dum medium nec opponitur medio nec
extremo. In physicis autem contraria ac-
cipienda sunt secundum potentiam et ac-
tUffi ubi est motus, et ideo ibi contrarium
est id quod aliquid participat contrarii, et
est potentia ad alterum, secundum hoc
enim movetur ad ipsum ut ad contra-
rlum.
Quod autem in Ethicis dicitur quod me-
dium l.?-trique. exttemorum contrariulll est,
ideo dictum est, quod quamvis virtus sit
mediunl quantum ad actum et circum-
stantias, tamen secunduIll bonum et ratio-
nem boni est extremum : et sic ambobus
 'LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRACT. V
extremis opponitur ut extremum, quia sic
ambo extrema sunt in genere mali.
Amplius generaliter verunl est, quod
si ex contrariis ununl l'uerit quale, et re-
liquum illi contrarium est quale: cum
contraria sint in eodenl genere. IIoc au-
tem palam est et manifestum proponenti
sive inducenti alia contraria ab his qure
dicta sunt in singulis generibus contraria
suscipientibus : selllper enim contraria in
eodem sunt genere: nam si justitia con-
traria est injustitire, et justitia est ;quale
quoddam sive qualitas, sequitur quod
etiam injustitia est quale et qualitas est
quredam: nulli enim aliorum .prredica-
mentorum sicut generi aptari .potest in-
justitia ut species vel individuum : justi-
tia enim neque est quantitas, neque ad
aliquid, nec ubi, nec omnino sive uni-
versaliter aliquid de numero prredica-
mentorum, nisi quale et qualitas, et illud
idem secundum genus prredicamenti est
etiam justitia. Et sic est in omnibus aliis
contrariis qure sunt secundum quale vel
secundum qualitatem.
•HtJectio. Ex hoc autem fortevidebitur alicui ,
quod prima contraria sint in qualitate : et
contra hoc videtur esse, quod prima con-
traria videntur esse l'arunl et densum:
hrec enim videntur prrecederecalidulll et
frigidum, et inducere ipsa, quia rarunl
efficitur calidum, et spissum efficitur fri-
801utio.
gidum : sed adhoc dicendum, quod i~ ve-
ritate prima contraria vere secundum ac-
tionem et passio"nem sunt contraria in
qualitate, et non in positione 1: quia
contrariorum est mutuo se expellere ab
eodem susceptibili: expulsio autem hrec
fieri non potest, nisi per actionem' ei.pas-
sionem, et ideo ea qure ver.e sunt
.
contra-
. non admixtam caliditatem, et non patest
ria, sunt activa et passiva ad invÌcem: et
hrec prima contraria sunt calidu~' 'et fri.~
gidunl, et subjecta eorunl passiyasunt
hunlidum et siccum, quorum utrumque
respicit utrumque illorum ut subje-ctum:
humidum enim est subjectum calidi. et
1 Vide 2 Physic. com. 15, ubi vult proprias" potentia accidentali a generante vel a remo-
I
qualitates esse prima contraria.
Il Ex quo patet quod elenlenta moveIitur de
265
est subjectum frigidi, et siccum est suh-
jectunl calidi et est subj ectum frigidi in
lllateria elementali: calidum est efIecti-
vum rari, et frigidum est efIectivum
spissi: et sic prinla simpliciter contrarie-
tas est in qualitate: prima autem dispo-
sitio lllaterire est in positione qure non
absolvitur a qualitate qure est rarum et
densum.
Si autem quis dicat quod leve et grave Objectio.
sint prima contraria, eo quod motus 10-
calis sursum et deorsunl sunt ad formam:
leve autem movetur sursum, grave au-
tem deorsum, hoc omnino nihil est et est Solutio.
determinatunl in physicis, quod motus
sursum non causatur a levitate, nec lllO-
tus deorsuma gravitate, sed potius a ge-
nerante vel renlovente prohibens : et ideo
prius' aliquo modo habet formanl gene-
rantis antequam habeat motum qureest
consequens formflm generantis 2. Et ideo
leve et grave non sunt prima contraria
moventia, sed potius leve causatur in ma-
teria per rarum, et grave causatur in
materia per densum : et sic °adhuc rema-
net, quod calidum et frigidum qure sunt
in tertia specie qualitatis sunt contraria.
Si quisvero adhuc objiciat, et dicat Objectio.
contra hoc, quod si simpliciter calidum et
simpliciter frigidum quorum ne~trum de
suo contrario habet aliquid admi~tum,
sunt contraria prima, tunc sequitur quod
nata sunt fieri circa subjectum unum et
idem: non autem simpliciter c~liduln, et
simpliciter frigidum nata sunt fieri circa
idem: nullum enim elementum est quod
manens .in suhstantia ejusdem elementi
hoc natum sit ~uscipere: ergo ista non
sunt contraria prima, ignis enim hahet
habere frigiditatem et caliditatem: ad Solutio.
hoc dicendum' quod secundum quod ca-
liditas et frigiditas sunt qualita~es primre,
sic opponuntur circa materiam primam
elenlentorum, et circa illam nata sunt
fieri: secundum autem q·uod sunt in ge-
vente prohibens..
266 D. ALB. MAG. ORD. PR1ED.
neratis prln1lS qure sunt elementa, sic cunt, candidum quod est candor., sit can-
sunt potentire naturales consequentes esse didu111, contingit, ut dicunt, illum cando-
elementorun1, et ideo elementis lnanen- " rem magis intendi per majorem (ut dicit
tibus non deserunt substantias elemento- Nicolaus Peripateticus) luminis contrarii
rum: et hoc modo circa idem nata sunt admixtionem.
fieri, et mutuo se invicem expellentia ab Quamvis autem hoc sit quoddam qua-
codem. litatis proprium, non tamen convenit om-
Ex hoc autem quod in qualit~te est 'niqualitati, sed plura sunt ,qure suscipiunt
contrarietas prima, i~telligitur quod con~ magis et minus, et non omnia qure sunt
trarietas in omnibus aliis generibus in qui- qu.alitates: justitia enim cum sit' qualitas
bus est, non est nisiin ratione qualitatis: si dicatur (secundum quod in abstracto
primum vero est causa' omnium aliorum in significatur) suscipere magis et minus,
quolibet genere in quo est primum. Unde potest quilìbet ambigere utrum verum sit
etiam in quantitate ratione motus aug- an falsum quod dicitur. Similiter autem
menti et decren1enti non est contrarietas est etiam in aliis qualitatibus qure afficiunt
nisi secundum qualitatem, sicut in trac- per inhrerentiam subjecta in quibus sunt.,
tatu de Quantitate dictum est. Et si con- quando per modum abstractionis signifi-
traria sunt in ubi vel in situ, oportet cantuI', ut justitia, albedo., sanitas et hu-
quod sint in eis secundum quod non ab- jusmodi. Quidam namquc dubitant de ta-
solvuntur a qualitate. De his autem dis- libus, utrum magis et minus suscipiant:
putatio pcrtinct ad physicum vel meta- quidam enim justitiam a justitia et albe-
physicum, et non ad logicum: logicus dinem ab albedine aiunt non multumdici
enim non considerat contraria, nisi se- secundum magis et minus, ita quod una
cundum quod sunt in eodem genere ma- justitia sit magis justitia quam alia, vel
xime distantia, et non considerat ea se- una albedo magis albedo quam alia: ne-
cundum quod prima et non prima. que dicunt unam sanitatem ab alia sani-
tate dici secundum 111agis et minus. Et
CAPUT XII. causa etiam dicti est, quod nomen unius-
cuju~que abstractorum imponitur in ter-
De secundo proprio quod est suscipere mino, et non potest intendi et 'remitti:
magis et minus. isti autem dicunt, quod intensio et remis-
sio secundun1 magis et minus accidit
Suscipit autem qualitasmagis et n1i- qualitatibus secundum quod sunt 'in sub-
nus, et hrec est secunda pI'opI'ietas ex ea jecto recipiente ipsas qualitates:. dicùnt
qure pI'rec~ssit causata. Quod autem qua- enim alterum altero magis et minus sani-
le magis et minus suscipiat patet induc- tateln et justitiam habeI'e., secundum
tione : album enin1 magis et minus alte- quod unum dicjmus altero saniorem et
rum altero dicitur secundum albedinis in- justiorem. Sic etiam dicunt et grammati-
tensionem et remissionem, et similiter cam et' alias qualitates (quffi subj ecta in
justum magis et minus alterum altero' di- quibus sunt afficiunt, et ideo affectus ge-
citur secundum. intensionem justitire et neraliter dicuntur) secundum magis et
remissionem. Hoc autem non tantum est IIlinus inesse. Licet tamen Antiqui di-
in ipsis qure qualia sunt sieut alba et versa circa ista sentiant, tamen hoc indu-
justa, sed etiam ipsa 'qure sunt qualitates bitanter veruin est, quod subjecta (qure
(a quibus talia dicuntur qualia) suscipiunt secundum illos affectus qualitatum dicun-
in seipsis., sieut qure dic'untur crementa et tur qualia) illa procul dubio secundum
diminutiones in seipsis. Et dieit- Boetius qU'asdalll qualitates recipiunt magis et
quod' hree fuit sententia Platonis. fIoc minus., et in prima et in tertia specie
autem declaratur exemplo, cunl, sicut di- qualitatis: hoc enim modo' unus alio ,dici-
 LTBER DE PRiEDICAMENTIS-, 'fRACT. V
tur gramnlaticior-, qui magis habet graIll-
Illaticanl: et sic unus dicitur justior et
sanior, et sic est in multis aliis priIllre et
tertire speciei qualitatibus.
Sed non est hoc in quarta specie qua-
litatis: triangulus enim et quadrangulus
secundum quod denominative dicta sunt
a triangulatione et quadrangulatione, sic
dicuntur qualia et non qualitates: et sic
dicta non videntur magis et rninus susci-
pere triangulus et quadrangulus, neque
aliquod denominatum ab aliisfiguris, ut
circulus, vel pentagonunl, vel exagonuIll:
hrec enim non dicuntur secundunl prre-
dicationem, nisi de illis qure diffinitionem
eorum recipiunt: hrec autem omnia· sunt
in termino :unde omnia de quibus prre-
dicatur circulus n'omine et ratione quali-
tatis, requaliter et non secundunl magis
et minus sunt et dicuntur circulus. Ea
autem qure sunt de nunlero eorum qure
circuIi nomen et rationenl non recipiunt,
illa in quantum non sunt circulus, et non
secundum magis et minus, sed requaliter
circulus negatur in ipsis. Hoc autem pa-
tet per exempla: quadratu,m enim et qua-
dranguluIll circuIi nonlen et rationem
non recipiunt, sod ab utrisque negatur
circulus, et ideo quadratum non nlagis et
minus est circulus quam quadrangulus.
" ••••1 (Iua· Est enim quadratum figura quatuor lineis
Il'r.Uun.
requalibus et quatuor rectis angulis', con-
V.del qua· clusa. Et quadrangulus est figura .quatuor
I .....tllus.
rectis lineis, quarUIll dure oppositre sunt
requalcs sibi invicenl, aliis non oppositis .
inrequales, et quatuor rectis angulis con-
tenta. Et neutra istarum suscipit. circuIi
1-... nomen. Q
f,J ...1 clrcu·
clrculus
Ula. . ' est fi19ura plana,
' ter : ex parte subjecti et ex parte quali-
una linea contenta, in cujus medio punc-
tum est qui vocatur centrum". a quo'om-
nes linere l'ectre ductre ad circumferen-
tiam sunt requales. Et heec l'atio neque
quadrato convenit, neque 'quadrangulo,
quod altera parte longius est. Et ideo
requaliter et non secundum magis et mi-
nus quadratuIll' et quadrangulum .non
sunt circulus, nulla enim talium figura-
rum recipit diffinitivam rationenl circuIi.
Simplicitel' autenl loquendo sive 'univer~
267
saliter si utraque ista nullo modo reci-
piunt hujusmodi quod propositum est,
hoc est, circuIi rationelll secundunl ali-
quem modum, tunc sequitur quod alte-
rUIll istorunl non dicitur secundum ma-
gis et minus esse circulus : quia quod se-
cundum magis et nlinus esse vei non esse
non dicitur, aliquo modo participat no-
men et rationelll ejus quod participat se-
cùndum magis et minus. Concluditur er-
go, quod non omnia qualia suscipiunt
magis et ll1inus. Horum itaque prredicto-
rUITl propriulll nihil est proprie proprium
qualitatis : neutrum eninl illorulll conve-
nit omni et soli et semper. Est autenl at-
tendendum, qUQd sicut dicit Boetius ab
Alexandro accipiens in COlllrnento libri
PrlEdicamentorum, fuerunt tres sectre An-
tiquorum circa hoc. Plato enim qui po- Opinio Pia-
tonis.
nebat formas, dixit intensionem et remis-
sionenl fieri in qualitatibus maxime pri-
mee speciei, sicut circa habitus et disposi-
tiones, qure dona dixit esse deorum, sicut
expresse legitur in libro qui Menoni
ascribitur , per immissionem boni divini
plus et.plus, sicut albedo plus et plus est
albedo, cui immittitur plus et plus de
claritate luminis, et sic dixit intendi
omnes, virtutes. Alii autem quidam Epi- Opinio Epi-
. d· t .. '
curel lxerun per Incrementa· partlum
. cureorum.
subjecti fieri intensionem, ut albedo vel
justitia fit plus et minus, qure 'plus et
minus occupat et informat de partibus
subjecti. Media autem Aristotelis et Pe- opinioPe~i­
ripateticorum opinio est, quod intensio pa:~:.o-
fiat circa qualitatem secundum inhreren-
tiam. Qualitas inhreret subjecto duplici-
tatis. Ex parte subjecti' quidem ex hoc'
quod plus et minus aptatur qualitati re-
cipiendre. Ex parte autem'.qualitatis du-
pliciter : si enim habet contrariull1, tunc
plus et minus intenditur secundum ma-
jorem et minorem contrarii admixtionem:
si autem non habet contrarium, ìunc
plus intenditur secun4um majorem vei
minorem accessum ad naturre terminum,
cui nomen et a qua nomen imponitur :
et hoc est dicere ad veram nominis impo-
 268 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
Contra opi- sitionem. Positio autem Platonis non ha-
nionem PIa-
tonis. bethic probari nec improbari, sed in
primà philosophia. Hic autem dici potest,
quod si additione doni divini fieret inten-
sio in qualitat.e, difficile esset valde di-
cere qualiter ad~endum ei (cui additur)
conjungeretur: et tamen illud quod au-
getur, aug.eatur per .additum aliquod.
Adhuc difficile eS,set invenire qualiter',
differt augens ab 'aucto, vel utrum virtus
augens esset in augente 'vel in eo quod
augetur, et alia multa difficilia sunt circa
illud, quamvis theologizantes hanc opi-
Contra Epi- nionem sequi videantur. Quod autem di-
cureos.
cunt Epicurei, probabilius dictum fuit,
quamvis in hoc non perfectum' sit, quod
dicunt secundum partes quantitativas
subjecti magis et minus in qualitate esse.,
cum videamus parvum albius esse quam
magnum, sicut margarita fulgens albior
est nlulta cerusa. Media ergo Peripateti-
corum opinio vera est et tenenda: ad
hanc enim pauciora sequuntur inconve-
nientia.
CAPUT XIII.
De proprie proprio qualitatis quod est se-
cundum eam dici simile vel dissimile.
Proprie autem proprium qualitatis est
(quod et omni convenit et soli) secundum
qualitatem qualia similia, aut dissimilia
Differentia dici., Unum enim in qualitate est simile,
inter simile, . . b . .d
et requale. sleut unum In su stantIa est l enl et
unum in quantitate est requale. Aut igitur
in diversis est eadem qualitas, aut diver-
sa. Si eadem, tune dieuntur illa sie afIec-
ta similia. Si autem diversa, tune dicun-
tur illa sie affecta dissimilia: ut etiam
dicit Boetius silnilitudo est rerum difle-
rentium substantia et subjecto qualitas
eadern. Similia igitur et dissilnilia seeun-
dum solas dicuntur qualitates : simile
enim et dissimile alterum alteri non est
secundum aliquod aliud prredicamenturn,
nisi secundum illud quod est quale se-
cundum prredieamentum qualitatis. Pro-
prie ergo proprium qualitatis est, secun-
drim eam simile vel dissimile altetum al-
toro dici.
Cum autelTI dicitur quod similitudo est
eadem qualitas in differentibus substantia
et esse, non potest accipi eadem numero
qualitas: quia eadelTI numero qualitas
non potest' esse in differentibus numero,
CUlTI qualitas'sicut et, alia accidentia nu-
nlerentur numero subjecti. Nec sufficit
quod sit eadem genere, quia sic omnia
essent similia : nihil enim est quod ali-
quam non suscipiat qualitatem. Relinqui-
tur quod similia sunt; quorum qualitas est
una specie,' Unde quandocumque osten-
dentes erimus convenientiam diverso-
rUlTI in una qualitatis specie, dummodo
simpliciter et non secundum' quid insit
utrique, ostendemus quoniarrl illa sunt
similia. Si autem qualitas illi uni inesset
secundum quid et alteri simpliciter, tunc
per unam qualitatem qure sic inesse~ utri-
que non probaretur quod illa essent si-
milia, nisi secundum quid: quia aliter
.LEthiops qui est albus secundum dentes
et nix qure est alba silTIpliciter essent si-
milia, quod est falsum: et ideo etiam
grammaticus perfectus non est similis
grammatico discipulo in grammatica, sed
dissimilis, et in aliis estsimiliter.
Sed objiciunt quidam de hoc quod Objectlo.
Boetiusdicit quod species est essentialis
similitudo individuorum, et genus est es-
sentialis similitudo specierum. ·Ergo se-
cundum genus et speciem aliquid dieetur
simile alteri et dissimile, cum tamen ge-
nus et speeies non sint 'qualitates eorùm
quorulli sunt genera etspecies. ' Ad quod Solutio.
dieendum, quod similitudo primo et per
se est in qualitate et secundunl qualita-
tem, per posterius àutem in his qure
(quamvis essentialiter non s~nt qualitates)
habent tamen mOdUlTI prredicationis in
quale, sieut sunt formre substantiales. Et
si dìcatur quod nec genus ne'c species
prffidieatur in quale, sed in quid, Dieen-
dum quod prredicari in quid non habent
in quantunl sunt formre, sed in quantum
sunt formalia vel formata per differentiam
constitutivam qure est forma. Quod au-
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRAeT. V 269
tem similitudines sunt specierum vel in- jus quredam grammatica, nec rnusiea,
dividuorulll, habent in quantum sunt for- sed quredam grammatica dicitur alicujus
mre et qualitates essentiales specierum disciplina, non alicujus gramlllatica, et
vel individuorum. Hoc igitur est proprie musicadicitur alicujus disciplina, non
proprium. alicujus ~usica.
Propter quod qurecumque istarum sin-
CAPUT XIV. gulariumper se sunt qualitates-, et non
sunt ad aliquid. Hujus autem causa est,
De exclusione erroris qui posset esse circa quia singulariter accepta, ut quredam
prfEd'icta. grammatica et quredam musica, in seipsis
claudunt ea quorum sunt et ad qure di-
Uubltatio Circa autenl ea qure dicta sunt, ·non cuntur-, et ideo nugatorie extrinsecus ap-
IOXtU8.
decet aliquem turbari tanquanl nos nobis poneretur. Hrec tamen in specie et in
contrarlum dicamus, ea 'esse genera per- singulari qualitates sunt : quia secundum
mixta qui prius distincta esse determi- ea quales dicimur CUlli hrec habemus, et
navimus, qu~ndo dixilllUS diversorum ge- secundum quod habemus ea ut adepta,
nerum non subalternatim positorum di- . quales dicimur secundum ea: scientes
versas esse species et differentias: hrec enim dicimur, eo quod habemus singulas
enim adhuc cert~ sunt' et firma veritate scientias : scientesautem dici, est quales
confirmata et stabilita. Nemo ergo de hoc dici secundum scientias. Propter quod
conturbetur quod de qualitate proposi- hrec etiam erunt qualitates, quamvis se-
tum facientes ~t tractantes, Illulta de re- cundum genus dicantur ad aliquid. Et
lativis interposuimus: habitus eninl et hoc est secundum singulas scientias se-
dispositiones,qure sunt in prima specie cundum quas etiam dicuntur quales et
qualitatis, sunt· de numero eorum qure scientes. Iloc autenl secundum quod qua-
sunt ad aliquid : habitus enim alicujus les dicimur secundum quod hujusmodi
""',t.. ,'o tex- habitus. In. omnibus'. enim talibus pene est, non est de numero' eorum qure sunt
lUI, ipsa genera ad aliquidedicuntur : nihil au- ad aliquid. Amplius adhuc alia causa est Alia sotutio
tem eorum in talibus qUffi singularia sunt, ,quo d non oport et ex t al1'b us conturb '
arI, taxtus.

ad aliquid sunt : aliter species secundum quia nihil est inconveniens si contingat
nomina specieru~ non dicuntur ad ali-o idem et q~ale et relativum esse secun-
quid, sed in generibus et secundum no- dum diversa qure sunt in illo: secundum
mina generum sunt ad aliquid : namcum enim diversa qlire sunt in ipso, nihil pro-
disciplina sit genus intellectualiuÌ11 habi- hibet idem ipsum diversis generibus enu-
tuum, disciplina hoc ipsum quod est, al- merare : et sic grammatica, ut est scientia
terius dicitur et ad aliquid: dicitur etiam recte scribendi recteque componendi,
disciplina alicujus disciplina, quia disci- quales nos facit, et est in genere qualita-
plina dicitur alicujus 'discipl~nati discip"ti- tis : ut autem est disciplina, est in eo quod
na, sed eorum qure sunt in hoc genere est ad aliquid. Et similiter album per hoc
quod est disciplina singularia sive specia~ quod subjectum dici!, in substantia est:
Iia, nihil hoc ipsum quod est, alterius ..per' hoc autem quodquale dicit subjecturii,
dicitur, ut aliqua gramlllatica non dici- est in qualitate. Hrecergo de quali etqua-
tur alterius secundum quod est gramma- litate dicta sunto
tica, non enim dicitur grammatica alicu-

eeee••• _
 270 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
T R il fJ T il T, U S
DE ALIIS SEX PRiEDICAMENTIS IN COMMUNI.
CAPU1" I.
De agere et pati.
IIabitis quatuor voeibus quatuor gene-
ra rerum signifieantibus, in quibus sub-
stantia prrodicat id quod simpliciter est
Quiù prredi- ens ,et per seipsum, Quantitas prrodicat
cat substan- . l· d . b·
tia et !luid ens In a lO per quo lpsa su Jleltur et
o •
quantltas.
, b I · lO. od °b .
su stat nlU t1S a ns accl entI us, et etlam
motui, quia illi non subjicitur substantia
simpliciter sed substantia quanta: et om-
nibus illis quro dicunt formas quro in nla-
jori quantitate majores, et in minori mi-
nores sunt, sicut sunt omn.es qualitates
activro et passivro, per hane subjicitur
motui et IIlutationi, quia iBis subjicitur
materia quantitate determinata: propter
quod etiam quantum separatam rationem
habet a physico, et est seeundunl rationem
ante ipsum, sicut metaphysieum ante
Quid prre~i- physieum. Ad aliquid autèm prredicat id
cat ad ah-
~uid. quo d est conlparatum a d aIOlqUlod·
,qUI -IIlO-
I dus immixlus est omnibus sex prrodica-
mentis, et ideo ut principiunl ad alia
Quid prredi- prcemitti debuit. IIabita etiam qualitate et
,cst qualitaso qualibus, quce etiam generalenl modum
prcedicandi in quale habent., qui quodam-
Ordo qua- modo inest olIlnibus aliis. Propterea etiam
tU~~nr:;:od.i- prrenlitti debuit, ut hie substantia pr(Ece-
rumrJ~iomo- deret ut omni subjectunl, quantitas ut
subjectum ad physiculn, ad aliquid auteln
ut modus aliorum comparatus, quale au-
tem et qualitas ut modunl prcedicandi
dans residuis onlnibus.
I-testat enim dicere de his qUffi non ha-
bent l'es absolutas prcedicare nec modum
prrodieandi habent ab iBis absolutulIl:
VI
habent enim modum relationis et quali-
tatis, et addunt aliquid super utrumque,
per quod ef4ciuntur speeialia prffidica-
menta. Propterquod ipsa sex genera cau-
santur ab al~is quatuOI'., quro prrohabita
sunt, et non causantur ab ipsis sieutin-
feriora causantur a superioribus, quia, si
hoe ita eEset, çontinerentur in eis, sicut
in suis generibus, sed causantur ex com-
parationibus s,upradictorum generum ad
aliud : eunl talIlen seeundum causam
eanldelIl vel diversam non dicantur ad
eonvertentialIl. Sicut actio a fornla vel Unde cau
qualitate substantiàli, vel accidentali COIIl- ,satur a(~1i().
parata ad id quod aetioni subjieitur. Pas- Undep8S o
sio a materia vél subjecto quod agenti sioo
subjicitur" et in qualitate aceident~li actio
a potentia naturali, -passio a naturali im-
potentia. Quando vero non a tempore, Unde quart,
se d a t emporls a d·Jaeentla. Ub·l autem non do et ubl.
o o
a loco, sed a loei eireumscriptione. Posi- Unde pos&
8\ habituso
tio autem a partibus secundum ordinem
COIIlparatis inter se ct toto et in Ioeo. 1Ia-
bitus 'autelIl cOIIlparatione extrinseeorum
ad totum subjectum. De quibus'omnibus
non magnum hie oportet facere traeta-
tum, eo quod hic· specialiter intendimus
de quatuor quce alioruln sex sunt causa,
postea autem in alio librò de aliis sex est
traetandum. Inter hcec prim\lm est prce-
dicanlentUl1l actionis., quod est de faeere :
et quia actio est in patiens per efIectum
proeedens virtus agentis, ideo CUlli hoc
genere oportet etiam' de pati. deternli-
nare.
Sciendum quodAristoteles in ~exto Ethi-
corum. ponit dis1inctionem inter agere et
Differentia
f acere, et dicit quod actio est proprie in inter agere
et facere.
h uma~is voluntatibus~ sieut sunt consi-
 LIBERDE PRJEDICAMENTIS, TRACT. VI
liari, et eligere, vell~ et hujusmodi, de
quibus est prudentia virtus : facere autem
quia virtus efficientis per effectum proce-
dit in patiens, sicut omateriam extrinse-
cam, sicut est secare, vel dolare, vel ali-
quid talium de quibus cum certa ratione
est ars mechanica. Sed quia nos hic non
consideramus nisi prredicationis modum~
hic generaliter intendimus de facere vel
agere, prout communiter se habent ad
utrumque., scilicet agere, et facere: et di-
cimus omnem illam vocem agere vel fa-
cere prredicare, qure significat activam
virtutem in effectum procedere ab agente
in id quod agenti secundum illa~ virtu-
tem subjicitur, sicut est· intelligere, se-
care, et urere secundum totum illuIIÌ mo-
dum quo significare potest secundum to-
tum suum declivium, et seeundumom-
nem modum ve~b.alem suum vel etiam
participialem : quia °etia:r;n participium si-
gnificat cum actione ét tempore, sicut
arans, vel seeans, sìve quodcumque tale
similem illis habens SUffi prredicationis
significationem : iste enim modus signi-
ficandi remprffidicabilem non potest re-
duci ad aliquod aliud prrediean1entuln:
per oppositurn autem passionem qure est
ab actore receptio ad simplicem actus
agentis receptionem, sive ex hoc immu-
tetur patiens, ut in actione physica pas-
sum immutatur in aliud ~t in physicis,
sive non immutatur.
Sed logice loquendo de pati cOlnlnuni-
ter sumitur prout est vox renl prredica-
menti significans, qure est susceptio actus
agentis simpliciter prout est suscipiens
ipsum tantuln: hic enim n10dus adonul-
lum aliud reduci potest prredicamentum,
et propterea enumerata sunt hrec duo
inter prredicamenta : quià sic dicuntur et"
prredicantur prilna quidem rerUlTI prin-
cipia : prineipiulTI enim est illud in quo
sure coordinationis secundum communi-
tatem est reductio, et quod ad nullùln ut
genus reduci poteste Sic ergo ejus quod
est agere accepto, distinctio est in agent~:..
bus : eo quod virtus agentis in efIectum
proeedens ab ipso, ali quando per seipsum
27i
agit, sieut agit intelligentia et anilna. Ali-
quando autem processus est ab ipsa per
qualitatem agentem, sicut est agere a
calefaciente vel infrigidante. Et quando-
que est processus ab hoc agente per or-
ganum et instrumenturn, ut secare signi-
ficat agere, et ad omnia communiter su-
mitur faeere vel agere quando est prredi-
camentum. Et similiter id quod est pati
convenienter significatur per verbum, et
non ita convenienter °per nomen : melius
enim dicitur à,gere vel facere, quam actio
vel factio : et melius dicitur pati, quam
passio, quia nominaliter significant ut in
quiete et sine 'tempore, quodnon conve-
nit ~um agere et pati.
H;is enim sic determinatis, non videtur
aliud dici debere hic de agere et pati, nisi o
quod suscipiunt contrarietates facere et
pati, eo quod contrariis virtutibus cau-
santur: et quia recipiunt contrarietatem,
necessarium est quod etiam recipiant
magis et minus sive intensionem et re-
missionem: quia actiones et passiones
contrariarum virtutum sunt contrarire,
sicut ealefacere contrarium est ad infrigi-
dare, eo quod calidum contrariU111 est
frigido. Et humectat"e ad exsiccare contra-
riu~n est, eo quod humidum est contra-
orium sicco : et sic se habent albificare et
nigrificare, et actionesomnium contra-
riorum sie se habent ad invicem. Et sic
est in actionibus aniu1re : quia sic delecta-
re contrarium est ad contristare, et ideo
agere et pati recipiunt contrarietatem:
quia sicut calefacere contrarium est ad
frigefacere, ita calefìeri contrariUlTI est ad
frigefieri~ et sic delectari contrarium est
ad contristari, sicut delectaread contris-
tare. Quia recipere contrarium est causa
ejus quod est recipere magis et minus,
sicut srepe dictum est, ideo ista reeipiunt
. magis et minus, °qualnvis intensionem
non recipiant secundum gradus operatio-
nis, tamen ipsum agere et ipsum pati
sunt l'es recipientes magis et minus: et
hrec intensio causatur ex intensione. vir-
tutis in agendo et int~nsione virtutis pas-
sivre in patiendo o: et sic calefacere est ma-
 272 D. ALB. MAG. ORD. PR~D.

gis et minus, et in passione contristari, a prreterito, siiniliter olim fuisse, aut jam,
et calefieri est secundum magis et minus. aut dudum, et aliquid hujusmodi: hoc
Recipit ergo magis et minus facere et enim prredicamentum nullum aliorunl
pati. significat. Et similiter est de ubi, ut hic Ubi quw.
De his autem duobus simul determi- esse, aut esse in foro, aut in theatro,
nare oportuit, quia unum est causa alte- et qure hujusmodi habent prredìcationem :
rius, et alterum est effectus ipsius : ta- sic enim significant: ubi enim non est
men illud quod prredicat unum istorum, locus, sed in loco aliqualiter esse situm:
non continetur sub alio sicut sub genere. et quando non est tempus, sed in tempo-
De his igitur duobus quantum ad prresen- re esse: et ideo speciale oportetesse
tem spectat intentionem tantum hrec dicta prredicamentum.· 'Habere autem compara- Hab....quidl
sunto tionem habentis significat ad habitum cir-
cumdantem-, quamvis habere dicatur mul-
CAPUT II. tipliciter, sicut in 'sequentibus istius libri
determinabitur: prredicamentum eni111
De aliis pr;edicamentis quatuor in ejus quod est habere, non dicit nisi rela-
communi. tionem ad habitu~ exteriorem qui se mu-
tat ad figuram et circumdationem haben-
Situs quid. l)e situm autem esse (hoc est positum tis, et hoc est habere, 'sicut dicimus vel
esse secundum ordinem partium ad invi- bene vel male habere ves'tilllentum ad ne-
cem et in toto et in loco totius et partium) cessitatem vel decus habentis. Sic enin1
dictum est in his qure ad aliquid sunt, et generalis vox est ens prredicans quod in
quredam sunt qure sunt relationes, qure- nullo aliorum prredicatur: et ideo hic se-
dam denominative a positionibus dwun- cundum intentionem hujus libri nihil
tur sicut asperum et lene, rarum et den- aliud de his esse videtur dicendum, quam
sum, et hujusmodi qurecumque situs par- qure in principio in enum,eratione prredi-
tium in toto' et in loco significant. call1entorum dicta sunt, seilicet quod hoc
De reliquis autem prredicamentis qUffi habere significat et prredicat calceatum
sunt quando, et ubi, et habere (eo quod esse vel armatum esse. Ub.i autem prredi-
manifesta sunt) nihil aliud in hoc Ioco cat in loco esse, quando etiam heri .vel
dici oportet, qualll qure in principio in cras vel hodie esse, et alia quredam qUffi
ante habitis dicta sunt: quia scilicet· de his dicta sunt in istius li1;)1"i' parte pri-
unumquodque illorulll unUIll per se si- nla, ubi prredicamenta enumerata sunto
Quando gnificat prredicamentum. Quando quidem De propositis itaque generipus ea qUffi
quid.
non tenlpus significat, sed esse temporis dicta sunt sufficiant.· Adhuc etiam in libro
secundum aliquam temporis differentiam, sex principiorum sìgillatim tractabimus
ut heri quidem fuisse, aut cras futurum de his de quibus hic non est tractatum.
esse, aut longe a prresenti, aut prope, et
 J-JIBER DE PRJEDICAMENTIS, TRACT. VII
DE POST-PR~DICAMENTIS.
CAP1JT I.
QUéE sint et quot tractanda zn hoc trac-
tatuo
Olllnibus igitur jam determinatis, qure
de prredicaillentis dicenda esse videban-
tur, in quantuID prredicamentulll est sub
uno cOIDllluni nOllline prcedicabilium co-
Noeessita~ ordinatio. Non enim olllnia quocumque
ltOIt-prredl- °
oamento- ll10do coordInata reducuntur ad genus
rUIIl et nu- od dO
merU8. UnUlll: l eoque post prffi lcamenta opor-
tuit sequi tractatuln de his qUffi quidem
coordinanda sunt, sed ad unUlll genus
prcedicaillenti reduci non possunt. Et hrec
sunt opposita, qUffi in pluribus generibus
inveniuntur, et ca qUffi sunt prius et pos-
terius, et ea qure sunt SiBIUI, et lllotus, et
habitus: hffiC enilll omnia talia' sunt cunl
ipsis nOlninibus coordinahilitatelll haben-
tia, et taillen ad unUIll aliquod genus prffi-
dicamenti reduci non possunt.
De his igitur quinque necesse est trac-
tatulll facere specialem se~ulldum quod
ad Iogicum pertinent : quaBlvis enill1 op-
posita sint' in rebus et in in entibus qUffi
considerat metaphysica, tamen opposi:-
tio qUffi ponitur inter ea intentionis est:
et CUlll intentio rationem dicat cujus-
danl ordinationis, et iIIanl habet Iogicus
considerare. ]~t sin1iliter est de his qUffi
sunt silTIuI in omnibus: ea quidell1 qUffi
sunt opposita per prius vei postei-ius et
sin1uI, sunt in natura rerum: fornla au-
ten1 et intentio oppositionis et prioritatis
et SiB1Ul ponitur a ratione. l\fotus autem
secundun1 omnes sui. differentias est in
natura. Reductio autenl ad universale et
ad genus oportet quod sit in ratio-ne, èt
273
v ••
ideo nlotus cum sit prffidicabile quidenl
de multis, oportet quod seCUndUJ1l hoc a
logico et secundum forll1am coordinatio-
nis prffidicabilium tractetur. Est autenl
adhuc coordinatio ejp-s quod inest cum
eo cui i~est sicut habitum in- habente :
quod licet ex parte habentis sit secundum
genus unum, tanlen ex parte habiti est
secundum modos lnultos ad -q.nUlll et
idem genus non reducibiles : et ideo opor-
tuit etiam tractare de habere secunduIll
rationelTI coordinationis ejus quod habe-
tur ad id quod habet. Et sic completur
omnis coordinabilium et prffidicabiliul1l
coordinatio, quam sequitur actus rationis,
qui est prffidicabiliulll rerum de quibus
pr~dicatur cOlnpositio.
Accipiuntur autem
. eorum quinque co- SUffi Clen° tOla
ordinationes penes qUffi sunt in plurihus post-prredi-
camento-
generib,us aliquo modo coordinationis rum.
unalll rationelll habentibus : hffiC enitTI aut
penes onlniulTI generunl diversitatem sunt
accepta, aut penes ea qUffi sunt in gene-
ribus contenta, aut penes alioruln coor-
dinationem ad substantiam. Si accipiun-
turpenes OmniUITl generum diversitatem-,
cunl- sicut dicit Boetius, oppositio sit pri-
ma causa diversitatis, tunc est oppositio :
quia omnia diversa per divisionem quce
est per opposita,exeunt ab uno aliquo,
ct est oppositio causa diversitatis. Si au-
telll sumitur ratio .coordinationis penes
iUud quod est in quolibetgenere, aut su-
111itur penes naturaUl' eOrUlTI qUffi sunt
ordinata in genei-e,. aut penes ea in qlii-
bus stat coordinatioet per qUffi fit divisio
coordinatorun1.Et si prilTIO sUlnitur, tunc
CUlTI ordinata in gen'ere non sint nisi ge-
nus et species, inducitur tractatus de' eo
18
 274 D. ALB. M.A.G. ORD..PR.LEl).
quod est prius et posterius: quia genus
se habet in coordinatione sicut· prius, et
species sicut posterius, et prius et posté-
riuS" est ratio coordinationis eorum in ge-
nere uno. Si autem sunlitur penes ea in
quibus stat coordinatio tota, et per qUffi
fit divisio coordinatorum, tunc erit trac-
tatus de simul : quia etiam et individua
in quibus stat coordinatio sunt sinlul na-
tura, et difIerentiffi per quas fit divisio
coordinatorum, ex quo sunt oppositffi si-
nlul exeuntes ex eodem genere, sunt si-
nlul natura. Hic ergo de necessitate trac-
tandum est eo quod est simuI. Quia au-
tem in omni natura cujuslibet generis est
potentia et actus, et inter hffiC aliquo mo-
do 1110tUS (et ideo etiam nlotus est in om-
nibus generibus) ideo necesse fuit etiam
de illa ratione coordinationis prredicabi-
liuIll determinare: et ideo oportuit trac-
tare de motu secundum Inotus communi-
tatem quaIn in motibus ponit ratio coor-
dinans prffidicabilia ad unum comrnune
quod in generibus pluribus invenitur. Si
autem est secundum ordinationem illo-
rum generum ad primuIn qUffi est étiam
coordinatio quam ratio ponit, sic logico
necesse fuit tractare de habere, et in llis
sufficientia est cnordinationis prffidicabi-
lium.
Ordo capi- Et per ipsam divisionelll pate~ ordo ca-
tulorum. pitulorum istorum : quia prius est id quod
sumitur secundum ipsorum generum di-
versitatem, quam quod sunlitur penes ea
qUffi sunt in genere: et sic oppositio est
ante olnnia alia. Adhuc prius est quod est
in genere secundum substantiam SUffi co-
ordinatiollis, quanl id quod est in genere
secundum reductionenl ad ens generis:
et sic prius et sirnui sunt ante reliqua.
Adhuc quod est in genere secundum 1'e-
ductioneln ad conlmune quod est hoc ge-
nus, vel id, est ante reductionem ad unum
quod..e st habens ut subjectulil : et sic:capi-
tulum de motu est ante capitululn de ha-
bere. Patet igitur sufficientia post-prffidi-
caluentoruln et ordo e01'unl ad invicem:
quia etialn prius est ante sinlul: quia in
coordinatione priussunt ipsa coordinata
secundum rationem, quam ea in quibus
stat còordinatio : et de his hac de causa
qUffi d~ct~ tr~ctaridum est.
CAPUT II.·
De oppositione in communi et generibus
oppositorum.
Inter illa ergo primo tractandum est de
oppositione, qUffi forma est et intentio ra-
.-tionis po~ita 8upra ea qUffi opposita sunt :
ideo in lquanturp. stat super ea qUffi sunt
enti a aliquo modo forma est entis : in
quantum autem actualis oppositio est
co~paratio 1'atloJlis, qua uhum opposito-
rum comparatur alteri, tunc est forma et
intentio qUffi attingit et non ens, in quan-
tum ens opponitur non enti tam in con-
tradictoriis, quam in privative oppositis,
et etialn in contrariis secundum quod con-
traria ad privationenl et habitum redu-
cuntur. Hoc enim non est inconveniens,
quod intentiovel forma qUffi potentialiter
est in rebus et actualiter in ratione, sit et
entis et non entis: quia ratio comparans
unum alteri, comparationem facere non
potest nisi respiciat et stet aliquo modo
super utrumque : et sic quidem oppositio
simpliciter est forma entis, secundum
quid autem etiam est non entis.
Ex his etiam patet quod oppositio ali-
quo modo form'a est unius, et aliquo nlO-
do multorum : est eninl unius secundum
quod ununl consideratur oppositum alte-
ri, sed non est forma qUffi absolute sit in
uno, hoc est, in uno respectu alterius. Est
etiam oppositio llluitorurn, quia dicimus
quod illa vel illa sunt opposita, et hoc est,
quod per rationelll utriusque oppositorum
comparata est ad alterum et stat sic in
oppositis: hoc enim lnodo formaquffi
non est absoluta potest esse multorum.
Ex 11is etiam 'patet qnod oppositio in
quantum oppositio secunduln genus' est
ad aliquid: quarnvis species oppositionis
non sint ad aliquid, nisi mediante genere,
hoc est, reduplicatione ad genus, sic ut
dicatur, quod contrarietas in' quantum est
oppositio, est adaliquid, secundum quod
 LIBER DE PRJEDICAMENTIS, TRACT. VII
in antehabitis dietum est, quod gramma-
tica secundum quod est disciplina est ad
aliquid, et non secundum quod est gram-
matica vei hffiC scientia.
o"jo(~lio Et si quis objiciat, quod reiatio est for-
,.dllla.
n1a eorun1 quorUITI utrUlTIque est ens ae-
tu : oppositio autelTI potest esse eorum
quorUlTI alterun1 est non ens: et quod
Kctl'Ulllla. ideo oppositio non sit reiatio. Adhuc au-
telTI quia reiatio est secundum genus unum
tantun1 ; oppositio autelTI est in pIuribus
generibus, et quod ideo oppositio non est
relatio.
t\~.I.. ti() pri.. Dieendlull quod hre argumentationes
111m.
non valent, quia oppositio, sieut ante
dietum est, est intentio quam ponit ratio
super l'es: et ideo relatio qure ponitur ibi
a ratione, intentio est, et talis relatio est
relatio entis, quod (ht oppositun1 est et
non ut l'es) est in ratione: et tale ens suf-
fieit relationi qUffi est posita super inten-
~uh.t'o 86- tiones. Ad aliudauten1 dieendun1 quod
c"Ulul,e. .
quanlvis relatio sit UnUl11 genus, non ta-
Inen propter hoc sequitur quod relativa
sint in genere uno amni nlodo: opposi-
tio autelll est distantia reiatorU111 ad in-
vicem, et hoc nlodo est in diversis prffi-
diean1entis. Sie ergo patet quid sit oppo-
sitio : est enim, ut dicit Boetius, hoc ha-
bens quod opposi~a non possunt esse si-
n1ul in uno et eodem : unde oppos~tio est
repugnantia veI es'sentialis distantia ali-
quorUlTI se non perlTIittentium esse in· eo-
den1 simuI.
Nune ergo qurerendun1 est seeundum
oppositionis divisionem, quoties sive quot
luodis solet unum opponi alteri. Dieitur
autem alteruln alteri sive unum alteri op-
poni quadruplieìter, hoc est, uno quatuor
luodorulfi : aut enilU opponitur ut ad ali-
quid, aut ut contraria, aut ut habitus et
privatio, aut ut affìrlTIatio et negatio. Op-
positio enirn (quffi est forina rationis se-
eundu·m intentiones qUffi in ratione sunt,
qure respieit tan1 ens quaiTI non e·ns) aut
est inter ea qUffi aetu sunt, aut int~r ea
quorU111 Ul1UlTI est et alterunl non est". Si
enim est inter ea quru aetu sunt, et suis
fornlis repugnaritian1 habent oppositi~n.is,
215
tunc aut se sunt .expellentia ab eodern
suseeptibili seeundum potentianl et ac-
tum, aut expellentia se secundum aetum,
non secundun1 potentialTI. Si prilllo modo:
tune est oppositio seeundun~ ad aljquid,
sicut patet in patre et filio. Idem eniUl
respeetu ejusdem pater nec est nec potest
esse et fìIius. Si autem se expellant ab
eodern secundunl actUl11, et non seeun-
dUlIl potentianl : tune est oppositio eon-
trarietatis. Et istre dure~ quia sunt super
ens, aliis duabus oppositionibus pI'reordi-
nandre sunt: et quia oppositio relationis
expellit oppositum seeundum actum et
potentiam-, contrarietas autem secundum
actulTI tantum, ideo oppositio relationis
ponitur ante oppositionem eontrarietatis.
Si aute,m est inter ens simpliciter, et non
ens: tune aut est inter ens simplieiter et
non ens seeunduIIl quid, aut inter ens
simplieiter et non ens simpliciter.Et pri-
mo quidelTI modo est oppositio inter ha-
bitum et privationem, qure licet privet
habitum, relinquit tamen subjectum. Et
si est secundo modo: tune est oppositio
inter affirn1ationenl et negation-eu1, in
quibus affirmat~o dicit ens, negatio autein
simpliciter non ens, et habent ordinem
secundum quod plus ·vei minus habent de
ente, et hoc 111odo privatio et habitus
sunt ante affirmationelu et negationem.
Vel si pl~eet, dici poiest quod opposi-
tio aut est inter c0l11plexa, aut inter in-
eomplexa. Si inter eompIexa: tune est
oppositio eonditionis. Et quia in hae par-
te c0l11plexa secundum logieos non in-
tenduntur nisi secundum potentiam : tra-
ctatur enim de ordinabilibus ad eompIe-
xionem, propter hoc oppositio contradi-
etionis ponitur ultimo, ut luinus intenta.
Si autem est inter ineolnplexa: aut est
inter ca qure seeundulu·. foI'nlanl oppo-
nuntur ratione repugnantire fornlaI'unl,
vel rationc perfeeti seeUndU111 forlnanl et
ilu"perfeeti. Si secundò lTIodo: tune est
oppositio privationis et habitus. Si primo
111odo, aut est oppositio secundum fornlas
qure sunt fornlanl et t Otulll consequentes,
aut seCUndUl11 formas mate'rialn respieie~:'
 276 D. ALB. MAG. ORD. PR.iED.
tes, in qua fiunt secunduln potentiam
nlaterire ad utrumque, per lllotunl et IllU-
tationenl. Et primo quidenl nl0do est op-
positio ad aliquid; secundo aute111 nlodo
est oppositio qUffi est contrarietas. Potest
etianl pluribus aliis modis sUIni divisio
oppositionis : et hoc quia valde facile est
cuilibet consideranti naturas opposito-
rum, ideo pertransimus.
Dt autelll sigillatim illa per exempla
declarentur, unumquodque istoruln op-
positorum opponitur, ut relative id quod
est dimidium et duplum: ut contraria
Removet autelll, ut nlalum et bonum. Quamvis
dubiurn.
eninl malum, ut Aristoteles dicit in tertio
lJletaphys., sit privatio boni, tanlen se-
cundum quod bonunl est in habitibus et
actibus sunt contraria: quia malus habi-
tus ex lllaiis relinquitur actibus et est
Qbuomodo qualitas q.uredam in anima, sicut malus
onum et
malum op- actus est operatio qUffidam ab anima eli-
ponuntur
cont.rar~e et cita et sic contrarie opponitur nlalulnad
prlvatlve. '
bonulu, prout est bonunl in oppositis ha-
bitibus et actibus ad malum. Et hoc est
accipere id quod est malum, et id quod
est bonum : si eni111 accipiatur utrumque
istorum forlualiter, scilicet unde malunl,
et unde bonum, tunc forma talll in anillla
quanl in habitu et in actu, nlalunl ad bo-
nunl privative opponitur et in corpore et
in natura tota, sicut probant similiter et
Aristoteles et Dionysius: quia etiam in
corpore malum privatio est, et in tota
natura non est nisi privatio : sed hoc non
est prffisentis intentionis, sufficit eninl
quod bonUlll et malunl secundunl id
quod sunt contraria sunto Secunduln pri-
vationem aute111 et habituln opponuntur,
ut cfficitas opponuntur visui, cfficitas
eninl est privatio visus in eo quod natum
est habcre visuln. ITt affirnlatio autenl et
negatio opponuntur, ut sedet, non sedet :
qUfficunlque affirluatio affirnlat, negatio
negat, et econtra qUfficuInque negat ne-
gatio, affirmat affìrlnatio. Hi igitur figu-
raliter superficialitcr dicti sunt 1110di
oppositionunl.
Dubitatio. Si autenl qUffiratur qUffi sit divisio op-
Solutio. positionis in quatuor opposita, Dicendum
quod communiter dicitur quod sit divisio
sieut generis in species. Sed secundum Divisio op.
positionl.
veritatem per prius et posterius dividitur est divieio
an,alogi.
in suos IllOdos, quia oppositio de esse et
,non:esse sive secundum affirmationem et
ne'gationem.'- est plus'habens de oppositio-
ne o~nibus aliis. Et oppositio secundum
habitum et privationeln, qure e~t oppo-
sitio secundum es'se et non esse secundum
quid-, post hoc plus habet de oppositione.
Oppositio autem secundum esse et non
esse minus habet, et in talioppositione
plus habent ea qUffi suni actu contraria
potentia esse in eodenl, qualll illa qUffi
sunt relativa qUffi nec actu nec potentia
possunt esse in 'eodenl: quia qualnvis
actu et potel1tia siluul esse non possint,
tamen forlnalem contrarietatem non tan-
tam 11abellt quantam contraria qUffi se
mutuo expellunt : quia r~lativa se mutuo
non expellunt, eo quod se in eodem non
contingunt, et ideo fornlas ndn habent
'invicem activas et passivas. Ex his ite-
rum patet qUffidanl sufficien'tia oppositio-
nunl et DI'do ipsaruIll, secundum quod
plus vel minus habent 'de oppositione:
qUffi enim minus habent prius, et qUffi
plus hàbent posterius ordinantur.
CAPUT III.
De relative oppositis.
Dicamus ergo prinlo de relative oppo-
sitis, quod qUfficumque ut relative oppo-
nuntur, ea ipsa qUffi sunt, oppositorum
sunt, et dicuntur secundunl eumdem, ca-
~um vel quolibet aliter ad aliud secun-
dum eunldem casum vel diversum: ùt
duplum et dimidiuIll hoc iPSUIll quod est
utrumque ipsoI'unl, alterius dicitur du-
plUIll, dicitur enim diluidii duplum: et
hrec sunt vere ad aliquid secundum hoc
iPSU111 quod Sllnt: sed etiaIIl secundum
dici disciplina quodanllTlodo secundunl
aliuln casum dicitur disciplinati- discipli-
na, et disciplinatus disciplina disciplina-
tus, et disciplina disciplinato est apposita
seCUndUl11 relationelu, quia disciplina di-
citur hoc iPSUIIl quod est disciplinati, et
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRAeT. VII
disciplinatum hoc ipsunl quod est secun-
dum quod disciplinatunl est stans sub
forma disciplinre, ad suum oppositUlll
sive correlativulll est, quamvis non se-
cundum eumdem casum, quia non dici-
tur disciplinatum disciplinre disciplina-
tum~sed disciplina diseiplinatum: discipli-
natum enim dicimus aliquem, non disci-
plinre disciplinatum~ sed disciplina discipli-
natum per ablativum casum eonverten-
tiam facientes.
Concludamus igitur generaliterquod
qurecumque relative opposita sunt, hoc
ipsuJ? quod sunt, aliorum dicuntur se-
cundum genitivum,aut quonlodoculllque
aliter dicantur ad invieem secundum ali-
quelll alium easum. Hrec autem difIerunt
ab omnibus aliis Illodis oppositionis et
prreeipue a eontrariis : contraria enim
non aliorum dicuntur, sed dieuntur con-
traria esse sibi vel ad se invicem: non
enim dicitur bonum mali bonum, sed di-
citur bonum malo contrarium, neque al-
bum dicitur nigri album, sed dicitur al-
bum nigro eontrarium: ex quo patet
quod hre dure ad invicenl differunt oppo-
sitiones.
l"tJC1(~tlO, Si autem quis objiciat, dicens quod
opposita se nlutuo perilllunt et expellunt,
relativa posita se ponunt et interempta
se interimunt, et sie relativa non sunt
"caIUllo. opposita. SolvenduIll, sicut in ante habi-
tis dictum est, quod relativa in hoc ha-
hent virtutem et naturam oppositorum,
quod se expellunt actu et potestate ab
eodem susceptibili sive ·subjecto, et quod
posita se ponant, non habent ab eo quod
sunt opposita, sed habent ,ab eo quod a
se invicem dependent secundum intelle-
ctum : quia sic utrumque est finis et ter~
minus alterius, et sic unum non potest
poni sine reliquo : quia quodponitur
esse finitum per intellectum alterius~ non
ponitur esse finitum ante intellectulll il~·"
lius, nec habet esse sineillo: hae etiam
necessitate fit quod destrueta se p.eri-.
munt: destructo enim uno" alterum non
i Tex. com. 1.
277
est in esse finitunl ; nihil autem est aetu
nisi quod finituIll est in esse: igitur quod
non est finitum in esse, non est: quod
finitunl est intellectu, finitum est et in
esse, quia per idelll intelliguntur l'es pCI~
quod sun~ in esse, sleut dicitur prilno
.Physicorum 1.
Objicitur tamen contra ea qure dicta Objectio
sunt~ quod contraria ut contraria ad· in-
vicenl referuntur, quia contrarietas est
forma relationis: et ideo qurecumque
sunt contraria in quantuIll sunt contra-
ria, sunt etianl relativa. Sed ad hoc di- Solutio.
cendum sicut prius, quia contraria ut op-
posita ad invicelll referuntur, et sunt re-
lativa secundum genus et non secundum
speciem, aut secundum individunl. Et
quando dicitur quod contraria ut ç,.ontra-
ria sunt ad aliquid, locutio est duplex:
ex eo quod illud quod dicitur (secundum
quod) potest facere reduplicationelll con-
trarietatis ut est oppositio, aut ut hmc
oppositio in se designata. Et primo qui-
dem modo vera est hrec, contraria ut
contraria sunt relativa, sed tunc non se-
quitur conclusio, quod oppositio relatio-
nis sit oppositio eontrarietatis. Si a~tenl
facit reduplicationem hujus contrarieta-
tis, tunc est falsa hrec, contraria secun-
dum quod contraria sunt relative oppo-
sita, et solvitur per interemptionem pro-
positionis, et ideo patet quod non pro-
bat. Quamvis enim ex falso sequatur ali-
quando conclusio, tamen nihil probatur.
Hoc igitur est primuIll genus oppositio-
nis inter quatuor qUffi dicta sunto Et cum Quomodo
Omnla . OppOSI't a na t a· SIn
. t ~Llerl.CIrca
, ·d relative op-
l em, posita inter
hrec qUffi dicuntur relative opposita , sem- non aliaopposita
sunt na-
er
P . sunt in diversis , et non suni nata ta ti.eri
~em.
circa
fieri circa idem, nisi in ·hoc quod ad in-
vicem referuntur et sunt ad inviceIll hoc'
ipsum quod sunto Quod autem lllUtUO se
expellant actu et potentia essendi in eo-
.dem, jam in ante habitis expositum est,
et qualiter conveniat relativis.
 278 D. ALB. MAG. OR]). P RJ.EIl.

'plum est languor etsanitas circa aninlal

CAPUT IV. coinplexionatum in corpore: hre.c e~im
circa corpus animalis nata sunt fieri., et
De contrariis, sive de oppositione contra- necè'ssarium est alterum inesse corpori
rietatis. aninl~lis vei Ianguorenl vei sanitatem.
Nec Iat<.:.tvos, quod GaI~enus inter sanum
De contrarie vero oppositis tractantes,et regrunl ponit nledium quod est neu-
nos non oportet diffinire contrarietatis trUITI: ve'rbi gratia., quando animaI est
oppositionem-, quia jam in tractatu de actu sanuE1 sed dispositum ad regritudi-
Quantitate ab opinione Antiquorum con- nenl: vei e co.nverso, quando est actu
stat,quod contraria sunt qure posita sub regrum sed dispositum ad sanitatenl: vei
eodem proximo genere, vere maxime di- quando est in toto et secundunl partem
stant a se invicenl. Quia etiam quamvis regrum, vei e converso, vel. aliquo alio
medium comparatum extremo sit con- tali modo se habens. OITInia enim con-
trarium, tamen in quantunl distat, dista- traria qure fundantur super requale et inre-
re non habet, nisi in quantum participat quale, necessario sunt imlTIediata, sicut
aliud contrariUlTI quod nlaxime distat, et et requale et. inrequale esse sunt ilnlne-
sic medium ab extremo non distat nisi diata, quia ad affìrmationenl et negatio-
ratione maximre distantire. Et sic onlnia nem reducuntur et sunt contradictoria in
qure distant- sub eodenl genere proxiITIo, genere, quanlvi's Silllpliciter non sint
aut sunt extrema maxime distantia, aut contradictoria. Sanum autem et regrum
si non sunt extrema, distant tamen per fundata sunt super requale et inrequale,
ea qure maxime distant, hoc est, partici- quia sanUlll ~st, quod est in requalitate
patione extremorum. Nata autem sunt complexionis, regrum autem, quod ab
fieri circa idem susceptibile, sive subj e-requalitate decessit: et hoc nlodo neu-
ctum, quod est potentia utrumque con- truffi non est medium, sed est regrulll
trariorum: quia quorum. est ununl ge- non multum distans a sano, vel sanum
nus prOXimUl1l, horunl est una potentia : non multunl distans ab regro: et hoc
quia genus est potentia in quo potestate considerat Philosophus secundum illaql
est utrumque, eta quoper divisionem partenl physicre qure nledicina est. In-
tentiones sani et regri prout contrarietas
per oppositas difIerentias factalll exit et
educitur utrumque. Sic ergo constat de est inter eas considerat Iogicus: quia
substantiali diffinitione contrariorum. silTIpliciter sunt fundatre super requale et
Cont~9:ria l)ico autem, quod contrariorulll qUffi-inrequale, logicus dicit esse immediatas.
c;lupl1c1a, . ' . °
s~Ilicet l~e- dam sunt CIrca suunl subJectum slve su- Est autenl objectio contra ea qure dicta Objectl(),
dIata et lm- oboI ° dO d
mediata. Sceptl l e lmme lata, qure am autenl me- quod nulli
sunt, in physicis : quia motus semper est contra.-II
diata, IlOC est, quod quredam sunt quo- de contrario in contrarium : ll10tuS au- sint imml
diata.
rUITI alterunl necesse senlper est inesse telll omnis mediuIll habet, quia OITIne
suo susceptibili, quredam autem sunt ta- quod nl0vetur de extremo sive contrario
Iia quod alterum non est necesse inesse, in extremum contrariulll, prius est in llle-
sed potest inesse medium quod neutrum dio quam in extremo, et sic nulla sunt in
est extrenl0ruIll. HoruIll autenl quorUlTI physicìs contraria qure mediunl non ha-
necesse est inesse alterum eorum, nuI- beant, ut videtur. Et hoc quidelTI verunl Solutio_
Ium est medium: quorUITI autem alte- est per hunc nlodunl, quo procedit ob-
runl non est necesse inesse, horumme- jectio, scilicet secunduIll hoc quod con-
dium est aliquid. traria conlparantur ab subjectum, quod
Vt autem figuraliter per exempla qure potentia est sub utroque contrariorulll
dicta sunt declarentur, contrariorum ilTI- successive.: et sic contraria prout eoruni
mediatorum in physièis quidem exem- est nlotus considerat physicus. Nihilonli-
 Lll3ER DE PRlEDICAMENTIS,
nus tamen intentiones contrariorum cau-
sam aliquando. accipiunt oppositionis ab
requali et inrequali, aliquando autelll a
formis essentialiter repugnantibus. Et
quando accipiunt causanl oppositionis ab
requali et inrequali, non potest inter illas
intentiones esse mediulll propter affirma-
tionem et negationem : quando autem 1'e-
pugnantia et distantia essentialis est in
causa, aut illre essentire sive formre sunt
miscibiles sibi ad invicem, aut non sunt
lniscibilessecundum numerum : et siqui-
dem sunt miscibiles, .illa contraria ha-
bent medium : si autelll non sunt lllisci-
biles, sicut requale et inrequale, sed sunt
immiscibilia, tune illa contrar.ia seeun-
dum intentiones suas formales non ha-
bent lnedium.
Sieut autem sanurn et reg1'um sunt im-
mediata circa corpus animalis, sic par et
impar circa numerum inl1nediate oppo-
nuntur et de numero prredicantur illlllle-
diate, ita quod omnis nume1'us est par
vei impar, propter earndenl causalll, quia
numerus par est,· qui in duo requalia di-
viditur, impar autem qu.i in duo requalia
non dividitur, sed in duo inrequalia : et
sic fundatur par et impar super requale et
inrequale : horulll enim alterum necessa-
rium est esse in numero, sicut. abundans
Quld per et perfectum. Dico autem hic abundans,
"llundans
o~ perfec- non prout est passio quredam numeri, se-
turno
cundum quanl dicitur numerus omnis aut
esseperfectus aut esse dilninutus. Non
sic enim accipimus hic abundans· èt. per-
fectum, sed secundum quod perfectum
est requale, abundans autem dìstans ab
requalitate : sie eninl par numerus 'per-
fectus est quia perfecte stat super ~quale,
impar autem irilperfectus, quia unitate
abundans super requale : impar autem
nUlnerus, ut dicit Pythagoras, est qui in
duo requalia non dividitur, impediente .ea
qure intercedit unitate. Nihil ergo est in
Inedio istorunl inter sanitatem scilicet et
Ianguorem., n~c inter nUlnerum sic abun-
1 AVERROES, Cf. o Metaph. com. 27, et 10 Me-
~rRAC~r. VII 219
danteln et perfectum, et imparem et pa-
renl.
Contrariorum autenl qUOI'ulll non est
necessarium alteruIll inesse suscepti hii 1-
Iorum, est aliquid nledium proplcr' Jni-
seibilitatelll extren1orum, sicut albulll ul,
nigrum CUlll sint contraria, in corpol'c
terminato 11abent fieri sieut in suseepti-
bili : et non est necessarium aiteruill
inesse corpori ; non enim omne corpus
terminatum aut albunl, aut nigrum est,
sed aliquando llledio colore figuratun1.
Similiter autem pravum et studiosunl
prredicantùr ut contraria de homine et de
aliis multis : unumquodque enim studio-
SUffi· est quod est perfectum sua c.onnatu-
l'ali virtute ad proprium et connaturalen1
aetum., sicut homo ad actum hominis, 'et
Ieo ad actum Ieonis, et miles ad actum
militis, et philosophus ad actum philoso-
phi, et sic est in omnibus aliis.
Hrec tamen contraria, praVU111 et stu- lnter .Quomodo
pra-
diosum ~ sunt lllediata :-quia' non est ne- v~m et 8tu~
dlOsum da.
cessarium hominem aut studiosu111 , aut tur medi~m
pravum esse: et sin1ilite1' est de aliis qUffi
prava dieuntur vel studiosa. Possunt
enilll esse 111edia, ita quod neque prava
neque studiosa sunt, sicut sunt corpora
ad virtutelll sui aetus disposita, neque
etiam contrarium habitum habentia~ si-
eut dicit Averroes 1, quia rusticus qui ad
eivilitatem et curialitatenl et virtutem
hominis non est dispositus, nec est bo-
nus nec malus, nec pravus nee studiosus.
Hesiodistre autem philosophiam theolo-
gizantium sequentes, dicunt inter bonum
et malum, sive inter pravull1 et studio-
sum non esse medium : non enim dicunt
aliquod bonum bonum bonitate naturre
simplicis, sed bonum dicunt virtute pcr-
fectum ad actum omnem: qui autem ab
ilIo deficit cum debeat esse perfeetus, di-
cunt esse malun1 omissionis malitia ad
minus, quia studium virtutis non fecit
quod debuit : pravum autem dicunt bo-
nUlli ad pràvi actum in nocentia perfe-
taph. com. 16.
280 D. ALB.. MAG. ORD. PRLE·O.
ctum, et sic dicunt Theologi nostri tenlpo-
riso Physice autelll Ioquendo medium est
inter pravum et studiosUlll sicut dictum
est. Est ergo horulll contrariorum rne-
dium : albi quidem et nigri medium est
fUSCUIll, et paIIidum, et sunt alii medii
colores, sicut viride, et glaucum-, et hya-
cinthinum, et croceum. Pravi vero et
studiosi llledium est, quod nec pravum
nec studiosum est, sicut diximus.
Sed in aliquibus contrariis nonlina
mediorum inter nledia sunt posita, et
sunt quorulll formre sunt miscibiles ad
formam nledii ternlinatam, sicut inter al-
bum et nigrulll nominantur media fu-
scum, et pallidum, et alia hujusmodi. In
contrariis autenl, quorum scilicet forIDre
non sunt miscibiles ad medii determina-
tionem, non est idoneulll assignare me-
diorum nomina, CUlTI tamen sint me-
dia secundum rei veritatem. Hoc me-
dium in talibus habet deternlinari per ab-
negationenl utriusque summorum sive
extremorum : sumllla enim sunt inaxinle
in summo distantia ab invicem, sicut si
dicerem intermediuIll boni et mali esse
quod nec bonum nec malum est, sicut
rusticus nec bOllUS dicitur civiliter nec
malus : vel sicut diceremus inter justum
et injustum esse secundulll generale111
justitiam, qure idelll est Olll11i virtuti,
quia nec justun1 nec injustulTI est id quod
ad civilem justitiam non est dispositUlTI.
Quamvis enin1 talia contraria sint nlisci-
bilia, eo quod in olTIni motu extrenla aIi-
quo modo miscibilia sunt, quia aliter in-
ter ea non essent lTIOtUS, tamen ad for-
111alTI medii determinabilia non sunt, quia
non est status in mediis ipsorùm ad spe-
ciem deterlTIinati medii secunduln rnedii
formam.
In omnibus autell1 sensibilibus contra~
riis 11ledia sunt vel piura vei pauciora se-
cundull1 doctrinanl qure traditur in libro
de sensu et sensato. Quia contraria in iBis
sunt simplices forlllffi extremorUIll: in
aliis autem qUffi fundantur super quasdam
1 2 de AniIna, text. conI. 9.
habitudines requalitatis' yel inrequalitatis-,
non potest esse rnedium. Quamvis dicant
ethici virtuten1 esse mediurn duarum ma-
litiaruIll, qure tamen ri~~l_ llliscetur ex
duahus lllalitiis, quia vil~us secunduIll
boni rationen1 non estn1edium, sed ex-
tremUlTI : in actu autemtt medio habitus
lnediunl est, nisi mixtunl ex duabus ma-
Iitiis seCUndU111 mediulTI duaru111 malitia-
rum in 'CirCUl1lstantiis actus quas medio
modo participat duarummalitiarum,
quaruIn una est secundum ~bundantialTI,
altera est secundum .defectum. Hrec igi-
tur et talis est oppositio contrarietatis.
CAPUT V.
De privative oppositi~~
Privatio vero et habitus .secundum
quod oppositionis species esse dicuntur,
habent fieri circa, idelll aliquod quod su-
sceptivuIll proprie est ipsius lfabitus se-
cundum naturam, sicut visio et crecitas
circa idelTI sunt habitus pei" naturam su-
sceptivum, quod est oculus. Ocuh.ls enim
per naturanl susceptibilis est visus' : prop-
ter quod Philosophus dicit 1, .quod si
oculus esset animaI, visus esset anima
ejus : unde sicut .ffiors et vita opponun-
tur circa idem quod per naturaill vitre
susceptibile est, ita visus et cfficitas op-
ponuntur circa OCUIUIll, et auditus et
surditas circa aUrelTI, et caIvum esse et
conlatUl1l esse eirca frontem, quia per
hUllliditatelll 11aturre cerebri frons nata
est esse cornata. Universaliter autem 10-
quendo, de omnibus taliter oppositis
sciendunl, quod in quocumque secun-
dum naturre principia et naturre ordi-
ne111 nascitur habitus vei habet nasci,
circa hoc seCUndUl1l eadem principia et
eUllldem ordinelll habet fieri utrumque
istorulll oppositorU111, habitus scilicet et
privatio-' habitus scilicet constantibus
principiis et constante ordine secundum
naturffi determinationem, privatio àutem
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRACT. VII 28i
secundum corruptionem utrorumque, sci- Sic ergo opponuntur privatio et ha-
licet principiorunl et ordinis determinati bitus,- quod privatio dicit principiorum
a natura. habitus corruptionenl in eo in quo tunc
Quod vero ordo requiratur in talibus, natus est esse habitus. Et hoc est tripli-
patet ex hoc, quia tunc diciInus privari citer secundum quod dicit Aristoteles in
unumquodque suo habitu in illo tenlpore quinto prirnm philosophim, scilicet circa
quo id quod natum est habere aliquem ideln numero, ut Cfficum circa videns,
habitum, tunc non habet eum. Et si ante hoc est, visum habens: vel 'circa idenl
tempus deternlinatum ad habere habitunl genere, sicut talpa dicitur lnus crecus,
non habet, tunc dicinlus quod non est non quod nata sit videre, sed quod genus
privatum : edentululn eniln dicimus non cjus (quod est anirnal) natum est habere
eum qui non habet dentes in quocumque visum : tertio circa genus r'elllotum, si-
tenlpore, sed eunl qui non habet dentes cui pIanta dicitur habcre visum, quia
in tenlpore in quo natus est habere den- vivum natum est habere visunl, cum vi-
tes secundum naturam : neque creCUln dere sit dc operationibus vitre, quas na-
dicimus, qui in quoculnque tempore non tum est suscipere vivum secundum quod
habet visum, sed eum, qui non habet in . ViVUI11. His igitur IllOdis privatio oppo-
tempore in quo secunduln naturam con- nitur habitui, quando scilicet habitus pri-
venit eum habere ViSU111 vel dentes. Cum vatur privatione principiorunl ipsius ha-
enim natura, ut dicit Aristoteles 1, nec bitus : propter quod etialll videns non
abundet in superfluis, nec deficiat in ne- opponitur privative ad non videns, quia
cessariis, et omnia mensurantur periodo, aliquid est non videns et visu non utens,
ut dicit idem Aristoteles 2, si in tempore et hoc non est privatuIll visu : et est non
in quo natus est habere, non habet, priva- videns, principia visus nec habens ex ge-
tus pro certo est principio naturre ad nere nec ex· specie, sicut lapis est non vi-
operandum : si ante periodum deficit, dens : et sic videns et non videns oppo-
non est privatus naturali principio, sed sita sunt secunduln affirlnationem et ne-
materia' in qua conlparabatur naturre gationem, et non secundum privationem
principium, ad tam 'breve ternpus C0I11- et habitum. Ad hoc ergo quod privatio et
plere non potuit. Propter quod pueros habitus sint opposita, oportet quod sint
primre plantationis dentes projicientes, circa idem habitus per naturam suscep-
edentulos non dicil11us, quia manet in eis tibile, cujus susceptionis prrecorruptiva
principium dentiumgenerativuln. Qure- sit privatio. Et hrec est causa quod ha- _
dam enim sunt generatibnes sive qure- bitus secundum ordinem naturre prrecedit
dam generata, qure mox nata, nec dentes, privationem, et privatio comparatur ad
nec visuln habent, sicut est canis natus, habitum· sicut secundum, quia prilnUIT\
lupus, et catus : et homo quamvis ha- est habitus. Non oportet autem habitum
beat visum, non habet adhuc adunatum,. prrecedere actu, sed in ordine principio-
sed dentes mox natus non habet; et ta- rUlll naturre : si enim actu semper opor-
Ies nati non propter hoc dicuntur edentuli, teret prrecedere hab'itum, tunc nullus es-
nec croci, propter hoc quod non signifi- set crecus vel surdus a nativitate, quod
cat corruptionem principii vei membri in falsum est.
quo est privatio et habitus, sed significat Privari auteln et habere habitum non
brevitatem periodi in qua non poterat est 0111nino idem, quod privatio et habi-
compieri organum ad habitus perfectio- tus: quamvis inter ea sit idem modus
nem. oppositionis. Habitus est visus : visus au-

1 ARISTOTELES, 3 de' Anima, tex. com. 40. c-oro. 07.

! Id. 2 de Generatione" et Corruptione, tex.
282 D. i\LB. MAG. ORD. PR.LED.

tem essentialiter non est habere visum. quuntum est idem in illis qure participant
Si111iliter privatio est crecitas, quia cffici- utramque illarumforillarum ut perfectum
tas suscipit prredicationem privationis, et imperfectum ~t ut formabile ad spe-
sicut species suscipit prredicationem ge- ~ ciem, sicut est lux : vel logice loquendo
neris. Habere igitur visunl non est visus. genus -quod est in u~raque specierum ut
Crecum vero esse et privari visu, non est potentia, etut for111abile ad specielll: sie
creeitas vel privatio : si eni111 idem ~ss~t opponuntur ut privatio ·et habitus: et sic
crecitas et crecum esse essentialiter, tunc de uno potest fieri re,liquun1, sieut actus
utrumque eorUlll de altero prredicare- de potentia : sie enim utrumque fit 'ex al-
tUI' ,et de quoCU111que prredicaretur unUlll, tero, sieut non hoc potens, potest tamen
de eOde111 prredicaretur reliquum: hoc esse id, et utrumque inchoationelll, et
autem minime vel nequaquanl conve- principium sui esse hàbet in reliquo: et
nit, crecum enim esse, vel privati' visu hrec privatio qUffi est unUlll de principiis
dicitur homo, cfficitas vero nullo modo rnotus, prfficedithabitum secundum natu-
dicitur homo. Et per hoc patet, quod pri- ram: et 'quia materia nunquam est sine
vatio privat llabitum in se, et iD: princi- fOr111a, ideo privatio talis est fundata se-
piis habitus relinquit subjectum, circa cundum lllodum quelll dicimus in forma
quod est potentia, et illud nihil est priva- contraria vel disparata : et ideo dicit Phi-
tionis. Hrec tamen scilicet crecum esse'et losophus, quod quorumcumque est genus
visum habere opposita sunt tanquam pri- unum, illorum est lllateria una. Patet
vatio et habitus, modus enim oppositio- igitur quod privatio et habitus specialem
nis in utroque idelll est: crecitas enim habent modum oppositionis distinetum
opponitur visui, sicut crecum esse oppo- a modo oppositionis contrariorum.
nitur ad ViSU111 habere. Sed in hoc est
difIerentia, quod crecitas et visus nOllli- CAPUT VI.
nant ipsa opposita seCUndU111 privationelll
et habitum: crecum autenl esse et visum De oppositione secundum contradi-
habere nominant subjectum secundum ctionem.
quod stat sub privatione et habitu, quasi
denominatulll ab ipsis, et ideo cum sub- Quartum autem genus oppositionis est
jectum ex se non habeat oppositionem ad secundum contradictione-m: quod quia
seipsum, nec subjectuln possit opponi cOluplexU111 est, non adeo proposito con-
subjecto, relinquitur quod non est ibi op- venit huie tractatui. In hac enilu parte
positio nisi privationis et habitus, qUffi loquentes logice, non intendimus nisi
circa subj ectum posita esse significatur, de prredicabilium ordinationé., secundum
et ideo necessarium est, quod idem lno- quod prredicabilia rerun1 prredicamento-
dus oppositionis sit inter cfficitatem et vi- rum significativa sunt, et ad res habent
SUlTI, et inter cfficum esse et visum ha- reduci: et 'quia res opposit re sunt sub
bere, sive inter privari visu et videre sive contradietoriis, ideo tractando de opposi-
habitum habere. tis, oportuit tractare de contradietoriis
Attendendum autem, quod hree oppo- secundum quod sub contradictoriis l'es
sitio non est contrariorum oppositio: substant oppositffi. Et ideo sciendum quod
quamvis eninl privatio salvetur in con- id quod secundum rem sub affirmatione
trario, sicut cum dicitur quod ex non est, et id quod secundum rem est sub ne-
albo fit albulll, dico quod potest esse al- gatione, non est idem quod affirmatio et
bum, et hoc est nigrum: tamen nigrurn negatio: cujus probatio est: quia affir-
et album prout sunt forrnre contrarire ac- matio est oratio affirmativa,negatio (qure
tu., sunt etiam repugnantes sibi invieern, est contradictoria) est oratio negativa:
et sic opponuntur ut contraria. Sed in horunl autem qure sun~ affirmatione et
 , LIBER '))E PllJEDICAMENTIS,
negatione, sunt ut res affìrmatre et ne-
gatre: nullum enlnl est oratio, sed po-
tius l'es qUffi subjaeet orationi, sieut si-
gnificatum substat signo.
At'fll'matio Seiendum enim quod affìrluatio tripli-
e,t negatio
ll'ipliciter citer dicitur, et similiter negatio. Dieitu1'
clicuntur.
enim affirmatio affirnlationis qualita's et
forma in parte per assertionem composi-
tionis : et hoc IllOdo affirnlatio qualitas
est propositionis, et per oppositum nega-
tio dieitur qualitas vel forilla, divisionis
compositorum, et' est qualitas negativffi
propositionis. Aliquando dicitur affìrma-
tio enuntiativa oratio dieens UnUlTI de al-
tero, et sic affirillatio speeies est propo-
sitionis. Aliquando dicitur affirmatio pars
negationis, quando seilieet idenl negatur
in negativa, quod affirll1atur in affirma-
tiva: et sie affir111atio et negatio sunt op-
posita eirca idem: quamvis affirmatio
non opponatur negationi ut pars est, ta-
men oppositio est in hoc quod id quod si-
gnificatur esse in una, signifìeatur non
esse in altera: non inesse autem et inesse
sunt opposita per affìrnlationelll et nega-
tionem.
( )hjectioo Si quis aute111,objieiat quod inter affir-
mationem et negationem est ordo, quod
affirmatio est ante p.egationem, non enim
negat negatio nisi' quod affirmat aftì1'nla-
tio ; et videtur quod 'apposita secundum
affìrlllationelll et negationelll suni· circa
idem ordine, et sie sunt opposita 'ut pri-
vatio et habitus, sieut patet per ante die-
Solutio. ta, Dieendulu quod quando dieitur quod
opposita ut privatio sunt eirea ide111 or-
dine., intelligitur quod' ordo ille sit in re-
bus a natura determinatis: ordo autelll
qui est inter affirmationelll et negationelll,
non est talis, sed est ardo rationis: quia
seilicet negatio non negat, nisi quod affir-
mat affirnlatio in quocumque tehlporc :
et hoc non est in oppositione pr~,yationis
et habitus. Hrec igitur genera oppositio-
nis distincta sunt ad inviceJ?: et in àrgu-
mento est paralogismus ffiquivocus, et
quod aliter et aliter hinc et inde sUlnitur
t' ARI8TOTELES, In 9 primre philosophire, tex.
TRA(~T. VII 283
ordo ..QualTlvis aUleln., si(~nt dictum est,
, quod substat affirmationi 'non sit affir-
matio, et quoeI substat ncgatioui non sit
negatio, tanlen conceeIcnduIll quo(J Pèl
qUffi substant affirmationi et ncga.ti()ll i,
sunt opposita tanquanl affirmatio ct nn-
gatio : et est in eis idenl lllOdus opposi-
tionis, qui est etianl in eontradictoriis :
sicut eninl aftìrmatio adversus negatio-
nelll est opposita, ut quod sedet est op-
positum ei quod non sedet, sic et l'es qUffi
sub ,ut1'aque poSitffi sunt, affirnlatione
scilicet et negationc, eumde111 habent 1110-
dU111 oppositionis, ut sedere opponitur
ad non sedere respectu ejusdem et circa
idenl.
Si autem quis qUffirat dicendo., quod ex Objectio.
quo af1ìr111atio et negatio in serillone sunt
eomplexa, in quibus ex natura contra-
dictionis oppositionis, in rebus autem est
modus illius oppositionis, videtur quod
hrec oppositio prima sit in sernl0ne, et
non in re nisi per consequcns et non per
veritatem, sed per aliqueIl1 IllOdulll
ipsius tantunl : etian1 hoc aliqui aliquando
concesserunt. Sed contra - hoc est, quod
dicit auctoritas Platonis: quia non se1'-
Illoni l'es, sed rei sernlO subjectus est,
quia sermo non est nisi propter l'es signi-
ficandas : et sieut in ante habitis dictulll
est, in eo quod l'es est vei non est, oratio
vera vel falsa est : et sic videtur primulll
esse in re, et consequenter, in sernlone:
et hoc est concedendum. Et propter hoc Solutio.
dicendu111 quod contradictio non est in
serillone, nisi secundunl quod refertur ad
rem, et est in re sieut in causa, in ser-
Inone autelll sicut in signo rei. Adhue au-
telll attendendu111 est quod in re est sieut
in causa et n011 in eonlpositione et divi-
sione: l'es enin1 est in re vel separata a '
re, sieut eompositione nledia qure diversa
sit a rebus COlllpositis, sed notanl compo-
sitionis 'vel notanl divisionis ponit ani-
ma, ut dicit Aristoteles 1. Et ideo tria Tria requi-
sunt Ine . .
oppqsltlone secun dUfi affiIrma te10- sita in op-
positi9ne
. °1°
nem et negatlonem, SCI Icet quo a remcl cl contradlcto-
ria.
com. 8.
 284 D. ALB. MAG. ORD.. PR.LED.
referantur eamdem affirmatio et negatio, modum verbi importatur quad ponitur in
et ad eumdem intellectum componentem oratiòne.
et dividentem, et quod observetur in ser-
mone identitas significandi in affirma- CAPUT VII.
tione et negatione: quia l'es est causa,
intellectus .auteITI compon~~s e~ divide.n~, " De. differentia oppositionis secundu1n pri-
et sermo slgnum composItIonIs et dlVI- vationem et habitum~ ab oppositione
sionis. relationis et 'contrarietatis.
Attendendum autem quod diffinientes
affirmationem et negationem, utuntur ge- Sic determinatis generibus oppositio-
nere remoto dicentes, quod affirrnatio est num, videndum est in quibus difIerant a
oratio affirmativa, et non dicentes quod se invicenl et inter seipsa. Quod auteITI
est enuntiatio: quia volentes ostendere privatio et habitus non sic, vel eodenl
quod affirmatio et negatio opposita sunt, nl0do opponantur ut ad aliquid, sed hrec
melius ostenditur ex genere quod·est 01'&- duo genera oppositionissunt diversa,
tio, quia hoc COmITIUne est utrique, affir- manifestum est, accipiendo primo diffe-
mationi scilicet et negationi : enuntiatio rentiam sive differentiffi rationeITI ex ip-
autem species est orationis~ et proprie 10- sis qure opposita sunt: visus enìm qui
quendo nihil enuntiatur in enuntiatione opponitur crecitati ut .habitus privationi.,
negativa~ sed potius negatur in enuntia- non dicitur hoc ipsum. quod .est visus sui
tione aliquid de aliquo : et quod enuntia- oppositi quod est crecitas secundum ali-
tum est in affirmatione, negatur in ne- quem casunl sive secundum genitivum,
gatione. sive secundum a1ium'casum, non dicitur
ad ipsum: non enim dicitur visus crecita-
Noiandum. Adhuc notandum quod CUlli dicitur, af-
tis visus~ nec crecitati visus, nec ad crecita-
firmatio est oratio affirmativa, ponitur
tem visus, nec cfficitate visus: nullus
affirmatio pro specie enuntiationis sive
eniIn horum habituum ad rem referri pot-
propositionis cujus genus est oratio. Cum
est, et ad id quod est visus secundum
autem subjungitur affirmativa, ponitur .
quod est visus :' aliter autem non potest
affirmatio pro qualitate propositionis qUffi
visus hoc ipsum quod est ad alterum esse.
ad quale informat et denominat oratio-
Similiter autem nec crecitas dicitur hoc
nern.
iPSUITI quod est cfficitas visionis, nec se-
Objectio. Et si dicat aliquis, quod alire oratio- cundum aliquem alium casum dicitural-
Solutio. num sunt affirmativre, Diccndunl quod terius 110C ipsunl quod est. Sed cfficitas
non sunt: quia non affirmant verum vel dicitur privatio visionis, et sic secundum
falsum. Unde cum dicitur, utinam non genus aliquo modo est alterius, sed non
moriar, non est negatum aliquid, sed op- secundum sp'eciem : cfficitas autem visio-
tatum est de non moriendo. Similiter nis crecitas nondicitur. Hujus autem cau-
etiam cum dicitur, non fac hoc, vel non sa in ante habitis in tractatu de Relatione
facias aliquid aliud, nihil negatur, sed dicta est, quia aliquando in ratione no-
imperium vel prreceptum est de non fa- lTIinis speciei clauditur vel concipitur id
ciendo. Et idem est in affirmativis, cum cujus est, et ad quod dicitur: et tunc in-
dicitur, fac hoc, vel utinam facias : hoc congrue extrinsecus opponentur.
enim nihil est dictum, sed prreceptum vel Amplius adhuc ab ipsis oppositis ratio-
optatuITI de aliquo fiendo vel faciendo : et nem inducendo, sicut patet ex prrell~bi­
in talibus non proprie est affirmatio vel tis, ad aliquid omnia dicuntur reciproce
negatio, sicut dictum est~quia si insit per ad convertentiam : propter quod et 'creci-
nlodum affirmationis vel negationis, to- tas si esset de numero eorUffi qure sunt
tUffi significat affectum mentis, qui per hoc ipsum quod sunt ad aliquid, conver-
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRACT. VII 285

teretur utique ad illud ad quod hoc dici- dixiIllUS, est aliquidn1ediuffi" quorum non
tur secunduIll ipsum hoc quod est: est necesse altel"um semper inesse suscep-
non autern convertituI": non enim di- t~bili, exceptis his quibus naturaliter inest
citur visus c-recitatis visus, sicut pau- unun1 contrariorum, sicut inest igni cali-
lo ante probatulll est; ergo nec creci- dum, et sicut inest per naturam nivi can-
tas hoc iPSU111 quod est., ad aliquid didam esse. In talibus autem necessarium
est. Surnitur autelu lllOdus oppositio- est alterun1 inesse, et illius oppositum non
njs eorum qure sunt ad aliquid, ex hoc convenit inesse, sive impossibile et ines-
ipso quod sunt ad aliquid. CUIll ergo mo- se sine substantire corruptione. Non enim
dus oppositionis privationis et habitus ex possibile est ignem esse frigidum, ita
hoc non sumitur, patet quod alia est op- quod n1aneat ignis substantia, vel nivem
positio relationis, et eorUlll qure oppo- esse nigram, ita quod maneat substantia
nuntur ut privatio et habitus. nivis: llluita cnio1 etialll alia susceptibi-
Quonialll autem ea qure opponuntur lia sunt calidi et candoris, prffiter ea qui-
ut privatio et habitus, non opponuntur bus aiteruill inest per naturaill. Et tunc
ut contraria, ex his qUffi dicentur mani- ex his qure dicta sunt patet, quod non
festum : contraria enim sunt aut mediata, olllni susceptibili verurn est alterum ines-
aut immediata: quol~um autem contra- se contrarioruill lllediatorum, sed his so-
riorum nihil est 111edium, sicut contra- lum susceptibilibus, qUlbus alterum inest
riorum qUffi sunt illlmediata, necesse est per naturam: et hi8 determinate inest
semper alterum contrariorum inesse sub- unum, et non alterum convenit inesse.
jecto susceptibili in quo nata sunt fieri In privatione et habitu nihil eorum
illa immediata contraria, aut sunt in qui- qUffi dicta sunt de contrariis immediatis,
bus et de quibus prredicari per denomi- verum est. Susceptibili eni111 privationis
nationem videntur : alterum enim illoru111 et habitus non semper necessarium alte-
semper de talibus prredicatur vel ambo rUIll, hoc est, privationem vel habitu111
sub disjunctione : semper enim secunduIll inesse : quia hrec non sunt in eo nisi in
oIllne tempus eorum contrariorUIll nihil ten1pore determinato: sed animaI mox
est medium, quoruIll aiteruill omni ten1- natum nondum habet teIllpus deter111ina-
pore necesse est inesse susceptibili, et tun1 ad videndum a natura, neque CffiCUlll
quorum alterum semper est necesse de neque visum habens dicitur esse. Propter
susceptibili prffidicarL .sicut patet de lan- quod sequitur quod privatio et habitus
guore et sanitate circa animal., et abun- non sunt de numero taliulll contrariorum
danti sive impari et perfecto sive .. pari quorun1 nihil est mediuIll, quia illorulll
circa nurnerUlll. Contrariorunl vero quo- olllni telllpore necesse est alterum inesse
rum aliquid est mediu111, nunquain se- "suo susceptibili. Sed neque sunt privatio
cundurn aliquod tempus. necesse est alte- et habitus de numero talium contrario-
ruminesse: seniper enim potest inesse rUIll, quorum aliquid est n1ediun1; on1ni
rnedium, quod neutrum est contrario~ enirn susceptibili privationis et habitus,
rum: non enilll necesse est olnni. velali- necessar.iun1 est unum inesse vel habitum
cui susceptibili aut candidum sive albunl" -yol privationenl, postquan1 venerit ten1-
vel nigrum inesse, quia potest incsse fu- pus in quo ipsum susceptibile natulll est
scun1 vel pallidul11. Similiter non .est ne~ . ad hahenduIIl hahituill : sic enin1 aut effi-
cesse on1ni vel alicui susceptibili inesse cunl, aut habens visionen1- dicitur: et
caliduIl1, vel frigidun1, quiapotcst inesse lunc non convenit necessario determinate
tepidun1" quod n~c calidurn est" nee frigi- '. inesse alterum, scilicet ViSUlll deterllli-
dUlll : hOrU111 eniIll et siIllilium contrario- nate vel Cfficun1 determinate, sed inde-
rum 111edium nihil prohibet inesse quod . teru1inate alterutrun1 necessario inerit:
neutrun1 est extrel110rUlll. Sed eOrUIl1, ut est enim vel vid"e.fis, .vel Cfficunl illdeter-
286 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.,I

minate. In contrariis autem i:n quibus est deat: vel etiam si homo non est, sed .ta-
lnedium, nunquam secrindum aliquod men quorlcunlque incrementum sumat.,
tempus est necessariurn alterum inesse, EalalTI est quod aut perfecte mutabitur,
quia sen1per potest inesse medium: sed aut satis multulll sumet incrementum
quibusdam susceptibili~us alterum con- quod sufficit ad virtutis acceptionenl. Si
trariorunl mediat(}rum deterrrlinate con- enim a principio sumat aliquod incre-
venit inesse, sicut diximus, cui iUud ~entum, verisimile est apud eunI acci-
inest per natura111. l)ropter quod palam perè increnlentunl si perseveraverit in
est, quod ea qUffi privative opposita sunt, exercitio actuum honorum, et CUlTI hoc
seCUndU111 neutrurn lllodum habent oppo~ . senlper fì"t continue, sic perfecte restitui-
sitionem: nec enim selnper alteI'u111 inest.., tur in contrariunl habitulTI, nisi forte
sicut contraI'iorulll in1n1ediutoruln : neq-p.e tenlp9re sive suspensus, sive decurtatus
unquam necessarium est alterum inesse, sit: qllia non in <:equali tempore on1nes
sicut in contrariis mediatis se habet op- requaliter proficiunt" eo quocl unus 111i-
positio. nus habilis est quanI alter, quia natura-
Alnplius adhuc idenl probatur in. con- lia 1110ralibus n1ultuln cooperantur. Sic
trariis sive lllediatis sive imlnediatis, exi- se habet in contrariis.
stente et manente secundum substantiam Sed in privatione et habitu hoc quod
susceptibili, possibile est ex alterutro in dictunl est" nullo lnodo convenit : illlpOS-
alterutrum fìeri alterationis mutationem, sibile est enim in p~ivatione et habitu in-
nisi alterum contrariorurn insit naturali- differenter mutatione111 ex alterutro in
ter, sicut igni inest calidum per naturam. alteruln fieri: ab habitu enim mutatio
Nam in contrariis imlumediatis, anilnal fit in privationelll, a privatione vero in
quod sanUlll est ll10do, possibile est lan- habitum mutationelll fieri est impossibile.
guere, nlutatuHl ex sanitate in languo- Crecus eninl qui factus est nunquan1 rur-
rem : et in contrariis nlediatis" possibile sus videbit, nec cun1 quis calvus factus
est id quod luodo candidum est, nigrum est, unqualll rursus efficitur in capite co-
tìeri et 111utari ex candore in nigredinem, 111atus, nec edentulus sine dentibus quis
et similiter calidulu possibile est fìeri fri- factus, rursus dentes ei orti sunt ut fieret
gidunl, et e converso, et id quod est stu- dentatus.
diosum possibile est fieri praVUlTI, et e
converso ex pravo possibile est fieri stu-
diosum, quod tamen negat Plato in libro
qui dicitur Mennon~s, sed non est negabi- De dubitabilibus qUée sunt circa ea qUée
le si pona111us virtutenl ex assuetudine dieta sunto
fieri: secundulu hoc enilU pI'avus ad 111C-
liores exercitationes sive assuefactiones Qua111vis per ea qUffi dicta sunt, nihil
bonorum OperUlTI deductus, et in virtuti- intendanlus probare nisi quod privative
bus intelligibilibus deductus ad nleliores opposità nec sunt opposita ut relativa,
doctrinas et consiluilia et electiones, nec ut contraria, tanlen propter doctrin::e
quarnvis forte primo lllodicunl quid pro- facilitatem bene se habet dubia qure sunt
ficiat ut nlelior sito Si vero saltclll senlper circa ea qUffi dicta sunt determinare.
sive continUUlTI luoclicUlTI cren1entu111 Qure autelll causa sit quod qUffidalll con-
sUlnpserit,palam est quia aut perfecte mu- trariOrU111 sunt nlecliata et qUffidam im-
tabitur et studiosus erit perfecte, aut satis 111ediata, janl in ante habitisdetern1ina-
111ulturn accipiet incrementU111, ita quod tUlll est.
operabitur ut studiosus. Si eninl assuetu- Quod autcIll alterum contrariorurl1 Causagual'tt
dine fiet bene 1110bilior .ad virtuten1, ·ut inest alicui per n ('lturan1
. ,h::ec
. causa est , aliqu~d
~ trarmmc~n·
In'

ea qUffi virtutis sunt facile faciat et gau- quia inest ut pote·ntia naturalis; et hoc est a natura.
 LIBER DE PR.tEDICAMENTIS, TRAeT. VII
accipitur ex probatione quam fecit Ari-
8toteles in fine tertii Meleororum. In sub-
stantialibus enim ignis ex hoc quod ele-
Iuentum est motu distensum ut usque ad
ultimum rarefactum, radicatur ealidum
in summo-, nec separabile est ab ipso, ma-
nente substantia, qua ignis est ignis:
quia manente substantia formali Inanet
illud quod ut naturalis 'potentia in sub-
stantia radicatum est.
Objectio. Et si quis objiciat quod calor, quia est
accidens in uno, in nullo potest esse sub-
stantia, et sic non est substantia in igne,
sed accidens: et sic calor est in igne non
sicut quredam pars, et ideo videtur quod
ignis possit esse ignis et non calidus, quia
accidens est, ut dicit Porphyrius, quod
adest et abest prreter subj ecti corruptio-
Solutio. nern, Dicendum est quod est accidens na-
turale et proprietas essentialis ignis con-
sequens et non derelinquens. Quod autem
non sit in eo sicut quredam pars, conce-
dendum est, quia non potesi esse pars id
quod est totUlll esse perfectum conse-
quens. Quod autern dicit Porphyrius,
dicit de accidente communi, quod non
est propriunl, videlicet naturale: et ideo
ut accidens non habet inseparabilitatelll,
sed inseparabilitatem habet ab eo quod
est naturale.
Patet autem ex hoc,quod falsa est opi-
nio eorum qui dicunt prinlas qualitates
esse formas substantiales elementorulll:
forrnre enim substantiales corporum nul-
IUlTI habent contrarium: hmc autcm ad
invicem sibi contraria sunt 1.
ScienduUl etiam ea ineese pernaturam
nou ejus quod inest, sed per ·naturanl
subjecti cui ines~, sicut dixilTIUS: et sic
insunt omnibus omnes potentiffi natura-
leso
ohjectio. Si quis autem dicat quod sicut igni per
naturam inest calidum, ita aquffiper na-
turam inest frigidunl: sicut ergo aqua
frigida per naturalTI potest calefieri ul sit
a~tu calida sine substantim corruptioné,
1 Et hoc corollarium est,contra Alexandrum,'
de quo vide ~j Physic. COln. 10.
287
ita ignis deberet posse actu infrigidari per
naturan~ ut esset actu frigidus prffiter
substantire corruptionelTI. Ad hoc autem Solutio.
dicendulTI quod inter elementa, ut dicit
Aristoteles 2, solus ignis est formalis et
alia contraria sunt materia, et ideo quod
radicatur in ipso-, profundius radicatur
quam in aliis: et ideo ab aliis manentibus
in substantia separantur SUffi qualitates
secundum actum, et remanent secundum
radices in potentia redeunte ad actum,
quando alterans cessat ab alteratione. Et
ideo aqua calefacta, cessante calefaciente,
per seipsaul rursus efficitur frigida. Ignis
autem quia rarissimus est, et quia altera-
tionem infrigidantis recipiens in profun-
dum sui, propt,er hoc quod valde forma-
le est, statim infrigidatus inspissatur
et corrumpitur ab ignis substantia et
forula: quod post igneln facit aer secun-
dum modum proportionalem. Aqua autenl
et terra, quia spissa sunt, non ita in pro-
fundum sui suscipiunt alterationes eorum
quibus mutantur: et ideo actu efficiuntur
in forma, alterante, et CUlTI hoc diu actu
tenent qualitates et potentias naturales
proprias.
Quod autem diximus ex pravo fieri
studi.osum si a principio propter exerci-
tationes in bonis actibus inCren1entuln Nota opi-
. .. t , prop t er S ocrat em et Pl at oneUl cratis
IllClpla nionem 80-
etPla-
· t ' d· t · t tonis dicen-
dlctuln es -' qUI Ixerun vlrtu em secun- tium virtu-
dum . quam h orno st u d'10SUS es t ,nec d'1- donun1
tem esse
Dei.
scibile, nec assuescibile bonUlll esse, sed
virtuteul esse ,donum deorum immorta-
lium : assuetudine autem et doctrina ho-
minem parari ad virtutem, eo quod dii
non juvant inerte-s et pigros, sed seipsos
.extendentes et parantes ad virtutem.
Adhuc autem quod dictum est, à' pri-
vatione in habitum regress~lll non posse
fieri, intelligendulll Iloe quod est dictU111
de privatione qUffi privai et habitulll et
subjecti ad habitulll aptitudinem, sive
qUffi privat, principia per qUffi subj ectuIl1
11ahitudinem habet ad habitus susceptio-
2 ARISTOTELES, In lib. Metel'eorum, tex. com. 5.
288 D. ALB. J\!lA&. OR·D. PRiED.
nem, sicut crecitas ad visunl se habet: et veta et altera falsa: dequolibet enim sive
talis privatio sequitur habitum tempore , existente sive non existente dicitur affir-
et natura: hrec enilll privatio non relin- matio vel neg~tio vera: et de nullo simul
quit subjectunl sine habilitàtead habitum. ambo vera vel falsa sunt contradietoria, ut
Est autem alia privatio qu~ non privat in quarto primm .philosophim probatum
habitunl, sed essentiam seeundum esse est 1: sive enim sit Socrates sive non sit,
actu habitum : et hrec est in qua est in- de Socrate unum contradietoriorum est ve-
ehoatio ha.bitus secundulll potentiam, et rUlll, aliud autem falsum : palam eninl est
ex qua educitur habitus, et ab hac in om- eum dieitur Soeratem (dum ipse est Socra-
ni nlotu et nlutatione fit processus in,·ha- tcs) languere et. Socratenl non languere,
bitum secundum actulll per modum quo quod alterum istorum falsum est et alterum
lTIOvetur subjectum suscept,ibile actus de verum~ Similiter si Socrates ponitur non
potentia ad actunl : et hrec privatio sem- esse, et dicatur quod Socrates languet vel
per prrecedit habitum teIl1pOre et ll10tu, non lan,guet, alterulll est verUffi, et alte-
et etialTI natura lllaterire et potentire: et rum est faisulll, languere enim Socratem
de hac privatione nos hic non loquinlur, quando non est Socrates, falsuln est, et
quia in toto non privat habituln. Nec non lanauere b
Socratelll verum est. Prop- Propri.un
contradlctc
etialll inter talem privationel1l et SUUl1l ter hoc in his SOIUITl qUée. sunt opposita riorum.
habitulll est pIena oppositio privative op- contradictorie., proprium est, selnper al-
positoruln. Nos autenl hic loquilllur de terum eorUlll·verUlll et alterum falsum
difIerentia modorulll oppositionis, et ideo esse, et nunquanl esse simul vera vel si-
non loquinlur de privatione et habitu, mul falsa.
nisi secundum quod plenanl habent ad in- Sunt tamen quidanl contra hoc fortiter Objectio,?e
·. . . . d quod verlt~
vicem hujusnl0di oppositionem. Alia, ve- obJlclentes, et suni' non .antlqul se lllO- sit im~or
. A . . h ' tahs.
ro qure dicta sunt, per se sunt manifesta. derni. ugustlnus enlm! per oe lpsunl
Quod autelll de nive dictunl est, quod quod hie dicitur, probat inlmortalem esse
per naturalll inest ei candidalll esse: hoc veritatem dicens, quod aut veritas sem-
nalnque est, quia nix materialiter gene- per erat aut non Sel1lper erat. Si senlper
ratur de perspicuo indurato et concusso erat, habetur propositum quod veritas
per minima: perspieuum autelll concus- inlITlortalis fuit ah reterno. Si autenlhrec
SUlll et induratum per indurationenl effi- est falsa, veritas senlper el'at, ejus con-
citur ubique in superficie clara luminis tradictoria est vera, hrec scilicet, veritas
reeeptivulll :' et }UEC est natura et natura- non semper erat. Et si hrec est v~l'a, ali-
lis causa albedinis: per hanc ergo natu- quid erat verum ; verunl autem non est
ranl inest nivi candidam esse. nisi in veritate : ergo vel'itas el'at quando
non erat veritas, quod falsunl est. In-
convenien~ etiam est idenl, ex quo se-
C.L\PUT IX.
quitur id quod seilicet non semper erat
De differentia contradictionis ad alias veritas: vel'itas igitur semper erat. Eo-
oppositiones, et utrun~ veritas sit ab' dero nlodo prohatur quod veritas semper
cE'terno. erit: aut enim semper erit veritas, allt non
sen1per el'it. Si senlper e1'it, habetur pro-
His habitis, ostendenda est differentia positum. Si autem non semper erit, tunc
eontradietionis ad Olllnes alias oppositio- héEC est falsa, veritas semper erit: ergo
nes. Dicamus ergo quod in affirl;lationc ejus contradictoria est vera, hrec scilicet,
et negatione semper, sive sit subjectU111 veritas non se1l1per erit. ]~t si hrec est. ve-
de quo sìt affirnlatio et negatio, sivènon ra, aliquid est VerUIl1: non autenl verUlll
sit, una quidem pars contradictionis est nisi veritate: ergo veritas est qure non
1 Tex. conI. 9. 2 S. AUGUSTINUS, Lib. 2 Soliloq. cap. 2.
 LIBERDE PRJEDICAMENTIS, TRACT. VII
erit veritas, quod est impossibile. Falsum
ergo fuit quod prius dictum est, hoc scili-
cet quod non semper erit veritas : veritas
ergo est reterna et immortalis est. Et hoc
sequitur de veritate propositionis et de
veritate enuntiabilis, qure veritates non
sunt veritas increata.
UttJte~Uone8 Si autem hocconcedatur, tunc obji-
'n upposi-. d· b
...... radm a Clunt mo ernl pro antes, quo
d pura
l sitionis contradictionis est medium in
ntodurnis. b ·
quaul unum erunt a ' reterno SIC. ImusS·
enim ante mundum : tunc si hrec est vera
mundum futurum esse, vel hrec proposi-
tio, lnundus erit, et si est vera, sequitur
quod ante mundum fui! aliquid verum.
Si autem non est vera: tunc sequitur
quod ejus contradictoria est vera, et sic
iteruill sequitur quod aliquid est verun1,
et quod veritas illìus fuit ante lllundum,
aut non fuit nisi ooternum, et ooternitas
ab reterno : ergo aliquid fuit verum cujus
veritas fuit : sed tan1 enuntiabile quam
propositio sunt creata et creatre veritatis.
Ergo aliquid creatuIll, fuit ab ooterno.
Si autelll hrec quidem concedatur, sta-
tim sequitur inconveniens quod dicit PIa-
to, quod est creatum., est factum: oIllne
autem factuill incepit: ergo creatum in-
cepit : quod au~elll illcepit, non est reter-
num: ergo creatum non est ooternum:
enuntiabile sive propositio creatum, ergo
non est reternum : et si propositio et enun-
tiabile non est ooternU111, tune veritas sua
non fuit ab ooterno: et sic videtur sequi,
quod veritas propositionis sit ab reterno,
et non sit ab reterno.
lututlo quo- Ad hoc autem quidam alii dixerunt i
r"",dam. quod veritas enuntiabilis et propositionis
non erat ab eeterno: et causam assignant
dicentes quod veritas enuntiabilis et pro-
positionis esse non potest nisi existente
enuntiabili et propositione. Ante lllundum
autem ab eeterno non fuit· enuntiabile,
nec propositio.,et ideo quando dicit, si hrec
non est vera, veritas erit, contradic~oria
erit vera. Dicunt quod hoc non sequitur :
quia contradictoria est propositiovel
, 1 'Hos autem hic non sequitur D. Albertus,
licet 8 ~hysiè. cap. 1 ,eamd~m daresolutionem
289
enuntiabile : ante mundum autem nec fuit
vera hrec neque alia, quia propositio nulla
fuit. Similiter dicunt de futuro, quod ve-
ritas nonerit quando non erit lllundus si
ponatur totus lllundus ad nihilulll redigi.
Et si verum est quod dicunt isti., tunc solutionis.
Improbatio
ista doctrina de contradictoriisnon est
generaliter vera., et sequitur quod oppo-
quo nec unum." nec alterum contradicto-
riorun1 est verum vel falsum: et multa
sequuntur inconvenientia contra hoc prin-
cipium, quod de quolibet affirmatio vel
negatio vera" et de nullo simul : et si hoc
principium non est firmee veritatis,nihii
est certee veritatì"s in den10nstrationibus :
quia, ut dicit Aristoteles, huic principio
sicutprimo innititur omnis demonstra-
tio.
Ideo non dicimus quod doctrina qUffi
hic traditur, certissinire est veritatis, et
quod argumentationès Augustini proce- Opinio D.
dunt et sunt necessarim. Sed dicendum confirmatio
Alberti et
quod l'es de quibus affirmatio et neg~tio Augui1tini.
rationum
dicuntur, sunt in es~e et in ipsa rerum
ordinabilitate. Et hoc manifestum est per
Avicennam et Algazelem et Alfarabium
dicentes (sicut est verum) quod quando
prredicatum concipitur in ratione subjecti,
talis propositio vera est sive re e~istente
sive non existente: sive enim homo sit
et animaI, sive non sit homo et animaI,
'heec.selnper vera est, hOlllO est animaI, et
animaI est animatum. sensibile et vivum
'et substantia: et ideo sequitur, homo est
animaI, et aniinai vivuln, etvivum sub-
stantia. Sed si ulterius inferatur, et sub-
stantia est ens: ergo 'hon10 est' ens. Di-
cunt quod non sequitur: quia ens vel en-
tia esse accidit hon1ini et animali, et non
per se clauditur in inteIIectu eorUffi. Cum
, vero dicitur, homo est animaI, sufHcit ad
veritatem propositionis substantialis 01'-
dinatio proodicati ad subjectum. Cum au-
tem additur, animaI est ens, ~t ens non
est de ratione -animalis vel homiJlis, non
videatùr.
19

290 D. ALB. MAG~
est enim ibi ordo substantialis unius ad
alterum: et ideo si animaI est ens, vei
homo est ens, oportet quodsit ens actu:
et hoc est contra hypothesim~ posuimus
enim quod non sit homo vei animaI.
Solutio ad Rane igìtur doetrinam sequentes dici-
objectiones . dO bOlo · dO
moderno- mus quod or lna lltas rerum ln.prre lea-
rum. tum et subjectum, requaliter est cum re_O
busexistentibus et rebus non existenti-
bus, dum non sint impossibiles ad essen-
dum : et ideo ante mundum hree proposi-
tio, mundus erit., fuit in ipsa rerum ordi-
nabilitate. Et si qureratur) in quo erat illa
rerum ordinibilitas quando non erant
l'es? Dieendum quod fuit in ipsis rerum
rationibus. Si autem de illis rationibus
uiterius qureritur, Dicendum quod fue~
l'unt in sapientia creantis et ordinantis.
Si autem uiterius infertur., quod in sa-
pientia primi intelleetus fuerunt ut unum,
et non ut ordinatum unum ,ad alterum,
Dieendum quod res in sapientia intellectus
primre ca~sre dupliciter considerantuf.,
scilicet lit l'es consideratre in producendo,
v~l ut intellectus quo intelliguntur .~~t
primo quidem modo· passibiles ad plurali-
tatem et ordinem non quidem in actu 01'-
dinantis, sed qui est in ordinabilibus : et
hoc modo possibile est veritatis esse de
ipsis, et enuntiabiles sunt ad veritatem,
quamvis nunquam fuit enuntiatio, et sic
enuntiabile ad rem reductum, etsimiliter
propositio possunt esse ab reterIio : et ta-
men unum solum est actu ab reterno. Et
quod qureritur, utrum tale sit creatum,
vel non? Dicendum quod creabile, et non
creatum secundum rerum ordines : et hoc
quamvis sit in creatore, tamen ratione
differt a creatore, quia creator non crea-
bilis est, nec creatus. Si autem hrec qure
sunt in intellectu creantis aceipiantur ut
intellectus, cum creator non intelligat ni-
si seipsum, tune verum est quod l'es in
creatore sunt per modum creatoris, et
non sunt unum nec multa, nec ordinata
nec inordinata, sed sunt idem quod ipse.
Et hree est Avicennffi doctrina, qure
concordat cum Porphyrio, qui dicit
quad nulla specie existente animaI potest
;
ORD. PRLED.
intelligi substantia animata sensibilis.Et
constat .guod, non loquitur de intellectu
intelligentis., quia sic nihil diceret: quia
si nulla speeies est animalis, nihil est in-
telligens. Sed loquitur de intellectu intel-
ligibilis : quia secundum naturre ordinem
nulla specie existente, adhuc quantum
est in se, intellectualiter manet substan-
tia animata sensibilis.
CAPUT X.
De contrariis propter bonum et malum.,
qUéE specialem modum habent contra-
ri~tatis.
In moribus autem contrarium est qui-
dem bono malum, ut accipiatur bonum
in habitu virtutiset aetu, e~ malum in
habitu et actu vitii oppositi ad virtutem.
Roc autem palam est, quod scilicet bono
malum eontrarium est per inductionem
singulorum: in corpore enim quamvis
non sunt virtutes et vitia, tamen surit ea
qure virtutibus et vitiis proportionantur,
ut sensib~litati sensuum prudentia., robori
corporis fortitudo, reetitudini eorporis et
membroruln ordinationi justitia, sanitati
temperantia, eo quod sanitas .eonsistit in
temperantia eomplexionis : et sie sanitati
ut bono opponitur languor ut lnalum, et
in anima justitire ut bono opponitur in-
justitia ut ~alum, et fortitudini in utro-
que, corpore scilieet et anima, ut bono
opponitur debilitas ut malum, debilitas
enim cordis timor est vel timiditas. Simi-
liter ~utem invenitur in omnibus aliis:
semper enim opponitur bono malum.
Nequaquam autem bo~o opponitur bo-
nUlTI: cujus causa est, quia bonum est, ut
dicit Aristoteles secundo Ethicorum, ex
una sola et tota causa,ex causa aetus et ac-
tU,et circumstantiis agentis et aetus in fi-
ne congregata: et hoc est in omnibus quo-
rum est aliqua virtus in actu, sive sint
corporalia, sive animantia, hoc est, ad
animam pertinentia, sive etiam sint intel-
lectualia sive divina, ut dicit Dionysius :
et ideo bonum est uniforme: uniforme
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRACT. VII 291
autem uniformi non opponitur nec oppo- terminatum esse album, tunc albedo qui-
ni potest, quia uniforme uniformi conve- dem est-, nigredo autem non est: quia si
nit et non potest esse oppositum : et ideo esset, oporteret quod esset in aliquo cor-
dicit Aristoteles quod omnia consonantia pore terminato : et talia posuimus omnia
vera et bona sunto Falsum autem statim esse alba. Hrec autem in complexis videre
dissonat vero, et malum statim dissonat possumus. Si enilll Socratem esse sanum
bono. Intelliguntur autem hrec omnia de contrarium est ad id quod e.st Socratem
bono et malo dictis simpliciter, et non de languere, eo quod idem modus opposi-
bono et malo dictis pers accidens ut hic tionis in' contrariis incomplexis,' et in
et nunc : quia sic nihil prohibet esse idem contrariis complexis quando prredicantur
malum et bonum-, sicut secari et uri qUffi de eodclll: func sicut percomplexionem
mala sunt, sunt tamen bona et nunc et dicimus Socratem sanum esse et Socra-
hic. De talibus autem disputari habet in tem languere, cum non sit possibile quod
ethicis : sed hoc sufficit scire tanturn, quia hrec simul insint eidem in eodem tem-
malum bono opponitur, bono autem bo- pore, non est possibile quod cum alte-
nUIll nunqualn opponitur. rum sit, quod simul cum hoc sit et reli-
Malo autem aliquando .opponitur bo- quum. Cum enim sit et verum sit sanum
nurn, et aliquando malum est contrario esse Socratem, tunc pro eodem tempore
oppositum malo: egestas· enim cum sit est impossibile languere Socratem, aliter
malum in civibus-, quia impedit civiles enim simul secundum actum inessent
actus-, superabundantire qure impedit ac- contraria.
tus felicitatis contenlplativre, et ideo Quamvis auteln 'silllui non insunt se-
ctiam est malum-, est contrarie opposita. cundum actum, palarn est autem, quod
Sed inpaucis hoc tale est, quibus adver- omnia contraria habent fieri circa idem
tens de facili inspicere poteste In pluri- aut specie, aut genere: circa enim idem
bus vero selllper bonulll malo contra- numero nata sunt fieri contraria, ut circa
"'nt non rium est. Non enim invenitur nisi in subjectum: sed circa idem specie habent
r~~:lln cthicis et civilibus et fficono~icis malUIll fieri contraria quredam sicut circa id
....Uhu.
· malo cont · et In l.11 IS 'qure a d CIVI- quod est essentialiter con'stituens formas
0

rarlum, o o o

lia, vel ethica hab~nt analogiam sive contrarias, sicut albedo et nigredo circa
proportionem: in aliis autenl omnibus lucem, et sicut acutum et grave in sonis
lnalum bono est contrarium. Nunquarn ·circa absonum quod est in utrisque, et
autenl invenitur bono bonum contra- sicut amarum et dulce circa humiduln
rium, sed concors est: in eo enim quod digestunl quod est in saporibus et sic in
bonum est uno modo et ex' tota et sola multis aliis. Habent 'etiam fieri circa idem
causa, bonum est indivisibile et requali- genere, quia contraria sunt in eodem ge-
tati proportionale : requa1i autem non nere proximo vel renloto: languor nam-
opponitur requale sed inrequale. Prapter que et sanitas circa corpus animalis, na-
quod in stichia bonorulll Pythagoras po- tura habent fieri, et sic sunt.circa idem
suit requale, inrequale autem posuit in genere, scilicet animalis. Albedo autem
stichia malorum t. et nigredo habent fieri in co~pore termi-
Amplius autem in contrariis conside- nato q~od non est idem specie, sed re-
rando non est necessarium, quod si alte...;. moto genere: non enim .omnia terminata
rum contrariorum sit, quod reliquulll sit corpora sunt eadem specie propinqua.
ex necessitate. Si enim ponamus omnia Justitia vero et injustitia habent fieri in
animalia esse sana, tune per talem hy:... anima, qure est ~adem specie specialis-
pothesilll sanitas est, sed languor non sima: quia noh fiunt nisi circa hominis
est. Similiter si ponamus o'mne corpus . animam, qure eadem est specie specialis"';:
1 Vide 3 Physic. de hoc in com. 13.
 292 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
sima. Et sic contraria fiuIit circa idem
numero, et 'circa ide-m specie, et circa
idem genere.
Adhuc autem consideratio in his qure
propria sunt contrariis, necessatium est
omnia contraria in proximo esse, vel in
contrariis generibus proximis : .vel opor-
tet quod ipsa contraria secundu~ se sint
contraria genera. Album enim et nigrurn
in eodem sunt ·genere proxinlo, color
enim est genus horum contrariorum.' Ju-
stitia autem et injustitia qure sunt con-
traria, sunt in contrariis generibus proxi-
mis, quia justitia est in genere virtutis,
injustitia autem in genere vitii: virtus
autem et vitium sunt contraria genera, .
justitire enim genus est virtus, injustitire
autem genus est nequitia sive vitium.
Bonum vero et malum simpliciter et se-
cundum se accepta sive universaliter
non sunt in aliquo sicut in genere, sed
ipsa secundum seipsa sunt contraria ge-
nera, et sic sunt genera aliorum existen-
tia, ad qure alia multa vel omnia sicut ad
genera reducuntur.
CAPUT XI.
De dubitabilibus qum sunt circa ea qum
dicta sunt de bono et malo.
Quod ma- Est autem apud multos antiquissima
lum oppo-
natur bono
o o o
qurestIo, quo genere OpposItIonIs OppO-
o
privative
auctorita- nun t ur b onunl et IualUfi. Et SIo. cOn sOde
I -
teso rentur verba Aristotelis in decimo tertio
primm philosophim, et verba Dionysii
Areopagitre in libro de Divinis nominibus~
cap. 4., et verba Augustini in secundo li-
bro de Libero arbitrio, et verba Petri
Apostoli in capitulo de elementis contra
Simonem Illagum, similiter autem verba
Pythagorre in stichia bonorum et malo-
runl, planum est, quod Olunes hi concor-
diter dicunt, ad quod etiaIll Aristoteles
Socratenl et PlatoneIll inducit, quod Illa-
IUIU privative et non contrarie opponitur
bono, et quod nlalunl est nihil secunduIll
1 DIONYSIUS AREOPAGITA, capo 4 de divinis no-
nlinìbus.
se, nec ~ccidens, nec substantia, sed pri-
vatio. Privatio autem secundunl se nihil
es t penI°tus. CUfi enlnl SI°t·In alOIqUO non qualis
o Ad idem al
ratle
est in eo sicut ens accidens, vel ens sub-
stantia', sed est in eo sicut habitus priva-
tio: et hoc est idem sicut formitas et
deformitas inesse dicitur in eo qui mu-
tilatus sive denasatus est., quia Grrece
n1uti, Latine sonat nasus : constat autem
quod ~enasatio non dicit inesse ens ut
accidens, nec est ens ut substantia, qure
est forma vel materia vel compositum, .
sed solum ex . defectu habitus debiti re-
linquit defol~mitatenl et turpitudinem.
Omnes auteIil supra memorati aucto-
l'es deducunt 11anc qurestionem ad hoc,
quod in nullo Ìiihil est malum, et non
est aliquid ens magis in eo cujus est pri-
vatio, quam in eo èujus non est privatio,
sicut crecitas non est magis aliquid ens
in oculo qualll in· lapide: quamvis in
oculo relinquat turpitudinem sive defor-
mitatem, in lapide autem non relinquit
turpitudinem aliquaill.
Dionysius 1 igitur prre ereteris subtilius
de malo agens, ostendit hoc in natura
eorporis et in natura Angeli, quam qui-
dam vocant intelligentiam, quamvis An-
gelus secundum quod lex Moysi et Chri-
sti de Angelis loquitur~ non sunt intelli-
gentire 2, secundum quod Philosophi 10-
cuti sunt de intelligentiiso Hrec autem in
libro Causarum habent determinario Èst Rationes
O o DO
o dOISpU. t at Ionls o h oc Areopagita
autem VIa Ionysil00 In Dionysl1
. quod malUI
quo d sumamus b onum naturre In· corpo- nihil sis.
o
re, et bonum animre, et bonum Angeli,
et videbimus quod malum non dicit vel
ponit aliquam formam vel aliquod ens,
quod sit substantia vel accidens contra-
rium bono, sive ilii formre quam dicit
bonum~ sed in omnibus malum nihil po-
nit penitus nisi boni ademptionem, sive
corruptionem, et detractionem sive di-
minutionem,. sive aliquo quocumque mo-
do potest nOlllinari privatio.
'Ut· hffiC perfectius intelligantur, dica-
2 Vide in 2, d. 3, a. 30
 LIBER DE PRJEDICAMENTIS, TRAC1~. VJT 293

mus quod entiuln quredam sunt essentire privatio, et non est aliquicl quod sit sub-
sive existentire, et quredam sunt entia stantia velaccidens.
qUffi in illis essentiis existunt. Essentire Eodem nlodoaccipitur bonulll .Alq..')·('.li. Quidb~num
• - angelI et
quidem sunt formre simplices, ut genera, Bonunl AngelI est commensuratulTI esso qUidrnaium.
et species, et differentire. intelligentire, et sub essentia quru est intellectus agens
anima, et hujusmodi, quibus secundum purus et mundus: et bonum An'geli est,
se non accidit corruptio, sed si corrum- quod sit in esse et viribus et actu et opere
puntur, tunc corrumpuntur per accidens commensurationes habens .ad talem in-
secunduln quod sunt in esse eorum qure telligentiam vel intellectum. Malum au-
sunt per harmoniam et conlpositionelll telTI Angeli non est aliqua forma illi
cum his in quibus sunt, quibus datur esse commensurationi contraria, ad quam et
secundum hoc quod sunto His autem qure sub qua constituatur Angelus lnalus, ut
sunt composita in quibus essentire sunt, malus sit in esse et opere, sed nlalum
accidit corruptio per dissolutionem har- Angeli e~t violatio hujusmodi commen-
monire et compositionis, quru sunt in his .surationis et harmònire, quod non est
qure sunto Et ideo dicit Dionysius ubi de nisi corruptio et privatio.
malo loquitur, quod non corrumpitur Malum igitur in onlnibus opponitur Condemna-
. tio Mani-
quid existentium, sed corruptio est abla- bono sicut privatio, et non SICUt contra- ehrei.
tio vel dissolutio modi et harmonire qure rium. Et in 110C omnes Auctores condem-
sunt circa ea qure ab essentiis esse non nant Manichreum, qui dixit essentiam
habent. esse mali sicut essentia est boni, et dixit
I-I bonum Est ergo bonum formale corporis quo mala per naturam quamdam essentialem
"tetri, se-
esse mala, ad quam naturam et formam
:::r.:I~m. corpus dicitur bonum, habitudo perfecta
·~~;:I.ma- ad esse e1 ad opus corporis modis et har-
harllloniantur et constituuntur ut non
moniis qure sunt ad hoc quod corpus per- possint esse non mala. Hic igitur est er-
l'or, et veritas est quod malum in oJIlni-
fectum sit in esse et ad corpus. Corruptio
bus non est nisi privatio modi et com~
~utem istius non est nisi harmonire et
mensurationis ad bonum. Idcirco autenl
commensurationis disjunctio vel corrup-
quia corruptis modis et harmoniis et
tio : et hoc non dicit nisi privationem et
commensurationibus in his qure sunt ad
corruptionem puram, et non essentiam
aliquid commensurata et harmoniata,ad-
aliquam ad quam fiat harlnonia alicujus,
huc remanent ipsa qure nlensurata erant
sicut ad essentiam dantem esse alicui.
possibilia ad commensurationem: et hoc
Malum igitur corporis non est essentia
est quoddam ad bonun~ ordinatum. Ad
aliqua, sed corruptio modi, et commen-
bonum autem esse ordinabile secundum
surationis, et harmonire.
naturam est, quod bonum (sicut Aristote-
Il bonum Similiter est in anima bOnUlTI, et per- Ies dicit) est quod est ad bonum.
ImIC et f ' t' .
1"'11um. ectum anlmre est per essen lam, qure est Ideo dixit Dionysius quod malum est
ratio, vel rationabilitas, et competentius bonum diminutum et declinatum et par-
dicitur ratio. Bonum igitur animre in.ani- ticulatum et inlperfectum. Aristotelesdi-
mam in omnibus viribus suis secundum cit Pythagoram indueens, quod bonunl
esse et agere comlllensuratam esse ratio- . est locus mali, et malum locus boni, si-
ni ut ordinantis omnia ratione. MalulTI cut oculusest locus crecitatis et visus. Et
igitur animre non est nisi istius modi, et sicut dieit Dionysius, hoc modo malum
commensurationis, et harmonire corrup- corporis est contra njlturalll esse. l\tIalum
tio, et non contraria aliqua forma ad . autem anirnre est .eò.ntra rationenl esse,
quamanima commensurata et proportip- et n1alum Angeli est contra ~nt~llectum
nata mala sit .et faciat malum. Malum esse, sicut malum claudre tibire contra
igitur animre sicut corporis non est nisi gresf?u;m.._et psse ~i1?ire efise. Similiter .alI-
294 .D. ALB. MAG. ORD. PR.iED.·
tem est in febribus et aliis malis corporis
qure secundum quod mala sunt, nihil
sunt nisi corruptio c.ommensurationis
complexionis in humoribus, vel compo-
sitionis in partibuset membris. Febris
enim ex hoc quod est secundum naturam
putridus humor vaporans per corpus,
non est malum eorporis, quia in bono et
sano accidit humori quod vaporaliter per
corpus diffundatur : sed ex hoc quod va-
poratio corrumpit et inlpedit modos et
harmoniam et commensurationem verre
secundum naturam sanitatis corporis, ex
hoc habet mali rationem.
Patet igitur quod verum est quod di-
cit Dionysius, quod lTIalum nllnquam est
et quod non habet causam formalem vel
efficientem, sed incausale, et pI'reter in-
tentionem, et prreter voluntatem, et in-
fcecundum, et pigrum, et quod non est
nisi privatio incidens ex defectu boni.
Hrec igitur dicta de malo extracta sunt a
nobis ex verbis Antiquorum. Et patet
quod innegabiliter verum est quod dieunt..
Qualiter autem bOnUlTI convertatur CUlTI
ente, hic non potest determinari seeun-
dum hujus scientire principia, nec nos hic
loquimur de tali hono, sed potius de bono
quod est uniuscujusque rei bonum ser-
viens adharmuniam commensurationis,
quam habet secundum propriam essen-:-
tiam perficientem ipsum in esse et actu
qui est secundùni essenti.re sure rationelTI.
Quod etiam quidam dicunt quod boni-
tas dicat formam additam super id quod
est, et ideo ista sit vera prredicatio, boni-
tas est bona, falsum est, et non intelligi-
tur quod dieunt. Bonum enim super ens
sive id quod est, non addit nisi relatio-
nem ad finem et perfeetum ad aetum, si-
cut dictum est: sed hoc in libro de Causis
habet determinari.
Qualiter vero in hae doctrina prrediea-
mentorum bonum et malum dicantur esse
contraria, non autem opposita secunòum
privationem et habitum, nune dicendum
est. Prremittendum est autem quod ma-
f ARISTOTELES, In , Metaphysicm, tex. com. 4.
IUlTI ut malUl11 ad aliquid est: malum
enim ut malulTI, sicut dictum est, non est
nisi privatio, sicut probatum est per Auc-
~or~·s . ':Id autelll quod est malum, est ac-
tus corruptus circa modos et harmonias
et COIDlTIenSurationes ad formam boni:
et in ilfo in quo est aetus, relinquit con-
similes habitus, et illi sunt mali habitus:
et hoc modo est contrarietas inter bonum
et lllalum, sicut inter contraria, non quod
contrarlus actus et habitus habeant ali-
quam formam ex qua mali sunt, sed quia
in quantum actus vel habitus sunt, re-
linquunt aliquid ejus in corpore vel in
anima, hoc est, qualitatem aliquam qure
quia boni forma privata est, et CUlli qua-
litas sit, dicitur esse contraria : sicut
claudicatio gressus est contrarius inces-
sui recto, quia gressus est quod est ens
actu et caret perfectione rectitudinis quod
est privatio. Sic autem omnia contraria
reduci habent ad privationem et habi-
tum, ut dicit Aristoteles i: quia albedo
habitus 'est et forma est cum diffusione
lucis in superficie, nigredo autem privatio
est, quia est privatio diffusionis lucis in
superficie umbrosa. Hoc ergo modo dic-
tum est, quod album et nigrum stint
contraria, et similiter bonum etmàlum
in actibus et habitibus. Et hoc modo doc-
trina de malo hic posita intelligitur.
Quod autem diGtum est, quodbonum malum Honum
s
et malum sunt genera contraria, constat gener~trarla
c
. quod non intelligitur de generalissimis, moribu
quia sic essent plura genera quarn deeem:
sed intelligitur, quod sunt .genera alio-
rum qure sunt bona et in moribus, eo
quod omnia quresunt in moribus, ad hrec
tanquam ad genera reducuntur.
Et quod bonum in moribus contrarium
est duobus malis, non est ex hoc quod
mediunl est, sed est ex hoc quod extre-
mum est in ratione boni perfecti, ut dicit
Aristoteles, sic utrique opponitur extre-
mitati ut extremunl et maxime distans
ab utraque. Hoc autem quantum spectat
ad istam intentionem interponendum erat
 LIBER DE PRJEDICAMENTIS, TRACT. VII 295

de bono et malo: reliqua enim in prima numerantis quod extrinsecus adjacet ùt

philosophia sunt determinanda. mensurans, et quidquid prius est secun-
dum numerum.mensurantis est simplici-
CAPUT XII. ter prius., ideo iste modus est principalis,
De multiplicitate eJ·us quod est prius. ad cujus comparationem et proportionem
sive analogiam omnes alii modi priores
NlC88sita~ Postquam determinatum est de oppo- dicuntur. Hoc ergo modo prius dicitur,
b~u. capl- . .
.11 de prlo- sitis qure sunt diVerSOrum generum, dI- cujus tempus est in prreteritum. Amplius
r1. cenduID de IDultiplicitate ejus quod est et prius quod est senius, et hoc modo
priùs. Quia penes ejus rationem fit ordo reternitas est ante tempus duratione.,. et
eorum qure sunt in uno genere secundum ea qure sunt reterna, sunt ante temporalia.
coordinationem prredicabilium secundum Sunt autem secundum sui naturam ooter-
quod species est Sllb genere et indivi- nre rerum essentire, ut genera qure sunt
duum sub specie. Ex hoc enim priori et prima rerum principia: istis enim non
posteriori proprium accipiunt modum potest assignari tempus ut numerus men-
prredicandi, qui maxime in hoc libro est surans: quia in tempore esse, ut dieit
attendendus. Determinatis modis prioris Philosophus in quarto Physicorum 2, est
sunt per oppositum etiam modi posterio- esse in quadalll parte temporis mensu-
ris determinati: quia non dicitur prius randi. Sic igitur antiquiora sunt genera
nisi respectu sui posterioris. omnibus.
Dicimus igitur quod prius dicitur unum Secundo autem dicitur prius quod non
altero quadrupliciter: et in hoc quod di- convertitur secundum subsistendi con-
citur quadrupliciter, non divisionem in- sequentiam. Subsistendi autem conse-
telligimus in species, sed est divisio mul- quentiam dico., ut si unum ponatur actu
tipliciter dicta: et prius tempore magis subsistere secundum esse., quod alterum
i

habet de ratione prioris, et secundo et propter hoc necesse sit ponere subsistere
tertio et quarto habent plus secundum secundum esse, sicutdicimusquod unum
ordinem quo enumerabitur a nobis. Prius est prius duobus : duobus enim existenti-
enim de modis prioris non dicitur requa- bus mox unum consequens est esse et
liter secundum unam rationem, sicut ·in- subsistere : uno vero existente non est
nuit Aristoteles in quinto primm philoso- necessarium duo esse vel subsistere. Et
phim 1, ubi distinguit prius inter multi- hic modus est inter inferìus et 'superius
pliciter dicta. in coordinatione prredieabilium: quia in-
Primus autem modus qui et principalis ferius est, sieut duo, quorum alterum est
et primus est, qui secundum tempus, se- id quod direete est super ipsum., et alte- -
cundum quem prius alterum altero dici- rum differentia eonstitutiva: unde posito
tur quod est antiquius et senius eo se- inferiori in esse ponitur suum superius :
cundum tempus. In ordine enim partium sed non convertitur, quod posito supe-
temporis prius est prreteritum quod ad riori in esse ponatur inferius esse neces-
prresens continuatur, futuro quod adhuc sario : quia superius eoncipitur in.infe-
expectatur ut fiat: et ideo secundum 01'- . .riori, sieut unum in duobus: sed inferius
dinem temporis prius est quod in prrete- non concipitur in superiori nisi ut poten-
rito longius distat a nunc, sicut dicit. AI~is- . tia,· sieut duo in uno sunt potentia, et
toteles, quod bella Medire fuerunt ante ideo non convertitur consequentia ab uno
bella Troire, et bella Troire fuerunt ante existente, ut neces~ario propter hoc sit
bella Romana et priora eis: etquia hic reliquum : et inter illa prius esse videtur
prius est sumptum secundum rationem non id a quo convertitur eonsequentia, et

1 Tex. com. i 6.. , Tex. com. 114.

 296 D. ALB. MAG. ORD. PR.!ED.
hoc est unum : ab illo eIlim ad duo con-
sequentia non convertitur.
Tertio autem modo dicitur prius secun-
dum quemdam ordillern. Dico autem
quellldam ordinem : quia in omni priori
est ordo, et ideo ordo simpliciter non fa-
cit specialem modum prioris, sed ordo
quidam., non in quantU111 est ordo, sed in
quantum est quidam ordo. Sic ergo tertio
modo dicitur prius quod est quoad nos
prius, ut in disciplinis demonstrantibus
et orationibus rhetoricis : in demonstran-
tibus enin1 disciplinis est prius et poste-
rius per quemdam doctrinre ordinem:
elementa enim in geometria priora sunt
his qure per ordinem describuntur: ele-
menta enim sunt ut punctum, linea, cir-
culus, angulus, et hujusmodi, qure prffi-
cedunt ordine elementali descriptiones et
cOlnpositiones figuraruIll angularium ,
figurre enim per ordinem describuntur,
secundum quod ex una probatur altera,
sicut triangulus, aut quadratum, vel qua-
drangulum, vel quadratum, aut circulus ;
quia centrum dicti circuIi per triangulum
invenitur.Sic igitur in grammatica ele-
menta litterarum priora sunt syllabis, et
syllabre dictionibus, et dictiones orationi-
bus: et in oratione ~hetorica hoc IllOdo
prommium prius est narratione, et nar-
ratio prior est partitione. Hic auten1 mo-
dus prioritatis est inter principia gene-
rum, et ipsa rerum genera qure ex illis
principiis constituuntur. Principia autem
sunt potentia et actus : ens enim est quod-
libet genu.8 potentire, et efficitur actu il-
lud per actum rem generis illius com-
plentem et constituentem.
I Amplius supra ea qure dicta sunt in
quibus dicitur prius secundum ipsam na-
turam rei, et esse videtur prius et dici
secundum aliquid additum sibi quod est
ad bene esse, sic quod honorabilius et
melius naturaliter secundum illam addi-
tam ad esse naturam prius esse videtur :
consueverunt eniril plurimi, quorum ju-
dicium non potest esse in toto falsum, et
ideo pro auctoritate sumendum, consue-
verunt, i»quam, nobiliores et ex se ma-
gis ex causa di~ectos pri ores dicere et vo-
care.' Et attende si non ex causa diligun-
tur plus, nòn propter hoc dicerentur prj-
ores· : et ideo causa. facit priores et non
dilectio, quia dilectio secundum se non
discernit inter priores et posteriores.
UtrtÌrn autem duo requaliter diligi pos~ Utrum duo
possunt re-
sunt aut non, fatuum est qurerere: quia qualiter di·
ligi.
ubi d~lectio una et una ratio diligendi et
requalis sit in duobus, pro certo requaliter
diliguntur. Si autem dilectio est simplici-
ter,non discernunt unum a pluribus, nec
plura ab,.. ,uno. IIic auten1 modus est in
prredicament'is secundum ordinen1 sub-
stantire ante aliqua, quia honorabilior et
melior est omnibus. Isti ergo sunt qua-
tuOI' modi prioris, qui ab Antiquis dicti
sunt, et sunt magis famosi et vulgati.
Dicit autem Boetius, quod his modis
quintum addidit Aristoteles qui ante
tempus suum non fuit. Dicit igitur Aris-
toteles quod videtur prffiter eos' quatuor
modos prioris qui dicti sunt alter quintus
esse modus prioris ': inter ilia enim qure
convertuntur secundum essentire conse-
quentiam id quod alteri causa est quo-
modolibet secundum quodcumque genus
causre, idem digne prius dicitur ilIo. Causa
enim actu causans etefIectus conver-
tuntur secundum essentire consequen-
tialll: et in talibus posita causa .ponitur
efIectus., vel posito efIectu ponitur causa.
In talibus igitur dignum est ut causa na-
tura sive naturali ordine prior sit quam
effectus. Quod autem quredamhujusmodi
sint, palam est: hominem namque esse
convertitur secundum essentire conse-
quentiam, ad hoc quod est veram ora-
tionem esse de hoc quod est hominem
esse: nam si homo est secundum rem,
vera est oratio qua dicitur, quod homo
est. Oratio autem nequaquam est causa
ut homo sit secundum rem, sed potius
res sic se habens causa est ut oratio sit :
dum eniu1 res est aut non est, vera vel
falsa dicitur oratio qure 'l'em significat,
sicut in ante habitis dictum est, et sic
prius dicitur causaprius. Necesse est igi-
tur ut nisi secundum quinque modos spe-
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRAeT. VII
eiales prius alterum altero dieatur. Hic
autelu luodus prioris est inter substan-
tiam et accidens: quia accidens est a
substantia eausatum.
Sunt autem et alii modi priOrU111 sicut
prius in motu, prius in spatio, vei prius
in loco, et in prima philosophia distingui-
tur unumquodque quoties dicitur, et non
hic habent determinari, quia ad prredica-
lllentorum genera non referuntur.
8ufficientia Hi autem omnes referuntur, sicut dic-
modorum . . .
prioris. tum est: essentlre enllTI entlum qUffi eon-
stituunt genera, referuntur ad prrediea~
menta : et sie aut referuntur ad suas es-
sentias, aut ad ea qure sunt inter genera
ad invicem unum genus ad alterulTI. Et
primo quidem est modus primus. Secundo
autem IllOdo secundus est luodus. Et te1'-
tius, quia ad intrinseca potest referri ge-
nus duplex, scilicet ad intrinseca seeun-
dum esse, et sic modus tertius, vei ad
intrinseca securidum ambitulll continen-
tire, et ~ic seeundus est etianl ante ;te1'-
tium : qui in coordinatione prredicabi-
lium est magis intentus. Secundum 01'-
dinem autem substantire ad alia genera
duplex est ordo, scilicet secundum quod
substantia comparatur aliis seCUndUlTI di-
gnitatem quam habet ad alia., et sic est
quartus modus. Et secundum qUQd est
causa aliorum, et sic est quintus lTIodus.
Nec sunt plures modi, quia non possunt
esse plures modi comparationis generum
secundum quod genera sunt principia
prinla, sub quibus fiunt prredicabilium
coordinationes.Alii 'autem alite~ dieunt,
sed non est curandum.
CAPUT XIII.
De modis eJ·us quod dicitur simul secun-
dum quod spectat ad doctrinam prm-
dicamentorum.
Eodem autem modo determinandum
est de hoc quod aliqua dicantur simul se-
cundum quod perti~ent ad doctrinam
Prius et si-prredicamentorum. Diçamus igitur, quod
mul sunt . l . t' •. d .'
disparata. SlffiU esse non es Opposltum a prlus,
297
sed disparatlim est ad ipsum : prius enim
opponitur ad id quod est posterius., et e
converso. Et neut1'UlTI illorum est simul
in prredicabiliulll coordinatione, aut non
est simul secundum locunl, nec simuI
secundu111 sensuum voluntatem, nec se-
cundulll dignitatelll-, ideo de talibiIs, prre-
tereundum est : sed est SilllUI secundum
cocevitatem, et non secundum natu1'am,
et ideo hcee duo sola tractanda sunt.
DiciInus igitur quod simul dicuntur
simpliciter et proprie, quce sunt coceva,
sive quorum generatio sive generatum
esse est in eodeln telnpore in quo simul
sint genita et lllanentia, sicut dicimus
eocequceva eodem tempore vel periodo
mensurata esse simuI. Si enim uno tem-
pore generata essent, et statimalterum
periret, non dieerentur simul esse telll~
pore, quia generatio est ad esse perfec-
tUlTI ordinata. Nec dicuntur iliorum gene-
rationes SilllUI, quorum esse pe1'fecb;l.lll
non simul durat in tempore. Hac igitur
eorequffivitate simul sunt oInnia qure ab
uno COlllllluni exeunt per unam et essen-
tialem divisionem, sunt inter se corequre-
va; sicut species ·specialissimre inter se
sunt eorequrevce, neutrum enim nec pi"ius
nec posterius est altero : qure etiam reta-
niea voeantur ab antiquis, quasi unius
retatis. Hcec igitur dieuntur simul secun-
dum tempus. Naturaliter autem sunt si-
mul dupliciter : sunt enim simul qure-
cUlnque secundulll id quod sunt, ad con-
sequentiam dicuntur sive convertentiam,
et secundum hune modum alterum non
est causa alterius, sed se invicelll ponunt,
et se invicem perimunt. Si enim in hae
consequentia alterum esset,causa alterius,
utrumque esset causa alterius : et tamen
in esse substantiali alterumpotest esse
causa alterius. Taliter autenl simul sunt
duplum et dimidium et alia relativa quce
secundum naturam relationis posita se
ponunt, et perempta se perimunt : du-
plum enim convertitur ad dimidium, et e
converso: nam eum est duplum sie est
dimidium, et e converso eum est dimi-
dium, est duplum., et se~undum hane re
 298 . D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
lationis consequentiam neutrum est al-
terius causa ut sic : sed natura relationis
simul facit esse utrunlque, et hrec simul
sunt secundum quamdanl naturam qure
fundatur super substantiam utriusque
relativorum ad invicemo
Dicuntur autem alio modo simul na-
tura simpliciter secundum id quod sub-
stantialiter natura ipsorum est, illa qUffi
in una et eadem divisione ex eodeIll ge-
nere ex diverso sive ex opposito dividun-
tur ad se invicem, et illa sunt qure im-
mediata divisione idenl genus dividunt :
ex diverso enim sive ex opposito dicun-
tur dividi, qurecumque sunt sumpta se-
cundum eamdem divisionenl ex uno ge-
nere,. sicut sub animali tanquam genere
secundum unalll divisionem gressibile,
volatile, aquatile sive natatile : horum
nullum ad alterum erit per alterum, sed
animaI participatur immediate., et sunt
corequreva in ilio: et ideo e diverso di-
vidi dicuntur, quia sunt ex eodem genere
requa imlllediate : animaI enim requaliter
dividitur in gressibile, et volatile, et aqua-
tile sive natatile : et nihil horuIll prius et
posterius est altero in animali., sed simul
per naturam animalitatis hffiC esse viden-
turo
Singulum autem istorum rursus ulte-
riori divisione dividitur in species, gressi-
bile simul et volatile et aquatile sic : gres-
sibile in hominem et equum, volatile in
aquilam et vespertilionem, quorum unum
est habens alas membranales, alterum
autem pennatas : aquatile autem in pi-
sces natantes pennis, et in ea qure natant
Illotu pedum sicut ranre. Erunt ergo et
illa dividentia simul naturaliter in ilIo
quod dividunt. Simul ergo natura sunt.,
qurecumque sub genere vel specie secun-
dum eallldem divisionem sumpta sunt.
Genera vero divisa semper priora sunt
dividentibus ipsa : non enim convertun-
tur secundum quod est esse consequen-
tiam ipsorum qure simul sunt natura.
Quod manifestum est inductione et exem-
pIo : cum enim sit aquatile, sequitur
quod sit animaI : cum autem sit animaI,
nonnecesse est esse aquatile, quia non
convertitur affirmatio a. superiori ad in-
ferius.
Generaliter ergo concludendo simul
secundum naturaÌn dicuntur qurecumque
convertuntur ad invicem" secundum quod
est esse co.nsequentiam relationis, sed
nequaquam causa. est alterum alteri ut
sit, sed relatio est causa utriusque. ·Et se-
cundo dicuntur simul natura, quia eo-
dem genere e diverso dividuntur ab in-
vicem. Et simpliciter simul sunt, quorum
generatio in eodem est temporeo Patet
autem cuilibet qualiter prredicamenta
conveniunt : simul enim teIllpore est in-
dividuis simul, quam etiam ad invicem
relatis in quolibet genereo Simul autem
natura divisio generis in speciebus COffi-
qurevis, nec in coordinatione prffidicabi-
lium potest esse simulpluribus modis.
CAPUT XIV.
De post-prmdicamento quod est motus o
Postquam jam tractatum est de illis
consequentibus prrodicamenta qure acci-
dunt sive conveniunt omnibus prredica-
mentis per id quod comparantur ad invi-
cem genera vei ea qure in generibus
sunt, nunc determinandum est de eo
quod est consequens prredicamenta per
esse quod prredicatur in illis, ex quo prre-
dicamenta sunt principia omnium eorum
quorum sunt principia, sequitur quod
omne esse rerum prcedicetur in illis, et
significatur nominibus prcedicamento-
rUIllo Est autem duplex, scilicet esse Quare mo-
o lO' tus non po-
fl uens, et esse sImp IClter et stans: et tuit esse
o o d ' unum prre-
prre dIcamentum qUI em genere, speCIe dicamen-
et individuo prcedicat esse stans : et hoc tum.
sufficienter in prredicamentis determina-
tum est. Est autem, ut dicit Avicenna,
esse fluens quod non est simpliciter ac-
tus, sed permixtus potentire : qui modus
significandi esse et prredicandi ordina-
tione generum et specierum et individuo-
rum determinari non potuit, eo quod om-
nia ilia significant et prredicant quod si-
 I.AIRER DE PRLEDICAMENTIS, TRACT. VII
militer suo modo .actu est: propter quod
oportuit ut hoc esse sit designatum et
prredicatulll in aliquo post prredicamenta
consequente consignificaretur : et hoc est
in tot prredicamentis, quot sunt qure pos-
sunt habe-re res suas, et esse quod prredi-
catur permixtum potentia.
De hoc ergo tractantes tractabimus de
ITIOtu quantum pertinet ad prresentem
speculationem : subtiliter enim de motu
Quid ~lotus ad Physicum tractare pertinet : cum enim
Slt.
in quolibet sit ut potentia primo distans
ab actu, nec devenire possit pote~tia ad
actum nisi per motum, oportet ponere
quod motus sito Adhuc autem omne pas-
sivum, actum agentis aut nullo modo 1'e-
cipit, aut it per motum ad actum agen-
tis. Constat autem quod passivum susci-
pit actumagentis, ergo suscipit per mo-
tum : ergo oportet ponere quod sit mo-
tUS. Adhuc tempus esse ponitur : tempus
autem non est continuum nisi per mo-
tum : quare oportet ponere quod motus
sito Si autem est 'motus, et in prredica-
nlentis determinanduill de omni voce
qure esse prredicat rei alicujus, oportet in
prredicamentis determinare de modis IllO-
tus, et cujusmodi esse 'prredicatur in rno-
dis illis, et ad qUffi prredicamenta redu-
catur.
Quare non Dicentes auternde .motu secundum
diffinivit
mo'urne hunc modum non opo.rtet nos diffinire
motum, quia una et eadèm ratione de sex
modis motuum sive sp.eciebus non prre-
dicatur: motum eniin 4ic extenso nomi-
ne sumimus pro omni eo quod dicit quod-
cumque esse fluens dep.otentia ad aotum,
sive id esse sit substantiale, sive acciden-
tale : tale enim esse' in quantum est
fluens, in communiullum modum habet
quo significetur, et quo per nomen si-
gnificans ipsunl secundum quod fluens est
prredicetur, et hoc modo in hac' scientia
Species mo- habet determinari Dica~usergo sic mul-
tus quol. • ,
tiplicitatem motus determinantes, quod
motus extenso nominemotus sunt sex
species, scilicet generatio, corruptio,
augmentatio, diminutio, alteratio, secun-
,dum locum mutatio. Generatio quidelu
299
et corruptio in substantia sunt et uno
modo sunt, et dicuntur mutationes non
motus. Alio autem lllOdo motus extenso
nomine motus possunt appellari. Si enim
sunt in substantia solurn, tunc non pos-
sunt esse nisi aut de non substantia ad
substantianl secundum esse substantire,
vel e converso de substantia ad non sub-
stantialll : et quia hi termini dicuntur
opponi secundum affirmationem et nega-
tionem, inter quas nullum medium est,
hrec mutatio non habet mediuffi, sed est
de termino a quo ad terminum ad quem
sine medio. Adhuc autem sequitur quod
non sit in tempore, sed in nunc, quia Offi-
ne tempus habet medium : et velox in
tempore dividit tempus et motum : nune
autem est finis telnporis ad quem conti-
nuatur tempus : sequitur ergo quod
talis mutatio sit finis motus : sicut enim
nunc se habet ad tempus, ita mutatio se
habet ad motum, et hree est probatio
Averrois super physicam in commento.
Si autem generatio accipiatur ut immix-
.la alterationi qua alteratur materia ejus
quod generatur per qualitates generantis,
tune motus dici potest, et sic hic nos 10-
quimur de generatione, quia sicut esse
fluens.
Juxta hune modum pIane intelligitur
qualiter corruptio sit mutatio et non mo-
tus, et' qualiter possit dici motus, et qua-
liter dicit esse substantiale fluens secun-
dunl quod dicit Aristoteles, quod in ,tali
fluxu non est vivum et animaI simul in
motu, et non est animaI et homo simul
in motu generationis. Et opposito modo
est in corruptione : quia corruptio in uno
1110do est mutatio de substantia ad non
substantiam, et sie est finis motus. Et
alio modo est immixta motui alterationis
corrunlpentis id quod est secundum qua-
litates suas alterantes in virtute corrùm-
pentis : et sic est alteratio paulatim ab-
jiciens ,a substantia, et in fine quando est
substantia in abjectum esse, tune facta
est corruptiQ secundum substantiam. Sic
igitur patet qualiter generatio et corrup-
tio sunt motus' etqualiter mutationes.
 300 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
Alii autem omnes motus sunt salvato quid, et patet quod ad ea qure insunt sub-
subj eeto in esse substantiali subj eeto ad stantire pluribus modisnon potest esse mo-
aliquod esse secundum quantitatis per- tus. Si autem est seeundum ea qure extrin-
feetionem., aut secunaumqualitates, aut secus adjacent substantire, tuncnon pot-
secundUln ubi. E~ illi sunt proprie mo- est esse secundum quando: quia quando
tus : quia lnobile secundum quod mobile causatur a tempore, et tempus est men-
est ens perfectum in esse substantiali, et sura motus, et non potest esse secundum
potentia existens in esse quanti vel qualis quando., nisi esset secundum motum, et'
vel ubi : et motus est actus ejus secun- sic motus esset ad motum, et hoc proce-
dum quod hujusmodi : et ideo in quanti- deret in infinitum, quod esse non potest.
tate secundum rationem perfecti et im- Nec potest esse secuiìdum actionem: quia
perfecti est augmentum et diminutio : et actio est operatio agcntis et moventis,
augmentum est motus naturalis, diminu- et motus non est in agente sicut in sub-
tio autem a perfecto est esse n10tus inna- jecto. Non potest essé secundum passio-
turalis. nem: quia passio est causa motus. Nec
Alteratio autem non nominatur nomi- potest secundum pòsitionelll : quia posi-
nibus oppositis, sed uno nonline commu- tio partium in toto et in Ioeo :non mutatur
'ni, quod est secundum qualitatenl cujus nisi per generationem et eorruptionem,
terminus secundum naturalll vei ultra .ut patet. N ec secunduIn habitum·: quia
quem non dehet esse, est calidum, vel habitus mutatur ad subjectuIll et non mu-
frigidunl, vel hUlnidum, vei siccum, et tat ipsum. Relinquiturergo, quod sit se-
sic de aliis qualitatibus qure causantur cundum ubi in quo totum Inobile salva-
ab istis : tamen non est ratione detern1i- tum transfertur de loco ad locum: et ideo
nata. Quia tamen tempore complexiona- per se non possunt.~sse nisi sex species
tum variatur et simpliciter in simplicibus, vel modi motus, se.cund,um quod motus
et ideo dicit Aristoteles 1, quod non est dicit esse vel uJ}i etiam fluens.
eadem sanitas in mane et vespere : quia Palam autem est, quod motus alii et
sanitas est habitus fundatus super calidi alii sunt diversi ab invicem, et unus non
et frigidi, humidi et sicci complexione : incidit in alterius intentionem : non enim
et ideo in genere detern1inatur et non in potest esse qùod gen'eratio sit corruptio,
specie, et dicitur alteratio : qualitas quia generatio est via in esse, et corrup- ,
enim in genere non habet contrarium, tio est via ab ~s's.~ in non esse. Nec aug-
sed in specie ~. Et qualllvis quantitas non mentum potest esse diminutio : quia aug-
. habeat contrarium, nec in genere., nec in mentum est via ad debitam" secundum na-
specie, tamen inratione termini natura- turam quantitatem, diminutio autern est
Iis et defectus ab isto suscipitur circa ab illa. Nec alteratio est secundum 10-
quantitatem qua}itatis contrarietatis. CUlTI rnutatio : quia alteratum manens in
Ideo ergo in communi dicitur altera- loeo eodem in passionibus motum v~l
tio. mutaturn est, in lobi autem mutatione to-
Et hre quidem mutatione sunt secun- tum seeundurn se translatum est ad alium
dum ea qure insunt substantire aut sub- locum. Quarnvis auteln dicatur quod
.stantialiter, aut accidentaliter ; et si acci- tot sunt species motus quot sunt spe-
dentaliter aut secundum quantitatem, aut cies entis 3, eo q~od in quolibet prredica-
secundum qualitatem: relatio enim non mento est devenire de.potentia ad actum,
prredicat aliquid quod absolute insit se- tamen illi sunt motus per accidens et non
cundum quod est, sed iPSUIll esse ad aIi- per se, et sunt infiniti: et ideo per artero
1ARISTOTELES, 5 Physic. tex. com. 37. genere superioJ;'i, quod est falsum : et de hoc
iHujus ratio potest esse, quia si qualitas in vide D. Albertum, 5 Physic. trae. 1, cap. 11 ..
genere haberet,. contral'ium, tunc ipsa esset in $ Cf.,.3 Physic. tex. com. 5.
 LIBER DE PRiEDICAMENTIS, TRAeT. VII
fieri non possunt, sed aliis motibus sunt
adjuncti.
In alteratione vero habet quamdan1 se-
cundum quosdam qurestionem. Dubitant
enin1 quidam, ne forte necessarium sit
id quod alteratur per aliquam reliquarum
mutationum alterari, et non secundum
ipsam alterationem. IIoc autelll quamvis
dicant quidam, tamen non est verum, et
hoc experiri possumus in nobis ipsis : ac-
cidit enim nobis pene secundum qualita-
tes omnes passionum animre et corporis
alterari absque co quod aliqua aliarum
mutationum mutemur : non enim augeri
necessariun1 est quod secundum passio-
nes qualitatum movetur: nec necessa-
rium est minui secundum id quod .move-
tur secundum passibiles qualitates. Simi-
liter autem est et in aliis motibus-, quia
non est necesse alteratum secundum 10-
cunl moveri, vel generari, vel corrumpi.
Propte~" quod patet quod alteratioalia est
mutatio qure est prreter omnes alios mo-
tus et separata ab omnibus aliis. Nam si
alteratio esset eadem cum aliqua aliarum
mutationum, oporteret id quod alteratur,
augeri vel minui: vel oporteret quod cum
alteratur-, fieret quredalll aliarum conse-
quentium ad alterationem mutationum.
Sed hoc non est necessarium, quia potest
alterari nulla aliarum mutationum facta
in ipso.
Similiterautem sciendum, quod id quod
augetuI', non aliqua aliarum ~utationum
n10vetur, sicut quod minuitur, vel gene-
ratur, vel corrumpitur,vt:l quod n1ove-
tur secundum locum physice secundun1
quod motus secundum locun1 est a gene-
rante, procul dubio prius oportet alterari
in omnibus physicis : quia non fit genera-
tio, vel corruptio, ,vei augmentum, vel
diminutio, velloci mutatio qure est a na-
tura, nisi alteratione prre.cedente qure dis-
ponit generabile vel eorruptibile vei au-
gens et auctum et ·dimiriuens et diminu-
tum et seeUndYID loeulll motulll ad hoc
quod mutetur.
Et quamvis sit hoc neeessarium in phy-
sicis, tamen in mathematicis sunt quoo-
301
dam crescentia in plus et additamentum
sure quantitatis, qure non alterantur de
qualitate in qualitatem aliam, sieut pa-
tet in seeundo Euclidis, quod quadrangu-
lum cireumposito gnomone crevit qui-
dem-, sed in nullo est factum alteratum:
quia de figura in figuram non est muta-
tum. Est enim gnomon secundum Eucli- Gnomon
. quid secun-
dem supplelllentum quadrangull quod est dum Eucli-
altera parte longius ad inveniendum dem.
quantitatem quadranguli: et si hoc cir-
cumponitur quidelll ad quadrangulum-,
est quidom quadrangulum n1ajus factum,
sed tamen a figura sua secundum speciem
quadranguli non est mutatum: et ideo
non est alteratum, quia secundum aliam
speciem qualitatis alterari non posset nisi
secundum figuran1.
Gnomon
Boetius tan1en dicit, quod gnoillon est 9dnomon
qUl secun-
tros partes quadrati -' sicut si quadratun1 dUll}bum.
Boe-
mediis lineis ad media latera quadrati
tern1ina~is in quatuor quadrata dividere-
tur, tria. quadrata illorulll quatuor dicit
esse gn.omonisfiguram, cui si quartun1
quadr~tum adda~ur,. gnoillon quidem cre-
vit., sed nulla alteratio scientioo est se-
cundun1 f1gurffi sive quadrati in aliam fi-
guram mutationem. Similiter autem est
inaliis hujusmodi niutationibus: et pa-
tet quod omnes istre mutationes sunt alire,
et diversre ab invicem, nec. sunt alire per
se mutationes, nisi istoo sex quoo dietre
spnt.
 302 .D. ALB. MAG. ORD .. PR.LED.
CAPUT XV.
De his qUéE motibus opposita sunto
Motus autern consideratio .duplex est:
consideratur simplicifer sive universaliter
prout abstrahit ab hoc motu et ilIo. Co~­
sideratur etiarn secundum speciern 'prout
est hicvel ille motus. Dicamus' igitur
quod motui sinlpliciter considerato con-
trarium est quies. Dico autem contrarium
large sumendo prout privatio dicitur in
physicis contrarium: quod enimest quies,
est privatio motus : ideo quia movens ad
formam contraria quiete eniente quam
inducere intendit, cessat a movendo: et
sic cessat et privatur motus in eo quod
motus est: et quia status est in forma vel
in loco ad quem fit rnotus, sicut in co~­
trario ei cujus motus incipit, ideo con-
trarium dicitur esse quies ad motum :
cum tamen quies secundum se non sit
contrarium~ sed potius est privatio mo-
tus t.
Objectio. Contra quod tamen quidam objiciunt
dicentes quod cessatio motus est negatio
motus ab eo quod possibile est moveri,
et non movetur et terminat motum ad
nunc in quo est in moturn esse, sed in eo
quod movetur eadenl aptitudo est, quia
etialll iIIud aptum est moveri : idem ergo
est subjecturn in eo quod possibile est
moveri et in eo quod nlovetur, utrumque
enim est aptulll natum llloveri, et quies
non est nisi negatio motus ab utroque:
quies ergo videtur contradictorie opponi
IllotUl, et non privative vel contrarie. Hrec
autem eadem argumentatio fieri potest in
Solutio. omnibus privative oppositis. Sed ad hoc
dicendum quod quies vel privative vel
contrarie opponitur motui., sicut dictum
est. Et cum dicitur quod eadem aptitudo
vel potentia ad motuill est in eo quod ap-
tUlll natum est moveri et non movetur,
et in eo quod actu rnovetur, dicendum
quod hoc falsum est: non enim eadem
potentia est ante actum et cum actu exi-
1 Vide etialIl D. Albertu,~,_ o Physie.
stens : et sie affirmatio et negatio non sunt
omni~o de eodem: et sic non potest esse
contradictio. ·Opponitur igitur quies mo-
tui privative vel contrarie prout simplici-
ter consideratur.
Ex quo rnanifestum est quod genera-
tio et corruptio .motus non sunt sed fi-
nes motuum, quia non opponitur genera':"
tioni quies, sed corruptio. Motibus autem
(si per singulas species lTIOtus consideran-
tur) opponitur non quies, sed in contra-
riunl motus, ut generationi opponitur
corruptio, quia generatio est via in sub-
stantiam, corruptio autem est motus in
contrarium, a substantia scilicet i~ non
substantiam : et sirniliter opponitur aug-
mentatio diminutioni, quia augmentum
est existentis magnitu~inis additamen-
tum: diminutio autern est in contrarium,
scilicet ab existente secundum naturam
magnitudine decreme~t~m.
Mutationi autem qureest per Iocum,
maxime videtur quies esse opposita. Et
hffiC causa est: quia hic est simplex nlO-
tus vel mutatio, in quo totum mobile se-
cundum substantiaro et quantitatem et
qualitatem (qure .in ipso) transfertur: et
~deo etiam quies illi sinlpliciter opponi-
tur: quia sicut talis motus simpliciter
est motus et causa motul).m aliorum, ita
talis quies .simpliciter est' quies. Motus
autelll alii sunt motus quidam et in quo-
dam, et quietes sunt quiBtes in quodarn.
Quamvis autem loci mutationi sim-
pliciter quies est opposita, tamen cuidam
loci lTIutationi qUffi recta est, sicut sur-
SUffi vel deorsum, fortassis. etiam op-
ponitur in contrarium secundum locum
ll1utatio, ut Ioci mutatio qUffi est infe-
rius, opponitur Ioci mutationi qure est
superius, et qure est superius, opponi-
tur ei qUffi est inferius. Hoc autem cer-
tum non est utrum sit propter contrarie-
tateln loci ut locus, vel propter contra-
rias qualitates ·loco accidentes~ sicut su-
perius in tractatu de Quan~itate dictum
est. Vel forte ideo dubium est: quia con-
trae. 1,. oap. 1f,
 LIBER DE PRJEDICAMENTIS, TRACT. VII
traria apta sunt fieri circa idem numero:
motus autem Iocalis est a generante, et
non reiteratur idem numero quod natura-
Iiter ascendit sursum, et quodnaturaliter
descendit deorsuffi : quia id quod sic mo-
vetur secundum iIIos motus, habet sub-
stantiam corruptibilem.
Reliquo vero prius assignatorum mo-
tuum~ hoc est~ alterationi non est facile
assignare contrarium, quod scilicet mo-
tui secundum se sit contrarium. Qualitati
enim secundum quod est in genere, non
est contrarium. Alteratio autem seCUll-
dum se est motus in qualitate secundum
quod est qualitas, cui quies non est con-
trarium : quia fit motus aliquis secundum
aliquam qualitatem, tam in simplicibus
agentibus in se invicem, quam in compo-
sitis in quibus continua est alteratio prop-
ter componentium continuam actionem
et passionem. Si autem habet contrarium,
hoc est, secundum quod hic est motus,
ut motus dealbationis contrariatur mo-
tui denigrationis. Videtur ergo, quod ni-
hil sit contrarium tali motui Ilisi quis op-
poni dicat quietem in hac qualitate motui
ad eamdem: sed ista non est quies simpli-
citer, ut dictum est: 'aut sic dieat aliquis,
quod motui ad qualitatem hane vel illam
opponitur motus qui est .in contr,arium
qualitatis hujus vel illius : et propter 'hoc
dicit quod mutatio seeundum qualitate~,
et quies seeundum' qualitatem sunt ap-
posita : aut quod oppositi sint motus qui
sunt in contrarium qualitatis illiusad
quam fuit motus ; sicut album fieri con-
trarium est ad id quod est nigrum fieri
secundum alterationem, idcirco. quod in
contrarium quàlita~is .mutatiQ faeta est.
Hrec autem eUln studio. in quinto 1
Physic. habent determinari. Ad propo-
sitam intentionem, ut seiatur de esse
fluente qualiter prredicetur, satis dictull1
est: esse enim fluens non habet aliud ge-
nus entis quam esse. stans, quamvis ha-
beat alium modum.
Et ideo motus non est per se prrediea-'
1 A tex. com. 53.
303
mentum, sed in genere ilIo in quo esse
suum determinatur : et quia hrec non ad
unum, sed ad plura redueuntur, ideo
de motu in tractatu de post-pr:edicamen-
tis fuit determinanduID.
CAPUT XVI.
De habere et de modis eJ·us~
Quamvis habitus sit proodicamentum
speciale prredicans quod causatur ex
habitudine cireumdantis extrinsecus, quod
circumdans habet figuram et modum
circumdati, talnen habere multis modis
dicitur etian1 secundum l'es aliorum prre-
dicamentorum: ideo in post-pr:edicamen-
torum tractatu oportet tractare de ha-
bere.
Dicamus ergo quod habere multis mo-
dis dicitur. Aut enim dicitur eum· habere
habitum, et dicimur nos habere secundum
primam qualitatis speciem : et sic dicitur,
quod est in facultate habentis ad actum:
dicit enim Averroes 2~ quod habitus est
quo quis aliquid agit quando voluerit. Et
Victorinus actorem dicit quem habitus
facilem facit ad agendum. Aut dicitur se-
cundum afIectum in tertia specie qualita-
tis : quia nos dicimur habere id quod nos
afficit., sicut dicimur nos habere calorem,
vel frigus. Autsecundum aliam aliquam
speciem qualitatis, qualitatem eninl in-
hrerentem habenti dicitur habere id cui
inhreretqualitas : dicuntur enim scientes
disciplinam scientire habere, et studiosi
dicuntur habere virtutem, sicut diximus,
quando in facultate eorum est agere se-
cundum disciplinam et secundum virtu-
ten1. Aut secundo modo dicitur habere
secundum quantitatem qure inest ut men-
sura, sieut dicitur habere qui' habet ma-
gnitudinenl : dicitur enim talis habere bi-
cubitalem quantitatem, aut tricubitalenl.
Aut dicitur haber.e secundum ea qure cir-
ca corpus sunt ut mutata secundum figu-
ram corporis, ut habetur vestimentum
! AVERROES, Super 3 de Anima" com. f8~
304 D. ALB. MAG. ORD. PRlED.
vel tunica: qure omnia mutantur ad ha-
bentem, et non mutant eum, ut dicit Au-
gustinus, et juxta hunc modum est. id
quod habetur in decorem, ut quod cir-
cun1dat men1brum, sicut habetur annulus
in digito. Adhuc autem alio lllOdo dicitur
sicut totum habet partes prrecipue orga-
nicas qure sunt ad actum, ut lllanum, aut
pedem, quando habentur ad USUlll manus
et pedes. Dicitur etian1 habere secundum
quod in vase mensurante quantitatelll et
continente, sicut dicitur quis haberc gra-
nun1 tritici in lllOdio, aut sicut vinum di-:-
citur quis habere in lagena : vinum enim
in lagena habere dicimur, et in modio
grana tritici, quia lagena continet et
mensurat vinum, et modius triticum.
H rec igitur omnia diversilllode llabere di-
cuntur diversi, et diversis secundum Olll-
nia. Hie est unus n10dus prredicandi. Di-
eitur etiam alio modo habere per modum
quo habetur possessio, sicut domum et
agrum habereodicimur: et hie est specia-
lis modus habendi et valde proprius. Ad-
hue autelll dicitur habere sieut viI' uxorem
dieitur llabere, aut uxor vil'um, mutuo
contraetu inter virum et uxorem. Sed mo-
dus iste qui dictus est, videtur alienissi-
mus inter omnes modos habendi qui dicti
sunt : nihil enim aliud dicimus virun1 ha-
bere uxorem, nisi quia cohabitant simul
ad civiles et ceconomicos aetus: et hoc
lllOdo. habens habetur eodem lllOdo quo
habet: et per eurndem eontractun1 qui ha-
bet effieitur habitus" et hoc non est in ali-
quo alioruh1 modorum. Forte tamen ad-
hue apparebunt et alii modi ejus quod est
habere : sed qui magis consueverunt dici
et usitati sunt apud sapientes sunt isti,
qui pene omnes enumerati sunt: et si qui
alii sunt, reducuntur ad istos.
a ...
Modi autem habendi qui dicti sunt, siè
accipiuntul~. In omnibus enim habens ali-
quo modo est principium habiti, et habi-
tum est ad naturaill habentis, quando pro-
prie habetur.: aut igitur secundum natu-
ram est principium, aut secundum volun-
tateni,.aut simul seCUndU111 naturah1 et
voluntatelll. Si enim principiun1 est se-
eundum naturam, aut est seeundulll qua-
litatelu erijp.s n~tura est principium.,
,,0
et sic est. lllÒdus primus, aut seeun-
dUlll qliantitatem" et sic est mo-
dus secundus.Nec plures sunt secun-
dum naturalll : quia eum habens difIerat
ab habito, oportet quod substantia sit ha-
bens et qualitas v~l quantitas sint habitat
Alia vero prredieamenta non prredicant
aliquid absolutum. Si autem natura eUlll
voluntate est principiulll, tune est modus
quintus, in quo membrum habetur a na-
tura: visus autem refertur ad volunta-
temo Si autem solà voluntas est prinei-
pium, tune est respectu prineipii extrin-
seei quod extrin~ecus se habet ad
habentem: aut igitur habitum habens
est ex ipso quod habet, aut non: si sie,
est tune n10dus oct.avus: si non, et est de
extrinseeis: aut. ergo habitum mutatur
ad forman1 habentis; aut non. Si sic : aut
est ad necessitatem, aut decorem. Si est
ad neeessitatem : tune est tertius modus.
Si est ad deeorem : tune est modus quar-
tus. Si vero mutatur habitum ad haben-
tem : aut habitum habetur per modum
contenti, sieut in vase mensurante: aut
per modun1 habitus tantum. Si per mo-
dUln contenti: tune est modus nonus. Si
seeundo modo: tune est lllOdus septimus.
Multis autem aliis modis potest aceipi nu-
merus modorum habendi : sed quia parva
vis est in talibus, ideo illa suffieiant.
 LIBER
DE SEX PRINCIPIIS.

TRtl~TilTU8 I
DE. FORMA.

Qureritur autem quare hrec sex prin~i- Dubitatio.

CAP-Ul~ I.
Quare hic liber dicatur liber sex prù~ci­
piorU1n.
Quamvis de ordine prredicabiliunl jalll
in prredicamentis sufficienter quantum est
de intentione logici deterlllinatum sit, ta-
Illen ad faciliorem doctrinam, ut de sin-
gulis cognoscatur qure prredicantur, et
qualiter singululll prredicabilium in gene-
re et specie et individuo ad unum COID-
l'''.nllo Au- mune (quod principium illorum est) ordi-
o'orla, ,
natur, lterum '
determIna b'lnlUS It.t
' speCla
. l'l
de sex, de quibus in Prtedicarnentoruln
libro non nisi. brcviter et per modulll
ijutun Au- exenlplarelll tactuill est. Sicut autenl in
Q""'III. in PrtedlCameJ~torum 1-'l b-ro secuti et plosecu-
t'turo m s e - . o .
h..., libro. • o . A o t t
tI sumus sClentIanl rls O e lS, SIC In h oc
IO .o
libro sequimur Gilbertum Porretanum,
qui ea (qure de sex principiis dicuntur)
invenit et COlllposuit ad faciliorelll intel-
lectulll eorUlll qure in libro Prtedicamen-
torum succincte dicta esse videbantur,
qure qualllvis omissa esse potuissent, 1a-
men propter ·utilitatenl studentium hunc
laborelll assull1psinlus. Ideo hrec etianl
ad informationenl studentiuIll CUIll aliis
expIanamus.
pia dicuntur, CUlll alia quatuor de quibus
dictum est in libro PréBdicamentorum
prredicamcnta sint vocata. Multi quidem Solutto.
multas assignaverunt rationes : secundum
enim Porretani doctrinam decem prima
genera sunt dccelll rerum principia, in
quibus stat omnis resolutio, et qure sunt
.prilllce essentire sua essentialitate consti-
tuentes, et qure sure cOlllmunitatis ambi-
tu olnnia continentes qure ordinabilia sunt
ad prredicati et subjecti determinationem:
de quorum coordinatione, ut diximus, in
prima parte logicre est tractanduIll: eo
quod ratio non colligit nisi qure antepo-
suit, nec cOlllponit nisi qure ante ordina-
vit ~ecundum cOlllparabilium rationelll.
Propter quod ratio qua fit ordinatio pri-
munl in Phorphyrio tradita est. Ordina-
tio autenl prout est in ordinatis, traditur
in scientia libri Prtedicameniorzon, et in
scientia sex principiorulll, et in scientia
divisionU111. Cunl autem onlnis ordinatio
subjectorUIl1 et suppositorum sit ad unum
et stct in uno, id in quo stat ordinatio in
SU111mO est primulll et principium Olll-
niuIll aliorum. Sed dicitur genus in quan-
tUIll est prinlum fornlab:ile subjectum ad
omniUlll contentorum determinationem
in forma speciei et individui. Dicitur au-
tem principiu111 in quantunl est primun1.
20
306 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
constituens et essentians omnia qure sunt
SUffi coordinationis~ in quibus ipsum se-
cundum actum et intellectum (ut princi-
pians essentias eorum) continetur.
Cum autem omnia generalissima hoc
modo dicantur, tamen quredarn plus et ma-
gis proprie dicuntur genera, et quredam
magis principia. Substantia enim, quali-
tas, et quantitas dicuntur magis genera,
eo quod absolute sunt in his con~entis
suis actu et intellectu contenta: quod pro-
prium generis est secundum quod genus
est cui species supponitur. Principia vero
dicuntur ex consequenti : quia non prin-
cipiant simpliciter et quoad esse, sed po-
tius e converso quoad esse a suis inferio-
ribus sunt principiata. Relatio autelll ge-
nus est hoc modo quo alia, et non adeo
proprie ut alia potest esse vei dici princi-
pitim: quia secundum esse semper funda-
tur in alio quodam, et ut frequenter fun-
datur in generibus aliis et rebus generum
aliorum.
Residua vero sex non proprie dicuntur
genera~ quia non dicuntur simpliciter con-
tenta in aliis secundum actum et intelle-
ctum sicut id quod est de ratione eorum,
sicut patet singulorulll inductione. Actio
enim non dicit quid contentum in sub-
stantia aliorum, nec passio, nec ubi, nec
quando~ nec situs, nec habitus: sed dicun-
tur aliquo modo se habere per modum
principii ejus cujus sunto Actio enim curo
sit in actu, dicit principium a quo agens
efficit id quod agito Similiter passio curo
sit in patiente~ dicit id quo patiens lllove-
tur ad formam agentis, et non dicit quid
existens de ratione substantire aIicujus :
et ideo passio suo nomine non genus di-
cit, sed principium. Similiter est de ubi,
quia procedit a Ioco, nec locus est princi-
pium nisi ejus quod est in loco, locatum
autem comparatur ad locum cum est in
ubi: et ideo ubi cum sit de extrinsecis,
genus autem de intrinsecis substantire,
plus nominatur principium quam genus.
Eodem modo est de quando quod proce-
dit a telllpore. Tempus autem est nume-
rus motus; motus autem est actus ejus
quod movetur, deducens ipsum ad for-
mam moventis. Et ideo quando quod est
in eo quod est in tempore, per compara-
tionem ad tempus etiam non nominat
aliquid .de substantia quod sit ut genus,
sed nominat principium per motum cu-
jus ipsum est mensura. Positio vero di-
cit partium ordinationem in Ioco et in
toto, et dicit principiuln plus quam ge-
nus: quia motus et actio et passio trans-
mutantia ea in qure operantur, sunt ca,usa
ordinis partium ad formam totius; et
ideo positio non dicit quid positi, sed se-
cundum nomen suum quod est positio,
dicit principium essentire totius quod
principiatur a partium positione in toto
et in Ioco. IIabitus autem ad id cujus est
habitus nihii dicit quod sit quid habentis
secundum quod genus est quid ejus cujus
est genus, sed dicit principium conserva-
tionis habentis. Et propter hoc cum alia
dicant principia ad eorum esse quorum
sunt, hoc uitimum dicit principium con-
servationis. Ideo potius dicuntur princi-
pia quaIll genera. Proipter quod etiam
potius formre sunt~ hoc est, foris manen-
tes, quam sint essentire.
Hmc autem sic accipi possunt. Aut Sufficientia
sex princi-
enim sunt principia ad esse, aut a.d bene piorum.
esse. Si ad esse: aut ex parte agentis, et
sic erit actio : aut ex parte ejus quod agi-
tur : et hoc dupliciter, scilicet secundum
quod est suscipiens actum agentis, aut
secundum efIectum qui actum agentis
consequitur. Si primo modo : aut secun-
dum ipsalu actionem quam suscipit pa-
tiens, et sic est passio : aut secundum
mensuram extrinsecus adjacentem, aut
secundum effectum quem facit actio in
substantia et partibus patientis. Si secun-
dum mensuram adjacentem : aut est se-
cundum mensuram actionis vei passionis
secundum quod hujus, et sic est quando:
aut secundum mensuram passi sive ejus
quod patitur, et sic est ubi. Si autem est
secundum effectum quem facit agens in
ipso patiente: tunc est positio, quia ex
actione agentis et passione patientis situ-
antur partes in passo ad susceptionem
 LIBERDE SEX PRINCIPIIS., TRACT. I
formre quam imprimit agens et efficitur
una supra, et altera infr.a., et una dextra,
et altera sinistra, secundum quod opera-
tur in eo virtus agentis. Si autem dicit
principium non ad esse, sed ad bene esse,
Quomodo sic est habitus. Quamvis autem sic nomi-
un' genera, 'b . d' " .
, ~uo!n?do ni us SUIS Icant prInCIpIa, tamen sure
lu'mClpla.
coor d'lnat'IoniS. (.In quant um nomInI. 'h US
suis significatur esse)prredicant principia,
et contenta actu et intellectu in eo de quo
prredicantur, dicuntur genera: et ideo no-
minibus suis dicuntur principia, et l'es
quas signant, sunt genera.
Dubitatio, Si autem quis qurerat, qualiter hrec
scientia est una qure est de sex principiis ?
Solutio. Dicendum quod ista sex uniuntur in in-
tentione principii., et sic nihil prohibet de
sex unam esse scientiam.
Sicut autem et in aliis, sic et in his
modus philosophire tenendus est. Philo-
luciue dç>c· sophi enim est (ut dicit Aristoteles) non
rime hUJus, • . d '
libri. aCClpere niSI sermonem emonstratlvum,
ut scilicet de subj ecto et de partibus sub-
jecti passiones et difIerentiee demonstren-
tur ad habendam notitiam perfectam de
his quee traduntur: et ideo etiam singu-
lorum diffinitiones ponendee sunt, ex qui-
bus sicut ex mediis probetur omne quod
docendum est. Hoc enim modo perficitur
anima secundum partem <lontemplativam,
qure est ultimum felicitatis ipsius, ut do-
cet Aristoteles 1 •
Quod autem quidam dicunt de arte,
utrum scilicet per modum artis procedat
philosophia, stultum est: quia ars non
est nisi in factis supra materiam exterio-
rem, cum dicat Aristoteles 2 quod ars est
cum ratione factivllm principium, et hoc
modo facere non est agere.
CAPUT II.
De torma quid sit., et qualiter hic agitur
de ipsa.
V olentes igitrir de sex principiis deter-
minare qure omnia formre sunt et ,quasi
extrinseca his quorum sunt, eo quad non
l ARISTOTELE!, iO Ethic. cap. iO.
307
sunt de esse etsubstantia eorum quorum
sunt, et forilla dicitur (ut Plato dicit) qua-
si foris Illanens, oportet nos inchoare a
forlllre determinatione ut sciatur a quo
sicut a primo genere accipiunt originem.
Dicit enim Boetius in principio de Trini-
tate., quod proprie non dicuntur formre
nisi quee sunt separatee : illre autem quee
in lllateria sunt, proprie dicuntur ima-
gines, eo quod ad iIIas sunt per assimiIa-
tionem et imitationem productee. Heec au-
tem qure principia V0camus, omnia sunt
extra substantian1 agentis, et passio nihil
est de substantia patientis : et de quando,
et ubi similiter est, quorum neutruln est
aliquid de natura eorU1l1 quee ubi.sunt et
quando. Situs autem propter hoc extrin-
secum est, quia dicit ordinem partium in
Ioco, et hoc est extra substantiam par-
tium et totius. De habitu auteln nullum
est dubium., quin sit de extrinsecis. CUlli
igitur olTInia ista foris Inaneant, omnia
hrec secundum norncn formee prredica-
tionem formre participant, et sicut dicun-
tur principia, sic etiam formre dicuntur.
Non potest autem dicta forma hoc mo-
do determinari, nisi generaliter forma
diffiniatur et per diffinitionem deveniatur
ad intentionem formre de qua est inten- ,
tio. Generaliter igitur de forma loquentes
dicimus, secundum quod logicus loqui
debet de forma, quod forma est composi-
tioni contingens, simplici et invariabili
essentia consistens : formam enin1 logica Fo!ma quid
Sit logIca
diffinimus diffinitione: logice enim 10- loquendo.
quendo forma est intentio qure dat esse
formale totius, et ipsa notio totius, ut
dictum est in scientia de Universalibus.
Dico autem, quod dicit esse totius sive
hoc esse sit substantiale, sive accidentale.,
sive sit esse potentiale, sive -actuale, sicut
animaI dicit esse totius potentiale., et ra-
tionale dicit esse totius hominis actuale.
Homo autem dicit totum compositum ex
utroque : album- autem dicit esse totius
accidentale : et risibile dicit esse totius
accidentale naturre et sp-eciei.
2 ID. 6 Ethic, cap. 5.
308 D. ALB. MAG. ORD. PR.tED.
Hoc autem tale esse non est nisi com-
positioni contingens, hoc est, composito
sive ex compositione : quia si parti com-
positionis sive compositi contingcret, non
esset prredicabile de toto, nec totius esse
posset dici natio. Et dico contingens,
non quod semper forma hrec contingat,
sive per accidens composito adveniat se~
cundum id quod est forma: quia sic est
species, vel accidens, vel proprium, vel
difIerentia, vel genus, et ideo non selU-
per contingit, sed aliquando est substan-
tia. Sed ideo contingit, quia n10dus acci-
piendi eam ut est totius notio, semper
est accidens et semper contingens. Est
enim universale quod est ante rem, et
hoc est causa rei per se vel per accidens.
Et est universale quod est in re, et hoc
est substantia rei vel accidentis inclina-
turn ad substantiarn. Et est universale
quod est post rem, et hoc est universale
a re ipsa per intellectum separatum, et
hoc contingit rei et est accidentale rei:
hoc enim nihil aliud est nisi acceptio uni-
versalis formre sine hic sine nunc: qUffi
acceptio rei simplex et separata a parti-
cuiari et particularibus : et hoc modo
forma est dicta universale quod intellec-
tus ordinat in genere et specie, et cujus
coordinationem reducit ad prredicamen-
turn ve!" ad principiuffi : et hoc modo for-
ma est formale esse totius acceptum per
intellectum, quod non contingit accipere
in ratione formre qure est forma partis :
quia hrec forma est materire in particulari,
et non de toto prredicabilis. Sic ergo for-
ma in communi ad esse substantiale vel
accidentale totius accepta, prredicabilis
de toto et non de parte, est forma qure
est compositioni contingens.
Quod autelll additur, quod sit siluplici
essentia consistens, ideo est quia tale esse
qualllvis totius sit compositi, tamen ex
parte formre acceptum est, et non ex
parte materire. Non autem accipitur ex
parte forlure prout pars est compositi,
sed accipitur a forma prout est causa to-
tius esse, totun1 ambiens et tern1inans ad
esse : et quia forma illa nihil est nisi for-
ma quamvis sit .totius, ideo nullum ha-
bet principium compositionis in se, sed
est essentia simplex, quamvis non sit- es-
sentia simplicis, sed compositi: hoc enirn
, modo materia non est essentia simplex,
quia materia ad minus potentia habet
partem et partem, forma autem nec po-
tentia nec actu partem et partem habet :
et ideo huic forIDre convenit, et non ma-
terire.
Si a~tem objicitur, quod species est Objectic
forma, et tamen partem habet, quia ge-
nus et differentiam : DicilUUS quod istre Solutio
partes non sunt divisre in specie, quia
idem quod est in genere, est ut confusum
et indeterminatum, et in specie specifica-
tum et determinatum. Sed 'genus dicit ut
confusum, et difIerentia ut determinans,
et species ut determinatum : et hrec in
esse formali non difIerunt, quamvis difIe-
rentium sint, sicut diflert natura deter-
minabilis a natura determinantis et a na-
tura determinati. DifIerentia est determi-
nans et non determinat, nisi per formale
quod est actu, et determinat formale quod
est potentia. Et species determinata non
dicit nisi formale sic determinatum. Et
si aliquid aliud diceret, non prredicaretur
genus de specie, nec difIerentia de specie
prredicaretur : et ideo constat quod idem
formale dicunt hrec tria. Et quia difIeren-
tia est in genere potestate: et potestate
esse in alio secundum potestatem causre
formalis, est in ipso esse secundum in-
choationem, et inchoatio formre et per-
fectio sunt idem in substantia formre, di-
versa in esse: ideo unum et idem est in
potentia et actu. Et idèO diffinitio illa est
unUlU et multa: et quoad hoc secundum
substantiam siluplex est essentia, quam-
vis sint in eailla qUffi difIerunt natura
secundum ea. Et ideo dicitur quod forma
est siluplici essentia consistens.
Est autem invariabilis, quia nihil varia-
tur secundum mutationem, nisi materia
vel subjectum ex n1ateria et form'a com-
positum : forma autem (prout universale
forma est) lleutrum horulll est, et ideo
per se imlllutabilis est essentia. Variatur
 LIBER DE SEXPRINCIPIIS.. TRACT. I
tamen per accidens.. dum aliquando se-
cundum esse quod est in hoc vel in ilIo,
generatur vel corrulllpitur. Sed de va-
riatione qure est secundum accidensnos
hic non loquimur. Aliter autem proba-
tur.. quod forma qure est universale sive
sit accidentale sive substantiale, est con-
tingens composito et non est composi-
tum. Talis enim forma COlllpositio sive
compositum non est, quia unumquodque
compositum adveniens alteri composito
majus aliquid facit aut secundum essen-
tiam, aut secundulll quantitatem: forma
autem adveniens compositioni minime
facit majus aliquid: ergo forma non .est
compositum, sed contingens sive compo-
sitioni, sive conlposito t. Quod autem
forma adveniens composito non faciat
majus aliquid, probatur tam in forma ac-
cidentali quam in forma substantiali. In
accidentali quidem, quia in eo quod al-
bum est non dicitur rnajus vel minus fa-
ctum, quam si non esset album, sed dici-
tur esse alteratum solum. In substantiali-
bus autem, quia in hoc quod corpus et
anima conjuncta sit homo, non dicitur
majus vel minus factunl, ~ed perfectum in
forma speciei.
.hjectio. Hoc tamen habet dubitationem: quia
forma universalis· adveniens est essentia
quredam.. et ideo illud cui advenit, esse
auctum videtur secundum essentiam. Di-
)o!utio, cendum ad hoc quod universale est
posterius eo cujus est universale, qualu-
vis ipsa natura universalis sit prius eo de
quo prredicatur, et in quantum univer-
sale non habet esse nisi intentionale, sive,
ut dicit Boetius, notionale hoc non est
esse secundum naturam, et ideo nullum
essentiale addit secundum quod est notio
ei quod est secundum naturam. Hoc au-
tem est planum intelligere ex his qure sre-
pius in scientia Universalium dieta sunt.
Quia vero de quibusdam aliis qure sunt
fornlm universales contingit idem pro-
ferre, quod scilicet in hoc sunt simplices.
t Solet objici de aqua addita cineri vel farinro.
Vide D. Albertum, .. Physic. tract. de vacuo,
cap. 1.
309
essentire, quod non sunt compositre ex
materia et fornla, sicut in anima hominis
qure hoc modo composita non est: ideo
in diffinitione dictum est.. invariabili es-
sentia consistens : in anima enim hominis
secundum partem sensibilem qure est in
ea, alteratio contrarietatis secundum nlO-
tum passionum invenitur.. ut tristitire et
gaudii: q1!amvis enilll motus passionum
gaudii et tristitire sint conjuncti et non
anirnre, ut subjecti, ut dicit Aristoteles 2 ;
tamen, ut dicit Averroes, in his compati-
tur anima corpori, et sic aliquo modo
variatur.. et ideo non est forma prout hic
de forma loquimur.
Adhuc auterri quoniam, sicut dicunt
quidam, aliquid est quod est subjectum
simplici, et nulli est subjectum variationi,
sicut dicunt in ea qure est mundi anillla,
quam et simplicem et invariabilem esse
dicunt : ideo ut hanc de qua hic loqui-
mur formam, ab omnibus aliis dissocia-
rem et dividerem, addidi compositioni
contingens. De mundi enilll anima quid Quid sit an~..
" et quallter, longum et dlfficl
Slt " le est d e- ma mundl.
ternlinare, et pertinet ad primum Philo-
sophum secundum eam partem in qua de
causis primariis et universalibus determi-
natur. Breviter tamen dicilllUS-, quod non
causa prima est, nec est aliqua intelligen-
tia, sed motor mobilis primi quod est
sibi principium vitre et motus in omni-
bus, sicut dicitur in libro de Causis-, et
hrec anima non contingens est composi-
tioni sive composito, sed est forma unius
quod est primum cmlum : propter quod
forma qure est universale esse non potest :
quia universale est forma contingens
COlllposito, et nOI?- est forma partis, ut
srepius dictunl est. Prreinducta igitur de
forma data diffinitio erit ternlinus: di-
citur eninl terminus illa diffinitio qure
includit terminos esse illius diffiniti.
Hrec enim diffinitio neque superfluum
nec minus aliquid quam ad esse formre
declarandum sufficit, videbitur conti-
i ARISTOTELES, In primo de Anima, tex. com.
12.
 310 D. ALB. MAG. ORD. PRlED.
nere si quis subtiliter et non superstitiose
voluerit investigare.
Notandum tamen hoc, quod ea qure
dicta sunt, non sunt vera de forma sub-
stantiali, nec accidentali: sed vera sunt
de forma qUffi est universale, sive sit sub-
stantia, sive accidens-, prout ipsum est
prredicabile ut genus, vel differentia, vel
proprium-, vel accidens in quocumque ge..
nere vel principio prredicabilium.
CAPUT III.
De dubitatione utrum forma sit variabi-
liso
Dubitatio Habet autem dubitationem ex prredic-
textus.
tis occasionataIn: l oquentes' enlm d e f or-
ma secundum quod ad accidentalem et
substantialem communis est, et secun-
dum quod est universale prredicabile sive
in quid, sive in quale, eo quod ipsa si-
gnificatur ut notio totius esse rei secun-
dum quod et oratioforilla est, et albedo de
illa albedine prredicata, etsecundum quod
ratio forn1alis et opinio forma animre est,
de hac vel de illa ratione vel opinione
prredicata. Dicendo igitur de tali forma
quod invariabilis sit, videtur esse instan-
tia in pluribus. Videtur enim-, quod plu-
l'es formre variabiles sint sive mutabiles
in contraria. Nam eadem ora1io veri et
falsi susceptiva est, me sedere omnino
vera est dUln sedeo, et eadem falsa dum
non sedeo. Sin1iliter autem et eadem al-
bedo claritatis et obscuritatis susceptiva
est. Et ratio formalis sive opinio una su-
sceptiva ejus veri videtur quod est in re, et
falsi quod non est in re: cum tamen hrec
omnia formre sint totius esse notiones et
de toto prredicabiles: et sic sunt compo-
sitioni contingentes.
Solutio tex- Sed ad hoc dicitur, ut dictum est, quod
tus. forma est invariabili essentia consistens.
Et quod dicitur de albedine, non est ut
dicitur. Non enin1 eadem "albedo secun-
dum id quod est forma, claritatis et ob-
scuritatis susceptiva est : sed dure albedi-
t Tex. com. 37.
n--es sunt in. subj~cto, quarumuna clarior
est.; et altera obscurior ex ·opacitate et
claritate subj ecti: nari1 nihil differt albe-
dinem clara:r.n· dicere, et subj ectum sive
suscipiens clarum dicere, rum albedo se-
cundum esse albedinis unum et idem eo-
dem modo se habeat: obscuratur enim et
clarificatur ex subj ecti obscuritate vel
claritate : et illa qure est ea obscurior,
non eadem numero albedo illi qure est
clarior. Et simile huic est quod dicitur
in quinto Physic. 1, quod no~ eadem sa-
nitas est in mane et in vespere, eo quod
in humoribus animalis non manet eadem
requalitas, quamvis susceptivum sanitatis
sit "idèm.in mane et in vespere, non ta-
lllen sub eadem forma sanitatis.
Similiter autem eodem modo ratio si-
ve opinio et una numero oratio secun-
dum mutationem sui non susceptiva veri
et falsi quod in re est vel non est, sed po-
tius, sicut dicit Philosophus 2, oratio
qure est in voce, est nota et signum pas-
sionum qure sunt in anima, qure passio-
nes illatre sunt in anilllam ex formis re-
run1 conceptis. Et ideo veritas in ratione
vel in mente vel opinione est adrequatio
rerum vel opinionum vel conceptorum.
Et falsitas in mente vel opinione est inre-
qualitas mentis et rerum. Et similiter ve-
ritas in oratione est adrequatio signi rem
in voce significantis et rei significatre. Et
ideo de vero in falsum mutatur non se-
cundum sui mutationem, sed sicu! mu-
tantur signa per mutationem eorum ad
qUffi referuntur. In eo ergo quod res
signiiicata est vel non est, in hoc mens
sive opinio et oratio vera vel falsa sunt
absque omni variatione opinionis vel ora-
tionis. Et hujus exemplum dat Boetius-,
sicut uno aliquo immobili existente et al-
tero transeunte ad oppositum latus, effi-
citur dexter qui prius erat sinister, abs-
que omni sua variatione, ex sola alterius
mutatione qUffi refertur ad ipsum, ut
dexter vel sinister secundum situm. De
his autem in aliis a nobis dictum est.
:l In cap. primo Perihermenias.
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS~
I)upl~x est Est tanlen hic intelligendum, quod du-
verltaa. .
plex verltas .
est In orat·Ione: es tenlm
· ve-
ritas signi prout signum est simpliciter
ad aetum signi relatum, e~ non ad hoc vel
ad illud signifieandum, sieut dieitur ve-
rum signunl quod non fallit in aetu si-
gnifieandi. Et hanc veritatem, ut probat
Anselmus, oratio non alnittit propter rei
significatre mutationem : hffiC enim ora-
tio me sedere, verum signum est ejus
quod ego sedeam, sive sedealll sive Ilon
sedeam : semper enim significat quod se-
deam, et in hoc non fallit~ quia hoc si-
gnificat recte et vere : quia ho'è in quan-
tUffi signum aecepif significare: signum
enim verum est quod recte signifieat id
quod habet significare, et in hoc non
fallito Est autem alia veritas in signo rela-
to ad hoc significandum et adrequata illi,
sieut hree oratio, ego sedeo, adrequata
est rei dum sedeo : et hoc mutatur ipsius
rei mutatione-, et de hae loquimur hic, et
non de prima; prima enim immobilis
manet manente signo : propter quod
etiam primam quidam putabant esse ve-
ritatem et unam et eamdem in omnibus
veris signis, quamvis hoc dubium sit,
cum signum sit rectum et verum quando
significat id quod in prima veritate om-
uia instituente et ordinante aecepit si-
gnare, et sic signum fit reetitudo signi ad
relata ad primam sui causam exempla-
rem, tamen relatio potest numerari inei-
piendo a prima veritate, et sic est una:
potest etiam numerari ex parte signorum
relatorum, et sic cadit in multitudinem
et sic numeratur simplieiter, et iseo sim-
pliciter est multre., et seeundum aliquid
est una.
CAPUT IV.
Quid sit substantiale, et per consequens
quid accident~le.
Quia vero on1nis forma qure est totum
et notio totius et qUffi prre.dicatur de ali-
quo, aut est substantialis, aut acciden-
talis, oportet hic 'loqui. de substantiali
quid sit, et per"consequens etiam- deter-
TRACT. I 311
minare quid sit accidentale. Dicimus er- Substantiale
. l quid et !lUO-
go quo d sub stantIa e secundunl suum no- modo dlci-
. tur quatuor
men est Id quod habet modum substan- modis.
tire in eo cui est substantiale-, et h.oc ali-
quando est substantia, -et aliquando non
substantia secundum materiam, habet ta-
men modum substantice. Substantia qui- Pri~~~.mo.
dem est quando est in genere substantire,
ut animaI et substantia.est et substantiale
homini, et honlo et substantia est et
substantiale Socrati. Et similiter ratio-
naIe est substantiale homini et Socrati.
Est autem aliquando non substantia ha- Sacundus.
bensmodum substantire, sieut color se ha-
bet ad albedinem, et sicut qualitas se ha-
bet ad colorem., vel disgregativum visus
se habet ad albedinem, et sicut extremita-
telTI perspicui esse se habet ad albedi-
nem., et sieut extre'mitatem perspicui es-
se se habet ad colorem. Est enim genus·
substantiale ut materia, et differentia est
substantiale ut forma. Dicitur tamen Tartius.
substantiale aliter, seilicet quod sicut in
causa per se est in aliquo, sieut risibile
substantiale dicitur homini quod in natu-
ra hominis est sicut per se causa: et id
nec substantia est., nee modum habetsub-
stantiffi in construendo substantiam, sed
in. quantum ad inesse inseparabiliter ha-
bet lnodum substantire. Adhue autem Quarlus.
quarto modo dicitur substantiale, quod
inest in ratione diffinitiva loeo difIeren-
tire, quamvis nihil sit de essentia et esse
ipsius, sieut nasus substantiale est simo,
et oculus lusco~ et tibia claudo, et dor-
sum gibbo., et generaliter substantia pro-
prio accidenti.
Et quia sic dieitur substantiale aliquan-
do quod non est substantia, habens tamen
aliqueln substantire modum, ideo dicit
Boetius quod substantiale medium est
inter substantiam et accidens, sed non est
medium per abnegationem utriusque ex-
tremorum dictum seeundum propriam
ipsius naturam et entitatem: quia tale
medium esse non potest, eo quod omne
quod est, est substantia, vel accidens se-
cundum naturalil sure entitatis : sed est
medium per hoc quod aliquid utriusque
312 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
participat, sicut dix~mus, 11abet enim na-
turam accidentis et modulll substantiffi.
Oppositis auteln 1110dis dicitur acciden-
tale, scilicet quod natura est aliquando
substantia et 11abet 1110dulll accidentis, si-
cut extraneum quod gratia alterius inest
vel convenit, sicut digitus sextus, qui
qualllvis sit substantia, taillen quia per
forillationenl manus non fit, sed per
abundantiam materiro, ideo accidentale
est. Est etiam accidentale quod naturalll
et modunl habet accidentis, sicut albedo
Socratis : vel quod inest et 110n per cau-
sam per se et propriall1.
His igitur modis cum dicatur substan-
tiale et accidentale, dicill1US quod substan-
tiale est quod confert esse cOlnpositioni,
hoc est, COlllposito ex quadall1 COlllpO-
sitione. Dico autem quod confert esse,
sicut genus vel materia, et sicut differen-
tia sive forilla COll1posito, quod ex gene-
re et difIerentia, vel ex ll1ateria et forilla
componitur. Et dico ex quadalll conlposi-
tione, quia vera quidenl c0111positio est
ex materia et forilla, qUffi inter se divisffi
sunt natura, et neutrunl esl principiulll
alterius. QUffidalll autem cOlnpositio et
non sinlpliciter compositio ex genere est
et difIerentia : quia difIerentia sicut in
inchoatione est in genere essentialiter, et
genus est principiunl ipsius ex quo per
intellectum agentem educitur, et propier
hoc non absolutam facit compositionenl :
et ideo diffinitiunl ex genere et difIerentia
est unum et non multa: idem enim est
in potentia et in actu, nec alia essentia
est difIer~ntia nisi qUffi in generis forilla-
lis potestate continetur. Hoc ergo sub-
stantiale ut in pluribus est, et 110C impos-
sibile est deesse rei illi cui est substantia-
le. Hoc auteIIl patet in formalibus, sicut
ratio inest hOlllini et sensus animali, sive
horuill similia in aliis. Et in accidenti-
bus quidem exemplum est ut continuum
in continuis est linea superficie et cor-
pore: et discretum in discretis orationo
et numero. Si autem hoc quod dictum
est, substantiale est, quod confert esse
rei et quod non polest abesse rei, tunc
substantialiulll quoddam. est sicut lllate-
ria, et quoddam sicut forma, sicut cor-
pus quidelll substantiale est hOlllini sicut
materia" aninla est substantiale homini
sicut forma, et sicut est còrpus homini
sub~tantialc, et aninla similiter. Et quia
naturali compositioni respondet compo-
sitio logica sive rationalis, et ideo ratio
~ive rationale esset substantiale homini,
et animaI genus Sillliliter. HffiC autem in
aliis expedita sunt in scientia libri qui de
Categoriis inscriptus est.. Sed hic aliquid
de his dicere oportuit, quia per ista acci-
pilllUS, principia qualiter qUffidam in sex
principiis habent ordinari,' et qUffidam
excludi a talium coordinatione : qUfficum-
que enim ab aliquo principio sic pendent,
quod principium illis confert esse, et
quod esse eorum non' potest esse sine ilIo
principio, procuI dubio hffiC sunt de ta-
liunl principiorunl coordinatione. QUffi
vero non respiciunt ipsa.nisi forte per ac-
eidens, ad aliud sicut ad genus et prinei-
pium ordinantur, vél forte secundunl
aliud sunt in uno, etsecundum aliud sunt
in alio : nihil enim prohibet unum et
idem esse in diversis prffidicamentis se-
cundunl diversa qUffi sunt in ipso: quo-
rum unUlll forte est substantiale, reli-
quum autem accidentale, sicut corpus al-
bU111 bicubitum, quod in eo quod corpus
est, in substantia est" in eo vero quod al-
bunl est, et quale et qualitas est., et in eo
quod bicubitum, est in prffidicaillento
quantitatis. Et hoc jam sffipius inaliis
tam isagogis quam in categoriis determi-
natum e~t. Hac igitur de causa a nobis
hic de substantiali et accidentali introduc-
tunl est.
CAPUT V.
De origine formarum" .utrum sint a na-
tura vel ab operatione artis.
Videtur autem qUffidam forma sive sit
substantialis, sive sit accidentalis (qure ut
universale accepta est, et sicut est idem
toti de quo prredicatur) a natura esse pro-
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. I
ducta: quredam autem ab actu sive artis
operatione. Ratio enim sive rationale
forma est a natura in ipso rationali pro-
ducta. Similiter etiam qure in acciden-
tium formis. Color enim forma est na-
turalis a natura producta. Et similiter
passio alia in genere qualitatis, sicut co-
lor, odor, et sapor., et hujusmodi, et sa-
nitas, et regritudo : in omnibus enim tali-
bus patet quod hre formre tam substantia-
les quam accidentales a natura sunto Alire
autem formre ab actu sive ab operatione
nostra sunt, sicut domus, et scyphus., lec-
Uubitatio. tulus, et hujusmodi. In quibusdam dubi-
tatio est utrum 'a natura an ab actu sive
opere artis incipiant, sicut in figura inci-
sionis, sicut quando sculptus est lapis vel
Hector. In talibus enin1 ratio dubitationis
est., quia quod a natura tales figurre sint,
videtur ex hoc quod ars in talibus nihil
apponit ad materian1, et ideo quod per
naturam infuit, manet: quia quod ars in
talibus facit, totum consistit in auferendo
et separando partes quasdam a subjecto.
Et quia nihil de opere artis apponit, non
videtur esse de opere artis in figurato. Et
ideo tales figurreviden~ur esse· a natura,
et non ab arte.
Solutio. Ad hoc autem didenduin est, quod in
talibus figurre hoc est subjectum, et ma-
teria figurarum non· est ab actu sive ab
opere artis. Sentiri autem figuras et ap-
parere, est ab actu sive artis operatione :
id eniIn quod in materia est, totum a na-
tura est, cui nil ab arte addituIn est. Sed
additur separatum ab ipso. Et si ab his
qure in toto naturalia sunt, aliqua sepa-
rentur et nihil addatur eisdem, ea qure
relinquuntur naturalia et a natura sunt.
Figura ergo talis secundum {)mnia qure
in ipsa sunt, videtur esse a natura. Quod
autem visu sentiatur sic vel sic lineis ter-
minata, non potest esse nisi ab actu 'et
artis operatione, quia natura non fecit ta-
lem linearum terminationem. Hoc autem
quod .dicitur., valet idem ac si dicatur
quod materia figur~ a natura est, et ipsa
1 Dictum Empedoclis etetiam Averrois, 2 de
Anima, com. 8. Cf. adhuc 2 Physic. tex. et
313
figura prout figura terminatio est quanti,
est a.b actu sive artis operatione. Et hrec
est veritas : quia quarnvis ars nihil addat .
materiale, tamen separando confert ad
esse figurre, ad cujus esse formale magis
confert partium separatio quam appositio
alicujus materire : quia figuram non dici-
mus esse tale quid quod habeat materiam
ex qua sit, sed in qua sit tantum. Ad esse
autem forInale figurre magis confert abla-
tio sive separatio partium materialium,
quam collatio partium materialium ali-
quarun1.
Sed quamvis sic dicamus de figura in-
cisionis qure in separatione partium sub-
jecti consistit, tamen constat quod qure-
cumque talium figurarum conjunctionis
est et non separationis tantum, sieut di-
cimus domus figuram., lectuli vel tripodils
et hujusmodi, quia in illis aliquid ars per
appositionis modum operatur, istre ab
actu et operatione sunt artis et non·natu-
1"00. Sic ergo dicendum est de figura inci-
sionis, qure solapartium incisione produ-
citur ad actum. Sic ergo qUffi sunt sicut
figura incisionis, manifestum est. Et ideo
dixit Empedocles in omnibus qure formam
ab arte sumunt, naturam esse n1ateriam.,
formam vero accidens t. Si plantetur li-
gnum lectuli, non pullulabit lectulus, sed
lignum. Cum igitur natura sit ex qua pul-
lulat pullulans, erit natura lignum, etnon
forma artis qure est in lectulo.
Talis autem determinatio non valet in Utrum uni·
COmmUnI·'b us sIve . . unIversa
In . 10b versalia
l us, qure sint a na·
sunt In. pl urI.b us, et sunt d e pIurI
· b us, qure tura,arte.
vel ab
prredicantur de illis : essentia enim com-
munis sive universalis eorum qUffi in plu-
ribùs sunt, prredicata de illis, non potest
esse ab artis operatione, quia talem essen-
tiam impossibile est esse ab artis opera-
tione, eo quod omnis forma artis est acci-
dens: talis auteIn forma substantialis est,
et per se inest illis quorum est forma.
Adhuc autem talis forma communis a na-
tura non videtur fìeri: idcirco quod ea
qure anaturre potentia producuntur, ab
com. i3.
 314 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
actu creantis et generantis videntur fieri,
et principium sumunt a creante vel ge-
nerante. Creantis autelu et generantis
tunc semper est particulare' et non uni-
versale. Non igitur~ab opere naturre sunt,
ut videmus. Si autem dicatur, quod crea-
turre sunt hUjUSIllOdi formre universales,
et communes, palam statim potest esse
cuilibet, quod hoc non est verum : quia
cum terminus creationis sive generationis
non sit universale, sed particulare, nihil
potest assignari rationis, nihil. e,xempli
qualiter commune sit creatum vel gene-
ratum. Oportet igitur dicere quod natu-
rales et a natura hujusmodi formre sunt
perfectre, et non ab artis operatione vel a
proposito.
Solutio tex- Sed dicendum videtur quod natura in
tua.
talibus occulte operatur, et hrec est natura
particularis : in agente quidem et patiente
intendit hunc et producit : universalis au-
tem qure hunc ordinat ad esse divinum,
intendit simplex et universale. Et quia
natura universalis operatur in particulari,
ideo quoniam natura particularis producit
hunc, et quia hic est homo, natura uni-
versalis producit hunc in homine, et sic
de aliis. Et hoc modo per consequens
producitur id quod est universale, quam-
vis non sit universale secundum quod est
in isto, sicut in scientia de Universalibus
dictum est. Est autem universale aptitu-
dine existendi in multis sive pluribus.
Cum autem actu per generationem divi-
datur materia, efficitur in pluribus actu et
hoc facit natura occulte.
Duabus autem de causis natura in his
occulte dicitur operari : quarum una est,
quod actus semper particularium sunto Et
ideo' natura particularis operans est ma-
nifesta. Sed cum particularis operatur
natura, non operatur nisi virtute naturre
universalis qUffi est in ea occulta, et non
nisi per intellectum considerata, et sic
natura universalis est operans occulte.
Secunda autem causa est, quod operatur
a natura est particulare sensibus manife-
stum: id autem quo est illud habens for-
mam speciei et naturre, est occultum et
per consequens generatum, et ideo hic
generat hunc, et hoc est manifestum. Sed
quia hic generans est hOlUO, ideo hic ge-
nitus est homo, quia aliter generatio non
esset univoca: et hoc est occultum quoad
nos-, solo inte~lectu acceptum : et ideo di-
cimus naturam occulte in t~libus operari.
Sicut enim ex conjunctione plurium unam
rationem unitatis habentium (sicut plures
equi aut plures homines) efficitur quredam
discretionis constitutio, qUffi priorum (ex
quibus ilIa fit conjunctio) conficitur, qUffi
unius'Cujusque illorum excedit quantita-
tem discretam, ita quo.d olunia simnl sunt
majoris quantitatis quam singulum illo-
rum: sic ex discretione singularium qure
unum sunt in specie vel genere (qua~do
comparantur ad invicem in forma in qua
essentialiter similia sunt) unum com-
mune omnibus intelligitur: quod tamen
in singulis est totùm, quod singularium
priorum excedit prredicationem in hoc
quod quodlibet singularium de uno solo,
illud vero (quod similitudo eorum est) de
multis prredicatur. Propter quod omnis
communitas talis naturalis est, quia ex
singularitate, hoc est, ex singularium es-
sentiali similitudine procedit. Et sic sin-
gularitas in uno, similis causa est com-
munitatis. Natura autem est causa talis
singularis. Et ideo natura causa est com-
munitatis, quia quidquid est causa cau-
sre, est causa causati a causa illa per ali-
quem modum. Singularitas autem crea-
tioni sive generationi corequatur, quia
terminus generationis et creationis est sin-
gulare.
Subtiliter autem speculantes 'sicut na-
turam in operationibus vel in actionibus
artis operari invenimus, eo quod in ani-
malibus rationis expertibus invenimus
naturam operam artis attingentem, sicut
in casulis apum et nidis hirundinum: et
hoc habet natura in quantum est 0pus et
instrumentum intelligentire. Sic etiam in-
venimus creaturarum omnium creatorem
primum operantem in creatura. Et hoc
deprehendimus ex ipso actu creatoris.Vi-
demus enim quod numero quodam et
 LIBER- DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. I 315
proportione totam stabilivit naturam., sunt, sicut formre substantiales qure non
qure proportio non nisi sapientire est crea- sunt in subjecto ut accidens : quia confe-
toris. Quod enim intelligentia operatur runt ad esse, et ejus quod est esse rei pars
ad hanc hujus vel illius naturre propor- sunto Dicuntur autem de subjecto, quia
tionem, non habet intelligentia in quan- prredicantur iIi quale substantiale, ut dif-
tUIll intelligentia est, sed habet in quan- ferentia: vel in quid, sicut genus. Et hu-
tum est divina: hrec enim sapientia il- jus formre exemplum est sicut rationale
lius est qui cuncta proportionibus pro- et mortale, et alire difIerentire substantia-
priis disponit et producit et ordinato Sed leso
hrec hactenus a nobis ad explanationem EaruIll vero formarunl .qure quidem in
dictorum dieta suffieiant. Alterius enim subjecto sunt ut accidentia, et de sub-
hrec et altioris sunt inquisitionis: perti- jecto indicibilia sunt, eo quod nihil sub-
nent enim et hrec ad hanc partem priméB stantiale subjectum sibi continent, ut ac-
philosophiéB qure est de causis universa- cidentales fornlre individure : alia quidem
libus et primis. sensibilia sunt" hoc est, sensu proprio
vel communi perceptibilia, alia insensibi-
CAPUT VI. lia qure nullo sensu proprio vel communi
sunt perceptibilia. Sensibile enim est,
De formarum préEdicabilium divisione, quod sensu aliquo comprehenditur, ut
de quibus hic intenditur. albedo Socratis, vel sapor 11ujUS" vel ca-
101', vel etiam percussio. Hrec sunt secun-
His autem sic determinatis de prredica- dum senSUIn tactus percepta, vel percus-
bilibus formis" accipienda est fornlarum sio qure est sonus hic vel ille, vel dulce-
divisio, ut sciatur de quibus formis in- do, vel odor, vel qurecumque talium,
tenditur in libro isto. Dicamus ergo quod quod proprio vel communi sensu perci-
forma qure est universale sive substantiale pitur, ut magnitudo, vel figura, motus,
sive accidentale, alia quidem est in sub- vel quies, numerus, vel aliquid talium.
jecto ut accidens, et dicitur de alio ut de Insensibilia vero sunt qure non sensu,
subjecto, quod est pars subjectiva ipsius, sed ratione SiIllplici vel intellectu com-
et dicitur sive prredieatur in quid, ut scien- prehenduntur, ut doctrina et disciplina,
tia quidelll in subj eeto est in anima hoc qure secundum intellectum sunt in anima.
modo quo accidens est in subjecto, et de Et similiter etiam virtus sive intellectua-
subjecto dicitur, ut de grammatica qure lis, sive IIloralis, sive etiam fficonomica.
est scientire species et pars subjectiva. Et Nulla enim talium sensu perceptibilisest.
tE • .

talis forma est accidens universale subjecto Sinlpliciter autem sive universaliter nihil
in quo est in quale, et speciei qUffi sibi quod est de numero eorum qUffi de sub-
subestin quid comparatum.Quredam vero jecto dicuntur sive universale ut univer-
forma in subjecto est ut accidens, et de sale est, sensibile est. Universale enim
subjecto sive de parte subjectiva nulla secunduIll quod abstrahit ab lloe et ab
dicitur sive prredicatur, ut albedo Socra- .ilio, non nisi in intellectu est. Et ideo di-
tis. Et similiter his qurecuIllque formarum cit Boetius quod particulare est dum sen-
sunt sicut individua: hmc enim co"mpa- titur, universale dum intelligitur. lIcec
rantur quidem ad subjectum in quo sunt, autem olnnia in his qure sunt de anima,
et de ilIo prredicantur in quale: sed non habent deternlinari et declarari.
ad id quod substet eis possunt ·compara- Ex his autem qure jam hic per divisio-
l'i, quia individuo nihil substat, eo quod nem posita sunt, manifestum est quod
ipsum est ultimum substans. Quredam quredam qure sunt de numero formarum
vero talium formaruln de subjecto qui- particularium, sita sunt alicubi secundunl
dem dicuntur, in subjeeto vero nullo partem determinatam in subjecto in qua
316 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
sunt, sicut nigredo in pupilla oculi. Qure-
dam vero taliunl. particularium foI'ma-
rum tales sunt, quod difficile est assi-
gnare secundum quam, partelu subjecti
sitre sunt, ut scientia, paternitas, et simi-
Iia, ut filiatio. Nisi forte dicatur quod sitre .
sunt in generantium et componentium
conlpIexione. Paternitas enim pro certo
est forma reiationis qure secundum totum
inest, et non secundum partem. Cujus
causa est, quia ab actu generationis ac-
tivre innascitur generanti. Actus autem
totius est et non partis. Similiter autem
filiatio id est se~undum totum ei qui na-
scitur propter generationenl passivam qure
totius est. Sunt tamen secundum causam
et non secundum subjectum hrec sita in
cOlnplexione generantis, qure complexio
est causa complexionis seminis: et secun-
dum causam sunt sitre in compositione
generantium~ qure cOlupositio attenditur
in situ et ordine membrorum in quibus
semen manifestatur ad generationem, si-
cut sunt luembra qure dicuntur vasa se-
minaria. Scientia autem secundum actum
quidem accepta situm non habet, sed ac-
cepta secundum habilitatem, sita est in
cOluplexione scientis, quia subtilium hu-
morum et spirituum nlagis sunt habiles
ad sciendum: propter quod etiam Ale-
xander dixit intellectum potentialem, prre-
parationem quamdam esse in corpore 1 •
Dicunt tamen aliqui scientiam sitam esse
in toto et non in parte, quia in ea est in-
tellectus accipiens ut lumen intelligentire
et phantasma a quo accipit: et sic esse
dicitur in toto quod pertinet ad intelli-
gentem, quia nec sine anima est, nec sine
corpore.. nec sine intelligentia. De his
autem hic non multum curandum est,
quia non sunt ad propositum.
Hoc autem advertendum est: quia sin-
gula eorum qure dicta sunt, notatio qure-
dam sive notamen vel nomen est incom-
plexionis qure est in voce. Singulum enilll
eorum nota est incomplexre vocis, et non
significatur oratione complexa. Hoc au-
1 De hac opinione Alexandri vide 3 de Ani-
tem sic incomplexa voce notatum, aut
erit subsistens, hoc est, substantia, aut
alteri contingens, hoc est, accidens. Eo-
rum vero qure contingunt, hoc est, sub-
jecto accidunt~ singulum aut extrinsecus,
hoc est, per extrinsecam causam advenit
substantire: aut simpliciter secundum
esse et causanl intra substantiam conside-
ratur, sicut intra substantiam cui inest se-
cundum esse et causam consideratur li-
nea, superficies,. et corpus quod est in
trina dimensione: causatur enim quanti-
tas a materia, et est de mensurantibus
intrinsecus. Siluiliter etiam de qualitati-
bus est, qure causantur a forma et di-
sponunt substantiam intrinsecus. Eorunl
ver~ qure secundum substantiam extrin-
secus contingunt sive adveniunt substan-
tire~ illa sunt aut actus qui est agere, aut
pati sive passio, aut dispositio sive situs..
aut esse alicubi sive ubi, aut in mora sive
quando, ut olim,heri, hodie: quia, sicut
dicit Priscianus) tempus est mensura mu-
tabilium rerum, et sicut quando causatur
a tempore, vel sumitùr secundum habere.
Non enim piura sunt de extrinsecis acci-
dentibus substantire, et ideo non sunt nisi
sex principia. Hoc autem jam in ante
habitis istius libri probatum est. De his
autem prredicabilibus. qUffi subsistunt, ut
est substantia, et ea qure in genere sub-
stantire continentur. Similiter autem et de
his qure non extrinsecus adveniunt, sed
solum sunt secundum causam et esse in
his in quibus suntper existentiam, in eo
libro qui de Categoriis dicitur sive inscri-
bitur, sufficienter est disputatum et deter-
minatunl. Et similiter de aliquid, quod ut
frequenter per intrinseca innascitur. De
reliquis vero qure per extrinseca substan-
tire frequentius adveniunt (qure etiam ideo
prredicabilium nomen non habent, sed
principiorum, eo quod non prredicant ali-
quid simpliciter inhrerens, sed quod ali-
qualiter se habet ad aliud) continue in se-
quentibus erit dicendum.
ma, com. D.
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS~
CAPUT VII.
.De inventione /ormm ad intellectum di-
ctorum.
Ad intellectum autem omnium qUffi
dicta sunt, sciendum est quod formre no-
men et rationem primi invenerunt Stoici,
et ante eos qui Philosophi fuerunt Epi-
curei, omnem causam ad materiam retu-
lerunt. Videntes enim quod nihil est in
materia per quod id quod formabile for-
matur, et quod lnateria formabilis for-
mantis se formffi causa esse non potest,
dixerunt formas a materia esse separatas :
eo quod qurecumque sunt in materia for-
mre, in materiam inductre sunt, et ideo
non possunt esse causre formationis ma-
terire. Id enim quod per se et substantia-
liter et secundum seipsum causa est for-
mationis, non est formatum, sed formans
secundum seipsum: et ideo tales forlnas
indifferenter formantes extra materiam
esse posuerunt, et separatas in lumine
primorum agentium intellectuum existen-
tes: .ex quibus sicut ex quodanl siO'illo
o
omnlum formre qure formantur, produci
habent.
Has autem formas sic foris manentes et
omnia formantes, .cum ipsQ lumine agen-
tium intellectuum expandi dixerunt super
forlnanda: et ideo tales formas dixerunt
esse principia formalia incorruptibilia,
per qure vera habetur scientia et notitia
rerum, sicut lumine solis color expandi-
tur vel effunditur super colorata visibilia"
secunduln eos qui dicunt (sicut et verum
est) quod colores non sunt in tenebris"
sed in .adventu luminis expanduntur su-
per corpora terminata: .propter quod
etiam Pythagorici colorem epiphanium,
hoc est, supereminentem nOlninaverunt 2.
Hoc igitur modo dixel'unt a sepal'atis for-
mis per intelligentire agentis lumen for-
mas effundi matel'iales, et ideo materiales
formas non vere dici forillas, sed verarunl
1 Hujus eontrariunl videtur Auetor dieere 2
de Anima, super tex. COln. 67. Solve per
TRACT. I 317
formarum imagines: sed tam separatas,
quam imagines earum de rebus prredica-
l'i : separatas quidem, eo quod in nlateria
lumine intelligentire, quod pcnetrativum
est rerum, infunduntur omnibus, et fa-
ciunt esse, et sunt principia cognitionis
ipsorum : imagines autem ideo quod sunt
similitudines illal'uln" et sunt in materia
secundum esse, et mutabiles secundum
mutationem materire. Sed quod imagines
sunt principia cognoscendi ea quorum
formre sunt, hoc habent a forlnis sepa-
ratis, qure stabiles et certre sunt causre
rerum.
Expositio
Talem igitur formam dicunt aliqui esse quorum-
dam
formam, qure compositioni contingit, eo
quod super compositum lumine intelli-
gentire diffunditur: et quod hrec sit qure
simplici et invariabili esse consistit, quia
simplex est quod in lumine intelligentire
est: et invariabile est, quod variatione
materire non variatur, quia quamvis ma-
teria varietur sub ista forma, tamen ipsa
non innititur nisi lumine intelligentire, et
non variatur, sicut videmus in arte a co-
loratis val'iatis non variari colores, eo
quod soli innituntur lumine, quod est in
perspicuo non in quantum est elemen-
tum, vel elementatum, vel corpus muta-
bile secundum formam, sed secundum
quod perspicuum communicat cum per-
petuo supel'ius corporeo Hrec autem isto- Improbatio
expositio-
rum expositio non facit ad propositum, nis.
quia talis fol'nla non est divisibilis in
substantialem et aceidentalenl, nec uni-
versalem et particularem.
Ideo alii dicunt, quod forma qure est Expositio
aliorum.
compositioni contingens, est forma acci-
dentalis. Accidens enim est quod est in
aliquo quod pel'fectum est secundum esse,
ut dicit Avicennà. Et ideo etialn accidens
est, quia totum esse et perfectum conse-
quitur. l~t quia id quod perfecte est, com-
positum est, ideo dicunt quod hrec forma
non contingit nisi 'secundum substantiam
compositioni, ut scilicet compositio se-
cundum accidens semper sibi prresuppo-
dieta ejus ibi, per qure eoneordat Avieennre et
Alexandro.
 318 D. ALB. MAG. ORD. PRiED..
nat compositionem secundum substan- sed totius : et hrec est forma rationis et
tiam. Qualiter autem hffiC forma simplici logica. Forma vero qure in physi~is prin-
et invariabili essentia consistat, non est cipium est, forina partis est et non totius.
facile probare: cum accidens, ut probat Et quia ~ffiC forma est totius, ideo diffini-
Aristot. in undecimo primée philosophiée-, ti<;> qU,ffi talis formre est, dicit quidditatem
non sit essentia, sed esse: nec omnino est et continet in se tam potentialia quam ac-
simplex essentia, in cujus ratione semper tualia, et tam materialia relata ad for-
est subjectum: nec invariabile omnino main quam formalia relata ad materiam,
esse possit, quod secundum esse selnper sicut animaI rationale et mortale, animaI
innititur ei quod continue variatur. Ideo enim potentiale et materiale est, alia au-
,..enim dicit Aristoteles I quod non est ea~ tem sunt actualia sive formalia. :Hoc est
~. dem sanitas in mane et in vespere-, quia igitur compositioni contingere hoo- modo
sanitas conlplexioni animalis innititur, qua dictum est ad minus compositioni
quod continue variatur propter agentium ejus quod est et quo est, de quibus in li-
et patientium continuam actionem et bro de Causis habet pIene deterlninari. Et
passionem. Adhuc autem hffiC forma ac- hrec fornla consistit et est essentia lumi-
cidentalis non l'ecipit divisiones fol'lnffi ne intelligentire nitens, et consistens inva-
generaliter, qure inductre sunto . riabilis per se vel per proprium esse suum,
Oportet igitur dici quod forma de qua variata per accidens secundum esse quod
locuti SU111US, sit forma qure est univer- habet in hoc vel in illo. lIrec etiam forlna
sale. Hrec forma totius forma est, et non divisibilis est olnni forlnre divisione qure
partis, et compositio ipsa in con1posito determinata est. Et hrec fornla est, ratio-
materialis est ad illam, sicut compositum ne cujus omne quod ordinatur in genere
ex anima rationali et corpore materiali vel specie, rationeln recipit SUffi coordi-
est ad hominenl : aliter enim prredicabile nationis. De hac igitur intelligendum est
non esset, nisi esset intentio non partis Oinne quod de forlna hic dictum est.
1 ARISTOTELES, !) Physic. tex. com. 37.

_01S'!§'c _
 LIBER DE SEX
TR~CTllTUS
DE ACTIONE.
CAPUT I.
An actio sit préEdicamentum vel princi-
piume
His igitur qure de forma dicuntur sic
prremissis, jam de singulis qure in catego-
riis dicta non sunt restat dicendum. Et
primum de actione qure inter alia videtur
cum his qure extrinsecus substantice acci-
A quo c~u- dunt convenire Causatur enim a naturali
••tur actlO. •
I·rlm~ obje- potentia rei· naturalis autem potentia
etio. •
radicatur in ipsa rei substantia. Et atten-
de quod quidam dicunt actionem non esse
principium, eo quod principium nihil po-
nit ante se causans prrecedens ipsum.
Actio autem et agens et potentiam natura-
lem agentis ante se ponit per intellectunl.
Secunda. Dicunt etiam, quod' Aristoteles dicere
videtur t, quod actio et passio idem sunt
numero, sicut via qure est a Thebis ad
Athenas eadem numero est ea qure est ab
Athenis ad Thebas. Sic cum. actio sit
comparatio agentis ad patiens, et passio
sit econtra cOlllparatio patientis ad agens,
videtur actio idem numero esse passioni.
Et sic ista duo principia non sunt dice,n-
da duo, sed unum et, idem numero: di-
versa tamen per terminos.
Tertia. Adhuc quia motus est actus agentis
quo movetur patiens, et est actus patien-
tis quo movetur ab agente, videtur quod
motus sit una natura actionis et· passio-
nis : et quorulll una est natura, illa sunt
unum, videtur ex hoc,quod actio et pas-
sio sint principium et prredicamentum
1 ARI8rOTELES, 3 Physic. tex. com. i i.
PRINCIPIIS~ TRACT. I 319
Il
unum~ et quod hoc prredicamentum sit
motus.
Adhuc etiam congruentius videtur Quartao
esse, quod motus sit prredicamentum
quam actio : quia motus sic est actus mo-
ventis secundum quem mota substantia
agit~ et sic videtur motus esse causa
actionis in id quod subjicitur, quia si non
moveret, non ageret in ipsum. Est ergo
nlotus causa actionis, et sic principiulll
respectu actionis. Congruentius ergo vi-
detur dici, quod IllotuS sit prredicamen-
tum, quam actio vel passio.
. h rec autem et Slml01°la dOIcen dum es t , fuit
Ad o Quare actio
primunl
quod actio est principium et primum in- interpf:.inci-
ter principia~ sicut dictum est, eo q~od
ab intrinseco formali causatur: passio au-
tem causatur ab intrinseco materiali, et
ideo posteriori modo se habet ad sub-
stantiam: et quia substantia composita
ex formali et materiali consistit, et in
omni natura, ut dicit Aristoteles 2, 'est ali-
quid quo est agere, et aliquid quo est
pati et fieri~ ideo substantire proprium est _
agere et pati. Et quod dicit, quod actio
ante se aliquid ponit, scilicet Ilaturalem
potentiam, Dicendum quod verum est,· Ad I?ri~am
o ob o
quo d prreponlt SI I natural em potentlam
o obJectlo-
nero.
secundum efficientem causam-, sed non
prreponit sibi eam ut formale sure com-
munitatis, principium. Efficiens autem
causa, quia nihil sui ponit in effectu, nec
est causa unitatis rei nec diversitatis in
effectu, ideo non propter hoc impeditur
quin actio possit esse principium, et sit
principium formale totius illius coordina-
2 In. 3 de Anima, tex., com. 17.
 320 D. ALB. MAG. ORD. PR-LED.
tionis, qure rem suam dicunt ut facere
vel agere: hrec enim non in prredica-
mento qualitatis, sed in genere actionis
coordinantur: hoc enim modo decem ge-
nera, dicuntur prima rerum principia,
quia sunt primm formre, ad quarum mo-
dum prredicationis olllnia sibi Silllilia re-
duci habent, ut in illam conlmunem for-
mam coordinabilia.
Ad secun- Quod autelll objicitur, quod eadem sit
~~
actio et passio, Dicendum quo d non sunt
eadem nisi in materia qure est quidem in
qua est actio sicut in subjecto ad quod
dirigitur et ad quod terIllinatur actio
agentis, et ipsa eadem lllateria qure sub-
jectulll est passionis. Propter taIem au-
tem materire identitatem, non oportet
quod idem formale principium sit actio-
nis et passionis, in quantuill unum est
actio, et alterum est passio. Hoc enim
impossibile est. Oppositi enim modi for-
Inales sunt actionis et passionis. Quia
modus et forma actionis est sicut illlpri-
mentis et influentis : modus autem pas-
sionis est sicut impressi vel influxi:
propter quod etiam voces hrec significan-
tes, diversa sunt prredicamenta vel prin-
cipia 1.
Ad tertiam Et quod objicitur de motu, Dicendum
et quartam.
quod IllOtUS non sicut una natura et una
forilla est moventis et llloti, nec agentis
et patientis. Est enim actus perfectus
prout est actus moventis et agentis : etiam
est aetus imperfectus prout est actus IllO-
bilis et patientis : et quia non est utrius-
que ut una natura, ideo non potest esse
causa, quod unum sit principium vel
prredicamentUlTl actio in agente, et passio
in patiente. Motus etiam in se non est
unius formre et naturffi : quia non est ali-
cujus speciei entis perfectffi, sed fluxus de
natura in naturam, et de forma in for-
lllam, et de potentia in actum. Et ideo
per unitatem naturffi motus nihil proba-
l'i potest de unitate vel diversitate prin-
cipiorum vel prredicaillentorum.
Et quod objicitur per similitudinem
1 Aetio et passio sunt idem in nlateria, licet
.f.ormaliter distinguantur .
vire duorum terminorum, quod eadem
numero sit actio et passio; Dicendum
quod non est simile, quia in via substan-
tia materire et substantia formre manet
eadem, nihil habens diversum nisi termi-
nos: motus autem secundum formam
non manet idem. Unde secundum alias
formas mutatur id quod denigratur et id
quod dealbatur. Et similiter est quod se-
cundum' aliam formam est passum com-
paratum ad agens, et agens comparatum
ad patiens: propter quod diversa sunt
prffidicamenta.Actio enim semper est Actio est
perfecti,
perfecti, secundlim quod est in agente si- passio au-
tem imper
cut in causa et subjecto. Passio autem fecti.
selllper est imperfecti, secundum quod
est in patiente sicut in subjecto et mobili.
Ex his omnibus igitur qure dicta sunt,
relinquitur quod actio sit speciale prffidi-
camentum.
Differt autem agere ab actione in hoc.,
quod actio dicit actionem ut conceptanl :
agere autem actionem dicit ut exercitam.
Et hoc modo secundo est prredicamen-
tum 2. Quia sic specialem modum dicit
prffidicationis, ,qui ad alium aliquem de
deceIIl modis prredicandi reduci non pot-
est: qui modus ut voce designatur, dat
vocelll primam qure est una decem vo-
eum unius primorum generum significa-
tiva. Actio autelll ut conceptus designa-
tiva, non dicit illum modunl prffidicatio_
nis, et ideo nonline actionis principium
illud non proprie designatur, sed agere
nominatur verbaliter significando, quia
non designat actionem ut exercitam.
Attendendum etialn, quod quamvis Differenti.
inter ager4
agere secundum Aristotelelll in sexto et facer.,.
Ethic. differat a facere : agere enim fit ac-
tione pertinente ad voluntatem vel eIec-
tionem, facere autem est operari super
alienam vel extrinsecanl nlaterialll: ta-
lllen prout hic sUlnitur agere et facere,
pro eodem accipiuntur. Unum enim mo-
dum in communi habent prffidicationis,
ad quenl ordinantur onlnia p~ffidicabilia
ipsorum secunduIll genus et species. Om-
2 Confer qure dixi t supra D. Albertus, in
Prredieamelltis, traete 6. cap. 1.
 I.JIBER DE SEX PRINCIPIIS-, TRAeT. II
ne enim illud quod procedit continue ab
agente vel operante in patiens, vocatur
hic actio vel agere. Et hoc est quod dicit
Averroes, quod actio est efIectiva com-
paratio agentis ad patiens. Sic enim actio
est fluens operatio ab agente in patiens:
et ideo quia est agentis forma fluens in
patiens, ideo n10vetur patiens: sicut mo-
vet generans per se vel per accidens id in
quo inducit formam sualll: et hoc IllO-
vens est agens, et motus moventis est
actio ejus. Et similiter intelligens est
agens, et intelligere actio est: et facions
est agons, et facere est actio ejus. Et in
hoc ambitu comn1unitatis dicit agere vel
facere genus generalissimum principium
qu.oddam: et vox ipsa significat unalll
prlmarum rerum qure conlmunitate sua
multa, ut genera, et species, et individua
complectitur una coordinatione sub pri-
nlO communi contenta. Cujus subalterna
genera sunt agere, quando proprie accipi-
tur quod actio est operatio electionis. Et
alterum genus est facere secundunl quod.
facere est in extrinseca luateria per artem
operari. Species autelll sunt sicut secare
ligna vel corpora, et sicut urere, et hu-
jusluodi. Individua vero sunt sicut sectio
facta a Socrate hrec vcl illa, et alia hujus-
modi. Iloc igitur accidens' pI'redican1en-
tum ad nullum aliud genus est reducibi-
le, et secundulu hunc modunl actio est in
agente, sicut in causa, non quiden1 ut
stans et quiescens in ipsa, sicut quantitq,s
vel qualitas vel relatio, sed est in agente,
ut procedens et fluens ab ipso continue in
patiens.
Adhuc autem attendendunl ost, quod
uniuscujusque perfecti secundum formalTI
forlua dicitur actus et ab actu nOlueIl ver-
bale fornlatur actio : et ideo actio est se-
cundunl forlllarn agentis operatio proce-
dens ab agente in patiens. Et ideo forIna
sen1per est principium actionis. Sic igi-
tur accipiendulu. est'actionis prredicamen-
tUIU sive principiuIU.
. 1 Hic colligjtur. quod actiosit in agente ut in
subjecto, ut in fìne cap. prmcedentis videtur
32t
1
CAPU1 Il.
Quid sit aclio secundum di/finilionern.
Actio autenl in tali con11llunitate genc-
ralissin1a accepta a Gilberto l' orretano
sic diffinitur : Actio est secundum quanl
in id quod subjicitur agere dicimur. Est
autem qualisculuque hffiC descriptio assi-
gnatio n1ajoris declarationis quam no-
meno Et cunl dicitur, secundum qualn,
iInportatur n10dus caUSffi forn1alis. Agens
eninl infornlatur actione cum actio nil sit
nisi efIoctus processus potentiffi agentis
secundulu forn1an1 qUffi est principiuIU
actionis et passionis : co quad omnis
actio ut actio transit in patiens, et onlne
activuIU hoc n1odo est transitivun1. Quia
autelu in patiens transit, ideo additur, irt
id quod subJ·icitur. Subjicitur enin1 agen-
ti patiens quod suam recipit actionelu. Et
agentis virtus prffivalet super ipsum et
iluprimit ciper actionen1 fOI'malTI. I~t quia
virtus agentis penetrat in paliens et trans-
luntat iPSUIU, ideo dicitur, in patiens-, et
non ad patiens, vel supra patiens. Dici-
tur autem, agere dièimur-, ut denotctur
quod agens hoc modo denolllinatur ah
actionc sicut substantia denon1inata reci-
pit ~ccidentis prffidicationem : et ~ic agens
ab actione denon1inative dicitur et prffi-
dicatur, et est prredicatio accidentis de
subjecto in qua est 1: hoc enim subje-
CtUIU est causa actionis: hoc enim modo
subj eetulu cadit in diffìnitionem étcciden-
tis, ut docet Aristoteics in septin10 prÌJnc1?
philosophiéE. 2 Sic dicitur secans in id
quod secatur: et sic dicitur urens in id
quod urit, quia ustio procedit ab ipso
in id quod uritur: et sic est in aliis.
Sunt tanlen quidan1 sophistre objicien- Prima. obje-
tes contra inductanl assignationeII1, di- cLIO.
centes quod qualitas qure est naturalis
potentia-, est secundun1 qualu in·id quod
subjicitur agere dicimur: et sic videtur
naturalis potentia actio esse.
allegare.
2 Tex. conl. 17.
21
 322 D. ALB. lVIAG. ORD. PR.tED.
Secunda. Adhuc, Forma est secundum quanl in
id quod subjicitur agere dicirrlul'; et sic
fol'ula videtur esse actio, quod est falsum.
Ter~ia. Adhuc, Ars est secundulll quam in id
quod subjicitur agere dicinlur: et ita ars
actio videtur esse.
Quarta. Adhuc Instruulentunl, ut gladius vel
fossol'iunl, est seCUndU111 quod in id quod
subjicitur agere dicinlur: instl'U111entum
ergo actio videtur esse.
Quinta. Adhuc, Manus vel pes est seCUndU111
quelll in id quod subjicitur agere dici111ur:
ergo tale nlembrum actio esse videtur.
Solutio pri- Ad omnia aute111 hffiC et his Si111ilia
mre. ~ solvitur per inductam istius assignationis
explanationenl, quod scilicet CU111 dici-
tur, actio est secundum quam in id quod
subjicitur ageredicimul', hoc quod dico
secundum quam notat agentis forlllalenl
denonlinationelll, ut a secando dicitur se-
cans, et ab ul'endo dicitur urens, et sic
de aliis. Et in actionibus aninlffi a docendo
dicitur docens, et ab intelligendo intelli-
gens, et sic de aliis. lIoe enim quanlvis
sine passione non sit, quia recipere pati
est: tamen prout intelligel'e est proces-
sus actualis intellectus in intellectum, ista
dicuntur actiones a quibus agens deno-
nlinatur. HffiC igitur est solutio ad prffi-
dicta: quia secunduITl naturalem poten-
tianl non dicinlur agere secundum ac-
tum. Sed nota quod naturalis potentia
potentiale priucipium est actionis.
Ad secun.. Si111iliter etial1l solvitur id quod de
dame fOrIna objicitul', quod cunl dicitur quod
forilla est secundurl1 qualll agere dicilllur,
hoc quod dico secundum quarn, non no-
tat id quod forulaliter denonlinat id quod
est agens secundunl actum, sed notat
tunc id quod perfectulll est ut agere pos-
sit: et ideo fOrl1la qUffi est principium
actionis-, non denoillinatur agens ut est
agens in efIcclu. . dentia, vel causam, vel effectum-, vel si-
Ad tertiam. IIoc etialll nlodo solvitur id quod de
arte objicitur : quia ars nOl1 dicit l1isi fa-
cultatenl ad actionclI1, et non dicit id
quod est actu agens.
Ad quarta m Similiter solvitur id quod objicitur de
et qllintam.
instrunlento. I nSirUl1len t Unl 0111111
. .- non
facit agereagente111, nec denominat ip-
sum,sed dicit causam nlediam coadjuvan-
tem in actione. Et ideo hoc quod dico
secundum quam, non univoce sumitur in
diffinitione et obj ectis contra diffinitionem.
Si autem: aliquis objiciat dicens quod Objectio.
hoc dico, secundum.quam, infinitum est,
et ideo non est causa notitiffi sed potius
ignorantiffi: diffinitiones autem causa in-
notescendi fiunt: et sic hoc quod dico
secundurn quam non potest esse actionis
diffinitivulll, Dicendum igitur quod quia Solutio.
actio est unum de prinlis principiis, ideo
non potest 11abere diffinitum et certum
aliquid per quod diffiniatur ; sed infini-
tUIll potest habere, quod ta111en finite de-
terminetur ab eis qUffi in oratione eadenl
posita sunt. Et hoc lllOdo determinatum
et diffinitulll potest esse innotescendi prin-·
clplunl.
Et si objicitur quod idem ponitur in Objectio.
diffinitione sui ipsius cum dicitur, actio
est secund~m qualn agere dicinlur : agere
et actio in re non differunt, quamvis dif-
ferant in modo significandi,Dicendum est Solutio.
ad hoc quod agere per modum signifi-
candi dicit actionem ut exercitam, et hoc
nl0do notior est nobis quaill sit quando
significatur ut conceptus quidam; et sic
diversificatulll ponitur agere in diffinitione
actionis.
Si autem adhuc quis objiciat dicens Objectio.
quod hffic diffi!1itio non valet, cum non
data sit per genus et differentiam: diffi-
nitiones eninl per genus et differentiam
debent dari: attendat qui sic objicit,quod Solutio.
dixil1luS istam diffinitionenl non esse dif-
finitionenl proprie, sed dixilllUS esse qua-
lenlcumque assignationeln, qUffi majoris
declarationis est quanl nonlen. Tales au-
torn assignationes non dantur per genus
et dì1Ierentiam, sed per alia, sicut acci-
gnunl. Etgeneraliter per omnia illa qui-
bus aliquo l1lodo innotcscere potest assi-
gnatunl lllelius et expressius-, quaill inno-
tescat per n0111en. Sic igitur actio est se-
cundum quan~ in id quod subjicitur agere
dicimur.
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. II
CAPUT III.
De divisione actionis in actionel1~ corpo-
ris et in actionem ani1nte.
Actio autem sic in genere accepta, di-
viditur in actionem anirnffi et in actionen1
corporis, sive in actionem animaIen1 et
actionem corporalem: hrec enim sunt
CJulc1 actio prin1re et formales difIerentiffi actionis. Et
Inlmre.
hoc luodo actio animre dicitur omnis
actio non corporalis, sive sit intellectus,
sive sit anirnre, ut vivificare, movere prout
anima movet motu processivo, vei vege-
tando, vei sensificando, hoc enilll vivifi-
care est: et talis actio est non corporalis,
quia non est secundulll aliquam formam
corporis, et quando nOlllinat agentelTI,
non denoluinat aliqua forlua corporali.,
sed forma vitee alicujus, ut vivens, vei di-
A(~l10 COf- rigens, vel augens, vel aliquid tale. Actio
l"tI'l. qUfe
.it. autem corporis denominatur a corporali
forma, sicut dicitur calefaciens, vel deal-
bans, vel aliquid tale. Istee igitur prinlee
sunt differentiee et species actionum, Olll-
nem actionen1 sub se continentes. Olllnis
enim actio hoc modo aut est animaIis,
aut corporalis. Et hrec sunt subaiterna
genera, et subaiternffi species hujus prre-
dicamenti.
Differt auteln actio corporis ab actione
anin1ffi in hoc quod actio corporis neces-
sario est n10vens ipsum in quo est sicut
in causa et subj ecto: et iliud non est
agens nisi motu suo agat: et ilumobile
existens nihil agit, quia, sicut dicit Aris-
toteles 1 : si non tangit, non agit,' et sic
non sequitur alteratio. Et· quia corpus
non agit nisi 1110tu suo, oportet quod in
actione corporis ipsum agens 1110bile sit,
et ut n10veatur id corpus in quo sicut in
agente denoillinato ab ipsa actione est
ipsa actio: sicut secans non secat nisi
moveatur, et urens movetur ipsa ustione
activa: oportet eniln quod accedat ad id
quod uritur, et accedere est rnoveri: Ali-
1 ARIsfoTELES, In 16 Animalium.
323
quo igitur !ll0do moveri invenitur, quod
corporali agit actione. Anillla autcm talia
incorporalia durn agit, ilTIlTIobilis est et
non movetur : n10vet taillen corpus vivi-
ficando, et n10vendo secundum Iocum in
motu processivo et aliis vitre luotibus est
ipsa irnlTIobilis. Cujus causa est, quia es-
sentialis sibi est 0111nis actio vitee, et ani-
ma per substantian1 suam et secundum
seipsam lTIOvet motu vitre, et non indi-
get ut ad aliquid moveatur quo accipiat
formam voI 10cuiTI sccundum queln Hat
lllOtus principium : propter quod agit pro-
pria aniluffi actione sine lUOtU quo mo-
veatur. Sic autem actio non est in cor-
pore, quia corpus per seipsum non est
agens principium : et ideo indiget motu
quo moveatur ad forn1am qua fiat agens
principiun1, et sic indiget instru111ento
quod ab eo qui utitur ipso, formam mo-
tus accipiat. Et ideo lllanus mota prius
ad formalll lllotoris lllovetur ut motu cor-
poris inducat forillam primi motoris in
patiens. Anirnales auten1 actiones sim-
plices sunt, quibus anin1a per seipsau1 est
causa: et ideo tàles actiones agens non
oportet moveri animarne I-Irec igitur dif-
ferentia est inter animre et corporis actio-
nes.
Quod autem anima immobilis sit mo-
tu corporis, probatur inducendo. Anima
enim dum agit, non n10vet id in quo est
actio, sicut anin1am, sed conjunctum.
Ipsa vero anilTIa dU111 agit, i111lll0hilis est:
et quarnvis sit immobiIis, tamen movet
corpus motu vitee et motu secundum 10-
cum si sit perfecta anima. Anima vero in
seipsa.permanet immutabiIis, et n'on 1110-
vetur motu quo lllovet. Et ideo in suo or-
dine probatur esse Inovens principium.
Non enim movetur anillla secunduln 10-
cum, nec secundum alioru111 niotuun1
quen1qualTI, increlllentulTI suscipiendo
vel din1inutionem, cun1 non sit quanta.
Nec movetur recto 1110tU de Ioco uno ad
oPPOSitUlll locun1 transeundo : loeus enilll
locans corpus est, cujus superficies locans
 324 D. ALB. l\fAG. ORD. PRJED.
locus est, et in se non Iocat nisi cui prin-
cipiuIll et lllediunl et finis assignatur se-
cunduIll partes loci circuIllscribentis.
Anima autem est non corpus, nec I1abcns
principium, llledium, et finenl secundum
Ioci terminos. Non ergo potest secundun1
locum moveri. Et propter hoc nullalll
Ioci mutationem potest suscipere anima:
non eninl rnovetur aliquid secundun1 10-
cun1 hoc n1odo nisi corpus, et rnovetur
secu,ndum Iocurn in eo quod transit de 10-
co ad locum. Non ergo aliquo nl0do IllO-
vetur anin1a, nisi forte motu alterationis,
qui talllen lnotus, ut in ante habitis dixi-
mus, non est animre, sed conjuncti, in
quo tamen aliquo modo communicat ani-
ma, sicut in prrehabitis detèrnlinatulu
est.
Ohjectio. Objiciunt tamen quidarn contra prre-
dieta: quia superiora corpora movent in-
feriora, et tarnen motu ilIo non luoven-
turo Si autem superiora corpora nlovent,
constat quod est motus corporis, et non
Solutio. movent lnotu corporeo. Sed ad hoc di-
cendunl est, quod corpora superiora
rnovent motu virtutis SUOl'Ufi motorum,
et sic agunt mota et acta motu et actione
Aliter. n10toris sui. Vel dicat~r, quod talis motus
est virtutis qure est a specie : et sic quan1-
vis sit corporis, tarnen non est qualitatis
corporalis sed virtutis incorporereI Et
ideo in ipso non est necesse corpus n10-
veri, quia non est eorporalis actio, sed
incorporea.
Dubium. Adhuc autenl dubium videtur, quod
videre, audire, et sapere, et iluaginari,
sunt anirnre actiones : et tamen in his on1-
nibus n10vetur id in quo est actio, et non
Solutio. est in1mobile. Sed hoc leve est solvere :
hujusmodi enim actiones omnes vere et
secundu'm lllateriam sunt passiones : quia
OU1ues in corpore eonsistunt potius quaul
in actione. Et cunl in talibus est id quod
movetur, non movetur motu physico, sed
potius motu intentiouis qui est IllOtus se-
cundulll rationelu.
Dubium. Si quis autem qurerat, qualis sit ista
divisio actionis in actionen1 anin1re et ac-
Solutio. tionem eorporis ? Dicendun1 est quod si
corpus non dicat nisi agens, et anima si-
nliliter, tunc divisio accidentis est in sub-
jeeta. Si autem dicat anima agens, et cor-
pus agens formam actionis, ita quod
actloanin1re sit actio secundum rationem
anilnalis, corporis autelu actio sit aetio
corporalis: tune divisio potest esse gene-
ris in species : et sic sunlitur hic. Et ideo
diximus quod ista divisio dat prima su-
balterna genera in hoc generalissimo
quod est actio. Hrec est igitur divisio
actionis, ita quod actio animre est agentis
immobilis. Actio autem corporis est agen-
tis nloti, eo quod corpus non agit nisi
n10tunl. -
Objiciunt auten1 quidam contra ea qure Objectio.
dicta s.unt, dicentesquod substantia in eo
guod substantia, nec est activa, nee est
passiva: eo quod actio et passio sunt con-
trariorunl, substantia autern non habet
contrarium. Videtur igitur. quod actio
nec sit animre, nec eorporis secundum
quod hujusmodi. Ad hoc auteln est di- Solutio.
cendum quod (sieut ante dictum est) ac-
tio Ilic large sumitur, secu~dum quod
etiam movere est agere. Aetio animre
idem est quod movere: et sic cOllipetit
animre agere .. Siautem actio sumatur
striete pro actione physica: tune verum
est quod actio est contrariorum et inter
contraria. Aetione ergo large accepta
substantia agit: quia-, sirut dicit Danla-
scenus, nulla substantia est qUffi propria
destituatur operatione. Et ideo probat
Aristoteles quod ununlquodque habet
actuill et actionelu proprian1 ad quam est'
virtus ipsius.
CAPU1' IV.
De imagine in speculo ubi videtur esse
instantia contra prmdicta.
Contra ea vero qure dicta sunt, quod
scilicet non potest non corpus corpore
moveri, videtur esse instantia.Habet eninl
dubitationem in quibusdalu, utrum ge-
neraliter verum sit non corpus eorpore
moveri non posse : eo quod speculo (quod Objectio
textus.
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. II
est corpus) immobile permanente, videtur
in speculo fieri motus in1aginis,qure est
non corpus., ad n1utationes oppositas sc-
cundum locum: videtur enim lnoveri a
dextro in sinistrum ad motum inspectoris
speculi, et a profundo ad superficiem si
inspector speculi accedat et recedat a spe-
culo. Movetur igitur non corpus motu
corporis secundum locum, ita quod prin-
cipium, medium, et finis assignantur ei
secundum locum. Et siquidem conceda-
tur in speculo esse imaginenl sicut in re-
cipiente et sicut in loco : tunc vel impos-
sibile, vel valde difficile erit solvere dubi-
tationem : quia tunc sequitur, quod motu
speculi imago moveatur : quia sicut dicit
Aristoteles 1, moventibus nobis moven-
tur ea qure in nobis sunt., et vase moto
necesse est moveri quod est in vase. Si
autem in speculo dicatur esse imago, erit
speculumlocusimaginis sicut vas. Est enilll
locus ut locus., et est locus ut vas., sicut pro-
batum est in quarto Physic. 2. Si autem
dicatur in speculo non esse imago, quam-
vis hoc aliquo modo verum sit, tan1en
apud imperitum vulgus, quod judiciuffi
sensus sequitur potius quan1 rationem,
erit hic error intolerabilis, quia visus
nuntiat imaginen1 esse in speculo.
Holutio ob- Ad hanc autem dubitationem solven-
jectlonis.
dam oportet uti his qure in libro de sensu
et sensato subtilius peclarata sunto Lu-
men enim per hoc quod est forma cCBles-
tis (cujus esse spirituale est) habet virtu-
tem conferendi esse spiritualiter perspi-
cuo ci quod materialiter est in corpore
materiali terminato. Transparens autem
terminatuIll politum et corrasum lumen
sibi incidens reflectere habet ad purum
angulum. Hic ergo contingit, quod lux
vei lumen imaginem abstrahit ab esse
materiali, et in perspicuo dat ei esse
spirituale, et hoc est esse lucis vel
luminis. Incidens ergo in speculo
terminato cum traducere imaginem
per speculum non possit, a superficie
solita speculi reflectitur: et sic appa-
1 ARISTOTELES, In 2 Topic.
325
r.et imago sub duobus sitibus: uno qui_
dem lun1inis incidentis ab inspectore in
specululll, altero vero situ IUlninis 1'e-
flexi a speculo ad inspectorem. Et ideo
imago illa est in corpore quidem inspe-
ctoris materialiter. In lumine autem per-
spicui quod est medium inter inspectoren1
et specululll, est sicut in deferente et se-
cundum esse spirituale quod habet in
lumine perspicui. In speculo autem est
sicut in tern1inante radium incidenten1,
et reflectente radium reflexum ad inspe-
ctorem.
Propter quod motu speculi non move-
tur quia non est in ipso sicut in subjecto,
sed tantum sicut in reflectente: et ideo
est in ipso secundum punctum in quo fit
rcflexio. Et quantitas in1aginis qure ap-
paret, quantitas est intentionalis et non
quantitas distensa per mensuram. Quan-
titatis autem intentio est indivisibilis et
inest secundum indivisibile : propter quod
totum hemisphreriulll apparet in parvo
speculo et in pupilla oculi muris, quod
esse non posset si imago distensarrl et
materialem haberet quantitatem. Cum
enim in angulo radii incidentis in super-
ficie speculi et radii reflexi a speculo non
sit nisi punctum., constat quod in
puncto videtur imago in speculo, cum ta-
men quantitas imaginis tota videatur. Et
hoc esse non potest, nisi ideo quia imago
qure apparet, intentio est imaginis· et non
imago, sicutdictum est. Et quia ad quod-
libet punctum speculi talis fit reflexio,
ideo imago tota videtur in qualibet spe-
culi parte et quolibet puncto.
Causa igitur imaginis est dicenda quod
est contra speculum : et ilIo moto imago
videtur moveri. Reflexio autem fit a spe-
culi superficie in qua non est imago, si-
cut in subjecto, sed sicut in puncto a quo
fit reflexio. Et id~o cum movetur specu-
lum, non movetur imago, sed in eodem
situ successive puncta objiciuntur a qui-
bus ejusdem imaginis continue fit rcflexio.
2 Com. 23.
 326 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
Et ideo imago speculi stare videtur im- tur: sicut etiam e converso proprium est
mobilis. motus secundum quod est actus moven-
Quod autem dicitur quod incredibilis . tis, in actione esse secundum quod actio
erro l' fiat in vulgo si imago in speculo esse processus est forlllre agentis in patiens.
non dicatur, Dici potest quod hoc verum Sic enim separaTi non possunt physicus
est si nullo modo in speculo esse dicere- lllotuS et actio: nec motus generaliter
, tur. Nos autem dicimus quod est in spe- sun1ptus ab actione generaliter sumpta :
culo per aliquem modum, scilicet sicut in quia hoc modo movere est agere, et e
reprresentante per 'reflexionen1. Patet ergo converso. Hoc autem palam est in omni-
qualiter adhuc stat in veritate inducta bus actionibus his in quibus aliquid agi-
propositio, scilicet quod impossibile est tur sive generatur a.d formam agentis :
non corpus corpore moveri. Sic ergo pa- quia in omnibus his continuis processus
tet, quod alia est actio animre et alia cor- virtutis activre et motivre in patiens et
poris. motum est actio, et motus est forma in-
ducta post formam, ut dicit Averroes.
CAPUT V. Et sic est actio post actionem.
De proprio actionis, quod est actionem in Sed in his qUffi corrumpuntur, in qui- Objec*io~

motu esse et motum in acl'ione., et qua- bus continua est abjectio substantire forte
liter motus sit quale et qualitas. aliquis objiciet, quod ibi non sit actio,
quamvis sit motus: quia in talibus nii
Scire auten1 oportet, quod ex quo mo- agitur, ut videtur, sed potius deagitur,
tus est perfectus actus llloventis, et actio vel corrumpitur id quod actum fuerat. Et
f/' est effectus processus agentis in patiens, ideo qui. destruit, .iI). motu quidem conti-
quo movens imprimit motum in id quod nue est, et lllovet id·· quod destruit., sed
lllovetur et actionem in id quod patitur : nii agere videtur : .nil enim in talibus ef-
et sic movendo agi t et agendo movet : et ficit, sod potius idquod factum est de-
sic omne quod est in motu., in actione struit. Solutio autem hujus est, quod Solutio.
est. In motu est secundum quod n10tus actio secundum quod est actus agentis,non
est actus moventis : et actio quidem a exigit quid agat ad formam agentis, sed
lllovente procedens in id quod patitur : potius exigit in quid agat, hoc est, in quid
et sic moveri a movente est actio impres- in1primat suam actionem: et illam sic
sa ab agente. Si quid igitur hoc modo illlpressam patienti aliquando destruit,
movetur, agit necessario: quia virtute sicut quando contrarium invenit ipsum
formre moventis seipsum agit ad formam patiens ad formam agenti~ : et aliquando'
agentis primi, sicut semen virtute gene- construit, sicut quando aptat patiens ad
rantis agit se ad formam primi generan-- forlllam suscipiendam agentis: et sic de-
tis. Sic ergo generando omnis actio qualll- struere est et agere : et sic relinquitur ve-
diu est in fieri ab agente est in IllOtu, qui rum esse quod dictum est, quod omnis
est actus moventis in id quod n1ovetur: actio in motu, et omnis motus in actione
et omnis motus qui est actus perfectus fundatur. Est autem hic considerandum,
moventis., firmatur et stabilitur in actione quod hoc quod dictUIll est, non est ve-
qure est in fieri, et est id quod procedit run1 secundum quod motus est acttis mo-
ab agente in patiens. bilis imperfectus; quia sic llloveri non
Propter quod proprium actionis secun- est agere, sed pati : et si hoc modo actus
dum quod est in fieri, est esse in n1otu, in motu esset, cum IllotUS hoc modo sit
secundum quod motus continuus est prò- in patiente, sequitur quod actio esset in
cessus formre moventis in id quod move- patiente t. Et quia id agit cui inest actio,
1 Sed contra, istud consequens non videtur supra in hoc traete cap. I. Considera in hoc, et
ineonveniens, imo necessarium, ut dixit ipse solve ex dictis supra. JAMMY.
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, l'RACT. II
sequeretur quod paticns esset agens, et
actio esset passio: qure oll1llia inconve-
O
nientia sunt: et ideo inconvclliens est
primum, ex quo sequuntur oll1nia hffiC,
scilicet quod actio sit in motu secundum
quod IllOtUS est actus ll10bilis.
Quamvis aute111 actio sit in 1110tu quo-
dammodo, et ll10tUS in actione, tamen
actionon est motus, sed quale. Hoc autem
probatur ex hoc, quod quiescere est qua-
le: propter quod etiam IllOtUS simplici-
ter acceptus quale quoddam est: quod
patet per hoc principium, quod qUfficum-
que contrariorum suscipiunt oppositio-
nem., illa ejusdelll generis suscipiunt prre-
dicationem., quia contraria sunt in eodem
genere. Et ideo CU111 quiescere sit quale
in qualitate, etiamo erit moveri quale in
qualitate. Actio autem non est quale vel
qualitas. Actio igitur non est motus.
Est autem hic attendendum, quod 1110-
tus secundum quod est actus imperfectì,
in omnibus est generibus : eo quod in
omnibus est potentia et actus, et po-
tentia exiens in actum movetur, et
motus est actus ejus. Et cum poten-
tia et actus sint ejusdem generis., si-
cut imperfectu111 et perfectum ejusdem
naturre sunt, oportet quod motus hoc
modo sumptus sit in omnibus generibus.
. Motus autem secundum speciem naturffi
qUffi movetur., vel ad quam est motus,
consideratus est in quatuor generibus,
scilicet substantia, quantitate, qualita-
te, et ubi. Sed motus secunduIll quod est
forma moventis a movente procedens in
id quod movetur, est qualitas secundum
quam quale dicitur movens : et hoc D10do
dicitur hic, quod motus est qualitas: et
hic est motus logice sumptus. Sic eniITI
quies est status in forIlla moventis, quod
est quale esse secundum motum et mo-
ventis formam.
Dubitatlo. Sed tunc qUffiret fortasse aliquis, se-
cundum quam' speciem qualitatis motus
sit qualitas ? Non enim potest esse forIlla
vel circa aliquid constans figura. N ec po-
1 ARIsrotELES, In 8 Physic., tex. conl. 27 et
327
test esse passio vel passibilis qualitas in-
ferens vel illata, sicut cuilibet patet. N ec
potest esse naturalis potcntia vel ill1pO-
tentia, quia héBe in substantialihus est
radicata. Relinquitur igitur quod sit ha-
bitus vel dispositio. Et hoc quidcn1 est Solutio.
verUIll, maxime secundun1 quod n10tus
est aetus perfceti, et perfeetus est habi-
tus: sceunduIll autcIll quod est actus in1-
perfeeti et imperfectus-, dispositio dispo-
nens et promovens ad habitull1 qui est
aetus perfeetus.
CAPUT 'TI.
De proprio actionis., quod omnis actio
efficit passionem et qualiter genera-
turo
Naturalis autem proprietas actionis qUffi
in ipsa natura actionis fundata est, et
qure omni convenit et soli et semper, est
id quod actionis est passionem ex se in
id quod subjicitur sibi ut patiens inferre. o
Dieitur autem ex se, quia secundum quod
est forma agentis secundum quod agens
est. Et ideo hie seeundull1 substantiam
actionis hoc convenit ei. Omnis enim actio
passionis est alieujus effectiva : quia aliter
non tenderet in patiens ab agente, nisi
susciperetur ad transmutationelll in pa-
tiente : et tale suscipere pati est, et su-
sceptio est passio. Efficit ergo actio pas-
sionem, et Oll1ne quod per se et seeun-
dum suaII! substantiam passionem infert,
est aetio. Quamvis enirn gladius et ignis
passionem inferant,_ non tamen sunt pas-
siones vel actiones : quia non faciunt hoc
secundum substantiam suam, sed ut in-
strumenta,~sicut in prrehabitis dictum
est.
Sed contingit aliquando actionem ef-
fiei et causari ab aetione sieut ocalefacere
ignis causa est quod lapis ignitus calefa·
eiat : sieut etiam patet in his qure per se
movcntur ut animalia qure principiull1
sui motus habent in seipsis, et ideo per se
moventur, ut dieit Aristoteles f. Sffipe
28.
328 'D. ALB. MA.G. ORD. PR.LED.
eninl actio animalis quod per se move-
tur fit efIectrix ejus actionis qure est
actio per aliud. Verbi gratia actio il-
lata ab ani111ali aliquo, sicut impuIsus,
vei morsus, vel alicujus impetus, causa-
tur ab actione ipsius anilnalis~ sicut a
cursu, vel ambulatione, vel pedis percus-
sione, vei etiam dentiu111 compressiòne,
vel aliquo hUjuS1110di: et sic actio efficit
actionem. Sumit enim principium actio
alteri illata~ ab ea actione quam agit ani-
lnal in seipso.
Et si forte aliquis diceret quod animaI
non agit in seipso, sed potius patitur : nil
interest quantum ad propositaln inten-
tioneln. Si enim dicatur pati, sequitur
quod hrec passio est illatio actionis. Et
quod est causa causre, est causa causati,
unde si passio est causaexterioris actio-
nis-, erit actio qure illius passionis effec-
trix est, efIectiva illius exterioris actionis.
Et sic 11abetur quod actio aliquando efficit
actionem, dUlnmodo primus aninlalis
actlls velprima actio principium sit passio-
nis qure exterioris actionis est effectiva.
Quamvis auteln actus (qui est actio pura
agentis) sit primordiale principiuln. Pati
autem (quod causatur ab actione) princi-
pium pernlixtum, quia et factum est et
facit : factum quidenl ab actione prima,
faciens autem actionenl ext.eriorem,prop-
ter quod relinquitur quod actus (qui est
actio prima) et passionis et actionis est
generativus. Et hujus est exempIU111 si-
cut ambulat aninlal, et ambulan'do colli-
ditur, et collisum cornu vei pede ferito Sic
igitur contingit per accidens actionenl esse
factivam actionis: per se autelll passio-
nis est generativa et factiva: et ideo per
hoc diffinitur quod ei per se convenit, et
non diffinitur per 110Cquod convenit ei
per accidens. Per se autelll id quod quale
est et qualitas gignit et causat ex se facere,
sicut patet: quia calor quale quoddanl
et qualitas est: et ilia qualitas ex se gi-
gnit calefacere, quod est facere et agere.
Propterquod nihii est activum proprie
nisi qualitas, ut dicit Arisitoteles: et in
genere qualitatis activre qualitates sunt
passiones vei passibiles qualitates,si actio
proprie sumatur. Sed hoc tantulll hic di-
cere 'sufficit, quod qualitas causa' per se
est actionis, et causatur ab ipsa, sicut
dictum est.
Nec tamen sequitur quod .actio sit Removet
dubium.
in prredicalnento qualitatis : quia quod
est causa efficiens alicujus, est extra ip-
sunl, et ideo per ipsum non ponitur in
genere. Sed si esset formale principium
idipsuln, tunc per iPSUlll posset poni in
genere vel in specie. Hoc ergo modo fa-
cere vei agere gignitur a qualitate : et hoc
modo non est inconveniens rem unius
prredicamenti a re alterius prredicamenti
generari : cum tanlen non propter hoc sit
in eodeln genere a quo causatur.
Sic enim qualitatum quarullldam par-
ticularium est efIectt'ix positio~ et etianl
aliquaruln quantitatulll. Qualitates enim
in specie consideÌ"atre, sicut asperit~s, vei
lene, sive Ienitas, et hujusrnodi, qualia
I
sunt a qualitate dicta. Et hrec causantur a
positione, ex eo scilicet quod partes in
superficie secundurn reque vei non se-
cundum reque positre sunto
Similiter etiam a positione effìciuntur
quantitates in particulari consideratre-, si-
cut linea, "Superficies, et· corpus: partibus
enim reque in Iongitudinis specie positis
causatur linea. Si autem ponantur ad
duos diarnetros longitudinis et Iatitudinis,
fit superficies. Si autelll in tres, fit cor-
pus. Quarnvis ergo non generaliter qua-
litas et quantitas causentur 'a positione,
tamen particulariter quredarn qualitates
et qUffidam quantitates causantur a posi-
tione. Nec tamen propter hoc sunt in ge-
nere positionis, sicut in ante habitis di-
cturn est. Universa enim hrec qure dicta
sunt, a situ sive posi'tione substantialll et
generationem habent.
Similiter autenl quantitas est effectrix
aliquando quantitatis, sicut linea corpo-
ris facitlatitudinem, et trina dirnensio cor-
poris facit in corpore quod est substantia,
Iongitudinem~ Iatitudinem, et profundi-
tateIn. Similiter autem qualitas aliquan-
 LIBER DE SEX PRINCIIlIIS, TRAeT. II
do facit qualitatem, et calor ignis facit ca-
lorem in aqua.
Situs autem sive positio aliquando fa-
cit pati et agere. Cujus exemplunl est,
quod in dispositione componibilium in
corporibus qure ex contrariis primis qua-
litatibus mixta sunt, fit ipsorunl simpli-
cium (qure mixta sunt) continua quredam
generatio uno alterum transmutante :
quaITI generationem sive transmutatio-
nem necessarium est consistere in moti-
va actione, ita quod continue UnUlTI mo-
veat alterum-, et moveatur ab ilIo, et con-
tinue unum agat in aliud et patiatur.
Ejus autenl quod est ubi, locus causa
est: cum tamen locus sit quantitas, et
ubi sit aliud genus prredicamenti. Ejus
autem quod est quando-, causa est tem-
pus: et hrec sunt genera diversa. Simili-
ter autem ejus quod est habere, ut indu-
tum esse vel calceatunl esse, causa est
aliquo modo corpus: quia habitus llluta-
tur a corporis figura, et qureritur propter
corpus. Et sic multipliciter l'es unius prre-
dicamenti, causa est rei alterius prre-
dicamenti. Nec tamen propter hoc efIe-
ctus cum causa est in eodem genere.
Eorum vero individuorum substantire
qure non sunt in subjecto (eo quod non
sunt accidentia) causa quidem quare pri-
llla sunt, est corruptio sine generatione-,
quia prima creata sunt: quani creatio-
nem non prrecessit generatio, sed secuta
est corruptio. Corruptio autem causa est
talium : quia si in esse individui subsis-
tere possent, non essent generabilia, sed
in esse individui manere non possunt,
ideo generabilia facta sunto Unde genera-
tio non fuit quidem in primis creatis, sed
generatio fuit et est in his qure lTIOX sub-
sistunt 'post primorum constitutionem.
Statim enim in illis fuit generationis pro-
pagatio.
COlllllluni~rrl autem universaliuITI qure
de primis substantiis prredicantur qure
sunt secundre substantire, causa sunt ipsre
prirnre substantire secundum esse, ~ qui-
bus nulla ex his est prredicatio : sicut orn-
nes particulares homines sunt generatio
329
illius llominis, qui est omnibus commu-
nis et ad Offines univcrsalis : quamvis
eninl secundum actum sit in quolibet, ta-
lllen secundunl quod actu communis est
et actu prredicatur de multis vel ÙC om-
nibus, tunc oportet quod singulis conve-
uiat: et sic communitas a singularitate
procedit, et generatur sive ex ipsa eftìci-
turo
In omnibus autelll his consideranduln
est, quod est aliquando generatio uni-
voca, sicut calor generat calorem. Ali-
quando autem requivoca, sicut positio ge-
nerat qualitatem, et e converso. 'Aliquan-
do autem generatio naturalis-, sicut cum
linea generat superficiem. Aliquando est
generatio rationis et naturre aIicujus-,
sicut cum commune generatur à singula-
rium nlultitudine.
Omnia autem hrec inducta sunt ad hoc
quod sciatur non esse hoc de coordina-
tione principiorum vel prredicamentorum,
quod attendatur ratio ordinis secundum
causam efficientem, sed potius secundunl
hoc quod inferius claudit in se superius
actu et intellectu. Talis enim ordo necessa-
rio stat in uno summo quod est coordina-
torum primum principium., et stat in
quibusdam ultimis, qure non sunt de in-
tellectu alicuj uS.
CAPUT VII.
De propriis communibus actionis et pas-
s~on~s.
Consequenter his qure dicta sunt, de-
terminanda est actio per, propria, qUffi
quidem omni conveniunt, sed nec soli
eonveniunt actioni: hre enim passiones
qure propria sunt vere propter hoc 11ic
postponuntur-, quia vere sunt propria
principia, per qure illa qUffi causa sunt,
probari habent de actione. Determinantes
autem de his dicimus, quod facere et pati
recipiunt contrarietatem,. et recipiunt nla-
gis et minus, sive intentionem et remis-
sionem. Contrarietatern quidem recipiunt
tam in efIectu actionuID-, quanl in sub-
330 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
stantia et forma: in effectu enim secare
sive urere seu etialll eradicare, contra-
rium est ad pIantare, et sic actio actioni
contraria est in offectu : et similiter pIan-
tari et secari sunt passiones contrariffi in
effectu. In substantia autcm actionis et
forma calefacere contrarium est ad frige-
facere, et cxsiccarc ad humida facere : et
in passionibus caIefìcri contrarium est ad
frigefieri, et exsiccari ad humida fieri. Sic
etiam urere contrarium est ad humidum
facere.
Similiter autem actio et passio recipiunt
magis et minus·: caIcfaccre enilll nlagis
et minus dicitur. Et est calefactio inten-
sior et remissior. Similiter autem est in
passione: quia calefieri et infrigidari est
---~
magis et minus intensiori et remissiori
calefactionc vel infrigidatione: et sie est
in siccari et humidunl fieri. Et similiter
in passionibus illatis, sieut in tristari ~,t
gaudere dicitur lnagis et minus.
Si quis autelll dicat tristitianl et gau- Objeetio.
diuIll non esse passiones qUffi sunt in
prffidicamento passionis, sed 'potius in
qualitate, et ideo non debcrenthicinduci,
Dicemus ad illunl --quod tristitia et gau- Solutio.
dium non sunt sine motu et actione cor-
dis et passione. COl' enim in his agit et
patitur secundum motus, qui dicuntur
diastoles et systoles: et secundum hrec
reducuntur ad genera actionis est passio-
nis. Hrec igitur de prffidicarnento actionis
dieta suffieiant.
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. III
TRil(JTilTU8 III
DE PASSIONE.
CAPUT I.
Quid sit passio secunduJn quod est prfE-
dicamentum.
Ra&~~8?rdi. Post principium quod est actio ponitur
principium quod est passio sicut efIectus
post causam. Dicamus ergo quod passio
qure est prredicall1entull1, est efIectus illa-
tioque actionis. Duo enilll sunt in pas-
sione, scilicet forma agentis a patiente
suscepta, et quoad hoc est passio efIectus
actionis. Est etialn IUOtUS secundum quod
est actus imperfecti et iluperfectus in pa-
tiente ; et hic ll10tUS continue fluit a mo-
vente in patiens quod movetur : et quoad
hoc est passio continua illatio actionis. Et
hrec ambo simul faciunt-, quia assignatio~
passionis est efIectus illatioque actionis.
Et sicut diximus in ante habitis, hrec non
est vera passionis diffinitio, quia gen·era-
lissima veram diffinitionen1 habere non
possunt : sed est qualiscumque assignatio
qure majoris est declarationis quam no-
meno Sicut autem in prrehabitis declara-
tUffi est, quod cum dicituf-, actio est se-
cundum quamin id quod subjicitur agere
dicin1ur: ita dicimus 111c quod passio est
id quod infertur ab agente secundum
quod est agens : et hrec est forma agentis
ut agens est: et hffiC variatur secundum
formam agentis: et alia erit in agente
per se, et alia passio in agente per acci-
dens, et alia secundum agens univocum,
et alia secundum agens requivocum, et
alia secundum actionem animre., .et alia
secundum actionem corporis./
331
Sed'hoc generaliter verum est, quod.
passio est secundun1 formam agentis ut
agens est. Et ideo agens et patiens in for-
lna cOlumunicant, et forma qure est actus
agentis, est passio patientis secundum
quod ab agente est recépta : sed in agente
est ut perfecta, in patiente est ut via ad
perfectionen1. Et hoc generaliter verum
est, ita quod etiam verberans inferat
ictum fOrrl1ffi imaginatre ab ipso quando
dedit ictum. Et ideo dicit Aristoteles quod
in talibus est plaga ex plaga, et vulnus ex
vulnere, et sic de aliis. lImc est causa
quod quidem dixerunt idem esse actio-
nem et passionem, terminis tantum difIe-
rentes. Sed de hoc in priori tractatu de
Actione satis dictum est.
Est ergo passio efIectus illatioque actio-
nis, secundum quam illationem act~onis
quredam quidelll patiuntur qure suscepti-
va sive susceptibilia sunt formre agentis
et actionis ad sui transmutationem : qure-
dam autem rl1inirne, hoc est, non passibi-
lia, qure scilicet. forn1re agentis et actio-
nis ad sui mutationem non sunt suscepti-
pilia, sicut ea quorum non ~st materia
una, ut dicit Aristoteles: hrec enim nec
agunt, nec patiuntur ad invicem. Sed ea
quorum est materia una communis,
agunt et patiuntur ab invicem. Et ideo
in illis quredam sunt plus passibilia ab
agentibus : quredam autem minus se-
cundull1 quod difI9rentes mixtiones et com-
plexiones ad animre actiones in diversis
secundum cornrnixtionurn et cornplexio-
num difIerentias. Sicut enim dicit Plato,
secundum' merita materire dantur et for-
mre. Et ideo bruta melior.es et magis
, '
 332
/'
D. ALB. l\JIAG. ORD. PRiED.
requales accipientia complexiones ex pri-
marum qualitaturp. actionibus et passio-
nibus, sunt animantiora, hoc est., in viri-
bus animre et actibus potentius operan-
tia, quam arbores minus passaln ad requa-
litatern habentes cOlnplexioneln. Et ho-
lllines eo quod optime passi sunt ad requa-
litatem tactus, ita quod nledium cOlnple-
xionis hominis et requalitati cmli propor-
tionatus est: adhuc est anilnantior bruto
in virtutibus aninlre nobilioribus, et nobi-
lius operans quam bruta. Et sicut semper
melius ad requalitatelll passa per actio-
nem et passionem prilnorum cOlnplexio-
nantium, sic expeditiora sunt in operatio-
nibus animre. Non enim dicuntur animan-
tiora, ita quod anima qure est substantia-
lis forma insit secundunl lnagis et lninus,
requaliter enim asinus participat animam
et homo: sed ideo dicuntur quredam ani-
mantiora quibusdam, qure expeditius et
nobilius agunt secunduln animre poten-
tialn.
Omnia autem qUffi in prrecedenti trac-
tatu de Actione sive generatione dicta
sunt, eadem dici possunt de passione,
qure est ab illa actione cujus illa passio
est efIectus et illatio, scilicet quod in lno-
tu firnlatur, sed aliter quam actio. Actio
enim firmatur in motu qui est actus mo-
bilis et actus imperfecti: id eninl quod
nl0vetur, patitur et fit vel simpliciter vel
secundum aliquid, sicut id guod movetur
in loco secunduln quod patitur., scilicet
de potentia in actum exeundo, maxime
secundunl quod motus localis est a gene-
rante. In aliis autem motibus patitur sim-
pliciter et secundurn subjectuln. Silnilite~
illud quod dictum est, quod est actio ani-
mre, et actio corporis, similiter est passio
aninlffi, et passio corporis : passio quideln
anilnre est qure ab anima incipit, ut COl'
in motu, quoniam movet secundum sys-
tolern. Silniliter est in tristitia, et gaudio,
et spe : in omnibus enim his aninla con-
cipiens bonurn vel malum etialn patitur
in his. Passio autem corporis est sicut
uri, et infrigidari, et percuti, et hujus-
modi. Et ideo dicta de actione dicuntur
de passione, non quidem recta appella-
tione, sed transmutata : ut quod vocabat
activaln potentialn, hoc vocet passivam :
sicut mutatur appellatio quando dicitur
calefacere, et quando dicitur calefieri, et
urere et uri, et sic de aliis. Sic' etiam est
id quod dictunl est, quod sicut naturalis
proprietas est actionis ex se passionem
inferre-, ifa naturalis proprietas est passio-
nis inferri ab actione. Et sic.est in omni-
bus aliis. Et hoc modo qurecumque dieta
sunt de actione sive de generatione, om-
nia de passione dici possunt. Dico autem
actionem generationem quamdam esse:
quia in omni actione generatio est formre
agentis in eo quod patitur si agit univoce.
Si auteln agit requivoce, tunc est actio
per accidens, et non _secundum intentio-
nem agentis: et de hoc non est curan-
dum, quia 'est infinitunl : nisi forte requi-
vocunl ad univocum reducatur: et tunc
eadem sunt re. Et tunc verunl erit gene-
raliter, quod agens ut agens est, formam
suarn imprimit in patiente. ~
CAPUT II..'
De multiplicitate eJ·us quod dicitur
passio.
Est autem passio de numero eorum
qure nlultipliciter dicuntur. Animre enim
actionum unaqureque passio dicitur : quas
tamen secundum intentionem prredica-
menti actionis sub actione locam:us, sicut
est anlor, et odium, et tristari., et gaude-
re, qure olnnia passibiles actiones animre
vocamus : hrec enim omnia passiones sunt
secundum quod a conceptis sunt illatre.
Concepta enim vel concepta sunt ut bo-
na, vel concepta sunt ut Inala. Si ut bona
sunt concepta, aut concepta sunt ut prre-
sentia ad usum vel fructum, aut ut ab-
sentia. Si sunt concepta ut prresentia ad
usum vel fructum, dilatatur ad illa COI' et
difIunditur spiritus, et efIunditur COI' per
diastoleln super illa: et sic est gaudium.
Si autem concipitur ut non prresens : tunc
ad ipsum dirigitur COl'" et erigitur spiri-
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. III 333
tus, et fit passio qure spes vocatur. Si ve- adimit illud et diminuit, sive sit natura
ro concipitur ut malum, ut contrarium : conjuncti, sive sit natura animre, sive sit
tunc iterum aut concipitur ut prresens et natura corporis 2. Et sic passio est dissol-
nOCUlnentuln inferens, aut ut futurum et vens conjunctum, vel anilllre naturre con-
expectatum. Si primo n10do, tunc elicit trariuIll vel distemperantiam vel divisio-
passionem doloris vel tristitire. Si autem nem continuitatis' corporis inducens: si-
concipitur ut futurum, tunc elicit passio- cut passio dicitur morbus~ febris et regri-
nem timoris. In omnibus his tamen agit tudo contraria con1plexioni, vel contraria
anima fugiendo, vel se contrahendo, vel compositioni corporis. Et hoc modo pas-
aperien,do, vel dilatando se ad usum vel sio non dicitur a receptione simpliciter,
expectationem. sed dicitur a receptione contrarii et no-
Et ideo hre sunt animre passibiles actio- centis agentis ad corruptionem naturre
nes : et ideo sunt passibiles, quia motibus vel esse secundum quod Boetius 9-iffinit
vel actionibus conceptorum innascuntur. esse dicens: Esse est quod ordinem reti-
Actiones autelll sunt, quia in his agit ani- net servatque naturam.
ma in corpus et movet corpus secundum Hanc tamen distinctionem passionis Rernovet
dubiurn.
systolem et diastolelll, sicut diximus. Sic ante diffinitionem passionis non posui-
igitur dicitur animre actio receptio boni mus: quia secunduln utrumque modum
vel mali inducens fugam vel apprehensio- passionis convenit diffinitio, secùndum
nem boni vel mali concepti. Sic enim quod passio est efIectus illatioque actio-
amare agere quoddam est passione' amati nis : passio enim, ut dictum est,- prin1a
inductum, et odire agere est passione . est generatio, hoc est~ primum quod in-
tristabilis prresentis inductum. Et hoc generatur patienti ex actione directa ad
modo tristari passibilis actio est, et gau- ipsum ex agente. Et quamvis forma qure
dere hoc modo actio inducta est conceptu ingeneratur patienti, primo sit in agente,
convenientis. Et hoc modo delectari est non tamen propter hoc passio est in
actio animre ex conjunctione convenien- agente: quia secundum quod est in
tis cum conveniente inducta: propter agente agens est, et actio est processus
quodAristoteles in septimo Ethicor~ 1 dicit ejus in patiens. Sed secundum quod ~'Je­
delectationem esse in genere operationis. cepta est in patiente per actionem agenfis,
Dicit enim quod delectatio est operatio sic est passio et dispositio patientis. Est
proprii et connaturalis habitus non impe- ergo h&c fornla passio in eo in quod agi-
dita. Et hoc modo dicitur passio a' Grreco tur, hoc est, in eo quod suscipit actum
1td()en/, quod Latine sonat reciper.e, et est sive actionem operantis sive agentis ut
passio omne quod animre infertur ex re- impressan1 sibi ab agente: percutiens
ceptis sensibilibus vel aliter apprehensis ad enim dans ictum patì non dicitur, sed
apprehensionem vel fugam lnoventibus. potius id quod est ut materia sive agenti
Et sic n10tarum virium animre n10tus vel subjectum quod ut patiens suscipit ictun1
fuga quibus sic movent corpora~ dicuntur percutientis. Et hrec qure dicta sunt de
passibiles actiones : et sic passio large di- passione, sufficiant. Ea· enim qure relin-
citur. quuntur~ tractantur et tractata sunt ,in
Proprie autem dicitur passio quod in prrecedenti tractatu qui est de Generatione
naturam sive contra naturam agit ut vel Actione: ibi enim dictum est qualiter
contrarium et nocivum naturre, sicut id suscipitcontrarium,. et qualiter suscipit
quod punit : pmna enim non dicitur ma- magis et minus.
la, nisi quia contraria est bono naturre et

1 Cap. 14. vide 5 Métaphys. tex. com. 26.

,! Passio proprie quid, et de hoc significato
334 D~ ALB. MAG. ORD. PRLED.
TRil~T~TU8
DE QUANDO.,
CA:PU1-' I.
Quid sit quando secundunl quod est pTin_
cipium vel préedicarnentuln.
Quando vero seeUndUITI quod est prin-
cipium vei prredieamentulll est id quod,
in eo quod tempore vei alia duratione
ITIenSuratur, ex ITIenSurante durationo re-
linquitur in eo quod sie n1ensuratur : non
enim relinquitur ex adjacentia temporis
tantum, sed etialTI ex adjaeentia reterni-
tatis et ffiviternitatis, ut patehit inferius:
dieinlus enilTI, Deus fuit, Deus est, Deus
erit. Et in olTInibus his significamus in
prffiterito Deun1 fuisse et in futuro et in
prffisenti quando. Quidquid igitur est,
quod prffidieatur in re temporali vel ffiter-
Ila vel ffiviterna ex duratione eausatum in
ipsa, vocatur quando generalissimum,
sp.b eujus an1bitu eOITIITIUnitatis eontinen-
tur et genera et speeies ipsius et indivi-
dua, sieut genera sunt fuisse, esse, et fa-
re. Speeies autenl tune fuisse, vel nune
esse, vel tune fore. Individua autem hune
fuisse, vei hune esse, vel hune fore. Et
ad hune an1bituITl prffidieationis ITIulta 1'8-
dueuntur, qUffi nullius alterius generis
per se prredieationelTI suscipiunt, sieut
oIim fuisse, dudum, jam, et futurUlTI lon-
ginquum vel propinquum. Quia ig:itur hoc
genus rerum sie prin1a voce significatun1-,
ad nulIun1 aliorum generum reduci po-
test, relinquitur quod iPSUIl1 sit per se
prffidicamentum et suorum eoordinatio-
nUlli prredicabiliulll primum prineipium.
Hoc igitur quando ex adjacentia temporis,
IV
vel alterius durationisesse mensurantis
relinquitur.
Locus est (ut in libro de intelligibili- LocUl!J quid.
bus dieitur) mensura entis quod non est
distcnsum seeundum durationem intelli-
gentia~, sed tOtU111 simul in loeo compre-
hensum aeeipitur per intelleetum. Ten1- Tempul!J
quil:l.
pus autelTI est n1ensura entis secundum
esse quod aeeipitur ut protensum dura-
tione, eo quod esse est actus entis. Poten-
tia auten1 essendi in~~"onlnibus protensa
intelligitur ad menSUralTI durationis vel
per se vel per aliud. Per se quidem in
his in quibus esse non totun1 simul est,
sed fit continue. Ad aliud autem in qui-
bus esse tOtUlTI silTIuI est" quod distingui
non potest nisi ad inferiora, quorum esse
excedit secundunl indefieientiam, sicut
curn dieitur Deurn fuisse qui non defuit,
et DeUITI fore qui non deerit. Ea autem
quorU111 tOtUITI esse simul est, qUffidan1
sunt,. quorum esse et posse et,aetus totum
est unum simul, et horunl n1ensura est
ffiternitas. QUffidarl1 autem quorum esse
quidenl simul est et posse quod habent ad
esse, sed agere non est siITIul, sieut qui-
daiTI dieunt intelligentiffi: sed verum
exemplum et philosophieum est de eor-
pore ecelesti. Et héBe dieuntur a Philoso- Qure sint
p l1lS reVI°t erna, et- lpsorum
o . ITIenSUra est reviterna..
revum ': et ab his in his quibus istoo men-
suroo extrinseeus adjaeent, relinquitur
quoddanl quod eOInparationem talis du-
rationis dicit ab ipsa, et iJlorum eompara-
tionon1 ad durationem: et hoc voeatur
quando. Quia solun1 tempus inter hree
tria substantialiter dividitur, et differen-
tias aeeipit, penes quas iPSUlTI quando
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. IV 335
distinguitur in species. Propter quod non tempus, secundum quod tempus et quan-
per reternitatem aut reviternitatem, sed do eonjunctas habent rationes diffinitivas
per tempus quando diffinitur: quia etiam sicut effectus et causa: sicut patet quod
reternitas et reviternitas non distinguun- tempus quidem prreteritum quando non
tur per formales differentias nisi ad ten1- est, efIeetus auten1 prreteriti et infectio
poris distinctionem. quam relinquit in eo quod est prreteritum,
Quod autem dicitur., quod ex adjacen- est quando, sicut heri fuisti, vel pridie,
tia temporis relinquitur, non est idem vel ante annum, vel olim, vel nuper, vel
quod ex tempore adjacenti: quia ex ilIo aliquid huJo usmodi. Similiter instans quod- .est Instans non
quando.
modo loquendi modus infectivus tempo- cumque vel nunc quando non est, sed se-
ris non determinatur: quando autem est cundum aetum ejus vel actus, requale vel
temporis infectio quan1 facit in tempo- inrequale est, sicut dieitur tempus esse
rali, secundum quod dicimus ununl fuisse vel fuisse vel fore, et non quando: quia
et alterum esse, et unum dieimus senem sic est tempus ut numerus ejus quod est
et alterum juvenen1., non quod senex vel in tempore: sed efIeetus illius temporis
juvenis quando dieant, sed ex tempore requalis vel inrequalis est quando. In tem- esse Qu~d si~
In tem-
per quando, diu vel non diu fuisse cau- pore enim esse, ut dicit Aristoteles 1, qua- pare.
satur seneetus et juventus. Dieitur autem dam parte temporis mensurari : et sic tem-
adjacens, eo quod non est tempus aliquod pus inffiquale si exeellit, est mensuratio. et
intrinsecarum qualitatum, sed potius ex- seeundum quod sie adjacet mensurato,
trinsecus adjacens qure est in periodo se- sic relinquit infectionem in re temporali
cundun1 quod est mensura esse ejus quod per motum cujus est tempus numerus.
est: et ideo dicitur adjacere et non dici- Et hrec infectio secundum eomparatio-
tur inesse. Adjacere autem dicitur, quia neln ad differentian1 temporis ex qua
undique jacet ut mensura totum esse relinquitur quando absolute quidem in
mensurans, ita quod nulla pars esse sit subjeeto eonsideratum., voeatur retas.
cui non adjaceat, et in toto esse suam re- Et idem 'instans non est tenlpUS., sed in lEtas quido
linquit infectionem secundum substantiam instanti esse relinquit quando prresentis,
alicujus quando a ten1pore prffisenti,prre- ut nunc esse: quamvis nune non sit tem-
terito., vel futuro causatam. Sic ergo di- pus vel aliqua pars ipsius., t?-rnen quia
citur quando secundum quod prredica- nunc adjacet ei quod lnovetur, vel quod
mentum est et prredieat rem illaln quam est, eujus actus esse est cui adjacet tem-
relinquit in subjecto, secundum quod ipsi pus: et ideo quoad adjaeentiam extrinse-
subjecto adjacet mensura durationis. Et cus non est differentia tempòris= Et ideo
hoc est quod dicitur, quod quando est id instans quando relinquit sicut et prrete-
quod ex adjacentia temporis relinquìtur : ritum. Similiter et futurum tempus
ita quod tem pus pro omni mensura qure quando non est, sed potius id quod ut
adjacet extrinsecus seeundum quod id tenlporale futurum est: quoniam contin-
quod est mensura ipsius, erit esse et non gere necessitate motus et numeri motus
entis : esse enim est ut actus entis' et non necessariunì est quantum est de teluporis
ut ens : sicut enim diximus, esse est actus successione, secundunl quod dieitur ali-
entis quod est: et ideo ut est actus, 1'e- .quid futurulll esse. Sic igitur quando est
fertur ad durationem, ens autem est du- quod ex adjacentia ten1poris relinquitur
rans et habens esse. ex futuro, sicut cito., vel diu post prresens
Ternpusnon Et quia causa non est effectus, et-quan- esse. Patet igitu'r ex his qure dieta sunt,
elt quando. d t· d ex a d·Jacentla
·0 es quo
. t en1porls re lO1n- quid sit qua.ndo secundurn quorl est prin-
o

quitur, sequitur quod quando non. est cipiun1 vel pra:,dicamentum.

1 ArosroTELES, In i Physic. tex. com. i 15.

 336 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
ideo referri potest ad temporalia. Tempus
CAPUT II. autem non est nlensura reviternorum, et
ideo quando temporis in reviternis nihil
De speciebus ac differentiis ejus quod est significat : et sic distinguitur ad differen-
quando. tias te'nlpori~ per indeficientialll sicut lllen-
sura superior excellens indivisa in se,
Divisio autem ejus quod est quando
distinguitur ad divisiones lllensurre infe-
multiplex est. Prima -est divisio qUffi ac-
rioris qure secunduill se per propriunl est·
cipitur secunduill adjacentias eorUlll ex
divisibilis. Hrec est ergo prima distinctio
quibus causatur, sicut CUlll dicitur quod
aliud est quando ffiternitatis, et aliud ejus quod est quando. Sicut enim reterni-
quando tenlporis. Quando quod est reter- tas se habet ad reternunl quod olllnibus
nitatis, sicut cum dieitur Deum ab reterno modis indivisibile est et necessariunl, sic
fuisse, et DeuIll semper fore, et Deum se habet reviternitas ad reviternum: quod
lEternitas nunc esse. JEternitas enim quanquanl sit quidem quodanlmodo non est simut quia
indivisibilis et simplex et inextensa, eo qualllvis substantia sit in nunc reternita-
quod nihil sui habet extra prresens nune tis, tamen actus ejus essentialis qui est
nlotus, est ·in telllpore, et potentia ad
instans, et sese non nl0vens, neque per
motum relata est ad nunc temporis quod
influxulll se in aliquid extendens conti-
continue fluito Sic igitur per illud distin-
nuum quod sit in fieri sieut motus : taillen
guitur quando reternitatis et quando revi-
in sui simplicitate stando non deficit, nec
ternitatis. Et attendendum quod sicut
deest alicui prffisenti, nec defuit alieui
reternitas ad tempus se habet, et nunc
prreterito, nec deerit alicui futuro. JEter-
reternitatis ad nunc"temporis, ita se habet
nitas tanlen est lnensura existentiuIll tem-
quando reternitatis ad quando temporis.
poraliunl et reviternorum non per exten-
sionem, sed per indefieientiam. Et ideo Sed notandunl est quod esse rerum et
cujus tempus est lllensura adrequata, eorunl qure generantur et corrumpuntur,
ejus mensura est ffiternitas non adffiquata, dupliciter considerari poteste Si enilll
sed excellens seeundunl prineipiunl, llle- consideretur secundunl quod est silllplex
dium, et finenl. Et hoc est in substantia actus essentire. Silllplicis, tunc procul du-
omnium stantium et necessariorulll se- bio indivisibile est et tOtUIU simul: et ideo
cundum ,illuill modunl quo necessaria est in nunc reternitatis vel reviternitatis,
sunto Et quia sic est lllensura tenlpora- et sic non anlittit aliquid in prffiterituffi,
liunl, ut dixilllUS, propter hoc quando nec exspectat aliquid in futurun1, sed si-
reternitatis distinguitur per accidens in Illul est totunl nil sui extendens extra ip-
differentias temporis, et dicitur id quod SUlll. Si autem consideratur prout in hu-
est'ffiternUlll fuisse, et esse, et fore. jUSIllOdi est lllateria pernlixta contrariis,
Sed hic attendendum est quod quando sic est esse fluidunl, quod non est simpli-
dicitur quod est Deus, vel prima causa citer, sed aliquidhabuit in prreterito quod
qUffi necessario est cCBlum, et generatuill non habet, et aliquid habebit in futuro
illud est, hoc quod dieo quando, significat quod nonduill hahuit in prreterito vel
quando reternitatis : quia hoc est in n10n- prmsenti, et sic recipit diflerentias tem-
sura et reviternJ et tenlporalis, ut dictuill poris, et dieitur fuit, est.. vel erit.
est,et non potestsignificare quando telllpo- Ex his ita traditis, accedamus ad certi-
ris: quia tempus nulla potest esse nlensura ficationem divisionis ejus quod est quando
necessarii sive reterni. Sinliliter quando di- teulporis. Hoc autenl sic dividitur, quod Divislo
d d bO. h quando temo
cimus, quando cmlum est generatunl, hoc es t quau d o al IU '. ex eo quo a nt, oc poriso
o

iPSUIll quod dico quando significat quando est, ex prreterito: aliud autenl quando
reviternitatis, non tenlporis: quia reviter- est ex eo quod nune instat et quod prre-
nU111 nl~:,nsura est tenlporaliu111 excellens, sens est: aliud antonl ex eoquod eontin-
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. IV
gere nècesse est pro temporis succes-
~;ione, et est quando de futuro, et est
quando relictum exdifIerentiis temporum.
J'psre autem temporum ditTerentire non
habent quando. l)ictuill est etiam in
catp-goriis, quod prreteritum et futurum
quantitates sunt in genere quantitatis ut
sp3cies contentre. Et dictum est ibidem,
quod sunt continure quantitates. Conti-
nuatur enilll prreteritum ad prresens: et
videtur innuere, quod prreteritum sit per-
manentiam habens: manet enim quod
est continuum existenti. Sed intelligen-
dum quod non est dictunl de prffiterito
quod continuum est existenti, ideo quod
maneat vel quod in partibus habeat ali-
quam permanentiam: sed ideo dictum
est continuum esse ad prresens, quia in
excessu suo, hoc est, in ultimo suo in
quo continuum est prresenti, non prrete-
riit: in ilIo enim continuatur prresenti
nunc. Similiter est de futuro quod in
principio' sui continuatur ad prresens
nunc.
Hoc autem signum est, quo~ omnia
quando prreterita copulantur prresenti vel
per se, vel per aliud: prreteritunl etiam
est quod prresenti continuum est et con-
tinuatur ad prresens. Prreteritum autem
imperfectum quod secundum finem non
extenditur in prresens, et ad prresens non
terillinatur. Prreteritum antem plus quam
perfectum illud quod in prreterito. ad prre-
sens terminatum est, et per prreteritum
refertur ad pr~sens..De futuro autem di-
cimus relinqui quando secundum infe-
ctionem ex tempore relictam, quanlvis
enim futurum nondum. sit, tamen ex suc-
cessione qualll habet ad prresens, nocesse
est contingere, quod quantum ad' sub-
stantiam ipsius quando accipiendam tan-
tumdem valet ac si instaret. Nulla enim
quantum ad quando accipienda difIerentia
est in eo quod manet instans., in eo quod
futurumest, et in eo quod abiit in prrete-
rit'o: unum eninl nunc est tota substan-
tia temporis : esse autem telllporis causa-
tur'a fluxu nunc, et ideo quamlibét par-
telll ipsius l'elinquit quando in eo q,uod
est in te!llpore: propter quod de futuris
agitur et deternlinatur, cum tanlen futu-
rum nondunl sit, et secundum futurum
aliquid dicitur., et ipsa futura soefiuntur
nuncupationem et nomen existontiun1.
Et ideo quando accipitur a futuro sicut a
prresenti: quia ex ipso fluxu tenlporis
erit certificatum futurum tenlpus. Sicut
dicimus, cras erit' navale bellum., heri
obiit Socrates : hrec enilll quando signifi-
canto Sic ergo aliquid dicitur quando se-
cundunl id quod futurulll est: ideo, sicut
dicimus, futurum necessario secundum
successioncill nascitur de eo quod est janl
prresens. lIoc etiam fluit in futurum con-
tinuo fluxu et necessario., et per necessi-
tatem motus primi. Unde dicimus, Callias
disputabit cras., vel Callias non disputa-
bit cras, actiones nostras ad futurum telll-
pus referentes sicut ad prresens. eo quod
certi sumus de successione futuri: dispu-
tabit enilll futuram signifìcat actionenl
cujus actionis adhuc nihil est in substan-
tialibus actionibus illius.
Sic ergo patet quod ex omni differcntia
temporis quando relinquitur: unde est in
eo quod est in tempore, sicut in men-
sura et numero. Sic enim cum tempus
sit causa corruptionis per motunl qui di-
stare facit a principio, tempus infectionenl
talis distantire relinquit in re temporali.
Hffic igitur infectio duobus rnodis potest
considerari. Uno quidelll modo absolute
secundum quod est infectio ut forma exi-
stens in subj ecto existens in re temporali:
et sic est retas. Alio modo prout ip,SUffi
in quo est, comparatur per illud ad telll-
pus vel differentiam ten1poris ex quo re-
linquitur: et sic est quando et aliquando,
qure importantur, cum dicitur olim fuisse,
vel ante hoc fuisse vei esse,vel postea fore.,
Et hoc modo quando est prredicamentum,
ut in ante habitis dictum est, et secundunl
hoc sua communitate ambit quando eX.reter-
nitate,et quando ex ffiviternitate., et quando
exparte, et unam l'cm generalium prredicat ,
qUffi cum aliis dividunt generalissÌlTla in d~­
cerl1 genera prima. Quamvis enilll reter-
nitas sit in reterno sic'ut difIeren,; per sub-
22
 338 D. ALB. ~fAG.
stantiam ab ipso, et non secundum ra-
tionelll nominis, dicit durationem extrin-
SeealTI adjacentem: et ipsum esse indefi-
/ciens omIiibus mensurari poteste Sic re-
linqu~,tur ex eQ modo ejus quod est quan-
do, sieut dicimus id quod est omnibus
IIl;odis, necesse est esse semper fuisse se-
cundum èsse prreteritum, et semper esse
secundum esse prresens, et semper secun-
dum esse futurum. 'De tcmpors autenl in
quarto Physicorum disputatum est: de
reternitate autem in libro de Causis dic-
tunl est.
CAPUT III.
De differentia .inter ubi~ et quando, et
qualiter unUJn quando differt ab alio.
Differt autem quando ab eo quod est
ubi in hoc quod in quocumque tempus
est relinquens suaro infectionem~ sicut in
quocumque est.,fuit vel fuisse vel fore vel
in prresenti esse, eo quod illa quando in
eodem sicut in subjeeto quod denominat
est quando, et in eodem fuit vel erit vel
esse vel fuisse vel fore~ eo quod iIIa
quando secundum tempora illa vel tem-
pus dieuntur. Quando enilTI ex instanti
prffisenti nunc est semper cum ipso prre-
senti nunc. Unde cum dicimus, quando
es ? respondetur, nune SUffi. Quando au-
tem qUffi relinquuntur ex eo guod abiit et
quod futurunl expectatur, nunqualTI sunt
eum temporibus ex quibus relinquuntur,
sicut patet inquirentibus a nobis et dicen-
tibus, quando legisti, quando fuisti? no-
tamus quando quod est cum prresenti
nune : et respondetur tempus prffiteritunl
dicendo, tunc fui, olim fui, vel jam fui.
Similiter qUffirentibus nobis, et dicenti-
bus, quando leges, vel quando eris?
quando est CUlTI prffisenti nunc, et re-
spondetur telTIpUS futurum,sicut post an-
num, vel diem, vel menselll. Undehffic
duo quando nunquanl in si'lTIul erunt cunl
tenlporibus ex quibus relinquuntur.
Iloe tamen generale est, quod quando
et tenlpuS seeunduill quod est numerus,
ORD. PRiED.
sunt in eodem sieut in subjecto. Ubi vero
et locus a 'quo sieut a causa fit ipsum uLi,
nunquanl sunt in eodem sicut in subjecto.
Ubi enilll sicut in subjecto est in eircum-
scripto et locato eorpore. Locus autem,
qui est ultillla superficies continentis, non
est in Iocato extenso sicut in subjecto,
sed est in eonlplectente et continente, cu-
jus ultimum est superficies.locans.
Hic est tamen attendendum quod tem-
pus ut continuum, etut forma extra
mensurans, est in subjecto 'in primo mo-
tu et mobili: ut mensuràns autem et nu-
merans essentialiter in temporalibiIs, si-
cut nu~erus materialis, tam de'cem oves
quam decenl canes, quamvis forrnalis
numerus et forma numeri et species sit
una, sieut unum tempus est òviunl tem-
poraliulu, ut unum numerans vel men-
surans, 'quamvis mensurante modo tot
sunt teluporalia quot quando. Et hoc
modo dicitur tenlporale (secundunl quod
constat sub tempore sicutsub numero)
habere quando: et quando hoc modo est
in ipso sieut in subjecto: et tempus hoc
modo sumptum in temporali selllper est
in eodenl in quo est quando. Ubi autelll
nunquam est in eodenl in quo est locus.
Sed, ut dicit Anselmus, nunc reternitatis
se habet ad nunc teluporis et ad totum
tempus, sicut se habet nune temporis et
ad omnem 10CUlli et ad omnia qUffi in 10-
co sunto Nunc eniIll temporis ut indivisi-
bile continet IOCUIU et Iocata omnia qUffi
valde divisibilia sunt : eo quod per unum
quod est in omnibus mensura ~st eorum,
et hoc est esse, eujus propria mensura est
tempus, vel reternum, vel reviternum. 8i-
militer nunc reternitatis quod indivisibile
est~ per Ìndeficientianl comprehendit
nune tempus, et totum prffisens per hoc
quod duratio fluens sicut a causa et ex-
clusio fluet a duratione stante· vel indivi-
sibili. Et hoc est quod dicit Boetius in
Consolatione philosophim : Qui tempus ab
rovo ire jubes.
Est etiam adhuc consideranduIl1 quod
illud quando quod relinquitur ex eo quod
est prreteritum, differt ab eo quod relin-
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. IV
quitur ex futuro, in hoc, quia quando
quod ex futuro est, prreterito est semper
prius : quando autem quod est ex prcete-
rito, est posterius quam futurum. Si au-
tem unum et idem quando secundulll
substantiam temporis accipiatur, hoc est,
in nunc quod est substantia : tunc quando
unum et idem: primum quidem ex futu-
ro, secundum vero ex prresenti, posterius
vero ex prreterito secundum periodi cir-
culationem, in quo futurulll est, aut prm-
sens, aut prmteritunl: quemadmodum et
tempus primUl11 quod est futurum, pos-
tea prresens quando futurum advenit,
deinde prreteritUl11 cum prresens abiit. Et
sicut in telllpore sic est indeficientia reter-
nitatis quando ad temporis differentias
recipit distinctionem, sive enirn divisibi-
lis secundum se lllenSUr'a est-, sive indivi-
sibilis, nihil differt: quia non ex hoc re-
linquit quando quoll est siInplex vei C0l11-
positurn, sed ex hoc quod ut extrinsecus
adjacens est esse mensura in eo quod est:
sic enim suro indeficientire relinquit im-
pressionem in eo quod est-, per qualll id
quod habet esse, l1lenSUrre extrinsecus ad-
jacentisic vei sic comparatur : et hoc est
quando secundum quod est prredicamen-
tum.
t.~n'n quo- Sunt tamen qui dieunt quod unumet
, ..nutam .
IAI.... idem est quando reternitatis et tel1lpOrlS
differentia per accidens, hoc seilicet quod
in reternitate ut stans-, in tempore autenl
ut fluens continue. Sed hane positioneUl
opinaillur esse faIsalll-, nisi dicant nunc
reternitatis exelllpiariter et causaliter esse
in nunc teulporis. Sed tunc ex .hoc non
sequetur-, quod sit idenl nune secundum
substantiam, sed secundum fOrl1lam tan-
tUlll-, hoc modo quo exenlplulll et exem-
platum in fOrl1la non secunduin genus vel
speciern, sed secundU:ffi proportionem si-
milia esse possunt.
1 ARfSTOTELES, In 4 Physic. tex. com. 110 et
33U
CAPurr IV.
De divisione ipsius quando cOJnjJarala ad
ternpus a quo causatur.
Sicut autem tempus est aliud COlllposi-
tum, aliud vero sinlplex: et COlllpositUlll
quidelll est, quod est in composita· actio-
ne-, hoc est, quod eompositm actionis est
mensura : simplex vero tempus est quod
procedit cum actione simplici-, cujus ip-
sum est mensuI'a: ita et quando quod ex
adjacentia temporis relinquitur, aliud est
simpIex-, et a.liud est eonlpositum. Silll-
plex quidelll quod in l1l0mento esse et in
nunc esse dicitur. COlllpositum autern
quod ex conlposito telnpore relinquitur-,
ut in hora esse, vel in die, vel hebdoma-
da-, vel n1ense, vei anno-, et sil11ilibus.
lImc autcll1 qUffi· dicta sunt, sophisti- Prima obje-
calll habent calumniam. Si enim objici- etio.
tur, actio est in motu, et olllnis motus in
actione firmatuI', ut in tractatu de Actione
dictum est: nullus autem motus simplex
est : videbitur quod actio nulla simplex
esse possit, sed omnis actio composita.
Adhuc-, cum OITIne tempus sit conti- Secunda.
nuum-, et qurelibet pars continui sit con-
tinua et composita, videtur quod nullunl
sit simplex tel1lpus.
A.dhuc autenl dicitur quod .silnplex Tertia.
tempus sit sicut in l110l1lento et in nunc
esse: est auteln lllomentum indivisibile
tempus : et sic mOl1lcntUl1l nec est tel1l-
pus-, nec pars temporis, et sic l1ec erit
tempus: et sequitur ulterius-, quod quan-
do non sit sinlplex.
Adhuc de nunc dicit l\ristoteles t quod Quarta.
non est tempus, nec pars temporis, sed
tenlporis substantia: et sic videtur habere
ealumniam quod hic dicitur.
Ad hrec et similia dicenduln est, quod Arlprimam.
est actio sinlplex, et actio conlposita.
Actio enim gene.rantis prout generatio est
finis motus-, et non motus, est vere actio
qUffi est ,generatio-, et simplex est 0l11nino
121.
 340 D. ALB. MAG. ORD. PR.tED.
et ilupartibilis, et est de non esse in esse
simplex et non composita mutatio. Et
simpliciter est actio ereantis secundum
quod est creans. Et similiter dicit Aver-
roes de illuluinatione ad hunc vel ad
illum Ioeum prout est finis motus localis
quo movetur illuminans, quod est actio
simplex, non habens aliquam divisionem,
sicut omnis continui finis sinlplex est, et
cum quodlibet illorum vere actio sito
Quod autem inducit quod omnis actio in
motu, et omnis motus in aetione firma-
tur. Ibidem in traetatu de Actione patet
solutio : hoc enim intelligas de motu se-
eundum quod motus est actus perfeeti et
perfectus: hoc autem est secundum quod
est aetus luoventis, et non ejus q~od mo-
vetur. Motus autem secundum hunc mo-
dum est actus simplex, et non continuus,
vel compositus : sed secundum quod est
actus imperfectus., sic est continuus et
eompositus.
Ad secun- Ad hoc autem quod objieitur de tem-
dam tst alias.
pore, d·lcen dum quo d telupus dup l·· lelter
accjpitur, secundum esse scilicet, et se-
cundum substantiam. Secundum esse qui-
dem acceptum., verum est quod nullum
est tempus siluplex, sed omne tempus
eompositum: secundum substantiam au-
tem est ~Iiquod tempus simplex, nunc
scilicet et momentum, quod (sicut jam
ante diximus) a tempore non differt
in hoc quod ex ipso quando relinquitur
sicut ex tempore : et sic intelligitur cum
dicitur, tempus est silnplex, et quando
simplex.
Quidam autelu aliter dixerunt, quod
actio sinlplex., scilicet ad nos, et non sim-
pI~x quoad nos., qure repente fit, hoc est,
in tempore cujus distinctio est impercep-
tibilis. Et similiter dicunt de tempore
simplici. Et hrec fuga est, et non verum
quod clicunt est. Sunt enim multre actio-
nes simplices, sicut patet per ea qure in-
ducta sunt: et simpliciter cum verbo
substantivo dicitur, sum-, es., est: tamen
totum suum condeclineum dicit substan-
tiam ut actum et actionem: qure actio si
accipiatur ut essentire actio vel actus, non
potest intelligi nisi simplex aetio: et cum
hoe aetio temporalis vel simplex tempus,
quod adjacentia est mensura ejus, relin-
quit quando. Sicutenim tempus adjacet
mobili, sic ei quod movetur seeundum
quod unum est in toto motu, adjacet
mensurans nune: et ideo q~ando relin-
quit nune sicut tempus: et quoad hoc
quod est substantia temporis quando ex
se relinquens, hoc t.empus esse dicitur.
Sic ergo intelligendum est quod hie di-
etum est.
Amplius autem adhuc et in hoc eonve-
niunt tempus et quando., q:uod quemad-
modum temporis partes sibi invicem sine
mora, sive continue succedunt: similiter
sibi ipsa quando, qure ex temporibus re-
linquuntur: quando enim quod est in
prreterito, et quando quod est in futuro,
copulative reducuntur. sive copulantur ad
prresens nunc, sicut partes continui copu-
lantur ad punctum : non autem sic eopu-
Iarentur nisi talis esset successio ex prre-
terito in prresens., et ex prresenti in futu-
rum, vel e converso futuri in prresens, et
prresentis in prreteritum. Variabilis enim
est successio secundum periodum : seCUll-
dum actiones autem qUffi tempore mensu-
rantur, est ex prreterito in prresens., et ex
prresenti in futurum.
. Quamvis tempus et quando in his qUffi
dicta sunt conveniant, tamen tempus dif-
fert ab eo quod est quando: quia quod
in tempore est., in eo est sicut in numero
numerante: et quia numerus est mensura
numerati, ideo secundum tempus aliquid
est luensurabile, sicut dicimus, quod ali-
quis est annuus ex tempore sive mensura
temporis, et aliquis diurnus, et aliquis est
hebdomadalis mensurati: et aliquando
sine distinctione numeri dicimus, quod
motus est nlultus, eo quod motus ille
multo tenlpore permaneat sive duret. Se-
cundum quando autem nihil mensuratur,
sed simpliciter quando vel aliquando esse
vel fuisse vel fore dicitur: et hoc seeun-
dum idem secundum quod tenlporale vel
variabile variatur temporale: et secun-
dunl idem etiam quando variatur: et sic
 I.JIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRAC1'. IV
aliud est ex prreterito, aliud ex prresenti,
aliud ex futuro.
CAPUT V.
De propriis quando qum sunt non susci-
pere magis vel n~inus~ et non habere
contrarium.
Proprium autem quod convenit omni
et non soli ejus quod est quando, est
quod inest ei quod est quando non susci-
pere magis et minus, sicut nec telTIpOr i
convenit magis et lllinus susciperc. Non
enim dies una magis vel minus dicitur
dies quam alia, nec una hora ll1agis vel
minus tempus quam alia, et sic de aliis.
Et similiter est in quando: non enim
quando prreteriti dicitur magis vel minus
quando, quam prresentis vel futuri: nec
telTIpUS mensuratuffi dicitur seCUndUlTI
magis et minus sicut diurnum~ quam
alterulu : nee unum dicitur diurnius alte-
ro. Et similiter autem est de omnibus
aliis. Coneluditur ergo generaliter, quod
omni quando inest non suscipere magis
et minus. Et quia non suscipere 111agis
et minus causatur ab eo quod est non
habere contrarium, ideo etiam quando
nihil habet contrariulll. Et hoc est etiam
proprium quando quod convenit omni et
non soli.
Hoc autem sic probatur quia unUIIl
et idem quando quantum ad substantian1
nunc (ex quo relinquitur quando) est ex
pI'resenti, et futuro, et ex prreterito: quia
idem quod futurum est, efficitur prresens
et prreteritum. Et hoc est propter id quod
est substantia temporis~ quod idem est
toto tempore. De eodem autem indivisi-
bili secundumsubstantiam est impossi-
bile prredicari duas contrarietates ; et
cum ipsum prredieetur de se, imposs~bile
quod habeat contrariUlTI quod prredicetur
de eodem. Aluplius autein contraria in
eodem nunquam in simul erunt: unurn
enim natulTI est expellere alteruill de eo-
deiTI susceptibili. Quando autem quod est
seeundum prresens-, et quod est secundunl
341
prffiterituln~ et quod est secundum
futurum, in eoden1 in sin1uI erunt : quia,
sicut dictum est, quando est non in
ten1porc, sed in re temporali. Et ideo in
una et eadem re est quando secundum
futurum-, et quando secundum prresens,
et quando secundum prreteritum: et si-
mul et semel dicitur, quod fuit futurum,
et est prresens-, et transit in prreteritum.
Hoc autem esse non posset si esset unum
quando contrariUlTI alteri quando secun-
dum formam et specien1. Idem CnilTI
quod est hoc fuisse, verUlll est quod est
permansurum. Contrariorum autem ra-
tio est nunquam in eodem SilllUI existe-
re, neque dici de eodelll secundum idelTI
et in eodem tempore : propter quod ge-
neraliter concluditur· quod contrarietas
in hoc genere quod est quando non
enuntiabitur.
Sunt tan1en sophistre contra hrec qure Prima. obje-
dieta sunt disputantcs, diecntes ten1pus etIO.
esse causam corruptionis in omnibus
in quibus est. Ubieulnquc est causa cor-
ruptionis (secundum quod eorruptio IUO-
tus est vel mutatio) est magis et minus et
eontrarium. Videtur ergo quod tempori
conveniat magis et nlinus suscipere et
contrariun1.
Adhuc ad hoc inducunt quod tempus Secunda.
facit distare a principio : distare autenl
secundum magis et minus : tempus igi-
tur suscipere videtur magis et minus~ et
per consequens quando videtur magis et
minus suseipere.
Ad hrec dicendum, quod valde sophis- Adprimam.
tica sunt qure inducuntur : sicut enim
probatum est, ita quando nec magis nec
minus suscipit nec contrariutn habet. Et
quando dicitur quod tempus est causa
corruptionis, hoc non est verun1, ncc
Aristoteles hoc dicit silnpIiciter, sed quod
est magis causa corruptionis quam gene-
rationis : et hoc non· per se, sed per
motum cujus est mensura.
,Et similiter etiam per motum est causa Ad secun-
distantire a principio constituentis : et dame
ideo non sequitur quod tempus secun-
dum seipSUl11 suscipiat magis et' 111inus,
342 l). ALl3. lVIAG. ORD. PR.LED.
vel c~ntrariulll. Est auten1 notandun1, pia, non oportet quod insit eis quando
quod quamvis quando non habeat con- quod est ex parte : quan1vis conveniat
trarium-, nec suscipiat magis et n1inus, eis quando reternitatis et reviternitatis
tamen idem quod est quando, modos per distinctionem accidentalem qua dis-
suscipit : qui sunt lllOdi quidem coritra- tinguitur ad temporis difIerentias, sicut
rii, sicut punctum indivisibile, et idenl in aI)te habitis dictum est. l~alia autenl
habet modum inchoantis et modum sunt intelligentire et substantire corpo-
finientis sive terminantis : prreterito enim rum crelestium.
et prresentialitas et futuritio sunt modi Alia vero generabilia ·et corruptibilia
oppositi : sed in talibus non sunt formre secundum ;suas substantias et secundum
et species contrarire : nec potest esse in suas actiones. et opera quando temporis
talibus magis et ejus quod est quando : suscipiunt-, eo quod tempore variantur.
llec hic oportet determinare, quia est Cum autem dicit Damascenus quod omne
lllanisfestum ex prreinductis. creabile vari~bile est, et hoc idem dicit
'Et hoc est quod proprium est ejus Plato, et dici!' Boetius quod omne quod
quod est quando, relinqui ex adjacentia est citra primum, est mutabile, non in-
temporis, et non esse in tempore, sed in t elligitur de lllutalibitate temporis vel
ré temporali secundum comparationem qu ando, sed potius naturre qure causata
quam habet ad tempus vel ad temporis est, qUffi ex se non habet unde sit, vel
difIerentias. Et tale proprium est etiam unde stare possit. 8ic ergo omne quod
quando succedere ad quando, sicut suc- incipit, habens sure inceptionis principia,
cedit tempus ad tempus, et alia similia materiam et privationem, recipit in se
his : qure omnia facile est determinare ex quando quod relinquitur ex tempore.
prredictis : quando enim, sicut dictum Tale autem est omne sive universum
est, non est tempus, sed infectio qure- corpus quod incipit modo prredicto :
.dam vel impressio relicta in eo quod aliter enim incipiens esse, non habet
temporale est secundum quam ad tem- principia SUffi inceptionis intra se : et
pus vel ad difIerentias temporis habet ideo de illis non habet loqui Philoso-
referri. Et ideo conjunctas habent ratio- phus : quia Philosophus non determinat
nes tempus et quando. aliquid nisi id quod sure determinationis
principia habet intra seipsum. 8ic igitur
CAPUT VI. universum corpus quod sic recipit, ali-
quando est, et est in tempore : quod pro-
De subJ·ecto ejus quod est quando. batur ex hoc, quod telllporum suscipit
variationem periodi crnlestis : hoc enim
8i autem qureritur-, in quo est ut in corpus variatur in restu restatis ad calo-
proprio subjecto ? Dicamus quod quando rem, ariditatem, et caliditatem, in vere
quod ex tempore relinquitur, proprie est ad calidum et humidum-, et in autulllno
in omni eo quod incipit esse. Dico autem ad frigidum et siccum : propter quod
incipere esse per naturam sicut incipiunt tunc plantre folio defluunt, et destruuntur
esse qUffi generantur vel fiunt per artem in hyeme ad frigidum et humidum t. Ta-
vel electionem sive voluntatem; univer- lia enim per generationem incipientia sic
salia enim SUffi habent principia incep- secundum tempora alterationes susci-
tionis, sicut privationem et materiam. piunt : et ideo de ipsis quando denomi:..
Qurecunlque autem incipiunt quidelll, et native prredicatur.
talia SUlli inceptionis non habent princi- 8in1ilite1' autem est etialll in anima
1 Hoc totum intellige quantum ad quid est, ad si est, ut patet 1 Physic. conI. ultimo
non autem quantum ad si est: nanl substantire JAMMY.
abstractre considerantur a naturali quantunl
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS" TRACT. IV
secundum quod ipsa attingit ad corpus
sic incipiens : anima enim, ut dicitur in
libro de Causis" est in horizonte reterni-
tatis et temporis : et ideo in actionibus
et passionibus suis attingit tempus, et
sic etiam convenit ei quando. Hoc autem
patet in animre parte speculativa, qure
tamen magis separata videtur esse a cor-
pore, quam pars motiva qure corpore-
utitur in motu. Secundum enim partem
speculativam videmus quod quidam acu-
tius speculantur in vere" sicut melan-
cholici : eo quod tunc spiritus qui defe-
runt formas speculationis, subtiliantur
et mobiles fiunt ex calido, et humectan-
tur ex humido, ut facilius formas reci-
piante Econtra quidam in hyeme acutius
speculantur, et illi sunt cholerici, quibus
calor cholerre quando comillultiplicatur,
commiscet operationes-, et siccitas forma-
rum impedit bonam receptionem. Sed
in hyeme vincente frigore temperatur
calor operationes commiscens, ita ut
non comillisceat, sed bene moveat. Et
humore hyemis inducente phlegma, tem-
peratur siccitas ad bonam susceptionem
et bonalll retentionelll ex naturali sicci-
tate cholerre. Quidam autem in restate
acutius contenlplantur, sicut phlegmatici,
quorum frigus calido seu calore excel-
lente telllperatur ut bene llloveat spiri-
tus, et humor nlultus temperatur sicco
ut et bene recipiat ex naturali humido et
bene retin,eat ex temporali sicco. Qui-
dam autem in autumno acutius specu-
lantur, ut sanguinei, quibus calorem
sanguinis temperat moderata autumni
frigiditas. Ilumorem autem _sanguinis
exuberantem ad temperantiam restringit
3t3
llloderata autumni succitas. Hre autem
varietates sunt secunduill varietatelll in-
strumenti, hoc est, corporis quo pro in-
strunlento in opera1ionibus suis utitur
anima conjuncta corpori. Sequitur enim
anima conjuncta corpori, corporis com-
plexiones.
Bt ideo qui aridre, sive siccre, sive ge-
lidre, sive frigidre sunt complexionis sive
cOIIlpaginis in corpore, srepe fiunt demen-
tiores seipsis in fl:utumno, ita quod mi-
nus valent in operationibus mentis : eo
quod tempus autumni multiplicat me-
lancholiam qure spiritus habet obscuros
et tacitos, et frigore augetur frigus-, ita
quod sistit motum spirituum : et siccitas
tunc auget siccitatem complexionis ut
non sit bonre receptionis. Quibus vero
sanguis principatur, in vere sunt seipsis
dementiores : quia tunc calor temporis
auget calorem conlplexionis ut minut
moveat, et ideo operationes permixtas
faciat : et humor temporis auget humos
rem complexionis ut quidem bene reci-
piat, sed non' bene teneat. Similiter es-
de aliis : quia phlegmatici in hyeme
fìunt delllentiores propter duplex frigus
temporis .et complexionis, quod sistit
motum spiritus et inspissat eumdem :
et propter duplex humidum quod facit
non bene retinere formas. Similiter au-
tem in aliis, dummodo attendatur simi-
litudo complexionis animalium et tem-
poruln. Erit ergo in tempore quidquid
temporum suscipiens variationes-, altera-
tur secundum telllporis aut temporuill '
qualitatem, sive illud sit in corporis
complexione vel natura, sive etianl sit in
operationibus vel passionibus anirnre.
344 1). Al,B. M}~(;.
TRACT A'fUS V
DE UBI.
CAPUT I.
. verum est quod dicitur, quod ubi secun-
Qualiter ubi sit pr/Bdicamentum., e't quid
sit ubi.
Ubi vero quod causatur ab extrinsecus
adjacenti, quod adjacet ei, quod non ad-
jacet sine duratione rei, est circumscriptio
corporis a Ioci circumscriptione proce-
denso Dico autem, circumscriptionenl cor-
poris esse corporis quidem talem conve-
nientiam secundum quod assignantur
contento principium et Inedium secun-
dum ultimum corporis continentis., ut si-
cut totum est in toto., ita primum sit in
primo, et medium in nledio, et extremum
in extremo, et indivisibile in iI).divisibili,
et compositum in composito~
Ad hoc autem int-elligendum., qualiter
sit et qualiter esse dicat id quod est ubi
secundum quod est ubi, intelligendum
est quod circuniscribi est figurari, quod
'ex toto continetur ad figuraI)1 continen-
tis, et e converso. Et ideo est triplex cir-
cumscriptio. Est enim circumscriptio cor-
poris continentis, et hrec est actio qure-
dain. Et est circumscriptio circumscripti,
et est qucedam passio. Et est circum-
scriptio procedens et causata ab utraque
istarum, et est comnlensuratio Iocati ad
Iocum, secundum quam Ioco in se et in
communi vel huic particulari Ioco com-
paratur. Et hcec circumscriptio est ubi
secundum quod est speciale prredicanlen-
tUffi, quia hrec est una specierunl entis
qure est prredicamentum quando sub voce
designatur: hoc enim modo omne quod
est alicubi, ubi dicitur esse: et hoc esse
ORI). PR~[).
comparatum sic ad Iocum in nullo ali 0-
rum prredicamentorum ponitur. Sic ergo
dum quod est prredicamentum circum-
scriptio est a Ioci circumscriptione 'et non
immediate ~ Ioco procedens. Cum igitur
de tribus fiat mentio, de Ioco scilicet, et
Iocato, et de Ioci circumscriptione, Iocus
quidemsecun~um subjectum et secun-
dUln substantiaÌn est in corpore quod ca-
pit., hoc est, quod continet et Ioeat. Est
enim ultimum corporis cont~nentis et am-
bientis in quo capit id quod continet,
hoc est, 10catum et circumscribit: et ex
hoc sequitur., quod in Ioco est quidquid a
Ioco circumscribitur, ut dictum est. Sicut
autem in ante habito tractatu 'dictU111 est,
non in eodein secundum sub'stantiam et
subjectum est Iocus et ubi: Iocus enim
est in eo quod capit et continet et cir-
cUlnscribit. Ubi vero est in eo qu'od capi-
tur et continetur etcircumscribitur, et ab
alio exteriori complectitur.
Locus autem' non videtur adesse vel
'non convenire animce, vel alicui rei in-
corporere. Anima enim et alice substantire
incorporece nusquam est sicut in Ioco.
Propterea quod nullum Iocum occupat
circulnscriptive, ita quod medium ejus sit
in medio, et totunl in toto. Omne enim
quod sic occupando totum in Ioco toto
est, Iocum sic occupat et implet., quod
ipse Iocus (si est illius rei proprius Iocus)
aliud cum illa re quidem quce eodem
modo in eodem·loco sit, continere non
potest : et sic anima nullum Iocum occu-
pat, nec implet Iocum aliquem. Anima-
tum autem plenum anima prout anima est
vitce et motus principium Iocaliter potest
 LIBER ])E SEX PRINOIPIIS, TRAeT. v
capere, ut cibum, et potuln, et aerem ad
spirandum. Anima igitur in ipso corpore
non est sicut Iocatum in Ioco, sed ipsa
anima est in corpore sicut vitre et motus
principium : nullo enim modo contingere
posset, quod locus impletus' aliquo im-
plente ipsum aliud CUlTI ilIo Iocatum cor-
pus capere possit et compiecti sive con-
tinere, nisi id quod prius occupaverat et
implebat, prius cedat et aliud Iocum ejus
subintret. Hoc autem patet per exem-
plum: granum enim modio adveniens ut
vasi et Ioco, nullo modo recipitur in mo-
dio sicut in vase et loco, aere qui prius
vas implebat in vase quiescente: et sic
est de vino, et aqua, et cado., et oIeo, et
de omnibus aliis Ilujusmodi similibus:
aere enim primo excusso granum et aliud
in vase continendum recipitur utique,
quia duo corpora in eodem Ioco esse non
possunt. Quia sicut probavimus determi-
native in quarto Physic. I, si duo corpora
essent in eodem Ioco, sequitur de neces-
sitate quod duo corpora essent unum et
idem corpus numero. Sed hoc hic suppo-
natur : hoc enim probare. est scientire na-
turalis.
Sicut autem dùo corpora non possunt
. simul esse in eodem loco, ita quidem nec
idem corpus potest esse in Iocis divel~sis
'simul actu. Cujus probatio est, quia si
est in uno Ioco ab alio separato, tunc
termini illius corporis slint in Ioco ilIo
'contenti, et nihiI·de ilIo est extra" ipsum.
Si autem hoc esset in Ioeo alio, existe-
rent termini ejus intra Iocum illum et
extra ilium : quod est intra unuril totum
'et secundum se intra unum et non intra
-iliud consistere simul et selneI, quod est
affirmationem et negationem de eodem
SilllUl veranl esse, quodest impossibile.
Ergo et Iloe est impossibile, quod idelll
corpus in diversis Iocis siIl?-ui possit
existere.
Ex hoc autem sequitur quod anillla
nullatenus erit Iocalis eum nullum Iocum
occupet et impleat sicut 10catum implet
1 Supero tex. COln. 76.
345
et oceupatlocum. Similiter omnia ea qure
a corporis ratione secundum quantitateln
(dicendo quod corpus est mcnsuratum di-
mensione trina) dissentiunt sive recedunt,
sed sicut simplicia et indivisibilia secun-
dunl quantitatem diffiniuntur, in nullo
sunt sicut in Ioeo: carent enim omnia
talia Ioci circumscriptione: quia non pos-
sunt assignari principium et medium et
ultimum in Ioco. Hoc est igitur ubi se-
cundum quod est prredicamentum vei
principium.
CAPUT II.
De dubitationibus circa inducta, scilicel
quod idem corpus simul possit esse in
diversis locis.
Potest autem aliquis movere dubitatio-
nern de his qure dieta sunt, quod non po-
test idem corpus in diversis Iocis esse si-
mul et selllei. Vox enim in auribus di- Dubitatio
textus.
versor-um est simul et semei. _Vox autem
cum sit aer ictus, ut dicit Priscianus, sine
acre nunquam et nusquam esse poterit.
Ergo nec in auribus est sine aereo Ergo
et aer ictus est in auribus diversorum .
Cum igitur una vox ~ormetur in aere uno
et eodenl modo, videbitur unus et idem
aer numero esse in auribus diversorum.
Aer autem corpus. Idem ergo et unum
numero corpus simul et semei videtur
,- esse in Iocis multis et diversis.
Ad hrec autem solventes dicimus, quod Solu~~~.tex­
vox omnino una et eadem simul et semei
in diversis aeris partibus nec fo rlllari , nec
esse possit. Si ergo concedamus unam et
eamdem vocem numero silnui et semei
sentiri in auribus diversOrUnl.,' obligati
etiam erinlUS concedere unanl et eanldem
particuiam aeris in qua vox illa forma-
tuI', ad aures· diversorulll et in Iocis di-
versis simul et semei pervenire, et in au-
ribus diversorum esse. Sed hoc est im-
possibile, quia impossibile est id quod
est simpliciter unum et idenl corpus nu-
 346 D., A_~B. j\JIAG. ORD. PR.!ED.
lTIerO, posse esse simul et totum in plu- qua forrnatur, plures suni voces forlnatre
ribus locis: quia impossibile est ipsum in omni circulneiso aere. Et sic uniuscu-
RaUo qure esse alicubi quam ubi est. Ad hoc dedu- jnsque animalis vox ad autes diversorum
movet D.
AJbertumo cti surnus, quod de duobus alterulTI ne- dirigitur, qure originaliter unius est, sed
eesse concedere est, scilicet aut quod di- non eontingens, sed est potius ilnpossi-
versa sunt qure vocante uno .aliquo inau- bile, quod una numero vox sit simnI in
ribus diversorum sentiuntur, aut quod auribus diversorum: et hrec est solutio
unum et ideln corpus numero in 'pluribus dubitationis.
Ioeis et diversis s:tlnul et sen1el invenia- Est tamen hic attendendum quod qure-
turo Eligitur autem inter hffiC duo a quo- dam sunt in loeo per se,_ et quredam per
Iibet l'ecte philosophante, quod diversa aliud vel per aeeidens. Per se enim sunt
sunt qure sentiuntur a diversis, et sunt in loeo ea qure a loco in principium, me-
diversa nuinero, non figura vocis et spe- 'dium, et ultimum, seeundum loei parti-
cie, nec diversa accentu sicut acumine eulas deseribuntur. Et hrec sunt corpora
yoeis vel grossitie.J sed sunt diversa nu- in exterioribus suis continente indigentia
mero ad unam figuram vocis qure primi secundum naturam, quorum lnotus est
vocantis vox figurata forlnata et uno acu- ad locurn sicut ad generans et salvans. Per
mine et grossitie generata, et hoc imagi- accidens autem et per aliud sunt in loeo
nabiliter et similiter unam vocem ab illa qurecurnque non sunt -ita circumscripti-
generari ad primre vocis imaginen1 et si- bilia, vel sunt in his, vel sunt eorum qure
militudinem: et sie diversa sunt qure sie circurnscribuntur per locum a circum-
sentiuntur, quorum tamen quodlibet sen- ferentibus, sic.ut anima et accidentia cor-
titur imagine et similitudine voeis qure pol'is. Anima e~im non est in corpore si-
primi ~ocantis est: propter quod idem in eut in Ioco, sed sicut principium vitre et
auribus non sentitur. motus. Et ideo corpus non determinatur
Objectio Ex hoc autem sequitur, quod secunda ei sicut Iocus : et ideo neque est in eo si-
. d
textus. .
et tertla, et Sle
o
elneeps vox in aere in1a- eut ubique in ipso, nec sic~t ipso alicubi
ginatur, et similiter forinata a voce pri- existens, sed est in ipso sicut in eo quo
lni vocantis non est iInn1ediate vox ani- operatur operatione essentiali operatio-
lnalis ab ipso vocante animali foru1ata: nes prineipii vitre et motus, et secundum
eo quod ab animali immediate non pro- hoc est in toto tota. Est autem vivere
fertuI': et sic sequitur, quod aliqua vox multiplex, scilicet vegetari, Ioco moveri,
sit qure non sit animalis vox: quod est sentire, et intelligere: qui sun! actus spi-
contrarium his qure in libro de Anima t ritualis vitre, qui fiunt spiritualibus po:"
traetantur, ubi dicitur, quod vox est so- tentiis et organis: et secundum hoc non
fO nus ab ore animalis prolatus, etc. Ad hoc est in toto tota, sed in uno est membro
Solu..!o tex- dO . d· .
tuso autem ICln1us quo OITIniS vox est anllna- quoad unUln, et in altero quoad alterum.
Iis vocantis : nec aliquis ab initio audivit Sic ergo anima non est in Ioco nisi per
unquam vocem eum omnia silerent ani- accidens et per aliud: quia scilicet cor-
lnalia sive in animalium silentio : propter pus est in Ioco in quo ipsa est non sicut
quod et animalis esse dicitur omnis vox, in Ioco, sed sicut in eo quod vivificat et
eo quod omnis vox generatur proferente movete
et vocante aliquo animali. Originaliter Accidentia enim eorporis per accidens
autem -et eausaliter ornnis vox qure audi- sunt in Ioco et in Ioco per accidens -se-
tur a pluribus, est animalis, et una simi- eundum magis et minus: per accidens
Iitudine et figura et accentuo Substantia- enim sicut quredam accidentia situalia, ut
Iiter autem per substantiam materire in linea, superficies, et generaliter quanti-

1 In 2, tex. com. 87.

 LIBERDf: SEX PRINCIPIIS-, TRAeT. v 347

tas, et qualitas situalis, ut albedo, sapor, tur. Et. quia hrec in Ioco sunt gratia alte-
et odor, et hujusn10di qUffi in magno sunt rius, ideo per aliud referuntur ad loculll :
majora, et in parvo n1inora, et hffiC mi- per aliud autem referri vocat j\ ristotelcs
nus per accidens sunt in Ioco quam ea per accidens. Sunt etiam in Ioco qua~
qUffi situalia non sunt, ut scientia, virtus, nullo istoruln modorun1 sunt in Ioeo, sed
et hujusmodi. sunt in aliquo eorum ad qure referuntur
loci principia, sicut punctum, et superfì-
Eorum auteIIl qUffi sunt per accidens
eies, etlinea sunt in Ioco. Sunt enim prin-
in Ioco, sicut species visibilium qure sunt
cipia copulationis dimensionuill Ioci ad'
in aere, non sicut in Ioco, sed potius sunt
dirrlensiones Ioeati : eo quod dictUlll est
in ipso sicut medio deferente. Et quia aer
in prredicamcntis, quod particulffi Ioci
deferens est in Ioco, ideo etiam ista per
copulantur ad eUlllden1 communem ter-
accidens dicuntur esse in Ioco. Et quia aer
minum ad quelll et particulre Iocati copu-
dèferens simul videtur esse in oculis mul-
Iantur, eo quod una nUlllero est distantia
torum loco distantium, ideo eadem qUffi-
Ioci et Iocati. IIis itaque modis aliquid di-
stio est de visis in diversis locis et in di-
citur esse in loco. Non autem hic distin-
versis oculis, qUffi est de auditis in auri-
guimus omnes modos quibus aliquid di-
bus diversorum. Et quamvis visibile sit
citur esse in aliquo : quia hoc magis
in aere perspicuo secundum esse spiritua-
pertinet ad quartum Physicorum., et non
le, sonus autem secundum esse plus ma-
ad' Iogicun1.
teriale, tamen secundum esse spirituale
non potest unum et idem terminatum si- Sed ex dictis patet, quod aliquid per se Quid sit per
se in 101.'0.
mul esse in diversis locis, nisi illud sit in et proprie dicitur esse in Ioco, quo'd sie
diversis locis, in quo est sive secundum refertur ad locum, quod indivisibile quo
esse materiale sive secundum spirituale. copulatur locus, sicut punctum, refertur
Sensibile enim non ~st substanti<;l ut per ad indivisibile quo copulatur loeatum, et
se existere possit: sed semper oportet longitudo Ioci ad longitudinem Iocati, et
~ntQtloqUEe- quod sit in aliquo sicut in subjecto. Et latitudo Ioei ad Iatitudineln locati, et pro-
"~,::t'li~e ideo oportet illud dubitabile solvere sicut fundum unius ad profundum alterius. Et
prius, quod unum scilicet generatur ab hrec circumscriptio active in loco est., vel
alio ad imaginem et similitudinem ipsius: sicut in forma: potest autem sumi sicut
et sie originaliter est unum., materialiter in forlnato in loeato: et sic secundum
autem multa, quod est in sensibus diver- eumdum comparabile est loeatum ad 10-
sorum. Talia autem sunt- in Ioco per acei- cum. Et hanc comparationem dicit ubi
dens, et ideo diversifìcantur per materiam secundum quod est prffidìca"mentum.
quando sunt in locis diversis.
Et sic potest quilibet advertere qualiter
Joannes autem Damascenus dicit qUffi- partieulre essentiales corporis quanti 10-
dam esse in loco diffinitive: et hrec qui- cati copulantur particulis Ioei: puncta
dem essentialiter non sunt in Ioco, sed eniln Iocati aptantur punctisloei, et Ii-
quantum est de se sunt ubique et semper: , nea Iineis, et superficies superficiebus, et
quia nullum Iocum neque aliquam difIe- profunda profundis, et ut breviter diea-
rentiam temporis in suo esse determi- tur, dimensiones dimensionibus, et dia-
nant, sicut intelligentire, et s~bstantire metri diarnetris. Et ex hoc patet quod duo
qure dicuntur Angeli, qure quamvis ex se corpora simul ,in eodem loeo esse non
sibi locum non determinent,tamen per possunt: quia sequitur, quod puncta et
IIlateriam circa quam operantur, ad 10- dimensiones duorum corporum effice-
cum referuntur. Sunt enim essentialiter rentur essentialiter eredem, et sic duo
ibi ubi operantur, sive sensibiliter, sive corpora essent es~entialiter unum cor-
intellectualiter,. sive spiritualiter operen- pus, quod est impossibile. Hoc autem'
 348 Do ALBo MAGo ORDo' PRJEDo
q.emonstrari habet in quarto Phys io Eo-
rUIll etiam qUffi suni in Ioeo per se multi
sunt modi, ut in sufficientia dicit Avi-
cenna, de quibus nos in sequentibus fa-
eiemus lllentionem quantum ad prresen-
tem speetat intentionelll : eo quod eorum
subtilis tractatus pertinet ad scientiam
physicorum o
CAPUT IlIo
De divisione eJ"us quod est ubi~ zn ubi
simplex et compositumo
Dividitur autem sic ubi, quod aliquod
est ubi simplex, et aliud eompositumo
Simplex ubi est quod a simplici Ioco pro-
cedit~ sicut est punctum sinlplex, linea
autem et superficies quo sinlplicia et quo
composita, trina autem dimensio simpli-
citer conlposita est. Compositum autem
ubi est quod procedit a Ioeo composito:
ex quo enim ubi est circumscriptio pro-
cedens a Ioei circulllscriptione, conse-
quens est quod a simplici loco procedat
iimplex ubi, et a composito loco proce-
dat ubi compositum. Quia vero jam in
PréEdicamentis ostensum est quod Iocus
est quantitas, et nulla quantitas ita sim-
plex est, q-q.od non habeat quantitativas
partes, ideo oportet nos determinare quid
Iocum simplicem appellamus.
Malu8
lectus intel-
qua- Non enlm. h"lC es t mal e In
o t eIlo1gendUIll,
rumdam. sicut quidam male dicunt, quod Iocus
simplex dicitur non simplex, sed quoad
nos qui secundum sensum est indivisibi-
Iis a nobis. Hoc nihil est dictum in Iogi-
cis nisi secundum intelleetum simplieiter
accedere 2. Sed dicitur quod Ioeus simplex
est origo et constitutio ejus quod est de
numero continuorum. Constat autem ex
his qure de quantitate in PréEdicamentis
dicta sunt, quod origo omnium continuo-
funl est indivisibile simplex. Locus ergo
indivisibiIis simplex est indivisibile sim-
plex, quod est origo et constitutio conti-
nuitatis Ioci secundum quod est quantitas.
1 Super tex. com. 76.
2 Idest, ponere illaln expositionem est ince-
Hoc autem indivisibile dicitur Iocus in-
divisibiIis : quia satis diximus quando 10-
catum eg1'editur a Ioeo ad Iocum, non 1'e-
fertur ad Ioeum nisi quia partieuIre ejus
ad Ioei terminum eopuIantur: et secun-
dum hoc lindivisibile locati refertur ad
loci indivisibile, et divisibile Ioeati ad 10-
ci divisibile. Loeus enim compositus et
totus~ ut dictum est in Prmdicamentis,
habet particulas ad eumdem terminum
copulatas, ad quem et particulre corporis
Iocati conjunguntur sive copulantur. Et
hujus causa est, quia una nunlero est di-
stantia Ioci et Iocati. Hic auteni terminus
copulationis est punctum. Loci igiturpar-
tes eopulatre juxta punctum vel in puncto
necesse est fieri vel copulari. Erit itaque
locus simplex, in quo punctum adjacens
puncto loeati adjacere eanstabit.
Si autem aliquis objiciat quod Aristo- Objectio.
teles non dieit punctum esse in Ioco : et
si in loco esse diceretur, non difIerret 10-
cus puncti ab ips'ò puncto. DicituI" quod Solutio.
non dicitur punctum esse in Ioeo per se
ut contentum: sed est in Ioeo ut ad quem
ut ad Ioci punctum ebntenti in Ioeo refe-
ratur, et quoad hoc dicitur Iocus, ut pa-
tet ex ante habitis, et quia ad aliud non
possunt lociparticulre et Iocati copulari
nisi ad punctum Ioci. Ad dictum etiam
Aristotelis dicendum quod punctuIll non
est in Ioeo per se: et si per se esset in
Ioco~ tunc sequeretur quod idem esset
punctum et Iocus puncti. Nos autem di-
cimus quod non est in loco nisi secundum
quod refertur ad copulationem particu-
larum Ioci et Iocati: et sic dieitur locus
simplex, et non quod locus simplex per
se sit, Iocus enim simplex non est, sed
est oppositio in adj eeto et privat ratio-
nem Ioci. Et ideo Ioeus simplex est 10-
cus secundum aliquid, quia scilicet ad Ioci
et Iocati refertur copulationem.
Manifestum autem est ex inductis,
quod Ioei particulre non tantum quantita-
tivre~ sed etiam essentiales prout est
quantitas, ut punctum, et linea, et super-
dere leviter secul1dum intel1ectuID.
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS~ TRACT. V 349
fieies, elaudunt~ et continent, et termi- quod ita sit : ex naturalibus autcm pen-
nant. Et sic Ioca simplicia punctualia vel det probatio illorum. Nos auteln propter
Iinealia vel superficialia, sunt oecupativa facilem doctrinam istorunl adhue dice-
et contentiva et terminativa ejus quod mus de istis qure lnultipliciter sunt in 10-
est minimum et simplex corporis conten- co, et qUffi per se et naturaliter sunt in
ti et Iocati. Sic eniIn punctum ad pune- loco, sieut diximuB. Adhuc ctiam quo-
tum, et linea ad linealn, et superficies dammodo daiur locus: et per omnia ista
refertur ad· superficieln, et profundum adhuc de loeo quredanl sunt inquirenda
ad profundum, et diamcter ad diame- dubitabilia. ex quibus faciliter intelligun-
trum ~ et sic de aliis. Et hrec quidem tur qure dieta sunto
secundum distantiam Ioei et Iocati eadem
sunt substantialiter, l'elata autem ad eon- CAPU1' IV.
tinens et contentum difIerentiam habent
Ioci et Ioeati. Ex his autem ornnibus Utrum primum crelum sit in loco et qua-
eoneluditur, quodlocus non potest esse liter diversimode sit in loco.
sine corpore : oportet enim quod super-
ficies alieujus corporis ultimum sito Et Cum autem dictum sit quod locus et Qurestio.
quia non potest esse vacuum, oportet ubi semper sunt in diversis, Ioeus enim
quod alicujus sit sicut contenti in ipso si- semper est in loeante corpore, ubi autem
cut in Ioco. Et similiter soliditas corpo- in loeato, oritur hie contentio de ultima
rea videtur non posse esse sine Ioco, hoc in ascendendo sphrera, qUffi eadem pri-
est, quin sit in aliquo sicut in loco . ma est in descendendo, utrum ipsa in 10-
c thjeetio so- Et hoc sophistice quidam improbare eante sit aliquo, vel non? Locus enim
phistica. videntur, dieentes quod omne termina- semper est in locantis corporeo Si enim
tum in figura et quantitate est termina- non est in loco, tunc non est etiam in ubi :
tum ad aliquid in quo finis est sure termi- et si nòn est in ubi, tune videtur sequi
nationis : in nullo autem quod in mundo quod non moveatur in ubi et seeundum
est, finis potest esse sure terminationis: locum, et hoc est contra omnes Philoso-
quia si intra est, essentiale est, et in ipso phos. Si autem in loco esse dicatur ut
est esse suum: finis autem 'sive termi- ubi, sic videtur esse falsum : quia loeus
nus est in quo nihil est de esse velo natu- est superficies exterioris corporis qure est
ra rei': oportet igitur quod terminet ad extra lbcatum: sed nihil videtur esse extra
aliquid extra, et illud iterum ad "aliud, et superficiem ultimre sphrerre, cum ipsa ul-
sie in infinitum, et sic infinitos mundos timus sit terminus omnium. Si dieatur
dixerunt extra ccelum esse. Hoc autem quod ipsa superficies Iocati locus sit, hoc
non concordat dictis Peripatetieorum. Et stare non poterit : quia jam determinatur
ideo dieendum quod non omne termina- quod locus et locatum semper diversa
tUffi terminatur ad extra, sed ultimum sunt et diversorum, et ideo supertìcies 10-
non habet terminum nisi superficiem qUffi cati, cum ipsius locati sit, non potest esse
est terlninus intra. Et quod ante dicitur, Iocus~ sed quod~am locati vei Iocatum.
quod terlninus intra est in quo non deficit Confitentibus igitur' aliquibus sphreram
esse terlninati~ Dicendum guod non opor- ultimam Iocalem esse, procul dubio con-
tet quod in ipso esse deficiat, sed quod fitendum est et confiteri oportet, quod ul-
defìeiat ad ipsunl, ita quod ultra ipsuln timanl sphffiram sit aliud corpus cireum-
nihil sit de esse , et ideo in ultima super- dans, quod ultra sphreram locum conti-
ficie est terminus et esse et loci. . neat. Sed constat, quod ultra ultimam
Solutlo. IIrec autem omnia probantur primo de sphreram nihil aliud est nisi prreter ipsam
ClElo et ;tJundo~ et requiruntur : quia ad sphreran1 et diversulll ab ipsa. Oportet
seientiam ist!lm non requir:itur nlsi Beil'e ergo dicere, quod ultima sphffira in alio
 350 D. ALB. ~IAG.
sicut in Ioco non est. Extremitas ergo uI-
timre sphrerre' non est in Ineo neque loca-
lis.
Et dicunt quidam extremam superfi-
ciem et locum corporis ccelestis superfi-
cie111 esse, et ipsam in loco non esse, quod
est contra omnia qure' dicta sunt : quia
tunc locus est aliquid locati, cum loca-
tUffi moveatur ad locum, cOlumovebitur
ad aliquid quod intra se habet, quod est
impossibile et contra naturam 1. Et ideo
dicunt quidam, quod hujusmodi insolitum
est, et occultum est nuntiare aliquid cer-
tum de istis, cum ista propter elongatio-
nem nobis sint insensibilia.
Seiendun1 autem de istis, quod ea qure
sunt in loeo, multipliciter sunt in loeo.
Quredam enilu sunt in loco sicut in gene-
rante et salvante : et quia a .generante et
salvante motus est localis, ideo talia mo-
ventur ad loeulu, et sic in loco sunt lUO-
bilia motu recto, qure indigent continenti
exteriori ut salventur, et sic elementa et
elementata mobilia motu reeto sunt in
Ioeo . Alio modo sunt in loco qUfficulnque
sunt ut Iocus et vas continens et salvans
q'ure sunt contenta ab ipso per virtutem
salvantis primi, et sic sunt in loeo qUffi-
cumque salvant, ut ineorruptibilia exi-
stentia et in se olllnia alia continentia, èt
sie est in Ioco totum corpus cceleste,quod
in se salvativul11 est olunium aliorum, et
ideo 1110vetur circa Iocu111. In his autem
qUffi primo 1110do sunt in loco, duo sunt
lnotus. Unus quidem ad substantiam sal-
vantis, qui est motus a medio. Alius au-
telTI ad virtutcm salvantis, qui est motus
ad medium: virtus enim sphrerre ccelestls
non congregatur nlsi in medio quod est
centrU111 sphffifre cCBlestis.. His itaque duo-
bus modis sunt in laeo, qUfficuluque lno-
ventur ad Iocurn vel in loco. Eorum au-
tem qUffi sunt in loco sieut salvantia et
circumdantia, qUffidam sunt sieut salvans
per S8, sleut prilua sive ultima spheera:
quredarn autem sunt locus ut vas salvans
f Hane opinionem attribuit D. Albertus
(-4 Physie. super tex. eonl. 43) ipsi Gilberto
ORD. PRiED.
et non per se sed per aliua., sicut sphrerre
inferiores, qure habent alias extrinsecus
circumdantes.
Seeundum hoc ergo dicendurn, quod
prima sphreraest in loco ut primus locus
et vas, et hoc est in loco, quia refertur ad
IOCUIll, hoc est, ad loei distantiam sicut
prirnulll salvativun1 et OrnniU111 generati-
vun1 secundum formam, et non sic refeI'-
tur ad Iocum sicut habens extrinsecus
circumdans, virtute cujus sit salvativum
et generativun1. Et hrec est vera solutio
hujus qurestionis.
Ad hoc autem quod objicitur, quod Objectio.
Iocus et ubi, sunt in alio et in alio.. Dicen- Solutio.
dum quod hoc intelligendum est de his
qure sunt in loco sieut salvante et conti-·
nente : in his enim salvans et continens
non possunt esse ide111 CUlll salvato et
contento. In his autem qure snnt in loeo,
hoc est, referuntur ad loeum sicut salvan-
tia et eontinentia, non est generaliter ve-
rum, sed est verum in his qure salvant
et continent non per seipsa: in his autem
qure per seipsa ita non est verUIll, sed
etiam sunt Ioeus plus quam locatum, et
ut loeus quidelll ad rationelll Ioci referun-
tur.
Ad hoc autem quod objicitur ita mo- Objectio.
veri in Ioco vel seeundulu locum.. Dieen- Solutio.
dum quod verum est, sed aliud est 1110-
veri in Ioeo, vel seeundum Iocunl, aliud
est moveri ad IOCUIll. Hree enim vel ideo
moventur, quia 1110ven1ur in Ioci distantia
undique requaliter circa n1edium : vel mo-
ventur seeundum Iocum, quia moventur
seeundurn Ioei diqerentias et situs~ qure
sunt ante et retro secundunl situm polo-
rUIll, et a dextro et sinistro secundum
distantialll Orientis et Occidentis, et hu-
jus1110di. Non autem moventur sic in Ioco,
quod ad 10CUlll aliquem moveantur. His
itaque nloJis sunt in Ioeo, qureeumque
per se in Ioco esse dieuntur. Nee oportet
quod prima sphrera qure per se hahet. loei
rationem et non Iocati, habeat extra se
Porretano, et in hae ipsum redarguito
 LIBER DE SEX PRINCIPlIS, TRAC1\ V
continens in qua sit sicut in Iaea coùti~
nentis : nec propter hoc ibitur in infini-
tum, quia statur in prinla sphrera qUffi per
se continet et salva-t.
CAPUT V.
De proprietatibus ubi, qUle sunt non su-
scipere magis et minus et 'non habere
contrarium.
Caret autem ubi intensione et remis-
sione, ita quod non dicitur secunduln ma-
gis et lllinus. Et hoc probatur ex hoc quod
non dicimus inter ea qUffi in loco sunt,
alterum altero lllagis esse in loco : non
eniUl magis est in loco quod est sursunl,
quam quod deorsuln: nec magis est in
loco quod movetur circulariter, quanl id
quod 1110vetur motu recto~ Sed aliter et
aliter dicitur esse in loco non secundulll
magis et lllinus. Quamvis ergo unurn
secundum quantitatem 111ajorern locum
possideat quam reliquum, non tamen ma-
gis est in loco unum quam altel'um:
quanto en1m aliquid magis fuerit formale
quam alterum, ut superiora quam infe-
riora, tanto possidet majorem locunl, si-
cut aqua excedit quarn terra, et aer quanl
aqua,. et ignis quam aer, et cmlum maxi-
mum obt1.net 10CUlll : magis enilll 'et luinus
secundum intensionenl et renlissionem
dictUIU, non dicitur secundulu ubi vel se-
cundum aliquam quantitatem, sed dicitur
secunduill qualitatelll qUffi potest intendi
ex propriis secundum sui subjecti causas,
vel remitti. Hoc igitur lllOdo ubi propriulll
est (quod convenit omni sed non soli)
magis et minus non suscipere.
Similiter autcm proprium erit ubi non
habere contrarium. Iloe proprium conve-
nit omni et senlper, sed non soli. In loco
autem esse (quod est causa ejus quod est
ubi) contrarietas non est. Quod autelll
nulli alii sit contrariUlll., per se manife-
stum est, quia contraria sunt in eodelll
genere. Alia aute111 a Ioco non sunt in eo-
dem genere cum loco. Probatur autem
etiam hoc, quia si habet contrarium, hoc
351
erit secundum quod Antiquis visum est.,
quod sursum ad deorsum sit contrariU111
propter hoc quod 111ulturn distare videtur
id quod est sursurn esse ab eo quod est
deorsum, quemadmodum maxime distare
videntur sursum et ddorsum. Propter hoc
contrarietas qUffi est in ubi, maxime vi-
detur pluribus circa sursum esse et circa
deorsum. Sursum enim esse ubi est, et
deorsum esse similiter etiam ubi est. In
his ergo maxime videtur contrarietas in
ubi : et quantitatis contrarietas maxime
videtur esse circa locum.
Si autelll surSUln et deorsulli concedant
esse contraria, sequitur inconveniens,
quod seilieet in eodeHl numero simul con-
tingit esse duo contraria: sursum enilll
et deorsuill diversis respectibus sunt in
eodem loeo vel ubi. Idelll enim locus nu-
mero est sursum et deorsum ad diversa
sunlptus vel comparatus, sieut patet in
exelllpio : quia turris altitudo sursum est
ad nos comparata aspicientibus ab imo in
sublime: comparata autcm ad sphrerffi
cCBlestis altitudinenl est inferius et deor-
SUffi. Amplius ex hoc sequitur, quod idelll
sibimetipsi erit eontrarium. Si eninl sur-
sunl et deol'sum contraria SUnl., cum idem
nUlllero locus sursum et deol'su'm sit, col-
ligiturper syllogisnTum idem sibilnet esse
contrarium. Nulla igitur eontrarietas est
in ubi. De his a-utem oInnibus patet (quffi
dieta sunt) quod contraria sunt secundum
formas suas absolutas contraria, et hoc
non variatur in ipsis per respectunl ad hoc
vel ad aliud. Et ideo si surSUlll et deorsunl
contraria essenl, essent in eis fOrlTIre con-
trarire, qUffi in eodem esse non possunt,
sive comparentur ad diversa, sive non
comparentur. De his tamen omnibus
quantuill ad logici spectat intentionem,
in libro Prledicamentoruln in tract. de
Quantitate., satis determinatum est. Et
his igitur patet de omnibus propriis ejus
quod est ubi. Si, autem qurerat aliquis Objectio.
quare hic non designatur proprie pro-
prium ejus quod est ubi, et sinliliter in
quando, cum proprium commune co-
gnoscatur ex eo quod est vere propriunl,
 352 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
et sic ponendum esset verius propriun1
Solutio. quam commune,Dici potest, sicut dictum
est in tractatu de Quando~ quod scilicet
proprie proprium ubi intelligitur satis ex
prredictis, quod scilicet convenit ei requale
esse ad id in quo est, hoc est, ad corpus,
quod est causa ubi per cir:cumscriptio-
nem, quod ubi est circumscriptum,
et convenit ei requale esse ad id ex
quo sicut ex causa procedit, et alia hujus-
Alitar. modi qure facile est assignare. Posset ta-
men dici in alnbobus his principiis, quan-
do scilicet et ubi, quod substantia eorum
in comparatione est considerata: et non
multum substantire habet in ratione, et
minus habet in esse naturali: et ideo in
substantia istorum non multa. radicantur
proprie propria sicut in iBis qure habent
absolutas esseùtias: et ideo 111axime sub-
stantia habet' talia propria, et quantitas
post substantiam, et post quantitatem
qualitas, et ad aliquid habet ea secundum
dici. Alia autem non habent de propriis
hujusn10di, et ideo non ponuntur. Et ideo
puto quod hrec ratio vera est, quia hic
proprie propria non ponuntur. Et hrec de
Ubi dicta sufficiant.
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS TRACT. VI J
TRil~TtlTUS
DE POSITIONE.
CAPUT I.
Quid sit positio secunduJn quod est préE-
dicamentum.
Pos:tio secunduIll quod est prineipium
vel prrediealnentunl est quidam situs
J
partiuln et generationis ordinatio. Situs
eninl eomluunior est quam positio sit :
quia situs dieit ordinationenl partium
quantitatis, et in mathematieis magis re-
fertui' ad locum quam ad partes superfi-
ciei inter se veI in loeo cOlnparatas. Sic
autem mathenlatiea situm habent. Et
quia magis dieit ordinationelTI. in Ioeo,
propter hoc difIerentire loei dieuntur etia111
difIerentire situs, sleut sursunl et deorsum,
et dextrorsum et sinistrorSulll et ante et
J
retro. Cunl autem sic C0111n1uniter dicatur
situsmagis qualn positio,non tamen ad po-
sitionelll generis habet communitatelu,
quia tune positio non esset genus pri-
rnum: sed habet analogire eomnlunita-
tRm : propter quod prius dieitur de natura-
libus, et posterius dc mathenlatieis.Adhuc
cum situs per prius dicat ordinationem
partium in loeo, et per posterius dieat
ordìnationem in toto. Positio autelu e
converso per prius dicit ordinationem
partium in toto et per posterius dicit 01'-
dinationem in Ioeo. Propter hoc ut deter-
lninetur situs, in assignatione positionis
dicitur, quod positio est situs pàI'tium
quidaln. Non omnis situs est proprie et
prjneipalitcr- dieta positio scd est qui-
J SitUl1l, cum 011111e quod habet partes, ex
.rlam) utdiciunl est.
VI
Si autenl objicitur quod seeundum Objectio.
hoc nomen aluhiguum ponitur in diffini-
tione, quod est situs, l)icendulu quod Solutio.
(sicut scepe Dictum est) assignationes ge-
neralissimorum non sunt diffinitiones
proprie aeceptre, sed sunt assignationcs
qualescumque deelarationis majoris quam
nOUlen. Et in talibus a'ssignationibus ta-
lia ambigua deterluinata sie a parte sure
ambiguitatis poni eonsueverunt. Et ideo
dieit, quod est situs. Nee situs est ide111
quod positio: quia sic assignatio esset
nugatoria : sed voeanlUS quod positio ex
sui eOlumunitate, qure taman non generis
est, ut dictum est.
Quod aute:1l dieitur partiun~ situs-,
ideo est quod positio plus dieit ordinatio-
nom partiuln in toto quam in Ioco, et de-
ternlinatur ad hoc situs et restringitur
cum dieitur quidam situs.
Quod autern dieitur et generationis or-
dl:natio, ideo dieit quod generatio ejus
quod habet partes et integrales et quanti-
tatem, et ex partiUl1l ordinata eornposi-
tione, nee generari potest nisi per hane.
Et ideo generatio ipsa per fornlativaIll
virtutel1l (qure in generatione operatur
ad formaTI1 generati) operatur talium
partium ordinationem. Et ideo generatio
hie ponitur ut talis ordinationis propria
causa. F~t ideò ulale dieunt qui exponunt
generationem pro generante. In aliis au-
tem quibus non est generatio, et tamen
est partium ordinatio, similis causa est:
forma el1im totunl ternlinans, c&usa est
ordinationis partiUTIl ad hune vel illuDI
.partibus eonlponatur suis, sive sit gene-
!3
334 D. ALB. l\IAG. ORD. PRLED.
rabile, sive sit ingenerabile. Tune distin-
guendum est, quod quoddam eompositum
habet sua componentia actu intra se, non
ante se nisi per naturam et intellectum :
et hoc modo est generatum. Ét quoddam
est quod sua componentia habet actu ante
et extra se, et hoc est generabile. Et
propter hoc quando partes conveniunt ad
compositionem, tune generatur ex ipsis.
Sic ergo intelligendunl est cum dicitur,
et quredam generationis in partibus scili-
cet generantibus ordinatio.
Quod autem copulatio et in medio po-
nitur, et per hoc id quod dicitur in assi-
gnatione, non videtur esse unum, sed
congregatum ex pluribus non essentiali-
ter unum constituentibus ,Dieendum quod
copulatio qure in medio ponitur, notat
expositionem, et non diversorum copula-
tionem. Hoc enim quod est positionem
quemdam situm esse, id est, et non om-
nem situm esse positionem. Posset esse
dubium quis et qualis situs esset ; et ideo
additur, et, hoc est, id est generationis
ordinatio-, qure partes ad invicem ordi-
nat et ad totum ut sub forma totius for-
mre debito modo terminatre ad totum
constituendum. Dico autem partium ad
invicem-, quia oportet partem duplicem
habere ordinationem, unam scilicet ad
comparere cum qua secum convenienter
constituit totum in quantitate et figura.
Alium autem habet ordinem ad formam
totius omnes partes terminantem ad esse
totius et omnes partes continentern. No-
men enim quod talis ordinationis formam
dicit, secundum quam partes ad invicem
et ad totum referuntur primo et ad loeum
quem habent in loco totius, illud idem
nomen recte prredicat positionem, sicut
supra vel infra in toto poni, vel reque,
vel non reque sive intra extrema poni
sive extra extrema, vel hujusmodi. Hoc
igitur est genus positionis.
I-Iujus autern subalterna sunt vel reque
vel non reque poni, vel flexe vel recte
poni, sicut stante, vel sedente. Specialis-
sinla autenl sunt, ut sessio, vel statio.
Individua vero, ut statio Socratis, sessio
Platonis, et hujusmodi.
·CAPUT II.
De his qUEe sunt positiones verm-, et de
his quce .videntur et non ~unt.
Positio igitur est secundum quam alia
dicuntur sedentia et stantia et adjacentia
qure v~re dicuntur positiones. Quia se-
ò-eris e.st, cujus spondyli recte renibus
porriguntur, sed crura non porriguntur
ad inferiora ad sU:s~entationem. Jacens
autem, cujus dextrum vel sinistrum reli-
quo incumbit lateri. Stans autem, cujus
superiora recte cruribus incumbunt. Ac-
cumbens autem, positio est composita ex
adjacere et sedere, sicut reclinatio a dor-
so facta, CUlTI tamen' adhuc inferioribus
superiora insidant.
Secundum etiam positionem dicuntur
lenia vel aspera, vel quomodolibet aliter
secundum situm disposita, hoc est, se-
cundum ordinem partium posita: quam-
vis lenitas et asperitas multipliciter pos-
sint considerari, sicut dictum est in Prte-
dicamentis. Possunt enim considerari se-
cun,dum ordinationeln.quam faeit genera-
t~o totius ex partibus, et pro certo posi-
tlones sunto Possunt etiam considerari se-
cundum hoc quod in sensu agunt per
acutum, vel hebes, vel non angulos, et
sic procul dubio sunt passibiles qualita-
teso Possunt etiam considerari per mo-
dum quo componunt totius figuram et
claudunt in angulo terminationem, et
sic pro certo sunt qualitates qure sunt
fornlre vel circa aliquid constantes figu-
rre.
Attendendum est quod sedere et jaeere
et alia qure a positione denominative
~icu.ntur positiones non sunt, sed a posi-
tlonlbus denolninative dieta et de sub-
stantia posita prredicata.
Exhis autern qure dicta sunt solet in- Dubitatio
du~i qurestio de curvo et recto, aspero et textus.
lenl quadrangulo et triangulo, bicubito
J
et tricubito, et magno et parvo, et brevi
et longo) utrUl1l ista dicant differentias po-
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. VI
sitionum vel non: omnia enim hrec quam-
daln partium positionem sive dispositio-
nem signifìcare videntur, et ita videntur
difIerentias positionis prredicare. Curvum
enim, ut dicit Plato, est cujus medium
exit ab extrenlis, et sic partiuIll llledia-
rUlli dicit ordinenl ad extremas. Rectum
autem est, ut idem dicit Plato, cujus ex-
trema llledium tegunt ne videri possit
cum extremo: et hoc iterum dicit ordi-
nem mediorum ad extrellla. Asperulll
vero, cujus partes non in una jacent su-
perficie plana, sed extra superficiem por-
riguntur; quod iterum partis expressre et
partis eminentis ad superficieln dicit 01'-
dinationem.Lene autem est, cujus partes
reque jacent in planitie. Quadrangulum
autem et triangulum et poliangulum con-
siderari possunt tripliciter. Si conside-
rentur secundulli latera recte ad angulos
terminata, positionem partium videntur
dicere. Si autem consideretur clausio-
nis linearuln modus, tunc dicunt figuram
et qualitatem. Si autem ad actum refe-
runtur prout agunt in senSUln, tunc vi-
dentur hrec dicere passibiles qualitates.
·Bicubitum autem et tricubitum et sic
deinceps dupliciter considerantur, scilicet
prout dicunt species quantitatis qUffi sub-
stantire mensura est, vel prout sunt ter-
mini invicem membrorum totum consti-
tuentium, sicut junctura manus ad bra-
chium, et brachii ad juncturam: sic
enilll ordinem dicunt quantorulll ad talem
, modum quantitatis totum constituentium,
et sic videntur dicere positiones. }1~odem
modo considerantur magnum vei par-
vum vel simpliciter secundum quantita-
tem, et sic non sunt positiones. Conside-
rantur etiam secunduln proportiones ad
partes et ad totum secundum quod ma-
gnum cum toto vei parvum constituit,
et sic videntur dicere positiones. Id~m
enim per omnia de brevi et Iongo. Si
e nim considerantur simpliciter, di~unt
quantitates: si autem secundum propor-
tionem, ut auris brevis rotundo capiti,
1 Huju'3 oppositum videtur dieere D. Alber-
tus in traete de Qualitate, cap. 8. 801utio patetex
355
et oblongo capiti auris longa, sic aliquo
IllOdo difIerentire videntur dicere positio-
nUlll. Sic ergo asperum dicitur, cujus.
partes supereminent sibi inviceul. Lene
autern dicitur, cujus particulffi requaliter
porrectre sunt.Et eodem Inodo est de om-
nibus his qUffi partium in toto et in loco
totius dicunt qualndam ordinationenl.
Attendendu111 ad qUffistionis inductre Solutio
tus.
tex-
solutione111, quod non omnia qUffi dicta
sunt, d~cunt positiones vel positionis dif-
ferentias, sed sunt qualia atque etiam
qualitates circa situm existentes. Ex eo
eniln quod partes sic vei sic in toto vei
in loco totius dispositre sunt, ex eodem
tales vei tales sensibus inferunt passio-
nes, pungendo~ vei non pungendo: et ex
eodem quod sic sensibus passiones in-
ferunt, talia sive qualia esse a sensibus .
judicantur. Et ideo in talibus positio
partium est causa talis vei talis sensus,
et non e convcrso~ eo quod tales sensi-
bus inferunt passiones et sunt talia se-
CUndU111 senSUln, efficitur quod sunt
aspera vellenia,vei bicubita vei tricubita~
Unde positio causa est sensibilitatis, et
non e converso. Similiter autem est i~
aliis hujusmodi, qUffi partium habent di-
spositionem in toto et in Ioeo totius. Erit
ergo unumquodque prredictorum non po-
sitio principaliter~ sed erit dicens quale
quoddanl circa positioneln vel situm t.
IIoe autem ideo quia nomen magis est
impositum efIectui quam eausre, eo quod
sensui efIectus 111agis notus est, quam
causa. Unde curn situs eausa sit sensibi-
litatis in tactu, quod scilicet sic vei sic
secundum tactuln id quod positum est,
sentiatur, erunt ista nomina qualitatum
ex situ et circa situm causatarum et di-
ctarUffi.
CAPUT III.
De proprio cOlnn~uni positionis quod est
non suscipere contrarietatem.
Videtur autem positio sive situs con- .
dictis hic. JAMMY.
 336 D. ALB. MAG. ORD. PRiE.l).

trarietatem habere secundunl apparen- dum enim ad album et nigrum videtur

tial11 : sedere enim ad id quod est stare, . esse contrarium per hanc regulam con-
videtur esse contrari~m secundum qualll- trariorum et rationem, quod sint in eo-
Dubitatio dal11 contrarioruIll rationen1. Contraria de~ll genere proximo quod est color, et
tpxtus.
enilll sunt" qure in uno et eodem indivi- nunquam simul seclindum idem inve-
duo et in eodem tempore impossibile est niuntur in eodem, sed mutuo se expel-
reperire, sed vicissim eidem possunt Iunt ab eodem susceptibili et vicissim
inesse. Sedens autem postquam surrexe- possunt uni et eidem inesse quod secun-
l'it, stare poterit, et stans sedere post- dUlll ea transmutatur. Ex hoc forte vide-
quam steterit: sed aliquo sedente im- tur., ,quod unum pluribus possit esse
possibile est aliquem eumdem stare dum contrarium secundum idem.
sedet : et sic cum sessio et statio vicis- Quod tamen non est verum : quia Solutio tel
sim eidem inesse possint et nulli simul, pallidum ad nigrum et album non est tUBo

videntur esse contraria sessio et statio : contrarium secundum quod contraria

et videtur habere positio contrarium, sunt qUffi maxjme distant sub eodem ge-
quia una species positionis alteri esse vi- nere. Horulll eni111 unum nihil participat
detur contraria. de reliquo, sicut album et 11igrum, cali-
Solutio tex- Si autem propter hanc rationem hu- dUlll et frigidu111, et dulce et amarum" et
tus. jusmodi qUffi dicta suni' ponamus esse alia his siIllilia. Pallidum enin1 et alii
contraria, cogemur recipere inconve- medii colores ex albo et nigro conficiun-
nientia hffiC qUffi dicentur. Primum qui- tur et comlniscentur: propter quod ne-
dem, quod idem secundum idem pluribus cessarium est in quocumque pallidulll
sit contrarium. Qualnvis enim Aristoteles 1 est, in eodem esse aliquo lllOdo album et
dicat, quod unum potest esse pluribus con- nigrum. Sinliliter autelll est de creteris
trarium, sicut involuntarium per ignoran- coloribus mediis. Non ergo videtur esse
tian1, et involuntarium per violentialTl op- contrariUlll albo et nigro. Et veritas hu-
ponuntur ambo involuntaria voluntario, jus est., quiaAristoteles 2 dicit quod
non intendit Aristoteles quod secundum mediulll C0111paratum extremo est extre-
idem duo opponanturuni : quia hòc est im- mum: quia cOlllparatur extrellloprop-
possibile. Hoc autem in his qUffi dicta sunt ter oppositionem alterius extremi, quod
si conceduntur esse contraria, sequitur est in ipso essentialiter constituens ip-
quod seCUndUl11 unUln et idem duo oppo- sun1._ Et sic pallidum comparatur nigro
nantur uni contrarie. Si enim confir- per albu111 quod est in ipso, et opponitur
111amUS contraria secundum regulas con- ei contrarietatis 1110do aliquo : et compa-,
trariorum, invenimus quod id quod est ratur albo per nigrU111 quod est in ipso,
stare, non lllagis est sedere contrariU111 et opponitur ei contrarietatis modo quo-
quam acculllbere. Sicut aute111 sedere et dalll seCUndU111 non plenalll oppositio-
stare nunqua111 sunt in eodem si111ul, ita nen1, sicut habent sin1plicia extrema qure
neque stare et accul11bere vel sedere : et maxin1e distant eorum qure sUIit sub
secundum hujus1110di disputationen1 nulla eodem genere. Patet autelll ex hoc, quod
inerit situi sive positioni contrarietas : pallidulll nOl1 opponitur pluribus secun-
quia hoc procul dubio VerU111 est, quod dum idelll, sed secundum plura qure sunt
tantum unum uni secundulll idelll 0ppo- in ipso : et hoc non est inconveniens.
nitur et eodem oppositionis genere. Amplius autem et ad ea qUffi inducta AIO18 In.I
Objectio t~xtu.
Adhuc autem fortasse dicet aliquis sunt dici potest, scilicet quod contrario- prIOla... I

textus. quo d non'lnconvenlens est nec lnso l'ltUll1 rum ratio et regula est, quod circa idem jecllo,u.
o o

unum esse pluribus contrariulll : palli- nata sunt existere quod est susceptibile

1 ARISTOTELES, Tn 3 Ethic. cap. 1. 2 ID. In 5 Physic. tex. com. 52.

 LIBER oDE SEX PRINCIPIIS, TRACT. VI
utriusque-, nisi alterulll insit per naturalll,
ut in PréEdicamentis t dictum est. Sedere
autem et jacere si concedantur esse op-
posita ex alia ratione, talnen ex hoc pa-
tet quod non sunt contraria: quia non
semper circa idenl specie et numero nata
sunt fieri, sed sejuncta sunt susceptibilia
eorum. In quibusdam eninl sedere ratio-
nalibus convenit proprie: jacere autem et
accumbere etiam convenit irrationalibus
qUffi rationalibus sunt adversa. Hujus au-
tenl signum, quod equus et homo in hoc
similia sunt, quod sine dubio probata ra-
tione convenit utrisque et jacere et accum-
bere. Sed.ere autem non proprie convenit
nisi homini soli. Aliquid igitur jacet et
accumbit cui sedere non convenit, sicut
equus. Sedere igitur et stare etaccumbere
non semper nata sunt fieri circa idem. Se-
quitur ergo quod hrec non vere sunt con-
traria, quanlvis modum aliquem habeant
contrarioruID. Sic ergo situI vei positioni
convenit ~on habere contrarium : et in ar-
gumento prilllo quo stare et sedere probari
videntur esse contraria, paralogismus est
constans ex eo quod non sufficienter enu-
merantur ca qure exiguntur ad hoc quod
aliqua vere sint contraria. Et .hoc est
proprium comillune quod convenit omni
semper, sed non convenit soli, sed pluri-
bus etianl aliis prredicamentis.
CAPUT IV.
De proprio positionis, quod est nOrt su-
scipere majus et minus.
Adhuc autenl conlffiuniter proprium
positionis est, neque CUlli lnagis, neque
CUln minus dici per conlparationenl inten-
sionis et remissionis. Sedere na111que cum
sit positio qUffidalll, non magis et lninus
est positio, quam accumbere, vei stare,
qum etiam sunt positiones. SÌlniliter au-
tem in eadelll specie positionis sedens vel
stans, non dicitur minus altero magis se-
dens vel stans. Et universaliter loquendo
1 In tract. de Qualitatc, cap. Li.
~ Juxta illud 4 Topic., albius est illud quod
337
secundum nullam positionem dicitur ali-
quid secundum magis vcl minus altero 2.
Sicut ergo ab inductione concluditur,
quod positioni prOpriU111 est non suscipc-
re magis et nlinus : habere cninl cOlltra-
riUlll causa est ejus quod est magis et lni-
nus secundum quod 111inus est magis ha-
bere de contrario, ut dicit Aristoteles.
CAPUT V.
De proprie proprio positionis-, quod est
substantiéE proxil1~e assistere.
Magis autem et convertibile proprium
quod convenit omni soli et sen1per, vi-
detur proprium esse positionis substantire
proxime assistere inter ea qUffi assistunt
substantire. Quredam enim accidentia di-
cuntur esse qUffi simpliciter insunt : qure-
d~m auteln assistunt plus quam insunt,
quffi non silllpliciter sunt, nec causantur
ab extrinsccis' subj ecti, sed causata ab
intrinseco secundum ea subjecta con1pa~
rantur ad alia, sicut et reIatio, et quan-
do, et ubi, et positio, et habitus. Et est
hrec distinctio quam primus invenit Auc--
tor libri Sex princijJiorum Gilbertus Por-
retanus.
Proprium igitur positionis est, quod
inter assistentia proxime substantiffi as-
sistat, ac proximius assistat substantire
olnnibus aliis fornlis qUffi assistere sub-
stantim suppositre sunto Hoc autem syllo-
gismo probatur per diffinitionem positio-
nis : substantire enim positio nihil aliud
est quam naturalis substantire secundum
llanc vel illam positionelll orda. Natura-
lis cnim ordo secundum sessionem est
sessio, et naturalis ordo secundum statio-
nenl Post statio, et sic de aliis positioni-
bus. lirec autem naturalis ordinatio vel a
principio quidem cOlnpositionis substan-
tiffi innata est ipsi substantire : aut innata
est ipsi substantire consueto motu naturre.
A principio quidem cOlnpositionis, sLcut
nigro est impermixtius.
358 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
in leni, et aspero, vel requalibu8 secun-
dum superficiem, vel inrequalibus secun-
dum earndem, sicut sunt plana et his-
pida :naturre autem motu flexura lnem-
brorum, sicut est sessio, et statio, et
alia hujusmodi.
Et quia proprie proprium convertibile
est, ideo sequitur quod quidquid pro-
xime substantice inter assistentia assistens
est, id secundum veritatem positio est,
quce hujus rationis propriam suscipit
prredicationem : inter assistentia enim
proxirnum substantice dicitur positio, et
non inter inhrerentia ; non enim habent
positionelll nisi pro quantitate distensa :
et sic patet quod quantitatem sibi ut sub-
stantice proximiorem supponit positio.
Adhuc cum quantitas causetur a forma
in composito, positio autem sit ordinatio
compositorum, quorum activa est causa,
quantitas non proximior est substantire
quam positio, prrecipue cum non tantum
dicat ordinationelll partium in toto, sed
etiam ordinationem partium in loco :
quem locum habent partes in loco to-
tius.
Assistere autem dixit Gilbertus has
formas qure rationem non trahunt ab
hoc quod insunt substantice, sed ab eo
quod per ipsas substantia ad aliquid ex-
tra se .ens comparatur, sicut relatio, et
quando, et ubi, et positio, et habitus,
quorum nullum nomine suo dicit quod
insit, sed nOllline sui generis tantum vel
substantire vel accidentis, sed nomine
proprio dicit substantire comparationem
.exterius ad aliquid, sicut relatio, et quan-
·do, et ubi, et hujusmodi. Relatio enim ut
relatio et non ut accidens substantice
dicit comparationem secundum id quod
est. Et similiter est de aliis, quamvis non
relationis dicant COlJlpositionem, sed
loci, vel tempQris, vel ordinis, vel alicu-
jus hujuSlllOdi. Et quia hce formre assi-
stunt potius quam insunt,ideo dixit idem
Gilbertus quod secundum tales mutatio-
nes formarulll non proprie mutatur sub-
stantia, sed talibus forillis mutatis sub-
stantIa manet immutabilis, sicut.pater est
vivente filio, et non pater filio mortno
sine mutatione sui. Sic etiarri dixit de
aliis, ut quando, et ubi, quibus nihil
mutatur eorum quce in substantia sunt
quando lllutatio fit secundum quando vel
ubi : nec est in substantia vel accidente
(quod sit in his) fieri mutationem neces-
se : quod esse non posset si simpliciter
istce aut alire formre inessent. Dixit ergo
Gilbertus quod non insunt proprie sed
assistunt quasi extrinsecus, et ideo mu-
tationes secundum ipsas possibile est
fieri, nulla mutatione facta in substantia
vel in aliquo accidente ipsius.
Inter assistentia a utempositio, ut
dictum est, proxinlius assistit, et inter
omnia relatio proxilllius assistit : quia
sola ista secundum id quod est non est
nisi alterius. Quando autem et ubi me-
dio 1110do assistunt : quia in his in sub-
jecto fit aliqua mutatio. Aliquid enim in
prreterito abjicitur, et aliquid acquiritur
in futuro. Et sillliliter ubi totum mutatur
de loeo ad locum. Sed habitus plus as-
sistit quam relatio, quia habitus nlutatur
ad formam habentis. Actio autem et pas-
sio cunl sint a principiis interioribus, non
nunlerantur inter accidentia vicissilll, sed
inter ea qure insunt simpliciter absolute.
Hcec igitur de positione dicta sunto
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. VII
TRACTATUS VII
CAPUT I.
Quid sit habitus secundum quod est pr;e-
dicamentum.
Habitus autem est corporum et eorum
qure circa corpus sunt adjacentia, secun-
dum quam hrec habere, illa vero haberi
dicuntur : habitus eninl est habentis, et
in habente est habitus" et de illo prredica-
tur per denominationenl. Unde secun-
dum quod est accidentis, sic est in ha-
bente ut accidens in subjecto. Cum autem
dicitur, quod habitus - est corporum~ hoc
ipsum quod dico corporum, e'st in habi-
tudine causre finalis : quia propter cor-
pus qureritur habitus. Cum autem dici-
tur, et eorum qu;e circa corpus sunt~ tan-
gitur causa materialis, scilicet ex qua su-
mitur habitus. Et cum dicitur adJ·acentia,
tangitur modus accidentis illius quod est
habitus. Adjacentia eninl habitus ad cor-
pus dicit naturam illius accidentis : hoc
enim adjacens est ut camisia, et ab hac
dicitur camisiatus :et aliquid adjacet ut
tunica, et ab hoc dicitur tunicatus, et si-
militer armatus, calceatus, et alia hujus~
modi. Habitus igitur secundum quod est
prredicamentum, est habitudo corporis ad
circumstans, quod figuram corporis ta-
lem vel talem accipit : quia ab hac vel ab
ista figura dicitur capatus, vel tunicatus,
-vel calceatus, vel aliter secundum habi-
tum vestitus. Forma igitur qure est in
corpore vestito, secundum quam ad cir-
cumstans extra comparatur et denomina-
tuI', est res hujus prredicamenti, et no-
,men significans illud hujus prredicamenti
3~9
nomen existit. Hoc igitur prredicamenti
nomen est significatulll : et patet quod
talis forma in nullo aliorum importatur
pI'mdicamentorum : et propter hoc spe-
cialiter exigit prredicamentulll, quod est
unum de generalissimis, cujus supalter-
na sUllt vestitum esse, et armatum esse.
Specialissima sunt auteln esse tunicatum,
capatum, loricatum. Individua autem 10-
ricatum esse Socratem, vel Platonem esse
tunicatum, et hujusmodi. Quòd autenl
addituI', secunduJn quam h;ec dicuntur
habere~ hoc autem haberi, specificatio
est habitudinis inter habens et habitum :
in hoc enim quod est figuram dans et ut
causa finalis dicitur habens : hoc autem
quod figuram est accipiens alterius prop-
ter alterum asssumptulll, dicitur hal;>itulll.
Hoc autem speciale est in hoc prredi-
camento sive principio, quia hoc simpli-
citer inesse dicitur, _sive sit secundum to-
tum, sive sit secundum particulaI'em di-
visionem: in aliis autém quod secundum
totum inest, simpliciter dicitur inesse :
quod autem secundum partem inest, non
simpliciter, sed secundum quid dicitur
inesse, ut JEthiops albus est secundum
quid et non simpliciter albus : hic autem
quod secundum partem inest, simpliciter
dicitur inesse, ut calceatus secundum pe-
dem, simpliciter dicitur calceatus, et an-
nulatus secundum digitum, simpliciter
annulatus dicitur esse. Estigitur habitus
simpliciter, sive sit secundum totum, si-
ve sit secundum partem dictum-, ut annu-
latum quidem esse secundum digitum, et
calceatunl esse quod inest secundulll
partem, cum tamen utrumque dicatur
simpliciter.
360 Do ALBo M.AGo ORDo PRiEDo
His autem neque rebus qure habitus
sunt et formis qure habitunl prredicant,
simplicia quidelll nomina illlposita sunt,
quibus ea qure habitus v'ere sunt appel~
lenturo Simplicia autem dico nonlina,
qure vere primitiva sunt., et ununl tan-
tunl significantia absolute, non in COl1l-
paratione ad aljao rralia enim nonlina non
11abent genera et species habitus, sed di-
cuntur habitus nonlina, ut armatio, et
calceatio, quorum prinlum ab armis de-
rivatur, et habitudinem significat : quia
corpus armis proportionatur et c.ompara-
tur o Secundum autem derivatur a calceo
et habitudinem notat, quapars corporis
calceo comparaturo Secundum autelll
derivatur a calceo et habitudinem notat,
qua pars corporis calceo comparatur et
proportionatur. Et similiter autem est in
reliquis omnibus, qure generum vel spe-
cierunl habitus nomina esse dicuntur, ut
vestitio, capatio-, tunicatio, et hujusmodio
Propter hoc enim quod ex duobus causa-
tur, et uni debetur ut habenti, reliquo
autem ut habito, ideo ab uno simplici
nomen imponi non potuit, sed oportuit
quod ab aliis derivaretur. Quia vero ha-
bentis est habitus et non habiti, ideo
oportuit quod denominative nominaretur
ut capatus, calceatus, et hujusmodi o
Quia vero in exterioribus est habitus,
non interioribus, ideo id quod est secun-
dum parteni in quibusda111 refertur ad
totU111 : quia qui secundum pedenl calcea-
tus est, simpliciter dicitur calceatus esse:
et galeatus simpliciter dicitur, qui se-
cundum caput galeatus est. Hoc autem
est in his in quibus habitus partis est pro
totoo Calceatus enim seeundum pedes,
pro toto est calceatus, quia pedes tOtUlll
protegunt, et annulatus seeundulll digi-
tunl, simpliciter est annulatus, quia an-
nulus digiti est ornamentum totiuso In
quibus autem id quod est partis, ad to-
tum referri non potest, non ita: prote-
ctus enim secundum lumbos, non sinlpli-
citer est protectus, ut velu.m capitis ha-
bens, est simplieiter velatus: et similiter
est in aliis.
In naturalibus autem quamvis intrin-
seca et· extrinseca eircumdantur, tamen
est habitus secunduill lllodum, ,ct non
sc'cundum veritatenl, ut carnatus, et in-
cal~natus, et inos'satus, et medullatus :
hrec en,im non vere sunt habitus, sed par-
tes eorporis secundum substantialll con-
stitutalll, quarnvis ad modum habitus sint
dicta istao Et ideo ista non dicuntur ha-
bitus, sed partes substantire dicuntur ad
modum habitus, ut dictum esto
CAPU1~ II.
De propriis l:ommunibus habitus-, qUéB
sunt suscipere magis et minus-, et non
habere contrarium.
Suscipit autCl1l habitus magis et mi-
nus secundum aliquelll modum, sed est
proprium quod non convenit soli, nee
semper: dicitur enim eques pedite arilla-
tior, eo quod magis paratus est ad defen-
dendum et a'd impugna.ndum: quia instru-
mento bellico quod est equus paratus est,
et equo utitur ut habitu armorum magis
quam utatur eò ut vehiculo : et hoc IllO-
do equus ut instrumentum bellicunl est in
genere habitus, sieut et gladius cum di-
citur aliquis gladiatus, vel lanceatus-, vel
aliquo alio instrumento bellico denomi-
natus : et hoc modo secundum alianl spe-
cienl habitus ealceatior est, qui caligis et
calceaillentis utitur, quam qui solis utitur
caligis. Hoc autenl convenit habitui se-
cundunl aliquas species ipsius: in qui-
.busdalll enim habitibus non est verum :
quia CUlll lllagis et minus prredieentur,
sicut vestitum. esse, vel tunicatum. esse,
et sinliliao Unus enilll alio vestitior non
est qui pluribus utitur vestibus, quam qui
paucioribus ; vel qui lllelioribus, quam
qui pauperioribus utitur indumentiso In
habitu enim qUffidam in specie comparan-
tur secundum l1lagis et minus: vestitum
eninl esse genus est ad tunicatum, et to-
gatum, et pelliceatum: sicut armatulll
genus est ad lorieatum, vel gladiatum, et
lanceatum, vel in equestri bello ,esse, ut
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS,
ita dicam, dexternatum vel equitatum. Sed
in genere armorUlll recipit magis et mi-
nus secundulll genus et speciem. Sed in
genere vestirnenti in neutro suscipit 111a-
gis et nlinus. ,In genere aute111 calcea-
lTIentorum suscipit 11lagis et rninus.
I·rlm~ ohje- Videtur tamen etiam quod in genere
etiO. U
vestimentol'um suscipit magis et minus :
dicitur enim unum lTIagis vestitulTI esse
quam aliud, et aiterum minus vestitum,
sicut dicimus unum magis calceatum
Secunda. quam aliud. Adhuc autern qUffiratur cau-
sa, cum unus sit armatior quam a.lius, et
unus calceatior quam alius, quare unus
vestitior quam alius non est?
Acl primam Ad hoc auten1 dicendum quod vesti-
et secun-
dame mentum refertur in uno usu tantum, qui
est calorem fovendo tegere: tegitur au-
tem corpus simpliciter et totum uno quo-
cumque vestimento, et non tegitur plus
piuribus quam uno: et ideo quoad hunc
actunl habitus CUlTI magis et minus non
prffidicatur. In calceis autem et armis non
sic est. Arma enim non ad unum sunt
belli actum, sed qUffidam sunt impugna-
tionis, qurodam defensionis, qumdam ta...
Iis vei talis invasionis. Et hro cOlnnia re-
spiciunt bellum et belli proprios actus in
defensione et in impugnatione : et ideo
armatior est, qui. ad plura (quffi belli
sunt) paratior est. Similiter est de cal-
ceamentis qUffi non qUffiruntur ad tegi-
men pedis tantum, sed etiam ad viro ex-
peditionem, ut pes melius et a nocumen-
tis defendatur et facilius moveatur et in
prrosenti 1110tu minus arceatur: et hoc
modo calceatior est, qui ad plura talia ex
calceis et caligis paratior est. Sinliliter
etiam in ornatu-, quod ornatior est, qui
ad plures decores ornatior et paratior.
Sed in vestitu ut vestitus est, non est nisi
usus unus qui est tegenda conservare~ et
ita corpus tegitur uno sicut pluribus, et
ita uno sicut multis : nec lninus tectus
est qui uno regit, dunlmodo uno totus et
per totum tegatur, qualTI qui multis tegi-
tur : et vestitum esse non est cum magis
et 111inus. IIoc igitur propriurn est quod
TI{AC1~. VII 361
nec convenit amnI, nec soli, Ilue scnl-
per.
llabitui autelll nihil est contrariUlTI :
et hoe est proprium quod convenit 0111ni
et semper, sed non soli. Hoc autcm pro-
batur inducendo et exemplorum posi-
tione. Armatio enil1l non est contraria
vestitioni vel calceationi: quia si esset
contraria, non posset simul esse in eo-
demo Idem autenl simul et senlei est ar-
matus, .calceatus, et vestitus. Quod au-
tem aliis nihil est contrarium habitibus,
palam est. Simile est in aliis sicut in istis-,
sicut facile est videre inducenti species et
genera habitus. Et quia non suscipit con-
trariuDl, ideo etiam non siITIpIiciter su-
scipit magis et minus. JVIagis enim et mi-
nus sunt secundum unam et eamdem
fOrmalTI separatam a contrario nlagis et
nlinus. Quando autem dicimus aliquem
esse magis arlTIatum, vei calceatum, vel
ornatum, non di.cirnus sccundum unam
aliquanl eamdenl fOrnlal11, quro insit ha-
benti habitum : sed hoc rcferendo ad
actum quo proficit armatio vei calceatio vel
ornatio : et hoc non est intensio vei re-
lllissio proprie: quamvis enim prffipara-
tio sit una ad actum hunc vei illum, cum
prffiparantia non sint unum nisi in quall-
tUffi sunt armantia vel calceantia vel 01'-
nantia, tamen quia hroc non armant vei
calceant vei ornant secundum unam et
eamdem pot~ntialTI prffiliandi .vel eundi
vei ornandi; ideo non relinquunt formam
unam nisi in comparatione ad actum
unum COl1lmUnCm, ·ut diximus. Et ideo
etiam non proprie habitus suscipit magis
et minus, sed per cOlllparationem ad
actus perfectionem, ut dictunl est.
Hoc autelTI ex hoc pIane videri potest,
quia non habet simpliciter contrariulll,
nisi genus quod est qualitas: ideo etian1
nihil silTIpIiciter suscipit magis et minus
nisi qualitas : habitus ergo non suscipit
nlagis et minus-, nisi in con1paratione ad
actum .aIicujus in cOlnparatione ad quem
habitus est perfectior. Quod etiam actio
et passio suscipiunt l1lagis et minus, ideo
362 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
oportet quia actio et passio causantur
ab activis et passivis qualitatibus 1.
CAPUT III.
De proprie proprio habitus quod est
semper in pluribus esse.
Proprium autem habitus est quod con-
venit amni soli et semper, quod in plu-
ribus sit quod non in uno, scilicet in
corpore sicut habente, et in his qure circa
corpus sunt habita, sicut in vestitu, et
arlnis, et ornatu : nec unquam potest esse
in uno nisi cum alio : habitus enim est
forma qure non inest habenti, nisi sit
cum eo quod actu habetur ut circum-
dans corpus: et hoc non est in aliquo.
coordinationis prredicamento, sicut facile
patet in omnibus, ut in ubi et quando.
Sed in ubi quidem ubi est in eo quod
J pluribus sunt similibus et dissimilibus,
est in loco 2, et nullo lllOdo est in loco :
cujus ratio quia locus non est ubi vel
J invicem se habentibus : qure tamen 0111-
alicubi, quia aliter iretur in infinitum.
Similiter quando est in tenlpore sicut in
causa, sed tamen non necessario est cum
tempore : quando enim ex prreterito non
necesse est esse cum prreterito, quia id
prreteriit. Sed in habitu nunquam vere
inest habitus habenti, nisi quando habi-
tus circumdat habentem.
Soli igitur habitui convenit hoc non
in uno, sed in pluribus semper existere :
habitus enim est adjacentia corporis, et
est eorum qure sunt circa corpus. Adja-
cet autem corpus habitui ut causans figu-
ram totius vel figuram membri quod in-
duitur vei armatuI' vel ornatur: habitus
autem adjacet corpori ut circumdans
ipsum, et sic utrumque diverso modo ad-
jacet alteri. Et hrec adjacentia duplex
causa est adjacentire qure est habitus :
unde corpus adjacet habitui, et habitus
corpori. Et hre dure adjacentire causant
adjacentiam qure importatur per nomina
J quantifas non est in pluribus nec omnis
specierum et gene1'um habitus, ut 101'i-
catus, annulatus, tunicatus, et generali-
1 De hoc vide supra in traete de Qualitate,
cap. 1f
ter armatus vestitus, vel ornatus.Quod
l
,
autem 'habit~s in pluribus semp·er sit se-
cundum eamdem divisionelll qure est in
partibus, non quidem in partibus haben-
tibus positionem, ut quidam male dicunt:
sed ideo fit quia divisio est in his parti-
bus in quibus ut partitis et divisis est ha-
bitus: et hrec sunt habens quidem in
parte una et habitus in parte alia, qure
J
substantialiter divisa sunt et nullo mòdo
unita. Quod autelll genus vel principium
sic sit in pluribus, in paucis invenies.
Non enim invenies rem alicujus p'rincipii
vel prredicamenti sic esse in pluribus, nisi
in quadam quantitate, et in quibusdam
qure sunt ad aliquid. In ad aliquid qui-
dem ut figu1'aliter dicatur secundum quod
apparet in primo' aspectu, ut sin1ilitudo,
et dissimilitudo, requalitas, inrequalitas,
difIerentia, convenientia: hrec omnia in
requalibus et inrequalibus, vel aliter ad
nia uniuntur in uno' quod est' qualitas
eadem vel diversa qure est causa omnium
iliorum. Quantitas autem qUffi in pluri-
bus actu est, ut numerus qui est in nu-
meralibus, ut in his 'qure in, actu plura
sunt et numerantur, qUffi quidem in plu-
l'alitate aguntur secundum discretionem
unitatum earumdum multifariam secun-
dunl assumptionem. Discretio 'enim uni-
tatis facit numerum.
Et taliternon est in habitu. Ibi enim
actu plura sunt, qUffi non multiplicantur
secundulll unam unitatis assumptionem.
Unde quamvis simpliciter 'nihil invenias
quod tot distribui possit partibus ut nu-
merum, eo quod in infinitum excrescit
unitatum appositione. Et quamvis etianl
concederemus quod quantitas quredam et
relatio in pluribus consistit, non tamen
omnis quantitas et relatio talis est, quod
semper sit in pluribus. Continua enim
J
relatio. Idem enim l'efertur ad id quod
est idem, et pater ad filium, et non in
2 Seilicet in loeato.
 LIBER DE SEX PRINCIPìlS, TRACT. VII
pltll'ibu8 consistit simul in actu ex se in-
vieeln existentibus. Habitus autem talis
nsl. olnnis quod sernper consistit in pluri-
hus se invicem complectentibus. Consi-
sti t enim in corpare et his qUffi circa cor~
pus sunt, qUffi nec idem supponunt ex
(I uo causantur ut ea qUffi sunt ad aliquid.
Noe etiarn nlultiplicantur ex unius et
(~.i usdem materiali unitate. Hoc autem
Illanifestum est ex eo, quod omnis habi-
tus consistens est in corpore habente et
his qUffi circa corpora sunto Et hoc quia
sit in pluribus nullam unitatenl habenti-
bus, nec super unalll fundatur, habitus
nOlnen sortitur, et nulli alii prffidicamen-
to sic convenit esse in pluribus. Omnis
cnim adjacentia .mutua corporis et eorum
qUffi circa corpus sunt, habitus nomen
sortitur ; propter quod proprium est ha-
bitus et vere proprium adjacentia corpo-
l'is et eorum qUffi circa corpus existunt
secundunl eam qUffi partium est divisio-
nem. Verum quod circa corpus existit,
multas habet divisiones non tantum ma-
tcriales, sed etiam formales, ut secundulll
armationem, vestitionem, bellationem,
ornationem, et ludum qui habitu profer-
tur. In omnibus enim his proprium est
habitus in pluribus existere qUffi ad uni-
tatem nullam possunt reduci : et hoc non
convenit alicui alii prredicamento: no-
men eninl ipsum habitus a pluribus tra~
hit rationenl, ab habente scilicet, et ab
eo quod habetur.
n.move& Et licet habens non llluitiplicetur se-
dub'urn.
cundum subjectum, tamen secundum for-
mas et officia multiplicatur, ut aliud ha-
bet textor, et aliud habet coriarius, et
aliud pistor, et aliud habet civis, et aliud
rnconomicus, et aliud politicus qui guber-
nat civitates, et sic de aliis. Propter quod
hoc prffidicamentunl semper in pluribus,
qUffi in actu simul sunt consistit, et illud
vere proprium est quod nulli convenit
aliorum, ita quod scilicet secundumplu-
res potentias consideratur habens, et se-
cundum has pluribus indiget, et· plura
1 Hic conjungit in unun1 duos IIlOdos haben-
di, quos sejunxerat in Post:prredioamentis, ca-
363
habet ad potentiarulll illarum exigentianl
secundum diversitatem potentiarum ip-
sius ;habitus, secundum quod se habet
amictu, vel arillatione, vel ornatu : nemo
enilll amicitur simplici uno, nec armatur
uno simplici, nec ornatur uno simplici
ornanlento : sed semper habens vult con-
sistere in pluribus potentiis~ et habitus in
pluralitate instrumentorum.
CAPUT IV.
De modis quibus dicitur habere.
Habere autem non est habitus prredi-
canlenturn, quanlvis llabitus habetur: et
hic 0111nino distinguendi sunt modi ha-
bendi. Dicitur autem habere llluitis mo-
dis : sicut aliquis dicitur habere alteratio- Prirnus mo-
.
nem et a ffectlonem ex al ·
teratlone re l'1- dus di.
haben-
ctaln, ut albedinem,vel nigredinem 1. Quia
aute111 similis est modus habendi quanti-
tatem per modum ad subjectum sicut et
qualitatem, propter hoc ad eumdem mo-
dunl reducitur habere qualitatem et ma-
gnitudinem et longitudinem, quod scili-
cet quantitas sit mensura qualitatis~ cum
nihil aliud sit albedinenl habere vel lon-
gitudinelll "Vel latitudinem, quam albulll
esse vel longum vel latum: quia cum
albedo sit forma corporalis~ per accidens
distenditur cum quantitate subjecti: et
sic duo modi in prffidicanlentis deterilli-
nati habere~ hic reducuntur ad unUID.
Secundo etiam modo dicitur habere si- Secundus
modus ha-
cut vas dicitur habere aliquid: et quam- bendi.
vis hoc multipliciter sit in liquidis et ari-
dis et in aliis hujusmodi, tamen in com-
muni una tantum est habitudo habentis
ad habitum, sicut modius dicitur habere
granunl~ vel lagena vinunl: in hujus-
modi enim nihil aliud est habere quam
continere~ et nihil aliud haberi quam
contineri.
Habere tertio modo dicitur secundum Tertius mo-
partem et non secundulll totum, quamvis dus.
habitus ad totius decorem referatur, si-
pite ultimo.
 364 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
cut in n1embro. Verbi gratia in digito dus quintus.Alii autem modi qui sunt
annulum habere diciInur, vel in fronte ut totum habct partem vel hujusmodi non
vel in pede ornatum vel in aure: hrec hic ponuntur: quia hoc modo non est ac-
eniu1 olnnia redueuntur ad unum eom- eidens in slibjecto, sieut qUffidam pars, et
lnunem ·moduln. CUIU enim dicimur in ideo ad principiorum habitun1 iste modus
digi~o habere annulum, tantuludem valet nullam habet positionem.
ac si digitus in annuIo sit et habeatur: et Qure auten1 notanda sunt ad materialll
quia etialu membruIll organicum ad qUffi de "habere in PrEedica1nentis dicta
usum totius habetur, ad eumdem n10du~ sunt, q.uod scilicet habens in omni gene-
reducitur habere luembrum. re habendi est principium ejus quod ha-
Quartus Dicitur autem habere quarto IllOdo ut betur : hoc autem non nisi aceidentis ex-
modus.
uxorem : hic tan1en insolitus est habendi trinsec~s assistentis est quod habetur. Et
modus, ut in PrEedicamentis dictum est, hoc potest considerari secundum se, vel
ut quod habetur habens est, et habere di- secundunl "essentiam, vel secundu111 1110-
catur : et hoc quidem habere nihil aliud dum assistendi substantire.Si primo cum
est quaITI cohabitare. esse ejusdenl sit inesse : sic accipitur mo-
Qud<?t. si!1 t Si ergo primus modus in duos divida- dus primus. Si autem in essentia consi-
mo l lpSlUS
habere. tur, ut in PrEedicamentis dictun1 est, stere cun1 ess~ntia fluida et dispersa: et
tune modi habere qui magis et COlumu- quoad hoc sumitur modus scilicet qui
niter dici consueverunt, quinario nUlllero eontinetur in subjecto, ut non fluat et di-
terminantur. Si autenl pro uno ruodo po- spergatur. Si autem modus inhrerendi
nantur duo qui prredicti sunt: tunc sub- considerctur: tunc dupliciter considera-
intelligitur modus qui omnibus manife- tur, scilicet quantulll ad causam, et ad
stus est, sicut habere possessionem: et quantuill ad eflectum : et tune his duobus
iterum sunt quinque: vel ex prioribus modis consideratur, scilicet secundum id
relinquitur n10dus qui est habitus prout quod est: et sic est lllOdus proprius qui
est prredican1entum, ut modi habendi ex habitis relinquitur. Si autenl conside-
quinario terminentur. Et fortasse erunt retur seeundun1. modum qui inest: tune
apparentes alii modi habendi prreter 110S est sin1ilis modus insolitus, qui non est
qui dieti sunt numerati: et hos invenien- nisi qu<?dammodo cohabitare, sieut uxor
dos relinquimus diligentiffi legentis. In viro.
~:bi~~~t Prtedicamentis septem positi sunt, hic au- Hrec igitur de sex princlplls qUffi in
tem quinque qui magis eompetunt sex PrEedicamentoru1n scientia dimissa sunt,
principiis qure sunt determinata. Princi- dicta sufficiant : si qua enim alia sunt et
pia enilll actus sunt et operationem ha- aliqua principia sunt scientiarul11 et de-
bent ad substantiam : et de hoc congruit monstrationum, in eo libro qui de Ana-
modo primo. Principiulll enim fluidum lyticis posterioribus est, determinari lla-
ens et dispersum est.1 et de assistentibus bent et ibi requirantur. Si qua autem alia
plus quam inhrerentibus, et ad hoc facit oluissa sunt, vei in libro PrfEdicamento-
modus tertius. Principiun1 enim plus rU1n dieta sunt, vel lllagis propria sunt
etiam assistit quam insit, et sic quodam- prilllo philosopl10, et ill quinto primEe
luodo cohabitant: et ad hoc facit modus philosophite libro habent determinari, ubi
quartus. Conjunetus autem n10dus secun- distinguitur quoties dicitur unumquodque
dum veran1 intentionem est, qui est cir- quod est pars vel species entis.
cumdans extrinsecus : et ad hoc faeit mo-

·tE!• • I(t;G-
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. 'TIII
DE MAGIS ET MINUS.
CAPUT I.
De opinionibus Antiquoru1n de eo quod
est magis et minus.
Quia vero in hae seientia et de forrnis
aecidentalibus in genere, et de principiis
qure in pluribus formre sunt assistentes,
qure secundum singula secuti surnus:
formis autem accidentalibus quibusdam
eonvenit magis et lninus suseipere: ideo
bene se habet de magis et minus deter-
minare, ut eorum qure dicta sunt in Prm-
dicamentis et hie, facilior sit doctrina. De
eontrarietate et oppositione qure causa
est ejus quod est magis et minus susei-
pere, in Prmdicamentis satis determina-
tUffi est. Sieut autem dicit Boetius ab
Alexandro affirmans, tres apud Antiquos
de magis et minus suseeptre sunt opinio-
.trlma opi-
nio. nes. Eorum quidem una qui dicebant
quod in omni in quo invenitur magis et
minus, invenitur aliquo modo materia
cujus quantitas, ut dieunt, ex indivisibili-
bus eonsistit, ubi plura similia in uno
eonveniunt, id dieunt intendi, et ubi pau-
eiora sunt, illud clicunt remitti, et ideo
albissima sunt in quibus plura indivisi-
bilia coneurrunt albedinis : remitti autem
ubi eonveniunt pauciora. :Et hree quidern
opinio, .ut dicit 130etius, fùit Platonis.
Videtur autem ab antiquo Anaxagora de-
rivata, qui dixit sinlile sinlili generari, et
omnia esse in omnibus, sedlatere :et ideo
etiam intendi et remitti, quodculnque sc-
eundum quod plus et minus apparet de
jpSO simili.
365
VII I
Seeundi dixerunt quod formre neque Secunda
opinio.
erescunt, neque decrescunt, nee inten-
duntur, neque remittuntur, sed potius su-
munt subjeetorum erementa 'vel decre-
menta: quod enim est in partibus bene
digestis puris et lurninosis ereseit, et
quod tales ad augmentum reeipit, hoc
intenditur ad albedinem, et quod tales
partes ad augmentum sui non recipit,
hoc remittitur.
l-'e1'tii vero dicebant non olnnibus for- Tertia opi-
mis fieri intensiones et remissiones, sed nio.
in 11is qure lnedire sunt: et ideo dieunt
certissimas scientiarurn vel artium et vir-
tutunl non intendi nec remitti, sieut est
gramnlatica pe1'fecta vel justitia : sed me-
dio modo non perfecte habitas intendi,
sicut de dispositione fit habitus medius.
Istm ergo fuerunt opiniones de magis et
lninus Antiquorum, et ad harum inlita-
tionem opinionunl dixerunt etiam Poste-
riores, quod de rnagis et minus suscipere
tripliciter aiunt: quidam quod ea qure
magis et minus suseipiunt secunduln eo-
rum subjectorum augnlentum (quffi sub-
stantiffi dicuntur) magis et minus susei-
piunt : et hoc est juxta modum secundum
qui dictus est in opinionibus Antiquo-
rum,et hoc est intelligendum sicut ante
est expositum.
Aliter autem et alli dicunt ipsas formas
qUffi in subjecto suscipiuntur, in ipso qui-
denl suscipiente subj eeto secundum seip-
sas lninui et crescere, non crescente vel
diminuente subjecto: et hffie opinio
sumpta est juxta prìmaln Platonis et A.na-
xagorffi opinionern: et hoc maxime diee-
bant in qualitatibus incorporeis, ut scien-
 366 . D~ ALB. MAG. ORD. PRiED.
tia, et virtute, qUffi dona deorum esse di-
eebant : et in his primo data per seeundo
addita auget, et hane esse intensionern et
remissionem.
Alii autem videntes intendi multas qua-·
litates ex eausis mutantibus subjectum,
dicebant intensionem et reluissionem, et
magis et minus fieri seeundum utrunlque
istorum, ut quidam asserunt secundum
subjecti incrementum et decrernentum:
et illam superius inductam opinioneol co-
nantur imitari, quia motus aliquis etsub-
j ecti est et formre qure in subj ecto: sub-
jecti quidem ut ejus quod movetur, formre
autem ut ejus quod aceipitur in DIOtU.
Inchoantes a primis debenlus igitur
manifestare qure istarum sententiarum ra-
ta sit in veritate, et firma argurnentatio-
nis eonfirmatione : sie enim melius scie-
mus quod verum sit de istis. Hoc tamen
prresciendum, quod si quis primam et se-
c-undam dextruxerit opinionem, tune
etiam destructa est tertia opinio qure
etiam nihil est nisi duaI'uIh, prima~ sei-
licet et secundre conjunctio vei composi-
tio.
Improbatio Dico ergo quod non dicuntur forlure
pri~re .opi-
nloms. vei cum magis et nl:inus dici sine inten-
o
sione et remissione: quod est valde in-
conveniens: quia substantia nec l'ecipit
nec magis nec minus, ut in PréEdicamentis
dictum est: hre enim frequenter in par-
tibus substantire incrementum et diminu-
tionem l'ecipiunt. Amplius autem equus
et alia animalia et auglllenti et 'diminu-
tionis motus frequenter sustinent : et la-
pis quidem non suscipit augnlentuill vei
decrementum, nisi numeri: et tunc dici-
tur equus major vel minor lapide, qui
nunquam accipit augmentulll : et hoc
non fieret si secundum hoc fieret inten-
sio, qure secundunl corporunl duorunl ad
invicem non est in eo nisi quod non est
in ambobus. Et ideo si intensive dicere-
luI' equus major lapide, oporteret quod
utrumque secundum eamdem rationenl
acciperet magnitudinem, quod falsum
est: hoc igitur falsum est, quod per sub-
jecti inc~enlentum aliquid recipiat inten-
sionem et remissionem vei magis et mi-
nus. Adhuc autem nlons unus alio mon-
te major et minor dicitur, cum neuter
p,er augmentum vel decrementum cre-
scat vel decrescat. Alllplius quidem mar-
garita albiorequo dicitur, qui tamen
pedem album habet, qui est major qualn
margarita: hoc autem non ideo dicitur,
quod in quantitate essentire vel in sub-
jecto equus a margarita superetur, cum
etiam pes major est qualll tota margari-
ta, sed quia margaritre albedo plus can-
det qualll albedo equi vei pedis equi. Ex
his autelll oportet colligi per rationem,
quod vel pronuntietur quod margarita
equo albior sit in eo quod vincat equum
in magnitudine subjecti~ quod falsum est,
cum e converso equus quantitate subjecti
vincat margaritam: vei dicatur quod
non est verUffi, quod nlargarita sit albior
equo, quod est contra sensum: veldica-
tur quod nihil omnino dicitur magis et
minus, sive secundunl intensionelll et
remissionem secundum magnitudinem
suhjectorum vel parvitatem, neque se-
cundum incrementulll vel decrementum.
Et hoc est verum: palam enim quod se-
cundum magnitudinem subjecti margari-
ta non dicitur albior quam equus: et ta-
lllen non est falsum, quod margarita sit
albior equo. Relinquit igitur, quod nihil
dicitur secundum luagis et minus secun-
dum subjecti magnitudinem vel parvita-
tenl, et constat primam opinionem faI-
o salll~ et non veram causam ejus quod est
magis et minus assignasse.
Amplius autem nec secunda opinio
Improba'lo
vera est: non enim magis potest dici et secundre
opinioni•.
111inus secundum quantitatem qualita-
tum qure infìciunt subjectum vel affi-
ciunt. Si enim secundum magnitudinem
albedinis vel alicujus accidentis exte-
rioris (qure fornlre sunt corporales et in
minori 111ajores et minori minores) ali-
quis diceretur albior alio, vel propter
parvitatem albedinis diceretur minus al-
bunl alterulll altero, vei quonl0dolibet
aliter diceretur secundum comparatio-
nem fornlffi, sie procul dubio diceretur
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. VIII
homo vel equus vel aliquid aliud album
magnum magis album vel albius quam
margarita: accidit enim major quantitas
albedinis equo quam margaritre. Am-
plius magis et minus dicitur alterum al-
tero non secundum subjecti vel secun-
dum accidentis decrementuln, vel quod
majus et parvius dicitur in formis secun-
dum intensionem et remissionem. Quia
enim non secundum subjecti crementum
vel decrementum vel magnitudinem vel
parvitatem aliquid alio magis vel minus
dicatur, manifestuln est in his qure dicta
sunto Potest etiam patere ex c1ictis, quod
unUlll non lnagis et lllinus dicitur ad
aliud propter alnpliorem accic1entis quan-
titatem quam forma corporalis habet in
subje~to: quantitas enim forulre corpo-
ralis ultra subjectum protendi non pol-
est: quia tunc accidens non esset in sub-
jecto-, quod est impossibile: quod patet
in quantitate, qUffi tanlen videtur esse
per se magis quanl aliquod aliorum acci-
dentium : et illa non potest: ergo nulla
alia forma accidentalis. Quod autem
quantitas sine subjecto non sit, hoc patet
ex hoc, quia terulinus quantitatis est
eorpus cui inest quantitas, ita quoc1 de
quantitate nihil invenitur extra corpus
quantum: quod patet ex hoc quod omne
quantum magnuln vel parvuln est: par-
vitas aute~ quantitatis tota supponitur
in parvo corpore, et ultra subjectunlpar-
vunl nihil dictoo parvitatis porrigitur:
quanto igitur subjectunl quod est sub-
stantia quanta, par,rius efficitur, tanto
etiam parvitas quantitatis (qure in sub-
jecto est) minoratur. Patet itaque quod
nihil cum magis et nlinus prredicatur,
.neque secundurll subjecti vel accidentis
solum augmentum vel diminutionem.
lml'robatio Propter quod concluditu1', quod neque
~" m opl-
ntonle. minus fit secun dUUl utrumque IS01'urn
. t' .
modorum silnul, sicut tertia dixit opinio.
367
CA.PUT II.
De causa intensionis et remissionis.
Reprobatis igitur opinionibus et refu-
tatis tanquam non veris, alia invenire
oportet de his qure cum magis et minus
dicuntur secundum intensionem et re-
missionem. Hujusmodi vero sunt ea qure
sunt in voce, sive nOlnine imposito illi
formre, qure dicitur cum magis et minus.
Fornlre eninl qure adveniunt substantire
et accidentales sunt, nOlninibus propriis
designantur, tunc lnagis et minus non
contingit illis formis secundum augmen-
tUlll subjecti mobilis vel diminutionelll,
sed potius secunclunl impòsitionem no-
lllinum illoruln qure in voce sunt illarum
formarum significativa . , Omnis enim im-
positio nominis est a forma: et ideo no-
lllen significat positivam formam, ut al-
bum primulll significat albedine colora-
tum : unde qureculllque priori et princi-
pali nominis impositioni signifìcatione
propinquiora sunt, magis simplicitatelll
et veritatem illius attingunt, et illa cum
nlagis dicuntur et lllinus: cum minus
autem forula illa prredicatur de his qure
a prilnaria nOlninis iUlpositione renl0tìo-
ra sunt, ut album quodcumque magis- est
quod nomine significante quod album
est similitudine propinquius est: minus
autem quod talis naturre dissimilius est:
album autem simpliciter dicitur in quo
est pura albedo: quanto igitur ad vocis
primam et nOlninis impositionem ali-
quod accidens puriori albedine inficitur
vel afficitur, tanto etiam candidius et al-
bius esse pronuntiatur et judicaturvel
assignabitur: et hoc quidem est in onl-
nibus formis advenientibus substantire
qure cum magis et minus dicuntur. Quan-
titas autem qure cum magis et minus
non dicitur, excipitur ab hac, quia par-
vius secundum quantitatem esse dicitur
id quod aliis secundum quantitatem
staturre comparatuln, ipsis in quantitate
deficere dicitur: quidquid igitur est quod
 368 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
quantitatis mensura superatur, id conti-
nuo parvius pronuntiatur secundum
quantitatis in corpore et quantitate de:'"
crementum. Et sinliliter est in aliis se-
cundum quantitatenl cOlTIparatis sive se-
cundum longitudinem, sive secundum
latitudinem, sive secundum profundita-
temo In omnibus autem aliis qure inten-
sionem et remissionem habent, est in-
tensio et remissio secundum accessum
vel recessum ad veram nominis imposi-
tionem, ut paulo ante dictum est.
Quot modis Sciendum autem multos esse modos
fit intensio, . .. . . . E .d
et remissio IntenslonlS et remlSSlonlS. -1 t l eo notan-
dUill quod qurecunlque ad invicenl com-
parantur secundum rnagis et nlinus, conl-
parantur secundum quod sunt unum ali-
quo modo, aut genere, aut specie, aut
analogia sive proportione: unum qui-
denl specie, ut albulll quidenl in quo
UnUlTI albius est qualTI reliquunl: unum
autenl analogia ad unum, sicut intelle-
ctuale-, UnUlTI eninl intellectualius est alio,
sicut intelligentia per essentiam est in-
telligentior quanl intelligentia per adep-
tioneln intellectus: intellectualius et ra-
tionalius est id quod per essentiam est
rationale, quam id quod participando di-
citur l'ationale, ut dicit Aristoteles in ter-
tio Ethicorun~. Sic igitur oportet unum
semper esse unitate seCUndUlTI analo-
g-iam, qure comparantur ad inviceln se-
CUndU111 magis et lTIinus. Sed ea qure
sunt ununl genere vel specie, comparan-
tur·secunduIll unanl fOrrnalTI qure est in
illis: qure autem sunt unum secundum
analogiam, non habent quidem unam
fornlam, sed per formam dictam secun-
dum prius et posterius comparantur se-
CUndU111 magis et minus ad ununl actum,
qui est intelligere in intellectualibus, vel
ratiocinari in rationalibus. COlllparatio
enilTI fit etialll secundum duo non in ge-
nere dieta, scilicet seCUndUl11 purius et
111inus purum: participare formalll sim-
pliciter, vel participare forlnalll secun-
dum conlparationem ad actum. ~Et pri-
nlO quidelll modo est intensio secundum
acceSSUln ad veralll nonlinis il11positio-
nem. Et hoc idem e'st quod secundum re-
cessum contrarii permixtione, sicut cum
dicitur album albius. Aut fit ad actus
expeditionem : et hoc modo intensio fit
secundum quod subjectum magis fit di-
spositum ad actum, et secundum hoc so-
lurn secundum subjecti dispositionern fit
intensio vel remissio.
His igitur modis cum fiat intensio (se-
cundum omnem modum simul dicendo)
fit intensio vel remissio secundum hoc
quod l'es in qua est intensio fit vel in ef-
fectu vel in forma accedente ad veram
nominis impositionem: quia impositio
nominis nominat formam qUffi sine im-
pedimento expedita est ad agendum il-
lius formre proprium actun1 et effectum.
Fit autem comparatio ad veram nominis
impositionem duobus .modis, scilicet se-
cundum recessum quidem a contrario in
his qure no~ habent ad quod accedant,
vel secundum accessum, vel secundum
utrumque istorUlTI simuI. Secundunl ac-
cessum quidem in eo quod non habet
contrarium, sicut bonun1 melius: non
enim bonum vere habet contrarium, sed
privative oppoSitUlU. Si enim haberet
contrarium, tunc esset illud in aliquo
terl11ino in quo esset status. Sed nihil
summum est malulll aut in quo sit status
mali. Secundum. recessum autem a con-
trario fit status mali, nam secundum re-
cessum a contrario comparatur secun-
dum magis et minus, s~ilicet malus, pe-
jor, pessÌlnus. Non enim aliquid est in
mali termino ad quod ista comparentur,
sed secundum -recessunl ab optimo talem
accipiunt comparationem.
Secundum autem istorum utrumque
sinIul est comparatio in qualitatibus ac-
cidentis, sive sint per se activre et passi-
vre, sive secundum suas causas, ut cali-
dius et frigidius, humidius et siccius, al-
bius et nigrius, et hujusmodi in sapori-
bus et odoribus. Hrec enilu olunia sinlul
in saporibus et odoribus secundum re-
ceSSUln a contrario, et secundum acces-
SUffi ad veram nominis inlpositionem
tractantuI'. eOl1iparatur eninl in talibus
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. VIII
oInnibus recessus a contrario secundum
cumdem modum, sicut accessus ad V8-
l'alll nonlinis impositionem.
CAPUT III.
De causa quare qU/Edam non comparan-
tur secundum magts et minu.s.
'hall"atio
... ,tU".
Dubitabit autem aliquis qualuobrem
qUffidam CUIll n1agis et lllinus dicuntul'
et comparantur, sicut quredam qualita-
tes, et quredam alia, ut actio et passio,
et quidam habitus, substantiffi vero mi-
nime: quia substantia secundum totUlll
suunl genus nec ·luagis nec minus susci-
tex- pit. Hoc autelll contingit quia substan-
.... ' .. ll()
hut. • . . .
tiarum nomina OInnla In terlllino In1po-
nuntur, ultra quelll transire impossibile
est: forma enim substantire qUffi in ipso
nomine significatur, ut actus materire
est qure totam iluperfectionelll terminat
materire: et ideo quod totalll terminat,
terlllinus est in ipsa forma, et nihil manet
de materia quod interminatum sit, et ideo
n1agis habere non potest: propterea ac-
ceptio ipsa etian1 ipsius formre in momen-
to est, et Inagis finis motus quam mutatio
est. Forma autem accidentalis substan-
tire advenit jam existenti, et non ternli-
nat potentiam subjecti, ut non sit suscep-
tibile magis et minus secundum quod
ejus quod est magis et minus est suscep-
tibilis : et ideo in forma accidentali com-
paratio est semper secundum ma;gis et
n1inus.
Sicut autem in substantiis est, quod
in1positio earum in termino est:' ita est
de quibusdalll accidentibus, qure ideo
sine magis et min·us dicuntur, quia in
terlllino est eorUlll ilUpositio, ut in quarta
specie qualitatis quadrangululll et trian-
grilum, et similia : non enim dicitur
unum altero magis et minus secundum
hoc quod in figurre nomine sunt, in quo
est nominum impositio : convenit tamen
unUln esse quadrangularius altero : sed
hoc non secundum quod sunt nom.ina
figuraruln, sed seCUndUl11 quod denolni-
369
nativum et designativum est substantia-
run1 : quia quadrangulatum corpus dici-
tur, et quadrangulum qualitas nuncupa-
tur, qure est forIlla, vel circa aliquid con-
stans figura : sed cum dicitur quadran-
gulum est figura vel qualitas, species re-
cipit sui generis prredicalllentum. Dicitur
etiam corpus quadrangulum quadrangu-
lariter: et hoc dicitur per denominatio-
nem et secundun1 subjecti dispositionem
majorem vel minorem : unde quadran-
gula alteratio est in his accidentibus qure
non recipiunt compositionelll.
Eadem ratio vetat et inlpedit, qUffi
dicta superius est: quia si impositio hu-
jusmodi nominUlll in termino facta est,
ultra quern transgredi non licet (quadran-
gulum enin1 et quadratuIll non nisi ta-
men positis lateribus et angulis formatur
requalibus : et hoc nlJn est nisi uno et
eodem modo, quo scilicet minus vel plus
habeat) nec triangulum quadratum, nec
quadrangulum esse dici poteste Et simili-
ter est in aliis acci dentibus qure compa-
rationem cum magis et minus habere
non possunt : et ideo non comparantur
cum magis et minus. Hujusmodi auteln
signun1 est, quodetiam in his qure con1-
parantur, si quid comparationem notat
in termino, excessu hujus ulterius con1-
parari non potest, sicut est videre in su-
perlativis, albissilllUS et nigerrimus : et
omnia scilicet qUffi secundum superabun-
dantiam dicuntur, uni soli conveniunt,
et sine magis et n1inus dicuntur. Imposi-
tio enim superlativorulll cum sit in
termino" ultra quem terminUlll (quia in-
divisibilis est) porrigi ulterius in aliquod
secundum id in quo est comparatio par-
ticipans, illlpOssibile est : falso enim et
non impossibili posito nullulll sequitur
impossibile. Unde si possibile esset istud
quod est in termino porrigi ulterius in
aliquid ejusdem naturre secundun1 ma-
gis, quod ex hoc sequeretur esset fal-
sum et non impossibile. Est autem ter-
minus oInnis indivisibilis. Sic ergo id
quod est in ternl 1no, ulterius porrigitur
ut divisibile. Sed per indivisibile Iiihil
24
370 D. ALB. ~IAG. ORD. PRJED.

additur et nihil intenditur secundum formam qure est species determinata 2.

magis et minus: quia si omnia puncta Quando igitur totum compositum trans-
componantur, nullam magnitudinem fa- mutatur in aliud compositum, sicut aer
ciunt : eo quod punctuIll puncto compo- secundum speciem et matcI'iam in aquam,
situm, nihil auget : et punctuIll a pun- tunc est generatio simpliciter. Quamvis
cto demptum, nihil diminuito Et similiter enim materia secundum quod est materia
CUIll terminus alicujus ulterius dicitur vel substantia quredam, non immutetur,
porrigi, nil auget de forma vel minuit : ut dicit. Aristotetes 3, tamen secundum
quia terminus est indivisibilis, cui nec' quod i'psa stans modo sub hac forma
addi, nec diminui poteste Et hrec igitur mutatur, quia efficitur sub alia :et sic
causa est intensionis et remissionis .. forma corrupti mutatur, dum abjicitur :
-materia autem ejusdem corrupti mutatur,
CAPUT IV. dum transit ad aliam formam : et sic to-
tum mutatur. In. subjecto enim quod, ut
De distinctione generationis ab altera- dicit Avicenna, est ens in se completum,
tione per quam intensio et remissio fit. et secundum esse substantire factum, sùnt
duo, quorum unum est forma qure est
Ad sciendum autem quod magis et species secundum rationem, hoc est, se-
minus non est ejus quod in ipso est ter- cundum quam~accipitur :esse in se com-
mino, oportet scire distinctioneIl?- gene- pletum, et secundum esse substantiale
rationis ab altera generatione, qure causa perfectum, hoc ~st, secundum quam
est ejus quod est cum magis et minus. accipitur diffinitio. Aliud autem est ens
Dicimus igitur quod est ·generatio sim- secundum subjecti naturam. Subjectunl
pliciter in substantia,et etiam corruptio est enim quod substat, sed quod subsi-
simpliciter. Sed generatio simpliciter stendi naturam non habet nisi ab eo quoà
non fit congregatione atomorum simpli- primum subsistit, et hrec est materia.
citer indivisibilium, ex quibus fiant acci- Quando igitur in his duobus substantia-
dentia qUffi magis et Illinus suscipiant : libus modo prredicto est transmutatio,
nec etiam corruptio in talibus fit segre- tunc fit generatio et corrupt~o :secundum
gatione atomorum, ex quibus causatur veritatem et sinlpliciter.
remissio intensorum, sicut dicebant De- rramen simplex generatio dicitur duo- Generatlo
. . simplex dIII
mocritus et Leucippus, qui formas acci- bus modls. Uno qUldem modo secundum pUciter.
dentales secundum substantiam intendi quod simpliciter opponitur ad secundum
et remitti dicebant, etgenerari et cor- quid : et sic simpliciter generatio dicitur
rumpi congregatione et segregatione ato- substantire,et secundum quid generatio di-
morUlll: et sic dicebant intendi cum citur secundum accidens. Aut alio modo
procedit ad esse, remitti autem quando dicitur silnplex generatio simplieis gene-
recedit ab esse formre. Et hoc dicebant ratio,. non quidem simpliciter simplicis,
atomorum congregatione et segregatione, quia hoc illlmobile est, sed simplicis se-
quamvis non sic fiat intensio et remissio, cundurn quod spirituale respectuincor-
nec etiam generatio et corruptio 1. porati dicitur simplex, sicut ignis prirno
Sed potius generatio est et corruptio, et aer secundo simpliciter dicuntur re-
quando totum compositum ex materia et spectu aqure et terrre. Et hoc modo dici-
forma transmutatur in totum, sicut est tur simplex vel simpliciter generatio hu-
videre in aere specificato, hoc est, per jus generati, ut ignis, hoc est, quod est
1 Super hanc opinionem Democriti et Leu- 2I de Genel'atione, tex. conle 23.
cippi de intensione et remissione, vide etianl 3 ARISTOTELES, In fine prinli Physicol~um, tex-.
librum de Generatione, in 1 i tex. com. 5, 6 com. 28.
et 7.
 LIBER DE SEX PRINCIPIIS, TRACT. VIII
ignis, magis est spirituale aliquid et spe-
cies et simplex, quam terra 1. Et hoc
nlodo generatio simplex opponitur ma-
teriali et compositre. His ergo modis
generatio dicitur sin1plex. Secundum au-
tem quod generatio simplex opponitur
generationi secundum quid, sic est gene-
ratio, sicut dicimus quando de musico
per musicre oblivionem fit immusicum,
quod musicum corruptum est; est hoc
modo irnrp.usicus est generatus salvato
subjecto uno et eodem in utroque :
hoc enim secundum subjectun1 lnanet
idem. Siquidem igitur in his musica et
opp~situn1 ejus immusica (inter qure est
motus) non esset passio et qualitas se-
cundum seipsalu, sed essent formre sub-
stantiales, procul dubio in his esset gene-
ratio siluplex et sub~tantialis, in aliis
autem corruptio esset : generatio enim
quando ex immusico fieret musicus,
corruptio autem quando ex musico fit
immusicus. Ideo auten1 quia hoc non
est, sed musica est quredam omnis pas-
sio sive qualitas accidentalis, ideo homi-
nis musici generatio est generatio et non
silllplex, et corruptio ad immusicum est
corruptio quredalll et non simplex. Nune
enim quia llominis luanentis in subjeèto
uno' et eodem musica est passio et immu-
slca similiter, ideo tales IllotUS alteratio-
nis et non generationis sunto Hoc autem
ox hoc probatur, quod hyle maxime est
subjectum generationis et c?rruptionis
susceptibile, sed subj ectum alterationis
non est hyle, sed potius substantia indi-
vidua composita ex materia et forma sive
hyle et specie. Et quia subjecta sunt di-
versa, ideo etiam mutationes genere di-
versre sunto Et propter hoc discens musi-
cam vel aliam scientian1, non dicitur ge-
nerari silupliciter, sed secundum quid
generari dicitur : disciplinabiliter enim
generatur, et non simpliciter.
Hrec autem qure de speciebus norni-
num dici videbantur ad intentionelu 10-
giean1 facientia, satis determinata sunt
1 Cf. 1 de Generat. tex. com. 18, -19 et 20.
37i
in PrfEdicamentis: dictUIIl est cnim quod
qUffidanl significant hoc aliquid et sub-
stantialu, quredam auten1 signi1ìcan(quale
in genere qualitatis. QUfficumque igitur
non substantialu, sed accidentia signifi-
cant, non dicuntur in suis n1utationibus
simpliciter generari vel corrumpi seeun-
dunl illa, sed secundum quid, ut dictum
est: et in his potest esse luagis et minus
secundum aliqua accidentium genera,
CUIll in his accidentibus in quibus non
generatio sed alteratio est, aliquid est
quod inest secundun1 naturanl, sicut
igni inest seeundum naturam sursun1
moveri, et sieut calidum inest igni. Et
in his talibus mutatio qualitatis inducit
substantice lllutationelu, et ideo in illis
mutatio facit generationem qUffi simpli-
citer est generatio: sed hrec gene1'atio al-
terationi est imn1ixta et complelnentuill
illius generationis est finis alterationis.
In omnibus autem aliis generationibus
non est genoratio nisi secundun1 quid.
CAPDT V.
De causa qUfE movit Auctorem hUJ'us
libri) et de formis assistentibus ac de
inhmrentibus.
Ad omnium autcm eorum qUffi dicta
sunt intelligentiam-, sciendum quod Gil-
bertus Porretanus propter hoc· cOlupila-
vit scientianl Sex principiorum : quia
vidit quod ea qure ad substantiam 1'e-
feruntur ut accidcntia, duobus modis
1'eferuntur ad ipsaln : qUffidalll enim ipso
nonline dicunt aliquid quod est substan-
tire et non substantia-, sicut qualitas quce
ipso nomine dicit substantire dispositio-
nenl, quantitas autem qUffi dicit ipso no-
nline substantiam solam modificatalu
sensibus, nunqualll inve'nitu1'. In multis
qualitatibus disponitur ccelum, et ele-
menta et mixta in quantitatibus debitis
descendunt. Quredam autem alia qUffi
ipso nomine nihil dicunt in substantia,
372 D. ALB. lVIAG. ORD. PR.LED.
sed dicunt quod ipsa substantia ali-
quo modo ad aliquid se habet : et
quia hrec nihil nonline suo prredicant sub-
stantire inhrerens, dicebat quod illa di-
cunt forrnas assistentes substantire, et
quasi extrinsecus respicientes 'substan-
tiarn ex quodam alio ad substantiam
comparato. Et ideo harum formarum
mutatio nec alterationem nec generatio-
nemsimpliciter inducit, sed tantum alium
modum ad·aliquid se habendi. Est igitur
generatio simpliciter in substantia; in
qualitate qure contrariurn .habet et ma-
gis et minus suscipit, est alte1'atio. In
aliis autem neutrum simpliciter, sed mu-
tatio in his alium inducit modum se ha-
bendi ad aliquid.
Quod autem has fo1'mas dicit assistere
et non inesse, non intellexit quod non
essent accidentia, sed quod non esset
accidens secundum quod accidens est id
quod simplicite1' est in alio, non sicut
pars quredam : sic enim sunt accidentia
quantitas et qualitas. Sed dixit accidentia
esse· secundum quod accidens est quocum-
que 'nlodo ad substantiam. Et sic relatio
et alia accidentia sunt : quia· non dieunt
nisiad. aliquid eomparationem, et non
dicunt aliquid quod insit simpliciter:
propter quod has forlnas assistentes po-
tius quam inhrerentes vocavit. Aetio
enim comparatio est agentis ad patiens,
et passio comparatio patientis ad agens,
ubi comparatio Iocati ac Iocum, et quan-
do comparatio temporalis ad tempus vel
difIe1'entiam temporis, positio autem
comparatio partiunl ad totum et ad locum
totius, habitus autem comparatio haben-
tis ad circumd~ns habitum. Hoc igitur
modo posuit fo1'mas assistentes. Et de
his propter hoc quod alium modurn ha-
beant p1'redicationis, complevit scien-
tiam Sex principiorum.
 LIBER I
P.ERIHERMENIAS
TRilCT il TU8
DE HIS QU.tE PRh:MITTI DEBENT AD LIBRUl\tI.
CAPUT I.
In quo ord'ine est inter libros logicos.
Sicut a principio istius scientire deter-
Ininatum est, logicre intentio est docere
(lualiter quis veniat ad notitiam ignoti
per notum : quod quidelTI in olTIni .philo-
sophia intenditur, quamvis id formaliter
non doceatur nisi in logica ; propter quod
d.icit Aristoteles quod logica 1110dus philo-
Hophire est. Et quia logica est scientia per
<.l uam aliquis venit ad notitia111 ignoti per
notum; ignotum autem duplex prout est
in dictione, incomplexum scilicet,. et com-
plexum. IncolTIplexulTI aute111 sciri non
potest nisi diffinitione. Et complexum
Rciri non potest nisi syllogismo et de-
nlonstratione. Sicut ad diffinitionem ha-
bendaln necessarium fuit prren1ittere dif-
finibilium et diffinientiulTI inventioneln
et acceptionem: ad quod necessarium
fuit ponere ea secundum quorUlTI ratio-
Beffi prredicabilia reducuntur ad ordinem,
et secundo fuitnecessarium ponere qua-
liter ipsa prredicabilia o~djnata sunt, et
•
tertio qualiter ex divisione colligitur cu-
juslibet incomplexi diffinitio. Ita in 1110-
do quo venitur in notitiam complexi.,
necesse est primo tractare de his qure ut
positaet prresupposita accipit syllogismus,
per quem venitur in notitian1 complexi
ignoti: et hujusrl10di sunt interpretatio
et enuntiatio, et ea qure circumstant in-
terpretationem et enuntiationen1. 1nter-
pretatio autelll et enuntiatio in quantum
talia sunt, non sunt syllogismo conclusa
ad manifestationem ignoti: quia si hoc
esset verunl, sequeretur quod omnis in-
terpretatio et 0111nis enuntiatio esset vel
posse esse alicujus syllogismi conclusio,
quod non est verum. Sed potius inter- Interpreta-
Pretatio dicitur oratio qu'.e de re ut est
, lo.
tio unde.
quid et
in verbis loquitur ad explanationem;
propter quod componitur a prrepositione
inter et pr;etor : prretor autenl est qui
princeps est, et prreit prrecipiendo., ut di-
cit Papias ; quia que:ecumque oratio est
qure prreit CUll1 modo dicendo et expo-
nendo de re prout est vel non est, et quod
de ea tenendUll1 est., illa interpretatio vo-
catur, eo quod prretor est qui ut prin-
ceps et prreceptor publice et publica prre-
cipit on1nino quod prrecipiendum· est:l
 374 D~ ALB. MAG. ORD. PRJED.
hoc est, universaliter, particulariter-, et
secundunl affirnlationenlet negationem.
.Differentia Propter hoc secundunl aliquid differt
lnter enun- b O .
tiationem et a
I
enuntlat10ne. ntcrpretabo enln1 lt
o o fi
interpreta-
tionem. mulOdo
hs Ino lS, ut d"olctunl es.
t]èI~nuntlat10
O.
autenl non dicit nisi aliquid de aliquo di-
ci vel prredicari. Et 'quanlvis enuntiatio
sit potissima interpretatio, non tanlen
convertitur cunl interpretatione qUffi di-
cit expositionem rei per on1nOlll nl0durn,
sive in parte, sicut in nonline vel in ver-
ho, sive in toto, sicut in qualitate affir-
nlationis vel negationis: sive in quanti-
tate, sicut inesse universaliter particula-
l'iter, sivc finite, sive infinite, sive una
oratione, sive non una: quorum nihilno-
llline suo dicit enuntiatio. Interpretatio
autelll sccundum optimulll suum posse
non fit, nisi fiat olllnibus nlodis qui di-
cti sunto
o. Propter quod quia interpretio continet
Inscrlp,tlo
hujus hb: et in se omnia quce dicta sunto inscribitur
causa eJuso
iste libor nlelius de Interpretatiorle, quanl
de enuntiatione. J\fulta eninl in eo deterilli-
nantur qUffi non conveniunt enuntiationi
secundum quod enuntiatio est, sicut pa-
tet ex his qUffi dicta sunto Dicitur tamen
etiam de enuntiatione sicut de quo est
potissime, sicut dicit Averroes, quod phi-
losophia est de ente secundunl quod est
comnlune omni, sicut de conlmuni suh-
jecto ad quod reducuntur onlnia qUffi-
cumque in scientia determinantur: et
est de substantia, sicut de speciali subj e-
eta, de quo potissinluill intenditur. in
scientia illa. Multipliciter enim datur ali-
cui scientim subjectum, et non uno illodo
scilicet quod subj ectum est de cujus parti-
bus in scientia probantur passioncs, vel
quod potissimum intenditur; proptor
quod de onlnibus aliis deterlninatur in
scientia. Et dicitur subj ectUl1l qnod di-
gnissinlum est inter ea de quibus tractat
scientia, sicut nletaphysica dicitur theolo-
gia, quia in dignissima sua parte tractat
de divinis.
Hoc autem dicto modo interpretatio et
enuntiatio differunt secundum rationem a
1 Tex.com. ii.
propositioneo Propositio enin1 est enUl1-
tiatio stans sub forma syllogislni. Et illi
n1ulta accidunt qUffi non accidunt inter-
prctationi vel enuntiationi, sicut est ha-
bitudo triunl terminorulll qui sunt in
prredicato et in subjecto, sine qua habi-
tudillC non sunt partes syllogisilli: et de
talibus deternlinatur in libro Priorum,
ubi de fornla syllogislni et de ejus pote-
state agitur. Interpretationi auteln non
convenit hoc, nec etiam enuntiationi : sed
potius si interpretatio est, convenit ei in-
terpretari affirmando et negando univer-
saliter et particulariter, fìnite ~t infinite,
et ut una est et multffi, et ut contradicto-
ria, et contraria, et hujusnlodi, sine qui-
bus perfecta de re non fit interpretatio
per serillonern. Et ideo quia hffiC sunt si-
ne syllogismi complexione et figura, in
his ad syllogislllum ut ad totum non de-
bent reduci: et ideo quoad hoc non in
libro Prioruln, sed in libro proprio, qui
l)erillerrnenias dicltur, habent hffiC ipsa
tractari: tales enim passiones non acci-
dunt ex syllogismo, sed ex hoc quod in-
terpretatio est, et acciderent ei quamvis
nunquam esset syllogisillus.
Ordinatur tamen hic liber ad librum
Priorurn,sicutPrfEdicamentorum etPrin-
cipiorum libri ad istum : quia sicut ex 01'-
dinatis prffidicabilibus subjecta et prredi-
cata accipiuntur ex quibus interpretatio,
sic ex interpretationibus et enuntiationi-
bus ordinatis fit syllogismus. Et ideo ma-
terialiter et finaliter ordinatur ad syllo-
gismUITI interpretatio. Dico autem mate-
rialiter non ut materia propinqua vel ne..:
cessaria (sic enim ad syllogismulll se ha-
bet propositio), sed sicut materia remota
potens esse sub forma syllogismi. Finali-
ter autenl ordinatur: quia qUffiritur prop-
ter syllogismum, in quo posita elicit igno-
ti notitialll, ut dictum est. Sumitur enim
penes secundum rationis actu~, qui est
componere et dividere, et est intellectus
conlpositus : quia, sicut Aristot. in tertio
de Anima 1 dicit, intelligentia indivisibi-
 LIBER I PERIHERMENIAS,TRACT. I
lium est in quibus non est verum vel fal-
sum est: etiam compositio ~quredam in-
telligibilium est, et in hac compositione
interpretantur ea qure sibi invicem insunt
secundum rem: interpretatio enim om-
nis est secundum totum et partem et
quantitatem et qualitatem et oppositio-
nem et vel'itatis expressionem, qure sunt
a~sumenda ad declal'ationem ignoti quod
est eomplexum.
Et quia hrec omnia ambit interpretatio
et enuntiatio, ideo interpretatio con1mune
subjectum est hujus scientire.Diciturautem
Perihermenias a llep& epp:rJ1Jeia. quod est
de Gl'reca prrepositione, llepl, et epp:/J1Jei«,
intel'pretatio, hoc est, de Interpretatione:
quia Gl'reci ablativulTI non habent, sed
genitivo utuntur pro ablativo.
Ex jam dictis quatuor qurestionum pa-
tet solutio vel quinque, scilicet de quo sit
ut subjecto, et quis libri titulus, et quis
finis, et que111 ordinem habet in libris 10-
gicre. Cum enim logica in tria ordinetur,
scilicet in scientiam incomplexorum, qUffi
per diffinitionem habetur, de quibus jam
dictum est: et in scientiam complexorum,
qUffi in duo dividitul', scilicet in scientiam
interpretationis eorum per qUffi devenitul'
in complexorum notitiam, et in scientiam
syllogismi per quam quis ducitur ad com-
plexorum cognitionem, qure post hunc
Iibrum tradetur : constat quod ista scien-
tia secundum locum obtinet in scientia
per quam venitur per notulTI in cognitio-
nem ignotorum. Est enim de intel'preta-
tione eorum qure in syllogismo assumun-
tur ad notitiam ignotorum habendam.
Patet etiam solutio qurestionis qua
qureri potest, quare non de interpl'eta~
tione in eodem libro cum syllogismo de-
terminatuI'? Non enin1 deterlTIinatur in
hoc libro de interpretatione secundum
quod stat sub forma syllogismi., vel se-
cundum quod proxima illi. Sed potius
t AndronicusRhodensis, Philosophus Peripa-
teticus, qui Romre, tempore Ciceronis, anno
ante J. C. 63 florebat, et Aristotelis scripta
Romam e Syllre voluntate delata, a Tyrannione
grammatico Syllreque bibliothicario, recepit,
375
determinatur de ea secundum passiones
proprias, qure conveniunt ei non secun-
dum quod est IIlateria syllogisrni, sed
conveniunt ei socundum seipsam., scili-
cet ut interpretatio per eam sit rerUlTI
colligibiliun1 in syllogislTIO ad eliciendu111
notitiam ignoti per notU111. OITInis enilTI
scientia intellectiva fit ex prffiexistenti
cognitione. .
Patet etiam solutio hujus quod qureri
potest, cui partiphilosophire supponatur ?
Non enim est pars philosophire essentia-
lis vel realis, sed rationalis sive sermoci-
nalis : considerat enim ens stans sub ser-
mone : interpretatio enim valet ad haben-
dam cognitionen1 ignoti complexi per
notum con1plexum, quod quidem notU111
. est in sermone interpretatio. Mediuln er-
go locum obtinet inter libros logicre, cui
accidens n1inistrat subjicibile et prredica-
bile. Et posterioribus iste liber ministrat
quod in syllogislTIO colligitur.
Patet etiam, ut dicit Boetius, quod non
bene dicit Andronicus 1, qui dicit hujus
libri subjectU111 esse orationem. Multre
enim sunt orationes et orationis partes,
de quibus hic nihil intenditur vel tracta-
tuI', et qure magis ad grammaticum ordi-
nantur si ordinentur ad finem congrui,
vel ad rhetore111 si ·ordinentur ad finem
leporis, velad poeticum pertinent si 01'-
dinentur ad illa qure ~ provocant ad abo-
minationem vel delectationemvel ad ali-
quam imaginabilern utilitatem. Oratio
ergo non est subjecturn: rnultre enim
orationes non sunt interpretativre vei
enuntiativre, ut deprecativa, optativa,
conjunctiva, et infinitiva.
Quod autem de auctore :quredarn qure-
runt, supervacuurn est et nunquarn ab
aliquo Philosopho quresitum est nisi in
scholis Pythagorre: quia in illis scholis
nihil recipiebatur nisi quod fecit Pytha-
goras. Ab aliis autem hoc quresitum non
eaque studio cum lllagno relecta primus in-
stauravit; primus etiam Romre manifestans illa
qUffi sive decursu temporis injuriantis, sive
aliis de causis corrupta castigaverat, et iterum
inseribi mendis abstersa curaverat.
 376 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
est: a quocumque enim dicta erant., re-
cipiebantur, dummodo probatre veritatis
haberent rationem. Causa enim efficiens
extra rem est, et ab ea res non habet fir-
mitatem vel infirlllitatem, sed potius a
ratione dictorum I. Fuit autem Aristote-
les hujus scientire prilllus auctor. Et ideo
non verum dicit Andronicus, hunc librUlll
aliis attribuens. Et sic patet de ordine, et
cui parti philosophire supponatur, et de
auctore, et de subjecto, et de titulo.
CAPUT II.
De modo scientim et fine.
De modo etiam scientire deter~inan­
dum est. Dicendum autem quod inter-
pretationis modo procedendum est in hoc
libro. Ilic enim interpretatio omnium est
qure enuntiationem circumstant, sive se-
cundum partes, sive secundum totam
enuntiationem. Est tamen in eodem nl0-
dus scientire in hoc, quod talll de enun-
tiatione sive interpretatione, quam etiam
de partibus hic probantur passiones et
proprietates, qui modus est scientire.
Objectio. Quanlvis quidam objiciant, quod in
scientia demonstrativa non probantur
passiones aliquffi de subjecto secundum
se, sed de partibus ejus, ut in geonletria
Euclidis de continua quantitate nihil pro-
batur., sed de partibus, ut de triangulo,
et circulo, et quadrato, et de proportio-
nabili quantitate et cOlllmensurabili, et
Solutio. sic de aliis. Sed ad Ii0C dicenduIll est.,
quod in scientia demonstrativa potest fIe-
ri demonstratio de subjecto secundum se,
dummodo illa scientia in se contineat
principia subjecti illius. Sic autem non
est in geonletria: quia non considerat
principia quantitatis continure, sed ea con-
siderat metaphysicus, et quantitatem con-
tinuam accipit geollleter a 111etaphysico :
ideo de partibus illius et non de ipsa
i Consuetudo qurerendi de nomine· auctoris
emanavit a Pythagoricis, et est res superflua:
quia res non habet firmitatem a causa effectiva
s.ed a ratione: et ideo dieebat Seneea in traete
quantitate probat passiones. Alia autem
scientia q"':lffi subj ectum et principia sub-
jecti considerat, de subjecto et de parti-
bus potest probare passiones. Et ideo
potest probare passiones de interpreta-
tione vel enuntiatione, et de partibus
ejus, qure considerat principia interpre-
tationis et enuntiatiònis.
Et si objiceret adhuc aliq·uis, quod .
Prim~ obje-
ctIO.
pars tractanda est CUlli toto: totum au-
tem enuntiationis est syllogismus, ad
cujus venit compositionem: ideo cum
syllogis1110 in libro Priorum debet tra-
ctari. Adhuc autem propositio necessaria Secunda.
qUffi est materia demonstrationis, in eo-
dem libro tractatur cum ~yllogismo de-
monstrativo: et propositio probabilis in
eodem libro cum syllogismo dialectico : et
sic videtur, quod enuntiatio qure est pro-
positio simplex, non ad hoc vel illud de-
terminata, determinari debet cum syllo-
gismo Sillliliter in libro Priorum, et non
deberet esse scientia specialis.
Sed hffiC omnia de facili solvuntur per Solutio p....
mre et 8e-
antedicta : propositio enim ut simpliciter cundre.
propositio, non est interpretatio, vel
enuntiatio, sed potius est propositio, qUffi
in habitudine terll1inorum se' habet ad
aliam qUffi secum in syllogismo compars
est in habitudine terminorum in syllo-
gisn1i complexionem et figuram ordina-
bilium 2: et hoc modo de propositione
in libro Pl'iorum determinatur : hoc au-
tem modo non dicitur interpretatio vel
enuntiatio : sed potius dicitur illud quod
de re (sicut est vel non est) facit interpre-
tationem. Et sub hoc actu ordinabilis
quidenl est ad syllogismum relnote, sed
non est sub dispositione propinqua: et
ideo in quantum talis est, lllulta accidunt
ei qure non accidunt propositioni secun-
dum quod est propositio. Et quoad illas
passiones conveniens fuit in libro speciali
de enuntiatione tractare. Sunt tamen om-
nes hujuslllodi disputationes de circum-
de cardinalibus virtutibus: Cl Ne quis dicat, sed
quid dicat intendìto. »
2 Hrec dicta sunt etiam in prrecedenti capi-
tulo.
 LTBER I PERIHERMENIAS, TRAeT. I
stantiis scientire, et non de ipsa materia de
qua tractatur. Et ideo parum faciunt ad
veram scientiam de hoc quod qureritur.
Nec etiam Antiqui inveniuntur de talibus
inquisivisse.
Modus Talis autenl modus scientire, sicut di-
..,lon&.oo hu- .
jUI. ctum est, hlC observatur. Potest etianl di-
ci, quod hic mos artis est: quia ars est
circa generationes rerum per artem con-
stitutarum : hic autem principia dantur et
prrecepta quibus constituitur interpretatio
sive enuntiatio. Est etiam diffinitivus et
exemplorum inductivus. Et inventivus
quoad hoc, quod habitudinibus quibus-
dam docet invenire, et qure sit interpre-
tatio, et qure ejus oppositiones sint, et
unitas et pluralitas ipsius, et alia hujus-
modi. Est etialll resolutivus: quia docet
resolvere interpretationenl in partes 1. Et
alii hujusmodi de facili multi inveniun-
tur: principaliter tamen modum observat
.doctrinre, qui est per modum scientire
considerantis subjectum et partes subjecti,
de quibus per principia propria probat
passiones. Modus etiam est, ut dicit Boe-
tius, qui propter brevitatem sententiarum
obscurior est quibusdan1 aliis libris.
Notandum est quod substantialis prin-
cipalis hujus scientire finis est constituere
orationem interpretativam de re sub ser-
mone veralll interpretationem et perfec-
tan1 perficiente, ut diximus. Ulterius au':'"
ten1 habet finem: quia ordinatur ad syllo-
gismum per quem scitur ignotum per no-
tum in .oratione interpretativa.
Finis hujus Et sic determinatum est de forma, ma-
libri et epi- t · fi ffi . .
logus dicto- erla, et lne, et causa e IClente, et etlan1
rum. cujus philosophiffi sit pars, et quo loco
ordinata, et quem actum rationis in logi-
ca perficiat, et quod debet in speciali li-
bro tractari. Et hrec sunt qucB prealnbula
sunt ad propositum. Nos autem sicut in
aliis prosequamur dicta Aristotelis et ex-
ponendo et supplendo ubi dinlinuta sunt
et brevia, et probando ubi opportunulll, et
alios doctores inducendo, et ut generali-
ter dicatur, omnia faciendo qure ad doc-
1 Ex quo patet quod nondocemur resolvere
solunl in libro Priorun~ et Posteriorum, nec in-
377
trinre faciunt facilitatem et perfectionem.
Et omnino sequemur Aristotelis ordinem
sicut facimus in aliis. Patet autem ex di-
ctis quid sit proprie interpretatio, et patet
etiam quod enuntiatio est potissima in-
terpretatio .
Est etiam circa modunl dubium: quia Dubitatio.
Aristoteles in quibusdam libris in quibus
tractat ea qure non concernunt materiam,
ponit terminos transcendentes, sicut A B
c, sicut patet in libro Priorum. Hic au-
telll ubi docet de interpretatione non con-
cernente materianl determinatalll, sed
sin1pliciter, non utitur terminis transcen-
dentibus, sed ponit terminos secundum
determinatam materiam.. Respondetur Solutio.
quod hoc est ideo quia syllogislllus, ut
syllogisnlus est, formaliter non est varia-
bilis secundum materiam in qua est, sed
est forma requaliter respiciens omnem
materialn. Et ideo termini determinatce
materice tali formre non competunt. Sed
de interpretatione hic agitur prout est vox
ad significationelll rei relata a qua accipit
~t affirmat~onem, ct negationem, et uni-
versalitatem, et particularitatenl et lllUI-
titudinem: et ideo oportet quod secun-
dunl diversitaten1 significati onis diversis
terminisfiat constitutio interpretationis:
ideo trascendentes termini sibi non con-
gruunt, prcecipue' quia interpretatio non
est perfecta-, cunl de re prout est non in-
terpretatur : hoc autem tr~nscendentibus
terminis fieri non poteste
Intelligendum est quod ad hoc quod
aliquis deveniat ad notitiam ignoti per
notum, exiguntur tria. Priun1 quidem in-
terpretatio rerum per vocelll interpreta-
tivanl. SecunduIll, copulatio eorUlll quce
interpretata sùnt ad consequentiam unius
CUlli altero. Tertium, probatio quod sic
sit et non aliter. Et prilllum quidem fit
in Perihern~enias, secundum in Priori-
bus, tertium autem diversimode in Poste-
rioribus et Topicis. Et sic scitur istius
scientire ordo ad consequentes.
Diflert autem modus significandi In
venire solum in libro Topicorum.
 378 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
voce in Préedicamentis et hic. In Préedi- diate, quia verbum non enuntiatur de
cameniis enim est inchoatio significatio- nomine nisi mediante compositione cui
nis a re, et terlllinatur in voce. Est enim accidunt affirmatio et negatio, oportet
liber Préedicarnentorun~ de decem voci- determinare, quid affirmatio, et quid ne-
bus prinla principia significantibus, et se-gatio, qure sunt circa compositionem, et
cundum rerum proprietates non vocum. sunt oppositionis principia: qure quidelll
Hic autem in scientia de interpretatione oppositio licet sit inter. affirmationem et
(eo quod interpretatio fit per sermonem) negationem requaliter, tamen oppositio
est inchoatio a sermone ~ive voce., et non causatur nec completur nisi inter ne-
terminatur in rem: quia aliter non esset gationem. Ens enim non est causa oppo-
interpretatio. Et propter hoc multa di- sitionis alicujus,. sed potius non ens ad
cuntur de interpretatione, qure accidunt ens relatum : et ideo completur oppositio
ei in quantum est in voce. Sic ergo patet in negatione: propterea in divisione et
de modo hujus scientire. prommio isto negatio prreponitur affir-
mationi.
CAPUT III. Quod autem quidam dicunt dupliceln
esse causam negationis, defectum scilicet
De parte prommiali. generalem esse, sicut antequam mundus
esset nihil fuit de esse mundi: et defe-
Procedentes, ad tractandulll de inter- ctum particularem, scilicet quod non fuit
pretationesive enuntiatione, determina- hoc vel illudo 'Et dicunt quod negatio
bimus primo de enuntiatione sive inter- qure causatur a defectu generali, prrecedit
pretatione sinlplici, antequam quidquam affirnlationenl ~ sicut mundi esse est post
dicamus de interpretatione ad maximalll non esse mundi. Negatio autem causata a
contracta. Et determinabimus qure con- defectu particulari, sequitur affirmatio-
veniunt ut partes vel ut" passiones enun- nem quam semper sibi prreponit 1. Hoc
tiationi simplici. Ad tractandum ergo de trufa est, et nihil valet ad propositum:
enuntiatione oportet primum constituere, quia constat quod Peripatetici de defectu
quid sit nomen, et quid sit verbum, se- generalis esse nihilloquuntur, nec de ne-
cundum acceptionem logicam : quia com- gatione ab ilIo defectu causata : unde hoc
positum non cognoscitur nisi sciatur ex est frivolum. Sed primo modo dicendum
quot et qualibus est: quia principia esse quod scilicet quamvis negatio affirmatio-
compositi sunt componentia. Et quia sunt nem sequatur secundumnaturam, talllen
principia in esse, sunt etiam principia quia oppositio completur in negatione,
sciendi rem illam, cujus ista sunt princi- propter hoc aliquando prreponitur affir-
pia. His igitur rationibus prrecognoscere mationi, prrecipue ubi agitur de affirma-
oportet et constituere, quid nomen, et tione et negatione., prout sunt principium
quid verbum. Adhuc autem quia enun- oppositionis sicut fit hic. Dico autem de
tiatio est, in qua enuntiatur aliquid de affirmatione et negatione qure sunt oppo-
aliquo. Nomen autem est de quo enuntia- sita tanquanl materialia ad enuntiatio-
Quid no-
men? tur. Verbum autem est quod de alio nem, eo quod nomen quidelll est subje-
enuntiatur. Et sic nomen et verbum (sub ctum, verbum autem prredicatum. Est
Quid ver-
bum? ratione enuntiati et de quo enuntiatur) autelll enuntiationis pars compositio, cui
cadunt in diffinitione enuntiationis: prop- accidunt affirmatio et negatio, qure quia
ter quod primum oportet eonstituere, partes sunt enuntiationis vel partiunl ac-
quid nomen, quid verbum. Postea imme- cidentia sive passiones, vocamus materia-

t Quare Philosophus in hoc proremio prrepo- tium in secunda aditione, quia aliam causam
nit negatiollenl affirmationi. Vide tamen Boe- assignat. JAMMY.
 LIBER I PERIIIERMENIAS, TRACT. I
lia enuntiationis principia et ideo de illis
prremitti oportet et constituere, et postea
de formalibus consequenter tractare se-
cundum difIerentianl et speciem diffinien-
dam (qure est enuntiatio) et secundum
genus proprium quod est oratio.
Unde CUlll dicimus, quod primum opor-
tet constituere, intelligimus prinlulll in
ratione principii constituentis. Et cum
dicimus « oportet», intelligimus quod
hoc habet necessitatem suppositionis sive
finis. Si enim debeat cognosci interpre-
tatio, tunc oportet sic fieri: non tamen
hoc est necessarium simpliciter, secun-
dum quod necessarium est quod non po-
test nOn esse. Propter ~oc autem, quod
dicimus « constituere », intelligitur quod
hrec constituuntur, qure ipsa contesta-
tione sunt hrec qure sunto « Nomen » au-
tem a grammatici contestatione non suf-
ficit ad hoc quod pars enuntiationis sit
constitutiva, si significat substantiam cum
qualìtate-, substantiam ejus cui imponi-
379
tur, et qualitatelll. a qua imponitur: et
sic non facit nisi notitiam de re cujus est
nomen : nec hoc lllOdo aliquitl enuntiatur
de ipso.Nolllen autelll prout hic statui-
tur, statuitur seculldum formam qua de
ipso aliquid potest enuntiari, et ideo
constitutione dialectica taleul accipit for-
mam « nomen et verbum ».
Constitutis autem his postea conse-
quenter intendendum quid sit « affirma-
tio et negatio ». Hrec enim (cum qualita-
tes sint) non primo constituunt enuntia-
tiationem, sed consequenter: quia acci-
dunt compositioni enuntiationis. Et hu-
jusmodi principiis sic habitis enuntiatio-
nis materialibus, circa qure ponitur forma
enuntiationis, intendendum est de forma-
libus principiis, quid scilicet enuntiatio
secundum difIerentias constitutivas qure
in nomine speciei importantur, et quid
oratio qure est genus enuntiationis con-
trahendum per difIerentias ad enuntiatio-
nis constitutioneln.
380 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
DE INVESTIGATIONE PRINCIPIORU~l
COMMUNIUM DIFFINIENTIU1\;J
PARTES ENUNTIATIONlS,
ET DE NOMINE, ET VERBO, ET ORATIONE.
CAPU1' I.
De dilfinientibus princil)iun~ enuntia-
tionis.
Quod autem aliqua vox sit significativa
ad placitum qure sine institutione nihil
significat, sic probatur : quia ea qure sunt
extra animam, sunt l'es a natura causatre,
agentes suas cognitiones in anilTIa, per
universale abstractum a singulari, vel per
sensibile quod accipit sensus a quo intel-
lectus per ref1exionem ad sensum accipit
universale. Sic enim l'es extra ilTIprimit
et agit quodamlnodo in animam, et infert
ei passionem: eo quod anin1a secundum
menten1 ef intellectulTI passiva et recep-
tiva est. Et quia sic intellectus patitur et
recipit a re extra, ideo dicuntur passiones
formee et intentiones rerUlTI quee sic fiunt
in anima. Et quia voces articulatre non
possunt formari nisi ab intelligente et con-
cipiente rem et recipiente passionem se-
cundum formam rei cognitre, ideo voces
articulatre a tali constituuntur intel1ectu :
non constituit auten1 vocem articulatalTI
nisi ad significandam speciem rei et pas-
sionelTI, quam a re intra se concepito
V ox ergo quee sic ad rem significandam
imponitur, non est passionis quam ipse
intellectus a re concepito Et sic ea qure
sunt in voce, a tali intel1ectu ad signifi-
candum constituta-, sunt notre passionum
earum qure a rebus conceptre sunt in ani-
ma : res auten1 specien1 suam generat in
anima, et intellectus specie illa informa-
tus instituit vocen1: unde passio animre
species est rei, et vox significans ad insti-
tutionem intellectus sic formati dicit no-
tam passionis qure est in anima: et ideo
ipsa vox instituta efficitur signum et si-
militudo rei in eo qui audit. Undequod
est nota passionis in ore dicentis, est si-
gnUlTI et similitudo rei in ore audientis.
Sic ergo voces sunt notre earun1 passio-
num qure sunt in anima.
Litterre autem et figurre sunt etiam ad
placitum : et ideo figurre tales et voces in-
ventre sunt, per quas ea qure dici debent,
valeant rectis syllabis pronuntiari ad vo-
cem litteratalTI-, quam inforn1at vox arti-
cuiata sive ad piacituIIl significativa. Et
ideo sicut vox articulata significativa est
ad piacitum, ita et figurre Iitterarum. Sunt
enim litterre sic vei sic complexre uotre
vocum ad piacitun1 significativarum-, sive
eorum qure sunt in voce, hoc est, rerum
ipsa voce significatarum, ita ut voces sint
notre passionum" ut Iitterre sunt noire vo-
cun1 secundum quod stant sub forma vo-
cis Iitteratre et articuiatre.
Et ex hoc patet,. quod quemadmodum
litterre non oInnibus vei apud omnes sunt
eredem, co quod nec conceptus nec inteI-
Iectus eas concipiendo apud omnes est
idelTI, ita nulla vox litterata et articulata
est omnibus eadem : sed primre conceptio-
nes illorum (quorum voces imn1ediate
notre sunt)hre apud omnes eredem sunt,
sicut animre passiones. Quia generata
qure unius formre habent generans, eaden1
 LIBER I PERIHERMENIAS, TRACT. II
sunt in forma et specie, passiones sunt
similitudines rerum in anima. Res vero
se habent in anima per similitudinelll ge-
nerantis. Cum ergo res ubique et apud
OlTIneS sunt' effidem, easdem in specie ge-
nerabunt passiones., et ideo conceptioncs
ad omnes l'es recte concipiendas eredelTI
sunt in specie. Et similiter etiam l'es apud
onlnes et ubique sunt in specie., quarunl
passiones aninlffi ' sunt notre: quia rerum
sunt silnilitudines in animalibus a rebus
generatre. Institutio autem nostra nihil
variat in rebus naturffi. De talibus autenl
qualiter a rebus rerUlTI similitudines ge-
nerantur in anima, tertio libro de Anima I
satis dictunl est, ubi determinatum est
quod l'es non sunt in anima, sed sinlili-
tudines rerum. Alterius enim negotii
sunt illa., et ad physicum pertinent.
Sic ergo patet quod ea qUffi sunt con-
stituenda a nobis., voces sunt, et per hoc
quod illffi voces sunt notre, et nulla vox
est nota nisi qure significativa est, habe-
mus quia ea qure .constituenda a nobis
sunt, in voce significativa sicut in genere,'
debent constitui.
Per hoc autem quod notre sunt passio-
num qure ex intentionibus rerunl cau-
santur in anima, habetur quod non pri-
mo sunt notre rerum, sed potius prinlo
sunt notre similitudinum qure sunt in ani-
ma, et per similitudines 'istas ad l'es refe-
runtur. Et in hoc differunt notrehic con-
sideratre consideratione gramnlatici, qui
considerat voces istas secundunl quod
sunt signa rerum inlmediate, et ideo dicit
quod nomen significat substantiam cum
qualitate. Logicus autelll, quod·est vox
significans ad placitum.
Et per hoc patet quod logicus non prffi-
supponit ista a prrecedenti scientia, granl-
matica scilicet., sed constituit per diffini-
tiones proprias constituentes ista secun-
dunl esse quo constituere possunt et COlTI-
ponere enuntiationem. Consideratur enim
vox significativa ad placitu111 dupliciter,
1 Tex. com. 38.
2 Nota hanc distinctionenl; quia per eam
solvuntur multa argumenta et ~alvatur quod
381
seilicet secundurn institutionenl et USUl1l,
et secundum causam institutionis 2. Se-
cundum institutionem quidem et usum
nota est conceptus qui est in anirna. In-
stituens autenl non habet respectum in
instituendo nisi ad id vel illud quod janl
in anima concepito Et utens voce in 10-
quendo, ut dicit Plato, non utitur eanisi
ut pandat cOll.ceptum, quo nunc anilp.a est
afIecta sive passa est. Causa autem insti-
tutionis, quia cum l'es efferre non possu-
mus, ut nobis invicem cornmunicemus
rerunl pI'resentatione-, inventre sunt voces
articulatre, quibus ipsas l'es sive intenti 0-
·nes rerum exprimamus, ut nobis invicenl
vocibus conlmunicelnus. Et hoc ll10do ul-
timo voces ad significata rerum referun-
turo Et ideo janl ex his qure dieta SUDt,
habitum est quod constituenda per diffi-
nitionem (ad enuntiatjonis generationem)
sunt in voce tanquam in. genere, et in
voce significante mentis conceptum qure
est passio facta in anima a rebus extra:
et ideo est vox articulata significativa ad
rei designationelTI relata. Et quia non est
apud Olllnes eadem vox relata ad idem
designandum, sed variatur, oportet quod
causam sure institutionis habeat variabi-
lem, qure est. voluntas ad placitum insti-
tuentis.
Propter quod dicit Avicenna quod vox
litterata sine placito instituentis nihil si-
gnificat penitus; quia tamen alteri non
facit signum de re, nisi sub determinata
figura vocis certificativa, ideo oportet ta-
lem vocenl esse litteratalll, quia non nisi
sub elelnentis litterarum habent figurre
certitudinem, sine qua certitudine non
potest esse rei certum signum. Et quia
litterre describunt. figuraTIl vo~is in pro-
latione, et quasi (ut ita dictam) depingunt
ealli, ideo sicut vox ipsa litterata, sic lit-
terre sunt ab institutione: et ideo non
sunt eredenl apud omnes, sed lnutantur
sicut et ipsre figuratre ad litteras mutan-
tur voces.
voces primo significent res, et etiam quod
primo significent conceptus sub diversis re-
spectibus. JAMMY.
382 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
Quamvis ergo vox sit sonus, tamen
(quia sonus non est nisi fractio et ictus
aeris a percutiente solido plano percussus,
tympanum auris imm~tans) non omnis
sonus est vox: quia vox est sonus ab ore
animalis, cum inlagine alicujus significa-
tionis prolatus. Hrec enim imago potest
esse afIectiva etnlovens ad immutationem
vel fugam : et tunc vox significat passio-
nem gaudi.i, vel doloris, vel tristitire, si-
cut plerumque significant voces bruto-
rum, et etiam rationalium quorumdam,
ut gemitus et ea qure importantur per in-
terjectiones. Imaginatio potest etiam esse
a re accepta in qua accipit ratio veritatem
vel falsitatem, velcujuslibet rei verum
conceptum : et hoc modo sonus cunl ima-
ginatione &;ermonis prolatus non est nisi
hominis, etiam illa sola vox vere erit
vox.
Voces ergo semper sunt significativre:
significant enim ad minus seipsas: sed
illre voces qure (quamvis litteratre sint)
non habent institutionem ad aliquid si-
gnificandum, nec proferuntur cum ima-
gine alicujus designandi per voces, non
dicuntur voces significativre, ut bu ba
blicteri : qure exempla consueverunt po-
ni., quia non sunt instituta ad aliquid de-
signandum. Significativarum autem vo-
cum quredalTI designant non per institu-
tionem, sed per naturalll, ut ilIre quas di-
ximus, ut estgemitus et exclamatio in
dolore vel gaudio, vel in vocibus bruto-
rum: et iIlre tamen fiunt signa sure signi-
ficationis si per institutionerl1 accipiantur,
et efficiuntur significativi conceptus, ut
euge et alire interj ectiones qure afIectu
significant, non ut affectum, sed ut con-
ceptum affectus, voce litterata designa-
tUlTI. V oces autem qUffi per institutionem
sunt significativre omnis diversitatis sunt
significativre. Articulata vox dicitur, quia
articulatim signum rei facit. Sed ad hoc
quod certum fiat signum, oportet quod
litterata fiat signis elementaliter composi-
tis ex elementis litterarum, qure non sunt
eredemapud omnes: et sic jam haberrlus
qllOd constituendee a nobis sunt signifi-
cativre voces litteratre, qure non sunt eoo-
dem apud oÌnnes.
Hrec est· causa., quod non oportuit di.
cere, quod primum oportet constituere
quid dictio, vel quid terminus: sed dixi-
mus quod oportet constituere quid nomen
et quid verbu:m. Non enim hic de omni
dictione qure pars orationis est, intendi-
mus, sed tantum. de his secundum quod
de eis enuntiatur aliquid, vel ipsa de ali-
quo enuntiantur, sicut sunt nomen, et
verbum, et horucm compositio. Nec de
termino intendimus : quia non resolvendo
procedimus, sedpotius enuntiationem
generando ex sure generationis princi-
piis : propter quod etiam a simplicibus
inchoalTIUs.
Quanlvis prremisinlus quod etiam opor- Removet
dubium.
tet constituere, quid oratio et quid enun-
tiatio, qure composita sunt; non diximus
hrec prreconstituenda esse, prout com-
posita sunt, sed prout hrec sunt formalia
principia ut genus et difIerentia eorUln
qUffi cadunt in diffinitione enuntiationis,
sive interpretationis : et hac via genera-
tionis et collectionis eorum qUffi ad in-
terpretationis diffinitionem pertinent,pro-
cedemus.
Habito ergo jam quod tales sint voces,
et quod sunt voces significativre" et quod
sunt significativffi passionum primo, et
per consequens sunt significativffi rerum,
et quod sunt ad placitum, et non per id
quod est idem apud omnes. Habito.etiam
quod sunt voces articulatffi et litteratre,
restat ulterius de illis investigare, scili-
cet utrum sint cOluplexffi, vel incomple-
Xffi.
CAPUT II.
De voce incomplexa qUfE 1~ec verum nec
falsum significa t .
Quia ergo voces logice loquendo signi-
ficant ea qUffi sunt in anima ut passiones,
hoc quod contingit in anima secundum
passiones, hoc idem contingit in voce pas-
siones designante. In aninla autem con-
 J.JIBER I PERIHERMENIAS, TRACT. II
tingit intellectus passionum simpliciunl
et indivisibilium, sive (utita dicam) incom-
positorum, sicut est intellectus hominis,
vel ligni, vel alterius : qui intellectus
idem est quod rei per lTIentem intuitus in
similitudine ea qure apud animam, qui
intellectus est sine vero et falso: quia si-
cut dicitAristotetes 1, intelligentia indivi-
sibilium et inconlplexorum est, in quibus
neque verum neque falsum est: et ubi
verum et falsum estjam conlpositio qUffi-
dam intelligibilium est. Et quia hoc con-
tingit in anima qUffi l'es componit et di-
vidit, quod aliquoties intellectus est sine
vero et falso, aliquoties autem cum vero
et falso, ita quod necessarium est horum
alterum intellectui inesse, scilicet quan-
do concipit hoc de hoc dici vel negari,
oportet quod in voce significativa talis in-
tellectus idem contingat, quod scilicet
aliqua vox sit articulata et litterata in-
complexa, ut ho:mo, et asinus: qUffidam
autem CUlTI vero et fals? significant, ut
interpretatio vel enuntiatio indicativa, ut
homo currit, et homo non dormito Non
tamen omnis vox litterata et articulata
complexa statim verUUl vel falsum signi-
ficat : quia nec deprecativa, nec optativa,
nec conjunctiva, nec infinitiva, CUlTI vero
vel falso significant, cum tamen sint vo-
ces complexre: sed aliquotiesvox com-
plexa significativa ad placiturn semper
cunl vero et falso significat, quando
est indicativa, hoc de hoc enuntians, qure
de re facit interpretationem perfectam.
Voces vero significativffi ad placitum sunt
nomina et verba, et consimilia sunt in
hoc quod sunt notre consimiles intellectui
qui est sine compositione, sicui est homo,
vel asinus, quando non additur aliquid,
sed utrUlTIque per se solumaccipitur:
tunc enilll neutrUlTI eorUlll est verunl vel
falsum, et hoc quando nihil est addituill
- quod affirmetur vel negetur de hi8.
Hujus autelll probatio est per lo.cum a
majori. Videtur enilll magis, quod com-
posita dictio aliquid cum vero et falso si-
gnificet, quam sinlplex ~t incomposita
1 ARISTOTELES, In 3 de Anima, tex. com. 21.
383
nihil autem cuni vero et falso significat
composita: ergo nec simplex. Quod au-
tem composita cum vero et falso nihil
significet, probo exemplo : hircocervus
enim compositulll est ex hirco et cervo :
et tamen CUlTI dico hircocervus, nec ve-
rum nec falsum significat, nisi aliquid ne-
gatum ,addam vel affirnlatum de hircocer-
vo :. ergo nec aliqua dictio incomplexa
aliquid cum vero et falso significabit :
non enim aliquid talium significabit cum
vero et falso, si non addatur incomplexo
aliquod esse vel non esse per compositio-
nenl vel simpliciter, vel secundum tem-
pus.
Simpliciter autem aliquid addi dico Simpliciter
.. . quid?
quod lnest per selpsum et semper, ut ho- Prim!1. ex po-
SltlO.
mo est animaI: hrec enim enuntiatio selll-
per est vera, sive homo sit, sive homo
non sit, ut in ante habitis libris dictum
est: quia prffidicatulTI semper est in sub-
jecto simpliciter et actu et intellectu. Se-
cundum tempus autem additur, quod se-
cundum tempus inest et non simpliciter,
sicut cum dicitur, homo est : quia esse
accidit homini secundum tempus, et non
simpliciter, vel cum dicitur, homo currit.
Et hic est 'verus hujus dicti intellectus, in
quo concordant Alexander , Avicenna et
Boetius. Alii tamen dicunt quod simpli- Secunda.
citer de aliquo dicitur quod secundum
tempus simplex dicitur de eo, sicut se-
cundum prresens quod non est tem-
pus, sed temporis continuatio. Secun-
dUlTI tempus dicitur de eo quod dicitur
secundum prreteritum vel futurum. Tertii Tertia.
etiam dicunt quod simpliciter dicitur de
re quod dicitur sine determinatione hu-
jus vel illius esse, ut hOlTIO est. Secundum
telllpus autem quod determinate accidit
secundunl ea qure fiunt in tempore, ut ho-
mo est hodie. Sic ergo patet, quod nomi-
nis vel verbi partes nihil extra totum si-
gnificant, exenlplo conlpositi nominis
pars extra nihil significabat, et quod nul-
lum talium significat cum vero vel falso
quando per se ponltur.
I)e his auterl1 multa in principio istius
384 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
nostrre logicre dicta sunt : nihil enim di-
citur significare quod de intellectu sui to-
tius nihil signifìcat,_ sicut cum dicitur do-
minus, neque do syllaha-, neque mi, ne-
que nus, aliquid' signiHcant de intelle-
ctu totius, vel secundum parteITI vel se-
cundum totum. Sic etiarn cum dicitur hir-
cocervus, nec hircus nec cervus aliquid si-
gnificant de intellectu totius : hircus eniIll
non significat partèITI qure est hircus, et
cervus aliam partelll, sed utrUlTIque per
se nihil de toto signiHcat, sed amho con-
juncta significant indivisibilem intelle-
CtUffi hircocervi totius.
Adhuc auteITI ut omnia ista facilius in-
telligantur, revocandum est ad meITIoriam
quod in scientia Universalium dictum est:
ihi enim dictUITI est quod compositionis
in voce causa est inhrerentia, qua unu.m
secundum rem inest alii. Et quaITIvis
unum secundum rem inest alii sine ali-
qlla nledia compositione, tamen intelle-
ctus nec sibi nec alii significare potest hoc
sernlone interiori apud se, nec voce exte-
riori apud aliunl, nisi ponat unum dici
de alio mediante compositione, quam
compositionem primo facit intellectus
COITIpOnens, et sicut facit eam apud se,
ita designat eam per sermonem extrinse-
cum apud alium. Et quia hoc quod est
apud intellectum sermo nuntiat per si-
gnum, ideo sernlO exterior apud Grrecos
angelus intelligentim vocatur. Et quia
compositio primo est in anima, ideo dicit
Aristoteles 1 quod ubi verum et falsum
est, jam compositio quredanl intellec-
tuum est. Et in sexto philosophifE primfE 2
dicit quod verum et falsu111 sunt in ani-
ma : sicut enilll in agente conlpositio est
in aniITIa: sicut in signo autcITI est in
voce enuntiativa ; sicut auteITI in causa
est in rehus extra : quia hoc quod ununl
est in alio in rebus extra, hoc est causa
compositionis.
Est tamen alia veritas in-complexorum,
qua esse verum est rei impermixtuIll. Et
adhuc nlultis modis dicitur verum, de
quibus alibi dictunl est, sed non - sunt
1 ARISTOTELES, In 3 de A.nima, tex. com. 21.
prresentis intentionis. Hic eniln non 10-
quimur nisi de veritate qure est adrequatio
sermonis et intellectus: quia illa in ser-
mone causatur a passione qure est in ani-
ma a rebus extra, qure sunt proprie acti-
va in potentiam aninlre, qure acceptionis
potentia est et passiva. Et ideo quod agi-
tur in anima ab extra hoc modo passio
vocatur. Et ideo prout refertur ad rem,
est similitudo : prout autèm est in anima,
est passio: et prout in voce causatur ah
anima, vocatur nota in ore dicentis : pr6ut
procedit in aurem audientis, v.ocatur si-
gnum.
Si autem quis qurerat, .quare non est Dubitatio.
ita in aliis obj ectis aliorum sensuum si-
cut in auditum ? Dic~ndum quod ohjecta Solutio.
aliorum sensuum secundum nihil sui cau-
santur ab anima, sed a re extra: etnihil
in ea facit anima, nisi quod recipit ea. In
vocibus autern iristitutio~em quamdam
facit ipsa anima. Et nota quam facit vox-,
est ab anima. Non autem sic est in visu,
vel olfactu, vel gustu, aut tactu~ Hoc au-
tem in voce facit aninla : quia in .nullo
aliorum sensibilium potest ~abere notalTI
omnium nisi in auditu: visibile enirn,
nec audibile, nec gustahile, nec odora-
bile reprresentat, nec tangibile:. solum
autem objectum auditus.per institutionenl
Ht omnium signum, et quodammodo om-
nia est :et ideo in auditu est id in quo
omnes sibi suos effectus et conceptus
communicant. Et hi in anima dicuntur
passiones. D.icitur tamen passio duplici-
ter, ut dicit Aspasius in libro primo de
Passionibus animfE. lJno lTIodo dicitur
passio forma quam infert objectum poten-
tire passivre, sive sit sensibilis, sive intel-
ligibilis, sicut visibile passionem infert
sensui, et intelligibile passionem infert
intellectui possibili. Alio lTIodo dicitur
passio nlotus anirllre quo movetur in cor-
pus, et moturn ostendit motu spirituum
et sanguinis, sicut dicitur passio irre, pas-
sio concupiscentire, passio gaudii et tris-
titire, ITIisericordim, et timoris et aliorum
huj US1110 di , ilIo scnsu quo dicinlus pati
2 Tex. conl. 8.
 LIBER I PERIHERMENIA.S, TRACT. Il 385
quodmovetur secunduill cordis diastolem .Adhuc probare videntur, quod voees Secunda.
vel systolem: et hoc lTIodonos hic non sunt effide111 apud omnes : quia hrec vox,
loquimur de passione. h01no, a quoeumque pronuntietur, som-
".UOJ.(US di- His sic detern1inatis, plana 'sunt satis ea per est eadem : et silniliter est de aliis
.'Ictl'um.
qUffi d'lcta sunto SCln1US
. . quo._
enln1 d no-
voeibus pronuntiatis.
n1en et verbum prfficonstituend"a sunt, et A.dhuc auten1 instant probantes, quod Tertia.
enuntiatio et oratio, et qllOd hffiC in com- l'es non sunt effidem apud omnes: quia
muni causa sunt in hoc genere quod est clin1ata et loea habitabilia et inhabitabilia
vox significativa ad placitun1. Sed qUffi- variant species et naturas rerU111 apud di-
dam eorun1 sunt vox qUffi est sine vero et versos; ergo l'es non sunt effiden1 apud
falso, sicut nomen et verbum : qUffidan1 Olllnes.
autem illorulTI sunt vox qUffi est aliquan- Adhuc autelll ex qua silnilitudines 1'0- Quarta.
do cum vero vel falso, ut oratio, qUffidan1 rum qUffi sunt passiones in anima sunt
autem sen1per sunt vel CUlTI vero vel cum eredem apud on1n8S, sequitur quod scien-
falso, ut interpretatio vel enùntiatio. Sci- tiffi rerUlll erunt effidelll apud Olnnos : igi-
n1US enim etian1 quod vox significativa tur doctrinffi rerUlll erunt effiden1 apud
logice loquendo nota est passionum ani- Olllnes: quod manifeste apparet esse fal-
lTIEe et signulll rei, et quod illa qUffi sunt sum.
in anilTIa sunt passiones a rebus in Ad. hffiC aute111 et consimilia non est Solutio ad
anilTIalTI act~: sed non sunt passiones difficile respondere per antedicta. :Et tertiam.
animan1 COn1lTIOVentes ad fugan1 vel pro- quarnvis hic lllulta ab aliis dieta 'sint, nos
secutionem alicujus. Scin1us etiam qua- talllen secundun1 propositanl i ntentionelll
liter veritas sit in rebus sicut in causa, . dicilllUS, quod illud manet idenl apud
qualiter in anilna sicut in efficiente com- Olnnes quod ex nobis, id est, ex volunta-
positionen1, et qualiter in oratione sicut te nostra, et ex institutione nostra non
in signo. HffiC autem pro parte inPréedi- accipit diversitatelTI. :Et quia passionun1
camentis dicta sunt, et in sex ..?rincipiis. in aninla generatio est ad IllOdulll natu-
l~t ideo ista hic sufficiant ad prffisenten1 rffi in hoc quod ad specie111 lnoventis ge-
intentionen1. neratur in <lnil11ét passio, et l'es silniliter
non a nobis est, sed a natura, ideo l'es et
CAPU1' III. passiones Inanent emdenl apud Olnnes,
non eredenl nUlllero, vel proprio., vei ge-
De dubitalibus qUa! sunt circa ea qUa! nere, sed natura causante, vel extra vel
dicta sunto in aniIlla, et a voluntate hominis non di-
versificatffi.
:Et quod dicitur, quod non est una ani- Ad primam.
Quamvis autem in prffidictis jarn dubia. lllaapud olllnes, dicendull1 qnod hoc Il10-
lnajora soluta sint, talTIen propter do- do loquendi falsulll est. J~st enim una
ctI'inffi bonitatelll adhuc solvemus quas- anima apud 0111nos unitatc naturm pro-
dam sophisticas ilnportunitates, qUéB vi- ducentis, sed non unitate nurneri.
Pdlll~ obje- dentur esse contra préCdieata. Objieiunt Ad id autelll quod ohjicitur de voce., Ad secun-
etIo. .
en1n1 .
qUldalll d'.lCentes, quO.d'Inte111 ectus
quocl sit eadem apud Olnnes-, dicendurn danl.
sive passiones intellectus non sunt effidelll est, quod vocis est duplex consideratio.
apud omnes ....f \ccidens enim variatur se- lIna quidem secundu111 vocis substantialll
cundum subjeeti diversitatem : passio au- secundum quoeI est discreta quantitas :
telll est accidens' intelleetualis aninlffi: et sic vox est una de rebus natUI'm ét ea-
anin1a intelleetualis vero non est eaden1 delTI apud on1nes. Alio n10ef.o considera-
apud Offines : igitur nec passiones eredenl tur vox prout institutUl11 signum ad si-
sunt apud 0111ne8. gnificandurn sub certa fIgura et certis ele-
25
 386 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
mentis, et sic est ad placitum, et non ea-
delTI apud omnes. Quanlvis enim tynlpa-
num auris pulset in quantum est res na-
turre et secundum quod est acuta vel gra-
vis, quod accidit ei in quantum est l'es
naturre: tamen non ordinatur ad desi-
gnandum animce et intellectus passionenl,
nisi in quantunl est figurata et certis ele-
mentis deterlTIinata, et sic significativa.
Et est solius hOlTIinis sic vocare : propter
quod animalium brutorUlTI imperfecta ra-
tione voces sunt : quia sunt inarticulatre,
et nullius ad extra designativre, sed in
vocante significant afIectum. Secundum
IlOC ergo quod voces a nobis sunt, sic di-
versre sunt secundum institutionenl di-
versorum.
Ad quar· Ad id autem quod objicitur de scien-
tarn.
tia, quod sit eadem apud omnes, dicen-
dUlTI quod scientia sequitur naturas re-
rum de quibus est scientia, et sic non
diversificatur a nostra institutione, et
ideo remanet hoc nlodo eadem apud
omnes. Sed non sequitur hoc de doctri-
na : quia doctrina est actus docentis] qui
procedit a voluntate qure non est eadem
apud OlTIneS : et ideo UnUlTI et idem sci-
bile unus docet sic, et alter aliter.
Redit ad so- Quod autenl dicitur, quod unus intel-
lutionenl
primre. Iectus est apud omnes vel non est, altio-
ris est negotii quam hic possit determi-
nari. Tamen quantulTI nunc sufficit, di-
cimus quod intellectus qui est potentia
intelligibilis, non est idem apud onlnes,
nec intellectus speculativus qui est spe-
cies in anima potest esse idem apud OID-
nes, nisi per modum qui supra paulo
ante dictus est. Sed intellectus relatus
ad intelligibile, est idelTI apud omnes
per hoc quod intelligibile est idenl apud
omnes.
Alire objeo- Qurerunt autem adhuc ulterius sic circa
tiones.
Prima. prreinducta, qualiter intellectus aliquo-
ties dicatur sine vero et sine falso, et non
sit dictum, quod res aliquotics sit sine
vero vel falso?
Secuuda. Adhuc autem qualiter dicatur circa
1 .A.. RlSTbTELIìS, In 2 Jlfetaph., tex. com. 4.
compositionem et divisionem esse veritas
et falsitas ? aut enim verum et falsum
sunt circa compositionem et .divisionem
sicut circa eadem, aut sicut circa diver-
sa. Si dicatur quod sunt sicut circa eadem,
tunc affIrmatio et negatio erunt eredelTI,
quod falsum est, cum dicant Porphyrius
et Boetius quod sunt oppositre species
enuntiationis. Si autem sunt sicut circa
diversa, tunc videtur quod non idelTI ne-
get negatio quod affirlTIat affirmatio:
quod esse non potest, quia non oppone-
rentur, nisi circa idem essent nume'ro et
specie.
Ad hoc autem dicendum, quod sicut Adprimam.
se habet res ad esse, ita se habet ad
veritatelTI, ut dicit Aristoteles 1 ; et sicut
se habet ad non esse, sic se habet ad fal-
sitatelTI : et quia non sinlul se habet ad
esse et non esse, ideo nunquam res si-
mni est et non est, sed ad esse tantum si
est, vel ad non esse tantnm si non est:
ideo nunquam res est sine vero vel
falso : sed verum et falsum sunt in
rebus sicut in causa, ut in ante habitis
dictum est. Intellectus autelTI cum sit
species specierum intelligibiliunl, ut ma-
nus organum organorum, operatur in
intelligibilibus et sine conlplexione et
CUln complexione accipiendo eas, et ita
designat in voce: et ideo intellectus et
vox sine vero et falso sunt aliquoties,
aliquoties autem CUlTI vero et falso: res
autem altero modo senlper, scilicet cum
vero vel CUlTI falso.
Ad illud autem quod de compositione Ad 8ecun·
objiciunt, dicendulTI quod compositio et dam,
divisio sunt nomina multicipliter dicta
per analogiarn. Aliquando enilTI composi-
tio significat actum vel compositum et
unum de alio affirlTIative prredicatum :
et hoc modo compositio est propositio
vel enuntiatio affirmativa, et per opposi-
tum divisio est propositio negativa: et
hoc nlodo cOlTIpositio et divisio sunt di-
versre propositiones. Aliquando etialTI
compositio significat notanl cornpositio-
 IJIRER I PERJHERMENIAS,TRACT. II
nis in propositione, et sic quidem suh-
stantialiter compositio est in divisione, ut
probat objectio : et ideo dicit Aristote-
les quod omnino est in negatione divisio.
Et quanlvis substantialiter est idenl, ta-
men virtute et actu sunt opposita, prop-
ter oppositas qualitates affirmationis et
negationis. CUIll ergo dicitur quod ve-
rum et falsum sunt ,circa compositionem
et divisionem, debetcirca exponi per in,
qure est prrepositio notans continentialu :
quia sunt in compositione et divisione,
et non in eo quod simplex et incomple-
xum est. Sunt autelu in eo sicut in rela-
tivo relatio est, sicut dixiIuus in Préedi-
ca7Ttentis : et ideo eo quod l'es est vel
non est, oratio vera vel falsa est~ Ad hoc
autem intelligendum oportet scire, quod
compositio non est causa veritatis in pro-
positione vera, nec etiam divisio, sed
potius adrequatio compositionis cum
intellectu componente, et cum re extra,
et non adrequatio est causa falsitatiso Et
quia talis relatio est causa veritatis et
ialsitatis, et relationes sunt assistentes
extrinsecus, ideo forte dicitur quod ve-
rum et falsunl sunt circa cOlupositionenl
et divisionem.
Sophistre etiam dubitant de hoc quod
dicitur, quod incomplexum neque verum
neque falsum est : quia in verbis primre
vel secundre personre determinatulu in-
telligitur suppositum, ut cum dico, lego,
est idelTl quod ego lego: legis, id est, tu
legis : lego igitur est incomplexU111 quod
significat verum vel faIsunl. Eadem est
obj ectio de verbis exceptre actiO'nis, ut
fulminat, tonat, et de verbis ilnpersona-
libus, ut legitur : qure omnia inconlplexa
sunt, et tanlen habent vim perfectre
enuntiationis : et sic cunl vero vel falso
videntur esse quredam incolnplexao
Salutio ve- Ad hrec autem facile est respondere,
rao quia quamvis aliqua virtutem habeant
perfectre orationis secundum grammati-
cum, tamen non habent virtutem per-
fectre orationis secundum dialecticum.
In verbis enim prilure vel secundffi per-
sonffi certunI intelligitur suppositulll,
387
propter hoc quia per consignificatum
verbi determinatur : verbum enim primre
personre refert actum suum ad substan-
tiam cujus est idem actus, et ideo sup-
positum determinatum est per verbum.
Et sinliliter est de verbis secundre per-
sonre, in quibus etiam ex consignificato
determinatur suppositum. Et' ideo tale
incomplexum jam secundum causam et
virtutem complexum est. Et hoc modo
verum et falsum sunt circa ea, scilicet
ut sunt complexa, et non prout sunt
incomplexa. Idelll est de verbis excep-
tre actionis, qure non eonsignificato,
sed ex significato verbi quod uni soli
convenit, determinant sibi suppositum.
In verbis etiam impersonalibus idem
est. Non enim dicuntur impersonalia,
quia nullius personre sint actus: quia
hoc est impossibile, cum agere et pati
sint proprium substantire : sed dicuntur
impersonale, quia certam personam non
determinant, primam scilicet, vel secun-
dam, vel tertiam, ut cum dicitur, legi-
tur~ sensus est, quod ab aliquo legi-
tur : et sie iterum verbum ratione actus
deterlninat sibi suppositum infinitum:'
et hoc cum verbo sufficitad complexio-
nem in qua est verum vel falsum : et
hanc puto esse verarn istius dubitationis
solutionem.
l)icunt tamen quidam, quod quamvis .
o .11
0 bO SolutlO qua-
In l IS ver IS perfecta. sit oratioquan- rumdam.
tum ad grammaticum, non tarnen est
perfecta quantum ad dialecticum : quia
grammaticus non intendit de perfectione
orationis quoad actum, et eujus est actus,
qui per verbum ex consignificato vei si-
gnificato determinari poteste Dialectieus
autern intendit de perfectione orationis
secundum relationem ad intellectunl et
ad reDl, secundum quem modum non
est oratio perfecta nisi qUffi secundum
actum enuntiat aliquid de aliquo. HffiC
enim proprie .interpretatio vocatur, qure
de intellectu .et de re interpretatur sieut
est vel non est.
388 D. ALB. l\fAG. ORD. PRiED.
CAPUT IV.
De diffinitione nominis et eJus declara-
tione.
Tractan~o ergo de enuntiatione de qua
hic intendimus, dicemus primo de prin-
cipiis materialibus~psius, qure sunt no-
men et verbum, in quibus stat et ad qure
stat resolutio enuntiationis. In categoriis
enim quia de vocibus agitur, ut stant sub
significatione rer.um, oportet quod reso-
lutio stet ad deceln qure sunt prin1a re-
rum principia per voces significata. In
grammaticis autelTI quia de omni oratione
constructa ex dictionibus congrue agitur,
necesse est quod resolutio stet ad octo par-
tes orationis. In logicis auteln in quibus
sunt verum et falsuITI, non nisi de enun-
tiatione intenditur, cujus principia non
sunt nisi id de quo enuntiatur, et quod
de aliquo enuntiatur ut inhrerens vel
divisum ab ipso. Id auteIn de quo
enuntiatur, nomen est: et quod de alio
enuntiatur, verbum est: et ideo resolu-
tio enuntiationis stat ad nomen et ad
verbum. Prius autem est de quo enun-
tiatur, quaITI id quod enuntiatur de
ipso : et quia subjectum est nOITIen
sicut ens, et id quod de alio enun-
tiatur est sicut esse quoddaln inhre-
rens : prius autem est id cui aliquid in-
11001'et, quaITI id quod inhreret : et ideo
prooponimus tractatum nominis ante tra-
ctatun1 verbi,sicut ens est ante esse quod
est actus entis: verbum enim ut ftctus
nominis est cui apponitur, sicut agenti
illum actun1.
Dican1us ergo totaITI sin1ul prffiluitten-
tes nOluinis difHnitioneIu, quod nomen
est vox significativa ad placitun1, sine
ten1pore, cujus nulla pars est significa-
tiva separate. In hac diffinitione ab anti-
quis Peripateticis data, non diffinitur
nOluen secundunl quod dictio vel secun-
dUTIl quod pars orationis. Et hujus qui-
i Vide in 2 de Anilna, tex. com. 8.
denl hooC causa est, quia dictio ad rem
dictam refertur, nomen autem secundum
logicum ad intellectum refertur a qua
formatur ut sit nota conceptus illius.
Pars allteIn orationis non dicitur, quia
pars dicit ordinabile in toto ad debitam
totius constructionem : debita autem est
congrua : hoc enim debitum habet ex
I10C quo~ est constructiva ad designan-
dum de re et modo orantis, secundum
quod modus variunl dicit affectum pro-
nuntiantis .orationen1, vel indicative,
vel depreèative, vel in alio afIectu pro-
nuntiantis orationen1. IIic autem sic non
intenditur de nomine et verbo, et de
oratione, sed potius prout sunt indicia
passionulu intellectus.
Primum autem quod procedit ab intel- Prima rn.·
tio.
lectu ad declarandulu passionerrl qure
est in ipso intellectu, est vox : et ideo hic
per vocem non1en et verbum proprie
habent diffiniri.
Alia enim ratio hujus est, et lnagis Secundn
ratio.
conveniens : agitur enirn llic de his qure
ad placitunl significant, et quibus signis
utin1ur pro rebu.s, ut in ante habitis di-
ctum est 1 : talia autenl non nisi in voce
formabilia sunt : et ideo taliunl diffinitio
est per vocem ut per propriam rnateriarn.
Quarnvis enirn in naturalibus lnateria
non prredicetur de eo cujus ·est materia,
eo quod forlua in naturis est substantia
qUffi. dat esse et nOlnen et rationem. In
artibus taluen et in his qure sunt a vo-
lunta~e, quia voluntas substantiam non
dat, sed accidens quoddarn con1positionis,
vel sculpturre, vel incisionis, prredicatur
n1ateria : quia ipsa est tota substantia
taliunl : et ideo annulus dicitur aurum,
et scyphus argentum, domus ligna et la-
pides. Et sic hic -qt 111ateria prredicatur
vox de n0111ine, non quiden1 nlateria ex
qua, sed sicut . n1ateria in qua forn1atur
n0111en. In talibus eninl ubi forma sub-
stantialis 111aterire non additur, per quaITI
111ateria ad aliam speciem et substantiarn
trahituf, fit divisio speciorum per mate-
 LIBER I PERII-IER~IENIAS,
riam, sicut don1orun1alia lignea, alia
lapidea., et sic de aliis Silllilibus.
Si quis talllen dicat quod in diffini-
tione nOlllinis vox ponitur ut genus, ni-
hil errat : per difIerentias enim divisul11
genus distrahitur in species. Dividirnus
auten1 sic : VOCUl11 alia signifìcativa, alia
non. SignificativaruIll alia ad placitum,
alia non. SignificativarulIl ad placituIll
alia complexa., alia nOl1. Et incomplexa-
rum alia sine tempore, alia cum tem-
pore, et sic per divisiones differen-
tiarUl11 accipiuntur species qure sunt
nomen et verbum, licet per illlmediatalll
vocis divisionelll non statim possent ac-
cipi. Sic ergo non1en est vox vel lllate-
rialiter, vel formaliter, secundum quod
genus est vox.
Quod autelll additur, sigJ'lijicativa, ad
exclusionel11 additur non significativre
vocis. Et de hoc quidelll in prrehabitis
dictum est: quia quamvis omnis vox si-
gnincetseipsamaut vocantem, talnen il-
la dicitur significativa qure instituta est
ad passionem intellectus qure est simili-
tudo rei significanda. Alia autelll qUffi
licet sit litterata, tamen quia adhuc non
est instituta, dicitur non significativa.
Et quod additur, ad placitum, hoc est,
ad voluntatem instituentis, sicut i~1 prre-
habitis dictunl est. Et qurefunt quidalIl
qure est differentia inter voluntatem et
ad placitum? Et dicitur quod voluntas
dicit animi appetitum ab interiori ten-
dentem ad extra: placituIll autem dicit
affectum quen1 facit id quod appetitur
procedenten1 a movente extra ad intus :
et placitun1 ideo est voluntas, quia p'ati-
tur in volito.
Et cum dicitur, ad placitum., ista prre-
positio ad notat sin1ul tres causas, fina-
lelll scilicet, eo quod finis significationis
est ut satis fiat pro placito per nOlllen
quod rem designet: et causam efficien-
tem, eo quod placitum est instituens et
faciens quod rem illam designet: et cau-
sam formalem, quia secundum formam
passionis qua affecta est anima instituen-
1 ARISTOTELES, In 2 Physrìc. tex. com. 70 et 8
TRACT. II
tis, significat,' secunduIll quod dicit Aris-
toteles 1, quod tres caUSffi, scilicet efH-
ciens, formalis, et finalis,. coincidunt in
unam rem et ean1dem. Sic ergo est vox
significativa ad placitun1. Sed attende
quod oportet quod sit signum certun1,
quia aliter de re non certificaret. Non
fit autem certuln nisi per litterationem
qua in' hanc vel illam vocem figuratur.
Gportet ergo quod sit vox litterata: si
enim sine litteratione proferretur, non
esset distincta, nec ad hoc signifìcan~
dum vel illudo Et ideo ad hoc quod cer-
tun1 esset signun1, .oportet quod talis vox
sit litterata ad certificationem audientis :
voci eniIIl secundum quod est signulll
tantum ad intellectuln rei relatum, acci-
dit quod litterata sito
Quod autem additur, sine tempore, vi- DubiUltiO,
detur peccatum esse propter hoc quod
sine tempore est privatio qure in nega-
tione fundatur: diffinitiones autem per
privationen1 et negationem non debent
assignari :quia diffinitio dicit esse, pri-
vatio autem et negatio tollunt esse ab
Solutio.
his quorum sunto Sed notandum quod
hffic privatio sine tempore fundatur in
habitu et affirnlatione, hac scilicet qua.
significat relll suam in quiete, et non in
IllOtu ut verbum: et talis privatio sic in
habitu et affirmatione fundata,non tollit
esse: et hoc modo ponitur in diffinitio-
ne. Et per hoc habet nomen, quod est
enuntiatioiìi~ subjectum: quia sic habet
esse stans et fixun1, et manens est sub...
stantia in seipsa, de qua aliquid potest
enuntiari quod insit ei. Quod autelll si-
gnificat cum tempore, significat cum
motu: motus autem esse in fieri est
quod ab altero est, et non- est secunduIll'
seipsun1: et ideo potest quiden1 enun-
tiari de altero, sed nihil potest enun-
tiari de ipso seéundum quod verbaliter
accipitur: propter hoc ergo quod nomen
significat substantian1 de qua enuntia-
tur quod enuntiatur, oportuit nomen si-
gnificare rem sine telnpore.
et ~fetaph. tex. conl. f2.
390 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
Quod autem dieitur, cUJ·us nulla pars magis videntur partes aliquid significare
est significativa separata, ideo dicitur, de toto, quam in simplici: tunc multo
quia significatio nOlTIinis sic refertur ad magis hoc est in simplici. Cujus exem-
totum nOlTIen, ita quod non ad partes : plum est in hoc nomine composito equi-
pars enim prima sive syllaba sive littera ferus : terus enilTI (pro~t est pars nomi~
non habet primam partem significati, et nis conlpositi hujus quod est equiferus)
secunda pars secundum, et sic deinceps : nihil significat per se separatum de signi-
sicut cum dico, dominus, hoc ipsum do, ficatiòne totius: et hoc ideo est, quia
quod prinla syllaba .est, non hab"et pri- hoc nomen equiferus iinpositum est equo
mam tertiam significationis, et rni quod a qualitate feritatis immixtre in quallta-
est secunda syllaba secundam, et nus, telTI equinalTI : et quia ut immixtam non
quod est tertia syllaba, non habet ulti- significat feru8, ideo de toto nihil signifi-
mam tertiam, et sic n0111en totum dicit cat. Nonlen eninl non est impositum a
et habet totam significationem: quia duabus qualitatibus divisis, sed unitis:
nulla pars separata habet aliquid signifi- et ideo quia unanl divisalTI significat, ni-
cationis, neque secundum totum, neque hil significat de totius nominis significa-
secundum partem: et ideo nihil penitus tione. Nihil ergo significat ferus quando
.retinet de significatione totius. est pars cOInpositi nominis quemadmo-
Hrec autem causa est, ut dicit Avicen- dum per se aliquid significat, quando est
'na, quia institutio est causa significatio- pars orationis istius qure est equus ferus.
nis in nomine: non est autem institutum In hac enim est pars orationis, et per se
ut pars aliquid significet separata, sed ut sumptum ut nomen, aiiquid significat de
totum signific'et totum: et ideo pars ni- toto significato orationis. Significatum
hil significat. Et quia ars imitatur natu- enim orationi sic convenit, quod est in
ram, in natura invenitur similiter, sicut oratione secundum partes, et una pars
in motibus animalium, ut in volatu, qui unam partem dicit significationis, et al-
non fit. ab una parte divisim secundum tera reliquam.
unam partem, et ab altera parte altera Quamvis autem sit dictuID.. quod nec
pars, sed ab utraque ala· mota sinlul. in compositis nec in simplicibus pars ali-
Mixtum etiarn non fit ab aliquo tantum quid significet de totius significatione,
miscibili, nec ab uno secundum unanl nullus existimet quod per omnia sit si-
partem mixtionis et ab altero secundum mile in partibus cOlnpositorum et simpli-
aliam partelTI: sed cum quodlibet est, CiUffi nominum, nomen enim conlposi~
cumquolibet perficitur mixtio. Non ergo turo est quod dividitur in duas partes·ih~
signifieatio infusa est nomini sic, quod telligibiles ejusdelTI sensus capaces : sim-
sit eonveniens partibus, sicut est in ho- plex autem quod sic dividi non poteste
mogeniis, in quibus qurelibet pars Ilabet Et ideo non quemadnl0dunl se habet in
nomen et rationem totius, ut ignis.. vel sinlplicibus, ita se habet omnino in com-
aer: qurelibet enim pars ignis est ignis, positis. In simplicibus enirn pars nullo
et qurelibet pars aeris est aer. N ec iterum modo est significativa. In compositis au-
est infusa significatio ut in heterogeniis, tem pars separata prout est nomen et per
in quibus pars una habet partem unam se sumpta, vult quidem aptitudine insti-
totius, et alteram altera, sicut caput et tutionis aliquid separatim significare, sed
p-es et COI' in corpore hOIninis, sed sic est tamen nullius est significativa, quod sit
totius, quod nullius partis est, nec secun- de lota significatione compositi, vel se-
dum totam significationem, nec secun- CUndUlTI totum.. vel secundum partem:
dum partem. cujus causa nuper dicta est.
Hoc autenl probatur per locum a ma- Quod autem additur, secundum placi~
jori : quia si ita est in cOlTIposito, in quo tum, ideo additur, _quianonlini ut est
 LIBER I PERIHER~IENIAS, TRACT. II 3U l

sonus vocantis et l'es naturffi non accidit nitum. Non enim simpliciter negatioest,
sive convenit significare: unde sic no- quia negatio nlhil relinquit: l1ec etialll
Inen·non est, quia notam non facit: no- oratio, quia negatio cum ùicitur non ho-
Inen enilll a notamine quod facit dicitUf, lno, per C0111positionem adjungitur ei
et ad hoc quod aliquid significet, oportet quod est homo, et una dictio est non ho-
quod nota fiat per ipsum, et tunc est mo, et non oratio : et ideo cum perfectam
nota passionum qUffi sunt in anima: quia rationen1 nominis non habeat, fit secun-
sicut dicit Plato, sermo illlpositus est ad dum nostralll institutionenl nOlllen infÌ-
hoc ut prffisto sint mutuffi voluntatis in- nitum.
dicia. Ab institutione ergo oportet no- De hoc autem nomine infinito multffi Dubitatio
prima.
men esse significativurn, et non a natu- sunt dubitationes. Et inter eas prima est,
l'a: quia etiam illiterati 'soni aliquos desi-
per quid negatio nomini per compositio-
gnant afIectus, vel passiones in cis: et nelll possit adjungi ? Seù ad hoc statinl Solutio.

tamen nullus talis sonus est nOlllen: vox
enim secundum plenalll vocis significa-
tionem brutis non convenit, ut paulo
ante dictum est.
CAPUT V.
Quid szt nomen infinitum, et quare non currit, et ratione hujus potest ~i addi ne~
est nomen apud logicum.
prolllpta est responsio : quia sicut in verbo
quolibet prffidicato intelligitur nota conl-
positionis, qUffi est est, sicut cum dico,
homO currit, sensus est, hon10 est cur-
l'ens: ita in nomine quod subjieitur, in-
telligitur ens, sicut CUlll dico, 110lllO cur-
l'it, sensus est, homo ens vel existens
gatio qUffi facit nomen infinituIn.
Si autem qureratur per quid differt no- Secunda.

Visa auten1 sic diffinitione nominis po- men infinitum in logicis, a nomine infi-
sita et exposita, patet quod secunduIll nito quod vocatur infìnitulu in graluma-
hanc diffinitionem nomen infinitulll non ticis? Dicendunl quod in gralnn1aticis Solutio.

est nomen. Quia nomen significat sub- nOInen est infinitum., ut quis, et .quaIis,
stantiam cunl qualitate, et nisi hoc modo quod ab omni dctern1inato nUluero fini-
significet, de ipso nihil certum' posset tum est, ut quis veI qualis duorum. ~el
enuntiari : propter quod quia nomen in- triun1 vel quatuor, et sic de quolibet alio.
finitum deficit in hoc quod non est finitffi Nomen autelu infinitun1 in logicis est il-
qualitatis,et de quo aliquid enuntiari pot- lud, cujus privata est determinata quali-
est, patet quod nomen infinitum non tas, et relicta substantia infinita, qUffi
perfectam habet nominis rationem, quia substantia infinita .supponitur per hoc
non est finitffi qualitatis: ideo dicin1us quod dico ens: unde non, homo est ens
quod non homo, quod est nomen infini- non habens formam hum-anitatis.
tun1, non est nomen secundum perfectam Et ideo qUffiritur cum non homo sit Tertia.

rationem nominis. Sed tamen quamvis nomen., nomen autem infinitulll ad aliam
nomen non est etiam alia pars orationis : partem orationis reduci non potest nisi
et ideo non1en infinitum cadit a perfecta ad non1en, quid habeat pro substantia,
ratione nominis, et non est alia pars ora- et quid habeat pro qualitate.? .Dicendum Solutio.

tionis, et non est ei nomen impositulll, quad substantiaIÌl habet indeterminatan1

quo illud apellari oporteat in ·.partibus et infinitam, et privationem qualitatis
orationis. Ideo, si placet, vocetur nomen llabet pro qualitate: et hoc sufficit apud
infinitum, ut et habeat rationelll nominis gramn1uticum, ad hoc quad aliquid sit
quoad modum gramlllaticffi., et quoad non1en, quamvis apud logiculu non suf-
dialecticum extra perfeetam rationem no- ficiat ad perfectam nOluinis rationem. Et
minisextrahatur. Iloc ergo modo dicitur cum dicitur, quod nOlllen infinitum si-
nomen non silnpliciter, sed nomen infi- gnificat substantianl. infi~itam, non op-
 392 I).ALB. l"IAG. ORD. f)ll.tED.
portet quod illa s~lbstautia sit aliquid in
rerum natura, sed sufficit quod sit ali-
quid in apprehension'e vei dietione, se-
cundum quod dicin1us~ quod ehillléBra est
aliquid, et privationes et negationes sunt
aliquid, per hoc quod aliquid habent in
apprehensione : hoc enin1 n10do substan-
tia dicitur infìnita, quia ad nullan1 for-
n1am entis finita est.
Propter quod qUéBritur utrurll nOlllen
infinitum aliquid ponat, aut non? Et di-
cunt quidanl, quod ponit aliquid, ad I10C
addueentes rationes : quia Aristoteles di-
cit in fine Priorunt, quod differt dicere,
est non éBqnale, et non est éBquaIe: quia
negatio non est éBquale, nihil ponit: ter-
nlinus autelll infinitus non requale, ponit
aliquid.
Seeundo dicunt et inducunt hoc quod
COlllllluniter dicitur et verum est, quod
differt negatio ab infinitivo, et privativo:
ncgatio enim CU111 sit extra genus, nihil
ponit. Infinitum aute111 cum sit negatio
in genere et con1munitate entis, aliquid
ponit, seilicet ens infinitum. Privatio
etiam in genere est, et ponit subjectU111
cum aptitudine et dispositione ad habi-
tUIll, ut crecum. Ex quo aceipitur quod
infinitu111 aliquid ponit.
In opposi- Si auten1 hoc concedatur, vidcbituf
tum.
Prima ra- contrarium per hoc quod olllnis non1inis
tio.
impositio est a forma, sieut hoc nomen
!torno, a forma inlpositun1 est. Ab eadelll
forma imponitur et nomen habitus, et
nomen privationis habitus ejusdeIIl : cunl
ergo dicitur non honlo, illud non1en
etialll imponitur ab hOlninis forilla. Sed
difIerentia est in hoc, quod unum illlpO-
nitur ab ipsa forma seeunduln se: alte-
run1 a privatione forn1éB ejusdelll. Si au-
telll Iloe nOlllen hOIllO, a forula secunduIIl
se ilnponatur, ubieulllque invenitur héBe
forilla homo, illud est hon10, et de ilIo
enuntiatur quod homo est. Et ab opposi-
to ubicun1que invenitur privatio non
homo, de illo enuntiatur quod est non
homo. Non hOlllO enin1 invenitur et in
ente et in non ente requaliter: non ens
est non hon10, et ens diversum ab hOIlli-
ne, est non hOlllO : ergo non h01110 requa-
Iiter dicitur de ente et de non ente: ergo
neutrum detern1inat. Et si non detern1i-
nat nec ens, nec non el1S, nihil ponit:
ergo non homo nihil ponit.
Adhuc autelll si UnU111 non1en potest sre~'t~.da
esse infinituIll, quod aliquid ponat: tune
Olllne nOlllen po{est esse infinitunl, ita
quod aliquid ponat: quia una ~t eaden1
ratio est de uno et de Olllni nomine: sed
ens est non1en: si ergo, infinitetur ut di-
catur non ens, aliquid ponet non ens se-
eundun1 quod est nomen infìnitu~: po-
net ergo aliquid quod est non entis : ergo
est aliquid conllllune enti et non enti:
nihil auten1 est eomluune enti et non
enti: ergo nihil ponit penitus :vel reli-
quitur, quod sit non ens in' rerU111 natura.
Adhuc autelll cun1 dico·, hon1o, dico Tertia ratio.
for111am : et eun1 dico hic hoino, dico for-
lllalll in hac n1ateria : et in talibus idem
est esse hominis et llUjUS hçn11inis, sicut
est iden1 esse universalis et particularis
in quo est universale: sed universale in
quo est, et particulare est id quod est:
sublato ergo universali quod est in parti-
culari, necesse est quod particulare se-
cundun1 id quod est ab ~niversali aufe-
ratur. Cum autem dicitur non h01110,
aufertur hOlllO quo hic h01110 est· .11ic
1101110 : ergo et aufertur hic hOlllO, et sic
non remanente hon1ine non remanet hic
homo: ergo CU111 dico non h01110 nec
ponitur universale nec particulare·: et
omne quod est aut est universale aut par-
ticulare alicujus natUI're: videtur ergo
quod nOI1 homo nihil ponat quod alicujus
naturéB sito
Adl1UC auten1 logice objicitur-, quod si Q~arta ra·
tio.
non hon1o aliquid ponat, cum hrec pro-
positio sit vera, omnis homo est animaI,
erit hrec vera per conversionenl per COI1-
trapositionelll factalll, OIllne non anilllai
est non hon10 : et lapis est non animaI:
ergo lapis est non homo: ergo ci primo
si olllnis hOlllO est animaI, lapis est non
hon10, et est aliquid quod non sequitur:
et ideo cun1 consequentia ista sequitur,
 I~lBER I P]~[lTHEllM}1~NIAS,
si non hOlllO aliquid ponat: ergo videtur,
quod non hOIll0 nihil ponit.
Solutio Ad hrec autem et consinlilia dici con-
qumstionis .
suevit cOIDllluniter et bene satis conve-
nienter, quod est difIerentia in nomini-
o bus infinitis. Aut enim sunt substantiva,
aut adjec~iva. In substantivis quidel~l no-
men nihil ponit quod est infinituIll, prop-
ter hoc quod qualitas illius nOllli~is
quando privatur, privatur et ipSUI~l quod
est deternlinatU111 qualitate illa: et sic
ablata qualitate qua est, privatur et ipsa
substantia secundunl id quod est. Et quia
nonlen infinitum privat qualitatelll, pri-
vat etianl substantianl secunduIll id quod
est, et sic nihil ponit quod in rerum
natura sito Et si dicitur quod relinquit
substantianl infìnitanl, dicendunl quod
illam non relinquit nisi sub apprchcn-
sione, secundum quod supponitur per
hoc nOluen ens infinitunl" et seeundUIll
hoc non est in rerum natura. In adjecti-
vis autelll qUffi qualitaterl1 habent finitam,
et substantianl habent inlìnitam, negata
qualitate non necessario .negatur sub-
o stantia secundum id quod est, et ideo in
talibus aliquid ponit. Unde cunl dicitur
non requale, vei non SiUlile., sensus
;
est,
ens quod non est requale, et ens quod
non est simile. Et de taJibus ìnfinitis 10-
quitur Aristoteles in fine Priorura, sed
non de substantivis infinitis. Sic' ergo
aliquando aliquid ponit, SLcut in adjecti-
vis, et aliquando nihil ponit., sicut in
substantivis: et sic videtur infinitulu
nomen commune esse enti et non enti,
quod non est inconveniens hoe modo quo
infinitum est commune enti. et non enti:
quia licet aliquando relinquat ens, non
taillen relinquit ens quod sit aliquid in
rerum natura. Ex hoc patet qualiter facit
negationem in genere entis et cujusmodi
entis.
Objectio. Sed tunc qureritur, CUlli (quando dici-
tur nullus et neuter) negatio veniat in
nominis compositionenl, sicut quando di-
citur non honlo, qualiter in uno facit
Solutio. terminum infinitum, et 110n in alio? Hoc
autem solvere non est di{ficile : quia cum
TI1AC1'. II 893
dicitur nullus, neuter, distributio qure
ilnportatur per signurl1 distributivuIll, di-
vidit supposita subjecti in cOIIlparationern
adprredicatunl: et ideo negat prredica-
tum a partibus subjecti, et non negat
qualitatem subjecti: et ideo non. faeit
nOlllen inHnituIll. Cunl autem dicitur non
homo, negatur qualitas nominis in seipso.
Propterea nomen iIlfìnitum est non ho-
nlO. Sic ergo patet quod nomen infini-
tum privat qualitatem, et relinquit sub-
stantialll infinitarrl, qUffi supponitur per
hoc nonlen ens infìnitum: secunduIll
quod cadit sub apprehensione et locu-
tione quod non est ens in natura: sicut
dicimus quod idenl est ens aliquo modo
circa. quod est intellectus, et de quo est
locutio : et sic aliquando affirmatio entis
negationi similis est, sicut cunl dico, vi-
dens tenebras : videtur enim ìbi esse affìr-
matio visionis.Cum autelll consideratur
q'uod tenebrre nihil sunt, scitur quod vi-
dens tenebras nihil videt: et nihil videns
non videt: et sic videns tenebras, non
videt: ideo cum dicitur non homo, intel-
ligendo non hominem (cum non homo
nihil ponat),- .n ihil intelligit.
Sed attende quod licet nomen infini-
tUlTI nihil ponat et nihil signifìcet, non
tarnen est vox non signifìcativa, ut bu ba
ba!: quia vox non significativa, non
excitat intellectunl ad aliquid de aliquo
intelligendum, sed non hOlllO excitat ad
intelligendum de hoc quod est privatre
qu'alitatis., quod tamen in rerum natura
nihil est, qualllvis sit in apprehensione:
et hoc modo opinio est circa id quod est
in apprehensione tantum. Et est simile
sicut quando dicimus innominabile, hoc
nihil est, et ta111en prout cadit in appre-
hensione per suum oppositunl quod est
nonlinabile, ad aliquid excitat intelle-
ctum. IIoc nl0do apparet qualiter aliquid
ponit, et qualiter nihil ponit nomen infi-
nitum.
Attendendum tamen est quod nomina
transcendentia infinitari non possunt, si-
cut l'es, ens, et aliquid : quia ablata qua-
litate istorum nominum curo infinita·sint J
394 D. ALB. MAG. ORD. PR.iED.
non potest relinqui etiam sec~ndum ap-
prehensionem substantia infinita: propte-
rea infinitari non possunt.' Ad hoc enim
quod aliquod nomen infinitetur, oportet
quod habeat qualitatem deternlinatam
quam non habent res ens et aliquid.
Oportet etiam quod habeant ordinatam
qualitatem ad substantiam finiendalll et
determinandam: et ideo omnis et quilibet
et nullus et nemo infinitari non possunt,
quia hujusmodi qualitatem non habent.
Oportet etiam quad non fuerit ante infi-
nitum: et ideo partes indeclinabiles, ut
conjunctio, prrepositio, et hujusmodi, in-
finitari non possunt, quia casse infinita-
rentur: quia ex seipsis infinita sunto Et
ideo etiam adjectivum quoad substantiam
quam l1abet infinitam, non infinitatur per
ablationem qualitatis, sed relnanet sub-
stantia infinita., de qua tollitur qualitas:
propter quod infinitatio talis requipollet
negationi.
Attendendum etiam quod nomen fini-
tum determinatre et circurnscriptre est si-
gnifìcationis : et per hoc quod infinitatuI',
efficitur incircurnscriptre significationis,
qure nec ad ens,nec ad non ens finiri pot-
est: et hrec est prcecipue causa., quod ni-
hil ponit nomen infinitum.
Et adhuc notandum est quod cum di-
citur quod nOlnen significat substantialll
cum qualitate, substantia nominis est id
quod est et quod supponitur in nomine:
qualitas autem est id quo est id quod est:
qUffi in pluribus non sunt accipienda in
abstracto, sed in concreto, sicut si dica-
mus, quod homo est quo id quod est ho-
mo, est homo: et sic apparet quod ablata
qualitate ista qure dicitur per hoc nomen
homo" non remanet homo id quod est
homo, et per consequens nihil relinquitur
positum de homine : quia quidquid poni-
tur per finitum, cum dicitur homo, tolli-
tur per infinitulll cum dicitur non honlo.
Et cum dicitur quod non homo est ens
non homo, sicut ante diximus, illud 'ens
non est rei vel natuI're, sed ens in appre-
hensione animre : et hoc non est aliquid
vel ens simpliciter, sed est ens in opinio-
ne, de quo ratiocinari et loqui possumus,
sicut in ante habitis dictum est.
Ad habendum perfectam notitiam par- Primurn no-
. fi tanclun~.
tium infinitarum,sciendum primo de In 1-
nitatione terminorum, et prrecipue nOllli-
nis et verbi, quod n~gatio est tollens ver-'
bi vel· nominis formam, et l'elinquens
substantiam qure est in hoc communi
quod est ens, secundum quod ipsum est
commune ad ens secundum naturam, et
ens rationis vel in ratione vel in dictione
significativa quocumque modo: hoc enim
ens est infinitum, hoc est, ad nullam cer-
tam formam determinatum, quamvis per
negationem tollatur significatio, et per
consequens finitas qure primo fuit : tamen
per appositionem negationis qure pro
forma additur supra substantiam infini-
tam, generatur alia dictio qure est nomen
vel verbum infinitum, et hoc pro forma
vel qualitatehabet ipsam privationem, et
sic significat substantiam cum qllalitate.
Et similiter verbum quod significat esse
et agere, privationem in agere significa-
tam pro esse habet et agere, et dicitur no-
men infinitum et verbum infinitum.
Secundo notandum quod quamvis una Secundum
notandum.
negatio possit negare duas compositio-
nes, ut cum dicitur, non qui currit move-
tur : hoc tamen non facit negatio nisi sit
libera non cadens in compositionem ali-
cujus partis in illa oratione positre., et nisi
secunda compositio sit determinatio ali-
cujus partis primre compositionis : negatio
autem infinitans cadit in compositionem
termini infiniti, et ideo extra illum nihil
negat: et ideo negatio illa simul duas di-
ctiones infinitare non potesi., ut cum dici-
tuI', non homo albus, vel non lignunl al-
bUln : quamvis enim neget duas composi-
tiones prredicati ad subjectum, istre com-
positiones dicUllt esse et non entis co;rn-
p0sitionem. Entis enim compositio duplex
est. Una quidem ex substantialibus for-
ma et materia: alia ex accidente et suh-
stantia, qure est adjectivi cum subjecto,
et illam tollit infinitans negatio: et ideo
conj~ncta CUlll termino accidentalis com-
positionis, nihil extra illam respicere pot-
 LIBER I PERIHERMENIAS, TRAeT. TT 39~

est: sed libera existens negatio ad quod non sit negatuIll; quia si negatum
utramque parte·m conlpositionis esse, qUffi esset, negatio supel'veniens aù infinitan-
est ex prredieato et subj ecto, et deterllli- dum tolle1'et negationem, et il1a ablata
natione partis illius COlllpositionis SilllUl, relllaneret nomen finitum.
ita quod unam per alteram negare potest. Ex his patet per prilllalll :~suppositio­
Tertium
notandum.
Tertio notandulll quod partes indecli- nem, quod signa distributiva, omnis, et
nabiles (eo quod infìnitffi sunt signifìca- hujusmodi, non possunt infìnitari: quia
tionis in se, nec finitur earum significatio dicunt dispositionem subjecti secundum
nisi per adjuneta) infìnitari non possunt : quod subjectuIll est, et non habent cir-
negatio enim infinitans semper cadit in cU111scriptam significationem : sicutetiam
compositionem infiniti termini, et aliquid nomina infinita., quis, et qualis, et hujus-
relinquit, et aliquid tollit, quod in parte modi, infinitari non possunt.
indeclinabili esse non potest: non enim Adhuc autelll cunl nomen infìnitum
significat quamdam cOlnpositionem vel privet inferiorem formam finitam, et 1'e-
entis vel esse ad quam referri possit ne- linquat superiol'em infinitam, et hoc no-
gatio. nlen ens superius nihil habeat, proprie
Quartum Quarto notandum quod pronolnen de infìnitari non poteste Sinliliter autem est
notandum.
se meram significat substantiam: et CUIll de aliis nominibus, unUffi, l'es, et aliquid,
qualitas quam acquirit per demonstratio- ut dicit Avicenna, sed tamen si ens acci-
nem vel relationem pronominis, non sit pitur ut nomen hujus rei qUffi est ens,
de pronominis significatione, non potest tunc potest privari: quia privatur ens
infinitari ; quia -infinita est, et nullanl ha- actu, et relinquit COlnmune ad ens actu,
bet positam sive circumscriptarn signifi- et ens imaginatum, vel sermone quo-
cationem. Etsi dicat Aristoteles aliquan- cumque modo signifìcatum, quod est no-
do non hoc., nonintendit quod prono- men infinitum.
men infinitetur, sed q.uod infinitetur no- Et sinliliter est de eo quod est unum
men quodcumque demonstratum vel da- et aliquid, et plus quod unum addit super
tum, ut hoc non lignum., et hoc non al- ens indivisionèm, et aliquid addit super
bum. ~t quod sub nomi~e comprehendi- ens particularizatum, et l'es addit super
tur a dialecticò pronomen,. hoc non facit ens ratum: gratia quorum possunt illa
quod pronomen fiat n?men, sed ,quod nomina infinital'i.
supplet vicemnominis in supponendo. Et Quamvis enim quredam nomina sim-
ideo quamvis nomen infìnitetur, non ta- plicem naturam et nullam significent
men infinitari potest pronomen. Si enim compositionem, et negatio sive negans
infinitaretur., cum negatio infinitans tollat sive infinitans velit invenire compositio-
formam inferiorem finitam, et relinquat nem aliquam : tamen ilia nomina possunt
superiorenl infinitam, sicut ensest forma, infinitari : talia enim nomina sunt Deus,
sequeretur quod pronomen haberet com- albedo, linea, et hujusmodi. Quamvis
positam substantiam ex forma superiori enim in re significent non esse composi-
et inferiori, et sic significaret substantiam tionelll, tamen habent substantiam, quia
cum qualitate., et ess.et nomen: quod ab- sunt id quod sunt: et habent qualitatem
surdum est: et ideo infinitari non poteste fornlalll qua sunt id quo sunt formaliter :
Quintumno- Quinto notandum quod non omne no- et sic habent quod est', et quo est illud
tandUDJ.
men infinitari poteste Ad infinitationem quod est: et hane compositionem requirit
enim nonlinis duo exiguntur,· quorum negatio infinitans. Habent etiam poten-
unum est, quod in eo quod infinitandunl tias quibus determinate vel indeterminate
est, signifieetur qualitas unic·a, qUffi in se sunt, quorunl compositionem tollit in eis
finita est et substantiam significatam finiat infinitans negatio.
ad unum aliquo modo. Seeundum autem Sexto notandU111. quod nomen aliud Sextum tandum.no-
 396 D. ALB. MAG.O'RD. PRlED.
substantivum., aliud adjectivum.ln sub-
stantivis autem est substantialis qualitas,
qure non essentialiter differt a substantia
quam non1en significat: et ideo ablata
qualitate substantiali, etianl substantia
nOlninis tollitur, et quantuln de se nihil
~, relinquitur nisi infinitum ens: quod tamen
cOlllpatitur seCUlll suppositionelll ejus
quod actu non sub forma negata est, si-
cut non homo est lignunl: de se tamen
illam substantiam non significat., et ideo
de se nihil significat, quamvis aliquid
secunl compatiatur. Et ideo non sequitur
si aliquis sic arguat, omnis llomo est ani-
mal: ergo omne non anilnal est non ho-
mo : sed lapis est non animaI: ergo la-
pis est non homo : et lapis non est homo:
ergo lapis est: ergo a primo si homo est
anillla1., lapis est: hrec enim ideo nOll
valet, quia terminus infinitus de se nihil
ponit Ileque significat., quamvis secum
aliquid compatiatur illa fornla carens
quam privato Adjectivun1 autem (cujus
qualitas essentialiter differt a substantia
infinita quam significat) reiinquit ali-
quid, substantianl scilicet infinitam:
quod patet per expositionem : non albuln
enim est l'es non alba. Si tamen adjecti-
vum est denominatunl a forilla substan-
tiaIi, ut rationale sensibile anilllatun1, et
sic de aliis, idelll est judicium de eo quod
de substantivis, quod de se nihìl ponit.
Quia tamen privatio qUffi est in ipso, sal-
vatur in ente, et inclinationenl ponit ad
subjectum in quo est illa privatio, quod
tamen de se non significat dictio priva-
tiva, ideo terillinus privativus non est ne-
gativus, nec oratio in qua ponitur terilli-
nus privativus est negativa, sed ~ffirma­
tiva. Ens autem in communitate accep-
tun1. non infinitatur proprie, nisi accipia-
tur pro ente actu, ut ante dictunl est:
quia si communitate sua infinitaretur,
nihil penitus reli,nqueret : et hoc non est
negationis infinitantis proprie, sed nega-
tionis, eo quo dictum est quod nomen
infinitum nihil significat: et qui dicit ho-
mo, aliquid POSitUlll significat: qui au-
tem dicit non homo, quod positum est
tollit, et nihil ponit nisi privationem, qure
de se nihil significato Et hoc intelligitur
de nonline absoluto secundum se accepto.
Si enim p'onatur in oratione ut subjectum
vel prredicatulll,tunc oportet quod aliquid
signifìcet, ut cun1, dicitur, non homo est
album, non hon10 currit, vel currens est
non homo.
Septimo notandum quod aliter dicitur Septimum
notandum.
nomen privativurn apud gramnlaticu1l1,
et aliter nOlllen infinitum secundum logi-
cum : nomen enilll privativum apud
grammaticuill significat substantian1 CUIll
qualitate, et utrumque significat positive.
Nomen infinituill apud logicum nec sub-
stantiam nec qualitatem signitìcat vero,
sed privationem qualitatis et substantian1
non significat veralll, sed significat sub-
stantiam COIDIllunen1 ad veralll substan-
tialll et ad eam qUffi est in opinione vel
dictione, de qua loqui contingit et quoquo
modo imaginari: et ideo, ut dicit Boe-
tius,uomen infinituill dicitur tamde ente
quam non ente.
Octavo notandum quod negatio veniens Octavum
in conlpositionem nominis aliquando fa- notandum.
cit puram negationen1, ut' CUID dicitur,
neuter, llemo, et hujusmodi :' et aliquando
facit infinitaten1 et non puram negatio-
nem, ut curn dicitur, non homo. Hujus
eniln pro certo ratio est, quia aliquando
negat et remavet prredicatum ab omnibus
partibus nominis suppositi, et tunc facit
puram negatiou'en1. Quando autem negat
qualitatelll essentialem qUffi est in com-'
positione substàntiffi significatre per no~
men, tunc fit terlninus infinitus.
Nono n'otandum de terminis privativis, NonUlD no-
quod diflerunt a terminis infinitis: quia tandum.
quamvis Olllne nomen significet per n10-
num cujusdan1 habitus, et omnishabitus
privari possit., sicut id quod significat
substantiam cum qualitate potest privari
qualitate: tamen quia habitus dicit id
quod aètu est in substantia, et maxin1e
quia privatio dicit potentialll ad receptio-
nen1 habitus iteratau1, ideo non potest
proprie loquendo privari nisi terlllinus
accidentalis, ut injustum, impium, et hu-
 J~IBER I PERIHERMENIAS, TRACT. II
jusmodi: e~ tunc privatio illa nomine ab-
stracto significatur, ut injustitia., impie'"
tas : et ideo non dicitur inhomo, vel in-
substantia : et ideo talis terminus talem
substantiam significat realem cum poten-
tia ad habitum, quod non facit terminus
infinitus, ut dictum est., sive fuerit sub-
stantivum, sive adjectivulll denominatum
a forn1a substantiali, ut rationale, irra-
tionale, insensibile, inanimatum, et hu....
jUSIllOdi, sicut patet ex prrodictis : non
enin1 relinquunt substantialll cum poten-
tia redeundi ad habitum, sed tollunt po-
tentiam et qualitatelll, et relinquunt sub-
stantian1 significatan1 per ens commune
ad ens vere, et secundum puram imagi-
nationelll. Pura autcm negatio nihil pe-
nitus quantun1 est de se relinquit.'Ad-
jectivum autem formatum a forma acci-
dentali privativun1, tollithabitum, et rc-
linquit substantian1 infinitam realem cum
potentia ad habituIll revertendi.
I)er.imum Decimo notandun1 de infinitate parti-
Ilotaodum.
cipii sicut de infinitate adjectivi sig~ifi­
cantis formam accidentalem, quod quam-
vis nornina privativa et infinita in talibu16
non n1ultum sint posita, si tan1enpone-
rentur, tunc sic illa infinitarentur et pri-
vativa efficerentur.
t Jo(lecimum Undecimo notandum de verbi infin5ta-
lIotandum.
tione, quod quamvis dicatur quod ver-
bum infinituIll privat actionemin speci~
significatalll, et quod relinquitactionem
in genere significatalll: tan1en hoc non
est verum, sedrelinquit actionen1 in com-
n1unitate ad ens vel esse in actu et secun--
dum in1aginationem et locutionelll: et
ideo infinitatur hoc verbum est, quando
esse in actu significat, sieut hoc non1en
ens, quando ens actu signincat. ]~t sicut
non infinitatur ens in comllluni ad ens
actu et secundum ilnaginationcm,ita nec
infinitatur I10C verbun1 esse qua.ndo si-
gnificat esse in tali cOlllmunitate, quia ex
tali infinitatione nihil relinqueretur.
Adh~c supt quredan1 verba qUffi per
suas significationes possunt poni circa
ens et non ens, sicut opinatur, solet, con-
venit, et hujusmodi: et quia illa hoc ha-
397
bent ex suis formis per potentiam signi-
ficativam, et non ex negativa particula
infinitatem, ideo etiarrl illa infinitari pos-
sunt: quia suas formas per modum fini-
tum significant, et ideo recipiunt infinita-
tionem.
Adhuc cun1 qUffidam verba significent
ncgationem infinitam et conceptam et non
ut exercitalll, sicut negare, annihilare, et
privari, et hujusmodi: tamen quia non
significant negationem nisi positive per
formas negationis., etiam ipsa possunt ac-
cipere infinitantem particulam privantem
illam deterlninatalll privationis formanl,
ut non negat, non annihilat, non pri-
vat.
Sed de verbo exceptee actionis notan-
dUlll, quod determinat sibi certum sup-
positU.ffi : et ideo addita sibi negatione ne-
gatur res verbi a deterlllinato supposito
et actuali: et sic fit hrec negatio pura, et
.non infinitans verbulll: propter quod
verbum exceptre actionis IllCO judicio in-
finitari non poteste
Duodecilllo notandum quod cun1 dicat Duodeci-
·
B oetlus quoel verb um lnunltulll
. ~. . ora- mumdum.
In notan-
tione positUlll non fit intìnitum: sed ne-
gatio qure ei conjungitur, efficitur negans
suppositum et rem verbi a deterlllinato
supposito. Eadem rationc vcrbu1l1 prin1re
v'el secundre personre in quibus determi-
nata intelliguntur supposita, non debent
dici posse infinitari. Et si adveniat nega-
tio., erit negans rem verbi a supposito de-
terminato: quod etiam causa est in verbo
exceptre actionis in tertia persona, quod
in-finitari non potest : quia negatio negans
efficitur. Nisi forte aliquis velit dicere,
quod omnis dictio per compositioneIn re_O
cipiens negationen1, est intìnita : quia si.c
etian1 verba exceptre actionis et verba
prirnffi 'leI secundee personce in-finitantur:
sed tunc non erit· realis differentia talis
verbi ad VerbUl1l pure negativum sive pU:-
ree· negationis.
Decimo tertio notandum quod cunl di- Decimum
citur verbum infinitum, ut non currit, tertium tandum.
no-
exponibile est alteroduorum modorun1,
. scilicet quod iden1 est non currit,' quod
 398 l). ALB. MAG. ORD. PRLED.
est non currens. Si primo quidem modo
exponitur, tunc magis infinitatur partici-
pium qua.m verbum. Si autem secundo
modo., tune non differt a pura negatione,
et ideo videtur nihil ponere, maxime
. quia dicit Ari~toteles, quod requaliter est
in eo quod est et in eo quod non est : hoc
enim esse non posset si aliquid poneret :
quia nihil est commune esse et non esse,
sicut nee enti et non enti.
Si dicatur quod est actio generalis et
specialis, et verbunl infiniturn tollit spe-
cialem, et relinquit generalem secundulll
rem: hoc-dicturn non est in omnibus ver-
bis infinitis generale: non enim contingit
huie verbo est, quod tanlen secundum
aliquem lllodum infinitatur, ut prius dic-
turn' est. Adhuc autem quando dico non
eurrit, verum est quando nihil penitus
agitur, et quando aliud agitur a cursu : et
sic non potest ponere actionern genera-
1em. Et ideo de hoc dicendum videtur,
quod nihil ponit in rerum natura: aliquid
tanlen ponit secundum rationenl et locu-
tionem sicut privationem actus, qUffi com-
patitur secum aliquid quod non est illa
actio : et hoc talnen de se non ponit, sed
relinquit, ita quod hoc non privat: sed
negatio pura nihil ponit neque aliquid
relinquit, sive secundum rem, sive secun-
dUlll rationem. Unde non currit, exponi
habet sic, non est currens : et non sic, est
non currens: non talnen est verbulll pu-
l're negationis : cujus causa jarn dicta est,
quia enilTI in quolibet est quod non est
vel quod est., ideo nihil ponit.
Objectio. Si aliquis opponat dicens, quod sicut
nOITIina se habent ad infinitationern., ita
et verba: et ita sicut quodlibet nomen
potest infinitari, ita quodlibet verbum,
Solutio. Dicendum quod noulina diversaruill sunt
naturarum ad infinitationem, et sic non
est de verbis: et ita quamvis aliquod no-
men infinitum ponat aliquod, non tamen
sequitur ex hoc, quod aliquid ponat ver-
bum infinitum. Dico autem aliquid quod
sii in rerum natura et simpliciter ens.
Verbum tamen infinitum in ol'atione cum
dicat aliquid alicui inesse, vel per modU111
quo aliquid inest alteri, aliquid ponit, et
aliquid simpliciter negat, sicut apparet ex
supradictis; sed non sequitur quod ideo
verbum infinitum secundum se aliquid
ponat, sed potius magis privato
Decil11Ò quarto notandum de hoc quod Decimum
qU8rtum
qUffiri solet,utruIll verburn infinitum in notandurn.
oratione differat ab ipso verbo sinlplici-
ter negato, vel non differat ab ipso ?
Verbuln enim significat esse obliqua-
t~m et ad ens sive existens : propter
quod si ponatur illud ens et esse in ora-
tione, statim advèniente negatione remo-
vetur l'es verbi secundum esse a tali
ente: et CUlli primo insit tale esse, et
postea fit negatio, fit remotio rei verbi
ab actuali supposito. Et sic verbum infi-
nitum non differt a verbo pure negato.
Adhuc autem ideo., quia si actuali com-
positioni (qure est inter actualiter entia)
superveniat negatio, ipsa negat verbum
ab alio faciens simpliciter orationem ne-
gativalll : sed sic' est quando verbum
infinitum in oratione ponitur: propter
quod secundum Boetium, ibi pura est ne-
gatio : et hoc videtur eSse verum. Sed
notandum quod. quamv~s verbum infini-
tUl11 in oratione negatum sit, hoc non
habet a se, sed ab extremis qUffi actuali-
ter in oratione significantur: et ideo al-
terum necessario ab altero per negatio-
nem relllovetur : verb~um autem quod
ponitur negativunl, et quod est pure ne-
gatiVUl11, ex se habet quod actualiter
negat aliquid abaliquo, et de se habet
quod facit orationem negativam.
,Sic ergo patere possunt ea qUffi de in-
finitisverbis vide~t~r esse qurerenda, et
qure sit natura terillinorum infinitorum
tam in generali qual11 in speciali consi-
deratorUlll., et qure sit natura terminorum
privativoruln, et quomodo se habeat ad
terlninos infinitos.
CAPIIT VI.
De casu nominis.
Diximus auten:;t in diffinitione nominis,
finita et l'ecta. CUTIl enim duo sint in no-
 LIBER I PERIHERMENIAS, rrRAC1'. II
mine secundum perfectam nominis ratio-
nem, substantia scilicet et qualitas-, infi-
nitum nomen esse non potest, de quo
aliquid enuntietur propter defectunl qua-
litatis. Similiter casus nominis sive no-
men obliquUlTI, nomen hic esse non pot-
est: quia defìcit in significatione sub-
stantire, quam ita designari oportet, ut de
ea aliquid enuntiabile sit: quod non pot-
est fieri nisi in recto: genitivus enilTI
non significat substantiam, -sed aliquid
esse ipsius. Similiter dativus non signifi-
cat substantialTI, sed significat aliquid
esse illi. Et eOdelTI modo accusati-
vus non significat substantiam, sed ali-
quid ad ipSalTI. Et ideo nullus casus di-
recte significat substantiam nisi rectus-,
qui significat eam prout aliquid est enun-
tiabile de ea.
Sic autem non est in casu verbi secun-
dum prreteritum et futurU111·: prreteritum
enim et futurUlTI cunl recto rectam fa-
ciunt enuntiationem, ut homo legit, ho-
mo leget, et hujus causam dicunt quidam
esse: quia rectum verbunl est in casu
verbi quod est nnnc prresens : unde
prresens de prreterito prreteritum est,
ut dicunt, et prresens de futuro futu-
rUlTI est: et hrec verba derisibilia sunt,
licet idem nunc seCUndUlTI substan-
tiam sit substantia temporis, tamen hoc
aliam formam et aliud esse habet" in
prreterito et alilid in futuro. Propterea
Expositio
vera.
dicendum quod non est ita in verbo sicut
in nomine : quia ver~unl dicit hoc quod
inest alteri: et hoc facit requaliter per
OmnelTI difIerentialTI temporis in modo
indicativo, qui etianl enuntiativus "dicitur·:
ideo per rationem modi habet quod per
totum mOdUlTI indicativum habet virtu-
telTI recti. In aliis autem modis ab illa
cadit virtute. Et hrec est· causa. quare
iii".
399
cum verbo prreteriti temporis vel futuri
telTIporis perfecta est" enuntiatio. Verbum
enirn per hoc quod verbum est, semper
alterius est ut actus vel passio, et non
significatur ut hoc vel illud: et hanc
obliquitatem habet in omnibus: sed
quod cadit a lTIodo significandi per prre-
teritum et futurum, n·on facit ipsum obli-
quari in obliquo ab inhrerentia quam dicit
in prresenti : et ideo perfecta est enun-
tiatio secundum quodlibet dictorum tem-
porum, dummodo sit secundum modum
enuntiativum: sed CUlTI cadit a modo,
tunc non est interpretatio vel enuntiatio,
sed vel deprecatio-' vel optatio, vel dubi-
tatio, vel aliquid tale : et ideo cum mo-
dis illis non est enuntiatio. Hoc ergo
modo dicitur ab Aristotele quod Catonis
et Catoni, et qureCUlTIque talia sunt de
casibus nominis obliquis, et non sunt
nOITIina, sed casus nominis, qui substan-
tiam (secundum quod aliquid enuntiari
potest de ipsa) supponere non possunt.
Et ratio quidem nominis in recto et
in obliquo in multis quidem est
eadem-, quia significatum est idem : sed
in hoc differt, quia obliquus con-
junctus CUlTI est vel erit vel fuit, hoc
est, cunl verbo prresenti, prreterito vel
futuro, neque veram neque falsalTI facit
orationem. NOlTIen vero adjunctum cum
est vel fuit vel erit, senlper vel verUln
vel falsulTI est. Et si dicam Catonis est,
velnon est, nondum verunl dico vel
mentior : quia est locutio incongrua
qure nihil significato
Si autelTI objicitur de hujusmodi ora- Objectio.
tionibus, regis est hoc facere. Dicendum Solutio.
est quod OlTIneS tales appositum habent
pro supposito : et infinitivus cum casu in
virtute est rectus : unde sensus est: hoc
facere est regis.
 400 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
DE VERBO.
CAl~Ul" I.
Qualiter verbu1n est de cortsideratione
logica.
Interpretatio (qure de re sicut est vei
non cst interpretatur) non patest fieri
solo nonline, sed oportet quod verbuill
adjungatur : quia verbum per hoc quod
significat agere vei pati (quod est
substantire nominis propriulll) signiflcat
illud quod inest nOlllini. Inesse au-
tem in eo quod inest, causa est prredica-
tionis de altero, sicut in scientia Univer-
saliu11~ dictum est : et ideo interpretatio
de esse vei non esse rei non nisi per ver-
bum fieri poteste Propter quod de verbo
in scientia de interpretatione deterl1linari
conveniens est: quia est aiterunl intel'-
pretionis elernentum.
Objectio. Et si objiciatur quod verbunl non sem-
per est prredicatun1 quod de altero dici-
tur, sed ut frequenter prredicantur no-
111ina, ut hon10 est anilllal, Socrates est
llonlo, homo est rationale vei 1'isibile vel
albulll, et sic de aliis qure sub quin-
que universalibus et prffidicatis continen-
Solutio. t ur, l:facile est solvere : quia prredicatuill
est duplex-, scilicet n1aterialc-, et fornlale.
l:fornlaie quidenl est, quod intra se con-
eipit fOrn1<11n per qualll retorquet ad altc-
fun1 cui inest, et dc qua est ut çte sub-
jecto: hrec autem forilla. non est nisi corIl-
positio : et hanc forlllalll verbulll (per
hoc quod a.Iterius est) in se concipit. Et
ideo solunl verbunl prredicatuill for'l11ale
est. Iloc autenl probatur exenlplo : quia
cun1 dicitur, hon10 currit, sensus est,
homo est currens, ut participium sit l'es
verbi prredicata lllaterialiter: ipsunl au-
telll quod dico est qu.od est nota conlpo-
sitionis, formalll dicit qua l'es verbi re-
fertur ad subj ectunl sicut inhrerens sibi
vei aliquid ejus-, et ut aliquid quod de
ipso ~it : talis autenl forIlla non est con-
cepta in significato nonlinis.
Si autelll qureritur 'ratio-, quare conl- Dubitatio.
positio magis concipitur in verbo qualll
in nornirie, prrecipue CUlll conlpositio
llledia sit inter COlllposita, et requaliter '1
videatur utl'umque extremorulll respice-
re ? Dicenduill CUlll l)ionysio, quod nulla Solutio.
conlpositio est a prilllo, sed olllnis com-
positio incipit .et principiatur a secundo.
Pl'illlunl enin1ut prinluln nulli inest, sed
secundun1 potest inesse. -L;\dhuc quia per
vcrbuill signifìcatur id quod inest, ideo
in secundo concipitur compositio et non
In prllllo.
Si ergo aliquis dicat quod vere quin- Objectio.
que sunt prffidicata qure sunt vere uni-
versalia, et sic non SOlUlll verbunl est
prredicatum, Patet responsio: quia om- Solutio.
nia ilIa nlaterialiter sunt prredicata, so-
lurn autenl vcrbunl est prredicatum for-
lnaliter propter jan1 inductalll rationeln.
lJnde etianl nec prononlen nec partici-
piU111 forn1aliter est prffidicatU111, propter
quod d.e istis in logicis ut de partibus inter-
pretationis non detern1inatur.
])eternlinantes ergo de verbo secun-
dunl logici intcntionelll ct de nornine,
non vocanlUS ea s'ubjectun1 et prffidica-
tum : quanlvis tanlen non1en sit suhje-
CtU111 de quo alterurn est-,et verburll prre-
 LIBER I PERIHERMENIAS, TRACT. III
dicatum quod est de altero: quia subje-
ctum in ratione subjecti non est nisi
prout est in enuntiatione et stat sub for-
ma enuntiationis : et similiter est de prre-
dicato si in ratione prffidicati accipiatur :
et hoc modo notitia subj ecti et prredicati
pendet ex notitia enuntiationis: et sic
subjectum et prffidicatuill sunt posteriora
in ratione quan1 enuntiatio et non priora.
C4UIll ergo hic qurerebamus elementa
enuntiationis qure in ratione priora sunt
composito, determinamus ista elementa
sub ratione nominis et verbi, et non sub
ratione subj ecti et prffidicati.
Patet etiam ex dic~is, quare de aliis
partibus orationis non determinamus.
lllre enim vel non significant aliquid, vel
sunt consignificantes tantum cum aliis ut
partes indeclinabiles. Si enilll dicam in,
vel supra, vel olilll, vel unde, vel et, vel
ergo-, nihll penitus signifìcat nisi addatur
aliquid circa quod ponitur modus quen1
illa pars in1portat, sicut si dicatur in do-
mo, vel supra stagnum, vei 01i111 fuit
belluill rrrojre, vel aliquod tale. IJ rono-
Inen autem quia significat substantialll
meram sive puran1, non veran1 de re pot-
est facere interpretationem, et ideo ad
logicum non pertinet nisi prout finitum
demonstratione vel relatione ponitur pro
nOllline finitò : propter quod etialll pro-
prie loquendo pronomem infinitari non
potest, quia quod per seipsum infinitum
est, superflue infinitaretur. Participium
autem l'es verbi est, qure in verbo lllate-
rialiter continetur : et ideo nec formaliter
nec materialiter est elelllentuill consti-
tuens enuntiationem : propter quod de
talibus non determinat logic~s.
Sicut autem de nomine tractaillus,
sic etiarn de verbo tractabin1us secundum
potissimam verbi acceptionem, et non
secundum quod iPSUlll considerat gran1-
maticus: quia gramillaticus considerat
ipsurn ad finem =. congrure orationis, et
ideo accidentia verbi perquirit secunduill
quod verbum congrure vel incongrure
enuntiationis potest esse principiu~
401
logicus autelll refort ca ad finem veri vel
falsi, per qure fit interprctatio: et ideo
non considerabilllus de verbo nisi illa
qure faciunt ad hanc intentioncm.
CAPIlT II.
'Quid (per diffinitionem logicam) sit ver-
bum.
Dicamus ergo quod verbum logice con-
sideratum est quod congignificat telllpus-,
cujus pars extra nihil significat, et est
semper eorUll1 nota qure de altero prredi-
cantur. Hrec auten1 diffinitio ab Alfarabio
sic exponitur, quod consignificare tem-
,pus dicit duo: unUlll ex intentione prin-
cipali, et alterun1 ex consequenti. Ex
principali intentione consignificare tem-
pusdicit, quod non est significare tenlpus
vel significare ren1 qure necessario est in
tempore, sed per modun1 quo cum tem-
pore, hoc est, per n10d um agere vel mo-
veri: quia hoc nOlllen cursus significat
id quoo necessario ost in ten1pore, tamen
significat illud ut essentialll separatan1 a
tempore, quia significat .rcm suaU1 totam
simul et non distensam in telllpore. Hoc
autem non fit nisi significando eam ut
agere vel moveri : quia sicagere in agente
signi1ìcatum est in fìeri, et illius tempus
est mensura. Ex consequenti dicitur hoc
quod prffisupponit, scilicet quod verbuill
est 'vox signifìcativa ad placitum, quia,
ut dicit Avicenna, verbuill quod hoc mo-
do corisignificatcunl telllpore, non habet
ex se, sed a placito imponentis ..
Sunt talll'eri qui dicunt quod verbun1
habet duo, scilicet relll verbi significare:
et hoc dicunt, quod habet a placito : sed
postquRln ad significandum relll suam de-
terminatuill est, rem suam significare cum
tempore vel consignificare tempus habet
ex necessitate: quia suum significatunl
necessario significatur in aliqua difIeren-
tia temporis esse : omne enim agere et
pati in aliqua differentia temporis est, cun1
26
4Ò2 . D. ALB. MAG, ORD. PRJED.
dicat Philosophus in quarto Physic. 1 quod
idem est esse in tempore., et quadam par-
te tempor.is mensurari.
Quod autem dicitur quod est semper
eorum qure de altero dicuntur nota, pro-
pter compositionem dictum est qure conci-
pitur in verbo: per hanc enim rem suam
retorquet ad subjectum cui inest. Inesse
autem est causa prredicationis de -altero;
et ideo per rem suanl et compositionem
nota est eorum qure de subjecto prredi-
cantur per hoc quod in subjecto sunto
Sunt autem qure verba videntur, sed se-
cundum potissimam verbi rationem ver-
ba non sunt : verbum enim secundum po-
tissimam sui l'a tionem est per quod ali-
quid interpretari potest de subjecto, et se-
cundum hoc non currit., non laborat.,
verbum dici non poteste Et similiter cre-
tera verba infinita. Sed tali parti oratio-
nis sive tali verbi differentiffi nomen pro-
prie non est impositum. In hoc enim CUln
verbo convenit, quod' semper consignifi-
cat tempus, et in hoc quod selnper est
pr~dicatum de aliquo. Et ideo, si placet,
dicatur verbum infinitum: quia' nec ad
esse nec ad non esse finitur. Et hoc est
ideo quia similiter sive requa1iter est in
'quolibet et quod. est et quod non est. Hu-
jus autem causa est: quia 'sicut in nomi-
ne infinito privatur forma et remanet
substantia infinita, qure nec ad ens, nec
ad non ens finita est, qure designatur per
hoc nomen ens, secundum quod comlllU-
niter dicit id quod est sive in natura sive
in ratione vel restimatione sola, de qua
cogitari vel sermo haberi potest : ita ver-
bum infinitulll privat rem verbi, et relin-
quit actum infinitum ordinatum ad sub-
stantiam infinitam, ratione cujus consi-
gnificat tempus et compositionem in se
habet, per quanl sic infinitum actulll l'e-
torquet ad 'subjectuln: et per hoc est nota
eorunl qure desubjecto dicuntur. Sed quia
nullam renl verbi. significat finitam, ideo
per ipsum nihil est intel-'pretabile de sub-
1 ARIsrOTELES, in 4 Physic., tex. com. 1i5.
j ecto, et ideo non potest esse pars inter-
pretationis.
Sinliliter autenl et curret et currebat
et alii casus verbi a verbo declinati, non
sunt verba secundunl intentionenl logi-
cam, sed casus verbi. Et hujus causa non
est quam dieunt quidam, quod unicuique
innaturn sit magis interpretari prcesens
quam .prffiter~tum vel f.uturuln. Sed hrec
est v~ra causa, quod nihil potest prredi-
cari de re vel etiuln vere interpretari per
infuiss e, 've1 illfore: sed quidquid prffidi.-
catur de re velo intei-'pretatur de ea, hoc
non fit nisi per, inesse. Et ideo infuisse
vel infore sunt casus verbi, et non ver-
ba, secundum quod verbum est pars ora-
tionis vel interpr~tationis. Attendit enim
logicus declinutionem secundum teIIlpUs
in verbo, quia accidit verbo secundum si-
gnificaturn propriu.m: declinatio autem
secunduln personas aut secundum nume-
1'08 aut secundum agentia et patientia et
declinatio secundulll modos accidit verbo
secundulll affectu8 agcntis : et ideo dc
illis non curat logicus.
Quod autem dicit, cujus nulla pars ex-
tra significat, sicut in diffin,itione nOlninis
intelligitur, ila scilicet, quod nulla dictio
qure verbuln est, sign~ficat quod secun-
dum partem vel secundum totum sit de
intellectu totius : et ideo etiam Iloe hic
exponi non aporlet.
Sicut autem verbum infinitunl non est
verbum secundum 10gieuIll, ita verba
prretel'iti tenlporis el v~rba futuri tempo-
ris non sunt verba secundum logiculn:
quia non significant prresens (per quod
potest solulll aliquid interpretari quod
insit, vel potest probari inesse), sed signi-
ficant duo tempora qUffi prresens tempus
cOillplectuntur. Prffisens abiit in prreteri-
tUln et extenditur in futurunl, et sic prffi-
teritulll et futurum significant duo teln-
pora qUffi complectuntur prresens, et quo-
rum ipsunl prffisens continuatio est., et
qure pro certo non sunt simpliciter, sed
 LIBER I PERIHERMENIAS, TRAeT. III
seeundum quid sunt, secundum quod ad
iq quod est substantia telllporis et eOlll-
pleetentia iPSUlll redueuntur. Et siquidem
secunduln naturale esse temporisacei-
piantur, tune primum est nune prresens
quod abiit seeunduln esse finis in prreteri.-
tum, et seeundum esse prineipii extendi-
tur in futurum. Si autern te~pus aeci-
piatur in tempoi-.aIi quod prius in poten-
tia quanl in actu fit, quoad hoc prius est
futururn~ et deinde prresens, ultimo prffi- .
teritum. Si auteln ternpus accipiatur ut
spatiurn periodi generatorum, tunc prius
est prreteritum, deinde prresens, et ultilllO
expeetatur futuruill.
Sed in hoc cavendum est: quia in or-
dine quo prreterituill et futurum pro-
pter hoc verbulll de prreterito et verbum
de futuro faciunt rectum, ut male dicunt
quidam : non enim propter hoc verbunl
est rectunl vel non reetuIll, sed propter
hoc est reetum, quia quidelll per inesse
(quod significat) rectam de co quod est
vei non est facit interpretationem: quod
in prreterito fieri non potest, neque in fu-
turo: quia per infuisse nihil secundum
rem potest interpretari de re : quia non
sequitur, hoc infuit illi : ergo potest prffi-
dicari de ipso : et similiter est de futuro-,
ut euilibet patet: et ideo solurn prcesens
reetaIll faeit interpretationern l. Eodem
modo id quod diximus de infìnito, quod
non est verbuIl1, ideo diximus, quia ablata
forma et re verbi non ren1anet nisi pri-
vatio ut aetus cun1 compositione qucead
niI1il finita est. Et ideo requaliter est in" {~O
quod est et quod non est, non quide111 ut
eontradictio sive ut .affirrnatio et negatio :
quia illius nihil est 111ediunl seCUndU111 se,
sed est in utroque et quod est et ;quod
non est sicut ad neutruIll finituID.
Ijoctio. }1~t si· dicat aliquis-, quod etialll Ilegatio
)Iutio. infinita est, Dieendum quod negatio . in~ .
1 Hoc videtur contra dicta supra in cap. ulti-.
mo tractatus secundi, ubi dicit qllod totus mo-
dus indicativus habet virtutenl recti. Bene con-
sidera et solves. JAMMY.
2 Sed hoc videtur 'etiam contra dicta supra
cap. ti traete Il, ubi dici t in decimo quarto
403
finita est per hoc nihil ponit: sed per hoc
finitatur, quod ea qure negat sive dividit
ab invicem, .suntfinitee signifieationis: et
hoc modo nomen infinitu111 et verbuill in-
finituln non sunt finita : unde apparet
quod non est silniliter. Et si ratio pona-
tur in forma arguillenti, erit fallacia requi-
vocationis. Sirniliter etialll verbum per in
se conceptam COlllpositioneln est sernper
nota eorum quru de altero dicuntur ut de
subj ceto: et est nota eorUll1 qure de alte~
ro dieuntur per hoc quod est in altero ut
actus vel passio, sicut diximus. Sic ergo
intelligitur inducta verbi diffinitio.
Sciendum etiam quod verbunl infini-
tUln non potest esse in oratione infinitum :
cujus ratio est, quia cum negatio est qUffi
percon1positionem est in verbo infinito,
non refertur nisi ad rem sive ad formanl
verbi, et tollendo illa111 relinquit verbum
in~nituln, quod nec ad ens aliquod, nec
ad non. ens aliquod finitulll est 2. Et hoc
ideo.est, quia VerbU111 seeundulll se sump-
tum non concipit deternlinatan1 COlllposi-
tionenl et ~ finitan1, qure deternlinata sit
per sua cornponentia sive eOlllposita: et
ideo ad COlllpositionem referri non potest
negatio-, sed ad retTI et forlnam verbi. Et
ideo in oratione cornpositio qUffi est in
verbo finita est : et ideo in oratione no-
cesse est negationelll referri ad composi-
tionelll, quia ejust1en1 e"st divisio-, cujus
est c0111positio : et ideo negatio tune fa-
ciet orationenl negativam-, et non ver-
bun1 infinitum.
Attendendu111 etianl quod si verbum
aliquod est de se infinituID-, illud infinita-
l'i non potest, sieut noc nOlllen de se infi-
nituIn. Et ideo sieut ens infinitari non pot-
est, ita nee hoc verbUlll est. rralis igitur
est diffinitio verbi secundulll logieos.
notabili, quod verbum potest in oratione infini-
tari, .et qucerit utrunl ejus infinitatio differat ab
ejus negatione. Respondetur·quod hic intelligit
verbum non posse infinitari in oratione nisi
,etiam negetur : sed bene extra orationem.
JAMMY.
 404 D. ALB. MAG. ORD. PRJED .
. tem a majori probatur sic. Si enim ali-
CAPUT III. qu~d verbum per se aliquid significet de

Quia verba seeundum se dieta nomina intentione verbi, tunc maxime videtu~,
sunto .quod id verbum per se sumptum signifi-
cet quod coneipitur in omni verbo, et
Ipsa verba secundum se dieta, hoc est, hoc est hoc verbum, est: sed si hoc ver-
secundum se sola accepta (non in oratione bum, est, purum et simplex dixeris, ip-
ut partes orationis posita) nomina sunto sum quidem nihil est et nihil finitum si-
Cujus probatio : quia significant aliquod gnificat. Cum significet enim infinite qua-
determiuatum quodproprium estnominis, dam compositione, quam sine extremis
notam scilicet. Et si qureratur, Quid est non est intelligere, ut Avicenna dicit, si
nomen hujus verbi quod est amo: dice- dicam, est, nihil penitus significat, nisi
tur quod nomen ejus 'amor est: et dici- addatur quid est vel substantiali vel ac-
mus, hoc verbum amo est activum ver- cidentali prredicato ut dicatur, est lapiIl,
bum. Et talia sic dieta ostendunt quod est album, vel est rationale, vel aliquid
verba secundum se accepta (et non ad hujusmodi. Tamen hujus alia ratio" est,
subjecta per compositionem reflexa) sunt quia compositio est medium conjungens
accepta ùt nom,i~~. Hujus probatio : quia composita: non conjungit autem nisi per
qui primo ver~() iìnposuit tale nomen, et rationem compositorum : et sic composi-
similiter qui simplici dictiOné dicit vel tionis ratio sumitur a compositis : sic
nominat verbum, talem intendiìconsti- ergo verissime intelligitur illud quod di-
tue re intellectum, ut scilicet nomine 'iìlo,eitur de verbis secundum se dictis, quod
nomina sunto
t~ Ie verbum signifieetur. Et qui audit sic
dicentem et nominantem verbum, quie- Sunt tamen qui dicunt, quod verba se-
scit in tali intellectu simplici, et non qure- cundum se dicta sunt verba in re verbi
l'it amplius. Si enim dicam verbum, et qure- per infinitum accepta, ut amare, vel le-
ratur quod verbum, et dicatur quod amo gere I. Et dicunt illa in vi nominum esse,
vellego, verbum audiens statim quiescit, quia subjicibilia sunt sicut nomina: ut
nonautemquiesceretnisiessetsciens,quod cum dicitur,legere est bonum, vel ali-
amo determinati et certi verbi nomen est; quid hujusmodi. Sed primum melius est,
et ideo per intellectum simplicem quiescit quia ille est intelleetus Philosophorum.
in ilIo. Verbum autem per se sumptum Contra hoc' tamen quod dictum est, Objoc,U
nondum significat verum vel falsum : non quod verbum secundum se sumptum non
enim significat de re si est, "vel si non est significat esse vel non esse, objicitur per
per negationem. instantiam de verbis exceptre actionis, ut
Et hujus causa est, quia verbum per se fulminat, tonato Sed ad hoc facilis est SolullG
sumptum, neque est signum esse rei, ne- responsio: quia verbun1 illud non habet
que signum non esse; et esse quidem per hoc in quantum verbum est, sed in quan-
affirmationem, non esse quidern per ne- tUffi est exceptre actionis.
gationem. Ad hoc autem quod significe- Adhuc auteln si de verbis primre vel Alia CJb~
tur ut esse, oportet quod actu compona- secundre personre objicitur, in quibus de- cii..,
tur cum re eujus esse secundum aliquem terminatull1 est suppositUIU, eodem modo
actuln vel passionem significat: et tunc solvitur. Hoc enim non habent illa verba SoluUo
proprie est verbum, quia fune' concepit in quantum verba, sed in quantum de-
compositionem determinatam ad id cu- terminant certum agens. Et ideo non est
jus est: unde secundum se sumptum ni- instantiade istis.
hil habet de verbi significatione. Hoc au- Hrec igitur de verbo dicta sunt quan-

1 Cf. S Th. qui hane iIl1probat opinionem. Ed.' Vives, tomo XXII Periherm. lìber I, leetio 5.
 LIBER I PERIHER~{ENIAS, TRACT. III 405

tum ad naturanl interprctationis~ dc qua Participium autem non significat ut esse

hic principaliter qUffirinlus: quia enim
non interpretalllur nisi aliquid quod est
ut esse, de alio quod est ut ens, etnomen
significat ut ens, verbunl autenl ut esse,
ideo non oportet hujus plures partes in-
terpretationis qUffirere. Pronomen non
significat ut ens finitunl et perfectum.
per comparationem ad id ad quod est re-
ductum: et ideo non perfecta ratione
sunt elenlenta interprctationis : propter
quod de illis onlittendum est. Habitis
autem elementis interpretationis, nune ea
sunt qurerenda qure formalia sunt princi-
pia interpretationis.
406 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
DE ENUNTIATIONE.
CAPUT I.
De diffinitione orationis qU/e est genus
enuntiationis.
Habitis autem his quee ad elementa
enuntiationis pertinent sive interpreta-
tionis" nunc investigandum est quid sit
interpretatio. Et quia interpretatio in
oratione est sicut in genere diffinitivo,
ideo ab oratione incipiendum est. Et
quia ilnrnediatum genus interpretationis
est oratio perfecta, ideo queeremus ora-
tionis perfectee diffinitionem secundum
logicunl 1. Sic enim compositum corre-
spondebit cOlnponentibus : quia cum dif-
finivimus nomen et verbum, diffinilnus
prout sunt elementa orationis perfectis-
simee: propterea etiam de oratione 10-
quentes ut de perfecta loquimur.
Dicarrlus ergo quod oratio quee genus
proximum est ad interpretationem, est
vox significativa, cujus partiunl aliquid
separatim significat ut dictio" non u! af-
fir111atio. Dictio eninl eequivoca est 2 :
quia dictio est pronuntiatio cujuslibetdi-
ctionis, ut nominis vel verbi. Dictio
etiam est enuntiatio affirmativa alicujus
de aliquo: et ut hanc multitudinem di-
stinguamus, dicimus ut dictio quee sepa-
ratim aliquid simplici intellectu signifi-
cat: sed secundulll quod dicitur dictio
1 In diffinitione orationis D. Albertus et
Filoxenus sunt unius opinionis. Boetius et
S. Thomas volunt quod hic diffiniatur oratio
communis ad perfectam et imperfectam.
! Ly dictio est mquivocum nomen; et quia
etiam affirmatio· alicujus de aliquo (in
qua aliquid dicitur de aliquo) sic non si-
gnificat aliquid separatim, quia sic signi-
ficaret verum vel falsum.: sed significat
aliquid separatU111 secu~dunl quod totuIn
significatur in partibus. Dico autem hoc
quod dictUlll est exponendo ut homo
quod est dictio silnplicem intellectum
constituens" et ideo signifìcat aliquid:
sed non significat sic aliquid" quonianl
est affirmative vel negative: sed tunc
erit affirmatio vel negatio si aliquid ad-
datur ut aliquod affirmatunl vel negatum
de hOluine. Qualllvis eniln dicamus quod Remov
dubiuli
partes orationis aliquid significant, non
intelligimus hoc nisi de partibus oratio-
nis, ex quibus inlmediate eomponitur
oratio quee sunt dictiones. Et non intelli-
ginlus de partibus partium, sicut de una
nominis syllaba quee pars dictionis est:
quia, sicut diximus, syllaba dictionis ne-
que partem neque aliquid in toto habet
de significato dictionis.
Et hoc apparet per locum a lnajori :
quia si in aliquibus aliquid significaret
per se syllaba de intelleetu totius, magis
videretur quod hoc fieret in duplicibus si-
ve compositis, quarn in aliis. Et in his non
significat aliquid separatim. Ergo nec in
aliis. Sicut in hoc nomine" sorex, rex per
se sunlptum nihil significat, neque secun-
dum totum, neque secundum partem de
intellectu totius. Et ideo nec aliorum no-
Aristoteles srepe accipit ly dicere pro affirmare,
ne quis intelligeret ly dictio pro affirmare, addit
non ut affirmatio, et est expositio Alexandri.
JAMMY.
 LIBER I PERllfERMENIAS, TRACT. IV
minum pars dictionis aliquid per se se-
paratim significat: non significat qui-
dem pars compositre dictionis aliquid se-
paratinl, hoc est dictu-, id quod est pars
secundum quod pars est nihil significat
de intentione totius.-
Cum autem dicimus orationenl signifi-
cativam, non dicimus eanl significativam
ut instrumentum, sed sicut dictulll est, di-
cimus eam significativam esse ad placi-
tum : omne enim instrumentulll alicujus
causre est instrumentum et naturaliter et
accidentaliter est ordinatum ad unUIll et
non ad aliud. Vox autem litterata et arti-
culata, sive sit dictio sive aratio non est ad
unum : quia quod in uno idiomate sonat
unum, in alio sonat statilll oppositum
vel aliud : et ideo non est significativa lit
instrumentum, sed ad placituIll 1.
In diffinitione tamen orationis non di-
citur., quod significativa sit ad placitunl :
quia significare ad placjtum convenit sibi
ex partibus plus quam ex seipsa: quia.
curo partes significent ad placitum., ac-
cepta illa significatione de natura dictio-
num significat oratio illud quod signifi-
cant partes : sed tamen quict origo signi-
ficationis ad placitum est, ideo per partes
attribuitur ei ad piacitum significare. In
diffinitione tamen nonponitur: quia in
diffinitione non ponuntur ni~i ca qure
immediate conveniunt diffinito. HffiC ergo
est oratio secundum quod est genusin-
terpretationis sive enuntiationis. 'Gratio
autem imperfecta neque perfecte est vox
significativa, neque aliquid alioruni per-
fecte convenit ei.
Objectio.
Objiciunt tamen sophistre contra hanc
diffinitionem dicentes, quod oratio qure
conjunctione una est, ut Socrates.. currit
aut dormit: aut si Socrates stertit, Socra-
1 Hoc dicitur propter Platonem qui ~Olllit
orationem naturaliter significare, cum sit in-
strumentum virtutis naturalis, ut dixit Boetius.
t Hmc est obj ectio Aspasii qualll etiam tan-
gunt Boetius et S. Thomas, et quam solvit An-
tonius Alexandrinus. Porphy:rius tamen et Aspa-
sius dixerunt hic Aristotelem diffinivisse oratio..
nem simplicem tanquam priorem.
407
tcs dormit : aut Socrates currit aut legit.
Hm enim omnes orationes perfectre sunt.,
et ejus partes significant separatinl ut af-
firrnatio 2. Ad hoc dicendulll quod ora- Solutio.
tionis perfectre inducta est diffinitio, si-
ve sit simpliciter una, sive conjunctione
una. Sed in diffinitione orationis dicitur,
cujus aliquid partiulll separatim signifi-
cat-,non ut affirmatio: et ex hoc non se-
quitur, quod oratio perfecta nullam ha-
beat partelll signifìcanterrl ut affirmatio,
quia partitiva constructio hoc impedit:
sed quod per se et proxime partes com-
ponentes orationern ut oratio est, aliquid
significent, non ut affirillatio, sed .ut di-
etio simplicis intèllectus.
'Hrec autern oratio perfecta qure diffi-
nita est, dividitur : non enim omnis ora-
. tio enuntiatio est, sed ilia sola inter per-
fectas orationes enuntiatio est in qua in-
dicative verUlll vei falsum est signifìca-
tunl: hoc enim non omnibus inest per-
fectis orationibus. Deprecatio enim seu
deprecativa oratio perfecta est, quia per-
fectum sensum generat: et tamen neque
vera neque falsa est, quia neque verum
neque falsum significato Et similiter est
de aliis orationibus, ut de optativa et
conjunctiva 3. Omnes enim tales oratio-
nes qure non dicunt nequeverum neque
falsum (quod solurn Iogicus ut finem in-
tendit) .relinquantur : de talibus enim
rhetor vel poeta convenientius specula-
tur: cum tales valeant ad supplicationem
judicis vei actoris vei rei, et non ad signi-
ficationern veritatis vel faisitatis. Enun-
tiativa enirn qure veritatem et falsitatèm
significat, sola est prresentis speculatio-
nlS.
I Ex his patet quod, secundum D. Alhertum,
Aristoteles hic innuit divisionem orationis per..
fectm in deprecativam, imperativam, interro ..
.gativam, vocativam et enuntiativam: secun-
dum Boetiunl autem e·t S. Thomam, hic innui-
tur divisio orationis communis ad perfectam et
imperfectaln.
 408 D.ALB. MAG. ORD. PRJED.
CAPUT II.
. ctre et eonjunctre per conjunctionem. Una-
De di/finitione enuntiationis Ùì speciebus
eJus.
Habitis autem his qUffi ad esse et diffi-
nitionelll pertinent orationis, jalll tra-
ctandum est de divisione et partibu-s sive
Tripliciter speciehus ipsius. Primo notandum est
dividitur
enuntiatlO quod secundum tria qUffi sunt in enun~
secundum
tria qure tiatione, tripliciter habet dividi. Si enim
sunt in ea.
attenditur penes componentia ipsam,
tunc pro certo dividitur quod enuntiatio-
num alia siIllplex, alia C0111posita, et alia
plures, simpliciter ,et quodaillmodo una.
Si enim una est ratio enuntiationis et
unius tantum enuntiationis, tunc sicut
unum non dividitur in multa, ita enun-
tiatio non dividitur in plures: quia plu-
l'es enuntiationes non sunt enuntiatio,
sed enuntiationes: dividens enim debet
participare divisum, et nomen suun1 re-
cipere. Si autem attenditur qualitas
enuntiationis, tunc enim dividitur enun-
tiatio per affirmationem et negationem :
et has omnes exequan1ur divisiones.
Sciendum ergo quod enuntiationU111
alia est simplex una, et alia una est con-
junctione, et alia plures. Vel sic dividi
potest, quod alia est una, et alia plures.
Unarum auteIll alia simplex una, alia
conjunctiol1e una. lJna auten1 qure sim-
plex una et primo loeo una est, ipsa est
in qua unum prredieatuill de unosubje-
eto dieitur vel negatur, ut ·hoIno currit,
vel homo non est animaI. Con1posita
vero sive plures in qua vel plura de uno,
vel unum de pluribus, vel plura de plu-
ribus dicuntur. Et hoc est duobus modis :
eo quod plura possunt esse per conjun-
etionem copulata, vel sine conjunctione
conjuncta sub una prolatione, ut si di-
eam, Socrates et Plato currunt: vel si
dieam, Socrates eurrit et disputat: vel si
dicam, Soerates et Plato currunt et di-
sputant : vel sine conjunctione si dicam,
homo albus musicus legit: vel si dican1,
homo albus musieus est crispus citharffi-
dus. Tales. ergo -sunt plures et inconjun-
l'UnI auten1 quredam sunt simpliciter unre,
et quredam conjunctione unre.. Simpliciter
autem unre sunt qure a simplici et ab una
forma co~positionis simplicis sunt, ut
honlo est animaI. Conjunctione autem
unre suni, in quibus eonsequentia (quam
notat conjunctio) facit unitatem: et hoc
non est nisi in eonditionali et disjunctiva:
quia in c'onditionali sequentia ex ordine
naturali antecedentis ad eonsequens con-
sequentia .contingunt se in uno: in dis-
junctiva autem ex oppositione non ma-
net pluralitas, sed altero àestructo infer-
tur reliquum et manet unum. Et secun-
dum Boetiun1 et Avicennam et AIgaze-
lem, istre dure solre eonjunctiones faciunt
unam conjunetione enuntia:t~onem, et
non eopulativ~: quia in copuJatis nulla
est unitas nisi aggregationis, 'qure sim-
pliciter est pluralitas, et non unitas. Pot-
est etiam dici, quod ~.jcut in naturis qure-
dam sunt a forina simpliei sieut elemen-
tum, quredaill a f9rmis ordinis diversa-
rum ad unum per eon1positionem vel
eomple~ionem, sicut est in heterogeniis,
sic sunt dure unitates in enuntiatione. Et
ideo quredam est sin1plieiter una, qure-
dan1 autem conjunctione una: et qure-
dam conjunctre-, et quredam inconjunctre
sive conjunctione prolatre: sed hoc pa-
rum facit ad propositum.
Sed attendendum quod enuntiationum
unarum, quredam sunt uÌlre significatione
- et non voce, et quredam voce et non si-
gnifieatione, et qure'dam voce et significa-
tione simuI. Significatione et non voce
una est hrec, animaI rationale mortale
est hOlllO : hffiC enim est una unitate si-
gnificationis, quamvis non unitate vocis,
eo quod omnia diffinientia uniuntur uni-
tate ultilnre difIerentire qure realis et natu-
ralis et essentialis est unitas. Vocis autem
et non significationis unitate una est in
cujus subjecto et prredicato est terminus
multa significans, ut canis. Vocis ~utem
et significationis unitate una est in qua
 LIBER I PERIHERMENIAS, TRJ\CT. IV
simpliciter unun1 prredicatur de uno quod
non est requivoculn vei multiplex.
4)hJectio. Sed secundum ea qure dicta sunt vide-
tur quod hrec non sit una: Socratcs alhus
currit, quia Socrates et albuln non sunL
silnpliciter unum~ sed aggregatum. A.d
Molutio.
quod dicendum, quod non est unum pri-
mo, sed per accidens~ sicut per accidens
•)hJectio. unum est unum. Si autem tunc objicitur,
quod hrec etiam est una, hOlno albus n1U-
"olutio. sicus cu1'1'it, Dicendulll quod non est ve-
rUln: quia album et n1usicuIll propte1'
hoc quod sunt duo accidentia ordinen1
essentialem non habentia ad se invicen1,
faciunt duo subjecta: et sic propositio
non est una, sed plures. Sic autem non
est hic, hon1o albus coloratus currit: et
ideo ilia est una unitate per accidens.
Ilis itaque prrenotatis, facile est inve-
nire enuntiationis divisionen1, et partes
ejus dividentesi DicilllUS enim quod illa
qure una est et prima oratio enuntiativa,
est affi1'lnatio, et deinde negatio: quia.
quamvis affirillatio et negatio sint species
corequffivre enuntiationis, et sic ex requo
se 11abent ad genus quod e&t cnuntiatio :
tamen si compa1'entu1' ad invieelll, et per
id quo sunt et ex quo sunt, affi1'matio est
ante negationeln : quia sieut pars ejus et
causaipsius: et ideo prius est afIìrlnatio,
et deinde negatio 1. Alire vero qure sunt
unffi enuntiationes, sunt conjunctione
Ullre. Habetur ergo hrec divisio enuntia-
tionis: enuntiationum qUffidan1 sunt sin1-
pliciter et primo unre, alice sunt conjun-
etione potius unitce quaul unre.' Sed sive
primo modo sit una, sive secundo modo,
sive etiam 110n una.
Hic sciendum quod ex pluribus nOllli-
nibus tantum, vel ex verbis pluribus tan-
tum non potest esse oratio enuntiativa:
sed necesse est orationen1 enuntiativan1
esse ex nomine et ex verbo, vel ex no-
Objectio. mil1e et casu verbi. Et si aliquis objiciat
quod oratio enuntiativa sit ,'ex nomine
1 Cf. etiam S. Thom. Perihermenias L. I, lect.
8 et 9. Tom. XXII ed. Vivès.
2 S. Thomas, in lect. 8 Lib. I Perihermenias,
tres d.t responsiones cur de verbo mentionem
409
infinito (quod non est nomen) ct verbo:
ut cum dico, non homo currit. Objectio Solutio.
non valet, quia non est enuntiatio dc
no:rp.inc infinito. Vel n01l1en infinitum
qualnvis non sit non1en ad interpretan-
dUll1, tamen nomen est ad qualitercum-
que enuntiandum. Non omnenl enilil
an1ittit virtutclll norninis.
Quod autem sine verbo per sola nOllli-
na non fiàt enuntiatio, probatur a majori.
Si enin1 aliqua oratio sine verbo faceret
enuntiationelll, hoc magis faceret oratio
diffinitiva: quia illa dicit esse. Oratio
autelll diffinitiva enuntiationenl non facit.
Ergo nec aliqua aliarum 2. Cujus exelll-
plUll1 est: quia rationi hominis qUffi est
animaI gressibile bipes si non addatur
est, vei fuit~ vei aliquod verbum, non-
dum faciet enuntiationem : cum enim sic
-dieitur animaI gressibile bipes~ totum
illud est unUlll quoddam et non multa:
quia unitate uitilllre differentire totum
unUlll est. Et quia sic unum est et non
multa, ideo non potest· dicere unum de
uno: et hoc est de substantia enuntia-
tinnis, quod aliquid de alio dicatur.. E~
cum SOIUlll verbum nota sit dicendi unum
de altero, non potest esse enuntiatio sine
verbo veI casu verbi. Ratio enim diffini-
tiva non propter hoc unum est simplici-
ter, quia partes illius orationis qure sunt
voces et nomina ea posita propinque~ hoc
est~ sine distantia proferuntur vei sine
conjunctione copulante: sed ideo~ ut dixi-
mus, sunt unum, quia prrecedentes et ge-
nerales uniuntur et determinantur ultima
difIerentia qure est unus simplex actus.
Sed tamen causam determinare, quare
diffinitio est unum et non multa, alterius
est negotii : in septin10 enim Primte phi-
losophim 3 est hoc determinandum.
Secundunl ergo ea qure dicta sunt, tunc
una oratio enuntiativa est, quando unum
prredicatum de uno subjecto dici significat
SUffi compositionis simplicitate. Si autem
non faciat Aristoteles. Tom. XXII, pago 26 ed.
Vìvès.
3 Tex. com. 42.
410 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
aliter vei piura de uno, vei unum de pIu-
ribus, vei piura de piuribus dici sÌgnificat
vei negat, non potest simpliciter esse
una: sed si est una, erit una conjuncti9ne
vel terminorum vel enuntiationUII1, sicut
diximus. Plures autem est illaenuntiatio,
qure pluralitatem in his qure de se dicun-
tur significat vel in subj ecto, vel in prre-
dicato, vei in utroque. Piures autem qure
sunt conjunctre per conjunctionem·. copu-
lativam. Et piures sunt qure inconjunc-tre
sunt, et tamen vei plurade uno, vel
unum de pluribus, vel plura de pluribus
dici significant.
Adhuc autem inconjunctre et conjunctre
alio lllOdo dicuntur, ·ut dicunt quidam, ita
quod conjunctre sunt qure sine distantia
una proferuntur prolatione: inconjunctre
autem quia inpluribus proferuntur cum
interruptione continure prolationis.
8icut autenl enuntiatio non est sine
nomine et verbo, ita solo nomine vel solo
verbo nunquam potest fieri enuntiatio:
quia non1en est dictio una sola, et verbum
est dictio una sola. Non enim nomine vel
verbo SiIIlplici voce contingit aliquid
enuntiare vel aliquid enuntiative pro-
ferre: sive proferat hoc ad alium inter-
rogatus ab eo, sive proferat hoc apud
semetipsum non interrogatus. Per sim-
plex ergo verbum non fit enuntiativa ora-
-cer::eo_
tio : quia simpIici· intellectu non potest
aliquid enuntiari.
Harum autem enuntiationum unarum
sive simpliciter unffi, sive conjunctione,
illa enuntiatio dicitur simplex in qua ali-
quid unum de aliquo uno prredicari signi-
ficatur; sicut in simplici càtegorica affir-
mativa: .vel aliquid unum proodicatum
negari significatur ab aliquo uno sub-
jecto, sicut in simplici categorica nega-
tiva. Hooc autem alia, scilicet quoo etiam
una est, est composita et conjuncta ex his
vel terminis vel pro·positionibus, sicut
dictum est: et tales hypotheticoo conditio-
nales sunt vel disjunctivoo, quia in illis fit
syllogismus hypotheticus. Est enim sim-
plex enuntiatio vox significativa de eo
quod est aliquid secundum affirn1atio-
nen1., vel non est secundum· negationem,
vel fuit, vel erit, quemadmodum tempora
seu difIerentire telnporum sunt diversoo
qure accidunt verbis., sicut in ante habitis
dictum est. Per qualitatem autem dividi-
tur enuntiatio in affirmativam enuntiati-
vam, et negativam enuntiativam. Affir-
matio autem est enuntiatio alicujus proo-
dicati de aliquo subjecto. Negatio vero est
enuntiatio alicujus ab aliquo per divisio-
nem. Istoo ergò sunt species enuntiatio-
nume
 LIBER l PERIHERMENIAS, TRA.CT. V
TRACTATUS V
DE PASSIONE PARTIUM ENUNTIATIONIS QU.tE EST OPPOSITIO.
CAPUT l.
Quod omni affirmationi negatio est oppo-,
sita~ et e converso.
Contingit autem enuntiare et id quod
verum est esse, sicut enuntiatur DeulTI
esse. Contingit autem ctiam enuntiare id
quod verum est, non esse, ut si dicam
Deum non esse, enuntio id quod est~ non
esse. Contingit etiam enuntiare aliquan-
do id quod non est, esse, ut si dicanl chi-
rnreram esse. Et iterum contingit enun-
tiare quod non est, non 'esse, ut si dicam
chilTIreranl non esse. Dicit enim Avicenna
quod istaquatuor sic diversificantur :. quia
contingit quod est enuntiare esse, in affir-
mativa enuntiatione. Et conting!t quod
est, non esse enuntiare in ejusdem nega-
tiva. Et contingit enuntiare quod non est,
esse in affirmativa negative opposita. ·Et
contingit enuntiare quodnon,est-, non esse
in negatione negationi opposita, ut nullris
homo albus est., non nullus homo albus
est. Sic ergo tali modo affirmando et ne-
gando de esse et non esse contingit enun-
tiativam facere orationem. Et sibut hrec
diversitas con~ingit circa enuntiationes
qure sunt de prresenti, sic contingit circa
alia tempora qure sunt extra prresens qure
sunt prreteritum et futurum. In omni
enim difIerentia temporis enuntiativa ora-
i Contradictio ,quandoque capitur pro oppo-
sitione, et sic species pro genere: et hoc modo
capitur hic a Philosopho secundum D. Albert.
Sed contra: hoc dato, idem poneretur in diffi-
nitione sui ipsius ; nam in ly oppositre includi-
411
tione oinne quod quis affirmaverit, nega-
re contingit. Et omne quod quis negave-
rit, contingit enuntiativa oratione affir-
mare: ethoc est secundum oppositionem
in genere acceptarn. Manifestum ergo est,
quod omni affirnlationi neg:atio est oppo-
sita~ et ornni negationi opposita est affir-
matio secundum quodlibet genus opposi-
tionis : quia hoc est verl!m tam in contra-
dictione, quarn in contrarietate.
Ex hoc patet quid est oppositio. Est Oppositio.
enim oppositio (secundum quo'd est passio
enuntiationis, et secundum quod hic in-
tenditur de oppositione) affirmatio et ne-
gatio oppositre. Et quia negatur in una
quod in alia affirmatur, ideo in communi
aliquando utraque oppositio "dicitur con-
tradictio quando speciesp~o genere poni-
tur propter rationem quanl diximus 1.
Cum autem dicimus, quod oppositio est
affirmatio et negatio oppositre, dico oppo-
sitionem esse, quando est unius et ejus-
dem prredicati de eodem subjecto non
requivoce accepto. Et omnia talia atten-
duntur circa oppositionem, qurecumque
in elenchis attendenda esse determinavi-
mus, quando loquebamur de elencho qui
syllogismus est contradictionis. Et qUffi
attendenda sunt circa sophisticas impor-
tunitat~s : quia importunus fortius instat.
Et ideo oportet quod oppositio sit ejus-
denl de eodem, et circa idem et secun-
. dum idem, eodem tempore. Tunc enim
tur oppositio. Respondetur quod hic non incon-
venit de eodem diversimode sumpto. S. Tho-
mas autem v~lt quod contradictio hic capiatur
pro determinata specie oppositionis. JAMMY.
 412 D. ALB, MAG. ORD. PR..tED.
vera est oppositio quamvis dc elencho
adhuc non sit determinatU111, CUlTI ea qure
dicta sunt attenduntur penes elenchum:
et ideo jam secundum rationem elenchi
sunt declarata et deternlinata qure sunt
de ratione elenchi. Ista ergo est oppositio
quce accidit circa partes enuntiationis.
Hcec autem oppositio dicitur multipli-
citer secundum universale et particulare,
affirmativum et negativum. Subjectorum
enim in enuntiationibus et prredicatorum
sunt hrec quidem universalia, ista vero
. singularia. Dico autem exponendo, quod
univer~ale est subjectum vel prcedicatum
quod de pluribus natum est prredicari et
inesse : quia universale est., quod \est in
multis et de multis: singulare vero est,
quod non est sic, sed ab ipso nulla est
prredicatio, quemadmodum in ante habi-
tis dictum est. Verbi gratia ut homo qui-
dem universale est subjectum vel prredi-
catum : quia natum est esse in pluribus et
dici de pluribus. Plato enim est de nu-
mero eorum qure sunt singularia, quia
non aptum natum est dici de pluribus et
esse in pluribus : et ideo' aliud est univer-
sale subjectum et prredicatum, et aliud est
singulare. Cum autem enuntiatio fiat de
quolibet et quolibet modo, necesse est
quod aliquando enuntietur de aliquo,
quod insit aliquod prredicatum alicui sub-
jecto secundum OlllnelTI modum quo ei
potest inesse et non inesse: necesse est
ergo, quod aliquoties enuntietur jnesse
aliquid alicui aliorum qure sunt universa-
Iia subjecta, ut si aliquid enuntiatur esse
homo. Aliquoties autem necesse estenun-
tiare inesse aliquid alicui eorum qure sunt
singularia, ut si aliquid enuntiatur inesse
Platoni.
Quoo ~~nt Ex his ergo divisio sumitur opposi-
contra- t'lonum quoo sun t enunt'lat'10n1S.
proposltIO-
nea . S'l enlm
· in quantum appellativum sive eommune
rire. aliquis enuntiet in universali universali-
ter, quoniam est et non est., universaliter
affirmando, et universaliter negando:
tunc erunt contrarire enuntiationes. Dico
autem exponendo quod in universali
enuntiatio fit universaliter, quando uni-
versale subjeetum est, et per signum di-
stributivuIll capitur ut stet pro partibus
qUffi divisim participant prredicatum di-
stributum et confusunl, etiam affirmando
et negando., ut omnis homo albus est,
nullus homo albus est. Quando autem Qure sint
subcontra-
oppositio sive contradictio fit in univer- rire.
salibus terminis non universaliter per si-
gnum p.istributivum distributis, non sunt
contrarire enuntiationes, sed in aliud ca-
dunt genus oppositionis. Dico autem ex-
ponendo per exemplum in universali sive
de unive.rsali enuntiationem fieri et affir-
mando et. negando, ut' homo albus est,
non est homo albus. Et sunt ordinandre
istre propositiones sive' enuntiationes ad
debitunl situm terminorum, qui est sub-
jeeti et proodicati, ut dicatur sic, homo
est albus, homo non est albus. Et quod
hoo indefinitre particularibus requipollent
his, seilicet quidam h'omo est albus, qui-
dam homo non est albus: hre enim non
sunt eontrarire enuntiationes, sed sub-
contrarire, quia quamvisnon sint con-
trariffi proposi~iones, subjecta tamen et
prredicata quoo in eis signantur., contingit
esse contraria in qualitate : quia id quod
affirmatur de uno in una, negatur de
eodem in altera : et talis oppositio habet
modum contrariorum in q~alitate. Et quia
in omni oppositione sic fi't, quod idem
negatur de eodem in una quod de ilIo
affirmatur in reliqua, ideo ab Ari8totele
srepe contradictio extenso nomine pro
omni ponitur oppositione. In talibus ergo
qUffi sunt subcontrarire cum universale
sit subjectum propositionis : non tamen
sine distributione utitur universaliter
enuntiatione : quia sine signo universali
subjectum actu non est distributum ad
standum pro particularibus-, quamvis de
:p.atura sit aptum natum stare pro multis
est et universale.
Hoc enim signum distributivum quod
est. omnis, non est universale proprie 10-
quendo : sed est signum per quod stat
pro particularibus universaliter univer-
sale, cui tale signum est adjunetum. Cau-
sa autem quare non est universale, est,
 LIBER I PERIHERMENIAS., TRA.CT. V
quia quamvis secundum grammaticum
sit nomen appellativum, hoc est., ~ultis
secundulll naturre sure aptitudinem co-n-
veniens., tanlen est secundum forillam in-
finitum., nullam enim naturalll unanl di-
cit : propter quod ornnis naturre conlmu-
nis est distributivum. Universale autelll
est quod est in multis et de l1lultis sure
naturre suppositis : et ideo omnis, et nul-
lus, et hujuSlllOdi signa universalia esse
non possunt, sed sunt signa designantia
utrum universale sit acceptum universa-
liter vel particulariter secundulll sua sup-
posita : et hrec sunt verba }\vicennre.
In subjecto universali signum distribu-
tiVUlll est ordiriandum : quia per divisio-
nem subjecti prredicatum partibus attri-
buitur subjecti, ut divisim participent id
per prredicationem et non .in .prredicato
ponendum : quia cum prredicatum forma-
liter sit acceptum, non proprie dividitur,
nisi alterius, hoc est, subjecti divisione:
sed inrequaliter redditur subj ecto et par-
tibus ejus. Unde id quod est universale
prredicari potest, ut omnis h0l1l0 est ani-
nlal: sed universale universaliter accep-
tUffi non potest prredicari: nulla enim
vera affirnlatio esse potest, in qua de
universali aliquo. prredicato prredicetur
sive prredicatio fiat: quonialll universa-
liter sic patet quod falsulTI est, omnis ho-
mo est OIllne animaI, et si ponatur-, quod
nullum aninlal sit nisi homo~ Cum eninl
hOlllO subjiciatur gratia partiuhl suarum,
et prredicata fornlaliter accipiantur,. 'opor-
tet quod quilibet homo esset omne ani-
nlal, quod falsum est.
Objectio. Objiciunt tamen quidam et instant per
hanc., nullus homo est nullum animaI :
quod probatur per hoc quod ejus contra-
dictoria est falsa, hrec scilicet., non nullus
homo est nullum animaI: ex hac enim
sequitur hrec, aliquis homo est nullum
animaI, qure est falsa ct contradictoria
Solutio. primre. Sed ad hoc solvere non est diffi-
cile si hrec propositio, nullus hOIllO est
nullum animaI, debite ordinetur sic, quod
utraquenegatio feratur ad conlposjtionelll
sie-, nullus h'omo nulIunl est anilllal : hmc
413
enim requipollet huic, omnis homo non
nullum animaI est. Et ex hac sequitur
. hrec, quod quilibet h0l1l0 est aliquod ani-
maI, qure vera est: et in hoc sensu sua
contradictoria est falsa, sicut apparet cui-
libet: et sic constat quod signum uni-
versale ad prredicatum non est ponen-
dum.
Ex onlnibus qure inducta sunt in hoc
capitulo, apparet quod oppositio est pas-
sio partium enuntiationis: ex qu'o con-
tingit enuntiare secundum omnem IllO-
dum oppositionis et contradictorire et
contrarire et subcontrarire. Nunc ergo
dandre sunt leges harum oppositionum.
CAPU1' II.
De le.qibus et consequentiis dictarurì~
opposilionum.
Opponi ergo dico affirmationemet ne-
gationenl contradictorie: quoniam una
universaliter significat, et alia contradi-
cens ei significat non universaliter, sed
particulariter, vel indefinite, vel singula-
l'iter., ut CUIn dicitur-, omnis homo est
albus : huie enim contradictol'ie opponi.
tur et immediate hrec, non omnis homo
Erst albus: et huic requipollet hrec, qui-
d~lll homo non est albus,qure etiam con-
tradictoria est non immediate, sed me-
diante illa cui requipollet. Similiter si di-
cam, onlnlS homo albus est, Socrates al-
bus non est, contradictio est: quia affir-
matio fuit prredicati de qualibet parte
subj ecti: et Socrates est pars subj ecti :
sequitur enim, Socrates non est albus :
ergo quidam hOlllO non est albus, et ergo
non omnis homo est albus: et hffiC est
contradictio pr·inlffi. Et similis est opposi-
tio inter universalem negativam et parti-
cularenl affirmativam, ut quidam homo
est albus-, et nullus homo est albus. Huic
enim quidam homo est albus, immediate
opponitul' hrec, non quidam homo est al-
bus: huic autelll requipollet-, nullus homo
414 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
.est albus, qUffi est contradictoria .per il-
lam cui requipollet : et sic est in aliis 1 •
Contrarie vero dico opponi in enuntia-
tionibus universalem affirlnativarn et
universalem negativam. Dico autem uni-
versalem qure designat quoniam univer-
saliter, ut cum dieitur, omnis homo est
justus; et eum dicitur, nullus homo jus-
tus est. Inter has enim eontrarietatis est
oppositio : propterea quod sunt alnbre
universales.. Et non est possibile quod
istre unquam sint simul verre in aliqua
materia: quia si prredieatum est essen-
tiale subj ecto, tune erit necessaria, et erit
una vera., et altera falsa, ut curn dicitur.,
omnis homo est animaI., nullus homo est
animaI. Si autem prredicatum repugnet
subjecto., tunc est imposibilis materia, et
el'it negativa vera, et affirmativa falsa. Si
autem prredicatum est accidentale sub-
jecto: tunc enuntiatio erit in materia
contingenti, et tune erunt ambre simul
falsffi, si aeeipiatur accidens ad utrumli-
bet, videlicet CUlli dicitur, omnis hOlno
est albus, nullus homo est albus. Hre
enim sun! contrarire., et sunt ambre falsffi.
Oppositre autem contrariis in modo si-
gni universalis sunt subcontrariffi: quia
utraque illarum est particularis, cum
utraque contrariarum sit universalis. Et
illarulll lex est, quod alllbre possuIit si-
mul esse verre in materia contingenti:
sunt enilll simul verffi istffi" non omnis
h01110 albus est, et quidanl hOlll0 albus
est. IIrec enim non omnis homo albus
est,; requivalet huie, quidam hOlno non
est albus, qUffi est subeontraria istius"
quidalll hOlllo est albus: et sunt an1bce
verm in materia contingenti ad utrullllibat.
Resunlente~ de contradictorie opposi-o
tis, dicimus quod qureculllque enuntia-
tionis contradictiones sive contradictorie
oppositre, et sunt universaliulll subjecto-
runl et universaliter distributoI'um, in
his necesse est selnper unalll enuntiatio-
nem esse veram et alteralll falsaln in
omni materia: per illud principiunl quod
i Ex qua patet quod particulari affirmativffi
non contr~dicit inlmediate universalis nega...
dicitur : De quolibet affirmatio vel nega-
tio est vera, et de nullo simul ambre, ut
olllnis homo justus est, et quidam homo
justus non est: et omnis hOlno anilllai
est, et quidàm homo animaI non est:
n~llus homo lapis est, et quidam homo
lapis est.
Similiter auteln est in contradictoriis
enuntiàtionibus qureeumque sunt in sin-
gularibus subjectis, ut Soerates est albus,
et Socrates non est albus. In omnibus
enim tali.bus contradictoriis seluper una
est vera, et reliqua est falsa in olllni lna-
teria. QUfficumque vero contradictiones
sive oppositiones, quia Gontradictio ex-
tenso nomine contradictionis dicitur de
onlni oppositione cOlumuniter, qUffi ergo
talium oppositionum sunt quidelll in
enuntiationibus universalibus (in quibus
subjecta sunt universalia, sed non uni-
versaliter distributa) non sen1per in onlni
nlateriacontingit unaIll esse veralll ~t al-
teram falsam: quia alllbre tales possunt
simul esse. verffi, ut qUffi sunt subcontra-
l'ire. SimLÌI enim est verunl dicere, quod
homo e.s1. albus, et quo.d homo non est
albus: et eum indefinita requ~polleat par-
ticulari" simul erit verUlll dicere, quidam
homo est. albus, et quidanl homo non est
albus. Et silniliter est verUlU dicere, quod
homo est probus, et quod homo non est
probus: quia si moribus est turpis, tunc
probus non est. Et eodem modo simul
erit verum dicere~ quod hon10 est pul-
cher seCUndUl1l corpus, et quod hon1o
non est pulcher. Si enim fcedu8 corpore
est (quod frequenter contingit) sequitur
tunc quod non est pulcher. Siluiliter au-
tem est in permanentibus qure contingen-
tibus causis fiunt et talibus accidit esse;
et in talibus sirnul verre 'sunt istm" quod-
dam contingentiu111 est, et quoddanl con-
tingentiunl non est: quia quod sic est
(dum adhuc est in fieri) non est. Et sic
patet in n1ultis, quoil subcontrarlre (in
quibus non enuntiatur universale uni-
versaliteI') sinlul veI'ffi esse possunt.
tiva, sed una qUffi ei mquipollet: et sic dicas de
universali affirmativa et pal ticulari negativa.
 LIBER I PERIHERMENIAS~ TRACT. V 415
C)bj.",o Hoc tamen si prima facie et non subti~ identitatelTI oppositio non quidem tan-
J
""UI. liter inspiciatur, videbitur esse inconve- tum generis vel speciei, sed numeri :
niens. Et hoc idcirco est, quia. hrec enun- quia oppositio circa idelll nUll1ero vult
tiatio, non est homo albus, videtur per esse.
requipollentiarll significare idem quod Et si quis objieiat quod omnis homo
nenlO est homo albus, sive quod nullus currit, et quidalll homo non currit, vel
honlo est aIbu8 : hffie enim nemo est al- Socrates non currit, non sunt eirca idem
bus, neque idem est curo hac, non est numero, sed circa idem genere vel specie,
homo albus, neque sinlul verificatur cum Dicendunl quod hoc falsum est: quia cum
hac, esthomo albus. Impossibile est enim dicitur, omnis homo currit, homo stat
has duas verificari simul, quia contradi- ibi pro quolibet suo supposito : et ideo
ctorire sunto Hoc autem ideo contingit~ stat pro ilIo cui supponitur quando dici-
quia CUlli dicitur,non est homo albus, tuI', Socrates currit, vel quidam homo
negatio, quia prfficedit. subjectum, vide- currit. Si ergo omnis homo currit, tune
tur formaliter respicere subjectum et ne- aliquis hOlno currit : et si quidam homo
gare: et sic idenl est., non est homo al- non curI'it, tunc quidalll homo currit et
Ie.hallo, bus, quod nemo est albus. Sed, sicut di- non currit: et hrec est contradictio. Si-
ximus, si termini enuntiationunl istarum militer si omnis honlo currit, tunc So-
debite ordinentur, tunc hoc non contin- crates eurrit : et si CUlli hoc., Soerates non
git: ut si ista, non est homo albus.. re- currit, tune sequitur quod Soerates eurrit
solvatur in hanc, honlo non est albus, et et non eurrit: et hrec est eontI'ad·ictio.
tune non est eadem eUlli hac, nemo est Oportetergo quod oppositio sit circa idem
albus : et verificatur simul cum sua sub- numero, ut diximus.
contrarie opposita, homo est albus : quia Hujus auten1 exemplaris ratio seu de-
tunc negatio non refertur ad formam sub- claratio est, sieut si dicalll, Socrates est
jecti, sed ad compositionem. albus, et Socrates non est albus. Si au-
Adhuc autem in contradictoriis et in tem aliquid aliud prredicatum dicam de
aliis oppositionibus attendendum est, eodenl subjecto, vel iden1 prredicatuill
quod una negatio unius et ejusdem debet de alio subjeeto, non erit talis enuntiatio
esse affirmationis. Et probatur per hoc: isti opposita, sed alia et separa:ta et di-
quia si affirmatio et negatio sunt opposi- versa per disparationem ab ipsa. Sicut
tre, oportet quod illud idem neget nega- si dicam de Socrate.. quod est musicus :
tio, quod affirmavit affirmatio: et sic et dicam de Platone, quod est albus:
non patest esse nisi una negatio unius neutra enin1 istarum opponitur huic., So-
affirnlationis 1 • Et si plures aliquando sint crates non est albus, vei huic, Plato non
voce., sunt tamen ad unam primam re- est nlusicus.
ductre, sicut paulo ante dictunl est. Opor- Huic ergo afHI'mationi qUffi est, omnis
tet etiam quod affirn1atio et negatio sint homo albus est, contradictorie et ilnn1e-
de eodem subjecto, sive hoc sit subje- diate opponitur negatio ejusdelTI de eo-
ctuln de aliquo singulariunl., ut de 80- deln qUffi est., non omnis hOlno albus est:
crate vei Platone, sive sit de aliquo uni- et per illam sua requipollens qUffi est,qui-
versaliunl subjectorun1, ut dc hOllline, dam horno non est albus. lUi vero qUffi
vei de asino: sive etiuIll iUud subjecturn est, aliquis hon10 est uibus, contradictorie
universale sit suppositum universaliter opponitur illa qUffi est, non aliquis homo
distributum, sive sit non distributum. In est albus., imnlediate et per illanl sua
omnibus enirn his requirit unitateln et ffiquipollens qUffi est, nullus homo est

1 Unius affirmationis est una tantum negatio toriis; S. Thomas autem et D. Albertus viden-
principalis. Boetius hoc intelligit in contradic- tur hoc intelligere in omni genere oppositionis.
 416 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED:..
albus. Et 'illi indefinitre qure est", h orno
albus est, contradictorie opponitur illa
qure est., non homo albus est: quia hrec
ffiquipollet universali, nullus hOlTIO albus
est, secundum quod negatio formaliter
respicit subjectum 1.
Manifestum est ergo, sicut diximus.,
quoniam affirmationi uni una negatio
opposita est: et si sunt plures secundum
requipollentiam, reducuntur ad unanl et
earndem. Manifestum est etiam, quod
enuntiationum alire sunt contrarire, alite
contradictoriffi. Nam subcontrarire sunt,
qure sub contrariis continentur. Dictum
est etianl, qure sunt contrarire, et qUffi
contradictorire. Adhuc autem est deter-
minatum quando sive in quibus non
semper significat verum vel falsum con-
tradictio, vel oppositio qUffi extenso no-
mine contradictio vocatur. Dictunl est
etialn quare sive propter quid. Et dictum
est.etiam, quando una earum est vera vel
falsa de necessitate.
Dubitatio. Si autern qureratur, qure oppositio est
major, vel contradictionis, vel contrarie-
. tatis, eo quod contrarietas universaliter,
contradictio vero particulariter contradi-
Solu1.io. cit universali, Dicendum quod oppositio
contradictionis major est omnibus: eo
quod illa. nullulTI habet medium quin
semper dividat per verum et falsuln.Con-
trarietas vero habet medium" in quo non
dividit extrema, sed alnbo erunt falsa.
Et quod dicitur, quod universaliter negat
quod universaliter affirmatum est, dicitur
quodhoc non est prredicatun1 conjungere
uni universaliter et removere ab altero
secundum rem et veritatem : sed est tan-
tUlTI secundum signum et non secundum
l'eIn : in contradictione autem ren10ventur
ab invicem oppositionis extrema per ve-
l'itatem. Et sic patet quod in aliquo con-
jungibilia sunt extrerna contrariorunl,
quia in falso: in nullo autem conjungun-
tur extrelna contradictionis neque in vero
neque in falso.
1 Nota quod S. Tholnas videtur vene istas,
homo est albus, non homo est albus, esse sub-
contrarias; et salvat quod sint oppositru. Expo-
Adhuc autem notandum est quod quam-
vis indefinita requipolleat particulari, ta-
men non ~st idem dicere, hOlno currit, et
non homo currit : et quideIl?- homo currit,
et quidam homo non currit: quia pet si-
gnum particulare trahitur universale sub-
jectum ad standum pro supposito" quod
talTIen ad hoc non· trahitur quando stat
per seipsum sine pal'ticulari signa: et ideo
tune potest respiei matel'ialiter vel forma-
litel' a negatione qUffi opponitur ei in ea-
delTI enuntiatione. Unde non est iden1
dieel'e, homo est albus, et non hOlTIO est
albus, CUlTI istis,quidam hOlno est albus,
et quidaln honlo non est albus : et sic in
aliis judicandurn est.
CAPUT III.
Utrun~ semper altera contradictoriarum
determinate est vera.
Nunc auteln determinare relinquitur
utl'um altera contradictoriarUl11 sit semper
deterlninate vera, alia falsa. A.d hoc au- ContradJo.
18"
t em d ecl aran dum sumelnus extenso no- torire accep'"
. con t l'ad·lctorlas,
mIne . . secun dum quo d·l sunt etlarl
l - in rer-tulvoe
Ire (quffi sub unitate vocis sunt, quaInvis ClS.
non sint sub unitate significationis) eon-
tradictoriro dicuntur, quando differunt
per affirmationeITI et negationem.
Quod autem altera non necessario sit
vera., sic probatur. Resumatur enim illud
quod dictunl est in prrocedenti capitulo,
quod una est affirmatio vel negatio, qUffi
unum prredicatum de uno subjecto signi-
ficat sive significando enuntiat. Et hoc
duobus ll10dis, Bcilicet vel sic, quod sub-
jectum sit universale universaliter sicut
contradicunt iStffi., olnnis horno est albus,
non oITInishomo est albus. SignU111 enim
universale additum subjecto non facit
compositan1 enuntiationem, cumnon di-
cat aliquam foi'mam veI ens determina-
tum, sed fOflnffi subj ecti distributionenl,
vel etiam cum significat non universaliter,
sitio tamen D. Alberti est minus dubitabilis.
JAMMY.
 LIBER I PERIHERMENIAS~
ut quando partieuIaris opponitur univer-
sali, ut quidam hOII10 albus est, nullus
homo albus est. Et quia etiam ista, non
omnis homo albus est, requipollet parti-
eulari: et h,rec, non nullus homo albus
est, particulari requipollet. In his eniu1
albus quod est prredicatuu1, significat
unum et idem de COdelTI subjecto quod
esthOlTIO.
Si vero propositio 'signitìcatione sub-
j eeti quideu1 plures sit: cun1 talllcn voce
et nou1ine subjecti sit una, ut si duobus
unum nOlnen sit- irnposituln, ex quibus
duobus non fit UnUlTI, uee potest fieri
unum sicut in diffinitione ex genere et
differentia fit unUln: tunc secundum si-
gnificationem non est una affirlnatio, in
qua uni prredicato subjicitur tale subje-
ctun1: quiapropter duas impositiones aetu
factas nOlTIen illud utrulnque illorum
actu significat, et sic plura significat actu.
Et hujus exemplunl est, ut si qllis ilnpo-
nat hoc nbmen, tunica, homiui et equo
duabus actualibus impositionibus, et di-
cat, tunica est alba, vel tunica non est
alba: non est simpliciter affirlnatio vel
negatio: quia significatione actuali non
est una: quia quamvis dicat Boetius
qllOd terlnino semel sumpto non contin-
git uti requivoce, tamen nihil prohibet
quin duo duabus acceptionibus terlnini
possint uti requivoce,: et sic inter respon-
dentein et opponentem possit accipi requi-
voce: et sic non est inter eos contradictio :
qui~ affirmationem et negationen1 non
referunt ad idelTI: secundulTI hoc cnim
nihil rc3fert dicere, tunica est alba, qualTI
h01TIO et equus est aJbus divisim,. ut sit
sensus, quod hOU10 est albus et quod
equus est albùs. Sic ergo hrec enuntiatio,
homo et equus est albus, 111ulta significet
propter diversa et cxplicita subj ecta plura.
l\Ianifestum est quoniau1 et prima rnulta
significat propter multas unius n0111inff'
institutiones ad plura significançla. Insti-
tutio cnin1 principalis est in significatione
nominis, cum nOlnen sit vox'significativa
ad placitum, et non a natura. }f~quali
enim ratione qua significat unu~, signi-
TRAeT. V 4i7
ficat et reliquum. Dnde vel utrumque si-
gnificat, vel neutrurn, vei significat id
quod fit ex duobus: sed non significat
neutrum, nec quod fit ex utraque, quia
non fit uunn1 aliquod ex duobus, homine
scilicet et equo: ergo significa t actu utrum-
que. l)ropter quod in his et in talibus
requivocis non necesse est hanc quidem
propositioneln contradictionis unam par-
tem esse veranl determinate, aliam vero
falsalTI determinate: sed utraque dubia
est. Et, sicut diximus, large hic accipimus
contradictioneln~ prout contradictio in
unitate voeis consistit, et non univocre
significationis: et hrec est qUffi videtur
contradictoria-, et non est.
In his au~em non requivocis qure vel sunt
secundum prresens, vel facta sunt secun-
dum prreteritum, eo quod illa nullam sui
partern habent in potentia dependentem
ad futurun1, ut horno est, vel homo fuit~
vel hon10 non est., vel homo non fuit, si
affirmatio et negatio ad idem referantur~
neces~e est vel affirmationem vel negatio-
nenl deterlninate veran1 vel falsam esse.
Dicimus tamen prresentia vel facta,qure
nullam, utdiximus, dependentiam habent
ad futurum : quia si aliquam ad futurum
habent ,dependentiam, non silnpliciter
sunt, vel facta sunt, sed sunt et facta sunt
seCUndU111 quid. Silnpliciter autem sunt
i,n potentia~ et dependent in futurum, si-
cut ea qure prresentia vel facta sunt in as-
trorUln dispositione, qUffi adhuc seCUndUlTI
causas inferiores et seeundunl efIectum
dependerrt in futurum, et rnultis modis,ut
dicit Ptolernffius, possunt i111pediri. Idem
est de his qUffi modo prophetico enuntiall-
turo
In talibus ergo qUffi sunt· et facta sunt
non habentia dependentian1 ad futurum,
necesse est cilteraln partem esse veram
determinate, et alteram falsam. In uni-
versalibus quidem contradictoriis univer-
saliter ut CUln dico, olnnis homo currit,
non omnis homo currit: nullus homo
currit, non nullus hor11o currit. In talibus
enim sen1per est necesse hanc quidem de-
terminate esse veran1, illam vero sibi con-
27
4f8 D. ALB. M.AG. ORD..PRiED.
tradictorie oppositam, determinate ne- .a{firmatio vel rreg atio pro altera parte de
cesse est esse falsam. In his vero qUffi quolibet; v,era vel falsa est, et quod utra-
sunt singularia etiam alteram necesse est que,affii"matio ~cilicet et negatio nun-
deternlinate esse veranl, et alteram falsam., quam,simul de aliquo vera erunt. Unde
ut Socrates currit, Socrates non currit, in talibus contingentibus non erunt affir-
quemadnl0dum janl ante dictum est. In matio et negatio contradictoriffi siluul ve-
his vero enuntiationibus, qUffi quidem in l'm. Hoc aute111 tali probatur ratione: si
universalibus subj ectis 'n9n universaliter enilU"VerUm est de aliquo dicere, quoniam
distributis dicuntur sive enuntiantur, si- album" est, vel ex opp~sito, quoniam
eut ante diximus in ffiquivocis, non est non albunl est: tunc necesse est alterum
necesse alteram esse veram, ut jam im- illorunl verunl esse, scilicet quod sit al-
mediate ante dictum est de his. bum, vel quod.non sit albunl, quodeurn-
que fuerit verum dicere de ipso. Et si ne-
CAPUT IV. cesse est altel"um illorum esse verum,
quod scilieet est album., vel non est al-
UtrUJn in singularibus contingentibus bum, tune alterunl verum est vel affirnla-
de futuro sit determinata veritas. re vel negare de ipso. Si enim est album,
vere affirlnatur album de ipso. Si vero
In singularibus vero et futuris non est non est album, "tunc album vere negatur :
siIniliter determinata veritas in altera con- quia si non est album,' qui dicit esse al-
tradictoriarum. Singularia vero qUffi se- bum, ipse' mentitur, et si mentitur di-
cundum esse SUUln et causanl futura sunt cendo esse albunl, tunc non est album:
contingentia sunt, et ideo ad utrumlibet propter quod necesse est aut affirmatio-
se habent, et neutrum eorum deternlinate nelU aut negationem determinate veranl
verum vel falsum est 1. Si enim in talibus esse vel falsam.
omnis affirmatio esset determinate vera Si ergo propter hoc necesse est affir-
vel falsa, et essent necessaria esse, seque- nlationem vel negationem esse veram de-
retur quod omne contingens singulare et terminate vel falsanl de futuro: tune se-
futurum, necesse esset esse vel non esse: quitur quod nihil Ht a casu, et sequitur
quod falsuln est, cum contingens possit quod nihil fit ad utrumlibet. Si enilu duo-
esse et non esse" hoc est, possit esse, et rum alter dicat sive affirmet aliquid esse
sinliliter possit non esse: quia aliter non futurum, et alter neget illud esse futurunl,
esset contingens. Ponamus enim quod ut navale be~Julu: oportet quod aut qui
hic quideln aliquis dicat aliquid esse futu- dicit sive affi~iuat illud fu1urU111 esse, ve-
rUln, ille vero sive alius dicat illud non rus sit in affirmando : aut qui negat iltud
esse futurU111, sive neget illud futurU111 futurunl esse, in negando illud futurum
esse: hoc si dictUIU per affirmationeln et esse verus sit: quia sinlul ambo veri-
negationem est dictum. Manifestum est ficari non possunt. Res enilU ,ipsa causa
enim quod alter istorum verum dicit: et est veritatis vel falsitatis : et dicere affir-
sic manifestum est verum dicere alterunl mativum vel neg,ativum nihil facit ad
istorum : quia aut erit, aut non erit, per hoc quodres sie vel nonsic eveniat: prop-
hoc principiuln quod in quarto primée ter dieere sive affirmare res non magis sic
philosophiée est probatum 2 quod omnis vel 'sie habebit se. Et ideo si in singulari-

1 Dixi t qum secundurn SUUln esse et causan~ fu-
tll1'a sunt ad excludendu111 singulares, necessét-
rias et iIUpossibiles, quarulll altera contradi-
ctoria est determinate vera et reliqua falsa: di..
cit tarnen S. Tho111aS quod Aristoteles loquens
materia contingenti, quia omnes sciunt illam "
esse nlaterialll qure convenit singularibus ; in1o,
secundunl Alexandrurn et Porphyriulll, per sin-
gularia dedit intelligere corrtingentia. JAMMY.
2 Tex. con1. 19.

de singulartbus, ideo non fecit mentionem de

 LIBER I PERIHER~t]~NIAS, TRACT. V 419

bus et contingentibus de futuro altera eveniet, si altera pars contradictionis ne-

pars contradictionis necessario et deterlui- cessari o et deternli nate sit vera.
nate sit vera, quodcumque eveniet, ne- Si vero aliquis hffiC inconvenientia fu-
cesse est quod eveniat et non possit non gicns dicerc velit" quod in talibus singu-
evenire, et sic nihil erit a e~su et nihil erit laribus et contingentibus de futuro neutra
ad utrululibet. pars contra<1ictionis est vera, sod ambro
Amplius hoc ideln probatur ex ipsa re falsffi: nt si dicatur, quod futuI'u111 con-
per aliunl luodunl. Si enilu de aliquo est tingens in singularibus, nec erit, nec non
verum dicere, quonianl nunc est albunl, orit: hoc nullo 1110do convenit dicere:
de eodenl prinlo ante hoc nUlle verUlIl quia ex hoe sequuntur plura incol1venien-
fuit dicere, quoniarn hoc erit albunl ; quia tia, quoruIIl unUln et prin1um et 111axi-
onlne prffisens antequanl veniret, fuit fu- 111Urn est, quod in contradictoriis secun-
turU111. Si eninl detur quod nunqualn fuit dUlll hoc cveniet, quod afHrrnatio sit
futurulu, sequitur quod nunquan1 veniet falsa? quando et i an1 negatio illi opposita
telupus prffi3ens in quo posset dici de eo erit non vera: et sic con1radictorim ambre
quod est albul11 : ergo de qnolibet illorun1 sunt falsffi: quod est in1possihile. Et e
qUffi facta sunt in prresenti aliquo, seluper converso etianl sequitur, quod cu,m ne-
in oInni prffiterito (quod est ante hoc nunc gatio in contradictoriis est falsa, sibi op-
in quo facta sunt) fuit senlper vel'UlU di- posita afGrnlatio est non vera, sed falsa:'
cera de i110 quoniam j PSUlll est, vel el'it: et sic omnis delnonstrationis destruitur
quia in prffisenti in quo est vei factuHl est, prinlU111 prineipiuIl1, quod est, quod non
verum est dicere de ipso, quia est. In prffi- cOhtingit contradictionenl sin1ul veranl
terito autelu quod fuit ante hoc prffisens-, vei falsan1 esse.
verUln fuit dicerJ, quonialll erit: s8Illper J\dhuc autonl inducitur alia ratio: si
-ergo verunl est et fuit vefunl dicere, quo- eniIn, verunl est dicere de aliquo-, quo-
nianl est vel el'iL Inde arguitur ulterius : nian1 iPSU111 albull1 et magnum, oportet
qu.ia de quocunlque senlp3r est VerU111 di- quod ipsun1 si~ utrU111quc illoI'um: quia
cere, quoniaIu est vel erit, illud inovita- copulativa non veriflcatur nisi ejus utra-
biliter et iIurnutabiliter se habut ad esse que pars sit vera. Si ergo verUlll est dice-
et fieri: quod autelu inevitabiliter et in1- re de aliquo, qnod cras erit alhu111 et lna-
nlutabiliter se habBt ad esse et fìeri, hoc gnulll, oportet quotI utrulllque illoI'unl
non potest non esse, et non potest non Hat cras. Si vero dicatur quod ncuter eo-
futurunl ~sse. Et ex hac ratione iterun1 runl cras erit, et dicaiur quod neque erit
arguitur ulterius :. quia quod non patest. cras, neque non el'it cras, tunc s.equitur
non esse et quod non potest non fieri, , quod non est ad utru111libet: quia nec ne-
inlpossibile est non esse, et ilnpossibile gatio el'il, ncc aftìrnlatio. ]~t detur de hoc
est non fieri: et quod ilupossibile est. non exenlpIu111 in navali bello, quod cras neri
esse vei inlpossibile est non fìeri, nocesse polest et non 'fieri potcst: sequitur eninl
est fieri vel necesse est esse: oIunia ergo ex hoc quod dicitur quod neutra contra-
qUffi futura. sunt et in aliquo prffisenti dictoriarU111 est vera-, sed aluba~\ falsffi-,
erunt., nocesse est fìeri. Inter ea ergoqnre quia navale bel1ulll cras opo1'tet, vei no-
fiunt vel sunt in aliquo pl'ffisenti, nihil'est cesse sit neque. fieri 118que non fieri:
quod ad utrun1Iibet se ha1Jeat, scilicet ad quod falslun est, 'qula nocesse est navale
fìeri, et ad non tìeri, et nihil in talibus fit: . bclluln eras fieri vol.non fìeri.
a casu. Si en~Ill detnr quod aliquid 1aliuln lneonvenientia ergo qUffi sequuntur si-o
sit a casu, et qliod so habeat ad utrulnJl~ ve contingunt ex hoc quod in singulal'i-
bet, hoc est, ad fieri et ad non fieri, $C- bus et contingcntihus de fll'l uro altera
queretur quod non esset ex necessitate: pars deterlninate necessario sit vera, hrec
probatulu auten1 est quod ex necessitate sunt qUffi dicta sunt : hffic onirn jnconve
 420 D. ALB. MAG.0!lP. PR~D.
nientia sequuntur si dicatur, quod omnis
affirlllationis et negationis (sive in his
contradictoriis qUffi dicuntur per opposi-
tionem contradictionis in universalibus
subjectis universaliter sumptis, sive in
his sint per oppositionem ~ontradictionis
accepta qUffi sunt singularia) necesse est
oppositarum contradictione enuntiatio-
num hanc determinate esseveralll, alteram
autem determinate necesse est esse fal-
sam. Si autem sic esset., in his qUffi fiunt
nihil se haberet ad utrumlibet, et quod
posset fieri et quod posset non fieri: sed
secundunl hffiC omnia qUffi fiunt vel sunt,
vel essent et fierent ex necessitate.
CAPUT V.
De inconvenientibus qUéE sequuntur ex
parte eorum quorum nos causa sumus.
Adhuc autem quorunl nos causa SUIllUS
ostenditur, quonialll non necesse est hanc
vel illanl contradictoriarum in contingen-
tibus veram vel falsam esse: si enim Olll-
nia vel ex necessitate erunt, vel ex ne-
cessitate non erunt : tunc non oportet nos
de aliquo consiliari: quia consilium est,
llt dicit Aristoteles in Ethicis 1, de opera-
tionibus per nos possibilibus aliter fieri.
Adhuc si sic esset sicut dictum est, non
oporteret nos negotiari de aliquo acqui-
rendo nobis: non enilll negotiamur de
aliquo nisi quod est possibile nos habere.,
et quod etiam possumus non habere.', Ad
quid enilll consiliarenlur veI negotiare-
finr? quia si consiliabimur vel negotia-
bimur, erit necessario alterum contradi-
ctoriorulll. Et si non consiliemur et non
negotiemur, adhuc nihilolllinus erit ne-
cessarium quod futurUlTI est. Nihil enilTI
prohibet vel in futurum propinquunl fu-
turUlTI, vel in remotum, sicut in millesi-
mum annum aliqua dicere futura esse,
vel non esse futura.
Et tunc ex dictis sequitur, quod quodli-
bet alterum eorum qure sunt partes con-
1 ARI~TOTELES, In 3 Ethie. cap. 6.
tradictiQnis, erit ex necessitate quod-
cumque fuit illud de quo verunl erat di-
cere in prreterito, quod erit, vel quod non
erit. Si ergo eri1, lune de necessitate
erit. ~i vero non erit, de necessitate non
erit. Tunc enim in' dicere aliqua et pro-
ferre voce contradictoria nulla est diffe-
rentia, ita scilicet, quod aliquis dicat affir-
mationem vel negationenl, vel non dixe-
rit: propter dicerc enilTI in re nihil eve-
niet. Sed manifestuIll est, quod in ipsa re
et causis rerum ita se habet, vel quod fit,
vel quod non fit: unde in ipsa re est et
non in hoc quod unus quidem aliquis
unum contradictoriorurn dixerit sive affir-
maverit, ille vero alius isti contradicens
idem negaverit : non enim propter hQmi-
nis negare vel affirmare sic erit ut affir-
nlatur, vel sic non erit ut negatur: sed.,
sicut diximus, sic fie'ri vel non fieri prius
est in ipsis causis rerUlTI contingentibus
vel necessariis.
Nec iterum in hoc est differentia si di-
catur futurum in nlillesimunl annum vel
in quamlibet partem temporis magnam
vel parvaul : quia si altera pars necessario
erit vera deterlninate, tunc post quantum-
cumque teulporis flat, senlper verum erit
dicere., quod sit de necessitate. Et si in
Ol11Ui tenlpore prffiterito quod est antc-
quanl fiat sic se habet, quod unUIll con-
tradictoriorulll vere dicatur fìeri : fune se-
quitur quod illud necesse est fieri: UnUlTI-
quodque autelTI eorum qUffi sunt sic se
habet., quod antequaul fiat verum est di-
cere, quod erit sive fiet: sequitur quod
unu111quodque quod fìt, ex necessitate fit.
Si enim sic est, tune quandocumque ali-
quis dixerit de aliquo, quod illud erit.,
sequitur quod sic erit, quod non potest
non fieri si hoc determinate est futurum:
quod eninl jam nunc factum est, de illo
senlper in omni prreterito quod fuit ante-
quanl fieret verum erat-. dicere quod hoc
crit, et fuit falsum dicere quod hoc non
erit.
Si autem hrec inconvenientia qure in-
 LIBER I PEIlIHEltlVIENIA.S, l'fRACT. V 42'1
clucta sunt possibilia non sunt, sequitur et non esse: et non magis est in talibus
cluod impossibile est in futuris contin- affirmatio quam negatlo. Alia vero con-
gontibus aiteraill partem contradictionis tingentia qumdalll sunt, qUffi lllagis se
osse de necessitate veralll: scd si crit habent ad ununl qualll ad reliquurn, ila
contingens, erit et poterit non esse. Quod quod unum magis et in pluribus conlin-
autem on1ne quod contingenter evenit, git, alteru111 vero 111ininle sive in paucio-
possibile sit non evenire, probatur ex no- ribus contingit fieri: sed tanlen nihilo-
his : multa enim contingentia sunt opera- nlinus utrulllque illorurn contingens est
bilia per nos, et nos SUll1US principium et fieri et non fieri, et neutrunl est de neces-
causa illorum: quod probatur ex hoc sitate.
quod de talibus consiliamur qualiter uti-
lius fiant: quod non facerenlus si aliter CAPUT VI.
evenire non possent. Probatur etiam ex
hoc quod nos per voluntatelll aginlus· ta- De determinatione dubitationis inductEe .
lia : voluntas non est principium uno IllO-
do se habens : quod enim aliquis vult,.po- Ad omnium autem eorum qUffi inducta Nece~sttM
..
test non velle, et quod per voluntatelll sunt (l eterllllnatlonelll, d duplex:
prffinotan unl suppositio-
agit, potest non agere. . Q d nis
quo cl d up l ex est necessltas. ure alTI est 'ta. absolu..

Adhuc autem aliter 'probatur idenl ge- necessitas rei qua l'es in se necessaria est:
nerali ratione. Omnino eninl sive univer- eo quod habet causalll stantelll et neces-
saliter in his qUffi non· semper actu sunt, sariam. Alia autem est necessitas positio-
nec in se nec in suis causis semper sic nis, qUffi est ex deterlninatione aliqua. Et
est, quod ea possibile est esse, et possi- hujus exemplum est, quod esse quidem
bile est ea non esse, sicut est videre in quod est quando est necessariuIll est, si-
onlnibus in quibus utrulllque est contin- cut necesse est Socratem sedere quando
gens, et esse scilicet ct non esse. In tali- sodet. Et similiter est in negatione, illud
bus autern etialll contingit qu'od possibile quod non est quando non est necessariunl
est ea fieri, et possibile est ea non fieri: est non esse, sicut Socratenl non sedere
et' etiam in sensu suntnobis manifesta quando non sedete N ec tamen propter
. . ~

lllulta singularia qure sic se habent, illam necessitatenl omne quod est, neces-
sicut est hoc, quod hanc vestern qualll- se est esse simpliciter: nec omne quod
cumque dataul possibile est" incidi vio- non est, necessarium est silllpliciter non
lenteI', et talllen potest esse quod n'on in- esse secundulll l1ecessitatenl qUffi ipsius
cidetuI': possibile est enim quod extera- rei necessitas et absoluta est. IImc enim
tur usu et vetustate conSUlllatur et non duo non sunt ideul, scilicet necessarium
ineidatur. Sillliliter auteI,!! est possibile esse quod est quando est,. et sin1iliter ali-
llanc vestem non incidi: non cnilll esset quid esse de necessitate. Et similiter se
possibile quod usu et vetustate exterere- habet in eo quod non est: quia non est
tur sive consullleretuI', nisi possibile esset idem id quod non est necesse non esse
eanl non incidi: propter quod etiam in quando non est, et similiter aliquid non
aliis futuris qUffi dicuntur se.cundunlpo- esse necessariunl non esse.
tentiam ad esse et ad non esse, sic est Eodelll autem modo et similiter in con-
quod talia possibile est esse, et possibile tradictione : sub disjunctione enim alte-
est non esse. CUlll ergo multa talia sint 1 l'un1 contradictoriorunl necessarium est
manifestum est quod non omnia contI'a- esse, et sub disjunctione alterum neces-
dictoria in singuiaribus et de futuro de sarium est non esse·: sed nondeternlinate
necessitate sic eveniunt, quod alterum de hoc vel illud necessarium est esse vei
necessitate sit futurum: sed aliqua'q.ui- fieri, sed utrumque est et fit contingen-
dem se habent ad utrumlibet, esse scilièet tel'.
 1). ALB. l\fAG. ORD. PR.iEl).
U nde cum dicitur, quod necesse est
esse aiterum contradictoriorum, si nc-
cessitas referatur ad disjunctionclll inde-
tern1inate, vcrum est qnod dieltu~') 1. Si
autel11 referatur ad disjuncta deternlina'Lc,
.tune est falsum quod dicitur. Unde 0111nO
contradictoriUlll necesse est ·esse vei non
esse sub disjullctione indeter111inate. Si-
nl11iter est in eo quod factunl est : quia
necesse cst fore vei non fòre sub
disjunctione indeterlllinate. Non ta-
lllen propter hoc dividendo disjuncta
contingit dicere, quod alterU111 deterlni-
natuIll necesse sit fieri vel futurum esse.
Hujus autelll exemplun1 est, quod navale
bellu111 futurum est cras., vel navale hel-
Ium non futurum est cras, sub deter111i-
nata disjunctione est necessarium. Non
tanlen propter 110C disjuncta doternlinate
sunt necessaria: non enim necesse est
navale bellum cras esse, nee iterun1 ne-
cesse est navale bellulll non esse cras.
Cun1 ergo orationes sin1iliter verffi sunt
quenladlllodum et l'es : quia in eo quod
l'es est vei non est, oratio vera vei falsa
dicitur, et sie se habent orationes ad ne-
cessitatenl et eontingentiam sicut et l'es.
Et ex hoc concluditur quod qUfficumque
l'es sic se habcnt, quod sunt ad utrulllli-
bet, hoc est, quod contraria eorum vei
opposita queant vei possint contingere de
illis l'eb-Hs, si fiant orationes sive enun-
tiationes contrac1ictorim, necesse est quod
contradictoria sin1iliter se habeant sicut
l'es, hoc est, quod utrull1que eOrUl11 deter-
luinate acceptun1 et possit esse et possit
non esse. Hoc autclll contingit in contin-
genti lllateria tantuIll : hrec enin1 sunt ta-
Iia, quod nec senlper sunt, nee somper non
sunt, sed aliquando sunt, et aliquando non
sunt : quia ad utrulnlibet potentia vel
possibilia sunt. In talibus cnim ne.cesse
est sub disjunctionc indcterminte al1eran1
partem esse falsanl, et alteranl veram.
Non enin1 deterlllinate hoc est falslun,
vei illud quod est sibi oppositum, quia
1 Vult dicere quod, in contradictoeiis, ne-
cesse est alterunl esse verUIll necessitat ~ dis-
utruÌnque contingit : sed an1bo sunt ad
utrumlibet, hoc est, ad esse et non esse
se -hàbentia. Et potest esse in talibus ali-
qU~Ildo : ct contingitquidem in talibus
aliqul~ndo, quol altera pars contradictio-
nis Inagis in pluribus est vera quam alia :
non tanlen ex hoc sequitur, quod illa
deterlllinate secundum actum vera sit,
scdquod contingit veran1 esse. Ex on1ni-
bus autelll qure dieta sunt manifestunl
est, quod non est necessarium, quod
on1nos affirnlationcs et negationes oppo-
sitarum contÌ"udictoriarum ita se habeant,
quod una sit deternljnate vera, et alia
de~crminate sit .falsa. Sic enim non habet
se in his qure· sunt, nec in his qUffi
non sunt., quru. sunt possibiliaesse et non
esse: sed in his est necessitas disjunctio-
nis et non disjunctorum : et in his se ha-
bet quemadmodum clictum est.
CAPUT 'TII.
De solutione dubitabilium qUEe suni circa
préEdicta.
Circa ista qUffi dicta sunt n1ultre sunt
dubitationes sophisticre,' quredalTI ad pro-
poSitUlll quidem facientes .: sed solvi non
possunt ex hujus scientim principiis.
Objiciunt enin1 sopllistre' clicentes, quod Objectio.
hrec est per se., futura contingentia sunt
futura. Si autem est per se, modificari
potest modo necessitatis, ut clicatur, con-
tingentia futura necessario sunt futura,
et sic contingentia necessario evenient.
Sed ad hoc dicendun1 quod CUIll dicitur, Solutio.
futura contingentia sunt futura, hffiC non
est per se, ~isi futura contingentia for-
maliter accipiantur, sejlicet prout sunt
sub forllla futuritionis : quia tunc futu-
runl de necessitate. est futurum, et hoc
modo recipit necessitatis modulll: et sic
procedit argU111entun1. Si auten1 stet llla-
terialiter pro his qure sunt futura et con-
tingentia : tunc contingenter eveniunt et
junctionis, et non necessitate disjunctorunl, ut
dicit in fine hujus capituli.
 LIBER I PERIHERMENIA_S, TRACT.- V
~....tllu- Ilon l'ccipiunt modum necessitatis. Dicunt
t.u,
fa'Ben aliter quidam, quod futura contin-
gnnlla de necessitate eveniunt hoc nlodo
tiUO sUllt futura, hoc est, contingenter :
nl sic necessariunl est hoc vel illud eve-
ni ee, sed non necessario alteruln dcter-
Ininate, ut prius dictuln est.
Ohj..,uo. Objiciunt tamen adhuc de singularibus
et futuris sic : Antichristus orit vel non
(~rit necessario: ergo vel erit necessario,
Mulullo, vcl non erit necessario. Sed ad IlOC jam
ùictunl est quod cunl dicitur : Antichri-
stus erit vel non erit necessario~ potest
esse necessitas disjunctiopis conjunctinl,
et sic est vera: vel necessitas disjuncto-
rUIll divisim, et sic est falsa.
AU".l obje - Objiciunt adhuc quidam, quod enun-
C~.'O.
tiatio de prreterito non sit v~ra : quia si-
cut se habet l'es ad esse, ita se habet ad
veritatem. Prreteritunl autem non est,
sed abiit in non esse. Ergo non potest
....,.wclaob-
jndlo. esse verum - • Adhue auteni qUffifunt , qua-
liter verbum prffiteritulll determinate sit
et non futurunl, cum neutrum eorunl sito
"nluUo pri- Ad hoc autenl dicendunl, quod licet
'"IC.
prffiteritum secundulll se prreterierit, non
tamen prffiteriit ex prffitcritione sua: et sic
accidit enuntiationi : et hoc lllOdo deter-
lllinate verum est quod est dc prffiterito.
H'~'~~~~lre~e- Ad aliud dicendum quod non est simile
de prffiterito et futuro : quia futurum
nunquam fuit : et ideo nec in se nec in
futuritione sua determinatum est: sed
prffiteritum ad lllinus in prreteritione sua
determinatum est.
QUffirunt etialll hic quidam deneeessi-
tate ordinis causarum, d~ fato, de fortu-
na, de consilio, de casu, de certitudine
423
divinffi providentim in singularibus et vo-
luntariis contingentibus. Sed de his hie
qUffirere stultum est : quia qUffistiones
iStffi ex istius scientiffi principiis (cunl
logica procedat ex. cOlllnlunibus qUffi in
pluribus vel in omnibus inveniuntur) non
possunt deternlinari : ista autenl detcr-
minari volunt ex propriis.
J am ergo dieta sunt onlnia qUffi ad pilogus
. . - . ., . t t primi libri.
constltutlonelll enuntlatlonlS pertlnen e
substantianl tam diffinitive quaul divisi-
ve : et determinatffi sunt species enuntia-
tionis qUffi-- sunt partes substantiales ejus:
dictuln est eniln qUffi est enuntiatio una et
plures, et qUffi silllplex et qUffi composi-
ta, et qUffi affirmativa _et qUffi negativa,
et qUffi conjunctione una et qUffi enun-
tiationes inconjunctffi. Et quia accidentia
magnam partem conferunt ad cognoscen-
dunl quod quid est, ideo etialll de propria
passione specierunl et partiunì enuntia-
tionis determinatum est, hoc est, de op-
positione secundum omnem lllodum op-
positionis qUffi enuntiationi accidere po-
test. IIrec autem olllnia pertinent ad
constitutionelll perfectan1 enuntiationis
secundum substantiam, et id quod proxi-
llle est eonsequens substantiam. Quredalll
autem sunt qUffi enuntiationi cqnveniunt,
non ex specie vel substantia, sed ex COIll-
paratione oppositionulll ad invice11l, vel
ex ipsius oppositionis llluitiplicatione,
sicut- consequentia~unius ad aliamo Et
hrec sub alterius libri principio determi-
nabimus.'~- HffiC igitur de constitutione
enuntiationis dicta a nobis sufficiant ad
prresentenl intentionelll.
 LIBER II
PERIHERMENIAS

TRll~TllTU8 •

DE CONSEQUENTIIS ENUNTIATIONUM DE INESS.E.

sequitur enuntiationem in quantull1 est

enuntiatio in genere accepta ; nec sequi-
tur species enuntiationis in quantun1 in
Qualiter sumend;e sunt enuntiationes de specie consjderantur~ sed sequitur enun-
inesse~ inter quas est consequentia~ qUfe tiationem per aliquam additionem (ad
sunt un;e, et in quibus est secundu?n subjectum vel ad prffidicatunl factalll)
est adJ·acens . vei negationis infinitantis subj ectun1 vel
prmdicatum, vel casus, hoc est, obliqui
Jam autem determinatis omnibus qUffi alicujus qui ponitur in prredicato vel in
ad enuntiationis constitutionem pertinent, subjecto: vei per additionen1 alicujus
tam elementaliter, sicut nomen et ver- quod faciat unum subjectum plura, vel
bum, quarn formaliter, sicut oratio; de-. unum prredicatunl facit plura : vel per
terminatis etiam his qum pertinent ad additionelll modi, scilicet possibile, vel
divisionem ipsius, eo quod divisio fit in contingens, vel necesse, vel iIIlpOssibile :
partes formales qUffi est per difIerentias qUffi omnia diminuunt r~tionemprirnffi vel
exeuntes a genere, sicut est enuntiatio - silllplicis et perfectissimffi enuntiationis.
una et plures, et enuntiatio simplex et Ex his enim omnibus multiplicatur modus
composita, et sicut enuntiatio affirni.ativa oppositionis in enuntiationibus et lnul-
et negativa; determinata etiam opposi- tiplicatur mquipollentia in ipsis : et ex his
tione qUffi est passio immediate conse- n1ultiplicaiur consequentia. Multiplicatis
quens qualitatem specierum enuntiatio- his qUffi dicta sunt per indefinituill scili-
nis : .quia ex affirmatione et neg~tioJie, cet, universale, particulare, et singulare.
eo quod taliulll accidentium cognitio muI:.;. . Et quia sic consequentia non accidit
tum valet ad cognitionelll ejus quod quid enuntiationi in genere vel in specie se-
est, quia propria passio fluit aprincipiis cundum quod hUjUSlllOdi, ideo de conse-
essenti~Iibus speciei: nunc sub 'alterius quentia in eodem libro cum enuntiationis
libri prin.cipio de consequentiis enuntiatio- constitutione non erat determinandum.
nume Quoniam enim conseq~entia non Quia tamen sequitur enuntiationem va-
 426 D. ALB. MAG. 'ORD. PRlED.
riatam ex additione aliqua ad oa qUffi
constituunt enuntiationelll, ideo in eadeIl1
scientia tractanduill est de consoquentia
in qua detern1!natur dc enuntiatione sub
altorius libri principio.
Orda dicen-
dorum, cau-
Tractantes ergo de consequentiis enun-
sa ordiois. tiationis, prius determinabimus conso-
quentias earun1 enuntiationun1 qure sunt
de inesse : et in his ordo est : prius enin1
tractandun1 est de his in quibus prffidi-
catum de uno dicitur subjecto., quaill de
illis in quibus vel unum prredicatum di-
citur de pluribus subj ec~is, vel in quibus
p]ura préedicata dicuntur de uno subjec-
to. Adhuc illre (in quibus UnU111 prredica-
tum de uno dicitur subj ecto) duobus n10-
dis sunt acceptre. Sunt enin1 in quibus
siIllplex verbum est., est nota con1positio-
nis : et sunt in quibus est aliud verbun1,
scilicet currit, vel aJnbulat. Et quia hoc
verbum est, est tanquam radix olllnium
verborunl, priITIO dicenduill de enuntia-
tionurl1 consequentiis in quibus hoc ver-
bunl est facit diversitatenl, qualTI de his
in quibus aliud verbun1 causa diversitatis
est. Adhuc autem diversitas est in enun-
tiationibus in quibus hoc verbum est fa-
cit diversitatem: quia hoc verbun1 est ali-
quando est secundun1 adjaccns, et ali-
quando est tertiUITI adjacens. Et ideo
primo sumendre sunt enuntiationesin qui-
bus hoc verbunl est, est secundun1 adja-
cens : quia illre omnibus sunt silTIplicio-
l'es et priores. Et quia l'es non difficilis,
sed intricata est tractare de his., ideo
quantulTI possibile est, studebimus facili-
tati et ordini, ut faciliter et ordinate ista
tractentur.
Incipientes ergo dicimus, quoniam af-
firmatio sive enuntiatio affirmativa qUffi
est una et simplex, est significans aliquid
unum prredicatum de aliquo uno subje-
cto. Hoc autem subjectum est nomen
finiturll et rectum, vel innominabile sicut
nomen infinitum, quod innominabile di-
cimus, quia nihil nominato Dicit enim
Boetius: Si dico homo, rem constituo;
si autem dico non homo, constitutionelll
tollo, et nihil entium vel non entium
pono : pròpter quod nOlllen infinitum in-
nominabile vocarilus~ Sic ergo subjectum
talis enuntiationis 'variatur in duo., scili-:-
cet in nOlllen et innominabile. Prredica-
tum auten1 variari non potest: quia hoc
verbUlll est, prmdicatull1 est in talibus, et
illud infinitari non potest, ut patet per
ante dicta. Significat cnim quan1dam
compositionen1 infinitam, quan1 sine
compositis non est'~l intelligere, et infini-
tUlll infinitari non poteste Sic ergQ va-
riato subjecto per finitum et infinitu111 in
tali enuntiatione in qua,est, est secun-
dun1 acljacens in affirmatione sive in af-
firmativa enuntiatione, oportet ununl
prredicatum simplex de uno. subjecto dici.
In prrecedentibus auten1 antecedentis
libri dictum est quid est non1en, et quid
innon1inabile est: non hon10 enim secun-
dum logici intentionelll non dico nomen:
nec tamen in alianl cadit parten1 oratio-
nis: sed dicitur nOlllen infinitulll, quod
est nomen seCUndUlTI aliquid, quia signi-
ficat substantian1. cun1 qualitate :. sed non
habet nOlllinis perfectionem, scilicet quod
significet et interpretetur qure sit illa
qualitas qua substantia nonlinis habet
determinari: et quia finitam tollit quali-
tatenl qure in homine est hUlllanitas, et
nullan1 ponit, ideo non interpretatur et
significat substanti~n1 nisi infinitam, cu-
jus qualitas ipsa est infinitas: sed talis
qualitas sufficit ad hoc quod sit non1cn
secundulll intentionelll gran1n1atici, qUffi
nlodos plusquam l'es attendit. Iloc eninl
modo nomen infinituIll significat id quod
quodarnrnodo est unum: et talis unitas
suffìcit ad unitatem subj ceti in proposi-
tione sive in enuntiatione una. Similiter
autem dico de verbo infinito, sicut est
non currit, quod quid~rn non est verbum
secundum logici intentionem, et tamen
in aliam non incidit orationis partem : et
ideo dicitur verbum infinitum. Ex quo
ergo subjectum sic variatur per finitun1
et infinitun1, sequitur quod omnis gene-
raliter enuntiatio est vel ex nOllline et
verbo finitis, vel infinito nomine ~t finito
verbo.
 lJBER II PERIHERMENIAS, TRAeT. I
lnfinitum eniIll VerbU111 (ut jamdudun1
tlictum est) in oratione non potest esse
infinituill. Et hujus causa est: quia su-
Llata per negationem re verbi infinitan-
teln non renlanet nisi verbi radix qure
est est 1. Et hffiC est nota COlllpositionis
infinita: quam sine con1positis non est
intelligere: propter quod in talib us nihil
affirmaret: et negatio ad ipsaln fìeri non
potest : quia non dicit nisi verbi reflexio-
nem ad subjectuIll, qure si negaretur, ~lec
verbum esset verbum, nec posset esse
prrodicatum, et destrueretur cnuntiatio.
Et ideo cum verbun1 infinitYIll ponitur in
oratione, oportet quod negatio feratur ad
compositionem, et relll pI'redicati neget
.. inesse subjecto: et sic fit negatio infini-
tans. Omnis ergo enuntiatio vel est ex
Ilollline et verbo, vel ex infinito nomine
et verbo.
Prreter veI'buIll autem nulla potest
esse affirn1ativa enuntiatio vel negativa.
In primis auteIl1 enunt~ationibus hoc ver-
bum est., vel hoc verbum fuit, vel hoc
verbum erit, ut quidalll dicunt, sunt po-
tentia in pI'resenti., et prreteritionelll suam
vel futuritionem detern1inant ad prresens.
Et alia hujusmodi verba similiter faciunt:
et ideo illa sunt potentia componere ip-
sam enuntiationelll: eo quod illa ex pro-
prio suo significato cOIlsignificant tem-
pus in quo prredicatum inest subjecto.
Secundun1 hffiC ergo qure dicta sunt, pri-
ma omniun1 enuntiationum est affirmatio
et negatio, scilicet est hOlllO, non est ho-
mo : et sic ordinentur, homo est, homo
non est: illro enim oppositre enuntiationes
omnibus sunt simpliciores, et ideo omni-
bus priores. Deinde autem sunt illre qure
sunt de infinito subjecto, ut est non homo.,
non est non hOlllO, et sic ordinentur se-
cundum proprietatem J-Jatini sern10nis.,
non homo est, non homo non est. Post il-
las autem sunt quro n1ajorem habent addi-
1 Nota tamen, ne sit contradictio inter hme
et dieta in prmeedenti libro, quod intelligit
hie verbum non posse infinitari in oratione
infinitatione distineta a negatione, hoc est,
quod ita infinitetur quod non negetur. JAMMY.
427
tionem ut qure sunt de universali univer-
saliter SU111ptO., ut est omnis homo, non
est oInnis hOlno, et sic ordinentur, omnis
homo est olnnis hOlllO non est: et eCB-
den1 sUlnptre de infìnito suhjecto, ut sic
dicam, est olnnis non hon10, et non est
0111nis non hOlllO, qure sic ordillanda;
sunt, on1nis non hOIllo est, omnis non
homo non est. Et similis variatio est se-
cundun1 prreteritulll ct futurun1 qure sunt
telnpora extrinseca prresenti nunc: quia
unun1 prfficedit ipsuln, et alterurn sequi-
tur ipSUlll.
De particulari auten1 signo non faci-
11lUS variationelll 2, quia nihil addit su-
pra terminum indefinitum, nisi quen1-
dam vagun1 respectun1 universalis ad
partieulare, quen1 etiaIll indeterminate
importat universale indefinitum : séd uni-'
versale signuIll ponit pro omnibus uni-
versalibus distributioneln, et formam
quan1dan1 ponit circa universale., qUél:~l
universale non habet ex seipso. Istre sunt
ergo prilllre enuntiationes quatuor, h01110
est, homo non est, non homo est, non
homo non est: qure quatuor si multipli-
centur per indefinitulll, particulare, uni-
versale, et singulare, faciunt sedecim
qUffi sunt illre, homo est, honlo non est:
non hOlllO est, non hon10 non est: 0111-
nis homo est, on1nis homo non est: on1-
mis non homo est, on1nls non hon10 non
est: quidam homo est, quidan1 hon10 non
est: quidam non homo est, quidam non
homo non est: Socrates est, Socrates
non est: non Socrates est, non Socrates
non est. Quatuor enin1 indefinitre, et
quatuor universales, et quatuor particu-
lares, et quatuor singulares, in universo
faeiunt sedecim. Quan1vis enim ,particu-
lare non addat supra indefinitull1, nisi
quod dictUIll est, tanlen variat opposi-
tioneln, et per consequens etiam variat
consequentialn. Hre ergo omniulll sunt
2 Taeuit de partieularibus et de singularibus,
ut inquit S. Thonlas, quia in eis non potest
inveniri omnis differentia et ex parte qualitatis
et ex parte quantitatis.
 428 D. ALB. MAG. ORD. PRlED.
primffi in quibus hoc verbunl, est, se-
eundum adjacens est prredicatum.
In his autem omnibus facile est adver-
tere, quod ad affirmativam definito sub-
j ecto sequitur negativa de infinito sub-
jecto., et e ~onverso ad negativaln de
subjecto infinito sequitur affirnlativa de
subjecto finito, tam in indefinitis, qua1l1
in universalibus, quam etialll in particu-
laribus et singularibus. lIrec ergo de Si1l1-
plieibus enuntiationibus de inesse in qui-
bus hoc verbum est, seculldull~ adjacens
est prffidicatum, et de consequentiis ea-
rU1l1 dieta sunt et sufficiant.
CAPUT II.
De multiplicatione et consequentia enun-
tiationum in quibus est tertiuln est
adJ·acens.
Quando hoc verbum est, tertium adja-
cens est prffidicatum, dupliciter dicuntur
fieri oppositiones : vei quia fiunt ex parte
subjecti et prredicati finitis vei infinitis:
vel quia fiunt in duplo plures, quia fiunt
octo ~ scilicet cum istre priIllre fuerint tan-
tum quatuor. Attonde autelll quod hoc
verbum est, tertiulll adjacens dicitur in
propositione in qua hoc VerbU1l1 est, non
est prffidicatum, id est l'es prredicata:
sed est tantum nota compositionis prre-
dicati eum subjecto., ut cunl dicitur,
homo est albus. Et tunc dicitur tertiU111
adjacens non ordine,sed numero: ordine
enim secundunl est adjacens. Sed quia
conjungibilia sunt ante conjunctionenl
eorUlll~ et cOlllponibilia ante compositio-
nenl, cum eOInpositionem non sit intel-
ligcre sine conlpositis-, hoc nlodo loqucn-
do hoc verbum est ( cunl sit nota com-
positionis quam sine COIllpositis non est
intelligere) etiaIn ordine est tertiuIll adj a-
censo Exemplariter ergo declarando dico,
quod prredicto lllOdo duplices fiunt op-
positiones, ut est justus homo. In hac
1 Hic breviter se expedit circa expositionenl
verhorum textus, super qUeB verba Boetius et
enim affirmatione nota vel verbulll prffi-
dicatum -de subjecto est tertium adja-
censo Unde nota COlllpositionis est unum
de tribus. Et quando sic fit, necesse est
prilllas oppositiones quatuor esse, qua-
rU1l1 dUffi qUffilibet ad affirIllationem et
negationenl sese ad inviccm habent se-
cundum consequentiam: dure autem mi-
ninle se habeut seCUndU111 consequen-
tiam 1. Rabent autcrn sese ad consequen-
tialnut propositiones privativffi. Privati-
vas autem dicimus .sicut injustus, quod
privativum est et non infinitum. Dico au-
tem hoc explanando: quia hoc verbum
est, adjacebit aut prredicato finito quod
est justum, aut prffidicato infinito quod
est non justum. Et si affimationes hoc"
lnodo sunt quatuor, sequitur quod nega-
tiones etiam erunt quatuor, et sic inter
affirlllationes et negationes necessario
sunt octo.
Hoc autem quod dictum est., facilius
intelligimus ex his dispositionibus enun-
tiationum qUffi subscriptre sunt, ut dica-
mus, est justus hOlllO, qUffi sic ordinanda
est, homo est justus : hujus autem nega-
tio est, non est justus homo, sive homo
non est justus. Alia autem cum prredicato
infinito quru est, est non justus honlo,
sive hffic, homo est non justus, affirllla-
tiva est de infinito prffidicato : hujus
eninl negatio est, non est non justus
homo, sive 1101llO non est non justus :
hoc cninl verbum est, in talibus, ut tor-
tium adjacens adjacet, et justo prredicato
finito et non justo quod est pr~dicatunl
infinitum, adjacet ut tertiulll adjacens.
I-Irec ergo oInnia sic se habent quelllad-
modum in resolutoriis prioribus circa
propositiones dictunl est.
Olllnia autem eodem 111oclo se habent
quantulllad prredicatum finitum ct iniì-
niturn, quando affirluatio, id est, affii~­
mativa enuntiatio est universalis nomi-
nis : et voco universalis, quando sumitur
universaliter per signum distributivunl,
S. Thomas multas afTerunt expositiones.
 LIBER II PERIHERMENIAS" TRAC1\ I
ut omnis homo justus est, non olnnis
homo justus est, qure sunt affirmatio et
ncgatio oppositm de subj ecto et prredica-
to fìnitis. Est olunis hOlUO non justus,
non est on1nis hOlllO non justus: qUffi
sunt oppositre per affirluationelu et nega-
tionem de prredicato infinito. Sed in tali-
bus non contingit similiter sicut in prio-
ribus angularesesse veras siulul sicut
contingit in prioribus. Contingit tamen
angulares veras esse simul aliquando.
Istre ergo dure qUffi sunt, est justus, et
est non justus, sunt oppositffi et faciunt
duas oppositiones et quatuor 0l?posita.
Alice auten1 dUffi oppositiones et qua-
tuOI' opposita habent aliquid additum si-
ve con1positionem sive conjunctioneln ad
non hon~o, sicut ad subjectU111 infinitulll.
Dico autem aliquod additulll: quia infi-
nitulu subjectuln non proprie subjcctun1
est, cum quo proprie aliquid c0l11poni pos-
sit; habet tamen prredicaturn ad ipsum
additum,ut COIllpositum cunl ipso faciat
enuntiationis luodun1 et non perfectam
enuntiationen1. Tales autem sunt, ul ju-
stus est non homo, sive non hOl110 est
justus: et negativa hujus, non est justus
non homo, sive non hOlUO non est justus.
Siluiliter quando infinitunl prredicatum
dicitur vel non dicitur inesse subjecto
infinito per affirlnatiònem et negationen1,
ut sicut dican1, est non justus non homo,
sive non homo est non justus, qure est
affirrnativa, et hujus negativa opposita
est, non est non justus non homo, sivc
non homo non est non justus. lIre ergo
octo sunt, scilicet,hon10 estjustus, hOlno
non est justus: homo est non justus,
honlo non est non justus; non horno est
justus, non homo non est justus; non
hon10 est non justus, non hOlllO non est
non justus.
~fagis autem in his plures in quibus
hoc verbulu est, tertiun1 est adjacens,
non sunt oppositre sive per oppositionen1
affirluationis et negationis acceptre ; quia
429
plures esse non possunt. lIre ergo ,in qui",
bus' hoc verbum est,_ tertiulll est adja-
cens, sunt extra illas, hoc est, cx1ra nu-
merUlll illarulu 'in quibus hoc verbulll
est, ,seCUndU111 est adj acens ; et illre qure
sunt de finito subjecto vel pI'redicato,
sunt extra illas qure sunt de subjecto et
prffidicato infinitis, et alia habent oppo-
sita et alias consequentias: et sic sunt
extra illas qUffi ipSffi secundum se sunt
enuntiationes perfectffi, sicut illre qure
sunt do finitis subjecto et prredicato.
Sunt auteln extra eas nOluine infinito
quod est in eis s:icut est non hon10. Cum
ter111ino eninl intìnito non fil enuntiatio
qUffi secundum seipsam sit enuntiatio per-
fecta.
.L\ccipe ergo illas octo qUffi sunt, homo
est justus, hon10 non est justus ; non ho- ~~~i:::'s
· t us, non h 01110 non es t Justus.
mo es t JUS .. ' . numdeines-
propositio
hon1o est non justus, hon10 non est non 5ldr~~iit~a-
justus: non homo est non justus, non octo.
hOIno non est non justus, et n1ultiplica
per hffic quatuor, inc1eHnitu111, universale
signull1, particulaI~e, et singulare, ita
quod qUffilibet inductarunl affirmativa-
rUln et negativarU111 accipiatur et indefì-
nite" et qurelibet universaliter, et qUffili-
bet particulariter, et qUffilibet singulari-
teI', et erunt quater octa, scilicet indefi-
nitffi, quatuor affirluativre, et quatuor ne-
gativffi, et octo universales per eumden1
I modum, et per eUIuden1 modum octo par-
ticulares, et similiter octo sinaulares
b , et
erunt in universo triginta duo, quia qua-
ter octo faciunt triginta ,duo, qUffi prius
inductis sedecinl in quibus hoc verbum
est, secùndum adj aeens prredieatur, fa-
ciunt quadrag:inta octo enuntiationes de
inesse, nec possunt esse plures. Sunt au-
telTl sie disponendffi, utquffilibet negati-
va opposita directe et in eadem linea
stet contra snaUl affirmativam sic ut fiat
talis figura ; quia per hanc intelligibilius
fit quoeI dicitur quando ad ocululn de-
monstratur. Sic ergo disponantur:
 430 D. ALB. M~t\G.
Homo est. HOlno non est.
Onlnis hOlno est. . Omnis homo non est.
Quidam homo est. Quidanl homo non est.
Socrates est. Socrates non est.
Quidalll hOlno est justus.
Quidanl non homo est justus.
Quidanl hon1o est non justus.
Quidanl non hon1o est non justus
Socrates est .lustus.
Non Socrates est .lustus.
Socrates est non j ustus.
Non Socrates est non justus.
Horno est justus.
Non honlo est justus.
Homo est non justus.
Non honlo est non justus.
Onlnis h01110 est justus.
Onlnis non homo est justus.
Orrlnis homo est non justus.
On1nis non hOlno est non justus.
In his contingit angulares, hoc est, in
angulis direete oppositas, non senlper es-
se veras simul. Contingit talllen aliquan-
do : quia in contingenti nlateria particu-
lares (quffi sunt SubColltrariffi angulariter
oppOSitffi) sin1ul sunt verffi, ut quidaI11
hOlno ett justus, quidam homo non est
justus.
IIffic autenl patent qUffi sequuntur ad
inviceln, et qure non per rationes ffiqui-
pollentiarun1. IIffic enirn.,holl1o est jus-
tus, sequitur hanc., hon10 non est non
justus. Et sin1iEter ista, homo non est
justus, sequitur hanc, hOlllO est non ju-
stus. Quia negativa de prredicato fìnito
et affìrn1ativa de prcedicato infinito ffiqui-
pollent, et una sequitur aliamo Silniliter
ista sequitur ad llanc, et e contra, omnis
homo non est non justus, et omnis hon10
est justus: et sin1iliter isla, non omnis
homo est justus, sequitur ad .11anc, qui-
dalTI hOlno non est justus: et Sill1iliter
hffic, non quidalll h01no est justus, sequi-
tUI' ad hanc., oInnis 110nlO non est justus,
vel nullus 1101110 est jus1us.
R egu lre mo-
Et sic facile est videre in olnnibus in-
derno:r:uml ductis qUcB et ad quas sequuntur, et (IUffi
de reqUlpo - ' '-
le~tiis, ~t non sequuntur ad invice111 secundum
ratlOnes Il-
laru m regu- cequipoilentiarum rationes. ]~t hoc lnaxi-
1arum.
me contingit ex negationis diversa posi-
ORD. PRiED.
Non hOlno' est. Non homo non est.
Onlnis non homo est. Olnnis non homo
non. est.
Quidan1 homo non est. Quidam non homo
non est.
Non Socrates est. Non Socrates non est.
Quidam honlo non est ..lustus.
Quidaln non homo non est justus.
Quidan1 h01110 non est.nonjustus.
Quidau1 non homo non est non justus.
Socrates non est justus.
Non Socrates non est justus.
Socrates non est non j ustus.
Non Socrates non est I~on justus.
Homo non est justus.
Non homo non est justus.
Homo non est nonjp.stus.
Non homo non est non justus.
Ornnis hOl110 non est j~stus.
Onlnis non homo non est justus.
On1nis hon10 non est non justus.
On1nis non homo non est non justns.
tione: quia (CUlll negatio sit fOfilla enun-
tiationis non tantun1 inforlnans, sed
etiam tranSlnutans ealn) negatio tollit
illud cui componitur. Et ideo cunl dicl-
tuI', non hon10 est justus, negatur hic
terminus homo formaliter., et hoc modo
non llomo nullus h01110 est., et non qui-
dam hOlno nullus est h01110. CUITl autelTI
postponitur, non negat prcecedens, sed
negat prffidicatun1 a partibus subj ecti, vel
universaliter, veI particulariter : et ideo
omnis hOlno non currit, valet illaln, nul-
lus h01110 currit: et sic est cunl dicilur,
non quidam hor11o currit, nega1ur parti-
cularitas, et relinquitur universalitas : et
ideo non quidam hOlllO est justus, valet
hanc, nullus homo est justus. Et sic fa-
cile est videre in on1nibus considerata po-
sitione negationis.
Adhuc autenl in talibus aliquando dure
negationes ffiquipollent uni affirlnationi
propter causam qualn dixinlus : quia sci-
licet negatio nOJ~ est est tantuln formans
id supra quod cadit, sed etiam transmu-
tans: et ideo si supervenit negationi tol-
llt eam: et quia ~ransmutare non potest
11isi in oPPOSitU111, ideo tranSlTIutat ad
valoreIll affirmat:onis, sieut hcec, non on1-
nis h01110 non currit, valet hanc, quidam
hOlllO currit: et hrec, non quidalll homo
 LIBER II PERIIIERMENIAS, TRACT. I
non eurrit, valet hane, olllnis homo cur-
l'il: et sic est in omnibus. Sic ergo de
oppositionibus et consequentiis enuntia-
l ionis de inesse (in quibus hoc verbulu"
est, secunduill est adjacens vel tertium
adjacens) sit dictU111.
CAPUT III.
De his enuntiatioTtibus irt quibus hoc ver-
bum est, non }Jonitur, sed aliud.
In his autenl enuntiationibus in quibus
hoc verbulll est non ponitur, sed aliud
quodculllque verbulll, ut currit,vel1e-
git" vel alllbuIat, tot quoad oppositiònelll
et cOllsequentialll faciunt enuntiationes
secundulll quod dictuln est (si sicut di-
ctunl est ponantur) ac si hoc verbuill est
adderetur, sicut est videre exelllplariter,
si dicatur" currit onlnis homo, non cur-
rit onlnis h01110: qUffi· sic sunt ordinan-
~ce, omnis h01110 currit, offinis 110Ir~0 non
currit: et sic cunl subjecto in{ìnito, cur-
rit 0111nis non hOlll0, non currit omnis
non homo: et sic ordinentur" onlnis non
homo currit, omnis non honlo non cur-
rito Variatio tamen ista non debct fieri
nisi ponendo negationem infinitantcnl ad
universale quoti sit in subjccto: quia
CUlli hoc fornlce sit finitce et determinatce,
potest infinitari : sed negatio infinitans
non debet poni ad signunl universale dis-
tributivum vel etianl particulare : quia
illa non dicunt quali tates et fornlRs deter-
111inatas et finitas, SE>d cuilibet applicabi-
les: et ideo quia sunt non finitffi, infini-
tari non possunt.
ol>jectio. Si autclll quis objiciat, quod verbunl
in oratione non potest esse infinitunl, ut
dicit l30etius, et sic ista variatio non pot-
est esse ex parte prffidicati finiti, vel in-
Holutio. finiti, DicenduIll quod nec hoc dictUlll est,
quod tanta fiat variatio sicut in prffil1abi-
tis, secI quia ex parte subjecti finiti et in-
Aliter. finiti sin1ile est in i8tis et in iBis. Dieunt
aliqui quod si verbunl resolvaiur in hoc
verbuln est et in suum participiuIU, tune
per omnia idem faciunt. istre CUlll illis.
431
Est eniIll idem" homo currit, et quod ho-
IliO est eurrens. Sic ergo dicendurn quod
in his fit variatio ut non nega.-tio non ad
signuIll, sod ad universale referatur,
quando est infinitans: eò quod signum
distributivum non significat universale
quod est forlllce circurnscriptre et finit<B,
sod significat quonianl universaliter, et
distribuitur universale cui adjungitur, et
ideo est infinitre et circumscriptre forlnre,
qUffi infinitari non poteste
Sic ergo pluralitas enuntiationunl de
incsse in quibus hoc verhum est est se-
cundunl vel tertium adjacens, crescit in
quadraginta oeto enuntiationes, quarUITI
sedecirn sunt quando hoc verbunl est se-
. eundunl adjace~s est, et trig,inta duo
quando est tertium adjacens :' quce inter
se habent oppositionem per affirnlatio-
neln et negationem : et quredam conse-
quuntur ad quasdanl, propter 111ultiplica-
tionCIU negationis et situnl, diversas fa-
eicntes requipol1entias, sicut cuilibet con-
sideranti facile est videre, si in figura dis-
ponai oppositanl contra oppositalT1, et
. postea oppositanl uni redueat ad <pqui-
pollentialll oppositre alt<:rius. Et ex hoc
quod aliud verbunl in enuntiatione poni-
tuI', quam hoc VerbUl11 est, non surgit
novus nUl11erUS enuntiationunl, vel nova
oppositio, vei nova consequentia, qUffi
ex prredictis facile haberi non possit :
propositiones enim facile est describere
contra se invicen1, et oppositas contrarie
vel subcontrarie vel contradictorie sibi
inviren1 opponere, et mquipollentes ad
eonsequentiaIll adaptare per lineas ab
una ad aliaIll tractas, in dispositione sive
figura in qua describuntur.
l~t scienc1ul11 quod ex situ negationis
infinitantis ad signunl distributivu111 non
potest fieri enuntiationun1 variatio, eo
quoLI signulll infinitari non poteste Sic
nlanifef~tunl est cum dicitur" eurrit ho-
1110, non currit h01TIO: quce subcontrariCB
Sllnt. ]~t sinlilitcr eUDl eredenl ponantur
cun1 subject.o infinito sic, currit non ho-
1110, non currit non h01110 : qUffi etianl
sunt subcontrarire. Istffi ergo quatuor in-
 432, D. ALB. MAG. ORD. PR.iED.
definìtce ab iBis qure sunt universales et
contrarire non difIerunt, nisi quod illre
universaliter sunt distributivffi, et istre
non sunt universaliter distributre: et
non differunt ab invicen1 in Iloe, quod
istre de universali subjeeto sunt, et illre
non: qiJia talTI illre quanì istrnconve-
niunt in hoc quod sunt de subjecto quod
est universale.
Ex quo sequitur quod ista signa omnis,
nullus, et qUéBcurnque alia talia fuerint,
non significant universale deterlninatffi et
communis forrnee., sed significant quo-
niam universaliter, et similiter partieula-
ria signa significant quoniam partieulari-
ter. In his enuntiatioriibus qUffi supra in-
duetre sunt, signum distributivu1l1 nihil
aliud significat,nisi quonianl universali-
tAl' de hornine vel non hornine, vel affir-
mat vel negat, iUequi cnuntiat.
Ex quo sequitur etiau1 qnod ceetera
illa qUffi enuntiationeln variant, vel op-
positionern, vel consequentiam, oportct
apponi istis in quibus est aliud verbum
quarn hoc verbum est, qurecumque appo-
nuntur illis in quibus hoc verbu111 est
tertium adjacens cum subjecto et prredi-
cato ponitur. Omnia ergo qurecumque
apponuntur circa oppositiones et conse-
quentias illarum qure sunt CUDl verbo est,
quod est tertiuD1 adjacens, sunt etialTI in
his in quibus aliucI verbull1 ponitur quan1
hoe verbum est.
Hoc autem adhue probatur per hoe
quod consequentice sunt eredem in illis in
quibus est aliud verbuln, et in iBis in
quibus ponitur hoc verbum est. Patet
quod affir111atio universalis contraria est
negationi universali, ut hrec qure dicit
quoniam omne animaI est justUIU, con-
traria est isti qure dicit quonialll nullum
anilTIal est justum. ])e his lnanifestum
est quod consequuntur legem contrario-
rum: quonialu nunquan1 simul erunt
Verffi.1 nec possunt esse simul in eodelu
tempore, hoc est, ita quod simuI sint in
eodem tempore : illce autem qUffi oppo-
i Nota hanc limitationenl, quia deservit
sitrn sunt, sunt ambre particulares, et
ideo aliquando in contingenti lu'ateria
possunt osse simul verffi, ut quidam ho-
n10 est justus, quidam hon10 non .ost ju-
stus : vel quoddan1 animaI est justulll, et
non onln'e anilual est jus1urn: quia hrec,
non omne anirnal est justurn, valet is-
talu, quoddarn animaI non est justum.
Et in talibus ealTI quidelu qUffi est, nullus
hon10 justus est, sequitu~ illa qUffi est,
homo est non justus, et istam qUffi est,
on1nis homo est non,justus: quia nega-
tiva et affirmativa de prredicato òpposi10
ffiquipollent. Illam vero qUffi est, aliquis
hOlTIO justus est, sequitur illaquce est
opposita prfficedenti, hmc scilicet, non
olunis homo est non justus : hrec enim
requipollet ilIi, quidalTI homo est justus.
Ista 1a111e11 consequentia est in his qUffi
fiunt cun1 cOllstantia subjecti, seilicet
quod aliquis homo sit vel aliquod ani-
ITlal 1 • 1~aden1 autem penitus opposita et
contraria sunt et in his in quibus aliud
verburIl ponitur quarn hoc verbum est.
CAPlJT IV.
De rernotione errorum qui possunt esse
circa ea qUfE dicta SUll/.
Circa ea qure dieta sunt· 111u).ti possunt
esse e1'rores. ]~x hoc eniln q~od negatio
prreposita vel postposita facit differen-
tiam oppositionis et consequentire in uni-
versalibus et particularibuset indefin i t.i s,
posset etiam credi, quod sinliliter negatio
face1'et differentiam oppositionis et conse-
quentire prreposita vel postposita in sin-
gularibus: quod non est verUID. Manife-
stunl est enim quod si in singulariblls ali-
quis inte1'rogatus potest negare hoc de
qua inter1'ogatus est, tune etiam potest
ideIl1 affirmare de singulari eodern. IIujus
exen1pluiTI est ut si dicam: Putasne 80-
erates sapiens est? Et respondeatur non,
negando concluditur statim dicendo: 80-
crates sapiens non est: veI igitur 8ocra-
etianl regulis positis in prrecedenti capitulo.
 LIBER II PERIEIERMENIAS,TRACT. I
tos non sapiens est: et est idem si nega-
tio prreponatur vel postponatllr.
In universalibus vero illa qUffi similiter
dicitur per positionem negationis non est
vera, ut si dicalll: Putasne 0111nÌs homo
sapiens est? Si respondeas tune, non: si
tune inferam et diealll : 'Ergo on1nis homo
non est sapiens, postponendo negationen1
post subjectun1 distributum, Illalo infero :
qui.a utraque falsa est, et illa qUffi dieit,
olllnis hOlllO est sapiens, et illa qum dieit.,
olnnis llomo non est sapiens, quia requi-
valet iUi, nullus homo est sapiens: qUffi
eontrariffi sunt et SilllUI falsffi : et ideo ipsa
non fuit opposita eontradietorie iUi quam
dicit .respondens. Sed eum interrogatus
an homo sapiens est? dieit non, inferre
debuit, igitur non omnis hon10 sapiens
est: hrec enim est contradictorie opposita
iUi, omnis homo sapiens ~st. Et sic patet
quoniam situs negationis in universalibus
faeit oppositionis et consequenti<p diversi-
tatem, et non in singularibus.
Est etian1 error ex inGriitatione nega-
tionis : quia posset aliq'uis credere, quod
negationes infinitantes essent verce nega-
tiones, et propositiones de, infinito sub-
jecto vel prredicato essent verre negativre :
et hoc non est verum. IUffi enin1 dictiones
finitffi et infinitre qure sunt sibi contraja-
eentes secundun1 non1ina infìnita vel sc-
cundum verba infinita, ut in eo quod est
non hon10, vel non justun1 (qure s'untno-
mina infinita contrajacentia ad hoc hon~o
et justum) videntur esse negationes qUffi
sine nomine et verbo aceipiuntur: et hoe
indueit in eI'rOI'elll. Videntur cnim sin1ilia
negationibus, et tan1cn non sunt VCI'ffi no-
gationes ' simplicitcr: necesse est cnirn
seIllper negationon1 esse voranl vel falsarn
in contradictione, et nunquam simul cunl
affirmatione est vera vel falsa. Qui vero
dixerit., non homo-, per terminum infini-
tUffi nihil dixit penitus per dictionen1 dc
homine : sed potius CUlll dicitur, horno-,
aliquicl ponitur: et cunl dicilur, non ho-
mo, quod dicturn est tollitur, et nihilpo-
nitur per dietionelll : . et ideo do honTine
nihil magis seà Illinus verum fuit, vel in
433
toto dc homine falsum, seeundum quod
verUlll convertitur cun1 ente, et falsum
cum non ente, quando verUln ct falsum
sunt in incolnplexis : ct ideo negatio non
est in tcrlnino infinito nisi aliquid adda-
tur : tune enilll potest fieri vera affirmatio
vel vera negatio, ut cum dicitur, non
hOlllO eurrit.
llos8et etian1 esse erroi" ex hoc quod
dictUlll est, quod illa de pI'ffidieato in'finito
sequit:ur ncgativalll de prffidicato finito.
I~orte enilll putarct aliquis, quod etiam
de infinito subj ccto afHrInativa sequeretur
negativanl de subjeeto finito, et non est
ita. HffiC cnim qua diqitur, omnis non
h01110 est justus, nulli illoruro iden1 in
consequendo vel in ffiquipollendo signi-
ficat qum sunt de subjecto finito negative:
et sin1iliter nec negatio contradictorie op-
posita, qUffi est non on1nis non homo est
justus, alicui illarun1 quru sunt de sub-
jecto. nnito idcIll in consequendo signiLì-
cant: et ideo non i11a dc subjeeto finito
i den1 in consequendo significat illi de
suhjeeto finito. Et ideo non ita de finito
et infìnito subjecto aecipitur eonsequentia
inter affirmativanT et negativam, sieut
aecipitur consequentia inter istas qure
sunt de infìnito prffidicato et finito. Sed
universalis affìrn1ativa de utroque, sub-
j eetoseilieet et pra~dicato infinitis, signi-
'ficat idenl quod universalis negativa de
subj eeto infinito et prffidicato finito: et
ideo se invicelll eonsequuntur, onlnis non
justus est non hon10-, et nullus est justus
non honlo : et sic sunt ordinandffi-, omnis
non hOlllO est non justus, et nullus non
110n10 est justus. Istm ergo dUffi idelll in
conseqùendo significant.
Quia vero dictunl est supra-, quod
transpositio negationis variat oppositio-
nenI et consequentian1, posset aliquis cre-
dere, quod tr'ansposita nomina et verba
non idenl facerent: quod non est verunl.
Ergo iUi errori sueeurrendun1 est dicendo~
quod transposita nOlflina et verba secun-
dUlll se aecepta seeundun1 oppositionen1
et consequentian1 idern significant, sicut
patet in istis, honlo albus est, et est albus
28
434 D. ALB. ~IAG.
hOlno: qUffi sic ordinandee sunt, homo
est albus, et albunl est honlo. Si enilll
hoc negetur, et dicatur quod non1ina et
verba transposita non iden1 s.ignificant,
sequitur inconveniens, hoc scilicet, quod
lTIultee negationes erunt unius et ejusdelll
affirn1ationis; et hoc est inconveniens:
quia in preedictis ostensunl est unius
affirmationis ; unanl esse negationenl per
contradictionelll oppositanl. Ejus eniln
enuntia1ionis qUffi est, est albus honlo,
negatio per contradictionem opposita est,
heee seilicet, non est albus honlo, in qua
ideln negatur de eodenl quod affirlnaba-
luI' de eoden1 in affiI'nlativa. Ejus vero
enuntiationis qUffi est, hOlllO est albus, in
qua VerhU111 transpositulTI est, negatio
est aut eadem ei qure est, est albus hOl110,
aut alia. Si eadelTI, tunc habetur proposi-
tum quod nomina et verba transposita
idelll in consequendo et oppositione signi-
ficant. Si auten1 non est eadelTI, tunc ar-
guo sic: quia illius qure est, honlo est aI-
bus (si ipsa non est eaden1 illi qure est,
est albus homo in consequendo) oportet
quod alia sit nega 4 io quanl ilia qUffi negat
Ilanc, est albus hOlllO. Aut ergo negatio
sua est illa qua dicitur, non est non honlo
albus: vei illa qure est, non est hOlllO aI-
bus: sed hffiC quiden1 non est non hOlllO
albus, est negatio alterius propositioni s
qUffi est, est non hon10 albus, qUffi est
affirrnativa. Alia vero qUffi dicit, non est
hon10 albus, est negatio alterius enuntia-
tionis, scilicet qUffi dicit, hOlllO est albus,
et hrec sequitur ad hanc, est albus hOlllO :
et sic duarull1 affirl11ationunl sunt duffi
negationes: et si hm alllbro sunt negatio-
nes unius et ejusdenl, tunc sequitur quod
dUffi negationes sunt unius affirnlationis :
quod est inconveniens. Relinquitur igitur
quod i8tffi in cons8quendo sunt una et
eadenl, est albus h01110, et est honlo al-
bus.
l\fanifestulll est ergo, quod transposito
nOllline vei verbo si non aliquid inlpediat,
eadem est affirmatio et eade111 negatio. Et
hoc est verUIll quantuIll ad hoc quod
idenl significant et idenl habant opposi-
ORD.PRiELl.
tUlll, et idelll consequens ~i nihii fit ibi
nisi transpositio: sequitur enilll ista, al-
bUlll est honlo, hanc, 110lllO est albus. Si
autelll ex eonstructione aliquorum tran-
sposita flat alllphibologia, vei compositio,
vei divisio: tunc non est ibi sola transpo-
sitio: et tunc non est verUlll .quod dici-
tur. Hrec ergo de enuntiationibus de
inesse in quibus prffidicatum unUlll de
uno dicitur subjecto, dieta sint. Ex his
ergo facile est sinlilia conspicere.
C-L,,-PUT v.
De consequentia enuntiationum in qui-
bus plura de uno vel unum de pluri-
bus dicitur.
1-lis autenl habitis, detern1inandum est
de enuntiationibus in quibus vei plura de
uno subjecto prredicata dicuntur, vei dc
pluribus subjectis ununl dicitur prffidiea-
tunl. Cun1 enilll quatuor sint secundum
hffiC enuntiationun1 difIerentiffi, scilieet
quod unUlll de uno., vel plura de pluri-
bus, vei plura de uno, vei unum de plu-
ribus dicatur : janl satis dictUlTI est de eis
in quibus unUIIl de uno dicitur. In qui-
bus autelTI piura de pluribus dicuntur hic
0111ittiulUS: quia non intendilllus nisi de
enuntiatione qUffi aliq~o lllOdo est una:
illavero in qua plura dicuntur de pluri-
bus, 11uIlo 1110do est una: ideo non est
tractandun1 de ipsa. CUlTI ergo de his in
quibus UnU111 de uno ò-icitur jam tracta-
tun1 sit, de l1is ergo in quibus de uno
plura, vel unum de plUl~ibus dicitur, nunc·
relinquitur esse dicendum.
Dicamus ergo si non· est affirmare vel
negare unum de pluribus, vei plura de
uno, sed sen1per plura de pluribus affir-
Illare vei negare: tunc talis affirmatio et
negatio 110n est unaaIiquo lllOdo : .quia
non est una ex parte subjecti, nec est una
ex parte prredicati : et de tali enuntiatione
hic non intendinlus. In talibus a~tenl di-
co ununl non quod est unum voce tan-
tunl, sieut in requivocis, sicut si ununl
nonlcn pluribus impositun1 sit, quod ta-
 LIBER II PERIHERMENIAS, TRi\CT. I
IDon actu plura et reque principaliter si-
gnificat, ex quibus pluribus non fit unUlll
per essentiam vei per accidens, sicut si
dicam interrupta pronuntiatione vei pro-
Iatione, anin1al et 111ansuetuIll et bipes :
hffiC enim sic p1'olata unarn enuntiatio-
Ilen1 non faciunt: quia unulllquodque eo-
rum signiHcatur ut actus: actus autern ut
actus nihii unum constituunt. Si autelll
pronuntientur continue ut actus et poten-
tia, ut dicatur animaI InansuetuIll bipes,
ex his unUlll fìt quod uno nOlnine dici-
tur, quod est homo, quod nOlllen non
plura signifìcat, sed unUIIl : quia aetus et
potentia sunt unum. Et ideo dixi (orlas-
se 1 : quia si hoc nonlen, homo, esset ani-
mali et mansueto <et bipedi iIl1positum
divisim ut actibus, non oporteret esse in
signifìcando unUln, nec in supponendo,
nec in prffidicando. Quando autelll irnpo-
nitur his qUffi dieta sunt sieut potentiffi et
actui, tunc stat pro uno, sive sit sub-
jectun1, sive prredicatuIl1. l~x albo et a1n-
hulante non fit unum subjeetuln: quia
nec faciunt unum secundum substantiaJ11
veI essentiarrl, nec unUlll per accidens :
quia quamvis homo et albun1 et arnbu-
lans possint esse unum subjectum secun-
dum substantian1 qUffi substat utrique, ta-
men in enuntiatione veran1 ratione111 sup-
ponendi sive substandi verbo non habent
homo albus, et homo an1bulans: et ideo'
aliud subjectum est horno albus, et aliud
homo ambulans, et aliud album alnbu-. '
Ians.
Propter quod etiam si aliquis de tali·
subjecto quod est plura, affirlllet aliquid
verum prffidicatum, non propter hoc erit
affirrnatio una. Similiter auteIl1 est si
taliter, ut dictun1 est, plura prredicet de
uno subjecto : plures eni111 est illa enun-
tiatio in qua unurnde pluribus, vel in qua
piura de uno, vel in qua plura de pluri-
bus prredicantur, sieut in priori hujus
1 Cf. Boetium quia aliter exposuit ly {m'tasse.
2 Ex hoc loeo colligitur quod dialectieus non
interrogat nisi unarn parteln eontradietionis.
Contrariunl habetur I Topie. cap. 3. in fine.
Respondetur quod si dialeeticus interrogat per
435
seientim libro deterrninatulTI est. In tali-
bus ergo enuntiationibus qUfi non Ullffi,
secI plures sunt, vox quidenl Ulla est
quando una et non interpolata Ht pronull-
tiatio : sed tanlen affirn1ationes vei nega-
tiones sunt lllultéB. Quod aute111 plures sit
hujuslnodi enuntiatio ex hoc patet : quia
si olllnis dialeetiea interrogatio est 1'e-
sponsionis petitio : et hoc 1110do petit op-
ponens fieri sibi responsioncn1 quo inter-
rogat : petit enim a respondente proposi-
tionom afHrmativan1 vel negativarn qUffi
est altera pars eontradictionis 2. l"unc si
ita est, sieut dietU111 est, quod proposi-
tio affirlllativa non est nisi unius
contradictionis : quia una propositio
non habct· nlSl unaU1 contradictorie
oppositau1: tune hujusmodi interroga-
tioniquaJ piura signifìcat, ut dictum est,
non erit una dialoetiea responsio, sicut
nec una fuit interrogatio. Qualllvis forte
in toto sive in pluribus illis qure sup-
ponuntur vel praJdieantur sit una : quia
a sophistis qui eltvendi sunt, posset argui
talis responsio. I)e his autern qualiter
interroganduln et qualiter respondendun1
sit, in dialeclicis Topicis dietum est. In
TOIJicis autem elenchis (quia et sophistici
et elenchi topiea sunt quredan1) dictUlll
est de interrogatione plures ut una.
Patet etiam silniliter, quod propter hoc
quod dialectiea interrogatio petitio est
responsionis per aiteraIl1 partelll contra-
dictionis (quan1culllque partem respon.:..
dens elegerit) quod de qUaJstione quid est
non est dialectiea interrogatio, ut si quis
interroget, quid est anilnal per diffinitio-
nemet substantianl? In dialectica au-
teD1 interrogatione oportet respondentem
ex data quaCU111que dialectica interroga-
tione eligereutranl velit parteln contradic-
tionis. In tali eniu1 interrogatione opo1'-
tet interrogationerndeterlninare utrU111
1101no sit animaI de qu~ interrogat, vel
proposi tionem dialeetiean1, tune tantunl unUIll
interrogat explieite; si autern per prohlelna
dialeetieulll, lune plura interrogat explicile.
JA~DIY.
436 D. ALB. l\IAG. ORD. PRLED.
non: hoc autem non Iicet in qUffistione
quid est, in qua est detern1inata respon-
sio diffinitionis I.
Ex omnibus autem inductis constat .
quod plures enuntiatio de qua hie inten-
dimus, est in qua vei plura d~ ùnò vei
de pluribus unum enu~.tiatur. Istre enim
enuntiationes aliquid de unitatehabeÌlt :
et ideo de his intendimus ad prresens.
QUffiramus ergo de illis, ùtrum ea plura
qUffi composita sive conju'ncta prredican-
tur de aliquo uno subjecto, prffidicentur
divisa de eodem subjecto COlTImuni. Ad
hoc autem determina~ndum accipiamus
illud quod jam determinatum est, quod
scilicet quredan1 prffidicantur composita
de uno subjecto qure sic conjuncta sunt,
ut omne sive totum prredicamentuIll sive
tOtU111 prredicatum fiat ex omnibus illis
vei substantialiter vei essentialiter, ita
quod quodlibet suppositorum conjuncto-
rum extra compositionem divisim accep-
tum per se inferat subjectull1 quando
sumitur extra compositionem. Si enin1
qureramus sic aut enuntiemus quod
eorum qUffi conjuncta prffidicantur piura
de uno subjecto conjuncta sive composi-
ta, quredam de toto eon1posito prffidi-
cantur divisilll, et quredalll conjunctim,
convenientia non prffidicantur de toto di-
visilTI, qure sic difIerentia sunt inter hrec et
illa, ut de hominc verum est dicere quod
est animaI bipes: et iterum verum est
dicere extra sive divisim, quod homo est
anirrlal, et quod honlo est bipes. Et silni-
Iiter de hoc toto conjuncto quod est ani-
maI bipes, verum est dicere, quod est
animaI: quia animaI bipes est animaI.
Et iterum de hoc eodem VerUlTI -est di-
cere, quod est bipes : quia anilllai
bipes est bipcs, divisim prredicatum :
et de ho mine (qtIod ilTIplicite est ani-
maI bipes) verum est dicere, quod
est animaI divisim, et quod est bi-
pes : hrec enim conjunctim et sine inter-
ruptione prolata prredicatur, prout unum
1 Contra: Diffinitio est prffidicatum dialecti-
cum, ut patet primo Topic. Ergo dialecticus in-
terrogat per quid est. Cf. Joannem Gramma-
est ex ipsis, sive prout ipsa sunt unum.
Similiter cum dicitur conjunctim homo
albus, de hoc prredicatur divisim et albus
et homo: quia homo albus est albus, et
homo albus est h01110. Et hffiC etiam
prffidicantur ut UnUlTI subjecto et unum
per accidens : quia album non habet ra-
tionem supponendi vei substandi nisi per
subjectum in quo est: et ideo hoc fuit
subjecto unum sive sub'stando: et non
multiplicatur in eis ratio substandi cum
non sint unum per substantiam et essen-
tiam.
Hoc autem in omnibus non est 'simi-
Iiter. Si enim dicam, iste est citharmdus
bonus, hffiC quidem conjunctim prredican-
tur de isto homine :.. et tamen divisim
non valet prffidicatio. Si enim dicam, iste
est citharmdus bonus, vera est prffidica..l.
tio si sit ita in re sicut enuntiatur in prffi-
dicatione : tamen non sequitur, iste est
citharmdus bonus: igitur iste est citha-
rrndus, et iste est bonus : nec sequitur
etiam, est citharmdus et est bonus, ergo
est citharmdus bonus. Si enim- conceda-
tur, quod quotiescumque duorum vel
plurium alterutrum conjunctilTI dicatur
de aliquo, utrumque duorum vel utrum-
que trium qure conjuncta dicuntur, divi-
sim de eodem prredicantur, multa se-
quuntur inconvenientia. Sequitur enim
primo in talibus, quod nugatio in multis
erit explicita: namde homine conjun-
ctiln et divisim verum est dicere et quod
J
est homo, et quod est albus. Si ergo
utrumque ilIorum divisim verum est di-
cere de toto conjuncto : tunc verum est
dicere de homine albo, quod est homo,
et quod est albus, et sic homo albus est
hOlllO : et hoc est iteruill conjungere, ut
dicatur, hOlno albus homo: et de hoc
conjunc10 verum est dicere iterum divi-
sin1, quod est h01110: ergo hOlno h 0-111o
albus, est horno : ergo est hOlllO, homo
homo albus. Et similiter est de eo quod
est album : quia hOll10 albus est album:
ticunl et Themistium, 2 Postm'i01'urn, circa prin-
cipiuln pro solutione hujus.
 LIBER II PERIHERMENIAS, l'RACT. I
et de hoc toto dicetur album: ergo homo
albus albus est albus: et hoc procedit in
infìnituill. Et similiter si dicam, hon10 est
ITlusicus anlbulans qUffi conjunctiIll conve-
niunt hon1ini. Et si de toto conjuncto ea
qure conjuncta sunt, prredicantur divisim,
nugatio erit, et nugando procedetur in in-
finitum: hrec enim et implicita sive
conjunctim suntconvenientia subjecto :
quia subjecto actu et intellectu et· voce
sunt conjuncta. Si iterunl dicuntur de eo
divisinl, erit nugatio expIicita et expres-
sa.
Amplius autelll in substantialibus ex
quibus fit unUln per substantit1-1ll, ide111
sequitur inconveniens, si de toto con-
juncto divisim prredicentur, qure compo-
sita subjecto conveniunt. Si enilll pro-
pter hoc quod Socrates divisim et homo
est, et bipes, etiam horno bipes est hOIDo
et bipes : et sic homo bipes est hon10 :
et de hoc conjuncto iterunl prmdicatur
homo: et sic h01110 bipes est homo h01110
bipes : et eadem ratione erit h01110 bipes
h01110 h01110 homo bipes : et sic procedur
nugando in infinitum per hunc 1110dulll.
~fanifestunl est ergo quod pIura contin-
gunt inconvonientia si quis ponat COlll-
plexionen1, hoc est, eornpositanl prredi-
cationem fieri de his· qure divisin1 toti
composito conveniunt., sicut jam in parte
ostensum est.
Quod si de COlllposito cOlllponentia
divisinl prredicantur tam in accidentibus
prredicatis quam in substantiaIibu~, am-
plius hoc etialll deducetur ad nugationem
implicitam : si enim qurecumque prredi-
cantur conjunctim, prffid~cantur etiam
divisinl: cum sciamus, quod Socrates
est et homo divisim, et bipes divisim,
secundum hoc Socrates erit homo bipes
conjunctim: et de hoc toto conjuncto
prredicatur et homo et bipes: ergo So-
crates homo bipes erit homo et erit bipes :
et iterum illa conjunctilll dicentur de So-
cratehornine bipede: ergo Soctates erit
homo homo bipes bipes: et hoc procedet'
Expositio in infinitum sicut prius. Adhuc in hOllline
Alfarabii.
actu et intellectu est bipes : addere ergo
437
non oportet : et si addatur, erit nuga-
tio. Si enilll sic dicatur : Socrates est ho-
1110, per hoc quod dico hOll10, ponitur et
hipcs : et bipes etianl additur : ergo 80-
crates est homo bipes bipes. 8illliliter
statim nominato 80crate intelligitur ho-
mo : si enill1 dicaln, Socrates homo, sc-
quitur quod Socrates est hOlllO honlo : et
sic in infinitum. Et scias quod hunc nlO-
dUll1 sic ponit Alfarabius, nec aliter ex-
poni potest quod perspicue sit verum quod
hic ponitur.
Qureculllque ergo sunt de numero
eorUlll qure prredicantur, vei qurecumque
sunt etiam de nunlero subjectorum de
quibus illa prredicantur, sunt talia qure
secundum accidens prredicantur de ali-
quo : vei talia sunt, quod secundum ac-
cidens prredicatur unurn eorum de reli-
quo, hrec divisinl convenientia non erunt
unUlll conjunctilll prredicatum : ut si di-
cam divisi111, hODI0 est albus, et homo
est musicus, non erit idem cOlnpositum
prredicatulll nlusicus et albus : quia ista
sunt accidentia eidem, et e converso : et
unUlll eorUlll non est Slcut potentia, et
alterum ut actus: et ideo non faciunt
unum conjunctuIl1 prredicatum : unde
quamvis aliquando sit ve~um dicere al-
bUll1 esse musicull1, hoc est., quod aliquis
albus est lllusicus, non tamen propter
hoc erit unum cOl1junctulll prredicatuill
ex his qure s.unt albull1 et musicuIll, sicut
unum fit ex potentia et aetu, ut si dicatur
coloratU111 albulll : hrec Anim conjuncta
sicut actus et potentia unurn actulll fa-
ciunt prredicatum.
Ex quo sequitur quod nec illa qure su-
perius inducta sunt, cum dicitur si citha-
rredus bonus sit, non fuit sinlpliciter
unum, hoc est, universaliter unum prre:-
dicatum : quonian1 hoc quod dico bonus,
non semper dicit bonitatem citharredi:
sed quando slmpliciter prredicatur sine
eo cui adjungitur circa quod ponit Jor-
IIlanl suro bonitatis, dicit bonitatem ejus
quo prredicatur, ut cum dicitur, homo
.est bonus., dicit hOll1inis bonitatem et
non eitharredi. Et ideo si ilia prredicentur
 D. ALT3. lVIAG. OItD. P]1LED.
divisilll sicut conjunetiUl., ul cum dicitur,
110nlo citharcedus bonus : ita diceretur
110mo çitharcedus, et honlo honus, va-
l'iaretur secundum ffiquivocationenl hoc
quod dico, bonus: bonus eninl per prius
et posterius dicitur de bono moris et de
bono citharcedi : quia, ut dicit Aristote-
les, alia est virtus h0111inis in bono, et
alia est virtus citharcedi : unde non sin1-
pliciter unUIll sunt honunl et citharCBdus
sicut ac·lus et potentia,sicut unUIll sunt
aninlal et bipes, si hipes ponatur diffe-
rentia constitutiva, qUffi eUln genere spe-
cielll constituat : quia tune ununl pr&di-
catU111 conjunetuill sunt anirnal hipes,
sicut CUlll dicitur, hOlllO est aniTnal ra-
tionale : sic eni111 non ad invice111 se ha-
bent citharcedus et bonus. Accidentalis
ergo prffidicatio impedit quod convenien-
tia divisi111 non selllper prffidicantur con-
junctinl. Propter quod etiam quia accidit
aninlali 110nlinenl esse, dicunt qu-idal11
quod bene dicitur, Soerates est h01110, et
est aninlal : ta11len non dicitur., Socrates
est honlo animaI., ilTIpediente nugatione :
quia animaI actu et intellectu supponitur
in honline : et ideo si est homo aninlal,
erit hOlTIO aninlal anilTIal: et proceditur
nugando in infinitunl.Sed quia in ani-
111ali non supponitur actu 110nlo et inteI-
lectu, sedpotentia solunl, hene dicitur
Socrates aninlal honlo, quia se habent
ad invicelTI ut ununl substantiale : honlo
enilTI dicit actulTI ejus quod inpotentia
est in ani111ali .
Amplius autenl adhuc.in talibus prffidi-
catis qUffi plura sunt et COlllposifa, adver-
tendunl est, si sunt in aliquo sicut in
suhj ecto per intel1ectunl vel voce vei in-
tellectu supposita : tunc enilTI ex eon-
junctis non licet inferre divisUlTI: propter
quanl eonsiderationem vitatur nugutio :
quia sic non scquitur, quod albunl fre-
quenter dicatur nec hOlTIO: nec aliquid
aliud quod est in aliquo. Iloe autenl est
sicut si dicanl de aliquo ut Cicerone, Ci-
cero albus est honlo albus. Et si est ho-
mo albus, et est honlo et est albus, et
inferanl : ergo Cicero albus est hor11o al-
bus., hOlll0 albus : velsi dicanl sic, Cicero
honlo est aninlai hipes : ergo est animaI
et est bipes : et sic est (~icero honlo ani-
Blui aninla.l bipes. l)ivisim ergo conve-
nientia cun1 eis qUffi insunt, non licet
conlponere : in h0111ine eninl per intellc-
CtUBl sunt et actu SUppoiluntur et animaI
et bipes. Verulntanlen aliquando verunl
est dicere vel prffidicare prffidicata conl-
posita de aliquo, et etialTI divisiln sive
Silllplieiter sine compositione. Sicut eninl
verunl est dicere quelTIdam esse hOlTIinem
sinlpliciter sine conlpositione : aut sicut
verunl est dicere quelndam qui est albus,
h01111nenl esse album sinlpliciter sine
eonlpositione : 'ita verum est dicere
quenldanl hOlTIinenl albunl esse album,
ita quod albulTI prredicetur de eo divisinl
sicut conjunctinl cun1 honline : bene
eninl sequitur, (~icero est homo albus:
ergo est albus.
Hoc aute111 non selnper nec in onlni-
bus prffidicatis C0111positis verunl est di-
cere: falsuln eni111 est quotiesCUlTIque in
prredicato est oppositio in adjecto, quod
ut COlTIpOS itulll conjungitur prredicato:
tunc enim argumentum non valet a COlTI-
posito ad divisUIll, ut si dicam, iste est
hon10 mortuus, non sequitur, ergo est
homo., et est mortuus : eo quod hoc quod
dico mortuus, privat rationen1 hominis
Silllpliciter, et sie est oPPOSitUlTI hoinini.
Quando auten1 in talibus prffidicatis eOll1-
positis non est aliquid COITIpositorum in
altero cOlllponente, ex quo sequitur con-
tradictio vel privatio alterius: tunc ve-
rum est inferre divisin1 conjuncta: et
quando quidem oppositio est in adjecto
ad prffidicatun1, Se111per est falsunl,quod
procedatur a composito conjuncto ad di-
visum. Sed quando in adjecto non est
oppositio, non semper est verum., quod
exconlposito divisum inferatur. Si enim
dicanl sic: 1!0111erUS est aliquid ut poeta,
vel HOlTIerUS est poeta., non est opposi-
tio in adjecto prffidicati : quia esse ut po-
eta non est oppositum ad aliquid quod
prredicatur de Hon1ero: non tamen se-
quitur, Ilon1erus est aliquid ut poeta:
 lJBER II PE]{TJIER~IENlr\S, TRi\CT.
f'r'go est aliquid, et est poeta: quia esse
Il t poetalll aecidit HOlllero: et ideo ex
tali accidente non infertur esse sirnpliei-
t.01': quia esse ut poetalll lIolllero est esse
sncundulll quid, et hoc non infert esse
silnplieiter. Adhuc auten1 poniturexpres-
sius aliud exen1plun1 quod est: llonle-
r'us vivit ut poeta, non sequitur, ergo vi-
vit: vivere eniu1 ut poeta est vivere in
lllemoria poesis quanl feeit.
Ex his auten1 qUffi dieta sunt aeeipitur,
quod in quantiseu111que vel quibuseun1que
prfficlieatis eon1positis non est eontraeie-
Las veI aEquo nlodo oppositio in adj eeto
quod con1ponitur eUlll prmdicato, consi-
derandun1 in talibus si diffinitiones prredi-
catorum illorun1 prredieentu1' de suhjeeto,
et possunt poni loeo nonlinun1 t. Si enin1
sie est: tunc ista per se et substantialiter
préBdicantur, et tunc a eOlllposito prredi-
cato potest infer1'i divisUIll seeundunl se:
quia talia non.prffidieantur s~undun1 ae-
cidens. Quod sinlpliciter non est, non
potest concludi esse propter aliquod opi-
nabile aliquo IllOdo, sieut dixinlUS de 110-
. 111ero , qui vivit in opinione, hoc est, in
fallla hOlllinun1 : talis enin1 opinio est ac-
cidens Hon1ero: et non est de eo quod
sit, si est de Iloillero, quod silnpliciter
non sit, sed sit secundun1 aecidens ali-
quod.
.IA l'egu- Quia ante jan1 multa de his et diffusa
l'tJRodo d·lcta sunt, In l us prre d'Iea t IS
. onlnl'b us ta l'b
O
" cllvisis
luferre d ata est ta l·IS d oct1'lna ~ qUIOh us d an1, quo d
",n,june.a, o verso 111inus C0111mUne prreponatur, tune
"unodo
nClIl. conSlOd eran d Ulll est In
. prre dO1eatls
°
eomposl- •
tis qUffi duo sunt vel. plura : aut enin1
alllho erunt substantialia, aut alTlbo acci-
dentalia: aut unum substantiale, et aliud
accidentale. Et siquidelll alllbo s~nt sub-,
stantialia: aut sunt convertìbilia inte1' se,
aut non. Et si quidem sunt eonvertibi-
lia, ex divisim eonvenientibus non pot-
1 Dixit si cliffinitiones pro non2inibus ponantur,
quemadmodurn dicit Boetius, ut daret 11lodunl
cognoscendi oppositionenl in adjecto, si esset
occulta: et es~ regula I Topic. secundum D. Al-
I 439
est inferri prffidicatum conjunetulll ]111-
pediente nugatione, ut si diea111, isto est
h01110 et est 1'isibilis : ig:tur est horno risi-
bilis ° Si auten1 substantialia sint et non
convertibilia: tune unun1 est in pIus, et
aliud in 111inus: et tunc considerandunl
est quod unun1 illorulll in eonlposito
p1'ffidieato prmordinetur alii. Si autenl
prreponitur 111agis COn1111Une, et apponi-
tur ei 111agis eon1n1une : tune ex divisinl
convenientibus bene eoneluditur COll-
junetun1, ut iste est animai et est h01110 :
igitur est animaI hOlllO : quia hOlllO non
eoncipitur in rationc aninla1is, sed in
prredieato ani111ali appo11itur ad dctcrllli-
natio11e111. Si autenl prroponitur n1inus
C0I11111UnC quod in se claudit Inagis con1":
lllune, tune ex divisinl eonvenientibus
non 'infertur conjunctu111 illlpediente nu-
gatione, ut iste est h01110 et est ani111al,
non sequitur: ergo est h01110 anin1a1 in1-
pediente nugatione irnplicita. Si aute111
alllbo prrodicata' aceidcntalia sunt, debet
considerari si UnU111 inest subjecto per a1-
teru111 vel non. Et si quidcU1 unU111 inest
per alterun1, tunc illud quod ine8t per alte-
l'unl, est dcratione illius quod inest per ip-
SUUl : et tunc ex divisin1 convenientibus
infertur conjunctunlo Si prreponatur in
eonjuncto illud per quod inest alterùnl:
quiR illud cst 111agis conl111unc, lit si di-
ean1, iste est coloratus et est albus: ergo
iste est eoloratus albus. Si autelll e con-
non sequitul' propter nugationenl. Si au-
tem an1bo sunt accidentalia, et UnU111 non
inest per alterun1: tune nunquanl valet
proeessus a divisi111 eonvenientibus ad
conjunctU111, ut si dieanl, iste est albus,
et est 111usicus: ergo est a1bus 111usicuso
lIme dc eonsequentia enuntiationU111 qU(J~
sunt de inesse dieta suffieiant.
bertlun. Dixit autern hoc ut resLringerct regu-
lanl suanl ad prmdicata essentialia; talia au-
tenl sunt prmdicata Ioco quarunl licet ponere
suas diffinitiones. JAl\1MY.
 4,40 D. ALB. l\I~t\G.
TRACTATUS ·11
DE CONSEQUENTIA MOD .i\LIUM.
CAPUT I.
Que sint modales enuntiationes.
Post consequentias ~enuntiationunl dc
inesse qUffi simpliciores sunt, traclan-
dum est de enuntiationibus modalibus ,
qure ex additione modi alicujus dicuntur
Prima dubi- modales. Et ideo primo videndum est,
tatio. quis modus faciat propositionen1 n1oda-
Secunda. lelll. Et quot sunt tales IllOdi: et cujus
~~~~f~. sunt modi, prredicati. scilicet, vel subjec-
ti, vel compositionis. Et quid sit prredi-
catum in enuntiatione modali, et quid
subj9ctum sit in ea, et alia hUjUSlllOdi:
quia sine his non potest fieri oppositio
modalium vel consequentia.
Ad primam Dicamus ergo quod dupliciter dicitur
et tertiam. . determinantes, tam.enquia non ampliant
enuntiatio modalis, scilicet a IllOdo con1-
positionis-, et a modo rei prredicatre. A
modo autem rei prredicatre, ut quando
dicitur, 80crates legit bene vel alte voI
male: et hic modus, quia non modificat
totam enuntiationem, sed tantum ren1
prredicati-, non potest-facere totalll enun-
tiationem modalem. Est autem nlodus
compositionis, qui specialis nl0dus est
disponens et in formam specialelll ponens
compositionem, sicùt possibile, contin-
gens, necessarium, et inlpossibile-, ve-
rum, et falsum. l~t hi lllOdi speciales spe-
cialiter constituunt illam enuntiationenl,
qure specialiter nlodalis vocatur. Quatuor
enim primi illorum n10dorum cOlnposi-
tiolleln (quffi consignificat tenlpus) anl-
pliant extra telllpus prmsens. Possibile
enim et contingens alllpliant prresens ad
futurulll, et ad esso, et ad non esse: quia
ORD. PR.iED.
contingens est futurun1, et potest esse et
non esse. Necessarium autem et impossi-
bile ampliarlt compositionem ad omne
tempus: quia necessarium et impossibile
po~unt C0111positionem in omne tempus :
et ideo illi sun~ .11lodi speciales facientes
totalll enuntiationenl lllodalein, necessa-
riunl simpliciter omni tempore inesse, et
il1lpOssibile. simpliciter nunquam inesse.
Et quia tales nl0di sunt nl0di compositio-
nis, et compositio formalitel~ al1lbit com-
posita, et est principiunl -intelligendi ea
seCUndU111 quod stant s-gb compositione,
et sic modus compositionis est modus
totius enuntiationis : et ideo isti IllOdi to-
tanl modificant enuntiationem et totam
faciunt modalem.· Verum autem et fal-
SUTIl qualTIvis sint modi COl1lpositionem
conlpositionelll secu.ndU111 tempus-, nec in
spccialelll aliquem Inbdum formant COIll-
positionem, sed dic.u'nt generalem nlO-
dum illarunl de inesse, ideo non sunt
modi speciales, sed sunt IllOdi quidam
non facientes propositionem nl0dalenl ni-
si secundulll quid: quia i,n co quod res
est vel non est-, oratio diciturvera vel
falsa: sed non in eo quod l'es est vel non
est, oratio dicitur. possibilis vel contin-
gens, necessaria vel impossibilis. Séd po-
tius in eo quod sic vel sic l'es se habet
ad snaU1 causan1, in co orafio forulata
sive c0111plexa cle re est possibilis vel
contingens, vel de necessario vel de inl-
possibili. Et icleo isti quatuor Illodi, pos-
sibile, contingens, necessal'iun1, et iUlpOS-
sibile, speciales sunt modi quibus enun-
tiatio dicitul' modalis.
 LIRER II PERII-IER~IENJAS, rrRACrr. II 441
Ex hoc etiam accipitùr, quad 'negatio a consequentia qure est in illis de inesse.
qUffi fertur ad compositioneul,. non facit Si autem qureritur quid sit prredicatuln
enuntiationem modalem: quia non anl- in enuntiatione modali., dicimus cum Boe-
pliat eam secundum tempus, nec etianl tio et Alfarabio, quod modus est prredi-
infornlat modo speciali, sed sirn.pliciter catum inesse, et esse vel non esse sub-
dividit ipsam in forula in qua est signifi- jecta sunt, ut patet, cunl dieitur, Socra-
cata.Ex his ergo patet quod modalis tem currere est possibile: quia accusati-
enuntiatio dupliciter dicitur, scilicet ge- vus casus CUlIl infinitivo reddunt supposi-
neraliter et specialiter. Et generaliter tum huic verbo est t.
quidem modalis dicitur a modo g~nerali­ Si autem objicitur contra hoc : quia Objectio.
ter SUIUptO, sive sit "luodus prffidicati., modus est deterillinatio compositionis:
sive compositionis." 'Specialiter autem prredicatum est alterum cOlnpositorum :
modalis dicitur quatuor modis qui dicti et ideo deterrninatio COBlpositionis esse
sunt: quia denominatio fit a specie, et non potest. Dicendum est quod in pro- Solutlo.
non a genere. Ex hoc autenl ulterius pa- positione Inodali duplex est compositio,
tet, quod enuntiatioluodalis substantiali- scilicet una dieti quod subjicitur: quia,
ter et per sua constituentia differt ab sieut dicit Aristoteles, nihil alind est di-
enuntiatione de inesse siulplici : quia lno- cere Socratenl al11bulare, quam Socratem
dus est substantialis enuntiationi modali, alllbuiantem esse : et sie esse et non esse
et est substantiale constitutivum. cunl cOlnpositione subjiciuntur in enun-
Ad secun· Quatuor autem sunt tales modi., quia tiatione nloùali, et illius compositionis
darn.
in cOlupositione non est nisi esse. Quod moùus est determinatio, et non cOluposi-
autelu dicit esse, aut dieit esse permix- tionis qure est conlpositio enuntiationis:
tunl potentim; aut quod est in aciu per- et ideo potest esse et deterluinatio com-
fecto. Si primo luodo : tunc est esse pos- positionis dicti et prredicatulll enuntiatio-
sibile, vel contingens. Et hffic duo diffe- nlS.
runt in hoc,quod possibile determinat l~t si dicitur, quod prredicatU111 non est Objectio.
esse secundum se: et contingens autem determinatio e0111positionis. Ad hoc re- Solutio Ale~
xandri no..
in .coluparatione ad causam non stantenl: spondet Alexander, quod verum est quan- tanda.
unde esse non stans, est possibile: con- do prredicatum prredicatur ut esse, et non
tingens autem est, quod non habet cau- ut lnodus, sLeut curritcu111 dicitur, hOIUO
san1 stantem. Si autem est esse perfe- currit: vel sicut album cun1 dicitur, ho-
ctum socundunl actulu: aut accipitur in mo est albus. In enuntiatione autem lno-
ipso esse" et sic est necessarium : aut ac- dali quia non subjicitur substantia cui in-
cipitur in ipso non esse, quod ad silupli- sit prredicatum, sed subjicitur dictunl
citer esse est ~opp,osituln, et sic est i111- CUIU sua cOlupositione, prredicatuID nlO-
possibile. Contingens autem et possibile dus prffidicatur non ut esse,quia hoc di-
non possunt accipi secundulu divisionem cit prredieatum dicti: sed prredicatur ut
esse et non 'esse: quia utrumque dicit esse IllOdus esse quod dicit cOlupositio dicti :
permixtum CUIll non esse. Ili sunt ergo et ideo et est prredicatunl et est modus
lnodi modales facientes enuntiationelu, et cOlnpositionis. Et hrec solutio notanda
facientes enuntiationem difIerre nloda- est: quia ad luulta valet et hic et in scien-
lem ab enuntiatione de inesse, et oppo- tia libri .Priorum.
sitionem modalis ab oppositione illius Si autem adhuc objicitur: quia secun- Objectio.
qUffi est de inesse., et consequentianl illius dum hoc omnis talis enuntiatio est sin-
1 Modus est prmdicatum in enuntiatione mo- dus sit determil1atio, et extremunl sit deternli-
dali: sed cont1?a, si sic esset, tum non esset mo- nabile. Solve ex dictis D. Alberti, infra in
dus. Patet, quia idem non pote~t esse modus cap. 6.
enuntiationis et extremunl ejusdem, cum mo-
 442 'D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
gularis : de enuntiatioIiibus autelll singu
laribus non est syllogismus: et sic de
modalibus non potest fieri syllogisillus.
Solutio. Dieenduill quod enuntiationis lllodalis du-
plex est subjeetun1, scilicet subjectun1 10-
eutionis, et subjectul11 enuntiationis. Dico
autern subjectum locutionis id de quo est
Iocutio, sieut in hae, 80crateIll currere,
de Socrate fit Iocutio: et ideo subjectuill
locutionis est Socrates. Subjectuill autem
enuntiationis non est quod supponitur
infinitivo, sed potius subjectull1 est tOtUl11
dietun1, hoc est, casus CUlll infinitivo.
Hoc ergo secundo ll10do enuntiatio lno-
·dalis singuIaris est., et hoc n1odo non fit ex
modalibus syllogismus : quia il1 comple-
xione et figura syIlogisllli non sun1itur
l11ediun1 sub toto dieto, nec n1inor extre-
111itas sub lnedio : sed assun1itur sub sub-
jecto dicti sic, Oinnen1 hominen1 possi-
bile est:currere : 80crates est hOlno : ergo'
Socratem possibile est eurrere. Et ab hoc
subjecto sUlnendo quantitateln, dictuln
est talis quantitatis, sicut est sua prreja-
eens enuntiatio a qua forn1atur, ut hic
Socratem curI'eI'e est possibile, dictull1
est singulare : quia formatur ab hac, 80-
crates currit. IIffie autem universalis,on1-
nem hominen1 currere, quia forlnatur ab
hae sua prrejacente, omnis h01110 eurrit:
et sic fit syllogismus de enuntiatione sive
propositione lllodali.
Objectio. Si auten1 adhuc contra ea qUffi dicta
sunt, objieitur, quod seeundum hoc om-
nis propositio lnodalis est cOlnposita, et
non duplex ex eon1positione et' divisione:
et sic Olllnes tales essent simpliciter fal-
Sffi, sieut non eurrentem eurrere est pos-
sibile, non legentem legere est possibile.
Soludo. Dicendum quod hoc non sequitur in prffi-
dicato quod non ut esse, sed ut n10dus
prredicatuf: quia quod ut modus prredi-
eatur, non prredicatur ut modus sui, sed
aliorum : et ideo ad alia potest referri, vel
i Ex hoc patet error modernorunl dicentium
propositionenl I).on esse de sensu diviso nisi
quando mediat inter partes dicti, nec esse de
sensu COU1POSitO nisi 1110dus totaliter prfficedat
aut finaliter sequatur : nam ubicunlque pona-
-sub divisione, vel sub compositione, si-
eut patet euilibet parum consideranti.
Sunt talnen qui propter inductas rationes
dicunt lTIodos non esse prredicata :sed de
dietis eorunl non euramus : quia nee con1-
lnentatoribus eoncordant, nee innituntur
veritati l .
Sciendun1 etialn quod on1ne dictuln est
singul~re secundum quantitateln: quia
appeIlatio ejus est sin1ilis appellationi ter-
111ini singularis: sub hoc enim communi
quod est dictuln hoc, 0111nenl hominem
eurrere, non appellat nisi pro hoc eodem
dicto quod est, 011,1nem hominen1 currere :
et non potest appellare pro alio, quia
non est dictUlll nisi hujus singularis pro";
positionis qure est, on1nis homo currit.
Non sic autelll est in enuntiatione de
inesse: quia illius subj ectuln ~st univer-
sale vei singulare: universale autenl est
universaliter acceptun1" aut particulariter,
aut indefinite quoad appellata sua: et
ideo quantitaten1 ab his accipit. Sic igi-
tur de 1110dali enuntiatione est intelligen-
dUITI.
CAPUT II.
Qualiter sumenda sit oppositio moda-
lium.
His autem sic deterlllinatis, perspicien-
dum est quemadmodum sive qualiter se
habeant affirmationes et negationes ad
invicelTI seeundun1 oppositionem eontra-
dictionis. Hujus autem exen1pIum est ut
qUffiramus qualiter hre se habeant ad in-
vieem secundum oppositionem, qUffi sunt,
possibile est esse" non possibile est esse,
eontingr.ns est essé, et non contingere
esse., et de ilnpossibili et necessario si-
militeI', ut si dieam, neeesse est esse, et
non necesse est esse: impossibile esse, et
non illlpossibile esse: sive accipiantur
tur IllOdus, propositio semper est distinguenda
juxta compositioneUl et divisionem, ut etianl
innuit D. Albertus hic, et colligitur prinlo Elen-
chorum. JAMMY.
 LIBER II PE'RIHERMENIA_S, TRACT. II
CUlll modo nominali, sive CUlll nlodo ad-
verbiali: hoc enim idenl est secundunl
prresentem intentionClu, ut si dican1, So-
crates currit contingenter: sive dican1,
Socratelu currere est contingens : et sic
de aliis IllOdis sive adverbialiter, sive no-
lllinaliter accipiantur. 1-'aliu111 ergo enUl1-
tiationuln IllOdi sun1endi sunt quantu111
ad oppositione111 et consequentiam.
Ihabitatio. Hrec enim habent aliquas speciales du-
bitationes, quia non similiter SUluuntur
oppositiones in his et "'in illis de inesse :
nam si enuntiationunl (quce con1plectun-
tur ex subjecto et prceterito eomplectente)
ea con1positione illffi contradiction_es sunt
sive sint sibi invicen1 oppositre secundu111
contradictionen1. QUfficuluque (secUndU111
esse quod affirlnatur in una, et seCUndU111
non esse quod negatuT in altera) contra
se invicenl ex opposito disponuntur, si-
eut in illis qure sunt de inesse dietum est:
tune Si111ilis erit oppositio in illis qUffi
sunt de inesse, et in lllodalibus : et hoc
est il11pOssibile. IIujus autern exeluplu111
ponaluus dicentes, quod in i11is qure sunt
de inesse ejus quod est esse hOluine111 ,
opposita negatio est, non esse hon1inem:
et non est ejus negatio propositio illa
qure est es'se non hOIuinem, quia ista est
aftìrluativa sieut prima, qua111vis sit de
inflnito p,rredieato: et .hoc est in illis de
inesse in quibus hoc verbumest seeundulu
·adjaeens prredieatur: esse enim hominenl
idem est quod est h0111inelu esse. Silnili-
ter est in illis in quibus hoc ver}:>uni est
est tertiurn adjaeens : quia ejus quod. est
esse album hominem, sive hOlllinelll esse
album negatio est non esse albu:lu hon1i-
nel11, sive hOlnineln non esse albulu#: et
non illa qUffi dicit esse non albun1 homi-
nel11, sive hominem esse non album: quia
utraque est affirmativa, quarnvis.una sit
de prredicato finito, et alia de' prredicato
infinito.
Si enim secundum hunc modum esset
in modalibus oppositio sumenda, ita quod
1 Hic capit dictionem pro affirmatione, et de
hoc dictuffi"est supra in I hujus tract. de Enun-
443
negatio ad esse (quod affirmat affir111ati o)
referatur, cum in contradietione sen1per
aut dictio 1 sive affirnlutio aut negatio sit
vera, eum falsum sit diecrc hon1inen1 li-
gnuIll, veI'UlU erit dieere dc hOlllinc ho-
n1ine111 non esse lignum. Si autcm hoc
modo est in bis in quibus hoc VCrhUIl1 (~st~
seeunduill vel tertiu111 adjaeens prredica-
tur : tune etianl hoc ide111 verum est in
enuntiationibus in quibus hoc verbum
est non additur, nce ut seeundul11, nee ut
tertium adjaeens, sed aliud verbum poni-
turo In his cnim enuntiationibus idenl
(quoad n10du111 oppositionis) faeiet aliucI
verbunl quod ponitur loeo esse sine Iloe
verbo est, sieut patet in exen1plis: ejus
enin1 qure est, alllbuiat h01110" sive homo
an1bulat, I1cgatio eontradietoJ;'ia 110n est,
an1bulat nOI1 h01110: sed potius ilia qure
dieit, non a111bulat 1101110: nihil eniIu
quantulu ad oppositione111 differt dicere
h0111inenl aU1bulare, et hOluinenl esse
al11bulantem: sive h01110 alubulat, et ho-
IUO est tlJl1bulans.
Si ergo, in 0111nibus, scilicet dc inesse
et luodalibus enuntiationibus sic secun-
dunl esse et non esse SUlneretur opposi-
ttD, sequeretur inconveniens quod con-
tradictorie oppositre aliquando erunt si-
mul verre. Si enin1 estverUU1, quod se-
cundum esse etnon esse in lnodalibus su-
mitur oppositio : tunc sequitur quod ejus
qure est" possibile est esse, negatio est,
possibile est nOI1 esse: et illa qure est,
110n possibile est esse," in qua negatur IUq-
dus, non erit ejus negatio. Sed contra
hoc est quod dicitur, quod ide111 possibile
est esse, et possibile est non esse: Offine
enin1 quod possibile est dividi, et possibi-
le ambulare, possibile est etiam non di-
vidi, et possipile non ambulare. Ratio au-
telu et causa hujus est: quia quod 'sic est
ad utrunllibet .possibile, non sen1per est
in aetu: quinimo in potentia est, qUffi se
11abet ad esse et ad non esse: propter quod
in taliter possibili iuerit etian1 negatio
tiaUone, cap. f.
 44~ D. ALB. MAG. ORD. PR.!ED.
secundum potentialll internlixta: et sic
quod alnbulat, potest non ambulare :pot-
est ergo illud' quod est ambulabile s e-
eundum potentiam, etiam non ambulare :
et illud quod sie est divisibile secundulll
potentiam., potest non dividi. At vero· si-
eut in ante habitis probatum est, il1)pos~
sibile est quod de eodem verre sint simul
oppositm affirmationes et negationes:
quia si datur, eontradictoria· possunt esse
simul vera. Non ergo illius· affirmationis
qua~ dieta est, ista est negatio qUffi pro
ejus negatione inducta est: quia sunt si-
mul verre quando dictum in utraque in
potentia sunlitur. Contingit enin1 secun-
dum hoc sive sequitur., quod unum et
idem vere simul dicitur et affirillatur et
negatur sinlul de eodem, quod est illlpOS-
sibile : aut quod oportet negare., quod in
modalibus sumatur oppositio seeundum
esse et non esse, et quod affirmationes et
negationes eontradictorie oppositre in mo-
dalibus non fiunt secundum esse et non
esse : sed oportet dieere, quod fiant in
talibus affirmationes et negationes oppo-
sitre, secundum hoc quod negatio refertur
ad modum. Inter hree autem d\lo impos-
sibilius est eontradictorias esse SilllUI v~­
ras, quam quod negatio ad IllOdulll refe-
ratur. Erit ergo magis eligendum, quod
negatio ad modum referatur., quam quod
eontradietoria simul esse vera coneedan- ~
turo
Objectio. Huic enilll quod negatio ad 111odu111 re-
feraturnon obstat nisi hoc quod negatio
ad eompositionem habet referri, etillodus
Solutio. non est compositio. Et hoc facile solvi-
tur: quia quamvis modus non sit com-
positio, tamen ut dietum est, modus est
eompositionis: et sic negatio mediante
mod? refertur ad compositionelll.
Seeundum hoc ergo quod dictum est,
negatio eontradictoria ejJls qure est, est
possibile esse, sive possibile est esse, ista
est qure est, non possibile esse, sive non
possibile est esse. Eadem autem ratio est
in ea qure est, cOl1tingens est esse: est
enilll illius negatio, non contingens est
esse: et in aliis quoque modalibus est
omnino similiter aecipienda oppositio, ut
in necessario et impossibili. In omnibus
enim talibus modalibus fiunt oppositiones
per affirnlationes et negationes modi op-
positi., sicut fiunt in his qUffi de inesse
s~nt oppositiones seeundum esse et non
esse. Oppositiones enim modorum deter-
fuinantiunl compositionem in modalibus
fiunt,. sicut esse et non esse se habent in
enuntiationibus de inesse : ut sieut in illis
de inesse res subj eetre compositioni sub-
jectunl sunt et prredicatum, ut subjeetum
homo, et prredicatum albu111 : eodem mo-
do hoc laeo in ~odalibus fiunt subjecta
enuntiationis modalis dicta, esse vel non
esse significantia. Contingens vero et pos-
sibile et neeessariunl et inlpossibile -sunt
oppositiones determinantes dieti COlllpO-
sitione111: propter quod prredieata sunt
eo modo quo ante dictUlll est: et qlle-
madmodum in illis de inesse seeundum
esse vel non esse contingit esse veritatem
vel falsitatem, ita in istis qure sunt mo-
dales eontingit esse veritatem et falsita-
tenl seeundum modorum affirmationem
vei negationem.
Secundum ergo eaqure dieta sunt illius
qure dicit, possibile est non esse, negatio
est, non possibile est non esse. Alire au-
telll dure qure sunt, possibile est esse, et
possibile est non esse, non sunt contra-
jacentes sibi invieem secundulll eontradi-
etionem : quod ex hoc apparet, quia simul
verre sunt, et videntur seqhi ad invieem.
Idem enim simul et Belnel possibile est
esse, et possibile est non esse: sed pos-
sibile esse, et non possibile esse, nunquam
sunt vel possunt esse simul verre. Istm
ergo eontradietorie sunt oppositre qure
sumuntur seeundum IllOdi affirillationem
et negationenl. Similiter autem possibile
est non esse, et non possibile est non
esse, nunquam sunt simul verre. Hre ergo
sunt oppositre per eontradietionem, et is-
tre etiam sumuntur seeundum modi affir-
mationem et negationem. Similiter autem
est in ea qure dieit, necessarium est esse:
hujus enim non ea qure dicit, necessarium
est non esse, eontradietoria est, sed ca
 LIBER II PERIHERMENIAS, TRACT. II
qUffi dicit, non necessarium esse. Ejus
autem qUffi dicit, necessariuIll non esse,
opposita contradictorie est qUffi negat
moduill et dicit, nop. necessarium est non
esse. Sillliliter ejus qUffi dicit, in1possibile
est esse, non est :i1la contradictoria qUffi
dicit, impossibile est, non esse :sed ea
qUffi negat modum et dicit, non impossi-
bile est esse. Et si111iliter ca qUffi dicit,
impossibile est non esse, illa est contra-
dictoria ejus qUffi dicit CUlll negato modo,
non iIupossibile est non esse.
Universaliter quidem ergo et regulari-
ter in lllodalibus quidem esse et non esse
opurtet ponere quemadn10du111 subjccta
qure supponant, et de quibus enuntiatur
nlodus, quernaunlodu111 janl l1uper di-
ctum est: sod affirnlationen1 et negatio-
nem facientes hoc quod dixin1us in mo-
dalibus (hoc est, contradictionis opposi-
tionem) oportet apponere sive r3ferre ad
unum tanttimnlodo, hoc est, ad moduill
unum et eUlllden1, et non ad esse vel non
esse: et sic illas oportet putare, hoc est,
reprffisentare oppositas dictiones sive af-
firmationes sive negationes contradicto-
rie oppositas, qUffi sunt cun1 modi affir-
111atione et negatione. Verbi gratia pos-
sibile, non possibile: contingens, non
eontingens: illlpossibile, non impossi-
bile: necessarium,non' necessarìunl :
verum, non verunl : falsuIll, non falsum :
hi quan1vis enim non silllplieitcr'suut
modi, tamen sunt n10di quidam.
CAPUT III.
De consequentiis modaliurn secundum
opinionem Antiquorun~.
Nunc autem post determinationelll op-
positionum modalium de consequentiis
earUIIi determinandun1 est. Quia vero
quidam Antiquorun1 in aliquo errasse
videntur circa consequentias. modaliu111,
ideo primo disponamus consequentias se-
cundurn quod Antiqui disposuerunt eas,
et ostendamus quid verum et quid falsun1
est in consequentiis eorunl, et postea di-
445
sponamus consequentias secundum veri-
tatelll. Sic enin1 n1elius doclarabitur quod
intendirnus.
Dicamus ergo quod consequentim se- p rIma , "a
me
cundun1 aliquos fiunt inter n10dales se- modalium.
eundum ordinelll quen1 ponunt inter eas,
ita ut sic disponantuf, seilicet ut illi qure
est possibile esse, statim jungatur vei
subjungatur ista qUffi est contingit esse:
contingere enim esse convertitur cum
illa qUffi est possibile esse: et utl'aque is-
tarun1 antecedit et sequitur ad alian1.
l"ertio subjungatur ea qUffi est, non im-
possibile est eSSè. Et his quarto loeo sub-
junxeruJ?-t illam qUffi est, non necesse
esse. Et has quatuor in prin1a linea po-
suel'unt quasi se invicem consequentes.
Deinde in secunda linea posuerunt pri- Secunda li·
mo illam de negativo dicto, et aftìrmato nea.
modo, qUffi est, possibile non esse: et
subjunxcrunt illam qUffi est de contin-
genti, qUffi est, contingens non esse. Et
illi tertio subjunxel'unt illan1 de impossi-
bili negato modo, qUffi est, non impossi-
bile non esse. Et illi quarto subjunxe-
runt illam de necessario, negato 1110do,
qUffi est, non necesse non esso. Sin1iliter
has in secunda linea disposuerunt.
lUi vero qUffi est de possibili n10do ne- Tertia linea.
gato et dieto affirmato qUffi est, no·n pos-
sibile esse, conjunxerunt istan1 per eUlTl-
denr ll10dulll, non eontingens esse: et illi
conjunxerunt ealll qUffi est de impossibili
ll1odo affirn1ato, et de dieto affirnlato,
qUffi est., impossibile esse: et illi subjun-
xerunt istanl qure est de necessario modo
affirmato et negato dicto, q~re est, ne-
cessariUIll non esse. Et has quatuor in
tertia linea posuer.unt.
lUi vero qure est de possibili n10do Quarta li-
negato in negativo dieto, qUffi est, non nea.
possibile non esse, conjunxerunt de con-
tingenti n1oùo negato in negativo dicto,
qUffi est, non contingit non esse. Et huie
tel'tio, sicut eonsequentenl subjunxerunt
illalll de illlpossibili nlodo aflìrlllato et
dicto negato, qUffi est., impossibile non
esse. Et huie subjunxerunt illam de ne-
cessario ll10do affirnlato et dicto affìrlna-
 446 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
tivo qUffi est, necesSariUlTI est esse. Et ex
his quartal11 constituunt consequentium
se lineanl. I-Iffic autenl considerari faci-
lius possunt ex subscriptione talis figllI're
qUffi sequitur:
Poss~ile est esse. . Contingens est esse.
Possibile est non es- Contingens est non
se. esse.
Non possibile est es- Non eontin~ens est
se. esse.
Non poss·ibile estnon Non contingens est
esse. non esse.
Non impossibile est es- Non necesse est esse.
sco
Non inlpossibile est Non necesse est non
non esse. esse.
Inlpossibile est esse. Necesse est non esse.
hnpossibile est ùon Necesse est esse.
esse.
In hac autenl dispositione videamus
quid bene se habet-, et quid non bene.
Dicamus ergo-, quod sicut dieunt impos-
sibile et non in1possibile, hoc est, ilnpos-
sibBe afiìrnlatunl et ilupossibile negatum,
bene sequuntur ad illud quod est contin-
gens et possibile, et ad non contingens
et non possibile, sieut dicunt r\ntiqui.
Et sequuntur ista conversinl, ita quod
qUffilibet earum et anteeedit ad alianl et
consequituI" eanl. Sequuntur autelll se con-
tradictorie, ita quod negatio iUlpossll?ilis
qUffi est contradictoria ad impossibile af-
flrnlatUl11, sequitur affirnlatunl possibile
et contingens. l-Ianc eninl enuntiationenl
possibile esse curn mo'do et dicto affìrnla-
tis utrisque, sequitur i11a qUffi est de ne-
gato nlodo CUl11 affirnlato dicto qUffi est
contradictoria ad hanc-, irnpossibile est
esse. Unde negatio inlpossihilis sequitur
aftìrnla1ionelll possibilis et contengentis,
et negationelll possibilis et contingentis
sequitur affirrnatio il11possibilis : et Si111i-
liter affìrl11ationenl possibilis et contin-
gentis sequitur negatio il11possibilis.
IIanc enim qua djcitur possibile esse, sc-
quitur non inlpossibile esse. Et 8iu1i1iter
illud quod dicit non possibile esse, sequi-
tur impossibile esso. HffiC enilll qUéB dicit
inlpossibi1e esse, affirlnatio est. I-Icec. au-
tenl qUffi dicit non possibile esse, negatio
est. DixilllUS autenl nuper, quod in tali-
bus negatio· de possibili sequitur affìr-
111ationenl de inlpossibili, et affirmatio
sequitur negationenl. IIoc eninl bene di-
ctuIìl est ab Antiquis in omnibus quatuor
consequentiunl se lineis.
Et ut breviter dicatur in nulla linea
peccatUl11 est nisi in prilTIa: ot hoc non
nisi ad quartunl, scilicet de necessario.
l~t ideo considerandunl qualiter secun~
dum consequentiam se habeat illa quce
de necessario. 110c autelTI nlanifestum
est cuilibet consideranti, quod non eo-
delll nlodo se habent secundunl conse-
quentiarl1. ut i11i dixerunt. Sed potius illffi
quidenl de 1110do necessitatis contrari~
nlodo sequuntur do illlpossibili, et non
contradictorie. Contradictorie autenl
SU111ptéB rnodales de necessario sunt extra
consequentian1, et nonsequuntur ad illéts
de inlpossibili. Hoc autenl sic probatur.
Accipiatur enirl1 héBC, necesse est non
esse: illius enim negatio cOl1tradictoriffi
non est hrec, non necesse est esse. Con-
tingit enilll in eodem aliquando ut~'>asque
istas esse veras : necesse eninl est h0l11i-
nem non esse lignurn,· et etiaul non ne-
cesse est hominel11 esse lignunl, qure si-
nlul de eodenl sunt verffi-, et per conse-
quens non sunt contradictorim: et sic
eontingit utrasque sinlul esse veras : quia
onlne quod necesse est non esse, non est
necesse esse.
I-Iujus autenl causa est, quare non se-
quitur ista de necesse, illam de impossi-
bili secundum dispositionem Antiquo-
rUlTI: quia non contradictorie, sed con-
trarie opponuntur: et ideo negatione
postposita ad nl0dulTI reducuntur, ut
idenl valentia et requipollentia: enuntia-
tio qUffi est de impossibili et necessario.
Et ideo inlpossibile esse· et necessario non
esse qUffi sunt de 1110dis affìrmatis et di-
ctis contrario modo dispositis per affìr-
lllationelll et negati onelll rcdduntur sibi
per eonsequentialTI, et ide111 valent per
requipollentiam. lIujus autem exenlplurn,
ut sic dicanl, iUlpossibile est esse de modo
 LTBER II PERIfIERlVIENIAS-, rrR.LL\Cl'. II
ct dicto affirmatis, huic opponam de ne-
cessario dictuf!l contrariulll, hoc est, ne-
gatU111, istffi se seqlÌuntur: et ideo illi
qure est inlpossibile esse, redditur ea qUffi
est necessarium non esse: sieut hOlUi-
nero impossibile est esse lapidolu, sequi-
tur quod hominem necesse est non esse
lapidelll: quia iStffi idelll valente Sic ergo
congrue se sequuntur et valente
Adhuc autem declaratur per ad ilUPOS-
sibile deductionem: quia si aliquid im-
possibile est esse, sequitur quod hoc idell1
necesse est non esse. Si vero aliquid ilU-
possibile est non esse, sequitur quod illud
necessarium est esse: et hoc est contra-
rium illius qUffi est necesSariU111 non esse.
Patet ergo quod impossibile est poni ad ne-
cessariun1 consequentias : co quod oppo-
nuntur per contradictionen1, hoc est, per
n10di affirn1ationem et negationell1: quia
illa sola oppositionen1contradictionis fa-
ciunt, sicut in ante habitis probatum est.
Affirmatio autem dicti et negatio faciunt
contrarietaten1, hoc est, modUlll contra-
rietatis: et ideo impossibile sic (ut Anti-
qui ponere dicuntur) necessario contradi-
ceret : quod patet, quia quod est necesse
esse, possibile est esse, quantuill ad con-
sequentiam.
Et si aliquis ad hoc contradicat, opor-
tet quod det oppositunl, quod possit stare
cum prannisso: et sic dabit negationenl
ejus quod est, possibile est esse, qUffi est,
non possibile est esse. Necessariun1 enim
est in omnibus de quolibet affirn1are vel
negare, hoc est, de quolibet affirlnatio-
nen1 et negationem in contradictoriis esse
veram. Propter quod sequitur, quod si
aliquid non possibile est esse, sequitur
quod illud illlpossibile est esse: quia in
talibus ffiquivalent non possibile et iln-
possibile: et sic quod illud quod illlpOS-
sibile est esse et non possibile est esse
necesse est esse, quod est valde inconve-
niens: igitur hypothesis fuit inconve-
niens, qure fuit, quod oppositull1 hujus
quod est possibile esse, sequitur ad hoc
quod est necesse esse: ergo ad hoc quod
est necesSariU111 esse, sequitur possibile
447
esse, sicut dictuln est. Hanc autem qure
dicit, aliquid possibile est esse, sequitur
illa qUffi dicit, non ilnpossibile est esse.
HffiC vero qUffi dicit, non ilnpossibilc est
esse, sequitur i11an1 qUffi dicit, non noces-
se est esse: et ideo secundun1 Antiquos
contingit virtute argumentationis illius a
primo ad ultin1u111, quod illud quod non
est necessariun1 esse, necesse est esse,
quocl est valde inconveniens: quia sic
contradictoria essent vera. Sic ergo patet
quod in ordine necessarii ad impossibile
fallit consequentia Antiquoruln.
CAPU1~ IV.
Corr'igitur error .11ntiquorllJn, et ostencli-
tU1" vera consequenl'ia n~odalium.
His autem habitis veram dispositionem
n10dalium et veran1 consequentialll nos
oportct investigare. DicarIlus igitur quod
necessariun1 esse non sequitur ad pos-
sibile esse: neque etiam ad possibile esse,
sequitur necessariUln non esse. lili eninl
qUffi dicit possibile aliquid esse, utraque
ista contingit accidere sive sequi, scilicet
possibile esse et possibile non esse. l\lia-
rum autem qure sunt de necessario, qUffi-
cumque vera sit, altera non erit vera:
simul enin1 verum est aliquid possibile
esse et possibile non esse. Si vero ali-
quid necesse est esse, non poterit non
esse: et si necesse est non esse, non po-
terit esse: et ideo qUfficumque istarum
vera sit, altera non est vera. I-telinquitur
ergo ex his qUffi dieta sunt, quod ea qUffi
dicit non necessariull1 non esse, sequitur
ad eam qure dicit p0ssibile esse: possibile
enilll esse verum est de eo quod est ne-
cesse esse, et de eo quod est non necesse
esse: hffiC enim contradictio est ejus qUffi
dicit aliquid necesse non esse. Hrec au-
ten1 qUffi dicit-, necesse est non esse, se-
quitur ad hanc, non possibile est esse: il-
lucI enin1 quod est, non possibile est esse,
sequitur ad hanc, impossibile est esse, et
hanc sequitur, necesse est non esse: hu-
jus autern negatio est, non neeesse est
 448 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
non esse. Sic ergo dispositre contradictio- verum quod dictum est, quod scilicet
nes sequuntur secundum pI'redictum mo- possibile esse sequitur ad necesse esse: et
dum : et nihil penitus impossibile contin- ideo ostendamus primo, quod sequitur ad
git sive sequitur sic, ut diximus, disposi- ipsun1: et postea ponanlus ad hoc ratio-
tis. Est autenl hrec dispositio in fìgura ut nes, quod non sequitur ad ipsum, qUffi
facilius videatur quod dictum est: sunt apparentes: et postea hujus dubita-
tionis ponamus solutionem et determina-
Prin~a linea. Secunda linea. tionelTI. Quod ergo possibile esse sequi- Argumen·
tUlll.
Possibile est esse. Possibile est non esse. tur ad necesse esse, probatur dedueendo
Non possibile est Non possibile est ad impossibile. Si eniln detur quod non
esse. non esse.
Contingit esse. Contingit. non esse.
sequitur ad ipsum, hoc est, si defur quod
Non contingit esse. Non contingit non possibile non sequitur ad necesse esse,
esse. tunc oportet quod contradictio sive eon-
Tertia linea. Quarta linea. tradictorium ejus quod est possibile esse,
Non impossibile est Non impossibile est verificetur cunl necesse esse: hoc autenl
esse. non esse.
est non possibile esse. Erunt ergo istre
Impossibile est esse. Impossibile est non
esse. duce simul verre, necesse· esse, et non
Non necesse est esse. Non necesse est non possibile esse, et erunt silllui verre de eo-
esse. demo Sequitur ergo, quod illud quod est
Nece~se est non Necesse est esse. necesse esse, non possibile est esse: et
esse.
quod non possibile est esse, impossibile
iEquipollent. ~:quipollent.
est esse: ergo quod necesse est esse, illl-
possibile est esse: et quod impossibile est
In hac dispositione semper superior esse, necesse est non esse: ergo quod ne-
consequitur ad tertiam ad se inferiorem, cesse est esse, necesse est non esse, quod
et nihil sequitur inconveniens. . Prima est onlnino inconveniens-: ergo etian1
enim linea sequitur tertiarn-, et secunda hypothesis fuit impossibilis 'et inconve-
quartam per Olllnes lllodos possibilis con- niens' qUffi posuit, quod inlpossibile non
tingcntis, et impossibilis, et necessarii. sequitur ad necesse esse. Si forte dicat
Et sic etiam correctus est error Antiquo- aliquis, quod hujusmodi enuntiati~nis,
rum, et vera consequentia lllodaliunl est possibile est esse, non est contradictoria
disposita hoc 1110do. hrec, non possibile est esse, sed hrec, pos-
Si autenl consequentice ad invicem ac- sibile est non esse; quamvis hoc falsum
cipiantur aliter quam dic1um est, ut si sit, tunc adhuc sequitur inconveniens si
prima linea cOlllparctur ad s8cundalll, et hoc detur, quia secundum hoc sequitur,
secunda ad tertiam, fallit conscquentia. necesse est esse: ergo possibile est non
Eodem modo si prima C0111paretur ad esse: quod auteni. necesse est esse, inl-
quartam, et secunda ad tertiam, conse- possibile est non esse: et quod i111pOssi-
quentia non valebit. I-Ioc aute111 facile pa- bile est esse, necesse est non esse. Se-
tet cuilibet intuenti. Si autelll voluerit quitur ergo quod necesse est non esse, et
consequentias invenire, prcedicto 111odo necesse est esse, quod est valde inconve-
infallibiliter inveniet. Sic ergo disponen- ni ens: hypo1 hesis ergo fuit 'impossibilis
dre sunto qUffi ponit, quod possibile esse, non se-
quitur ad necesse esse.
CAPU1' V.
Si autem hoc concedatur, videtur ac- In opposi-

Solvitur dubitatio de consequentia possi- cidere inconveniens; quia quod pOS- turno

bilis ad 'necesse esse. -sibile est esse, eUln hoc etiam possibile
est non esse: cujus exemplum est quod
Dubita.tio. Dubitabit autelll aliquis fortasse, an sit possibile est incidi, cum hoc etiam est
 LIBER II PERIHERMENIAS~ TRACT.
possibile non incidi; et hunc ·hominem
possibile est ambulare, et possibile est
non ambulare. Et hoc generabile possi-
bile est esse~ et possibile est non esse. Si
ergo possibile esse sequatur ad necesse
esse, sequitur ad id quod nHcesse est
esse, possibile esse, et possibile non esse:
ergo quod necesse est esse., possibile est
non esse: quod autem possibile est non
esse, non necesse est esse: ergo quod ne-
cesse est esse, non neeesse est esse: et
sic contradictoria erunt silnul vera, quod
est falsum. GInni ergo nlodo hypothesis
est impossibilis qUffi dicit, quod possibile
sequitur ad necesse esse. Et oportet nos
respondere rationi qUffi videtur probare
oppositum.
Knlutlo du. Ad solutionem autem hujus dubitati 0-
bii. nis in primis dicinlus, quod cuilibet etiam
parum scienti nlanifestum est, quod non
olnnis potestas sive potentia qua aliquid
possibile dicitur ad aliquid, valet ad 0ppo-
sita.. In quibusdaln auteln hoc non est
verunl, sicut patet in quibusdam eorUln
qUffi habent potestates naturales a forlna
naturali, qUffi de necessitate activa est.
Et non habent potestates animales sive
rationales qUffi sunt animre rationalis,
qUffi maxime libera est et ex materia non
obligatur ad agendum hoc vel illud, sed
potest agere hoc vel illud, et otianl oppo-
situm. Et potest agere hoc et potest non
agerehoc per voluntatis libertatem. Qure-
cunlque ergo non habent tales potestates-,
sed naturales-, cunl natura non sit nisi ad
unum, non possunt nisi ad ununl: et hoc
necessario faciunt, et non possunt non
facere illudo sicui ignis calefactibilis sive
calefactivus est.
Patet ergo quod qureculnque habent
irrationales, hoc est, non rationales sive
non animales potestates, sed naturaies et
a forma nat~rali, illanon sunt ad oppo-
sita secundum suas potentias.. Sed qure-
cumque rationaleshabent potestates~ sunt
ad opposita, et oppositorum esse possunt
secundum unanl et eanldenl potentianl et
l Cf. Boetium, quia salvat hoc de potentiis
~tianl activis, scilicet quod possunt in opposita
II 449
manentem unam; quia illa (qure ex se
non obligatur ad unuln) est oppositorum.
Sed qurecumque non rationalibus. sive ir-
rationalibus possunt potestatibus, non
olnnia, nec senlper secundum unam et
ealndem potestatem sunt ad opposita, si-
cut dixilnu.s de igne, quod calefactivus
est~ et non frigefactivus, nec etiam potest
esse non calefactivus. Non omnia tamen
qUffi naturalibus et irrationalibus poten-
tiis possunt, semper ad unum sunt: sed
ea qUfficumque possunt activis potentiis
(quffi a forlna sunt) ad unum sunt; et
qureculnque sunt semper lin actu perfe-
eto l. Qurecumque autem secundum poten-
tiam passivam possibilia sunt, illa ad
utrunlque oppositorum se habent. Nec
hoc quod dictum est, quod irrationales si-
ve naturales potentire' ad opposita non
s~nt, ideo generaliter dictUlll est, quia ve-
rUlll sit; sed ideo dictum ·est, quod ferre-
tur instantia ad hoc quod dicitur, quod
olllnis potentia qU,a aliquid possibile est,
oppositorum est et ad opposita. Patet
eniln quod etialn potentire qure in eadelll
specie sunt sicut naturalcs qUffi in quan-
tUln contra rationales sive anilnales divi-
dunt hoc COl1lnlUne quod est potentia,
non Ol1lneS sunt ad opposita.
Ad solutionelll ergo inductffidubitatio-
nis sciendunl, quod potentia et possibile
ffiquivoce dicitur' ad ea de quibus dicitur
secundum potentialn activam et poten-
tiam passivaln, hoc modo quo est cunl
dicitur aliquid COlnmune, quod seCUndUl11
prius et posterius convenit his dequibus
prffidicatur. Est enim possibile agere quod
est in actu ipso, sicut dicilnus aliquem
possibile ambulare, eo quod jalll ambu-
lat. Et universaliter loqucndo sicut dici-
mus, hoc possibile vel posse esse, q'uod
janl in actu est. Aliud autem dicilnus pos-
sibile quod non est in actu, sed forsitan
erit in actu, sieut dicinius possibile alll-
bula~e quando non ambulat, sed forsitan
a111bulabit. Illud eniln quod a potentia
materiali est possibile., ad opposita se ha-
aliqua potentire activre irrationales.
29
430 D. ALB. lVIAG. OR·D. PRlED.
bet : et tale possibile est in his qure lno- lVIanifestum autenl ulterius est ex his
bilia sunt secundunl substantiam motaln, qure dicta· sunt, quod ea qure necessaria
sicut generabilia et corruptibilia. Aliud sunt, actu sunt et non habent potestatem
vero possibile est quod est seCUndU111 po- ante actum: propter quod si priora sunt
tentialn activam qure in actu est, "et in ea qure actu sunt his qure potestate sunt,
perpetuis et incorruptibilibus. In utrisque sicut in nono pri-maJ philosophiaJ 1 deter-
tamen his verum est dicere, quod utrum- minatum est (quìa qure semper actu sunt,
que eOrU111 est possibile. Possibile enitll sempiterna sunt) sequitur quod necessa-
est ambulare quod ja111 ambulat et possi- ria priora sunt his possibilibus, qure ante
bile est ambulare quod ambulabit: et sic actuIll sunt possibilia: et hrec quidenl
possibile communitate analogire commu- qure sempiterna sunt, s~c semper actu
ne est ad utrulllque. sunt, eo quod sine potestate materiali
Dicendum ergo quod hoc possibile sunt possibilia. Alia vero generabilia sunt
quod est ante actum et non in actu, non possibilia, ita quod fiunt in actu: et
est verum dicere de necessario, sicut pro- quando sunt in actu, sunt adhuc cum po-
batulll est. Sed hoc quod est in actu, se- testate ad oppositum -actum: quia talis
quitur ad necessarium,- sicut a principio actus non perficit potentiam. sic, quod
-probatum est. Quia ergo partem subjecti- non relinquat in ea possibilitatem ad
vam sequitur suum universale, quod ut oppositum actum. Et in his ipsis actus et
COlllmune genus vel analogum prredica- ea qure sunt in actu naturali, priora sunt
tur de ipsa : et possibile est sicut univer- his qure potentia sunt: qualllvis telllporc
sale ad id quod est in actu sicut necessa- potentia esse sit prius quam in actu esse
rium, et ad id quod est ante actum, sicut in eodem : quia est potentia prius et aetu
possibile ad utrululibet. Oportet ergo eon- posterius. Quredam vero nunquanl sunt
cedere quod possibile ut commune et uni- in actu perfecto, sed sunt potentia solulTI,
versale sequatur ad necessariunl, quamvis sicut potentia divisionis in infinitunl in
possibile non 0111nino, hoc est, pro onlni continuo et potentia excrescendi in infini-
specie possibilis sequitur ad necessarium. tUffi in numero, et sicut est in motu et
Et quod plus est ex dictis habetur, tempore.
quod illud quod est necesse vel non ne- Et si -objiciatur quod frustra est poten- Objectio
cesse est esse, principium est omniUlll tia qure non potest redu.ci ad actum • IIoe . qu~m
etIamtanglt
llllo,
aliorum ad hoc quod sint vel non sint; facile solvitur : quia si talis potentia nul- tiuSV?tt 801·
et sic oportet quod omnia alia conside- lo IllOdo reduceretur ad actum, tune ve-
rentur ut consequentia ad necessarium rum esset quod objicitur. Istre autem po-
esse vel non esse. Et secundum hoc opor- tentire continue exeunt in aetum imper-
tet disponere consequentias secundunl fectunl, et nunquam stant in actu perfe-
hunc nl0duill: necesse est esse, non pos- cto, per quenl nihil renlaneat de poten-
sibile est 110n esse: non contingens est tia.
non esse, ilupossibile est non esso. Sic -Ex his oIllnibus patet hoc quad dixi-
in secunda linea necesse est non esse, non 111US, quod possibile esse ut universale et
possibile est _esse: non contingens est COnl111Une, sequitur ad necesse, quaIllvis
esse, impossibile est esse. In tertia vero non onlne possibile sequatur ad necessa-
non necesse est esse, possibile est non rium. Et hoc per eanldenl ra1ionenl pa-
esse: contingit non esse, non ilupossibile tet, quod contingens esse, sequitur etiam
est non esse. In quarta vero non neCt~sse ad necesse esse : quia possibile esse et
est non esse, possibile est esse: contin- contingens esse consequuntur se invicem,
git esse, non impossibile est esse. sicut patet per omnes dispositiones con-

1 A tex. con1. f3.

 LIBER II PERIHERMENIAS, TRACT. II
sequentiarum qUffi in ante habitis deter-
minatffi sunto HffiC autem ut lnelius intel-
ligantur, oportet quod interponatur de
di stinctione possibilis et contingentis.
CAPUT VI.
De distinctione possibilis~ et de dit!eren-
tia possibilis et contingentis.
Ad intelligentia111 ergo eorum qUffi di-
eta sunt attende, quod sicut dicit Avicen-
na, ens possibile dividit ens cunl eo quod
Qui., sit ena est ens necesse. Et cunl ens necesse sit
ne('esse, e t , • • •
claid.e!1 8 quod nullo modo est In potenba, erlt ens
P°1:l81blle.
necesse quod nullanl habet CaUSa111 : quia
ens quod habet causam quoCUlTIque
IllOdo, est in potentia cOlllparatunl ad
causanl illalll secundu111 id quod est in
ea. Et per oppositum ens possibile est,
quod habet causanl, et possibile est se-
cundunl quod cOlllparatur ad causanl il-
lanl, et secundunl quod per esse depen-
det ab illa : et sic onlni a causata possibi-
lia sunt : et hoc 111odo ens necesse non
est ens possibile, nec e converso :quia
illlpOssibiIe est quod non çausatU111 sit
causatum, vei quod ens causatU111 sit non
causaturn. Dicitur autenl .aliter necesse
esse in enuntiationibus, qua:ndo seilicot
eoinhffirentia prffidicati cunl subjecto ine-
vitabilis et necessaria est. Tale necessa-
riuln non est ens neeesse : quia tale ne-
cessariulll esse nihil prohibet habere
causam : quinimo illud possibile prffidi-
catnI' de eo quod est necesse esse eausam
habente.
Alio modo aliquicl dieitur possibile
non ad esse, sed ad opcrationenl vel
actionelTI : et quia actio vel operatio
non est nisi secundulll potentia111 acti-
vam, hoc rnodo dicitur possibile quod
aliquid agendi habet pot.estatem siv:e fa-
cultatenl : et hoc est dupliciter. Janl
enim illa facultas sive potestas inest ex
forula naturali, aut ex aninla rat'ionali
vel sensibili. Et si inest a fornla naturali:
tune agit per necessitatenl, et quantum
est de se non potest non agere : quia '5e-
451
cundum talelTI potentiam qliantuln est de
se semper in actu est. Et si aliquando
non agit, hoc est per accidens : quia sci-
licet non habet in quod agat : et ideo
hoc possibile secundum se non est ad
opposita, sive illa sumantur ut contraria,
sive ut contradictoria : tale euinl possibi_
le non agit aliquid, et SUUln contrarium
ut calidulTI et frigidurn: et non possunt
agere et non agere simuI, qUffi sunt ,con-
tradictoria. Si autem est ab anima: tune
non potest esse ab anilTIa vegetabili :
quia illa ut natura per necessitatem agito
Quarnvis autelll actiones animre sunt op-
positm, sicut ambulare, vel non ambu-
lare : videre, vel non videre : inlitari ali-
quid, vel fugere : tamen quia ubi sensi-
bilis est prreter rationem~ ibi agitur a na-
tura, et ideo in 111ultis uno 111odo se ha-
bet, sieut hirundo una nidu111 facit sicut
alia, et in tenlpore quo una facit, facit et
alia, et non invenitur quod aliqua tune
non faciat : ideo non ita apparet in po-
tentiis anilllffi sensibilis, sicut in potentiis
rationis. Illm eniITI a natura aguntur : sed
ipsa :ratio dOlnina est SUarUl1l operatio·-
num, et potest agere et potcst non agere,
et agere hoc et oPPOSitUl1l illius per unam
et ea111denl potestatenl~ qua possibilis di-
citur ad operatjones. lIis ergo modis di-
citnr possibile secundulll potentiam acti-
vanl. I~t hoc quidenl quod est secundunl
potentianl naturalenl irrationalelTI, non
removetur a necessario, sed id quod est
secundum potentiam animalenl et 111axi-
nle rationalenl.
Dicitur adhuc possibile secunduill po- Quid sitpos-
.
tentlam nlat erla
. I
em a' d '1n- sibile
esse, qUffi, secun-
clum poten-
. ' . . tiam mate-
quaul, potentla est cunl pI'lvatlone~ SICUt rialem.
possibile fieri vel generari vel possibile
esse: et hoc (quia cunl privatione est)
est ad. esse et ad non esse: et sequitur
quod possibile, est esse, et possibile est
non esse: et hoc possibile secundum mo-
dUln 'opponitur ei quod est necesse esse.
Et attende quod sive possibile active
dicatur seCUndU111 potentia111 activanl,
qUffi est rationalis et ad opposita, sive
secundunl potentiam materialem' disposi-
 452 D. ALB. MAG.
tam vel indispositalTI, utroque nlodo du-
pliciter accipitur, scilicet ut ante actulTI,
vel ut in actu existens : et hujus exenl-
plum est quod dicitur de aliquo, possibi-
le est eUlTI ambulare quando sedet vel
j acet : et dicitur de eo, quod possibile est
eum aIllbulare quando janl ambulat. ])i-
citur etia111 de aliquo, quod possibile est
eum fieri vel esse antequam sit : et di-
citur de aliquo, quod possibile est eunl
esse quando est, et ante actum plus 11a-
bet de potestate et de potentia. Quando
autem est in actu, plus habet de actu
quam potentia. Et ideo ante actulll ac-
ceptunl est ad opposita et renl0vetur a
necessario. In actu autenl existens nla-
jorem habet aCCeSSUlTI ad necesSariUlTI
quod semper in actu est. Cum defectu
talTIen : quia deficit ab eo, sicut illud
quod est in actu permixto cunl potentia,
deficit ab eo quod est in actu puro : et
quia àccedit ad necessariunl, cum redu-
plieatione actus fit neeessariunl, sieut di-
CilTIUS, quod hOITIinem necessarium est
ambulare dum anlbulat.
Omnibus ergo dictis modis dicitur pos-
sibile. Possibile autenl in genere accep-
tuni abstrahit ab omnibus his, et habet
ad ista vel communitatem generis vel
connTIunitatem analogire. Et ideo, sieut
aninlal prredicatur de honline, et univer-
sale prredicatur de particulari : nee ta-
men oportet, quod secundum onlnes
suas species prredicetur de ipso : animaI
enim de homine nonprredicatur secun-
dunl speCielTI anilllaiis qure est asinus :
ita possibile in genere acceptunl (quad
COffilllune est ad omnes nlodos possibi-
lium qui dicti sunt) prredieatur de neces-
sario : et sic possibile in comIlluni ae-
ceptum sequitur ad necessariunl.
Qure sit dif- Adhuc autenl contingens esse conver-
ferentia in- . . b·1
ter possibile tltur CUlTI POSSI l e esse : et non est ve-
et contin-
gens, rum quo - qUI anl d·lcunt, quo d
d · d ·
contul-
gens differat a possibili in hoc, quod con-
tingens dicat extensionenl tenlporis in fu-
turunl, et possibile non dicat ilI ud : pos-
1 Cf. etianl Boetium, quia aliter ponit diffe..
OltD. PR.LED.
sibile enim ante actunl acceptunl extendi-
tur in 'futuruhl. Sed in hoc differunt pos-
sibile et contingens : quia possibile sim-
pliciter dicit potentialTI vel agentem vel
materiale1ll,_ et variatur secundum poten-
tire talis varietatenl. Contingens autem
respicif causalll qure non est per se cau-
sa : et ideo distinguitur secundum causre
distinctionelTI 1. Si autenl est causa non
per se ad esse disposita et inclinata, dici-
-tUI' contingens natum sive ut in pluribus.
Si auteITI causa est indisposita et non in-
clinata ad unum plus guanl ad aliud, di-
citur contingens .ad utrumlibet. In hoc
ergo differt a possibili, et facit l1lodunl
diversunl ab ipso.
De necessario et inlpossibili dictunl est
in prfficedentibus : quia universaliter re-
spiciunt omne tempus, et quoad tenlpus
sunt universalia, lieet non secundunl di-
stributionelTI subjectorunl. Et idelTI est,
quod negatio prreposita vel postposita
facit contrarietatenl vel contradictionem :
contrarietatelTI .prreposita, et postposita
contradictionem, ut Socratem non neces-
se est esse, et Socratem esse est necesse :
hoc autenl non est de aliis.
N otandullÌ est quod sicut diximus in
prffihabitis, quod appellatio dicti de quo
prredicatur lTIodus, ut lTIodus composi-
tionis ipsius dicti, est appellatio termini
discreti sub hoc cOlTImuni quod est di-
CtUlTI vel enuntiabile : et ideo hffic est
singularis, OmnelTI hOl1linel1l currere est
contingens. Et ideo notandUlTI guod qua-
tuOI' nl0dis propositio sive enuntiatio di- Qu!ttuor
modlS enun
citur singularis. ,Pri111US l1l0dus est quan- tia:ti ? pote.l
• '. ••• dWI smgu·
do subJectulTI Slve SUpposltum slgnlfica- laris
tione sua (per qualitatelTI quam signifi-
cat) est discretulTI, ut Socrates legit. Se-
cundo modo dicitur singularis quoad si-
gnitìcationem alicujus discretionenl fa-
cientis circa terlTIinUlll COl1lmUnem in
subjecto positUlTI, sicut CUlTI dicitur, ille
homo legit. l J ronomina eni111 discretiva.
sunt et n1axÌlTIe per delTIOnstrationelTI.
l"ertio lTIodo dicitur singularis quando sub-
ren tianl inter possibile et contingens.
 LIBER II PERIHERMENIAS, TRACT. II
jectum sirnplieiter stat pro essentia 'sin1-
plici quam significat cum dicitur, homo
est species. Quarto IllOdo dicitur singuIa-
ris quando privatur a termino communi
qui est in subj ecto, hoc quod est prffidi-
cari de pluribus, quod solum facit per ter-
minum universalem sive eommunem,
sieut cum dicitur, omnem hon1inem cur-
l'ere est possibilq. IIujus enim dicti quod
subjicitu'r appellatio, est appellatio termi-
ni discreti.
Qualllvis autelll sic singulares sint IllO-
dales enuntiationes, talnen ex situ nega-
tionis efficiuntur 0111nis quantitatis, hoc
est., et universalis et partieularis : et hoc est
ab universalitate temporis, et non appel-
lationis. Unde omnes qure sunt in prima
linea primre dispositionis., superius deter-
minatre sunt partieulares affìrmativre. De
prima enim linea sunt istre, possibile est
esse, contingens est esse, non impossi-
bile est esse, non necesse est non esse.
Omnes autem qure sunt in seeunda linea
sunt particulares negativre, ut possibile
est non esse, contingens est non esse:
non impossibile est non esse, non nocesse
est esse. On1nes auten1 qUffi sunt in tertia
linea, sunt universales negativre, scilicet
non possibile est esse, non eontingens est
esse: impossibile est esse, necesse est non
esse. Omnes autem qure sunt in quarta
linea sunt universales affirmativre, scili-
cet non possibile est non esse, non con-
tingens est non esse: inlpossibile 'est non
esse~ necesse est esse: et accipienda est
quantitas quoad tempus et non quoad
supposita, sicut diximus in ante habitis.'
Attendendum etiam est quod quan1vis
modalis enuntiatio sit singuiaris quoad
totum dictum, tamen quoad subjectun1
dicti potest esse universalis vei particula-
ris vel indefinita vel singularis : univer-
salis, ut omnem hominem currere ': par-
ticuiaris, ut aliquen1 hominelll currere :
indefinita, ut hominelll currere : singu-
laris, ut Socratem eUrrere. NIodus enilU
quamvis sit prcedicatum enuntiationis,
tamen est modus dicti qui ad composi-
tionem dicti habet refe1'ri. Hoc eninl non
4~3
est inconveniens, quod aliquid rcspectu
divcrsoruill sit prffidicatulll et n10dus.
Cl\PUT VII.
Qualiter est oppositio contrarietatis et
contradictionis.
Quia olllnis consequentia seeundum op-
positionen1 variatur, sicut in ante habitis
dictu111 est, et oppositio secundùIll aliquos
accipitur in rebus eontrariis, sicut con-
ttaria sunt bonum et 111alum, justUlll et
injustuIU., albuTI1 et nigruIll. Diximus au-
ten1 nos in prrellabitis, quod sumenda est
secunduill oppositionelll affirn1ationis et
negationis : ideo Opoftet nos hie qucerere
qualiter sumenda sit oppositio, 'ne igno-
rata oppositione fiat errar in consequen-
tiis.
Aecipiarl1us ergo nomen contrarii lar-
ge, ita quod eonlprehelldat contradietio-
nem et eontrarietaten1 stricte dietam, et
qua~ramus utrum contraria est affiematio
negationi sive oratio orationi, quan1vis
non difIerant per affìrmationem et nega-
tionen1 : quia si contraria sunt qUffi de 're-
bus contrariis enuntiantur, affirmatio
erit contraria affirillationi, et negatio ne-
gationi, sicut statim in sequentibus erit
manifestun1. Ponan1us autem hoc in
exe111plis, ut facilius intelligatur. Qurera-
n1US ergo, utrun1 illi enuntiationi qUffi di-
cit, quoniam 0111nis homo justus est, sit
illa contraria qUffi opponitur ei secundurIl
mOdU111 negationis ejusden1 prredicati de
eodem subjecto., sicut iIIa ,quffi dicit, quo-
nialn nullus homo justus est, aut ista non
sit ejus eontraria, sed potius ilia qUffi
contraria111 1'e111 enuntiat dc eodem sub-
jeeto, sieut si diceretur, olunis homo ju-
stus est, esse contraria isti qUffi dicit, on1-
nis homo injustus est. Et in singularibus
silniliter contingit qureri, sicut CUlll dici-
tur : Callias justus est, utrum illi contra-
ria sive conlradictoria est illa qUffi dicit ,
Callias justus non est, qUffi idenl prredi-
catum negat de eodem subjecto : vel iIIa
qUffi contrariunl enuntiat de eodelll sub-
 454 l). ALB. MAG. aRD. PR.iE-D.
jeeto, sieut eum dieitur, Callias justus est"
Callias injustus est. Quceramus ergo,
qure illarum alteri sit contraria.
Ponamus ergo primo rationes ad hoc,
quod oppositiones eontrarietatis sUlllendre
sunt penes l'es contrarias. Sicut enim dic-
tum est in primo hujus scientice libro
apud logieum ( qui significationes nomi-
num accipit ab institutione facta ad placi-
tum et ad conceptum instituentis) ea qure
sunt in voce, sequuntur ea qure sunt in
anilTIa : et conceptus qui sunt in anilTIa,
causantur a rebus extra: et sic erit opi-
nio sive conceptus contraria opinioni quce
est de rebus contrariis relatis ad idem sub-
jectum : et hic opinio qure dicit, quonialTI
omnis homo justus est, contraria est ei
quce dicit, quoniam omnis homo est
injustus. Si ergo ea quce sunt in voce, ut
diximus, sequuntur ea qure sunt in anima,
tunc videtur quod similiter sit in affirma-
tionibus qure sunt in voce, quod contra-
rias in eis sumenda sit seCUndUlTI l'es con-
trarias. Si autem in anirna non sit opinio
contraria opinioni qure est de contraria
re, tunc etiam una affirlTIatio non est
contraria alteri, propter hoc quod est de
re contraria. Sed potius affirmationi erit
contraria illa negatio qure dicta est, sicut
nullus homo justus est, erit contraria ad
hane, olnnis honlo justus est.
Et quia ea quce sunt in voce, sequun-
tur ea quce sunt in anima immediato,
propter hoc oportet qurerere qure opinio
vera sit qure falsce opinioni sie contraria-
turo Opinionem ergo hic large VOCalTIUS
quemlibet anilTIre conceptum sive verum
sive falsum, qui sit de rebus apprehensis
in anima. Oportet autem qucerere, utrum
opinio affirnlans aliquid de aliquo sit
contraria negationi, quce negat idem de
eodern quod affirmavit affirmatio: aut
.non sit illi contraria, sed ei qUffi contra-
rialTI l'cm de eodem opinatur. Dico autelTI
in exemplis ponendo hoc modo, est quce-
dam opinio sive conceptus de bono, quod
i Opiniones non sunt contrarice quia de con..
trariis rebus; sed quia non eas opinanlur con·
bonum e8't, et hcec est opinio vera. Alia
est conceptio boni etiam, quoniam bonum
non est bonum" et hcec est falsa opinio.
Est ctiam alia falsa qure est de bono, quo-
niam malum est: exquo ergo duce falsre
sunt. Quceramus qure illarum contraria
est opinioni quce dicit et concedit de bo-
no, quoniam bonum est.
Dicamus ergo quod arbitrari quod in
hoc diffiniantur et determinantur opinid~
nes, quod contrarice sint, propter hoc
quod de rebus contrariis sint, est falsum :
quod sic probatur 1. Et supponamus, quod
verum vero rioncontrariatur, et quod
unum uni est contrarium prirno et imme-
diate. Opinio enim de bono, quoniam bo-
num est, et opinio de ulalo, quoniam
malum est, sunt opiniones de rebus con-
trariis: et tamen fortassis sunt ambre una
in specie, et forma unitatis, qualnvis
materialiter sint diversce. Sed in hoc
quantum ad propositanl intentionem non
est vis: quia sive sint ambre una opinio,
sive plures, constat quod ambce verce
sunt : verum autem vero non contraria-
turo Cum ergo sint de rebus contrariis,
patet quod contrarice opiniones sive con-
ceptiones non determinantur per hoc
quod contrariorum sunt, hoc est, de re-
bus contrariis : sed lllagis detern1inantur
per hoc quod contrari<p, hoc est, per mo-
durn contrarii se habent ad invicem se-
cunduIll affirmationem et negationem, ut
seilicet negatio idenl de eodem neget,
quod affirmat affirmatio. Si ergo opinio
vera est bono, quoniam bonum est: et
qureratur, quce sit ejus contraria: quanl-
vis multas secundum rem habeat contra-
rias, talllen nulla est ponenda esse ejus
contraria, nisi illa quce dicit, quoniam
bonulll non est bonum, et negat idem de
eodern. Quod autem lTIultro sint secun-
dum l'es contrarias, ex hoc apparet quo-
niam de bono possumus opinari quod bo-
num est albulll, vel quid inhonestum,
vel quid turpe, vel quid in-q.tile, vel quid
h'aria modo : et in hoc apparet solutio quro·
stionis textus quoad opiniones.
 LIBER II PERIHERMENIAS, TRAeT. II
non expediens, vel non expetibile, vel
aliud quodcumque, quod nec bonum est
nec bonum esse poteste Infinita enim ta-
lia possunt concipi de bono, et qure sunt
bona, et qure non sunt bona, sicut jam
ostensum est. Bonum enim honestum est,
expetibile est, finis est, utile est: et talia
infinita vere de bono opinari possunt.
Aliquis potest etiam opinari, quod bo-
num malum est, et non expediens, et in-
honestum : et talia infinita qUffi nec bono
conveniunt,nec possunt convenire. In om-
nibus his nulla erit contraria,nisi illa qure
negat idem prredicatum de eodem subj ecto,
et dicit quoniam bonum non bonum est.
Mulutloqure-. .
eUurala tex- DetermInando autenl Is1am qUffistio-
h •• quoad ·1· .
l" IIUntiatio- nelll, utrum SCI Icet In re us
b ..
contrarns,
nes. vel in modo enuntiandi contrario attendi-
tur contrarietas in enuntiationibus, Dici-
mus quod oppositio contrarietatis vel
contradictionis attenditur penes ea in qui-
bus est prima fallacia sive falsitas. Et dico
primam qure per se est et non per aliud :
quod enim per aliud est, hoc accidit et
non contingit per se et primo. Prima au-
tem falsitas est in oppositione affirrrlatio-
nis et negationis in enuntiationibus. Est
enim prima fallacia sive falsitas ex quibus
fiunt generationesrerum contrariarum.
Generationes autem primo et per se fiunt
in terminis, qui differunt per affirmatio-
nem et negationem: homo enim fit ex
non homine, et album ex non albo, et
musicum ex non musico. Et quod gene-
ratio in aliquibus fit ex contrario, hoc
est per accidens : album enim non fit ex
nigro, nisi quia accidit nigro non album
esse. Et hujus ratio est: quia generatio
fit ex privatione : privatio autem per ne-
gationem enuntiatur. Ex oppositis ergo
fiunt generationes : et ergo prilllo et per
se fallacia sive falsitas est ex opposito per
affirmationelll et negationelll: et illa op-
positio qure est contrariarum rerum enun-
1 Unde sequitur quod ista propositio, bonunl
est bonum, est verior quam ista, bonum non est
malum, quia prior est vera per se et primo,
dum posterior est tantunl vera per aliud, id est,
ratione prilllre.
tiatarum de eodem, est fallacia sive falsi-
tas, qure accidit per illam qure est inter
affirmationem et negationcm. Si ergo di-
camus de bono, quod bonuill est; et di-
camus quod bonum malum non est, hoc
quod dicimus, quod bonum bonUlll est,
per se est et prilllo : quia prffidicatum non
solum conceptuill est cum :subjecto, sed
etiam cum subjecto est idenl, et ideo per
se et priIllo. Sed quum dicimus quod bo-
num non est nlalum, non negatur de ipso
malum, nisi propter hoc quod bonum est
bonum, et bonulll est ulalo contrarium.
Et ideo simul in eodem esse non possunt :
et ideo non propter se et primo negatur
. malum de bono, sed propter aliud: et
ideo per accidens: bono enin1 accidit 111a-
lum non esse, propter' hoc.quod bonum
est bonum '. In unoquoque autem ge-
nere illud quod secundum se est verum,
magis est verum quam illud quod seeun-
. dum accidens est verum: et magis est
falsUlTI quod secundum se est fai sunI ,
quaITI illud quod secundum accidens est
falsum. Et cum contraria et contradictoria
sint eorum qure maxime distant in vero et
falso: et erit opinio vera qure est boni,
quoniaIll bonum est honum, ei opinioni
qure est boni, quoniambonum non est
bonum, Illaxime contraria. Oportet ergo
quod secundum affirlnationem et negatio-
nem ejusdem de eodem accipiatur tam
contrarietas quam contradictio. Illa enim
qure est de bono, quoniam non bonum
est, secundum se et primo falsa est: illa
qure dicit de bono-, quod lnaluill est, est
falsa per accidens : magis ergo erit falsa
de eo quod bonum est, qUffi est negationis,
quam ea qure est, quod bonuln contra-
rium aliquod bono est ut malum: falsa au-
tem l1lagis est qure eirca singula (quffi sunt
partes subjeeti) habet oppositionem con-
trariam. Sunt enim contraria qure pluri-
I11Um distant secundum idem subj ectunl 2.
2 Sequitur adhuc quod hrec propositio, bo-
num non est bonum, est magis falsa quanl is-
ta, bonum est malum ; quia secunda non est
falsa nisi ratione primre.
456 D. A.LB. ~lAG.
Quod si etialll detur., quod altera ha-
rum (illa scilicet qure dicit, quonialll bo-
num malum est) etiam est contraria ilI i
qure dicit, quoniam bOnUl11 est 'bonulIl :
tamen ex prrenlissis sequitur, quod illa
qure contrariatur ei per modum contra.:..
dictionis, est lllagis contraria quam illa
qure enuntiat de bono contrarium secun-
dum esse: n1agis enim contraria primo
et per se contraria est. Et sic inter istas
duas, bonum est bonum, et bonum non
est bonum, est prima contrarietas. Alte-
ra autem qure est,_ quod·· bonum nlalum
est, .non est contraria, nisi quia est
implicita huic qure dicit, quoniam bonum
non est bonum : quia ex hoc quod bOnU111
non est bonum, ei quod non est bonum,
accidit esse malum : et sic non est con-
traria nisi per aliud: et hoc est per acci-
dens esse contrarium. Cum enim dicit
bOnUITl esse malum, necesse est quod
opinetur ideo accidere esse malum, quia
non est bonum: et si esset bonum, non
accideret ei esse malum.
Amplius si in aliis qure non habent
contrarium., est accipere contrarium se-
cundunl res contrarias : tunc etialll in is-
tis qure habent contrarium, bene dictu1l1
est: quia contraria secundum l'es contra-
rias accipiuntur. Si eniln est ars genera-
lis contrariam enuntiationem accipiendi,
oportet quod ubique in omni materia uno
et eodem modo accipiantur: et ideo aut
ubique erunt contraria., aut nusqualll. In
his vero in quibus non est contrarium se-
cundum rem, sicut substantim, oportet
accipere contrarium per affirmationelll et
negationem, sicut de ea qure est ejus opi-
nio, qure putat sive opinatur hOluinelll
non esse hominem, qure est contraria ei
qure opinatur hominem esse hominelll.
Si ergo in tali materia per affirmationem
1 Si contrariuUl capiatur pro quodam com-
muni ad vere contrarium et contradictorium,
ut dicit D. Albertus in fine hujus cap., ista ra-
tio nulla videtur esse; quia nihil est assumere
quod non habeat contrarium hoc nl0do. Res-
pondetur quod hic non capit contrarium illo
modo large in principio hujus rationis: quia.
loquitur de incomplexis, dunl dicit in his qUal
OltI). PR1E.D.
et negationem sumitur contrarietas in
enuntiàtionibus, sequitur quod in omni-
bus contrarietas secundum contradictio-
nelll affìrlnationis et negationis accipia-
tur 1.
Amplius silniliter se habent in veritate
opinio boni qure dicit, quod bonun1 bo-
num est, et opinio qure dicit de non bo-
no, quod non bonum est. Et similiter ad
has sehabet in falsitate opinio dicens,
quod bonum non est bonuln : et qure di-
cit, quod nonbonum bonum est. Qurera-
mus ergo quru sit contraria huic verre opi-
nioni qure dicit, quod non bonum non
est bonum: ea enim qure dicit, quoniam
non bonum maluIll. est, non potest ejus
esse contraria: hffiC eninl, quod non bo-
nun1 non est bonum, et illa qure dicit,
quod non bonurn malum est, aliquando
sunt SilllUl verre : ·vera autem opinio verre
non contrariatur : "quia verunl vero non
potest esse contrarium : quoddan1 autem
non bonum est n1alum, sicut injustitia
non bonulu e"st, quod maluln est. Et ideo
si ·essent contrarire qure dictee sunt, con-
tingeret contrarias esse simul veras : quod
nunquam esse potest in aliqua materia.
A.dhuc autem illi opinioni verre qure di-
cit, quod non honum non bonum est,
nec ista potest esse contraria qure dicit,
quod non bonum non maluro est. lIre
enim dure etian1 sunt simul verre: indif-
ferens enim est, est non bonunl, et est
malum. Relinquitur ergo ex omnibus his,
qU09- illi verre opinioni qUffi est non boni,
quod non est, contraria sit hrec qure di-
cit, quod non bonum bonum est. Simili-
ter et illi qure dicit, quod bonu1l1 bonulll
est, contraria est illa qure dicit, bonulll
non bonum est: et sic per oppositionem
affirmationis et negationis de eodelll et
secundum idem est accipienda contrarie-
non habent contrariuIll, etc. D. Albertus au-
tenl dicit contrarium hic accipi large, et hoc
intelligit de contrario prout convenit complexis,
scilicet pro propositione contraria: et sensus
est,quod aontrarium,id est,propositio contraria,
capitur pro communi ad propositionem vere
contrariam et ad contradictoriam. J.A.MMY.
 LIBER II PERIHERMENIAS, rrRACT. II
tas, et non secundum l'es contral'ias qure
de eodem enuntiantur.
Manifestum est etiam quod nihil difle-
rentire est quantum ad contrarietatis ac-
ceptionem, etiamsi universaliter ponan1us
affirmationern : huic enirn universali af-
firlTIationi universalis negatio erit contra-
ria, sicut illi opinioni qure opinatur, quo-
niam omne quod est bonum bonurn est,
sive quod OITIne bonum bonuill est., est
illa contraria qure opinatur.. quod nihil
eorum qure bona sunt bonurn est, sive
quod nullum bonum bonum est: nam illa
opinio qure est de bono dicens, quoniam
bonum bonum est (si universaliter sit ac-
ceptum bonum) eadem e~t ci qUffi dici!,
quod quidquid bonun1 est bonum est, si-
ve quod omne bOnUlTI est bonum. Et sic
se habet in non bono: quiu si ponamus
non bonum universaliter, sive pro omni
non bono, iden1 est dicere non bonum
esse non bonum, quod omne non bonum
esse non bonum.
Propter quod si in opinione sive in
conceptione anin1ffi sic se habet, quod
contraria ~st affirmatio negationi, et
contradictoria, ut dictum est, opor.tet
quod in enuntiatione vocali eodeHl lTIodo
accipiatur oppositio contrari.etatis et con-
tradictionis, et non in contrariis rebus de
eodern enuntiatis: affirmationes enim et
negationes qure sunt in voce, sunt notre
earum affirn1ationum et negationum qure
sunt in anilTIa, sicut srepe dictUlTI est.
Manifestunl est ergo, quod affirmationi
contraria est illa negatio qure est circa
idclTI universale universaliteracceptum,
sicut ei qure est, quonialll olllne bonun1
est bonum., vel ei qure est, quoniaIn on1-
nis homo bonus est, illffi sunt contrarire
qure ·dicunt, nullum bonum bonulll est,
et quoniam nullus homo bonus est. Con-
tradictorire autem earum duarUlll sunt
qure dicunt, quonialll non omne bonulll
bonum est, et quoniam non ornnis homo
bonus est. Manifestum autem ex préèdi-
- .
457
ctis,quoniam veram opinionem vel enun-
tiationelTI non contingit esse contrarialll
verre opinioni vel enuntiationi. Contra-
ria enim sunt quce sunt opposita circa
ideln subjectun1. Circa autem idel11 suh-
jectum contingit bene pluru vere dicere
eumdem, ut quoniaIll bonum est bonum,
et quonian1 non est malul11, et quonian1
non est non bonum., et pluribus aliis mo-
dis. Sed contraria quce vere et primo
contraria sunt, non contingit eidel11 ines-
se stInul: ct ideo vcrre an1bce contrarim
sil11ul esse non possunt: propter quod
vera vero non sunt contraria.
Et attende quod in isto ultimo capitulo
fere uhiquJ coni rariulll accipimus large,
quod sub se continet contrariun1 et con-
tradictoriun1 : et hoc ideo factulu est quia
ostendimus contrariuIl1 in enuntiationi-
bus debere accipi secundun1 modum affir-
mationis et negationis, et non secundum
l'es contrarias de eodem enuntiatas. Iste
autelll lllOdus idel11 est quoad affìrmatio-
nelll et negationem tam in contrariis
quam in contradictoriis., nisi quod in
contrariispropter hoc quod universales
sunt, negatio negat prredicatum luateria-
liter respiciendo subjectum pro partibus
distributis. In contradictoriis auten1 ne-
gatio forl11alis est et non Inaterialis, et
negat prredicatum de subjecto secundum
formam accepto.
Jan1 ergo partes duce logicre perfectre
sunt, scilicet de scientia deveniendi in
ignotum incolllplexulu per diffinitionem
acceptam per divisionel11, et de scientia
interpretationis. Oportet enilTI generaliter
interpretatum esse omne per cujus noti-
tialll potest quis devenire in cognitionem
ignoti. Et quia jam prceluissum est omne
quod exigitur ad interpretationem, opoi'-
tet nos attingere ad naturam syllogisllli
et den1onstrationis per· quan1 quis potest
venire in cognitionem ignoti., quod est
cOlllplexuln.
 LIBER I
PRIORUM AN A L YTIC O RUM.
TRtlCTtlTU8 I
D~ HIS QUiE PR~MITrrENDA
CAPUT I.
De subJ·ecto et 'lJ~odo et nom'ine libri.
Tractaturi de scientia syllogistica, opor-
tet primum scire quod primo tractanduIll
est de syllogismo Silllpliciter, qui super
rationem et inferentiam syllogisllli nihil
addito Primo determinandum, et postea
de speciebus syllogismi, qUffi secundum
materiam determinantur agendum est,
qui sunt syllogismus dJlllonstrativus in
lllateria necessaria, et syllogismus diale-
cticus in materia probabili; et tandem de
syllogismo sophistico et tentativo dice-
mus, qui imitantur secundum apparen-
tiam syllogismum dialecticum: et in his
perficietur scientia syllogistica. In libro
ergo qui dicitur Priorum Analyticorum,
agemus de syllogismo simpliciter non
contracto ad aliquam materiam.
Objectio. Et si aliquis objiciat quod tota logica
est de syllogismo simpliciter: et sic ali-
quis librorum logicffi de syllogislllo sim-
Solutio. pliciter esse non debet, facile est respon-
SIJNT AD ARTEM.
dere : quia logica tota est de syllogismo
simpliciter, secundum quod simpliciter
est idem quod universaliter acceptum:
quia de syllogismo in conlmuni et in ge-
nere vel de partibus tota pertractat logica.
SecunduIll auteln quod simpliciter dicitur
silllplex formale a sua acceptuIll simplici-
tate formali, non tract~t de syllogisn1o
simpliciter tota logica, sed determinatur
in uno librorum ejus : sic enim acceptus
syllogisn1us simplex proprias habet pas-
siones qUffi de ipso per propria principia
sunt probandffi, ut fiat de ipso scientia
specialis. Sic ergo tractabimus de ipso :
et per hoc patet libri subjectum et mate-
rIa.
Modus autelll noster erit diffinitivus et Modus doc-
divj sivus , et collectivus: et pro tempore , trin~ ~ujus
lIbrI.
ut facilior sit doctrina, erit etiam exem-
plorum suppositivus. Per totum autem
erit resolutoriu's: quia ista tota scientia
resolutoria est.
Attendendum est autem,cum olllnis et
tota logica sit scientia difIerendi, et hffiC
dividatur in scientiam inveniendi, et in
scientiam judioandi quod inventum est.
 460 D.ALB. MAG. ORD. PR-iED.
Inventivun1 autem fit per localem habi-
tudinem terlllinorurnad inviccn1,judicium
autem fit per resolutionen1: et qualllvis in-
ventio quoaù nos prior sit rosolutione, eo
quoù non potest resolvi et judicari nisi
quod jalll inventun1 est, tan1en quia om-
nis resolutio est ad priora secundunl na-
turam, quia non resolvitur nisi vel poste-
rius in prius, vel con1positun1 in sin1plex,
vel n1ateriale in suun1 forlnale princi-
pium : et ideo ars resolvendi et judican-
.di secundurl1 rationelll resolutionis est
Resolutio. ante arten1 inveniendi. Ncc })otest esso
duplex, SCl-
licet pr~or nisi dUI)lex resolutio scilicot rei conclusm
et posterlor. '
in principia et causas per quas concludi-
JtuI' et syllogismi collecti jam et consti-
tuti in principia forn1alia, syllogismi in
quantunl syllogislllUS est non possunt
esse nisi dUffi resolutorim scientiffi. Se-
cundun1 rati'onelll autem prior est resolu-
tio in formalia syllogismi, qualll rei con-
clusffi in principia rei, prfficipue in logica
Ra.tio. in!!- qUffi scientia rationis est. Et ideo liber in
crlptIonls . " " "
hujus libri quo docetur resolutlo forn1ahs sylloglS1111
et hbri pos- . " "
teriorum. ln figuram et modun1 sylloglsml, qUffi for-
n1alia sunt ad ipsum syllogisn1un1 secun-
dun1 esse syllogismi in quantU111 syllogis-
n1US est, vocatur Liber priorum analyti-
corum. Alter autem ubi docetur resolu-
tio rei conclusffi in sua principia et causasJ
vocatur Liber posteriorum analyticorun~.
Sic ergo patet de subjecto et nlodo et no-
llline sive titulo libri.
De auctore autem non magna vis est
nisi hoc quod, sicut in olllnibus aliis,
Peripateticos et maxime Aristotelem se-
cuti sumus ita faciemus adhuc. Frivolis
J decursus rationis in conclusionem. Ad
quidem abstinentes, qurecumque auten1
ad bonitatem doctrinre faciunt, diligen-
ter ponemlls.
Finis enim noster quem in alio inten-
dimus est, ut artem syllogizandi resoluto-
riam sine impedimento sciat qui hunc li-
bruIl1 legerit. Finis vero in nobis est, ut
perfecte tradita sit ars syllogizandi syllo-
gismo simplici. Et hrec de prrelibandis
ante librum dicta sint a nobis.
De his de qUl~bus est intentio hUJ"us scien-
tice.
Vt autelll sciatur quando in hac scien-
tia finenl habeamus intentum, ea de qui-
bus est interitio hrec sunt duo in genere,
scilicet de quibus principaliter est inten-
iio sunt demonstratio et disciplina de-
n10nstrativa: et propter illa secundaria
intentione oportet de 11is in qure fit reso-
lutio qUffi sunt propositio .ad quaill .fit in1-
"niediata syllogisn1i resolutio. Et deinde
oportet dicere quid terrl1inus ad quem fit
secunda resolutio, qure est propositionis
in terminos. Quos etiarll terillinos et non
nOlllen et verbum vocan1US: quia hic in-
tendilllus de ipsis non secundun1 quod
constituunt enuntiationelll, sed potius se-
cundum quod in ipsis, sicut in ultimis
indivisibilibus stat resolutio : et hoc modo
propositio non est terminus quamvis ad
ipsam fiat resolutio. Et deinde oportet
considerare quid est syllogismus per sub-
stantialll et diffinitionelll: quia l'esolvi
non potest, cujus ignoratur substantialis
compositio. Et oporlet considerare quis
syllogisillus perfectus, et quis illlperfec-
tus, qure sunt syllogisn1i passiones, quia
cognitio pI'opI'iorum accidentiumllluitum
confert ad scientiam quid est et substan-
tiro. Prilllo etiam consideranda principia
syllogisl1li in quantuunl syllogislllus est
hoc auten1 exigitur quid sit in toto esse
vel non esse unum in alio, sive hoc in
ilIo. Et iterum dicendum est quid est
quod dicimus de omni vel de nulloprre-
dicari : sine his enim non potest esse de-
cursus syllogisticus. Cum auten1 dicimus
quod intentio nostra est circa demonstra-
tionem et disciplinam demonstrativam,
vocamus demonstrationem syllogismi de-
monstrativi constitutionem, disciplinalll
autem demonstrativam vocamus scien-
tiam hoc docentem.
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRA.CT. I
Objectio. Si autem aliquis hic objiciat: quia ars
resolvendi non potest. tradi nisi per syl-
logis111UIll: et sic syllogis111um oportet
esse ante artem syllogizandi: et sic ad
constitutionelll syllogisll1i arte non indi-
Rolutio. gen1us. Et ad hoc dicendu111, quod 0111-
nis h01110 in persuadendo in ipsa sua ra-
tione qUffida111 sen1inaria habet ad syllo-
gizandu111 et persuadendulu, tU1TI per ex-
perientiarn, tUll1 per C0111111UneS ani111i
conccptiones, qUffi suJit apud al1ima111:
et ex illo syllogismo qui quasi per natu-
l'an1 inest, primo inventa est olnnis ars
syllogizandi et aliffi artes: et in ilLis est
status: et ideo hoc non procedit in ·infi-
nitun1. Sic igitur prffill1issun1 est de
intentis a nobis, sive sint intenta
principaliter, sive sint intenta pròpter
illa qUffi principaliter sunt intenta: de his
e~illl omnibus ante principale propositun1
agendum: quia nisi' ista prin10 sciantur,
non potest sciri dc?ursus syllogisticus,
sicut in prffihabitis ostensUU1 est.
IIoc est ergo de quo est intel1tum, pri-
mUIll quidem circa dOlTIOnstrationen1.
Prffipositio circa dicit nlotulTI CirCU111-
spicientis rationis in circuitu, et nihil
omittentis de his qUffi circa, talelTI disci-
plinau1 consideranda. De autelll prffiposi-
tio dicit materian1: quia lTIatcria de qua
ultilllo et finali intentione intendìmus-,
denlonstratio est, qUffi efficacissiIllO pro-
bat; syllogisllluS autelTI sinlplex infert
solum et nihil 1'1'obat: et ideo in via in
qua devenitur in notitiaill ignoti per no-
tUITI, ultima intentio stat in deul0nstra~
tione, et alia ordinantur ad illanl. IIffic
auteul qUffi dicta, dieta sunt ad iutentio-
nis nostrffi nlanifestationern : nec sunt hic
considerationes de quibus sit çurandun1.
CAPUT III.
Quid est ]Jropositio.
SecunduUl ordinenl de his exsequentes,
dicinlus priIllo quod quanlvis propositio
1 Cf. I Perihennenias, cap. f, ubi declaratur
461.
et enuntiatio non differant secundum sub-
stantiaul et secundum id quod sunt propo-
sitio et enuntiatio, differunt tamen secun-
dUlll esse, et seculldunl intentiones nomi-
nunl: quia enuntiatio secundum esse
enuntiationis et :secunduill rationem no-
nlinis refertur ad ren1 designatalTI et inter-
pretatanl per enuntiationenl, propositio
antelTI dicit orationelll indicativam non ad
relTI designataill relatam; sed pro altero
(quod per ipsam probatur) positanl, sicut
prffilTIissa virtutelTI et rationcnl habet prin-
cipii COITIparata ad conclusionenl. Enun-
tiatio autelIl ad ren1 non habet rationem
principii-, sed potius virtutem signi 1 : et
ideo formaliter loquendo accidit enuntia-
tioni p1'opositionenl fieri vel esse: sed
cnuntiare dc re designata enuntiationi est
essentiale. Et quia hic utilTIUr enuntiatio-
ne prout ponitur ut scientiffi conclusionis
prineipium, ideo hic vocalllUS propositio-
nenl, quod in Periherl1~enias vocavimus
enuntiationem: quia ibi de indicativa
oratione intendimus secundull1 rationen1
signi, quod de rebus enuntiando inter-
pretatur sicut sunt, vel sieut non sunto
Sie ergo sumpta propositione-, dieilllus Diffinitio
propositio-
quod propositio est oratio affirmativa vel nis, et ejus
explanalio.
11egativa alicujus de aliquo : et hoc dehet
accipi divisilTI sic, quod propositio afHr'-
mativa sit affir111ativa sive affirnlatio ali-
cujus prffidicati de aliquo subjecto, et
quod propositio negativa sit negativa sive
negatio alicujus de aliquo : si eninl nega-
tio est alicujus, tunc negatio est et divi-
sio alicujus ab aliquo. Et ideo cunl dici-
tuI', alieujus de aliquo propositio quan-
tU111 ad subjectum univoco stat, et in af-
firntativa et in negativa: quantum autem
ad relationenl prffidieati ad subjectulTI non
stat 'omnino univoce: quia in affirmativa
notat . inhffirentiam prffidieati ad subje-
ctunl, in ~legativa autem notat relTIotio-
neIn.
Attendendum autem est quod CUIll in-
ferius non ponatur in diffinitiono sui su-
perioris, tanlen affirmativa et negativa
hrec differentia.
 462 D. ALB. ~AG.
qure sunt partespropositionis subjectivre,
ponuntur in assignatione propositionis:
quia de diffinitione propositionis substan-
tiali est, quod sit oralio aIicujus prredi-
cati de aEquo subjecto. Quod autelll ita
sit, probatur a partibus ipsius: est eniln
in affirluativa, et in negativa est iterum
alicujus de aliquo.
Ut ergo siruul det:ur diffinitio, et 0111-
nibus convenire probetur, ideo in diffìni-
tione ponitur affirn1ativa et negativa. Et
ideo inferius non ponitur in diffìnitione
sui superioris ut diffinitivulll, sed potius
ut divisivun1, ut ex partibus divisis gene-
ralis sive universalis probetur esse diftì-
nitio : et hoc modo inferius bene poni-
tur in assignationc superioris.
Dubitatio. Si autelll qureratur, cnn1 ll1ultis luodis
dividatur enuntiatio per unalll et plures,
et eonlpositam et siluplicem, et universa-
lem et particularem-, quare de his nulla
lnentio fit in assignatione propositionis,
sed tan1um de affirmativa et negativa,
Solutio. Facile est respondere : quia alire divisio-
nes non fiunt per ista essentialia propo-
sitioni, sicut quando dividitur per affir-
mativulu et nega.tivum : ista enim respi-
ciunt compositionenl qure forlualis est in
propositione : et ideo s~nt qualitates es-
sentiales propositioni. Universale autem
et particulare accidunt propositioni ex
subjecto, et Siluiliter una ,vei plures pro-
posilio ex subjecto vel prredicato, et si-
militer simplex et composita: et ideo non
ila essentialiter specificant enuntiationenl
sicut aftìrmativulll et negativun1-, nec tan-
tum faciunt ad diversifìcationen1 syllo-
gismi in figura et modo sieut affirnlati-
vum et negativulu: et ideo ista potius
quan1 alia ponuntur in assignalione pro-
positionis.
Quod autem dicitur oratio, hoc in dif-
finitione propositionis ponitur ut genus
proximum: quia intelligitur dc oratione
duplici perfeetione perfecta, constitutione
in perfectionem orationis, et constitutione
in perfectionem significationis. Dico au-
tem constitutionem in perfectionelU per-
fectre orationis, quod sit ex nOlnine et
ORD. PRJED.
verbo perfectan1 notitiam faciente de
afTectu pronuntiantis: sicut CUlll dicitur :
fac ho.c, per' orationem in1perativam per-
fecte designatur inlperantis affectus: et
cun1 dicitur: utina1n bonus essem, per-
fecte designatur optantis affectus, et sic
de aliis. Et dico orationis constitutre in
perfectionelll significationis, propler ora-
tionen1 indicativalu, qure non fit ad indi-
candulll aflectum pronuntiantis primo et
principaliter, sed potius ad esse designan-
dum sicut est: et ex consequenti per rei
enuntiationen1 fit judicium affectus indi-
cantis rem, sicut est in esse vel non esse.
:Oe tali igitur oratione intelligitur, quia
apud logiculll non est alia consid~rata
oratio.
'Si vero qureritur, quare non dicitur Dubitatio.
enuntiatio, I)icendum quod· enuntiatio se- Solutio.
cundum esse et substantialll non est ge-
nus ad propositionelu, sed potius secun-
dum substantianl convertitur enuntiatio
cum propositione: et ideo si in diffini-
sione poneretur, diffiniretur idem per
seipsurn. Potest tam.en etiam dici quod
prius dictum est: quia enuntiatio dicit
relationem ad signifìcatull1, et propositio
dicit relationem principii ad conclusio-
nem : et quoad hanc rationen1 enuntiatio
in diffinitione propositionis non debet
poni, quia sic diversitatelu et oppositio-
nem quarndalll habet ad propositionen1:
sed oratio perfeeta perfectionibus dictis
genus est substantiale ad enuntiationen1
et ad propositionem, et ideo talis oratio
ponitur in propositionis diffinitione.
Propositio autem sic diffinitaet accep-
ta, sic dividitur, quod hroc quidem est
universalis, et alia particularis, et alia in-
defìnita. Singularem autenl hic non po-
no : quia illa non est syllogistica, et ideo
pro conclusione syllogismi non posita, et
ideo non proprie habet nomen et r~tio­
nem pr0positionis. Quia si aliquando
forte in syllogismo ponitur, non ponitur
ut singularis, sed· lit particulare ad hoc
vel illud deternlinatum : particulare enim
est quod substantialiter sub, universali
accipitur, ut suh amni homi~e qùidam
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. I
homo. Singulare autem nec immediate,
nec per se sumitur sub universali: quia
si dica111, omnis hon10 currit, non assu-
lllitur Soerates, nisi per hoc quod Socra-
tes est quidalll hon10: nec quidalll hOlTIO
deternlinatur ad Socratem, nisi per hoc
quod accidit cuidan1 homini Socratem
esse 1.
~mU()modo Attendendun1 etia111 quod quarnvis in-
.U Gl't par-
• ull"frll~ ab definita requipolleat particulari: tamen
h,. o mta.
nec requipollentia secundum valorelTI com-
paratur ad supposita sub subjecto accep-
ta: quia utraque pro uno verificatur. Sed
seCUndUlTI signi deterrninatione111 oppo-
nitur particularis indefinita~: quia CUlTI
dicitur, quidam homo, universale per si-
gnunl inclinatum est ad standuIl1 pro
partibus, et hujusmodi inclinationelTI non
habet in ea qure est indefinita. lIre igitur
species sunt propositionis iecundull1 quan-
titatem penes qualTI attenditur decursus
syIIogisticus, u~iversaIe, particulare, et
indefinitum.
Objectio. Et si aliquis objiclat, quod ars in1itatur
naturam: et CUlTI indefinitulTI nihil sit
in natura, videtur quod etialll in arte ni-
Solutio. hil esse debeat indefinitum, Dicendum
quod ista objectio procedit ac si indefini-
tum idem sit quod infinitum: et hoc non
est verum: quia infinitum dicitur a pI'i-
vatione finis intus et extra finientis, cu-
'nftnltum et jus ultimum non est accipere. Indefini-
Indeflnitum
dilferunt. tum auteITI
d' . ..
leItuI' a prlvatlone certI·fi1-
cantis ipsum ad hoc vei illud, sicut neu-.
truffi genus dicitur indefìnituln, hoc est,
incertum ad fol'mam masculini et feenli-
nini: et sic dicitur propositio indefinita,
nec ad universale vei particulare certifi-
cata per signum ad alterun1 dictorum
certificans subjecti quantitatem: et hoc
modo indefinitun1 et est in natura, et in
arte necessarium.
Per exempla autem deciarantur qure
dicta sunto Dico autenl ùescribendo unÌ-
versaIem propositionelTI, qure olTIni aut
nulli inesse significato Si enin1 universale
1 Singularis propositio non ponitur in syllo-
gismo : vide tamen infra traete III, cap. 1, ver-
463
quod est subjectum accipitur distribu~
tum, ut secundunl quamlibet partem ip-
sius insit ei prredicatum, sicut cum dici-
tur, omnis homo currit~ et sic significat
prredicatun1 inesse subjecto: tunc est
universalis affil'mativa. Si autem signifi-
cat nulli parti subjecti inesse prffidicatum,
sed a qualibet parte subjecti removeri:
tune habet quidem subjectum ad stan-
dU111 pro qualibet parte distributU111 per
uni.versale signum, sed per negationem
qUffi est in signo respicienten1 composi-
tionelTI, prredicatun1 removetur a quali-
het parte divisim, sicut CUlTI dico, nullus
homo currit, l'emovetur cursus a quoli-
bet homine. llarticularem propositionem
dico qUffi significat prredicatulTI inesse
subjecto sub determinatione subjecti ad
partem; aut significat non omni sed parti
inesse aftìrmative vel negative, ut cum
dicitur, quidam homo currit, aut nOl~
omnis horno currit : ita quod negatio si-
gnun1 distributivum formaliter respicit:
sic eniu1 negat universalitatem in ratione
universalitatis, et rclinquit parten1 sub
distributione acccptan1. Indefinitau1 au-
teITI dico propositionem, qUffi prredicatur
inesse vel non esse, et significat sine cer-
tificatione ad universaliter standum vel
particulariter: et hoc est universali sub-
j eeto accepto sine signo universali vel
particulari, sicut affirmativa indefinita
est, a qua formatur hoc dictum, contra-
riorulll esse ean1dem disciplinam. Pro-
positio autem est, contrariorum eadelTI
est disciplina. Indefinita auten1 negativa
est., a qua forn1atur hoc dictum, volupta-
telTI non esse bonum: et propositio est,
voluptas non est bonum.
Dividendo auten1 propositionem non
per species, sed per proprietates suas,
est qureda111 propositio dialectica, et qure-
dan1 den10nstrativa, secundum quod est
in Inateria probabili v·el necessaria. Et
dican1 on1nel11 illam propositionern dia-
lecticalTI, qUffi non sumit, sed interrogat
sus finen1.
464 D. ALB. MA.G. ORD. PRJED.
consensulll respondentis an sumendum
esse concedat, sicut est propositio sophi-
stica, et etiam tentativa: omnes enilll
illre hoc modo dialecticffi dicuntur pro-
positiones: quia in hoc conveniunt, quod
conSenSU111 respondentis interrogant :
quod non facit delllonstrator, qui propter
ipsam rei. necessitatelll sunIit et de con-
sensu respondentis non curat: quia in
talibus oportet discentelu credere, et non
in ipso contradicere.
Unde in hoc differt propositio del110n-
strativa a dialectica quonial11 demonstra-
tiva propositio est sumptio alterius par-
tis contra<1ictionis qurecumque est vera et
necessaria: non enim interrogat respon-
dentis consensum, sed ex ipsa rei veri-
tate et necessitate sumit quasi concessalll
ille qui demonstrat. Dialectica vero pro-
positio non sic sumi potest : quia non
habet rei certitudinem, sed ex consensu
procedit respondentis: et ideo dialectica
propositio est CUlli interrogatione alterius
partis contradictionis quoillodocumque
scilicet concedere velit respondens. Hujus
autem vera causa est: quia necessitas in
propositione non est ab hOll1ine, sed a re
ipsa : probabilitas autem erit ab homine :
probabile enin1 est, quod videtur onlni-
bus aut pluribus aut 111axil11e notis: et
ideo in probabilibus oportet quod habea-
tur respondentis condisputantis nobisculn
consensus.
Quanlvis autelll sic difIeral1t dialectica
et demonstrativa propositiones, tamen in
hoc non distabit una ab alia, quin ejus-
dem figurre et ejusdel11 modi fiat ex utra-
que formalis et siluplex syllogismus, hoc
est, syllogisl11uS qui forrrlaliter est appli-
eabilis utrisque, scilicet tam demonstra-
tivo quam dialectico syllogismis: uter-
que enim, scilicet et qui den10nstrat et
qui consensus interrogat, syllogizant., et
Ul1US syllogisillus sinlplex et formalis est
demonstrativus et dialecticus, qual11vis
non sit una species l11aterialis syllogisn1i
in utroque istorunl, sed UnUl11 sunt in
fornla sin1plicis syllogismi, sicut isosceles
et ~sopleurus sunt una figura, quamvis
nonsint unus triangulus, sicut dicit Ari-
stoteles. ~Ianifestun1 est enim quod et
qui demonstrat et qui interrogat syllogi-
zans, servat formam syllogismi simplicis
in figura et modo: et qui syllogizat in
propositionibus, sumit aliquid de aliquo
affirlnative esse, vel negative non esse.
Quia igitur omnis syllogizans sUluit vel
concessam a respondente vel acceptam ab
ipsius rei necessitate, sequitur quod syl-
logistica pr-?positio est simpliciter sive
universaliter affirillatio aut negatio alicu-
jus de aliquo, vel alicujus ab aliquo se-
cundum rrlodunl qui dictus est-, scilicet
quod vel consensu sun1it interrogatam,
vel ab ipsa necessitate accipit concessanl.
Deluonstrativa autelu popositio est, si
aut per se vera sit, aut si non per se vera
est quod tamen sit per priluas propositio-
nes per se veras sic sUlupta et probata.
Dialectica autem p'ropositio in percunc-
tante quidem et qUffirente quanI partem
contradictionis concedat respondens est
interrogatio : quia consensum oportet in-
quirere. Syllogizanti autem (eo quod
syllogizans sumit concessum ante per in-
terrogationem et colligit ea in qUffi jam
consensit respondens) est sumptio appa-
rentis quoad respondentem-, et est SUIUP-
tio probabilis quoad rèi probabilitatem,
quemadluodum in Topicis dictum est, ubi
de interrogatione et probabili ex inten-
tione est determinatunl .. :',
Quid est igitur propositio secundum
se, et quid differt propositio syllogistica
in syllogismo simplici et formali posita,
a deluonstrativa et dialectica, subtiliter
quidem in sequentibus dicetnr :ad prre-
sentem vero utilitatem, in qua non' inten-
dilUUS nisi prrelibare ea qure necessaria
sunt ad propositum, sufficiunt ea qure
nunc a nobis de propositione determi-
nata sunto Hoc enil11 solum seire opor- Quid sit
tet, quod propositio syllogistica (qure syl- s~fltg~:~l~~.
logistica dicitur a siluplici forma syllo-
gismi) nullius significationis est ratio de-
terminata: sed sUluitur a terminis trans-
eendentibus, sicut in A et B et c et hu-
jusmodi, qure nihil in se significant nee
 I~IBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. I
materiam aliquam determinant: sed ma-
teria cui illa forma primo applicabilis
est, duplex est, scilicet necessaria et pro-
babilis. Et ideo non sunt syllogisticre
propositiones syllogismi, scilicet simpli-
cis et demonstrativi et dialectici.
CAPUT IV.
Quid est terminus.
Terminum vero voco in quem resolvi-
tur sicut in terminuill ultiIllulll proposi-
tio: sicut terminus est prredicatum et
s ubjectulll de quo prredicatur, hoc est, fit
prredicatio, et hoc prredicato apposito per
inhrerentiam subj ecto, sicut fit in propo-
sitione affirmativa, vel prredicato div~so a
subjecto, sicut fit in propositione nega-
tiva: et hoc est vel secundulll esse sicut
in affirmativa, vel secundum non esse
sicut in negativa. Proxinlffi enim partes
et substantiales propositionis non sunt
nomen et verbum, quia propositio dicit
aliquid de aliquo : et ideo pars ejus est
subjectum quod dicit id de quo aliquid
dicitur sub ratione qua substat illi quod
dicitur de ipso: et talelll rationelll non
habet nomen, ut nomen est. Similiter
prredicatum dicit id quod de alio dicitur
sub ratione inhrerendi qua dicitur de sub-
j ecto, quod non dicit. verbulll in quan-
tum verbum est: et ideo proximre partes
propositionis sU,nt subjectum et prredica-
tum, et non nomen et verbum. Quod au-
tem dicitur apposito vel diviso esse vel
non esse, non dicitur nisi propterea quod
affirmativa vel negativa potest esse pro-
positio.
Tamen sciendum quod esse et non esse
quod notat cohrerentiam vel divisionem
prredicati a subjecto, cum prredicato sem-
per clauditur, sicut in Perihermenias est
dietum. Sic et si prffidicatum secundulll
se totum consideretur secundunl quod
refertur ad subjectum" duo habet in se,
scilieet esse vel non esse, quod notat in-
hffirentiam vel divisionem prredicati a
8ubjeet.o, vel cunl subjecto, et cum hoc
465
dicit rem qure esse vel non esse illud spe-
cificat, ut Socrates legit, sensus est" est
legens: et esse specificatnr lecti one, et
hoc est prredicatum totunl simul, esse
scilicet, et id quod esse specificat : quia
sicut in scientia Perihermenias determi-
natum est, compositio (qure esse dicit et
significat in hoc verbo est) tenet se ex
parte prredicati, et ali quando etiam per
seipsum prredicatur, sicut in propositio-
nibus in quibus non tertium, sed secun-
dum adjacens prredicatur, ut homo est,
non homo est: et 110C est tanl in affirma-
tivis apposito esse significante, quam in
negativis in quibus significat non esse.
Ric est igitur terminus in quo stat 1'eso-
lutio propositionissyllogisticcB quoad
figuram qure cognoscitur habitudine et
positione terminorum.
CAPUT V.
De syllogis1110 quid sit secundum diffini-
tionem.
Syllogisnlus autem qui componitur
imnlediate quidem ex propositionibus et
mediate ex terminis, in universali qui-
dem et non in hac vel illa materia ac-
ceptus, est oratio in qua quibusdam po-
sitis aliud quid ab his qUffi posita sunt,
ex necessitate accidit· ab his qure posita
sunto Accidit autem eo sive ideo quod
hrec sunt posita, scilicet et prremissa :
ista enim debent in syllogislno esse causa
consequentire conclusionis: hoc est eniIn
dictum, eo quod h/EC sunt, quod scilicet
sit conelusionem propter hrec contingere
sive sequi. Propter hrec autem qure po-
sita sunt sequi sive contingere tune ac-
cidit, quando n~.llius termini vel proposi-
tionis apponendre extrinsecus indiget
prreter ea qUffi sunt de substantia syllo-
gisIni in figura et modo, qUffi sunt t1'es
termini, et dure propositiones.
HffiC autem sic explanantur quod syllo-
gismus dicitur oratio et non orationes,
quia quamvis in syllogismo ponantur
dure proposltiones, qllre sunt orationes et
30
466 D. ALB. l\fAG. ORD. PRiED.
non oratio, tanlen prout in syllogismo
ponuntur, non ponuntur ut orationes,
sed ut oratio propter tres causas. Qua-
rum prima et potissinl<1 est, quia uniua-
tur in Iuedio uniente extremitates in om-
ni figura: et qUffi sunt unita in fornlali
principio., non sunt principaliter multa,
sed potius simpliciter unum, Iuaterialiter
autem et secundulu aliquid multa. Se-
cunda causa est, quia minor ut re8trin-
gens majorelu in syllogismo ponitur:
quod autem restringit et coarctat aliud,
non cadit cunl eo in numerum: et sic
iterum ambre propositiones coarctantur
ad unUffi. Tertia causa est, quia alubre
prremissre referuntur ad unam orationelu
qure est conclusio: et qure in uno fine
uniuntur, non simpliciter sunt diversa,
sed relata ad ununl finem : et ideo syllo-
gismus congruentius dicitur oratio qualn
oratiories, prfficipue quia syllogisnlus est
unum ordine ad ununl : et ideo qUffi com-
ponunt ipsum, ordine ad invicem et ad
unum sunt unum.
Quod autem dicitur in qua, dicitur
propter necessarias propositiones, qure
ad probandunl vel declarandunl inducun-
tur, qUffi non sunt in1.ra syllogismum, sed
extra substantiam ipsius.
Quod autcm dicitur quibusdaln, dici-
tur propter enthymema, in quo non qUffi-
dam orationes, sed potius una propositio
ponitur: et ex illa concluditur sicut in
syllogisnlis fit 1'hetoricis.
Quod autem dicitur positis, hoc duo
dicit : positun1 est enim quod est ordine
congruo secunduJu ordinem et locum
dispositun1 : et sic per hoc quod dicitur
positis., on1nes excluduntur inutiles con-
jugationes : quia in i11is nulla propositio-
num in ordine et loeo bene est disposita.
PositUIU etianl dicit idem quod conces-
sum, et sic ponitur ibi. propter syllogis-
mUlTI dialecticum, cujus propositiones
interrogant respondentis consensum :
propter quod etianl Boetius in Topicis.,
ubi ealuden1 ponit diffinitionelu, addit
dieens positis et concessis.
Aliud autenl ab his qUffi po~ita sunt
additur., propter conclusionem qure quam-
vis materialiter non simpliciter sit aliud
a prremissis, quia componitur ex majori
et 111inori extremitatibus qUffi sunt partes
n1ajoris et minoris prC?positionis, talnen
forlualiter est aliud a prremissis., sicut ef-
fectus et principiatum aliud sunt a causa
et principio aquibus causantur et princi-
piantur..Dicitur auteln etiam aliud prop-
ter ejus quod est in .principio petitionem,
non quidem secundun1 quod est locus so-
phisticus, sed secuudum. quod est pecca-
tum contra syllogismum, sicut in se-
quentibus istius scientire in secundo libro
deterrninabitur.
Quod autem dicitur ex necessitate acci-
dere vel sequi, de necessitateconsequen-
tire intelligitur., et non de necessitate rei,
vel ·consequentis. I-Iocetiam quod dici-
tur de necessitate accidere, dicitur prop-
ter inductioneln et exen1plum, in qui-
bus consequentia non. est necessaria.
Quod autem additur eo quod h/EC sunt,
qure sunt causa il1ationis et consequen-
tire, dicitur propter non 'causalll ut cau-
sam, non in quantulu est locus sophisti-
cUS., sed potius ut non causa ut causa
peccatum est contra syllogismurn, sicut
in secundo 11UjuS scientire libro deter-
minabitur. Et sic patet qualiter dicta dif-
finitio syllogisn1i esse syllogismi. diffinit,
et iPSUITI ab omnibus aliis excludit.
])icitur enim propter ea qU/E pr/Emissa
suni. contùlgere, ita quod hoc idem est
quod nullius extrinseci, terluini scilicet
vel propositionis indig-ere ut fiat., hoc
est, ut appareat necessaria, hoc est, ne-
cessario concludens. Et qualuvis non in-
digeat extrinseco quod sit propositio vel
terminus, tamen ut appareat necessa-
rium quod in se necessariulu est, indiget
aliquando syllogis111i vel propositionis
proprietate, sicut est conversio in propo-
sitione, et sicut est reduc.tio in syllogis-
mo: aliter enim syllogislui secundre et
tertire figufre non apparebunt necessarii,
ni8i ad priIìlam figuram reduc~ntur. llrec
est igitur assignatio data de syllogislll0.
Aliter etiam a quibusdam exponitur
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. J
inducta diffinitio, et multis modis : sed
ad prresentem speculationelll suffìcit quod
dietum est. Sèd hoc advertendulll, quod
di.eta syllogismi diffinitio generaliter con-
venit omni syllogismo, et nlaxinle illi
quern dicinlus esse Silllplicem: quia ille
nullam habet necessitatem, nisi illam
qure dicitur necessitas illationis Silllplicis
ex figura et IllOdo: alii aut enl particula-
["es syllogisllli .probationelll rei conclusffi
habent prreter necessitatem illationis 1.
CAPUT VI.
Quis syllogismus" est perfectus et quis irn-
perfectus.
Dividendo ~utelll syllogisillulll, ·quod
quidam syllogisllluS est pcrfectus, et qui-
dam inlperfectus~ non dicitur dividi syl-
logisnlus secundunl specielll, sed secun-
dUlll apparentialll. quoad nos. Omnis syl-
logismus qui habet tres ternlinos et duas
propositiones disposita in 1110do et figura
quacumque triunl figuraruIll, perfectus
est in esse syllogisnii~ et non indiget ad
esse syllogismi. Syllogislllus tamen te1'-
tire figurre vei secundre illlperfectus dici-
tur quoad hoc quod appareat ejus conse-
quentia, indiget aliquando reductione ad
aliquem lllodum priIIlre figurre, et aliqua
conversione propositionulll, ut appareat
necessaria ejus consequentia : et ideo
uterque tam perfectus quam imperfectus
syllogismus est, et rationenl habet syllo-
gismi, eo quod de substantialibus sylIo-
gismi neutri aliquid deest : et imperfe-
ctus non dicitur imperfectus, nisi quoad
bene esse, et non quoad esse.
Sic ergo dividendo syllogismum, dici-
mus quod perfectum voco syllogismum
qui nullius alìcuJus sive alterius indiget
prreter ea qure sumpta sunt in terillinis
et propositionibus : qualuvis enim alius
in esse syllogismi sit perfectus, tamen
i Ex hoc loco colligitur duplicem esse syllo-
gismum, scilicet illativU'm tantunl, qualis est
syllogismus incontractus, et illativum probati-
467
quantum ad prffisentem intentionelll
spectat, llunc voco perfectum, qui etiam
in apparentia perfcctus est ex his qure
continet intra seipsum ad hoc ut appa-
reat necessarium, hoc est, quod conse-
quentia qua concludit, appareat necessa-
ria. Inlperfectum autenl illum voco syl-
logisluunl, qui non ad hoc ut sit sylIogis-
nlUS~ sed ad hoc ui appareat nobis neces-
sariulll, indiget uno vel pluribus. sive
indiget unius vel plurium secundum
Grrecos qui carent ablativo, et geni-
tivunl ponunt pro ablativo. ])ico autem
unius: quia aliquando non indiget nisi
sola propositionum conversione ad hoc
quod reducatur in syllogismulu perfe-
ctum: aliquando indiget pluriuln ut re-
ducatuI', sicut conversione et transposi-
tione, sicut patehit in sequentibus, ubi
dicitur de syllogisnl0runl imperfectorum
secundee et tertiffi figurffi ad perfectos re-
ductione, qui in prima figura perIecti
sunto
Hrec autenl quibus indiget, necessaria
sunt et necessariunl faciunt syllogismi
consequentiam per sumptos terminos,
quoruill habitudine et situ naturali con-
stituitur figura. Non autem necessaria
sunt per sumptas et positas in syllogis-
mo propositiones : quia in conversione,
quando per conversionelll reducitur syl-
logislTIUS imperfectus ad perfectum, non
lllanent eredem propositiones : quia con-
versa et illa in quam convertitur, non
sunt propositio una: qualllvis ternlini
iidem lllaneant et eUlndem situm natura-
leln servent, vel intra extrema, vei ante
ea, vel post ipsa. lsti igitur et tales sunt
syllogismi perfecti et illlperfecti.
vurn;que, ut syllogismus contractus ad nlate-
riarri ex veris procedens. P. J.
 468 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
CAPUT VII.
De in toto esse, et de onlni, et de nullo
1)r;;edicari, que sunt syllogismorum
perfectorum principia. .
Post lirec dicamuH de principiis syllo-
gismorum perfectorum et imperfectorum :
quia de illis etiam antequam de syllogis-
mis tradamus, oportet quredam prreco-
gnoscere. Principia autem syllogismorum
perfectorunl sunt duo, scilicet dici de
omni, et dici de nullo. De istis igitur pri-
mo determinanduln est. Dicimus igitur
quod in toto esse unum in altero, et·
ununl prredieari de omni altero idelTI est
quoad suppositum et quoad substantialTI.
In toto esse
DifIerunt tamen ratione: quia in toto
e~ ?ici qe esse alterum in altero dicit comparatio-
omnl ratIo-
ne differunt. nem subjecti ad prredicatum, eo quod
subjectum est in prredicato proprie 10-
quendo, sicut materia in forma conti-
nente. De omni autem prredicari dicit
comparationem prredicati ad subjectulTI,
eo quod de omni prredicari est quoddam
dici de altero: de altero autelTI dici est
prredicatum de subjecto dici, sieut patet
per antedicta.
Objectio. Si autem quis objiciat quod de omni
est dispositio subj ecti et conditio perti-
nens ad subjectum~ et ideo non possit di-
cere comparationem prredicati ad subje-
ctum : sed magis e converso dicere vide-
tur comparationem subjecti ad prredica-
Solutio. tUlTI, Dicendum quod quamvis signU111
distributivum ad subjectum referatuI', ta-
111en dici de omni propriuffi est prffidi cati :
quia dici de omni non est aliud, nisi pI're-
dicatulTI cuilibet parti subjecti inesse, et
quod pro qualibet parte stet subjecti, hoc
facit signum universale distributivum:
et ideo diei pertinet ad prredicatum, et
etianl ~ici de omni: sed quod pro quali-
bet parte prredicatulll attribuatur subj e-
cto, facit signum distributivum. Dicimus
igitur de omni prredicari, quando nihil
est SUluere subjecti, hoc est, partiU111
subjecti~ de quo alterum quod est prredi-
catum non dicatur.
Et attende quod quamvis omne et to- Differenti
inter om
tum sint ambo signa distributiva univer- et 10tua
salileI', tamen in hoc difIerunt, quod to-
tum proprie distribuit pro partibus inte-
gralibus, omne autem pro partibus sub-
stantivis. Similiter autem non est idem di-
cere, quando nihil est sumere subjecti,
et dicere, quando nihil est sumere sub
subjecto : quia quando dicitur sic, quando
nihil estsumere subjecti, tunc intelligi-
tur quod nulla partium subjecti excipitur
sive sit integralis sive subjectiva: quia
et integralis est aliquid subj ecti, et etiam
subjectiva aliquid est subjecti. Quando
autem dicitur, quando nihil est sumere
sub subjecto, non stat nisi pro, partibus
subj ectivis : quia illffi, solre sumuntur sub
subjecto sicut communi: integrales au-
tem non sumuntur sub subjecto, quia
totum subjeetum non prredicatur de ipsis.
Et ideo in toto esse mélius explanatur sic
dicendo, quod in toto esse et de omni prre-
dicari est, quando nihil est sumere subjecti
de quo prredicatum non dicatur, quam si
sic dicatuI', quod in toto esse et de omni
prredicari est, quando nihil est sumere sub
subjecto dequo prredicatum non dieatur.
Hrec autelu qure dicta sunt omnia vi- Object
dentur convenire indefinitre propositioni
quando sumiturinrnateria necessaria,cum
sicdico, homo est animaI, nihil est sumere
subjecti de quo prredicatum non dicatur,
et sic talis indefinita videtur esse universa-
liso Et ad hoc dicenduln quod CUlli dici- Soluti
tuI', quod dici de omni est quando nihil est
sumere subjecti de quo prredicatum non
dicatur, quod tunc stat subjectum actuà-
liter pro partibus, quia actu distributum
est pro partibus: sed CUlTI subjectum est
indefinitum, non stat pro partibus nisi
potentialiter et habitualite~": et ideo in-
definita non est universalis actu, etiam
quando est in materia necessaria. Eodem
autem nlodo dicendulll est de eo quod est
de nullo prredicari.
 LIRER I PRIORlTM ANALYTIC. TRACT. I
CAPUT VIII.
Qualiter conversio principium est imper-
jecti syllogismi, et quid sit conversio.
Quia conversio propositionun1 in ter-
minis eisdem facta est principiurn per
quod pertìcitur syllogismus illlperfectus,
oportet prremittere de conversione et
tractare de ipsa inter alia principia syllo-
gismorulll, de quibus tractatur ante doc-
trinam syllogismi Silllpliciter: et ideQ vi-
(;onversio dendulll est quid sit conversio. Est autem
'1 uid •
conversio propositionis in terminis sicut
terminorum transpositio, ut subj ectum
fiat prredicatum, et e converso de prredi-
cato fiat subjectum : per hoc enim syllo-
gismi secundce et tertire figurre illlper-
fecti reducuntur ad primam,figuram, cu-
jus syIIogismi perfecti sunt secundum
evidentiam necessitatis consequentire, qua
syIIogismi sequitur conclusio, ut si di-
cam, nuIIum A B et nullum B A., vel quod-
dam A B et quoddam B A., vel omne A B
et quoddam BA: his enin1 modis fiunt
conversiones propositionum in terminis
eisdem.
Propter quod etiarn conversionem per
contrapositionem hic conversionem non
vocamus : quia in tali conversione iidelll
termini non manent, sicut si dicam om-
nis homo animal., et convertam refle-
ctendo oppositum de opposito, et dicam,
omne non animal non homo: non homo
enim et non animai non sunt iidem
termini cum his, homo animal, qui sunt
termini ejus propositionis qu~ e~t con-,
versa. Mrec igitur qure est per contrapo-
sitionem conversio, non est conversio
nisi valde extensa et communi significa-
tione hujus nominis conversio, ut omnis
reflexio propositionis conversio dicatur:
qua sive in terminis sive in oppositis ter-
minorum prredicatuID refiectitur in sub-
jectum. Hoc autem modo hic non Ioqui-
mur de conversione, sed tantum de illa
qure est in eisdem terminis, sicut eorum-
dem terminorum transpositio : hrec enim
469
proprie dicitur conversio: de illa vero
est qure per contrapositionem omitti-
muso
Attendendum quod quamvis tres viro
sint perficiendi syIlogismos imperfectos,
scilicet conversio, expositio, et deductio
ad ilnpossibile, tamen non prffimittilllUS
hic nisi de conversione: quia expositio
est per aliquod sensibile deterlllinatun1;
sensus autem in nobis su'nt: et ideo sen-
sibilium non oportet tradere doctrinaill.
Deductio autem ad impossibile syllogi-
zandi est modus quidam: et ideo non
ante artem syllogizandi doceri potest, sed
potius ex ipsa arte jam tradita ducendus
est talis syllogizandi modus. Dican1us
igitur quod jam diximus, quid conversio
per diffinitionem.
Sed adhuc restat dicendulll in quo ge- Inlt~ument8
nere SI·t·lns t rumentorulll art1s. et d ' diffinitio
octrl- logIca sunt
di-
. d t . t t d visio, et' ar-
nre. D u dUn1 enlm e erlllina um es ,quo gumentatio.
logica est scientia docens per notum de-
venire ad ignoti cognitionem. Hoc autem
est aut incomplexum, vel complexum. Et
si est incomplexum., devenitur in cogni-
tionem ipsius diffinitione, vel divisione,
vel utroque modo, sicut in scientia divi-
sionum dictum est. Et si estcomplexum,
devenitur in cognitionem ipsius argu-
mentatione. Si ergo conversio est unUlll
principiorum doctrinre logicre, tunc opor-
tet, quod doceat venire ex cognito ad in-
cognitulll :erit ergo aliquod dictorum
triUffi., scilicet aut diffinitio, aut divisio,
aut argumentulll: constat autem quod
non est diffinitio vel divisio, videtur ergo
quod incidat in genus argumenti: et hoc
multi concesserunt.
Et si qureritur ab eis, in specie cujus
sit argumentationis? Dicunt quod in
specie sive genere sit enthymelllatis. Non
enim habet tres terminos actu et duas
proposition.es, ut possit dici syllogismus:
nec infert ex simili aliquo, ut possit dici
exemplum : nec inducit partes, ut inferat
universale sicut inductio. Si igitur est ar-
gumentatio aliqua, relinquitur quod sit
enthymema.
Si autem objicitur istis quod enthy- Objectio.
 D. AI~B. NIAG. ORD. PRJED.
mema habet tres te1'minos secundum ra-
tionen1-, sicut syllogismus, propter reten-
tam in animo sive in mente propositio-
nem, a qua etiam enthYlllema vocatur:
et si illa apponatur, tunc enthyn1ellla ha-
bet t1'es terminos et duas propositiones,
et erit syllogismus : propter quod enthy-
mema est potentia syllogislllùs: conver-
sio auten1 si fiat in terlllinis non habet
nisi duos tern1inos : et ideo conversio ad
Solutio. enthymema non potest reduci. Respon-
dent isti qui dicunt conversionem esse en-
thymema, quod conversio habet duos ter-
minos actu et tres secundun1 rationen1:
quia unus in duplici sumitur ratione-, si-
cut in syllogismo ex oppositis duo sunt
termini tantum, et tres secundum ratio-
nem, eo quod unus surnitur in duplici ra-
tione, sicut si dicam, nulla disciplina stu-
dio sa: omnis disciplina studiosa: ergo
nulla disciplina est disciplina. Vel nulla
voluptas bonum: on1nis voluptas bo-
num: ergo nulla voluptas est voluptas.
Et I10C modo dicunt de conversione, quod
habet duos tern1inos numero et actu, sed
tres seCUndU111 rationen1: si enin1 dicalll
sic, nullam A B, nullun1 : B A A quiden1
qui alter terminus in duplici sUl1litur
ratione, et ideo efficitur syllogismus per
additioneln minoris propositionis sic,
nullun1 R A, omne A A; ergo nullulll
AB, qUffi est conversa primm proposi-
tionisquffi dixit nullum B A, et est iste
syllogisnlus primus secundffi figurffi: et
sic enthyn1ema quod est converslo sinl-
plex universalis negativffi, est potentia
syllogisrnus prilllus secundre figurffi. Si-
militer est de enthyn1emate quod est
conversio universalis affirn1ativre, illius
enthyn1ema est hoc, omne B A', ergo
aliquod A B : hoc enilll enthymen1a
est juxta primum modum tertiffi figu-
rffi: et fit syllogisII1US primus tertim
figurffi per additionem majoris sic, omne
B A, omne B B, ergo aliquod A est B,
qure fuit in quam convertebatur universa-
lis affirlllativa. Et sic dicunt quod conver-
sio est enthymena quoddalll quod redu-
cibile est dicto modo in syllogisn1ulll.
Contra istos tamen objicitur : quia si Contraill<
conversio est enthYlllellla, et enthymema
illud perficitur reducendo ipsum ad syllo-
gismum in1pcrfectUl11 secundffi vel tertire
figurre, constat quod perficitur syllogis-
n10 irnperfecto : sed et ille syllogismus
cum sit illlperfectus-, habet perfici per re-
ductionem ad ,primam figuram : et hic
non potest fieri nisi per conversionem al-
terius propositionis : ergo conversio perfi-
cit syllogismum imperfectum : et syllogis-
mus imperfectus perficit enthymema, quod
est conversio:, ergo inter syllogismum
et conversionem est circularis perfectio :
quia utrumque perficit alterum-, et utrun1-
que perficitur ab altero: quod est valde
inconveniens. Sequitur enilll qnod utrum-
que est perfectum et non perfectun1, quod
esse non potest: quia contradictoria non
verificantur de eodelll SilllU1.
Si forte aliquis adhuc respondeat quod Evasio be
non est inconveniens-, quia et syllogismus na.
perficiat enthymema quod est conversio,
et e converso conversio perficiat syllogis-
lllum: quia non est una et in una ratione
sumpta perfectio :quia syllogismus per-
ficit conversiohem qure est enthymema
quoad u.ecessitaten1 consequendi et infe-
rendi conclusionem, quia hanc necessita-
tem enthymellla de se non habet : sed con-
versio perficit syllogismum non quoad
necessitaten1, quia illam de se habet syl-
logismus, sed perficit ipsum quoad neces-
sitatis evidentiam, quia hanc non habet
nisi reducatur per conversionem ad pri-
mam figuram : et sic CUlll non secundum
idem perficiantur a se invicem, non est
inconveniens quod utrumque perficiat
aliud et perficiatur ab ilIo. Si, inquam, Contra.
aliquis sic dicat, videtur contra hoc esse,
quod cun1 syllogisn1us conferat enthyme-
mati necessitatem, non potest conferre
necessitatem quam non hab'et: non habet
necessitatem nisi per conversionen1 per
quam rcducitur ad perfectionem: de se
ergo syllogisn1us non habet necessitatem
sicut illlperfectus: ergo' perfectionem non
confert enthymemati quod est conversio,
sed per conversionem. : ergo oportet quod
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRA.CT. I
conversio secundum s~ sit perfecta et
evidentis necessitatis: et sie non accipit
perfectionem a syllogism6 hoc enthYllle-
ma quod est conversio. Sienim diceretur
quod conversio perficiens syllogis111um
imperfectum non de se haberet necessi-
tatenl, sed acciperet eanl ab allo, oporte-
l'et quod illud abiret in infinitulll.
Ad hoc tamen etiam respondere isti
conantur dicentes, quod pro certo enthy-
melna quod est conversio, perfectionem
eonsequentiffi et necessitatenl accipit a
syllogisnlo. Scd syllogismus imperfectus
non accipit nisi evidentiam necessitatis a.
conversione: sed conversio a reductione
in syllogislllulll perfectU111 accipit neces-
sitatem consequentiffi.
Quamvis autelll hanc viani multi te-
nuerint, tamen nobis magis videtur, quod
conversio non sit formaliter loquendo en-
tllymema, neque etiam aliqua argumen-
tatio, et quod con,rersio in doctrina sive
arte nihil probat: sed sumit conversam:
nee inte1' conversas simpliciter est diver-
sitas sieut inter probans et probatum,
sed conversio sumptio est ejusdem se-
eundum Sitll111 transmutati. Et propter
hoc dieendunl esse videtur, quod conver-
sio est proprietas et habitudo eorumdem
terminorum per esse et non esse in affir-
mativa et negativa conjunctorum secun-
dunl situm diver~uIll: eonversio enim
prinlo est terminorum, sicut in prffihabi-
tis dictum est, propositionem in terminis
converti: sed hoc per sequentia magis
erit manifestum: eonvertitur enim pro-
positio per sunlptos terminos et non per
sumptas propositiones. Hoc autem -maxi-
me videtur ex hoc probari, quod si con-
versio esset enthymema" oporteret illud
enthymema reduci in syllogismum im-
perfeetum, et illunl syllogismulll imper-
fectum per conversionem oporteret re-
duci in syllogismum perfectum. Si au-
tem convertitur. altera propositio syllo--
1 Quomodoconversio est quidam lnodus con-
sequentim. Contra: si sic, posset ergo facere
fidem, et sic posset reduci ad argumentatio-
nem. Respondetur quod aliqualem facit fiden1,
471
gismi imperfecti, et sic reducitur, con-
versa erit eadem cum enthynlelllatis con-
vcrsione, quod est conversio, et syllo-
gismi qui formatus est ex enthynlclllate.
Illa ergo conversio non erit aliud a prffi-
missis, quod est contra syllogisllli diffi-
nitionem datam in ante habitis, ubi di-
ctUIll cst quod syllogismus est aratio in
qua quibusdam positis aliud necesse est
accidere. Et sic videtur quod conversio
nulla sit argumentatio, sed qUffidanl te1'-
nlinorum primo et propositionis per con-
sequens passio, et quod non probat, sed
sumit idem ex codem, differente talllen
secundum SitU111 terminorulll.
Dicendum igitur quod conversio non
est argU111entum: omne enim argulllen-
tum reducibile est in syllogismulll: et
ideo oportet quod in onlui argumento
sint terlllini ex quibus fiant dure proposi-
tiones, et una conversio diversa a prffi-
missis qUffi non sunt in conversione: et
talis iteonsequentia qUffi est ex tribus ter-
minis et duabus propositionibus ad infe-
rendam conversionem a prffimissis diver-
sam, est in olnni argumentatione, et est
substantialis ei: propter hoc quod omnis
argumentatio habet reduci ad syllogis-
mUIll. Cum igitur conversio non sie ha-
beat tres terminos et duas propositiones
a conversione diversas, non -potest ha-
bere talem virtutenl eonsequentiffi. Est
autem et alius modus consequentire qui
est convertentire consequentia, quando
aliquid sub uno situ partium sequitur ad
seipsum sub alio partium situ: et Iloe
-modo una propositio infert suam conver-
.'_ sam, qUffi eadem est il1i qualllvis sub
uno situ partium est nlagis nota, et sub
alio situ minus nota: et secundunl quod
est magis nota, infert suam conversanl
sub alio situ minus notalll 1.
tamen proprie non probat, quia inter conver-
tentem et conversam non est tanta distinctio
quanta requiritur inter probans et probatum;
et sic negatur secunda consequentia. P. J.
 472 D.ALB. MAG. OItD. PRiED.
verti quidem est necessarium, sed non
CAPUT IX~ sub eadem quantitate, sed sub eadem
qualitate: unde non convertitur univer-
De conversione propositionum secundu1n saliter sedparticulariter, ut si detur,
terminos. quod omnis voluptas bonum, convertitur
in bonum quoddam esse voluptatem: et
Quonialll autem, sicut in Periherl1~ertia hrec est conversio universalis in particu-
dictum est, omnis propositio significat aut larem. Particularium autem propositio-
simpliciter inesse sine modo aliquo de- num dure sunt, affirmativa scilicet, et ne-
terminante compositionem, aut significat . gativa. Et affirmativam quidem particu-
necessario inesse modo necessitatis de- larium necesse est Silllpliciter converti
terminante compositionem~ aut significat manente eadelll quantitate et qualitate.,
contingenter inesse modo contingentis sicut qUéedam voluptas est bonum., et bo-
deternlinante compositionem : oportet de- num quoddam necesse est esse volupta-
terminare conversionem in istis, qualiter temo Particularem autem privativanl sive
videlicet istre propositiones convertun- negativam non necessarium converti, vel
turo Et non dicimus aliquid de indefinita: potius (quod melius dicitur) necesse est
quia eamdem cum particulari habet con- particularem negativam non converti:
versionem. Nec dicimus aliquid de sin- cujus probatio est per exemplum:quia
gulari, quia ad sensum determinatur et dato quod homo non inest alicui anilllali.,
ideo sub arte non cadit. sicut patet., quod aliquod animaI non est
Istoo autem propositiones sive sint de homo, non propter 'hoc sequitur, quod
inesse sinlpliciter, sive de modo necessi- animaI non ~nsit alicui homini, ita quod
tatis vel contingentis, ·qureda.rl1 quidem aliquis homo non sit anillla1.
sunt affirmativre-, quredam autenl negati- Hoc autem quod.dictunl est, probatur
voo secundunl unamquamque allocutio- per syllogismum deducentem ad impossi-
nem sive propositionelll, hoc est, de ines- bile: et prilllo ostendamus hoc in uni-
se, et de necessario., et contingenti. Rur- versali privativa sive negativa. Et quia
sum auteNl ulterius dividendo per quan- de syllogismo 10quirl1ur simplici, qui tan-
titatem tam earum qure sunt de inesse., tum formaliter syllogismus est, et in
quaill illarUl11 qure sunt de necessario et 0111ni materia habet poni., et nullius ma-
contingenti, affìrmativarum et negativa- terire est proprius, ideo terminis utimur
rum quredalll sunt universales., et qure- transcendentibus, nihil et 0111nia signifi-
dam particulares, et quredam indefinitre : cantibus I. Nihil dico, quia nullam deter-
oportet de omni harunl conversione tra- minant materiam. Omnia vero dico si-
ctare. gnificantibus : quia omnibus lllateriis
Dico igitur quod universalem quidenl sunt applicabiles, sicut sunt A, B, C. Et
privativam sive negativam necesse est in in his, secundum consuetudinem Aristo-
eisdem terminisconverti manente eadem telis-, semper primus est prredicatum, se-
quantitate et qualitate, mutato tantum cundus auteln de' quo prredicatur. Hos
situ.terminorunl: et hrec vocatur conver- igitur terminos accipientes dicimus, quod
sio simplex, in qua nihil mutatur nisi si- privativa sive universalis negativa sit
tus terminorum, sicut si dicam., quod hrec qure designatur per AB: si enim
nulla voluptas est bonum, et convertam nulli eorum qUffi sunt B inest A, dico quod
in hanc, nullum bonum voluptas. Prre- per convertentiall1 sequitur, quod nulli
dicativam autem sive affirnlativanl con- eorum qure suntA inerit B, et hoc est di-

1Quare Aristoteles utitur terminis ignotis .A., tius in libro de syllogismo categorico.
B, c, et hoc idem declarat Averroes hic, et Boe-
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. I
ctu, quod nullum B est A, sequitur per
convertentiam quod nullum A est B. Et si
dicatur quod non sequitur, detur opposi-
tum : hoc enim potest stare cum prremis-
sa, si non sequitur : oppositUlll auten1 est,
aliquod A est B, et sic aliquid sumptuill
sub A est B, sit illud c ; sequitur ergo
quod c quod erat B est A: ergo non fuit
verum, quod nullum B esset A: hoc au"",:
tem est contra hyp01hesim: quia datum
fuit, quod nullum B esset A; quia aliter
contradictoria verificabuntur de eoden1:
ex quo c directe sumitur sub A, oportet
quod c sit aliquid eorum qure sunt A ; si-
cut Socrates est aliquid eorum qure sunt
animaI. . facilior sit doctrina, ponamus in termi-
Similiter autem probatur-, quod ·uni-
versalis affirmativa convertitur in parti-
cularem affirmativam: sèd non est sim-
plex conversio: quia non est eadem
quantitas in conversa, et in ea in qualll
convertitur, ut causa exempli si dicam,
quod omni B inest A, hoc est, quod OIIlne
B est A, convertitur in 11anc quod alicui
A inest B, sive quod aliquod A est B. Si
enim detur, quod non sequitur, detur op-
positum : hoc enim poteststare cum prre-
missa si primum non sequebatur: .oppo-
situm autem contradictorie est, nullum
A est B : hoc enin1 contradictorium ·est ad
hoc, aliquod A est B; et hoc non potest
stare curo hoc, omne B est A, et ex hoc
sequitur, quod nullum B est A: erunt er-
go simul verre, omne B est A etnullum B
est A, quod esse non potest CUlll sint con-
trarire. Contrarire autem non possunt si-
mul esse verre.
Eodem modo probatur, qliod particu-
laris .affirmativa convertitur simplieiter.
Si enim detur, quod inest A alieuil B, hoe
est, quod aliquod B est A, tunc necesse
est per convertentiam, quod etialll B insit
alieui eorum qure sunt A-, hoe est, quod
aliquod A sit B. Si enim dicatur quod
hoc non sequitur-, tunc dare oportet
quod opposituln conelusionis stare potest
eum prremisso: oppositum autem con-
1 Hoc intellige gratia formro et non gratia
413
clusionis est, quod B nulli eorUln qure
sunt A insit, hoc est, quod nullum A sit
B-, et cum universalis negativa converti-
tur in hanc, nullum B est A: et hrec non
potest stare cum hac-, aliquod B est A,
quia est ejus contradictoria. Oportet igi-
tur quod simpliciter convertatur particu-
laris affirmativa.
Particularis autem negativa non est
convertibilis, neque simpliciter, neque in
aliam quantitatem t. Si enim coneedatur
quod A non inest alicui eorum qure sunt
B, hoc est, aliquod B non est A: non est
necesse quod et B non insit alicui A, hoc
est, quod aliquod A non sit B, et hoc ut
nis : sit enim B animaI, A vero sit homo.
Homo igitur non omni inest animali,quia
non omne animaI est 1101llO : animaI vero
inest omni hornini, quia omnis homo est
animaI.
CAPU'f X.
De solutione instantiarum qU/E videntur
esse contra inductas conversiones.
Sophisticre tamen quredanl instantire Primum ar-
contra inductas conversiones esse viden- gumentum.
tur : si eniln universalis negativa genera-
liter convertitur simpliciter in omni ma-
teria et allocutione sive enuntiatione:
tunc sequitur selllper si ea est vera qure
convertitur, est etialn illa vera in quan1
convertitur : est autem hree vera, nullus
senex erit puer: ergo et hrec est vera,
nullus puer erit senex-, qure aperte falsa
est.
Sed' similiter est de his, nullum do- Secundum.
lium est in vino: et sequitur ex hoc,
quod nullum vinum est' in dolio, quod
aperte falsum est. Quidam etiam ponunt
hanc, nullus civis est j(Emina : ergo nulla
((Emina est civis: sed hoc non est adeo
expressum, quia civis est communis ge-
neris.
Similiter autem contra hoc quod di- Tertiunl.
nlaterim, ut dicit Aristoteles hic.
 474 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
ctum est, quod non convertitur particu-
laris negativa videtur objiei :. dietulll est
enim quod eonvertitur universalis nega-
tiva: aeeipiam ergo illam, nullum B est
A, et ex illa inferam istam, quoddam B
non est A, et aeeipiam eonversam primre,
hane seilieet, nullulll A est B, et ex illa
inferam hane, quoddam A non est B; et
arguo sie, si nullulll B est A, ergo aliquod
B non A, et si nullum A est B, aliquod A
non est B: ergo a secundo ad quartum,
si aliquod B non est A, aliquod A non est
B: et sic videtur converti partieularis ne-
gativa : quod jam ante negatum fuit.
Nullum B est A ; aliquod B non est
aliquod A non est
1 ;
Solutio pri- Ad hrec autem solvenda et similia duo
mi.
prrenotanda sunt, seilieet regulre appel-
Regulre ap- lationum et eonsequentiarum. Regulre
• pellatio-
Dum. autem appellationum sunt, quod nOlllen
homo supponens verbo prreteriti vel fu-
turi temporis potest appellare pro homi-
ne qui est, vel qui fuit, si verbulll est
prreteriti temporis: vel pro' hOllline qui
est, vel qui futurus est, si est verbum
.futuri temporis. Adhuc autem verbuln
resolvendum est ad verbum substanti-
vum prresentis temporis. Et seeundum
has regulas cum dicitur, nullus puer erl~t
senex, sensus est, quod nullus existens
puer vel futurus p~er est senex: et hooc
vera est sicut sua conversa, hooc scilicet
nullùs senex erit puer: est enim sensus,
1 Vult dicere quod variatur modus arguendi,
et ideo non valet argumentum. Posset etiam
quod nullus existens jam senex vel futu-
rus senex est puer.
Similiter· cum dicitur, nullum dolium Solutio se·
cundi.
est in vino, secundulll ea quoo dieta sunt
non convertitur in hanc, nullum vinum
est in dolio, sed potius in hane, nullum
existens in· vino est doliulll: quia et in
conversa et in ea in quam convertitur,
oportet unam observare hahitudinem ter-
mlnorum.
Similiter etia111 ad id quod objicitur in Solutio ter.
particulari negativa, non est difficile re- tii.
spondere : . quia non est verUlll, si duo
sunt quorunl unum sequitur ad alterum,
quod propter hoc omne quod sequitur
A. Nullum A est B ;
B.
ad consequens sequitur etiam ad antece-
dens, nisi in consequentia tali, in qua
4 unUlll substantialiter sequitur ad ~lte­
rum: et ideo non sequitur, si ad univer-
salem negativalll sequitur particularis ne-
gativa, et si ad conversam universalis
negativre sequitur conversa particularis
negativre,· quod propter hoc ad particula-
rem negativam sequatur conversa parti-
cularis negativre 1 : sed peccat argumen-
tum seeundum consequens: quia quod
particularis sequitur ad univer.salem, non .
est ex conversione, sed ex hoc quod
universalis infert particularem: quando
autenl particularis ponitur anteeedens:
tunc non potest inferre conversam ge-
neraliter, sieut in ternlinis' ante habitis
probatum est: et ideo patet quod istoo in-
stantioo non interirnunt hoc quod dictum
est.
CAPUT XI.
De conversione propos'itionurn de neces-
sarzo.
Post propositionU111 de inesse Silllpli- Ratio. ordi-
citer eonversionelll, determinandunl est ms.
de conversione propositionum de neces-
sario: quia istre similem habent eonver-
sionem cum· illis qure sunt de inesse siln-
dici quod argumentum a comnlutata proposi-
tione non valet nisi in nunleris. P. J.
 LTBER I PRIORUM ANALY1"1IC. l'RACT. I
pliciter: illre autem de. contingente con-
versionem habent dissimilem: et ideo
conversio illarum qure sunt do necessario
inesse subjungenda est conversioni illa-
rum qure sunt de inesse. Dicamus igitur,
quod eadem se habebit conversio in ne-
cessariis propositionibus sive in proposi-
tionibus qUffi sunt de modo .necessitatis,
sicut in iBis de inesse: quia universalis
privativa sive negativa de necessario
universaliter et simpliciter convertitur
sicut universalis negativa de inesse. Af-
firmativarunl autelll propositionum de
necessario, quarum una est universalis
affirmativa et altera particularis affirmati-
va, utraque per eUllldem modum conver-
titur, sicut universalis affirmativa et sicut
particularis affirmativa de inesse simpli-
citer: convertitur enim utraque particu-
lariter, hoc est, per particularem affir-
mativam.
.Horum autem qUffi dicta sunt exempla
sunt hffiC. Accipiamus enilll universalem
negativam de necessario: et sit hrec, A
nulli Bnecesse est inesse: sive hffiC, ne-
cesse est nullum B esse A : tunc sequitur
per conversionem, quod necesse est B
nulli A inesse: sive sic, necesse est nul-
lum A esse B: aut enim hoc sequitur aut
non. Si sequitur habetur propositum. Si
non sequitur, tunc oppositunl conclusio-
nis stabit cum prffimissa. Detur ergo op-
positum conclusionis, et est hrec, quod B
contingit alicui A, hoc est, quod aliquod
A est B, vel quod aliquod A contingit esse
B: oppositum enim concIusionis est, non
necesse est nullum A esse B; sed hrec con-
vertitur cum illa, contingit aliquod A
esse B, et si contingit aliquod A esse B,
tunc etiam contingit e converso aliquod
B esse A: hrec autelu condicit primre, huie
scilicet., de necessitate nul1u111 B esse A, et
sic patet quod sequitur de necessitate
nullum A est B: ergo de necessitate nullum
B est A.
Non enim vocamus hic propositiones
negativas qure sunt de modo negato, sed
eas qure sunt negativre de dicto sive de
esse veI. non esse, cujus ratio est, quia
475
propositiones de necessario, qure sunt de
modo negato, sieut cunl dicitur, non esse
. est A esseB, vel non necesse est A non
esse B, secundum ipsam l'cm et realenl
cornpositionelll sunt de contingenti: hrec
enim, non necesse est esse, requivalet
illi qure dicit, contingit non esse: et si-
militer illa qure est negativa modi con-
tingentis secundum rem est de necessa-
rio, ut patet: quia hffiC, non contingit
esse, ffiquipollet illi qure dicit, necesse .
est non esse. Et ideo in tota ista scientia
libri hujus negativffi et affirluativre di-
cuntur negativffi vel affirluativffi de esse
et non esse, et non de affirmatione vel
negatione modi. Eodem autem modo est
de universali affirmativa et particulari
affirmativa de necessario, quod conver-
tuntur particulariter sicut illre de inesse.
Si enim detur, quod A ex necessitate
inest omni vel alicui B, ut sic dicatur, de
necessitate omne B est A, vel sic in par-
ticulari, de necessitate aliquod B est A-,
sequitur tam ex universali affirmativa
quam ex particulari affirmativa, quod ex
necessitate aliquod A est B. Si autem di-
cat aliquis quod non sequitur, et quod
non necessario aliquod A est B, tune
etiam sequitur quod non necessario B est
A : datum autem fuit quod vel omne vel
aliquod B necessario fuit A.
Nec conturbetur aliquis, quod proban- Remoyet
tes hic quod universalis negativa de ne- ~~~r:t~~~
cessario convertitur simpliciter, utiluur nem.
in probatione cqntingente: cum tamen
nihil adhuc probatum sit vel determina-
tunl de conversione contingentis. Non
. enim fundamus' probationem nostram su-
per conversionem contingentis, sed po-
tius super ad impossibile deductionem
sic : si necesse est nullum B esse A, erit
conversa de necessario, ·quod nullum A
est B de necessitate. Et si detur opposi-
tum, quod sbilicet non necessario nullum
A est B, tunc aliquod A continget esse B:
ponatur ergo inesse, quod aliquod A sit
B, ergo etiam aliquod B est A: quia parti-
cularis affirmativa de inesse convertitur
simplieiter: hrec autem, aliquod A est B
416 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
non potest stare cum prima, nullum ~ de habet ad utrumlibet, hoc est~ ad esse et
necessitate est. B. Et talis probatio proce-
ad non esse: et hoc est duorum modo-
dit: quia si contingit poni, potest acci- rum., scilicetcontingens natum, et contin-
dere, et nihil sequi debet impossibile: gens infinituIll, quod requaliter se habet
sequitur autem impossibile, sicut osten- ad esse et ad non esse. Et tertio modo
sum est: quia si nullum B de necessitate dicitur contingens possibile, quod jam in
est A, tunc hrec est vera, nullunl B est A ;
prrecedentibus ostendimus, est quasi ge-
et sic ilIre erunt simul verre, nullum B nus ad necessarium et ad non necessa-
est A et aliquod B est A, quod est impos- rium: ostendimus enim quod possibile
sibile: convertitur ergo universalis nega- sequitur ad neces~arium, sieut genus sive
tiva simpliciter. universale ad 'speciem suam : et hoc jam-
Et eodem modo probatur, quod uni~ dudum in Perihermenias probatum est:
versalis affirmativa convertitur pa~ticula­et cum contingens sit convertibile c,:!m
1'ite1': detur enim, quod de necessitate possibili, erit etiam contingens hoc sicut
omne B est A~ dico quod sequitur ad hoc genus commune ad contingens necessa-
A de necessitate est B, vel detur opposi- riuIll et ad contingens non necessarium,
tum, hoc scilicet, non de necessitate ali- hoc est~ ad contingens natum et ad con-
quod A est B, sequitur quod aliquod A tingens infinitum.
contingit non esse B : ponatur ergo : erit Et attende quod ista distinctio contin-
ergo hrec vera~ non aliquod A est B; da- gentis est potius modorum contingentis,
tum autem fuit, quod omne B de neces- quam specierum: et sic est accipienda
sitat~ fuit A: ergo cum illa de necessario divisio. Contingens dicitur secundunl ge-
relinquat et ponat illam qure est de inessenus commune~ aut secundum acceptio-
ante se, erit hrec vera, omne B est A ; sednem specialem. Si dicitur secundum ge-
hrec convertitur particulariter, ut in antenus commune : tunc est contingens quod
habitis ostensum est: ergo ex hac, omne convertitur cum :possibili, et hoc vocatur
B est A, inferetur illa, aliquod A est B, et
contingens commune: et quidam vocant
hrec non potest stare eum ultima qure di- iPSU111 altum, eo quod non descendit ad
cit, non aliquod A est B. modum specialem: et multa accidunt
Eodem modo probatur quod partieula- sive conveniunt ei ratione communitatis
1'is affirmativa eonvertitur simpliciter intalis, qure non conveniunt specialibus mo-
particularem: et hree est probatio quam dis contingentis: et 1'atione talium (qure
intendimus. sibi singulariter conveniunt) ponitur hic
cum aliis modis contingentis: quamvis
CAPUT XII. enim sit commune in singulis inventum,
tamen ratione eorum qUffi sibi propter
De distinctione modorum quibus accipi- talem comrnunitatem conveniunt, facit
tur contingens. modum specialem diversum ab aliis mo-
dis contingentis.
Antequam autem determinemus con- Alius autelll contingentis modus est,
versionem propositionum de contingenti~ quo dicitur contingere id quod est neces-
oportet nos distinguere modos contin- sarium : quia sequitur si aliquid necesse
gentis : eo quod multipliciter dicitur, et est esse, quod illud idem contingit esse:
non in omnibus modis similem habent quod sic probatur. Ponatur enim talis
propositiones de contingenti conversio- consequentia, si necesse illud est esse,
nem. Dicamus igitur quod est contingens contingit esse: qUffi seqllitur, aut non
quod est necessarium: quia ad neeessa- sequitur. Si sequitur, habetur proposi-
rium esse sequitu1' contingere esse : et turno Si non sequitur, detu1' oppositum:
est contingens non necessarium, quod se hoc enim stabit cum primo. Oppositum
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. I
autem ejus quod est contingere esse, est
non contingit esse: sed quod non contin-
git esse, non possibile est esse: et quod
non possibile est esse, impossibile est
esse: et quod impossibile est esse, necesse
est non esse: et· hoc non est compossi-
bile primo~ quod est necesse esse: quia
sequeretur quod id quod necesse est esse,
non necesse est esse: quia quod necesse
est non esse, non necesse est esse. Iste
est ergo unus specialis et secundus lno-
dus acceptionis contingentis.
rrertio modo dicitur contingens specia-
liter, quod est non necessariuln, et non
impossibile: non necessariuln quidem ad
esse, et non impossibile ad non esse. Et
hoc tertio modo dictum contingens divi-
ditur in duo, scilicet in contingens natum
quod plus se habet ad esse quam ad non
esse, tamen ad esse non habet necessita-
tem, sed potest non esse. Et dicitur con-
tingens infinitum ad esse et ad non esse
se habens requaliter. Propter quod voca-
tur contingens ad utrumlibet. Et utrum-
que istorum contingentium est contin-
gens non necessarium. Sunt ergo isti
modicontingentis, commune scilicet quod
CUlTI possibili convertitur: et speciale con-
tingens, quod sequitur ad necessarium :
et contingens non necessariuln, quod est
duplex, natum scilicet et infinitum.
Objectio. Si quis autem objiciat quod AristoteleS'
dicit, quod id quod contingit esse, con-
tingit non esse: et ideo si contingens se-
quitur ad necessarium, tunc ista conse-
quentia valebit, quod necesse est esse,
contingit esse: et quod contingit esse,"
contingit non esse: ergo quod necesse est .
esse, contingit non esse: sed quod con-
tingit non esse, non necesse est esse : er-
go quod necesse est esse, non necesse est
Solutio. esse. Sic, inquam, si aliquis objiciat, in se-
cundo libro Perihermenias 1 solutum est,
ubi determinatur qualiter possibile sequi-
tur ad necessarium: non enim possibile
quod se habet ad utrumlibet sequitur ad nc-
cessarium, sed possibile COffilTIUne ad ne-
i In II Lib. Periherlnenias, tract. 2, cap.
477
cessarium et ad non necessarium. Et simi-
liter dicendum hic quod contingens com-
illune quod convertitur cum possibili, se-
quitur ad necessariUln. Id autem quod est
non necessarium, ut natun1 et infinitum,
non sequitur ad necessarium: quia iUud
convertitur ad oppositas qualitates, et
quod contingit esse, contingit non esse:
et quod contingit olnni, contingit et.iam
nulli: qUffi ei quod est necesse esse con-
venire non possunt.
Adhuc autem si quis objiciat dicens Objectio.
quod impossibile est non necessarium : et
ita videtur impossibile esse contingens.
Non valet argulnentatio: quia non neces- Solutio.
sarium valde commune est, et multa ha-
bet sub ipso, scilicet et ilnpossibile, et
contingens natum, et contingens infini-
tU111. Et argumentull1 procedit ac si stet
pro impossibili tantum. Unde peccat se-
cundum locum sophisticum consequen-
tis.
CAPU1' XIII.
De conversione propositionum affirmati-
varum de contingenti.
His ita prffilibatis, dicamus de eonver-
sione propositionum affirlnativarum, uni-
versalis scilicet, et particularis de contin.
genti. Dico ergo quod in affirmativis,
universali scilicet affirmativa, et particu-
lari affirmativa de contingenti, conversio
similiter se habebit in omnibus, sicut in
iBis .de necessario. Et hoc est dicere~
quod tan1 universalis quam particularis
de contingenti particulariter convertitur
sic. Si enim detur, quod A contingit
amni B, hoc est, quod omne B contingit
esse A~ sequitur necessario, quod aliquod
A contingit esse B. Sin1iliter si detur,
quod aliquod B contingit esse A, sequi-
tur convertendo, quod aliquod A contin-
git esse B. Si enilTI non sequitur : tunc
oppositum stabit cun1 prffimisso. Opposi-
o et 6.
478 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
tum . autemultim~ constitutionis est,
quod nullum A contingit esse B. Tunc ex
hac, sieut ex antecedente sequitur, quod
nullum B contingit esse A, qUffi non pot-
est stare cum hac, omne Bcontingit esse
A: et hoc quidem in consimili ostensum
est prius in conversione illarul11 de neces-
sario.
Ad hoc autem intelligendum notandulll
est, quod cunl dicitur, olllne B contingit
esse A, contingens accipitur aut pro ne-
cessario, aut pro possibili quod est com-
lllune ut genus ad utrumque istorul11. Si
accipitur pro necessario: tunc quando di-
citur, olllne vel aliquod B contingit esse
A, ergo aliquod A contingit esse B; eadem
est conversio propositionis de necessario
affirmativre : et quando probatur proposi-
tio affirmativa de contingenti, sicut di-
ctum est, converti in hanc, aliquod A
contingit esse B, et dicitur quod detur
oppositum si sic non converti dicatur : et
sumit oppositum, hanc scilicet, non con-
tingit aliquod A esse B, et inferretur ex
hac dicendo : ergo non contingit aliquod
B esse A; idelll est ac si diceretur, non
necesse est aliquod A esse B: ergo non
necesse est aliquod Besse A. Et est idelll
ac si diceretur, si antecedens est possibile,
oportet quod consequens sit possibile : et
per hoc quod est possibile, erit etiaIll
contingens : quia possibile et contingens
converiuntur. Hoc autem in ante habito
capitulo ostensum est non sub conver-
sione contingentis, sed sub conversione
necessarii ad quod sequitur tale contin-
gel1s.
Adhuc autem si accipiatur contingens
in genere quod stat p~o possibili: tunc ite-
rUIll planUl11 est, quod convertuntur tam
universalis affìrmativa quanl particula-
ris affirmativa de contingenti possibili in
particularelll affirnlativam de eodenl con-
tingenti: et tunc CUIn in probatione con-
versionis dicitur, non contingit aliquod
A esse B, ergo non contingit aliquod B
esse A, idelll est ac si diceretur, necesse
est nullum A esse B, ergo necesse nul-
IUIll B esse A; quia quod sic non contin-
git esse, non possibile est esse: 'et quod
non possibile est esse, impossibile est
esse: et quod impossibile est esse, necesse
est non esse : et hoc totUlll ostensum est
prius in universalis negativre de necessa-
rio conversione.
Si autem accipiatur contingens pro non
necessario, hoc est, pro contingenti nato
vel infinito quod sehabet ad esse et ad
non esse, \ et tali contingenti opponitur
tam necessariunl quam impossibile: tunc
in probatione conversionis oppoSitUlll
conversionis acceptuIll,hrec scilicet, non
contingit aliquod A esse B, potest esse
verUIll duplici de causa, et habet duas
causas SUffi veritatis. Aut ergo non con-
tingit aliquod A esse B, quia necesse est
omne A esse B, vel quia necesse nullulll
A esse B, quarum una est universalis
affirmativa de necessario, et alia univer-
salis negativa de necessario: et conversio
utri_usque dictarum universalium in pr(E-
cedentibus ostensa est, ubi conversio illa-
rum propositionum qure sunt de necessa-
rio est ostensa. lVIanifestum estigitur,
quod in quacumque acceptione SUl11atur
contingens, quod tenet hrec conversio,
aliquod vel omne B contingit esse A: er-
go aliquod A contingit esse B; et sic si-.
nlilis est conversio affirmativarunl de
contingenti cum conversione affirmativa-
rUIll de necessario: quia utraque ipsarum
convertitur particulariter, slcut affirma-
tivre de necessario.
Sunt talllen quredam qure objici pos-
sunt contra ea qure de conversione ista
dieta sunt quaniùin ad secundalll acce-
ptionem contingentis, qure est, quod con-
tingens dieitur non necessariunl: et in
hae acceptione adhue satis 111anifestu est
conversio ipsa : sed dubitatur de proba-
tione conversionis, non quantum ad uni-
versalis eonversionem, quia illa bene pro-
bata est, sed quantU111 ad probatione111
qua probatur converti partieularis de con-
tingenti in particularem: probatur enim
universalis de plano converti in particu-
laren1, sic: si. contingit omne 13 esse A:
ergo contingit aliquod A esse B. Vel si
 LIBER I PRIORUM ANALY1'IC. TRACT. I 479
dicatur quod non sequitur, tunc stabit CUlll hac, contingit aliquod B esse A: si-
oppositum CUlll prffilllisso, hoc scilicet, cut nec ista, contingit aliquod Bnon esse
non contingit aliquod A esse B.: hffiC au.;.. A, qUffi cum ipsa converlitur secundunl
tem potest esse vera: vel quia necesse oppositas qualitates. Patet igitur quod
est nullum A esse B, vel quia necesse est hffiC probatio sufficiens est ad proban-
olllne A esse B, sicut jam ante diximus. dum, quod ambffi propositiones aftìrmati-
Si autenl priulo modo accipitur, lunc ar- Vffi, tam uni versalis scilicet quan1 particu-
guitur sic, nocesse est nullu111 A esse B: laris convertuntur particulariter: et hoc
ergo necesse est nullulll B esse A; et hoc est quod intendimus.
non potest stare cunl prima, hac scilicet, Adhuc tamen qUffidam inferuntur in- Dubitatio
bona.
contingit onlne B esse A, sicut nequit stantiffi contra hanc conveesionem in ea-
stare CUlll hac, contingit nullunl Besse dem acceptione contingentis, prout contin-
A, quia ista convertitur ad ipsam, sicut gens est non necessarium. In hoc enim
patehit infel'ius. Ilatet igitur q~od con- IllOdo contingit onlnenl hOlllinem esse
vertitur universalisaffirnlativa de contin- lnusicum, et contingit nullUlll hominem
genti secundunl quod contingens acci- esse nlùsicum, et contingit aliquem honl1-
pitur pro non necessario. nem esse lllusicum : quia etialll contingit
Uubitatio. Sed dubitari potest de conversione par- aliquenl hominem non esse musicum: et
ticularis affirlllativffi, non quoad ipsam sic contingens in istis se habet ad esse et
conversionis probationeln: convertitur non ad ess'e. Si tamen istffi convertantur ut
enilll particularis affirmativa de contin- sic dicatur, contingit aliquod musicum
genti sic, contingit aliquod B esse A: er- esse hominem, non erit eadetll aeceptio
go contingit aliquod A esse B. Dico eniI]l contingentis: quia in primis accipitur con-
quod oppositUlll hic potest stare cum prffi- tingens pro ,non necessario: cum autem di-
1I1isso, hoc scilicet, non contingit aliquod citur, contingit lllusicum esse hominelll,
A esse B: hoc autem non contingit pro aqcipitur contingens pro necessario: quia
hac causa qUffi dicta est; scilicet q~ia ne- cum dicitur, contingit lllusicumesse h0111i-
cesse sit onlne A esse B, vel nullum A nem, non potest musicum non homo esse,
esse B, sed quiahffic qUffi dicit, necesse et sic musicunl necesse est esse homi-
est 9mne A esse B convertitur- in llanc, nem : et sic videtur quod istre propositio-
necesse est aliquqd B esse A: et.hoc· non nes non convertantur, ita quod ea qUffi
videtur esse inconveniens : hffiC eninl ne- convertitur et ea in quam convertitur, in
cesse est aliquod B esse A non videtur eadem remaneant acceptione contingen-
repugnare primffi, cum utraque sit parti- tis, sed cum prillla stet pro contingente
cularis affirmativa. nato, secunda ad quam convertitur stabit
Solutio. Et ad hoc dicendum, quod ratione par- prQ contingenti necessario.
ticularitatis primffi non repugnat, sed ra- Ad hoc autem dicunt quidam, quod Soluiio.
tione necessitatis : in necessaria eninl nla- contingens acceptum pro non necessario
teria tantum valet universalis, quantunl non convertitur in eadem contingentis ac-
particularis: quia illa de necessario ra- ceptione, sicut jam probatum est: sed
tione habituctinis terminorum dicit inhffi- convertitur in contingens commune quod
rentianl silllpliciter: et in hac materia convertitur cum possibili, et sequitur ad
tantuill valet dicere, necesse est aliquid necessarium, sieut sequitur universale ad
B esse A, quantunl est dicere, necesse est suum particulare. Et hoc videtur velle
omne Besse A.Unde secundum rem idelll Aristoteles in littera prÌllli Priorum, ubi
est dicere stare CUlll prillla eanl qUffi di- loquitur de hac conversione, quod scili-
cit, necesse est aliquod B esse A, et hanc cet contingens non necesSariU111 non sem-
stare SUfil ipsa, necesse est olnne Besse per convertitur in eadem aeceptione con-
A. Sed hffiC universali~ non potesi stare tingenti: convertitur tamen ad contin-
 480 D. ALB. MAG. ORD. PRiED;
gens acceptum pro possibili: et hoc vide- siones earum qure sunt de necessario. Vt
tur per hoc, quod in probatione non de- autem sciatur in quibus est similis con-
scendit ad modos speciales contingentis : versio ad illas de inesse, et in quibus dis-
si enim de contingenti in speciali inten- similis, oportet scire quoniam contingere
disset, usque ad modos speciales descen- multipliciter dicitur, sicut jam ante di-
disset, et· in illis ostendisset conversio- ctumest : quoddam enim sequitur ad
nem. necessarium., quoddam autem supponit
Contingens Seias tamen quod, sicut dictuln est in non necessarium : et quamvis illud quod
non neces-
sarium du- ante
h ab·ItIS,
· contlngens
· quo d non est est genus, sit secundum se non necessa-
plex. .
necessarlun1 dup l ex est, natulll SCI'1'lcet et rium, tamen speciem habet qure est ne-
infinitum : et infinitum quidem cohver- cessarium.. Dicamus igitur quod negativre
titur in eadem acceptione contingentis, ilIre qurecun1que sunt de contingenti ne-
sicut patet cum dicitur, contingit ambu- cessario (ideo contingere dicuntur, quia
lans esse hOlllinem, et contingit horili- ex necessitate non insunt prredicata suis
nem esse ambulans. Contingens autem subjectis, quod est contingens quod con~
natum non convertitur in eadem contin- vertitur Cllm necessari o) itemque illre pro-
gentis. acceptione, sicut patet cum dici- positiones negativre qurecumque sunt de
tuI', contingit hominem esse grammati- contingenti communi quod est genus ad
cum., quia naturalem aptitudinem habet alia (hoc est qurecun1que contingere di-
ad hoc quod sit gramlnaticus : et si con- cuntur, eo quod non ex n'ecessitate in-
vertatur, non erit idem contingens, sicut sunt, sicut illre qure sunt de contingente
patet cum dicitur, contingit grammati- quod convertitur cum possibili, quod in
cum esse hominem: non enim est con- genere consideratum determinatur per
tingens natum quod contingit esse ho- non ex necessitate inesse, quamvis ha-
minem, sed contingens quod sequitur ad beat quasdam species qure sunt de neces-
necessariuIll, quia grammatieum necesse sario non inesse) istre, inquam, proposi-
est esse hominem. Et similiter est in istis tiones de duobus istis modis contingentis,
propositionibus, contingit animaI esse sillliliter se habent in conversione ad ne-
sanum vel vigilans, si convertantur sic, gativas de inesse, et ad negativas de ne-
contingit sanum vel vigilans esse animaI, cessario, sive sint univers&les, negativre,
erit contingens natum mutatum ad con- sive sint particulares negativre.
tingens commune quod convertitur CUIll Harulll autem propositionum llrec sunt
possibili, quod sequeretur ad necessa- exempla : si quis enim dicat hominem
flum. contingere non esseequuln, hoc est,
contingit 'hominem non esse equun1,
CAPUT XIV. dicet negativalll de contingenti quod
convertitur cum eo quod est ex necessi-
De conversione negativarurn de contin- tate non inesse prredicatum subj eeto,.
genti. quia necesse est q~od homo nonsit equus.
Exelllplum autem alterius est, quod sci-
Consequenter agendum est de conver- licet est contingens, eo quod non ex ne-
sione negativaruIll propositionum de con- cessitate inest, ut si quis dicat albulll
tingenti, qualiter scilicet fiat de conver- nulli tunicre contingere inesse, sic propo-
sione scilicet universalis negativre, et de nens, contingit nul1an~ tunican1 esse al-
conversione particularis negativre. Dica- bam : horum enim prin1un1 ex necessi-
mus igitur quod in negativis propositio- tate non inest. Secundum vero non no-
nibus de contingenti quibusdam, non si- cesse est inesse: quia contingit nullam
n1iliter se habet conversio ad conversio- tunicam esse alban1, eo quod non est ne-
n.es n~gativarum de inesse, et ad conver- cesse: hoc enin1 contingens opponituI"
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRAeT. I
necessario: et ideo negatur ab ipso ne-
cessarium, et dicitur contingere per hoc
quod non est necessarium nàn inesse.
l.unovet Et attende quod hoc non est contingens
luhlurn. natum, vel contingens infinitum, ut sta-
tim in sequentibus patebit : quia proposi-
tio universalis negativa de contingente
nato vel infinito non potest converti, si-
cut in sequentibus istius capituli patcbit :
sed intelligitur de contingenti quod con-
vertitur cun1 possibili guod est contin-
gens commune sive altulll, quod secun-
dum suum genus determinari habct per
non necessarium, nec aliter bene, potest
deterlllinari : non enim differt a necessa-'
l'io nisi in hoc, quod secundulll genus
acceptum (sed non in specie) est non ne-
cessariun1. Quamvis ergo detur exem-
plUlll de hoc contingente in hoc, quod
nulli tunicre contingit inesse album, et
hoc exemplum videatur esse de contin-
gente ad utrumlibet, talnen ad hoc non
inducitur exelllplum, sed potius mani-
festatur in specie quadalll sui contingens
non necessarium : CUIll tamen in specie
non accipiatur istud contingens, sed in
genere : quia aliter in eaden1 acceptione
contingentis non posset converti proposi-
tio negativa de contingenti.
Quod autem tales negativre de istis
duobus contingentibus Sillliliter conver-
tantur sicut negativre de inesse" et sicut
negativre de necessario, sic probatur. Si
enitll contingit nulli homini equuIll
inesse, I10c est" si hrec est vera, nullun1
hominem esse equum est contingens :
tunc etiam conversa est vera" hmc scilicèt
quod nulli equo contingit esse hon1inen1,
sive hrec, nullum equum esse hominem
est contingens, et sic universalis negativa
de contingente quod est ex necessitate
non inesse" convertitur in terminis.
8in1iliter autem est in alio contingente,
quod determinatur per non necessarium :
quia si album contingit nulli tunicce·
inesse, hoc est, quod nullalll tunicam
contingit esse albam : lune conversio fit
sic, quod tunicam contingit nulli albo
inesse, hoc est, quod nullull1 albulll con-
481
tingit essè tunicam : et hrec silniliter con-
versio est in tern1inis. Probare autem
non indigemus prilllan1 conversionem
qUffi est contingentis necessarii non
inesse : quia per se n1anifesta est. 8ed
secunda qUffi est de contingente non ne-
cessario, sic probatur. Dico enim quod
sequitur si nullan1 tunicaln contingit esse
alban1, quod contingit nullum albulll esse
tunicam : vel detur oppositum, hoc sci-
licet, non contingit nullum album esse
tunicam : sed hffiC convertitur cum hac,
necesse est aliquod albun1 esse tunicam :
s'ed ex hac sequitur, quod necesse est ali-
quan1 tunicam esse albam : et hrec non
potest stare cun1 prima, hac scilicet,
contingit nullan1 tunican1 esse albam:
hoc enim ostensUln est prius in conver-
sione illarun1 qure sunt de necessario.
8in1iliter autem fit conversio in parti-
culari negativa de hoc eoden1 contingen-
te, ut si dican1" quen1dan1 hominen1
contingit non esse equull1, et querndam
equun1 contingit non esse hOlllinem. Vel
sic, quallldam tunicalll contingit non esse
albam, et quoddan1. album contingit non
esse tunican1. 8ed oportet quod non ne-
cessarium contingere non accipiatur pro
contingente nato, nec etianl pro contin-
gente innnito sive ad utrun11ibet : quia in
illis universalis negativa non convertitur
in terillinis, sicut patebit statim in se-
quentibus istius capituli. Et semper acci-
piendum est contingens in genere quod
convertitur cum possibili : et hoc est
contingenter quod stat supra non esse, et
non habet se ad esse: quia quod se ha-
bet ad esse et ·non esse, est contin.gens
natulll et contingens infinitum: illud au-
te111 contingens quod est in secundo or-
dine n10daliun1, est contingens non esse
tantuln! et non contingens esse et non
esse, et ad illud sequitur necesse, sicut
cum dicitur contingens non esse, non
possibile non esse, et non necesse esse:
secundum hoc eniln possibile veI contin-
gens non esso,. est quod non est neces-
sarilull esse, qualnYls non sit contingens
non esse et contingens esse.
31
 482 D. ALB. l\tIAG. ORD. PRLED.
Et sicut dict~m est quod exemplum privativa sive negativa propositio in tali-
quod positum est in terminis qui sunt bus non convertitur in terminis : particu-
album tunica, qui sunt de contingente ad laris vero convertitur in terminis. Hoc
utrumlibet, non est propter hoc factum, autem quamvis fiat lllanifestulll in s.e-
quod in eis ostendatur conversio secun- quéntibus istius libri quando de contin-'
dum contingens ad utrumlibet: sed ut gente dicitur, tamen ut facilior sit doctri-
daretur exemplum de non necessario : na etiam hic dicemus.
et quod conversio fuit facta in exemplo, Dico igitur quod universalis negativa
non fuit ut ostenderetur conversio in tali de contingente nato vel infinito, non
contingenti fieri ratione speciei contin- convertitur in terminis : quia si converte-
gentis, sed ut ostenderetur in genere: nec retur in terminis, sequeretur quod univer-
sequitur, si nulli tunicffi contingat esse salis· affirnlativa converteretur simpliciter
album, quod nullulll album contingat et universaliter, quod fieri non potest, sicut
tunicffi, nisi secundum possibile et contin- in ante habitis ostensum est. Hoc autem
gens acceptum in genere, sicut in ante sic probatur: si enim de contingente nato
habitis dictum est: et si esset conversio vel infinito contingit omne B esse A,
secundum contingens natum vel infini- contingit nullum B esse A : hoc enim
tum, oporteret quod universalis negativa probabitur in sequentibus : et si nullulll
de contingente ad utrumlibet converte- B contingit esse A, si dicatur illam con-
retur in terminis, quod ostendetur esse verti, tunc contingit nullum A esse B; et
inconveniens. si contingit nullum A esse B, continglt
Unde hffiC conversio est secundumcon- omne A esse B : ergo a prinlo ad ulti-
tingens, quod per nihil aliud determina- mum si contingit ornne B esse A, con-
tur nisi per non necessariuIll non inesse. tingitomne A esse B, et sic convertere-
Removet Et non sequitur, est non necessarium ad tur affirmativa simpliciter et universali-
objectio-
nem. non esse : ergo requaliter se habet ad ter, quod est inconveniens : et ideo uni-
esse., et ad non esse : hoc eninl non con- versalis negativa de tali contingenti con-
venit contingenti in genere, ad .quod verti non poteste
sequitur et necessarium non esse et non Particularis autem negativa converti-
necessarium non esse. tur de eodem contingente : quia si parti-
QUfficumque vero sunt .negativffi pro- cularis convertitur de ilIo contingente,
positiones qUffi sunt de contingente quod clonvertitur secundunl oppositas qualita-
est in pluribus partibus contradictionis, tes : si enilll aliquod B contingit esse A,
hoc est, se ad esse et ad non esse haben- aliquod B contingit non esse A.. Particu-
tia, et dicuntur contingere in eo quod laris autem affirmativa de tali contingen-
nata sunt magis se habentia ad unum te convertitur in terminis, sicut et parti-
quam ad alterurn, et tanlen habent eau- cularis negativa.
sanlquffi ilupediri poteste Et sinliliter Hoc igitur est quod de contingente et
illa qUffi sunt ffiqualiter se ad esse et ad de conversione· propositionunl de contin-
non esse habentia, sicut illffi qUffi sunt de genti voluimus dicere : quia alia qUffi
continginte infinito, quemadmodum janl dici vel objici possunt, sunt plana: et
ante determinavimus sive distinximus per ea qUffi dicta sunt (qufficumque objici
multiplicitatenl contcngentis, illffi univer- possunt) facile possurit determinari : ta-
sales negativffi propositiones de· contin- nlen omnia qUffi dicta sunt, magis erunt
gente nato vel infinito non similiter se in sequentibus manifesta quando de con-
habebunt in conversionibus sicut univer- tingenti loquemur.
sales negativffi de inesse et de necessa-
l'io, ita scilicet quod ut illffi in terminis
conveI'tantuI' : sed universalis quidem
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. I
CAPUT XV.
De remotione erroris qui posset incidere.
Sed quia hic dixin1us affirmativas et
negativas ad compositionen1 dicti refe--
rentes affirmationelTI et negationem in
earum propositionum qure inductre sunt
'conversione, ne putet aliquis affirmati-
vam vel negativani esse propositionen1,
per hoc quod est affirmativa vel negativa
esse vel dicti, sed potius per hoc quod
est affirmativa vel negativa modi, ideo
dicimus quod nunc quoad propositam
intentionem tantum sit nobis manifestulTI
quomodo contingere nulli aut alicui non
inesse (modo affirmato et dieto universa-
Iiter vel partieulariter negato) affirmati-
vam habet figura111 ~t speeiem: et est
propositio affir111ativa vel negativa qure
est de modo affirmato vel negato, 'sicut
in Perihermenias dictum est. Hujus autem
ratio est: quia contingit in n10dalibus et
omnibus propositionibus de iilesse qure
ad hoc sin1iliter ordinantur : quia sicut
est vel esse ' (quibus est prredicatur ut
adjacens prredicatulTI subjecto) facit affir-
mativam propositionem: et a quibus-
cumque ut adjacens per negationem re-
movetur, faeit negativam propositio~em :
et hic ita est omnino sive universaliter ,
sicut patet in exemplis, ut est bonum.,
est non bonum : vei est simpliciter non
hoc, hoc est, non homo, vel non asinus :
Olnnes enim illre sunt affirmativre : et
sin1iliter est in mO,dalibus de mod~ affir-
mato vel negato. Hoc autem etiam lTIe-
lius ostendetur per sequentia.
SeCUndU111 cOl1versiol1es autem propo-
sitiones de contingenti si111iliter se habe-
bunt aliis, ut dietun1 est, excepto quod
universalis negativa de contingente nato
vel infinito non convertitur in terminis.
Quamvis quidam contra hoc objicientes
eontrarium probare videantur hoc modo.
Dicunt enim quod universalis negativa de
contingente nato vel infinito eonvertitur.,
sed non in eadem acceptione contingen-
483
tis, sed convertitur ad eontingens com-
muniter acceptumo
Objiciunt ergo secundum hune modum Pri~a obje-
o t es, quo d lOd quo d per se lnest
dlcen °
supe- etIO CluO-
rumdam.
riori, inest cuilibet suorum inferiorum.
Sed converti in terminis universalem ne-
gativam inest contingenti eommuni sive
alto: inest ergo cuilibet suol'um inferio-
rUlTI: inest ergo tam contingenti nato
quam infinito: et sic universalis negativa
de contingente nato et de contingente in-
finito convertuntur in terminis.
Adhuc autem si aliqua duo convertun- Seeun.da.
tuI', eodelTI utrique addito adhuc conver-
tuntur: sed istre dure convertuntur, nul-
lum B est A, et nuIlulTI A est B, qUOCUlTI-
que modo sumantur inesse sive eontin-
genter sive ~x necessitate: ergo eodem
addito utrobique adhuc eonvertuntur:
additur autem idem sic, nullum B con-
tingit esse A, et nullum A contingit esse
B: ergo convertuntur adhuc: et sie con-
vertitur universalis negativa de contin-
genti nato et infinito: hoc enim additur
utrobique:
Adhuc autelTI quod sequitur ad conse- Tertia.
quens, sequitur ad antecedens, per hoc
quod dicitur in Prmdicamentis, quando'
alterum de altero dicitur ut de subjecto,
qUfficumque de prredicato dicuntur., omnia
de subj ecto dici necesse est: sed contin-
gere non esse (simpliciter et communiter
aecepto contingente) sequitur ad contin-
gens natum et infinitum, sicut genus ad
speciem: ad contingere autem hon esse
(simpliciter accepto contingente) sequitur
eonversio in terminis in negativis propo-
sitionibus: ergo converti in terminis se-
quitur etiam ad antecedens ejus: antece-
dens autem contingentis communis est
contingens natum et - contingens infini-
tUlTI : ergo converti in terminis sequitur
ad contingens natulTI et ad contingens in-
finitum.
Adhuc autem hoc idem probari videtur Quarta.
per deduetionem ad ilTIpossibile. Dico er-
go si contingit nullun1 B esse A, dico.
quod sequitur, quod contingit nullum A.
esse B : vel detur'oppositum, hoc seilicet,
 484 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
non contirrgit nullum A esse B, posito ta-
men quod contingit nullum Besse A. Sed
hrec, non contingit nullum A esse B, con-
vertitur cum hac, necesse est aliquod A
esse B ; et si necesse est aliquod A esse
B, sequitur quod necesse est aliquod B
esse A: et h.rec est incompossibilis prilllre
qure dixit., contingit nullum B esse A :
videtur igitur quod conversio stet et sit
bona.
Solutio ad Ad hrec autem et similia per antedicta
primam et
tertiam. solvere no.n est dif.ficile. Dicendum enim
sicut prius, quod negativa de contingenti
nato vel infinito, 'non convertitur in ter-
minis, sicut dictum est. Ad id autem
quod objicitur, dicendunl quod per natu-
ram contingentis communiter dicti sive al-
ti (qure invenitur in contingenti nato et in
contingenti infinito sicut inv·enitur natura
generis in speciebus) pàtest fieri conver....
sio in contingenti nato et infinito: sed
respiciendo ad propriam naturam contin-
gentis nati et infiniti conversio fieri non
potest., propter causam qure in ante habi-
tis de conversione universalis affirmativre
dicta est: et per hoc patet solutio ad pri-
mum et tertium.
Ad secun- Ad id autenl quod objicitur, si aliqua
dame
duo convertuntur, quod addito utrobique
eodem adhuc convertuntur. DicenduIll
quod si id quod utrobique additur, ejus-
dem virtutis est et acceptionis in utroque,
tunc verUIll est quod dicitur. Si autem
non sit unius acceptionis in utroque, tunc
non oportet quod convertantur. Cum au-
tem sic dicitur, contingit nullunl Besse
A, contingi~ notat contingens natum vel
~nfinitum : et CUTIl convertitur, sic dicitur,
çontingit nullulll A esse B, notatur con-
tingens commune, quod pro possibili po-
nitur: et Iloc manifestum fit, quando po-
nitur in terminis significativis: si enim
dicatur sic, contingit nullum hominem
esse album, notatur contingens ad u1rUIll-
libet. Si autem convertatur et dicatur sic,
contingit nullum album esse hominem,
notatur contingens pro possibili, quod
est contingens commune: unde iste sensus
est, contingit nullum album esse hOlni-
nem, BOC est, non necesse est aliquod al-
bum esse hominem. Diximus autem in
ante habitis., quod eontingens commune
determinatur per non necessarium solurn
nullo addito.,
Ad deductionem ad impossibile quam Ad quar-
tam.
ponit, dicendum quod satis bene probat,
quod contingens natum et infinitum con-
vertuntur ad contingens commune: sed
non probat quod convertantur in eadem
acceptione contingentis.
8ummatim autem notandum est quod
necessarium et contingens natum et con-
tingens infinitum (qure se habent aliquo
modo ad esse) dicuntur contingere esse.
Possibile autelll et contingens natum, et
contingens infinitum dicuntur etiam con-
tingere non esse: sed necessarium (quod
est contingens esse) non dicitur contin-
gere non esse: hrec enim duo sunt quasi
species contingentis cOlllmuniter accepti.
Dicitur etiam possibile esse contingere es-
se, et etiam possibile non esse dicitur
contingere non esse, sic sumpto possibili
et contingenti secundum genus.
Adhuc autem notandum quod affirma-
tiva propositio de conti~genti secundUIn
o~nem lllodum acceptionis contingentis
convertitur in terminis sub eadem accep-
tione contingentis, eo IllOdo quo conver-
tuntur propositiones de inesse et de ne-
cessario : negativre autem de contingenti
sumpto secundum genus, et de contin~
genti sumpto secundum nec~ssarium se-
cundum quod necesse non esse dicitur
contingere non esse. Similiter et per eum-
dem modum convertuntur sicut negativre
de inesse et de necessario. Propositiones
autem de contingente nato et infin)to . ali-
ter se habent in conversione, quam alire
negativre propositione.s, de inesse scilicet
et de necessario. In illis enim non con-
vertitur particularis negativa in terminis :
universalis autem negativa convertitur.
Sed in propositionibus de contingente
nato et infinito est e converso: quia in
his convertitur particularis negativa, et
~on convertitur universalis negativa.
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRA.CT. I 485

Est autem adhuc his adjiciendulll, quod
contingenti nato et infinito opponitur tam
necessarium quam impossibile :quia tale
contingens se habet ad esse et non esse:
necessarium autelll taritum se habet ad
esse, et impossibile tantum ad non esse:
contingenti' autem sumpto secundum ge-
nus.,et sunlpto pro necessario secundum
quod necessarium esse dicitur contingere
esse, opponitur tantum impossibile.

---~
 486

TBLl.~T&TU8 Il

DE GENERATIONESÌ~LLOGlSMORUM IN (1'IGURA.

gismorum diversre figurre. Et cum omnis

syllogismus in figura prima primam suam
et formalem habeat generationem opor- J

De modo procedendi in hac materia. tet quod de tali ordine terminorum primo
dicatur: et quia ordinatio prinlre ti gurre
His vero sic prrelibatis tanquam syllo- fit secundum naturalem rerum et termi-
gismorum principiis, dicendum est jam norum sitUIll, et 'taliter non ordinantur
deinceps per qure sicut per terminos et termini in secunda et tertia figuris, in
propositiones et principia, et quando primo inchoandum est de ordinatione ter-
quantum ad figuras, et quo modo quan- minorum secundum generationem primre
tum ad modos et conjugationes fit omnis figurre: et postea' erit dicendulll de ordi-
'"syIldgismus, "et':,postea 'in libroposterio- natione terminorum ad secundre et tertire
"~"1tìtflr:'Anàlyticorum~,Edicem;U$ de demon- figurre constitutionem: deinceps autem
stratione, et scientia demonstrativa: quia de inventione medii erit dicendum, qui a
in illa salvatur perfecte forma syllogismi: illa refertur ad syllogismi generationem.
et non ita salvatur in séientia dialectica, Dicendum autem etiam de syllogismoruln
et syllogismo dialectico probabili: mi- imperfectorum reductione : quia quamdiu
nus autem salvatur in sophistico. syllogismus est imperfectus, qurecumque
De syllogismo autem simpliciter prius requiruntur ad perfectionenl ipsius, sunt
dicendum, quia a communioribus debet aliquo modo de ipsius generatione. Pos-
incipere speculatio. Universalior autenl tea vero sub alterius libri perincipio de-
est syllogismus simpliciter quam demon- terminabimus modos speciales faciendi
stratio: quia non convertitur consequentia syllogismos, sicut ex hyp~thesi, et ad
a syllogismo ad demonstrationem: om- impossibile, et alia qurecumque videbun-
nis enim demonstratio syllogisnlus est, tur ad potestatem syllogismi sive scientire
sed non omnis syllogismus demonstratio. syllogisticre pertinere: sic enim ordinate
De syllogismo igitur primo dicendum est. melius lllemoriter retinebitur id quod est
Inter alia autem qure de syllogismo di- tradendum.
cenda sunt) prius dicendum est per qure Pro terminis autenl utimur terminis
quoad terminos et propositiones flat syl- transcendentibus : eo quod hrec ars com-
logismus : et prius dicendum erit de ge- munis est, et omni materire aptabilis, et
neratione syllogismorum, et ita descen- nullam sibi determinat materiam specia-
dendum erit ad alia. Ad generationem lem t: terminos autem transcendentes
autem syllogismi requiritur ordo termi-, vocamus A B c, eo quod terrnini illi nihil
norum in propositionibus syllogisnli po- secundum se significant : et ideo pro om-
sitorum, ex quo ordine generantur syllo- nibus possunt poni. Nos eriim non qure-

1 Hoe supra cap. 9 traete I Priorum Analyti- tico1'um dixit de conve1"sionibus.

 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. II
rilllus hie n181 generationem syllogismi
seeundulll formale esse SUUlll secundum
quod syllogismus est: et ideo oportet ta-
Ies ternlinos ponere, inquibus non si-
gnificetur nisi foru1a syIlogismi: quia si
aliquid significarent determinate, non de-
notaretur in eis forlna omnibus applica-
bilis. Talis igitur erit n08ter lllOdus pro-
cedendi.
CAPUT II.
De formatione syllogismoruln universa-
lium~ et utilium conjugationum primEe
figurEe~ et quid sit figura~ et quid s,it
figura prima.
Loquitur ergo primo de formatione syI-
logismorum ex propositionibusde inesse
formatorum: quia iIIre sunt simpliciores
quam propositiones qure sunt cum modo,
qure dicuntur modales. Ad hoc autem
sciendum, oportet scire quid figura, et
quid figura prima. Sciendum autem
quod figura sylIogismi non est nisi possi-
bilis ad syIlogismi complexionem trium
terminorum dispositio et ordo. Unde si-
eut terminus in hae scientia metaphorice
dicitur a termino in quantitate, ita etiam
figura metaphorice dieitur a figura qUffi
~st terminus quidam in quantitate : figu-
ra enim in quantitate dicitur terminatio
quanti, quod est superficies vel corpus.
Sicut autem terminus in quantitate non
estnisi secundum principium, vel lne-
dium, vei finem: est enim terminus ad
quem est continuatio, et hoc non potest
esse nisi aut ut a quo, et hoc est prinei-
pium: aut ut ad quod, et hoc est finis :
aut simul utraque ratione, hoc est, ut
a quo et ad quod, et hoc est medium.
Cum ergo transferentes secundum ali-
quam similitudinem transferunt, non po-
test esse terlllinus in syIIogistica scientia,
nisi ut a quo est decursus syllogisticus~
et hoc est major extrelnitas : vel ad quod
487
stat decursus syIIogisticus, et hoc ·est lni-
noI" extrelnitas qUffi ultimo sub medio ac-
cipitur: et uiterius post ea nihil est de
decursu syllogistico nisi et n1edium per
quod decurrit ratio in decursu syllogisti-
co. Et sic non sunt nisi tres terllliniin tQuO!D?~O
ermUll In
g Aneratione fiO'urre
J . . b
qure perfectum for- prima figu...
ra habent
mat sylloO'ismum
b
et
,.
in omni ratione ter- per~ectam
ratlonem
mini perfectam habent rationem terlnino- termino- rum.
rum. ~iajor eniln extremitas ambitu sure
communitatis extra medium est: secun-
dum substantiam autem et intellectum et
diffinitionem est intra 111ediu111, et ad me-
dium quasi continuata. Medium autem
ad se terminat fluxum n1ajoris extremi-
tatis, et ex se dirigit in minOre111 : et ideo
naturali positione in prima figura extre-
mitas major terminus major est, et me-
dium naturali positione medium, et mi-
nor extreluitas naturali positione est ter-
minus minor.
Propter quod perfecta est hrec figura,
et dicitur esse ad modum trianguli qure
aOOLABTIO.4.T D'O 8AOB,E-OQEUB
IIWrittltt4~ilBBfflr._~ '.1
. Medium.
B
minor
major
propositio
propositio
L
A ,c
Major Minor
extremitas extremitas
est prima figura rectilinearum figuraruln:
propositiones enim secundum debitalll
quantitatem et qualitatem conjunctre sunt
quasi linere in uno termino (qui est me-
dium) sese contingentes : et conclusio ad-
veniens, et ex his deducta divisas a se
eonjungit extren1itates: propter quod
etialll ab Aristotele syIlogismus primre
figurre vocatur syllogisluus extremita-
 488 D. ALB. l\lAG. OltD.
tum i. Hrec igitur est figurre ratio et ter-
minorum et similitudo translationis.
Objectio. Si quis autem objiciat quod secundum
duplicem ve' multipliceIll situr:l mcdii
deberet prinla figura in duas vel plures
dividi, quia medium potest prilno subjici
et postea prredicari, et e contra potest
primo prredicari et postea subjici: vel,
ut melius dicatur, potest primo accipi
major extremitas sub lnedio., et minor
ante medium, et adhuc potest accipi se-
cundum distantianl requalem mediurn in-
ter extrema, et secundum distantiam inre-
qualem: et sic septem modis disponitur
medium intèr extrema, ut docct Aristo-
teles in libro de sensu et sensato: et sic
etiam inter extrema syllogistica 111ulti-
plex medii dispositio multiplicenl deberet
Solutio. facere figuram, ut videtur. Responden-
dum est quod lnedium rationis in decur-
su syllogistico non habet similitudinem
ad medium in nlotu, qui est de extrelno
in extremum per medium, nisi in genere,
in hoc scilicet, quod medium est quod est
inter extrema : quia illud in decursu ratio-
nis sub alio accipitur, et aliud accipitur
sub ipso: et ideo ulteriorem in hac di-
spositione non potest facere figurre multi-
plicitatenl : propter quod hrec figura ulte-
rius non habet figuraln., sed per disposi-
tionem terminorum in fìgura cOlnplexio-
natur in modos. Et sic termini et propo-
sitiones sunt syllogismorum 111ateria, ter-
mini quidem lnateria remota, propositio-
nes autem propinqua, et figura forma est
syllogismi remota, et modus forma syllo-
.. . ticularis affirmativa et universalis negati-
glsml proplnqua.
His autem sic determinatis, sciendum
quodin tali dispositione terminorum etpro-
positionum complexione sedecim resul-
tant combinationes sive conjugationes se-
cunduln quantitates et qualitates propo-
sitionum provenient.es. Si enim nledium
11lajori subjicitur, et de lninori prredicatur:
aut erunt ambre propositiones universa-
les, aut ambre particulares, aut una uni-
1 Dicitur etiam syllogismus primm figurm
syllogisnlus extremitatum : quia in eo conclu-
duntur extrema de se invicem, qum sunt vere
PI-tL+~D.
versalis et altera particularis, hoc est
duobus nlodis: quia aut lllajor erit uni-
versalis et 111inor particularis, aut e con-
verso lnajor particularis, et minàr univer-
salis : qUffi sunt quatuol' acceptre secun-
dum c0111plexionenl quantitatis, qiIarunt
si per affirlnationenl et negationem qure-
libet nlultiplicatur .in quatuor, fiunt in
universo s.edecim conjugationes sic. Si
enim ambre sint universales: aut erunt
alnbre affil'lnativre, aut ambre negativre,
aut 111ajor affirmativa et lllinor negativa,
aut e converso majol' negativa. et minor
affirnlativa: et istre sunt quatuor conju-
gationes. Si autenl ambre sunt particula-
l'es, iterunl quatuor conjugationes resul-
tabunt: quia aut erunt ambre affirmativre
aut ambre negativre, aut major negativa
et lninor affirmativa, aut e converso ma-
jor affirmativa et minor negativa: et sic
fiunt octo conjugationes. Si auteln una
sit universalis et' altera particùlaris, et
major sit universalis et minor pàrticula-
ris, iterulll. resultant quatuor conjuga-
tiones: quia .uut ambre affirmativre, aut
ambre negativre, aut una negativa et al-
tera affirmativa: et hoc erit duobus mo-
dis, scilicet quod 111ajor sit negativa et
minor affirmativa, aut e converso: et sic
fiunt duodecim conjugatioines. Si autem
minor sit universalis et maJor particula-
ris, secundum eUlndem quatuor resulta-
bunt conjugationes secundum hoc quod·
vel ambffi sunt affirmativffi, vel ambffi
negatiVffi., vel universalis affirlnativa et
particularis negativa, vel e converso par-
va. Et sic patet quod sedecim erunt con-
jugationes, ex quibus quatuor erunt uti-
les, et duodecim inutiles.
Quando igitur tres termini in duabus
propositionibus sic se habeant secundum
positionem et ordinem ad invicem, ut et
postremus qui est minor extrelTlitas, et
subjectum in 111inori propositione sit in
toto lnedio : et medius secundum eam-
extrema,cum in ea sola si t etiam vere medi um :
et hmc causa assignatur paruln infra in hoc ca-
pitulo.
 LIBER I PRIORIJM ANALYTIC. TRAeT. II
ijuld sit pri- dem positionem, sit in toto prin10, qui positum secundum istius scientire pro-
mu figura. . •
est major extremitas: et prredlcatum In prietatem.
prima propositione sive sit, sive non sit, V oco autenl medium per lnetaphoram Quid sit
medium in
hoc est, sive secundUlll affirmationeln superius inductalll-, quod et ipsun1 in alio prima figu-
ra, et qure
sive secundum negationeU1 propositio- est ut n1ajori, et aliud in ipso est ut llli.- extrema.
nUlli, necesse est in dispositione tali per-
nus: contentun1 enim secundum UI11bi-
fectum esse syllogis111um extren1itatum, tum prredicationis selllper minus est quarIl
hoc est, qui lllajorem extrelnitaten1 con- continens, et totum est in continente:
cludit de minori extremitate. Et hoc est hoc enim in tali figura dispositionis termi-
in prillla figura, in qua nIediuln vere I11e-
norum etiam positionis ordine fit medium,
dium est, et extremitates sunt vere ex- quia inter extrcma secundum ambitum
tremitates. In aliisautem medium et ex- prmdicationis constitutum. Extrema vero
trema non habent perfectam medii et ex- voco hoc quod et ipsum in alio et aliud
tremorum rationem : et ideo in illis figu- in ipso' est, hoc est, quoruill unum est in
ris non perfecte fit syllogisn1us extremi- alio contentuI11 per prredicationis ambi-
tatum. Quid auteln sit in toto esse, per tunl sieut lninus extren1um est in medio,
antecedentia est manifestum: quia in to- et sicut n1ajus extremum in quo est n1e~
to esse est de on1ni prredicari. Ponamus diuln secundun1 ambitum prredicationis.
enim tres terminos sic dispositos,animal, Sic autem forn1antur duo modi syllo- PJ~~u:tili~-
homo, risibile: anin1al enim in toto est g ismorum universalium seeundum utiles primre.fil.gu:
rre, SCI Ice..
medio, hoc est, homine, quia universali- conjugationes, una secundum esse affir- barbara.
ter de omni hOlnineprredicatur: et ho- matum-, et altera secundum esse negatlln1.
lno in toto est extrelno, quia homo de Si enilll A de on1ni B prredicetur, et B
olnni risibili prredicatur. prredieetur de oInni c, necesse est A de
omni c prredicari, sie, omne B est A,
()hjectio. Et si quis objiciat quod si medium in oDlne c est B, ergo olllne c est A. Et
toto sit postremo, et lllajus in toto sit nIe- hic est modus prill1us eonurmatus per hoc
dio, tunc ex paribus et convertibilibus quod dicitur in prredicamentis, quando
nunquam fit syllogisillus in prilna fìgura, alterull1 de altero prredicatur ut de sub-
quod falsum est, cum potissima demon- jeeto, qureculnque de prredieato dicuntur,
strationum sit ista qure fit ex convertibi- eadenl de subj ecto dici necesse est. In an-
libus: et hoc patet sic syllogizando, quod te habitis autelll prius dietum est, quo-
oIIlnis homo est animaI rationale morta- modo dicimus aliquid de omni prrediea-
le : omne risibile hon10 ; ergo omne risi- l'i. Silniliter autem forlnatur syllogisillus Secundus
modus uti-
Solutio. bile aninlal rationale lnortale. Ad hoc securidus secunduln non esse sive secun- lis, scilicet
celarent.
autem jam per dicta patet solutio: quia dUln negativam conelusioneln sie: si enim
in toto esse est de omni parte ejus prredi- A de nullo B prredicatur, et ab "eo univer-
cari : et tunc tam ex convertibilibus, saliter negatur major· extrelllitas de lne-
quan1 non convertibilibus q"':lre universa- dio, B autem prredicatur de olnni c, me-
Alia solu· liter prredicantur, fit syllogismus.Dicunt diulll seilicet de minori extreInitate, se-
tio.
tamen aliqui , quod duplex est prredica- quitur quonialll A nulli . c inerit, sie,
tum, scilicet prredicatunl 111ateriale et nullulll B est A, omne c~e~t B, ergo nul-
prredicatum formale: qualecumque ",eniln lum c est A. Et eonfirmatur per eamdem
prredicatun1 sit materialiter., semper for- qUffi dicta est regulaII1: quando enim al-
maliter prredicatum est in toto subjecto : terunl prffidicatuf de altero ut de sub-
et hoc modo etiam paria et convertibilia jecto, qurecumque negantur de prredica-
prredicata in quantuill prredicata sunt, to, necesse est eadem de subjeeto ne-
conlmuniora sunt in suis subjectis. Prima gari: et ideo quia medium est prredicatum
autenl responsio ll1elior et magis ad pro- consequens ad minorem extremitatem,
 490 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
necesse est quod major extremitas qure nullus equus est animaI: et hoc falsum,
negatur de medio, negetur etialn de mi- quia omnis equus est animaI. Termini au-
nori extremitate. Isire ergo sunt utiles et . tem in quibus sequitur nulli inesse, ani-
universales conjugationes priIllre figurre. m.al, homo, lapis, sic, olllnis homo est
animaI: nullus lapis hon10 : ergo nullus
lapis anilnaI. Patet igitur quod hree est
CAPUT III.
inutilis c?njugatio.
De inutilibus et universalibus conJ'uga- SimiliteI" autem est si ambre sint uni- Secunda
inutilis.
tionibus primm figurm. versales negativre : in his enim sequitur
etianl omni et nulli inesse : et termini in
Prima con- Inutiles autem eonjugationes forman- quibus sequitur omni inesse.J scientia,
jug~~:~. inu- tur juxta istas secundum diversam affir- linea, n1cdicina, sie, nulla linea scientia :
mationis et positionis complexionem, si- nulla medicina linea: ergo nulla medici-
eut paulo ante dictum est. Si enin1 pri- na scientia: et hoc est falsum, quia om-
mum quidem sive majus extremun1 om- nis medicina seientia. rrermini autem in
ni quidem inest medio, medium vero quibus sequitur nulli inesse, sunt scien-
11Ulli inest extremo, tunc lnajor proposi- tia, linea, unitas,. sic, nulla linea scien-
tio erit affirmativa et minor negativa : tia : nulla unitas linea: ergo nulla unitas
et ex tali eonjugatione nihil sequetur, et scientia.
non erit syllogismus extremitatuID, hoc Universalibus igitur acceptis terminis
est, in quo lnajor extremitas de minori et propositionibus, ex dictis manifestum
eoneludatur: neque sequetur aliquid eo est quando erit et quando non erit inhae
quod hree sunt, hoc est, propter figuraln figura syllogismus, et quando erit univer-
et complexionem propositionum. Hujus salis eonclusionis syllogismus. Manife-
autem signum est, quod contingit seeun- stum est etiam quod quando est syllogis-
dum taleln cOlnplexionem primam sive mus utilis conjugationis, neeessarium est
majorem extren1itatem, et olnni et nulli quod termini se habeant sicut diximus,
inesse: et ideo semper oppositum contin- hoc est, quod universalis sit affirmativa
git verifieari cum opposito : si enim om- vel negativa et n1ajor, minor autem sit
ni sequitur nulli cum eodem ipso verifi- universalis affirmativa selllper: quando
catur, quod falsum est: et e converso si enim sic se habent, semper erit utilis con-
nulli sequitur omni, cum ipso verifica- jugationis syllogismus, sieut ·patuit per
tur: et si verificatur on1ni, verificatur et antedieta.
alicui, quod est contradictorium ad nulli: Si aute.m inutilis conjugatio propter OÒjectio.
et si verificatur nulli,verificatur etiam hoc est, quia in eadem dispositione et
alicui non, quod est contradictorium ad complexione sequitur omni et nulli ines-
omni : propter quod nec particularis nec se: tunc videtur primus modus esse inu-
universalis sequitur conelusio ex talibus tilis conjugatio: quia sequitur omni et
prremissis : eum enim nihil necessario se- nulli inesse in eadem dispositione et corn-
quitur per hrec qure prremissa sunt, non plexione. Quod enim sequatur omni, pa-
potest fieri syllogismus, sieut patet per tet in his terminis, omne animatun1 est
diffinitionem syllogislni, qure est, quod anin1al: omne sensibile est an:matum:
syllogismus est oratio in qua quibusdam ergo omne sensibile animaI. Quod autem
positis aliud ex necessitate accidit. sequitur nulli inesse, patet in istis, omne
Instando autem in tali eonjugatione res est naturale: omnis statua est res (et
demonstratur in terminis: termini eniln hoc ponatur) : ergo omnis statua est na-
in quibus sequitur omni inesse, sunt ani- turale: quod falsum est, quia nulla statua
maI, homo, equus, sic, omnis homo est est naturale, sed potius artificiale. Sed ad Solutio.
animaI: nullus equus est h01110 : ergo hoc dicenduill quod syllogisillus primi
 LIBER I PRIORUM
modi hujus figurre perfectissimus est: et
non sequitur nulli inesse, sed omni tan-
tUlll: nos enim hic loquimur de syllogis-
mo simpliei et formali, qui abstrahitur
ab omni materia et demonstrativa et dia-
lectica et sophistica, et tantulll conside-
ratur in ipsa syllogismi silllplicis forma:
et cum dicitur, omnes res est naturale,
sy1logismus non peccat secundum for-
mam: sed prima cum dicitur, omne ffiS
naturale, per se vera est, hoc est., si ffiS
secundum quod est res accipiatur : per ac-
cidens autem falsa. est, quia in talibus ma-
teria prredicatur : et quia statua est res,
ideo non omnes ffiS est naturale: et quia
major per accidens est falsa, ideo sequi-
tur conclusio talis et falsa i. Tamen etialll
conclusio per accidens vera est, si pona-
tur quod nulla statua sit nisi ex ffire : tunc
enim statua non per hoc quod est statua,
sed per hoc quod est ffiS, est quid natll
l'aIe.
CA.PUT IV.
De tormatione syllogisrnorum particula-
riter concludentiu11'~in prima figura
secundum utiles conJ"ugationes et inuti-
leso
Syllogismi autem particulariter conclu-
dentes sic fiunt in hac figura. Si enilll
hic ternlinus qui est major extremitas se
habeat ad medium universaliter, ita quod
universaliter prredicetur de ipso : iste ve-
ro qui est minor extre111itas, particulari-
ter se habeat ad medium, ita quod me-
diul11 particu1ariter prredicetur de minori
extremitate: quando quidem id quod est
vel ponitur ad majore111 extrenlitatem,
ita quod major propositio in qua prredi-
catur maj or extrelllitas sit universalis af-
firmativa vel negativa, et minor partieu-
laris affirmativa, sive prredicativa, quod
idem est: tunc necesse est syllogismu~
fieri perfectum particulariter concluden-
t Aliqua propositio est per se vera, qure per
accidens falsificatur: et illa est doctrina Aris-
ANAI~YTIC. TRACT. II 491
temo Quando autem ad minorem extre- Tertius mo..
dus utilis,
mitatem ponitur universalis, et ad lllajo- scillcet da-
rii.
renl ponitur partieularis : vel etialll quan-
do negativa ponitur ad lllinorem, vel
quocumque alio modo disponantur pro-
positiones quam dictum est, est inutilis
conjugatio et non fit syllogismus. Dico
autem lllajorem quidem extremitatem, in
qua mediu111 sicut subjectum in prredica-
to: nlinorenl autem extremitatem, qure
est sumpta sub medio, et de qua medium
prredieatur. Cujus exemplum est, quod A
insit omni B, B autem medium insit ali-
eui c, sequitur quod necesse est A alicui
c inesse, sic formando syllogismum :
omne B est A, quoddam c est B, ergo
quoddalll 'c est A. :Et confirmatur per di-
ci de omni, a quo fit decursus syllogisti-
cus: quia ex quo A inest omni B univer-
saliter, tunc oportet quod insit omni
parti ejus quod est B: c autem aliquod est
aliqua partium B, oportet igitur quod ilIi
insit A: per id quod in prredicaillentis ha-
bitUlll est, quando alterulll de altero ut
de subjeeto, qUfficulllque de prredicato
dicuntur, onlnia de subjeeto dici neeesse
est.
Sillliliter formatur syllogisillus par~i- Quartus
modus uti-
culariter et negative concludens, si pona- lis, sciÌÌcet
" ferw.
tur unlversalis negativa ad 111ajorenl, et
particularis affirmativa ad minorem, ut si
A quidem nulli B inest, B autem inest
alieui c, sequitur enim quod necesse est
A alieui c non inesse, sic formando syl-
logismunl: nùllulll B est A, quoddam c
est B-, ergo quoddam c non est A.
Et isti duo particulariter conc1udentes
syllogisnli formantur a duobus universa-
1iter concludentibus : primus a primo, et
secundus a secundo : et per idenl princi-
pium confirillantur, per quod confirnlan-
tur universaliter concludentes, et hoc est
per dici de omni, et dici de .nullo. Jam
enilll determinatum est qualiter dicilllUS
de omni dici et de nullo. Talis igitur syl-
. logislllUS perfectus est, nullo indigens
totelis in 6. Physic. com. 1n et 2 Cmli, com.
1.04.
 492. D. ALB. lVIAG. ORD. PR.iED.
prreter id quod habet et claudit in seipso.
Eodem autem modo e~ idelll fit syllogis-
mus tam negative quan1 affirillative con-
cludens, qnando non particularis, sed
indefìnita affirnlativa sive prredicativa po-
nitur minor propositio qure designatur
per B c. Idem enim erit syllogisn1us ex
indefinito et ex particulari sumpto : quia
indefinitum requipollet particulari.
Inutiles.
Inutiles autem fiunt conjugationes,
quocumque alio modo terillini et proposi-
tiones disponantur. Si enilll ad minorem
extremitatem ponatur universale, ita quod
minor sit universalis sive prredicative, si-
ve privative, et particularis ponatur ad
majorem, non erit syllogismusnec prre-
dicativre nec negativre conclusionis, sive
indefinita sit, sive particularis qure poni-
tur ad majorem. IIujus autem exemplum
est, sicut si A inest alicui B vel alicui B
non inest, B autem omni c inest, non
fit syllogismus: nihil enim sequitur ex
tali complexione, quoddam B est A, om-
ne c B. Similiter nec ex tali, quoddalll
B non est A, omne B C: sequitur enim
inesse omni et nulli. Termini quidem in
quibus sequitur omni inesse, sunt bo-
num, habitus, prudentia, sic, quidam ha-
bitus bonum: omnis prudentia habitus:
ergo quredam prudentia bonum: quod
est VerUlll., omnis enim prudentia bonum.
Exemplum autem ubi sequitur nulli ines-
se, est in his terlllinis, bonum, habitus,
indisciplina, sic, quidam habitus bo-
num: omnis indisciplina habitus: ergo
quredam indisciplina bonum: quod non
valet, quia nulla indisciplina bonum.
Rursum aùtem inutilis conjugatio est
si minor ponatur universalis negativa,
ut si B nulli c ponatur inesse, et major
ponatur particularis affirmativa., ut si po-
natur A alicui B inesse vel non inesse :
eo quod particularis potest esse affirmati-
va vel negativa: vel in majori ponatur
A non omni B inesse: non omne enim
requipollet ad aliquod non: quia negatio
formaliter respicit distributionem : nec sic.
.l Nota quod hrec regula vera est etiam uni..
potest fieri syllogismus, quia sequitur
omni et nulli inesse. Et termini in qui-
bus sequitur omn~ inesse in tali disposi-
't,ione., sunt albun1, equus, cygnus, sic,
quoddalll albulll equus, vel quoddam al-
bum non est eq~us: on1nis cygnus est
albus: ergo quidam cygnus equus. Et
constat, quod nullus cygnus est equus.
Vel sic, quidam equus albus: quidanl
cygnus vel nullus cygnus equus: ergo
quidam .cygnus non est albus ; cum con-
stet omnem cygnum album esse. Termini
autem in' quibus sequitur nulli inesse sunt
isti, album, equus, corvus, sic, quidam
equus albus: nullus corvus equus, vel
quidam corvus non est equus: ergo qui-
dam corvus non est albus, CUIll constet
nullum corvum album esse. Idem autem
est per omnia si propositio AB, qure est
major, sit indefinita: quia, 'sicut dixi-
mus, indefinitum requipollet particulari.
Similiter autem inutilis est conjugatio,
quando ad majorem extremitatem sive ad
majorem propositioneni ponitur univeI'~
salis sive sit affirmativa sive negativa, et
ad minorem ponitur particulare nega-
tivum: quia minori existente negativa
nihil sequitur in priina figura 1: nec in
tali complexione fit syllogismus, sive in-
definita sive particularis negativa pona-
tur ad minorem extremitatem. Hujus au-
tem exemplum est: si A quidem quod est
major extremitas dicatur omni B ines-
se, quod est medium ; B autem dicatur
non inesse, vel per requipollentiam dica-
tur non omni B inesse. Causa autem
hujus est: quia aliquid acceptum cui ali-
cui medium non inest, hoc et omne et
nullum, sequitur ad primum., quod est
majoI' extremitas : et sic et omni et nulli
inest major extrenlitas minori in conclu-
sione. Ponantur enim termini tales, ani-
maI, homo, album, sic, omnis homo est
animaI: quoddam album non est homo:
deinde sub albo accipiantur alba de qui-
bus homo non prredicatur, nix scilicet,
et cygnus: de neutro enim illorum nec
versaliter de tertia figura, ut patet infra.
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. II 493

universaliter nee partieulariter affirn1ati- mus." Si enim ex tali complexione uni-

ve prredicatur homo: et fiat primo talis versaliter fieret syllogismus, tunc etiam
syllogis111us, omnis homo animaI: cy- esset syllogismus in terminis prredicto
gnus non est homo: ergo quidam cygnus modo se habentibuR, quando scilieet 111i-
non est animaI. Patet autem quod Olll- noI' esset universalis negativa.
nis cygnus est animaI. Deinde fiat alius Similiter autelll in terminis ostende-
syllogismus in eadem complexione, om- tur, quod non fit syllogismus si univer-
nis hon10 animaI: quredam nix non est salis propositio ·ponatur privativa, dum
homo: ergo quredam nix non est. animaI. etialll lninor sit privativa.
Et patet quod nulla nix est anin1al : prop- N ec iteruill fit syllogisn1us si ambo in- Proomissre
ter quod etiam secundun1 talenl C0I11- tervalla (hoe est, propositiones in figu- ~~~~ìì~ ~~.
plexionem non fit syllogismus. ralll et lllodum intervenientes) dicuntur quare.
Rursum si ponatur lllajor universalis esse particularia : quia ex utraque parti-
"negativa, et lllinor particularis negativa, culari non fit syllogisn1us, sive affirma-
ut si A quidem nulli B insit, B auten1 tivre sint ambre, sive negativre: sive una
alicui c non insit, sequitur omni ct nulli affirmativa, et altera negativa quocum-
inesse majorelll extremitatem 111inori :et que modo.
sint terillini, inanin1atun1, hOlllO, album, Adhuc si una propositionum sit inde-
et sub albo SUlllantur aliqua alba de qui- fìnita, alia vero definite particularis, vel
bus homo non prredieatur, cygnus scilicet ambo intervalla sint indefinita, nullo is-
et nix : in tali enim dispositione comple- torum n10dorum sit syllogismus. Termi-
xionis inanimatum prffidicatur de uno, sei- ni vero COlnn1unes omnium istarulll inu-
licet nive: de altero vero nullo, scilicet tilium conjugationum, in quibus osten-
eygno: et sic sequitur omni inesse sic-, ditur on1ni et nulli inesse, sunt anilllat
nullus homo inanimatum: quredan1 nix ""albulll, hon1o : in his sequitur animaI uni-
non est homo: ergo nulla nix inanima- versaliter ad hon1inen1. Ad nulli autem
tun1: patet enin1 omnelll nivelll esse ina-" inesse sunt terillini con1munes anin1al,
nimatam. Quod sequitur etiam nulli sic, album, lapis: animaI enim sequitur nulli
nullus homo inanimatun1: quidam cy- lapidi inesse.
gnus non est homo: ergo quidam cygnus Manifestum est igitur exhis qure dicta
non est inanimatun1 : et patet quia nullus sunt, quoniam si fit syllogisn1us in hac
cygnus est inanimatulTI. priilla figura particularis, necesse est
Amplius autem : quia eunl dicitur quod quod termini sic se habeant ut diximus:
alieui eorum qure sunt accepta sub mino- aliter autem habentibus terminis nullo
l'i extremitate non inest mediulll, sicut lllOdo fit syllogismus.
cum dicitur, quod alicui eorun1 qure sunt
accepta sub c, non inest B-, hoc est inde- CAPUT V.
finitum: quia nee universali signo" nec
particulari deterillinatur et ideo duobus De per/ectionibus figurée prÌJnfE.
modis verifieatur, si dicatur B alicui c
non inesse : est enim hoc verum si nulli Palarn autem ex prredictis est, quod
c inest B, et est iterun1 verun1 si non omnes syllogismi qui in hac figura sunt
amni c inest B : sun1ptis autelll terminis perfecti, suni. nullius extra se indigentes
talibus in quibus B nulli insit c in lnino- ad sui perfectionem : perficiuntur enim
ri propositione, non fit syllogismus: hoc Olnnes per dici de omni, et dici de nullo.
enim jam dietum et ostensun1 est prius. Et ideo etian1 in prilua figura semper
l\Ianifestum est ergo quod in eo quod. oportet majorem esse universalem: quia
sie se habent termini, quod minor scilicet decursus syllogistlcus incipit a majori.
sit particularis negativa, non fit syllogis- Ratio autem syllogizans non decurrit nisi
 494 D. ALB.MAG. ORD. PRLED.
ab universali ad particulare. Unde quod
major esset particularis, principiis (quffi
sunt dici de omni, et dici de nullo) non
.Quare rna- concordaret. Hujus tamen etiam alia
Joreffi opor- .. .
tet in prin;ta causa est, quare In prIma figura maJorem
figura um- •
versalern. oportet semper esse universalem, et ml-
norem afHrmativam : quia si major pos-
set esse particularis-, lunc posset contin-
gere quod mediuIll prredicaretur de lna-
jori extrelnitate: quia inferius prredicatur
de superiori particulariter et affiel~1ative
et negative, ut quoddam aninH.l1 est ho-
mo, et quoddam animaI non est homo:'
et si ita esset, posset contingere quod
majori propositionc existente .negativa,
extrema essent convertibilia, vel sicut
excedentia et excessa "Se habentia: et tunc
non posset sequi conclusio negativa nisi
falsa, quod est inconveniens. l'ermini
auten1 in quibus hoc fit, sunt homo, ani-
maI, risibile, sic quoddam animaI non est
homo: OITIne risibile animaI: ergo quod-
dam risibile est homo vel' non est ho-
nlO : cum constet omne risibile esse ho-
minem. Posset etialll contingere quod
n1ajori existente affìrlnativa, erunt ex-
tren1a disparata, quorum neutrum prre-
dicaretur de altero, ettunc non posset
sequi conclusio nisi falsa: et termini hu-
jus consequentire sunt honlo, animaI,
asinus, sic syl1ogizando, quoddam ani-
maI hOIUO: on1nis asinus animaI: non
potest inferri conclusio affirlnativa nisi
falsa. I-Irec est igitur causa, quod majo-
felTI selnper oportet esse universalem et
minorem affirmativanl in hac figura.
Perfecti sunt igitur omnes hujus fìgu-
l'm syllogismi, tam universales quau1
particulares: et perficiuntur per ea qUffi
a principio istius libri dicta sunt, scilicet
per dici de o111ni, et per dici de nullo. Et
quarnvis adhuc in ista figura reperiantur
quinque modi indirecte concludentium,
et ideo imperfectorum syllogismorulu-,
hic nullam de illis facielllus mentionelll,
sed in sequentibus (ubi ponemus syllo-
t De hoc vide Averroenl in digressione, cap.
gislnos imperfectos) de hujusmodi etiam
syllogisJ!lis faciemus m'entionem.
Manifestum est etiam quoniam omnia
problemata per hanc figuram ostendun-
turo . Ostenditur per eam omni inesse in
primo modo, et ostenditur per eam nulli
inesse in secundo modo, et ostenditur
per ean1 alicui inesse per tertium mo-
dun1, et ostenditur per eam alicui non
inesse per quartum. Hujusmodi autem
voco figuram prima111-, qure in majori
propositione subjicit mediulTI, et in mi-
nori prredicat iPSU111.
Nec potest esse figura qure in majori
prcedicat medium, et in minori subjieiat
ipsun1: quia cum mediunl in hac figura
sit inter extrema, oportet quod mediuin
sit sub lllajori extrelllO acceptum., et nli-
nus extremum sit acceptum sub medio:
et quia majorem oportet esse universa-
lem, essent propositiones olnnes falsffi si
prredicaretur mediulTI in lnajori, sicut
hrec, omne anin1al homo: et si subjice-
retur in minori, iteruIIl erunt universales
falsffi : et sic non eoncluderetur vera con-
clusio et universalis: "quod esset valde
inconveniens in perfectissima figurarum t •
CAPUT VI.
Deproprietatibus secundee figurte.
Quando vero tre~ teru1ini ita se habent
ad invicen1, quod ideiTI terminus (qui
prredieatum est) huic quidern termino qui
major est extremitas inest omni: huie
autenl, hoc est, alteri extremitat~ nulli
inest : vel ita quod mediuIll utrique ex-
tremitati inest omni., ita quod de utraque
universaliter prredicatur et affirmative :
vel utrique nulli inest, ita quod in utra-
que prffilnissarum negatur universaliter
de utroque extremorum, ita scilicet quod
bis prffidicatur meclium, in n1ajori qui-
denl propositione de majori extrelnitate,
in minori autenl propositione de nlinori
f 2 contra Galenum.
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. II
extremitate, quocumque modo hoc fiat
sive universaliter, sive particulariter, si-
ve particulariter in una et particulari-
ter in altera, et sive fiat affirmative sive
negative, sive luixtim una existente af-
firmativa et altera negativa, semper hu-
jusmodi figuram voco secundam. Quam-
vis enim in hac fi.gura non possint esse
ambre affirmativre nec alllbrn negativre ad
constituendum modunl aliquelll hujus
figurre : taillen tam in utili conjugatione
quam in ea qure inutilis est" salvaturposi-
tio ternlinorum in situ et ordine. Et hoc
facit secundam figuranl, de qua hic 10-
quimur, secundunl se considerando ealU,
secunduID quod salvatur in terminorum
positione absque alicujus lllOdi cOl1stitu-
tione.
Medium autem in hac figura dico id
quod prre.dicatur de utroque extren10rulll,
de majori quidem extremitate in TIlajori,
et de minori extreluitate in minori. Extre-
Initates vero voco in hac figura, de qui-
bus dicitur sive prredicatur hoc ipsum
quod est mediun1. Majorclll vero dico in
hac figura extrenlitatern, qure secundum
ordinem prredicabilium juxta mediuID
propinquius posita est" et rationelll prredi-
cationis (qua prredicatur mediu111) plus
participat ; prredicatur eniill maj or de mi-
nori extremitate, et sic participat ratio-
nelll llledii, quod in hac figura de utra-'
que prredicatur extremitate : et quia prre-
dicatur de aliquo" in ordine prredieabi-
lium propinquius est ei" quod est tantunl
prredicatum : et hoc modo in hac figura
major extrelllitas est, qum juxta luediu~
posita est secundulu prredicabilium ordi-
nem et situm. J\finorem vero voco ex-
trelllitatem, qure in eo ordine longius a
medio sita est: quia non est de ordine
prredicabiliuID" sed subjicibilium tantuill.
In tali autem dispositione et ordine ter-
minorum mediulll quidelu non potest po-
ni inter extrenla, sed ponitur foras extre-
mitates : sed ordine positionis prffidicabi-
lium et subjicibilium primus est: quia in
tali ordine prredicabile est prius subjici-
bili: et id quod est prffidicabile tantum,
495
habet rationem simpliciter primi: et id
quod est prredicabile et subjicibile, habet
rationem nledii: quod autcm est subji-
cibile tantum, habet rationem ultimi:
et sic' patet quod in hac figura secundum
ordine111 prredicabilium extremum est po-
sitione medium, et mediulll positione est
extremU111. Propter quod. quoad eviden-
tiam syllogismorum imperfectam necesse
est esse figuram istalll: unde perfectus in .
hac figura nullus erit syllogismus. Si quis
enim consideret rationem perfecti medii
in syllogismis, medium ex duobus est
II!edium, quorum si alterum defuerit, non
habet perfectam medii rationem. Duorum
autem unum quod secundum ordinem
prredicabilium et subjicibilium in linea
prredieamentali positione sit llledium.
Alterum autem est quod sit unitivum et
conjunctivum extremorum. Et in prima
quidem figura utroque modo perfectum
est medium in ratione et virtute et ope-
ratione sive efIectu llledii. In ista autem
figura mediu111 cadit a parte potiori ra-
tionis medii, scilicet quod nnn est me-
diulll extrelllorum secundulll ordinem
prffidicabilium, sed extra ea : retinens
tamen altel'am partem, qure est unitivum
esse vel conjunctivum extremoì\um: prop-
ter quod et ilnperfectre sunt istre figurre,
secunda scilicet et tertia: et imperfecti
sunt syllogisnli secundum istas figuras
forlnati : possibiles tamen ad forillandulu
sunt syllogismi necessario concludentes
in hac figura.
}1~t universalibus existentibus terminis,
et non universalibus concludit ista figura
universaliter, si ambre prremissre sunt
universales: et concludit particulariter, si
altera sit particularis. Iloc autem qualiter Sedecim
fiat, attendendulu quod universaliter et s~::ioC~~ju.
particulariter et interluixtis propositioni- ~~~U:~~u~·
bus cOlnhinatis, et secundum affirma- et primre.
tionem et negationem variatis, necessario
resultabunt sedecim conjugationes, sicut
in figura prrecedcnti : et cum ostensum
fuerit per instantias terminorum, quod
duodecim ex illis sunt inutiles, relinqui-
tur quatuor utiles esse tantum. Modum
 496 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
autem hujusmodi combinationis non est
necesse repptere : quia idem qui fuit in
figura .prima quantuill ad varietatem
quantitatis et qualitatis in propositioni-
bus: et nihil mutatur in eo nisi disposi-
tio terlninoruln, quod mutat tantum figu-
ram.
Quare opor· Sed hoc notandum quod si debeat in
tet quoti h ae 'lgura
~ajor fi~
fi IerI syII oglsmus
fì' . eone Iu dens
unlversahs. .
in secunda neCeSSarIO, oportet semper maJorem esse
figura. .
unlversa Iem slve
. a ffilrlnat'IvaIll Slve
. nega-
tivarn. :Et eausam hujusquidaln dieunt
esse: quia syllogislui hujus figurre oriun-
tur a seeundo modo prirnre figurre, et in
illum modum isti syIlogismi redueuntur,
sive per eonversionem universalis nega-
tivre qure SilUpliciter eonvertitur, sive
etiam per conversionem et transposi-
tioriem. Quia ergo in secundo modo pri-
lure' figurre luaj or universalis est., necesse
est etiam in nlodis secundre figurre ab
ilIo originatis derivatis lllaj orelU esse
universalem : et hoc bene dictum est.
Posset tamen etianl dici., quod si major
in hac figura posset esse particularis,
contingeret ali quando nullam posse fieri
conelusionem in hac figura. Si enim in
hae figura major posset esse particularis,
tunc posset major extremitas esse in plus
medio: quia inferius particulariter prre-
dieatur de suo superiori, et affirmative et
negative: et si sic esse!., non posset fieri
vera negativa. Superius enilU de inferiori.
vere negari non potest: et sie non fit
conclusio negativa: affìrmativa autenl
conelusio in hae tlgura fieri non potest :
et sic nec concludi posset affirmative ne-
que neg-ative : nulla igitur fieret conclu-
sio. Hoc autem exenlplariter patet in his
terluinis., homo, animaI, asinus : quamvis
eninl aliquod animaI sit homo: et nullus
asinus homo : tamen non est necesse
quod nullus asinus sit anilual, vei quod
aliquis asinus non sit animaI.
Proprium etiam est hujus figurre, quod
altera propositionum sit negativa. Et hu-
jus quidem causa est: quia si essent ambre
affirmativre, cunl mediulu prredic~tur de
utroque extremorum, posset lnedium dc
duobus disparatis prredieari, quorum ta-
men neutrum posset affirlnari de altero,
ut patet., omnis homo est animai : omnis
asinus est animaI: non sequitur, ergo
omnis asinus homo. Posset etiam de
duobus prredicari medium, quorum unum
est sub altero, de quo suum superius
negari non posset., ut omnis homo corpus
sensibile: omne aninlal corpus sensibile:
et sic nihil sequeretur. Attendendum ta-
nlen quod quamvis alteralu prremissarum
in hae figura neeesse sit esse negativan1,
taluen indifferenter potest esse negativa
vei major vei nlinor. Et hujus causa est,
quod in hae figura medium requaliter
respieit extrema tanquam sub se posita :
et ideo quantum ad conelusionem nega-
tivanl syllogismi non est vis utrum ne-
getur medium ab uno extreluO, vel ab
altero. .
Proprium etiam est illius figurre, quod
neeesse est semper eonelusionem esse
negativanl. Et causa hujus est quod hoc
est ideo quia, sieutp:c()batulu jalu ante
est, in hae fig.ura neeesse est·alteram prre-
missarum esse negativam :, et per nega-
tionem significatur differentia unius ex-
trenlitatis ab altera., et negatio unius ab
altera per mediunl, ideo quia mediunl de
uno affirluatur, et de altero nega.tur .:
contingit enilu medium uni extreluorum,
et alteri non eontingit.
Est autem adhue huie figurre proprium.,
quod eonelusio senlper assimilatur mino-
ri propositioni in quantitate : in qualitate
autem assimilatur indifferenter aliquando
luajori, et aliquando minori. Et hujus
quidem causa est, quod idem subjeetum
est in hac figura luinoris propositionis et
eonclusionis : a subj eeto in propositione
discernitur quantitas propositionis : et'
ideo luinoris propositionis et eonclusio-
nis necesse est earndem esse quantitatem.
In hae autelu figura indifferens est sive
major sive nlinor sit negativa: eonclusio
autem semper negativa: et ideo in qua-
litate quandoque assimilatur nlajori, et
quandoque minori. HffiC igitur de pro-
prietatibus seeundre figurre dieta sunto
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. II
CAPUT VII.
De jorrnatione syllogismorum universa-
lium secundm figuréE, sive utiliuln sive
inutilium conjugationum.
Dieamus autem deinceps de formatione
syllogismorun1 universalium in hac figu-
ra. Universalibus igitur existcntibus ter-
minis ad mediuIll, ita quod IllediuIll' de
utraque extremitate universaliter prredi-
cetuI', secundum dici de omni et dici de
nullo fit syllogismus seeundum' hujus fi-
gurre modum primum, si 111edium huic
quidem quod est majus extremum, omni
inest : i11i vero quod est minus extremunl,
nulli inest, utrumlibet sic privativum,
hoc est, sive major sive minor affirn1a-
tiva, dummodo altera sit universalis ne-
gativa. Aliter autem in hae figura univer-
salis non' fit syllogismus. Et hoc proba-
tur hoc modo : et accipian1us loco termi-
norum literas M N x, ita quod M sit me-
diuIll, N autem major extremitas, et x
l'rimus mo- sit minor extremitas : et formetur lllOdus
.tu" utilis, l· l·
1IC'lIlct-t ce- prlmus ta l comp eXlone : prre ICeUr
o d· t '
/fare. • d Od Il
enlID M e N qUI em nu o, e x vero d rium quod est in, consequentia.
prredicetur 0111ni esse: erit syllogismlls
ex majori universali negativa et minori
universali affirmativa, sic, nullum N
est M orrine x M, ergo nullum x N. E~
ostenditur evidentia' istius syllogismi per'
conversionem universalis negativce, qure
simplieiter et in terlllinis convertitur: et
si nulluIll N est M, nullum M est N, et
tune ex hae conversa fiat major proposi-
tio, et assumatur 1111nor jam dicti syllo-
gismi, sic, nullum M N, omne x M, ergo
nullum N x, et iste est secundus modus
primee figuree, qui j am in prima fìgura
ostensus est perfectus.
tiecundus Sic iterum formatur secundus hujus
modus uti- U cl .
lis, scilicet secundee Igurre mous, qUI consta ex
t anilllal, lapis, sic,omne anin1al substan-
camestreso ° • fu
O
• • t
maJorl a Irma IV a, mInorI au em negat·1-
t tia : o111nis lapis substantia: et tamen
va, sic : si enim 1\1 omni N ,inest : et
idem M nulli x inest: tunc fit talis syl-
10gisIl1uS : on1ne N est M, nullum x M,
ergonullu111 x N, convertitur enim 111i-
497
noI' qure universalis negativa. Unde et
idem si M nulli inest x, sequitur quod e
converso nullum x incst l\1 ; et tunc erit
talis syllogislllus transposita propositio-
ne : nullum :M est x, omne N :M, ergo
nulluln N x, et est iteruIll secundus pri-
mee figurre syllogislllus.
Hoc autem idem est ostendere per de-
ductionelll ad in1possibile : quia si dicatur
non sequitur conclusio-, tunc oppositum
conclusionis stabit cum preemi ssis: et hoc
non contingit, sicut facile patet cullibet
volenti sumere conclusionis oppositum,
et contingenti cum altero prremissorum :
et sequitur id quod stare non potest cum
primo concesso. Quoniam ergo in hac fi-
gura fit syllogismus preedicto n10do se
habentibus terminis secundum figuram et
complexionem, ex hls quee dicta sunt ma-
nifestuIll est. Sed fit syllogis111us non per-
fectus : qui a p erfectuIll est cui nihil deest,
ut dicit Aristoteles: hic auten1 ad perfe-
ctionen1 evidentiee aliquid addere opor-
tet prceter ea quee sunt in syllogismi con-
stitutione : additur enim conversio, et
etialll aliquando transpositio: et quando
hoc additum est, prin10 apparet necessa-
Inutil.es autelll conjugationes in uni- lnutiles.
versalìbus terlllinis et propositionibus
fornlatee sunt lllultis modis : si enilll M
111ediulll de omni N preedicetur : et prre-
dlcetur etia~ de omni X-, ita quod ambee
prffimissee sint universales affirmativee,
non erit syllogisn1us secundum hanc fi-
guram necess'ariuln aliquid concludens :
et hoc patet per instantiam probatam in
tern1inis. Et terlllini quidem secundum
quos sequitur omni inesse, sunt substan-
tia, anirnal, homo sic, OITIne animaI sub-
stantia: omnis homo substantia : ergo
Olllnis hon10 anil11a1. 'Termini autelll in
quibus sequitur nulli inesse, substantia,
nullus lapis est anillla1. In his terlllinis
lllediu111 est suhstantia, et positione pri-
mum secundum hujus SeCUl1dffi figuree
proprietaten1.
498 D. ALB. MAG.. ORD. PR.LED.
S.imiliter etialTI inutilis est conjugatio,
et non fìt syllogismus, quando a.mbre sunt
prremissre negativre, sicut quando nec de
!f, neque de x, M prredicatur, sed uni-
versaliter negatur de utroque: et hoc
ostenditur per instantias terminorum :
sequitur enim etomni et nulli inesse. Et
termini quidem in quibus sequitur on1ni
inesse, sunt linea, animaI, homo, sic, nul-
lum animaI est linea: nullus homo linea:
ergo omnis homo animaI : quod non se-
quitur ex cOlnplexio~e prren1issarum.
Terrrlini autem in quibus sequitur nulli
inesse, linea, aniinal, lapis, sic, nulluln
animaI linea : nullus lapis linea : ergo
nullus lapis animaI.
Manifestum ergo est ex prredictis, quo-
nian1 si fit syllogismus ex universalibus
terrninis, necesse est terminos se habere
ut in principio istius capituli diximus :
aliter eniln se habentibus terminis uni-
versalibus non fit syllogislnus in quo se-
quitur de necessitate consequentire con-
clusio.
CAPUT VIII.
De formatioae syllogismorum particula-
rium secundée figurée secundum utiles
et inuti!es conJ·ugationes.
Particulariter vero concludens in hae
figura fit syllogismus, si medium ad ex-
tremum quodcumque sive majus sive lni-
nus sumatur universaliter secundum dici
de omni vel de nullo, ita quod universu-
liter rnedium affirmetur vel negetur de
extremo, quando ad majus quidem uni-
versaliter se habet lnedium vel prffidica-
tive (sive affirlnative) vel privative (sive
negative); ad minus auteln extrelnum
habet se medium particulariter et in qua-
litate opposita ad majorem, ita quod si
universalis et major sit affirlnativa, n1i-
noI' sit particularis negativa: et si uni-
versalis et majoI' sit negativa, particularis
minor sit affirmativa : sic enim se haben-
tibus terminis et propositionibus in hac
figura., Ht syllogiemus necessario conclu-
dens eonclusionem privativam sive nega-
tivam particularem.
Nam si M lTIediuln, N hoc est, maJ·ori Tertius.~
dus utIh
extremitati nulli inest., ita quod nullun1 N sciIic~t I
tmo.
est M, et illud idem ~1 medium inest ali-
eui x-' quod est lninor extremitas, ita
quod quoddam x est M, sequitur neces-
sario quod quoddam x non est N. Hoc
autem pI'obatuI' per eonversionen1 majo-
ris qUffi est universalis negativa,s.ic, nul-
lum M est N, quoddam x est M, ergo
quoddam x non est N : hic enim est quar-
tus rnodus primffi fIgurre, de quo proba-
turn est., quod est perfeetus : et cum iste
n10dus secundffi figurffi originetur a per-
fecta, necesse est quod et ipse concludat
necessario: talis enim syllogismus fIt per
primam figurarne
Rursus fit q-.;J-artus hujus fIgurffi lnodus, Quartus
modus u'
si dicamus M medium omni N majori lis, scilic
baroco.
extremo inesse : et idem M n1edium ùi-
can1US alicui x lninori extremo non ines-
se : et fit syllogismus necessario conclu-
dens per hunc modun1: omne N M, quod-
dam x non est M, ergo quoddam x non
est N. Et probatur iste syllogismus per
deductionem ad impossibile : aut enim
sequitur conclusio, aut oppositum con-
elusionis cun1 aliquo prremissaruln jam in
priori syllogismo supposito: detur enim.
oppositum hujus-, scilicet quod N omni x
inest, ita quod 0l11ne·x est N ; concessun1
est autem quod M prffidicatur de omni,
N, quia dictum est, quod olnne N est M,
sequitur quod omne x sit M, et posituln
erat in minori propositione prioris syllo-
gismi, quod aliquod x non esset M, et sic
contradictoria sin1ul essent vera, quod est
inconveniens : ergo prima sequitur con-
clusio.
Hunc auteln syllogismu111 per eonver-
SiOnelTI non POSSl1l11US probare : quia non
est in eo convertibilis propositio nisi
universalis affirmativa, qUffi si converta-
tur in particularen1, erunt ambre prremis-
Sffi particulares -: et ex particularibus non
potest fieri syllogislnus in aliqua figura.,
sieut in ante habitis probatum est. Simi-
liter autenl erit syllogisnlus si dicatur M:
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. II
mediun1 on1ni quidem inesse N, ita quod
OITIne N est M, et illud ideln medium quod
est M non inest omni x, ita quod non
omne x est M; erit syllogismus conclu-
dens, quod non omni x inest N, qui ta-
men idem est qui ex universali affimativa,
et particula1'i negativa. Quia non omnis et
aliquis non requipollent : unde eadem est
dernonstratio hujus syllogismi qure fuit
antecedentis per deductionem ad in1pos-
sibile.
Inutiles. Quocumque autem alio modo conJun-
gantur termini et propositiones ad invi-
cem, erunt conjugationes inutiles. Si eninl
M de x quidem omni prredicetur, ita
quod n1inor sit universalis aftìrmativa :
et hoc idem M prredicetul' de N non OIll-
ni, ita quod major sit particularis negati-
va, vel ei requipollens, non eritnecessa-
l'io concludens syllogislllus ex tali conju-
gatione. Et probatur per instantias ter-
lninorum : sequitur enim et olTIni et nulli
inesse. l-'ermini quidem in quibus sequi-
tu1' o111ni inesse, anima, substantia,
corvus, sic, quredaln substantia non ani-
maI : ornnis corvus anin1al: et patet
quod omnis corvus est substantia. 1'e1'-
mini auterll in quibus sequitur nulli ines-
se, sunt animaI, albun1-, co1'vus, sic-, quod-
dam album non est animaI : omnis cor-
vus anilual : et patet quod nullus corvus
albus.
Nec iterun1 potest esse syllogisn1us ne-
cessario concludens, quando minor est
universalis negativa, major autem parti-
cularis affirmativa., sicut quando M de
nullo x prredica.tur : et illud iden1 M prre-
dicatur de aliquo N-, sic-, quoddan1 N est
]\{, omne x M; nihil enim sequitur,. quod
probatur per termillos. Et termini qui-
den1 in quibus sequitur oluni inesse sunt
aniIua.l, substantia, lapis, sic, quredan1
substantia est anilual: nullus lapis ani-
maI : et patet quia on1nis lapis substan-
tia. Termini autelu in quibus sequitur
nulli inesse, sunt animaI, substantia,
scientia, sic, quredaln substantia est ani-
lual : nulla scientia anin1aI : et p~tet quia
nulla scientia substantia. Jan1 igitur di-
499
CtUIll est, quando erit et quando non erit
syllogisrnus particulariter concluclens in
hac figura, quando in opposita qualitate
habent se prremissre in syllogismo qui al-
teram habet universalelu et alteralu par-
ticularem.
Quando autelTI alubre pranuissre propo-
sitiones fuerint siluilis fìgurre sive formre
in qualitate, scilicet quod sicut arnbre pri-
vativre, aut an1bre affirmativre-, seilieet
universalis et particularis, nullo modo
erit de necessitate concludens syllogis-
n1US. Primo en~m ponamus, quod ambre
propositiones prremissre sint privativre,
et universale ponatur ad luajorem extre-
mitatem, ita quod major sit universalis
negativa, et minor sit particularis nega-
tiva : et hoc est sie, quod M quidelu nulli
insit N, et idon1 M non insit alicui x, tune
non erit necessario concludens syl1ogis-
111US : quia contingit n1ajorem extren1ita-
tem et omni et nulli inesse minori extre-
mitati, ita quod N et olnne erit x, et nul-
lum erit x. Et termini inquibus contingit
nulli inesse, sunt nigrunl, nix, animaI,
sie, nulla nix nigrun1 : quoddamanimal
non est nigrulu : et patet quod nullum
animaI nix. Terminos autem in quibus
sequitur omni inesse, non est sumere si
minor (qure est partieularis) ponatur par-
ticulariter esse vera, ita quod M alicui in-
sitx, et alicui non insit : hoc enim est
particulariter inesse, quod est alicui ines-
se et alicuinon : hree enilll est tern1ino-
rum dispositio : nullulu N est M, aliquod
x non est M, sic enin1 non est sumere
terminos omni inesse. Et hujus ,hrec est
ratio : si enim detur quod omni insit
primum postremo, ita quod omne x sit N,
aceipiatur ergo cun1 prima propositione
sic-, nullu111 N est :M, offine auten1 x est
N. per hypothesin1 : sequitur quod nul-
lun1 x est M; quod est contra istalll hy-
, p,othesinl, sive qure dixit aliquod x esse
M, et aliquod x non esse M. Patet igitur
quod particularis est vera.. et quod non
est sumere tern1inos omni inesse : non
igitur sic contingit SUlTIere terminos.
Et quia per tern1inos omni et nulli
 500 D. ALB. l\IAG. ORD. PRLED.
inesse, non sufficienter potest ostendi
illius conjugationis inutilitas, ut perfecte
probetur inutilitas ejus. Potest ostendi ex
indefinito, quod est in particulari nega~
tivo: hoc enim indefinitam et non ad
unUlll deterillinatalu habet causanl sure
veritatis: verificatur pro universali, si
nulli inest : et verificatu.r pro particulari,
si alter non inest. Ponatur autelu univer-
salis negativa pro minori sic, omne N
est M, nullunl x M., sic enim jam ante
probatum est quod non valet conjugatio,
quia sequitur omni et; nulli inesse. Cum
igitur particularis negativa sequatur ad
universalem negativam., et cum univer-
sali negativa ad minorem posita sit inu-
tilis conjugatio, erit etiam inutilis cum
particulari posita ad minorem: quod
enim ex inutili conjugatione sequitur et
prob·atur, necessario est inutile.
Rursus erit inutilis conjugatio., si me-
dium ut prredicativum particulariter po-
natur ad minorem extreluitatem., ita quod
sit particularis affirmativa, et major sit
similis qualitatis cum ea, sed dissilUilis
quantitatis, ita scilicet quod sit universa-
lis affirmativa, ut dicatur M quidem om-
ni inesse N, et idem M dicatur alicui x
inesse, sic, omne N est :M, aliquod x M ;
tali enim conjugatione posita contingit
N quod est major extremitas et omni et
nulli x inesse in conclusione: et ideo
conjugatio est inutilis: et termini qui-
deÌn in quibus sequitur nulli inesse, sunt
albu111, cygnus, lapis., sic, omnis cygnus
albus: aliquis lapii albus: patet quod
nullus lapis cygnus. Terluinos vero in
quibus sequitur omni inesse., non erit su-
lllere propter eamdelll causalU qure in
priore conjugatione dicta est: quia seili-
cet ponitur minor particulariter esse vera.
et alicui inesse, et alicui non inesse : et
ideo non potest major extremitas nlinori
omni inesse. Sed sicut prius inutilitas is-
tius ·conjugationis monstranda est ex par-
ticulari indefinito, quod CUIU affirnlati-
vum est, potest verifìcari universaliter et
particulariter: hrec euinl qua dicitur,
quoddalll x est N, et vera est si 0111ne x
est M, et vera si non omne x sed quod-
dam est M; et quoddam non est M po-
natur quidem universalis affirmativa loco
minoris: et tunc ostensum est supra,
. quod sequitur omni et nulli inesse: cum
igitur particulare affirmativum sequatur
ad universale affìrmativum: erit etiam
inutilis cum particulari affirmativo posito
ad minorem; et est idem probationis rno-
dus qui prius.
Adhuc autem erit inutilis conjugatio,
si ponantur propositiones similis qualita-
tis, et dissimilis quantitatis, ita quod sint
ambre negativre., et una universalis et al-
tera particularis, et sit minor universalis,
et major particularis, ita quod M quod
est nota medii, nulli insit x, et illud idem
M alicui N non insit, sic, quoddam N
non est M, nullum x est M,. non valet
conjugatio: et est instantia terminorum
in quibus sequitur omni inesse, albunl,
anilllal, corvus, sic, quoddam animal,al-
bum : nullus corvus albus : et- patet qtiod
olunis corvus animaI. Termini in quibus
sequitur nulli inesse, sunt albulu, lapis,
corvus, sic, quidam lapis non est albus:
nullus corvus albus: patet quod nullus
corvus lapis.
Similiter 'autem inutilis est conjugatio,
si anlbre prredicativre sive affirmativ're fue-
rint propositiones: et sit major particu-
laris affirmativa, minor autem universa-
lis affirmativa : lalis enim conjugatio pro-
batur esse inutilis per instantias termino-
rum: eo quod sequitur rnajorem extre-
mitatelu minori et onlni et nulli inesse.
Termini autem in quibus sequitur nulli
inesse, sunt album, animaI, nix, hoc
lllOdo, quoddam animaI albulu: omnis
nix alba: patet quod nulla nix animaI.
Terluini autem ubi sequitur omni inesse,
album, animal,eygnus, sic, quoddalu ani-
maI albulu: omnis cygnus albus: patet
quod olunis cygnus anilual.
Manifestulll est igitur quod, quando si-
milis figurre sive fornlm qualitatis sunt
propositiones in secunda figura, et dissi-
nlilis quantitatis, ita quod hujus una prre-
missarum qurecumque datur, est univer-
 LIBER I PRIORlJM ANALYTIC. TRACT. II
salis, et alia particularis, sive ad majorem
sive ad minorenl posita, quoniam hoc
modo nullus fit syllogismus necessario
concludens, eo quod hrec sunt qure sunt
prremissa.
Sed nec adhuc fit syllogismus si pona-
tur utraque particularis vel requivalens
particulari, vel indefinitre, sicut si dicatur
M medium utrique extremitati, N scili-
cet et x inesse vel non inesse. Vel parti-
culariter dicatur, huic quidenl extremi-
tati majori vel minori inesse: illi vero
minori vel majori die-atur non inesse, si-
eut quando propositiones sunt similis
quantitatis, quia ambre partieulares, et
sunt dissimilis qualitatis : et ita quod una
est affirmativa, et altera negativa qure-
cumque. Vel si dicatur medium neutro
extremo inesse omni : hoc enim requipol-
let particulari. Vel dicatur indefinite utra-
que prremissarunl: quia indefinitum et
particulare requipollent: nulla enim ta-
lium conjugationum utilis erit propter in-
stantiam terminorum , in quibus sequi-
tur omni et nulli inesse extrenlum lllajus
minori. Terlllini autem COm111UneS om-
niurn harum qure dieta sunt, quando alll-
bre sunt prrelllissre particulares, vel par-
ticularibus requivalentes., in quibus se-
quitur olllni inesse, sunt, album, animaI.,
homo, sic, quoddam animaI album: qui-
dam homo albus: et patet quod omnis
homo est animaI. Termini autem in qui-
bus sequitur nulli inesse, album, ani-
maI, inanimatum, sie, quoddalll animaI
album: quoddam inanilllatum album:
patet enim quod nullum inanilllatum ani-
maI.
Manifestum est igitur ex prredictis,
quoniam si sie se habeant termini ad in-
vieem, ut dictum est in dispositione uti-
lium conjugationum, fit syllogismus ex
necessitate sure inferentire conclusionelll
concludens : et e converso si debeat fieri
utilis syllogismus, necesse est quod ter-·
mini sie se habeant, ut. dictU111 est.
!iOl
CAPUT IX.
De corollariis qUéE habentur ex prée-
inductis.
Palam aute111 ex prreinductis est, quo-
niam omnes illlperfecti sunt qui sunt in
secunda figura syllogismi: 0111neS enilll
perficiuntur assumptis quibusdam quce vel
insunt terminis ex necessitate, sicut est
conversio, et per conversionelll termino-
tum transpositio: vel ponuntur sive con-
ceduntur velut hypothesis, SlCUt in de-
ductione ad illlpOssibile, in qua prremissre
syllogisnli ex hypothesi eonceduntur, et
negatur sequi conclusio : et ideo sumpto
opposito eonclusionis syllogizatur oppo-
situm alterius prcemissarum ante per hy-
pothesilll coneessarum, sicut fit quando
per impossibile syllogislllum ostendimus.
. Quamvis quidam dubitent dicentes et Dubitatio.
qurerentes causam quce sit consequentia
ista : oppositum enim non potest stare
CUlli prremisso : ergo eonelusio sequitur.
Sed ad hoc solvendum, est scienduIll Solutio.
quod quidquid repugnat alieui non l'epu-
gnat ei, nisi propter oppositum illius
quod inest ali cui., cui aliud l'epugnat : ni-
grum enim non l'epugnat albo, nisi pro-
pter album quodjalll inest : et asinus non
repugnathomini, nisi propter 11umanita-
tem qure jam inest :'et generaliter affir-
matio quce inest, facit repugnare negatio-
nem, et contraria eontrariam: et sic est
in omnibus. Si ergo unum oppositorulll
repugnat, oportet quod alterunl insit : et
ideo stat consequentia:, unum opposito-
rum repugnat: ergo reliquum stabit, et
inest.
Manifestum est etiam, quoniam in hac
figura non fit affirmativus syllogismus,
hoc est, eonclud~ns eonclusione111 affir-
mativanl: et hoc est ideo, quod necesse
alteram prrenlissarum esse negativam ad
medium: et ideo nec extremum extremo
potest conjungi, nisi per negationem:
quia extremum non respicit extremum
nisi per medium : et ideo onlnes syllogis-
502 D. AT~B. l\1AG. ORD. PRJED.
mi utilis conjugationis in hac figura sunt prrehabitis figuris observavimus. In pri-
omnes privativi., ita quod privativas con- ma enim littel'am designantem medium
cludunt conclusiones, tam universales, POSUiffiUS in medio extl'emorum, et in se-
hoc est, universaliter concludentes, si cut eunda figura litteram qure denotabat me-
primus modus et secundus hujus ngUl'lB, diuIl1 posuimus ante extrema : hic autem
quam particuJares, hoc est, particulari- eam litteram qure designat medium, po-
ter concludentes, sicut modus tertius et nem~s 'post alubo extrema, ita quod in
quartus in hac figura forn1ati. Hrec igitul' ordine/litterarum et terminorum est ulti-
de secunda figura dicta sunto ma, et minor extren1itas media, et major
extremitas prima.
CAPU1' X. Cujus hree ratio est: quia secundum
ordinem prredicabilium in linea prrediea-
De proprietatibus tertilE figurte. luentali, in prjma figura medium stat sub
majori extremitate, et minor extremitas'
Si autem eidem quidem subjecto quod stat sub medio, et sic medium ordine
medium est, hoc quidem extrernum llla- prredicabilium èt situ est medium. Cum
jus inest omni, ita quod universaliter ex- autem in secunda figura luedium tantum
tremum prredicatur de medio: illud vero prredicetur, et in ordine prredicabilium
quod est minus extremum, nulli inest prredieatum sit .prius subj ecto, erit in se-
medio, ita quod univel'saliter extreluum eunda luedium ordine et. positione. Ea-
minus removetur a luedio: vel si forte delu autem ratione cum in tertia sit me-
ambo extrema insint omni medio, ita dium tantum subjicibile et non prredica-
quod utrU111que extremU1U de medio prffi- bile, erit secundum positionelll et ordi-
dieatur universaliter : vel etiam si ambo nem naturalem terlhinorum ultiluum. Et
extrema nulli insint medio, ita quod major extremitas Iongius distat à situ et
utrumque universaliter removeatur vel proprietate medii: quia ipsa nunquam
negetur de medio: figuram tel'minorum subjicitur., nee in prremissis, nec in con-
hujusmodi dispositionis et ordinis voco clusione., sed semper prredicatur. Minor
tertiam, in qua medium bis subjieitur, autem extremitas propinquior est medio'
et utraque extremitas de medio prrediea- et situ et eonvenientia proprietatis medii:
turo quia minor exlremitas aliquando subji-
Determinamus hie figuram prout una citur ad. minus in conclusione: propter
et communis est ad conjugationes utiles, quod medium ponitur foras extr~mitatum,
et ad eonjugationes inutiles. l\fediulu au- quia aceipitur ut pars utriusque : quia in
tem in hac figura dico metaphorice, de ordine prredicabilium id quod substat et
quo sieut de subjecto ambo extrema prre- subjicitur, pars est ejus cui substat et cui
dicantur : extremitates vero voco in hae subjicitur, sicut homo pars est animalis.,
figura ipsa pl'redicata qure prredieantur de et animaI pars animati corporis, et sic de
medio in duabus prreffiissis propositioni- aliis ascendendo in linea prredican1entali.
bus. Majorem vero voco extremitaten1, Sic etiam in secunda figura medium po-
qUffi Iongius distat a medio. Minorem nitur foras extremitatum : sed quia prre-
vero extremitaten1 voco, qure proposita dicatum est, habet se ut totum ad utram-
est juxta medium. Ponitur autelu in hae que extremitatem.
figura medium fol'as quidem extremita- Ex his auten1 habetur, quod medium
tum, ita quod ultimum est in positione in hac tertia figura non est positione me-
terminorum et ordine. Et hoc quidem diun1, sed extremum: et ideo non est
observabimus in positione Iitterarum qure medium nisi uniens et eonjungens extre-
extrema designant et mediurn, sicut et ma, sicut et in seeunda figura. Ex quo
modum proprium propositionis 111edii in sequitur, quod perfectus non fit syllogis-
 LI13ER I PRIORUM ANALY1'IC. TRACT. II
mus in hac figura quantuln ad eviden-
tiam conclusioni~, possibilis ad perfectio-
nem syllogismus erit in hac figura: pot-
est enim reduci ad prilnaln figuraul., et
une est perfectus.
Potest autem in hac figura syllogismus
et ambobus terlTlinis ut prredicatis uni-
versaliter se habentibus ad medium., ita
quod uterque de medio prredicetur uni-
versaliter : et potest iterum esse syllogis-
mus, non ambobus terIninis se universa-
liter 11abentibus ad mediuln, ita quod
unus de Inedio prredicetur universaliter,
et alter particulariter. Sint igitur notre
terminorum et signa istre litterre P, R, S ;
et S qure est ultin1a sit medium, R vero
lninor extremitas, P autem sit lnajor.
Hrec igitur est dispositio tertire figurre.
rOI)rletates Cujus proprietates sunt dure: una qui-
1.l'\lre figu- d
roo.
o
e111, quod 111lnorem non potest habere
negativam. Et alia, quod non potest ha-
bere conclusionem uriiversalem, sed sem-
per particularenl. Ratio autempriIni,
quod scilicet minorem oportet habere llf-
firmativanl, hrec est: quia medium est
pars extrelnitatum vel in ratione partis
acceptuln: et ideo si minor esset negati-
va, nec affirnlative nec negative posset
aliquando concludi: posset enim contin-
gere, quod extrema essent disparata: et
tunc non posset concludi affirlnative
unum extremum de alioo Posset etiam
contingere quod se haberent ad invicem
ut subalterna, et tunc unum extremum
de altero concludi non posset negative.
Exemplum autem primi est, ut si dica-
mus tres terminos-, animaI, lapis, homo,
ita quod medium sit homo, sic, omnis
homo animaI: nullus homo lapis., vei
aliquis hon10 non lapis: et patet -quod
nullus lapis animaI. Exemplum secun-
di est, si dicamus terlninos esse, anjmal,
asinus-, homo, sic, omnis homo animaI:
nullus homo asinus: non potest "inferri
negative, ergo nullus asinus animaI, quia
omnis asinus animaI: patet igitur quod
nihil sequeretur in hac figura minori exi-
stente negativa. . medii non potest concludi in hac figura
Est autem hujus quod dictum est et
503
alia causa satis convenienter assignata,
et hrec est,quod modi tcrtire figurre de-
scendunt a modis primre figurffi per con-
versiònem minoris: et quia minor in
primo primre figurre, et in tertio (qui
descendit a primo) semper est affirmati-
va : ideo in tertia figura minorem oportet
esse affirmativamo
Sed tunc objectio est: quia in modis Objectio.
pri111re figurre, a quibus descendunt syIlo-
gislni tertire figurre, minor est particula-
ris, co "quod affimativa universalis non
convertitur nisi particulariter, descen-
dunt syIlogislni primre figurre particula-
l'es ab universalibus, sicut dicetur in se-
quentibuso Si ergo minor in syllogismis
primre figurre est tantum particularis in
tertio modo et quarto, qureritur qure sit
caus~ quod minor in tertia figura potest
esse et universalis et particularis? Et ad Solutio.
I10c dicendum secundum aliquos., quod
quando propositio una convertitur in
aliam., utraque potest dici conversa al-
terius , scilicet et illa qure convertitur,
et illa in quam convertitur: et hoc mo-
do loquendo et universalis est conver-
sa particularis, et particularis est con-
versa universalis: et quia prima a qua
fit descensus est universalis, et ideo etiam
quod ab ilIo descendit, quamvis per
particulare descendat, potest esse uni-
versale, sieut patet in aliiso Hujus autem
causa est: quia quando convertitur uni-
versalis in particularem, virtus universa-
lis remanet in particulari: et sic etiam
ipsum particulare in virtute universalis
acceptun1 potest reduci ad universale.
Ejus autenl quod dictuln est, quod hrec Quare ter-
o oo o l o tla figura
fì19ura non conclu dlt nlSI partlcu arlter, n~n
o o
~,?nclu-
dlt n181 par-
causa est, quod medlum hUJus figurre ticularitero
ponitur foras extrelnitates, et ponitur ut
subjicibile, et ut pars extremitatum: et
Ideo per ipsum non potest differre extre-
nlitas ab extremitate nisi secundum par-
tem: nec extremitas pot.est convenire
CUlli extremitaie per medium,nisi secun-
dum partem : et ideo est, quod virtute
nisi particulariter. Adhuc autenl CUlTI in
 ~04 D. ALB. lVli\G. 0111). IlRJEIJ.
hac figura n1ediu111 se habeat ad extrema
sicut inferius, et sicut pars, posset con-
tingere quod extrema se haberent ad in-
vicem ut subalterna; et tunc posset n1i-
noI' extremitas in plus quam major : pro-
pter quod major non prredicaretur de ipsa
nisi particulariter: et tunc instantiam ha-
beret talis syllogismi modus. Exemplu111
autem est in his terillinis, aninlal, corpus,
hon10, sic, olllnis homo aninlal: omnis
hon10 corpus: patet quod non sequitur
universalis, sed particularis, quoddam
corpus animaI.
Objectio
prima. Objiciunt tamen aliqui contra ea qum
dicta sunt., sic dicentes, quod in qualibet
figura plus possunt dure universales con-
junctre quam universalis et particularis :
sed universalis conjuncta particulari pot-
est inferre conclusionem particularem:
cum ergo plus possint dure universales, et
non sit ostendere in quo plus possunt,
nisi in hoc quod inferunt universalem,
videtur quod in hac tertia figura ex uni-
versalibus possit infeTTi conclusio univer-
salis.
Secunda. Adhuc autern particularis cum univer-
sali particularem infert conclusionem suf-
ficienter : cum autem ponitur universalis
cum universali, plus est in universali
quam in particulari: illud ergo plus ad
conclusionen1 particularem videtur esse
non causa ut causa: in hac ergo figura
nunquam conjungenda est universalis
cum universali: et sic pri111us lllOdus et
secundus hujus figurre non essent syllo-
glsml.
Solutio. Sed ad hrec et sirnilia non est difficile
Ad pri-
mam. solvere. Dicendum eni111 quod dispositio
medii causa est, quare in hac figura non
est universalis conclusio. Et quod dici-
tur, quod plus potest universalis cum
universali qualTI universalis cunl particu-
lari, Dicerldulrt quod hoc verum est in
decursu syllogistico, sed 110n ad facien-
dun1 quantitatem conclusionis quandò
mediu111 stat sub extremitatibus: nec in
plus potest universalis cum universali,
quam universalis cum particulari ad fa-
ciendam figuram, sed ad faciendunl lno-
dunl in figura plus potest universalis cum
universali, quau1 universalis cUln parti-
cuIari : quiaevidentius inferunt., et im-
ll18tliati HS reducuntur universales syllo-
gisnli in prirnaul fìguram, quam particu-
lares syllogislTli, qui habent alteram par-
ticularelll.
Ad hoc aute111 quod dicitur, quia id Ad secUl
dame
quod plus est in universali quam in par-
ticulari ad inferendam conclusionem par-
ticularem, est non causa ut causa, Dico
quod non est verum: quia facit ad evi-
dentialn necessitatis : evidentior enim est
necessitas conclusionis syllogisticre ex
duabus universalibus, quam ex altera uni-
versali et altera particulari.
Sed non refert in hac figura, utrum
nlaj or sit universalis, sive particularis:
sen1per enim infertur conclusio partieula-
ris: quod non est in aliis figuris., in qui-
bus majorem semper oportet egse uni-
versalem : et hoc est ideo, sicut dictum
est., quod medium non concludit extre-
nlllm de extremo sive affirn1ative sive ne-
gative, nisi seCUndUlTI partem: et ad hoc
quod hoc facere possi/t, non refert sive
111ajor sit universalis,' sive particularis:
quia medium vel est pars, vel sicut pars
utriusque extremitatis. Adhuc de pro-
prietatibus istius figùrre, sieut jam dixi-
mus, est quod concludit tantum particu-
lariter.
Sed tunc qureritur, cum sit figura con- Duhitati(
cludens tantum particulariter sicut te1'-
tia, et sit figura concludens universaliter
et particulariter sicut prima et secunda,
quare non est aliqua figura c,oncludens
tantunl universaliter.? non enilTI potest
esse quartum menlbrum., quod scilicet
sit figura qure nec universaliter nec par-
ticulariter concludat: quia hoc non esset
syllogismus, et sic nec figura esset nec
modus. Ad ho~ autenl dicendum quod Solutio.
habitudo medii ad extren1a causa est con-
clusionis : et ideo ubi habitudo medii ad
extreIlla est ut 11abitudo partis, ibi me-
dium inter ext1'ema nec ponit convenien-
tialll nec difIerentiam nisi seeundum par-
temo Ubi autelll llabitudo medii ad ex-
 LIBER I PRIOI{U~I ANA.LYTIC. rrRACT. II .
trema est habitudo totius, sicut in secun-
da figura: vel habitudo medii ad extrema
sehabet ut pars ad unum et totum ad
alte'rum, ut in prima: ibi potest notare
et causare et universale111 convenientiam
et universalcm differentiam: et ex uno
concludit universalem affirInativalu, et ex
alio causat in conclusione universalem
negativam : et ideo in prima figura COl1-
cluditur universaliter et affirmative et
negative, et in secunda figura universali-
ter negative. Sed quia particulare sequi-
tur,ad universale sicut consequens ad an-
tecedens, ideo necesse est quod figura
concludens universaliter, concludat etiaì.u
particulariter : et quia universalis non se-
quitur ad particularelu, ideo non potest
concludere universaliter, qure concludit
particulariter.
Et ex hoc patet quod, tam in prima
quam in secunda et in tertia, luodi parti-
culares descendunt et oriuntur a modis
universalibus ejusdem fìgurre, sicut ter-
tius prinlre figurre descendit a primo ejus-
denl figurre posita subalterna universalis
pro minori: et per eUludem modulu quar-
tus des'cendit a secundo, et sic est in orn-
nibus aliis.
Quia ,autem una est figura concludens
affirmative et negative, sicut prinla et
tertia: et est una concludens tantum ne-
gative, sicut secunda : et non est una qUffi
tantum affirnlative, non causatur nisi ab
habitudine medii: quando enim medium
habet se ad extrema ut pars ad unum et
totum ad alterum, potest esse causa et
convenientire et differentire extremorum
ad invicem, et sic causat tam affirmatio-
nem quam negationem. Similiter autenl
quando habet sé sicut pars ad utrumque
extremUlll. Quando autem est extra ex-
trelua ut communius utroque, et-ut totunl
ad ipsa, non potest esse causa convenien-
tiffi: quia non per hoc affirmatur unum
de alio, quod sunt sub uno et eodem
communi : sed causa est differentire et ne-
gationis, quia negato superiori de aliquo,
negatur u'num de alio eoru~ qure sub
superiori ponuntur: si enim lapis non sit
ti05
animaI, sequitur quod lapis non est ho-
nlO : et ideo medium in secunda figura
causa convenientire affirmationis esse 110n
poteste llffie igitur est causa quare nulla
figura concludittanturn affirluative: quam-
vis qUffidarn tantum negative concludat.
C.APUT XI.
De formatione syllogismorum universa-
lium tertile figurle utilium et inutilium
conjugationum.
His ita determinatis, conjugationes uti-
les et inutiles istius figurre ponanlus tam
secunJuln nlodos universales, quam se-
cundum modos particulares. Modi enim Qu.i si~tmo-
h fi dO di urnver-
unlversales In ac 19ura non leuntur sales in ter-
o o
o IO l' tia figura.
qui concludunt unlversa Iter, see qUI anl-
bas habent prremissas universales. Fit
igitur universaliter syllogismus in hac
tertia figura in terminis suprapositis,
quos pro medio et extremis posuimus P,
R, s. Quando p nlajor extremitas, et R Primus.I!l0-
dus utlhs,
minor extremitas, sicut prredicata inerunt scilicet. da-
raptzo
onlni s ut nledio, et utriusque extrel11i-
tatis subjecto : et concludetur virtute lue-
dii, quod alicui R inerit P hoc modo,
omne S P, omne S R, ergo aliquod R P ;
et est primus modus utilis conjugationis
in hac tertia figura. Probatur autem iste
syllogismus per reductionem in tertium
moduln prirnre figurre per conversionenl
universalis affirluativre qure est minor
propositio, et convert~tur pal'ticulariter,
sic, omne S R, quoddam R s, et hffiC po-
naiur cummajori prioris syllogismi, sic,
OIUl1e s P, quoddam R s, ergo quoddam
oR P: et est tertius modus primre figurre ;
quia enilU P inest omni S in majori pro-
positione, et s inest alicui R per conver-
sam lninorem, sequitur quod et P ne-
cesse est alicui R inesse in tertio modo
primre figurre: sic enim conversa minori
sit syllogismus per primam figuram.
Hic autem idem modus potest demon- Qure sit pro-
Sirarl et per lmpossl°b l01 e etper
o • ' exposltlo-
. o batio per
exposltio.
nem. Expositionem autem dico, quodsub nem.
universali aliquod sensibile sumatur, de
 506 D. ALB. MAG. ORD-. PRiED.
quo utraque extremitas universaliter vel
particulariter prredicetur, sicut si diealll,
omnis homo substantia: olnnis homo
animaI: ergo aliquod animaI substantia:
et si dieatur quod non sequitur, accipio
sub substantia et anilllali aliquod sensibi-
le de quo prredicetur utraque extremitas,
ut hunc hominem, videlicet Soeratem et
Platonem: quia enim ille est quoddam
animaI, et quredam substantia, patet quo-
niam aliquod animaI est quredamsub-
stantia: et hoc est quod dicit Aristoteles,
quod si ambo extrema omni s, hoe est,
medio insunt, si sumatur aliquod eorum
sensibilium et partieularium qure sunt
sub s, et sic illud s huic necessario sequi-
tur et p et Il inesse, maj orem scilieet et
minoremOextreluitatem: eo quod medium
utrique extremorunl subjicitur: si enim
omnis homo est auilriaI: et omne risibile
animaI: necesse est quoddam risibile ani-
maI esse. Si autem insunt major et mi-
nor extremitas omni medio, et aliquod
sensibile sumatur sub medio, sequitur
quod huie sumpto sub medio inerunt ex-
trema p et R, et sic sequitur quod alicui
R quod est minor extremitas, inerit p
InajoI' extremitas. Hic ergo est tertire fi-
gurre modus primus.
Sedcundut~ Secundus autem hUJ· us tertire figurre
mo us U 1-
lis, scilicet
felapton.
modus est ' si dicatur R quideln minor
extremitas omni s inesse, ita quod mi-
nor sit universalis affirmativa, et dicatur
s nulli p inesse, ita quod universalis· fit
negativa: tune erit de necessitate conclu-
o dens syllogismus hane eonclusionelll,
quod p alicui R non inerit: eoncludit
enim hic syllogismus particulariter, quod
major extremitas alicui de minori extre-
mitate non inerit. Idem enim modus erit
demonstrationisq~uiprius dictus est, con-
versa R s propositione qure minor fuit
in syIlogismo prrecedenti: hree enim si
eonvertitur, eum sit universalis affirma-
tiva in prrecedenti syllogismo, eonverti-
tur in particularem: et tunc erit talis
syIlogismus, nullum s P, omne s R : se-
quitur de necessitate, quonianl aliquod R
non est P. Idem enim modus denlonstra-
tionis est conversa R s propositione qure
minor erat in syllogismo prreeedenti sic,
nullum s P, aliquod R s, ergo aliquod R
non est p; et hic est quartus primre figu-
l're si convertatur minor, omne S R in
hane, aliquod R s, tunc enim sie syllogi-
zatur, nullum S P, aliquod R s, ergo ali-
quod R non est P.
Hoe autem idenl potest ostendi per
impossibibile sicut in priori modo, si su-
matur oppositum eonclusionis et ponatur
CUlli prremissa sic, nullum S estp, omne
s est R, ergo aliquod R non est P: si
enilll non sequitur, detur oppositum;
ejus autem quod est, quoddam R non est
P, est hoc, omne R est P ; accipiatur ergo
cum prima prioris 'syllogismi sic, nullum
S P, et convertatur in hanc, nullum P s,
omne R P, sequitur quod nullum R s,
etdatum fuit quod oinne S R : si enilll
nullum S R, sequitur quod aliquod S non
est R, et hree est eontradictoria. ejus qure
data est in minori propositione prioris
syllogismi : et sic dupliciter probatur iste
syllogismus.
Aliis autem modis omnibus, universa-
liter se habentibus terminis, inutilis est
conjugatio. Dicaillus quod major sit affir-
mativa universalis et minor negativa uni-
versalis., ita quod S 111ediu~ sie se habet
ad R minorem extremitatem, quod nulli
s inest R, et sie se habet ad P majorem
extremitatem, quod ~ inest amni s, nec
est syllogismus utilis conjugationis: et
hoe probatur per instantiam terminorum·:
si enim aceipiantur termini, anilnaI,
equus, homo, sequitur omni inesse sie,
omnis homo animaI: nullus homo equus :
patet quod olnnis equus est animaI. Si
vero accipiantur ternlini, animaI, inani-
matum, hOlno, sequitur nulli inesse sic,
omnis homo animaI: nullus homo inani-
matum : patet quod sequitur nullu111 ina-
nimatum esse animaI.
Adhuc autem inutilis conjugatio est, et
non erit syllogis!llus, si ambre prremissre
sint unìversales negativre : hoc enim ge-
nerale est in omni figura, quod ex omni-
bus negativis nihil sequatur: et est in-
 LIBER I PRIORUlVI .A.NAl~YTIC.
stantia terminorum : et termini in quibus
sequitur onlni inesse, sunt animaI, equus,
inanimatuIll, sie, nullum inaniluatum
animaI: nullum inanimatum equus: et
patet quod omnis equus anillla1. Termini
autem in quibus sequitur nulli inesse,
hOlllO, equus, inanimatum, ita quotI nlC-
dium sit inanimatunl sie, nullum inani-
matum homo: nullunl inanilllatum
equus: et patet quod nullus cquus homo.
Manifestum est igitur ex dietis, quando
erit et non erit in hac figura syllogismus,
si universaliter SUllluntur termini et prre-
missre propositiones : quando enim ambo
termini sunt prredieativi, ita quod ambre
prremissre sunt universal es affirmntivm,
tune erit syllogisnlus, et est priUlus 1110-
dus istius tertice figurce. Quando autem
ambo termini erunt privativi ad n1edium,
ita quod alllbce prcemissce sunt universa-
Ies negativre, tune non erit syIIogismus.
Quando autem hic quideul est privativus,
alter vero prcedicativus, scilicet lllajor
quidelll terminus privativus ad ll1edium,
minor autelll prmdicativus, erit syllogis-
mus, quod alicui non inest extrelllitas
major minori in conclusione. Et iste est
secundus modus istius tertire figurce. Si
autem e converso ponatur niajor affirma-
tiva et minor negativa, non est eonjugatio
utilis ad syllogismum, sicut patet per
ante dicta.
CAPU1' XII.
De for1nal'ione particl:larium syllogis-
morum terl'ile figurle utilium et inuti-
lium.
Particulares vero syllogisllli in tertia
figura sic fornlantur et seCUndUl1l utiles
et secundum inutiles conjugationes. Si
enim unus terminorum, major scilicet,
universaliter se habeat ad medium, ita
quod major sit universaIis: alius vero
terminus, minor scilicet, ad idem me-
dium se habeat particulariter, ita quod
minor sit particularis, ita quod uterque
talll plajor quam minor ad medium sit
TRACT. II ~)07
prredicativus, et utraque prremissarum
affirmativa: necesse est in hac figura
fieri syllogismum, quamvis alteruter sive
major scilicet,· sive minor terminorum sit
universalis, et alius particularis: in hac
enim figura, ut in ante habitis diximus,
maj or potest esse et universalis et parti-
cularis: et hoc habet propriulll. Pona- Tertius uti·
.. . . . . lis, scilicet
mus enlID prImo, quod In mInorI terml- disamis.
no sit universalis, ita quod R minor ex-
tremitas insit oUlni s quod est mediuIll:
et sit minor universalis affirn1ativa: et p
quod est major extremitas, insit alicui s,
ita quod lllajor sit particularis affirma-
tiva, necesse est per necessitatem conse-
quentire syllogisticre, quod aliquod p sit
R, sive quod aliquod p insit R ; et hic est
tertius modus istius tertire figurre ex nla-
jori particulari et minori universali am-
babus affirmativis.
Et perficitur hic syllogismus ex con-
versione maj oris, qure est particularisaf-
firn1ativa et transpositiòne propositio-
num, sic, OITlne s R, quoddalll p s, er-
go quoddam R p : et particularis affirma-
tiva convertitur simpliciter, necesse etiam
e converso quod etiam R insit alieui P.
Adhuc utilis conjugationis fit syllogis- Q!1artt:~ .uti-
. fi . . hs, sClhce~
mus, SI lat e converso, quod maJor Slt datisi.
universalis et lllinor particularis. Sicut si
sic dicatur, quod R alicui s inest in mi-
nori, p vero omni s ponatur in 111ajori:
sequitur enim necessitate syllogistica,
quod necesse est p alicui R inesse in
conclusione: et iste est quartus modus
istiusfigurce.
Et idem n10dus demonstrationis est in
isto et in priori, scilicet per conversio-
nero rninoris: s~ enim omne s sit P, et
quoddanl s sit R, erit quoddalll R P: si
ergo sic syllogizentur, omne s P, quod-
dam R s, sequitur per tertium prirnre quod
quoddam R est P. Hic autem modus etiam
demonstrari potest per deductionem ad
impossibile, supposita contradictoria con-
clu~ionis cum altera prremissarum, et con-
cludendo oppositum alterius prremissa-
rum, quod prius concessum fuerat.- Pot-
est etiam per expositionem minoris et
 508 D. ALB. lVIAG. ORD. PRiED.
eonelusionis denlonstrari ad scnsum:
quia quandocumque proferatur particu-
lare sub medio sumptum ct ad sensum
demonstratum (cui inest lllajor extremi-
tas) tune verificata erit particularis pro-
positio.
Quintus.J!l0- Adhuc autem utilis eonJougationis erit
das UtllIS,
sc~licet .bo- syllogismus in hac figura si· unus qui-
cardo. '
dem terminorum fuerit prredicativus et
alter privativus, dummodo minor fuerit
prredicativus: quia hoc habet propriunl
ista figura, quod minorem semper vult
habere affirmativam: et quando sie se
habent ternlini, tun~ erit· syllogismus: èt
est istius figurre modus quintus: nam R .
minor extremitas inest omni s in minori
propositione : et p quod est major extre-
nlitas, non inest alieui s in majori pro-
positione: necessitate syllogistica sequi-
tur quod necesse est p majorem extre-
nlitatem alieui R hoc est, minori extre-.
mitati non inesse, sic syllogizando : quod-
dam s non est p~ omne s est R, ergo
quoddam R non est P.
Et probatur hie modus per deductio-
neln ad impossibile: detur enilll opposi-
tum eonclusionis~ quod scilieet p inest
onlni R, datuffi est autem quod onlni s
inest R~ sequitur quod omni s inerit P.
Datum autem fuerat, quod non omni in
majori prioris syllogismi. Hoc autem
nlodo seiatur etiam sine deductione ad
impossibile per simplieem expositionenl,
si sumatur aliquid eorum singularium
qure sunt sub s medio, cui non inest P.
nlajor extremitas: partieularis enim pro
uno solo singulari verifìcatur.
Inutilis. Si autem propositiones sint dissimilis
qualitatis et dissimilis quantitatis, et ma-
jor fuerit terminus prredicativus ad me-
dium~ et minor privativus, erit inutilis
eonjugatio, et non syllogismus, ut si di-
ealllUS~ quod p quidem omni s insit in
majori propositione, R autem in minori
propositione alicui s non insit: quia si-
cut diximus, nlinor in hae figura non pot-
est esse negativa.
1 De hoc vide supra, cap. 4, versus finem.
Et probatur istius conjugationis inuti-
litas per instantiam terminorum. Termini
autem in qui.bus sequituromni inesse,
sunt animatum, homo, animaI, sic, omne
animaI aninlatunl : quoddam animaI non
homo: et pater quod omnis homo ani-'
matus. In quibus autem sequitur Ìlulli
inesse, non est sumere terminos si parti-
cularis sit vera partieularite~: quia tunc
R alicui s inest, et alieui no"n inest. Pro-
batur au1em deducendo ad impossibile~
quod terillinos ad nulli inesse non est su-
mere. Si enim omni s inest p~ sieut di-
eit major propositio, R autelll alicui inest
s, sieut supponit minor particulariterve-
l'a propositio : tune sequitur per tertium
primre figurre syllogismum, quod p inest
alicui R; sed qui dicit quodest sumere
terminos in quibus sequitur nulli inesse~
dieit per consequens, quod nulli R inest p ;
patet ergo quod terminos nulli inesse,
non est sunlere. Sed eonjugationis hujus
inutilitas ostendenda est quodam modo
in prioribus ex indefinito partieularis ne-
gativre : alieui enim non inesse est inde-
finitum, et indefinitam habet eausam sure
veritatis 1 : si enim nulli insit, verum est
alicui non inesse : et si alicui non insit,
verum est euidam non inesse: quando
autem est vera, eo quod nulli insit, ita
quod minor sit universalis negativa, non
erit syllogisnlus, ut jam ante probatum
est: ergo manifestum est, quoniam omni
alicui non inesse non potest esse syllogis-
nlUS: quia alicui non inesse sequitur ad
nulli inesse: et si daretur esse syllogis-
mus omni nulli inesse, concluderetur sta-
tim etiam esse syllogismunl omni alicui
non inesse. Econtra autelll negato nulli
inesse, negatur alieui non inesse: et ideo
non existente syllogismo omni nulli~ se-
quitur non inesse syllogismum omni ali-
cui non.
Si autem universalis terminus sit pri- Sextus mo-
vativus et partleu. la1'l8
· a fIrmatlvus,
fi· dus utilis.
ex scili~et (e-
l l b t
tali eomblnatlone p ures resu ta un con- rzson.
• o
jugationes et utiles et inutiles. Si enim
 LIBER I PRIORUM ANALYl'IC. TRAeT. II
major fuerit universalis privativus, et mi-
_noI' terminus ad nledium erit partieula-
ris et prredicativus, erit utilis conjugatio-
nis syllogismus. Si enim p major extre-
mitas nulli insit s in majori propositione,
R autem alicui' insit s in minori proposi-
tione : sequitur de necessitate syllogisti-
ca, quod p non inerit alicui R. Erit enim
ex isto prima figura per reduetionem,
quando convertitur lllinor propositio qure
est particularis affirmativa sic, nullum s
P, quoddalll R s, ergo quoddam R non
est P: hie enim est quartus lnodus primre
figurre: hic ergo syllogislllus est istius fi-
gurre modus sextus.
Inutiles. Quando autem minor ternlinus erit
privativus et lllajor affirmativus, nun-
qualll erit utilis eonjugationis syllogis-
mus : inutilitas enilll talis eonjugationis
per instantias probatur terrninorUlll. In
his enim ter.minis, animaI, homo, feruIll,
sequitur omni inesse sic, omne ferunl ani-
maI : quoddam ferum non est homo : pa-
tet quod omnis 110lllO animaI. Termini
autem in quibus sequitur nulli inesse in
eadem eomplexione, sunt animaI, scien-
tia, ferum, sie, omne feruIll animaI: ali-
quod ferum non est scientia : patet quod
virtute terminorum eoneluditur nulla
seientia animaI: nledium autem" in u!ris-
que his terminis est ferunl seeunduIll hu-
jus tertire figurre dispositionem.
::gfti~ì: Nee iterum quando ambo termini po-
nlhil
tnr sequi-
in aliqua nun t ur esse prIva
" t""" "h oe general e
IVl" qUla
figura. est in omnibus figuris, guod ex ambabus
negativis nihil sequatur syllogistiee : pos-
sunt enim esse ambre negativre in dispari
quantitate, ita quod unus terminorum sit
universalis. et alter partieularis.Proba-
turautem inutilitas istius eonjugationis
per instantias terminorum : si enim mi-
nor sit universalis, et maj or partieularis
et ambre negativre, termini. in quibus se-
quitur omni inesse, sunt animaI, homo.
ferrum,sie, quoddaln ferrum non est ani-
mal: onlne ferrum non est homo: patet
quod ex habitudine terminorum sequi-
tur quod omnis homo "ost anillla.1. rrer-
nlini in quib.us sequitur liulli iness\~, sunt
509
aninlal, seientia, ferruIll, sie, quoddam
ferrum non est animaI : omne ferrum non
est scientia: patet quod ex habitudine
terminorum sequituI', nulla seientia ani-
maI.
Quando autem majoI' est universalis et
minor partieularis et ambre negativre, ter-
mini in quibus sequitur nulli inesse, sunt
eorvus, nix, album, sie, nullum album
eorvus : quoddam album non est nix : pa-
tet quod ex habitudine terminorum se-
quetur : ergo nulla nix eorvus. Terminos
in quibus sequitur omni inesse non eon-
tingit dare si minor partieulariter sit ve-
ra, ita quod alicui s inest R, et alieui non
inest, eadem de causa qure srepius dieta
est. Si enim dieat aliquis, quod dare eon-
tingit iIi tali eomplexione terminos ex qlli-
bus sequatur olllni inesse : tune aeeipia-
tur hoc, et dieatur quod seeundum hoc
eontingit, quod P inest omni R: sed da-
tum erat prius quod R inest alieui s: se-
quitur de necessario quo d p inerit alieui
s, et positum fuit nulli inesse in majori
propositione : ergo terminos omni inesse
non contingit sumere. Sed inutilitas hu-
jus conjugationis monstranda est ex in-
definito particularis negativce, per onlnenl ~
eUIIldem nlodum sieut prius, quod seili-
eet particularis negativa pro se'nsu uni-
versalis verifieetur, et universalis nega-
tiva in cujus sensu particularis verifiea-
tur, loco particularis ponatur, et ex pI'ius
dietis eoneludatur inutilitas eonjugatio-
niS.
Adhue autenl sunt inutiles eonjugatio-
nes aliomodo quam dietunl est: neque
enim utilis eonjugatio esse potest, si uter-
que terminus, lllajor seilicet et minor,
inest alieui in medio partieulariter, quia
tune ambre prremissre partieular"es : et ex
partieularibus virtute syllogistiea nihil se-
quituI', sient srepius dietum est: unde si-
ve sinliliter alllbo termini partieulariter
affirrnativi seeundum inesse, sive ambo
partieulariter negativi seeundum non
inesse: sive unus quidenl partieularis et
affìrlllativus seeundum inesse, alter autem
partieularis et negativus seeundum non
 510 D. ALB. MAG. ·ORD. PRLED.
inesse ; sive etiam SUlnantur in eis qui
requipollent particulari affirmativo vel
negativo, sicut si unus sunlatur particu-
laris secundum inesse alicui : alter autem
, in requipollentia ad particularem surna-
tur negative seCUndU111 non inesse omni,
sive secundum non amni inesse, vel si
indefinite sUlnpti termini in utraque pro-
positione loco particularium ponantur :
nullo istor:U111 lTIodorum erit conjugatio-
nis syllog,ismus.
l"erlTIini ,autem C0111nlUnes ad omÌles
istas inutiles conjugationes ex quibus se-
quitur onlni inesse, sunt animal., homo,
album, sic, quoddam album animaI:
quoddam album homo : patet quod ha-
bitudo ternlini concludit quod olnnis ho-
mo animaI. Terlnini autem in quibus se-
quitur non ines~e" animaI, inanilnatunl,
album, sic, quoddanl album animaI:
quoddaln album inanilnatum: ex habi-
tudine terminorum sequitur nullulTI ina-
nimatum esse animaI. Idem est quocum-
que modo varientur particulares, vel in-
definitre propositiones, vel eis requipollen-
teso
l\tlanifeslum est igitur etiam in hac fi-
gura quando erit et quando non erit uti-
lis conjugationis syllogismus. l\Ianifes-
tum est etiam, quonialTI habentibus se
terminis, ut dictum est, in conjugationi-
bus utilibus fit syllogismus concludens ex
necessitate syllogisticre consequentire: et
e converso si sit syllogismus de necessi-
tate concludens, necesse est quod termi-
ni sic se habeant, ut dictum est.
Manifesturn est etiarn, quod omnes is-
tius figurre syllogislni imperfecti sunt :
omnes enim pertìciuntur quibusdanl ex-
trinsecus assumptis prreter ea qure in ip-
sis continentur, sicut est conversio, et
transpositio, et ad impossibile deductio,
et expositio : et non perficiuntur per so-
lurn dici de omni, vel dici de nullo, si-
eut syllogismi prilnre figurre.
Manilestulll est etiam" quod in hac ,fi-
gura non contingit syllogizando conclu-
dere universaliter sumptum universale,
sive universalem conclusionem neque
affirnlativam neque negativam.
CAPIIT XIII.
De epilogo dictoru1n et de formatione
duorum syllogismol'unl' indirecte con-
cludentium.
Palam autem ex determìnatis quando
fit in omnibus figuris, hoc est, in quali-
'bet figurarum-, et quando non "fit syllo-
giSlTIUS, cum prredicativi vel privativi
sunt utrique termini, lnajor scilicet et
minor. Deinde vero quod in secunda fi-
gura non fit syl10gisnlus affirmativus, et
in nuUa figura syllogismus fit ex omni-
bus negativis. Similiter etiam quando
utrique termini sunt particulares, nihil
omnino fit per consequentiam syllogisti-
cam ex tali cotijugatione necessarium.
Cum autelTI unus terminqruin sit pI'éedi-
eativus, major scilicet, et alt~r privati-
vus, minor scilicet, ita quod minor qui
privativus est sic universaliter sumptus,
semper fit syllogismus indirecte conclu-
dens, qui estsyllogismus minoris extremi-
tatis ad lnajorem: eoncludit autem nli-
nOrelTI extremitatem de majuI'i: quod est
indirecte concludere. Et hujus exemplulTI' Duo modi
indirecte
est in duohus nlodis simul inductis, quo- concludpn·
tes, seilir.et
rum unus llabet majoI'eln universalem fapesmo et
affiI'n1ativaln, et minoI'em universalem fresisomo-rum.
negativam: et alter habet lllajorem par-
ticularem affirlnativam, et majorem uni-
versalem negativam : et hoc in prima fi-
gura sic: ut dicatur A qUldem omni B
vel alicui B inesse, sic, omne B est A,
vel aliquod B est A; B autem nulli c di-
catur inesse, sic, nullum CB; tunc enim
fit syllogismus indirecte coneludens mino-
reln exiremltateln de lnajori" conversis
propositionibus et transpositis : sequit.ur
enlm, quod c alicui A non insit, hoc est,
quod aliquod A non est c sic, nullum B
c" olnne A B, vel aliquod AB: sequi-
tUI' quod aliquod A non est c. Similiter
autem fil, et in alii s figuris : quia in tali-
bus syllogislnis selnper fit reductio ad
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. II
perfectos syllogismos per conversionem
propositionu.m, et aliquando transpositio-
nem, et per conversionen1 conclusionis.
Quamvis autem Boetius ponat quinque
modos indirecte concludentiulll in prillla
figura, de quibus et Aristoteles facit men-
tioneU1 : quia duos ponit hic, et tres alios
in secundo hujus scientire libro: tamen
hic non ponuntur nisi duo qui dic1i sunt :
quia illi formantur juxta inutiles conju-
gationes primm figurre, in qua n1ajor est
semper universalis et minor affirmativa :
cujus contrariuln est in illis syllogisn1is
indirecte concludentibus, in quibus ma-
jor affiI'n1ativa sive universa1is sive par-
ticularis, et lllinor negativa: et ideo si-
militudinem quamdarn habent cum inuti-
libus conjugationibus: qualll similitudi-
nem alii tres modi non habent, qui juxta
utiles formantur conjugationes. Isti enim
hic 'ponuntur ad sciendul11., quod non on1-
nis inutilis conjugatio est adeo inutilis,
quod nihil vel directe vel indii'ecte possit
concludi per eam. Istm enim dure conju-
gationes quando major universalis affir-
mativa et minor universalis negativa, et
quando major particularis affirlllativa et
minor universalis negativa inest, inutiles
sunt reputatre ; et tamenconcludunt, sed
indirecte,
Dubitatio. Qureri tamen potest, utrum isti duo
IllOdi indirecte concludentes possint esse
tam in secuìlda et tertia figuris, sicut et
in prima. Videtur enilll quod non: quia
in teru1inisinvenitur instantia, sic, nullus
hon10 est asinus: aliquod animaI est asi-
nus : ergo aliquis homo non est animaI:
patet quod non valet: ergo in secunda
figura per talem complexionen1 non po-
test indirecte concludi. Sillliliter videtur
instantia in tertia figura, sic,nullus hon10
est asinus : aliquishomo est anil11al : ergo
aliquis asinus non est animaI: patet quod
non valet, quan1vis indirecta conclusio
secundun1 conlplexionem eaIndelll qure
dicta est. Ad h.ocautem videtur dicenduIll,
Solutio.
quod indirecte c0ncludentes IllOdi possunt
1~ Ex~quo habetur quod fapesmo et fresisomo-
rurn possunt in onlni figura indirecte conclu..
511
esse in omni figura per aliquem modum
conversionis conclusionis. Sed quod hic
dicitur, non est intelligendulll nisi de mo-
dis in quibus minor est universalis nega-
tiva, et lllajor vel universalis affirmativa,
vel particularis affirmativa. In instantiis
qure adductre sunt., major est universalis
negativa, et minor affirmativa : et ideo
non sunt ejusdem conjugationis cum his
qui in oInni figura possunt indirecte con-
cludere 1.
Si autelll quceritur ex quo fiunt isti mo- Dubitatio.
di in omni figura, an eodem modo vel
diverso perficiantur in omni figura vei
non? Sed ad hoc facile patet solutio : quia Solutio.
cum diversee sint figuree, oportet quod
diversee sint reductiones ad perfectos mo-
dos primee figufee. In prin1a figura fit
perfectio in conversionem utriusque pro-
positionis, et per transpositionem earunl-
dem : hoc enim fieri oportet propter mc-
dii dispositionelll debitam et extremorum.
In secunda autem figura facti isti syllo-
gismi ad primam figuralll reducunturper
conversionem minoris, hoc est, univer-
salis negativce, et per propositionum
transpositionem. In tertia autem figura
facti iidem syllogismi reducuntur per
conversionen1 majoris, quee est affirmati-
va universalis vel particularis, et per
transpositionem propositionulu. Et sic in
tribus figuris, tribus Inodis diversis redu-
cuntur: tamen ex olllni figura selllper re-
ducuntur ad unum modum qui est quar-
tus 1110dus figurre prirnee.
Scias talllen quod isti luodi non in
omni figura nlanent indirecti ':. quinin10
peccant contra di'rectos prim~ et tertire
figurre, quia in prima tìgura uterque lllO-
dus est indirectus" et in tertia similiter;
uterque enim modus de du~bus dictis
modis peccat contra modos directe con-
cludentes in prin1a et tertia figura, in hoc, .
quod habet minorem negativarn: qutld
non contingit in modis dirccte concludcn-
tibus in prillla et fertia figura. Prima enim
et tertia figura semper habent minorem
dere.
512 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
affirmativam in modis directe concluden-
tibus. In secunda autenl figura ille tan-
tum peccat contra 1110dos directe conclu-
dentes, cujus luajor est particularis : quia
hoc non contingit in modis direete con-
'cludentibus in secunda fìgura. Ille vero
qui habet majorem universalem affirma-
tivam et minoreln universalem negati-
vam, per talem complexionem non pec-
cat contra modos directos secundre ngu-
rre : et ideo ille lnodus in secunda figura
primo et per se directus est, sed potest
fìeri indirectus per conversionem conclu-
SlonlS.
Attendendum autenl quod isti duo nlodi
indireeti in omni figura in qua sunt, non
possunt habere nisi conclusiones partlcu-
lares et negativas. Et hoc contingit ideo
quod in tali cOlnplexione, quando major
est affirnlativa universalis vel particularis,
et nlinor negativa universalis, oportet
contineri lninorem extrenlitatem sub nla-
jori : et CUlIl concluditur indirecte, tunc
major extrenlitas subjicitur in conclusio-
ne, et minor prredieatur de majori. Unde
quia minor est negativa, oportet conclu-
sionem esse negativam: et quia rninor
prredicatur in conclusione de majori,
oportet quod negetur inferius de suo S11-
periori: et inferius de superiori non potest
negari nisi particulariter sic, aliquod
anilnal non est asinus: ideo de necessi-
tate sequitur, quod conclusionem oportet
esse et particularem et negativanl.
Quod autem in olnni figura in tali
cOlnplexione termini sint sic dispositi,
quod minor slt sub majori, patet in ter-
minis in qualibet figura secunduln hanc
complexionenl dispositis. In prima enim
talis est secundum hanc conlplexionenl
dispositio, onlnis vel aliquis honlo ani-
mal: nullus asinus homo. In secunda
vero figura sic disponuntur, aliquod ani-
maI homo: nullus asinus homo. In ter-
tia autem sic disponuntur secundum hanc
cOlnplexionenl, omnis vel aliquis h01I10
anilual : nullus hOluo asinus. Et in OIU-
1 Hoc intellige remanente eadem supposi-
nibus his dispositionibus patet quod di-
ctum est,quod scilicet major extremitasest
super minori, et minor est inferior ma-
jori : et sic manifestunl est, quod non
patest per tales syllogismos concludi nisi
partieulariter et negative, quando scilicet
in tali sumuntur complexione et indirecte
concludentes.
Si autenl aliquis qurerat, quare non Dubitatio.
sunt modi indirecte concludentes, in qui-
bus major sit universalis negativa et lui-
noI' affirmativa universalis ? Dicendurn Solutio.
quod talis dispositio terminorulu in pri-
ma et secunda figura nonpeccat. In pri-
ma enim fìgura major potest esse u.niver-
salis negativa et luinor affirmativa, et
sirniliter in secunda : et ideo· tales syllo~
gismi de necessitate in prima: et secunda
figura dirccte concludent : et similiter in
tertia maj or potest esse universalis nega-
tiva et minor affirlnativa, et directe con-
cludet talis complexionis nlodus.
Quod autenl in tertia figura non con-
cludilur nisi particularis negativa, quan-
do major est negativa, est propter hoc
quod in tali dispositione terminorum
major extrelnitas de minori non nisi par-
ticulariter potest negari, sicut aliquod
animaI non est homo. Hoc autem jam in
ante habitis per CaUSa111 determinatulu
est: in hac eniln tertia figura minor
extremitas potest aliquando contincre
majoreln, et esse superius ad ipsanl.
C.LL\PlJT XIV.
De p1"éEmissis qUéE dieta suni de syllogis-
morum reductione.
Ex ante deterluinatis iterum manifes-
tunl est, quod indefinitum pro prredicato
particulari positum in omnibus tribus
figuris eU111dem facit syllogismum, quem
particulare faceret, si loco indefiniti po-
neretur 1.
A_dhuc autenì ex prreinductis manife-
stUIU est, quonianl omnes imperfecti syl-
Hone generali in terminis.
 513
logismi perficiuntur per primam figuram, et convertitur in hanc, nullun1 A B, et
(l'~re sola perfecta est in seipsa per dici de assumatur minor prio['is syllogismi, hmc
ollini, et dici. de nullo. l\.ut cnin1 clau- scilicet, on1ne c B, sequitul' in seeundo
clnntur intra prilnam figuralll et redu- prilllre quod nullun1 c A : et dictUlll fucrat
(',nntur per ostensivan1 probationC111, quod on1ne c esset A, sic ergo etialn illi
(luando propositiones convertuntur vel qui per impossibile probantur, elauduntur
tl'ansponuntur : aut per deductionem ad intra primam figuran1.
i lnpossihile in prin1a figura syllogizantur. Sinliliter cuim est in o111uibus aliis
t Hl'inque auten1 in utroquc probationis syllogismis imperfectis in hoc, qu'od his
Inodo fit prima figura. Sive enim conver- duobus n10dis ad priman1 figurarn reducun-
lantur propositioncs, fit prima figura : tur. Sed tarnen non Sillliliter et secundunl
sive fiat ad impossibile deductio, iterum unun1 modlun on1ncs reducuntur : sed
fit prima figura: conversio enilll mutat universales sccundre figurre, qui sunt pri-
lOl'lninorum dispositionem, et sic mutat . mi duon1odi secundm fìgurm, constat quod
figuran1. Ad in1possibile deductio SUlllit per universales prinlffi figurre pcrficiun-
oppositun1 conclusionis cum altera prm- luI', et particulares ctianl : seil. non sirni-
Jnissarurn, in quadam con1plexione etian1 liter univer~ales et partieulares : sed uni-
i (,crUlll necesse mutari terillinoruill dispo- versales seeundre figurre reducuntur in
sitionen1 ad dispositionen1 figurreprin1ffi : universales prilllre flgurm conversa nega-
et ideo quoculuque n10do fiat prohatio, tiva propositione : et non possunt reduci
senlper Ht per primalll figuram : adpri- per ilnpossibile : quia conclusio univer-
Inam ergo figuranl Olllncs inlperfecti sàlium est universalis : et si surnatur op-
1110di secundre et tertice figurre claudun- posituln illius, erit particularis affirnlati-
tur. In ostensive vero perfectis ideo va : sed in n10dis universalibus particu-
l'educo ad prinlam figuran1, quia per laris non potest esse préelnissa : et ideo
conversionem et, dispositionen1 tern1i- modi univ.ersales non perficiuntur per ad
nOI'UlU mutatan1 claudebantul' ad pri- in1possibile deductionem. Particulariunl
mlUll figuram, ut dictun1 est. In his auten1 uterque secundre figurre perficitr:r
autelll qui per impossibile den10nstrati per ad in1possibile deductionenl, sicutin
sunt., fit clausio adprin1am figuralll in ante habitis dictum est.
hoc, quod falso posito quod est conclu- Particulares autclTI prin1ffi fìgurre per-
sion1s syllogizatre oppositulll et sun1pto ficiuntur quidenl ex seipsis et per seipsos
illo falso cum altera prremissarum,' in per dici de omni et dici de nullo sicut et
qua con1plexione iteruIU lllutatur terrni~ universales :contingit tan1en quantum
norun1 dispositio, fit syllogismus dedu- . ad maj oreln necessitatis evidentialll, quod
cens ad impossibile per primam fig-q.I'anl, etiam per secundam figuralll ostenduntur
sicut patet in primo modo postrelllre sive per ad illlJ?ossibile deductionem, sieut.
tertire figurre. Si en1n1 ponatur major patet in tertio prirnffi figurre, sie : si euim
extremitas qure est A, et minor extrellli- A quidem omni B inest, B 'auten1 alieui
tas qure est :B omni c llledio inesse, ita c, sequitur quod· A alicui c inerit : et hic
quod utraque prrelllissarurn sit universa- est tertius prilllre figurre. Si autelll non
lis affirlllativa, scilicet OITine c A, OITine c sequitur, detur oppositUlll, scilicet quod
B concluditur., quo,nian1 A alicui B, inest, nulli c inest A, et SUlnatllr CUlli prima
hoc est, quod aliquod B est A, narn si de- propositione sic-, nullum c A, Olnne B A,
tur oppositum conclusionis quod nulli B sequitur in prinlo secundm fìgurre, quod
inest A, datum ,est autem quod B inest nulli c inerit B, qum est contradictoria
omni c, hoc est, quod Olllne c B,se'qui- minoris prius concessm in priori syllogis-
tur quod nulli c inerit A : sic syllogi- nlO : talern enin1 syllogismulll esse ne-
zando in secundo primre, nullum B A, cessariun1 scimus per seQundam figuranl,
33
 514 l). ALB. l'lAG. ORD. PRLEl).
et per ea qUffi de dispositione terlllinorunl figurre syllogisll1i llon reducuntur ad se-
in secunda figura dieta sunto cundre figurre syllogislllos ut in eis sit
Sillliliter autenl fit delllonstratio in status reductionis, quia reductio non stat
quarto primre qui privalivus dicitur syl- in iIllperfecto : sed ideo fit hoc, utper
logismus : quia negative concludit. Sie illos reducantur in prilllre figurre syllo-
autem hoc prohatur. Si enin1 coneedatur giSlllOS universales: et in iBis sicut in
A nulli B inesse, sic, nullulll B A, et TI perfectissinlis stat reductio. Et quod oh- Objeétio.
alieui c concedatur inesse, sie, quod ali- jicitur, quod perfectun1 non habet reduci
quod c B, sequitur in quarto prilnre, quod in aliud perfectull1 : dictUll1 est autell1 in
A alieui c non inerit. Si enin1non sequi- prrehabitis-, quod particulares priIllre figu-. -
tur, detur oppositum, scilicetquodA inest l're perfecfi sunt sieut et universales. l)i- Salutio.
olllni c, coneessun1 est auten1 prius quod cendum, quod quantuill adneeessitatèn1
A nulli B inest : concluditur per prilllun1 consequentire perfecti sunt 'partlculares
seeundffi figurre-, quod nulli c inerit B, . prirnre fìgurre sicut et universales . per
quod est contradictoriulll ad I10C quod dici de omni et dici de nullo : sed quoad
dictum est in lllinori propositione prioris evidentian1 necessitatis redueuntur in
syllogisn1i, qure dixit quod aliquod c universales: quia proeul dublo eYit\en-
fuit B : talis auten1 syllogisn1us est in n1e- tior est neeessitas consequentire in uni-
dia figura sive secunda. versa.libus quau1 in partieularibus: quia
I)ropter quod cun1 syllogis111i qui sunt universalis propositio est efficaeior ad
in 11ledia figura, on1nes redueantur in inferendull1 quan1 particularis.
prilllre figurre syllogismos universales, Qui vero sunt in tertia figura syllogis-
quia reducuntur in secundulll primre 11li inlperfeeti, quando tern1ini universa-
figurre, sicut in ante hahitis dictUlll est: Ics sunt, sieut in prin10 luodo et secundo
illi vero partieulares syllogisll1i qui sunt tertire figurre, statinl per eonversionen1
in prin1a figura, redueuntur ad eos qui perfìciuntur per illos syllogisn1os univer-
sunt in media : lllanifestuIll est quod sales qui sunt in prin1a figura, sicut
etialll partieulares prill1ffi redueuntur ad in reduetione eorulllden1 jalll ante os-
illos universales syllogisnlos qui sunt in tensUlll est. Si auten1 in tertia figura
prinla : et sic on1nes syllogisnli reducun- SU111antUI' syllogisnli partieulares, illi per-
luI' in duos prinlos prin1re figurre univer- ficiuntur per particulares prin1re figurre,
sales syllogismos : quanlvis particulares quando perllciuntur per propositionuln
prilnre redueantur lnediate, et syllogisnli conversionenl 1. Iloe auten1 ideo dico,
aliarun1 figurarull1 redueantur in1111ediate. quiu quidalll partieularium tertire figurre
DubitaHo. Est auten1 herc qUffistio, quonianl cun1 in1nlediate per in1possibile reducuntur in
prin1re figurre syllogisn1i Olllnes perfecti universales syllogislll0S prill1re figurre,
sint, syllogisn1i autenl secundffi figurre sicut supra patuit de quinto lllOdo tertire
on1nos in1perfecti, videtur secundun1 hoc, figurffi : quintus enin~ per eonversionern
quod perfectunl reducatur ad ilTlperfe- reduci poteste Similiter autem tertius
ctun1: quod est contra naturffi ordinenl, 1110dus tertire figurm illln1ediate. pot-
et etian1 contra ea qUffi detern1inata sunt : est reduci in universalell1 prilllre, accepto
quia dictun1 ost, quod aliarum fìgura- opposito eonclusionis cun1 n1inori prre-
runl syllogisU1i ad prirnéB figurre syllogis- eedentis syllogisll1i. Sed quartus n10dus
lllOS reducuntur-, propter hoc quod illi et sextus tertia~ figurre rcducuntur per
soli perfecti sunt, alii autenl inlperfeeti. eonversioneul priIllo in particulares, et
Solutio. Sed ad hoc dieendurn est, quod prin1ffi per partieulares redueuntur ad universa-

1 Duo sunt nlodi particulares tertim figurm reduci ilnnlediate, scilicet dis(uni.s et bocardo.
qui possunt per inlpossibile ad prirnunl prinlm
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRAC1'. II 515
leso Tertius autem et per conversionem vincem, satis patet solutio per antedicta :
reducitur in particulares, et per inlpossi- dispositio enim 11ledii duorlull mediorum
bile in universales. Quintus autenl per variari non potest nisi tripliciter, scilieet
conversionem nullo modo potest reduci, ut aut sit inter extrema., vel extra ipsa.
sed per impossibile statim inlmediate 1'e- Si autem est inter extrelua, non potest
ducitur ad universalem pl'imre. esse nisi subj ectum in prilna et prredica-
Curn autem quidaIll tertire figurre syl-tum in secunda: quia aliteL' accideret
logismi reducantur in particulares pri- quod nihi~ concluderetur, sicut in ante
mre, et particulares prinlre reducantur in habitis dictum est. Adhuc autem ex quo
universales primm, 11lanifestull1 est quod est inter extrema qure sunt majus et mi-
etiam tertire fìgurm syllogismi, vel me- nus seeundum linere prredicamentalis or-
diate vel inl111ediate ad universales syl- dinem, oportet quod subjectum prilni sit
logismos prinlm figurre reducuntur. Ma- prredicaturn secundi. Si vero 11lediunl est
nifestum autem ex his, quod omnes par- extra et extremi habet positionenl, nOI1
ticulares syllogismi cujuscumque figurce potest esse nisi ante vel posto Et ante qui-
oriuntur ab universalibus ejusdem figu- dem facit figuram secundam : post autem
l're syllogislnis : quia particulare sub esse facit figuram tertiam.
universali sumitur. Ordo autenl est , qubd prirna prremitti- nero
Nota ordi-
figura..
Manifestum etiam quod Olllnes et pri- tur sicut principium et lnetrum et per- ru~n et l'a-
llonern.
mre figurre et secundre et tertire reducun- fectio ·aliarum. Secunda autenl est ante
tur in duos universales primrn figurre syl- tertiam : prinla quidem l'atione, quia ejus
logismos : et sie dictunl est suffìcienter n1edium est priluum positione, tertire au-
quonlodo se· habent sy110gismi inesse vel tenl figurre medium est ultimum positio-
non inesse, in propositionibus de inesse ne. Secunda autem ratione, quia duplex
per consequentialu syllogistieam osten- eoncludit problema, universale seilicet et
dentes : dietum est eninl quomodo se ha- particulare: eum tertia non concludat
bent et ad eos qui sunt ex eadem figura nisi particulare. rrertia etianl ratione,
ad invicem.,et quomodo se habent ad alios quia secunda figura descendit a prirrla
qui sunt non ex eadem, sed ex aliis fìgu- fìgura per conversionem lnajoris secundi
riSo modi primre figurre: tertia vero figura
Si autem qureratur, quare tantum tres descendit a prinla ·per conversionenllui-
sunt figurre et qualiter ordinantur ,ad in- noris ejusdem IllOdi.
 516 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
TRil~TilTU8
DE GENER.L\TIONE SYLLOGISMORUM QUI SUNT EX
PROPOSITIONIBUS MODALIBUS
DE NECESSARIO ET CONTINGENTI.
CAPUT I.
De cognitione syllogismorum de modo
necessitatis.
Quoniam autem diversun1 est inesse
simpliciter., et cum modo necessitatis
inesse sive ex necessitate inesse, et cunl
modo contingentis inesse sive contingere
inesse. Simpliciter enim inesse superius
et in plus est, quam ex necessitate inesse:
et simpliciter inesse est inesse sine modi
determinatione. Contingere autem inesse
communius est, quam inesse simpliciter:
Offine enim quod inest., contingit inesse :
et non convertitur: quia multa contingit
inesse, qure non insunt, sicut et multa
insunt qure n9n ex necessitate insunt:
quredam autem sic se habent, quod nec
ex necessitate insunt, nec etialll omnino,
hoc est, simpliciter insunt : contingit ta-
men talia inesse. Et quonian1 sic est in
propositionibus, manifestun1 e$t quonian1
et syllogismus factus ex his in unoquo-
que horum generum propositionurn fa-
ctus, diversus erit: et etiam non erit tan-
tum diversus uniformiter factus in istis
propositionibus, sed etiam factus in ter-
minis, non similiter sive uniformiter se
habentibus terminis. Dico autenl simili-
ter se habentibus ter1ninis, sicut quando
unius generis tantum sunt propositiones,
sicutquod sint ambre de inesse, vel an1-
hre de modo necessitatis, vel ambre de
III
modo contingentis. Non similiter au-
tem dico, sicui" in mixtione unius gene-
ris cum alio, sicut quando una est de
inesse et altera de necesse, vel una de
inesse et altera de .contingenti, vel una
de necessario et altera de contingenti.
De possibili euin1 non, dicimus esse Removet
diversas propositiones ab illis qure sunt dubia.
de contingenti: quia' possibile convertitur
cum contingente. Nec de impossibili pro-
positiones secundum hanc intensionem
diversas dicin1us ab illis de necessario.,
quia propositio affirmativa de impossibili
est negativa de necessario: quod enim
impossibile est esse, necesse est non esse:
et propositio negativa de impossibili, est
affirmativa de necessario : quod enim
impossibile est non· esse, necesse est esse:
et ideo possibile e.t impossibile non ita
variant propositiones, quod alii sint syl-
logisn1i qui sint de' possibili et impossi-
bili, a syllogismis contingentis et neces-
sarii: propter quod_de talibus non loqui-'
mur syllogismis: quia iBis formatis de
necessario et contingenti, satis scitur for-
lllatio illorum, et non oportet de ipsis fa-
cere tractatum specialem.
Sin1iliter autem verum et falsum quam-
vis sint modi quidam, tan1en quia nihil
addunt supra compositioneU1 propositio-
nis., non variant consequentiam: et quia
non variant consequentiam., non fit ex ip-
sis diversre consequentire syllogisllluS : et
ideo nec de illis oportet facere tractatun1
specialelll. Si tan1en aliquid dicendum
 LTBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. III
erit in sequentibus de syllogismo qui est
ex falsis, hoc erit determinandun1 in loco
ubi depotestate syllogismi loquemur: eo
quod hoc specialem dicit syllogismi po-
testatem, et non specialelu modum gene-
rationis syllogi~fl1orum.
Adhuc autefu cum multre sint diversi-
tates propositionum, in libro Periher1ne-
nias tactre sunt, sicut categorica, hypo-
thetica, una, plures, simplex, con1posita,
et hujusmodi, nihil variationis fit ex om-
nibus his circa syllogismi inferentiam : et
ideo non exigitur ut secundurn illarum
propositionum diversitatem diversa tra-
datur generatio syllogismorulu qui sim-
pliciter syllogismi sunto Et si de hypo-
theticis dicendum est (cum hypotheticus
syllogismus sit syllogismus quidalu et non
simpliciter) alibi erit hoc detern1inandun1,
et non hic ubi de simplici et formali in-
tendimus syllqgismo. In istis enim modis
qui sunt necessarium et contingens, non
est tantum variatio materialis (qure infi-
nita est, sieut et ipsa nlaterire divisio, et
sub arte non cadit) sed isti qui dicti sunt
modi necessarii et contingentis ipsam vir-
tutein variant inferentire, qure syllogisluo
quantumcun1que simplici substantialis
est: et ideo ad diversitatem illius sequi-
tur diversa syllogismorum generatio: et
hac necessitate oportet tractare de ipsis.
Categoricum enim et hypotheticum, una,
plures, composita, simplex, non faciunt
nisimaterire diversitat~m, qure non cadit
sub arte, sicut jam dictum est.
Dicamus ergo primo de formatione 'syl-
logismorum uniformium de necessario.
Ab his ergo incipientes dicimus, quod in
propositionibus de necessario, hoc est,
determinatis per modum necessitatis.,fere
similiter se habet sicut in his qure in-
sunt., hoc est, de simplici sunt inesse.
Cum enim' aliquis syllogismus sit ex pro-
positionibus de necessario, et alius ex his
qure simpliciter insunt, et alius ex his
Quomodo . •.
~yllogiSL1lUS qure sunt cum modo contlngentlS., Ille
le necessa-. .f .b ...
~io parum qUI est ex unI orml us proposltionibus de
llffert a syl- . • •..•• f
I08ismo de neCeSSarIO, nec In prlncIpns lmper ecto-
lnesse. rum syllogismorum, nec in principiis ge-
517
nerationis syllogismorum multum varia-
tur ab iBis de inesse, nisi quod iste cum
modo, ille autelu sine modo: unde in ta-
libus propositionibus qure dicunt inesse
in affirn1ativa vel non inesse in negativa
cum modo necessario, non multum dis-
sirniliter cum illis de inesse, et erit et non
erit syllogismus. Dico autem et erit et
non erit, propter utiles et inutiles eonju-
gationes. Sed ab illis qui sunt de inesse
syllogismis et propositionibus distabit
per differentiam, in. eo quod adjacet ter-
minis, hoc est, in modo ne\cessitatis-, qui
adjacet cOlupositioni propositionis, et mo-
difica!" compositionem secundum quod
termini (qui sunt prredicatum .et subje-
CtUIU) relati sunt ad cOlupositionem sic
modificatam. Differt ergo in hoc-, quod
in hoc syllogismo de necessario, terminis
adjacet modus, qui dicit ex necessitate
inesse et ex necessitate non inesse.
Similiter etiam in principiis quibus
perficiuntur syllogismi imperfecti, sicut
conversio propositionum, non est diffe-
rentia : nam universalis privativa in his
qure sunt de necessario convertitur sim-
pliciter, sicut in illis de inesse. Similiter
etiam in toto esse, sive de omni qUffi sunt
syllogismorum perfectorum principia as-
signabilnus eodem modo, sicut in iBis
qure sunt de inesse : ergo in omnibus aliis
omnium figurarum syllogismis qui uni-
formis sunt generationis de necessario
sive cum modo necessitatis. Eodem modo
ostendetur et probabitur imperfectorum
syllogismorum perfectio 'per conversio~
nem ·propositionum, et ostendetur quo-
niam talis vel talis sequitur conclusio ne-
cessitate syllogistica. Eodem modo dico
quo ostensum est isiud in· illis qure sunt
de inesse simplici.
Prreterquam in quarto secundre et in
quinto tertire. In media enim figura quan-
do fuerit universalis affirmativa et major,
particularis vero privativa minor: hoc
enim est in quarto modo secundre figurre :
et rursum in tertia quando fuerit univer-
salis quidem prredicativa et minor, par-
ticularis vero privativa et Iuajor: quod
 518 D. ALB. ~lAG.
est in quinto IllOdo tertire figurre : non si-
militer sicut in illis de inesse erit denlon-
stratio et reductio inlperfectorunl ad per-
fectos 1. Sed in istis oportet, quod expo-
nentes particularenl negativanl in utro-
que syllogisnlo facianlus demonstratio-
nelU. Dico autem exponentes particula-
'j"em negatival1l, ostendcntes per sensibile
aliquod quod est,cui alieui sensibili utrurn-
que partieulare non inest, scilicet et illud'
quod est 111inor propositio in quarto se-
cundre, et illud siluiliter particulare ne-
gativum quod est luajor propositio ill
quinto nlodo figurre tertire : et expositione
faeta oportet de exposito eun1dem, I10C
"est, in eadem figura facere syllogisl1lUlll.
In his enim qure per expositionem sensi-
biliter deluonstrantur., talis syllogisluus
est neeessarius et de necessitate conelu-
dense Si auten1 de exposito sensibiliter
demonstrato est necessarius, sequitur
quod etiam de ilIo aliquo particulariter
accepto est necessarius : quia particularis
etianl pro uno tantulu singulari verifica-
tur. Nan1 expositum, hoc est, singulare
per expositionenl aeceptum, iPSUlll secun-
dU111 se SUl11ptunl illud est quod est ipsunl
particulare, et de quo particulareprredi-
catur quod expositunl est. Fit autelu uter-
que syllogismus, scilicet et expositus et
per expositionen1 probans in propria figu-
ra, quando quartus secundre et quintus
tertire probantur per expositionem in pro-
pria et eaden1 figura.
Dub~atio. Attendendunl autenl circa expositio-
nenI, quod videtur in tali processu expo-
sitionis esse fallacia consequentis, hoc
singulare denlonstrato c de necessitate
non est A, ergo aliquod c de necessitate
non est A : est enilll ibi processus ab in-
Solutio. feriori cunl l1egatiol1e. Sed ad hoc dicen-
dUIU., quod utraque affirmativa est: quia
sicut in Perihermenia deterluinatunl est.,
propositio nlodalis non est negativa nisi
sit ~e IllOdo negato: hic autem nlanet
1 Hoc indieat quomodo baroco et bocardo
diversimode redl1cuntur in illis de inesse et de
OJ1D. PRiED.
modus affirmativus : et ideo processus est
ab inferiori ad superius affirmando.
Si autem qureritur, quod cunl fit expo- Dubitatio.
sitio in dietis 1110dis sic, ut SU111atur ali-
quod sensibile sub subjeeto cui non insit
prredicatunl luinoris vellllajoris proposi-
tionis, qualiter fiat syllogislllus in eaden1
et propria figura, ita quod et syllogisluus
expol1ens in eadenl et propria figura sint
et syllogisnlus expositus? Et dicendum Solutio.
ad hoc secunduIll aliquos qui dieunt ex
sensibili singulari non posse fieri syllo-
gisnlunl, quod non debet fieri expositio
per IlOC sensibile singulare, sed per aliud
quod in se quidem est universale, sed
universale luinus quan1 illud universale
quod exponitur, sicut patet in quarto se-
cundre. Si enilll dicatllr sie, necesse OIU-
nen1 hOluinelll esse anilllal: necesse est
quoddanl album non esse aninlal: ergo
necesse est quoddalll albunl non esse ho-
luinenl : dicunt quod in exponendo non
debet descendi ad hoc albunl vei illud,
sed ad lllinus comn1u:ne quam sit album,
sicutad niVe111, vel cygnunI: et tunc in
eadenl figura propria dieunt esse sic syl-
logizandunl in secundo secundre qUffi est
eaden1 figura, quanlvis.non idenl 1110dus,
sic, necesse est 0111ne111" hOluinelll esse
aninlal: necesse est nullaln nivelu esse
aninlul : et ita cun1 nix sit aliquod album.,
necesse est aliquod albun1 non esse ho-
lnineln. Eodenl1uodo, ut dieunt, facienda
est expositio in quinto tertire fig~r~: et
fiet syllogismus in secundo tertire figli~re
sic, necessariunl est quamdam nivem
non esse aninlal : ncccssariuIll est omnelU
nivem esse alban1 : ergo necessariun1 est
quoddan1 albun1 non esse anin1al : et hoc
quidenl luulti dixerunt.
Posset tanlen dici, quod expositio fit
per singulare sensui deluonstratum, et
singulares propositio,nes ponentur in syI-
Iogisl110 exponentc., cum universales et
particulares ponantur in syllogismis ex-
necessario.
 LTBRR I PRIORUlVI ANALYTIC. TR1\CT. III
positis 1. Consequentia autem syllogisnli
exponentis qui in singularibus est propo-
sitionibus, non est virtu1e propositionunl"
sed virtute sensus, cujus consequentia
nota est per seipsanl. Et uterque istorulll
modoruln dici potest, et uterque syllogis-
nlUS exponens et expositus sunt in· tertia
figura, quanlvis non in eodenl nlodo.
Quia sicut ex ante habitis constat, ali-
quando figura est ubi non est nlodus.
c»hjodio. Est autenl de his qUffi dicta sunt adhuc
alia dubitatio: quia si syl10gisiTIi de ne-
cessario perficiuntur sicut illi de inesse:
il1i auten1 qui sunt de inesse in quarto sc-
cundro, et in quinto tertire, perficiuntur
per impossibile: ergo et illi qui sunt de
necessario in quarto secundre, et in quin-
to tertim, reducuntur per impossibile: et
sic reducuntur sicut illi de inesse : et non
est instantia in istis duobus modis, ut vi-
Solutio. detur. Ad hoc autenl dicendum esse vi-
detur, quod in veritate non negandun1
est" quin dicti modi reduci possint per
impossibile: sod hoc dicin1us et intendi-
mus, quod reduci non possunt pe~'l con-
versionem sieut alii nlodi, quia non est
in eis propositio qUffi converti possit nisi
universalis affirrnativa, qUffi corivertitur
in particularenl: et sic onlnos particula-
l'es efficerentul', ex quibus nihil sequitur.
Et non negatur quin possit fieri ostensio
per deductionen1 ad impossibile: sic
enim olnnis syllogisnlus et olnnis argu-
mentatio, et etian1 principia ~cientiaruln
prima possunt demonstrari 2.
CAPurr II.
De qUaJstione utrurn quartus secunda:. et
quintus tertiéB possint perfici per im-
possibile.
, trario, dummodo major sit de necessario
Quod bal'o- Quidam dc hoc dubitantes dicunt hos
co et bocar-
do po~sint syIoglsnlos
l' qUI dOICtl. sunt, SCI01'lcet quar-
o .
reducI per . d · t
tUln secun re, et qUln unl tertuB per lm-
o o •
impossibile
ad barbara
in illis de .
necessario. 1 Bene nota quia supra, in tract. I, cap. 2,
Prima ratio. videtur negare propositionenl singula'rem in-
gredi syllogisnlum absolule. Solve per dieta
hico P. J.
2 Et hroc est ratio quare baroco et bocardo
B19
possibile reduci: et alii contradicentes
istis dicunt hoc fieri non posse. Illi au-
ten1 qui dicunt hoc fieri posse, sic hoc
probare nitunturo Fiat eninl quartus se-
cundm sic: de necessitate Olllne TI est A,
de necessitate aliquod c non est .A, ergo
de necessitate aliquod c non est R. l\ut
sequitur, aut non. Si non sequitur, op-
posituln conclusionis stabit cum altera
prren1issarun1, scilicet non de necessitate
aliquod c non est TI, qUffi requipollet llUic,
contingit on1ne c esse Ro l{iat ergo sy11o-
gismus ex ista et nlajori prioris syllogis-
nli in prilTIo 1110do priulffi fìgurm sic, de
necessitate on1no B est A, contingit on1ne
c esse B, ergo contingit omne c esse A,
qure non stat cum lninori pr<ecedentis
syllogismi qure fuit ista, de necessitate
aliquod c non est A.
8inli1iter autenl videtur probari quin-
tus tertire, et flat prin10 sic, de necessita-
te aliquod B non est .A, de necessitate on1-
ne TI est c, ergo de necessitate aliquod c
non est A: aut detur oppositunl, hoc sci-
licet, non de necessitate aliquod c non
est A, qummquipollet huic, contingit on1-
ne c esse A : et fiat syllogisn1us in prin10
prinlffi fìgurffi ex ista et nlinori prioris
syllogislni sic, contingit on1ne c esse A,
necesse est omne B esse c, ergo contingit
olnne B esse A: qUffi non polest stare
cunl prima, scilicet hae, de necessitate
aliquod c non est A.
!1"orto aute111 dicet aliquis, quod isti
syllogismi nOl1 procedunt : qllia non bene
fit lnixtio necessarii et contingentis. Con'-
tra hoc esse videtur quod inferius dice-
tur, ubi docetur mixtio necessarii et con-
tingentis, quod si rnajor sit de necessi-
tate, et minor de contingenti" velo con-
et affirmativa~ fit syllogislTIUS in pri1110
prinlffi concludens de contingente: tales
autenl fuerunt ambo dicti syllogismi.
non possunt reduci per conversionenl. Nota
etiam quod per impossibile poss,unt etianl de·
1110nstrari principia scientiarurb, et hoc idem
repetit in capit. sequenti. P. J.
 520 l). AJ~B. 1'IAG. ORD.
Secunda ra- Adhuc autem ad idem objicitur. Cum
tio. enilll dicitur, dp. necessitate Olllne B est
A, contingit onlne c esse B, ergo contingit
onlne c esse A. Ponatur nlinor de inesse :
hoc eniu1 :fieri potest ex quo est contin-
gens, et nihil ex hoc dellet sequi in1pos-
sibile : et fiat talis syllogis111us, de neces-
sitate omne B est A, omne c B, ergo de
necessitate 0111ne c A : talis enilll syllogis-
mi conjugatio utilis est in n1ixtione ne-
cessarii et inosse, sicut statin1 in sequenti
ostendetur capitulo, seilicet quod 111aj ori
existente de necessario, et lli.inori de
inesse, sequitur conclusio de necessario.
Si auten1 necesse est onlne c esse A, pa-
tet etiam quod contingit Olnne c esse A,
quia contingere esse sequitur ad necesse
esse. llatet igitur quod syllogismlls bo-
nus est de Illixtione necessarii et contin-
gentis. Omni eodenl modo potest probari
de quinto tertire, si illa qure est de con-
tingenter inesse, ponatur inesse, sicut
factu111 est in ante habito syllogisillo.
Quod illi Qui autelll dicunt, quod non I)ossunt
modi non
radu,cantur isti svl1og-isrni reduci per irnpossibile di-
per lmpos- J Li
~ibile in il- cunt ad hmc auoù in sequentihus qui-
,
hs de ne- ' J.
cessario, den1 docetur mixtio necessarii et contiu-
Prima ratio. gent.is. Sed ibi accipitur contingens pro
non necessario, quod potest esse et non
esse. In syllogismis allten1 qui adùucti
sunt, accipitur contingcns pro possibili
quod sequitur ad neccssariuIll : et sic pa-
tet quod non accipitur secundum doctri-
nalll 111ixtionis necessarii et contingentis:
et sic ta118 forilla àrgunlentandi non va-
let, ut videtur.
Secunda ra- A.dhuc propositio qure est de contin-
tio. genti, qUffi convertitur cum negativa de
necessario, est de contingenti pro possi-
bili. l'aIe autelll contingens àbstrahit ct
a terillinis qui sin1pliciter dicunt inesse,
et ab his qui silllpliciter dicunt non ines-
se: quia potest inesse et non inessc : et
sic contingens accipiebatur in dictis syl-
logismis. Si ergo tale contingens pona-
tur inesse, non oportet quod :fiat de ne-
cessario syllogismus : quia potest esse de
1 Deterlninatio propria in hoc, et est B1ens
PR~n.
inesse ut nunc et non sinlpliciter: sed
majori existente de necessario, et mi-
nori de inesse ut nunc, non sequitur
conclusio de necessario, sicut consequen-
ter docebitur. Patet igitur quod per ta-
le111 n10dun1 n1ixtionis non potest probari
propositun1.
Ad hffiC aute111 dici potest, quod Aris-
totelcs dicit t, . reduci quartum secundre et
quintuill tertire per expositionem: ideo
quia talis verificatio' proprie probat par-
ticularen1 qUffi pro1?atur uno demonstrato
singulari cui insìt vel non insit singulare:
et tan1en non negatur, quin etiam possit
oste11diper impossibile. Hrec enilll pro-
batio qure est per ill1possibile, valde est
generalis, ita quod etialll principia pro-
bantur per ealll : tallle,n quia talis proba-
tio fit per 111ixtionelll necessarii et con-
tingentis, de qua adhuc detern1inatum
non est, ide'ohic 10CUIll non habet: sed
exponcndo faciliter probatur, et ideo ta-
lis prohatio hic ponitur et sufficit ad prre-
senso
lTt ta111en etialll qurestioni induc1re sa- Ati argu-
tlS"f" -aClamus, qua SCI'l'Icet qurerl't ur utrun1 bantia,
menta pro'
quod
,IS t"1 duo Inoni ]" posslnt. reelUCI " per nllpoS- nonilli pç>ssint
modi
SI"bel l e, ve l non.'? I:l olest·
-l d"ICI quo.d per ln1-
. reduel per
impossibile.
possibile reduci possunt per nlixtion·enl
necessarii et contingentis, sicut paulo
ante ostensun1 est. Sed minor qure est
de contingenti in tali lllixtione (cum ma-
j or sit de necessario) potest esse de con-
tingenti triplieiter, secundum quod tri-
bus lllodis dicitur eontingens, ut in ante
habitis distinctun1 est: aut enilll erit de
contingenti accepto pro possibili, quod
est contingens secundum genus, quod
indifferenter se habet ad utru111que COll-
tingens speciale, ad contingens scilicet
necessarium et ad contingens non neces-
sariun1 : aut erit de contingenti non ne-
cessario quod potest esse et non esse:
aut erit de contingenti necessario.
Si sit auten1 de contingenti non neces-
sario, quod scilicet potest esse et non
esse, tunc in reductione quarti modi se-
Avicennro hic in cap. 14.
 LIBER I PRIORlJM
cundre figurre, luajoI'i existente de neces-
sario, et minori de tali contingenti, se-
quetur conclusio de contingenti pro pos-
s'ibili, secund.um quod inferius docebitur
in mixtione contingentis et necessarii.
Sed non potest probari per hoc quartus se-
cundre figurre :' quia illa propositio de con-
tingenti qure convertitur CUlTI opposito
conclusionis, est de contingenti accepto pro
possibili, quod est ut genus: alia autenl
est de contingenti non necessario: et ideo
talis probatio non valet, quia contingens
in una acceptione debet accipi et in syllo-
gismo probante et in syllogismo probato.
Si vero est de contingente COlTInlUni,
quod ad utrumque se habet, necessariunl
scilicet et non necessarium. Contra hoc
est: quia secundunl tale contingens inu-
tilis est conjugatio majori existente de
necessario, et lllinori de tali contingente,
sicut infra patebit. Unutilis autern est, quia
non potest inferre conclusionem de con-
tingente non necessario, nec potest inferre
conclusionem de contingenti pro possibili.
Quia non oportet quod id sequatur ad
consequens quod sequitur ad antecedens :
talis enim conclusio de tali contingenti
sequitur maj ori exìstente de necessario,
et minori existente de contingenti pro
non necessario: et ad tale contingens se-
quitur contingens comnlune.Nec iterum
ex tali mixtione sequitur conclu'sio de
necessario, nisi illa de contingenti esset
talis, quod ipsa posita inesse esset de
inesse simpliciter et non ut nunc. Sed
hoc non est contingens COIUITIUne: quia
non oportet quod si contingens commune
ponatur inesse, quod sit de inesse sirn-
'. plicitcr,-sed potest esse de inesse ut nunc.
Si auteiTI in prredicta 111ixtione contin-
gens in' minori propositione accipiatur
pro contingenti necessario, itaquod ipsa
posita in esse sit de inesse simpliciteI':
tunc sequitur conclusio de contingenti
pro possibili: et etialll luinori posita in
esse simpliciter, sequitur conclusio de
necessario: et utraque conclusio, hoc est,
tam illa qure est de necessario, quam illa
qure est de tali contingenti, destruunt
ANAl~yrrIC. l~rL\(~l~. III 521
minorem propositioncnl quarti modi se-
cundre figurre: et secundunl hunc nlO-
danl accipiendo illam de contingenti pot-
est quartus modus secundre figurre re-
duci per impossibile, et non aliter. Et
cunl illa propositio qure est de contin-
genti quod convertitur cum negativa de
necessario, accipiatur de contingenti pro
possibili, non verificatur talis de contin-
genti, nisi ponatur in terlninis de inesse
sinlpliciter in quibus accipitur contingens
pro necessario.
Et ex his patere potest quomodo quar-
tus lTIodus secundre perficitur per impos-
sibile, et quomodo non. Et patet quod
illa perfectio non multulTI est ad proposi-
tum.: Ht enilTI per mixtionelTI necessarji
et cujusdam contingentis. Nos autem 10-
quimur hic de syllogismis secundum
quod uniforITIiter constituuntur per mo~
dunl necessitatis.
Silniliter dicendum est de perfectione
quinti tertire fìgurre. In illa enim redu-
ctione etiam Ht mixtio de necessario et
contingen ti: sed major est de contin-
genti: et quia illa de contingenti accepta
pro majori convertitur cum negativa de
necessario, et sic est de' contingenti pro
possibili: et est ita de contingenti pro
possibili secundum quod ipsum ut genus
descendit in necessarium sicut in suam
speciem, ita quod si ponatur inesse se-
cundum quod convertitur cum negativa
de necessario, erit de in~sse sirrlpliciter.
Ex tali autem contingenti in majori pro-
positione et minori de necessario sequi-
tur ex necessitate contingens pro possi-
bili: quod repugnat majoI'i in.quinto mo,:"
do tertire figurre: et ita per contingens
cum necessario mixtum, et ut dictum est,
acceptum, perficitur quintus tertire figurre
modus : et si poneretur illa de contingen-
ti inesse, sequeretur conclusio de neces-
sario, cum major sit de incsse simpliciter
vel ad minus de inesse.
Si autem aliter quam dictum est acci-
piatur contingens in syllogismo perficien-
te hos duos syllogismos.. non possunt
per~ci per impossibile: tamen hic (ad so-
 522 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
lutionem qUffistionis inductre) quia m~lto
lTIelius perficiuntur per expositionem
quam per ilTIpossibile, ideo etia111 A.risto-
telesnon perficit eos nisi per expositio-
nem, ut proodictulTI est.
De mixtione necessarii et inesse in primte
figurte universalibus syllogismis.
~Ii.xtio pro- Nunc auteni videanlus de lTIixtione ne-.
prle non est
ln ~yllogdis. cessarii et inesse. Sed hoc prinlUlTI atten-
rnlS, se
tantuhm .rne- dendun1 est quod n1ixtio in svllogismis
tap once. J
nletapliorice l11ixtio dicitur. Proprie au-
ten1 dicitur 111ixtio in physieis: quia in
physicis mixtio dieitur 1111scibiliuIll alte-
ratorU111 unio ad actun1 alicujus nledii,
quod ex 0111nibus ex se invicen1 alteran-
tibus nlixtis' generatur. Propter quod
lTIixta in eo quod ex n1ixtione generatur,
non relllanel1t seCUndUlTI actus suos Si111-
s~~l~~~~~s plices nisi potentia l. In syllogis111is au-
quid. tem lTIetaphorice dicitur nlixtio ordo di-
versarun1 propositionU111 de inesse et de
n10do ad ununl eliciendulTI quod neutra
illarulTI est, conveniens tanlen cum utra-
que, quod est conclusio quiden1 quoo in
prredical0 convenit CUlTI nlajori, et in
olTInibus prredicati dispositionibus, sicut
est affirmativu111, negatiVU111, et hujus-
modi: in subjecto autenl et subjecti pro-
prietatibus qure sunt universale, parti cu-
lare, et hujusmodi, convenit cum lTIinori.
Propter quod in lTIixtione syllogis1110-
rum, mixta manent sub actibus suis stan-
tia non alterata ad aliud, qua111vis UnUlTI
sit aliquo modo in alio, sicut mediun1 est
in toto primo, et postren1um in toto nle-
dio, sicut in prrehabitis deterlTIinatulTI
est.
Sic ergo loquentes de 111ixtione, dici-
mus quod conclusio de necessario qUffi
est cun1 lTIodo necessitatis, non tantum
sequitur ex uniformiter sumptis ambabus
propositionibus de necessario, sed accidit
quandoque (q~ando altera propositionum
i Et hoc est contra Averroem et Avicennam.
est de necessario et altera de inesse) quod
syllogismus fit concludens propositionem
de n10do necessitatis. Verum hoc non fit
indifferenter quaCU111que prremissarum
existente de necessario, sed quando illa
quoo est ad lTIajorelTI existentem (quffi est
pl'opositio 111ajor) est de necessario, et mi-
nor de inesse si111pliciter, et non de inesse
ut nunc, sequitur conclusio de necessa-
l'io: cujus exenlplulTI est, ut si A quod est
major extremitas SUlTIptun1 sive positum
vel concessum sit olTIni B n1edio ex ne-
. cessitate inesse, sic, necesse est omne B
esse A" vel etiam negative sumatur, sicut
in secundo primffi figuroo sic, necesse est
nullum Besse A. B autem SUlTIatur inesse
c tantulTI, ut minor propositio sit de ines-
se sinlpliciter et non sit CUlTI modo ne-
cessitatis : sic eni111 sun1ptis propositioni-
bus sequitur conclusio de modo necessi-
tatis, quod scilicet minori extremitati qu~
est c inerit lTIajor extrelTIitas qUffi. est A
ex necessitate, vel non inerit. Et sic' for-
l11antur duo universales syllogis111i primffi
figurffi, sic, de necessitate OITIne B est A,
sed OITIne c B, ergo de necessitate omne c
est A, et hic est primus prilTIOO figurre.
Iten1 sic, de necessitate nullulTI B A, 0111ne
c B, ergo de necessitate nullulTI c A, et
hic est secundus prin1ffi.
Probantur autenl dicti syllogismi per
dici de omni et dici de nullo : quando
enim omni B de necessitate inest A, sicut
in primo n10do : vel ex necessitate o111ni
B nOll inest A, sicut in secundo modo : et
quando c substantialiter est sub B, et est
aliquid eorun1 qUffi sunt B, tunc manife
stum est, quod sequitur,quod etialTI A de
necessitate insit vel non insit c, quia ali-
ter non olTIni B vel nulli necessario ines-
set A.
Istoo ergo in prima figura sunt univer-
salium syllogismorum utiles conjugatio-
nes, quod videlicet n1ajori affirlTIativa vel
negativa existente de necessario, et mi-
nori affirmativa non negativa existente
de inesse simpliciter et non tantum ut
 LTBER I PRIORU~[ANAI.AYTIC.
nunc, sequitur conclusio affirmativa vel
negativa de necessario,hoc modo necessi-
tatis determinata.
Si autem major propositio qUffi est A
B, non sit necessaria (hoc est non sit CUIU
modo necessitatis), sedminor propositio
qUffi est B c sit cum luodo necessitatis,
ex tali n1ixtione non sequitur conclusio
qure sit cum modo necessitatis : et si ali-
quando sequi videatur-, hoc non erit vir-
tute syllogistica, sed sequetur gratia nia-
terire et propter habitudinelu terluinorum
secundum determinatam luateriam acce-
ptorulu : unde tunc non. sequitur conclu-
sio de luodo n~cess,itatis. Dico autem
quod minor debet esse de inesse simpli-
Quresilpro- citer et non de inesse ut nunc. Et voco
positio de . . l···d d sub stantla-
. ininis in quibus est instantia, ut si pona-
allesse sim- lneSSe slmp IClter l en1 quo
pliciter. l · · d d .d
Iter Inesse, quo secun um rem qUI em
est necessarium, qualuvis non sit modo
necessitatis deterluinatulu. Et tunc qui-
dem majori existente de necessario, et
lllinori de tali inesse, sequitur conclusio
de necessario: et si sit de inesse ut nunc,
non sequitur conclusio de necessario, si-
cut patet si ponatur in terminis : omnis
homo de necessitate est animaI: Olune
rationale homo: ergo 0111ne rationale de
necessitate animaI.
Si autem e converso flat, quod scilicet
major non est de necessario-, sed de ines-
se, et minor sit de necessario, erit inuti-
lis conjugatio ad inferel1dan1 conclusio-
nem de necessario. Hoc autenl sic est,
quod A B propositio qure est major, non
sit de necessario TI, c autem n11nor propo-
sitio sit de necessario: tunc enitu non erit
consequens conclusio de necessario, sic,
on1ne B A, omne c de necessitate est n;
non sequitur quod oluno c de necessitate
sit A. Et hoc probatur dupliciter, scilicet
per rationem, et in ternlinis. Per ratio-
nem sic: detur enilu quod conclusio sit
de necessario, et fiat talis syllogisluus,
omne B est A, omne c de necessitate est B,
ergo omne c de necessitate est A. Deinde
sumatur eonclusio illa, et ex illa cum mi-
nori arguatur in primo tertire, sic, omne
c de necessitate est A, Olune c de necessi-
TRACT. III 523
tate est B, sequitur quod aliquod B de ne-
cessitate est A. Sin1iliter potest argui in
tertio primre si accipiatur conversa mino-
ris-, sic, Olune c de necessitate est A, ali-
quod B de necessitate est c, ergo aliquod
B de necessitate est A. Sequitur ergo ali-
quid ex tali conclusione sine quo vera
esse potuit rnajor propositio, qUffi est om-
ne B A. Hffi~ enilu vera esse potest abs-
que eo quod necesse sit 0111ne Besse A.
Contingit enim aliquando tale esse B, cui
possibile est A nulli inesse: et sic non
erit verunl quod B de necessitate sit A.
Iloc autenl (quod conclusio talis non
erit necess~ria, et ideo luodo necessitatis
non'deternlinanda) patere potest ex ter-
mus, quod A quidem nlajor extremitas sit
IUOtUS secundum quod n10tus est in eo
quod nlovetur et actus mobilis, B autelu
medium sit animaI: id autelu in quo est
c lninor extrenlitas sit hOlTIO ; homo eniITI
de necessitate est animaI: sed animaI
non de necessitate lnovetur, nec etialu
hOluo movetur necessario. Si ergo talis
fiat syllogisIuus, omne animaI luovetur:
homo de necessìtate est aninlal: ergo
hOIuo de necessitare movetur : patet quod
non sequitur, et est inutilis conjugatio.
Siluiliter est in secundo modo priluro f1gu-
l're in quo privativa est major propositio
qure est designata per AB: quando enim
illa est de necessario, et minor de inesse
non ut nunc, sed de inesse simpliciter, se-
quitur conclusio de necessario, arguendo
sic, nullum B de necessitate est A, on1ne
B c, ergo nullum c de necessitate est A. Et
si detur quod aliquod c contingit esse A,
sequitur quod aliquod B contingit esse A,
quod non-potest stare cum majori propo-
sitione.
Si autem major sit de inesse negativa~
et minor de necessario universalis affir-
mativa, non sequitur conclusio de neces-
sario: et est instantia sicut prius, sic,
nullushomomovetur(ponatur hoc): omne
rationale de necessitate homo: ergo nul-
lum rationale de necessitate movetur:
524 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
quod non sequitur, quia rationale n10veri
potest et non n1overi.
Patet igitur quod natura hujus n1ix-
tiQnis in prima figura talis est., quod
majori existente de necessario et minori
de inessé, sequitur conclusio de necessa-
l'io: et si e converso fiat, quod scilicet
major sit de inesse et minor de necessa-
rio, est conjugatio inutilis quantum ad
conclusionem de necessario. Sic igitur et
tantum dictun1 sit de mixtione neces-
sarii et inesse in prima figura quantum
ad universales syllogismos.
CAPUT IV.
De mixtione necessarii et inesse in prim;e
figurée particularibus syllogismis.
In particuiaribus autem syllogismis
mixtio talis est, quod si in tertio modo
primre figurre, (qui formatur a primo mo-
do) lllajor propositio qure est universalis
affirlllativa, est de necessario, et minor
(qure est particularis affirmativa) de inesse
simpliciter et non ut nunc, sequitur con-
clusio de necessario. Et si in quarto modo
primre figurre, qui formatur a secundo
ejusdelll figurre modo, major qure est uni-
versalis negativa, est de necessario, et
minor qure est particularis affirmativa de
inesse, sequitur iterum conclusio de ne-
cessario. Si autem e converso fiat, 9on-
jugatio erit inutilis quantum ad con'clu-
sionem de necessario: e converso autem
fit quando major (quffi est universalis af-
firmativa vel negativa) fuerit de inesse, et
minor qUffi est particularis affirmativa,
fuerit de necessario : et tunc non sequi-
tur generaliter conclusio de necessario.
Ponamus autem primum universalem
affirmativam esse de necessario, ita quod
necessario A insit omni B, B autem alicui
c insit solurn sine modo necessitatis, et
insit simpliciter et non ut nunc tantum,
sequitur de necessitate conjugationis ta-
lis, quod alicui c· insit A ex necessitate:
cujus probatio est, quod c minor extre-
mitas est sub B, medio substantialiter
accepta: et ideo oportet, cuni A insit om-
ni B ex necessitate,. quod insit etiam ex
necèssitare vel omni vel alicui c, quia
quando alterum de altero est ut de sub-
jecto,. qUfficurilque de prredicato dicuntur,
omnia de 'subjecto .dici oportet. Et hic est
tertius motus prin1ffi figurre.
Similiter autem in quarto primre' in
quo major est universalis privativa, et
privativam .concludit conclusionem;" et
ideo diciturprivativus syllogismus. J\Ia-
jori enim universali negativa existente de
necessario., et minori de inesse non ut
nunc sed simpliciter, sequitur conclusio
de necessario. In tali enin1 conjugatione
nihil evenit sive sequitur impossibile, si-
cut nec impossibile sequitur ex tali con-
jugatione in universalibus syllogismis is-
tius ejusdem figurre : et quantum ad çon-
jugationem om~ino similiter est in syllo-
gismis privativis, secundo scilicet et quar-
to, sicut in affirmativis, prilllo scilicet et
tertio : in on1nibus enim his oportet ma-
jorem esse de necessario, et lllinorem de
inesse, si debeat sequi conclusio .de ne-
cessario.
Si autem e converso fiat mixtio, erit
inutilis quantuill ad conclusionem de ne-
cessario generaliter in~erendam: et est
instantia in terminis, qure sunt motus,
anilllal, album., sic primo in tertio : omne
animaI inovetur (et hoc ponatur) : quoq-
dalll albunl de necessitate est animaI, ut
cygnus : ergo quoddàlll albu111Q.e neces-
sitate movetur. Patet quod non sequitur.
Sic autem in quarto qui negativus .est
syllogisillus : nullum animai 1110vetur (et
hoc ponatur) : ~~oddam album de. neces-
sitate est animaI: ergo quoddam album
de necessitate non movetur. Patet quod
non sequitur, quia contingenter non lno-
vetur.
Est autem hic. attendendum, quod cunl tetQuar~ opor-
mmorem
minor in hac mÌxtione sit de inesse, opor-.lnesse
esse d.e
Slm-
tet eam esse de inesse simpliciter., et non non
pliciter et
ut nunc.
ut nunc tantum : si enim ponatur de
inesse ut nunc (quamvis major sit de
necessario) non sequitur conclusio de
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. III
necessario, sicut patet in terminis, sic,
omnis homo de necessitate est anilnal:
omne album est homo (sit ita) : ergo omne
album de necèssitate est animaI. Patet
quod non sequitur. I-Jujus autenl causa
est, quod minor extremitas essentialiter
debet sumi sub medio, sicut medium in
maj ori propositione qUffi est de' necessa-
rio, essentialiter stat sub majori extremo:
et ideo si vel accidentaliter vel ut nunc
accipitur minus sub Inedia, non sequitur
conclusio de necessario. Accidentaliter
accipitur sub homine album vel motum,
ut nunc autem Socrates, vel iste demon-
stratus homo : substantialiter autem ac-
cipitur aliquis propter identitatem et in-
differentiam CUln homine: et ideo non
sequitur, omnis hOlno de necessitate est
animaI: hoc album vel Socrates vel iste
homo est homo : ergo hoc album vel So-
crates vel iste homo de necessitate est
anilnaI. Ex quo relinquitur, quod nihil
denominative dictuln essentialiter accipi-
tur sub medio, nisi sit vel convertibile
cum lnedio, ut risibile cunl homine : vel
habeat se sicut superius ad ipsum, sicut
cUln dicitur album coloratum.
QUlestio Sed tunc ex prredictis oritur qUffistio :
prima.
cum enim ostensa est inutilis esse conju-
gatio in hac mixtione, quando miQor est
de necessario et major de inesse, data est
instantia de inesse ut nunc, et non de
inesse simpliciter. I)osset ergo alicui vi-
deri quod, eti~ln in conjugationibus uti-
libus, sufficeret quod lninor· deberet esse
de inesse ut nunc, et non de inesse sim-
pliciter.
Secunda. Adhuc autem si minor sit de inesse
simpliciter, tunc minor secundum renl est
necessaria, quamvis non sit nlodo neces-
sitatis determinata: et tunc videtur quod
totus iste tractatus de mixtione super-
fluus sit, quia satis scitur per uniforlnem
generationem syllogismorum de necessa-
rio prius habitam.
Tertia. Adhuc autem prius habitulll est, quod
arnbabus existentibus de necessario sequi-
.lUI' conclusio de necessario: hoc autenl
dict'um est, quod, lninori existente de
525
inesse et majori de necessario, sequitur
conclusio de necessario: cunl ergo illa de
necessario aliquid addat super illanl qUffi
est de inesse, et conclusio de necessario
sufficienter concludatur quando altera est
de inesse, videtur quod quando anlbre
sunt de necessario, aliquid sit in altera
propositione quod sit non causa ut causa
ad conclusionem.
Ad hrec autem et similia dicendum~ Solutio.
quod in veritate lninorenl in hac mixtione
oportetesse de inesse simpliciter, ut di-
Ctuffi est,si debeat sequi conclusio de ne-
cessario. Unde bene concedendum est,
quod alnbre sunt de necessario secundurn
rem, quamvis altera modo n~cessitatis
non sit determinata. Ad id autenl quod Ad primam.
objicitur de terminis instantiarum supra,
dicendum quod aliter est in conjugationi-
bus utilibus et inutilibus. In his enim
qUffi utiles sunt, major est de necessario
et minor de inesse. In' prima vero figura
major comprehendit medium et minorem
extremitatem totarn, et concludit essen-
tialiter ea intra ambitum sure comnluni-
tatis : et ideo oportet quod minor essen-
tialiter stet sub, medio quando major est
de necessario, quia aliter non teneretur
ordo ~crminorum in figura. Et ex hoc
sequitur, quod oporlet minorem esse de
inesse simpliciter, et non de inesse ut
nunc. Quando auteln e converso est~ quod
major est de inesse et rninor de necessa-
l'io: tunc minor non continetur intra ma-
jorenl~ nec nlajor constringitur a minori,
et ideo potest esse de inesse ut nunc, si-
cut manifestum est in terminis qui paulo
ante de inutili conjugatione assignati
sunto
Ad hoc auteln quod objicitur de su- Ad secun.
perfluitate tractatus, dicendum quod iste dame
tractatus non superfluit: quia qualnvis
ibi sufficienter determinatum sit qualiter
conclusio de necessario sequitur ex uni-
formi conjugatione propositionum dc ne-
cessario : tamen quia in hae scientia do-
cetur syllogismus in genere applicabilis
aliquo nl0do ad Olnnenl n~aterianl, et,spa-
cialis nl0dus est syllogizandi conclusio-
 526 D. ALB. lVIAG. ORD. PR.LED.
nenl de necessario per nlixtionem neces-
sarii et inesse, alius a dicto modo qui est
ex uniformibus propositionibus de neces-
sario, oportuit de necessitate doctrinre.,
quod etialn iste nlodus doceretur, quia
aliter scientia esset incompleta.
Ad tertiam. Per 110C etianl patet solutio ad sequens:
quia necessar.iU111 est, quod utraque sit
de necessario in uniformi generatione
syllogisnli de necessario : et nihil est ibi
quod sit non causa ut causa, sed tOtUlll
causa est quantum ad illunl lllodum syl-
logizandi conclusionelll de necessario :
sed per hoc non concluditur quin etiam
alius IllOdus sit syllogizandi conclusionelll
de necessario, ad quelll non requiritur,
quod utraque sit de necessario, sed nla-
jor tanturn.
Attendendunl autenl, quod CUl11 dici-
lllUS, quod sequeretur conclusio de neces-
sario, non neganlus quin etiam sequatur
conclusio de inesse: quia necesse esse
antecedit inesse : et quod necesse est esse,
illud relinquitur esse: sed C?onclusio de
necesse esse., sequitur primo et principa-
liter quando vel alubro vel nlajor sunt de
necessario : conclusio autem de, inesse
sequitur ex consequenti. Sinliliter autem
si lninor sit de necessario, et lllaj or de
inesse-, bene sequitur conclusio de inesse.
Et sillliliter si anlbre sint de necessario,
vel a111bre de inesse, sequitur conclusio
de inesse. Qualiter igitur sequatur con-
clusio de inesse, non oportet studere per
artem, quia leve est: et quocumque mo-
do varientur propositiones, est adhuc
conjugatio utilis., quod concludat propo-
sitionem de inesse. Sed difficile est qua-
liter concludatur conclusio de necessario:
et ad 110C ponenòum studiul11, et doctrina
artis tradenda.
~.olutio du- Et ex hoc patet solutio ejus quod qureri
bu quorull1-
daln. solet a quibusdanl, quare scilicet altera
cxistente de necessario, scilicet maj ori :
altera vero de inesse, scilicet nlinori :
1 Sed contra,.: QUfficuluque paffilnissa fuerit
negativa vel particularis, sem per conclusio est
negativa vel particularis :. ergo conclusio in il-
lis non sequitur deternlinatanl prmmissanl.
magis sequitur conclusio de necessario
quam de inesse: utraque enim sequitur,
sed primo illa' de necessario, et ex con-
sequenti sequitur illa de inesse. Majorem
enilu propositionem (qure et luinorem
sub se continet, et totius syllogistici de-
cursus est principium) principaliter se-
quitur eonclusio : quia prredicatum ma-
joris prredicatum est conclusionis : et
ideo in dispositionibus prredicati sequitur
conclusio majorem propositionem : dispo-
sitiones autem et proprietates prredicati
sunt affirlnativum, negativum, esse de
inesse, et esse de necessario, et hujusmo-
di : in subjecto autenlconvenit conclu-
sio cum 111inori propositione, et mino-
rem sequitur in proprietatibus subjecti,
sicut est universale particulare esse; et
hujusnlodi. Ho'c autem in ante habitis
determinatum est 1.
Si autelll qureritur. de llluitiplicatione
harum conjugationu'm· utilium et inuti-
lium, jam in prrehabitis dictunl est, qua-
liter ex combinatione diversa universa_
liulll et particularium, et affìrmati~arum
et negativarulu resultant in (nllni figura
sedecilll conjugationes, qure cunl multi-
plicatre fuerint per inesse et de necessario
esse, fiunt triginta dure. Et probatur de
iBis non esse utiles in hac mixtione nisi
quatuor: quod non est difficile ostendere
ex his qure dieta sunto Ex his autemsatis
patet de natura hujus nlixtionis de l1e-
cessario et inesse in prilna figura.
Et propter ea qure dieta sunt, quidam
dicunt hanc non esse necessariam, !J-ul-
lum album est nigruill : et dicunt etial\l,
quod si apponatur IllOdus necessitiltis,
illa propositio ·non est vera., sic, nullulll
albu111 necesse est esse nigrurl1 : contingit
cninl albunl esse nigruIll, et contlngit al-
bU111 non esse l1igrum : et horunl dictU111
non est ilnprobabile.
De syllogislllis .igitur de nlixtione ne-
cessarii et inesse in prima fìgura 11rec tan-
Hespondetur, quod loquitur sohinl in prinla
fìgura tanqualll in principalissima olnniunl;
nanl in illa' solurn luaj or potest esse negativa
et minor particul aris. P. J.
 LIBER I PRIOI1UM ANALYTIC. TRACT. III
tum dicta sint : si qua enim alia dici pos-
sunt-, ex his qure dicta sunt facile solvi
possunt.
CAPUT V.
De 1nixtione necessarl~i et inesse in secun-
dm {igurm universalibus syllogisTnis.
In secunda autem figura in universa-
libus syllogismis' talis est regula mixtio-
nunl, quod scilicet si in. pri,nlis duobus
universalibus nl0dis privativa universalis ,
sit necessaria, ita quod sit de necessario,
et affirmativa universalis sit de inesse non
ut nunc, sed simpliciter, sequitur conclu_
sio de necessario,. Sicut eniln dixinlus,
quod in prima figura lnajor appropriat
sibi lninoreln, eo quod sub lnedio ealn
accipi oportet, quod quideln InediuIIl stat
sub lnajori extrenlitate : et ideo CUlli ma-
jor sit de necessario, oportet lninorem
esse de inesse non ut nunc, sed sinlplici-
ter: ita est etiam in syllogismis secundre
figurre, quod negativa appropriat sibi af-
firlTIativanl, quod cunl negativa universa-
lis est d'e necessario, quod oportet affir-
nlativam esse de inesse, non ut nunc, sed
simplieiter. Et hoc est ideo, quia duo pri-
mi universales syllogisIIli secundre figurre
oriuntur et formantur a secundo prinlre
figurre : et ideo sicut in prilna figura ma-
jor qure est negativa universalis,appro-
priat sibi minorenl qUffi est affirmativa
universalis, ita fit in secun'da figura: et
ideo si affirnlativa universalis in secunda
figura sit de inesse sinlpliciter, .erit con-
clusio de necessario: si autem erit de
inesse per accidens, vel de inesse ut nune;
non potest esse eonclusiò de necessario.
Sic ergo facienda est nlixtio-, quod uni-
versalis privativa sit de necessario, et
universalis aft1rmativa de inesse sinlplici-
ter. Si enim e converso fiat, quod uni-
versalis negativa sit de inesse, et univer-
salis affirnlativa de necessario, non sequi-
tur conclusio de necessario: quia af1ir-
mativa in hac figura non potest sibi ap-
propria~e negativanl ad standUlll pro
527
inesse simpliciter: sed indifIerenter erit
de inesse simpliciter, et de inesse ut nunc.
Accipiatur eninl pl~jmus II10dus secundre
figurre, et sit universalis privativa 111ajor
de necessario, ita quod A nulli B insit
ex necessitate. In minori autenl proposi-
tione qure est universalis affirlnativa, A
insit o111ni c silTIpliciter-, sequitur quod
B nulli c inerit de necessitate. Hoc auteIll
ideo est, quia, in tali syllogismo, c mi-
nor extrornitas est sub A, stans substan-
tialiter, et ideo propositio Illinor est de
inesse sinlpliciter-, et non ut nunc.
Similiter autenl in secundo modo se-
cundre figurre, si ad c lllinorenl extrenli-
tatenl ponattlr propositio privativa, et ad
majorelTI ponatur affirlnativa, ita quod
lnajor sit universalis affirnlativa de ine?se,
minor auteln sit universalis negativa de
ne~essario: tunc enim iterum sequitur
conclusio de necessario. Nam si accipia-
tur lTIinor negativa, tunc A nulli c con-
tinget inesse : et sic est de necessari o :
quia quod nulli eontingit inesse-, necessa-
riUITI est nulli inesse. Si autem sic est
quod.A nulli c eontingit, CUlTI universa-
lis negativa de necessario convertatur
Silllpliciter, tunc sequitur quod etianl e
converso nulli A poterit inesse c-' et sic
estnecessariunl non inesse. Et tunc per
conversionenl nlinoris et transpositionenl
propositionum constituitur prima figura:
quia reducitur primus IllOdus secundre ad
secundum prilllre per Silllplicem conver-
sionenl minoris propositionis. Secundus
autenl secundre reducitur in secundulll
primre per conversionem nlinoris et
transpositionem propositionum, et con-
versionem conclusionis: et sic Ht syl-
logismus, olnne B est A, nullum c est A
de necessitate, ergo de necessitate nul-
lunl c est B. l.fit enilll prilna Hgura per
conversionenl 111inoris et transpositionem
propositionum, nullum c B, de necessi-
tate onlne A c, ergo nullu111 A B de ne-
cessitate. Si autelll nulluIll A c, conver-
tatuI' conclusio, et erit conclusio prima
qUffi est, nullum c A de necessitate: et
sic probata est syllogisnli conjugatio.
528 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
Si autem in syllogismis universalibus tione prohibet A tale accipi cui omni con-
privativa universalis sit de inesse, et uni- tingit inesse c, ita quod omne .A contingit
versalis affirrnativa sit de necessario, erit esse c. Et si sic accipiatur, tunc vera erit
conjugatio inutilis quantuill ad conclu- prrenlissa sine tali conclusione de neces-
sionem de necessario, et peccabit contra sario.
proprietatem istius figurffi qUffi est quod
J J Alllplius hoc idem probatur tertio si
universalis negativa sit de necessario et aliquis sit terillinos ponens-, ut si A dica-
·universalis affirillativa sit de inesse. Insit tur esse animal,.B autem homo, c vero
eniOl A olTIni B ex necessitate, ita quod album, et sint propositiones sumptre si-
major sit affirmativa de necessario, c au- 111iliter quantum ad conjugati6nelll : tunc
tenl insit nulli A, ita quod nlinor univer- enim contingit animaI nulli albo inesse :
salis negativa de non inesse tantunl: con- et tunc sequitur hac positione facta, quod
versa igitur privativa n1aj ori ejus fit re- existen te tali positione, quod nec homo
ductio ad primam figuram in secundo inerit alicui albo: quia si nullum anilllal
modo prinlre figurre. Est auteIll jalll in est album, sequit,ur quod J?-ullus homo
ante habitis ostensum, quod quando in est albus : tamen· non sequitur quod nul-
secundo prilllre universalis negativa qure Ius homo ex necessitate sit alb·us, quia
est. ad lllajorem extremitatem, non est homo contingenter est albus. Sed tamen
necessaria, non sequitur conclusio de ne- donee nlanet illa positio, quod nullum
cessario. Et si hrec conjugatio est inutilis animaI sit albulll, sequitur guod nullus
in prima, sequitur quod etiam inutilis est homo sit albus de necessitate; sed hrec
in secunda: quia secunda figura formatur est necessitas positionis, et non sinlplici-
a prima et reducitur in ipsam. ter necessitas secundunl ipsani rerrl: et
Alllplius autem inutilitas istius conju- formetur sylIogis111uS in ternlinis instan-
gationis probatur etiam alio modo sic, tire sic-, onluis hon10 de necessitate est
scilicet quod aliquid sequitur conelusio- animaI: nulluill album est anilnal (et hoc
nenl de necessario, sine quo vera potest ponatur) : sequitur ergo de necessitate
esse prremissa, qure est de inesse : et sic nulluill albunl est hOlTIO : hoc non sequi-
prremissa potest esse vera sine conclu- tur omni modo necessitatis, sicut dictum
sione : ergo illa conclusio non sequitur est: sequitur ergo in tali conjugatione
ex ipsa. Hoc autem probatur hoc modo: conclusio de inesse, sed non sequitur
ponatur eninl primo hrec eonjugatio, de conclusio de necessitate inesse simplici-
necessitate omne B est A, nullum c est A, ter. Sic ergo probantur conjugationes uti-
sequitur secundunl hanc conjugationern Ies et inutiles universalium syllogisillo-
(si utilis est) ergo de necessitaie nullunì runl in secunda figura.
c est B. Sumatur igitur conversa conclu-
sionis hujus, et conversa majoris qure est
affirmativa de necessario, et convertatur
in particularel1l : et arguitur in quarto De solutione eorum qUa! videntuT esse
primre, sic, de necessitate nullum B est contra pr/Edicta.
c, qUffi est conversa conclusionis: A est
B necessario, qure est conversa majoris : Sunt tanlen quidaIl1 qui nituntur pro- Prim~ obje-
etIO.
sequitur in quarto prinlre, quod de neces- bare, quod superius dicta conjugatio inu-
·sitate aliquod A non est c: sed conversa tilis (juxta prinlum nl0dunl sccundm fi-
universalis negativre de inesse qure est gurffi SU111pta) videri possit utilis, dedu-
hree, nullum A est c, potest esse vera sine cendo ad impossibile hoc modo, nullunl
hac particulari, de necessitate aliquod A B est A-, de necessitate omne c est A, ergo
non est c, ergo hrec conclusio non seque- de necessitate nullum c est B. Si non sc-
batur'·ex· ipsa : nihil eniTIl in tali conjuga- quitur, detur oppositun1, hoc ~cilicet" non
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. III
de necessitate nullum c est B, . qure requi-
pollet isti, contingit aliquod c esse B. Ar-
guatur igitur ex hac et majori sic, nul1unl
B est A., contingit aliquod c esse B, ergo
contingit aliquod c non esse A. 110c eninl
sequitur per mixtioneUl confingentis et
inesse, qure inferius docebitur: sed hoc
non potest stare cum minori propositione
prrecedentis syllogismi.
Secunda. Adhuc autem illa qure est de contin-
genti qure opponitur conclusioni, pona-
tur inesse, et arguatur ex utraque de
inesse sic, nullum B est A, aliquod c est B,
sequitur ergo aliquod c non est A: quod
non potest stare cunl minori prioris syllo-
glSllll.
Solutio pri-
mre.
Ad hrec autenl et similia dicendum, si-
cut janl ex prre111issis in parte patere pot-
est, quod illa conjugatio est inutilis
quantum ad conclusionclll de necessario.
Ad hoc autelll quod objiciunt de nlixtione
contingentis et inesse" dicendu111 quod
nlixtio illa contingentis et inesse inutilis
est, nisi illa qUffi est de inesse sit de
inesse sinlpliciter. Hoc autenl in se-
quentibus erit nlanifestuTIl. In exenlplo
autem syllogisIIli inducti nihil prohibet
quin illa de inesse sit de inesse ut nunc
et non SiOlpliciter: quia, sicut diximus,
in tali conjugatione illa qure est affirnla-
tiva de necessario, non sibi potest appro-
priare negativalTI, quin stet pro inesse ut
nunc. Similiter ergo erit de inesse ut
nunc quando jam accepta est in mixtione
cunl illa qure est de contengenti : et sic
patet quod et objectio et mixtio nulla
sunto
Aliter. Adhuc autem dici potest" quod et ve-
rum est, quod in mixtione c'ontingentis
et inesse accipitur illa de contingenti, se-
cundum quod contingens ad utrumlibet
potest esse et non esse: hoc autem con-
tingens requipollet negativre de necessa-
l'io: hic autem in syllogislTIO quelTI indu-
cunt, accipitur pro contingenti communi
quod convertitur cum possibili: et sic
1 Binc patet quomodo in baroco non potest
esse conjugatio utilis ex una de inesse et alte-
ra de necessaria quoad conclusionenl de neces~
529
'patet, quod probatio qure hanc videtur
proba~"e conjugationeTIl non valete
A.d alind dicendunl quod cum ponit op- Solutio se-
cundre.
positum conclusionis inesse, plus accipit
quam oppositum conclusionis : oppositum
enjnl tantum fuit de contingenti esse: et
hoc potest e.sse et non esse : et ideo cum
taleTIl ponit de inesse, plus sunlit quam
sit in oppositoconclusionis : propter quod
non probat quod sequatur conclusio de
necessario, sed quod sequatur conclusio
de inesse: quia illius sU111it oppositunl.
CAPUT VII.
De (ormatione particularium syllogis-
morum mixtionis l~ecessarii et inesse
in secunda figura.
Similiter autem se habebit in particu-
laribus syllogisrnus quantum ad conjuga-
tiones utiles et inutiles secundre figurre.
In his syllogislllis regula est luixtionis:
quando cnim in particularibus syllogismis
propositio fuerit privativa et universalis,
tunc potest 'sequi conclusio de necessario:
quando autenl aliter est, tunc non potest
sequi conclusio de necessario. Exquo se-
quitur, quod jux1a quartulll modurn hu-
jus sccundre figurre conjugatio utilis ad
conclusionenl de necessario esse non pot-
est: quia quando prredicativa universalis
fuerit de necessario, et privativa particu-
laris .fuerit de inesse, non sequitur con-
clusio de necessario. Hoc autem patet in
exell1plis. Sit eninl priolum privativa si-
ve negativa universalis de necessario, ita
quod A medium ex necessitate nulli con-
tingat vel possit inesse B, ita quod ex ne-
cessitate nullunl B sit A, c autenl alicui
insit A simpliciter, ita quod quoddam c
sit A, sequitur quod aliquod c non sit B
de necessitate 1 •
Quod sic probatur : quia privativa uni-
versalis convertitur: et si nullum B de
necessitate est ~, sequitur quod ex neces-
sario. Et ratio est, quia qumcunlque erit de
necessario in bal'oco, nulla talis potest effici
nlajor in prima figura, quare, etc. P ..1'.
34
 530 D. ALB. MAG. ORD.
sitate nullum A est B. Syllogizetur ergo
sic, ex necessitate nullum A est B, quod-
dam c est A, ergo ex necessitate aliquod
c non est B : quare B ut prmdicatuln inerit
alicui eorum qure sunt c. Hic enim est
quartus primre figurre.
Omnes autem alire conjugationes erunt
inutiles. Sit eni111 universalis affirmativa
sive prredic'ativa de necessario, et prredi-
cativum ponatur ad B-, lnajorem scilicet
extremitatem, ita quod major sit univer-
salis et affirmativa, sicut est in quarto
modo secundre figurre : si ergo in tali con-
jugatione A inest omni B ex necessitate,
A autem alicui c non inest tantum, ila
scilicet quod minor sit particularis nega-
tiva de inesse tantum : tunc lllanifestuill
est quod sequitur conclusio de inesse
tantum, quod scilicet B non inerit alicui
c, hoc est, quod aliquod c non est B. Sed
non sequitur conclusio de necessario,
scilicet quod ex necessitate aliquodc
non sit B, hoc autem delllonstratur per
instantiam in tern1inis: et erunt iidelll
termini qui positi sunt in universalibus
syllogismis.
Adhuc etian1 utilis conjugatio non est
si particularis privativa sit de necessario,
qure ad minOre111 ponitur extremitateln:
tunc enim iterum non sequitur conclusio
de necessario: et delnonstratur hoc per
eosdem terlllinos instantire, qui jan1 dicti
sunt,sicut cuilibet patet per seipsum. Sed
sunt aliter ordinandi: hic enin1 homo est
medium, album 111ajor, et animaI n1inor
extremitas sic: omnealbum est homo :
de necessitate quoddam anilnal non est
homo: ergo quoddalTI animaI non est al-
bUIll ex necessitate. Patet quod non se-
quitur.
Dubitatio. Incidit tamen dubiuffi de quarto modo
de quo nunc dictUITl est: videtur enilll
esse utilis conjugatio lnajori universali
affirmativa de inesse, et lllinori particu-
lari negativa de necessario. Videtur enim
quod debeat sequi conclusio de necessa-
rio sic, omne B est A, ex necessitate quod-
1 Vide sinlilenl 501utionelll supra in fine Cil-
PR~D.
dam c non est A, ergo ex necessitate
quoddam c non est B. Si non sequitur:
tunc cum prremissis stabit conclusionis
oppositum, scilicet, non de necessitate
quoddanl c non est B. Ponatur ergo illa
inesse: eo quod requipollet illi, contingit
omne c esse B-, et si ponatur CUlTI n1ajori
propositione, syllogizatur oppositum mi-
noris sic: de necessitate omne B est A,
omne c est B, ergo de necessitate omne
c A : qui syllogismus procedit secundum
mixtionem necessarii et inesse in prima
figura. Ad hoc dicendum, quod cum su- Solutio.
mit oppositum conclusionis, et ponit ines-
se, plus sun1it quam oppositum conclu-
sionis: sumit enim oppositum ejus qure
est de inesse : et ideo bene ostendit sequi
conclusionelTI de inesse, sed non de ne-
cessario : et hoc jam patet per antedicta
circa secundulll modum istius secundre
figurre 1.
Adhuc tamen videtur posse probari cir- Objectio
prima.
ca quartum n10dun1 hujus figurre, quod
si maj or sit universalis affirmativa de
inesse, et minor particularis negativa de
necessario, quod sequitllr conclusio de
necessario sic-, on1ne B est A, de necessi-
tate quoddalll c non est A, ergo de ne-
cessitate quoddan1 c non est B. Si enim
non sequitur : tune oppositum conclusio-
nis stabit CUlll prrelnissis. J~st autem op-
positun1 conclusionis, non de necessitate
quoddalll c non est B, qure convertitur
cun1 ista, contingit on1ne c esse B, ex
qua et majori potest concludi oppositum
lninoris per n1ixtionelll contingentis et
inesse, sic, OITIne B est A, contingit olllne
c esse B, ergo contingit omne c esse A.
Adhuc autelll etian1 per expositionem Secunda et
bona.
potest iden1 ostendi ut videtur. Accipiatur
sub c con1n1uni aliquod particulare c sive
singulare a quo universaliter relnoveatur
A, et sit illud N, et syllogizatur sic per ex-
positionem : Offine B est A, de necessitate
nullun1 N est A, ergo de necessitate :rul-
lun1 N est B: quare cun1 N sit aliquod c,
patet quod de necessitate aliquod c non
pituli prmcedentis.
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. III
est B. Sic enim videtur cum syllogismus
flat in se cundo secundre figurre universali
negativa existente' de necessario: et tunc
oportet illam qure est de inesse, esse de
inesse simpliciter, sicut jam ante dictUIll
est: et si hoc concedatur,tunc oportet in-
ductam conjugationem esse utilem, ut vi-
detur.
'l'ortia. Adhuc autelll idem ostendi potest per
illam de contingenti qure convertitur CUIll
opposita conclusionis, quando illa de
contingenti ponitur inesse: ex illa eninl
et maj ori sequitur conclusio de inesse re-
pugnans minori, sicut cuilibet patere pot-
est per seipsunl.
Acl Jlrimam. Ad 11rec autem dicendum, quod ilIa
conjugatio inutilis est quantulll ad con-
clusionelll de neeessario I. Ad id autem
quad contra objicitur, dicendum quod il-
la qure est de inesse in tali mixtione et in
tali conjugatione potest esse de inesse ut
nunc et non simpliciter : quia in secunda
fìgura nec particularis sibi appropriare
potest univcrsalem, noc affirmativa nega-
tivam: et ideo particulari eXlstente de
necessario potest universalis esse de ines-
se ut nunc : sed in mixtione contingentis
et inesse, oportet illam de, inesse accipi
de inesse silnpliciter, et non ut nunc: et
ideo non valet probatio. Adhuc in illa mix-
tion~ contingentis et incsse accipitur con-
tingens secundun1 quod se hab3t ad' esse
et non esse: sed sic non accipitur in illa
qure convertitur curn opposito conclusio-
nis : et sic iterum probatio non valete
Ad secun- Ad secundum dicendum, quod quam-
dame
vis syllogis111uS expositivus flat in secun-
do modo secundre figurre,nihil tamen
prohibet illam de inesse sUIni de inesse
ut nunc : quia prius in syllogisn10 qui ex-
ponitur, ilIa de inesse est major: unde
sicut ibi non potuit particularis n'egativa
appropriare sibi universalem affirlTlati-
vam, sic nec universalis juxta illam par-
ticularem potest eam sibi appropriare: et
ideo utrobique statpro inesse ut nunc)
1 Nota quod ratio hujus dieti est, quia sollull
illa propositio appropriat sibi alianl qum pot-
est esse lnajor in prima figura. ~{odo particu-
53i
et non simpliciter. Hoc autem potest pa-
tere per'exemplum in terminis sic, omne
album est homo (ponatur hoc), de neces-
sitate quoddam animaI non est homo :
ergo quoddam album de necessitate non
est anilnal : patet quod non sequitur. Ac-
cipiatur sub anirnali asinus a quo uni-
versaliter et necessario removetur h01110 :
et fiat tune syllogismus expositivus in se-
cundo secundre figurre; tunc enim ma-
nebit major de inesse ut nunc, et ideo
est conjugatio inutilis sic, omne album
est homo: de necessitate nullus asinus
est hOlllO : ergo de necessitate nullus asi-
nus est 'album: patet quod non sequitur
ex prremissis.
Ad aliud patet solutio per ante dicta.
Si autem qureritur hic, de numero et
multiplicatione conjugationulll utilium
et inutiliulll, de facili invenitur hoc per
ante dicta. A,ccipiantur principia secundre
figurre propria, et accipiantur principia
omni figurre propria, scilicet quod ex par-
ticularibus nihil sequitur, nec ex ambabus
negativis, et quod in secunda figura opor-
tet conclusionem esse negativam-, et quod
nlajoreIll oportet esse universalem: sup-
ponatur etiam quod in mixtione necessa-
rii et inesse in hac figura oportet univer-
salem negativalll esse de necessario. Et tiones Combina-
hujus
fiant combinationes propositionum per figu~requot smt.
universale et particulare, et affirmativum
et negativum, sicut dictum est in prreha-
bitis-, et invenientur combinationes sede-
ciin : qure cum multiplicatre fuerint per
inesse et de necessario, erunt triginta
dure: de quibus tantum tres erunt utiles :
aliarum autenl viginti novem conjugatio-
num qurelibet peccabit contra aliquod,
principiu111 quod vel con1mune est omni
figufre, vel proprium figurre secundre,vel
proprium mixtioni.
Non tamen hic omnes enUlneratre sunt Removet
dubium.
inutil es conjugationes: quia non opor-
tuit enumerare nisi illas qUffi peccant con-
tra propria principia istius figurre et 111ix-
laris secundm figurm aut affirmativro non pos-
sunt effici major in prima figura, ut constat:
quare, etc. P. J.
 532 D. ALB. MAG. ORD.•PRLED.
tionis: alice enim facile patent cuilibet hoc faciunt in hac figura, quod faciunt in
consideranti in combinationibus proposi- eadem mixtione necessarii et inesse in
tionum. prima figura t •
I-lis ita prcelibatis, dicimus quod in
CAPUT VIII. postrema figura terminis sive éxtremita-
tibus, majori scilicet et minori univèr-
De mixtione necessarii et inesse in tertia salibus existentibus ad medium (quod
figura in universalibus syllogismis. utrique extremitati subjicitur, et de quo
utraque extremitas prcedicatur universa-
In postrema autem figura notandum liter et affirmative sicut in primo Inodo
est., quod primus modus qui est ex am- hujus tertice figurce) utralibet propositio
babus universalibus affirmativis, forma- sit necessaria, hoc. est, de necessario, et
tur a tertio nl0do primce figurce, et non altera de inesse simpliciter, sequitur con-
desceIldit ab ilIo et ,reducitur in illum: clusio de necessario. Hcec est igitur regula
et ideo quidquid facit universalis affirma- nlixtionis in modo primo.
tiva in tertio modo prinlce quando est de In modo autem secundo in quo major
:r:tecessario in appropriando sibi minorem est negativa universalis, et minor affir-
ad standum pro inesse simpliciter et non mativa universalis, talis est regula mix-
ut nunc, hoc facit etiam universalis af- tionis, quod quando universalis negativa
firmativa in ista, ita quod appropriat si- est de necessario, et universalis affirma-
bi illam de inesse ut sit de inesse simpli- tiva de inesse simpliciter, et non ut nunc,
citer et non ut nunc. Et similiter secun- sequitur conclusio negativa de necessa-
dus modus hujus figurce descendit a qu·ar- rio.
to primce :. et ideo sicut universalis nega- Quando autem in eodem secundo mo-
tiva in quarto primre quando est de ne- do tertice figurre universalis affirnlativa
cessario, appropriat sibi minorem quce est fuerit de necessario, CUlli non possit ap-
de inesse, ut sit de inesse simpliciter: et propriare sibi universalem negativam,eo
ita facit in ista figura: et ideo sive illa de . quod affìrmativa non potest esse maj or
inesse, sive conversa ejus dicant inesse ut in quarto primce, non sequitur conclusio
nunc et non simpliciter, non tenebit con- de necessario 2: quia tunc libere illa de
jugatio mixtionis, sicut cuilibet patere inesse, potest esse d~ inesse ut nunc vel
potest si ponat terminos de inesse ut simpliciter: et ideo tunc non sequitur
nunc. conclusio de necessario. Et de utroque
Unde de proprietate hujus figurre est, ponamus exeluplum. Sint ergo primum
quod in modis affirmativis universalis af- utrceque propositiones prcemissce prcedica-
firmativa sit de necessario, et alia de inesse tivce sive affirnlativffi sicut sunt in primo
,simpliciter. In modis autem negativis uni- Iuodo tertice figurce, ita quod A major
'-versalis negativa fit de necessario, et al- extremitas, et B minor extremitas insint
tera de inesse simpliciter. Et hoc ideo est, omni c Inedio: et A c major propositio
quia universalis affirmativa vel est major, s;.t de necessario: quoniam ergo in tali
vel potest esse nlaj or in tertio primre : et 1110do nlinor est universalis affirmativa
universalis negativa vel est major, vel de inesse simpliciter, ita quod B minor
potest esse nlajor in quarto primce, ad extremitas onlni c inest, et universalis
quem reducuntur modi negativi: et ideo affirmativa convertitur in particularem,

1 Et hmc est regula generalis ad cognoscen- capitulo prfficedenti. P. J.

.. dum quando sequitur conclusio de necessario 2 Quarp si nlajor in felapton fuerit de necessa-

in tertia figura in mixtis ex inesse et necessa- rio, et alia de inesse, non sequiturconclusio
rio. Hoc fundamentum applica etiam ad supe- de necessario. P. J.
rius dieta in secunda figura, ut ipse notavi in
 LIBER, l PRIORUl\I ANALYTIC. TRACT. III
oportet si omni cinest B, quod c insit
alicui B; propter quod si A inest omni
C ex necessitate in majori, et c inest
alicui B in eonversa lninoris, sequitur
conclusio de necessario in tertio primre,
quod scilicet ex necessitate A inest alicui
B; et hoc ideo sequitur., quia B minor
extremitas sub c medio est sumpta es-
sentialiter : et ideo dicit inesse simpliciter
et non ut nunc. In tali igitur reductione
fit prima figura conversa. minori, qUffi est
de inesse, et fit reductio in tertium mo-
dum primre figurre.
Similiter auteni ostendetur, quod con-
clusio sequitur de necessario in eodenl
prilno modo tertire figurre' si minor pro-
positio qure est B c est de necessario, et
major de inesse simpliciter et non ut
nunc: tunc enim convertitur major pro-
positio qure est A c in particularem: ita
quod si A omni c inest, quod c inest ali-
cui A. rrransponantur ergo propositiones,
et fit ite'rum tertius modus primre figurre:
propter quod si detur quod omni c inèst
B ex necessitate in minori propositione,
sequitur conclusio de necessario, quod
scilicet c alicui A inerit ex necessitate., sic,
omne c A ex necessitate, omne c B, ergo
ex necessitate quoddamB A. Converta-
tur enim major et fiat transpositio sic, ex
necessitate olhne c B, quoddam autem A
c, ergo ex necessitate quoddam A B, qui
est syllogismus in tertio primre. Sic igi-
tur mixtio fit necessarii et inesse in primo
modo tertire figurre.
Rursus sit A C major propositio priva-
tiva, B C autem minor propositio sit affir-
mativa sicut in secundo modo tertire
figurre, et universalis privativa qu~ est
major sit de necessario, sequitur conclu-
sia particularis negativa de necessario,
et reducitur in quartum primffi per con-
versionem minoris propositionis in parti-
cularem affirmativam de inesse simplici-
ter sic, ex necessitate A nulli c inest, c au-
tem inest alicui B, hrec enim est conversa
illius qure dixit omne c est B, sequitur in
quarto primre quod ~~, necessitate A ali-
cui B non inerit: et hoc ideo est, ,quia B
minor extremitas essentialiter est sub c
medio: et ideo minorem oportet esse de
inesse simpliciter., et non ut nunc.
Si autem in hoc secundo modo tortire
universalis prredicativa sit de necessario,
et universalis negativa de inesse, non se-
quitur conclusio de necessario: quia culli
universalis affirmativa non possit esse
major in quarto prirnre, in quenl iste nlO-
dus reducitur, non potest appropriare
sibi universalem negativaln ad dicendum
inesse simpliciter : sed potest dicere ines-
se ut nunc: et ideo non sequitur conclu-
sio de necessario. Sit enim minor pro-
positio qUffi est B c de necessario, A C au-
tem propositio maj or sit de inesse, et ne-
gativa, et non de necessario. Quia igitur
convertitur universalis affirmativa de ne-
cessario iu particularem., ex hac, omne B
c ex necessitate, sequitur aliquod c B ex '
necessitate: propter quod si detur ista,
quod A nulli eorum qure sunt Binest, hoc
est, quod nullum B,A et c inest alicui eo-
rum qUffi sunt B ex necessitate, hoc est,
quod necessario aliquod B c, sequitur qui-
dem conclusio de inesse, quod scilieet A
non inest alicui B., sed non sequitur con-
clusio de necessario, quod scilicet ex ne-
cessitate A non insit alicui eorumqure
sunt B. Janl enim in prima figura in quar-
to modo primffi figurre ostensum est, quod
quando privativa universalis non est de
necessario, conclusio non erit de neces-
sario.
Amplius hoc idem per terminos potest
esse manifestum. Sit enim A major ex-
trelnitas quidenl bonum, id autem in qua
est B minor extremitas sit animaI, c au-
tem medium sit equus; et formetur sic
syllogismus: nullus equus est bonunl :
omnis equus de necessitate est animaI:
ergo quoddam animaI de necessitate non
est bonuln. Patet quod non sequitur. Con-
tingit enim in hac conjugatione bonum
nulli equo inesse : aninlal vero necesse est
onlni equo ìnesse: sed non necesse est ali-
quod animaI non esse bonum, contin-
genter enim omne anilnal est bonum.
Si auteln aliquis dicat quod hoc non
 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
sit verum, quia non est possibile quod
equus vel animaI non sit bonum: cum
bonunl quando dicitur de equo vel ani-
mali dicat bonulu naturre, et non bonum
moris : et non potest esse., quod anilual
non sit bonum bonitate naturre: tunc
ponatur alius terminus loco boni, qui ac-
cidat et equo et animali, sicut est vigilare
vei dormire : omne enim animaI suscep-
tibile est contingentcr horum, scilicet vi-
gilire et soroni: et tunc in his terrninis
patet quod non sequitur conclusio de ne-
cesse. Sic igitur dictunl est quando erit
et quando non erit conclusio de necessa-
rio, quando ambo ternlini sive extrema
universaliter sunt ad mediulu, hoc est,
universaliter prredicantur de medio sicut
in priluo et secundo modo tertire figu-
l're.
Objec~io. Si quis autem objiciat volens ostendere
conjugationem esse utilem, quando mi-
nor est affirmativa de necessario, et nla-
jor universalis negativa de inesse : et su-
mat oppositum conclusionis, et cum nli-
nori concludat id quod repugnat nlajori,
sic., nullum c est A, de necessitate amne
c est B, ergo de necessitate quoddam B non
est A. Si non sequitur, detur oppositum.,
non de necessitate quoddalu B non est A,
hoc autem requipollet huic, onlne B con-
tingit esse A, et hoc ponatur inesse, sic,
omne B est A, ergo perconversionem
quoddalu A est B :. et syllogizetur sic, de
necessitate omne c B, quoddanl A B, ergo
de necessitate quoddam c est A, hoc non
potest stare cum hac, nullum c A qure fit
Solutio. major. Ad hrec autem et similia dicendunl,
sicut superius determinatum est, quod
quando illam de contingenti ponit inesse :
tunc plus sumit quam sit in illa de con-
tingenti, et ideo bene probat quod se-
quitur conclusio de inesse, sed non pro-
bat quod sequatur conclusio de necessa-
rio 1 : in omnibus enim talibus syllogis-
mis est solutio qure in ante habitis srepius.
dicta est.
1 Mihi videtur quod etiam argumentunl pec-
cet in forma, quia est ex duabus affirn1ativis
CAPU1' IX.
De mixtione necessarii et inesse in parti-
cularibus syllogislnis tertim figurm.
In syllogismis autem particularibus
hujus tertire figurre, quando unus termi-
nusuniversaliter se habet ad medium,
alter vero particulariter, si tunc prredica-
tivus est uterque terminorunl, sicut est
in tertio luodo tertire figurre in quo nlaj or
est particularis affirnlativa, et minor uni-
versalis affirmativa: tunc tali regula fit
luixtio, ut conclusio sit de necessario,
quod scilicet universalis sit de necessa-
l'io: quia quamvis ipsa sit minor in modo
figur~ tertire., tamen habet potentiam ut
fiat major in reductione: reducitur enim
hic modus in tertium primre, in quo ma-
jor est universalis affirmativa : ideo sic~t
in prima., ita et hic appropriat sibi parti-
cularem, et facit ~uod sit de inesse sim-
pliciter et non ut nunc : propter quod se-
quitur conclusio de necessario. Et quod
talis sit utilis conjugatio, eadem est de-
monstratio, qure prius dieta est in primo
ll10do hujus tertire: particulari enim af-
firmativa conversa et transpositis propo-
sitionibus reducitur in tertium primre. Si
cninl necesse quod omni c insit B, et A
est sunlptunl sub c essentialiter, sequi-
tur quod necesse est B alicui A inesse. Si
autem B inest alicui A, tunc per conver-
sionem etiam A inest alicui B de necessi-
tate : particularis enim propositio conver-
titur simpliciter.
Similiter autem est in quarto tertire
figurre, qui constat ex majori universali
affirmativa et particulari affirmativa lui-
nori: et si maj or qure est universalis af-
firmativa., est de necessario, et nlinor
particularis affirmativa sit de inesse, se-
quitur conclusio de necessario, propter
ealudelu causam qUffi srepius dicta est:
tunc enilll A c propositio universalis est
in secundafigura. P. J.
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRAeT. III
de necessario, et B c minor particularis :
sequitur autelll ideo conclusio de neces-
8ario, quia B est sub c" et icleo propositio
est de inesse simpliciter.
Si autem in affirluativo syllogisluo te1'-
tio hujus figurre universalis est de inesse,
et particularis de necessario, non s~qui-
tur conclusio de necessario: quia in re-
ductione particularis non potest esse ma-
jor in prima figura: et ideo non potest
sibi appropriare universalenl ad inesse
silnpliciter. Sit enim B c propositio mi-
noI' particularis et necessaria sive 9-e ne-
cessario, A autelu insit oluni c tantuIll,
et sit de inesse propositio A c qUffi est
major. Si ergo convertatur B c proposi-
tio ut prima fiat figura in tertio primre,
tune universalis quidem propositio non
est de necessario, particularis autelu est
ùe necessario. Quando autem in prima
figura sie se habebant propositiones, non
erat conclusio de necessario sicut in ter-
tio p1'inlffi dictum est: propter quod etialu
in his syllogismis qui sunt tertire figurffi
talis erit inutilis conjugatio: quia iste
tertius secundre descendit a tertio primre.
Amplius autem hoc idem eti~m, est
manifestum in terminis, in quibus est in-
stantia talis consequentire. Sit enim A lna-
jor terminus vigilatio, B autem minor.
terminus sit bipes: id autem in quo po-
nitur c mediulu sit aninla!. Talibus igitur
terminis positis, B quod est bipes, neces-
se est inesse alicui c, hoc est, aninlali ; A
autem quod est vig~latio contingit inesse
c, hoc est., ani111ali, et A quod est vigila-
tio non necessario inerit B, hoc est,
bipedi. Non eninl necesse est aliquem
bipcdem vel dormire vel vigilare. Simi-
liter autem et per eosdem terlninos, si
A c propositio major sit particularis et
de necessario, et altera sit universal;s et
de inesse, quod videlicet est inutilis
conjugatio quantunl ad conclusionenl de
necessario.
In particularibus aut e111 syllogismis
negativis utilis conjugatio est juxta sex-
tum modum tertice figUfce qure habet ma-
jorem universalem negativam, et Iuino-
535
rem pa1'ticula1'em affirmativam: undesi
unus quidem terminorulu in pa1'ticula1'i.-
bus syllogismis sit prredicativus sive af-
firluativus, alter vero privativus sive ne-
gativus: tunc quando terminus major
fuerit universalis et privativus et de ne-
cessario, sequitur conclusio de Ilecessa-
l'io. Cujus formatio et ratio est: quia si
A Iuajor extrenlitas nulli c' contingit, tunc
de np,cessitate nullunl c est A: si tunc B
lllinor ex~remitas inest alicui c, tunc
quoddam c est B, et ex his sequitur in
sexto tertire, quod necesse est A alicui B
non inesse, hoc est, quod de necessitate
quoddam B non est A.
Juxta auteni hanc utilem conjugatio-
ne-nl tres sunt inutiles, quarum dure sunt
juxta quintum tertire, qui habet luajorenl
particularem negativam, et minorem uni-
versalem affirmativam. Tertia alltem su-
mitur juxta scxtum de quo paulo ante cli-
ctum est. Formantur autem sie. Si enim
una est affirmativa et altera negativa" et
una universalis et altera partieularis: si
affir111ativa ponatur esse de necessario,
sive sit particularis sive universalis : item
si particularis privativa ponatur esse de
necessario, erit conjugatio inutilis, quia
non' sequitur eonclusio de necessario: et
sunt demonstrationes eredem inutiles, quas
etiam in prioribus inutilibus conjugationi.
bus dixilllUS. Tamen manifeste probatur
inutilitas harum conjugationum per ter-
111inos instantiarum. Et termini quidem in
quibus estinstantia" quando universalisaf-
firmativa est de necessario, sunt vigilare,
animaI, homo, ita quod medium sit ho-
IUO. Quando autem particularis prredica-
tiva est de necessario, et altera de inesse,
termini sunt vigilatio, animaI, album: et
album est medium: in talibus enim ter-
minis animaI necesse est alieui albo ines-
se, ita quod de necessitate aliquod album
est animaI ut eygnus: vigilatio contingit
nulli, quia contingens est quod nullum
animaI vigilet: et iterum non est ne-
cesse alicui aninlali non inesse vigilatio-
nem: quia contingens est aliquod animaI
non vjgi~are. Termini autem quando par-
 536 .D. ALB. 1'IAG. ÒRD. PR.iED.
ticularis privativa ponitur esse d'e neces-
sario, et altera de iIiesse, sunt bipes-, mo-
veri, animaI: medium autelll est animaI.
Quod autem diximus in ternlinis istis,
quod anilllai necesse est alicui albo ines-
se, non intelleximus de albo secundum
quod significat qualitatem albedinis in
subjecto, quia sic album contingit ani-
mali: sed intellexinlus de aliqua substan-
tia cui necessario inest albedo, sicutest
cygnus. Tamen verum est, quod hffic,
aliquod album de necessitate est aniulal,
est vera de necessitate per accidens: et
sic boni sunt et declarant propositunl
terlllini inducti. Posset tamen melius in-
stari per hos terminos, homo, album,
animaI, sic, nullulll animaI est album (et
hoc ponatur) de necessitate aliquod ani-
maI est hOlllo: et tamen non sequitur
quod de necessitate aliquis honlo non sit
albus.
Est autelll advertendum, quod juxta
quintum modurl1 tertiffi non est posita
mixtio utilis ad conclusionenl de neces-
sario: et si aliquis illalll velit probare
per oppositum conclusionis, quod est de
contingenti 11lixto cunl necessario:, peni-
tus idem dicendulll est quod dictul11 est
in quarto secundffi fìgurre 1. Adhuc au-
telll si aliquis qUffirat dc 111ultiplicatione
harunl utilium et inutiliuIYl conjugatio-
nunl, omnino sinlilis est sicut et in pri-
ma et in secunda figura in mixtione ne-
cessarii et inesse.
Corolla- ' Ex olllnibus autem his qUffi dicta sunt.,
rium.
manifestU111 est, quonianl quidem non est
~yllogis111uS concludens propositionem dc
inesse, si utrffique propositiones prrenl1s-
Removet see non sunt de inesse. Qualllvis eninl
dubium.
dixerinIus, quod ex talibus concluditur
1 Vide supra in capite 2 hujus tractatus.
2 Contra: in conjugationibus inutilibus se-
quitur conclusio de inesse imnlediate, ut patet,
ergo, etc. Respondetur quod non sequitur im-
. . . fiiì
aliquando de inesse quando altera est de
necessario: tamen sciendum quod non
concluditur statim et immediate proposi-
tio de inesse per lllixtionem nec~ssarii et
inesse: ,sed concluditur ex consequenti,
secundum quod propositio de inesse re-
linquitur ex propositione de necessario
immediate conclusa: sed illlmediate non
concluditur propositio de inesse. Propo-
sitio autern de necessario concluditur, et
per illas qUffi solurn sunt de necessario,et
per illas qUffi sunt mixtffi de necessario
~t inesse 2.
Sed hic scieI1,dum, quod in utrisque
syllogismis tanI affirlllativis quam nega-
tivis necesse est alteram propositionum
prffimissarum similem esse conclusioni
ad minus. Dico autem similem, ita scili-
cet quad si conclusio est de inesse, prffi-
missa sit de inesse. Si autem conclusio
est de necessario, necesse est alteram
prffimissarum vel ambas esse de necessa-
rio. Ex quo ulterius palam est, quod
non erit conclusio sive de necessario sive
de inesse, nisi altera ad minus propqsitio
sit de necessario vel de inesse.· "
Dictum est igitur sufficienter quantum
ad propositam intentionem de necessa-
l'io, quolllodo fit ad syllogislTIUnl facien-
dUln, et qualll difIerentianI habeat ad
propositionem de inesse in eo quod est
particulare: quia adhuc aliquid dicen-
dum erit de eo in l1Iixtione contingentis
et necessarii in sequentibus: sed quan-
tUIll ad generationelll uniformem syllo-
gismi de necessario, et quantuIll ad mix-
tionem necessarii curl1 his qUffi sunt dc
inesse per omnes figuras, satis sufficien-
ter dictum est: si qua enim alia sunt,
satis intelliguntur per ea qUffi dicta sunt.,
mediate ut per se intenta ab illis prreffilssls,
sed ut defectus conclusionis de necessario, et
ut deficit a conclusione de necessario qUffi per
se intenditur. P. J .
 L1BER I PRTORUM ANALYTIC. TRACT. IV
TRtlUTtlTUS IV
DE GENER~t\.TIONE SYLLOGIS\10RUM DE 'CONTINGENTI
Err MIXTA.
CAPDT I.
De prinCl,p1,1,S generationis syllogismo-
rum de contingenti.
De contingente autem et de genel~atio­
ne syllogismorum de contingenti, post
hooc qure de .necessario dicta sunt, secun-
dum rationis ordinem est dicendulll. Ne-
cessarium enim est ante contingens, co
quod necessariun1 est contingentis princi;;.
pium, sicut in Periherrnerlias dictum est.
Et iterum necessarium non variat inhre-
rentiam simpliciter secundum rem, sed
secundum modum tantulll: contingens
autem variat inhrerentiam secundum rem
et secundum modum. His ergo rationi-
bus prius ponenda fuit generatio syllo-
gisillorum de necessario, quam de con-
tingenti. Dicelnus ergo primo in hoc tra~
ctatu hujus generationis principia, et illis
determinatis, determinabimus conjuga-
tiones utiles et inutiles ad conclusioneIll
. de continginti. Dicelllus enim quando et
quomodo et per quoo erit syllogismus de
contingenti. Ilico autem quando quoad
figuram, et quomodo quantum ad mo-
dum-, et per qU/E quantuill ad terminos
et propositiones.
Conti!1!ens Diffinientes auteln contingere et con-
qUi. tingens dicimus, quod contingens est
quod cun1 non sit necessarium, vel me-
lius dicendo,quod cun1 sit non necessa-
rium, si ponatur esse actu, nihil erit sive
i Vide in 2 Perihermenias, traete 2, eap. 3 et
531
UNI~"10RMI
nihil sequetur propter hoc impossibile.
Dicitur taillen etialll necessarium contin-
gere, sicut in ante habitis dictum est:
sed hoc est contingens requivoce dictum
ad istud contingens-, de. quo loquimur in Probatio
diffinitionis
generatione syllogismor.um de contin- contigentis.
genti, hoc modo requivocationis quo ana-
loga dicimus requivoca.
Quod autenl sit deterillinandum per
non necessarium, manifestum est in 01'-
dinibus modalium ex affirlnationibus et
negationibus oppositis. In tertio enim or-
dine sunt istoo, non contingit esse, im-
possibile est esse, et necesse est non esse:
et ideo vel ereden1 sunt istm propositiones
in requìpollentia, vel sequuntur se invi-
cen1 sicut consequens ad antecedens: ex
quo sequitur, quad etianl oppositre his
affirmationes-, hoo scilicet qure sunt in
primo ordine, contingit esse, non impos-
sibile· esse, non necesse non esse, vel ea-
den1 erunt vel sequentia se invicem. Pro-
batur enim primus ordo per tertium, eo
qllod in tertio et quarto ordine nemo un-
jquam dubitavit: et ita tertius ordo ut om-
. nibus notus sumitur ad probandum pri-
mun1 : quia in primo et secundo ordine
aliqui dubitaverunt, sicut in secundo Pe-
rihermenias dictum est 1. Quod autem
ista consequentia sint, per hoc probatur,
quia de omni eo quod est, oportet vel
aftìrn1ationem vel negationem veram esse:
et ideo si negationes se consequuntur,
oportet quod etiam affirmationes sequan-
tur se invicem. Erit ergo secundum hoc
4.
 538 O. ALB. MAG. ORD. PRiED.
dupliciter dictum contingens, ita quod
contingens est necessariurn, et contingens
est non necessarium.
His visis,sciendum quod omnes propo-
sitiones qUffi sunt secundum contingere
quod est non necessarium, convertuntur
sibiinvicem secundum consequentianl se-
cundum oppositas qualitates affirillatio-
nis et n~gationis : et hoc est unum prin-
cipiorum quo perfìcientur syllogisilli im-
perfecti. Dico autem converti sibiinvi-
cem secundunl oppositas qualitates, non
quod affirrnativffi convertantur cum ne-
gativis: quia SlCUt in Perihermeitias di-
ctum est, propositiones modales affiI'ma-
tivffivel negativffi dicuntur., eo quod sunt
de modo affiI'lllato vel negato: et tales
affirillativffi non convertuntur cunl nega-
tivis, sed potius qUfficumque affirmati-
vam habent figur~m in modo, et in dicto
differunt secundum affirmationem et ne-
"gationem : et hoc modo ea qUffi est, con-
tingit esse, convertitur in illalll qUffi est,
contingit non esse: et ea quce est, con-
tingit olTIni inesse, convertitur in eam
qUffi est, contingit nulli inesse, ut contra-
ria in contI'aI'iam convertatur, vel con-
vertatur ad contradictoriam in dicto, ut
ea qure est, contingit omni, convertitur
in eam qUffi est, contingit non olTIni : vel
ea qUffi est, contingit alieui, convertitur
in hanc qUffi est, contingit non alicui.
Eodem autenl ll10do est in omnibus aliis.
Hujus autem causa et ratio est., quia
contingens, de quo loquimur, est contin-
gens de quo negatur necessarium, et de-
terminatur non necessario.; et tale con-
tingens est permixtum potentire, et dicit
esse in actu: et sequitur quod hoc quod est
non necessarium, possibile est 110n esse.
Manifestum est ergo quod id quod sic
contingit esse, contingit etiam non esse.
Unde si contingit A inesse B, contingit
A etiam non inesse B, et si omni B contin-
git inesse A, contingit etianl omni B non
inesse A. Similiter autem est in particula-
ribus affirmationibus: hoc enim eodem
1 Vide in secundo libro, tract. 2, cap. 2.
IllOdo demonstratur sicut in universali-
bus: quia per hoc quod non est necessa-
rium, sequitur quod possibile sit ad esse
et ad non esse.
IIujUSlllodi autem propositiones," sive
sint de dicto affirmato, sive sint de dicto
negato, Olllnes sunt pI'ffidicativffi sive affir-
Illativre, quia ll10dus contingentire in eis
affirmatur et non cadit sub negatione : con-
tingere enim quad est modus secundum
ealTIdem similitudinem ponitur in moda-
libus, sicut ess"e ponitur in his qure sunt de
inesse : et ideo sicut ab esse affìrmato vel
negato illa qure est de inesse, affìrmativa
est vel negativa: ita modalis qure est de
contingenti, a modo affirillato vel negato
est affirmativa vel inegativa, quenladillo-
dum dictum :est prius in libro Periher-
menias secundo 1.
Determinatis autem his qUffi dicta sunt,
rursum adhuc ante generati9nem syllo-
gislll0rUlTI de contingenti, dicinlus distin-
guendo contingens quod est non neces-
sarium., duohus eninl lllOdis dicitur. Uno Contingel
qUI'd em mo d O dO' non necel
ICltur contlngens natum, sarium
o
cl
o l oh plex: natul
quo d p Ierumque filt et ut In p urI us, ta- infinitum
men deficit ab eo quod est necessarium,
per hoc quod non habet CaUSalTI" stantem
et necessariam, ut canescere hominem in
senectute, vel augeri injuventute, velmi-
nui deficiente virtute nutritiva, vel om-
nino sive universaliter loquendo, quod
est contingens natum, co quod innatam
in subjecto hahet causam : quidquid enim
tale est, non continuam (per causam
stanteln) habet necessitatem ad esse, eo
quod non semper est homo actu ens. Sed
cum homo est, aut ex necessitate, aut in
pluribus inest 8ibi canescere in senecfute.
Ex necessitate quideln: quia in llominis
ratione qure daturper lnateriam suppo-
nitur causa putrescendi phlegma in ca-
pite : qua de necessitate sequitur motus
alterationis ad canitiem. Quia autem
causa nlaterialis impedibilis est propter
materire inrequalitatem, ne nlotum talem
aliquanùo perducat usque ad terminum
 .LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV
perfectre canitiei, tunc· convenit u'l in plu-
ribus hOluinem canescere, hoc est, ca-
nUlU esse in senectute: cum omni hOluini
existenti cùnveniat ex necessitate in se-
nectute llloveri ad canitienl: quia ne-
cesse est calore remisso et non tern1inante
humidunlnlultulu phlegmaticunl quod
abundat in capite, phlegnlu n10veri et ul-
terari ad putredinem. Et sic actualis cani-
ties est in pluribus secuadum natufm ha-
bilitatem, sed motus ad canitiem neces-
sario est in omnibus existentibus homi-
nibus : et sic ex necessitate et. ut in plu-
ribus inest homini canescere in senectu-
te : et ideo est, quod CUlli homo est, aut
ex necessitate, aut ut pluribus est cane-
scere. Canescere enin1 non est prffidicatum
quod conveniat hon1ini secundum ratio-
nem sumpto, sive hOlUO actu sit apud na-
turam-, sive non sit actu, sed tantunl ra-
tio ejus sit apud animam t.
De his in prrehabitis de Universalibus
dictum est,. nec oportet hic repetere:
quiu hoc non est de intentione principali.
Sic ergo uno IllOdo contingens quod non
necessario deterluinatur, dicitur contin-
gens natun1. Alio autenl Illodo contingens
infinitum non necessarium dicitur con-
tingens infinitum, quod non se habet
plus ad esse quam ad non ·esse : et ideo
dicitur contingens infinitum~ quia ·sic et
sic possibile est esse,· ut aninlal an1bula~
re, quod est ad utrumlibet in. effectu, et
animali ambulante fìeri terrremotU111 vel
coruscationem., quod est· ad utrululibet
in causa, nec plus se hubet ad esse quam
ad non esse: iale enim contingens nihil
magis natunl est sic fieri, quaill e con-
trario non fieri 2.
Patet igitur ex dictis, quod tripliciter
dicitur contingens, scilicet ut genus, et
ut species : ut genus quidelu quando est
idem quod possibile et non necessarium:
t Nota in horum confirm 1tionem quod causa
defectus canitiei in honline quandoque es t
merito subjecti, et quandoque merito prmdi-
cati, ut dicit Joannes Granl111at. hic. P. J.
2 Sed contra: Dicitur etiam contingens ~·arum.
Respondetur quod illud comprehenditur sub
539
ut species autem sicut non necessariulu
contingens natum: ct ut non necessarium
contingens infinitulu. Ex his uutem su-
luenda sunt principia perficiendi syllo-
gismos imperfectos de contingenti, sicut
est conversio., et hujusmodi. Dican1us
igitur quod utruluque speciale contin-
gens convertitur secundurn oppositas in
qualitate propositiones, sed non eodelu
modo. Sed contingens natun1 (quod per
causan1 qUffi in ipso est, natun1 est esse,
et non est natulu non esse) convertitur
ad negativarn, qure non est de contin-
genti nato, sed est de contingenti in ge-
nere, quod est non necessarium et con-
vertitur cum possibili: secundulu tale
°enim contingens continget hominen1 non
canescere in senectute. Quia cum tale
eontingens habeat in se duo, s.Pilicet po-
tentiau1 ad non esse propter imperfectio-
nem causre, et variabilitatem ad esse
propter habilitatem causre: ex causa ha-
bet quod est, et ex potentia quod non: et
ideo si contingit hominen1 canescere,
contingit hominem non canescere, qUffi
est conversio ad oppositas qualitates.
Sed cum dicitur, contingit hominem non
canescere, non potest intelligi de contin-
genti nato: quia oppositum ejus quod
est non canescere, innatun1 est hon1ini
inesse. N ec potest intelligi de contingenti
infinito quod ffiqualiter se habet ad esse
et non esse: quia non canescere plus se
habet ad non esse, et canescere plus se
habet ad esse. A partibus ergo sufficien-
ter enumeratis relinquitur, quod intelli-
gatur de contingenti pro possibili, quod
est contingens non necessarium, et non
necessario detern1inatum. Contingens er-
go natulu quando ad oppositas in quali-
tate propositiones convertitur, converti-.
tur ad contingens non natum, sed ad
contingens pro possibili acceptuln infini-
contingenti intìnito, nam cum eo convenit pro-
pter causam utriusque esse indeterminatam;
et· plus respexit ad istam Aristoteles quam ad
non essentiam, ut dicit Joannes Grammat.
P.J.
540 D. ALB. MA.G. ORD. PRlE[).
turno Contingens ( quod nihil rnagis sic
est quam alio modo., sive non sic) con-
vertitur in eodem modo contingentis se-
cundum oppositas propositiones in qua-
litate sic, si contingit llominenl ambu-
lare, contingit hominern non ambulare:
et utraque est de contingenti infinito.
Cum autem hre propositiones. ordi- .
nandre sunt in syllogismurn, syllogìsmus
demonstrativus et disciplina denlonstra-
tiva non potest fieri de contingenti infi-
nito, eo quod in tali contingenti ordina-
tum est mediulll in subjiciendo se uni ex-
tremitati et subjiciendo sibi alterarne Sed
ex illis propositionibus qure sunt de con-
tingenti nato, est syllogismus et discipli-
na demonstrativa. Orationes et conside-
rationes (ad qurestiones deterillinandas
et problemata) pene Olllnes fiunt de con-
tingentibus, qure dicuntur secundurn con-
tingens natum. Dico autenl pene: quia in
talibus in quibus est contingens natum
in quantum esse possunt et non esse, non
delllonstratur, nee de ipsis est disciplina
demonstrativa, sed potius in quantum
stant sub esse et referuntur ad innatam
sibi causam: sic enimconsiderata ista
contingentia conveniunt cunl necessariis,
quamvis deficiant ab ipsis in quantum
non habent stantem causaln: in tantum
enim sunt necessitatis non continure.
Ex illis autelll propositionibus qure sunt
de contingente infinito, possibile quidem
est fieri syllogismum formalem: hic ta-
men non solet esse qurestio de tali con-
tingente, quia qurestio est de aliquo de-
terminato: illud autem contingens inde- ~
terminatum est et infinitum. Et si qureri-
tur de ipso, qurestio non potest determi-
nari et finirinec ad esse nec ad non esse.
Hrec autem magis in sequentibus diffi-
nientur et determinabuntur. Nunc autelll
non habemus secundum propositam in-
tentionem dicere, nisi quando et qRO-
modo et quis erit syllogismus ex contin-
gentibus sive ex propositionibus qure sunt
de contingenti.
CAPUT II.
De dici de omni et dici de nullo in pro-
positionibus de contingenti, et de uni-
versalibus syllogismis de contingenti
secundum utiles conJ·ugationes.
Contingere autelll hoc prredicatum huic eontingere
Quomodo
subiecto
J
inesse dupliciter dicitur, et du- lllesse
.hoe hudic
u-
Pliciter accipitur. Aut enim dicitur con- potestplici.ter
Illtel-
tingere id quod aetuallter inest subje- ligi.
cto : aut dicitur hoc contingere cui s~b­
jectulll contingit inesse. Nam cum dici-
mus, quod A contingit ei de quo B sub-
jectum est, significat horum duorum
sensuum alterum. Significat enim A prre-
dicatum contingere huic subjecto quod
est B sub altero dictorum sensuum,
ut scilicet A contingat ei qli04. est. B, et
de quo secundum actualem inhrerentiam
prredicatur : aut quod A contingat ,eI quod
contingit esse B: quod eninl contingit
esse B non statim sequitur esse B secun-
dum actum. Nihil autem differt secun-
dUlll propositam intentionem, quod di-
catur A contingere ei 'de quo B prredica-
tur, vel prredicari contingit: et si dicatur
possibile esse A dici de eo quod est B, vel
quod potest esse B. Quia diximus srepius
quod possibile et contingens convertun-
tur, et utrulllque determinatur non ne-
cessarIO.
Manifestum est igitur ex dictis, quod du-
pliciter dicitur A prredicatum omni B con-
tingere secundum dici de omni: dicitur
enim A de B omni, aut secundum inesse.,
aut secundum contingere inesse : et quia
dictum secu·ndum contingere esse, est
propositio sumpta in uniformi genera-
tione syllogismorum de contingenti : illa
autem qure est eontingere sed inesse, su-
mitur in mixtione contingentis et inesse,
qUffi non est ex propositionibus uniformi-
bus, primunl est di'cendum de syllogismis
uniformibus (istis videlicet, si de quo c
contingit dici, B co.ntingit dici: et de quo
,B contingit dici, 1\ contingit dici) quis et
qualis erit syllogismus,? Sic enim utrre-
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV 541

que propositiones sumuntur secundum B contingit esse A, et Bmedium contingit

contingere, et ambre sunt de contingenti olllni c minori extrcnlitati, ita quod omne
etmajor et minor. Quando autem sumun- c contingit esse B: syllogismus de .con-
tur secundum alterum mùdum, scilicet tingenti erit perfectus, et sequitur conclu-
quod de quo B est' prredicatum, quod sio de contingenti, quod scilicet A con-
illud contingat esse A, tunc una proposi- tingit omni c, hoc est., quod omne c con-
tionum est de inesse, et altera de contin- tingit esse A: et est syllogisn1us in prin10
genti, quod mixtalll facit syllogisll101'um modo primre fiO'urre.
b
Et hoc manifestuffi D.i~i
mmoo~~
de o~.
generationem. Propter quod incipiendum . est per diffìnitionem ejus quod est dici de gent~bus
est ab his qure sunt similis figurre quan- omni in contingentibus : sic enim diffini- qUid.
tum ad modulll propositionis, quemad- mus incontingentibus dici de olllni, quan-
modum et in aliis qure diximus : prremi- do p~redicatun1 on1ni ei contingit, cui
simus eniìn gene1'ationem uniforillem de contingit med.ium sive subjectum.
necessario generationi mixtre de necessa- Similiter autem utilis fit conjugatio ad
rio et inesse : 'simile est enim ante dissi- forIl1andum sècundull1 lllodum primre
mile, sicut unum ante multa. Per hoc au- figurre secundum conjugationem utilen1
tem quod dici de onlni in contingentibus ad concludendam conclusionen1 de con-
determinavinlus, satis etialll est determi- tingenti., quando major est negativa uni-
natum dici de nullo, quia unum conver- versalis, et lllinor affirillativa universa-
titur ad aiteruill : et quod contingit omni, lis, quantum ad dictun1 de quo prmdica-
contingit nullì: et quod contingit esse., tur modus, sic, quod dicatur A nulli B
contingit non esse. contingere, B autem contingit omni c, se-
Objectio. Contra quod taillen quidam opponunt quitur conclusio de contingenti, quod A
dicentes, quod esse et non esse opposita nulli c contingit, sive quod contingit nul-
sunt secunduill affirrnationem et negatio- lum c esse A. Et hocprobatur per dicide
nem., inter qure nihil est medium: nec nullo in contiIl:gentibus: nam cum dici-
aliquid habent commune: et sic Ill0dus tur quod A non contingit ei de quo eon-
Solutio. non cadit super utrumque. Sed hoc pIa- tingit B,sive quod Anulli B contingit, hoc
num est solvere : quia quamvis esse et erat per diffinitionelll ejus quod est dici
non esse opponantur sicut affirmatio et de nullo, nihil dimittere eorUffi quibus
negatio, tamen contingens esse et contin- contingit B inesse, a quo non removeatur
gens non esse non opponuntur ut affir- A continge1'e inesse : et ideo sequitur cum
lllatio et negatio: quia utraque illarum c sit aliquod eorumcui contingit inesse B
est affirmativa: et ideo in propositione quod nullum c contingat esse A. Jsti er-
de contingenti refertur modus super ex- go sunt duo universales syllogismi pri-
trema compositionis, et elargit ipsi po- mre figurre de con~ingenti.
tentiam essendi et potentiam non essen~i, Inutiles autem et imperfecti sic for- lnutiles qui
qure non est media inter contradictoria : n1antur.· Quan do enln1 · .. . tamen pos-
A contlnglt omnl sunt fieri
. utiles.
quia in contradictoriis negatio nihil 1'e- Bin luajori propositione, ita quod omne
linquit, ef nihil ponit : sed in negatione B contingit esse A,B autem contingit nulli
super quanl cadit contingens CUlll dici- c inn1inori propositione, ita quod nul-
tur, contingit non esse, relinquitur po- lun1 c 'contingit esse B ; per sumptas qui-
tentia ad esse. dem taliter pr'opositiones nullusfit syllo-
Formemus igitur prilllo in prima figu- gisn1us : et hoc modo' conjugatio inutilis :
ra uniformes de contingenti syllogismos, t" conversa autelll Bc minori negativa se-
dicentes primo utiles conjugationes ad cundum conversionem contingentis qure
conclusionem de .contingenti, sic quod est in eadelu quantitate ad oppositalll qua-
quando A major extremitas contingit om- litateIl1., fit idelll syllogismus quemadmo-
ni B medio, ita quad propositio sit, olnne dum et prius in primo primre factus est.,
 542 D.ALB. MAG. ORD. PRLED.
et sic est conjugatio ad syllogismum ilU-
perfectum. Hrec autem conversio talis est:
quia cum B contingat nulli c inesse, se-
quitur per converSiOnC111 ad oppositam
qualitatem, quod contingit B omni c
inesse: hoc autelu in superius dictis est
determinatum : propterquod ex tali con-
versione sequitur, quod B contingit om-
ni c inesse, et A contingit omni B inesse:
transponantur propositiones sic, omne B
contingit esse A, omne c contingit esse B,
ergo omne c contingit esse A, qui est pri-
mus modus primre figurre.
Sinliliter auten1 est inutilis et imper-
fecta conjugatio si negatio universalis po-
natur ad utrarnque extremitatem, ita
quod alubre prcemissre sint de contingenti
in universalibus propositionibus negati-
viso Dico auten1 exemplificando hoc, lit si
dicamus quod A nulli B contingit" et B
nulli c contingit: naffi in tali conjuga--
tione propter sUluptas quiden1 proposi-'
tiones nullus fit syllogisn1.us: et sic con-
jugatio inutilis est, quia ex ambabus ne-
gativis nihil sequltur in aliqua Jìgura.
Conversis autem utrisque propositionibus
sub eadem quantitate ad oppositas qua-
litates, erunt ambre prffimissffi de contin-
genti univcrsales affirn1ativffi : et tunc fit
idem syllogis111uS qui d-ictus est in priluo
prilllce figurffi, sicut cuilibet patet per se-
ipsum.
Corolla- lVIanifestu111 est igitur, quonia111 nega-
rium
tione posita ad luinorelu extreluitaten1,
ita quod luinor sit negativa, vel nega-
1ione posita ad utrasque propositiones,
ita quod a111bffi sint negativre: aut non
erit syllogislllUS ex propositionibus sic
sU111ptis : aut si sit syllogis111us, ilIe erit
imperfectus : et oportet quod per conver-
sionem qUffi est in contingenti ad opposi-
tas qualitates perficiatur, si dcheat fieri
necessarium id quod scquitur syllogistica
consequentia. Sic ergo dictum cst de ge-
neratione syllogismorun1 de uniforlni
combinatione propositionurn de contin-
genti secundum hanc acceptione111"quod
contingit esse B contingit esse A: accep-
tio autem secunda qUtB est, 011111e quod
est B c0:r:ttingit esse A, erit immixta de
inesse et contingenti syllogismorum.
Et siquisqurerat quare tertia acceptio Dubitatio.
contingentis hic non determinetur, scilicet
quod omne quod necesse est esse B con-
tingit esse A, cun1 illa accipiatur in mix-
tione contingentis et necessarii? Dicen- Solutio.
dum quod satis relinquitur ex aliis in
mixtione inesse et contingentis determi-
natis. Illa enim qUffi est de inesse in mix-
tione contingentis et inesse" oportet quod
sit de inesse simpliciter et non ut nunc :
et hffiC sccundum rem .non differt ab illa
qUffi est de necessario, sed secundum
modum tantum; et ideo CUlli quod est B
contingit esse A, satis intelligitur quod
est B vel quod necesse est esse B contin-
git esse A.
Attendendum quod cum illa de con-
tingenti nato convertitur ad oppositam
qualitatem, statim patet quod affirma-
tiva convertitur ad negativam: sed non
'adco evidens est, quod negativa de tali
contingenti convertatur ad affirmativ'am·:
non eniln sequitur, est non necessarium
inesse: ergo contingit inesse : sed quan-
do apponitur .n10dus contingentiffi, tunc
patet quod negativa convertitur ad affir-
mativan1, sic, contingit llominem non ca-
nescere: ergo non est necesse hominem
110n canesecre : et si non est necesse, po-
test inesse oppositUlIl : et si potest oppo-
.situm inesse, illud erit in proposi1ione
oppositffi qualitatis designatum.
IIic etialu attendendum quod seCUll- RemoVE
dubium.
dun1 rnaterian1 ct non secundulll argu-
rnentandi fornlan1 ex superiori infertur in-
ferius ; quia CUln contingens natU111 eon-
vertatur ad contingens sumptum pro pos-
sibili et non necessario, et j nfer1 ur con-
tingens natum ex ilIo, tunc Ht proeessus
a genere ad speciem affirlnalHlo : qui pro-
cessus seeundun1 formalli argu111enti non
valete In n1~teria tan1en qUffi est de eon-
tingenti" valet gratia terminorun1: qllia
in illis contingens cadens super prt:edi-
catulu et su1jeetum dicti terminos 01ar-
gat, quod uterqllc in se includat a1iquid
de apposito. l-'alis igitur est foI'ma1io
 J~IBER I PRIORITM ANALYTIC. TRACT. IV
11 niversalium syllogismorum de contin-
g-nnti, et talibus principiis vel perfecti
sunt vel perfici possunt quando sunt im-
I·orfecti.
CAPUT III.
l)c formatione particularium syllogis-
morum de continge~ti.
Si autenl in hac uniformi generatione
syllogismorunl de contingenti, hrec qui-
dcm propositionum prremissarulu sit uni-
versalis, ilIa vero altera sit particularis,
ct ad majorelu quidem extremitatem po-
sita universali propositione sive affirlua-
l iva sive negativa, et particulari affirma-
tiva posita ad minorem" syllogisnlus erit
perfectus per dici dt: omni et dici de nul-
lo in contingentibus. Nalu si 'A omni B
contingit, ita quod omne quod contingit
esse B contingit esse A, B autelu contingit
alicui c, ita quocl contingit aliquocl c esse
B, sequitur ex ista conjugatione quod
aliquod c contingit esse A, et est syllogis-
mus in tertio 'primre. Et hunc syllogis-
mUIU esse perfectunl manifestunl est ex
,diffinitione ejus quod est dici de omni in
contingentibus.
Rursum si ad nlajorelu ponatur uni-
vcrsalis negativa, et dicatur, quod A nulli
B contingit" ita quod nullulu B contingit
esse A, et ad 111inore111 ponatur particu-
laris affirmativa, ita quod dicatur quod
aliquod c contingit esse B" sequitur con-
clusio quod syllogistica necessitate ne-
cessario seq~itur, quod aliquod c contin-
git non esse A. Demonstratio autelu (quod
perfectus sit syllogismus) eadenl est:
quia per dici de nullo est in contingenti-
bus. '.'
Inutiles autenl et inlperfectre fiunt cbn-
jugationes, si privativa propositio de
contingenti sumatur'particularis, et affiì~­
mativa ponatur de contingenti universa-
lis, et propositiones similiter se habeant
sicut prius, sicut si di camus quod A qui-,
denl contingit omni B, B autem contingit
alieui c non inesse : tunc per sUluptas qui-
543
dem propositionesnon fit manifestus et
perfectus syllogisLuus, quia minor in pri-
lua figura non potest esse negativa : con-
versa autelu particulari ad oppositalu
qualitatem sub eadem quantitate, itaquod
ponatur in particulari, quod B insit alicui
c, hoc est, quod aliquod c sit B, eadem
erit conclusio qUffi prius in tertio prilure,
quemadnìodurn in principio de utili con-
jugatione tertii dictum est: qui qualiter
fOflnandus sit ex conversa luinori in op-
positaln qualitatenl, unicuique patet per
seipsurn.
Si autem illa propositio qUffi ad majo-
l'enl extremitatem SUluatur particularis
in prilua figura, ita quod major sit par-
ticularis, i11a vero qure est ad 111inorenl
sumatur universalis, sive utrffique propo-
sitiones ponantur affirluativffi sive utrffi-
que sunlantur negativre, sive etiam sint
non similis figurre vel forIDre sive qualita-
tis, sed una sit affirnlativa, et altera ne-
gativa, sive etialn ponantul' utrreque in-
defìnitre" sive utrmque pal'ticulares, nullo
IT10do erit syllogismus ad aliquam con-
clusionenl : quia tales omnes conjugatio-
nes jam ostensre sunt in prima figura
simpliciter inutiles esse. In talibus enilu, Q1!ar~ ma-
omnl'b us cOI1Jugatlonl
. . 'b us nl'h·l
I pro h'b JOrI eXlsten-
I et te p3:rticu~
. lari In prI-
quandoque B medlulu transcendere A l1!a. figura,
. .' d l' nlhI1 se qUl-
nlaJorem extrernltateln" lta quo mec lum turo
non contineatur sub majori extremitate,
ita quod mediunl et major extremitas (le
requis sive paribus sive eisd em non prre-
dicentur, sicut convenit fieri in prima
iìgura, in qua quidquid prredicatur de
majori extrenlitate, prffidicatur etiam de
nledio per illud principium, quod in Prc'lJ-
dicamentis ponituI', quando alterulu de
altero dicitur ut de subjecto, qurecumque
de prredicato, etiam de subjecto dicun-
tuI': et tunc quando medium transcen-
dit 111ajorcnl extrenlitatem sUluatur sub
luedio (et sit i11ud c) minor extremitas:
de hac enim prredicabitur medium, et ne-
gabitur luajoI' extrcluitas : et tunc lnajor
cxtI'cmitas non potest concludi de minori
. extrelnitate : quia huic neque omni ne-
que lì~llli, neque alicui , neque alicui non,
 544 D. ·ALB. MAG. ORD.
sive non alicui contingit inesse A majo-
rem extremitatem : et sic nul11 penitus
sequitur conclusio.
Et hujus causa est: quia, sicut dictum
est, propositiones qUffi sunt secundum'
contingere sive de modo contingentis,
convertuntur secundum oppositas quali-
tates : in talibus auten1 conjugationibus B
nledium contingit pluribus inesse qualu
A, quod est major extreluitas. Iloc au-
tem patet in terminis, si sumatur Iuediun1
aliquis terminus accidentalis, extrernita-
tes accipiantur duo inter se· disparata,
contenta tamen sub medio accidentaliter,
sicut animaI, album, tunica.
Amplius auten1 hoc non tantum ex
ratione inducta, sed etialU ex terminis.
est manifestulu in omnibus inductis con-
jugationibus. Sic enirn, ut dictum est,
se habentibus propositionibus contingit.
primum postrelno sive majoren1 extremi-
tatem contingit minori inesse., et ex ne....
cessitate omni, et ex necessitate nulli.
Termini autem communes ad on1nes in-
ductas conjugationes, in quibus sequitur
omni ex necessitate inesse, sunt animaI,
album, homo: et patet formatio sylIogis-
mi unicuique per seipsum, sic, quoddan1
album contingit esse anin1al: quemdam
hominem contingit esse album: et ta-
men ex terminis sequitur, quod omnenl
horninem necesse est esse animaI. Ter-
mini vero COlumunes, in quibus sequitur
nulli ex n'ecessitate inesse, sunt animaI,
album, vestis: et patet forn1atio, quoddam
album contingit esse animaI: quarndalu
vestem contingit esse albarn: sequitur
ex terminis, quod necesse est nullan1
vestem esse animaI.
Sic igitur 111 anifestuIIl est, quod hoc
modo se llabentibus terluinjs, nullus ad
aliquam conclusionem fit syllogismus:
omnis enilu syllogisn1us aut est conclu-
sionis de inesse, aut est conclusionis de
necessario, vel est conclusionis de con-
tengenti. 1\fanifestum est autem quod
talis syllogismus non potest esse conclu-
sionis de inesse, vel conclusionis de ne-
cessario : quia si sit affirmativus de inesse
PR~:Ò.
vel de necessario, ille interimitur priva-
tivo, hoc est, per hoc quod negativa op-
posita conclusio stat cum prffimissis: et
syllogismus privativus concludens negati-
vam interimitur et annihilatur affirmativo
sive ex hoc quod affirmativa de inesse
.vel de necessario stat CUlli prffimissis: et
sic nec affirmativa nec negativa de inesse
vel de necessario sequitur conclusio. Si
ergo aliqua sequitur conclusio, relinqui-
tur qU9d sequatur conclusio de conten-
genti: sed hoc est impossibile: ostensum
est enim jam in ternlinis, quod sic se ha-
bentibus tern1inis primum necesse est et
omni postremo ex necessitate inesse, et
ex necessitate nulliinesse: et ex hoc se-
quitur, quod non erit syllogismus conclu-
dens conclusion~m de contengenti. Quia
tale contingens de quo hic loquimur., est
contingens non necessariun1, quod oppo-
nitur et necessario et in1possibili, sicnt a
principio istius tractatus contingens diffi-
nitum est: et quia stat· CUlTI prffimissis af-
firmativa de necessario, non potest sequi
negativa de contingenti: et quia cum eis-
dem prremissis stat negativa de necessa-
rio., non potest' sequi affirmativa de COI1-
tlngenti: et sic nulla penitus sequi po- '.
test conclusio taliter se habentibus terlTIi-
I1IS.
Epilogando ergo dicimus, quod jan1 Corolla-
riurn.
manifestun1 est, quoniam CUlTI universa-
liter sumpti sunt ambo termini in propo-
sitionibus de contingenti, senlper fit syl-
logismus in prima figura, sive sint sun1-'"
pti prredicative ambo, sive privative: ve-
run1 ex ambabus préedicativis perfectus
fit syllogismus, ex alTlbabus autem priva-
tivis fit imperfectus. Oportet autem in
ista genoratione syllogisn10rum sun1ere
contingens non necessarium, sed. secun-
dum dictan1 in principio istius traetatus
diffinitioneln, pro eo scilicet quod nec
necessariulll est nec ilUpOssibile. Et quia
n1ultoties latet in qua acceptione sun1a-
tur contingens, hoc aliquando facit diffì-
cultaten1 in his qUffi dict~ sunto
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV 545
quod falsum esse videtur. Si autem est
CAPUT IV. ex uno substantiali et altero accidentali:
aut ergo subjectulu est substantiale et
De solutione dubiorum qUéB sunt circa prredicatunl accidentale, aut e converso
islam generationem unifor1nem in con- subj ectum est accidentale et prffidicatum
tingenti. substantiale. Si subjectUl1l debeat esse
substantiale et prredicatum accidentale,
Ihehltfttio. Est autem dubium in hac uniformi ge- tunc talis erit, omnem hominel1l contin-
neratione syllogismorul1l de contingenti git esse albunl, et hoc non videtur: quia
hic determinato; qualitcr sUluendi sunt si assumatur sic, omne nigrum contingi,t
teI'nlini in m.aj ori propositione, et quali- esse hominem, sequitur quod omne ni-
ter in minori? et hoc est qurerere pro quo grum contingit esse album: quod falsum
supponat B quod est medium, et pro quo esse videtur. Si autem secundo modo de-
supponat A quod est major extrernitas, beant accipi terluini: tunc sic accipientur,
et pro quo supponat c quod est minor ex- contingit omne album esse animai: et
trcmitas? onlnis enim terminus aut est tunc assumatur l1linor sic, Ol1lnem ho-
substantialis, aut accidentalis. Dico au- luinenl c9ntingit esse album: sequitur
ten1 terminum substantialem, qui sub- quod contingit onlnem hominem esse
stantialu significat: accidentalem autelu, animaI: veì sic, omne albulll contingit
qui significat accidens concretive sive de- esse hOluinelu: omnem asinum contin-
nonlinative. CUl1l enim luajor propositio git esse album: ergo OIIlnem asinulu con-
constet ex duobus terluinis, subj ecto scili- tingit esse 110luinenl: quod falsulu est,
cet quod est mediul1l" et pI'redicato quod cum una istarum sit de necessario et al-
est majoI' extremitas in prilua figura: aut tera de impossibili: contingens autenl de
isti ternlini ex quibus constat luajor pro- quo hic loquimur, est quod nec necessa-
positio, sunt anlbo substantiales, aut an1- rium est, nec impossibile.
boaecidentales~ aut unus substantialis Ad solutionem ergo hujus qUffistionis Pro solutio-
et alter accidentalis. Si sunt anlbo sub- generaliter sciendum est, quod in unifor- ne d~~~n­
stantiales, videtur esse non posse: quia mi generatione syllogismorum de con-
propositio talis non est de contingenti, tingenti debet SUIni subjectulu, non quod
sed vel de necessario vel de in1possibili. est, sed quod contingit, sicut etialu in
J)e necessario si luediurn aecipiatur sub prrehabitis dictum est: CUIU dicituI', onlne
nlajori sic, on1nelli homineIll contingit B contingit esse A, debet sumi. non quod
esse animaI: non eninl contingit, sed est B, sed quod contingit esse B conti~git
necessarium est hominem esse animaI. esse A. Ex quo sequitur, quod quando-
De ilupossibili si 9.isparati sumantur ter- curnque in unifoI'nli generatione de con-
mini, sieut contingit honlinenl esse asi- tingenti subj ectum l1laj oris propositionis
nunl: hrec enilU de inlpossibili est et est terminus accidentalis, et pI'mdicatunl
non de contingenti. Si autem debeat su~ est terminus substantialis, lunc propo-
llli in duobus accidentalibus : tunc sic ac- sitio est falsaI: quia \une es-1; sensus, omne
cipitur, omne gramnlèl'licum contingit quod contingit esse B contingit esse A,
esse albùlu, et videtur esse falsurn : quia hoc eninl falsuill est, si in ternlinis po-
tunc sic syllogizabitur, olune gramluati- natur sic, olune albunl contingit esse
cum contingit esse album: sed omne ni- - aninlal,hoc ~st,onlne quod contingit esse
grum contingit esse gralunlaticum : ergo albunl, contingit essse animaI: hrec
om·ne nigrum contingit ~sse album: enim falsa est: quia etsi ponatur quod

t Notanda est hffiC regula quam limitat Auc- versalem ;..nanl de particulari non est vera re-
tor in fine hujus capituli ad propositionem uni- gula. J~~lmy.
35
 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
omne quod est album sit animaI, ta-
men- multa contingit esse alba,sicut ti-
gnum, et lapidem., et vestem, quorum'.
nUllUlrl contingit esse anin1al. In ista
ergo generatione non dehet luediuIll esse
terrninu's accidentalis, cum major extre-
mitas sit terminus substantialis ~
Ad .fox:ma.ffi
dubltatlon15.
Sciendum ergo" quod major
'
propositio
, in hac generatione .duplicìter accipi potest,
scilicet aut ex utroque termino acciden-
tali, aut ex subjecto substantiali et prre-
dicato accidentali 1. Ad id autem quod
objicitur contra hoc, quando uterque est
terminus accidentalis, dicendum quod
cum dicit, omne graillmaticum contingit
esse album, hrec est vera: quia sensus
est, omne quod contingit esse grammati-
cunl, contingit esse album. Cum autem
assumitur minor dicens, Offine nigrunl
contingit esse grammaticuffi, heec est di-
stinguenda ex eo quod iste terminus, ni-
gruIll, potest stare primo pro qualitate,
et secundo pro substantia, aut e converso.
Si primo modo accipiatur, falsa est. Si
autem secundo modo, tunc est vera. Et
in eodem sensu in quo minor est vera,
est etiam conclusio vera, 11rec scilicet,
omne nigrunl contingit esse album: et in
eo sensu in quo minor est falsa, est etiam
conclusio falsa: quia conclusio distinguen-
da est sicut minor propositio. Ad id au-
tenl quod objicitur contra hoc, quod sub-
jectUl11 sit terlninus substantialis, et prre-
dicatum terl11inus accidentalis, eadem est
responsio: quia cunl dicitur, contingit
omnem hominem esse album: et contin-
git omne nigrun1 esse hominem: ergo
contingit oIllne nigrum esse album: di-
stinguenda est conclusio, sicut prius.
Sed adhuc deternlinandum, utrum sub
eadcln acceptione contingentis accipienda
sit etiam minor universalis affirlIlativa,
vel non. Hoc enim videtur., quia aliter
in syllogismo requivocaretur contingens :
et sic argumentatio deficeret, ita quod
non valeret processus. Sed ad hoc dicen-
dUl11., quod minor (propter hoc quod non
continet alianl sub se accipiendam in syl-
logisrno ad qùam referatur, sicut major
continet sub se minorem in prima figura)
accipitur indifferenter in utraque accep-
tione., sive sic, omne quod est c contingit
esse A, sive quod contingit esse c contin-
git esse A, et in quocumque istorum sen-
suum est vera: et non requivocabitur
propter hoc, sicut non mquivocatur ter-
minus in propositione ,positus., qure duas
causas habet veritatis. Sic igitur dicen-
dum e'st de acceptione contingentis in
uniformi generatione syllogismorum de
contengenti.
Sciendum etiam quod cunl contingens
tripliciter dicatur, scilicet necessarium,
et non necessarium, et contingens altulTI
quod pro possibili ponitur, satis determi-
natulll est de contingenti secundum om-
nes illas intentiones: quia contingene ne-
cessarium determin'atum est, ubi de ne-
cessario est deternlinatum de contingenti
quod ponitur pro non necessario secun-
dum generationetn uniformenl syllogis-
morum et mixtampe1' t1'es figu1'as deter-
rninatur hic in isto tractat~. Contingens
autenl pro possibili (sicut in ante habitis
dicturl1 est) genus est ad utrunlque isto-
rUln, et non est nisi in speciebus suis : et
ideo etiam de generatione syllogismorum
de ilIo contingenti extra species suas non
est determinandum.
Adhuc autenl hic notandum est, circa-
id quod diximus, quod quidam lllOdi in
hac syllogizatione de contingenti dicun-
tur inlperfecti quamvis-sint prilllre figurre,
qUffi perfectissima est, et per aliam perfici

1 Contra: ista est falsa, contingit omnenl al- - Sed contra: ista non est vera, contingit omne
bedinerrl esse colorem, quia de necessitate al- album esse coloratum, quia imo est necesse
bedo est color: et tamen uterque est terminus esse omne album, etc. Respondetur, qued ultra
accidentalis. Respondetur quod termini non hoc quod sint termini concreti accidentales,
sunt accidentales, quia per terminos acciden- requiritur quod etialll ibi non sit essentiaLis
tales intelligilTIUS ternlinos concretos, ut dicit inhmren tia prffidicati ad subj ectum qualiter
Anctor in principio capitnli. non est in proposito. Jammy.
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV
non potest: non enim sunt imperfecti
quantum ad figuram, sed sunt imperfecti
quantum ad modum primee figuree : quia
minor est negativa: quod in modis pri-
mee figuree esse non potest: et ideo con-
versione indigent in oppositam qualita-
tem, ut habeant et modum et evidentiam
necessitatis.
UhJectio. Adhuc autelll sciendum quod in ter-
lllinis instantiarum quos induximus in
conjugationibus particularium syllogis-
morum, album posuinlus pro medio,
quod est majoris propositionis subjectunl:
CUlTI tamen dixerilllus quod terminus ac-
cidentalis in maj ori propositione non
possit esse subj ectulll, ita quod ternlinus
substantialis sit preedicatum, nisi propo-
Kulutlo. sitio major sit falsa. Hoc eninl verUlll est
in propositione universali affirlTIativa, et .
non est verum in particulari affirnlativa :
et ideo in particulari ternlinus acciden-
talis potest esse subj ectum l.
Si autem queeritur quare potest nl1nor
de contingenti in prinla figura esse nega-
tiva, CUlTI in his quee sunt de inesse vel
de necessario in prima figura negativa
esse non. possit? Sed ad hoc leve est sol-
vere: hoc enim ideo est, quia converti-
tur afiìrmativa in negativanl, et e convér-
so, et utraque quantunl ad aliquid poten..
tire est in altera: et ideo per utralTIque
in hac figura syllogizari poteste ])0 nunle-
fO autenl et sufficientia conjugationUlTI
utilium et inutilium in ante habitis in si-
mili satis dictum est.
CAPUT V.
De mixtione contingentis et inesse in pri-
mte figurte modis universalibus.
In mixtione autem contingentis et ines-
se primo ponendre sunt.regulee secundum
quas fit ipsamixtio-. Dicamus igitur si
secundun1 mixtionem contingentis et
inesse una quidem pra"\missarum sumatur
t Limitationem habet hme regula quando
subjeetulll est terlninus aeeidentali.s ,et prffidi-
547
de inesse, altera vero sumatur secun-
dunl contingere, hoc est, de modo con-
tingentis : tunc in tali propositionum dis-
positione, quando illa propositio qUffi est
ad majorem extremitatem (et est major)
significaverit per nl0duiTI contingentis
~ppositUlTI, hoc est, significaverit in ex-
pressione VOClS et o'rationis compositio-
nelTI et inheerentiam secundum continge-
re, et qure ad lTIinorem est extrelnitatem,
significat inesse non ut nunc sed simpli-
citer, perfecti erunt onlnes syllogismi per
dici de omni et dici de nullo ex ipsis
sunlptis propositionibus concludentes
eonclusionern de contingenti, quod est
contingens infinitum, secundunl dictarn
in prrehabitis deterlTIinationem contin-
gentis.
Quando autelTI illa propositio qUffi est
minor (ideo quia est ad lTIinorem extre-
nlitatelTI) est de contingenti superius dif-
finito, et major de inesse, erunt quidem
syllogismi, sed omnes erunt irnperfecti,
et erunt negativi concludentes negativas
de contingenti conclusionés: sed hoc
contingens non erit infinitum sicut prius,
et sicut determinatum est contingens in
ante habitis: sed hoc erit contingens in
secundo ordine modalium, super quod
cadit necessariulll : erit enin1 conclusio-
nis concludentis id quod est nulli vel non
omni ex necessitate inesse. Cujus proba-
tio est: quia si dixerilnus, quod aliquod
preedicatum ut A nulli aut non omni inest
subjecto sicut B, et hoc ex necessitate,
ita ut dicamus, ex necessitate nullum vel
non OITIne B est A, tune quia contingens
est necessarium, oportet etiam concede-
re, quod contingat nullulTI vel non omne
TI esse A, quia tale contingens sequitur
ad necessariun1 : hoc autenl contingens
est comlnune quod est contingens pro
possibili, et non nisi supero non esse.
Quan1vis autem dixerimus quod illud
contingens sequitur in negativis modis,
tamen sciendum est quod idem in affir-
eatuill terminus suhstan fiali::;, tune eniln pro-
positio est falfìa.
 548 D. ALB. ~fAG. ·ORD. PR.iED.
mativis in quibus minor est de contin-
genti. Hoc auteln patebit in consequenti-
bus. Istre igitur sunt dUffi regulre, quibus
fit nlixtio contingentis et inesse ad infe-
rendam cop-J~lusionem de contingenti.
Dubitatio. Est autem qUffistio circa regulas indu-
ctas : quia in mixtione necessariiet inesse
non fuit utilis conjugatio ad inferendam
conclusionem de necessario, nisi lllajori
existente de necessario. QUffiritur ergo,
quare ip. ista mixtione utilis est ad infe-
rendam conclusionem de contingenti, et
nlajori existente de contingenti, et mino-
ri de inesse: et e converso minori exi-
stente de contingenti,et lllajori de inesse.
Solutio. Sed hoc ideo est, quia necessarium dici-
tur uno modo, et contingens dicitur lllul-
tipliciter. Et ideo ad conclusionelll de ne-
cessario (quod senlper uno modo èst)
conjugatio utilis est quando major est de
necessario: et Iloc non potest inferri
quando minor (qure minoris virtutis est
in inferendo) fuerit de necessario, et ma-
jor de inesse. Et similiter esset de con-
tingenti si uno modo diceretur, et esset
semper uno modo: propter quod minori
existente de contingenti infertur aliquod
contingens, quamvis non uno modo sit
acceptum in conclusione et in prffimissa.
Dubitatio. Sed tunc iterum qUffiritur, quare nla-
jori exisfente de contingenti et minori de
inesse sequitur conclusio de contingenti
ad utrumlibet: lllinori autem existente
de contingenti non sequilur conclusio de
contingenti ad utrunllibet, sed de contin-
SoIutio. genti pro possibili? Et dicendum ad hoc,
quod quando nlajor est de contingenti in
mixti one contingentis et inesse, tunc ITla-
jor est de contingenti secundum illalll ac-
ceptionem contingentis qUffi dicta est,
scilieet Ol1lne quod est B contingit esse A,
et non de illa qUffi est, oInne quod con-
tingit esse B contingit esse A, sicut in an-
te 11abitis dictum est. Et ideo major ap-
propriat sibi minorem sub se acceptam,
et tota virtus inferendi consis-tit in majori
propositione secunduin dici de omni, in
contingenti bus : propter quod necesse est
conclusionenl esse silnilenl lnajori in ac-
ceptione conti.ngentis. Quando autem mi
noI' est de contingenti et major de inesse·,
tunc minor non potest sibi appropriare
111ajorem, eo quod sic non fit debita di-
spositio secunduIll dici de Olllni vel dici de
nullo: propter quod'nec secundum virtu-
tem majoris nec secundum virtutem mi-
noris potest inferri conclusio. Quia enim
non habet ordinelll secundum dici de
omni vel de nullo, ideo non potest inferri
conclusio de inesse ad sinlilitudinem ma-
jorìs : et quia in prima figura majoris est
tota virtus consequentiffi', ideo non potest
fieri conclusio de contingenti ad utrum-
libet ad similitudinelll nlinoris. Sequitur
ergo in tali dispositione terminorum me-
dium, quod nec de inesse est, nec de con-
tingenti ad utrullllibet: et hoc medium
est contingens commune, quod contin-
gens pro possibilipositunl.
Sic autem prrelibatis duabus mixtio-
nunl regulis ipsas conjugationes univer-
salium syllogismorum ponamus, et primo
in syllogismis perfectis. Dicamus igitur
quod in conjugationibus talibus prima est
secundum modum affirmativuIIl. Secunda
secundum modunl negativum per dici de
nullo perfectum. Ponaìnus .enim conju- versales
Modi uni·
uti·
gationem secundum primum IIlodum pri- les in prima
figura ex
ITlffi figurre sic, quod contingat A omni B UI}3 de ~on-
. tingentI e&
inesse, ita quod contingat omne B esse A, a.ltera de
lnesse.
B autenl in minori propositione ponatur
inesse c simpliciter: sequitur quod OInne
c contingat esse A: et ideo est, quia se-
cundum proprietatem prinlffi figurre B est
sub A et c sub B : et ideo quod contingit
omni B nullo excepto, nècesse est quod
contingat Olllni c, quia c accipitur sub B.
Propterea etiam propositio lllinor 'erit de
inesse silupliciter, et non ut nunc, et est
perfectus syllogismus secundum dici de
olIlni in contingentibus. Silniliter autem
est in secundo modo primre figurre· cum
privativa est A B, major propositio B, c
autem minor propositio est affirmativa,
et major quidem est de contingenti, mi-
nor autelnde inesse simpliciter: tune
enim perfeclus per dici de nullo erit syllo-
gisnlus, concludens quoniam A contingit
 LIBER I PRIORUM A.NALì TIC. TRACT. IV ~49
7

nulli c inesse, sic, nullum B contingit les: quia si minor sit vera, major non
esse A, onlne c B, ergo nullum c contin- potest esse vera: isto cnim est sensus
git esse A. Manifestum est ergo ex dictis" majoris, omne quod est rnovens, ~ontin­
quod in universalibus syllogismis quando git esse anilllal: quod nun polest esse
ea qUffi est de contingenti ponitur ad ma- verum cum hoc quod dicitur, OIIlnis ho-
jorem" et ea quce est de inesse ponitur ad 1110 movens: et sic· deficit conjugatio
minorem, secundunl hanc mixtionem propter terminorulll inutilitatern, et pro-
perfecti sunt syllogismi per dici de olTIni positionUlll incompossibilitatelll. Patet
vel dici de nullo in contingentibus. igitur quod dictce instantice non impe-
l'rlm~ obje- Si autem quis obJ·iciat rlicens quod diunt perfectorum et universalium syllo-
clio.
instantia videtur inveniri in terminis con- gismorum in hac mixtione conjugatio-
tra conjugationes illas, sie, contingit Olll- nem, quin utiles sint ad inferendalll con-
nem hominem esse album: omne nigrum clusionem de contingente ad utrumlibet,
est homo: non sequitur conclusio de con- si major sit de contingente et minor de
tingenti ad utrumlibet: sequitlir enim inessc.
quod contingit omne nigrum esse alburn :
quod non' est contingens, sed impossibile, CAPUT VI.
ut videtur.
Kucunda.
Adhuc instatur sic, contin.git omne De his qUéE antecedere debent conJ·ugatio:.
movens esse animaI: omnis homo est nes modorum imperfectoru·m.
movens (et hoc ponatur), non sequitur:
ergo contingit omnem hOlllinem esse ani- Quando autem propositiones préelnissre
mal: quia hoc est necessarium: videtur contrario modo sunt se habentes, ita sci-
ergo quod non semper sit verunl, quod licet quod major sit de inesse et lllinor de
majori existente de contingenti ad utrum- contingenti" tune quidem erunt syllogis-
libet et minori de inesse, sequatur con- mi, sed non oportet per dici de omni veI
clusio de contingenti ad utrumlibet. dici de nullo, sed per in~possibile utilita-
Adprimam. Hoc autem multipliciter patest solvi: tenl talium conJugationum demonstrare.
potest enilll dici quod minor debet esse Ex quo statim est m.anifestum" quoniam
de inesse simpliciter, et non de inesse ut tales syllogismi sunt imperfecti: quia ex
nune : eo quod minor extremi,tas. debet his qure sunt in sumptis propositionibus,
substantialiter contineri sub medio. In non possunt denlonstrari: sed oportet
dictis autem instantiis minor est de inesse alia ad d~Iilonstrandunl assumere, sicut
Aliter.
ut nunc. p otest .
etlam minor d · · · ex oppositunl cbnclusionis et hujusnlodi.
lstlngui
hoc, quod nigrum potest principaliter di- Ad hoc autem quod denl0nstrari pos-
cere quale, et secundario substantiam sint hujusmodi conjugationes, oportet nos
qualem, vel e converso: vel sic, oJ?ne prremittere et ostendere, quod si antece-
quod est nigrum, vel omne quod contin- dens ad aliquid est necessarium, erit con-
git esse nigrum. Et .primo quidèlll mo- sequens. ad illud necessarium: et cum
do potest esse vera minor, sciIicet pro eo antecedens est possibile, erit consequens
quod est nigrum: secundo autem modo àd illud possibile: sieut si dicam, quod A
falsa. Et sic etiam eonclusio distinguitur, sit antecedens, et B con.sequens: t.une
et in sellSU in quo est vera minor., est et enim si necesse est esse A" erit necesse
conclusio vera: et in sen$U in quo est esse B, et cum possibile est esse A, erit
falsa, est etiam conclusio falsa. Sed pri- possibile esse B per necessìlatem conse-
ma solutio est melior et magis concor- quentire. Hoc autem probatur per ad inl- Quod si an.
dans dictis Aristotelis. Possibile deductionem. Sic enim se ha- est teceden~
POSSl-
Ad secun- Ad secundam instantiam dicendum, bentibus . '
terminis scilicet ut antecedens bile, etiam
consequens
dame quod major et minor sunt incolllpossibi- •et conscquens sit id in qua est A antece- est possibi· 10
 550 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
den~ possibile: dico ergo quod B conse-
quens erit possibile: vel detur. opposi-
tum, quod scilicet B non sit possibile,
quando A est possibile. Si érgo B non
est possibile,- sequitur ab requipollenti
quod B erit illlpossibile, cum talllen sit
consequens ad A. Sed id quod est possi-
bile, est hoc quod cunl possibile sit fieri,
aliquanclo fiet: ilnpossibile vero, quod
cum sit impossibile, non fiet unquam:
sequitur quod cunl A sit possibile, et B
impossibile, quod A aliquando sit prmtcr
B, si enim fieri contingit: tunc etianl esse
contingit A prreter B, quod enim fit quan-
do jam factum est, tunc est in actu:
oportet enim hic accipere possibile non
. a.nte actulll tantum (secundum quod pos-
sibile dicimus, quod potest fieri quod
possibile est in generatione sive in fieri
dictum). Sed oportet etiam accipere in
actu quando jam est, et quando jam ve-
l'unl est quod est, et quando jaln habei-
esse in actu, et quocumque alio lllOdo
etialn in complexis sicut in propositioni-
bus aliter dicitur possibile. In omnibus
eninl similiter se habebit: et similiter
etiam est impossibile et ante fieri sive ge-
nerationelll, et in actu postquam est in
actu. In omnibus enim sequitur id quod
dictum est. Aut si consequcns erit impos-
sibile quando antecedens est possibile,
sequitur quod antecedens sit sine conse-
quente: et cum antecedens sit aliquid
consequentis et sub ipso, sequitur quod
aliquicl semper erit et non erit, ét erit
idenl possibile et impossibile, quod stare
non potest. Stabit igitur quod dictum est,
quod si antecedens est possibile, conse-
quens est possibile.
Amplius autem inter ea qure ,mixtioni
syllogismorum imperfectorunl prremit-
tenda sunt, secundum est hoc qUQd cunl
dicinlus cum est A antecedens, quod sit
ante B consequens" non oportet opinari,
quod ibi dicamus A tanquam ununl ali-
quid sit ex quo syllogistice sequatur B
un~ nihil consequens .
ExseqUltur . nihil.
enim'sequitur syllogis-
:syllogistice. tice ex uno et unico aliquo existente, sed
ex duabus ad minus propositionibus et
tribus terminis : unde A ponitur non pro
uno, sed pro duabus propositionibus an-
tecedentibus, et B ponitur pro conclusio-
pe : et tunc antecedens sunt dure proposi-
tiones inferentes conclusionenl, quando
sic se habent in lllixtione contingentis et
inesse sicut dictum est secund~m syllo-
gismuIll contingentem conclusionem con-
cludentem. In tali enim consequentia si
c ut consequens dicitur de D sicut de an-
tecedente~ D autem per eUllldem modum
ut consequens dicitur de.E ut antéceden-
te, sequitur per necessitatern syllogis1i-
cam quod etiam c dicatur de E in conclu-
sioneper id quod inPr;edicamentis di-
ctum est, quando alterulll de altero ut de
subj ecto dicitur, omnia qure de prffidicato
dicuntur, dici de subj ecto necesse est. Et
si utrumque in antecedente possibile est
prremissorum" erit etiam possibilis con-
clusio. Quemadmodum accidit in neces-
sariis, si quis ponat propositiones esse A,
et B ponat esse conclusionem. In talibus
eninl accidit sive sequitur, cum A sit pro-
positiones necessarire, et B conclusÌonem
esse necessariam: sic etiam sequitur "
quod possibile in propositionibus sequi-
tur possibile in conclusione.
Ex his autem sic prrelibatis quasi co- Quomodo
. . ° ·1· d ex falso pOSo
1'0 Il arlUlll sequltur tertlulll, SCI Icet quo sibili non
or °11° l °1°
nlanl estum est ex I lS, 10C SCI lcet quo- potestesse
nisi falsoum
niam ex falso et non impossibili' posito etp~so;tbiì~-
in prreIllissis, etiaIll id quod in conclu-
sione accidit sive sequitur erit falsum et
non impossibile, quando sequitur propter
positionem prrelllissarum, ita quod se~
quatur ex prrenlissis, ut si A propositio-
nes sit falsum et non iIllpossibile (et cum
sit A, sequitur esse n) sequitu~'> quod B
conclusio erit falsum et non impossibile:
quoniam enim jam ostensum est quod
cum est A est B, et cum possibile est A
possibile erit B : positum autem est quod
sit possibile, sequitur quod et B crit pos-
sibile. Si eninl detur oppositum quod sci-
licet B sit impossibile, cum A positunl sit
esse possibile, sequitur quod simul idem
erit possibile idem et impossibile, quod
paulo ante improbatum est.
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV
ObJtatlo Hre.c autem est sententia Aristotelis de
verbo in verbum, et nihil potest contra-
riari, licet quidam objiciant de enthyn1e-
matibus et habitudinibus localibus et de
maximis, in quibus ex uno videtur ali-
"olutlo. quid sequi, et non ex duobus. Sed hoc
facile solvitur, ita quod dicatur quod ex
uno secundum vocis expressionem bene
sequitur conclusio ; sed oportet quod dure
propositiones sint tam in mente propo-
nentis quam in mente accipientis, qua-
rum subticetur altera in enthymemate et
in localibus argumentis. Non enim pro-
batur vel accipitur extremun1 in esse ex-
tremo, nisi per rnedium. Medium autem
per hoc quod refertur ad utrumque extre-
muIU, duas facit dimensiones, quasi duo
intervalla, qure sunt dure propositiones :
et sic patet veritas ejus quod dictUIll
est.
CAPUT VII.
De conJ·ugationibus universalium syllo-
gismorum imperfeetis, et de perfeetione
earum.
His autem, sicut dictum est, prremis-
sis, conjugationes in1perfectas universa-
lium syllogismorum ponamus, et osten-
damus qualiter sunt utiles, et qu.aliter
perfici habent : imperfectas autem dici-
mus, in quibus major est de inessé affir-
mativa vel negativa, et minor de contin-
genti. Dicamus igitur prilllo ubi major
est de inesse affirmativa et minor de con-
tingenti affil'mativa,quia illa sun1itur jux-
ta pl'imum modum' primre figul're. Insit
enim A major extremitas omni B medio,
B autem medium contingat omni c mino-
l'i extremitati, necesse est igitur A' contin-
gere omni c in conclusione, sic formato
syllogismo-, on1ne B A, omne c contingit
esse B, ergo omne c contingit esse A. Aut
detur oppositum conclusionis, sic, non
contingit omne c esse A. l\ccipiatur ergo
illa cum minori qure fuit de contingenti,
sed posita inesse sic, non cantingit omne
c esse· A, hoc est, de necessitate aliquod c
551
non est A: per minorem autem positam
inesse dicitur et ponitul' omne c esse B,
quod quidem falsun1 est sed non est im-
possibile: quia contingens erat, sicut di-
ctum est in primo syllogisn1o. Ex his au-
tem duabus sic sumptis sequitur, quod A
non contingit omni B inesse: quod non
poteststare CUln majori in qua dictum est,
quod omni. B inest A. Hic enilll syllogis-
lllUS deductionis scilicet ad impossibile fit
per tertiam figuram: est enim quintus
tertiffi per mixtio nem necessarii et inesse,
habens majorem particularem de neces-
sario, et 111inorelU universalen1 de inesse :
patet igitur quod sequitur primffi conju-
gationis conclusio, quod scilicet omni c
contingat A inesse: quia dato opposito
conclusionis sequetur oppositum majoris
datre: quod est falsum et impossibile,
cum in minori qUffi" fuit de contingenti,
non fuerit positurn nisi falsum et possi-
bile: et ex possibili non debet sequi ilU-
possibile, sicut nupel' determinatum est.
Potest autem hoc iden1 ostendi per
primam figuram, si minor qUffi est de
contingenti ponatur de inesse, et syllo-
gizetur per propositiones de inesse sic :
ponatur enim minor de inesse, ita quod
B insit c, sic-, omne c B, ergo omne c A, et
ex his accipiatur conclusio de contingen-
ti: quia si omne B est A, tunc A contingit
on1ni B inesse: quia si non contingeret
inesse, tunc sequeretur quod non inesset
A ipsi B: et fiat tunc talis syllogimus,
omne B contingit esse A, omne c B, ergo
omne c contingit esse A: sed positum erat
in opposito conclusionis primi syllogismi,
non contingit omni c inesse A, patet igi-
tur quod utilis est talis conjugatio.
Sed in hac mixtione contingentis et
inesse oportet scir~, quod accipiendulu
est inesse simpliciter quod non determi-
netur secundum hoc tempus ui nunc, si-
ve in hoc tempore: sed s.impliciter insit
et semper secundum tern1inorum COhffi-
rentiam et habitudinem : quia per hujus-
modi propositiones qUffi sic sunt de ines-
se simpliciter, facimus syllogismos inhac
mixtione: quonian1 si SUluatur major
 D. ALB. J.\!IAG. ORoD. PRLED.
in hac mixtione de inesse ut nunc, non
erit syl1ogismus, sed deficiet propter ter-
minorum inutilitatem : hoc autelTI in ter-
minis manifestun1, qui sunt homo, n10-
vens, equus: J!ihil enim fortasse prohi-
bet, si ita ponatur omni moventi homi-
nem inesse : sicut si ponatur °quod omne
quod movetur sit homo, et nihilluovea-
tur nisi homo. Movens autem contingit
on1ni equo, ita quod omnem equun1 con-
tingit moveri. Et tamen non sequitur quod
omnem equum contingat esse hominem :
quinimo de necessitate nullus equus est
homo.
Amplius ex eadem dispositione propo-
sitionum sequitur, quod conclusio sit af-
firmativa universalis de necessario si tales
accipiantur termini, animaI, movens, ho-
mo, ita quod primus sit anilual sive ma-
jor extremitas~: medium autem s'it mo-
vens: et minor extremitas sive postre-
mum sit homo: sic enim propositiones
similiter se habebunt in modo et figura
ut prius.: et non sequitur conclusio de
contingenti, sec1 de necessario: quia ex
necessitate hOlno est anin1al, et non con-
tingenter : et forn1atur sic syllogisrnus:
omne movens animaI: omnem h0111inenl
contingit esse moventelU: ergo on1nem
~ominenl contingit esse animai: sic enilu
major est accepta de inesse ut nunc, et
non simpliciter : quia igitur sic accepta
majori de inesse ut nunc, sequitur uni-
versalis negativa de necessario, non pot-
est sequi aliqua conclusio affirmativa de
contingenti: et quia sequitur affirmativa
~e necessario, non potest seq;ui aliqua de
contingenti negativa.
Prim~ obje- Circa hrec autem quce dicta sunt ocur-
etIO. '
rit dubitatio de conjugationibus imper-
fectis : videntur enim omnes esse sophis-
ticre, et per consequens inutiles: quia
cum n1aj or propositio sit de inesse SiIU-
pliciter sive sit affirlnativa sive negativa,
prredicatum convenit his quce actu stant
sub subjecto quod est mediulu. In n1ino-
ri autem propositione illud idem mediun1
est prcedicatum, et per modum contin-
gentis ampliatur ad. standU111 pro pluribus
quam stet in ea quce fuit de inesse sim-
pliciter. :Ergo medium pro pluribus stat
in minori quam in majori. In onlnibus
igitur hujusmodi cori.jugationibus· incidit
fallacia figurce dictionis, vel fallacia con-
sequentis.
Adhuc autelu ex prffiluissis habitum Seeunda.
est, quod alteri prcemissarum debet assi-
milari conclusio: sed hic non est hoc
modo: quia minor est de contingenti ad
utrun11ibet, conelusio autem est de con-
tingenti pro possibili, et sic conclusio
nec assiIuilatur majori, nec minori: et
sic videtur quod inutilis sit conjugatio.
Ad hcec autero no~ est difficile solvere Adprimam
si prcemissa ad men10riam revocentur:
quando enim major est de inesse sim-
pliciter, medium quod est subjectum ma-
joris stat pro olunibus quce actu vel habi
tudine sunt sub ipso, et de òmnibus his
possibiliter prcedicatur prredicatulu: de
quibus enim possibiliter prcedicatur ho-
mo ~ de omniblis istis possibiliter prcedi-
catur aniIual, etiamsi actu non stent sub
homine: quia prredicati oprredicati de sub-
jecto est propter cohcerentialu termino-
run1, et ad alupliora n1ediulu in minori
per modulu contingentis anlpliari non
potest, quia requalis est suppositio in utro-
que : propter quod fallacia non incidit~
nec secundum figuram dictionis, neque
secundulu consequens.
Ad aliud dicendum quod conclusio est Ad secun-
. dame
de contingenti sicut altera prremlssarum,
vel est de inesse sicut reliqua: nec opor-
tet propter conjugationem, conclusi6nem
ulterius alteri prcemissarum assin1ilari.
Qualiter autem ex talibus consequatur
conclusio de inesse et conclusio assin1ile-
tur illi quce est de inesse, patebit ~nfe-
rius.
Adhuc autem dubitatur de perfectione Objectio
alia.
hujusmo di syllogismorulu imperfectorum:
in prrehabitis enirn primus modus istius
mixtionis qui est ex utraque affirmativa
perfectus est deducendo ad in1possibile
circa quintuIll tertire lnixtum de necessa-
rio et inesse. In prcehabitis autem ubi de-
terminatulu est de mixtione necessarii et
 LIBER I PRIOR1JM ANALYTIC. TRACT. IV
inesse, nulla conjugatio utilis inventa est
de illa mixtione circa quintum tertire.lgi- '
tur deductio ad impossibile facta est per
inutilem conjugationeln·: non cniln ali-
qua utilis conjugatio posita est in mixtio-
ne necessarii et inesse circa quartum se-
cundre, vel circa quintum tertiée. Videtur
igitur quod probati o non valeat. Et si-
militer probata est inutilitas conjugatio-
nis negativre per dcductionem ad impos-
sibile, et factus est syllogismus juxta ter-
tium tertire majori particulari existente
de necessario,et minori universali de
inesse: qure conjugatio reputata est inu-
tilis in prrehabitis.
Evasio. Si forte aliquis dicat ad nrec, quod ta-
les conjugationes in prrehabitis reputatre
sunt inutiles, quia sin1pliciter inutiles :
sunt enim inutiles quotiescumque illa de
inesse est de inesse ut nunc: hic autem
reputantur utiles, quia hic sumitur illa de
inesse pro inesse simpliciter: et sic quoad
hoc reputantur hic utiles, propter termi-
nOrUlTI in hac 111ateria electionem. Con-
Impugnatio . •
evasionis. tra hoc autem esse videtur, quod In syl-
logismo 111ixto de necessario et inessè,
minor qure est de inesse accepta est a
minori primi syllogismi, qure est de con-
tingenti ad utrulnlibet posito in esse:
quando autem tale contingel1s poIiitur
.inesse, non potest illapropositio esse ni-
si de inesse ut nunc : et ideo quamvis for-
te in mixtione superius determinata quan-
do i11a de inesse fuerit de inesse sin1plici-
ter, sit utilis talis .conjugatio :' tamen in
proposito non valet, quia 11ic ilIa de incs-
se erit de inesse ut nunc.
Alia evasio. Si forte aliquis dicat quod contingens
ad utrumlibet duplex est., natum scilicet
et infinitum, et dicit quod in talibus con-
jugationibus in quibus major est de ines-
se simpliciter et minor de contingenti,
minor est de contingenti nato : ideo quia
major de inesse sinlpliciter appropriat si-
bi n1inorein : et cum lnajor sit de inesse
silnpliciter, non potest minor esse de
contingenti infinito: relinquitur ergo
-quod sit de contingenti nato: contingens
autem natum positum inesse dicit inesse
553
simpliciter, per hoc quod causam habet
in subjecto: et sic adhuc stabit, quod in
syllogisnlo ad impossibile iIla qure est de
inesse, dicit incsse simpliciter, et non ut
nunc. Sed contra hoc iterun1 videtur : Impugnatio
ejus.
quia secundum ea quce in prrecedentibus
dicta sunt, nulla propositio potest sibi
appropriare aliam nisi qure vel major in
syllogismo perfecto primre figurre secun-
dun1 dici de olTIni vel dici de nullo., vel
potest esse major in syllogismo perfecto
per reductionen1. ]\iajor autem de inesse
in istis conjugationibus, nec major est in
syllogismo perfecto, nec potest fieri ma-
jor per reductionem. Ergo non potest ap-
propriare sibi minorem de contingenti,
ut secundum ejus exigentiam stet pro
contingenti nato. Stabit ergo indifIeren-
ter sive pro continge'nti nato, sive pro
infinito: et sic riulla est dicta solutio.
Adhuc autem etiam in terminis manife-
stU111 est, quod in tali conjugatione ali-
quando sequitur conclusio de contingenti
nato et pro possibili, et aliquando sequi-
tur conclusio de contingenti infinito: po-
nantur enim tern1ini, coloratun1, album,
homo: et forlnetur syllogismus sic, on1ne
album eoloratum : omnem hominem con-
tingit esse albun1 : ergo omnenl hominem
contingit esse coloratum, quod est con-
tingens non necessarium, et contingens
natum. Si autem sic ponantur termini.,
motum, ambulans, homo: et formetur
syllogismus sic., omne anlbulans move-
tur: omnem hominem contingit ambu-
lare: ergo omnem· 110mineiTI contingit
moveri: patet quod conclusio est de con-
tingenti infinito, et sic patet quod minor
a maj ori non appropriatur, ut stet secun-
dum exigentiam majoris: et hoc videtur
esse concedendum.
In syllogismo autem deducente ad iln- Solutio ob-
possibil~, ex opposito conclu~ionis et mi- jeclionis,
nori posita inesse concluditur conclusio
de inesse, qUffi non potest· stare cum ma-
jori primisyllogisn1i. Quamvis ergo tales
conjugationes inutiles sint ad conclusio-
nem de necessario sicut prrehabitum est:
sunt tamen utiles ad conclusionem de
 554 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
inesse: et sic concluditur conelusio de
inesse, qure non stat cum majori 'propo-' ~
sitione de inesse. Et per hoc patet solu-
tio ad omnia qure indueta sunto
Notanddum
quorum aro
Adhue autem . .
notandunl est quod in
. et eorut!U secunda perfectione istarum conJ·ugatio-
Impugna l O . · . .
num, qure fit per primanl figuram', ut su-
perius dictum est, quidam dieunt quod
Inajor qUffi est de inesse ponenda in mo-
dum contingentis, ut sic ex duabus affir-
mativis de contingenti sit modus perfe-
ctus istius mixtionis. Et hoc non potest
esse verum: quia in modo perfecto istius
mixtionis quando ambre prffimissre sunt
de contingenti, oportet lllajoreln esse de
contingenti ad utrumlibet : et illa qure est
de inesse simpliciter, non potest modifi-
, cari per contingens ad utrumlibet: non
ergo hffie conjugatio sic potest perfici ut
dicunt. Adhuc autem in conjugatione in
quautraque est de contingenti, coneludi-
tur contingens ad utrumlibet, ut in ante
habitis dictum est. In modorum autern
istorum irnperfectorum perfectione opor-
tet concludere contingens pro possibili,
ut jam ante dictum est. Et ideo modi isti
perfici non possunt ilIo IllOdo, quod ma-
jor qure est de inesse, nlodificetur per
lllodurn contingentis. Hoc autem verum
esse videtur.
Et ideo dicendum quod isti modi non
dicuntur perfici nisi per positionem mino-
ris (qure de contingenti est) inesse, ut sio
ex duabus de inesse conclusio de inesse
sequatur-,. ex qua ulterius concludenda
est illa de contingenti, sicut supra isti
modi perfecti sunto
CAPUT VIII.
De conJ·ugationibus imperfectis univer-
salium negativorum syllogismorurn.
Sunt adhuc conjugationes imperfectre
universalium et negativorum syllogis-
morum. Sit enim propositio major uni-
versalis negativa de inesse A B, ita quod
sumatur in majori .A nulli B inesse. Minor
autenl sumatur de contingenti universalis
affirmativa, ita quod B eontingat olnni c
inesse. His igitur terminis et propositio-
nibus sic dispositis, sequetur necessitate
coneequentiffi syllogisticre, quod A eon-
tingat nulli c inesse. Si enim non sequi-
tur, detur oppositum, hoc scilieet., non
contingit A nulli 'c inesse : tunc neeesse
est aliquod A esse c, et ponatur minor
qure est de contingenti inesse, sic, omne
c B, et syllogizetur in tertio tertire, ubi
major est particularis affirmativa de ne-
cessario, et minor universalisaffirmativa
de inesse, sic, quoddam c necesse est
esse A, omne c B, ergo quoddam B ne-
'cesse est esse A, qure non stat cum majori
prius et concessa, qure est, nullum B est
A. Cum ergo hoc sit impossibile, quia se-
cundum hoc contradictorire essent simul
verre, patet quod sequitur prior conclusio
qure est, nullum c contingit esse.A; quia
posito falso possibili, quando minor po-
nebatur de inesse sequitur falsum et im-
possibile, quod scilieet contradictorire sint
verre: hoc autern non contingit, sieut in
ante habitis ostensum, ubi probatum est
quod si antecedens est possibile, et con-
sequens est possibile.
Hic autem syllogismus non est eonclu.-
dens conclusionem de contingenti seeun-
dUlll superius dictam contingentis diffini-
tionelll, sed est contingentis pro possibili,
cui solurn opponitur illlpOssibile et non
necessariurn: et hoc contingens commu-
ne est ad necessarium et non necessa-
rium. Hoc autem sie probatur: conclu-'
dit enim syllogismus ita contingere A
nulli c inesse sub' hoc sensu, quod nulli
c insit A ex necessitate: sub hoc enim
sensu aceipitur contradictio conclusionis,
hree scilicet, non contingit nullum c esse,
A, qure convertitur cum hae, necesse est
aliquod c esse A, ergo pro hypothesi sive .
propositione data et concessa in syllogis-
mo ad impossibile, accipitur contingens
non ad utrumlibet, sed pro possibili: er-
go etiam in conclusione priori cujus oppo-
situm sumitur, contingens stat pro possi-
bili : quia aliter non esset contradictio :
syllogisnlus autem deducens ad iIllpossi-
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRA.CT. IV
bile est oppositre contradictionis, et ex pro possibili : semper ergo sequitur con-
opposito conclusionis, et minori posita clusio de contingenti pro possibili.
inesse syllogizat oppositum majoris in Si autem termini ultirni alieui non vi-
tertio modo tertire figurre, sicut dictun1 dentur satis convenientes-, co quod opor-
est. tel majoren1 non esse de inessc ut nunc,
Amplius auten1 hoc iden1 probatur si et oportet mediun1 variari per concretuln
ista conjugatio ponatur in ternlinis diver- et abstractum, sumantur ll1elius termini
sis ex quibus aliquando sequitur necessa- in quibus major sit de inesse simpliciter,
rium et aliquando contingens ad utrumli- et in quihus nledium non oportet variari,
bet: ponantur tern1ini sic, quod A qui- sic, nullum sedens est anlbulans : contin-
dem major extremitas sit corvus-, B autem git on1nem hOlTIinelTI sedere: ergo con-
medium sit intelligens, et c minor extre- tingit nullun1 hOlllinern esse ambulan-
mitas sit homo. Sic ergo positis terminis ten1.
constat, quod nulli B inest A, quia nul- Sunt etialll conjugationes imperfecto-
lum intelligens est corvus ; B autem con- rurn syllogismorum, in quibus ll1inor est
tingit omni c, quia olTIni homini inest in- negativa, et sunt dure, quarum prima est,
telligere seCUndUlTI actum contingentis: qUQd privativuIll universale ponatur ad
et sequitur quod A ex necessitate nulli minorem' extrelllitatem, .et significet con-
inest c : prior ergo conclusio non fuit de tingens, ita quod sit de modo contingenti,
contingenti ad utrulTIlibet, sed de contin- et major sit universalis de inesse simpli-
genti pro possibili, cui non opponitur citer, quamvis in tali conjugatione ex ip-
necessarium, sed potius negativa de con- sis sic sumptis propositionibus nullus erit
tingenti ponit affìrmativam de necessa- syllogismus, eo quod minor in prima
rio 1. figura non potest esse negativa: tamen
Adhuc autem non semper sequitur con- minori qure est de contingenti in oppo-
clusio de necessario: ponantur enim ter- sitam conversa qualitatem, erit syllogis-
mini sic" quod A ma~or extren1itas sit n1US in primo primre, sicut et in priori-
n10vens, B autem mediulTI sit scientia, c bus conjugationibus de quibus jam ante
vero minor extremitas sit homo. Sic er- habituill est. Insit enim A omni B in ma-
go sUlTIptis terminis,A quidem nulli B ine- jori propositione" B autelll contingat nulli
rit, quia nulla scientia est movens ; B au- c in minori ; sic ergo se habentibus
tem on1ni c contingit, quia omnem hon1i- terminis et propositionibus nihil· sequi-
nen1 contingit essescienten1; et sequitur tur syllogistica necessitate. Si autem, ad
conclusio non de necessario, sed de con- oppositan1 qualitatem convertatur minor
tingente ad utrumlibet, hrec scilicet, quod qure est de contingenti B c propositio,
contingit nullum horninelTI moveri. 1\fo- scilicet ita quod sumatur B contingere
veri enim nullum hominem non est ne- omni c, fiet syllogismus in primo modo
cessarlum. primre figurre, sicut in priori conjuga-
Manifestum est ergo quod hrec conclu- tione: ita tamen, quod similiter se ha-
sio non est de eo quod est nulli ex neces- beant termini, quod scilicet major sit de
sitate inesse: quia non est necesse ;nul- inesse affirm<:ttiva, et minor affirnlativa
lum hominem moveri. Patet igitur quod de contingeIl.ti, et non transponantur,
aliquando sequitur con~lusio de contin- nec aliter convertantur, sed stent ut
genti pro necessario, aliquando autem de prius.
contingenti .pro non necessario: istis au- Secunda autem conjugatio qu'ando am-
telTI nihil est commune, nisi cQntingens bo intervalla sive propositiones sunt pri-

1 Nota modum probandi, quod sequitur con-o jor est de inesse et minor de contingenti in
clusio de contingenti pro possibili quando ma- prima figura. Jammy.
556 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
vativre, sicut si A dicatur universaliter
non inesse B,B autem dicatur universali-
ter contingere non inesse c ; sic enim per
ea qure sumpta sunt in terluinis et propo-
sitionibus nullo modo fit syliogismus
propter eausam superius assignatam : con-
versa autem minori propositione qure
est de contingenti ad oppositam qualita-
tem, erit syllogismus in seeundo modo
prinlre figurre t. Si enim sumatur in pri-
11la propositione A nulli B inesse, et in
minori sumatur B eontingere nulli c; per
hree quidem sic sumpta nihil sequitur ne- .
cessitate syllogistica. Si autem converta-
tur minor ad oppositam qualitatem, ita
quod sumatur B omni c eontingere : quod
quidem verum est, eo quod in terminis
eontingentibus minor sumenda est, et
propositio maj or qUffi est A B similiter se
habeat in ordine et situ sicut prius: tunc
sicut in priori conjugatione erit syllogis-
mus in seeundo modo primre figurre.
Sunt etiam inutiles conjugationes juxta
conjugationes universales imperfectas., et
sunt dure: si enim minor propositio sit
de inesse, et universalis negativa, ita quod
B dicatur nulli c inesse, et non accipiatur
de contingenti, ita quod non dicatur B
nulli c eontingere inesse, nullo modo fit
syllogisnlus habens syllogisticam conse-
quentiam et necessitatem, sive major
propositio qure est A B sit universalis pri-
vativa, sive universalisaffirmativa; ter-
mini autem comnlunes ad instantiam,
quod non inferatur semper conclusio de
contingenti sive major sit affirluativa, sive
negativa,sunt comnlunes. Quod enimcon-
clusio sequatur de necesse inesse, termi-
ni sunt album., animaI, nix., sic, omne vel
nulluln animaI album (et hoc ponatur);
nulla nix animaI: et tamen omnis nix al-
ba de necessitate. Termini autem ad non
contingere inesse sive ex necessitate non
inesse, sunt album, animaI, pix, sic, om-
ne vel nullum animaI album; nulla pix
1 Ex quo patet quod ex ambabus prremissis
negativis quandoque sequitur conclusio. J.
2 Nota quod infra, in cap. io, in prima du-
bitàtione, tanguntur duo argumenta qure pos-
animaI : erg~ nulla pix alba, quod est ne-
cessarium et non contingit.
Manifestum. est igitur ex his qure dieta Conclusio.
sunt, quod cum universales sunt ambo
termini in pI:relnissis.,. et una quidem pro-
positionum surnitur de inesse., et altera
de contingenti, .q:uando quidem illa pro-
positio qure ponitur ad minorelu extremi-
tatelu, et cunl -minor sumitur de contin-
genti, semper fit syllogismus. Sed ali-
quando quidem ·ex ipsis sumptis propo-
sitionibus fit syllogismus: aliquando au-
tem conversa minori propositione, ut
dictum est, ad oppositam qualitatem.
·CAPUT IX.
An conclusio de inesse sequipossit ex con-
J'ugationibus syllogismoru1n imper/e-
ctorum.
Qurerendum autem utrum conclusio de Qurestio.
inesse sequi possit ex conjugationibus
syllogismorum imperfeetorum. Hoc enim .
videtur per eumdem modum probandi
qui dietus est, sic, onlne B est A, contin-
git omne c esse B, concludatur, ergo
onlne c est A.Si non sequitur, detur op-
positum, aliquod c non est A, et accipia-
tur minor posita inesse sic, omne c est
B, sequitur ex opposito conclusionis dato
et. minori posita inesse in quinto modo
tertire figurre, quod aliquod B non est A,
qure est opposita majoris, istius scilicet,
omne B est A.
Similiter autem videtur esse in modo
negativo sic, nullum B est A, contingit
omne c esse B, concludatur, ergo nullum
c est A. Si non sequitur, detur opposi-
tum, aliquod c est A, et ponatur minor
inesse sic, aliquod c est A, omne c est B.,
sequitur in tertio tertire, quod aliquod B
est A, et datulu fuit quod nullum B est A,
et sic videtur quod istre conjugationes
possunt in conclusione de inesse l •
sunt applicari ad probandum quod ex majori
de inesse et luinori de contingenti sequatur
conclusio de inesse, licet ibi adducantur ad
alium propositum. J.
 LIBER I PRIORUl\I ANALYTIC. TRACT. IV
la O't'tual·
...... Quod si concedatur., videtu1"contra1"ium
in terminis: ponatur enim quod nullus
homo moveatur, et syllogizetu1" sic in
modo affirmativo: omne ambulans est
movens : contingit omnem hominem am-
bulare: sequitur per conclusionem de
inesse, ergo omnis homo movetur. Patet
quod alnbffi prffimissffi sunt verffi, et ta-
men conclusio est falsa.
Similiter autem est de ~nodo negativo,
sic, nullum album est nigrum: contin-
git Olllnem hominenl esse album: sequi-
tur per conclusionem de inesse, quod
nullus hOlllO est niger : quod non est ve-
rum, si ponatur, 'òmnis honlo est niger :
et sic iterum conclusio erit falsa., et ambffi
"'' .'io qure- prffimissffisunt verffi. Videtur igitur quod
.Uun'_ et
,._pc,msio ex istis conJ'ugationibus non potest sequi
.- ,alonem
..... "I)PO- conclusio de inesse et hoc est conceden-
.Uam. '
dum.
Dicendum autem ad instantias qUffi in-
ducuntur., quod cum datur oppositunl
conclusionis qUffi est de inesse, e1'it illius
conclusionis oPPOSitUlll de inesse, et illud
stat cum utraque prffimissarum : quia CUlll
B sit sub A, sicut medium est sub majo-
1"i extremitate in prima figura, quamvis'
omne B sit A, possibile tamen est quod B
llledium contingenter insit onlni c mino-
ri scilicet extremitati : et sic hffiC erit ve-
ra, omne c contingit esse B, et sic oppo-
SitUlll conclusionis verificatur cum' ilia de
contingenti qUffi est minor: possibile est
enim quod aliquod c non sit A, et tamen
omne c contingat esse B. Sed non est
possibile quod verificetur oppositum
conclusionis cum IIlinori posita inesse:
accipiatur enim oppositum conclusionis,
quod est, aliquod c non est A, CUlll mi-
nori posita inesse, sciliect, omne c est B :
sic non verifìcatur CUlll ipsa oPPOSitU111
conclusionis, quia CUlll 0111ne B sit A, et
omne c B, sequitur quod omne è A, cu-
jus opposita minori positffi inesse repu-
gnat: quia per prinlam relinquitur cum
c sit sub B quod aliquod c sit A, vel quod
omne c sit A., cum quo non potest stare
oppositum conclusionis: et tarnen sta~
cunl ipsa-IllillDri qUffi est· de contingenti :'
557
quia iStffi simul possunt esse verffi, ali-
quod c non est A, et Olllne c contingit esse
B, quamvis B sit sub A et c sit suh B, et
ideo minor non debet poni inesse: quiu
statim ut ponitur inesse, erit incolnpossi-
bilis opposito conclusionis: et ex ista
incompossibilitate sequitur prffidicturn in-
conveniens.
Eodem rnodo dicendum est in IllOdo
negativo: quia non debet adnlitti, quod
minor de contingenti ponatur inesse:
quia oppositum conclusionis compossi-
bile est i11i qUffi est de contingente, et non
est compossibile iUi qUffi est de inesse,
qUffi SUl11itur ab illa qUffi est de contin-
gente. Ex majori enim habetur quod
nuiluill c sit A, propter hoc quod c est
sub B, et in majori ponitur nulluill Besse
A, cum hoc autem non stat quod aliquod
c sit A, quia ista sunt contradictoria: ta-
men silllui stare possunt istffi, aliquod c
est A, et quod olllne c contingit esse B, et
ita si minor ponatur inesse, erit incolIl-
p~ssibilis opposito conclusionis, et ex
illa incom.possibilitate causatur inconve-
niens quod inductunl est.
Si forte aliquis contra hoc objiciens di- Objectio
prima.
cat, quod falso et non impossibili posito
quod accidit est falsunl et non impossi-
bile: cum autem minor qUffi est de con-
tingenti ponitur inesse, non erit ilnpossi-
bile: et ideo ex illo non potest sequi inl-
possibile: sequitur autelll falsunl: patet
igitur quod inducta solutio non videtur
esse suffìciens.
Adhuc autem si inducta solutio est Secunda ob-
sufficiens , tunc videtur quod non valet . jectio et ap-
parens.
probatio, qua probatur quod in his lTIodis
sequitur contingens pro possibili: oppo-
situm enim conclusionis incompossibile
est minori positffi inesse.,rerbigratia si
in modo affirnlativo ponatur oInne Besse
A, erunt inconlpossibilia hffiC duo, ali-
quod c de necessitate non est A, et ornne
c est B, quia B est sub A et c sub TI, quo-
rUlTI primurn est oppositurn conclusionis
de contingenti, et secundulll est minor
posita inesse.
Sinliliter etianl est in IllOdo negativo.
 558 D. ALB. MAG-. ORD. PR1ED.
Si enilTI nullum B est A, sicut dicitur in
111ajori negativa, ista duo sunt incompos-
sibilia, neces,se est aliquod c esse A et
OITIne c est B, qùia B est sub A et c sub B :
prilTIUlTI autelTI est oppositUlTI conclusio-
nis de contingenti, et secundum est mi-
nor posita inesse: propter quod si indu-
cta solutio est bona, non videntur valere
hujusmodi probationes, quCB tamen sunt
probationes Aristotelis in libro Prio-
rum in loco ubi de talibus detern1inat
conjugationibus.
Ad primam Videtur autem ad hrec dicendum quod
bOlla solu-
tio. probatio bona est, quia probatur quod in
his lTIodis sequitur contingens pro possi-
bili in conclusione. Ad id ergo quod ob-
jicitur, quod falso et non in1possibili po-
sito, quod accidit est falsulTI et non ilTI-
possibile, Dicendum quod si aliquod ab-
solute possibile ponatur., non sequitur ex
hoc aliquod impossibile: sed multa sunt
qure absolute sumpta sunt possibilia, qure
tamen aliis juncta et comparata, sunt in-
compossibilia, ut me sedere est possibile,
et possibile est llle stare: hrec tan1en si-
mul juncta sunt incompossibilia: et sic
est in proposito, sicut ostensUlll est.
Ad secun- Ad secundun1 autelll dicendum, quod
dam
notanda. l Cl' es t d e OppOSI·t o eonel
solutio a l·t · · de
USlonlS
contingenti, et aliter de opposito conclu-
sion18 de inesse. Ostensun1 est enim, quia
oppositUlll conclusionis de inesse, con1-
possibile quiden1 est n1inori qure est de
contingenti, sed est i ncompossibile mino-
ri positre inesse. OPPOSitU111 autem con-
clusionis de contingenti est incompossi-
bile utrique, et n1inori scilicet qure est de
contingenti, et nlinori positre inesse. Si
enim on1ne B est A., sicut proponitur in
majori in modo affirmativo, sic, est B
sub A SUlnptum, et c sub B ; et ideo tunc
llrec impossibilia sunt, de necessitate a:li-
quod c non est A, et omne c contingit
esse A, quia si aliquod c de necessitate
non est A, tunc sequitur quod aliquod est
c quod impossibile est esse B, et ita non
contingit omne c esse B, et ita non con-
tingit c esse B, si necesse· est aliquod c
non esse A.
Similiter autem est de lllodo negativo :
quia si detur, quod nullum B est A, sicut
propositulll est in secundo modo prilllre
figurre, tunc incon1possibilia sunt hrec
duo, de necessitate aliquod c est A, et
contingit omne c esse B : quia si necesse
est aliquod c esse A, cum suppositum sit
nullum B esse A, aliquod est c quod non
poterit esse 'B ; hoc autem ex hoc patet,
quia major negativa est de inesse simpli-
citer et non ut nunc: et ideo hrec duo ne-
cessario opponuntur ad invicem, et ideo
sinlul stare .non possunt, quod omne c
contingit esse B, et quod necesse sit ali-
quod c esse A : propter quod lllanifestum
est quod oppositum conclusionis de -con-
tingenti, est incompossibile minori.
Et ideo quan1vis minor ponatur inesse,
et adhuc sint incompossibilia, non tamen
causatur incolllpossibilitas illa per positio-
nen1 n1inoris 'inesse: et ideo bene potest
esse probatio ad conclusionelll de contin-
genti pro possibili, quando accepto oppo-
sito conclusionis de contingenti, minor
ponitur iilesse : quia ex hoc non causatur
aliquod inconveniens, quod prius non
fuit. Accepto autem opposito conclusio:-'
nis de inesse~ non debet poni minor
inesse, quia p;er positionem illam causa-
tur inconveniens quod non erat prius. Nec
tan1en'sequitur in1possibilR ex lllinori po-
sit.a inesse si111pliciter et absolute, sed
potius ex relatione cjus sive con1paratione
ejus ad oppositum conclusionis, quod est
eidem incompossibile. Ex his auten1 ma-
nifestum est, quod in prredictis conjuga-
tionibus sequitur conclusio de contingen-
ti secundum inductas probationes : et p.er
easdem probationes non potest haberi,
quod sequitur conclusio de inesse.
CAPUT X.
Quid sit inesse simpliciter.
Est autem adhuc determinandum quid
sit inesse simpliciter, p-ropter hoc quod
inprrehabitis mi xtionibus dici UIll est,
quod oportet 111ajoren1 esse de inesse sin1_.
 LIBER I PRIORU~f
Ihabltatlo, pliciter.Cum enim quredam per se in-
.,um sint o . d od OlI
,,'u..o~iUo- sInt, et qure am per aCCI ens: I a autem
... d.me8- o Od Od °
. . .huplioi- qure lnsunt per accl ens, VI entur lnesse
'.r. ut nunc, per se autem In ° h °
rerentIa VIod en-
tur inesse simplicitero Si autem sic sit,
tunc aut solurn illa dicuntur inesse sim-
pliciter qure insunt secundum priluum
modum dicendi per se, aut illa qure di-
cuntur inhrerentia in secundo modo di-
cendi per se, aut utroque modoo Si di-
cuntur inesse sirnpliciter, qure sunt in pri-
mo modo dicendi per se, tunc hrec non
est de inesse simpliciter, hon10 est gram-
maticus, quia prredicab.llU non cadit in
diffinitione subjecti: hoc tamen falsum
est, quia ista est de inesse simpliciter,
homo est gralumaticuso Si autem dicun-
tur inesse sin1pliciter, qure sunt in.hreren-
tia in secundo modo dicendi per se, tunc
hrec propositio non est de inesse simpli-
citer, homo est animaI, quia subjectum
non cadit in diffinitione prredicati: hoc
autem iterum faIsum est. Si autem de
inesse simpliciter sunt in utroque modo
dicendi per se, tunc hrec non erit de inesse
simpliciter, grammaticum est animaI,
quia nec prredicatU111 cadit in diffinitione
subjecti, nec e converso subjec-tum in
diffinitione prrodicati: et hoc iterum est
falsum,
Kolutlo du-
bU et decla-
Ad hrec autem et similia dicendum
""o quido quod illa insunt sin~nliciter, qure sunt in
" ,)rOpOS1- r
l...mphcuer.
'".. do ~n~sse unotrium rnOdOrU111' scilicet
.
aut in ·pri-
mo modo dicendi per se, aut in secul1do,
aut ut proxima reducta ad alterum isto-
rum modorum, sicut est contingens na-
tum in quo prredicatum causam habet in
subjecto 1. Et ideo est juxta secùndurn
modum dicendi per se: et ideo quando
propositio de contingenti nato ponitur
inesse, ipsa est de inesse silupliciter et
non ut nunc. Ad hoc autem quod obji-
citur de hac, animaI estgrammaticum,
vel gralumaticumest animaI, Dicendum
quod illa est de inesse simpliciter.: quia
animaI quamvis non secundum se cadat
1 Contingens natum est prffidicatum juxta se-
cundunl modum dicendi per seo
2 Aninlal cadit in diftìnitioIie gtarnlnatici per
ANALYTIC. TRACT. IV 559
in diffinitione grammatici, tan1en cadit in
suo proximo inferiori (in quo est actu et
intellectu) in diffinitione gralumatici, hoc
est, in homine in quo actu et intellectu
est animaI 2.
Sciendum tamen est, quod aliter su-
menda est illa de inesse simpliciter in
mixtione necessarii et inesse ad conclu-
sionem de necessario, et aliter accipitur in
mixtione contingentis et inesse respectl)
conciusionis de contingenti. In mixtione
enim necessarii et inesse oportet iliam de
inesse esse de necessario secundum rem,
quamvis sit de inesse, eo quod non est
modificata: et ideo non potest illa cl e
inesse accipi ab illa qUffi est de contin-
genti nato, sed oportet sumi ab illa qure
est de necessario, sicut in exempIo,
omne grammaticum de necessitate est
sciens: omnis homo est grammaticus :
ergo omnis homo de necessitate est sciens.
Patet quod non valet .: quia illa de inesse
transumitur ab illa qure est de contin-
genti nato.
Attendendum etiam est quod in his
modis qui sunt conjugationum imperfe-
ctarum tan1 in modoaffirmativo, qui su-
mitur juxta pr~luum modum primre figu-
l're, quam in modo negativo, qui sumi-
tur juxta secundum modum primre figu-
l're, debet major esse de inesse simplici-
ter et non ut nune : hoc enim constat in
affirmativo per ea qure dicta sunt: et per
ealudem rationem qua probatur de affir-
mativo, manifestum est quod similiter
debet esse iI?- modo negativo.
CAPUT XI.
Qualiter isti modi imperfer;ti inferunt
conclusionem de contingenti pro possi-
bili.
Adhuc autem ad intellectum eorum
qure ante dieta sunt, oportet scire quod
in his conjugationibus syllogismoruln, si-
hominem, id est, quia homo cadit in ejus dif-
-finitione, in quo homine actu et intellectu in-
cluditur animalo
560 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
cut in modo negativo est conclusio de
contingenti pro possibili: ita per eu~dem
modum conclusio qUffi est de contingenti
in modo' affirillativo, est de contingenti
pro possibili. Et hoc probatur ex disposi-
tione terlllinorum sicut in nlodo nega-
tivo: ex aliqua eninl dispositione termi-
norum sequitur conclusio de necessario,
et ex aliqua sequitur conclusio de contin-
genti ad utrumlibet: et CUIll nihil sit
conlnlune iBis duobus, oportet quod con-
fngens quod semper sequitur in tali mo-
do, sit contingens pro possibili, .quod so-
lurn comlllune est ad illa duo: hoc enim
in modo affirrnativo invenitur sicut in ne-
gativo. Accipiantur eniBl ternlini., in qui-
bus postrcmunl de necessitate insit on1ni.
llledio, sic, onlne album coloratum: con-
tingit omnem hominenl esse albunl: pa-
tet quod de necessitate est omnis homo
coloratus : unde si inferatur, ergo con-
tingit OmnelTI honlinem esse coloratum,
erit contingens pro necessario, et quod
sequitur ad necessarium. Si autem ter-
111ini accipiantur, in quibus primum de
necessitate inest olTIni medio, sic, onlne
ambulans movetur: contingit 0!llnem
hominem ambulare: ergo contingit onl-
nem hOlllinem moveri : patet quod con-
clusio est ad utrunllibet : cthoc est con-
cedendum.
Tanlen sciendunl quod hoc plus appa-
l'et in modis affirnlativis quanl in modis
negativis. In modis eninl affirmativis nle-
dium et nlajor extremitas ad invicem se
habent ut inferius et superius. Patet au-
tenl per se: quia' regulariter verum est
quod inferius et superius uni alicui pos-
sunt inesse necessario, et alieui anlbo
contingenter: si euim albuln insit, neces-
sario inest coloratuln: aliquando autonl
anlbo possunt inosse contingenter, sicut
arl1hulans ot lllovens insunt homini. Et
sic per se patet quod in modis affirmati_
vis aliquando sequitur contingens neces-
sariuIll, et aliquando contingens non nc-
cessarium: et sic senlper sequitur con-
tingens pro possibil.i. In nlotlis autem no-
gativis 111ediulll et nlajor extrenlitas se
habent ad invicem' sicut opposita vel di-
sparata: et in illis regulariter verum est
quod. si unum oppositorunl contingenter
. inest, reliquum contingenter removetur
ab eodem : et ideo ubi major est de tali
contingenti, videtur semper sequi con-
clusio de contingenti ad utrumlibet. Et Removet
dubium.
quia non est ita manifestum quod sequa-
tur conclusio de cOlltingenti pro possibili
in lllodis negativis sicut in lllodis af1ìr-
mativis, ideo de rnodo negativo oportuit
hoc probari, et in modo affirlnativo tan-
quani. per se lnanifestum relinqui sine
probatione: et ideo in prffinlissis non est
Iloc probatuffi de lllodoaffirmativo.
Adhuc tanlen dubium est de istis modis wajori Quod ex
de
conjugationum inlperfectorunl syllogis- ~~~I~~i J~
nl0rUm : quia videtur quod conjugatio- contingenti
. non sequa-
nes inutiles sunt ad inferendam ~onclu- 810 ~ur conclu-
de con-
sionelll de contingenti pro possibili: om- tingent~ .pro
posslblh.
nis enim conjugatio inutilis est qUffi non Prima ratio.
ex dispositione syllogistica formali et ex
consequentia syllogistica, sed ex materia
taliurÌl vel talium terminorum concludit.
Cujus probatio : quia terminoruln dispo-
sitio in fìgura et II10dus in cOlllbinatione
propositionum eodeln lllodo se habent,
quando sequitur conclusio de necessario,
et quando sequitur conclusio de non ne-
cessario, et quando sequitur contingens
pro possibili, et sunt eadenl, et sic quoad
hoc conclusio deberet esse eadcnl. Quan-
do ergo non eadeIl1, sed quandoque sic,
quandoque aliter, hoc est per naturalTl et
habitudinelll materialem ternlinorunl ad
invicelll: tali~) autem argumentatio in
fornla non valete Videtur ergo quod tales
conjugationes inutiles sint.
Adhuc hactenus reputata est inutilis Secun.da ra.
conjugatio qUffi habet instantianl in ter- ho.
lninis: quia quando sequitur conclusio
de necessario, non potest sequi aliqua
conclusio de contingenti ad lltrulnlibet:
et quando sequitur conclusio de cont~n-
genti ad utrunllibct, non polest sequi ali-
qua de necessario: et sic llulla scquitur.
Termini autenl ati conclusionenl de ne-
cessario, sicut di~:rilus, sunt colo.ratum,
albulT1, hOlilO . l'erlllini autemad conclu.. .
 LIJ3ER I PRIORUM ANALYTIC, TR.ACT. IV
sionem de contingenti ad utrumlibct, sunt
lnovens, an1bulans, hOII10 : et fOr111antur
syllogismi, SlCUt supra formati sunto
III"•.. nllo. Adhuc nihil est in genere quod non sit
in aliqua speCierU111: ergo nihi! est COl1-
tingens COIYln1Une ad necessariun1 et ad
non nccessariu111, nisi sit aut in contin-
genti necessario, aut in contingenti non
necessario: et sic nulla est conclusio de
contingenti pro possibili in COlun1uni ad
utrulnque istorun1, qUffi distincta sit a
eonclusionibus specialibus, qUffi sunt de
contingenti pro necessario, et dc contin-
genti pro non necessario,
I.. l'f)!l°si- Si auten1 I10C concedatur, videtur ohJ' i- .
"'III.
"M'"'' ,'ntio, ci in contrariU111: quia in olnnibus et
ubique infertur' genus ex speciebus; con-
stat auten1 ex prrehabitis, quod in talibus
conjugationibus sequitur conclusio de
contingenti pro necessario, et quod se-
quitur conelusio de contingenti pro non
necessario, qUéB sunt species contingentis
pro possibili: ergo oportet quod sequa-
tur conclusio de contingenti pro possi-
bili.
...·Ulula ra· Adhuc auteln sicut contina-ere inesse
lio. u
C0111n1Une est ad necessario inesse, et ad
possibile inesse et non inesse: sin1iliter
inesse commune est ad inesse sin1pliciter,
et ad inesse ut nune. Sed duabus propo-
sitionibus sic SUlllptis, quod una sit de
inesse siInpliciter, et altera de inesse ut
nune, conju'gationem dicimus utilem ad
conclusionem de inesse in con11nuni,
quamvis in aliquibus terminis scquatur
conclusio de inesse simpliciter, et in a1i-
quibus conclusio de incsse ut nunc. Ergo
similiter erit conjugatio utilis ad contin-
gens in eommuni pro possibili, qua111vis
in aliquibus terlninis sequatur in dictis
conjugationibus contingens pro necessa-
rio., et aliquibus contingens pro non ne-
cessarIO.
HOflponsio Et hoc videtur esse concedenduln:
.d dubium. .. l' .. "
quamvIs enln1 (I.Ctffi conJugatlones lnutl-
Ics sint ad contingens pro necessario tan-
tUffi, et ad contingens pro non necessario
tantum: talnen utiles sunt ad contingens
sumptun1' in con1muni pro possibili: si-
561
cut quando dure propositiones sumuntur
de inesse, quarU111 una est de incsse sim-
pliciter, et altera de incsse ul nune:
qualnvis talis conjugatio inutilis sil quan-
tUlTI ad conclusionelTI de inesse simplici-
teI', et sinlilitcr quantun1 ad conclusio-
nen1 de inesse ut nune: est tamen utilis
ad conclusionetn de inesse in comn1uni
sUlnpto.
Ad objecta autem in contrarium, dicen- Ad ~rimam
. " ratlOnem
dum quod revera conb.ngens In communi ant~ oppo-
,
scqlutur ex f orma l'Il arum conJugatlo-
" Bitum.
nUITI : contingens autem pro necessario in
speciali et pro non necessario in speciali,
sequitur gratia terminorum sub tali for-
IIla acceptorum: et sic conjugatio forn1a-
liter concludit contingens pro po'ssibili.
Gratia autenl materire sequitur contingens
in speciali quod est hoc vel illudo -
Et quamvis satis probatu111 est quod Ad secuo-
dame
dicta conjugatio inutilis sit ad concluden-
dum hoc vel illud in speciali, tan1en ex
hoc non sequitur quin utilis sit ad conclu-
dendum contingens in comn1uni., sient
dictum est in propositionibus SUlllptìs de
inesse .
Et patet jam solutio ad hoc quod obji- Ad tertiam.
citur quod nihil est in genere quod non
sit in aliqua specie: et ejus quod potest
objici quod e quoculnque rCillovetur om-
nes species alicujus generis, ab illo remo-
vetur genus : hoc enim verum esset si in
toto relnoveren·tur species ab aliquo : hoc
autem non fit, quia utrun1que istorum
gratia terminorull1 sequitur divisin1: sed
gr~t.ia formre est consequentia ad conclu-
sionen1 contingentis pro possibili. I-lis au-
telIl sic intellectis satis sufficienter dictum
est de conjugationibus imperfectis syllo-
gismOrUITI universalium istius Illixtionis.
CAPU1' XII.
De (ormatiane particularium syllogismo-
TUrrt ]Jer(ectorttJn et irnper(ectorul1~
conjugationum utiliurn et inutilium
mix·tionis contingentis et ines$e.
~Ioc1i parti-
culares per·
In particularibus autem modis, tertio t'eet i, i~ hae
mlxtlOoe
scilicet et quarto, quorum tertius habet primre figu-
rre.
3G
 362 D. ALB. 1'IAG. ORD. !"lRiEI).
majorenl universalenl affirmativam et
minorem partieularem affirmativanl, et
quartus llla:jorelll universalem habet ne-
gativanl et minorelll particularelll afHr-
mativanl : in tàlibus syllogisnlis particu-
laribus in ista mixtione, quando unum
intervallorul1l SUlllitur universale, et aliud
particulare: et quando id quod est ad
lllajorem universalem ponitur et de con-
tingenti sive sit affirmativum sicut in ter-
tio, sive negativum sicut in quarto: et id
quod ad minorem extremitatenl sit par-
ticulare affirmativuIll de inesse simplici-
ter, erit syllogislllus perfectus per dici de
omni vel dici de nullo: sieut etianl per-
fectus est, quando ambo ternlini et an1bre
propositiones sunt universales, sicut jam
ante dietum est. Quod autelll perfectus sit
talis syllogis111uS partieulariter conclu-'
dens, demonstratur eodem modo per di-
ci de omni et dici de nullo in contingen-
tibus, sieut et prius in universalibus syllo-
gismis delllonstratu111 est.
~Iodi parti- Quando autenl universalis quidenl ad
culares i l D - . ·t t . d .
perfecti, maJorem extrenl1a em et Slt . e Inesse et
qui tamen d . . lt . animaI. In talibus auteIÌl ubi l1linor est
possunt per- non e contIngentI: aerum autem lnter-
fici. vallorum sit particulare quod est ad mi-
norem, et sit de contingenti sive affirma-
tivre sive negativre ponantur utrreque pro-
positiones, sive unél: affirluativa ponatur,
et altera negativa: in omnibus talibus
conjugationibus erit syllogis111uS imper-
fectus, qui indiget reduetione qua perfi-
ciatur: ita quod aliqui per impossibile
perficiuntur, quidalll autelll per conver-
sione111 contingentis secundum oppositas
qualitates, et quidam utroque 1110do: et
illa est melior perfectio, sicut etiam fa-
ctum est in prredictis universalibus, syllo-
gismis.
Erit aute111 in talibus syllogisillus per
converSiOnel1l tunc quando universalis
quide111 ad lllajorem posita extrelllitate111
significaverit inesse, sicut in affirmativa,
vel non inesse, sicut in negativa. llarticu-
laris autenl CUIll {uerit privativa, SUInet
contingens, hoc est, fit de illodo contin-
gentis, cujus exemplulll est, ut si A qui-
delTI omni B inest sicut in tertio, vel non
ìnest sicut in quartoprimre figurre, B au-
.tem alicui c contingit non inesse ; con-
versa enim B c lllinori propositione se-
cunduln conversionem ejus quod est con- ,
tingere ad oppositaln, scilicet qualitatelll,
fit syllogislllus vel in tertio primre, vel in
quarto priIllre.
Quando autem illa propositio qure est
particulariter posita, SUlllit non inesse
(sicut particularis negativa SUlllit non
inesse, quando non est de contingenti),
tunc non e'rit syllogismus ad inferendam
conclusiùnem de contingenti. Et proba-
tur per t~rminos instantiarum: et sunt
terlllini ad inesse, albuII1, animaI, nix : ad
non esse autem terlllini sunt albuln, ani-
maI, pix, sicut patet. Si enilll sic syllogize-
tur, 0111ne animaI contingit esse album:
nulla nix est animaI: non sequitur con-
clusio de contingenti, ergo omnis .nix
contingenter est alba. Sillliliter est in
aliis terminis: omne anilllai contingenter
est album: nulla pix est animaI: ergo
nullam picem. contingit esse albanl: non
sequitur, quia de necessitate nulla pix est
negativa de inesse, per indefinitulll est
sumenda delllonstratio : quia duas causas
habet SUffi veritatis talis propositio: et si-
cut in prrecedentibus dixinlus, quod non
sequitur ad antecedens, non sequitur ad
consequens : et cum non sequatur quoad
minorern qure est universalis negativa.,
non sequitur etiam ad particularem ne-
gativalll qure sequitur ad universalelll per
omnem modum, sicut in prcehabitis di-
ctum est de indefinita demonstratione.
Si autem universale quidem sive uni- Inutiles f)U
non possun
versa l IS proposltlo ponatur ad 111lnorelll perfici.
o • • •
propositionem, particulare autelll pona-
tur ad 111ajorelll, ita quod 11lajor sit par-
ticularis sive particulare, vel universale
sit privativunl sive affìrmativuIll, s~ve de
contingenti sive de inesse: quodcumque
aliquis volueI'it, nullo IllOdo erit syllogis-
11lUS : quia semper inutilis erit conjugatio
ad inferendalll conclusionelll de contin-
genti.
Sinliliter autelll non erit syllogismus,
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. l'RACT. IV
quando particulares vel indefinitffi sunt
anlbffi prffinl1ssffi propositiones: quia ex
particularibus et indefìnitis nihil sequitur
secundulll totanl dispositionem syllogis-
nlorUlll : sive sumantur secundunl con-
tingere, sive sunlantur ambffi de inesse,
sive etiam permutatiIn, ita quod una sit
particularis, et alia indefinita: nullo enim
tali modo fit syllogislTlus: sed omnes
eonjugationes tales sunt inutiles. fIoc au-
tem habet eamdem ,denl0nstrationenl per
ternlinos instantiaruIll, sicut in prioribus.
Termini communes in' omnibus his con-
jugationibus ad inesse quidem ex neces-
sitate, sunt aninlal, album, homo: quia
albo contingenter inest anilllal : et albulll
honlini contingenter inest: et tanlen ho-
mo de necessitate est animaI. Ad non
inesse autelll termini quidenl sunt ani-
lilal, albuln, tunica: quia aninlal contin-
genter inest vel non inest albo et albuln
tunicffi: et talllen de necessitate animaI
non inest alicui tunicffi.
Manifestunl est igitur ex omnibus in-
ductis, quoniam universali posita ad llla-
jorelll extremitatem, ita quod nlajor sit
universalis affìrnlativa vel negativa, sem-
per fit syllogislnus in hac nlixtione con-
cludens conclusionelll de contingenti. Po-
sito autelll de contingenti intervallo quod
est ad lllinorenl extrelllitatem et particu-
lare, nunquanl fit syllogisnlus, ut patet
per ante dieta.
Si autem qUffiritur de nUlllero istarum
conjugationulll, satis patet responsio per
ante dicta in aliis.
,QlJomf?d~ lVlanifestum est etianl quod perfecti sunt
IUper ecll
-.\'I.logis~lI syllocrisnli in hac fig:rura, qui statinl pcr
ItUJUS l111X- o ' ,
UOllis diver- dici de olllni et dici de nullo probantnr,
"'lIIode per- " . " " """
lleiulltur. qUffi sunt In lpS1S SUlllptlS proposltloIll-
bus. Inlperfecti autenl syllogistni ne-
cessario perficiuntur vei per deductionenl
ad in1possibile, vel per conversioneITl sc-
cundun1 quod convcl'titur contingens aù
oppositalll qualitateln, vel per utrunlque
istorulll. In particularibus syllogis1111s
1 Sive universaliter, scilicet quantunl ad anI-
bas prremissas, sive non universaliter, scilic'et
563
quando minor fuerit affirmativa et de
contingenti, fit pl'obatio sive perfectio per
deductionem ad impossibile: sed in eis-
dem particularibus syllogismis, quando
minor fuerit negativa de contingenti, fit
perfectio et per conversionclll minoris ad
oppositalll qualitate111, et ulterius per de-
ductionenl ad impossibile, sicut constat
per ca qUffi in ante habitis determinata
sunt.
CAPUT XIII.
De regulis ,mixtionis necessarii et contin-
gentis in prima figura~ et de conJ"uga-
tionibus utilibus et inutilibus univer-
saliun~ syllogismorum istius mixtio-
nlS.
Post hffiC autem de mixtione necessa-
l'ii et contingentis dicenduIll est. Pona-
IllUS auten1 primo regulas secundulll quas
ista111 oportet fieri mixtlonem, qUéB sunt
quinque numero diversis deservientes,
qUffi in ista attendi debent mixtione. Pri- Prima re.
. es t h rec 1IOne
" "t ur regu l a qUffi communls
lllel. 19l gula in mix-
neces-
d . " sarii et C'on-
l
est, quod quan o a tera proposltlonunl tingentis.
fuerit de necessario, sive si t ex necessi-
tate inesse, sicut in affirmativa, sive fue-
rit de eo quod est ex necessitate non
inesse sicut in negativa, et alt~ra propo-
sitionum fuerit de contingenti, poterit
esse syllogis111uS et perfectus hoc modo
se habentibus . terrninis: et hffic est re-
gula prima.
11cgula auten1 secunda est, quod mi- Secunda.
nori existente de necessario, et maj ori de
eonting.enti, perfectus erit syllogismus :
et hoc intelligendulll est quod Iuinor sit
affirillativa et 111ajor universalis: et hffiC
regula deservit nlodis perfectis.
~rert.ia regula est qUffi deservit n10dis ,Tertia.
afflrn1ativis, et est hffiC, quod conclusio
erit dc contingenti et non et de inesse,
si prredicativi sint aIubo tern1ini et pro-
pos.itiones~ sive universaliter, sive non
universaliter ponantur aIubo termini 1 •
adminorem.
 564 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
Quarta. Quarta autem deservit modis negativis,
et hrec est, quod quando alter quidem
terminus fuerit affìrmativus, alter vero
privativus, dummodo affirmativus fuerit
de necessario, sequitur conclusio de con-
tingenti, et non sequitur conclusio de
inesse. Quando autem privativus fuerit
de necessario., sequitur conclusio de con-
tingenti et de eo quod est non inesse, 8i-
ve universales sint termini,sive non uni-
versales.
Quinta. Quinta autem regula est, quod in om-
nibus his conjugationibus mixtionum con-
tingere quod sequitur in conclusione,eo-
dem modo accipiendum est sicut in prre-
cedenti mixtione, ita scilicet, quod in mo-
dis perfectis sequitur contingens secun-
dUlll superius inductam detern1inatio-
nem.
In modis autem imperfectis sequitur
contingens pro possibili. Modi enim im-
perfecti negativi non concludunt contin-
gens non esse, quod est idem cum ne-
cesse non esse, sed quod est idem cum
non necesse esse: et tale est idem quod
contingens pro possibili. Illius enim quod
est ex necessitate non inesse conclusio-
nis, non erit syllogismus in modis im-
perfectis. Aliud est enim ex necessitate
non inesse, aliud non ex necessitate ines-
se : quia in uno negatur modus et affir-
matur dictum, in altero autem affirmatur
modus et dictum negatur.
Quoniam igitur affirmativis existenti-
bus utrisque terminis, ita quod utraque
-prremissarum sit affirmativa, et major de
necessario, minor autem de contingenti,
non sequitur conclusio de necessario.
Manifestum est ex his qure statim dicen-
turo Ponamus enim primo conjugationem
ex affirmativis hujus mixtionis, ita quod
major sit de necessario, et minor de con-
tingenti, ita quod de necessitate insit A
omni B., B autem contingat omni c in mi-
nori propositione : in tali enim disposi-
tione terminorum universaliulll et affir-
mativorum erit concludens syllogismus
imperfectus, quoniam A contingit omni
c inesse: et non sequitur conclusio de
necessario. Perficitur autem hic syllo-
gismus per deductionem ad impossibile
ex opposito conclusionis et minori posita
inesse : concludit enim aliquid quod pot-
est stare cum n1ajori. Potest etiam per-
fici per .solam p05itionem minoris inesse,
sicut in prrecedenti mixtione in modis
imperfectis dictunl est.
Rursum autem ponamus aliam ex af-
firmativis universalibus conjungationem
ad perfectum syllogismum : tunc iterum
patebit, quod non concluditur conclusio
de necessario. Sit enim major"de contin-
genti et minor de necessario, ita quod A
contingat omni B inesse, B autem omni c
insit ex necessitate: erit utique syllogis-
mus concludens in primo primre, quo-
niam A contingit omni c inesse : "et hrec
est conclusio de contingenti et non de
necessario: nec etian1 sequitur conclusio
de inesse., qure concludat quoniam A in-
sit omni c, sed quod contingit inesse. Ac-
cipitur enim illa de contingenti secundum
illam acceptionen1 contingentis, quod
omne quod est A contingit esse B, et non
secundum illam, quod omne quod con-
tingit esse A contingitesse B : est autem
hicsyllogismus perfectus per dici de amni
in contingentibus.
Similiter autem fiunt conjugationes
utiles in syllogismis universalibus nega-
tivis. Si propositiones prremissre in qua-
litate non sint similis formre vel tìgurre,
sed una affirmativa., et altera negativa,eo
quod ex ambabus negativis nihil sequi-
tur, ponamus primo majorem esse de
necessario et negativam, et n11noren1 af-
firmativam et universalem de contingen-
ti, ita quod in majori A ex necessitate
nulli B contingat inesse, B autem contin-
gat omni c inesse. Sequitur igitur con-
clusio de inesse, hrec scilicet, quod ex ne-
cessitate syllogisticre consequentire A nulli
c inest. Est autem syllogismus imperfe-
ctus et perficitur per deduction,em ad im-
possibile. Formetur enim sic syllogismus,
de necessitate nullum B est A, omne c
contingit esse B, ergo nullum c est A. Si
non sequitur, detur oppositun1 sive con-
 LIBER I PRIORUlVI ANALYTIC. l'RACT. IV
tradictorium sive conlrarium. Et si detur
contradictorium : tunc ex illa et conversa
nlajoris concluditur oppositum minoris,
sic, de ne"cessitate nullulll A est B-1 aliquod
c est A, ergo de necessitate aliquod c non
est B : quod est. oppositum lllinoris per
syllogislllummixtum ex necessario et
inesse in quarto prinlre. Si autem dctur
conclusionis contraria, destruetur minor
persyllogismulll factuminsecundo secun-
dre figurre, sicut cuilibet per seipsum pa-
tere potest: cunl enim concluditur quod
necesse est A nulli c inesse, accipiendo
oppositUlll contradictorie vel contrarie,
accipitur quad vel omni vel alicui c inest
A : positum autelll in majori propositione
erat quod A nulli B contingit inesse : quo-
niam igitur maj or· negativa. convertitur
in ternlinis, si nulli B contingit inesse A,
sequitur quod etiam nulli A contingit
inesse B : positum est autem in opposito
conclusionis quod A aut omni c inest, aut
alicui : sequitur ergo, quod aut nulli aut
non omni c contingit inesse B-1 quod de-
struit minorem in qua positum fuit quod
omne c est B, quando minor de contin-
genti posita fuit inesse.
Manifestunl est igitur quod in tali con-
jugatione sequitur conclusio de inesse.
Et ex hoc ulterius manifestum est, quod
sequitur etialll conclusio de contingenti:
quia contingens et affirlllative et negative
sequitur ad inesse: si enim c est A, se-
quitur quod c contingit esse A, et si c
non est A, sequitur quod c contingit non
esse A. Et sic patet quod utraque conclu-
sio sequitur, et de non inesse et de con-
tingere non inesse: sed de non inesse
sequitur immediate, de contingere autem
non inesse sequitur mediate. .,
Sunt autem in hac mixtione adhuc
conjugationes utiles et inutiles circa syl-
logismos universaliter concludente's., ha-
hentes majorem negativam de contin-
genti, et minorem affirmativam de ne-
cessario. Sit enim rursus talis termino-
rum dispositio, quod affirmativa minor
1 Vive infra capu~ 1.6.
565
sit de necessario, major autem negativa
sit de contingenti, sic quod A quidem con-
tingat nulli B inesse in lnajori, n autcm
insit onlni c ex necessitate in nlil~OI'i: ex
tali enim conjugatione syllogismus erit
perfectus per dici de nullo in contingen-
tibus: sed iste syllogismus non erit ad
concludendum conclusionem de inesse,
sed erit perfectusad conclusionem de con-
tingenti, hoc est, eju8 quod est contingere
non inesse: sic enilll sumpta est propo-
sitio major, qure est ad majorem extremi-
tatem, cui lllaxime in compositione et
pertinentibus ad COl1lpositionem assimi-
latur conclusio. Et istum syllogismum
. non contingit ducere ad irrlpossibile, si
accipiatur conclusio de inesse: illa eninl
est hrec, nullum c est A: opposita autem
hujus est hrec, aliquod c est A, in ea enim
ponitur A non nulli c inesse : positum est
autenl in majori propositione A contingit
nulli B inesse. Ex his autem duabus si-
mul junctis nihil sequitur impossibile
quod destruat minorem: et sic ad im-
possibile non est ducere. De hoc tamen
in sequentibus plura erunt dicenda t.
Alia autem adhuc est utilis ad imper- Imperfecta
·· .. d combinatio
f ectum sylloglsmum conJugatlo, quan o
privativa est qure ad minorem ponitur
extremitatem, et cum minor propositio
significaverit per modum contingentis
contingere: perficitur enim talis syIlo- Inutil\3s.
gismus per conversionem minoris ad op-
positam qualitatem, quemadmodum in
prioribus dictum est, quod contingens
converti habet.
Quando autem nlinor .quidem fuerit lnutilescon
negativa et non est de contingenti, non jugationes.
erit utilis ad syllogismum conjugatio,
quia tunc minor erit vere negativa : quod
non potest esse in prillla figura. Dico au-
tem vere negativa: quia illa qure est de
contingenti, non est vere negativa, cum
potentialiter in se habeat oppositam qua-
Iitatem. Similiter autem ad syllogismum
inutilis conjugatio est, quando utraque
et major et minor est negativa, et minor
 566 D. ALB". MAG. ORD. PRiED.
non fuerit de contingenti: quia si est de
contingenti, tunc convertitur ad opposi-
tam qualitaten1~ ,et tunc erit syllogislTIUS
in secundo primre figurre. Inutilitasau-
tem istarU111 conjugationu111 ostenditur
per instantiam terlTIinorum: et termini
concludentes de necessitate .inesse, sint
album, anilTIal, nix: qualTIvis enim al-
bunl contingat 0111ni anil11ali: aninlal
autem de necessitate nulli insit nivi : ta-
men omnis nix de necessitate est alba.
Termini autem de necessitate nulli inesse,
sint album, animaI, pix: de necessitate
enim nulla pix est alba. Isti igitur sunt
universales istius mixtionis syllogis111i
seCUndUlTI sententiam Aristotelis in Pri-
oribus, "et sunt in eis aliqure dubitatiol1es.
CAPUT XIV.
De solutione duorun~ qUiE sunt circa con-
J'ugationes perjectorum syllogis1norum
istius mixtionis.
Prima dubi- Est autem dubitatio prilTIa, quod cum
tatio.
contingens non .habeat nisi duas accep-
tiones, sicut In prrehabitis dictum est, sci-
licet omne quod contingit essse A contin-
git esse B, et omne quod est A contingit
esse B, et secundun1 prin1alTI acceptio-
nem deserviat uniforlni generationi syllo-
gismorum de contingenti, et seCUndUlTI
secundam deserviat mixtioni de contin-
genti et inesse, et non sit tertia acceptio
contingentis, videbitur quod nulla est in
qua possit accipi in mixtione contingen-
tis et necessarii. Et sic videtur quod om-
nis conjugatio ubi lTIajor est de contin-
genti., et minor de necessario, sit inutilis
ad syllogismum istius 111ixtionis gene-
randum: quia talis mixtio videtur per
dici de omni in contingentibus non posse
regulari.
Secunda et ~ Idem videtur per hoc quod in prima
apparens. '
figura (cum 11lediulTI positione sit lTIe-
dium in affirnlativis syllogismis) oportet
accipere medium sub nlajori, et nlinus
oportet accipi sub n1edio: sed necessarium
et contingens secundunl superius deter-
lTIinatam acceptionenl opponuntur et mu-
tuo se destruunt : ununl ergo sub alio ac':
cipi non potest: sequitur quod in tali
111ixtione non potest esse SYIIOgislTIUS af-
firnlativus et universalis, ut videtur.
Ad hrec autem non est difficile solvere., Ad primam.
si ea qure habita sunt, ad 111emoriam re-
vocentur. Si eni111 in hac nlixtione lTIajor
sit de contingenti, et 111i11or de necessa-
rio, syllogismus regulabitur per dici de
olTIni in contingentibus, seCUndUlTI illam·
acceptione111 contingentis qUffi dicit, on1ne
quod est 13 contingit esse A, sicut et mix-
tio contingentis et inesse: quia per. hoc
quod dicitur, omne quod est B significa-
tur minor propositio accepta secundulll
actualelll inhrerentialTI prredicati CU111 sub-
j ecto. Sub tali autem actuali inhrerentia
sUlTIitur tam illa qure est de inesse, quam
ilIa de necessario: et sic uno et eodenl
1110do regulari possunt per dici de omni.
Sic etia111 considerando contingens di- Ad dame
secun-
CendUlTI, quod contingens et necesSariUlTI
in eisdenl accepta terminis opponuntur,
et n1utuo se expellunt: quia si necesse
est hOlTIinenl esse anin1al, tunc non con-
tingit hon1inen1 esse anil11al: èt si con-
tingit hOlTIinem esse albu111, tunc honli-
nelTI esse albunl non est necesse: et sic
UnUlTI non potest sumi sub altero propter
oppositionenl quaiTI habent. Si autenl
contingens et necesSariUITI simpliciter
considerentur seCUndUITI seipsa, adhuc
dupliciter consiàerari possunt: aut enim
considerantur secundum modum enun-
tiandi circa con1positionem et modificandi
COITIpositionem, et sic iterUlTI a se invi-
eem distinguntur et separantur : aut ac-
cipiuntur seCUndUlTI terminos diversos in
quibus sunt, et sic nihil prohibet necessa-
riurn accipi sub contingenti, quia sffipe
contingit hoc lTIodo, quod terluini in qui-
bus est contingens, et ternlini in quibus est
necesSariUl11, se habent ad invicem sicut
totun1 et parso Cujus exemplum est: con-
tingit on1nem hominenl esse album: om-
nis autelTI homo de necessitate est ani-
mal: et hoc modo: fit conjugatio perfecta
ex sU111ptione necessarii sub contingenti.
 LTBER I PllIORU~1 AN.ALY1'IC. rrnACrr. IV
"''bun•.
' 1110 Est autem adhuc dubium : CUlTI enim
in hac mixtione necessarium et contin-
gens requaliter se habeant ad generatio-
nem hujus syllogislTIi, videtur quod
requaliter debent se habere conjugationes
ad generationem perfecti syllogismi, ea
scilicet qure habet lnajorem de contingenti
et minorenl de necessario, et ea qure e
converso habet majorenl de necessario et
minorem de contingenti: et hoc non est
verum: quia prima est ad syllogis111UlTI
perfectum, secunda autem ad syllogis-
1..lutlo no- mum inlperfectum. RationelTI autell1 hu-
I.nfill. ' •
jus non est difficile assignare: dici enilTI
de omni in necessariis et in illis de inesse
vult minorenl in prima Hgura semper ha-
bere affirmativam et secundum actualem
inhrerentiam prredicati cum subjecto.
Quando ergo lnajor est de contingenti
(quod est secundum actualem inhrerel1-
tiam, sicut diximus in acceptione con-
tingentis, sic, omne quod est B contingit
esse A) et minor accipitur de necessario
vel de inesse secundum actualem inhre-
rentiam, Ht per dici de omni perfectus
decursus syllogisticus a primo per lTIe-
diunl usque ad extremum: et ideo con-
jugatio talis est ad syllogismum perfe-
ctum. Quando autem major est de neces-
sario et minor de contingenti, per con-
tingens alTIpliatur inhrerentia ad poten-
tialelTI inhrerentiam: et tunc non patest'
esse decursus perfectus per dici de omni :
et ideo conjugatio in qua nlajor est de
necessario et minor de contingenti, est
ad syllogismum imperfectull1.
Uubltatio. Si quis autem qurerat quare in modis
perfectis istius mixtionis concluditur con-
tingens ad utrumlibet, quod est contin-
gens secundum superius datam determi-
nationem contingentis, modi illlperfeeti
autenl non possunt concludere nisi con-
tingens pro possibili? Videtur enim quod
tam perfecti. quam imperfecti .deberent
concluderecontingens dictum seCUndU111
Solutio. unum et eumdem modum. Hujus autem
causa est, quod in modo perfecto. prop-
ter dici de omni minor propositio e·st
quasi dispositio naturalj.s majoris propo-
~G7
sitionis : contrahit enim minor majore111
secunduill regulalll q~ffi est data de dici
de olTIni: et ideo per ll1inorem fit con~
tractio 111ajoris ad id quod est vera pars
ejus. Et ideocum major sit de contin-
geriti secundum dictalTI contingentis de-
ternlinationem, et nlinor sit vera pars
ejus, oportet conclusionem similem esse
lnajori, quod sit de tali de quo est major :
hoc autem est contingens ad utrumlibet.
Quando autem e converso est, quod lna-
jor de necessario et minor de;contingenti,
non fit dispositio terminorum secundum
dici de omni: et ideo major non potest
facere sibi silllilem conclusionem. Minor
etiam propositio non habet principaliter
virtutem inferentire in syllogismo, et ideo
nec ilIa poterit facere conclusionem sibi
silllilem : et ideo oportet quod sequatur
aliquod medium inter necessarium et
contingens ad utrumlibet: et hoc non est
nisi contingens pro possibili, quod in ali-
quibus terminis est de necessario, in ali-
quibus autem de non necessario.
Si autenl aliquis qurerat quare syllo- Dubitatio
bona.
gismi perfecti hujus mixtionis non pos-
sunt concludere conclusionem de inesse
vel de necessario sicut concludunt-eon-
clusionenl de contingenti ? Dicendum quod Solutio sa·
tisfaciens.
causa hujus est, quod quando major est
de contingenti, ex lllodo ipso contingen-
tire significatur quod prredicatum refertur
ad subjectum secundum potentialem in-
hrerentiam, et non actualem habet prre-
_dicationem major extremitas de omnibus
qucè continentur sub medio quod est sub-
jectum propositionis majoris: conclusio
autem de inesse et de necessario notatac-
tualem inhrerentiam prredicati de omni-
bus qure continentur sub subjecto : et ideo
in tali conjugatione nec potest sequi con-
clusio de inesse, nec conclusio de neces-
sarIO.
Sicut autem dictum est de natura mo-
dorunl perfectorum istius mixtionis, qui
perficiuntur per dici de omni, eodem
1110do dicendum est de. modis perfectis
syllogismorulll negativorum universaliunl
qui perficiuntur per dici de nullo. Et sic
 568 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
per hrec qure dicta sunt, potest scil'i na-
'tura syllogismorUlll perfectorum univer-
saliuIll tan1 affirmativorumqualll negati-
vorUIll istius mixtionis.
CAPUT XV.
De so!utione dubitationum qUéE sunt circa
conJ·ugationes ilnperfectas istius nlix-
tionis.
Dub~tat}o.Ex Circa conjugationes etian1 in1perfectas
maJori ne- . l· Il· ...
unlversa lun1 sy oglsn10rum lStJUS IlllX-
gativa d.e
e~~r~~;fd~ tionis 111ulti dubitaverunt.De his enin1
contingenti • .
sequitu~ dlctum est, quod qUffi habent nlaJoren1
conclU810 . l . . f'
de ìnesse. negatlvalll (e necessarIO et mInorem a-
firmativam de contingenti., possunt con-
cludere conclusionem de inesse. Contra
hoc autem quidalll objiciunt : in mix-
tione contingentis et inesse majori exi-
stente negativa de inesse, et lllinori de
contingenti, non potest, ut videtur., con-
clusio sequi de inesse. Hoc enilll videtur
hac ratione CUIll major sit convenientia
.illius de inesse ad illan1 de inesse quam
illius de necessario ad illan1 de inesse. Si
ergo illade necessario potest in conclu-
sionen1 de inesse quando conjungitur
cun1 ilia de contingenti, 111ulto fortius
illa de inesse cun1 alia de contingenti pot-
est in talem qUffi est inesse conclusio-
nelll.
Adhuc in mixtione contingentis etinesse
,quando major est de inesse, ipsa major
est de inesse sin1pliciter: propter quod
secundum rem virtuten1 11abet proposi-
tionis de necessario : propter quod vide-
tur quod si negativa de necessario pote-
rit in cànclusionem de inesse, quod et
negativa de inesse in n1ixtione contingen-
tis et inessc possit in conclusionelll de
inesse.
Adhuc forn1etur sic syllogis111uS : nul-
lum B est A, contingit omne c eSSeB., ergo
nullulll c est A. Si non sequitur, detur
oPPOSitUlll, hoc scilicet, aliquod c est A
i Hoc argunlentunl non solvit Auctor, quia
supra in cap. 9 hujus tract. ad plenum satis-
qÙffi accipiatur CUIll luinori posita inesse,
sequitur oPPOSitUlll luajoris, sic, aliquod
c est A, omne c est B, ergo aliquod B est
A per tertium n10dun1 tertire figurre : nul-
lum autem -B esse A, et aliquod B esse A
sunt opposita contradictorie 1.
'Ulterius autem videtur quod n1ajori ~~~d[:~:
existente negativa de necessario, non se-
quitur conclusio de inesse: quod patet
in ternlinis, sic, de necessitate nulluIn al-
bU111 est nigrun1 : contingit omnem ho-
niinem esse album: non tan1en sequitur
quod nullus hon10 sit niger,'nisi hoc ita
esse ponatur. l~atet autenl quod prremis-
sre suni VCI'ffi, et conclusio est falsa. Simi-
liter autem est hic, de necessitate nullus
lapis est hOlllO: contingit olune motulll
esse lapidelu: Ilon taluen sequiturquod
nullu111 motun1 sit hOIllO (rebus se haben-
tibus ul' nunc) , ita quod per positionem
non accipiatur nullun1 n10vens esse ho-
luinen1.
Adhuc autem ulterius objicitur: quia
si ex tali conjugatione sequitur conclusio
de inesse : aut ergo sequitur conclusio de
inesse sin1pliciter tantum, aut de inesse
ut nunc tantun1, quia inesse non potest
pluribus 1110dis variari. Si sequitur con-
clnsio de inesse simpliciter, patet quod
non est verUlU: quia in terlllinis nuper
inc1uctis conclusio est de inesse ut nunc :
et si111iliter est invenire in multis aliis
terminis. Si auten1 scquitur conclusio de
inesse ut nunc, videtur iterum falsum in
his terlllinis, de necessitate nullum al-
bum est intelligentia: contingit 'Omne111
h0111inenl esse album: ergo nullus homo
intclligentia : ha~c enin1 conclusio est de
inesse simpliciter. Propter quod CUIU
neque scquatur generaliter conclusio de
inesse sin1pliciter, neque de inesse ut
nunc, non videtur quod sequatur ali-
qua conclusio de inesse.
Adhuc autem sffipius jan1 in prreluis-
sis habitun1 est, quod oportet alteram
prrernissarulll esse sirnilem conclusioni:
feci t : ideo reCUfL'e ad dicta ibi.
 LIllER I PRlt)RUM ANAJ~YTIC. TRACT. IV
'CUlTI autenl altera prffimissarum est de
necessario et altera de contingenti, neu-
tra .prffimissarum similis est conclusioni
de inesse : ergo ex tali conjugatione con-
clusio de inesse non sequitur.
Rolutio du- Ad hrec' autem dicendum est, quod lna-
hllRtionis, et. . . . . d. .
l'esp~nsio Jorl eXIstente negatIva e lnesse, et 1111-
.ci prlmas . d . . fE .
l'ationes. norl e contIngentI a Irnlatlva, non sc-
quitur conclusio de inesse virtute prffiIllis-
sarUffi : sequitur tanlen CUlTI lllajori exi-
stente negativa de necessario conclusio de
inesse. Et causa .hujus est hffiC: quia in
propositione negativa de inesse actuali-
ter removetur prredicatum ab olllnibusllis
qUffi actualiter sunt sub subjecto sive sub
nledio quod prilllffi propositionis est sub-
jectum. Non autelll renl0vetur ab 11is
qUffi contingunt esse suL subjecto, UtCUHl
dico, nullum album est nigrum, iste est
sensus, nihil quod est albuI11 est nigruln :
et non iste, nihil quod contingit esse al-
bum est nigrum: et propter hoc CUIll ne-
gativa de inesse est 111ajor, et minor de.
contingenti affir111ativa, non sequitur ac-
tualis remotio maj oris extremitatis ab his
qUffi contingenter sunluntur sub medio
per minorem propositioneln : sed sequi-
tur relnotio potentialis unius ab alio : et
ideo non sequitur conclusio de inesse qUffi
actu ren10vet 111ajorern extreIllitatem de
Ininori, sed conclusio de contingenti se-
quitur. Dico auteIll quod conclusio de
inesse non sequitur virtute prreffiissa-
rum.
Aliterautelll est in propositione nega-
tiva de necessario: propter eni111 neces-
sariam remotionelll prredicati a subjecto,
et sub modo necessitatis in ipsa relnove-
tur prredicatU111 a subjecto, et ab omni-
bus qUffi sunt sub subjecto contenta, et
ab his qUffi contingit esse sub subjecto.
Et ideo tali propositione posita pro majo-
1 Ad argùmenta tacta in primo medio vult
dicere- quod non valet ista consequentia in mo-
dis imperfectis : lnaj or est de inesse vel de
necessario: ergo conclusio erit' de inesse vel
de necessario. Instantice pa tent in mixtionibus
de quibus in argumento, in quarum una se-
quitur conclusio de contingenti, in altera vero
5H9
l'i, et minori accepta de contingenti, se-
quitur actualis relllotio majoris extremi-
tatis a minori, ab 11is qUffi contingenter
SUlnuntur sub medio per minorelll pro-
positionem : et ideo sequitur conclusio
negativa de inesse. Patet igitur ratio
quare majori existente negativa de inesse
non sequitur conclusio de inessc, etprop-
ter quod sequitur concIusio de inèsse
cunl major est negativa de necessario.
Ad ea auteln qure contra hrec inducun-
tUI', dicendunl ad prin1um, quod quam-
vis propositio de inesse similior sit con-
clusioni de inesse quam propositio de ne-
cessario, non tanlen sequitur quod ma-
joris virtutis sit ad inferendanl conclusio-
nenl dc inesse, quam propositio de ne-
cessario : quia propositio de inesse non
dicit tantam virtutem inhrerentire, quan-
tam dicit propositio de necessario. Et ma-
xilne non sequitur hoc in conjugationi-
bus inlperfectis, in quibus major est de
inesse veI de necessario: et si aliquando
locum habet hoc, hoc erit in conjugatio-
nibus perfectis in quibus major est. causa
consequentire totius l •
Ad id autelll quod secundo inducitur, . Differentia
. d · · d· . lnter J-Iropo-
dlcendum quo propositio e lnesse Slm- s.itionem .de
. . . . lnesse slln-
phc1ter secundum quod hUJusmodl non plicite~ .et
. . proposltlO-
est necessarIa, neque vlrtutem llabet ne- nero de .ne-
. ... . . . cessano
ceSSarlffi prOpos1tlonlS: prOposltloenlID veram.
de inesse simplicite-r non plus exigit, nisi
quod rationes terminorum quocumque
modo cohrereant veI secundum moduln
dicendi per se, veIsecundum modunl ali-
quem reducibilem·ad modum dicendi per
se, veI hoc IllOdo discohrereant in propo-
sitione negativa. Propositio autem de
necessario et hoc Bxigit et addit, qUQd
termini propositionum ad invicem ha-
beant cohffirentiam caus-alem veI disco-
hrerentiam. Hoc. auiem ex hoc patet:
sequitur cOllclusio de inesse et contingenti.
Sed si aliquando valet ista consequentia, hoc
erit in conjugationibus perfectis, in quibus
lnaj or est causa consequentire totius, ut patet
quando lllajor est de necessario et minor de
inesse : tunc enim sequitur conclusio de ne-
cessario. P. J.
 570 D. AJ~B. lVIAG. ORD. PRlED.
quia quando contingens natuill ponitur' instantia qure add ucitur est sophistica :
inesse, est propositio de inesse per se : quia lllinor est de contingenti infinito,
non talnen est necessaria, nec potest nlO- CUlll deberet esse de contingenti nato.
dificari per nl0dum necessitatis : et ideo . Ad hoc autelll quod objicitur de simi-
non sequitur quod si propositio de n'eces- litudine conclusionis ad prremissas, Di-
sario potest in conclusionenl de inesse cendum quod propositio de inesse sim-
si.mpliciter, quod propositio de inesse pliciter et propositio de necessario in hoc
simpliciter possit etia.nl in conclusionelll similes sunt, quod utraque est de inesse
de inesse : quia propositio de ine.sse sim- secundum cohrerentianl aetualem termi-
pliciter non totam habet virtutem' illius norum propositionis, hoc est, prredicati
qUffi est de necessario. . I ad subjectum.
Ad alias ra·
tiones.
Ad ea autenl qure' induc~ntur ad se- Si autem aliquis qurerat dicens, cum Dubitatio.

cundalll partelll ist~us qurestionis, Dicen- ex istis conjugationibus sequatur duplex

dunl ad primum, quod hrec propositio conclusio, scilicet de inesse et de contin-
est falsa, de necessitate nullulll albunl est genti, qure illaruill sequatur principaliter
nigrunl: ad hoc eninl quod vera esset, et prilllo ? Dicenduill quod primo et prin- Solutio.
oporteret prredicatum l'emoveri ab olllni- cipaliter sequitur conclusio de non ines-
bus his et qure actu et qure potentia sunt se. Et hujus est duplex l'atio. Una qui-
alba, sive sub subjecto sub hoc sensu, delll et principalis, quia cummajor sit de
nihil quod potest esse albunl, de neces- necessario non inesse, removetur in ca
sitate est nigruIll, vel potest esse nigruill : prredicatunl ab omnibus qure sunt vel
hoc autenl falsUlll est. Similiter autenl possunt esse sub medio : et sic sequitur
est de hac, nulluill albuill est nigrum : ratione majoris (ex qua est virtus conse-
qualllvis enim hrec vera sit simplicitel', quentire) conclusio de inesse. Alia ratio
non tamen est necessaria. est : quia secunduill ordinelll naturalem
J\.d alialll quru inducitur instantiaul, propositionum de inesse et de contjngen-
distinguendunl est: cum enim dicitur, ti, propositio de inesse antecedit propo-
contingit omne movens esse lapidelll: sitione111 de contingenti. Pr<?pterea in
aut enim dicitur, quod olllne quod con- prrehabitis probatum est, quod conclusio
tingit esse movens, contingit esse lapi- de contingenti sequitur per hoc: quia
delll: et sic falsa est, et conclusio qure conclusio de inesse sequebatur, ex qua
sequitur est falsa. Aut accipitur sub hoc ulterius concluditur illa de contingenti 1.
sensu, omne quod est 1110VenS contingit Adhuc autem si aliquis qurerat dicens, llubitatio.
esse lapidem, et sic est vera, si ponatur quod ex quo istre conjugationes possunt
quod nihil movetur nisi lapis: et hoc in conclusionem de inesse., et in conclu-
modo ipsa existente vera., necesse est sionelll de contingenti, utrunl etianl pos-
conclusionem esse veram, scilicet quod sint in conclusionem de necessario? Vi-
nullum movens sit homo: et sic prout .detur enilll probari posse, quod sic : quia
minor propositio est vera, et ipsa conclu- cum major est de necessario in qua est
Aliter. sio est vera. Posset tamen forte melius virtus consequentire, et majoI' sit virtus
dici, quod utraque instantia est sophisti- necessarii ad necessariuIll, quam neces-
ca: quia in utraque minor propositio ac- sarii :ad inesse, videtur magis posse in
cipitur de contingenti infinito, CUIIl de- conclusionenl de necessario, quam in con-
beret esse de contingenti nato per exi- clusionelll de inesse : et potest in illam de
stentiam majoris qure est de necessario. inesse : ergo multo magis potest in illalll
Ad aliud dicendum quod conclusio de necessario.
qure sequitur est de inesse simpliciter : et Adhuc hrec conclusio,nullum c est A,

1 Vide supra in cap. f3.

 LIBER I PRIORIJM ANALY1'IC. TRAC'r. IV
aut est vera sub hoc sensu, quod nullum
c necesse est esse A, aut sub hoc sensu,
quod contingit aliquod c esse A. Si primo
lnodo, habetur propositulu. Si secundo
modo, tunc ex conclusione et minori
conjunctis destruitur 111ajor in tertia figu-
ra syllogizando per uniforluelu genera-
tionem syllogisluorum de contingenti,
sic, contingit aliquod c esse A, contingit
olune c esse B, ergo contingit aliquod B
esse A, qUffi est opposita majoris.
-'.IuUo. Ad hrec autelu et similia dicendum,
quod non sequiturconclusio de necessa-
rio ex tali conjugatione, ita quod ad
illam conclusionem inferendam ordine-
tur utilitas conjugationis: in aliquibus ta-
men terminis ex habitudine terminorum
poterit esse conclusio necessaria. Et ratio
hujus est: quia major removet prredica-
tum ab omnibus his qUffi sunt vel esse
possunt sub medio : et ideo quia sequitur
reluotio actualis nlaj oris extremitatis a
contentis sub medio, ideo sequitur con-
clusio de inesse primo et principaliter-,
qure conclusio de inesse in aliquibus ter-
minis est vera simpliciter et necessaria,
et in aJiquibus . vera sinlpliciter et non
necessaria: et per hoc patet solutio ad
primum.
Ad hoc autem quod ulterius qureritur,
utrulU hrec, nullum c est A sit vera ideo
quia nullum c esse A sit necesse, aut ideo
quia contingit aliquod c esse A, Dicendunl
quod aliquando est vera ideo quia nul-
luffi c necesse est esse A, et aliquando
ideo quia contingit aliquod c esse A. In
quibusdam enim terminis sequitur unum,
et in aliquibus alterum: et ideo neutrunl
istorum sequitur primo: sed commune
utrisque sequitur simpliciter ex tali con-
jugatione: commune autem non est nisi
conclusio de inesse qure silupliciter est
vera : et ideo illa sola sequitur virtute
conjugationis.
571
CAPUT XVI.
De consequentia COIIJ'II.r;atÙJJlIUU ùìlj)cr-
jectaru1n in quibus nzaJ'oJ" est aljil'rna-
tiva de necessario.
Circa conjugationes imperfectas in qui- Dubitatio.
bus .nlajor est affirmativa de necessario,
adhuc restant quredam dubitabilia: ex
his enim dictunl est,quod solum sequitur
conclusio de contingenti: cum tamen vi-
deatur posse probari quod sequitur etiam
conclusio de necessario, et etialu conclu-
sio de inesse. Quod enim sequatur con-
clusio de necessario, videtur probari sic.
lVIaj ori eniln existente affirmativa de ne-
cessario, et minori de contingenti, po-
natur 11linor qure est de contingenti ines-
se: et tunc patet per hoc quod in ante
habitis de mixtione necessarii et inesse
dictum est, quod sequitur conclusio de
necessario: quia luajori existente de ne-
cessario, et minori de inesse sequitur
conclusio de necessario. Et per eamdenl
etiam rationem ostendi potest, quod in
luodis perfectis sequitur conclusio de
inesse, si lnajor in talibus modis qure est
de contingenti, ponatur inesse ..
Et proculdubio hoc videtur esse verum, Solu!io .ad
SI conce d'
. atur, quo dmInor
· qUffi est de . nem
dubltatlO-
et no-
,
cont lngen t·l, ponat
ur·lnesse: tunc enlm ,tanda.
pro certo sequitur conclusiode necessario,
et etiam de inesse similis majori propo-
sitioni. Sed non sequitur conclusio de
necessario vel de inesse qualndiu minor
manet de contingenti. Unde per positio-
nem minoris inesse, generatur alia con-
jugatio-, ex qua sequitur conclusio qUffi
quamdiu manet de contingenti, non se-
quebatur. Causa. autem propter quam non
sequitur conclusio de necessario vel de
inesse, quamdiu manet minor de contin-
genti, hrec est" quia universalis affirlna-
tiva de necessario affirmat prredicatum
quod est major extremitas, non nisi de
his qUffi actu sunt sub medio, quod est
subjectum majoris propositionis, et non
de his qure contingit esse suh suhjecto:
572 D. ALB. NIAG. ORD. PRiED.
hrec enim propositio, omnis homo de ne- de inesse. Videtur autem quod sic: quia
cessitate est ~nimal, non dicit quod quid- sicut se habet negativum de inesse ad ne-
quid potest esse homo, est anin1al: sed gativum de necessario, ita se habet affiI'-
dicit quod quidquid est homo, est ani- mativuIll de inesse ad affirn1ativum de
mal: et ideo tali propositione pro Illajori necessario: propter quod -cum negativun1
posita et minori de contingenti, non se- de necessario possit in negativum de
quitur actualis affirmativa de his quce inesse, videtur quod affirmativum de ne-
contingenter sunt sub medio : et ideo cessario possìt in affirmativum de inesse.
non sequitur conclusio de necessario af- Adhuc fiat hoc modo syllogismus: de
firmativa neque de inesse, nisi sumatur necessitate omne B est A, contingit omne
'illa de contingenti. in sensu compositio- c esse B, ergo omne c est A. Aut sequi-
nis : quia in utraque actualiter affirmatur tuI', aut non. Si sequitur., habetur propo-
prredicatun1 de subjecto. Dico autenl sub situm. Si non, detur oppositum: opposi-
·sensu compositionis sumptam, in' qua tum autem est, aliquod G non est A. Ex
lllOdus referturad totum, sicut CUlll di- hac autelll et _n1inori posita inesse de-
co, contingit omnem hOlllinen1 esse ani- struitur major per quintum modum tertire .
lllal, hoc est, omnem hominem esse ani- figurre. Sic etian1 potest dari instantia in .
maI est contingens: sic enin1 in utraque, terminis notis, de necessitate omne gI'am-
hoc est, tam in illa qure est de necessa- maticum est sciens : contingit omnem 110-
'l'io quam in illa qure est de contingenti, minen1 esse grammaticun1: non tamen
actualiter affirlnatur prcedieatum de sub- sequitur quùd omnis hon10 est sciens:
jeeto. possumus enim ponere, quod on1nis ho-
Notandum tamen quod affirillativa de mo sit ignorans.
necessario secundum sensum con1positio- . Ad prilllum autem istorum dicendum
nis sumpta aliter se habet quam in syllo- est, .quod diversa est virtus negativre de
gismis : quia sUlllpta in sensu COlllposi- necessario et affirmativre de necessario :
tionis terillini in ea sumpti supponunt et ideo potest ex negativa sequi illa de
simpliciter, sed secundum hune senSUIll inesse, quamvisnon sequatur ex affirma-
non sumuntur propositiones de necessa- tiva. IIoe auten1 patet ex prredictis.
rio quando ex eis fit syllogismus. Et ex Ad aliud dicendum quod dandum est
his potestesse manifestuill propter quid oppositllin conclusionis: sed minor qure
majoI'i exist.ente de necessario affirma- est de contingenti, non est ponenda ines-
tiva, non sequitur conclusio de inesse, se: quia oppositum conclusionis de ines-
.sicut sequitur conclusio de inesse lllajori -se, est compossibile minori de contin-
existente negativa de necessario. In ne- genti: sed incompossibile est eidem positre
·gativa enim de necessario removetur inesse: et ideo si ponatur minor inesse,
.prcedicatum actualiter de his qure actu et jaln nova fit repugnantia qure prius non
,qure potentia sunt sub subjecto. In affir- erat : et ideo sequitur impossibile.
n1ativa autem tantum affirn1atur actuali- Si autem objiciatur, quod secundum
ter de his quce actu sunt sub subjecto. Et hoc male probat Aristoteles in Prioribus-,
hoc facit negatio qure plus tollit quan1 ubi probat conelusionelll de contingenti
ponit affirmatio 1. ex ista conjugatione, quando ponit illam
Potest autem adhuc esse dubiunl, utrum de contingenti inesse. D icendum quod
ex tali conjugatione sequatur conclusio oppositum conclusionis de contingenti

1 Nota ergo quare nlajori existente affirmativa
de necessario et minori de contingenti non se-
quitur conclusio de inesse, sed .bene quando
'major est negativa de necessario. Negatio enim
-.se extendit etiaul ad non entia : cujus signum,
quia communiter dicitur quod nomen infini·
tum dicitur de ente et non ente indifferenter,
ut patet I Periherm., non autem affirmatio se
extendit ad illa. P. J.
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV
pro possibili non solum est incompossi-
bile minori positre inesse, sed etiam ipsi
minori dum est de contingenti: quia cum
omne c ex necessitate sit A, lncompossi-
biles sunt hre dure, aliquod c ex necessi-
tate non est A, et contingit omne c esse
ll, sicut patet ex dictis immediate in ITIix-
tione prrecedenti de contingenti et ines-
se. Potuit itaque Aristoteles probando
consequentiam conclusionis de contin-
genti bene ponere minorem inesse: ea-
dem eniITI est incompossibilitas oppositi
conclusionis et minoris ante positionem
ejus inesse., et postqualTI incsse posita est,
et non fit nova incon1possibilitas.
....J.'otio. Si quis autem objiciat quod posito
~ulutlo. possibili non accidit ilupossibile, Dicen-
dum quod hoc verum est absolute., Slcut
etiam in prrehabitis dictuill est: si enim
consideretur absolute posssibile secun-
.dum quod tale est, nihil ex eo sequitur
ilnpossibile: sed ex positione possibilis
(cum comparatione ad aliquid cui hoc
impossibile est) potest accidere impossi-
bile.
Ihahltatio Adhuc autein in hac conjugatione vi-
''l'pal'ens.
detur dubium de probatione qure facta
est secundum sententialTI Aristotelis qua
probatur, quod conclusio de inesse seqlli-
tur: hcec enilll probatio nulla esse vide-
tur : fit enin1 in illa probation~ mixtio ne-
cessarii et inesse: cum tamen illa de
inesse possit esse de inesse ut nunc. Cu-
jus probatio est: quia si major sit nega-
tiva de necessario, et minor sit affirma-
tiva vel negativa de contingenti, sequi-
tur duplex conclusio, una de inesse et al-
tera de contingenti pro possibili: sed si
conclusio de contingenti pro possibili
ponatur inesse, aliquando erit de inesse
ut nunc, et aliquando de inesse simplici-
ter: CUlTI ergo accipitur oppositum con-
clusionis talis cum conversa majoris, ac-
cipit propositionem qure potest esse de
inesse ut nunc: et hoc modo syllo~ismus
mixtus de necessario et inesse ut nunc.,
Solutio. nihil valet et nihil probat, ut videtur. Sed
ad hoc dicendun1 quod probatio est bona,
et mixtio necessari i et inesse non est de
373
inesse ut nunc: quia sicut inesse continet
sub se inesse simpliciter et inesse ut
nunc, sic contingens in ante habitis per
non necessarium determinatum cantinet
sub se et contingens natum et contingens
infinitulTI.. Unde sicut in mixtione neces-
sarii et inesse major qure est de necessa-
rio, appropriat sibi minorem ad standum
pro inesse silTIpliciter, sic in mixtione
necessarii et contingentis major qure est
de necessario, appropriat sibi minoren1
qure est de contingenti ad standum pro
contingenti nato. Minori autem sic exi-
stente de contingenti nato, oportet con-
clusionem concludi de inesse sin1pliciter
in. modo negativo: et ideo oppositum ta-
lis conclusionis assimilatur conversre ma-
joris: et tunc bona est mixtio de neces-
sario et inesse simpliciter secundum hunc
modum. Iloc auten1 probatur per exem-
plum hoc modo, de necessitate nullum
mUSiCUITI est lignum: contingit omnem
hominenl esse musicum : ergo nullus ho-
mo est lignum.
Ex dictis ergo patet quod in modis hu-
jus mixtionis necessarii et contingentis
minor accipi debet de contingenti nato.
Secundum allteiTI ea. qure dicta sunt Objectio.
oritur qurestio : quia cunl major de inesse
(in ITlixtio ne contingentis et inesse) sit de
inesse sin1pliciter, videtur quod exigat
major de inesse siITIpliciter minorem esse
de contingenti nato, cum major de neces-
sario in mixtione contingentis et neces-
sarii sic exigat ITIinorem esse de contin-
genti nato., Dicendum ad hoc quod hoc Solutio.
non oportet: major enim de inesse non
appropriat aliqu~lTI sibi minorem nisi ad
sumendum sub ipsa, sed non ad sic vel
sic sumendum. lVIajor autem de necessa-
rio appropriat sibi minorem ad hoc quod
sit de inesse simpliciter: et ideo illa de
necessario appropriat sibi n1inorem de
contingenti"ut sit de contingenti nato:
quia illa pqsita inesse erit de inesse sim-
pliciter. Hanc autem appropriationen1
non potest facere nlajor qure est de inesse
tantum.
Si autelTI aliquis. objiciens dicat quod Objectio.
 574 D. ALB. lVIAG. ORD. PRJED.
tam in modìs affirniativis quam in modis
negativis illa qure est de inesse, sumitur
de inesse simpliciter: videtur ergo quod
in utrisque modis deberet sequi conclusio
qure sit de inesse simpliciter-, vel conclu-
Solutio. sio de inesse ad minus. Dicendunl est ad
hoc quod argunlentum ~on valet: quia
acceptio minoris de contingenti nato non
est causa quare sequitur conclusio de
inesse, sed potius virtus propositionis ne-
gativre, sicut paulo ante dictum est. Quod
autem minor in talibus syllogislllis effici-
tur de inesse Silllpliciter, hoc facit minor
qure est de contingenti nato. Causa ergo
propter quanl sequitur conclusio de ines-
se, deficit in modis affirmativis: et ideo
non valet argumentum inductunl. Causa
autem hujus in modis negativis patere
potest hoc nlodo. Si enim inlpossibile est
aliquod B esse A, cum B- insit c secundulll
causam ei innatam, oportet quod minor
sit de contingenti nato: pa.tet quod non
poterit c esse A in conclusione: et ideo
erit conclusio negativa de inesse Silllpli-
citer, sicut patet in superius positis terl1li~
nis, lignunl, nlusicum, hOlllo. In his enim
major extremitas impossibiliter se habet
ad medium: medium autem ad minus se-
cun~um contingens natuIll. Si autcm in
affirmativo syllogismo omne B de neces-
sitate sit A, quamvis B contingat inesse
omni c secunduIll causam innataln' et sit
de contingenti nato, non oportet quod A
(quod in pI'illla figura est supra B) insit c
actualiter, sicut patere patest in his te1'-
minis, sciens, musicum, homo-, in quibus
majus ad medium se habet ex necessi-
tate, medium autenl ad minus secundunl
contingensnatunl. HffiC téullen omnia
plenius patent per virtutelll negativre di-
VerSal1l ab affirl1lativa, quando utraque
fuerit de necessario.
Dubitatio. Sod ex his qure dicta sunt oritur dubi-
tatio : prius enim dictunl est quod in ista
nlixtione contingentis et inesse maj or
propositio de inesse sive affirmative sive
negative tantuIll prredicatur de his qure
actu sunt sub subjecto: CUlll tal1len di-
CtUl1l sit quod subjectum majoris,qu04 est
ad conclusionem probandam, stat in ma-
jori in qua est subjectum p1'opositionis
de inesse simpliciter sicu~ in minori in
qua est prredicatum de contingenter inAs-
se: aliter enim videbatur fieri fallacia
figurre dictionis.
Sed ad hod dicendum quod termini Solutio.
propositionis de i,nesse simplicite1' possunt
considera,ri secundum habitudinem natu-
ralem eo1'um ad invicenl ci1'cumscripto
esse actuali: et sic in ipsis est ampliatio:
quidquid enim potest esse sub altero illo-
rum-, potest esse reliquum, vel rellloveri
a reliquo. Dictunl autem est subjectunl
al1lpliari secundum ipsius naturanl in
majori de inesse ad habitudinem compa-
ratam ad prredicatUl1l secundum ipsius
naturam circumscripto esse actuali et ac-
cidentali. Vel possunt termini de - ine~se
simpliciter taliter se habere ut sub esse
actuali, ita ut cOlllponantur et dividantur
per esse actuale: et sub ista considera-
tione non cadit ampliatio super eos: et
sic dictum est hic prredicatuln actualiter
affirnlari vel negari de his tantum qure
actu continentur sub subjecto. ,
Adhuc autem dubitatur de hoc quod ~i­ Dubilatio.
ctum est, quod scilicet mino1'em de con-
tingenti affirlllativalll non sequitu.r éon-
clusio de inesse: et si aliquis dicat quod
sequitur, non contingit illum ducere, ad
impossibile, cum tamen dicat falsum. Sed
Solutio.
ad hoc dicendum quod bene potest im-
probari falsunl quod dictum est ex con-
cessis : talllen non est ducere illud ad inl-
possibile: quia si accipiatur conclusio de
inesse quam dicit sequi, et combinetur
cunl majori propositione ad destruendalll
l1linorem (sic, contingit nullulll Besse °A-,
nullum c est B,) fit inutilis conjugatio in
lllixtione eontingen1is et inesse in seeun-
do figu1're p1'illlre: in illa enilll non fit
syllogisnlus nisi unive1'salis affirnlativa
sit de inesse silnplieiter : hoe autem modo
non est hic, quod patet: quia ex quo
eontingens quod sequitur in ll10doper-
feeto istius nlixtionis est contingens pri-
lllO in hoc tractatu deterlllinatulll, quod
seilicet est eontingens infinitum, quod ali-
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRAeT. IV 575
quando vel requaliter poterit esse: patet est de necessario, aut major universalis.
quod talis conclusio posita inesse potest Si quidem minor particularis sit de ne-
esse de inesse ut nunc, et non oportet cessario, sic fiunt dure conjugationes:
quod sit de inesse simpliciter: et ideo fit potest enilu major de contingenti esse
inutilis conjugatio ex acceptione ejus et affirluativa vel negativa: sed quia ambre
combinatione cun1 illa de contingenti. Si istre conjugationes sunt inutiles, ipsas
autem accipiatur oppositum conclusionis on1ittamus. Si autem major est de neces-
qure est de inesse cum minori ad de- sario, et minor de contingenti, sic fiunt
struendum majorem(sic, nullun1 c est A, iterun1 dure conjugationes : quia minor
necesse est omne c esse B) fiet inutilis erit aut affirmativa de contingenti, aut
conjugatio in mixtione necessarii et ines- negativa de contingenti, et ambre sunt
se in secundo tertire: ibi enilu non fit utiles et possunt in duplicem conclusio-
syllogismus nisi universali negativa exi- nem, sicut patebit. Ponamus ergo primo
stente de necessario. Et sic patet quod illam qure habet majoren1 universalem
qualuvis dicatur sequi conclusio de inesse de necessario, et minorem particularem
in dicta conjugatione, non erit taluen sic de contingenti, qure est quartus modus.
dicenten1 ducere ad in1possibile. prill1re figurre, et ostendamus quod illa
Si autem qureritur de sufficientia mo- concludit conclusionem de inesse, sic, si
dorum istius mixtionis, Dicendum est dicalll'us A nulli B contingere inesse, ita
quod multiplicantur hic sieut in aliis : sed quod de necessitate nullum B sit A, B au-
ad discernendas utiles ab inutilibus sup- tem alicui c contingat inesse, ita quod
ponenda propria principia istius mixtio- aliquod c contingat esse B, sequitur ne-
nis, et sunt duo, scilicet quod major sit cessitate syllogistica quod aliquod c non
universalis, et quod minor non sit nega- est A. Hoc autem probatur deducendo ad
tiva de necessario: tunc enilu patehit hic, impossibile ex opposito conclusionis et
quod duodecin1 sunt utiles conjugationes, conversa majoris de necessario sic: su-
et triginta duo inutiles, sicut in prrece- matur enim oppositum conclusionis de
denti mixtione et in aliis. Ratio autem inesse quod est, omne c est A, et suma-
quare illud supponendum sit, et ratio tur conversa majoris qUffi est hrec, nullum
sufficientire conjugationum et inutilium, A de necessitate est B, sic, nullum A de
patet ex prredeterminatis in aliis mixtio- necessitate e~t B, omne c A, sequitur quod
nibus. nullum cde necessitate est B, qure est
opposita luinoris per syllogismum mix-
CAPUT XVII. tionis necessarii et inesse in secundo pri-
rnre figurre. Similiter si oinni c inest A, et
De (ormatione particularium syllogis- A nulli B contingit inesse, sequitur quod
morum in prima figura mixtionis 1~e­ nulli c contingit inesse B, quod est oppo-
cessarii et contingentis. situm rninoris: quia in minori positum
fuit quod alicui B 'contingit inesse A. Alia
Eodem autelu lnodo sicut dictUl11 est autelu conjugatio qure habet luinorem
de universalibus hujus 111ixtionis syllo- n~gativanl de contingenti, intelligi potest
gisnlis, sic etianl se habebit in perfeetione per 'istaln : quia sinlilcn1 isti habet potes-
et ÌIl!perfectione conjugationulll, et utili- tateul et Einlili~,cr perfieitur, llisi in hoc
tate et inutilitate conjugationulu ordina- solo quod oportet n1inorelu converti ad
tarun1 ad particulares syllogisl110s. Inter oppositalll qualitaten1 : tunc enim est syl-
particulares priluo dican1us de his conju- , logismus in quarto prinlre, sicut et ille
gationibus qure habent propositionem de quo di Ct\l.111 est. I

de necessario negativam: hre enim qua- Sin1iliter autem quatuor sunt illre qure
tuOI' sunt: aut enim minor particularis hahent propositionelTI aft1rmativarn de
 576 D. ALB. MAG. ORD. PR.!ED.
necessario. Si enim minor particuiaris e~t
de necessario, fiunt dure conjugationes:
si autem major et universalis, fiunt alire
dure. Variantur eni111 per affir111ativu111 et
negativun1: et omnes istre conjugationes
sunt inutiles respectu conclusionis de
inesse. Et dure illarum conjugati0l1Un1
perfectre sunt, illre scilicot qUée habent
lnajoreu1 de contingenti affir111ativam. vel
negativam, et concIudunt contingens se-
cundum superius dietam determinatio-
nem, quod est contingens ad utrulnIibet.
Alire auteln dUffi sunt imperfectre, seili-
cet ubi lninor est de contingenti affirrua-
tiva vei negativa, et coneludunt eontin-
gens pro possibili. Quod autem omnes
istre conjugationes inutiles sint ad eon-
clusionem de inesse, similiter ostenditur
sicut ostensum est in universalibus syllo-
gismis. Ex quo patet q:uod quando par-
ticularis affirnlativa de necessario est in
syIlogismo privativo (sieut est quartus
primre, in quo minor est partieularis af-
firmativa, qure est B c propositio), aut
quando universalis affirn1ativa major est
in syllogisn1o affìrmativo (sieut est tertius
primre, in quo A B propositio major est af-
firmativa) non est syllogismus concludens
conclusioneln de incsse: et hoc eodem
Illodo deIllonstratur,sicut in universalibus
syllogismis (in similibus conjugationibus)
est den1onstratun1.
Conjugationes autem particulares ha-
bentes lllinorem universalen1, similiter
variantur in octo conjugationes, quaruill
quatuor habent minorem negativalll de
necessario: qure ambce sunt inutiles sicut
per instantiam tern1inoruill ostendi pot-
est. Si enim universale quidem ponatur
ad minorem extremitaten1 sive affirinati-
'Tum sive negativuIll et sit de contingenti,
particulare autem ad majorem et sit de
necessario, non erit eonjugatio hujus
mixtionis. Tern1ini autem ex quibus se-
quitur ex necessitate omni inesse, sunt
animaI, albuln, hon1o: et si forte isti ter-
min,i non ad Olllnes dictas conjugationes
suffìciunt ad ex necessitatè inesse, pona-
tur loco ejus, quod est homo, sensibile,
prout eonvertitur cum animali: et tunc
sufficiunt : et formatio syllogismorum fa-
cpis est cuilibet : animaI enim n1ajor ex-
tremitas eontingenter se habet ad me-
dium quod est album: ex necessitate au-
tem se habet ad lninorem extremitatem
qUffi est homo vel sensibile. r-ferinini au-
tem ad non contingere inesse sive ex ne-
cessitate non inesse-, sunt animaI., albun1,
tunica, in quibus major extremitas se ha-
bet ad medium sicut prius-, ad ll1inorem·
autem se habet per in1possibile, et per
nulli ex necessitate inesse.
Quando autem universalis propositio
est de necessario-, et particularis est con-
tingens, et universalis est privativa est
J
inutilis eonjugatio: et probatur per in-
stantiam termin"orU111. Et termini quiden1
olTIni ex necessitate inesse, sunt anin1al,
album, corvus, sicut cuilibet patet ex
prredictis. Ad nulli auterl1 ex necessitate
inesse, tern11ni sunt animaI, albun1, pix.
Si autem universalis affirmativa de ne-
cessario et paI'ticulaI'is de contingenti, est
iteI'ulll inutilis conjugatio: et probatur
per terminOrU111 instantian1 et sunt termi-
ni ad de nece~sitate olllni inesse, anilllal,
albulll, cygnus, sicut per se patet. Ter-
mini autelll ad contingenre sive de neces-
sitate nulli inesse, sunt animaI, album,
pix.
Adhuc autem nec erit utilis conjugatio
hujus mixtionis, quando aU1bffi indefini-
tre vel particulares sunt propositiones : ter-
mini autelll C01l1n1unes instantiam feren-
ter contra has conjugationes ad ex ne-
cessitate inesse o1l1ni, animaI, album,
homo. Ad nulli autein ex necessitate
inesse ternlini, animaI, albuln, inanima-
turno In talibus et anin1al alicui albo sicut
cygno, et album necessarium estinesse
alicui inanimato ut rnvi, et alicui inani-
mato non contingit inesse: et in contin-
genti est similiter, quod alicui contin-
genter inest, et alicui non, propter
quod ad omnes hujusmodi eonjugationes
ostendendas inutiles esse., prredicti ter-
mini sunt utiles.
Si autem mixtio jam determinata COffi-
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV
paretur mixtioni prrecedenti, qure fuit
mixtio contingentis et inesse-, invenietut
quod convenientia istius mixtionis et il-
lius in hoc est, quod tot et similes sunt
conjugationes utiles et inutiles in ista et
in illa. DifIerentia autelTI inter eas est,
quod nlajori existente negativa de inesse,
non sequebatur nisi conclusio de contin-
genti: lnajori autem existente negativa
de necessario, sequitur duplex conclu-
sio : una scilicet negativa de inesse, alia
negativa de contingenti. :Et sunt Olnnes
istre conjugationes imperfectre in quibus
nlaj or est de necessario, vel de inesse,
et perficiuntur per figuras qure prredictre
sunt, ita quod habentes lninorem affir-
mativalTI de contingenti quredam perfi-
ciuntur per primanI figuram, quredanI
auteln per secundanI, et quredam per
tertial1I, sicut patet per ante dicta. Ha-.
bentes autem nIinorenl negativalTI de con-
tingenti, perficiuntur per conversionem
ali us ad oppositarn qualitatem, et ulte-
riorenl reductioneln ad iInpossibile.
l\fanifestum est ergo ex his qUffi dicta
sunt, quoniam quando silniliter se habent
termini, major 8cilicet et minor in 111ix-
tione necessarii et contingentis, et in
mixtione contingentis et inesse secundum
conjugationes utiles et imperfectas, et fit
sccundum conjugationes utiles, et non fit
secunduln conjugationes inutiles syllo-
gismus. In mixtione autelTI necessarii
et contingentis quando privativa est de
necessario, fit conclusio et secundunI con-
tingere non inesse, et secundum non
inesse : quod non fit quando illa de inesse
est negativa: et in hoc differunt.
Palam autem ulterius ex dictis est,
quod omnes tales syllogisl1li imperfecti
sunt, et quod perficiuntur per prredictas
figuras, sicut ante perfecti sunt per prre-
dicta a nobis. . sarIO.
577
CAPUT XVIII.
Quia non potest esse generatio uniformis
de contingenti in secunda figura.
Acturi autenI de generatione uniformi
syllogismorum de contingenti in secunda
figura inutiliul1I et utiliunl conjugatio~
num, primo ponendre sunt regulre per
quas regulantur hujusmodi syllogismi, si
fieri possunt in secunda figura. Prinla Prima re-
gula.
autenI regula est, quod in secunda sive
in Inedia fìgura, quando utrreque propo-
sitiones prremissre sunt contingentes sive
de contingenti ad utrul1Ilibet qualiterculn-
que combinentur ad modum aliquem
constituendulll, non fit syllogismus in se-
cunda figura.
Secunda vero regula per qualn regu- Secunda.
lari habent syllogismi contingentis et
inesse, sive in lnixtione contingentis et
inessc, in secunda figura est hrec, quod in
secunda figura fit lnixtio contingentis
et inesse, si una propositionurn fnerit af-
firmativa et altera negativa: et si illa pro-
positio qure est de inesse, fuerit universa-
lis affirn1ativa., non erit syllogisl1luS in
secunda figura. Si autem illa de inesse
fuerit universalis negativa, erit syIIogis-
mus in secunda figura ex mixtione ~con­
tingentis et inesse.
Tertia regula est secunduln quam Tertia.
regulatur mixtio contingentis et ne-
èessarii il1 secunda figura, et est hrec,
quod eodem Inodo est in l1Iixtione C011-
tingentis et necessarii in secunda figura
sicut est in lnixtione contingentis et ines-
se in secunda fìgura, quod scilicet uni-
versali negativa existente de necessario,
fit syIlogisn1us, sed non fit sy1Jogislnus,
universali affirmativa existente de neces-
His autem ita positis, adhuc addendum
est quod contingens quod concluditur
in conclusioiibus syllogis1110rum secun-
dm figufre oportet accipere eodem modo,
quemadmodum et in prioribus est accep-
tun1-, hoc est, quod in tota ista generatio-
37
578 D. ALB. 1'IAG. ORD. PRJED.
ne syllogismorum de contingenti secun-
dum mixtiones contingentis et inesse et
necessarii et co~tingentis, non concludi-
tur nisi contingens pro possibili. Si enÌm
syllog'ismus talis vel talis mixtionis l'edu-
catur in primam figuram, erit in prima
figura major universalis negativa, vel de
inesse, vel de necessario: propter quod
sicut talis conjugatio in prima figura non
concludit nisi contingens pro possibili,sic
nec in secunda figura universales syllo-
gismi, de quibus hic loquimur, non pos-
sunt concludere nisi contingens pro pos-
sibili.
Has autem regulas verificabimus hoc
modo, quibus verificatis satis patet gene-
l'atio syllogismorum uniformium et luix-
torum in secunda figura. Ad verificati 0-
nem ergo primre preeponimus istam l'atio-
nem : quoniam si perfici debeat syllogis~
mus secundee figuree, oportet quod aut
per convel'sionern propositionis de con-
tingenti perficiatur, aut per deductionenl
ad impossibile. Sed neutro istorum mo-
dOl'um potest perfici syllogismus secundre
figul're, qui est ex utraque de contingen-
ti. Ergo utraque existente de contingenti
in secunda figura non erit syllogismus.
Ostendamus autem primo quod non
potest perfici per conversionem, ita scili-
cet quod universalis negativa convertatur
in terminis secundum idem genus con-
tingentis : sed bene convertitur in ternli-
nis in conting~ens COlumune, quod est
contingens pro possibili, sicut a principio
istius libri determinatum est: nullo mo-
do taluen convertitur illa negativa de con-
tingenti ad utrumlibet secundum idenl
genus contingentis. Quod autem non con-
vertatur de contingenti ad utrululibet uni-
versalis negativa, supponamus ex prius
habitis, quia convertitur illa de tali con-
tingenti in oppositanl qualitatelu. Dica-
mus igitur hoc supposito, quod in con-
tingere non convertitur universalis pri-
vativa, ut si dicamus, quod A contingit
nulli B, quod nullunl B contingit esse A,
non est necesse per consequentianl con-
versionis, . quod e converso B contingat
nulli A, hoc est, quod nullum A contingat
~sse c: hoc autem ostenditur deducendo
ad impossibile. Faciamus ergo istam
consequentiam conversionis sic, nullum
Bcontingit esse' A, et'go nullum A con-
tingit esse B : si eninl sequitur hoc, de-
tur heec, nullunl·B ~ontingit esse A ; quo-
niam ergojam ostensum est quod in con-
tingenti convertuntur affirmationes nega-
tionibus, .ita quod contraria in contra-
riam, et contrajaeentes sibi per contra-
dictionelu in suas contrajacentes conver-
tuntur, ita quod sint affirnlati modi, et
contrarie vel eontradictorie in dicto sive
propositione quee modifica tur: tunc ex
hoc sequitur si nullum A contingitesse B,
quod omne A contingit esse B, sed hoc est
falsum: non enim sequitur, si aliquod
prredicatum 'alicui subjecto omni sive
universaliter contingit inesse, quod etiam
e converso subjectulu illud omni preedi-
cato per conversionenl contingat inesse :
quare si contingit nullum A esse B, non
sequitur- quod contingat nullum Besse A :
si enilu hoc detur, sequitur quod eontin-
git omne A esse B, quod falsum est: quia
universalis affirluativa non convertitur
simpliciter in terminis. Hoc autelu sequi-
tur ex hoc, quod ponitur universalis ne~
gativa converti in terlTIinis in contingen-
ti. Ergo talis hypothesis est inlpossibi-
liso
Hoc autem idelu per instantialTI in ter-
minis ostenditur sic : quia nihil prohibet
in quibusdalTI terminis A quidelTI preedi-
catunl nulli Bcontingere : et tarnen Bsub-
jectulll alicui quod est sub A preedicato
de necessitate non inesse : sit enim B ho-
mo, et A albunl: eontingit enim albuln
olTIni 110rnini non inesse, sive nulli h0111i-
ni inesse: quia contingit nullurn homi-
nem esse albulu ; quod probatur per hoc,
quia contingit omnen1 honlinem esse al-
burn propter converSiOnelTI in oppositam
qualitatem : non {amen contingit nullum
albuul esse hominenl : quia qUffidanl al-
ba necesse est non esse honlinelll sicut
cygllum, et niVelTI, et 11largaritalTI., et hu-
juslTIodi. Quod autenl necessarium est
 LIBER I PRIORUM ANAllYTIC. TRACT. IV
non esse, non potest esse contingens esse
vel non esse; quia necessariuIll et tale
contingens opposita sunto
Iloc autem idem etiam per signul11
ostendi potest: quia si universalis negativa
convertitur in terminis, qU'ando est de
contingenti, signum esset quod talis con-
versio ostendi posset per deduc1ionel11
ad impossibile, sicut alire conversioncs
ostenduntur. Si autem ostendi posset
hoc per impossibile, oporteret quod sic
ostenderetur : contingit nullull1 B esse A,
ergo contingit nuiluill A esse B; si non
sequitur, tunc stabit oppositum cun1
prcemissa : oppositUl11 autem est, non
contingit nullul11 A esse B: hcec autem
convertitur CUll1 ista, necesse aliquod A
esse B. Si aute·m necesse est aliquod A
esse B, nocesse est aliquod B esse A, et
hcec non potest stare cum prirna, hac sci-
licet, contingit nullu111 B esse A: sic ergo
si convertituI', deberet ostendi per ilUpOS-
sibile : sed patet quod convertens propo-
sitionem universalelll negativam de con-
tingenti, per impossibile conversioneIll
illam non ostendet, ita quod ostendendo
assumat quod est oppositum converten-
tis, scilicet quod dicat falsuIll esse quod
B contingat nulli A, et verum esse oppo-
sitUIll hujus, scilicet qaod B non contin-
git nulli A, eo quod ista duo sunt affìr-
matio et negatio oppositffi. Si autenl hoc
detuI', quod non contingit B nulli A, tunc
verUIll erit quod ex necessitate alicui A
oportet inesse B, quia requipollent istce
duce, et una convertitur cum alia: et si
detur quod aliquod A de necessitate est B,
tunc per conversionem particularis se-
quitur, quod et1an1 aliquod B necesse est
esse A : hoc autenl est inlpossibile, quia
non stat cum prima, quce dicit quod con-
tingitnullum Besse A. -Est ergo hocirn-
possibile: unde si per in1possibile osten-
datur ista conversio, sicut dictum est,
oportet quod ostendatur: et non sequitur
ilnpossihile: quia non sequitur quo.dsi
A non contingit nulli B, ita quod non con-
tingit nullulTI B esse A, quod pI'opteI' hoc
necesse sit alicui B inesse A.
57U
Hujus auten1 causa est, quod cum di-
citur nullum B contingit esse A, hrec ne-
gativa de contingenti duas habet causas
veritatis : na111 non contingero nulli du-
pliciter dicitur : hoc quidem in uno sensu
est verum si ex necessitate alicui inest :
et hic sensus est ex oppositione contin-
gentis et necessarii : aliud autem dicitur
ali cui non contingere, si ex necessitate
alicui non inest, ita quod impossibile sit
inesse. Patet igitur quod sic ducens ad
impossibile procedit a propositione qUffi
duas habet causas veritatis ad unanl illa-
rUlTI causarum : et sic peccat secundum
fallacian1 consequentis. IIoc auteln sic
declaratur: quia igitur manifestum est
istam propositionem, non contingit nul-
lun1 A esse B, qUffi est opposita conver-
tentis, verificari pro hoc sensu, necesse
est aliquod A esse B, ideo iste sensus sup-
ponatur : et ostendall1us quonian1 adhuc
et alium senSUlll habet Eure veritatis,
scllicet quod necesse est aliquod A non
esse B. Hoc autelTI ostenditur per sin1ile
in nE:gatione universalis affirmativffi de
contingenti: etiam hoc non sequitur, si
B alicui eorurn quce sunt A non inest ex
necessitate, quod pI'~pter hoc B contingit
0111ni A inesse: sicut non sequiturquod
id quod alicui inest ex necessitate, quod
propter hoc 0111ni illi contingit inesse. Si-
cut ergo hcec negativa', non contingit
0111ne A esse B, verifieatur ·pro ista, ne...-
cesse est aliquod A esse B ; sequitur eninl,
si necesse est aliquod A esse B, non con-
tingit omne A esse B : sic etianl hffic ne-
gativa, non contingit nullu111 A esse B, ve-
l'ificatur pro ista, necesse est aliquod A
non esse B, et ita sequitur, si necesse est
aliquod A non esse B, quod non contin-
git nullu111 A non esse B. l~atet igitur quod
inc1ucta propositio duas habet causas suce
veritatis.
Adhuc autem (ut n1élius hoc declare-
l tur) ostendamus, quod negatio univer-
salis afHrrnativé&de contingenti sequitur
ad· particularelu affirluativam de neces-
sario, sic non contingit onlni inesse, se-'
quitur ad necesse inesse alicui, et verifi-
 580 D. ALB. lVIAG. ORD. PRiED.
catur pro illa negativa de contingenti, et
non convertitur. Si ergo sic arguatur,
, non contingit omne D esse c, ergo neces-
se est aliquod'D non esse c, illud non se-
quitur: quia poterit esse vera, si necesse
est aliquod D esse c: cum igitur ista ne-
gativa de contingenti, non contingit
omne D esse c., habeat duas causas verita-
tis, scilicet vel quia necesse est aliquod D
esse c, vel quia necesse est aliquod D non
esse c, et quod huic affirmativre, contin-
git omne D esse c, opponatur utraque
dictarum" scilicet et illa, necesse est ali-
quod D esse c, et necesse est aliquod D
non esse c, patet per se: et si hrec affìr-
mativa habet istas duas sibi oppositas,
sua negatio, heec scilicet, non contingit
nullum D esse c, verificari potest secun-
dunl utramque istarum : et hrec est solu-
tio argumenti.
Si ergo aliquis putet, quoniam non
contingit c omni B inesse: et ex hoc. su-
maf~"quò:1'l~a:~'c:ex ueçessitate non inest B"
falS1im"~P.1j;t}.q~ia.oiii.hic· inest B. Sed
propter hoc ~Iuàà" qUlbrtsdam.)}on . e.2{ ne-
cessitate inest, ideo dicimus et concedimus
quod non onlni c contingit B inesse. Et
ex hoc concluditur quod illi propositioni
qure est contingere olTIni inesse, opponi-
tur et illa, qure est ex necessitate alicui
inesse, et illa qure est ex necessitate ali-
cui non inesse, et eredem dure opponun-
tur illi qure dieit quod nullum c contingit
esse B.
Palam ergo est ex his qure dicta sunt,
quod ad sic contingens, vel non contin-
gens (secundum quod a principio istius
tractatus diffinitum est, quod est contin-
gens ad utrumlibet) duo sunt opposita
pro quibus verificari potcst, scilicet ex
necessitate alicui inesse, et ex necessitate
alicui non inesse; hrec eninl propositio,
non contingit nulluiTI A esse B, potest veri-
ficari pro hoc sensu: quia necesse est
aliquod A esse B, vel pro hoc, nocesse est
aliquod A non esse B, et tunc non est
danduln quod verificetur pro prilTIO, sed
pro secundo : et si hoc SUlnatur, nihi! se-
quitur vel accidit impossibile. Sequitur
ergoquod non fit syllogismus ex propo-
sitionibus de contiI!gere: et patet quod
non potest ostendi per conversionem:
quia non ~onvertitur privativa de contin-
genti: patet ergo quod talis syllogismus
non perfìcitur per convei"sionem.
Hoc autem ostenso, probatur etiam
guod non perficitur per deductionem ad
inlpossibile. Disponantur enim proposi-
tiones in primo modo secundre figurre, sic :
ponatur eniln A nulli B7contingere, sic,
nullum B contingit esse'A, et hrec sit nla-
..ior : et ponatur A contingere alTIni c sic,
Oinne c contingit esse A, et hrec sit minor:
in tali autelTI dispositione non erit syllo-
gismus qui perficiatur per con..versionem :
quia jam dictum estquod propositio ne-
gativa in eodem genere contingentis non
convertitur. Sed nec peI~ impossibile pot-
est probari vel perfici: quia si accipia-
tur opposita conclusionis pro contrarie-
tate qure est, OITIne c contingit esse B" ni-
hil accidit falsum: quia accepta contra-
ria conclusionis cum" !llajori syllogizabi-
tur per primam figuram ex uniformibus
de contingenti, q~od contingit nullu111 c
esse A, qure non repugnat ITIinori: quia
A contingit et omni et nulli c inesse: et si
contingit omni, contingit nulli, et e con-
verso. Similiter autem si contradictoria
conclusionis accipiatur cum minori, non
destruetur major, propter eamdem cau-
saln. Sic ergo patet quod diximus, quod
nec per conversionem" nec per impossi-
bile potest demonstrari.
Hoc autem" adhuc et alia probatur ra- ~lia prob.
o o o o • • bo, quod e:
tlone: OInnino enllll slve unlversallter 10- arnb~bus d
.. . . contlngent
nib~l sequ8
quendo , SI eI'lt sylloglsmus In secunda fi- tur In secu~
gura ex uniformibus de contingenti uni- da figuraI
versalis, palam est quoniam ille syllogis-
IllUS est contingentis conclusionis (: eo
quod alnbre propositiones prcemissre sunt
de contingente, et neutra sUlnpta est de
inesse. Oportet autem conclusionem in
aliquo sinlilem esse prcemissis, ut scepius
dictum est. IIic autenl contingentis syllo-
gismus, aut est afiìrmativus ut affirmati-
vaUl habeat conclusionem, aut negativus
ut habeat conclusionem negativaln. Sed
 LIBER I PRIOltU~1 ANALY11C. '-rUl\C'-r. IV
neutranl istarunl potest concludere, sicut
patet per instantiam in terminis factaill.
Si enim ponatur quod concludat uni-
versalelll affirmativam de contingenti,
ostendetur per ternlinos quod non necesse
conclusionem esse de contingenti, et
quod id quod conclusum est non contin-
git inesse, sed inesse est necessarium
amni. Sinliliter autem si dicatur vel po-
natur, quod est privativus concludens
universalem negativam de contingenti, sic
ostendetur per ternlinos, quod illa non est
de contingenti selllper, sed de necessario
nulli inesse.
Sit enim A album, B autelll hOlllO : id
autem in quo c equus sito Patet ex habi-
tudine terIIlinorum, quod A quod est al-
bUlli et est medium, eontingit huic qui-
deIIi nlajori extremo omni inesse. lUi
vero minori extremo contingit idelll al-
bUlu nulli inesse, sic, omnem hominem
contingit esse album; nullunl equum con-
tingit esse album ; et non sequitur: ergo
omnem hominem contingit esse equum,
vel nullum hominem contingit esse
equum : majus enim extremum, neque
contingit inesse lninori, neque non
inesse : quia necesse est non inesse ; tale
autem contingens dequo loquimur, oppo-
nitur necessario. Quod enim non sit pos-
sibile inesse affirmative, manifestum est
ex hoc quod de necessitate nulllt-s equus
est homo. Adhuc autem manifestum est,
quod non est possibile majus luinori con-
tingere non inesse ex hoc, quod necesse
est nullum equum ·esse hominem. Di-
ctum est autem quod necessarium non est
contingens, sed opponitur illi. Patet igi-'
tur quod non fit syllogismus de unifor-
miter contingentibus in secunda figura:
quia enim sequitur universalis affirmativa
de necessario, ideo non potest sequ~ ali-
qua negativa de contingenti : et quia se-
quitur universalis negativa de necessario,
non potest sequi aliqua affirmativa de
contingenti universalis vel particularis.
Similiter autem ostendetur in secundo
modo secundre figurre si e converso po-
natur universalis privativa, ita ut sit mi-
581
noI' in syllogisnlo, et major sit univer-
salis affirmativa: et si affirmativa vel ne-
gativa ponatur utraque de contingenti,
quod non fit syllogismus, et per eosdem
terminos erit demonstratio per instan-
tiam.
Adhuc autem similiter ostendetur in
particularibus syllogismis, quando una
quidem fuerit universalis et alia particu-
laris, et vtraque de contingenti-: et
quando utrreque prremissffi sumuntur
particulares, vel indefinitre, vel quolibet
luodo alio, possunt permutari proposi-
tiones ad modos secundre figurre con-
stituendos : semper enim et in omnibus
per eosdelu te~minos instantiarum erit
demonstratio, quod non fit syllogismus
ex uniforlniter contingentibus prffimissis.
Manifestum est ergo generaliter, quo-
niam utrisque propositionibus prremissis
sumptis de contingenti non fit in secun-
da figura syllogismus, nec univOi a1is ,
nec particularis.orn DV SAO:d..(J()B
BQOUStE1U.&;& ~~. S . .;;
... (_iP~~--
:- CAPUT XIX.
Quare ex utraque de contingenti non fit
syllogismus in secul~da figura.
Qureret autem fortasse aliquis, propter Dubitatio.
quid non potest fieri syllogismus ex utra- ,
que de contingenti in secunda figura, cum
tamen secunda figura descendat a prima:
et scimus jam per prredicta, quod in pri-
llla figura fit syllogismus ex utraque de
contingenti. Sed hujus causa satis patet: Solutio no-
tanda.
cum enilll in his qure sunt de contingenti
ad utrumlibet negativre convertantur af-
firmativis, et ex affirmativis non possit
syllogizari in secunda figura, patet quod
ex contingentibus syllogizari non poteste
Et si secunda figura descendit a prima,
hoc fit per conversionem propositionis ne-
gativre: jam autem probatum est, quod
negativa de contingenti converti non pot-
est: et ideo quoad syllogismum de c'on-
tingentj secunda figura a prima non de-
scendit.
 582 l). ALB. MAG. ORD. PRiED.
AtteIidendum autem quod in' contin-
gentibus negativre convertuntur' affirma-
tivis, et e converso: et ideo in contin-
gentibus nulla. est sinlpliciter negativa:
quia semper relTIanet in ea potentia ad
affirmativam. In secunda# auteIll figura
. .
oportet alteranl propositionem esse siln-
pliciter negativam ad hoc quod fiat syllo-
gisrnus : et ideo quia negativa converti-
tur affirlllativre in secunda figura syllo-
gismus ex contingentibus fieri non pot-
èst.
Objectio. Si autem cont~a hoc objiciens dicat,
quod secundum h.oc in secunda figura
non posset fieri syllogisn~us ex negativa
de necessario, et ex negativa de contin-
genti pro possibili: quia illre non sunt ve-
re negativre: quod tamen falsum est: ex
talibus enim fit in secunda figura syllo-
Solutio. gismus. Sed ad hoc 'potest dici, quod ne-
gativa de necessario, et negativa de con-
tingenti pro possibili, negativre sunt cu-
jusdam compositionis, et quoad illam
sunt simpliciter negativre, quanlvis non
negent principalelll compositionem pro-
positionis modificatre: et sic sunt quo-
darnrnodo vere negativre. l J otentia auteiTI
et virtute non sunt vere negativre: quod
per hoc patet, quia negativa de necessa-
rio convertitur CUlTI negativa de coritin-
genti, ut si necesse est non esse, non con-
-tingitesse: quarnvis sic non eodem IllOdo
.,sint negativre: quia una est negativa di-
~cti, et altera est negativa modi, ut si con-
,tingit non esse, non necesse est esse, et
est contingens pro possibili. Sic auteIll
non est in contingenti ad utrunllibet, cu-
jus negativa semper virtute est affìrnla-
tiva: et ideo ex illis syllogizari potest in
secunda figura: ex istis autenl qure sunt
de contingenti ad utrulTIlibet, non potest
in secunda figura fieri syllogislTIus.
Est autem hic notandum quod quam-
vis universalis negativa et universalis af-
firnlativa in contingenti convertantur ad
. invicenl, tamen universalis negativa non
> eodem modo convertitur in affirmativanl,
. sicut e converso affirlTIativa convertitur
ad negativam: quia universalis negativa
convertitur in ternlinis, et hoc luodo non
convertitur universalis affirnlativa ad
quam convertitur negativa: sed e con-
verso quando affirnlativa qUffi conveI'ti-
tur particulariteI', convertitur ad negati-
vanl: illanl etialTI converti particulariter
nihil' est inconveniens: si euinl nullus
homo est alb.us, quoddanl album non est
--homo: et ideo quamvis negativa conver-
tatuI' ad affiI'lTIativam, non tamen in ter.. .
111inis convertitur ad eam. 8ed e conver-
. so quando aftìr111ativa! convertitur ad ne-
. gatjvam, nihil inconveniens est etialu in
terlTIinis converti ad ipsam, eo luodo quo
universalis affiI'nlativa convertitur parti-
culariter, ut dictum est.
Notandulu etiarn quod CUlTI fit talis
consequentia, necesse est aliquod A esse
B, ergo non contingit omne A esse B. 8i-
militer necesse est aliquod A non esse B"
ergo non contingit l1ullUlTI A esse B : istm
consequentire sunt immediatre, quia CUlli
contingens ad utrun11ibet et necessarium
sint opposita, sequitur illllTIediate, si ne-
cesse est aliquod A esse B, non contingit
aliquod A esse B, et si non contingit
aliquod A esse B, non contingit omne
A esse B: ergo a primo ad ultimurn si
necesse est aliq~od A esse B, non contin-
git olnne A esse B. Siluiliter est ex par-
te universalis negativre: quia si necesse
est aliquod A non esse B, noncontingit
aliquod A non esse B, et si non contingit
aliquod A non esse B, non contingit nul-
lum A esse B a destructione consequen-
tis: ergo a pI'i1110 ad ultimu111 si necesse
est aliquod A esse B, non contingit nul-
lurn A esse B propter oppositionem ne-
cessarii et contingentis.
Est etianl hic notand~m quod in prreha- Dubitatlo.
bitis dictU111 est, quod syllogisnlus unifor-
lTIis ex contingenti in secunda figura non
potest probari per deductionelTI ad impos-
sibile. Deducendo enim ad impossibile
sumpta est contraria conclusionis hujus,
nullulTI c contingit esse B, hrec, contingit
omne c esse B, hrec autelTI non videtur
esse opposita cum istre dure propositiones,
nullun1 c contingit esse B, et omne c con-
 LIBER I PRIORIJNI A.NALyrrIC. TRAeT. IV
tingit esse B, in contingentibus conver-
tantur ad invicem. Adhuc autelll in de-
ductione ad impossibile sumpta est con-
traria, cum contradictoria potius videatur
Iohallo. esse sumenda. Sed ad hoc dicendum quod
sumendo contrariam conclusionis debet
supponi, quod conclusio sit de contin-
genti pro possibili: quia aliud contingens
non concluditur in secunda figura: et hoc
modo non convertuntur ad invice111 hrec,
nullum c contingit esse B, et omne c con-
tingit esse B. Quia autelll contraria SUlll-
pta est et non contradictoria, ideo est
quia etiam sumpta contradictoria, hac
scilicet, aliquod c contingit esse B, cum
altera prrelllissarum majori vel miliori
non syllogizatur aliquod inconveniens
contra reliquam : et ideo non oportet su-
mi contradictoria, quia intelligitur per
Contrariam sicut consequens in antece-
dente: et quod non sequitur ad contra_-
riam, non sequitur adcontradictoriam.,
quia quod non sequitur ad universalem,
non sequitur ad particularem.
·Notandum tamen est quod quamvis se-
cundulll proprietaten1 secundre figurre non
possit esse conclusio nisi de contingenti
pro possibili: tamen si respiciatur virtus
prremiSSarU111, qure ambre sunt decontin-
genti ad utrumlibet, non potest sequicon-
clusio nisi de contingenti ad utrnmlibet :
et ideo dicit Aristoteles quod si aliqua
conclusio ex tali conjugatione sequere-
tur, illa esset de contingenti ad utrumli-
bet, cum tamen nulla sequatur, ut di-
ctum est. Iloc autem ex hoc patet, quia'
etiamsi accipiatur conclusio de contin-
genti ad utrumlibet, non contingit propter
hoc ducere ad inconveniens: hrec enim
negativa, non contingit nullum c esse B,
duplicem causam hitbet veritatis, seilicet
vel quia necesse est aliquod c esse B,. vel
quia necesse est aliquod c non esse B; et
si accipiatur altera istarum cum majori,
fiet mixtio contingentis et necessarii in
priIna figura, qure l11ixtio non interimit
minorem prrecedentis syllogismi. Si au-
tem altera prredictarum accipiatur CUl11
minori, fiet lllixtio contingentis et neces-
583
sarii in tertia figura, qure non interimit
majorern. Adhu~ aute111 quamvis forte ex
altera illarum et altera prremissarum
concludi possetoppositun1 alterius prre-
missre, ex hoc tamen non ostenderetur
conjugatio esse utilis: oppositum enin1
conclusionis sequitur ad utrumque prre-
dictorum, et non e converso: et non est
verum, si aliquid sequatur ad antecedens,
quod ipsum etiam sequatur ad conse-
quens. Et ideo patet quod ex duabus de
contingenti semper est inutilis conjuga-
tio in hac secunda figura.
CAPUT XX.
De mixtione contingentis et- znesse zn se-
cunda figura.
In lllixtione contingentis et inesse in Regula.
secunda figura talis primo supponenda
est regula, quod 'si altera quidem propo-
sitionum prremissarum fuerit de inesse
simpliciter, et altera de contingenti, si
affirmativa quidem fuerit de inesse, et
privativa fuerit de contingenti, nunquam
fit syllogismus hujus mixtionis in secun-
da figura, sive universaliter, sive parti-
culariter sumantur termini sive proposi-
tiones. Hoc autem demonstratur 'per eos-
d~m terillinos, qui in prremissis .adducti
sunt, scilicet albu111, homo, equus.
Quando autem affirillativa significat
contingere et sitde contingenti, et nega-
tiva de" inesse Silllpliciter, semper erit
syllogismus. Hujus autem ratio "et causa Ratia regu-
est: quia quamvis syllogismi secundre Ire.
figuree descend.ant a prima perconversio-
nem propositionis, et quamvis talis mix-
tio qure est ex affirmativa de inesse posi-
ta, et negativa de contingenti accepta,
sit utilis in pril11a figura: tainen quia isti
syllog-ismi hujus mixtionis. non descen-· .
dunt a perfectis conjugationibus primee
figurm, sed a quadam inlperfecta conjuga-
tione, qUffi in hac mixtione in prima figu-
ra posita est, qure habet majorem nega-
tivalll d.e inesse et minorem affirmativam
de contingenti: ideo oportet quod omnes
 584 D. ALB. MAG. ORD. PR.LED.
istre utiles conjugationes habeant· majo-
l'elTI de inesse negativam, et, minorem
affirmativam de contingenti: quia aliter
·non habel'ent "propositionem qure possit
esse major in prirna figura dictre conju-
gationis imperfectre, ad qualTI habent im-
mediate reduci. Hrec igitur causa est,
quod oportet Ilabere majorem negativam
de inesse.
Objectio. Si autem aliquis qurerat quare non de-
scendat aliquis syllogismus hujus ll1ixtio-
nis in secunda figura a modo in1perfecto'
qui habet affirmativalTI de inesse: talis
modus in prima figura jalTI in ante' habi-
tis positus est, sicut et ille qui habet n1a-
Solutio. jorem negativam de inesse. Sed Iloc fa-
cile solvitur: hrec enin1 fìgura secunda
non habet nisi syllogismos negativos:
modus imperfectus primre figurre qui ha-
bet illam qure est affirmativa de inesse,
est modus affirmativus: et ideo ab ilIo
modo non possunt descendere syllogislTIi
hujus secundre figurre.
Dubitatio. Si autem qureritur, quare syllogismi
isti non descendunt a. conjugationibus
Solutio. perfectis? Dicendum est quod modus per-
fectus in prin1a figura in hac mixtione con-
tingentis et inesse habet majorelTI de con-
tingenti: syllogismi auteIn secundre figurre
descendunt a syllogismis prilTIre figurre
per conversionem majoris: propter quod
cun1 universalis negativa (qure major est)
sit de contingenti in modis perfectis: et
universalis negativa de contingenti non
possit converti, non potest ab ilIo lllOdo
descendere aliquis hujus figurre syllogis-
mus in hac mixtione. Patet igitur ex di-
ctis quod omnes syllogisn1i hujus secundre
figurre istius lTIixtionis desccndunt a syl-
logismo primre figurre, qui est universa-
lis negativre in secundo n10do prin1re
fìgurre ejusdem n1ixtionis: ille enim ha-
bet majorem negativam de inesse.
~loùi uni~ His autem sic determinatis, ponamus
versales uti- Uti'1 es et
les ex una '
universa les per h anc mlX
. t'10nem
de contin- ' . t' t ·
genti et al· conJuga lQnes: e prImo ponamus IllIX-
. Est autem dubium de istis utilibus con-
tera de ines· . . t'
se in se~un- tlonem JUX a prlmum mo um
d h ab en t em
da figura.
1 Vide supra in cap. 18.
majorem universalem negativalTI de ines-
se, et minoren1 universalem affirmativaln
de contingenti, sic, sum~tur A (quad est
medium) B quidell1 (quod est luajor ex-
tren1itas) nulli inesse simpliciter, ut hrec
sit vera, nullulu B est A, et surnatur in
n1inori affirn1ativa, quod A contingit omni
c, ita quod hrec est vera, omne c contin-
git esse A, perfìcitur auten1 hic syllogismus
concludens, quod nullu111 A contingit esse
B per conversionen1 majoris propositio-
nis, ut eonvertatur in hanc, nullum A est
~, omne c eontingit esse A, ergo nullun1
c contingit esse B, qui est secundus pri-
IDre figurre.
Similiter autem" est in {ormatione se-
eundi, quando seilicet ad c luinorem ex-
tremitatelu ponitur privativa universalis,
sic, onlne B eontingit esse A, nullun1 c est
A, ergo nullulu c eontingit esse B. Sed
hic syllogismus perficitur per conversio-
nem minoris, et per transpositionem pro-
positionun1, et per conversionen1 conclu-
sionisin terminis J. Hrec enim converti
poterit in terluinis: quia est de èontin-
genti pro possibili, sicut srepius dictun1
est: et his duobus modis fiunt utiles con-
jugationes concludentes ex ipsis sun1ptis
propositionibus.
Sunt autem utiles-, sed non ex sumptis
propositionibus, habentes utramque prre-
111issarulu negativam. Si enilu utrreque
prremissre sint negativre, et una de inesse,
et altera de contingenti: lunc enimper
ca qure sumpta sunt, non potest fieri syl-
logismus, quia ex utraque negativa non
fit syllogismus: quando autem converti-
tur illa qure est de eontingere sive mçtj or
sive minor secundum eonversionem ejus
quod est contingere, hoc est, in opposi-
talu qualitatem, et per conversionem illius
de inesse in terminis-, fit syllogismus si-
eut prius : et fiunt hic duo modi univer-
sales sicut prius, sicut cuilibet patere pot-
est per seipsum.
Dubital
jugationibus : vidcntur enim habere in-
 585

stantiam in terminis ad conclusioneln de necessitate, sunt sanitas, equus, hOlllO,

contingenti, sic, nulluill anirnal est al- sic, omnelll equurn contingit esse sanum :
bun1 (et ho~ponatur), OmnClTI cquum con- omnis homo est sanus (et hoc ponatur),
tingit esse alhum : et patet quod non sc- non tarnen sequitur, quod Olllncm equum
quitur, contingit nullum equum esse ani- contingit esse hOllline111: quia equus de
Solutio.mal. Ad hrec autelll et sinlilia dicenduIll, necessitate non est homo.
quod on1nes instantire sunt sophisticffi, in :Dubiulll tamen est de hujusrnodi con- Dubitatio.
quibuspropositio de inesse accipitur de jugationibus inutilibus: videtur enilu
inesBe ut nune: oportet enim negativarrl quod conjugatio in qua minor est. de
semper esse de inesse simpliciter. inesse universalis et aftìrmativa, sit 'utilis :
Si autem adhuc qureritur ratio hujus, ta.lis enim conjugatio vi~,etur esse utilis,
Djcenduln quod illi syllogismi descen- contingit nullum B esse A, omne c est A,
dunt a conjugatione i111perfecta qure ha- ergo contingit lluiluill c esse R, et acci-
bet majorem de inesse negativam : et piatur in conclusione contingens pro pos-
ideo oportet quod etiam in ista sit illa de sibili. Accipiatur eninl oppositum con-
inesse negativa, qure vel sit lllajor vel clusionis cum majori posita inesse, et se-
possit esse major in syllogisn10 prin1ffi quitur oppositum minoris, sic, nullum B
figurre, ad quem syllogismi universales est A, aliquod c de necessitate est B, ergo
primre figurre reducuntur: et sicut ibi aliquod c non est A; sequitur enim ad
propositio de inesse est de inesse simpli- rninus conclusio de inesse: sed hrec con-
citer, ita oportet quod sit de inesse sin1- clusio est contradictoria lllinoris. Simili-
pliciter etiam hic. ter autem ostendi videtur talis conjuga-
Dubitatio. Adhuc autem si aliquis hic opponat tio utilis esse respectu conclusionis de
Bicut in prrecedentibus., quod sequitur inesse, sic, contingit nullu111 B esse A,
conclusio de inesse, ponendo minorem omne c est A, ergo nullum c est B. Si di-
inesse cum opposito conclusionis, Dicen- catur quod non sequituI', detui'opposi-
Solutio.
dum sicut in prrecedentibus, quod non tum et ponatur lllajor inesse sic, nulIun1
potest lllinor poni' inesse : quia per posi- B est A, aliquod ~ est B, ergo aliqu'od c
tionem ejus· inessefit incompossibilitas, non est A qure est contradictoria minoris.
eo quod lllajor est de inesse simpliciter: Sin1iliter autelll est omnino de omnibus
opposituln enim conclusionis incompos- inutilibus conjugationibus., et universa-
sibile efficitur lllinori per positionem ejus libus et particularibus conclusionibus ha-
inesse. bentibus universalem negativam de con-
Universales Inutiles autem conjugationes in hac tingenti et illalll de inesse affirmativam.
inutilps in .. . h d fì
hac figura. mlxtlone In ac secun a 19ura sun lS re.
t· t 'Ad hrec autern dicendum est, quod is- Solutio.
Prima quidem, si utrreque prremissre po- tre, conjugationes inutiles sunt respectu
nantur prredicativre, et una de contin- utriusque conclusionis: et quando peti-
genti., et altera de inesse, sive 111ajor fue- tur oppositum utriusque conclusidnis,
rit de inesse et minor de contingenti, sive ~andunl est: quia stabit cum prremissis :
e converso: tunc enim non erit syllogis- sed non est adrnittenda positio majoris
mus: et probatur per instantialll termi- inesse : et hujus hrec est ratio : cum enim
norum ad conclusione111 de contingenti. minor sit vera de inesse, et non est pos-
Et termini quidem ad inesse ex necessi- sibilis ut fiat m~jor in prima figura: pcr
tate, sunt sanitas, animaI, homo, sic, reductionelll potest esse de inesse ,ut nunc :
omne animaI contingit esse sanum : om- quo existente .oppositum utriusque con-
nis h01110 est sanus: sit ita: nec tamen clusionis est compossibile majori ante
sequituI', Olllnenl hominelll co~tingit esse positionem ejus de inesse: sed post posi-
animaI. Idem est si minor sit de contin- tionem. ejusdem inesse non est compos-
genti. Termini auteln ad non inesse ex .sibile : et ideo cum apposito conclusionis
 586 D. ALB. MA.G.ORD. '·PR.!ED.
non debet admitti positio majoris inesse.
Cujus exemplum est: quia contiIlgit nul-
lum hominem esse album: OInne anilllal
est album (et hoc' ponatur), neque tan1en
sequit~r conclusio de inesse, neque c,on-
clusio de contingenti. l\finori' enilll exi-
stente vera compossibiles sunt, et opposi-
tunl conclusionis de inesse, scilicet ali-
quod animaI est hon1o : et contingit nul-
IUlll hominem esse albuln. Similiter com-
possibiles sunt major et oppositum con-
chisionis de contingenti., scilicet aliquod
animaI de necessitate est hon1o: et con-
tingit nullum hominem esse album. Sed
minori existente vera, non potest stare
oppositum conclusionis cum majori po-
sita inesse: et ideo non potest lnajor po-
ni inesse. HffiC auteln olnnia per ea qUffi
dicta sunt, sufficienter patere possunt cui-
libet in istis consideranti, quia hoc non
est difficile.
CAPUT XXI.
De (ormatione particularium syllogis-
morunz mixtionis con.fingentis et inesse
in secunda figura.
Modi parti- Eodem autem modo, sicut dictum est,
eul~res in universalibus hUJ'us mixtionis syllogis-
uti-
les ID seeUD-
da figura .. . d ~ . t'
perfeeti et mlS In secun a ligura, SIC e lam es In
t ·
Imperfeeti. particularibus syllogisn1is ejusdem mix-
tionis. Quando enim in tertio vel quarto
propositio affirmativa erit de inesse sive
universalis, sive particularis sit, nullus
erit syllogismus ad conclusionein de con-
. tingenti, vel de inesse. Hoc autem per
eosdem terminos instantiarum demon-
stratur, quibus et prius in universalibus
syllogismis demonstratum est, qui sunt
ad inesse quidem omni, sanitas, animaI,
homo : non inesse autem contingenter,
sanitas, equus, homo, et facile est for-
Inare syllogismos.
Quando autem fuerit illa de inesse ne-
gativa: tunc poterit esse syllogismus per
conversionem in terminis factam illius
de inesse qUffi in tertio est major et uni-
versalis,minor autem particularis affir-
mativa de contingenti, sicut scitur per
ordinesmodorum in figuris.
Rursum si alnbo quiden1 intervalla si-
ve propositiones fuerint m.egativre, ita
quod major sit univers~lis negativa de
inesse, minor autem particularis de con-
tingenti et negativa: tunc quidem ex ip-
sis sumptis propositionibus nullus fit syl-
logismus: conversa autem propositione
qUffi est de contingenti ad oppositam qua-
litaten1, erit et conversione illius de in-
esse in terminis facta.
Si autem particularis negativa fuerit de Modi inuti-
lesin eadem
inesse., quocumque modo reliqua propo- figura.
sitio se 11abeat, nullo modo erit syllogis-
Inus, sive altera sit universalis affirma-
tiva sive sit univel~salis negativa. Ad-
huc auten1 nec tunc erit syllogismus,
quando utrreque prffimissffi ponuntur esse
indefinitffi, vel utrffique SUlnuntur parti-
culares. Et in on1nibus istis conjugatio-
nibus demonstratur inutilitas p'er eosdem
terminos, qui prius inducti sunto
Hic tan1en dubium esse videtur de Dubitatio.
quarto istius secundffi figurre, qui est ex
universali afirmativa majori, et negativa
particulari minori, in quo secundur~t ,ea
qUffi dicta sunt non po~est esse utilis 'con-
jugatio in hac mixtione : videtur enin1
quod majori affirmativa universali exi-
stente de contingenti, minori autem parti-
culari n~gativa existente de inesse, fit uti-
lis conjugatio hoc modo, contingit omne
B esse A, quoddam c non estA, ergo quod-
daln c contingit non esse B; et ostenda-
tur per expositioneln: si enim quoddam
c non est A, sicut dicit minor propositio,
accipiatur illud, et sit tale a quo univer-
saliter removetur A, et fiaì sic .syllogis-
mus, contingit omne B esse A, nullum c
est A, ergo con.tingit nullum c esse B :
iste syllogislnus est utilis, ut videtur : et
est in secundo ,modo hujus figurffi secun-
dum mixtionem contingentis et inesse:
fit enim hic syllogismus secundum prin-
cipia superius data ad hane mixtionem.
Ad hoc dicendum est quod in ista mix- Solutio.
tione oportet illam de inesse esse de ines-
se simplieiter, et non ut nune tantun1. In
 lJBER I PRIORIJM "A_Nj\I~1ìTIC. TRACT. IV
syllogismo autem expositorio potest illa
de inesse esse de inesse ut nunc: et ideo
non valet probatio. Quod autem in ex-
posito syllogisrno non oporteat illanl de
inesse esse de inesse sinlplieiter, ex hoc
Qstenditur quod aeeipitur sub partieulari
negativa posita in priori syllogisluo~ qUffi
potuit esse de inesse ut nunc~ et non po-
tuit appropriari per conjunctanl, ut sta-
l'et pro inesse simpliciter.
neguJa. Ad·sufficientiam autem harum conju-
gationum oportet seil'e, quod in hae mix-
tione sieut in aliis de necessitate triginta
dure sunt conjugationes. Oportet autem
in hae figura generaliter in omnibus syl-
logismis majorem es~e universalem: eu-
jus causa in prrehabitis ostensa est. Spe-
cialiter etiam oportet quod in hac nlix-
tione illa de inesse sit universalis nega-
tiva, sicut prredictunl est.
Ex his autem facile nlanifestum est,
quod octo conjugationes sunt~ qure ha-
bent utramque particularem. Et sinliliter
octo qure habent n1aj orem particularem
et minorem universalem. De il1is autem
octo qure habent utranlque universalem
quatuor sunt utiIes, de quibus habitum
est, et quatuor sunt inutiles. De illis vero
qure habent majorem universaIem et mi-
norem particulal'em, qure etiam octo sunt,
dure sunt utiles, de quibus dictum est, et
Numerus sex sunt inutiles. Et sic patet quod non
utilium con- . .
Juga&ionum. nlSI sex sun
t 1ne· ·Utl
1es conJugatlones,
..
quatuor scilicet universales, et dure parti-
culal'es: et hoc sufficit de luixtione inesse
et contingentis in hac secunda figura.
Dicendum ergo de mixtione necessarii et
contingentis in secunda figura.
CAPUT XXII.
De principio quo regulatur rn:ixtio con-
tingentis et necessarii in secunda figu-
ra, et /ormatione utilium conJ·ugatio-
num aduniversales hUJ·us mixtionis
syllogismos.
In mixtione auteIll contingentis et ne-
i Ratio hujus reguloo est, quia negativa de
contingenti includit affirmativam: et sic illre
;)87
cessarii in secunda :figura IlOC observan-
dUlu, quod si una propositionulu pr<emis-
sarUlU significat ex necessitate, ita quod
modificata est 1110do neeessitatis: alia
vero significat contingere, ita quod est
de ll10do contingentis, quando quidenl in
universalibus syllogismis, primo scilicet
et secundo, universalis negativa est de
necessario, erit syllogismus duplicis con-
clusionis : non eninl solurn sequitur con-
clusio negativa de contingenti, scilicet
quia contingit non inesse: sed etialu se-
quitur conclusio negativa de inesse, sci-
licet quia non inest rnajor extremitas mi-
nori.
Si autem affirmativa fuerit de necessa-
l'io, et negativa de contingenti, non erit
syllogislllus utilis conjugatiol1is ad con-
clusionern de contingenti vel de inesse.
Oportet ergo majorem vel illam qure
potesi. fieri luaj or in reductione, esse ne-
gativam et de necessario 1. IIujus autem
causa eadem est qure fuit in immediate
prrecedenti rnixtione, hUjUSluodi scilicet,
quod omnes modi istius rnixtionis origi-
nantur ab ilIo modo imperfecto mixtionis
necessarii et contingentis in prima figu-
ra, qure habet majorern universalern ne-
gativarn de necessario: et quia oriuntur
ab. illo, oportet quod etianl hic veI major
vel qUffi potest esse lnajor, sit universalis
negativa de necessario 2.
. Si autem qureritur quare non descen- Dubit~tio.
dunt a luodis perfectis ejusdem mixtionis
in prima figura? Dicendurn S~l~tio, cui
est quod om- slmllem
, , po-
nes syllogismi istius figurre descendunt a suit supra in
c. 20.
nl0dis primie figurre et maxime secundo
primre per conversionenl majoris simpli-
citer. In rnodis autem perfectis mixtionis
necessarii et contingentis primre figurre,
non est convertibilis.. -major cum sit de
contingenti: et ideo. modi istius a modis
perfectis primre· figurre descendere non
possuiit.
Si autem qureritur quare non' descen- Dubitatio.
dunt a rnodis iluperfectis primre figurre
hujus Inixtionis habentibus majorem af-
prmmissffi essent ejusdem qualitatis, etc.
2.Cf. Joannem Granlmat.
 588 l). ALB. lVIAG. ORD.
Solutio. firmativam de necessario? Dicendum
quod omnes syllogisn1i secundre figuI're
sunt negativi. Adhuc autem major uni-
versalis affirmativa de necessario simpli-
citer converti non p01est. Et ideo cum
n10di istius mixtionis in secunda figura
descendant a modis ejusdem mixtionis
in prima figura, et affirmativa universalis
simpliciter converti non possit, nec nega-
tive concludere, ideo ab illis modis im-
perfectis qUffi habent majorem affirmati-
vam de necessarioistius secundre figurre
,mixtionis necessarii et contingentis de-
scendere non possuIit. Hrec igitur est cau-
sa, quare in secunda figura mixtionis ne-
cessarii et contingentis oportet habere
majorem universalem negativam de ne-
cessario.
Secundum vero ea qure dicta sunt for-
lnetur primus syllogislnus hujus mixtio-
nis in secunda figura, ita quod ponatur
A medium nulli B inesse ex necessitate:
et sumatur sic propositio, de necessitate
nullum B est A, et ponatur A omni B con-
tingere, ita quod hrec sit B1inor, contin-
git omne c esse A, sequitur conclusio de
contingenti, quod contingit nullum c esse
B. Et probatur utilitas conjugationis ad
conclusionem de contingenti per conver-
sionem majoris simpliciter et in terminis:
tunc enim convertitur illa qure dicit, de
necessitate nullum B est A in hanc, de
necessitate nullum A est B, et surnitur rni-
nor, contingit omne c esse A, et syllogi-
zatur in secundo prinlffi ejusdem mixtio-
nis, quod nullum c contingit esse B.
Ex, hoc eodem probatur quod sequitur
conclusio de non inesse. Resumatur enim
syllogismus sic, de necessitate nullum B
est A, contingit on1ne c esse A, et conclu-
datur: ergo nullum c est B. Si non sequi-
tur, tunc stabit oppositum conclusionis
CUlTI prremissis : est autem hffiC opposita
hujus, scilicet aliquod c est B, et accipia-
luI' cum majori sic, de necessitate nul-
lum B est A, aliquod c est B, sequitur per
mixtionem necessarii et inesse, quod ali-
quod c non esiA de necessitate: quod non
potest stare cum minori qure dicit, con-
PR-iED~ ,
tingit omne c esse A. B enim alicui non
contingit A, et necesse omne 13 non esse A
requipollent.
In hac autem .conscquentia aliqui dubi- Duhitatio
taverunt: probatur enim conclusio de
inesse sequi per mixtionem. necessarii ~t
inesse, cum illa qure est de inesse et op-
posita conclusioni, possit esse de inesse
ut nunc. Propositio enim de inesse in
lTIodis hujus mixtionis sequitur contin-
gens pro possibili ': quod positum inesse
aliquando significat inesse ut nunc, et
aliquando inesse simpliciter. In syllogis-
mo ergo probante accipit illam qure po-
test esse de inesse ut nunc : et sic videtur
non valere consequentia. Ad quod dicen- Solutio.
dum per antedieta} quod sieut in mixtione
necessarii et contingentis in prima figura
quando major est de necessario et minor
de contingenti, major appropriat sibi
minorem ut sit. de' contingente ~aJo, ita
facit hic: quia ista mixtio descenditab
illa: et sicut ibi oportet esse conclusio-
nem de inesse simpliciter, ita et hic : un-'
de universalis negativa de necessario (qure
est in potentia ut :Qat major in prima figu-
ra in reductione syllogismi) ha~et pote-
statem appropriandi sibi minor~m de con-
tingenti, ut stet pro contingenti, nato: et
ideo oportet quod conclusio de inesse sit
de inesse simpliciter sicut in prima figu-
l'a: et ideo accepto conclusionis opposito
cum majori de necessario, b,ona .fit mixtio,
necessarii et l.nesse. Et hujus exempluIIl
est in terminis, sic, de necessitate nullum
lignum est musicum: contingit omnem
hominenl esse n1usicum : ergo nullus ho-
mo est lignum.
Sed tamen notandum est hic quod
quando fuerit universalis affirmativa de
necessario, non potest appropriare sibi
minorem de contingenti ut significet con-
tingens natum : et hoc est ideo, quia nec
major est, nec major esse potest in re-
ductione ad primam figuram: et ideo
cum illam conclusio de inesse non se-
quatur, nec potest ostendi" per inductam
mixtionem necessarii et inesse: quia in
taliconjugatione tam ipsa conclusio quam
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV
sua opposita, potest esse de" inesse ut
nunc. Sic ergo probatum est quod in pri-
mo modo secundre figufre in quo univer-
salis negativa est de necessario, et maj or
et minor universalis affirmativa d~ con-
tin genti, sequitur duplex conclusio.
In secundo auten1 modo istius secun-
dre figuI're hujus n1ixtionis, est etiam uti-
lis conjugatio ad dupliceln conclusionen1,
quando scilicet pri'Tativa propositio uni-
versalis ponitur ad c lninorem scilicet cx-
tremitatem: sed hrec perncitur per hoc,
quod minor convertitur, et quod trans-
ponuntur propositiones: et ideo etiam
oportet convertere con<?lusionelu: hoc
enin1 fieri potest cum sit de contingenti
pro possibili.
Objectio. Sunt autem quidam qui nituntur ferre
instantiam contra hanc secundan1 et uti-
lem conjugationelll, et etiam contra pri-
mam sic, contingit on1ne aniIual quiesce-
re : de necessitate nullum vigilans quie-
"scit : non tanl~n sequitur-, quod contingit
nullum vigilans esse animaI: quia omne
Solutio. vigilans de necessitate est anilna1. Et di-
cendum ad hoc quod minor falsa est:
quia universalis negativa de necessario
re"movet prredicatum et ab his qure sunt
et qure possunt esse sub. subj ecto, sicut
in ante habitis determinaturn est. Unde
sensus minoris est; de necessitate nihil
quod est vel potest esse vigilans quiescit,
et patet quod hrec est falsa. Patet igitur
quod istre dure conjugationes utiles sunt
ad duas concludendum conclusiones.
CAP'UT XXIII.
De inutilibus conJ·ugationibus hUJ·us
rnixtionis sumptis circa universales
syllogismos secundée figurée.
RursuIll autem circa inutiles conjuga-
tiones hujus mixtionis in modis univer-
salibus secundre figurre, scienduIll est
quod si prredicativa universalis sive af-
firlnativa in priluo vel secundo mod?
hujus luixtionis sit de necessario, altera
propositio qUffi est universalis negativa
589
sit de contingenti, ita scilicet quod A nulli
B contingat inesse, et A insit omni c ex
necessitate: sic enim habentibus se ter-
minis, nullus erit alicujus conclusionis
penitus syllogismus: sequitur enim con-
clusio non de co"ntingenti vel de inesse,
sed potius, quod B lllajor extrernitas de
necessitate non insit c n1inori extremitati.
Et hoc patet in tern1inis: sit enim A me-
dium album: in quo autem ponitur B
111ajor extremitas, sit homo: in quo au-
telu est c sit cygnus: tunc enim patet
quod album quod est mediulu, cygno
quidem quod est 111inor extremitas, inest
ex necessitate: sed albulll contingit nulli
hOluini inesse, et horno nulli cygno inest
ex necessitate. Ex quo patet quod talis
conjugatio inutilis est ad conclusionem
de contingen ti. DictU1l1 est enim in ante
llubitis-, quod contingens non est necessa-
riun1, sed potius non necessario deter-
minatum.
Neque etiarn scquitur conclusio de
necessario: quia conclusio de necessario
non sequitur nisi vei quando utraque
prremissarulu est de necessario, vel quan-
do negativa universalis est de necessario,
et altera de inesse sin1pliciter: et ideo
qualllvis negativa universalis de necessa-
rio stare possit, non tamen sequitur ex
prremissis. Patet etiam CUIU necessaeium
repugnet contingenti ad utrun11ibet,quan-
do sequitur conclusio de necessario non
inesse, sicut CUIU dicitur, nullus cygnus
est hon10, quod neque sequitur" affìrma-
tiva Ileque negativa de contingenti, CUlTI
necessariulll et contingens opponantur~
Dico auten1 contingens ad utrumlibet.Et
ex eodelu patet quod neque sequitur af-
firlnativa de inesse, neque affirmativa de
necessario, neque affirmativa de possibili,
et sic nulla sequitur aftìrmativa.
Aluplius autcIll hoc idem ostenditur
per hoc, quod talibus propositionibus sic
positi~, quod universalis affirmativa sit
de necessario, et universalis negativa de
contingenti, possibile est invenire termi-
nos in quibus possibile est B inesse c,hoc
est, nlaj Ol'eH1 minori extremitati : in tali-
 590 D. ALB. MAG.ORD. PRiED.
hus enim terminis stabit affirmativa de
inesse conclusio. In tali enim dispositione
nihil prohibet quod c sit sub· B, sive quod
nlinol' extremitas sit sumpta sub majori
extrenlitate, et quod tamen A quod est
mediunl, contingat oIIIni B inesse con-
tingenter, et quod idenl A medium insit c
majori extremitati de necessitate, sicut
patet in his terminis~ si c nlinor extrellli-
tas ponatur esse vigilans, B autenl lllajor
extremitas pOl1atur esse al1inlal, in quo
autem A quod est medium ponatur esse
nlotus sive motunl. Nam patet quod vi-
gilanti ex necessitate inest motus: quia
vigilia secunduIll actum .non est aliud ni-
si IllOtUS caloris et sel1suum ad exterius
ab intimis : aninlali autenl omni confngit
inesse motum: et talllen sequitur quod
omne vigilans de necessitate est animaI,
sic, contingit nullum animaI moveri : onl-
ne vigilans de necessitate movetur : ergo
omne vigilans de necessitate e$t animaI.
Quod enim contingat nullum animallllo-
veri" ex hoc patet, quia contingit omne
aniIllaI l11overi, etconvertitur contingens
in oppositanl qualitatem : ergo sit contin-
git omne, contingit et nullum. Ex hoc
autem quod sequitur conclusio de neces-
sario, manifestum est quod non sequi-
tur conclusio negativa de non inesse:
quia sic se habentibus terminis sequitur
conclusio de necesse inesse et ad necesse
inesse sequitul' inesse: et sic non potest
stare conclusio de non inesse. Neque
etiam sequitur conclusib dictionum sive
affirmationum istis negationibus qure sunt
contingenter inesse vel inesse sirnpliciter,
hoc est, sine modo, sicut paulo ante di-
ctum est : et sic nulla sequitur conclusio
neque negativa neque affirmativa.
Apparens Iloe autell1 quod hie dictuIll est (quod
obJeetio.
nlinori existente sub majori extrell1itate
potest Illediu111 contingenter inesse nla-
j ori et ex necessitate minori) habet ca-
lUlnnianl secundunl quosdalll: quia si
11ledium contingenter se habet ad majo-
l'eIll extremitatem, et universaliter prre-
dicatur de ipsa, sic, eontingit omne Besse
A, contingenter se habebit A ad Olllne B,
sed c est aliquod eorunl qure suni B, ergo
etianl contingenter se habebit ad c. Et ad Solutio.
hoc dicendum est quod hoc sequeretur, si
c essentialiter sub B contineretur: nunc
autem accidentalitel' continetur sub ipso,
et est pars aecidentalis ipsius: et hoc pa-
tet in ipsis terminis: vigilans enin1 est
sub ani·mali sicut pars accidentalis et non
sicut essentialis : et ideo nihil prohibet
lllotum contingere olllni animali et nulli:
et tanlen ex necessitate inesse on1ni vigi-
lanti.
8ieut autem ostendimus inutilem esse
conjugationem sumptan1 juxta modunl
primum secundre figurre, similiter osten-
detur inutilis esse conjugatio sumpta jux-
ta modum secundum ejusdem figurre,
quando e converso a prilllo ·111odo posita
affirmativa universalis de necessario ,sci-
~
lieet quod nlaj or est universalis affirma-
tiva de necessarjo, et minor universalis
negativa de contingenti. Si in qualitate
similis figurre sive for111re sint propositio-
nes, adhuc· erurit inutiles conjugationes
et utilesjuxta utrulnque modulll, .I)rimUIll
seilicet et secundum sumptre. Accipiamus
autenl primo utilem juxta prilllum mo-
dllffi : sini enim primo ambre prremissre
privativre sive negativre : ex ehin1 fit syl-
logismus quando minor qUffi est de con-
tingenti, convertitursecundum eontingere
in oppositanl qualitaten1-, et fit syllogis-
D1US per o111nia: sieut in Prioribus dictum
est. Et eodem lllOdo perficitur et reduei-
tur, et concludit duas conclusiones, de
non insse scilicet, et de non contingere
inesse. 8umatur enilll juxta prillluill mo-
dum A B ex necessitate non inesse, ita~
ex necessitate nullum B est A, et sun1atur
in minori, quod A nulli c contingit, hoc
est, eontingenter non inest, sic, contin-
git nullulll c esse A, sequitur quod nul-
lum c eontingit esse B. . Cujus probatio
est, quod eonversis propositionibus, 111a-
jori quidem silnplieiter in terminis, et
minori ad oppositalll qualitatenl, tunc in
conversa prinla B nulli inest A ex neces-
sitato, sic, ex necessitate nulluln A est B,
et conversa minori àd oppositam qualita-
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV
tem, sic, omne c contingit esse A: seque-
tur in secundo primre, quod nullum c
contingit esse B, et omnino perficitur si-
cut prius hujus lnixtionis syllogismus.
Alia autenì conjugatio utilis est sumpta
juxta modum secundum, quando scilicet
privativa de necessario ponitur ad c nli-
norem extremitateln,sic, nullum B contin-
git esse A, de necessitate nulluln c est A, er-
go contingit nulluln c esse B: converta-
tur enim major in oppositam qualitatenl,
et minor convertatur simpliciter in ter-
n1inis, et convertatur conclusio qUffi est
de contingenti pro possibili, et transpo-
nantur propositiones, erit iterun1 prima
figura in secundo primre : perficitur ergo
sicut secundus hujus mixtibnis modus, de
quo in prrecedenti capitulo dictuln est.
Inutiles auten1 conjugationes ex simi-
libus in qualitate propositionihus factre
sunto Prima quidem, si arnbre prrelnissre
ponantur esse prredicativre sive affirmati-
vre : tunc enin non erit hujus mixtionis
ad aliquam co~clusione'm syllogismus.
l\lanifestum enim quod affìrmativis utris-
que propositionibus existentibis, non erit
syllogismus ejus conclusionis, qure est
de non inesse : nec etiam ejus conclusio-
nis, qure est ex necessitate non inesse :
quia tales conclusiones ex affìrn1ativis
an1babus non sequuntur. Dnde 111anife-
stum est quod non erit talis conclusio:
quia in tali conjugatione nulla sun1pta
est privativa propositio, neque in eo quod
est inesse sUlnptee sunt privativre, neque
etiam in eo quod est ex necessitate ines-
se privativre aliqure sumptre sunt. Adhuc
neque sequitur conclusio ejus quod est-
contingere non inesse: sic eninl se ha-
bentibus terlninis, patet quod B inajor
extremitas ex necessitate non inerit c 111i-
nori extremit,ati. Ponatur enim.A mediunl
esse album: in quod autem B major ex-
trelnitas dicatur esse cygnus: i!l quo c
minor extrenlitas ponatul" esse hOlno, sic,
onlnis cygnus de necessitate est albus:
OmnC111 honlinenl contingit esse albuln,
quia contingit et nullun1: et patet quod
sequitur conclusio de necesse non inesse,
59!
scilicet quod nullus cygnus est homo.
Cum autem stet ista conclusiouniversa-
saIis negativa de necessario, qure repu-
gnat tan1 affirmativre quam negativre de
contingenti, repugnat etianl affirmativre de
inesse et affirlnativre de necessario. Patet
igitur quod nulla sequitur affirmativa
dictro negativre de necessario repugnans :
et sic nulla sequitur affirmativa qure sit
opposita ad illam. Olnnes autem prius
inductre conclusiones sunt oppositaruln
affirmationum ad negativam dc necessa-
rio qure inducta est. In illa enim negati-
va ostensum est B Juajorem extremitatcm
ex necessitate non inesse c n1inori extre-
n1itati.
Est autem hic attcndendum quod cun1
ponuntur termini ad instantiam conse-
quentire syllogisticre-, anin1al, vigilans,
motus, conclusio quee stat, de necessitate
debet intelligi de inesse; et ponatur
exenlplum ut dicatur, quod cum llis prre-
lnissis conting'it nullum animaI moveri,
de necessitate onlne vigilans n10vetur,
stat ista de inesse, Olnne vigilans est
anilnal, et non ista de necessario, de ne-
cessitate omne vigilans est animaI: quia
illa de necessario non potest accipi vera,
cum sua conversa sit falsa, hffiC scilicet,
quoddanl animaI de necessitate vigilat :
non ergo hrec, omne vigilans est animaI,
est accipienda de necessario, sed de ines-
se : sic eninl potest accipi vera, et non
'aIiter, ut videtur. Adhuc autem si onlne
vigilans de necessitate movetur : et on1-
ne vigilans de necessitate est animaI: er-
go aliquod anilnal de necessitate lnove-
tur, per prinlum tertire 'figurffi ; sed hoc
non potest stare c'Qm maj ori, scilice/t hac,
omne anllnal contingit rnoveri: si ergo
non potest stare. conclus'io de necessario,
stabit illa de inesse.
Adhuc probatur quod ex tali conjuga-
tione sequitur conclusio de contingenti pro
possibili negativa, sic, si contingit nullum
B esse A, et on1ne c de necessitate sit A, se-
quitur quo'd OITImO c .contingit non esse B :
si eniD?: dicatur quod non sequitur, tunc
detur oppositU111, hrec scilicet) non onlne c
 592 D. ALB. MAG. ORD. PR.lED.
contingit non esse B, hrec autem requipol-
let ei quod est, necesse est aliquod c ~èsse
B, ex qua et minori sequitur oppositum
majoris, sic, de necessitate onlne c est A,
de necessitate aliquod c est B, ergo de
necessitate aliquod B est A, et sic patet
quod sequitur conclusio de contingenti pro
possibili negativa. Ergo termini indu-
cti non debent concludere taIem negati-
varn : et sic oportet quod intendatur con-
clusio 'de inesse: quia si intenderetur in
prredictis terminis conclusio de necessa-
rio non iIiesse, excluderetur sequi con-
clusio negativa de contingenti pro possi-
bili: oportet igitur quod in terrninis in-
ductis intendatur conclusio de inesse et
non de necessario.
Si autem concedatur, in contrarium esse
videtur (sicut ex dictis ternlinis patet)quod
non sit omnino alicujus conclusionis af-
nlativre syIlogismus. Conclusio ergo talis
debet sequi ex dictis terlninis, qUffi ex-
cludat consequentiam cujuslibet conclu-
sionis: oportet igitur quod excludatur
etiam consequentia conclusionis negativre
de contingenti pro possibili: sed non ex-
cludit illaln negativulll de contingenti
pro possibili, nisi dicta conclusio sit af-
firlnativa de necesserio: negativa enim
de contingenti pro possibili, neque repu-
gnat negativffi de necessario, neque affir-
mativffi de inesse, sed soli affirnlativre de
necessario: et sic videtur quod dicta con-
clusio debet esse affirnlativa de necessa-
rio et universalis. Sed ad hoc dicendum
videtur, sicut dictum est, quod dicta con-
clusio debet esse de inesse et non de ne-
cessario: quia aliter eoncluderetur sequi
conclusio negativa de contingenti pro-
possibili, sicut jam paulo ante probatunl
est.
Dubitatio. Sed tunc dubitari potest, utrU111 CUlll
talibus prremissis possit stare conclusio
de inesse affìrmativa. Videtur enim quod
non ex illa conclusione et minori propo-
sitione sequitur opposituln majoris, sic,
de necessitate omne c est A, omne c est
B, ergo de necessitate aliquod B est A : i5-
tud sequi videtur per nlixtionem. necessa-
l'ii et inesse in pr~lno tertire. Ad hoc au- Solutio.
tem dicendum quod illa de inesse qure
assumitu1', poterit esse de inesse ut nunc:
hoc autem non potest sumi in dicta mix-
tione si debeat concludi conclusio de ne-
cessario, sicut satis patet ex his qure in
prrecedentibus dicta sunto
Adhuc tamen restat dubitatio de ter- Dubitatio.
minis inductis : quia hrec conclusio, 0111ne \'
vigilans est animaI, est de inesse simpli-
citer: propter quod si accipiatur cunl lni-
nori, sequetur oppositum majoris-, sic, de
necessitate on1ne vigilans est 1110vens:
Olnne vigilans est animaI: ergo de neces-
sitate aliquod animaI est movens : male
ergo positi videntur esse termini: quia
potest (concIusio· 'de inesse) esse de inesse
simpliciter in terminis illis, et non de
inesse ut nunc tantum. Ad hoc autem cl aUl Quoru m,-
so 1utlO.
dixerunt aliqui, quod non est vis in te1'-
minis positis: quia non intenditur per
terminos positos, nisi quod aliqua con-
clusio de inesse stare possit cum prffimis-
sis. Posset tamel1, ut videtur, melius di- Aliter.
ci, quod in mixtionenecessarii et. inesse
in tertia figura, illa qure est de necessa-
rio approprjat sibi conversam illius de
inesse, si accipiatur prredicatum essen.tia-
liter sub subjecto, sicut infra patebit, ubi
de illa mixtione tractabitur : oportet ergo
quod in tali mixtione ac~ipiatur illa de
inesse, quod sit de inesse simpliciter, et
non quod qua1itercumque termini se ha-
beant ad invicem, sed quod essentialiter se
ad invicenl habeant, et unus sit essentia-
1ite1' sub altero: sed hrec propositio, om-
ne vigilans est animaI, non sic se habet :
et ideo nec sua conversa uti1is est ad ta-
1em mixtionem : et sic patet quod deficit
syl10gismus mixtus quenl ad.ducit ad de-
struendam n1ajorem, ex parte i1lius de
inesse, qure si convertitur, non erit in
prima figura lnajor e~tremitas essentia1i-
ter sub medio: non enim est animaI es-
sentialiter sub Inedio : nec etiam e con-
verso, maxime si vigilans secundum
actum accipiatur.
A1iter tamen adhuc dubium est circa Dubitatio.
istasconjugationes inutiles. Videtur enim
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV
quod lnajori existente affirmativa de ne-
cessario sit utilis conjugatio ad conclu-
sionem de contingenti pro possibili nega-
tivalTI, et ad conclusionem negativam de
necessario : ad conclusionem enin1 de
contingenti sic formetur syllogismus-, de
necessitate on1ne B est A, contingit nul-
lUlTI c esse A, ergo contingit nullulTI c es-
se B, cujus contradictoria requipollet isti,
necesse est aliquod c esse R, CUlTI sit de
contingenti pro pos~ibili: ex hac autem
et nlajori sequitur oppositunl minoris ex
utraque de necessario in prinla figura,
sic, de necessitate ornne B est A, necesse
est aliquod c es~e B, ergo necesse est ali-
quod c esse A, quod cunl minori stare
non poteste Adhuc auten1 eti:lm videtur
sequi negativa de inesse 'sic, nullum c
est B: si enim hrec non sequitur ex prre-
dieta conjugatione, detur oppositum ex
quo et 'majori sequitur oppositum lTIino-
ris per mixtionem necessarii et inesse in
prima figura, sic, de necessitate omne B
est A-, aliquod c est B, ergo de necessitate
aliquod c est A: et similis est objectio de
ornnibus illis qUffi habent majorem affir-
mativam de necessario. Adhuc etian1 op-
ponituT de illis qure habent minorern af-
firmativam de necessario, sic, contingit
nullum B esse A, necesse est omne c esse
A, ergo c-ontinglt nullum c esse B, et est
contingens pro possibili in conclusione:
ex opposito enim conclusionis et minori
sequituroppositum majoris per utram-
que de necessario in tertia figura, sic, de
necessitate omne c est A, de necessitate
aliquod c est B, ergo de necessitate ali-
quod B est A. Similiter etiam potest os-
tendi, quod sequitur negativa de inesse
per mixtionem necessarii et inesse in ter-
tia figura, sic, de necessitate onlne c est
A, aliquod c est B, qure est opposita con-
clusionis de inesse: ergo de nece~sitate
aliquod ~est A, qure est opposita luajo-
riso Et est simili's oppositio de omnibus
conjugationibus qure habent minorem
affirmativam'de necessario.
Solutio. A.d omnia-autem hujusmodi dici po-
test, qU'od -negativa' de '~contingenti ~ pro
593
possibili sequitur habitudinem l'erum,
sicut ante ostenSUlTI est in prrecedentibus:
et ita cum dicitur in contingentibus se-
qui conclusionem universalem in tertia
figura, et affirmativam in secunda, hoc
non est 'nisi gratia terluinorum et non
gratia formre syllogisticre: quia non se-
quitur talis conclusio virtute prremissa-
rum sic in dictis conjugationibus disposi-
tal'ulu, et sub tali figura, ex quo utraque
est affil'mativa, quod l'epugnat proprieta-
ti secundre figurre. lInde respiciendo ta-
les conjugationes a proprietate figurre
procul dubio debent reputari inutiles.
Nunquam eninl gratia fornlre syllogisticre
ex utl'aque affirmativa ilurnediate sequi-
tur negativa. Et ideo per tales terminos
positos ad instantiam non excluditur,
quod non sequatui" conclusio de contin-
genti pro possibili, sed respiciendo ad
eonsequentiam rerum sequitur talis con-
clnsio. Ponuntur tamen tales eonjugatio-
nes inutiles: quia ex fOfnla syllogizandi
et proprietate figurre non possunt in ta-
lelu conclusionelu: et hoc modo ubique
concluditur in his luixtionibus.
Ad hoc autem quod videtur probari
sequi conclusionem de inesse, Dicendun1
quod hoc non est vel'UlU, et dicendum
quod syllogisrnus n1ixtus ducens ad im-
possibile non valet: quia illa de inesse,
quam assumit, poterit esse de inesse ut
nunc: sequitue enim conclusio de con-
tingenti pro possibili, qure posita inesse
aliquando erit de inesse ut nunc, et ali-
quando de inesse sinlpliciter: et ita op-
positum illius quod assun1itur in syllo-
giSlUO luixto, poterit esse de inesse ut
nune: contingens autem quod seq~itur
in conclusione in modis habentibus . uni-
versalem negativam de necessario, si po-
natur inesse,. semper exigit quod conclu-
sio sit de inesse sinlplicitcr : et causa hu-
jus est ass'ignata in prrecedentibus.
38
 594 D. ALB. l'lAGo ORD. PRiED.
CAPUT XXIV.
De particularibus, sy llog.isn~is n~i.Ttionis
necessarii et conting,e~~tis in secunda
figura.
His autenl habitis, ponendre sunt uti-
les et inutiles conjugationes istius n1ix-
tionis in particularibus secundre figurre
syllogismis. Dicamus igitur prilTIo, quod
sin1iliter se habet in particularibus syllo-
gisn1is sicut in universalibus: quando
eninl in particulari syllogislTIO privativa
fuerit et universalis et de necessario, et
particularis de contingenti affirmativa,
sen1per erit syllogismus, sicut in tertio
nl0do secundre figurre : et sequetur du-
plex conclusio, scilicet et ejus quod est
contingere non inesse, et ejus quod est
non inesse. In illis eninl conjugationibus
eadenl'est demonstratio qure prius, scili-
cet per conversionelll lTIajoris simplici-
ter.
Quando auten1 universalis affirmativa
fuerit de necessario, sicut in quarto se-
cundre, nunquam erit hujus mixtionis
utilis conjugatio ad syllogisnlum, qure
sit vel de contingenti vel de inesse
concludens. Inutilitas autelTI hujus con-
j ugationis eodenl 1110do probationis os-
tendetur, et per eosdern ternlinos instan-
tiarum, quo ostensa fuit inutilitas ejus-
dem conjugationis in syllogisn1is univer-
salibus, in quibus universalis affirmativa
est de necessario et universalis negativa
de contingenti.
Nec adhuc erit utilis conjugatio, quan-
do utrreque propositiones prremissffi et
universalis et particularis fuerint affirilla-
tivffi : inutilitas enin1 etialTI hujus conju-
gationis delTIonstratur per eOSdelTI termi-
n08 instantiarum, qui in universalibus
syllogisnlis in similibus conjugationibus
adducti sunto Istrn igitur sunt inutiles
conjugationes sinlpliciter.
Est autelTI alia adhuc conjugatio ex op-
posito istius sunlpta, quando scilicet utrre-
que propositiones fuerint privativre : uni-
versalis autelll propositio sit de necessa-
l'io, et negati:va qure significet non inesse
sin1pliciter et de necessitate: tunc enim
per easdern prop?sitiones qure sumptre et
positre sunt non fit syllogismus, quia ex
alTIbabus negativis nihil sequ.itnrin aliqua
figura. Sed quandoconvertitur proposi-
tio minor particularis qure est de contin-
genti secundum. modum contingentis ad
oppositalTI qualitatem" hoc est, in affir-
n1ativan1, tunc tìt syIlogismus, sicut in
, tertio nlodo istius mixtionis dictum est"
quod fit syllogismus in secunda' figura.
Si autenl utrreque prremissre vei inde-
finitre vel particulares ponantur, et una
de necessario, et altera de' contingenti,
non potest esse syllogislTIUS sicut et in
nulla alia figura vel'mixtione.
Epilogando ergo dicimus, quod mani-
festun1 ex prredictis est, quoniam quando
ponitur in secunda figura in hac'n1ixtione
universalis privativa de necessario" et al-
tera de contingenti, semper fit syIlogis-
IllUS et in universalibus et in particulari-
bus ad duplicem conclusionem : non enim
solurn sequitur conclusio ejus quod es t
contingere non inesse" sedetiarn sequi-
tur conclusio ejus quod est non inesse
simpliciter. Si autem affirmativa in hac
n1ixtione ponatur de necessario, et altera
de contingenti negativa, nunquam fit
syllogisnlus neque in universalibus, ne-
que in particularibus syllogismis.
PalalTI etiam est, quod tam in necessa-
riis propositionibus, hoc est, quando pro-
positiones sumuntur d~ necessario, et in
his qure insunt, hoc est" quando proposi-
tiones sumuntur de inesse sin1pliciter,
eodem lllOdo fit et non fit syllogisrnus:
quia propositiones de necessario simili-
ter convertuntur CUlTI illis de inesse, et
Sillliliter ordinantur ad 111ixtio11ern con-
tingentis.
PalalTI est etiam quod 0111nes istius
nlixtionis in secunda figura syIlogisrni
sunt inlperfecti, et palam est, quia per
prredictas figuras per reductionern ad
primanl figuranl perficiuntur: quamvis
enilTl in probatione syllogisnli aliquando
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV 595
syllogizetur in secunda-, et aliquando in nullum F est A : syllogizetur ergo sic,
tertia, tamen finali~ perfectio est in redu- contingit olnne B esse A, de necessitate
ctione ad primam figuralll. nullulll F est A: ergo contingit nullum F
nubitatio. Hic tarnen dubitatio est de quarto modo esse B: hoc enim sequi vidctur in se-
secundffi figurffi, in quo secundunl ea qUffi cundo secundffi per utileln istius lnix-
dicta sunt non videtur hujus mixtionis tionis conjugationem: sed si contingit
esse utilis conjugatio. Quartus enim ha- nullum Fesse B, et :F est aliquod c, ergo
bet lllajorem universalenl af.firnlativanl, contingit aliquod c non esse B : et est con-
et minoren1 particularem negativaJn, et clusio negativa de contingenti pro possi-
non potest esse utilis conjugatio univer- bili: et ex hoe videtur., quod regula illa
sali affirnlativaexistente de necessario, et falsa sit qUffi dicit, quod si universalis
particulari existente de contingenti, nec negativa non fuerit de necessario, est inu-
e converso, sicut per antedicta lnanife- . tilis conjugatio. Et dicendum videtur,
stum est. Contra hoc autenl objicitur, sit quod ista conclusio sequitur. Sed tamen
quod major sit de contingenti et lninor non reputantur utiles conjugationes-, nisi
de necessario, sic, contingit on1ne Besse qUffi clescendunt a prinlo lnodo secundffi
A, necesse est quoddam c non esse A, er- figurffi, in quo est major uriiversalis nega-
go quoddam c non est B: ex opposito tiva: et non reputantur utiles illro parti-
eninl conclusionis et 111ajori sequitur op- culares conjugationes qUffi descendunt a
positum minoris in prinla figuta per mix- secundo secundre, ubi est major uÌliver-
tionenl contingentis et inesse, sic-, con- salis affirmativa, et minor est universa-
tingit· Ol1lne Besse A-, olnne c est B, ergo lis negativa, a qua descendit quartus
Solutio. contingit omne c esse A. Ad hoc autem secundffi figurro. Et hujus causa est se-
dici potest, quod syllogismus mixtus nul- cundum quosdam, quod hic non debent
lus est: quia oppositunl conclusionis de reputari utiles conjugationes qUffi per con-
- inesse quod assumit, potest esse de inesse versionenl non possunt reduci in primanl
ut nunc: in 111ixtione autenl contingentis fìguranl, quia debitam non habent origi-
et inesse debet esse de inesse simpliciter. nem: non possunt autem reduci in pri-
Objectio. Sed tunc oritur objectio de contingenti lilanl figuram per coriversionem, nisi
pro possibili: contingens enim pro possi- qUffi habent lnajorenl universalem nega-
bili videtur sequi sie, quod ex opposito tivam de necessario: et ideo illce solro re-
eonclusionis et rnajoris videtur sequi op- putantur utiles t.
positum minoris in prima fi'gura per mix- Si autem qUffiritur desufficientia harunl
tionem contingentis et necessarii, sic, conjugationum, dicendum quod a prin-
contingit omne Besse A, necesse est on~ne cipio supponendum, quod in hac mix-
c esse B, hrec eniln ffiquipolletopposito tione major debet esse universalis nega-
conclusionis: ergo contingit Olnne c esse tiva :et tunc patet quod tantum sex sunt
A, de contingenti ad utrumlibet.: et est conjug-ationes utiles hic in hac mixtione,
modus perfectus, et major est de contin- quatuor scilicet universales, et dUffi par-
genti tali. i\dhuc autern ostenditur idenl' ticulares, et sex inutiles, sicut in Inixtio-
per expositionenl: quia si quoddam c de ne prfficedenti qUffi fuit de contingenti et
necessitate non est A, sit illud F et lunc lnesse.
erit verum dicere, quod de necessitate
'1 Hmc solutio est ambigua. Contra: tunc nlodi de contingenti non contradicit particulari ne-
probandi quibus smpe utitur r\.ristoteles nulli gativffi de necessario qUffi fuit rninol' in prinlo
essente Prreterea, tunc a pari ba1"oco et boc~rdo syllogismo. Sed 'tamen contradicit illi et SUfi
in illis d.e inesse essent nlodiimperfecti, quia subcontrarire sumptis sub disjunctione. Ad se-
non possunt reduci per conversionem; imo cundum dicendum quod argumentum nOI! plus
essent inutiles. Et ideo ego dicerem ad, prinlun~, concludit ut est ~ecundus secundm, et non in
q u:od illa t.onclusio illata u-niversalis affìrlnativa quantunl quartus eju~den1. P. J.
 596 D.ALB. MAG. ORD. PRAJD.
. CAPUT XXV.
De uniformi generatione syllogismorum
de contingenti in tertia figura.
Prima regu- In postrema autem figura ante genera-
la. tionem sive formationem unifornlenl et
rnixtam syllogismorum de contingenti,
ponendre sunt regulre, et principia secun-
dum qure regulanda est generatio syllo-
gismorum~ Et sunt tres quarum prima
est, ad regulandam uniformem generatio-
nem de contingenti, et est hrec, quod
quando in tertia figura utrreque proposi- .
tiones sunt de contingenti, erit conclusio
tle contingenti.
Secunda. Secunda est qua regulantur syllogislni
luixti de contingenti et inesse, et est hrec
quando una propositionum est de contin-
genti et altera de inesse-, sequitul~ con-
ciusio de contingenti: sed hoc est verum,
quando major fuerit de contingenti et mi-
nor de inesse : tunc enim in hac mixtio-
ne sequitur in- tertia figura conclusio de
contingenti.
Tertia. Tertia autem regulatur ro.ixtio contin-
gentis et necessarii, et est brec, quod
quàndo altera propositionum ponitur esse
de necessario et altera de contingenti, si
major propositio est de contingenti et
reliqua de necessario sit affirmativa, non
sequitur conclusio de inesse, neque se-
quitur conclusio de necessario, sed tan-
tum de contingenti. Si autem illa de ne-
cessario fuerit universalis negativa, se-
quitur duplex conclusio, scilicet de inesse,
et de contingenti pro possibili.
Sed notandum quod contingens quod
concluditur in bis conclusionibus, acci-
piendum sicut in prrecedentibus-, hoc est,
quod in syllogisnlis bujus generationis
(qui post suanl reductionem fiunt modi
perfecti primre figurre) concluditur con-
tingens a principio deternlinatum, quod
est contingens ad utrunllibet. In .illis au-
tenl.qui reducuntur adrnodos imperfe-
cto's;èÒncluditur ~o~~ìnge~s pr~ 'possibili: .
sic eniIu faetum est in mixtione' prrece-
denti .
His autem sic prremissis, conjugatio-
nes utiles ponamus in tertia figura ad ge-
nerationem uniformem syllogismorum de
contingenti, sic quod primum sit utilis et
universalis conjugatio de utraque affir-
mativa de contingenti sic, quod c sit me-
dium quod subjicitur, A autem major
extremitas et B minor: sumatur enim et
A et B contingere omni c inesse, sic,
omne c contingit esse A et omne c con-
tingit esse B', tunc eninl ille syllogismus
concludit, quoddam B contingit esse A, et
perficitur per conversionem minoris in
terminis, sic, omne c contingit esse A,
quoddam B contingit esse c, ergoquod-
dam B contingit esse A. Hic enim est syl-
logismus in tertio prirnre figurre' de con-
tingenti: quoniam enim convertitur uni-
versalis affirnlativa in particularem in ter-
lninis. Dictum est autenl quod B contin-
git omni c in minori propositione: tune
per conversam etiam c contingit alicui B,
et ideo si A quidem. contingit omni c in
majori, c autem contingit alicui B in con-
versa minoris, sequitur in tertio primre
quod A contingit alicui B: .hrec igitur est
conjugatio juxta primum. modunl sumpta.
Ponamus ·autelu conjugationem juxta
secundum modum sù'mpt~am, qui habet
lnajoreln universalem negativam et mi-
norem universalem affirmativam conclu-
dentem partìcularem negativartl, sic quod
si A quidem contingit nulli c inesse, ita
quod hrec sit vera, nullum c contingit
esse A, B autem contingit omni c inesse,
ita quod in minori., hrec est vera, omne c
contingit esseR: sequitur necessitate syl-
logistica quod A contingat 'alicui B non
inesse: et iste est secundus tertire: erit
enim in perfectione hujus syllogismi rur-
sus prinla figura per conversionem nlino-
ris propositionis in terminis, slc, nullulu
c contingit esse A, quoddam B contingit
esse c, quoddam B contingit non esse A:
hic est eninl quartus primrefigurre.
Tertiam autern ponem:us qOIlj~gatio­
nelU .-ex uti'is_que negativis. prmmissis.. Si;~
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRAeT. IV 597
cniln .ulrreque privativre propositiones Formationes autem particularium syl-
prremissre ponantur, tune ex his quidem logismorum hujus mixtionis in tertia
qure sumpta sunt non erit neeessarium figura fiupt per hunc modum: et primo
aliquid sequinecessitate syllogistica: quidelu ponarnus eas quru sunt ex propo-
sed conversis propositionibus prinlo sitionibus affirmativis in majori scilicetet
quidem inoppositanl qualitateln, et nlinori sive universali sive particulari,
.deinde conversa rninori in ternlinis, eodelU modo se habentibus terminis in
erit syllogismus, quemadnl0dum in prio- quantitate sicut in iBis de inesse quoad
ribus de primo prilll.re dictum est. Si enilu unifornlelll generationem syllogismorunl
major extremitas A et B luinor eontingant de inesse. Et hoc, sicut dixinlus, verum
c nulli inesse: si transmutatur sive con- est quoad quantitatem propositionull1:
ver~itur contingens non inesse in ·contin- quia fit syllogismus majori vel DIinori
gens inesse, hoc est, in oppositam quali- existente vel universali vel particulari,
tatem, rursum est prillla figura per con- sicut in illis de inesse, et sic ,.similiter illis
versionem lllinoris in partieularelll, et in de inesse, et fit et non fit syllogismus.
terminis, sic, nullum c contingit esse A Quoad hoc ponatur prinlo conjugatio in
et omne c contingit esse A~ nullunl c con- qua major est universalis affirmativa et
tingit esse B et 0111ne c contingit esse B, minor particularis affirnlativa, sic: detur
et hrec convertatur, quoddam B contingit eninl quod in majori contingat A omni c,
esse c, tunc rursum erit prillla figura in et in minori contingat B alieui a, sic, Olll~
tertio) primre figurre, quemadmoduill in ne c contingit esse A,quoddam c contin-
priotibus dictum est. git esse B, tunc enim necessario erit rur-
Ilemovet Hic autem omittimus qua.rtam conju- sum prillla figura minori particulari pro-
clubium.
gationenl, qure habet majorem affirmati- positione conversa in terminis. Si eniIn A
vaUl et J11inorenl negativam, et utramque amni c contingit in majori propositione,
de contingenti, de qua quidam dubitant, c autem contingit alicui B in conversa
utrum sit utilis vei inutilis : et statim pa- minoris, sequitur quod A contingit alicui
tere potest cuilibet quod sit utilis, quia B in conclusione per tertium primre.
per conversionelu minoris in oppositam Et quia tertius modus figurre tertire ha-
qualitatenl et postea per conversionem bet majorem particularem, in reductione
in terminis factam melius reducitur in post 'conversionem particularis qure est
tertium modum prirIlre fìgurre, sieut pa- major, oportet transponere propositiones,
tet per ante dieta: et ideo etiam ommitti- ut universalis fiat maj or et in tertio pri-
tur, quia ex illis nota potest esse cuilibet. mre: et hoc quando major est particula-
Si enim quando utrreque sunt privativre ris et minor est universalis, sicut si ad n G,
contingat A et B non inesse c, ita quod ponatur universalis (B c enim minor
nulluHl c contingit esse A, et nulluln c ,. es~ sic, contingit quoddam c esse A, con-
contingit esse B, tunc transmutatur, hoc tingit omne c esse B, tunc oportet con-
est, convertitur in minori prilllo contin- vertere majorelll et transponere proposi-
gens non inesse in contingens inesse, tiones.
per conversionem ad oppositam qualita-- . Alire autem sunt conjugationes ex dis-
tem: et postea conversa in oppositalu sinlilibus propositionibus, altera scilicet
qualitatem convertitur in terillinis:. et àffirmativa, et altera negativa: et in tali-
tune rursum erit prima figura, et syllo- bus quidem si major sit n.egativa et minor
gizatur in quarto primre, et concluditur affirmativa, ut si A c quidem majoI' pro-
de contingenti secundum. generationelu positio sit negativa, B c autem proposi-
uniforillenl syllogismorum de contingenti: tio minor sit affirmativa, erit utilis con-
et hoc quidem modo duo fornlantur syllo- jugatio per conversionem majoris in \er-
gismi universales. nlinis. l'amen hre conjugationes quatuor
 598 D. AIlB. lVrAG. ORD. PRJED.
sunt, quarum duro habent l11ajorem ne-
gativam universalen1 scilicet vel partieu-
larem et minorem affirn1ativaln: qure in-
telliguntur per l'egulas inductas. Et on1-
nium istarum facile patet perfectio : affir-
mativa enim quando major fuerit, eon-
vertenda est in terminis tantun1. Si autem
fuerit universalis negativa, primo conver-
tenda est ad oppositam qualitatem, et
postea in terlninis. Si autem lnajor sit
particularis, convertendre srepe dieto mo-
do et propositiones sunt transponendre.
Si autem utrreque propositiones po-
nantur esse privativre, .tune iterum. sunt
dure conjugationes: una quidenl in qua
11lajor universalis et in reliqua lninor est
universalis: et tunc quamvis per ea qui-
dem qure sumpta sui1t non fiat syllogis-
mus, eo quod ex an1babus negativis nihil
sequituI': conversis tan1en propositioni-
bus, ut in prioribus dictum est, fit syIlo-
gislnus, ita scilicet ut quando major est
univel:salis, perficiatur per duplicem lni-
noris conversionem, scilicet in oppositam
qualitatem primo, et postea in terminis.
Illa auteln in qua minor est universalis,
perfìcitur per duplicem conversionem lna-
joris, prilno ad oppositam qualitateln, et
postea in tern1inis, et per transpositio-
nem propositionun1.
Sunt autem et inutiles eonjugationes
quatuOI' , quando scilicet utrreque prre-
lnissre sumuntur particulares indefinitre~
vel ambre affirmativre, vel ambre nega-
,tivre, vel Ip.ajor negativa et minor affir-
'Inativa, vel e converso: et omnes su.nt
inutiles, et ex eis non erit syllogismus.
]~t inutilitas earUln ostenditur in terminis
in quibus sequitur, quod necesse est A
lnajorem extrelnitatem et olnni et nulli B
lninori scilicet extremitati inesse. Ter-
ll1ini autem ad necesse inesse olnni, sunt
animaI, llomo, albun1: mediun1 auten1
est album. Termini autem· in quibus se-
quitur de necessitate nulli inesse, equus~
homo, albun1: et ll1ediuln est albun1.
Objectio. Istre ta111en omnes conjugationes quas
utiles diximus et universales et particula-
res instantiam videntur habere in ter.mi-
nis, sic, contingit omne ~ovens esse ho-
mine111: contingit Olnne movens esse
equuln: non tumen contingit aliquem ho-
Inine111 esse equun1. Et similiter in parti-
cularibus videtur esse instantia, sic, eon-
tingit aliquod movens esse hominem:
.contingit omne 1110vens esse equum : non
tamen contingit aliquem equum esse ho-
111inem. Ad .hrec dicendum quod quando Solutio.
111ajor est universalis in hac figura in ista
generatione syllogisn10rum, illa etiam
post reductionem fit lnajor in prima figu-
ra : propter quod sicut major in prima
figura in uniformi generatione syllo-
gislnorun1 de contingenti accipitur secun-
dun1 istan1 acceptionem contjngentis~om-
ne quod éontingit esse B contingit esse A,
ita etiam major in hac figura in ista ge-
neratione est accipienda: et ideo si vera
debeat esse propositio major~ non potest
subjici terminus accidentalis et prrodicari
substantialis : 'sic enim erit propositio
falsa, ut in ante habitis determinatum
est. Unde hrec falsa est, Olnne movens
contingit esse hominem : quia seÌlsus est,
omne quod contingit esse movens~ con-
tingit esse hOlninem. Similiter autem
quando major est particularis: quia illa
qure in syllogismo primo est minor~ fit
major post reductionem: et ideo idem
observandum est in ista quod in illa: et
ex hoc patet quod sophistiee accipiuntur
terll1ini ad instantiam inducti.
Communis étian1 qUffistio est hic de Dubitatio de
·· . o • 01· sut'ficientia
su ffilClenha eonJugatlonum ut~ IUln et conjuga~io·
o 01 0 o o • • o h . num hUJus
lnut] IUln IStlUS generatlonls In, : ac tertla figurreo
figura. Sed ad hoc sciendurn, .supponen- Solutio.
dum est hic quod si altera propositionum
sit universaJis, selllper fit· syllogismus.
Hic enim et fit syllogismus ex ambabus
negativis et ex minori negativa: omnes
enin1 negativre hic requipollint affirmati-
viso Hoc auteln supposito, patet quod
duodecirn fìunt conjugationes utiles, sci-
licet quatuor universales (scilicet vel am-
bre affirInativre~ vel ambre negativre, vel
major affirmativa et minor negativa, vel
e converso) et quatuor per eamdem mul-
tiplicationem in quibus major est univer-
 .LIBER I PRIORUl\f ANALY1'IC. TRACrr. IV
salis et minor particularis, et quatuor in
quibus est e converso major particularis
et luinor universalis. Quatuor autem in
quibus utraque est particularis, manent
inutiles : et sic ornnes sunt sedecim con-
jugationes.
De mixiione contingentis et 'inesse in ter-
iia figura.
De mixtione autem contingentis et
inesse tractantes, reSUluamus primo prin-
cipium sive regulam secundum quam fit
hrec mixtio, dicentes quod si altera pro-
positionum in tertia figura significat quod
sit de inesse-, et reliqua de contingenti,
sequitur conclusio de contingenti, et non
sequitur conclusio de inesse. Syllogismus
autenl erit in ista mixtione, quando eo-
delu modo se habent termini sicut in
prrecedenti generatione syllogismorum
de contingenti. Dico autelTI eodem luodo
se habentibuS' terminis quoad hoc, quod
sicut in prrecedenti generatione uniformi
fit aliquando syllogismus ex utraque af-
firmativa, ct aliquando ex utraque neg~­
tiva, aliquando autem ex altera negativa
et altera affirmativa : ita fit et hic in mix-
tione contingentis et inesse.
Ad hanc ergo regulalu demus conjuga-
tiones primo universales, et inter univer-
sales primo ponamus affirmativas duas,
quarum prima habet majorem 'de inesse
et minorem de contingenti, secunda au-
tem e converso. Sint enim primum ambre
prremissffi prredicati'Tffi uni'Tersales, ita'
quod in majori qUffi est de inesse, A insit
omni c medio: et in minori qUffi est de
contingenti, B contingat inesse omni c
sic-, omne c A, omne c contingit esse B,
tunc enim conversa B c minori proposi-
tione in terminls fit prima figura, et se-
quitur conclusio de contingenti., scilicet
quod contingit A alicui B inesse, sic, omne
c A-, quoddam B contingit esse c, ergo
quoddam B contingit esse A, qui est syl-
logismus in tertio primre. Jalu eniul di-
;)99
ctum est in prrecedentibus, qnod cuni al-
tera propositionum in prinla fìgura signi-
ficabat contingere, ita quod fuerit de con-
tingenti, quod sequebatur conclusio de
contingenti.
Similiter autem est utilis conjugatio
nlinori existente de inessc, et nlajori de
contingenti: quia si B c propositio min<;)l~
significet inesse, A c autern prqpositio
luaj or significet contingere: et ista sicut
prior perficitur et reducitur in tertiunl
primre per conversionem minoris in ter-
mlnlS.
Secundo ponarrlus conjugationes utiles
universales negativas. Prinlum autenl
ponamus eas qUffi habent minorem af-
firmativanl et majorem negativam, qUffi
etiam dure sunt, secundum quod major
potest esse de inesse, et minor de contin-
genti, aut e converso. Si enim A c pro-
positio luajor sit privativa, B c autelu
propositio minor sit prredicativa, et alter-
utra harum propositionulu significet de
inesse, hoc est, qurecumque earum sive
major sive lllinor, et altera sit de contin-
genti: ex utraque enim conjugatione se-
quitur conclusio de contingetiti per con-
versionem minoris duplic8rn-, scilicet in
oppositam· qu~litatelu-, et postea in te1'-
minis reduc':l.ntur ad primam figuram,
reducuntur enim in quartum primffi : os-
tensum est enim quod 'si in prima figura
altera propositionum significat contingere ,
sequitur conclusio de ·contingenti. Alire
etiam dure sunt, qure habent majorelu de
contingenti affirlllativam vel negativam,
et minorem de inesse negativanl, qUffi
abjiciendre sunt: quia lllanifestum est de
eis, quod sunt inutiles, eo quod habeant
luinorem vere negativam: quod llec in
prima fìgura-, nec in tertia fieri potest,ita
quoeI sit utilis conjugatio.
Si autelu ponatur propositio qUffi est
de contingenti privativa, et ad minorelll
extremitatem, ita quod minor sitnegativa
de contingenti, qUffi non est vere negati-
va, quia CUlTI affirmativa convertitur:
vel si utraque ponatur privativa, scilicet
et nlaj or qUffi est de inesse et minor qUffi
 600 l). A.J~B. ~IA(;.
est de contingenti, lunc quidem in illis
duabus conjugationibus per sumptas pro-
positiones (eo quod minor est negativa
aliquo nlodo, quod prinlre et tertire figuris
non congruit) non erit syllogismus per
sumptos terminos. Conversis autem pro-
positionibus prinlo ad oppositam quali-
tatelll, et postea ulterius in ternlinis con-
versa lllinori, erit syllogislllus quenlad-
lllodum in primo 11ujuS figurre, qui redu-
citur in tertium figufre prinlffi, sicut in
prioribus syllogismis dictUIll est.
Objeetio. Si forte feratur instantia contra utiles
conjugationes qure positre sunt, sic om-
ne movens est homo (ponatur) : contingit
oInne movens esse equunl: non tamen
contingit aliquenl hOl1linem esse equuln.
Similiter autem et per eosdem termi-
nos potest ferri instantia ad l1lodos ne-
gativos, et universales et particulares.
Solutio. :Oicendull1 autelll ad hoc, quod non valet
instantia: quia instantia illa de inesse est
de inesse ut nunc, et debet esse de inesse
sinlpliciter. Cujus ratio est: quia in ea-
denl nlixtione in prima figura a qua ista
tertia figura descendit et in quanl redu-
citur, illa de inesse est de inesse simplici-
ter et non ut nunc.
Si autem ulterius qUffiritur, utrum illre
Dubitatio.
conjugationes utiles possunt in conclu-
sionem de inesse sicut possunt in conclu-
Solt=tio quo- sionem de contingenti? Dicenduin quod
rurndam. non: quamvis hoc quidam probare vi-
deantur sic, omne c est A, contingit Ol1lne
c esse B, ergo aliquod B est A ; aut detur
·oppositum et ponatur minor qure est de
contingenti inesse, sic, nullum B est A,
omne c est B, sequitur quod nullum c sit
A, qure est contraria nlaj oris-, et non ve-
Aliter. rificatur cum ipsa. Et dicendul1l quod
hrec prQbatio non valet: ql;l.ando enim
datur oppositum tantuIll, tunc nullulll
sequitur inconveniens: sed CUIll··· nlinor
ponitur inesse, non est admittenduIll,
quia ex hoc causatur inconveniens quod
prius non erat: si enirrl nlajor sit vera et
de inesse silllpliciter, tunc compossibilia
sunt oppositum conclusionis de inesse et
minor: postea autem quando minor poni-
ORD. PRJED.
tur inessc, efficiuntur inconlpossibiles:
et janl superius dictum est, quod in tali
casu ubi hoc accidit, non est ponenda
~nesse illa de contingenti. Posset tamen
ista ostensio sufficere ad hoc quod sequa-
tUI' conclusio de contingenti: quia oppo-
situnl conclusionis de contingenti statim
repugnat lllinori, et per positionem ejus
inesse non fit nova incompossibilitas qure
prius non erat: et ideo procedendo ad
ostendendanl sequi conclusionem de con-
tingenti, probatio aliquid valere videtur.
Silllilis autem isti est et objectio et simi-
lis solutio circa nlodos negativos.
lIis habitis, pOna111US istiusmixtionis
conjugationes particulares, qUlB procul
dubio sunt octo. Si enim utraque fuerit
affirl1lativa, quatuor erunt conjugationes:
quia lllaj or potest esse universalis et mi-
nor particularis, aut e converso: et ma-
jor potest esse de inesse et lninor de con-
t.ingenti, aut e converso. Et utraque ista-
rum perficitur per conversionem minoris
quando major est universalis : tunc enim
dure sunt, eo quod lllajor potest esse de
inesse, et nlinor de contingenti, aut e
converso.
Quando autem major fuerit particula-
ris et minor universalis, aut major est de
inessc et minor de contingenti, aut e con-
verso: et sic ,iterum sunt dure, qure perfi-
ciuntur per conversionel1l majoris, et per
transpositionelll propositionum. Adhuc
autem si universalis sit privativa major,
et nlinor sit particularis affirmativa-, .' per
eallldelll divisionem fiunt iterum dure per
esse l1lajorenl de in~sse, minorem autem
de contingenti, vel e converso, quaruIll
ilIa utilis est qure habet rnajorem de con-
tingenti: qure ambreperficiuntur per con-
versionem minoris. Si autem e converso
fuerit, scilicet quod major sit particularis
affirmativa, et minor universalis negati-
va, et illre per eUllldem moduIll divisio-
nis iteruIll fiunt dure cùnjugationes, qua-
rUIll illa utilis est qure habet nlinorem de
contingenti, et perficitur per conversio-
nem majoris et transpositionem proposi-
tionum : illa vero inutilis qure habet mi-
 LIB'ER I PRIORUlVl AN.LJ\LYTIC. TRACT. IV
norem de inesse et affirmativam, quia
illa habet lninorem vere negativam, quod
huic tertire figurre non congruit. Adhuc
autem si universalis sit affirmativa et
particularisnegativa, quatuor fiunt con- .
jugationes: aut eninl major est universa-
lis et minor particularis, aut e converso.
Si major est universalis : aut major est de
inesse et minor de contingenti, aut e con-
verso. Et si nlaj or est universalis de inesse
et minor de contingenti, est utilis conju-
gatio : aut e converso major est de contin-
genti et minor de inesse, et est inutilis eon-
jugatio. Si autem nlaj or sit particularis et
minor universalis : aut major est de ines-
se et minor de contingenti, et talis con-
jugatio est inutilis. Si vero sit e converso
lnajor de contingenti et minor de inesse"
est conjugatio utilis. Sic ergo multiplican-
tur istre particulares conjugationes, qua-
rum causam Aristoteles (cujus sententiam
hic sequimur) non ponit nisi ultimam.
'Dicit enim Aristoteles in formatione parti-
cularium syllogismorum, quod si proposi-
tionum prremissarum una sit particularis
et altera universalis, quando utrreque pro-
positiones sunt affirmativre: aut quando
universalis quidem est privativa et parti-
cu~aris affìrmativa, sicut est in sexto hu-
jus tertire: idem modus per tales conju-
gationes erit syllogismorum : quia per
conversionem,unam vel duas omnes tales
reducuntur et claudunturper primam' fi-
, guram: propter quod manifestum dicit
esse, quod in talibus erit syllogismus
ejus quod est contingere-, hoc est" quod
sequitur conclusio de contingenti, et non
sequitur conclusio ejus quod est de ines-
se.
In conjugatione tamen in qua univer-
salis est affirmativa et minor, et particu-
larisnegativa et lnajor, sicut est in quin-
to tertire, oportet quod utilitas conjuga-
tionis ostendatur per impossibile: forme-
tur enim sic syllogismus, quod in mino-
ri sit universalis affirmativa de iness'e,
ita quod B minor extremitas insit omni c
quod est medium, sic, Olnne c est B,' et
major $it particularis negativa de contin-
601
genti,· ita quod A nlajor extremitas con-
tingat alicui c non inesse: tunc enim
necessitate syllogistica contingit A alicui
B non inesse in conclusione: si eninl,'
non sequitur,. detur oppositum: hoc au-
tem est seCUndU111 veritateln, non contin-
git aliquod B non esse A,hoc autem
requipollet huic, necesse estonlne Besse
A. J,1'1iat ergo mixtio necessarii et inesse
ex hac et minori ad destruendum nlajo-
rem, sic, necesse est onlne B esse A, om-
ne c est B, ergo necesse est omne c esse
A, hoç enim sequitur : quia minor est de
inesse simpliciter, et est syllogismus hu-
jus nlixtionis in ,primo primre. Si enim
olnni B inest A ex necessitate, sicut dicit
illa qure requjpollet opposito conclusionis,
B autenl omni c positum est inesse in
minori, sequitur quod A olnni c ex ne-
cessitate inerit, qure est majori opposita. "
Positum est enim in majori prioris syllo-
gismi, quod A. contingit alicui c non
lnesse.
lnutiles autem conjugationes et parti-
culares sunt, quando in hac mixtione
anlbre prremissre sumuntur particulares
vel indefinitre : ex talibus enim nunquanl
fit syllogismus. Inutilitas autem haruln
conjugationum demonstratur per eosdenl
instantire terlninos, qui positi sunt paulo
ante ad inutiles conjugationes demon-
strandas in universalibus syllogismis. In-
telligendum tamen quod adhuc suntqua-
tuOI' conjugationes habentes utramque
negativam: sedquia omnes inutiles sunt
prreter unam, ideo eas ponere non opor-
tet. Cum enim utraque sit negativa: aut
,major est universalis et minor particula-
ris, aut e converso. Si major est univer-
salis: aut ergo lnajor est de inesse et mi-
nor de contingenti, et est utilis conjuga-
fio: aut e converso, et est inutilis.Adhuc
si major est particularis et minor univer-
salis: aut major est de inesse et minor
de contingenti, aut e converso, et seln-
per est inutilis conjugatio. Nunquam
enim in hac mixtione in tertia figura est
utilis conjugatio quando illa de inesse· est
negativaparticularis, propter hocquod
 602 l). ALB. MAG. ORD. PRiED.
in reductione efficitur minor vere negati-
va, quod esse non potest in prima et ter-
tia figuris.
Dubitatio
prima.
Dubitatur rautem hic a quibusdam de
istis conjugationibus, quoo habent majo-
rem particularem de inesse et minorelll
universalelll affirmativam de contingenti,
quoo dictoo sunt inutiles: videntur enim
istoo esse utiles ad conclusionem de con-
tingenti, sic, aliquod c non est A, contin-
git omne c esse B, ergo contingit aliquod
B non esse A: exponatur enim c per ali-
.quid quod sub ipso est a quo universali-
ter removetur A, et sit illud N, et fiat talis
syllogismus~ nullum' N est A, contingit
omne N esse B, ergo contingit aliquod B
non esse A, et videtur hoc sequi: quia
hooc est utilis istius mixtionis conjugatio
in secundo IllOdo secundre figp.rre.
Secunda. Adhuc autem idem ostendi potest per
deductionenl ad imp~ssibile. Sic enim ex
opposito conclusionis et minori posita
inesse sequitur oppositum majoris in pri-
IliO primoo per propositiones qUffi omnes
sunt de inesse.
Responsio Ad hooc autem et similia dicendunl,
prima.
quod nec sequitur _conclusio de inesse,
nec de contingenti. Ad syllogismum au-
tenl expositivum dicendum ~ quod est
inutilis syllogisnlus expositivus: ideo
quia universalis negativa accepta sub
particulari potest esse de inesse ut nunc,
sicut et ipsa particularis: et ideo facit
inutilem syllogismunl, quia post redu-
ctionem in priman1 figuram, nec potest
fieri major neque minor in hac mixtione:
non enim habet aliquid unde cogatur ad
hoc quod sit de inesse sinlpliciter, sed
remanet de inesse ut nunc.
Ad secun· Ad hoc autem quod deducit ad impos-
dam.
sibile, Dicendum sicut in' prrecedentibus,
scilicet quod oppositum conclusionis tum
de inesse quam de contingenti stare pot-
est cum lllinori, ex quo major est de
inesse ut nunc: sed cunl lllinor ponitur
inesse, ipsa incompossibilis efficitur utri-
que istarum: et ideo non est ponenda
minor inesse, si alire conceduntur.
A.d habendam autenl sufficientiaul con-
jugationum hic positarum, supponendum
est quantum ad omnes conjugationes uti-
les, quod altera propositionulll sit uni-
versalis. Specialiter autem quantum ad
modosn~gativos supponendum est, quod
illa de inesse sit universalis negativa et
major. Et dico modos negativos solum
illos in quibus illa de inesse negativa est.
Quibus suppositis manifestum est, quod
ex utraque existente universali sex fiunt
conjugationes utiles, et dure inutiles.
Adhuc autem majori existente particulari
et minori universali fiunt quatuor utiles,
et quatuor inutiles. Si autem utraque sit
particularis ,omnes erunt inutiles. Ex
.quibus omnibus facile est colligere, quod
sexdecim sunt hujus utiles conjugatio-.
nes, et sexdecim inutiles·: qUffi sunt tri-
ginta dure conjugationes sicut in aliis.
Si autem qureritur causa secundre sup-
positionis, scilicet quare in modis negati-
vis in quibus illa de inesse est negativa,
oportet quod sit universalis et major? Et
dicendum est ad hoc, quod omnes con-
jugationes hujus mixtionis in hacfigu-
l'a descendunt a modis particularibus
hujus mixtionis in prima figura, minori
conversa, sicut, in ante habitis dictum
est: ita quod illre qure habent illam de
inesse affirmativam, descendunt ab il-
lis qure in prima figura eamdem habent
affirmativam. 11100 autem qure habent
illalll de inesse negativam, descendunt
ab his qure in prima figura habent eam-
dem negativam in eadem mixtione. Con-
stat autem quod modi hujus mixtionis in
prima figura habentes illam qure est de
inesse negativam, habent eamdem uni-
versalem et majorem : propter quod
oportet quod similiter sit hic. Ad idem
etialll facit~ quod negativi syllogismi hu-
jus figuroo reducuntur in negativos pri-
lllOO figurre ejusdem mixtionis, et sunt
qui llabent nlajorem negativam de inesse
et universalem.: propter quod oportet
quod observetur -hic quod isti habeant il-
lam propositionem de inesse quoo possit
esse major in prima figura in syl1ogis-
mis ad quos reducuntur. Non autem pos-
 LIRER I PRIORUl\f ANALYTIC. l'RAC r. l'T
sunt eam habere u1inorem: eo quod mi-
nor in tertia figura non potest esse siln-
pliciter negativa., sicut nec in prima. Re-
linquitur igitur quod habeant eam lnajo-
rem: oportet igitur quod in nlodis ne-
gativis universalis de inesse negativa sit
et maj or, et hrec est causa suppositionis.
CA.PIYI' XX.VII
De nli.xtione necessarii et contingentis-in
tertia figura a(i syllogismos universa-
leso
In mixtione autem necessarii et contin-
gentis in tertia figura oportet primum re-
sumere regulam secundun1 quain hrec de-
bet fieri mixtio., deinde u10dos hujus figu-
l're secundum illan1 mixtionem ad regu-
lam verificare. Regula igitur hrec est,
quod si una quidempropositionum fuerit
de necessario, et altera de contingenti, et
prredicativre sive affirmativre fuerint pro-
positiones, semper erit syllogismus ejus
quod est contingere, hoc est, conclusio-
nis de contingenti. Si autem in una pro-
positionunl ad unum terI11inum fuerit af-
firmativus, et ad alterur11 terminum sive
extremum fuerit negativus sive privati-
vus : si ilie fuerit de necessario qui est
affirmativus (ita quod propositio affirma-
tiva fuerit de necessario) sequitur conclu-
sio negativa òe contingenti, ejus scilicet
quod est contingere non inesse. Si au-
tem privativus terlninus sive privativa
propositio sit de necessario, et affirmati-
va de contingenti, sequitur duplex con-
clusio., scilicet et de contingenti negativa,
et negativa de inesse : et hoc est quod
dicitur, quod sequitur conclusio ejusquod
est contingere non inesse, et ejus quod
est ex necessitate non inesse : quia nun-
quam sequitur conclusio de necessario.,
sicut nec in aliis figuris in; hac mixtione
sequitur conclusio de necessario.
flac regula sic posita, modos hujus mix-
tionis in tertia verificemus figura, et pri-
mo primum, qui constat ex duabus uni-
versalibus affirmativis: sint enim primunl
r
608
prredicativi ambo termini, ita quod in
majori A (quod est major extremitas) 'in-
sit omni c Inedia ex necessitate, B autem
(qnod est 111inor extreu1itas) coutingat
inesse olTIni c, ita qnoeI major sit univer-
salis affirlnativa de necessario., et rninor
sit universalis affirmativa de contingen-
ti, sic., ex necessitate omne c est A, con-
tingit omne c esse B, sequitur conclnsio
affìrnlativa de contingenti quod A contin-
git alicui B inesse. Et perficitur hic syllo-
gismus per conversionem n1inoris in tel'-
minis faeranl, et fit talis syllogismus in
tertio primre : quia cum A onlni c inest
ex necessitate (sicut dicitur in majori) , et
contingit quoddaln B esse c (sicut dicit
conversa Ininoris), sequitur in tertio pri-
mre quod A contingéns erit inesse alicui
B, et non sequitur conclusio de inesse,
seilicet hrec, quod A inerit alicui B sine
modo contingentis : et hoc quidem est
veritas.
Sunt tar11en qui nifuntur probare., quod Prima. obje-
in isto lTIodo sequitur etiam conclusio de ella.
inesse, et non tantum de contingenti" sic,
de necessitate omne c est A, contingit
Qmno c esse B, ergo aliquod B est A. Si
non sequitur, detur oppositum, hoc sci-
licet, nullum B est 1\., ex quo et minori
sequitur oppositum majoris per lllixtio-
n~m contingentis et inesse in prilna figu-
ra, sic, nulluln B est A., contingit omne c
esse B, ergo contingit nulluln c esse A,
quod non stat cum majori, qUffi dicit
quod de necessitate omne c est A.
Sic etiam quidam 'probare nituntur, Secunda.
quod sequitur . conclusio de necessario,
sic, omne c de necessitate est A, contingit
omne c esse B, ergo aliquod B de neces-
sitate est A : aut detur oppositum, hoc
scilicet, non de necessitate aliquod B
est A qUffi requippollet isti, contingit
nullum B esse A, ex qua et minori se-
quitur oppositum majoris in prima fi-
gura ex utraque de contingenti, sic, con-
tingit nuiluin B esse A, contingit omne
c esse B, ergo contingit nullum G esse A.
Dicendunl autem ad hrec, quod neutra Ad primam.
 604 D. ALB. MAG·. ORD. PRiED.
istarum conclusionum sequitur : CUlTI majori, sic, nullum B est A, contingit
enim datur oppositum conclusionis de omne c esse A, patet quod sequitur oppo-
inesse,. illud potest esse de inesse ut situm minoris per mixtionen1 contingen-
nunc: et quando propositio de inesse tis et inesse in secunda figura. Patet au- Solutio.
miscetur cum propositione de contin- tem solutio ad hoc sicut prius: quia illa
genti, oportet quod propositio de inesse de inesse (qure est oppositum conelusio-
sit de inesse simpliciter: et ideo mixtio nis de inessc) potest esse de inesse ut
quam inducit non v~let. Quod autem nune: et' ideo mixtio non valete
oppositum eonclusionis possit esse de Hrec autem objectio de conclusione de A!Jlpl.iat oh
· l . . f JeetlOnem
inesse utnunc, ex hoc probatur : quia lnesse et cone USlone de necessarIO, erequamdam
. . fi . · .. ad multa.
e~ tali conjugatione (qualis est inducta) contra omnes IStlUS 19urre et mlxtlonlS
sequitur contingens pro possibili, quad modos fieri posset: sed in omnibus est
si ponatur inesse, ali quando erit de inesse una et eadem solutio.
ut nunc, et aliquando de inesse Silllplici- Accedamus igitur ad secundum IllO-
ter. dum istius figurre ponendum: ille enim
Ad secun- Ad id autem quod inducitur ad hoc est de majori universali negativa et mi-
dame
quod sequatur conclusio de necessario, nori universali affirmativa, ita quod dissi-
Dicendumquod in uniformi generatione miles in qualitate sunt propositiones.
syllogismorum de contingenti in prima Rursum ergo dicamus quod si unum qui-
figura, oportet quod accipiatuf contin- dem terminorum ad medium aliquis po-
gens superius deterlllinatum, hoc est, ad nat privativum majorem, iUud vero quad
utrumlibet. Major autelll in syllogismo est minor terminus ponat quis affirn1ati-
deducente ad impossibile fuit oppositum vum, et de necessario, ita quod Aquidem
. conclusionis de contingente pro possibili: contingat nulli c inesse in majori de con-
et ideo et ipsa est de contingenti pro pos- tingenti, B autem omni c jnsit ex necessi-
sibili. Non valet talis p rocessus : quia si tate in minori sUlnpta de necessario: tunc
aliquid sequitur ad antecedens, non prop- rursum erit prima figura per conversio-
ter hoc oportet quod sequatur ad conse- nem ·d
minoris in terminis factam. Et hoc Major pro
. .. ..' positio in
quens : unde quamvis sequatur conclusio I eo, qUla prIvatIva proposltlo qure ma- fluitin t?ta~
·Jor es t · · fì· sylloglsrnJ
, slgnl lcat contlngere: et propter- con~equen
de contingenti superius determinato:
conelusio dico syllogismi ad impossibile ea cum prima propositio influat in to- tlam.

dueentis : non tamen sequitur ex contin- tam syllogismi consequentiam., oportet

genti pro possibili. Sicut autelll sequi- quod conclusio sit de contingenti negati-
tur conclusio de contingenti et non de va. Cujus causa est., quia quando in pri-
inesse,quonialll ambar sunt affirmativre ma fìgura (ad quau1 ista redu-cltur) propo-
et universales, etmajor de necessario et sitiones istius mixtionis hoc modo se
minor de contingenti: ita sequitur co~ habebant, sequebatur couclusio de con-
çlusio de contingenti et non de inesse in tingenti: et ideo oportet quod hic simili-
primo tertire figurre, quando fuerit major ter fiato
de contingenti et n1inor de necessario, Si autem e converso dietre conjugatio-
scilicet quando B c minor propositio fue- nis, privativa propositio major universa-
rit de necessario, et A c de contingenti li s negativa sit de necessario, et alia llli-
qure est major propositio. noI' sit universalis affirmativa de contin-
Objectio. Quamvis contra hoc iterum objiciatur, genti, sequeturduplex conclusio negati-
.et videatur probari, quod sequatur con- va, scilicet de contingenti, et de inesse:
.c~usio de inesse, sic, contingit omne c quoniam majorem extremitatem contin-
esse A, neeesse est omne c esse B, ergo git alieui minori extrem~tati non inesse,
aliquod B est A : aut detur oppositum, hoc et quoniam non inest, qUffi est conclusio
scilicet., nullum B est A, et accipiatur cum negativa de inesse : ponatur enim A nulli
 lJBER I PRIORUM ANALYTIC. TRAeT. IV
inesse c ex necessitate, sic, denecessi-
tate nullum c est A, et ponatur in luinori
quod B contingit omni c, sic, contingit
omne c esse B-, erit syllogismus, quod ali-
quod B et contingit non esse A, et quod
aliquod B non est A, et perficitur conversa
in terminis B c minori propositione: et
syllogizabitur in quarto prilnre, in quo
major propositio universalis privativa est
de necessario. Quando autem sic se ha-
bebant propositiones in quarto primre,
dictum est in luixtione ista in prima figu-
ra quod sequebatur duplex conclusio, sci-
licet quod A contingebat non inesse ali-
cui c, et alia de inesse, quod A non ine-
rat alicui c ; propter quod et hic sequitur
conclusio de contingenti et de inesse,
quod scilicet A non insit alicui B.
Quando autem id quod est privativum
et universale ponitur ad minorem extre-
mitatenl, ita quod sit de contingenti, sic
quod minor sit universalis negativa de
contingenti, et major universalis de ne-
cessario: tunc sequitur conclusio de con-
tingere non inesse, et perficitur per du-
plicem conversionern minoris-, primam
quidem in oppositam qualitatem, secun-
qam autem in terminis: et syllogizatur
in tertio primre figurre secundum eamdem
mixtionem, sicut cuilibet patere poteste
Quando autem minor fuerit universalis
negativa de necessario, et major univer-
salis de contingenti : tunc non erit syllo-
gismus, eo quod sequitur in terminis
instantire et ex necessitate omni inesse,
et ex necessitate nulli inesse: propter
quod universalis affirmativa vel negativa
de contingenti conclusio sequi poteste Ter-
mini autem ad omni de necessitatein~sse,
sunt somnus, 'equus dormiens, 'liomo :
ita quod dormiens equus sit unus termi-
nu's, qui est minor extreluitas in terulinis
ad omni ex necessitate inesse. In termi-
nis autern ad nihil inesse, minor extremi-
tas est equus vigilans : et tei'mini sunt
sOlunus, equus vigilans, homo. lVledium
autem homo, et somnus major extremi-
tas : contingit omnem honlinem dormi-
re, v~} 0111ni hOluini s9Tnunl 'inesse: de·
605
necessitate nùllus homo est equus : et t'a-
men non sequitur quod contingat dor~
mientem equum dormire, quia necesse
est quod omnis equus dormiens dormiate
Adhuc contingit omnem hominem dor-
mire: necesse est nullum hominem esse
equum vigilantelu : et tamen non sequi-
tur quod contingit equum vigilantem
dornlire, quia necesse est quodnullus
equus vigilans dorluiat. Sic igitur proba-
tur quod est inutilis conjugatio.
CAPUT XXVIII.'
De mixtione necessarii et contingentis in
tertia figura ad syllogismos particu-
lares. .
Similiter autem -se habebitsecundum:
regulaul superius inductam in particula-
ribus syllogismis, in quibus unus -termi-
norum se habet universaliter ad medium,
alter autem particulariter. In tali enim
conjugatione si utrique termini ad me-'
diuln (universalis scilicet et particularis)
sint prredicativi sive affirmativi, sicut in
tertio et quarto hujusfigurre, sequitur
conclusio ejus quod est contingere inesse,
et non sequitur conclusio ejus quod ·est
inesse in tali particulari syllogismo.
Similiter autelu quando dissirnilis qua-
litatis sunt prremissre pro positiones,una
scilicet affirmativa et altera negativa:
tunc quando unum sumitur privativum',
et alterum negativum-, et illa qure,est af-·
firmativa sumitur de necessario, sicut est
in quarto tertire, iterum sequitur conclu-
sio de contingenti, et non de inesse.
'~Quando autem id quod s~mitur de ne-
cessario sit privativum et de necessa-
rio et uuiversale et luajus (sicut in sexto
tertire), tunc sequitur duplex conclusio,
scilicet de contingenti non inesse, et de
non inesse : et de 110C quidem idem mo-
dus est demonstrationis, qui in sill)ilicon-
jugatione paulo ante habitus, quando
universales sunt termini in .utraqueprre-
missarum : oporJet,enim.' omlies .tertire ·fi-
gurre syllogisnlos perfloi per ·priID'am figu~'
 606 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
ralll: et propter hoc quod in "hac mix-
tione sequitur in illisqui sunt particula-
l'es pril11re figul're, necesse est quod se-
quatur etian1 in istis, quia isti ab illis
descendunt et reducuntur in illos.
Quando autem universalis privativa
ponitur ad l11inorelll extrelllitatel11, ita
quod lllinor est universalis negativa, et
SUlllitur de contingenti, erit syllogisrnus
per duplicen1 ·conversionen1 111inoris ad
oppositam qualitatelll, et in tern1inis, si-
cut ante dictUlll est.
Si autem lllinor fuerit de necessario,
non erit syllogismus alicujus conclusio-
nis : et inutilitas istius conjugationis os-
tendetur eodem nlodo, sicut est ostensa
in silnili conjugatione in universalibus
syllogisn1is, et per eosdem terminos ad
inesse on1ni, et ad inesse nulli, qui sunt
somnus, dornliens equus, homo : et
somnuss= equns vigilans, homo: et eo-
dem modo, ut prius formetur instantire
syllogismus, nisi quod Ioco unius unÌ-
versalis propositionis ponitur particularis
ejusdelll 1110di propositio.
l\1anifestum est ergo quando et quomo-
do erit syllogismus in hac figura tertia,
et quando erit syllogisillus ejus conclu-
sionis-, qure est contingere, et quando erit
cum hac etiarn ejus conclusionis qure est
de inesse. Palanl etiam ex dictis est,quod
omnes istius l11ixtionis in tertia figura
sunt syllogismi imperfecti, et quod perfi-
ciuntur per primam figuram, quando vel
per conversionem propositionum, vel per
impossibile reducuntur ad ipsam.
Dubitatio. Potest autelll hic esse dlibium de modo
quinto hujus tertire figurre in hac lllix-
tione, qualiter sit hrec utilis conjugatio,
quando illa qure est de necessario est par-
ticularis et negativa: requales eninl sunt
conjugationes in nlixtione contingentis
et inesse, et in lnixtione contingentis et
llecessaril in prin1a figura, et sinliliter in
secunda, sicut prrehabitum est: propter
quod cum tertia figura descendat a prima
sicut et secunda, videtur quod etiam de-
ben! requari in tertia figura. Sed in mix-
tione contingentis et inesse in tertia figura
non fuit. utilis conjugatio circa quintum
modum, illa de inesse existente particu-
lari negativa. Ergo nec in mixtione ne-
cessarii et contingentis in eodem quinto
modo poterit esse utilis talis conjugatio,
particulari existente negativa de neces-
sario. Ad hoc auten1 dicendum est, quod Solutio.
istre dure mixtiones in prinla Hgura requa-
les sunt quoad conjugationes : in secunda
autelll et tertia non sunt requales quoad
hoc. In secunda enim figura fit inutills
conjugatio juxta quartunl 1110dum in mix-
tione contingentis et inesse, quando iIIa
de inesse est particularis negativa: fit ta-
n1en in eOdel11 modo syllogisl11US in mix-
tione contingentis et necessarii, ilia de
necessario existente particulari negativa:
et utrumque istorum in prrecederitibus est
determinatum. Quod autenlet Aristote-
Ies dixit (et nos in ante· habitis exposui-
mus) in secunda figura tot es~e syIIogis-
mos in una mixtione quot sunt in alia,
intelligendum est de iBis qui per conver-
sionem majoris reducunwr in primam
figuram. SimiIiter etialn dicitur hic,
quod in tertia figura in mìxtione contin-
gentis et inesse non est utilis conjuga-
tio in quinto modo (illa de inesse exi-
stente particuiari l1egativa, sicut prius os-
tensum est) Ht tamen utilis conjugatio in
eodem modo in 'mixtione contingentis et
necessarii, illa de necessario existenti
particulari negativa.
Sed tunc potest qureri, quare l11agis in Objeetio.
11is mixtionibus fit utilis conjugatio in
quarto secundre et in quinto tertire, par-
ticulari existente negativa de necessario,
quam ipsa existente de inesse? et hoc est
qurerere, quare magis mixtio contingen-
tis et necessarii utilis est in istis duobus
1110dis (illa de necessario eXIstente parti-
cuiari negativa) quarn mixtio. contingen-
tis et inesse, illa de inesse existente par-
ticulari negativa? Et ad hoc iterum di- Solutio.
cendum est quod responsio patet: quia
mixtio contingentis et inesse nusquam
tenet, nisi illa de inésse sit de inesse sim-
pliciter et non ut nunc, particularis au-
tem negativa de inesse, eo quodnon. pot-
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV
est fieri major in prima figura per reduc-
tionem, talis est quod non ei appropria-
tur, qUQd sit de lnesse simpliciter : sed
potest esse de inesse ut nunc: et ideo in
mixtione contingentis et inesse non fit
utilis conjugatio in dictis modis. Aliter
auteIn est in propositione de necessario.
Hrec enim et ex natura et ex modo ha-
bet inhrerentiam qure simpliciter est et
essentialis inhmrentia, et habet intelle-
ctum propositionis de inesse simpliciter:
et ideo in mixtione necessarii et contin-
gentis in dictis lnodis fit utilis conjuga-
tio, sicut etianl neret in m:ixtione contin-
gentis et inesse, si illa de inesse diceret
inesse simpliciter.
Ilubitatio. Est autem comnlunis adhuc qurestio
de sufficientia conjugationum in ista mix-
Solutio. tione positarum. A.d quam habendam
duo oportet hic supponere: unum qui-
dem, quod altera propositio sit universa-
lis: aliud autem, quod minor non sit
negativa de necessario. Quibu8 suppositis,
patet quod utraque existente universali
dure erunt conjugationes inutiles, et sex
utiles..l\.dhuc si. major sit particularis et
minor universalis, sex erunt utiles, et
dure inutiles. Utraque autem existente
particulari, erunt omnes inutiles. Ex quo
manifestum est, quod hic sunt novem
conjugationes utiles et novenl inutiles.
8atio autem suppositionum facile patet
ex his qUffi dicta sunto
CAPU1' XXIX.
Breviter colligitur harum mixtionum
utilitas.
N<?ta r~ca- In summa auteln breviter potest ha-
pltulatlO-
nem Of!l-rum mlX Ionum co Il''
. t'
19l UtI'1'ltas SlC
.. dIcen-
,'um mlX-d o, quo d t rlp
. l ex est In
. omni. figura 11lIX- .
Imum pul·
~hram e t . '1" '"
utilem. tlO, SCI Icet necessarll et lnesse, co~tin-
gentis et inesse., et contingentis et neces-
sarii. Prilna autem inter has mixtiones
(qure est necessarii et inesse) non conclu-
dit propositionem sive conclusionem de
necessario in figura prinla" nisi Inaj ori
existente de necessario et nlinori de ines-
607
se : nec in secunda et tertia, nisi univer-
sali negativa existente de necessario :
nec in affirmativis modis tertire figuI're,
nisi universali existente de necessario:
nec in negativis tertire nisi universali ne-
gativa existente de necessario. Et in his
omnibus observandum est., quod illa de
inesse sit de inesse simpliciter, ita quod
in syllogismo .priInre figurre sit medium
sub majori extremitate simpliciter et es-
sentialiter, et minor extremitas eodem
modo sit sub medio.
Secunda vero mixtio (qure est contin-
gentis et inesse) inutilis est in prilna fì-
gura, nisi major sit universalis, et minor
non sit negativa de inesse. In secunda
vero figura etiam indtilis est, nisi uni-
versalis negativa sit de inesse, et sic llla-
jor sit universalis. In tertia vero figura
etiam inutilis est, nisi altera propositio-'
num sit universalis, et nisi in modis ne-
gativis sit major de inesse universalis.
Ista autem mixtio in onlni figura non
concludit, nisi contingens: in prima ta-
men figura majori' existente de contin-
genti concludit contingens ad utrumlibet,
.eadem autenl majori existente de inesse
concludit contirigens pro possibili. In se-
cunda autem figura non concludit nisi
contingens pro possibili. In tertia vero
.figura concludit contingens ad utrumlibet
in modis illis qui post reductionem ha-
bent majorem de contingenti: in aliis
modis qui post reductioneln habent ma-
jorem de inesse, concludit contingens
pro possibili. Et patet ex prredictis, quod
in neutra istarurn mixtionurn utilis est
conjugatio, qure surnitur juxta quartum
secundre, et juxta quintum tertire.
.l'ertia autem lnixtio qure "est contin-
gentis et necessarii inutilis est in prima
fìgura-, n:isi majOl'" situniversalis, et mi-
nor non sit negativa de necessario. In
secunda auteln figura etiam inutilis est,
nisi universalis negativa sit de necessario
et maj or universalis: et hoc intelligen-
dum est de modis qui per conversionem
perfìciuntur. In tertia autem figura inu-
tilis est, nisi altera sit universalis, et mi-
 608 D. ALB. MAG. 'ORD. PRiED.
nor non sit negativa de necessario. Illa
autem mixtio in figura prima ubi major
est de contingenti, concludit contingens
prius deterrninaturn, quod est contingens
ad .utrumlibet:' ubi vero major est de ne-
cessario et affirn1ativa, concludit contin-
gens pro possibili: ubi -auten1 major est
de necessario et negativa, concludit con-
tingens pro possibili, et etiarrl conclusio-
. nern de inesse. Sunt talnen ibi. modi uti-
Ies juxta quarturn rnodum sumpti qui
possunt in conclusionern de contingenti
pro possibili, quos non ponit Aristoteles
in' Prioribus, sicut in ante habitis osten-
sumest. In tertia vero figura in modis
qui 'post reductionem' habent majorem
de. contingenti, concluditur contingens
prius ,deterrninatunl quod est ad utrum-
libet.. In illis auteln qui post reductionem
habent rnajorenl affirmativam de neces-
sario, concluditur contingens pro possi-
bili, et etiam co~clusio deinesse. Prreter
istosmodos sunt, quidam nlodi utiles
Juxtaquintum modurn tertire sumpti, qui
~---
non reducuntur per conversionern, qui
concludunt contingens pro possibili, ilIi
scilicet qui habent particularernnegati-
varn de necessario.
Ex his autern patet quod mixtio con- Corolla
riuro
tingentis et inesse, et lnixtio contingen-
tis et necessarii in prilna figura differunt
tantum in hoc, quod rnajori existente ne-
gativa de inesse, solurn sequitur conclu-
sio de contingenti: majori autern exi-
stente negativa de .necessario, sequitur
duplex conclu~io, scilicet de contingenti,
et de inesse. la secunda autem figura et
tertia habent earndem differentiarn: et
prreter hoc habent alianl; .scilicet, quod
in n1ixtione contingentis et inesse non
est utilis conjugatio in quarto secundre et
quinto tertiro, particulari; existente nega-
tiva et deinesse : in nlixtione autem con-
tingentis et riecessarii' utrobique est' uti-
lis conjugatio, particulari negativa .cxi-
stente de necessario.Hrec igitur de mixtio-
nibus dicta sint.
 LIBER I PRIORU~l ANALYTIC. TRACT. V
DE SUFFICIEN1'I.L\ I~IGURARUM
CAPUT I.
Quod omnis syllogislnus est securldum
aliquam triuln figurarum.
In generatione sive formatione syllo-
gismorum quredan1 sunt principia suppo-
sita quoad figuram, et qucedam quantun1
ad n10dum in figura. Quantum ad figu-
ram qui(h~lll sicut illud, quod omnis syl-
logismus est in aliqua tl'iurn figurarU111, et
quod fit figura ex dispositione triuIll ter-
111inorUlll, et quod omnis syllogisillUS fit
ex duabus propositionibus et una conclu-
sione: qU<E perfecte ostendi'et d{}clarari
non 'poleLAl1±., nisi omnibus syllogislllis
in figura et'modis forIllatis. Quia igitur
syllogis111i omnes secun'tt'tlffi diversitates
figurarulll positi. sunt, consequenter nunc
illa principia declaranda sunt, et quan-
tum ad forn1alia, et quantuIll a~ n1ateria-
lia principia generaiia syllogisIllorurn. Et
forlllalia quce sunt de figura-, et formalia
quantum ad modum, in hoc tractatu
sunt declaranda: et ad hoc specialenl
oportet inducere tractatum.
Dicamus igitur-, quonian1 on1nes qui
in dictis figuris sunt syllogismi, perficiun-
tur per eos syllogismos universales duos
qui sunt in prima figura, universalem
scilicet affirmativam primum, et univer-
salem negativam seeundum, palam est
ex prredictis in tractatu prrecedenti. Quo~
niaIll aute111 omnis syllogismus sernper
sic se habebit, quod sit in aliquo modo
trium figurarum, hoc nune in hoc tracta-
609
TRIUM HABll'ARUM.
tu erit I11anifestum, postquam ostensum
fuerit quod omnis syllogismus est et fit
per aliquan1 trilim figurarum.
Ad hoc auten1 ostendendum, primo
proponilllus hanc propositionem a finali
causa omnis syllogismi SU111ptam, scilicet
quod necesse est omnem syllogismum in
conclusione demonstrare alterum duo..;.
l'U111, scilic.et aut inesse aliquod prredica-
tum alieui subjecto, sicut syllogisrnus
affirn1ativus, aut non inessc aliquod prw-
dicatuIll alicui subj ecto, sicut syllogis111uS
negativus : et hoc aut universaliter, aut
particulariter : universaliter quidcIll quan-
do concludit universaliter, particulariter
auten1 quando concludit particulariter.
Adhuc accipiendo partes dividentes Divisio far··
·
f orn1a l Iter syIOglS111UQ1
l· . specles,
In . d··
ICI- malis syllo·
gism~ in
mus quo d necesse es t OIllnen1 sy Il OglS- · speCles.
lllum esse vel ostcnsivuIll, vel ex hypo-
thesi. Si enilll disputatur ad rem decla~
randam-, necesse est ostensivuIll esse. Si
autem disputatur ad positionem aliquam
datam, necesse est syllogisrnurn esse ex
hypothesl. Unde ejus syllogismi qui est
ex hypothesi pars essentialis et speci es
est ille syllogisrnus qui est ad inlpossi-
bile. SyllogisIllus enim ad impossibile,
datum ex hypothesi, surnit conclusionis .
opposituIll, et e.x illo et altera prren1issa-
rum syllogizat oppositum alterius prre-
missaruIll. Unde quoad illamconclusio-
nem quam infert ex opposito conelusio-
nis, est ipse ex hypothesi, quarnvis quan-
·.tum .ad primam conclusionem quam pro-
bat'et probare intendit., sit ostensivus.
Prin10 ergo dicaIllus de syllogismis 08-
tensivis, probantes quod omnis syllogis~
39
 610 D. ALB. 1'IAG. ORD. PRA~.D.

mus ostensivus est in aliqua trium figu- utriusque prredicatum :et ideo in nulla
rarUlTI. His enilTI ostensis quod sint in cOluplexione et terminorum dispositione
aliqua triunl figurarUlTI, manifestunlerit c0l1lil1unicat- cunl ipsis : incommunicans
quod hi qui ad impossibile sunt, etiam, autel1l ex incolumunicante concludi 110n
sunt in aliqua triunl figurarum : et OITI-' poteste Dico autem incommunicans se-
nino sive universaliter erit hoc manife- cundulll dispositionem et complexionel1l
stuln de syllogismis qui sunt ex hypothe- enuntiantis aliquid de aliquo, vel aliquid
si. Ad probandulll ergo quod omnis syl- dividi ab aliquo : secundum hoc enim
logislllUS ostensivus est in aliqua trium etiam differentia et opposita communi-
figuraruIll, primo sUlnimus hanc propo- canto In eo enim quod UnUlTI prredicatU111
sitionem, quod si in syllogismi conclu- de uno sumitur subjecto, nihil accidit
sione oporteat 'A prredicatulll de B sub- sive sequitur ex necessitate syllogistica,
jeeto syllogizare secundum esse affirn1a- sicut in ante habitis ostensum est : quia
tivuIll, vel non esse negativum, necesse si concludituraliquid de aliquo, oportet
est ad hoc probanduill SUl1lere aliquid quod concludatur per aliquid, quod sit
de aliquo in propositiol1ibus : quia COl1l- utrique comluunicans : oportet igitur
non proba- p'lexum
Complexum . (sieut in prineip.io hUJ'us scientire
,
J
assumere etiam alteram propositionem~
tur nlsi per ostensum est) non probatur nisi per eom- ut in una nledium se habeat ad unum -ex-
comple-
xum. plexulll aliquid de aliquo enuntial1s affir- tremoru-ffi, et in altera ad alterum extre-
mative vel negative: aut ergo sumetur morunl.
idem quod eoncluditur~ sic quod ad pro- Si igitUf hoc nl0do sUlllatur A extre-
bal1dulll A de B sumatur A de B sic, B est mUIll de alio aliquo cui insit ut prredica-
A, ergo B est A, et sic erit sumere id quod tUffi: aut sumatur aliud prredicatum de A
est in principio, et peccatUl1l erit in ar- quod quidem sit c, et si de c (quod est
gUl1lentatione tali: quia idenl per seip- prredicatum de A) sUlllatur alterum prre-
suìn non potest probari : quia sic idenl dicatum : tunc nihil prohibet fieri syllo-
esset notius et ignotius seipso, quod esse giS111Ulll ad aliquid -cui comIllunicat c ;
non poteste Si autelll non idelll erit assu- sed ille syllogismus non erit ad A pro-
lllelldulu, hoc iterum potest esse duobus bandul1l de B, quia c non cOlumunicat
modis : aut enim accipitur aliquod quod cum B neque sicut subjectum ipsius, ne-
est cOITnllunicans CUlll A et B, aut non.- que sicut prredicatunl : et ideo de B nihil
Si est non communicans utrique extrelno potest probari per c sic sumptum, per ea
quod est in conclusione, erit sicut si qUffi sic sUlupta sunt, CUlTI in nullo sint
sumatur sub uno extrenlorun1, sicut si communicantia..
dicanl, quod sumitur A de c quod sub A Adhuc autem si ad probandum A de B
continetuf. Si autel1l sic sunlatur c quod sumatur c cui inest A, et sunlatur c inesse
c de nullo prredicetur, eo quod nihil ac- alteri quam B, et illud alteri : et A suma-
cipiatur sub ipso c de quo A SU111ptUIU tur iterunl inesse alteri q~am B, et sit il-
est, sicut Ht in prima figura : nec iteruill lud E, et illud iterum alteri ut F, et sic
aliquod C0l1l1llUnius ilIo SU111atur de c procedatur semper, ita quod sunlptum
quod sub A sumptum est, SiCllt fit in tertia sub A non referatur aliquo IllOdo ad B nec
figura : nec etianl sunlatur alterum ali- aliquo modo copuletur ad B, id quod
quod prredicatum de A sicut fit in secun- SUl1lptUlll est sub A nec hoc lTIodo erit
da figura, in qua UnUlTI prredicatum ad syllogisl1luS ad B de quo probatur A.
duo refertur subjecta, nullus erit syllo- Ol1lnino eninl et universaliter dicimus,
gisnlus : quia 11lediul1l Snl1lptulTI ad ex- qllonianl nullus llnqual1l erit syllogismus
trelna in nullo conlnlunicR~ extremis: unius dealio quod subjicitur vel prredi-
quia nec est prredicatU111 unius et alterius catur de ipso, si non sumatur aliquo.d
subjeetuIll, nec subjectulTI alllborll111, ncc luediul1l quod C0l1l111Ul1icando _ut:rique
 I-AIBER I PRIORUl\f ANALYTIC. TRACT. V
extremorulU non se habeat ad utrumquc
ex,trenl0rum, vel ut prredicatunl de uno
et subjectum alteri, vel prredicatulu' de
utroque, vel ut subjectulll utrique. Opor-
tet igitur quod quoquo nlodo prredicatio-
nibus (sive secundunl aliquenl luodunl
prredicandi) se habeat ad utrulllque ex-
trenl0rUlll. Cujus probatio est ex fine et
ratione syIIogismi. SylIogisnlus siluplici-
ter, hoc est, absolute et in sua communi-
tate surnptus-, est ex propositionibus enun-
tialltibus aliquid de aliquo. Syllogisnlus
autem hic et ille qui est ad probandunl
hoc deterluinatull1 prredicatum de hoc
determinato subjecto, est ex propositio-
nibus determinatis, qUffi sunt ad proban-
dum et enuntiandun1 hoc de hoc deter-
minate. SylIogismus autelu qui est hujus
extrelui ad hoc extreluulu, est ex propo-
sitionibus determinatis habentibus rne-
diunl, quod est habitudo hujus ad hoc.
Est autelu ilnpossibilc sunlere propositio-
nem qUffi probet de B A-, sUIl1endo talell1
in qua nihil prredicetur, nequenegetur
de R • .i\ut rurSUlU dicendo, quod in1pos-
sibile SUlllere propositionelu talell1-, qUffi
sit probans Ade B, ita quod SUll1atur talis
in qua nulla sit habitudo conlnlunitatis
ad A et ad B, ita quod ad utrumque talis
propositio (qure nihil conl1uunitatis habet
CUIU A et B) sUll1atur-, et si utriusque isto-
l'unl SUl11untur propria in quibus CUIU al-
tera non comluunicat-, neque secundunl
affirll1ationern, neque secundun1 negatio-
nenl. Propter quod oportet quod tale
sunlatur nlediull1 ad extrenla, quod co-
pulet et uniat ca secundunT prredicatio-
nes, sivc secundun1 aliquem 1110dunl prffi-
dicationis : quia etian1 in negativis ali-
quis est nl0dus prmdicationis, si debeat
esse hujus extrenli ad hoc alterunl extrc-
n1un1 syllogisn1us.
Sic ergo necesse est SU01ere mediulll
quod ad utraque extrema se habeat in
aliqua communìtate sive c0l11munieatio-
ne. Si autem sic se habaat habitudo n1e-
1 Mediunl non potest comnlunicare CUlTI ex-
tremis in. syllogismo nisi tribus modis ; et ideo
611
dii ad cxtrema, statin1 probatur numerus
figurarun1. Communicationem cnin1 rne-
dii fieri ad cxtrenla an1bo non contingit
nisi tripliciter J. Aut ~ic C0111lUUnicat me-
diun1, sicut sit A n1ajus extren1un1 prredi-
catull1 dc c n1edio, et c luediunl sit prre-
dicatUl11 de B lll.inori extrelUO : et sic est
prin1a figura. Aut c nlediurn prredicatuIll
est de utrisque extreluis, sieut in secunda
flura. Aut utraquc extrenla SUllt prredi-
cata de c nledio, sicut in tertia figura.
11m nledii eOIllll1unicationes curn extre-
luis sunt t1'es diche figurm, see undum
quas deterlllinatm sunt sylIogismorulll
generationes. I~t causa hujus est: quia
prffidicatìònis et enuntiationis nlodo non
potest cOlun1unicare nledium cun1 extre-
n1is pluribus n10dis. In enuntiatione enilll
hujus dc hoc non est habitudo nisi sub-
j ectionis vel prredicationis : unde comn1U-
nieatio nledii ad extrema non est nisi per
alteralll istarun1 habitudinuIll, vei per
utraluque. Si auten1 per' alteram est:
aut est per subjectionem, aut per prredi-
cationelll. I~t .si est per utran1que, non
potest esse per utrarnque ad utruluque.
Oportet ergo quod per unUlU luodulU se
habeat ad unUlll, et per altcrurIl 1110duIU
ad alterulll. Non autem potest ad nlajus
se habere nisi lnodo subj ectionis, quia
aliter prinluill non esset prinlunl : nec ad
lllinus se potest habere nisi prredicando,
quia aliter postrernulu non esset postre-
)11Ull1.
Si autem aliquis dicat, quod inter A et Objectio.
B sunt plura nledia cop~Iantia A et B-, Di- Solutio.
cendull1 quod non obstat hoc: quia quoad
subj ectionelu et prredicationeIll iden1 1110-
dus est in pluribus et in uno : omnia'
enin1 illa subjiciuntur 111ajori, et prredi-
cantur dc lllinori. Unde eaden1 ratio est
in pluribus et in ~lno quoad figuram qure
eonsequitur talenl vel talen1 tern1inoruITl
dispositionelll.
lVlanifestull1 est igitur quod 0111nCS os-
tensivi s.yIlogisnli per' tres fìguras (quffi
non sunt !lisi tres figurm syllogisticro.
 612 D. ALB. MAG. ORD. PRLE.D.
Removet dictre sunt) terluinantur. Nec est hic pe- principio syllogizatu~ est, hoc est, con-
dubium.
titio ejus quod in principio est, quando clusio quall1 syllogizant antequam acci-
figuram proban1us per terminorum habi- piatur ejusdem conclusionis, hoc dell1on-
tudinelu et dispositionem: quia figura strant ex hypothesi : quando enim ex hy-
quan1vis sit fOrl11a conscquens tern1ino- pothesi inconveniens syllogizatum est,
rum dispositionem, non tan1en est ipsa tunc redeunt dicentes, quod ex quo non
dispositio, sed potius tern1inorull1 dispo- stat oppositum datum ex hypothesi, opor-
sitio causa efficiens est figurre. Adhuc au- tet quod stet prin10 syllogizata conclusio.
tem quanlvis figura sit de prirnis princi- Hujus exemplum est, quoddicaluus esse .
piis syllogismorul11, et ideo videatur figu- syllogizatuln, quonian1 dian1eter est asi-
ra probari non posse, quia non est prius 111eter lateri siv·e costre quadrati sive in-
aliquid per quod videatur posse probari : cOlurnensurabills : ·et dicat respol1dens
ta111en figura non est ita prima, quod non quod non est ~silneter, et ~etur quod est
habeat aliquid prius ea, et per illud figu- silueter sive non incomrnensuralJilis : et
ra probari potest 1. ex hoc dato syllogizemus quod sit sime-
Rp,movet Et quarnvis syllogisluus (per quelu ter: quia abundantia in numeris (quffi
dubium.
figura probatur) sit in aliqua figura, ta- SUl1t iluparia) sunt requalia perfectis sive
men per ipsum figura probatur : quia iIIe Paribus : nUlllerus enirn impar abundat pmerus Quare I,l
Il

syllogisluus (per quem fit probatio) est unitate in una IJarte .super alian1 : quia ar ddical
a bun an
ut ratiol1is instrull1entulu generale aù in duo mqualia dividi non poteste Perfe- et .I.ectu8lar p
4

ol11nia, et non est syllogisluus ut in arte ctus autem dicitur par numerus : quia ex
vei scientia constitutus: sicut et fabri requalibus perfecta discretione constitui-
instruluentulu est malleus, quo et n1alleus turo Cum auten'l hoc inconveniens sequa-
et alia fabricantur. Sic ergo patet quod tur ex hac hypothesi data, quod diameter
omnes syllogismi ostensivi per dictas tres est simeter, tunc demonstrant syllogizan-
figuras tern1i.nentur. tes, quod dia·meter est asimeter, ex hoc
quod falsum accidit sive sequebatur prop-
CAPUT II. ter contradictionem quam dedit respon-
dens in opposito primre conclusionis :
Ilic declaratur quod syllogismus ex hy- hoc eniIU secundum superius determina-
pothesi sit in aliqua trium figurarum. ta fuit ad impossibile syllogizare, osten-
clere aliquid sequi impossibile propter
Sicut autem jam ostensum est on1ne111 priorem datam hypothesim in opposito
syllogis111um ostensivum in aliqua esse prirnre conclusionis.
triull1 figurarum, itçt ostenditur omnem Propter quod cum in deductione ad ill1-
syllogismulu ad ilupossibile, et OlunCill possibile falsi alicujus fiat syllogisluus ex
qui est ex hypothesi, esse secundum ali. data hypothesi in opposito conclusionis
qua111 trium figurarum. Quonia111 alltelu et illius falsi, talis syllogismus sit ostensi-
syllogisrnus qui est ad ilnpossibile-, sit in vus: in taliblls syllogismis qui ad im-
aligua triu~ figurarum, palalu erit per possibile declucunt, et quod a principio
hmc qure statinl dicentur. Omnes enil11 in prin10 syllogis111o monstratur ex hypo-
syllogisn1i qui probant per ilupossibile thesi, sicut prius dictum est: patet quod
quod ex hypothesi sequitur conciusionelu syllogis111us ad ilupossibile est alicujus
quaIn intendunt, falsum quide111 syllogi- ostensivus conclusionis. Jam autelu habi-
zant ex dato opposito conclusionis cum tum est, quocl on1nes ostensivi terminan-
altero prffilnissorUl11. Id autern quod ex tur per has tres figuras. l\ianifestum est

1 Nota responsionenl ad dubiunl quia potest quem probatur passio syllogisnli de syllogisnlo
applicari ad argulllentum de syllogislTIO per in communi. P. J.
 LIBER I PRIORUl\~I
quonialn etiarn syllogisn1iqui probant
per irnpossibile quod sequitur ex hypo-
thesi, oportet quod tales syllogislni fiant
per has figuras.
Sin1iliter auten1 est in on1nibus aliis
syllogismis qui fiunt ex hypothesi, sicut
in circulari, et conversivo, et ex opposi-
ti8, et hujuslnodi syllogisn1is. In on1n1-
bus eniln talibus syllogislnis fit syllogis-
lnus ad transsumptum, hoc est, ab hypo-
thesi sun1pta ad principale proposituln,
aut a contrario, a'ut a sin1ili, aut ab op-
posito. A contrarioquidelll sicut si syllo-
gizatum sit-, quod hon10 est sanus, sequi-
tur quod non est reger. A. silnili auten1
sicut si positUlll sit, quocl quantu"m ad
animre immortalitatelll sin1iliter se habet
in uno homine et in on1nibus, et proba-
tUlll sit quod anin1a Socratis sit in11nor-
talis-, SU111itur quod anima on1nis h0111i-
nis sit imlnortalis. Vel si probctur quotI
contrariorum est idelll sensus, sumitur
quod contrariorun1 esteaden1 disciplina.
Ab opposito autem quando ex hypothesi
sumitur oppositun1conclusionis, ~t dedu-
citur ad inconveniens, et ex iÌlo incon-
venienti reditur ad prilllam conclusionern:
in olllnibus eniln talibus syllogisrnis id
conclusun1 (quod est a principio intentun1)
terrninatur, hoc est, concluditur per con-
fessionern alicujus positionis qua111 dat
respondens, aut per aliquarn alia111 hypo-
thesim a respondente datarne Si auten1
hoc quod dictum est, verun1 est (quod
seilicet syllogisrnus ex hypothesi est ali-
.cujus conclusionis ostensivus) et" "olnnis
ostensivussyl10gislllus per aliquam trium
terminatur figurarurn, sequitur quod ne-
cesse est Olnnem den1onstrationem et on1-
,nenl syllogisn1um fieri per tres proodictas
figuras.
Iloc autem sic ostenso, palam est ex
olim in hoc libro dictis, quoniam omnis
syllogismus perficitur per primam figu-
ram per reductionem in illam. Et adhuc
ulterius palan1 est, quod ornnis syllogis-
mus reducitur in: primos duos primre
Removet figurre universales syllogisrnos. In .hac
dubiulU.
autem deductione et inductiori"e SU111psi-
ANALYTIC.TRACT. V 613
mus pro partibus specificis syllogislnunl
ostensivun1 et ex 11ypothesi: quia istoo
dUffi sunt species forn1ales syllogismi, et
sufficienter dividunt ipsuln. Nec sUlnpsi-
lnus den10nstrativum et dialecticum et
rhetoricum: quia isti 111aterialiter syllo-
gismunl dividunt, et ideo ex talibus par-
tibus sun1ptis universalis inferri non pos-
set quantulll ad propositam intentio11elll,
in qua de forlnalibus syllogismi 10quin1ur
principiis. Quod àutem in exelnplo dici-
mus, quod dian1eter est asilneter, ex pro-
priis istius scientire logicis principiis pro-
bari non potest, sed a logici.s est SUlnen-
dUln, probandu111 autem a geometra.
Ex omnibus igitur his constat, quoniam Nova ratiç>,
o o o o quocL omms
omnlS sylloglslnus perficltur per allquam syll.ogis~)us
o . o" Slt In ahqua
trluln figurarun10 Reducltur nalnque Oln- trium figu-
o Il o o l rarUlTI.
nlS sy OglSlllUS in prlma111, ve per con-
versionelll propositionum, vel per ad im-
possibile deductionen1. Non autelll in
prilllam figura111 reducitur, nisi quod exit
ab illa: et non exeunt a prima 11i8i dure
figurre-, scilicet per conversionem lllajoris
secunda, et per conversionem n1inoris
tertia: ergo nOl1 possunt esse nisi "tres
figurreo Ifrec auten1 olnnia ex prrecleter-
111inatis sunt lllanifesta.
CAPUT III.
Quod nullus esse potest syllogisn~us ad
propositum sine universali propositio-
ne qUéB principiuln est syllogisn~i quan-
tum ad modumo
Amplius autem adhuc declarandu111 est
quod in prrehabitis est silppositun1, et
est principium syl10gisllli quantum ad
l1lodunl. Hoc autelll est, quod in omni
syllogismo cujuscun1que modi sit in on1-
nibus tribus figuris-, oportet aliqùen1 te1'-
minorum esse prredicativum sive affirma- _
tivum ad medium, et oportet aliquen1 esse
universalem universaliter acceptum ad
mediuIll: quia alite l' per dici de omni
vel dici de nullo perfici non posset. Sine
universali enim propositione àut non erit
syllogisnlus, aut si erit" non erit ad pro...
 6t4 D. ALB. l'flAG. ORD. PRlED.
positun1 probandum quod intenditur, aut positun1 est esse probandun1; non eniTI1
el'it petere quod est in principio. ex hoc qU,od agonistica voluptas est stu-
Hoc auten1 in COn1111Unibus et 1110rali- diosa, prohari potest quod n1usica vo-
bus ter111inis ostendi potest sic : Ponatur luptas sit studiosa: quia non inferiur ex
111usican1 voluptate111, hoc ost, volupta- hoc sicut pars ex suo 1010. Si auten1
t0111 qum est in ll1usicis, esse studiosa111, quando sun1it quan1dalTI yoluptatpn1 stu-
sieut sunt ea qUffi sunt de nUlTIerO lauda- diosalTI, inte11igit qualTIdan1 voluptatelTI
hi1iun1 bOnOrUITI: et hcec sit conclusio eamdcn1 esse voluptatcn1 qUffi est n1usica
quan1 aliquis probaro intendit. Dico ergo voluptas: tunc est ac si sicargueret, qUffi-
quod hanc conclusionen1 probarc intcn- dUlTIvoluptas qum est n1usica, voluptas
dens posuerit hanc propositionoU1 volup. est studiosa: ergo lTIusica voluptas est
tatelll esse studiosan1, per quan1 probet studiosa: et tunc petet id quod est in
quod 111usica voluptas est studiosa, su- principio.
mens id quod est COlTIlllUne (sicut genus Si auten1 aliquis objiciat, diccns quod Objectic
vel sicut species ad lTIusican1 voluptatelTI) CUlTI petit quod est in principio non est
et non accipiat universale universalitcr, syllogisn1us: et ideo horunl triu111 n1en-
hoc est, universali signo distributunl, ita 'brorun1, scilicet quod aut non est syllo-
quod dicat on1nelll voluptaten1 esse stu- gisn1us, aut non ad propositulll, aut pe-
Quorndodeox diosaln: 111usicalll auten1 voluptatem esse
arguen.o. tit principiun1, prilTIUn1 continetur in ter~
puris l?artI- voluptatem eterO'o studiosan1· non eritsvl... tio : et ideo divisio nulla. Dici dehet quod Solutio
cularI1JUs 'b c. J
In tertia
fit fallacia loO'isn1US sed p.otius argun1entun1peCcabit in tertia figura (in qua n1ediun1 sun1itur gnra pOlI
consequen- O , , quoquo n
tis. seCUndUIll consequens: sic enin1 argue, pars extren10rUlTI) quoquo modo potest do. argui
. . . . . smgular
'voluptas est studiosa: lTIusica voluptas est: ex slngularlbus aI'gul: et SIC dIversa sunt bus.
voluptas ergo est studiosa: a superiori prin1uIT.ì et tertium : quia CU111 duo sint
ad inferius procedit affirn1ando : nec sub in syllogisn1o, scjlicet illa necessaria con-
hoc quod 'quid est voluptas, potest SU111i sequentim illatio, et conclusionis notifi-
lllusica voluptas, 11isi sit voluptas univer- catio per prre111issas sive declaratio-, pe-
saliter distributa ad standU111 pro qualibet titio principii non peccat contra prin1un1,
singulari voluptate. Sed e converso se- quia de necessitate infertur iden1 ex eo-
quetur sic, n1usica voluptas est studiosa: den1: sed peccat contra secundun1, quia
ergo vo1uptas est studiosa. Quia superius non potest notificari idelTI per idelll: et
est in inferiori secundun1 actun1 et intel- ideo aliquo n10do est syllogisnlus in pe-
lectun1: et ideo infertur ex ipso. Inferius titione principii. Potest enin1 esse vere
autelTI non est in suo superiori nisi po- syllogisn1us nihil prohans et nihil notifi-
tentia : et ideo non possunt ex ipso infer- cans, sicut iste, 0111ne ilA, OITIne c B, ergo
l'i , nisi superius sit distributU111 ad stan- on1ne c A : concludit quidelTI de necessi-
dUl11 pro illo, et pro quolibet alio: tune tate, et tal11en nihil notifìcat vel probat.
enin1 infertur e~ ipso sieut pars actualis Hoc auten1 quod dixi111US (scilicet quod
infertur ex suo toto. oportet in 0111ni syllogislllO esse ter111i-
Si auten1 is qui probare intendit n1usl- l1Ul11 universaliter distributun1) lnagis lTIa-
Ca111 voluptaten1 esse studiosan1, non as- nifestun1 est in denlonstrationihus 111athe-
sun1pserit ad hoc probandun1 COn1111Une l11aticarun1 figurarull1: quia i11m non ex Demonstr
ad voluptaten1 n1usican1, sed sun1pserit slgnls,. . se d ex causa et f orU1a essentla .. l·l tiones ili
thematie
. t .
particulare sic dicens, aliqua voluptas est eoncl u d un t : SICU SI ponan1us esse pro- dunt ex non cane

studiosa: aut ergo quando sun1it aliquan1. b an dun1 et con~-1 u den dun1, quo dangu · l·l causa
gnis, sell
et l'l
. l· ( . d· · 1 ·
voluptaten1 esse studiosan1, intendit hoc trlangu l qUI ICI ul' cequlcrul'US-, vel matinli. essei

de alia quadan1 voluptate quce sit studio- requilaterus) qui anguli sunt super hasilll
sa, qUffi non est musica voluptas: et tune ejusdem trianguli, suut cequales: tunc
nihil faciet hoc sic sun1ptun1 ad hoc quod eni111 oportct describere circulU111: quia
 LIBEIl I PRIORIJl\i ANALYTIC. TRACT. V
requicrurus esse requicrurus non potest
probari nisi per circululTI et per lineas
qure a centro ducuntur ad CirCU111feren-
tiam: et hoc supponit probanda conclu-
sio, quod requicrurus sit requicrurus.
Sit ergo circulus A B e D, et ducantur li-
nere dia111etraliter per centrU111 circuIi A c
et B D, et deinde ducatur linea ex c in D
qure claudit triangulunl in una quarta
circuIi portione : et sic erit illa linea ba-
sis trianguli requilateri, cui basi subten-
ditur quarta circuIi portio qUffi est CD
qui triangulus super basiITI versus angu-
lum trianguli qU1 est in centro circuIi
habebit duos aguloa: et sint illi E unus,
et F alius ; et sic in hac figura sunt duo
genera angulorUITI, anguli scilicet por-
tionunl, qui vocantur anguli incisionunl
quifiunt ex linea curva portionis circuIi
et linea recta qure est sen1idian1eter: si-
cut est angulus A B in una portione, et
angulus B ein alia portione, et angulus
c D in tertia, et angulus A - D in quarta:
et vocantur isti anguli portionum circuIi
ad diametrUlTI clausi. Sunt etianl anguli
trianguli qui in centro per duas dian1e-
tros se orthogonaliter secantes claudun-
tur in circuIi centro. Alii auteiTI dub acuti
clauduntur basi trianguli ad duas semi-
dialTIetros. Adhuc sunt duo alii acuti an-
guli, quia clauduntur basi trianguli et
CirCUITIfer~ntia: qui·a basis trianguli chor-
da est suhtensa arcui qui est quarta por-
.ti9 circuIi: qure porti o est CD, et ideo
illì àti'6 anguli signantur per D c. Et ideo
cir- fh'I uo angu
Anguli inci-
.ionum d' . ' l °I vocant ur et sun t angul'l ln-
. lis,sic Olllnes anguli por.tionum circuIi
culi. cisionunl sive portionum circuIi: quia
unus in una parte ubi linea E F incidit
'circululll in puncto D, et alius est ubi ea-
denl linea incidit circulum in puncto c.
1lis et"go sic descriptis, pònalllus quod
aliquis volens probare, quod anguli trian-
:guli sunt requales, assumpseritprinlo in
prosyllogismo angulum A c linere dia-
metralis ( :quam facit· diameter ·,cum linea
·circuIi in A una parte, et in calia· sui
~parte) requalem esse ei angulo qui est B D,
ihoc est,ei quenl facit alia diameter cum
~ircun1ferentia : et sumat hoc particulari-
615
ter, et non sU111pserit universaliter, pro-
bans quod Olllnes anguli se in circulorum
vel quartarun1 circuIi ex dialTIetro et cir-
culari clausi sunt requales: sed dicat an-
gululll e esse requalem ei qui est Dvel B,
et non assunlit universaliter dicens, quod
omnes anguliincisionunl qui cIaudunt ad
dialuetrum in puncto ubi incidit vel secat
circulunl, sunt requales.
Amplius si volens concludere, quod
anguli requicruri super basiIll sunt requa-
les, et sUlllpserit singulariter, quod ab i5-
tis angulis per conum qui sunt Dc requa-
libus demptis qUffi relinquuntur sunt
requalia, et non s'umpserituniversaliter
sic, quod ab omnibus requalibus denlptis
requalibus qUffi relinquuntur sunt requalia:
ille petit quod est ex principio.
Et esthic triplex syllogismus, duo sci-
licetprosyllogismi-, et unu,s prin,cipa-
clausi ad diametrum sunt requales: anguli
. A B CD sunt portionuI?1 circu~i clausi ad
dialuetrunl: ergo sunt requales. Rursus
in secundo syllogisnlo volells probare,
quod anguli quos constituit basis triangu~
li cum linea arcus, qure subtenditur ei in
dùabus partibus, sunt requales-, facit ta-
lem syllogismum, omnesanguli incisio-
num sunt requales: angulusD et angulus
c sunt anguli incisionum :' ergo sunt
requales. Tertius syllogismus probans,
quod anguli trianguli super basim con-
sistentes sunt requales fit sic, si a quibus-
616 . D. ALB. ~AG. ORD. PRLED.
libet requalibus ffiqualia demantur, qUffi quo, nisi per aliquid quod affirmatu111 est
relinquuntur su~t cequalia: sunt aute111 de altero, et inestei: et ideo medium non
requalia anguli portionUlll D ct c, ergo conjungeret extrellla nec separaret, nisi
demptis requalibus ab eis, qUffi relinquun- affir111ative se haberet ad alteruln extre-
tur adhuc erunt requalia: demuntur au- 1110runl.
tem D et c anguli qui claudu11tur e:x basi, Palanl etial11- est quonialll in o111ni
tanquam chorda, et c D areu: ergo qure _syllogismo aut utramque aut alteram
relinquunlur sunt éEqualia : relinquuntur prremissaruill ~necesse est esse sinlilem
autem E Fanguli trianguli qui sunt su- conclusioni in conlpositione. Dico autem
per basilTI : ergo anguli duo E F (qui su- quod non solum similem esse necesse sit
per basilTI sunt) erunt requales. Et in quo- in affirnlatione vel negatione, sed etia111
libet istorUl11 syllogislTIOrUm si universa- in eo quod sit CUlTI nlodo necessitatis vei
lis propositio non sUlllatur, non erit syl- contingentis aut inesseconclusio similis
logismus. Et si ide111 particulare sunlatur sit alicui prcenlissarUlTI. Nihilominus ta-
quod concluditur, erit petitio principii. 111en in hac similitudine considerare etiam
Et si conlmune sine distributione SU111a- oportet alia prredicamenta sive modos
tur, quod pro alio particulari verificari prredicandi, siGut est VerUlTI, et falsum,
potest, non erit syllogismus ad proposi- et hUjUSlTIodi.
tum. Et si commune secundum se suma- l\Ianifestum est etiam ex prredictis
tur ad probandum, erit fallacia consequen- quando erit simpliciter et universalitiw
tis. syllogismus in omnibus figuris quoad
Manifestum est igitur, quoniam in om- modum et figuram, et quando non erit
ni syllogismo oportet esse universa1em syllogismus, sicut in conjugationibus inu-
terminuln un~versaliter sumptunl. l\Iani- tilibus. Adhuc autenl manifestum est
festum est etiam, quoniam universale in quando erit syllogismus imperfectus, pos-
conclusione (quod est propositio univer- sibi1is tamen ad perfectionem, sicut in
salis conclusa) oportet monstrare et con- secunda et tertia figuris: et manifestum
eludere ex omnibus terminis sive ex am- est quando erit perfectus, sicut in prima
babus prremissis universalibus. Particu- figura. Manifestum est etiam, quod quan-
lare autem sive propositio particularis, et do est syllogismus, necessarium est quod
concluditur ex ambabus universalibus, termini in prremissis se habeant in figura
sicut in primo et secundo tertiro figurre: et nlodo secunduill aliquid in prredictis
et concluditur aliter, ex altera scilicet dictorunl mOdOrUITI. .
universali, et altera particulari., tarp. in
Quod autelll dictUl11. est, quod 0p9r'tet
Prima quarl1 in seeunda et tertia figuris.
Propter quod si conclusio quidem in syllo- conclusionel11 esse particularem, quando
giSl110 sit universalis, necesse est ambos altera prrenlissarum particularis est,
. ideo
.
tcrnlinos ad lTIediunl universales esse: est: quia quando medium conJungltur _
sed non convertitur : contingit enilll quod alteri extremOrUlTI particulariter,non . pot-
universales sint ter111ini ad mediul11, et est esse unitivul11 et copulativum. unlver-
tamen conclusio non erit ulJ.iversalis, si- saliteI': quia id quod est in parte, non in-
cut in tertia figura. Et hujus causa jalll fert id quod est in toto, sed e converso.
determinata est: quia seilicet medilim in Adhuc autem cum altera prremissarum
tertia figura est sicut pars extremorum et est negativa, oportet cOriclusionem esse
ideo extrenlUlTI .cum extrenlO non potest negativam: quia cum alterum extrelllO-
universaliter copulare etconjungere. rum dividitur a medio, vel e converso,
Patet etiam quod alteraln oportet esse non potest medium conjungere extrema
aftIrnlativam : quia negatio nihil copulat, per uniOne111 qualll extrema habeant. cum
et non. dividit et re1110vet aliquid ab ali- ipso: et ideo particulariter conjunctum uni
 IjIBEIl I PRIORUl\:[
et ren10tun1 ab altero, causa est separa-
tionis extrenli ab cxtrelllO.
Adhue autem quod dictuill est, quod
iden1 non potest probari per seipsum,
non intelligitur de his qUffi sunt eadem
per substantialTI, sed de his quru eadenl
sunt seCUndU111 principia quibus sumun-
tu1" et cognoscuntur: et ideo diffinitio
probat diftlnitum, quia sub notioribus
p1'incipiis est diffinitio qualll diffinitulTI:
sic est hic in probatione quaIIl induxi111US.
Ilrec est igitur vera sententia de illis.
CAPU1' IV.
Probatur quod nullus unus syllogisrnus
habet plus quant tres terminos.
Paiam autelTI llic erit, quoniam on1nis
demonstratio sive on1nis ostensio syllo-
gistica erit per t1"es ter111inos et non pIu-
l'es ad eallldem conciusionelll contenden-
tes, et unan1 et, eallldelTI conclusionem
inferentes, nisi forte per alia et alia llledia
fiat sive concludatur una et eadelTI con-
clusio : sieut fit in dialecticis et probabi-
libus, in quibus una et CadelTI conclusio
per plura 111edia srepe probatur : sed tune
non est syllogis111uS unus, sed plures ad
unam tendentes conelusionem.
Uuobus mo-
el'l pOssunt
IIoc autem duobus lTIodis fieri poteste
••se lur a I)ossunt enim piura 111edia ad unalll con-
y tur syllogisnlo, qui prosyllogisrrius voca-
Inedla a d
eamlde!U clusionem ordinata intc1' se esse non con-
eone USIO-
nem. tinua sive. eommunicantia, et possunt
esse eOll1muniountia in aliquo uno quod
·se habeat ut continuans inter ilia et con-
,nectens ea. Et exelTIplum primi est, ut
dicatur E esse conclusio principalis inten-
ta,' et concludatur per A B, sicut per unum
mediuIll, et concludatu1" etiam per E D,
sieut per a:liud medium, qure in nullo uno
junguntur inter se: quod si connectens
ea, et sic ad unalll eonclusionem ordinata
media constituunt duos diversos syIIogis-
1110S, qui non sunt unus syll.ogismus, sed
sunt unius conclusio11is. Exempium au-
tem secundi est sicut, si E conclusio prin-
~ipalis intenta, dicatur concludi per A B
sicut per InediulTI unUll1, et per A c sicut
AN~\L YTIC. rrRACrr. V 6t7
per medium alterulTI, et per B c sicùt per
Inediu111 tertiUlTI : qUffi taman n1edia inter
se COlTIlllUnicant in E quod est eommune
secundo et tertio, vel in A quod est con1-
lllune primo et secundo, sicut lìt in pro-
syllogis111is, qui inducuntur ad n1ajoris
vel minoris declarationenl : hos enilll ne-
cesse est COlll111unem habere aliquem ter-
lllinu111, sieut et ipsa majo1' et lllinor in
principali syllogisillo in uno te1'111ino me-
dio comu1unicant. IIis enin1 duobus n10-
dis piura esse media ad ealTIdem concIu-
sionem nihil prohibet.
IIrec autcm media cum llis duobus 1no- Mul iplica-
tis ruediis
dis sumpta non sunt unus secundum multipliean-
. ' tur et svllo-
substantianl syIIogismus, sed sunt plures gismL
secundum substantiam syllogis111i. Hoc
autem fit in p1'osylIogismis, sieut si A B
sint dure propositiones habentes t1'es te1"-
lllinos ad concludendum quod principa-
lem diximus esse eonclusionem, et ad eam
probandam sive coneludendan1 sumuntur
A propositio, et B propositio, et A pro-
positio sit probanda et probetur per D c,
duas propositiones communicantes in uno
medio: et rursum B secunda propositio
probanda sit per F G, alias duas proposi-
tiones in alio medio communieantes: aut
unum quidem prineipalis sylIogismi pro-
betur induetione: aliud autem quod est
secundum in principali syllogismo,probe-
tur, inductio enim ad sylIogisn1uIn habet
reduci. Sed onlnibus his modis sunt plu-
l'es syllogismi se.cundum substantiam, et
non unus:' cujus signum est, quia sunt
plures ab eis conclusre conclusiones, sieut
eonclusio A qure coneluditur in inductio-
ne, et conelusio B qure concluditur in pro-
syllogismo, et conclusio E qure conciudi-
tur in sylIogisrno principali.
Si autem istre conelusiones ab aliquo
non dicantur esse plures, sed una, eo
quod una est conclusio finalitcr intenta,
ad quam alire in prosyllogismis i~duetre
sunt: sic bene conceditur, quod contin-
git fieri unalll ultilTIO intentam conclusio-
l1em per plura 111edia ,sie ad unum ordi-
nata. Sed hoc modo 110e fieri., quod est
 618 D. ALB. l\fAG. ORD. PRLED.
ftub quose~- prjncipalis conclusio concludatur per A B,
su concedlt
medi~ P?Ss~ sicut per plura 111edia seCUndUl11 substan-
mululJIl('an
ad una;m tia111 est i111pOssihile: quia CUl11 syllogis-
concluslO·
nero. 111US sit causa i111U1edjata conclusionis, et
per SUa111 substantia111 sit causa, sequere-
tur quod pluriu111 causarurl1 seCUndU111
ununl 1110duIll eausalitatis esset unus et
idel11 substantialis effectus. Et hoc est in1-
possibile, si causre sunt reque i1111llediatre
ct secuudun1 ide111 genus causalitatis.
Sit enilll gratia cxen1pli E principali-
ter intenta conclusio, conclusum ex A
una propositione, et Balia, et ex c et D
aliis propositionibus aliud habentibus 111e-
diuIll, et sic sit unun1 conclusulll per
pluI'a; sequitur ex prius habitis, quod in
utroque syllogis1110 necesse est, quod
unun1 se habeat ad alterU111 sicut totun1
se habet ad parten1, sicut universalis se
habet ad particularel11, et unus terminus
se habeat ad alterun1 sicut totun1 ad par-
telll, sicut lllaj or extrelllitas se habet ad
IllediuIll et nledium ad lllinorenl in prillla
figura: ll1edium autenl se habet ut totum
ad utrunlque extre111U111 in secunda figu-
ra, et extrema se habent ad nlediunl sicut
totunl ad partelll in tertia : quia sine tali
habitudine totius ad partem non fit decur-
sus syllogisticus. Dixil11US enilll in prre-
habitis, quonian1 si est syllogisn1us, ne-
cesse est quod aliqui terlllinorum syllo-
gislni sic se habeant ut totun1 et pars ad
inviceni.
Ponamus ergo quod A sic se habeat ad
B sicut totun1 se habet ad partem : sequi-
tur itaque,quod conclusio ,esf ex eis ali-
quid quod sequitur ex ipsis per conse-
quentian1 syllogisticanlo 'Hrec ergo con-
clusio: aut est conclusio E quarn dixi-
n1us esse proprialll, aut est alia conclusio
quun1 E, sicut si dican1us quod alterun1
istoruill concludatur qure sunt c D qUffi
alia sunt ab E, sicut si prre111issaruill alte-
ra concludatur per syllogisnlunl. Aut si
dicaillus quod aliquod aliud concludatur
quodcumque quod est aliud et a prrell1is-
sis et a conclusione principali, et est prre-
ter omnia hrec tria.
Et si primum melubrum hujus detur
divisionis, quod scilicet ex A B proposi-
tionibus ut totum et pars se habelltibus,
eoncluditur E conclusioprincipalis: tunc
ex A B propositionibus erit syllogismus
ad E, et illre dure propositiones non ha-
bent nisi tres tern1inos, in quorum uno
eOln111Unicant et conllectuntur. Si autem
et alire propositiones qure sunt c D sic se
haheant ad invicem ut totunl et pars:
tunc etia111 aliquid quod est eonclusio, se-
quitur etiam ex illis: aut igitur ex illis
sequitur etiam E qure est prin1i syllogisilli
eonclusio: aut sequitur altel~a prrelllissa-
rum in prilllo syllogisillo, sieut aut A aut
B lllajor scilicet vei n1inor : aut sequitur
aliud aliquid prreter hrec tria, quod nihii
horulll est. Et si quidelll datur hujus di-
visionis priIllull1 lllelllbrunl, quod scilieet
sequitur E, tune erit syllogizatull1 per plu-
l'a 111edia et plures syllogisillos. Si autell1
datur secundunl ll1ell1brunl, quod seilicet
sequitur alterum, aut A seilicet aut B,
erunt plures prosyllogisl11i: et sic semper
aut erunt plures syllogisll1i sieut prosyllo-
giSll1i sunt plures, et cadunt in numeris
eum principali syllogismo: aut sunt plu-
l'es syllogismi ad unall1 conclusionell1 in-
dueti, sicut dicill1US paulo ante, quod ac-
cidit idenl sive eallldelll conclusionell1 per
plura ll1cdia et per .plures terminos con-
eludi: hoc eniIll Sffipe contingit in dialec- .
ticis, et etialll in demonstrativis, ubi idelll
per plures causas demonstratur demon-
strationibus diversis. Si autelll datur ter-
tiUIll lllembrunl, scilieetquod concludi-
tur aliquod aliud prreter llffie tria qure di-
eta suni, scilicet quod nec principalis con-
eIusio, nee ll1ajor, nec minor syllogismi
principalis: 'tunc plures erunt illi syllo-
gisn1i et inconjuncti ad invicem et in-
eommunicantes in terminis.
Si autem dicatur quod cet D proposi-
tiones non se habeant ad invicem ut to-
tUlll et pars, ut facere possint syllogis-
mUIll sive decursuill syllogisticunl,tunc
varie assumpta· suni- ad propositU!J.ll
nihil concludentia: nisi forte dicatuT,
quo d ut prreter necessaria accepta sint :
sicut ea qUffi aut inductionis probantis
 _LIBER I PRIORU~I
universalenl, vel relationis propositi, vel
alterius alicujus taliu111 gratia assun1an-
turo Sed tanlen quoCU111que 1110do su-
nlantur, se111per e(unt seCUndU111 sub-
stantianl plures syllogis111i. Si autenl· di-
catur quod ex A B propositionibus non
est eonseque11s c conclusio principalis,
sed aliquod aliud fiat conclusio ex A B pro-
positionibus quanl E ex c, D autenl aliis
propositionibus assul11ptis fìat consequcns
conclusio horu111 altertun, seilicet aut A
aut B sieut in prosyllogisnlis: aut forte
dicatur quod alia qUfficumque conclusio
sequitur et concluditur ex c D propositio-
nibus prreter hree tria qUffi dicta sunt:
constat quod onlnibus his 1110dis plures
sunt syllogis111i, sed non ad hoc quod
est propositunl : quia non fiunt adpri-
111anl conclusionenl. Ponebatur enim a
nobis paulo ante, quod A B propositiones
sunt ejus eonclusionis quanl dixi111US es-
se E, c D aute111 propositiones, sicut jaln
dictulll est, non sint ,cjusdelll conclusi0-
nis : et sic plures sunt non conl1llunican-
tes sibi syllogislni.
Si autenl dicat aliquis, quod ex c D
propositionibus nulla fit penitus conclu-
sio onlnino, nec eadenl quiden1 prinlffi.1
nec alia : tunc accidit sive sequitur quod
c D propositiones vane sunt assun1ptffi, et
non sunt ejus conclusionis qUffi sequitur
ex principio per prinlunl conclusa syllo-
gisnlulll. l"lropterea nlanifestu111 est ex
dictis, quod o111nis syllogisnlus et Olllnis
delllonstratio erit tantUlll per tres termi-
nos et non per plures, nisi sint plures
syllogisrili seCUndU111 substantiam.
Objectiùn~s. Si autem aliquis objiciat contra h,ree et
'dicat, quod syllogislllus ex oppositis non
habet nisi duos ter111il1os, sic, nulla di-
, sciplina est studiosa: oInnis disciplina est
studiosa: ergo nulla disciplina est disci-
plina. Adhuc enthY111e111a quod est con-
versio propositionis non habet nisi duos
tern1inos: et 110e tanlen redueitur in syl-
logismulll, quia on1nis argumentatio ad
syllogislllulll habet reduci. Conversio au-
tem propositionis in duabus propositio-
nibus non habet nisi duos terminos: et
ANALYTIC. rrRACT. V 619
sic etia111 syllogislllus in queIll tale redu-
citur enthY111e111a, non nisi duos habebit
terminos. Sinlilis objectio est de induc-
tione, qUffi multos te1'lllinos habet, et
absque alicujus ter111ini dinlinutione 1'e-
ducitur in syllogis111um. Et Si111ilis iterunl
objectio est de exe111plo quod quatuor
habet ternlinos, et absque alieujus ter111i-
ni din1inutione redueitur in syllogis111um.
Ad hffie autem on1nia et si111ilia jalll S
0lin1 in hujus scienti~ libro responsum
est, quod scilieet syllogisn1us ad plus et Nota qun-
. l] . d l· modo sy 11 0-
111lnUS la Jet tres termlnos, se a lquan- gi"mu~ pos-
. sit habere
do habet tres secundulll substantlanl et plures ter-
. . . IlIinos quam
ratlonenl et actunl prOprlU111 ternl1norunl, tre.s aut
. . Il· f . paUClores et
SlCUt In sy oglsmo per ecto : aliquando qUO!11odo
habet paueiores, scilicet seeundunl sub- non.
stantiam, sed tres secundunl rationeIn,
sicut in syllogismo ex oppositis, in quo
ll1ajor extrelllitas secundunl substantianl
una, duplex est sCGUndU111 rationenl : quia
111ajor est etiam ll1inor, quando secundo
ponitur in Illinori propositione. Et simile
aliquid isti est in enthymelllate, in quo
altera propositio retinetur in ll1ente. Ali-
quando autem habet plures terlllinos se-
cundunl substantianl, sed non secundunl
rationem, sicut in induetione: in quo
onlnia singularia sub uno conlll1uni in-
dueta rationelll llabent unius termini,
qui est nlinor extrelnitas . .Lt\liquando ha-
bet plures terminos secundum substan-
tialll et rationenl, sicut in exemplo : sed
tune non reducitur argunlentatio illa in
unUln syllogisll1unl, sed in plures sicut.'
fit in exempl0, sicut in consequeilt,ibus',
secundi libri ostendetur.
Ad onlnia talnen hrec notandunl quod Removet
. . ùubium.
quall1vls IllaJor extrernitas aliquando cunl
seipsa ponat in nunlerunl, sicut in syllo-
gisnlo ex oppositis, in quo fit ut duo: ta-
nlen 111ediunl seCUndU111 actuIllnlediandi
nonponit cunl seipso in nU~11erUi11, ut
faeiat duos ternlinos bis positum in dua-
bus propositiànib'us: nee quatuor erunt
ternlini propter duo subjeeta et duo prre-
dieata, quia unus actus unius Illedii qui
est actus uniendi_ et conjungendi extrellla,
non potest esse, nisi mediu111 unium refe-
 620 n. i\LB. l\f~L\G. ORD. PR1ED.
l'atur ad utl'urnque extren10l'Ulll: qui ac-
tus mediandi perfici non potest, nisi 111e-
diu111 bis ponatu1~, se111el cUln uno extl'e-
mo in pl'opositione Illajori, et sen1el cun1
altero in altera pfropositione : et sic patet
quod non sunt nisi t1'es ternlini.
m~-
Quareplurl-
(hum Quan1vis etian1 in propositione~
ista
!)u~ litteris
slgmficatur. 111ediu111 pluribus litteris
. . significatuIll
. sit ..
tan1en non est nisi unun1 secundum ac-
tUB1 et 1'ationeIll llledii, sed pluribus lit-
te1'is signifìcatur 1'elatio ejus ad diver-
sa: et ideo quando significatur litte1'a
una, secundum substantia111 significatur :
quando auteIll duabus significatur litt.e-
ri5, significantur dure ejus habitudines:
quando auteIll tribus, significatur ul
, unun1 uniens duo: et quando quatuor si-
gnificatur, significatur ut situn111abens in
duabus propositionibus, qure duo habent
subjecta et duo prredicata.
CAPUT V.
De rlUlnero propositionum in syllogisrno
et simpliciter uno et nOtl simpliciter
uno, et qualiter se habet numerus pro-
positionum ad numerum terlninorul1~
et conclusionum.
Iloc auieIll (quod dictUIll est de nUl11e-
1'0 tel'minorUlll sicut dictu111 est) mani-
festo sive 111anifestato, ostendenduIll est
quod syllogisilluS omnis sin1pliciter unus
ex duabus est propositionibus et non plu-
Quomodo ribus: nan1 tres termini secundum sub-
tres t~rmini.. o . o o
sunt dure stantlun1 et actuIll et ratIonem terIlllno-
propositio-
nes.
t o lO t d °t O
rUn1Illa erla Iter sun ure propoSllones :
eo quod nledium seCUndU111 rationem et
actuIll mediandi necesse in utraque accipi
propositione: et nisi sic fiat non erit me-
dium in ratione et actu mediandi : secun-
dum enim unun1 actum mediandi dicitur
11ledium terminus unus: et hoc modo
tres termini sunt c0111pleta et sufficiens
n1ateria duarum propositionum.
Objectio. Et si objicitur de enthymen1ate, ubi
Solutio. sunt duo termini, et una propositio ; Fa-
cile est solvere, dicendo quod enthymen1a
non est syllogislnus apertus et perfectus,
sed occultus. Quia una propositio ejus Quomodo
enthymerna
(secundum quod occultus syIlogisn1us est) estsylloglS-occuoltus
teneturin n1ente: et hoc IllOdo habet mus, et quo-
modo habet
t1'es terminos et duas propositiones .. Et tres termi-
nos et duas
Patet ex ratione J. an1 inducta, quod tres propositio-nes.
ternlini ad se invicen1 secunduIll ratio-
ne111 et actU111 ter111inorum terIllinati con-
stituunt dc necessitate duas propositio-
nes.
Et si objiciatur quod dure propositio- Objectio.
nes habent quatuor terminos : vel potest
dici sicut in prreeedenti eapitulo hoc 80-
lutun1 est; veI 111elius potest dici, quod Solutioo
alii sunt terillini .svllogismi et alii pro- In mosyllogis-
J ' sunt
q~a~uor ter-
PositionUl11. Ter111ini enim syllogis111i sunt mun propo-
terminantes sufficienter consequentiam t1'es sitionum, et
tantum
syllogistican1 unius ex alio : et tales ter- termi.ni ~yl-
loglsmlo
mini dc necessitate sunt tres: quia non
concluditur unus de alio nisi per tertiuIll
qui est mediun1. Tern1ini autelll proposi-
tionis sunt, in quibus stat propositionis
resC?lutio : unde ho·~ mododuarum pro-
positionum sunt quatuor termini: qui
tan1en quatuor terIllini non sunt nisi tres
ter111ini syllogismi.
. o
S ecun dum h une 19ltur IllO dOun1 tl'es possunt
se plures
es-
ter111ini sunt dure propositiones, nisi ali- q~:~;~~s
qui plures termini assun1antur ad proban- in syl!ogis-
mo qUi non
dUlll maio'rem vel n1inorem principalis e~t simpli-
J CIter unus.
syllogisn1i sive perfectioneIll: eo quod
o
aliquando secundum probationem suffi-
cientem syllogismus in suis propositioni-
bus perfectus non est: tune autem sic
coassumptis pluribus terminis, non est
syllogismus simpliciter unus secundum
substantiam, quemadmodunl in priori-
bus prreeedentis capituli dictuln èst : quod
fit in prosyllogislllis qui ad perfectionelll
syllogismi principalis addueuntur, qui
syllogismus finaliter est unus-, quamvis
seeundum substantialll non sit SiIllplieiter
llnus.
Ex hoc autem manifestum est, quonian1
in quacumque oratione syIlogistiea ad
inferendum conclusionem perfectam non
sunt nisi pares propositiones, hoc est,
dure. Quia duo est prilllus pa~ numerus,
sicut ternarius est primus imparo Pro-
positiones dico, per quas ordinatas in
 LIBER IPRIORU~I ANALYTIC. TRACT. V
modo fit conclusio syllogismi principalis.
Dico autem principalis : quia etialn su-
perioruln conclusionuln quce concludun-
tur in prosyllogismis, necesSariUl1l est es-
se quasdalIl propositiones., per quas con-
cluduntur: sed sicut conclusio non est
principalis, ita nec illce propositiones sunt
principalis syllogismi propositiones, et
ideo talis oratio non est syllogistica, quia
non est sinlpliciter unus syllogisnlus:
aut plura interrogavit ad conclusionem
principaleln et pro conclusione: aut non
est syllogizata in modo et figura: inter-
rogantur enim aliquando plura ad propo-
sitam conclusionem in dialecticis syllo-
gismis, sicut in octavo TopicoruJ1~ docet
Aristoteles.
Sed sumptis syllogismis seCUndUl1l pro-
positiones principales syllogismi, onlnis
syllogismus est ex propositionibus per-
fectis (hoe est paribus) quia ex duabus,
et est ex terminis abundantibus (hoc est,
in1paribus) quia ex tribus ternlinis : ter-
nlinis eninl sunt uno plures, quam pro-
Ql~aFe ter - positiones. Quia aliter consequentia ex-- .
mlllI sun t
tres .in syl- tremi ad extrenlUln ternlinari non potest
logismo. ,
nisi per medium. Unde propterea quod
unum de uno concluditur, sunt duo ter-
mini, et propter consequentialn oportet
esse tertium qui est lnedius terminus,
qui bis sunlptus duas facit propositiones ;
et consequentialn tertice quce est conclu-
sio ex duabus : quam consequentianl fa-
cere non posset, nisi referretur ad extre-
nlunl utriusquce propositionis. Propter
qU,od etiam talis proportio est inter pro-
positiones syllogismi et conclusionem,
quod conclusio est diluidietas propositio-
nUIn: quia conclusio principalis est una,
Removpt
et propositiones prrelnissro dure. Qualnvis
dubium. in prrehabitis de Inixtionibus ostensuln,
quod aliquando ex uno syllogisillo Ee-
quuntur duro cOHclusiones: tamen illffi
~unbro conclusiones non sunt reque iIllnle-
diatro, Hec reque principales: sed una
est conclusio immediata, et alia. sccunda-
ria qUffi concluditur per illam qure est
principalis.
Quando autenl per antesyllogisnl0s
621
(qui dicuntur prosyllogismi) concluditur
altera propositionulll prremissarunl, su-
per alteranl prmmissarum vel sub alte-
ram, nledium accipiendo ad prosyllogi-
mum : tunc sunt quasi nledia continua,
quasi secunduIll ealndenl lineam ad
unaln accepta conclusionem : imnlediato
tamen unUlll accipiendo super vel sub al-
tero extremorum, tunc dicuntur media
continua. Aut quando diversre conclusio-
nes concluduntur per plura media non con-
tinua, qum secundunl unanllinealn non ac-
cipiuntur ad eanldenl conclusionelll, sieut
in syllogisIllis qui non sunt unus syllo-
giS:p.1US finali conclusione una, sicut si A B
sit conclusio qure concludatur pere D duo
media continua vel non continua., tune
adhuc multitudo ternlinorum in proposi-
tionibus taliuln syllogisnlorunl posito-
runl, uno secundunl numerUln superabit
lllultitudinenl propositionurn.
IIoe autem sic probatur: si enim in
continuis ternlinis secundum unam li-
nealll' superioris et inferioris acceptis, ac-
cipiatur terminus qui syllogismo princi-
pali est 'extrinsecus, et in prosyllogismo
est necessarius, qui 'etiam intercidens ter-
l1linus vocatur: aut ille secundum lineanl
et ordinem ternlinorum sumetur extrin-
secus in lìnea, aut ponetur intrinsecus ad
ordinem l1ledii inter extrema in principa-
li syllogismo posita. Dico auteln extrin-
secus idern quod ad extrinsecus in ordi-
ne terminorum, et sumatur medium ali-
quod super extremunl nlajus ascendendo,
sicut super hominem anim.~l, et super
animaI ViVUlll, et super ViVUIll corpus, et
super corpus substantia: aut SUlnatur
desce.ndendo sub l1linori extremitate, si-
cut si 111ediuln sit vivuln, et sunlatur sub
vivo anilllal, et sub anilllali homo, et sub
hOIIline aliquis homo, et sic deinceps:
utruITlque eniln vocatur extrinsecus as-
sumptUl1l. Ad nledium autem sive ad in-
trinsecus dicitur poni il1tercidens terllli-
nus, quando sunlitur inter extrema prin-
cipalis syllogismi, su.,P majori scilicet.,
et super minorem extrem~tatem assulnp-
to ternlino intercidente: et hoc fil quan-
 622 D. ALB. l\lAG. onDe PR.iED.
do non per ilumediatuln medium con,-
ciuditur extrernun1 distans de extren10,
sicut si conciudatur substantia de quo-
dam homine per vivuln : tunc enim inter
vivum et quemdan1 hOlninen1 inferius
possunt sun1i n1edia animaI et homo, et
inter substantian1 et vivum possunt sUIni
media (\orpus et anilnatU111 et hujusmodi :
qUffi on1nia ad n1ediun1 (quod est inter
extrema) ordinantur: et utroque lllOdo,
extrinsecus scilicet et intrinsecus assu-
Inendo multiplicantur termini per talium
lnediorun1 assul11ptioneln.
Utrumque autem istorum Inodorun1
accidit senlper uno minus esse intervalla
(qure sunt propositiones) quan1 terminos:
senlper enim assunlptuID Inedium est in-
ter extre111a conjungibilia per nlediulll:
et talis conjungibilitas non potest esse
nisi termini in uno (nlediante inter
duo) superent propositiones. Propositiones
autenl intervalladicuntur, quia requales
sunt intervallis: et hoc in ante habitis
requaliter sic exposituln est.
Et qualnvis sic terlninorU111 nUluerus
uno excedat nunlerum intervallorU111, non
tamen seluper propositiones sic assunl-
ptre perfcctre sunt (hoc est, secundum nu-
merun1) et ternlini abundantcs (hoc est,
sccunduln numerum impares) quia et ad
extrinsecus et ad intrinsecus possunt et
pariter et imparitcr assului. Sed in hoc
perIllutatim se habent terluini et propo~
Quom9~o sitiones: quia cum propositiones sunt
pro POSltlO- • d
l!e~ .syllu- perfectre Slve pares secun UIll numerum,
glS1111 et ter- . . . . ]
mini ejus- tunc termInI aSSU111ptl sunt a Jundal1tes,
dem Han •• ., t .
po~sunt es· SlVe lnlpares, e e converso cum prOpOSI-
se lfl eodem . . . b d
numero, et tloneS sunt 1111pareS, Slve a un antes,
quare. . . . l
terllllnl sunt pares: uno enln1 luoe OrUl11
nUlllerus terminorum ad numerUIll pro-
positionum se habere non potest, CUl11
mediulu Sel11per sit necessariuIll ad extre-
ll1a conjungenda, et cum extrenla sint
duarun1 propositionUl1l, necesse quod nu-
merus terlllinorU111 uno vincat nUn1CrU111
propositionllnl in talibus prosyllogislTlis
sic assumptis. Et 11ujuS causa est, quod
sernper cum terJuino uno sic assunlpto
additur una propositio, per illius ternlini
relatio'nelll ad medium, undecumque sive'
extrinsecus, sive intrinsecus Snl11ptulh ad-
dature Ptopter quod quando tern1ini sunt Si termini
sunt lJé1re~,
abundantes; propositiones erunt perfectre, prcen!issre
sunt impa-
et e converso: et ideo necesse est sic res et e
converso.
transmutari scCUndUl11 par et il11p~r te1'-
n1inos et propositiones addita una et ea-
del11 fOrl11a in terl11inis.
Conclusiones autem ex talibus tern1i-
nis et propositionibus conelusre non jarn
eUlndel11 habebunt ordinen1 seCUl1dUn1
nUmerU111 paren1 veI imparelu, neque ad
terminos, neque ad propositiones: uno
enim ternlino assumpto addito, conclu-
siones tunc adjungentur, quod non sunt
nisi una unitate pauciores prreexistenti-
bus ternlinis :quilibet enin1 superior de
inferiori concludi potest, et solus. ulti-
m.us in tali ordine non potest eonciudi de
aliquo: quia inter ultinlun1 et aIiquod
inferius sumptUl11 nihil est nlcdium: eo
quod nihil sit sub ipso uIterius quod ac-
cipi possit sub ipso: ad alios autenl ter-
111inos superiores onlnes fit eonclusio su-
perioris de inferiori per lnediunl .SU111-
ptunl. lIujus autelll cxen1plul11 est, sieut
si dican1us, quod eis tcrlTlinis unius syllo-
giSl11i qui sunt A B C in quibus A de c per
B ac1jacet tern1inus assun1ptus intrinsecus,
qui est D, sic A B c D.: tunc enil11 statilll
dure adjacebunt conclusiones: quiauna
conclusio est, qure est A majus extrenl'~n1
conelusunl de B per c n1ediulu, et illa quru
est ad B conclusun1 de c per D mediun1
a8sulllptum. Sinliliter auten1est et in
onlnibus aliis assulllptis te1'111i:nis, quoad
portionen1 numeri terillinorulll ad ):.LUnle-
rum conclusionun1 in ordine, quan'do ad
extra sUlnitur terluinus, sive aseendendo,
sive descendendo.
Si auten1 ad n1ediul1l intrinsecus sunl-
ptus intercidit terrninus, eodenl II10do se
habebit quoad nUlllerUlll conclusionun1:
quia ad UnU111 soluni 11lti111U111 in ordine
terminorum non faciet syllogislnun1:
quia hoc dc nullo concludi poteste Pro-
pter quod patet quod in tali assulnptione
multo plures crunt conclusiones quam
ternlini sint veI propositiones. Est ta-
 LIBER I PRIORUl\I
Objectio, men hic attendendum, quod quarnvis ul-
Cluod tot
.Int termi- tiITIUS terminus in descendendo solus
"l Cluot pro- d lO l dO o o
It08itioneso nunquam e a lqUO conc u l pOSSlt In
uno ordine terlTIiuorUU1, et primus in
ascensu sit de quo nihil concludi possit,
eo quod inter ipsum et eum qui concludi
deberet de ipso, non potest esse mediulll:
quia aliter sequeretur, quod aliquid esset
superius SUp1'elTIO-, quod esse non potest :
CJllomoclo o
...1 lIeutrum et hoc modo ad neutrUlTI ultlmorum po-
ullimorum fì· l '.
l'ntost ~eri test Ieri conc USIO: se
d a d quo dlob l et
(~OnCIUSlO dO fi l 10b
me 10rUlTI lt conc USIO : et quo I et uno
o
medio sumpto intrinsecus 1nter extrenla
ad mediuln adduntur dure propositiones:
sint enim te1'lTIini syllogismi principalis
A B c-' tune concluditur A de c per B, et
sunt istre propositiones, omne A est B-,
amne c B, et tres termini: sumatur unus
terminus inter A et B : et sit ille D, tunc
erunt dure novre (novi syllogismi) alire pro-
positiones, hre scilicet, OITInO D est A, et
omne B est D, et concluditur A de B per
D, et tunc videntur esse quatuor tern1ini
et quatuor propositiones: et sic tot esse
Solutio. termini quot p1'opositiones. TalTIen hoc
non est ad unaUl et eamdeul conclusio-
nem, sed ad duas: sed CUlli propositio
in talibus syllogismis non sit intervallun1
inter duos terminos ilTImediate sunlptos,
qui sunt subjectulTI et p1'cedicatunl, tunc
alire dure 'propositiones prio1'is syllogismi
disparent et deficiunt, qure fuerunt OITIne
B A et omne c D, quia fune B non est im-
nlediatum ad A, sed potius conjungitur
'ei in conclusione nova per D : per D enim
concluditur A de B, et sic remanet adhuc,
quod duarum propositionum sunt t1'es
termini, et non quatuor: quia priorunl
propositionum disparet una, et du~ ·nov~
ex assumptione unius ter111ini generan-
tur. Et onlni eodem nl0do est· si inter
n1edium et nlincYrem ext1'emitatem tornli-
nus aliquis assumatur, ut CUlTI dicituI'-,
quod tern1ini sint A B c, et inter B et c
sumatur E-, tunc enilTI per E concludetur B
de c, et hoc lTIodo ctianl patet quod uno
tcrnlino addito dUffi fiunt conclusiones :
·quia concluditur A de c per B, et conclu-
·ditur A de B per D, ctsimiliter est ex alia
~;\NALYTIC. rrRACT. V 623
parte inter medium et n1inorem extre-
ITIitatelTI : tunc enim concludetur nlediulTI
de minori extremitate, et mcdium fit ex-
trelTIUm per nOVUlTI aSSUlTIptU1111TIediul1l.
Si auten1 0111nino fìunt diversi syllogis111i,
sicut si unus sit A B c, et alter D E F,
tunc oportet sex esse te1'minos, et qua~
tuOI' propositiones : et hoc non est con-
trarium ad ea qure dieta sunto Sed ad
intrinsecus inter majus extremum et me-
dium, et inte1' medium etnùnus extre-
n1um SUlTIUntur Inedia in prosyllogismis :
omnino auten1 diversi termini sumuntur
ad eos qui positi sunt diversi syllogis-
mos.
Et patet ,quod in uno ordine termino-
rum uno addito termino semper additur
nova conclusio prreter uitimulll, sicut
dictum est: quia novun1 inter extrema
ITIedium unan1 facit conclusionenl: sed
tunc qure prius fuerunt extrerna in syllo-
gismo principali, efficiuntur non extrema
nisi aliquod medium alterum sumatur
extrelTIOrUlTI, CUlli quo id quod prius erat
mediulll, efficitur extrenlum; et hoc est
quod in ista parte probatur. Et patet
quod impossibile, est quod ad diversas
conclusiones quocumque modo factas,
non sint diversce propositiones et diversi
tern1ini, si seCUndUlTI rationelTI termino-
rUlTI accipiantur.
C-LL\PUT VI.
De propositionibus QUa3 faciliter-, et de
his qUéE difficulter probantur.
Quoniam autelTI "'ex his qure determi-
nata sunt habemus de quibus sicut mate-
rialibus principiis fiunt syllogisn1i : et per
formalia principia in ante habitis deternli-
nata habelTIUS quales-, et quando, et quare
fiunt in unaquaque iìgura: quales secun-
dunl affirnlationen1 et negationem: et
quando secundunl perfectionenl et irnper-
fectionenl, et conjugationes utiles et inu-
tiles: et quare quantum ad consequentian1
qUffi vel per conversionem vei per dici de
amni vel dici de nullo ve~ per ad inlpos-
 D. ALB. 1'IAG. ORD. PRiED.
sibile deductionem. Habemus etiam quot
modis fit et quot modis demonstratur
in qualibet figura. Ex his etian1 facile
manifestum est nobis etiam qure propo-'
sitio sit difficile, et qure facile sit argu-
mentabilis per syllogismuu1. Illa enim
propositio ad quam sunt plures viro,
et in pluribus figuris, et per plures casus
sive modos figurarunl concluditur, facilis
est ad arguendun1 : qure auten1 in paucis
concluditur figuris, et per pauciores figu-
l're n10dos,difficilius est argun1entalis,quia
pauciores vice rationis habentur ad ipsam.
Ergo affirmativa uuiversalis per pri-
malll solam figuram monstratur: et per
hanc etiam non nisi sinIpliciter, hoc est,
in uno solo modo prin10 concluditur : et
ideo non nisi una via rationis habetur ad
illam. Privativa vero propositio, univer-
salis quamvis per inductionem particu-
larium requaliter probetur cum universali
affirmativa,tamen per syllogismum plu-
l'es vire habentur ad ipsam probandanl
quau1 ad universalenl affirmativam : quia
et per priman1 figuram probatur, et per me-
dian1 figuralll : per primam quidelll sinl-
pliciter in uno modo, secundo scilicet: per
mediam autem probatur dupliciter, per
prin:um secundum modulll, et secundun1
secundre figurre. Particularis autem affir-
mativa adhuc dictis duabus fac~lius pro-
batur syllogistice: quia probatur et per
priman1 figuram, et per postremam : sim-
pliciter quidem sive uno nlodo concludi-
tur per prinlan1, quia in tertio prin1ffi
tantuill particularis affirmativa: triplici-
ter vero concluditur per postrelllalll, quia
per primum modum tertire, et per ter-
tium et per quartun1. Omnibus autem :fa-
cilius probatur particularis negativa sive
privativa, quia illa in onlnibus figuris
nl0nstratur: simpliciter quidem in pri-
ma, dupliciter in secunda, et tripliciter
in tertia, scilicet in secundo modo et
quinto et sexto : unde in prima quidelll
semel concluditur: in media autelll et
postrema etiam concluditur: in media
quidem dupliciter, et in postrema tripli-
citer concluditur.
Ex his auten1 manifestum quoniam
universalem affi.rmativam construere qui-
dem est difficile: eo quod paucre vire ra-
tionis' sunt ad eam construendam. De-
struere autem eam facillimum est: on1-
nino· enim sive universaliter facilius est
interimi siv~ destrui un~versalia quam
particularia. Universale enim et contra-
rio et .contradictorio destruitur : si enim
nulli insit Qllod est 'contrariulll ad omni
inesse, et si alièui non insit quod est con-
tradictorium, utroque modo interen1-
ptum est universale affirn1ativum, quod
est omni inesse. Horum auten1 duorun1
contradictoriulll, scilicet quod est alicui
non inesse, in omnibus figuris moustra-
luI' et in nlultis IllOdis figurarum: con-
trarium autem, quod est nulli inesse, per
quod etialll destruitur universale affirma-
tivum, monstratur et concluditur in dua-
bus figuris, prima scilicet et secunda.
Eodem auteln DIodo facilis destructio
et difficilis constructio est in universali-
bus privativis plus quam in particulari-
bus, licet lllinus sit quan1 in universali
affirillativa: universale enilll negativun1
dupliciter inte'rimitur, scilicet contrario
et contradictoriò: si en1n1 omni inest
contrario, interelllptum est universale
negativun1: et sì alicui inest, tunc ite-
rUlTI contradictorio est interenlptum : ho-
rUlll autem duorum contradictorium, sci-
licet particularis affìrn1utiva concluditur
in duabus fìguris, universalis autem affir-
Illativa in una.
In particularibus autenl facilis est de-
structio: destruitur negafivun1 si olTIni
ostendatur inessc, et affirillativun1 dc-
struitur si nulli ostendatur inesse: sub
contrario enilll non destruitur, sed con-
tradictorìo tantunl. Sed construere par-
ticulare utrun1que, seilicet affir'mativum
et negativum est facilius quam destruere:
utrunlque enim particulare syllogizatur
in pluribus figuris, et per plures casus
sive modos figurarum : ncgativum enim
particulare in onlnibus concluditur figu-
ris, et particulare affirmativun1 in dua-
 LIBER I PRIORU~I ANALYTIC~
bus, et concluduntur per plures easus
sive modos figurarum.
Omnino autem sive universaliter non
oportet nos latere, quoniam contingit
destruere se per se invicelll et universa-
lia et particularia: destruuntur enilll uni-
versalia per particularia sibi contradi-
ctoria, et particularia destruuntur per uni-
versalia sibi contradictoria. Construere
autem non contingit universalia per par-
ticularia : quia si particularis affirmativa
sit vera, non sequitur propter hoc uni-
versalelll esse veranl. Sed e converso per
illalll qUffi est universalis, construitur
particularis sibi subalterna : sienim uni-
versalis affirillativa sit vera, sequitur
quod particularis affirillativa sit vera:
nam si omni inest, sequitur et alicui
inesse. Et similiter est de universali ne-
gativa ex qua con'cluditur particularis ne-
gativa. Simul autem CUlll hoc manife-
StUffi est quonianl facilius est destruere
quam eonstruere, quia per duo destrui-
tuI', et per unUlll tantum construitur.
k,.Uogus.
....'Ulll dl-
Ex o111nibus autem qUffi ~a principio is-
",orum. a tius libri usque hue dieta sunt 111ani-
et' h,cl p~o " '
uu" lIrlllJl festuill est quonlodo quoad g'ener'ltionelll
filtr' buc .(
""CJue.
TRACT. V 625
fit syllogism'us, et per quot ternlinos, et
per quot propositiones, et q;uomodo in
complexione et eomlllixtione se habentes
ad invicenl. Alnplius autenl manifestuill
est qUffi propositio in unaquaque figura
concluditur : quia universalis affirmativa
in una, universalis negativa in duabus,
particularis affirmativa in duabus, parti-
cularis negativa in olllnibus. Unde nlani-
festum est qUffi propositio in pluribus
figurarum casibus sive modis et qure in
nlodis paucioribus syllogistiee monstra-
tur : hoc enim totum palam est ex his
qUffi dicta sunto
Et ideo antiqui comillentatores hujus Finis pri~i
"b . hO -dO ti 0 " " , h segme~tl.
ll l'l le lxerunt Inlrl prlmanl 1tEp~X07r1)'J uJìi~rr.rml1
(hoc est, sectionem) qure est de genera-
tione syllogisnl0rulll et principiis ad ge-
nerationem syllogisnl0rum pertinentibus.
Abhine autem dixerunt incipere secun-
dam· 1tZptX01t~'J, in qua docetur facultas et
idoneitas syllogizandi in syllogismo sie
generato ut prrescriptum est. Quare au-
tem hffie vel illa propositio in hae vel illa
figura concludatur, in ante habitis dietum
est.
40
 626 D.ALB. l'fAG. ORD.
TRll(JTtlTU8 VI
DE MEDII INVENTIONE.
Ad qUfE inspicicndun~sit ad n~ed'ii in-
ventionem.
lIabita (sicut deternlinatum est) gene-
ratione syllogismorum, videndunl est
qUOlllOdo nos idonei eriulus selllper syl-
logisulorum, sive syllogismis, -quia
genitivum Gl'mci ponunt pro ablativo :
- idonei autem erimus ex facultate et
Prima ca~sa potestate syllogizandi. lIoc enim maxinle
quare hlC
~gatu~ do desideranduul est in hac scientia, quia
Jnventlone
nledii. (sicut a principio dictum est) syllogismus
est instrumentum per quod in complexis
ignoti per notunl accipitur scientia : et
ideo qui idoneus est in syllogizando, ido~
neus erit ad accipiendulll cujuslibet
complexi scientiaul: non autem potest
esse idoneus nisi per llledii inventionem :
quia (sicut in prrecedenti capitulo. proba-
tunl est) additio medii facit additionenl
conclusionulu qure sunt ignoti scientia.
Oportet igitur do cere uledii inventio-
nenl : qu[uuvis enim hoc fieri non possit
arte resolutoria a qua hic liber denonli-
natur, tamen necessariuul est pr;opter
bonitatem doctrinre, ut hujus inventio do-
ceatur. N ec resolutio fieri posset, ni8i
nledium erit inventum.
Secunda Docebimus igitur in hoc tractatu quo-
causa. Dl0do erìmus nos idonei syllogisluis in-
veniendis ad propositiouenl sive propo-
sitanl qualucumque qUffistionenl terulinan-
danl, et docebiulus per quaul VitUl1 su-
menlUS principia syllogizancli qure sunt
circa uuunlquodquc propositu11l nob1s ad
I~RiED.
ternlinandum sive concludendum. Doce-
bimus autem primo in cOljlmunibus om-
ni qurestioni propositre ad qure inspicien-
dum sit, et postea dicemus etiam ad qua-
lia respiciendum est, et sic transibiluUS
ad propriorunl inspectionenl : hoc enim
nunc jam dicendum restato In scientia
enim ista non solum oportet considerare
generationem syllogismi, quod ad reso-
.lutoriam pertinet scientiam : sed (cum ista
scientia sit modus aliarum scientiarulu)
utilitas maxima consistit in hoc quod ha-
beamus potentianl sive facultateln facien-
di syllogismos. Unde ,quamvis ex natura Nota se.
tentiaDl.
sinlus habiles, ars tamen naturre super-
veniens potentiam dat syllogisnlos fa-
ciendi : cui si adjungatur usus, erimus
ex natura habiles-, et ex arte potentes, et
ex usu faciles-, ut dicit Victorinus. Ad me-
dii igitur inventionenl primo ponenda est
diffinitio prredicabilium et subjicibiliulU
in qucestione qUffi proponitur terlninan-
da.
Dicamus igitur quod omnium eorum
qUffi sunt, quredam sunt talia ut dc nullo
alio a se 'prredicentur universaliter vel
prffidicari possint-, ita quod vera sit prre-
dicatio, Cleon et Callias, et ut generaliter
dica1 ur, quodlibet quod est singulare et
sensibile : quia sensus proprius non est
nisi hujus singularis : talia autem sunt
prima substantia, .de quibus onlnia alia
prredicata prredicantur, SlCUt patet in
exenlplis inductis de Cleone et Callia : de
utroque enim illoruln prredicatur et spe-
cies et genus : quia uterque eorum est et
h01110, et aninlal, ét rationale, et risibile,
et aceidente proprio discretus. Alia au-
 LIBER I PRIORU~f
tem sunt prredicata tantuffi., qUffi ipsa
quidem de aliis sibi subj ectis prmdican-
tur, de eis autem alia ipsis priora secun-
dUln intellectum non prredicantur, sicut
sunt generalissima. A.lia auteln sunt qure
et ipsa de quibusdam prredicantur ut de
subjectis., et de ipsis alia prredicantur, si-
cut sunt media inter generalissin1um et
singulare., sicut homo, quod est species,
prredicatur de Callia, et de h0l11ine prre-:-
dicatur animaI : et sic h0l110 et prredica-
tum est ad quredam, et subjectum est ad
alia. De his sufficienter dictum est in
Pr;edicamentis.
Hujus autem divisionis probatio est :
quoniam ergo quredan1 eorUln qure sunt,
de nullo nata sunt dici sive prredicari (8i-
cut dicit primuln istius divisionis lnem-
brum) palam est hoc modo: natura son-
sibilium sive singulariuln pene unUffi-
quodque est hujuSffiOdi quod de nullo
prredicatur. Pene autom dico propter in-
dividuum vaguIIl : quod falnan quando
prredicatuf., prmdicatur gratia speciei, et
non gratia ipsius secundum quod iPSUl11
.'nJ(ulare individuum ost. Propter quod sensibi-
li. nullo lO o o l o ellob t l
"",.Ucatur IUln Slve slngu arlum quo .. l et a e es
t do aliis, sed alia prcedicaIitur de ipsiso
e.'..maecun- d Il dO . o dO
.cd· u! e nu o prre lcetur, nlSI prre Icetur ut
d.ns.
secun dunI acclOd ens: dOICJn1US
° o
enlln quan-
doque albul11 illud d0l110nstratum in sen-
su Socratem esse : et hoc n10do Socrates
non in quantun1 singulare prredicatur,
sed potius discretuln in sensu (quod for-
male est) prredica1ur de Socrate: sensus
enim est, Socrates est albuln illud, et al-
bum illud delnonstratUl11 determinatur
per Socratem. Hoc enin:t n10do albuln
illud habet naturamprredicabilis acci-
dentis, sicut individuun1 vagU111 habot
naturan1 speciei cun1 dicitur quod ~o­
crates est aliquis hOlnoo De: hoc autem et
in scientia UniversaliuJn et in scientia
Pr;edica7nentorum satis dietum est: et
hoc modo dicinIus hoc veniens esse Cal-
liamo
Quonian1 ·auteln in sursun1 pergepdo
J Ex quo sequitur ens non esse uniVOCUl11 de-
cenI prredieanlelltis : et hoc colligilur ex verbis
ANALYTIC. TRACT. 'TI 627
in linea prredicabilium statur quandoque
in uno quod est prredicatuffi tantum et
non subjectunl : hoc qualnvis dictuln sit
in PréEdicamentis, talnen adhuc rurSUln
dicemus hoc in Posterioribus per demon-
strationem : et ideo sit hoc hic supposi-
tun1 : quia per istam scientialn hoc pro-
bari non poterito Et sic secundum men1-
bruln patet inductre divisionis. De his er-
go qUffi suprelna sunt in linea prredica-
mentali, non contingit demonstrare ali-
quod prredicatun1 aliud quod per se prre-
dicetur de ipsis : et si prredicatur aliquid
de ipsis, non prffidicabitur nisi secunduln
opinionern, hoc est, secundum commu-
nitatel11 qUffi non est generis vel speciei,
sed est cOlnn1unitas opinionis, hoc est,
analogim : qure communitas non est nisi
opinionis, quia qualnvis sit in lnultis, ta-
n1en id quod prredicatur non est nisi in
uno, et in aliis aliquis modus ejus, quod
ad comn1unitaterrl confert et refert opi-
nio '. I-Irec tan1en generalissima vera
prredicatione prredicantur de aliis infe..
rioribus: et singularibus in hoc sunt con-
traria, quia singularia non prffidicantur
Ea autem qure in Inedio istorun1 sunt,
n1anifestun1 est quoniam utrun1que eon-
tingit : quia et hrec de aliis, et alia de ip-
sis dicentur sive prredicabunturo Maxinle
enin1 de his., intern1ediis scilicet sunt pene
Olnnes rationes syllogisticre sive ratioci-
nationes. Et de his tribus oportet etial11
considerare rationes in n1edioruln inven-
tioneo Pene autem dicin1us, quia aliquan-
do in syllogis111is extrema fiunt media,
sicut in secunda figura et tertia :sed hoc
raro eontingit : maXi111e tan1en in talibus
qure subjiciuntur,et prredicantur respectu
d"iversorum, inspicitur in 111edii inventio-
ne : quia ista positione sunt 111edia, sicut
n1cdiuln in pril11a figura o
Oportet ergo propositiones ad conclu-
dendum propositum circa unumquodque
propositu1l1, hoc est, propositan1 qurestio-
Philosophi in hac parte, ut notat eLianl Joan-
nes gl'ammat. P.'Jo.
 628 D. ALB. MAG. ORD. PRlED.
nem sic sumere, ita quod prius proponat
et accipiat ante alia diffinitiones subjecti,
vel etiam (ut quidam dicunt) prffidicati :
et accipiat alia qureCU111que sunt propria
subjecto, ut description~s, et notificatio-
nesquascumque, qUfficumque proprie sunt
rei qUffi subjicitur, et de qua qureritur
quod de ipsa possit concludi, quia per
propria magis syllogizatur ad proposi-
tum: convertibile enim magis facit ad
propositunl, quam non convertibile. Post
illa autem inspiciendulu est in ea qUffi-
cumque sequuntur, hoc est, consequentia
essentialiter sunt ad subjectulu, sicut ani-
maI ad hominelu : sub talibus enim acci-
piendum nledium in prima figura et in
tertia, et super talia accipiendum .est me-
dium in figura secunda. Deinde etianl
post hffiC tertio inspiciendum in ea qUffi-
cunlque sequuntur rem qure est subje-
ctum, et rursum qure res sequitur, hoc est,
qure ipsum subjectunl antecedit, ut honlo
est antecedens ad animaI. Et etiam illa ad
qure subjectum sequitur, sicut homo se-
quitur aliquem honlinem. Etoportet etianl
propter negativos syllogismos inspicere
omnia repugnantia qUfficumque eidem
subjecto non contingit inesse propter dis-
R8movet parationènl vel oppositionem. Sed non
dubium.
oportèt accipere vel inspicere ea quibus
ipsa res subjecta non contingit inesse,
hoc enim superfluum esset : quia habitis
repugnantibus qUffi universaliter a re re-
moventur, habetur etianl quibus ipsa l'es
subjecta non sequitur : eo quod simpli-
citer et in terluinis convertitur universa-
lis negativa : et ideo scito cui prffidica-
tUlTI aliquod repugnat, scitur etialu qui-
bus repugnat subjectum, conversa propo-
sitione universali negativa.
Adhuc autenl in his qUffi sequuntur
subj ectum qUffistionis (ut antecedens) di-
videndunl est, et inspicienda sunt qure-
cumque sequuntur subjectulu in co quod
quid est, et substantialiter prmdicantur de
subjecto : et inspiciendu111 est in illa con-,
sequentia qUffiCU111que sequuntur non in
eo quod quid est, sed qurecumque etianl
sequuntur ea et pra~dicantur de eis ut :pro-:-
pria et convertibilia : per hoc enim magis
concluditur ad propositum, quia sunt con-
vertibilia, ut· risibile cum homine-, et sen-
sibile cunl animali. Et oportet etiam in...
spicere in ea qure sequuntur subjectum ut
accidentia : quia conclusio accidentalis
non concluditurde aliquo nisi per mediu111
accident~le. Et adhuc horum qure sequun-
tur ut accidens, oportet consiilerare,
utrum prredicetur ut ens probabile quod
deterluinatur ad opinionem, sic quod sci-
licet videtur omnibus vel pluribus vel sa-
pientibus, et ll1axime notis, faciunt pro-
positionelu probabilem. Et iterum inspi-
ciendunl est qure prredicantur de subjecto
vel sequuntur ad subjectum secundum rei
veritatem, qure sunt de rei essentia-, ex
quibus fiunt propositiones demonstrativre
et necessariffi. Q.uanto enim plurium ta-
lium aliquis idoneus fuerit per facultatem
intellectus in aecipiendo,. tanto solertior
est, et citius inveniet conclusiones : et
quanto horum veriorunl et essentialiorum
talium fuerit inspector, tanto luagis et ef-
ficacius demonstrabit propositionem :
quia deluonstrativus syllogismus ex pro-
positionibus est essentialibus.
In his autem qUffi dieta sunt non opor-
tet eligere ea qure dicta sunt tantunl, sed
oportet etiam eligere qUffi magis et qUffi
minus sunt eligenda: nlaxime ergo eli-
genda sunt talia consequentia non qUffi
sequuntur particulariter vel indefinite,
sed qUffi sequuntur totam relU subjecti in
omnia sua particularia distributam. Ver-
bi gratia non oparlet erigere quod sequi-
tur hominelu que111dalll vel aliquenl, sed
id eligendulu' est quod sequitur omnem
honlinem: et hoc ideo utilius est, quia
omnis decursus syllogisticus est per uni
versales propositiones: et luedium quod
universaliter sequitur minus extrenlum,
nlagis infert universaliter quam aliud.
Quando ergo mediu111 eligitur secundunl
consequens indefinitum, tunc incertum
est si universalis est propositio qUffi con-
cludiiur: quia indefinit'unl et pro toto et
pro parte potest verificari : cum vero fi-
nitU111 est i~, q\lantitate per. sign~Ill ,uni~
 LIBER I PRIORIJ~I ANALYTIC. TRACT. VI
versale, tunc manifestum est quid sequi
potest ex tali medio. SilTIiliter autelTI ma-
gis cligendulTI est in antecedentibus ad
subj ectum qurestionis qure ipsun1 subj e-
ctun1 totum (hoc est, universaliter) sequi-
tur, hoc est, de quibus subjectum qure-
stionis universaliter prredicatur propter
eamdem (qure dicta est) causalU: quia
scilicet universales potentiores sunt in de-
cursu syllogistico. .
Sed ea qure sequuntur ad ipsuin sub-
jectum qurestionis non est sun1endulu
secundulu totum, hoc est, universaliter
sequi ad ipsum, ita quod signU111 univer-
sale ponatur ad prredicatuill quod sequi-
tur ad subjectum : sicut si dican1 homi-
nem sequi omne anilTIal, aut si dicanl
musicam sequi omnelll disciplil1am, ut
si dicam, musica est omnis disciplina.
Sed tantU111 est accipiendun1 prredicatU111
quod silupliciter sequitur subjectun1 sine
signo distributivo, quemadmodum et pro-
tendimus sive proponimus in propositio-
nibus syllogisilli. Si enim universaliter
prredicatun1 prredicetur de subj ecto inde-
finite sumpto, inutile eritquantuill ad
decursum syllogisticulll, qui penes distri-
butionem prredicati non attenditur t : et
erit impossibile quantuill ad veritatenl
propositionis, quia disparata vel opposita
prredicabuntur' de eodelll. Est eni1n ilTI-
possìbile omnem hOlllinem vel hominem
esse on1ne animaI: quia sic omnis homo
vel homo esset asinus et leo et hUjUSlllO-
di: et hoc modo ilUPOssibile est justitiam
esse omne bonum. Sedsubjectulu cui si-
ve ad quod sequitur prredicatum in ilIo,
dicitur omne, quia subjcctun1 distribui-
tur signo universali: hoc enim utile est
ad dccursum syllogisticum, et non facit
impossibilem propositionen1.
Quando autem ab aliquo superiori suo
continetur subjectum qurestionis~ cujus
(scilicet subjecti) sequentia oportet sume-
re ad medii inventionen1: tunc non est
eligendum sumere ea qure in his qure es-
1 Juxta illud 1 Periherrn. cap. t·i., nulla affir·
lnatio erit vera in qua de universali subjecto
629
sentialiter continent subjectun1 : quia illa
actu et intellectu clauduntur in subjecto,
et in hisqure sunt in suhjccti ratione. Si-
militer etiam non lTIultun1 oporlet sume-
re qure non insunt universaliter: quia
illa sunt essentialiter repugnantia: et
olllnia ista statilll SUlTIpta sunt ipso sub-
jecto sumpto: et ideo superflUU111 est
iterum studere ad talium acceptionem.
Et hoc patet per hoc, quia: qurecumque
sequuntur essentialiter animaI, hrec se-
quuntur et hominem, per id quod in
PrfEdicamentis dictUlll est, quando alte-
rUlll de altero, qurecumque de prredicato,
etiam de subjecto dicuntur. Et similiter
est de repugnantibus, qurecumque uni-
versaliter non insunt consequenti, hrec
etian1 non insunt antecedenti: quia qure-
cun1que removentur ab animali, remo-
ventur etiam ab llomine.
Inter ta111en extranea repugnantia 111a-
gis sumenda sunt qurecumque sunt magis
propria et lllagis propinqua, quam illa
qUffi sunt magis extranea et magis reIllO-
ta: et hoc bene contingit, quia quredalTI
sunt speciei qure sibi sunt propria et pro-
pinqua prreter genus: necesse est enim
diversis speciebus in quantuill species
sunt quredam propria prreter genus ines-
se : et ilioruill opposita sunt speciei etiam
magis propinqua, quam opposita gene-
rum. Adhuc auten1 etiam illud universale
quod sequitur id quod continetur (hoc
est, suhjCCtUlll vel antecedens) nonopor-
tet eligere, ut animaI quod sequitur id
quod est llomo : et hoc ideo quia sumpto
subjecto sive antecedente omnia illa
SUlTIpta sunt qure llt universale et essen-
tiale sequuntur ad ipsum : sicut necesse
est quod hon1inem sequatur animaI: et
similiter omnia alia essentialia prredicata
necesse est, quod sequantur ad ipsum
antecedens, quia hrec' omnia sunt in 110';'
Iilinis electione : et ideo accepto et gene-
raliter accepto antecedente, ista omnia
accepta sunt in hominis electione.
universaliler prredicatur pr~dicatum.
 630 D. ALB.. l\IAG'.ORD. PRiED.
Adhuc etiam sumenda sunt et eligenda pluribus~ aliquando aut,enl sinlpliciter:
etiam ea qure plerumque et non sempeI: propter hoc in consequente et anteceden-
ad subjectunl sequuntur, hoc est, ut in te supradictre accipiuntur considerati 0-
pluribus : et etiam talia ad qure sequitur nes. Appellantur autenl' ista antecedens çuare sub~
• Jectum et
o

aliquid plerulllque, qUffi sunt prredicata et consequens potlUS quaul subJectunl et prredi~atum
b" dO vocavlt no-
quidem de subjecto : sed ad ipsa sumpta prre dIcatum ; qUla su Jectum et prre lca- mine ~nte~
o . o

dO d OO d cedent18 et
sequuntur quredam ut in' pluribus, qure t um non dlcunt or lnem Ille Il a con- consequen-
o

utilia sunt in mediorum sumptione : quia Cl USIonem-, se'd consequens et antece'd ens
o tis.

ad problemata terminanda qure plerum- medii dicunt ordinem : omnis eninl habi-
que sive in pluribus sunt, fit syllogisnlus tudo medii .affirillativa ad 'conclusionelll
qui est ex propositionibus qUffi' ut in plu- exprimitur per has intentibnes, antece-
ribus sunt aut onlnibus aut ad lllinus ali- dens, et consequens : oIllnis autem habi-
quibus: uniuscujusque enim syllogismi tudo lllediì negativa ad conclusionem sa-
conclusio in talibus similis est principiis tis exprimitur per repugnans et extra-
sive propositionibus per quas concludi- neum : et ideo talibus intentionibus in-
turo tendendum est hic.
Amplius autenl ea qure omnibus se- Quod etiam dictum est, signum uni-
quuntur et antecedentibus et consequen- versale non esse addendum ad prredica-
tibus sive subj ectis et prredicatis, non est tum affirmativre propositioiIi~, eo quod
eligenduill : quia ex taliuni terminorum est et semper falsum, et facit locutio-
conjunctione non potest esse utilis conju- nem falsam, satis planum est quod quo-
gatio ad syllogismum : hrec enim omnia ad decursuum syllogisticum est super-
disponentur ut prredicata secundum af- fluum. Falsum autem est ideo, quia
firmationeIll, quod non valet in secunda prredicatunl secundum quamlibet partem
figura;. taiTIen propter quaill causam ista facit dici de qualibet parte subj ecti : et sic
non eligenda sint, in sequentibus erit contingeret quod disparata' dicerentur de
manifestum. eodem, quod esse nòn poteste l'amen
Dubitatio. Attendendum autem' de his qure hic potest dici in negativa signum universa-
dieta sunt, ut sane intelligantur: quod le additum ad prredicatum, sic, ol)1nis ho-
enim dictUlll est, quod aliquod conse- ll10 non est animaI: quia cum affirmativa
quens ad antecedens sequitur ut frequen- cum signo universali sit falsa, superve-
ter, et aliquod ut semper, posset habere lliens negatio tollit illam falsitatem: et
calumniam: quia consequens quod se- ideo convenienter additur in negativa 1.
rnel sequitur ad antecedens, selnper se- Et ideo etiam dicitur in libro Periherme-
quitur ad ipsum, vel nunquam: quod nias 2 quod nulla est prredicatio in qua
autem frequenter sequitur, aliquando se- prredicatum est universaliter çum signo
quitur, et aliquando non: et sic non est universali acceptum.
Solutio. vere consequens. Sed ad hoc dicendunl Adhuc etialll diximus quod magis eli-
quod in tota ista scientia antecedens vo- gendU111 est consequens antecedentis
catur subjectum, et consequens vocatur quam consequentis, et quod magis eli-
prredicatum : et non vocantur antecedens gendum est consequens propinquum
et consequens secundum consequentiam quam remotum: et de extraneo' similiter;,
secundum quam id quod est in alio se- idem dictunl : quia quidquid sequitur ad
cundum actulll et intellectum sequitur àd consequens, sequitur ad antecedens, et
ipsum: et quia prredicatum aliquando non convertitur: et quidquid sequitur
inest subjecto u! nunc, aliquando ut in ad remotum, sequitur ad propinquum,

i Limitatio illius propositionis : quando prffi- falsa.

dicatuln sunlitur universaliter, propositio est 2 In libro 1 Perihe1'm·, cap. t>.'
 LIBER ,1 PRIORU~I ANALYTIC. TRACT. VI
sed non convertitur : et ideo plura acci-
piuntur in antecedente, quan1 in conse-
quente : et plura accipiuntur in propin-
'quo, quam in remoto: et ideo ad inven-
tionem medii plus valet accipere antece-
dens quam consequens, et plus valet ac-
cipere propinquum quam ren10tum.
CAPUT II.
Qualia et quomodo' se habentia princi-
pia sunt eligehda ad quodlibet propo-
situm quoad mediorum inventionerrt.
In hac autem arte de medii inventione
primo dabimus regulas qualiter invenia-
tur medium ad construendum onlne pro-
positum problema, sive sit universale af-
tìrmativuln, sive universale negativunl,
sive particulare affirnlativum, sive nega-
tivum ; et primo qualiter construitur uni-
versale affirmativum.
. . , regu- Dicimus igitur quod construere volen-
l. tibus de aliquo subjecto toto universaliter
sumpto quod est subjectum ejus prredica-
ti quod construitur de ipso (hoc est, quod
prredicatur de ipso universaliter gratia
onlnium partiunl suarum) inspiciendunl
est in lTIedii inventione ad antecedentia
prredicati qure sunt sibi subjecta, de qui-
bus ipsum dicitur sive prredicatur univer-
saliteI', et de quibus ipsum prredicatum
oportet prredicari universaliter: et hoc
est quad essentialiter est sub ipso prre-
,dicato : illa enilTI sunt consequentia sub-
jectuni (de quo subjecto prredicari opor-
tet) qureCUlTIque, ipsum subjectum se-
quuntur, sicut in Prtedicamentis dicen-.,
dUlTI est per illud principium, quando al..
terum de altero ut de subjecto-, qurecurn-.
.que de prredicato dicuntur, omnia de 'sub-
'jecto dicentur. Si enim in antecedenti-
bus prredicatulTI et consequentibus sub-
jectunl, aliquid unum inveniatur quod
idelTI sequatur subjectum et antecedat
prredicatum, per illud sicut lTIedium con-
cluditur, quod necesse est alterum illo-
rum, quod scilicet est prredicatum,' alteri
quod est subjectum inesse universaliter :
'631
et concluditur universalis affirlTIativa. I~t
hujus exemplulll est, ut si animaI sit prre-
dicatulll et homo subjectum, erit lTIediunl
quod est consequens subjectulTI et ante-
cedens prredicatum-, sicut rationale per
quad universaliter animaI concluditur de
homine.
Secunda regula observanda est ad par- Secunda re-
ticulare affirnlativulll concludendunl, et gula.
est hrec: quia si aliquis vult construere
aliquod prredicatum de aliquo subjecto,
non quoniam insit omni, sed quia insit
alicui particulariter, oportet respicere in
aliquod antecedens quod utrumque sc-
quatur, . scilicet tam subjectunl quam
prredicatulTI: si eniln antecedit ad utrunl-
que horum, per illud concludetur prredi-
catulll de subj ecto ilIo particulariter.
Tertia regula est ad concludendum uni- Tertia regu.
versale negativum, et est hrec: quia si la.
quis velit concludere, quod prredicatum
nulli secundum omnes partes oportet
inesse subjecto-, oportet inspicere in ex-
traneum sive repugnans prredicato, cui
ipsum prredicatum oportet non inesse, si-
ve a quo prredicatunl necessario remove-
tur-, et ad sequentia subjectum : si enilll
repugnans prredicato, et consequens sub-
jectum fuerit idem, hoc erit medium ad
concludendum universalem' negativam
per prilllam figuram in secundo modo
pJjmre, et per prinlum modum secundre,
qùi constat ex universali negativa majori,
,et universaliaffirnlativa minori, sicut se-
.cundus prilllre.
Quarta autem regula conversa tertire, Quarta re-
gula.
quod scilicet ad concludendum universa-
lem negativam adhuc oportet inspicere
in consequens prredicati, et in repugnans
subjecto: quia si héec idem sunt, hoc est
medium ad concludenduln universalenl
negativam in secundo modo secundre
figurre, qui habet nlajor.em universalem
affirnlativam, etminorem universalem
negativam. Et hoc est quod dicit Aristo-
tele5, quod quand.o aliquis vult conclu-
dere quod aliquod prredicatum n-ulli de
.subjectis oporteat inesse, inspiciendulTI
primo repugnans, cui non oportet inesse
 .632 D. ALB. MAG. ORD .. PRJED.
prredicatum, et inspiciendunl ad ·sequen-
tia subjectuln, sicut dicit regula tertia:
et ita inspiciendum est ad quod oportet
non inesse prredicato, quod medium est
ad ea concludenda., qUffi non contingit
inesse subjecto universaliter. Aut conver-
sim ista sunt accipienda sicut dicit regula
quarta, hoc est, quod qui vult concludere
universaliter non inesse prredicatum sub-
jecto, inspiciat ad ea repugnantia sub-
jecto, qU<E non contingit illi subjecto
adesse, et tale quod non contingit inesse
subj ecto, comparet a.d sequentia prredi-
catunl : quia si hrec repugnantia et con-
sequentia sint eadem ad alterutrum, tunc
concluditur, quod nulli contingit altetum,
quod est prredicatum., alteri quod est sub-
Removet jectunl, inesse. Has autem duas regulas
dubium.
dari oportebat de Inedio per quod con-
cluditur universalis negativa: quia ali-
quando concluditur in prima figura, et
aliquando in secunda.: et alio medio in
primo modo secundre, et alio in secundo:
propter quod una regula regulari non pot-
erit Inedium.
Quinta re- Quinta regula est ad concludendum
gula• .
particulare negativum : tune enim inspi-
ciendum est in antecedens subjecti, et
repugnans prredicato. Sienim illa sunt
eadem, per tale medium concluditur par-
ticulare negativum. Et hoc est quod di-
cit Aristoteles verbis difficilibus sic, quod
sialiquis vult concludere prredicatum ali-
cui subjecto particulariter non inesse,
oportet quod consideret antecedentia
illius subjecti, quibus sequitur ipsum sub-
jectum cui oportet non inesse prredica-
tum in conclusione: et oportet quod con-
sideret repugnans prredicato, quod non
possibile est eidem prredicato inesse. Si
enim taliter repugnantium prredicato et
anteeedentiumsubjectum, aliquidsitidem:
tunc per illud medium concluditur prredi-
catum alicui subjecto non inesse,hoc est,
particulariter.
Hoe autem quod dictum est, fortasse
erit magis manifestum circa unum quod-
que eorum qure dicta sunt propositoruln,
si in terminis generalibus ponatur unUlll-
quodque inspiciendoruln in mediiinven-
tione. Sit ergo prredicatum in omnibus
his A littera designatum. Et consequentia
prredicatum sint in quibus est B, hoc est,
per litteranl B designentur. Et antece-
dentia prredicatum, quibus sive ad qure
ipsum sequitur prredicatum, sint in qui-
bus pro signo ponitur litte~a c. Repu-
gnantia autem prredicato, qure prredicato
non contingit inesse, sint in quibus est
littera D •. Etsic signata sunt prrodicatuln
et consequentia et antecedentia., et repu-
gnantia prredicato. Rursus autem subje-
ctum in omnibus llis sit signatum littera E.
Et consequentia subjectum qUffi insunt
subjecto sicut consequentia ipsum, sint
signata per litteraln F. Ahtecedentia au-
tenl subjectum, quibus ipsum inest sub-
jectum et sequiturad ipsa, signentur et
sint in quibus po.nitur signum G. Oppo-
sita autem sive:rep'~gnantiasubjecto, qUffi
non contingit subjecto inesse, sint ea in
quibus est H positum pro signo.
Considerandum est in antecedentibus
prredicati qure sunt c, et consequentibus
subjectum qure sunt F, quia si aliquid
eorum qure sunt c idem fuerit alicui eo-
rum qUffi sunt F consequentia subjectum,
hoc eri! medinm ad concludendum uni-
versalem affirnlativam, ifa quod conclu-
detur ,quod necesse est A prredicatum,
oinni E subjecto per tale medium inesse:
quia tale medium est in toto primo, et
tale postremum est in toto nledio: et fit
primus prilnffi figurre syllogismus: nam
secundum hoc quidem F infuit omni E,
c autem olnni infuit A prredicatum: quia
c positum est esse antecedens ad A.
Si auteln in taliunl inspectione inve-
niatur c, quod est' antecedens prredicati,
et G quod est antecedens subjectum, idem
lloe erit medium ad concludendum par-
ticulare affirmativum: ita quod conclu-
detur quod necesse est alicui A prredica-
tum inesse. Et hujus causa est: quia in
tali terminorum positione ad id ·quod est
c omnino sive universaliter sequitur A,
ita quod omne c est A: ad id autem
quod est G universaliler sequitur subje-
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC.
ctum quod est E, quia positUlll est, quod G
sit antecedens subjecti.
Si autem in horulll terrninorulll prre-
dicta positione inveniatur quod F quod
est consequens ad subjectum, et D (quod
est prredicato repugnans) sint ideIn, hoc
acceptum mediu111 crit ad concludendurl1
universalem negativalll, hanc scilicet.,
quod nulli E' subjecto inerit A prredica-
tum. Hoceninl probatur ex prosyllogis-
mo qui fit ad probandum quod nullum F
est A'. Sic autem formantur isti syllogis-
mi in primo modo secundre figurre, sic,
nullurri A est D, onlne F est D, ergo nul-
Ium F est A: et in prosyllogismo si nul-
lum F est A~ et omne E est F, sequitur quod
nullum E est A, et hoc quidem fit per syl-
logismos in secunda figura. Si autem
convertitur major sic~ nullulll D est A, et
hrec fiat major prosyllogismi, fiet secun-
dus modus inprirna figura. Eodem mo-
do idem syllogizari potest per unum syl-
logismum in secundo· prinlre, vel in pri-
mo secundre, si A F, hoc est, prredicatunl
et consequens subjectum ponantur pro
termino uno. CUlll autem dicitur quod
ex prosyllogismo syllogizatur nullurrl F
esse A, non intenditur quod sit vere pro-
syllogismus : sed intenditur per hoc quod
per regulam datam non syllogizatur uni-
versalis negativa in prima figura imnle-
.diate, sed potius in prinla figura syllogi-
zabitur per conversionenl hujus proposi-
tionis qure est, nullum A· est D, et per hoc
significare intendimus quod proprie dici
habet, nullum A est D, et non ita pro-
prie e converso, nulluill D est A : Denim
(cum sit tanquam proprietas ipsius A)
magis debet removeri ab A quani e con-
verso: patest tamen e converso ·dici per
conversionern, ut dicatur, nullum D est A,
et ideo non fit talis syllogismus imme-
diate in prima figura, sed potius median-
te dieta conversione t •
Rursus ad concludendam universalem
negativam in secundo secundre figurre
t Juxta illud I Posteriorum, hrec prredicatio,
album est lignum, est secundum accidens et
TRAC~r. VI 633
inspiciendum est in consequentia prredi-
cati qUffi sunt B, et in opposita subjecto
qure sunt H littera designata: si enim B
etH sunt idem, erit hoc lllcdiunl ad eon-
cludendu111 in secundo secundre, quod
nulli E subjecto inerit A prmdicaturn:
cujus ratio est, quod secundunl superio-
rern terminorum positionem, B quod est
consequens A inest omni A, itaquod om-
ne A est B: ei autem subjecto in quo est
E nullunl inerit B quod est medium : et
hoc est ideo, quia positum est quod H
quod est oppositum subjecti, et B (quod
est eonsequens prredieati) sint idem: cunl
igitur B nulli insit E, propter oppositio-
nem sequitur quod A nulli insit E.
Secundum quintam autcm regulam ad
concludendunl particularenl negativam,
inspiciendum est in oppositum .prredicati
et antecedens subj ecti: quia si D opposi-
tum prredicati, et G antecedens subjecti
fuerint idem, per tale medium concludi-
tur particulariter, quad A prredieatum ali-
cui E subjecto non inerit. Cujus ratio est:
quia ci quod est G antecedens subjecti non
inerit A, co guod non potest inesse ei
quod est D quod est oppositum prredicati:
G autem est sub c, eo quod est antecedens
ad ipsum: et ideo sequitur quod 110n
inerit particulariter A alicui E, hoc est,
. quod aliquod E non est A.
Juxta auteni. regulas datas potest acci-
pi alia in prrehabitis non data regula ad
syllogizandum indirecte minorem extre-
mitatelllde majori. Si enim respieiatur
in anteeedens subjecti, et in consequens
prredicati: si enim ei quod est G antece-
dens subjecti, idem fuerit ei quod est B
consequens prredicati, tune conversus 'erit
syllogismus, coneludens minorem de.ma-
jori extremitate. Cujus ratio est: quia in vo~:~~~o.
tali terminorum dispositione ei quod est c~nversu~
. ·d . . l· · ·t l lumi qa~l
G omnl qUI em sive unlversa Iter lnerl A eone U lt
indireete.
prredicatum: eo quod B consequens prre-
dicatum inest omni A, G autem quod est
antecedens subj ecti iuerit ei quod est B
innaturalis: hmc vero secundum se et naturalis,
hoc lignum est album.
63~ D. .L\.-LB. l\'IAG. ORO. PR.iED.
consequens prredicati. Datum eni111 est cto c ducantur dure linere in oppositunl,
quod idem erat B ei quod est G (hoc est, scilicet linea c F et linea c II. Linea au-
consequens prcedicati idem dicturu est es- te111 tertia est qUffi fuit ducta ad latus
'se CUlll antecedente subjecti), et ex tali quadranguli, quce est linea c G.
quide111 regula non sequitur universalis Et in hac figura linea prinla qure est
affirlnativa, -hcec scilicet, quod E sit ne- B F significabit cOlllbinationes incon-
·cessariU111 omni A inesse, ita quod con- stantes inter A B in una parte, et F E in
ciudatur hcec, omne A est E, sed sequitur altera parte, et sunt inutiles: quia ex
·particularis affirmativa indirecte conclu- tali antecedentium et consequentium
dens in prima figura., scilicet quod aliquod electione resultabit figura secunda ex
A est c. Et hujus ratio est, quiu converti-
.. duabus affiI'lllativis, quod non contingit.
tur universalis afiìrmativa ad particula- Linea autem n H ex consideratione an-
rem qure concluditur. Ex his .igitur patet tecedentiulll et consequentium et oppo-
omnium superius inductarum regularum sitoruill continet conclusionem univer-
verificatio. salis negativre in prima figura et in se-
cunda in secundo modo seeundre: et
CAPUI' III. est utilis et constans conjugatio. Linea
autem B G est particularis affirmativa
.De deseriptione figur/E ad h/Ee qU/E dieta in prinla figura indirecte conclusa. per
sunto .conversionem propositionis et conclusio-
nis.

Dt autem clarius videantur quce dicta
sunt consuevit ab Antiquis describi fìgura
in qua ter ternce, hoc est, novem sunt
combinationes antecedentium et sequen-
tium et oppositorum quce dicta sunt : qua-
rum tres sunt inutiles et sex utiles : quod
planum est videre secundum ea quce di-
eta sunt.
Hcec autem est figura: protrahatur enim
linea primo ab A B quod est· prredicatuill
cum suo consequente in F E quod est sub-
jectum cunl suo consequente: deinde sub
'ista in altera parte quadranguli ducatur
linea cequidistans priori ab A c quod est
prcedicatulll cum suo antecedente in G E
quod est subjectum cum suo antecedente,
et continuentur linece B c et F G ad
perfectionenl quadranguli. In linea au-
tem B c' aecipiatur medium punctum et
ponatur ibi A D .quod est prredicatunl
cum suo extraneo sive opposito: et ex
·opposito in linea F G sumatur nledium
punctum et signetur illud per H E quod
est subjeetum cum suo opposito: et du-
cantur ab angulo B linea B H et linea B G.,
et A puneto D dueantur tres linece,
scilicet D F, D H, et D G. Similiter a ·pun-
In llledio autem puncto linere BC li-
nea D F ex consideratione anteceden-
tiUlll et consequentium concludit uni-
versalem negativam in prima figura et
in primo modo figurce secundre. Linea
autem D H inconstans sive in.utilis .est
ex consideratione antecedenti~m et con-
sequentium prre·dicati et subjecti et an-
teeedentibus et consequentibus utrorum-
que : quia ex tali combinatione nihil se-
quitur syllogistice: quia omnes erunt
negativffi, ex quibus nihil sequitur in ali-
qua figura. Linea autem··· D G ex consi-
deratione antecedentium et consequen-
tium et· oppositorum concludit particu-
larem negativam in prima et secunda et
tertia figuris.
Linearum autenl qure producuntur u
puncto c una producitur ad punctU111 F,
et ex hae consideratione antecedentium et
consequentium oppositorum concluditur
universalis affirnlativ~ in prima figura.
Deinde producta linea c II ex consi-
deratione antecedentium et consequen-
tium est inconstans sive inutilis in om-
nibus tribus figuris:· eo quod non con-
vertitur in terminis particularis negativa.
 LIBER I PRIOR1Jl\1 ANALYTIC. TRACT. VI 635
Linea auteln c G eonstans est et utilis: 111inos in prrehabitis positos .. In his ergo
quia in ea eoneluditur partieularis affirma- eonsiderationibus anteeedentiulll et eon-
tiva, in prin1a quidclll figura per eonver- sequentium sunt cornbinationes novem,
sionen1, et similiter in tertia. lIme auten1 quarulll t1'es sunt ineonstantcs, sex vero
dispositio sic deseribitur seeundum ter- residuffi sunt eonstantes sive utiles.

A.B hlconstans.quoniam ex duabus affirmativi~ in secU11da fi~~~ra fit sy'lIogismm:;.

A.O

Particularis al'firmativa in prim[L figura per conversionem, et in ~rtia.

G.E.

l\tIanifestum est igitur ex his qure dieta universalis affi1'n1ativre ad eoneludenduln

'sunt, quoniam ad prredieta anteeedentia
et consequentia et ext1'anea est perspi-
'ciendum utriusque prredicati et subjecti
in unaquaque triulll figurarum': quia
per hrec qure dieta sunt quantun1 ad me-
.dii ordinationem fit omnis syllogismus
secundum omnem figuram, Est tamen
idoneitas specialis ad eligendum medium
universalel).1 affirn1ativan1: si enim de-
beat ad coneludendam universalem affir-
mativam aeeipi consequens et subje-
ctum., quod sit antecedens'ad prredicatum,
eligendull1' est Inaxime universale om-
'nium existentium, sive seeundum ordi-
nem positorum inter subjeetum et prredi-
catum., dummodo illud sit antecedens ad
636 D~ ALB. MAG. ORD: PRLED.
prredieatunl: quod quidem universalius
olllniunl est id quod proxi'nlius est prre-
dicato : quiu si prredicatunl inest univer-
saliter superiori continenti inferiora, tunc
necessario Ìf1erit et inferiori: et quod
(ùllni inest aniIllali, inerit et honlini, et
sic inerit et ipsi subjecto. Si autem non
iosit universaliter superiori., ex hoc sequi-
tur quod prohibetur iPSUIll inesse uni-
versaliter alicui inferiori. Similiter au-
teIll si debeat accipi antecedens ad prre-
dicatum, éligendulll est lllaxime univer-
sale omnium antecedentium, et hoc est
quod propinquius est ipsi prredicato, ea-
dem de causa qure prius dicta est. Et hrec
quidem dicit .i\ristoteles sic, quod opor-
tet consequentium ad prredicatuIll et
subjectum, et antecedentium ad utrum-
que istorunl singulunl referre ad lllaxinle
prima et universalia, et ad hoc respi-
cere, ut E quidem quod est subjectum
lllagis oportet referre ad K F, quod signi-
ficat minus COlllmune conjunctunl magis
cornmuni, et in ipso acceptum inter se-
quentia subjectum, quanl referre ad F so-
lurn quod significat minus commune in
seipso accepturn. Et si debeat inspici in
consequentia vel antecedentia prredicati,
nlagis accipienduIll quod A referatur ad
K c, quod significat minus comlllune re-
latum ad lllagis COlllnlune, quam ad c
solurn quod est minus COlllmune accep-
tUtll in seipso (et huj us ratio est: quia in
tali terminoruill dispositione si A inest ei
quod est K F, hoc est, nlagis cornmuni uni-
versaliter) tunc "etialn inerit ei quod est F,
quod est nlinus comillune in seipso accep-
turn: quia quod universaliter inest anima-
li, hoc etianl inest homini: et quod inest
F etialll inerit ei quod est E, quia E subje-
cturn contentum est ab F, quod est conse-
quens subjecti. Si vero non sequitur huie
quod est superius, adhue possibile est,
quod adhuc sequatur id quod est F, quod
est inferius in se accepturn.
Similiter autem considerandulll est in
eo quod est c, quod est antecedens prre-
dieati, et videndum est in quibus sive ad
qure idem antecedens sequitur: quia si
aliquid sequitur ad prillla et magis uni-
versalia., tune procul dubio sequitur ad
omnia ìlla qùre sunt sub ipsis. Si autelll
non sequi fuI' ad ea qure sunt prillla et su-
periora, adhuc tanlen aliquando in ali-
quibus'coniingit, quod sequitur ad infe-
riora: et. ideo eorunl. qll.ffi sunt lllagis
universalia in antecedentibus et conse-
quentibus magis $unt consideranda.
Attendè.~utenl quod quarnvis principia Removet
dut>ium.
perficiendi' syllogislllorunl generationem
(qure sunt d~ci 'de omni et dici de nullo,
et conversio propositionunl) diversificen-
tur in syllogismis de inesse et de modo
necessarii et contingentis, et ideo necessa-
rium fuerit dare diversitatelll in genera-
tione syllogismorum de inesse et de mo-
do: tamen unus lllOdus est inveniendi
llledium per antecedentia' et consequen-
tia in omnibus istis, et non diversifica-
tur quoad hoc per materianl diversam:
et ideo secundum talelll diversitatem non
debuit dari diversa ars ad nledii inven-
tionelll.
Adhuc autem qureret aliquis, quare Dubitatio.
plures regulre sunt ad deterlninandum
sive coneludendum universalenl negati-
vam, et non nisi una sola ad concluden-
dum universalem affirnlativam? Ad hoc Solutio.
autenl dici potest, quod hujus causa est,
quod universalis affirmativa conyertitur
per aliquid quod est utrique extremorunl
conveniens universaliter, quod quidem
oportet ponere llledium: universalis au-
tem negativa concluditur per mediunl
conveniens uni exlremorUlll soli, et ab
alio extremo difIerens universaliter: sed
.hrec difIerentia et convenientia potest al-
ternatim esse respectu subj ecti et prredi-
cati, ita quod sit convenientia respectu
subjecti, et difIerentia respectu prredicati,
aut e converso: et secundum hoc assi-
gnandre fuerunt hre dure regulre : et hoc
facit universalis comparatio medii ad ex-
trema cum negatione.
Adhuc autem qureri potest, quare non Dubitatio.
ponitur regula .ad conclude~dum parti-
cularem affirmativam nisi in tertia figura,
cum tamen etianl concludi posset in pri-
 J~IBER I PRIORUl\f A~ALYTIC. TRACT. VI 637
Holulio. n1a figura? Et dicendum ad hoc, quod -
regula 1 quam posuimus ad concluden- CAPUT IV.
dum particularem affirnlativam, sufficit
ad concludendum eam tam in prima quan1 Quod héec ars sufficiat ad omnc jJl'oblenla
in tertia: quia in tertia non oportet nisi concludendum.
minoren1 convertere, et in secunda syllo-
gizatur etiam particularis negativa: et Quod ars qure prreinducta est ad 0111110
ad illius reductionem non oportet adesse sufficiat problelna propositionurn conclu-
nisi conversionem unius propositionis. dendum per syllogismum, patet ex 110C
lJuhitatio. Adhuc auteIn aliquis potest qurerere quod jam palam est per prredicta : quo--
de terminis qui positi sunt in prrehabitis. niam per tres terminos et duas proposi-
~fedium eni111 in syllogisnlo unum est, tiones omnis est consideratio syllogistica:
propter quod in inspectione lnedii opor- habitudo enim medii non se extendit nisi
tet respicere ad unum et non ad plura : ad duos terminos qui sunt extrema qui
in terminis autem suprapositis respicerc cum medio habente se ad terlninun1 se.. .
ad multa docetul\ et eligere multa pro cunduln habitudinenl substandi vel prre.. .
medio, sicut dictunl est F et c accipi ali- dicandi vel secundum utrumque eorun1
quando ad concludendum omne E esse A, non possunt constituere nisi duas pro--
Solutio. et sic est in multis aliis. Et ad hoc di- positiones : et sic in tribus terlninis et
cendum quod non est respiciendum nisi duabus propositionibus est omnis nledii
ad unum secundum rem et secundum ra- inspectio.
tionem medii., quod" tarnen secundum Palam etiam est ex prredeterminatis,
comparationem refertur ad plura : quia quoniam syllogismus fit per aliquanl
si idem sint F et c termini, tunc per ea trium figurarun1. Hoc autem in omni pro-
sicut per unUI~ terlninurn syllogizatur blemate per ordinenl sic monstratur: ac-
omneE esse A, et aliter non: et sic pa- cipiatur in syllogisn10 universale affirnla...
tet guod non est inspectio nisi ad unurn. tivum, ut quoniam oln"ni E subjecto con-
Dubitatio. Adhuc autem potest qureri de hoc quod cluditur inesse A prredicatum : hoc au-
cum docetur idoneitas concludendi uni- tem concluditur ideo, quoniam lnediuln
versale affirlllativulll, docetur inspicere ad hoc sumitur quod est idem c quod est
et eligere consequens subjecti universale antecedens prredicati, et F quod est
lnaxilne rernotum a subjecto : in prreha- consequens subjecti: et tale medium est
bitis autem ad eamdem conclusionem in primo modo prilnre figurre, quod sci-
concludendarn dictum est, quod utile est licet sit consequens subjecti, ita quod
inspicere ad consequens subjecto lllagis lnedium sit in toto majori, et lninus sit
Solutio. proprium. Et ad hoc dicendum est quod in toto medio: tale autem medium sem-
in ante habitis docuimus accipere conse- per est consequens ad subjectum et prre-
quens subjecti absolute non cOlnparando dicatur universaliter de subjecto, et est
illud ad prredicaturn, hic autem docetur antecedens ad prredicatunl, ita quod prre-
eligi consequens subjecti quod tantum sit dicaturn universaliter prredicatur de ipso: .
accidens ad prredicatum :. ante "eUiI)1 di- et illre dure" habitudines simul signantur
ctum est de ant~cedentibus universaliter per duas litteras CF, quarull1 una signifi~
et consequentibus: postea autelll quod cat antecedens prredicati et altera COllse-
dictum est, convenit consequentibus, qure quens subj"ecti, extremitates A et E, E enim
eadeln manentia consequuntur ad sub-. pOSitUl~ est esse subj ectuln et A prredica-
jectuln et antecedunt ad prredicatum. tUll1., et fit sic syllogislllus : omne c F est
A, omne E est C F, ergo omne E es~ A :

1 Nota quod loquitur. de tertio)TIodo ~ecundo figurro et non de quarto. -

 638 D.ALB. 1'IAG. ORD. PRiED.
sic enim fit prirna figul~a in tali medii ha-
hitudine.
Si autem concludi deheat particulare
affirmativum~SUlTIemUS nledium quod sit
autecedens suhjecti, et antecedens prre-
dicati ideITI, ut si dicalTIUS, quod medium
sit c et G idem, c enimest antecedens
prredicati,- et G est antecedens subjecti. Si
autem medium est antecedens utriusque :
tunc nlediuITI subjicietur utrique, et sic
erit secundum positionem terlTIinorum in
tertia figura, sic, onlne G c est A et OITIne
G c est E, ergo quoddam E est A, et est
primus modus tertire secundunl superius
inductas medii inspectiones, et ITIediu"m
sit G c.
Si autem debeat concludi universale
negativum, sunlendum est medium, quod
idem sit consequens suhjecti, et opposi-
. tumsive repugnans prredicati, sicut si D
et F sint idem. Sic auteITI fit et prima fi-
gura, et figura media sive secunda : sed
secunda figura erit primo et prinla per
conversionem majo1'is t : sicut enim in
prrehabito capitulo dictum est, D magis
proprie removetur ab A quanl e converso
A removetur ab eo quod est D, cunl D sit
quasi proprietas ejus quod est A, unde
non imlTIediate fit iste syllogisITIUS per
prinlanl figuram, sed per secundanl : et
in prima fit deinde per conversionem ITIa-
joris, sic, nullunl A est D F, OITIne E est D
F, ergo nullum E est A. Per primaITI autenl
figuranlsi convertatur major" sic, nullulll
D F est A, OITIne D F E, ergo nullum E A.
In prima eniTIl figura in prilTIa proposi-
tione subjicitur mediunl : sicut quia nulli
D F inest A F, D autem inest omni E. ~fedia
autenl figura ex hoc fit, D F nulli quidem
inest A, hoc est, quod nullum A est D F., E
autem omni inest D F : sic enim fit pri-
mus modus secundre figurre.
Si autem concludi debeat particulare
negativum, sumemus medium quod idem
est oppositum consequentis sive prredi-
cati, et antecedens antecedentis sive sub-
l Hujus ratioest : quia subjectuln non prro·
dicatur secundunl se et naturaliter de accid::nte,
jecti : sicut si idenl' sit D et G, tunc enim
concluditur quod quòddam E non- est A,
vel quod ~ non)nest alicui E, et talis syl-
10gislTIUS fit in postrema figura, et quod
A consequens nulli .inerit G, p1'opter hoc
quod G quod est antccedens subjecti, idem
est cum opposito consequentis, et ideo
universaliter remov.etur, ab ipso, sic, nul-
lum G D est A., omne G D est E, ergo quod-
dam E non est A; qui est secundus modus
tertire figurre.
lVIanifestum est igitur quasi ex indu-
ctione, quoniam pel~ prredictas figuras fit
omnis syllogismus ad quodlibet problema
concludendum : et hoc quidem statim
patet, quod omnis syllogislllus ostensi-
vus per tales fit nledii inspectiones, et per
tres prredictas figuras, et secundum sex
utiles medii inspectiones, qure' in ante
habito capitulo determinatre sunto
Sunt autem t1'08 alire medii inspectio-
nes penitus inutiles. Prilua vero inter eas
est si consequens subjccti et prredicati fue-
rint idem: non enim eligendum· est ea
pro mediis qurecumque onlnibus et sub-
jectis et prredicatis sequuntur. Et hujus
causa. est, quod nullus penitus ex talibus
potest fieri syllogislTIUS in aliqua.figura-
l'unl : construe1'e enim aliquod p1'oblelTIa
affirlTIativum·non contingit syllogistiee ex
consideratione consequentiulll subjectum
et prredicatum : quia non sequitur, si ali-
quid prredicatur de antecedente, et illud
idelTI universalite1' prredicatur de conse-
quente, quod propter hoc consequens tale
de tali prredicetur antecedente vel univer-
saliter vel particulariter : talis enilu dis-
positio facit figuram seeUndaITI, in qua ex
ambahus affìrmativis non fit syllogisinus.
SilTIiliter a.uterl1 privative vel negative
non contingit unum extrenlum de alio
dici vel universaliter vel particularite1' ex
tali medio sumpto quod sequitur et ad
antecedens et ad consequens : quia non
sequitur, si superius dicitur de aliquo uni-
ve1'saliter, quod inferius dicatur universa-
nee subj ectum de passione: sed bene e con ..
yerso, u t eolligitur I PosteriorunL P. J.
 LIBER I PRIORUl\f ANALYTIC. TRACT. VI
liter. Privative autem sive negative con-
cludere non contingit : quia ex tali llledii
inspectione resultant dure universales af-
firmativre, et in secunda figura in qua me-
dium bis prredicatur: ex talibus autelTI
nihil sequitur privativum sive negativum :
patet igitur quod talis inspectio medii est
inutilis.
Manifestum auten1 est, quia et alire in-
spectiones inutiles sunt ad faciendum syl~
logismum, qure in prrehabitis inutiles esse
dictre sunt : sieut enim jam dictum est, si
sumatur pro mediis qure sunt sequentia
ad utrumque extrelllum, inutile est. Ite-
run1 auten1 secunda inutilis est inspectio,
ut si eligatur medium ex his qure conse-
quuntur consequens, et qure non contin-
git inesse antecedenti, sicut opposita ip-
sius. Tertia autem inspectio inutilis est,
si accipiantur opposita utriusque qure-
cumque non contingit inesse nec prredi-
cato nec subjecto, seu antecedenti et con-
sequenti. Nullus syllogismus enilll fit per
istas tres medii inspectiones. Nam si in-
spiciatur llledium per ea qure sunt .eaden1
sequentia subjectum et prredicatun1, sieut
si idem accipiatur B quod est consequens
prredicati-, et F quod est consequens sub-
j ecti, nledia fìt figura prredieativas habens.
utrasque propositione~ : et hoc non valet
ad syllogismum. Si autem aceipiantur
ea qUffi sequuntur A prredicatunl, et oppo-
sita subjeeto quod est E, iterunl erit inu-
tilis inspectio : quia sie SUlllitur antece-
dens pr<rdicati de quo universaliter prre-
dieatur A, et renlovetur univers.aljter ab
E, quia secundum illam aecipitur minor
negativa in prillla figura: et hoc n()n con-
tingit, sicut in prrehabitis est ostensun1 :
unde si sumitur c anteeedens p~.redicati,
et hoc opposituln subjeeti idem pro Ine-
dio, prima erit figura ex tali terlllinorum
dispositione, habens' 111ediam (quffi· ad
minorem extren1itatem) negativam : qure'
est conjugatio inutilis. Rursus autem ter-.
tio si aceipiantur pro 111edio qureCU111que
repugnant utrique, et subjecto et p~ffidi­
cato, sieut sunt D et H, quando pro eodem
Inedio accipiuntur, el~unt utrreque propo-.
639
sitiones privativre vel in prima vel in me-
dia vel in postrellla figura : habitum est
autenl in prffimissis, quod ex an1babus
negativis non erit syllogisnlus in aliqua
figura.
Palam autem ex dictis est, qUffi eaden1
sumendum inter prredicta anteeedentia et
consequentia, et qure sumendum ut con-
traria in medii inspectione. 'Unde patet
quod si consequens prredicati et conse-
quens subjecti contraria fuerint sive re-
pugnantia, potest syIIogizari universalis
negativa. Adhuc autem si consequens
prredicati et antecedcns suhjecti fuerint
contraria, potest syllogizari particularis
negativa: sed istre dure conjugationes . non
sunt omnino convenientes ad conclusio-
nis perfectam manlfestationen1 : et sic
sunt quodatlln10do utiles, et quodanllllodo
inutiles. lIre ergo etialll quodammodo re-
llloventur ab arte, et quodamlllodo ad....
n1ittuntur. Cujus sunt dure rationes. Una
quidem: quoniam omnis inspectio est
nledii unius inveniendi gratia. ~fedium
autelll unius syllogisnli et ej usdenI, est
non divcrsulll : cum autem sint contraria,
non est respectus ad aliquid unum : pa-
tet igitur quod .non convenicnter sun1p-
tunl fuit n1ediun1. Deinde etialll secunda
ratio 'est ad idenl,. quod si prredicto lTIodo
accipiantur contraria, adhue non fit syllo-
gismus nisi alterunl contrariorum sit con-
sequens prredicati, et cxtraneunl subje-
eti :" et aeeipiendo sit contraria, contingit
latere utrum fiat syllogismus : quia con-
tingit latere utrum contrariorum sit con-
sequens prredicati et extraneum subj ecti ~
aeeipientenl ergo contraria prredicto 1110-
do contingit latere utrum fiat syllogis-
m,us vel ,non. Unde etianl inhis in quibus
contingit fieri syllogislllulll, eo quod ta-.
liter, ut dictum est, sumantur contraria.
Aut ea qUffi ut repugnantia non contingit
eideni inesse, onines in duos ja111 dictos
redueuntur IllOdos, seilicet quod contra-
ria sint consequentia prredicati et cxtra-
nca subjeeti. Ergo. accipientelll contraria
prredicto modo contingit latere utrunl
Hat syllogis111uS vel non.
640 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
Quod autenl istre dUffi inspectiones in-
convenientes sint,probatur hoc nlodo
quoad prinlanl : quia si B quod est conse-
quens prredicati, et F quod est consequens
subjecti, sint contraria, aut talìa quod ea
non contingat eidenl inesse, ut disparata,
patet quod non conveniens est inspectio
talis ad mediunl accipiendulll : erit eninl
his quidem sun1ptis syllogislllus quiden1,
quoniam nulli E inest A, sed non erit syl-
logisn1us ex ipsis qUffi dicuntur esse n1e-
diuID, qUffi sunt duo contraria, conse-
quens scilicet prredicati, et consequens
suhjecti, sed potius <ex prredicto 1110do,
scilicet quod id quod est conseqnens uni,
est extraneum alteri. In tali enim habi-
tudine terlllinorum, B quiden1 (qnod est
consequens prredicati) inerit olllni A quod
est prredicatuIll propositionis prin1ffi, et
problematis sive qucestionis : et illud
idem B nulli inerit E, CUlll sit extraneum
subjecti, per hoc quod est contrariun1 ad
F quod erat eonsequens ad suhjectU111 :
quia quod repugnat consequenti, l'epu,;,.
gnat et antecedenti: propter quod necesse
est quod B (quod est consequens pl'mdica-
ti) sit idem SUlllptun1 alicui II, quia H si-
gnum est on1niunl eorUlll qUffi sunt repu-
gnantia subjecto : datum autem est quod
consequens prredicati sit l'epugnans suh-
j ecti.
ll.ul'sulll autem in secunda inspectione
(hac scilicet si consequens prffidicati et
antecedens subjecti sint contraria) ut si
I3 et G sint contraria sive repugnantia
(ita quod 110n contingat eidenl sinlul ades-
se) syllogizahitur quonian1 alicui E non
inerit A, hoc est particularis negativa.
Nanl etianl media sic erit figura. Sed hoc
non est verunl in principali syllogismo,
sed in prosyllogisl11o, sic, omne A est B,
nullun1 Gest B, ergo nullun1 Gest A. Dein-
de fiat principalis syllogisnlus in tertia
figura, sic, nullulll G est A, olllne G est E,
ergo quoddam c non est A : et sic patet
quod non syllogiz-atur per contraria in
quantUl11 hujusmodi, sed potius in quan-
tum UnU111 illoru111 est antecedens sub-
jecti, et extranéum prcedicati : quia cunl
B et Grepugnantia accipiantur in illa in-
spectione, quod repugnat ad G (quod est
antecedens suhjecti) pro parte repugnat
ad E G quod est subj ectun1 : quia quod
repugnat antecedenti, in party aliqua re-
pugnat consequenti. Secundum hanc
cnin1 inspectionelll in prosyllogisn10 B
quidenl omni inerit A, ita quod on1ne A
est B, et iden1 B nulli inerit G, ita quod
nullunl G est B : propter quod nccesse
est quod B sit iden1 alicui eorUlll qUffi
sunt II, quia H ?ignifìcat repugnantia suh-
jecto. Nihil enil~ differt quantun1 ad pro-
positam intentionen1, quod dieatur B et G
non contingcre eiden1 inesse utrepugnan-
tia, aut quod dieatur quod B est idelll ali-
cui H, quia non repugnat ad 'Gnisi per
hoc quod est idenl alieui H quod .'est op-
positum suhjecti : omnia eninl qUffi non
contingit suhjeeto inesse, sun1pta sunt si-
gnificata per H.
Nlanifestum est igitur quod ex istis dua-
bus quiden1 inspectionihus nullus fit syl-
logislllus, nisi reducantur ad priores in-
spectiones sex utiles qUffi in prcehabitis di-
ctm sunto Et patet quod si B consequens
prredieati, et F consequens subjecti sint
contraria, quod neeesse est quod B conse-
quens prredieati sit iden1 alicui corun1 qUffi
sunt H quod est oPPOSitUlll suhjecti, et
syllogismulll fieri. per heec in quantunl
contraria hoc n10do qui paulo ante dictus
est. Aceidit ergo sie inspicientibus consi-
deraI-e viam a1ianl sin1pliciter utilen1,
qUffi sit concludens necessario et aperte:
eo· quod ista inspectione quandoquc latet
identitas eorun1 qUffi sunt B et H, hoc est,
eonsequentis ad prffidicatU111 et oppositi
ad subjectum.
Potest tan1en objici de illa inspectiJJne Objer.tio
qUffi SUlllit consequens prffidicati. contra-
riun1 ad antecedens subjecti : hmc enitll
utilis esse videtur, sic, nullum c H est E,
on1ne c II est A, ergo aliquod A non est E.
Dieendulll autem ad hoc, quodhoc modo Solutio.
procul dubio utilis est ad syllogizandum
subj ectulll de prwdicato, sed n on est uti-
lis ad syllogizandum prcedicatum de sub-
jecto : et hoc 1110do reputatur inutilis.
 LIBER I PRIORUM
()bjectio. Adhuc autenl qureritur quare dure in-
spectiones qure sunt ad contraria CUIll sint
utiles, dicantur non convenientes ? si
eninl dicatur quod ideo sunt inconve-
nientes, quia potest latere utrunl per eas
fiat syllogislllus vei non : probetur quod
sunt convenientes hoc nlodo si opposi.-
tunl de òpposito et propositum de propo-
sito. Sed inspicere ad llledium unum et
ad contraria IIledia opponuntur :sinlili-
ter syllogizare conclusionem affirlnativanl
et syllogizare ·conclusionem negativanl
opponuntur. CUIll igitur affirillativa con-
clusio s'yllogizetur per inspectionenlad
medium ununl, negativa contra syllogiza-
tUt per inspectionenl ad plura sive con-
traria. Adhuc affirillativa conclusio syllo-
gizatur per aliquid conveniens utrique
extremorUIU : ergo per oppositum vidc-
tur negativa concludi per aliquid diffe-
rens ab utroque : propter quod aut acci-
pietur idelll quod est contrarium utrique
extremorulll, vel accipietur aliquid con-
veniens nlinori et differens a majori., vel
e 'converso aliquid- differens a nlinori et
conveniens majori: sic eni111 accipitur
difIerentia utriusque extrenlitatis ad alte-
ranl : et sic videtur syllogizari negativa
conclusio inspiciendo ad 111ulta qure sunt
contraria.
Holutio, Ad hoc autenl dicendunl quod onlnis
conclusio syllogizatur per inspectionem
ad unum. Ad objectunl aute111 dicendunl
quod illa consideratio qure est ad contra-
ria~ inutilis est, nisi sub uno ?ppqsitorun~
ex parte una contineatur utrumqueoppo~
sitoruill ex parte altera : Cl~US exémplum
est, quod 1110rtale continet suh se ratio-
naIe et irrationale : et ideo non opO'I't.~t, si
rationale et irrationale sunt opposita,,' et
lllortale et inllllortale sunt opposita, et
onlne irrationale est mortale, et quod
etianl propter hoc Olllne rationale sit im-'
mortale. Et similiter est in proposito:
quia tam conclusio negativa quanl affir-
mativa concluditur inspiciendo ad nlediulll
unum :.et sicsub uno oppositorunl ex par-
te una continetur utruolque oppositorlUl1
ex parte altera.
~\NALYTIC. TRACT. VI 64!
Scias autelll quod quamvis sint dure
forinales dispositiones in syllogislllO, sci-
licet figura et nl0dus, Olllnes istm inspe-
ctiones" nledii inutiles et inconvenientes
peccant contra IllOdum., et nulla contra
figuram. Et hujus causa est : quia figura
est id quod resultat ad dispositionelll trium
terminorulll in duabus propositionibus,
qua ablata nulla remanet dispositio ad
syllogisnluill : et ideo posito syllogismo
ponitur figura, et nihil peccati potest
esse contra eanl. Similis etianl causa est,
quod nulla inspectio medii peccat contra
quantitatelll : quia sine quantitate non
est decursus syllogisticus a prremissis in
conclusione, et ideo illa supponitur in om-
ni syllogislllO : non sic autem est de qua-
litate qure variaiur in hoc et illo syllogis-
1110 : et ideo peccare accidit contra quaIi-
tatenl, et non contra quantitatenl in llledii
inspectione.
Adhuc autem attendendum, quod si
aspiciatur ad fornlaIia qUffi suntfìguraet
nlodus, iOllllediatre difIerentire dividentes
hoc conlmune quod est syllogisillus, sunt
ostensivus, et ex hypothesi., sive ad i111-
.possibile. Si autem aspiciatur ad lllateria-
lia, tuncditIerunt : et primo quidelll di--
citur syllogisplus in propositionibus de
inesse ostensivus, et secundo syllogisìnus
ad impossibile qui est ad positionelll da-
tanl in opposito conciusionis, et tertio
est syllogismus in propositionibus de lno-
do : quia propositiones de modo ex addi-
tione se habent ad illas de inesse: et
quoéld istas differentias divisinl ostendi-
tur sufficientia artis istius in syllogismo
ostensivo, et ex hypothesi, et in syllogis-
mo de modo.
CAPurr V.
Quodaris inductasufficiens est in syllogis-
Jnis ex hypothesi qui sunt ad impossi-
bile, et in aliii qui sunt exhypothesi.
Eodem autenl modo quoadhanc artem
inspiciendi mediunl sehabent etianl illi
syllogisl11i qui ad inlpossibilededueunt
4i
G42 D. ALI3. l\I-L~G.
CLun syllogisnlls ostensivis. Ifoc autenI ex
hoc prohatul', quoti otian1 syllogisrni ad
in1possihile fiunt per inspectionern eOl'unl
qUffi sequilntur ct quibus sequitur (hoc
est, consequentiunl ct antecedcntiunl).
(~onscquentia enin1 sunt qUffi scquuntur,
ct antecedentia sunt ea quibus (hoc est,
ad qUffi) scquitur utrun1que, scilieet
prrndicatulll ct subjectun1. l{it eni111 in-
spectio talll in antecedens quanl in conse-
quens taln pI'ffidicati quanl subjecti.
~Et propter 110c eade111 est considera-
tio ct cadom ars tan1 in ostensivis, qua111
in illis qui sunt ad in1possibilc. Cujus est
causa, quia quidquid nlonstratur ostensi-
ve, 1110nstratur etian1 per inlpossibile
Sn111pto opposito conclusionis cnn1 altera
prlFnlissaruln-, qUffi est l11anifestc vera,
ct in syllogis1110 ostensivo eOllcessa, et per
eosden1 torlninos-, lnediuln scilicet et ex-
tron1<1 : ct E converso quod n10nstratur
per ·inlpossibile, lnonstratur ctian1 osten-
sive 1. Sicut si ostensive 1110nstratull1 sit,
quonianl A nulli E inest, ita quoti con-
clusio ostensivi syllogisn1i sit quod nul-
lurn E est A, et SUlnatur opposituln hujus
cun1 aliquo vero in ostensivo syllogisn10
concesso, sic, on1ne A est B, et hoc est
Inanifestc verun1 : et assunlutur opposi-
tIun conelusionis, aliquod E est A, et con-
c1udatul' nlanifestc falsulu, et ex hoc infe-
ratuI', quod hypot.hcsis data dc opposit.o
conclusionis est falsa: et ex hoc inferatur,
quod verUlll sit nullun1 E esse A : si enin1
nlanifeste verun1 f3it quod B inest 0111ni
A, et detur ex apposito conelusionis, quod
alieui E inest A, concludetur quod B alicui
E inerit, quod est non stans cum n1inori
priorissyllogisn1i, ex quo sequitur pl'ill1a
conelusio quod nullurn E, est A. Patct igi-
tue quod universalis negativa concluditur
et ostensive, et p Cl' i111possibile, et per ealTI-
donl a1'te111 inspiciendi Inediulll ex anto-
cedentibus et consoqnentibus et cxtraneis.
SiI11iliter auterTI est et in aliis propositio-
Quocl llionstratnr ostensivc, pole~t lnon-
1 sibile, ut patuit supra, et tanlcn non pOS?Ullt
st~-'al'i
et per irnpossibile,ct e contra. Sed contra:
Principia pl'irna possunt 1110nstrari per ilnpos-
GIlD. PRJE]).
nibus qurn sunt conclusiones ostensivo-
rurn svIlogisll10rulll.
<' v
I{ul'sus enin1 sit ostensa particularis
affirnlativa per ostensiVUlTI syllogislTIU111,
sicnt quonialIl alieui E inest A-, et aceipia-
tUI' ~ppositunl illius, hujus scilicct, quo-
nial11 Ilulli E inest A, et Sn111atur alia pro-
positio prius concessa et 111anifeste vera,
et sit ha~e, quod E inest 011111i G, sequitur
conclusio falsa : ha~,c scilicct, quod nulli.
G inerit A, héec enin1 opposita est illi quod
alicui G inest A, qUlB concessa est in
syllogismo ostensivo, in quo propo-
SitUlll fuit quod 0111ne G est A. SilTIi-
1ite1" auten1 est et in aliis propositionibus,
sicut est universalis affi1"mativa et parti-
cularis negativa qUffi ostensive concludi
possunt. Sen1per enin1 et·in omnibus pro-
positionibus per inlpossibile ostensis ex
inspectione consequentiurn et anteceden-
tium quibus sequuntur consequentia et
oppositorU111 et in unaquaque propositio-
ne ostensive conclusa et ad in1possibi le
deducta eadelll conside1"atio quoad mcdii
inspectionen1, sive aliquis velit syllogizare
ostensive, sivc velit ad in1possibilc de-
ducere : qllia ex eisdem te1'nlinis sunt
utrffique dell10nstrationes, scilieet osten-
SiVffi et deducentos ad impossibile: sieut
si ostensLU11 est ostcnsive nulli E inesse
A, ostendetur PfH- inlpossibile B alicui E
inesse, quod est i1npossibile, si detur quoti
in ostensivo sun1ptun1 sit E quideIn nulli
B inesse in lTIajori, et in 111inori SUlllptùnl
sit oInni A inesse B ; InanifcstU111 enilTl est
quod ex hoc sequit.ur nulli E inesse A.
RUrSUlTI si ostensive syllogizatum sit A
nulli E inessc, si aliquis dans opposìtU111
conclusionis, et per hypothesin1 supponat
inessc per deductionern ad inlpossibile,
1110nst1"abitur id' quod ostensivc conclu-
sunlerat, hoc scilicet, quod nulli Einest A:
lUBC cst eninl conclusio intenta, ad qua111
fìt reditus ab irnpossibili concluso, sic,
nullLLll1 B est A, oInno E est B, ergo nul-
ostensive lllonstrari. Vide hujus diffì-cultatis
solutionClll in fine hujus capituli. P. J..
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. VI
lurnE est A : accipiaturoppositum, aliquod
E' est A, et syllogizetur in1possibile, sic,
nullum B est A, aliquod E est A, ergo aìi-
quod E non est B, quo'd est oPPOSitU111
111inoris prius conceSSffi : sed hoc est irn-
possibile: ergo stallit prinlo conclusun1,
hoc scilicet, nullun1E est A. Sillliliter au-
tem est in omnibus aliis. In olllnibus
enin1 syllogismis qui ducunt ad impossi-
bile, necesse est comrnunioren1 tern1i-
num, hoc est, mediun1 aliulll sumere ab
his terminis sive mediis qui subj ecti sunt
in ostensivo syllogismo, sicut in prredicto
exemplo, ubi in ostensivo syllogisn10 111e-
dium est B, in syllogismo auten1 ad i111-
possibile (qui fit in tertio modo secundm
figurre) medium est A, et ideo etia111mu-
tantur extrema et figura et modus : et ad
illum ternlinum sic SU111ptU maliulll a sub-
jectis in ostensivo syllogisnlo fit men-
dacii syllogismus qui ducit ad impossibi-
le, et monstrat quodmendax esthypothe-
sis. Propter quod conversa propositione
conclusa in ostensivo syllogismo in suum
oppositum, et altera vel mnjori vel mino-
ri similiter se habente, et cum. opposito
clatre conclusionis sumptre generatur syl-
logismus ostensivus et per eosdenl terrni-
nos aliter' tanlen dispositos.
DifIerunt enirn isti syllogisilli ad in1pos-
sibile et ostensivus in hoc, quod in 08-
tensivo quidem secundum veritatelll anl..J.
bre ponuntur propositiones : quia 'ad n1i-
nus sunt ut verre positre et concessre. In;
eo autem syllogismo (qui est ad impossi-
bile, falso per hypothesinl vel ut falso)
ponitur una qure est opposita conclusio-
nis verme Hrec autem erunt in secundo
hujus scientire libro magis lllanifesta,
quando dicelllUS de syllogismo qui est ad
impossibi.le. N une autelll ad proposita111
intentionenl sufficit, quod manifestum
jam ex dictis, ad perspiciendum in llledii
inventione ad hoc quod dixinlus in an-
tecedentibus et consequentibus et extra-
neis, et volentibus ostensive syllogizare, et
volentibus ad impossibile deducere..
ObJectio. Attenclendum tamen eirca hoc quod
dixi111.US, quod 0111ne qU'Jd contingit 08-
643
tensive demonstrare, contingit delllon-
strare per iIllpossibile, et E converso. Iloe
eninl falsuill videtur: quia principia in
quarto pri111ffi philosophim de111onstran-
tur per i111possibile, et 110n possunt de-
lllonstrari ostensive. Sed hoc stati111 sol- SoIutio,
vitur quia ostensive de1110nstrari duplici-
ter dicitur. 'Uno nl0do delllonstratur os-
tensive, quod demonstratur per causam :
et sic principia pri111a non possunt osten-
sive denl0nstrari. Alia modo ostensivede-
n10nstratur, quod Inodum ostensionis illli-
tatuI' in hoc quod directo cursu syllogisti-
co per dici de olllni vel dici de nullo con-
cluditur: et hoc IllOdo syllogisnlus ostensi-
vus opponitur in generc syllogismi syllo-
giSlllO ad in1possiblc : et hoc rnodo verun1
est quocl quidquid 1110nstratur ostensive,
I110nstratur per inlpossibile, et Econverso.
Hoc modo etianl principia concluduntur
ostensive : quia non nlonstrarcntur per
irnpossibile, nisi supponeretur quod ca-
den1 conclusio cujus sunlitur oppositum,
ostensive monstrata csset.
N otanclun1 etianl quotl alius cst syllp-. pifferentia
glsmus per ImposSIObOI
o •
l e, et a l"lUS sy.:II OgIS-
' B'ismulI?
mter ~yllo-
.ad
'b'l S Il HnpOSSlblle,
mus a d l111pOSSI l c. V oglsnlus enl111 ad et 'Per im-
o
k
o ,
. .] 'l . oJ o possibile,
InlpOSSI)1 e est, qUI accepto OppOSItO con-
clusionis qUffi principaliter intenditur,
cunl altera prrelllissaru111 prius ut vera
posita et concessa, syllogizat i111possibile.
Syllogisillus auten1 per ill1pos~ibile est.,
qui ex falsitatc conclusionis conclusffi peI'"
syllogisilluill ad illlpossibile redit et con-
cludit hypothesin1 csse falsanl, et sic ul-
terius propositum sive conclusionenl pri-
mi syllogis111i esse veraill. Et syllogisillus
quidenl ad impossibile non sunlit n1cdiu111
aliud ab cxtrenlis conclusio~is principa-
liter probantre ct intentre : ncc est idclll
111ecliul11 ipsius "et .syllogisrui ostensivj.
Syllogisnlus auten1 per impossibile acci-
pit ide111 pro medio quocl syllogismus
ostensivus. ~fediun1 enin1 syllogismi os-
tensivi in superius inductis. syllogis111is
est B. Syllogismus autem ad ilnpossibile
ad B tern1inunl concludit sivé terUlinat
.propositum. Syllogisn1us igitur per iUl-
possibile aceipit mediulll ternlin~trn aliurn
 644 D. ALB . l\lAG. ORD. PRLED.
ab cxtren1is conciusionis probandffi : acci-
pit eni111 nlediunl ternlinu111 eU111cle111
quenl et syllogis111US ostensivus : et ad
illulll ter111inul11 mediunl fit 111endacii syl-
Iogiulus sive deducens ad illlpossibile.
SyIlogisnlus enilll ad i111pOssihile conclu-
dit falsunl terillinidum ad illu111 ternli-
nUlll qui 111ediu111 erit in syIlogisl110 os-
tensivo. Quod patet in exernplo sic : de-
1110nstretur eni111 ostensive quod nullu111
E est A, sic, onlne B est A, nullunl E est B,
ergo ,nuIIunl E est A: hoc enim est me-
cliul11 aliud ab extren1is quod est B, extre-
Ina autenl E et A. Deinde ostendatur idenI
per il11possibile, sic on1ne A est B, quod-
dal11 E est A (hoc eninl est oPPOSitUlll con-
clusiol1is prius conclusffi), ergo quod-
dalll E est B : datunl autenl fuit quod nul-
lunlE est B. In hoc syllogisl110 l11ediulll
est A, quod est unun extrel110rUl11 conclu-
sionis pril11ffi: accipitur in syllogisl110
ostensivo l11ediunl aliquod ab extrelnis
cOl1clusionis principaliter probandffi, sed
non in syllogis111o deducente ad inlpos-
sibile.
CAPlTT ·VI.
Quod idern est quoad n~edii inspectionen~
in syllogisl1~is ex tT'ansun~ptione, et 'in
!lis qui sunt e.I propositionibus rnoda-
libus, et quod generalis est arsista.
In aliis autenl syllogisnlis il syllogislIlo
ad il1Ipossibile, qui etia111 sunt ex hypo-
thesi, sicut quicunlque syllogislTli Hunt
'secUndU111 transu111ptione111, sive juxta
Ioculll a transu111ptione fOrl11uti, eadel11
Quid per est inspectio 111edii. TranSUl11ptionelll au-
transump-
tionem in- t e111,vocan1us translationel11 a 111inus noto
telligen-
dUl11. ad l11agis l10tU111, vei e converso a 111agis
noto ad n1inus notuln. IdelIl etian1 est
quoad l1Iedii inspectione111 in illis syllo-
giSl11is qui fiunt secundulIl unanl quulita-
ten1 in subjectis diversis, sicut in his qui
fOI'lllantur juxta IOCUIll a SilIlili, et a rn1-
Ilori., ct a ll1ajori., ct a proportione, ct a
casibus, et eonjugationibus, et h:ujusrno-
di, non quidel11 in conciusionibus priori-
bus qU[-B inferuntur ex talibus hypothesi-
bus, sed in transun1ptis, hoc est, in his
ad quas reditur ex transunlptione ad pro-
poSitU111 principale. In olllnibus enilll his
erit consideratio cadenl ad inspeetionenl
llledii quantun1 ad antecedentia et repu-
gnantia. ~!(odus autenI inspectionis ad n18-
dii inventionelll erit iden1.
{~onsiderare autelll oportet in talibus
et dividere per distinctionen1 quot lllOdis
fìunt syllogisn1i ex hypothesi, ut in quo-
lihet difIerentia et species hypothesis de-
bite SUlllantur antecedenti a et eonsequcn-
tia et repugnantia. Contingit autelll et
alio n1odo a prffidictis syllogizare qUffi-
dan1 problen1ata, ut si syllogizetur uni-
versale perparticulare, eo quod in omni-
bus sin1iliter se Ilabeant, ut si anin1a
unius h0111inis sit mortalis, inferatur,
ergo anillla cujuslibet hOlllinis : et sic ex
11ypothesi concessa prius, concluditur uni-
versale per particularenl inspeetionenl.
Il0e auteIl1 fIt, quando antecedens prffi-
dicati, et antecedens subjecti iden1 sint,
et antecedens subjecti convertibile sit, ita
quod scilicet soli et on1ni conveniat sub-
j ecto, concludetur universale per particu-
lare: sicut si dicam, quod secundunl su-
pe1'ius positalll ternlino1'ulll· institutio-
nen1, E quod est antecedens prffidicati ,et
G quod cst antecedens suhjecti sint i(len1,
et sumatur ex hypothesi quod soli E
inest G, ita quod sit convertibile e>nIni et
soli conveniens, inferetur ex hoc quod
alicui E inerit G, et quod àmni E ine-
T'it G, et quod omni E·· inerit A per c
quod olllni G inesf, et per consequens
on1ni c incst. Et sin1iliter infer1u1' nega-
tiva universalis ex particulari, si SUlna-
tur D repugnans prffidicati, et G scilicet
antecedens subj ecti idenl esse,. et esse
hffiC duo convertibili(~.: tune enin1 sirni-
liter se habebit in onlnibus, et sic con-
cludetur, quod si aliquod E non est
G, quod nulli E inerit A~ quia a quo 1'e-
nI0vetur consequens l'enl0vetur et anfe-
cedens. ~IanifestuITl est igitur quonianl
in ornnibus syllogis111is ex hypothesi sic,
 LIBER I PRIORUl\I ANALYTIC. TRAeT. VI
ut dictun1 est, inspiciendun1 est ad llledii
inventionen1.
·"n.u~p~ Attendendum autelTI hic, quod tran-
I•• hapI1Cl- " • ~. •
Ir dicltur. Sumptlo dlcltur duobus IllOdlS, sClhcet
generaliter et specialiter. Generaliter qui-
dem transurnptio est in on1ni eo ubi trans-
itur de uno ad aliud: sicut a concluso
non principaliter intento, ad conclusunl
principaliter intentum: et sic syllogisnlus
ad impossibile est atransumptione.D.ici-
tur etianl specl~aliter transumptio transla-
tio a minus noto ad lllagis notum : et sic
loquimur hic de transumptione et sic
syllogismus ad illlPOssibile est ab hypo-
thesi et non a transun1ptione, sed est in
syllogismis qui formantur juxta locos su-
perius inductos.
"$(1 "4olUS Hie tamen1 attendendum est quod sunt
••ht esL ••• •
""Mlv~sl adhuc allI svlloglslTIi, sicut ex falsls, et
.,-1I0 1'IS-
1 .., v
,. d~cu- circularis, et conversivus, et ex opposi-
,.. "'s. tis, qui Olllnes fiunt secundun1 dicta su-
perius principia in n1edii inspectione:
quia syllogisl)1uS ex falsis ostensivus est
si large extendatur non1en ostensivi"
quod scilicet ostensivus dicatur omni s
syllogisn1us qui ex duabus propositioni-
bus unam concludit conclusionem, et ibi
sistit. Similiter auten1 circularis ostensi-
vus est, si unusquisque circularium syllo-
gisn10ruIll secundun1 se consideretur.
II0His- Conversivus auteITI syllogismus et syllo-
I:~)~:~~ gismus ex oppositis continentur sub syllo-
'l:~::~~~r gisnlo ad impossibile sive per impossibile
1,~~I~d cOlllmuniter accepto : et sic patet quod in
'IMilJile. omni syllogislllo eodem modo est lTIedii
inspectio.
Eodem autem modo est etialTI in syllo-
gismis qui fiunt ex propositionibus mo-
dalibus sicut in necessariis et contingenti-
bus: nam in his erit eadelTI consideratio
quoad medii inspectionenl, et per eos-
dem terminos quoad antecedenti a et con-
sequentia et repugnantia erit syllogisn1us
in ordine modaliuln contingentis et ines-
se. Quo~ a~telTI iden1 sit in nec,essariis et
inesse siITIpliciter, patet per antecedentia
qure dicta sunt in generatione syllogis-
morur~. In contingentibus auten1 sumen-
dUIll est talia contingentia, non tantum
645
qure insunt attuali inhrerentia, sed etian1
qUffi non insunt, possibilia tamen sunt
inesse: ostensum est enim, quonian1
etian1 per talia contingentia fit syllogis-
IllUS de contingenti. Et sin1iliter se ha-
bebit quantulTI ad n1edii inspectionem in
on1nibus aliis prredicalTIentis" hoc est,
prredicandi lllodis, scilicet de necessa-
l'io, et possibili, et ilTIpossibili, et vero et
falso.
Ulterius autem manifestun1 est ex prffi-
dictis, quonian1 non solum possibile est
per hanc vianl sive a1'ten1 inspectionis
medii fieri omnes syllogisn10s" sicut di- .
ctUlll est, sed etialll cum hoc manifestun1
est, quonian1 in1possibile est per alian1
vium fieri aliquen1 syllogislllorun1. Osten-
sum est enilll in prrecedentibus, quod on1-
nis syllogisnlus Ht per aliquan1 triun1
fìgurarun1 ; figuras auten1 tres determina-
tas quoad n1edii et extremorum ordinclll
non contingit per aliam viam seu artem
construi seu constitui nisi per sequentia
et antecedentia, quibus sequitur conse-
quens ununlquodque : ex his enim fiunt
syllogismorulTI pl~opositiones et SUlllptio
n1edii syllbgismorum: propter quod pa-
tet quod nec syllogismum universaliter
possibile est fieri per alia.
Erit ergo ista qure nunc deterlTIinata
est methodus in omnibus quiden1 syllo-
gisn1is eadenl et adaptanda circa philo-
sophianl prin1an1 et circa artes rationa-
Ics, sicut 10gicalTI, et rhetoricalll, et circa
disciplinam in scientiis disciplinabilibus
quadrivii. In omnibus enim his oportet
in medii inventione colligere prredicata
qUffi insunt, et subjecta quibus insunt
illa prredieata, et his collectis ut plurimis
abunda.re: et hrec et horum difIerentias
per t1'e5 terminosconsiderare, anteceden-
tium scilicet" et consequentiUlTI, et repu-
gnantium: et~estruentelll quidem qui
vult negativam concludere, oportet ista
considerare sic, hoc est, uno modo, ad
repugnantia scilicet: construentenl au-
telTI qui vult propositioneln affirnlativam
concludere, oportet considerare aliter,
scilicet secundunl habitudines anteceden-
G46 D. AI~B. ~fAG.
tiulll et·consequentiU111 : et qui vult con-
cludere secundun1 rei veritatelll et secun-
dUlll ea qUffi sin1pliciter et actu insunt,
oportet ista considerare secundulll rei ve-
ritaten1 qUffi scripta est de his . .quffi Silll-
pliciter et ex 11ecessitate insunt. Ad dia-
Iecticos autelll syllogisl11oS facielldos
oportet ista considerare ex propositioni-
hus qUffi dicunt inesse seéundu111 opinio-
ne111: quia ini fiunt ex his qUffi vident'ur
on1nibus vel pluribus vel sapientibus vel
111axinle notis.
Patet igitur quod principia syllogis-
1110rum quoad for111alia et 111aterialia et
111edii inspectione111 (universaliter qui-
delll et in con1llluni accipiendo) sunt qure
dicta sunt: et dictu111 cst jam quon10do
se Ilabent ad syl1ogis111i constitutionelll,
et deteru1inatuIll est quoillodo seu ex qui-
bus oportet ea inquirere : et hoc factuill
est ad vitandun1 dispendiun1 quatenus in
faciendo syl10gismun1 non sit confusus
noster intellectus ad omnia ilIa qure di-
cuntur ,reI dici possunt inspiciendo, et ut
scialnus quod non est aspiciendun1 ad
eaden1 quando voluillus aliquid affirilla-
tive construere, et quando VOIUlllUS ali-
qua negative destruere. Adhuc auten1 ut
scianlus quod non aspiciendulll ~ad ca-
delll 111edia, quando voIun1US ·construen-
do concludere de olllni, universali scili-
cet affirulativo, et quando VOIUlllUS con-
truere de aliquo particulariter conclu-
dendo : ct Sillliliter in destruendo quando
volun1us destruere universaliter, quo-
nian1 ab 0l11nibus partibus subjecti relllO~
vetur prredicatum, aut quonialll particu-
lariter rel110vetur ab aliquibus. Sed ut
gratia c0111pendii respiciatur ad paucio-
ra, et ad illa qUffi detern1inata sunto Ex
11is enilTI citius et facilius lllediulll inve-
l1itur.
Intelligenduill autern 11ic, quod qualll-
vis appropriata principia non possint esse
ad determinan<1um omnia prredicata ea-
del11, sicut préedicatulll 11t accidens, et
ut genus, et ut propriulu" et ut diffinitio:
et si .csset talis ars, raro esset utilis, ut
dicit .Aristoteles in Topicis: et quarnvis
ORD. PRLED.
dicatur in Elertchis" quod qUUIllVis olTInia
essent unius generationis, non taillen
possibile esset 0l11nia sub eisden1 princi-
piis contineri : tamen una potest esse
l11ethodus universalis et cOlllmunis ad
inferentian1 Si111plicelll conclusionis, in
quantulll concIusio infertur ex prremissis
qUfi 11ic deterillinata est: et propter syl-
logisl11UIll probantem qui considerat spe-
ciales tern1inorunl habitudines, alire ar-
tes suL ista acceptre non superfluunt, si-
cut in Posterioribus et in Topicis osten-
detur.
CAPUT VII.
Quod in corrrtn~Unl J an~ ars est ltabita:
circa propria autem in singulis SClen-
tiis adaptanda.
Hrec aùtelll qualllvis ad artem istaln in
COlTImuni sufficiant, qUfi ars est de syllo-
giS1110 formali inferente et non probante,
est enin1 ex terminis per A B C sumptis,
qui on1nia et nihil signifìcant : taillen in
deterl11inatis scientiis et artibus secundum
singululll eorUlll qure sunt illarunl scien-
tiarUl11 sive artiU111 subjeeta, propriffi si-
ve unicuique appropriatffi sunt inspectio-
nes lllediorun1 plures, ut de bono de quo
agitur in llloralibus, aut de disciplina qua- 4
libet de qua agitur in disciplinabilibus
scientiis, ut aritllmetica, geo111etria, as-
trologia, et lllusica. Propter quod princi-
pia inventionis llledii qure sunt cil~(;ja sin- .
gula, est sive contingit tradere per expe-
ril11entum quod COlTIlnuniter a memoria
sensibiriter in uno con1muni acceptorum
per rationis collationen1. Dico autelll per
exemplun1 exponens Iloe, ut per astrolo-
giealll experientiam traditur astrologica
disciplina quoad llledii inventionem. In
hac enim sufficienter sUlnptis apparenti-
bus, I10C est" qure apparent esse. antece-
dentia et consequentia et repugnantia,
ex quibus sumuntur n1edia ad terminan-
da astrologica: sic inventre sunt astrolo-
gicre demonstrationes. Similiter autem
quantum ad medii inventionelll circa
 alialll qua1111ibet se habet arten1 qUffi est
ex probabilibus expertis, et disciplinalTI
qUffi est ex necessariis expertis.
Propter quod si SUluantur inspectiones
Inediorum circa ea qUffi insunt., et suman-
tur propria circa singulun1 eorUlll qua~
qUffirin1us, nostrUlTI est janl, sive nostI'm
facultatis jau1 est (sicut ex arte perfectis)
pron1pte den10nstrationes circa singula
declarar e. Si enim nihil on1ittitur secun-
dum historiam sive enarrationeu1 pro-
priorum et singulorun1 eorUln qure sub-
tiliterper causalll essentiale111 et vere
secunduln natura111 insunt singulis re-
bus et proprie, habebimus e·x habitu
et facultate deterlllinatffi scientire de Olll-
ni et de quolibet, cujus sive de quo
est delllonstratio, invenire hanc demon-
strationeu1 qure est dc ilIo: et sic de ip-
so quod sihi il\CSt demonstrare. Cujus
· auten1 non nata est den10nstratio, sicut
principiorun1, et probabiliu111, vel rheto-
ricorum, l11anifestulll etiam est ex hic de-
terlllinatis hoc ipsum facere de ipsis ad
inventionem mediorulll, qUffi non sunt
media delllonstrationulll.
Epilogus. Dican1us igitur epilogando, quod uni-
· versaliter jalll pene dictum est, quo opor-
tet 1110do propositiones eligere ad n1edii
cujuslibet inventionelll~ Et dico pene pro-
·pter scientiam Posteriorum, qUffi etiam
universalis est in suo genere. Quare -n011
superfluit ista arte posita: comlllunia
- enim dicit in genere denlonstrabiliulll.
· 'H'rec autelllquffi dicta sunt studiose per
· divisiones . et differentiam demonstrabi-
· liulll et non demonstrabilium pertransea-
· mus describendo in eo negotio, quod est
'circa dialecticam: in Topieis enilll hroc
dicta sunt pertranseundo in COlllllluni:
circa singulas autelll scientias non per-
transeundo in cOllln1uni, sed immorando
circa singula dici habent.
CAPUT \TIII.
Quod ars qual1~ quidarn e.T {livisl~ol1e 170-
nebant al11nc{lii ùzventionel1~ n()~l su/-
fieiat.
Quonialll auten1 divisio per genera
(qual11 quidau1 ponebantad 111edii inven-
tionem) parva qUffidam est particulah.u-
. jus (quffi dicta est) lllethodi sive viro, faci-
le est declararc. Dicebant enim quidan1, rum Orindio qu ()·
nm ct e
quod divisio et 111aximc divisio generis divisione.
in spccies (quffi essentialis et forlnalis est)
est ars inveniendi lllediun1 : quia per di-
visionon1 inveniemus diffinitionen1, qUffi
est 111ediul11 in del110nstrationibus. Et hoc
non est VCrU111: quia qual11vis faciat ad
inventionel11 diffinitionis, et quantum ad
hoc sit parva quredal11 par1icula hujus ar-
-tis faciens ad n1edii cujusdanl declaratio-
n e111, ta111en non est sufficiens ad inve-
niendulll n1ediu111 seCUl1dU111 quod 111e-
-diuIll est, et secundun1 quod ex ipso ne-
cessitate syllogistica concluditu.r concIu-
sio : sod in ea ali qua particula est, quia
per divisionem inveniuntur particulre dif-
finitionis: nnde divisio est velut infìrn1us
.syllogismus, hoc est, non habens n1edii
perfectalu habitudinelll. Petit eni111 quod
oportet ostendere : et hoc ideo est, quia
lllediun1 non est perfectUl11 ad il1ferel1du111
cun1 sit COllll11Unius l11ajori extrel11i1ate.
Antecedens enilu ex consequente inferri
'non potest nisi negative: unde divisio
non est ad inspiciendun1 llledium perfe-
Ctuffi, sed si syllogizat il11l11ediata conclu-
sione et prin1a, syllogizat semper aliquid
superiorum quod est C0111ffiUnius inten-
". ,to : sicut si dicatur sic, Olllne animaI- est
'Illortale vei imn1oI'tale : hOlllO est anin1al :
ergo est mortale vel immortale : quod
'est e0l11ffiUnius intento, quod syllogizari
daberet de hOluine. Unde 'divisio vel pe-
tet principiu·l11, vei ~ulllet medium COlll-
munius intento, in quo intentum sive
propositU111 non est nisi in potentia.
Hoc autem prilllUl11 latuit on1IÌes- illos
qui usi sunt divisione ad lned~i inventio-
648 D. ALB..l\JIAG. ORD. PRiED.
nenl. Et suadere sunt conati, quod per di-
visionein ponatur llledium velu! esset
possibile de substantia (qure est diffinitio)
,demonstrationenl fieri per divi,pionem:
CUlli hoc non sit vef~m : quia in demon-
stratione mediuIll 'est diffinitio, et non fit
demonstratio de ipsa: quia de eo quod
quid est per diffinitionenl, non est de-
monstratio per divisionenl: et propter
hoc non intellexerunt quod non eontingit
syllogizari per hoc aliquid: comlllUniu&
enilll est intento quod SUlllitur. Hujus
autelll 'exemplulll est: quia si sic fiat syl-
logisnlus.. quem ipsi dicunt fieri per di-
visionem: onlne animaI estrationale vel
irrationale: 0111nis homo est anilllal : non
sequitur syllogistice, nisi quod h~mo est
vel rationale vei irrationale : quod COIll-
lnunius est proposito.. quia ad diffinitio-
nem hominis non sumitur de homine ni-
si rationale. Si autem sic syllogizetur:
omne aninlal est rationale vel irrationale :
homo est animaI: ex hoc non s~quitur
quod homo sit rationale: et si sumitur,
petitur quod erat probandum, et non pro-
batur.
Adhuc autem diffinitio prredicatur af-
firmative, et universaliter de eo cujus est
diffinitio : et si concluditur, universaliter
et affirmative debet concludi: universal{s
autem affirmativa concludi non potest
per id quod est cornmunius intento, et per
lllediunl quod communius est majori ex-
tremitate. Extrenlitas autem major (qure
de hOInine debet concludi) non est ratio-
naIe vel irrationale, sed rationale solurn :
et sic mediuln cOlunlunius est majori ex-
treluitate: et per hoc non concluditur
universalis affìrmativa.. sicut dictum est:
ergo nec diffinitio concluditur: quia dif-
finitio prredicatur universaliter et affir-
nlative. Et ideo non intellexerunt quod
non contingit syllogizare diffinitionem eos
qui dividunt, hoc est, divisionem ad me-
dii inventionem ponunt.
Patet igitur quod in demonstrationibus
in quibus oportet aliquando quid syllogi-
zare per diffinitionem, oportet mediunl
(per guod fit syllogismus) minus, hoc est,
minus commune semper esse majori ex-
tremo: et oportet ipsum mediunl non
prredicari universaliter de tota priori sive
11lajori extrelnitate: quia guod sic prredi-
catur de. alio, comnlunius e~t illo: et ideo
non fit sylloglsmusdivisivus : quia divi-
sio e contrario facit selnper P9 nens nle-
dium universalius, eo quod sicut majus
extrenlum debet concludi de minori, sicut
paulo ante dictUl1l est.
Hoc autem in terminis transcedentibus
patet : sit eninl animaI quod in tali syllo-
gisnlo est medium in quo est A, mortale
autem quod sicut lllajus ext.remum debet
concludi, sit il1 quo est B, et quia per di-
visioneln accipitur, oportet quod sint
duo: sit ergo inll1lortale (guod CUln luor-
tali in eadem divisione ponitur) in quo c,
homo vero lninus extremum (cujus ter-
minum, hoc est, diffinitionem de ipso
prredicatam) oportet sumere( hoc est, con-
cludere) sit in quq est D. Sic ergo per di-
visionenl accipiens syllogismuln, accipit
omne aniInal esse mortale aut immorta-
le : hoc autem idem est ae si dicat, quod
quidquid est A universaliter esse aut' B
aut c, sive quod omneA est B vel c, et pa-
tet quod hoc conlmunius est intento:
quia non debet concludi de D nisi B, et non
B vel c.. et si sumatur quod D est B, pete-
turid quod probandum est, et non erit
probatum.
Rursum ille qui sub tali divisione ad
diffinitionem hOlninis concludendanl sem-
per ponit 'in nlinori propositione'hehni-
nem esse animaI.. quia mediunl est ani-
mal: propter quod su,mit in eadenl lni-
nori propositione, quod de D sit A p:redi-
catum, quia POsitUl1l est A esse anlnlal,
et quod D sithonlo : syllogismus ergo non
concludit, nisi quia D aut est B aut c sub
disjunctione : propter quod honlo sit aut
nlortalis aut immortalis divisim, oportet
SUlllere sine propositione: et petet illud
quod erat probandulll. ~IoI'tale quide~
aut imlnortale necessarium est esse anl-
Inal, sicut proponitur in nlajori proposi-
tione: sed quod homo sit lnortale cum sit
anilnal, aut quod sit immortale divisim,
 LIBER I PRIORU~I ANAT-JYTIC. TRAeT. VI
non necessariun1 ex syllogislllo ilIo con-
cludere : sed petitur. Hoc auten1 erat quod
oportebat syllogizare secundum Ìnten-
tam in diffinitione h0111inis conclusionem.
Sed si sic arguerètur per divisionem : ho-
IllO est animaI aut mortale aut illln10rta-
le : sed non est imulortale : ergo est mor-
tale: tunc esset probatulll.: sed hoc ex
syllogismo inducto non concluditur : syl-
logismus enim indue:tus non concludit ex
positis in ipso-, nisi quod homo sit ani-
maI lllortale vel illllllortale: et hoc non
est de diffinitione hOlllinis, cujus partes
concludi debent de homine, cujus diffini-
tionis partes tanqualll lllajores extremi-
tates intenduntur concludi de hOllline ut
minori extrelllitate.
Et rursus ad concludolldalll alialll dif-
ferentian1 ad diffinitionem hominis perti-
nentelll: et accipit IllediuIll c0111n1unius
majori extrelllitate, accjpiens majus ex-
tremum sub divisione eodem n10do con-
cludit aliquid cOl11n1unius intento sive
proposito, et non probabit ex positis in
syllogisnio propositum, sed petet iPSUll1
sine probatione : et hujus exen1pI.um est,
sicut si ponalllus diffinitionenl esse ani-
maI n10rtale pedes habens: et debemus
concludere hanc difIerentialll de honline,
pedes habens: si enin1 ponalllus A esse
anilllai mortale, ita quad hoc, totum sit
syllogis111i mediu111, animaI 1110rtale: et
hanc difIerentiam, pedes habens, dicanlus
B, hanc aute111 non pedes habens difIeren-
tian1 dicamus esse :c, hOlllinem vero qui
est lllinus extremuni. dicamus esse D, si-
cut priùs, quia partes diffinitionis h0111i-
nis intendimus concludere: tunc sic vo-
Iens syllogizare sirniliter sicut prius in
11lajori propositione A aut c aut Besse.,
sic, omne animaI mortale aut est habens
pedes, aut non habens pedes : in 'n1ajori
auten1 propositione sumet prredicatuIll de
D, nam in minori sumit hOIIlinem esse
animaI n10rtale universaliter-, sic, O!l1nis
homo est animaI mortale: propterquod
ex hoc syllogismo sequitur ex positis in
ipso propositionibus, quod necesse est ho-
minem esse animaI habens pedes, vel non
habens pedes. Hrec autem non est intenta
ad hominis diffinitionem conclusio: quia
in diffinitione hominis non ponitur, quod
sit animaI habens pedes, vel non habens-,
sed quod sit animaI habens pedes. Inten-
ta ergo conclusio est, quod homo sit ani-
lllai habens pedes: et hrec in syllogisrno
ilIo non concludituI', sed petitur et sumi-
tur petendo, et non probatur. Hoc autelll
(scilicet quod homo est anilllai 1110rtale
pedes habens) erat, quod rursus ad alia111
hominis difIerentiam qure complet diffini-
nitionelll oportebat ostendere probando
per conclusionelll syllogizatam: ergo nec
prima difIerentia difiìnitionis, nec ultilna
cOlllplens diffinitionelll concludi potest
per artem divisionis.
Ad hunc enim modum per omnes par-
tes diffinitionis accipiendas eis qui divi-
dunt semper accidit sumere universale
comn1unius intento, ita quod medium
semper con1ffiunius est majori extremo,
de quo oportebat ex positis in syllogismo
ostendere, quod illa extrema per omnes
differentias positas, in diffinitione,quod
sunt extren1itates lllajores concludendre
de homine tanquam de minori extremo .
.LL\.dfinem autem postqualll omnes difIe-
rentire sic conclusre et collectre sunt, in-
ferre oportebat quod hoc totum colle-
ctU111 est hon10 per diffinitionem-, autquid-
quid aliud erit, quod qureritur quid sit
per. diffinitionelll. ManifestuIll est igitur,
quod dantes artem divisionis ad' medii
inventionem vei inspectionem, ,nihil pIa-
num dicunt quod sit necessariunl ad pro-
positun1 omne concludendum: faciunt
enim on1nino aliam vialll esse ad medii
inspectionem, quam eam qualll nos in
ante habitis docuimus : neque opinantes
sunt, quod illi viro (qure a nobis posita est)
insint idoneitates ad on1ne propositum
concludendum, sed vire divisionis tales
idoneitates opin?-ntur inesse : et ideo errant
et falsum dicunt.
Manifestulll autem' est quod etiam in
aliis prredicatis a diffinitione (sicut est ge-
nus propriulll, accidens, et hujusmodi,
qUffi in TopiclJrum considerationibus de-
fi50 Do ALBo 1'IAG. ORDo PRJED.
tern1inantur) non contingit 'per ialeln
lnedii insp.ectioneln construere vel de-
struere per talem, vialn divisionis : non
enim contingit aliquid de ac~idente, ne-
que de proprio, neq'ne de genere, neque
etian1 in probIen1utibus in quibus ignora-
tur utrun1 hoclnodovel illo se habet,
Iloc est, utruln insit, ut prOpriU111, vel ut
accidens, vel ut genus, vel alio 1110do,
aliquid per hane viam planun1 et necessa-
riun1 ex positis in syIIogismo syllogiza-
re : ut si qUffiratur in probIen1ate sic, pu-
tasne dianleter est asilneter? proponitur
enin1 dianleter eSSA longitudo : ex taliter
enin1 positis non syIlogizatur, nisi quod
dia,n1eter est aut asilneter vei siIneter, sic
on1nis longitudo est sin1etra vel asinletra :
diameter est longitudo: non sequitur ex
'IlOC syIlogismo propter posita, nisi quod
diameter est aut sin1eter aut asillleter: et
hoc nihil est planulll et certum. Si auten1
sumat, quod est sin1eter: tunc petet et
SUlllet quod oportebat syllogizare, hoc
est, per syllogisn1um probantem conclu-
dere. Patet igitur quod per hanc vialll
,non contingit ostendere aliquod proposi-
tUln : hffiC enim procul dubio est via di-
visionis quan1 ponunt: et patet' quod per
hanc vialll ex positis in syllogismo non
est ostendere utrun1 diameter sit sinle-
ter vel asimeter : et ponantur tern1ini
syIlogisllli transcendentes, qui de omnibus
sunt proposi1is ostendendi : et sit id in quo
est A Iongitudo ut lllediun1, B autem sit
lnajor extrenlitas sub divisione accepta:
diameter autelll quod est minor extremi-
tas sit E': sic autelll for111etur syllogismus,
omne A est B., quia omnis longitudo est
asin1etra vel' simetr a : omne c A, quia
omnis diameter est linea sive longitudo :
sequitur quod omne CB: sed hoc nihi1 est
eertulll et planuill. Hrec igitur via inutilis
est ad lnedii inspectionem.
l\Ianifestum est igitur, .quoniam iste
inquisitionis modus etiam ad omnem in-
spectionen1 nledii non congruit,sive qnod
ad nuIIanl congruit considerationem: quia
neque in illa congruit inquisitione diffi-
nitionis, scilicet in quibus considerationi-
bus diffinitionulll IllaXlnle videbatur con-
venire. In 11is enilll inu1ilis est, sieut est
ostensum. Si autelll via divisionis gene-
ris per difIerentias, et species ad lnedii
inspectioneJl1 inutì1is est, qUffi nlaxime
utilis esse videbatur, planU111 est quod
v.ire (quffi per alios modos divisionU111 su-
mi possent) magis sunt inutiles.
DicaIl1US igitlll' 11unc tratactun1 epilo-
gandum, quod jalll ll1anifestum ex prre-
dictis ex quibus lnedii inspectionibus de-
lllons1rationes fiunt, et quomodo ad me-
diun1 inspiciendulll est, et ad qUffi opor-
tet respicere secu,n-duill unanlquan1que
propositioneUl ,universalen1 vel particu-
larenl et affirnlativan1 et negativan1 con-
cludendanl. Ethic Antiqui secundam
7t2p tXo~·~'J, sive sectionenl de generatione
syllogisl1Ti terminabant.
CAPUT IX.
De exclusione quorurnda1n dubiorum
circa ea qUéE dieta sunto
Est auten1 hic notanduln, quod quan1-
vis ratio divisiva sit syllogismus dialecti-
cus, et sic sit ex probabilibus et notiori-
bus, et ideo non petat quod est in princi-
pio. Quod etianl patet: quia si dicatur
sic, homo est ani111al mortale vel immor:..
tale: sed non est immortale: ergo est
Inortale: utraque enim prrelnissarum
conlnlUnior., et ideo notiorest conclu-
sione: et ideo non petitur quod est in
principio., sed probatur. Adhuc autem in-
tentio est per talem rationem probare ho-
minem mortalem esse: et hoc ideln con-
cluditur: et sic divisio non syllogizat ali-
quid communius intento. Quam:vis, in-
quam, ita sit, talllen antequam in divisio-
ne ne-getur alterum dividentium, et ex
 Ill13ER I PRIOlltT~1 ANAI.JYTIC. l'RACT. 'TI
negatione ill-ius inferatur affirmativa alte-
rius : tunc non est syllogismus dialecti-
cus, nec procedit ex notioribus, nec con-
cludit minus C0111mune, sed reque: quia
non concludit nisi quod homo est animaI
vel ITIortale vel iITIITIOrtalc, sicut dictum
est: et ideo non valet talis processus:
quia ex sub disjunctione conclusio sine re-
motiane alterius dividendium petit, quod
homo sit ani111al mortale sine disjunctio-
ne et determinate: hoc eni111 est intentuln
in diffinitione.
Adhuc autelTI notandum est quod, CU111
dicitur quod in olTIni ratione concluden-
tem universalem affirll1ativalll oportet
mediuln esse sub maj'ori extremitate, et
non communius ipsa, accipienc1um quod
medium est quidern ut pars, et ut minus
commune majori extrelnitate: quia se
habet ut subjectulTI ad 111ajoren1 extrelTIi-
tatem, et sic est in ratioRe inferioris ad
ipsam : non ta111en semper est inferius et
minus secundulll. rem: et hoc patet ex
651
hoc, quod potissimre den10nstrationes et
potissimre ratiocinationes dialecticre fiunt
in terminis convertibilibus, in quibus me-
dium secundum re111 non est minus n1a-
jori extrelTIitate sccundun1 ren1, sed so-
lunl secundum rationem.
Adhuc autem notanc1um quod, sicut
dixi111US, CUlli volumus partes diffinitio-
nis de subjecto diffinito concludere, con-
clusio intenta est, qu()d illa sola differen-
tia (qure essentialis est subjecto) conclu-
datur de ipso ut major extrelnitas de mi-
nori: unde non est major extrenlitas to-
tum disjunctum in ambabus partibus dis-
junctionis acceptum: quod tan1en con-
cluditur in syllogismo in quo major ex-
tremitas ponitur totum disjunctum: et
ideo in tali syllogismo divisivo semper
concluditur id quod communius est prin-
cipali intento, et conclusio principaliter
intentapetitur sine syllogistjca probatione,
Et his intellectis planum erit cuilibet
quod in ante habitis dictum est.
 652 D. ~\LB. ~IAG. ORD. PR~D.
TR ACT A'fUS VII
DE SYLLOGISl\10RUM
Quibus de causis tractandum est de re-
ductione, et quot rnodis fit reductio:
et de ordine reductionum.
Quonl0do autenl l'educere possunlus
syllogisnlos, sicut dictuIll est, generatos
in prffidictas figuras, dicendum sive do-
cendunl est post llmc duo qum jam deter-
nlinata sunt : hffie enin1 sola consideratio
restat adhuc de generatione syllogisnlo-
runl : quia syllogis111uS non est l'erfccte
generatus nisi ad ultil11am forInam ipsius
sit deductus. Si enin1 et generationenl
syllogislllorurn in figura et Inodo inspe-
xinlUS (hoc est, substantialiter inspieien-
do determinavimus) in 7tSptX07t°n, sive se-
etione prilna. Et inveniendi n~edium habe-
nlUS ex arte potestatenl sive faeu1tatenl,
sieut in seeunda ]Jericope deternlinatunl
est. AInplius autem in ista tertia pericope
factos syllogisnl0s reducelllus, sive redu-
eere docebirnus in prffidictas figuras si-
cut in sua principia, finem habebit inten-
turn nostrulll, quod in pril110 istius scien-
tiffi libro propositunl est quantuITl ad per-
fectarn suhstantialn syllogisl11i et genera-
Qui~us de tionenl syllogismorum. Ex hoc aniBl snf-
eaUSlS opor-. . Il..] .
tet de redu- ficlenter seltur Sv OgiSill1 SU )stantla et
etione syllo- . Q 01 • l d
gismorum generatlo. . ualllVIS ad lUC qUffi anl (1-
l·
traetare. "
Prima. cenda renlaneant In secundo lIbro de 1110-
dl~S et potestate syllogisnlorum~ qUffi non
sunt de suhstantia et generatione syllo-
giSlTIOrunl. IImc igitur est una et prima
causa propter quan1 agi oportet hie de
syllogislnoruln generatorU111 reductione.
REDUCTIONE.
Secunda auteln causa est utilitatis: Secunda.
quia si 'bene deterlninahitur syllogislllo.
rum l'eductio, accidit etialn ex ipsius re-
ductionis determinatio-ne cO#nfirlTIari et
manifestiora fieri ea qutB dicta sunt de
eorum genel'atione et de lnedii inventio-
ne. ~~x hie enilTI dicendis patehit, quo-
nian1 sic se hahent, ut dictunl est, ea qUffi
in ante habitis dieta sunt: oportet enim
ad honitatel11 doctrinm pel'feetffi traden-
dalTI, onlne quod verunl est in aliqua arte
et doctrlna~ iPSU111 sibi OIllnino (hoc est,
oInni modo) nlanifestum esse: quia nisi
Olllni l11anifestetur, non cognoscitur per-
fecte : non cognitunl autenl perfecte, non
perfecte regit et dirigit ad finem artis.
Ilis igitur de causis oportet de redu- Tertia.
cLione syllogis1110ruIll tractare, et maxime
adhuc duahus de causis, scilicet quia ni-
si reducatur syllogislllus, non scitur por-
fectus esse, et secundunl proprialll sub-
stantianl generatus. :Et secundo quia ista Quarta.
ars resolutoria est: et onlnis syllogisn10-
runl rcsolutio in ca debet deterlllinari.
]~st eninl quadruplex resolutio syllogis- Quadru lex
ticffi orationis: aut eninl oratio syllogis- estres.o~tio
• . . . sylIOp:lst~cre
tlca est potenba tantun1 syl1og1stlca, aut oratlOfilS.
netu tantunl. Dico autel11 lJotentia tan-
tU1l1 syl10gisticalTl esse, quando est oratio
inordinate disputata sive proposita, qUffi
tanlcn reducibilis est in syllogisnlum: et
cunl reducitur, fit actu syllogistica. A ctu
autcm syllogistiealu dico, qum stat suh
fornla syllogislui. Una igitur rcductio est
quando oratio potentia syllogis1iea rcdu-
eitur ad acturl1 fornlalenl sylloglsticffi ora-
tionis. Si autenl 0111nino sit actu syllo-
gistica, ista adhue habet reduci in figuranl
et IuoduIll.
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. 1'RACT. VII
\'8ri~ re- Aut ergo est indiflerens reductio om-
e! uchones.
"yllogismo- nlU111
fi19urarun1 et In
. on1nem filoUI
O' "an1
rum. ad invicelll : et hoc fit quando eadenl ora-
tio syllogizar"i docetur in pluribus vel 0111-
nibus figuris per aliquall1 medii varia-
tionem: et hffiC est secunda reductio syl-
logisnl0runl : et de ~sta duplici reductio-
ne in hoc tractatu est determinandum.
Aut est difIerens reductio: et hoc fit du-
pliciter. Primo enim fit reductio figura-
fun1 i111perfectaruIll in perfectam, qUffi est
prima reductio : aut fit reductio modorun1
in 1110dos perfectissi1110S, sicut Olllnes alii
nlodi talll prinlffi figurffi qualll secundre
vel tertiffi reducuntur in duos nl0dos uni-
versales perfectissimos prilnffi figurffi: et
de his duabus reductionibus in prilna
7tZptXf)7t~, sive sectione jaln satis sufficien-
ter dictUU1 est.
}{emovet A.ttondendum etiaul quod qualllvis illa
e!ubium. h. .
reductio (quanl prilllo ic POSUUllUS In-
ter quatuor) primasit secundun1 relll et
generationelll. syllogislni siInpliciter, ta-
nlen .non est prinla in via doctrinffi : non
enim potest cognosci resolutio de potentia
ad actum, nisi actu prfficognito: et ideo
oportuit prius agere de geueratione syl-
logisnlorum secundun1 actulll ut actus
cognosceretur per quem posset cogno-
sci hffiC reductio. Actui syllogislnoruul
perfecte cognoscendo annexa e'st duplex
. reductio, scilicet· secunda et quarta: 'et
ideo de illis duahus oportuit deterrninare
cum ipsorum syllogisulorunl generatione,
et postea consequenter dicendulll est de
duabus aliis red'uctionibus. Inter quas
duas etiam ordo est: quia illa qUffi est po-
tentia syllogisticffi' oratibnis, in actu syl-
logisticam prfficedit illan1 qUffi est redu-
ctio nlutua figuraru111 ad invicem, ut os-
tendatur quod nl0dis potestidenl conclu-
di medii variatione : eo quod per hrec pa-
rum vel nihil facit ad syllogisl1li (secun-
dUlll sui substantialll) perfectionenl.· Et
hffic est causa, quod hic prin10 determi-
nabimus de prima, et uItiuI0 tangelllus
secundam.
653
CAPU1" II.
De reductione orationisin syllogis1ì~urn
per inspeclionem propositionum.
In reductione autelll orationis ad for-
nlanl syllogis111i qUffi disputata est sine
ordine syllogisilli, oportet tentare prin10
(hoc est, tentando inspicere) duas propo-
sitiones prremissas excipere (hoc est,
extra capere de ipsa disputata sic ora-
tione), et hoc antequam in terillinos in
ipsa oratione positos inspiciatur, ita quod
prilna resolutio illius orationis Hat in
propositione~ prius quam resolvatur in
tern1inos. Et hujus ratio est, quia a fa-
cilioribus est inchoandum in omni arte :
facilius auteu1 est 0111ne compositum ,in
majora dividere, quam:in minora: quia
majora propinquiora sunt conlposito
quam n1inora : composita auten1 sunt
Illajora, quan1 ea ex quibus cOlllponun-
tur : sicut propositiones majores sunt,
quam terillini ex quibus fiunt proposi-
tiones : et ideo oratione propter fornlalll
sylIogisrni disputata" prius resolvenda est
in propositiones quam in terillinos, et
prius consideranda est .11abitudo .propo-
sitionU111 . quaul tcr111inorunl.
Consideratis et exceptis propositioni-
bus de ipsa disputata oratio~e, . oportet
considerare propter dici de omni' et dici
de nullo, qUffi sunt principia decursus
syllogistici necessa.ria illarum proposi-
tionum" qUffi de oratione exceptffi sunt
qUffi sit in toto, hoc est, universalis ..et
necessaria, et qUffi sit in parte sive parti-
cularis. Et si in oratione d.isputata ~on
ambre positffi sunt explicite propositiones
prffin1isSffi, oportet considerare eumqui
in oratione disputat alteralll illarulll prre-
nlissarU!11 : et alia sumenda est qUffi clau-
ditur in intellectunl sicut in enthymenlate
fit: aliquoties enilll tales orationes dis-
putantes proponunt universalem statim
ex illa inferentes, et alteran1 propositio-
nem (quffi per intelleètum est in univer-
sali proposita) explicite non ponunt, ne-
654 D. ALB. MAG. ORD. PR.lED.
que scribentes, hoc est, describentes
lineas et figuras quas demonstrare inten-
dunt, ut in geoluetricis, arithmeticis, nlU-
sicis, et astronoluicis, in omnibus enim
hi8 per figuras descriptas fit demonstra-
tio : neque etianl interrogantes (hoc est,
interrogativas orationes disputantes) sieut
in probabilibus dialecticis et aliis scien-
tiis talibus : et hoc quidem faciunt in
ipsis principalibus syllogismis. Aliquando
,etiam has quidenl propositiones explieite
proponunt, ex quibus eoncluditur in prin-
cipali syllogismo:' ettamen quantulu ad
prosyllogismos OIllittunt illas propositio-
nes per quas illffi (quffi sunt principalis syl-
logisllli propositiones) concludi et probari
debent : alia vero quredam nec ad syllo-
gisrnum nec ad prosyllogismum facien-
tia vane assumunt. Dico autenl vane,
quia nec faciunt ad propositulu, nee ad
propositi declarationem.
Considerandum ergo primo si quid
(hoc est, si aliquid) in ipsa oratione talì-
ter disputata superfluunl sit et vane ap-
positum, et si aliquid de necessariis sit
omissum tam ad syllogismum quanl ad
prosyllogisnlunl. Et si est aliquid de ne-
cessariis sic omissulll, illud ponenduill
est ex intellectis in oratione disputata: 'et
si aliquid est superflue et vane POSitUIU,
illud est auferendunl : et hoc continue fa-
ciendum est donee sic resolvens oratio-
nem disputatam aliquis veniat ad duas
propositiones syllogismi vel prosyllogis-
mi, in cujus forlnam intendit redueere
orationelTI : sine his enilu propositioni-
bus (ex quibus fit syllogisnlus) non pot-
est aliquis redueere in formalTI syllogism i
sie interrogatas sive disputatas orationes
qure sine forma syllogistic~ disputantur.
In aliquibus autem talibus orationibus
facile est videre quod rninus est, et ali-
quid omissum ad propositiones pertinens.
Aliquan'do autem aliquid esse OlllissUlll
latet: et tales orationes sine forma syllo-
gismi disputatre videntur syllogizatre: eo
quo'd per eas aliquid (quod est conclusio)
ex necessitate inferentire accidit sive se-
quitur sicut in syllogismo : sequitur enim
conclusio ex his qure posita sunt in ora-
tione, et ideo videntur esse syllogisticre:
quia syllogismus est oratio in qua qui-
busdam positis aliquid accidit exneces-
sitate ex his qure posita sunt in syllogis-
mo, cum tamen non sint syllogizatre,.nee
habeant formam syllogismi ; quamvis in
hoc similitudinem habeant cum syllogis-
mo, eo quod fornlalnsyllogismi in com-
plexione propositionum habeant. Cujus
exemplum est in hac oratione, ut si su-
matur non substantia interempta sub-
stantiam no-n interillli, et 'ex quib.us est
conlpositum aliquod interemptis, etiam
COITUlllpi composituln quod est ex ipsis :
hrec enim. oratio sine forma syllogismi
est, et tamen infert de necessitate: ne-
eess8:rio enim sequitur quod non substan-
tia interempta, non interimatur substan-
tia : quia substantia nOIl; componiturnisi
ex substantiis. Similiter necessario sequi-
tur quod corruptis his ex quibus substan-
tialiter est aliquid, quod et ipsum COf'-
rumpatur et interinlatur. His enim sie
positis in oratione prredicta, sequitur
quod necessariunl est quod substantire
partes sint substantire: quia ìnteremptis
eis interilTIitur substantia ex eis comp 0-:-"
sita. lIree tamen oratio non est syllogi-
zata, quia ad forInam syllogis111i non e's~
reducta, cum propositionem primam h'a-
beat negativam et conclusionem affirma-
tivanl, quod nunquam contingit in syllo-
gismo, et debitam non habeat in proposi-
tionibus eomplexionem et ordinem :~t
ideo per ea qure in tali oratione' sumpta
sunt hoc 1110do oratio illa non est syllo-
'gizata : sed debitre ad syllogismunl et
prosyllogislTlum desunt propositiones. Si
autenl suppleri deheat quod deest ad
syllogisnlunl istius conelusionis (qua
coneluditur partes substantiffi esse sub-
stantias) oportet sic proponere: quibus i,n-
te"remptis interimitur substantia, sunt
substantire : sed partibus substantire in-
terenlptis interi~itur substantia: ergo
partes substantire sunt substantire. Et
prinla quidenl hujus syllogisnli intelligi-
 LIBER I PRIORUi\1 ANALY1'IC. TRACT. VII 655
tur in prima inductre orationis, minor au- cessitate consequentire ex his qure inùra-
tem in secunda. Adhuc auteIIl ex hoc ar- tione syllogistica posita sunt: tale au-
guitur per prosyllogismum sic, qUffi sunt tenl consequentire necessariunl in pluri-
et non sunt non substantia., sunt substan- bus est quam syllogisrnus. Et hoc patet :
tire :partes substantire sunt et non sunt quia consequentia non convcrtitur intcr
non substantire : ergo sunt substantire. Et syllogismum et tale necessariunl: nam
sic oratio illa ad fornlam syllogisIIli re- omnis syllogismus necessariunl tale est:
ducta est. no~ est auterl1 e converso omne tale ne-
O"jo(~tio. Si quis autem objiciat quod diffinitio cessariunl syllogismus. Propter quod si
syllogismi dictre orationi videtur conve- quid accidit ex necessitate ex quibusdam
nire, et ita videtur esse syllogismus : est positis in oratione, non statim quidem
enim oratio in qua quibusdam positis tentandum est reducere: sed primum su-
Solutio. aliud ex necessitate accidit, Dicendum mendum est duas propositiones debito
quod habitudineIll habet ex materia et modo ordinatas, sicut diximus, sic, omnis
locali habitudine, sed non habet formam homo est anilllaI: Olllne animaI substan-
syllogismi in' nl0do et figura: et ideo tia: ergo omnis homo substantia: hic
non est syllogismus, nec infert ex forma enim non est peccatum nisi in ordine
syllogismi. Adhuc autem in syllogisnlo propositionum, quod statim corrigitur,
quidquid est in prcemissis, est in conclu- sic; omne anilnal substantia:, omnis ho-
sione prreter medium: et hoc non est mo animaI: ergo ornnis homo substan-
hic: ergo non est syllogismus ; desunt tia : et tunc reducta est oratio in formam
eniffi propositiones, quarum una se de- veram syllogismi. l'alis igitur est redu-
beret habere ut totum, et altera ut pars, etio orationis ,non syllogizatre in proposi-
et quarum ternlini duo constituere tiones in quibus stat forma actualis syllo-
deberent conclusionem. gistica, sicut euilibet patet inspicienti.
Rursum aliud exemplum orationis abs-
que forma syllogismi disputatre est, si sic CAPUT III.
aliquis ratiocinetur ex syllogismo hypo-
thetico : cum est hOlllO, necess~ est esse Dc resolutionc proposil'ionis non syllogi-
aniIllal : et CUln est anirrlal, necesse est zatm ad forn1an~ syllogisticam per
esse substantiam : ergo a prinlo ad ulti- terminorlln~ considerationem.
mum, cum est homo, necesse est esse
substantiam. Hrec enirn orationon habet I)einde autem postquam talis oratio rc-
formam syllogismi ostensivi, de cujus ducta est in propositiones, sic ulterius
forma hic intendimus: quia ille simplici- procedendo in reductione ad formam
ter est unus et unius forlllre: de forma syllogisticam, dividendum est in termi-
eniIll hypothetici syllogismi in pr'oprio nos debite se habentes ad figurre consti-
libro de hypotheticis syllogisrnis habet tutionem. Medium autem quod contingit
deterillinari. Istre cninl propositiones sic extrema et quod estmediu~ terlninorun1,
a prilllo ad ultimum. 'concludentes, non tale ponendum, est, quod dicitur ver sub-
se habent ad invicem secundum figuram jective vei prcedicative vel utroque modo
,et nlodum, ut diximus se eas habere de- in utrisque propositionibus: necesse est
bere in syllogisillo ostensivo. eniIIl medium in utrisque propositionibus
}1~allimur enim in talibus putantes tales esse in omnibus tribus figuris. Si ergo in
orationes esse syllogisticas: eo quod ne- resolutione et reductione inveniatur quod
o Necessa- 'cessarium inferre in eis <..àceidit ex his qUffi
l'JUIU neces-
médium in duabus prop'ositionibus, et
sitatc <:om~e-
quentlée I n ·
posita sunt in ipsis ,
sicut in syllogismo·
•
sul}jièiatur in una, et prredicetur in alte-
p1b:t ~~a~;;· quia etiam syllogismus necessarium tale ra : aut quod ipstlIJ;l quidem prredicetur
sj'~~~i.s- quoddanl est quod est necessariunl ne- affirmative in una, aliud autenl ab ipso
 656 D.- ALB. MAG. ORD. PRiED.
l11edio .abnegetur in altera propositione :
priIlla erit figura, et oratio reducta. est ad
formalll prilrlrefigurre. Si autem ,prredi-
cetur, et in "Qna propositione negetur
ipsun1 l11edium ab extrelllO aliquo' lllajori
veln1inori, llledia erit figura, qure (sicut
habitum est) affirmative non concludit:
et ideo affirlllatur in una et negatur in
altera: et tunc aratio reducta erit in for-
mani secundre figurre. Si vero tale sit
medium, quod in utraque propositione
alia extrema de ilIo (ut subjecto) prredi-
c~ntur, sicut fit in affirlnativo syllogisll10 :
aut sic s~ habeat, quod unUlll quidem
extren10rum de ipso prredicetur ut de
subjecto, aliud vero extrelllU111 de ipso
negetur ut de subjecto : tunc seCUndU111
talen1 terminorum dispositionelll erit ter-
tia figura siye postrema : sic enin1, ut
prredeterminatun1 est, se habuit lllediulll
in postren1a figura.
Sin1iliter autélll (quoad inspectioneIll
ll1edii et extrell10run1) se habet etian1
quando l10n sunt universales proposi-
tiones, sicut in particularibus syllogislllis
trium figurarun1 : eadelll enim est deter-
minatio ll1edii quantum ad positionen1
inter tern1inos vel ante terminos vel post
ter111inos in universalibus et particulari-
bus. Ex his autelll patet quoniam in qua-
cumque oratione disputata., si aliquis non
dixit idem frequenter (hoc est, bis) illa
non fit nec est secundun1 actulll syllogis-
mus : eo quod in tali oratione ll1ediu111
ut ll1edians et uniens extrell1a non est
SUlllptull1 : et ideo oratio non est actu
stans sub forll1a syllogismi.
Quoniam autem habe111us ex prrelllis-
sis in generatione syllogislllorull1 qua
propositio clauditur (hoc est, concluditur)
in quacumque figura sigillatiIll in una vel
in pluribus : haben1us enilll in qua figura
concluditur universalis affirn1ativa, quo-
niam tantuill concluditur in prima: et in
qua universalis negativa, quia concludi-
tur in prima figura et secul1da: et habe-
l11US in. qua concluditur particularis, quia
particularis affirmativa coneluditur in
prima et in tertia: particularis auten1 ne-
gativa concluditur in omnibus figuris.
1\fanifestum est, quoniaU1 non est perspi-
ciendum in aliqua oratione disputata et
concludente ad Olllnes indifferenter figu--
l'as : sed in. unaquaque propositione qure
ex tali vel tali ol'atione cOllcluditur, re-
spicienduIll e'st ad proprialll figuralll, qure
illalll concludit propositionem. QUfficun1-
que vero prop,ositiones concluduntur si-
ll1Ul in pluribus figUI~is vel omnibus figu-
l'is, in his ad quam figuran1 reduci de-
beant cognoscilllUS ipsa llledii positione :
quia seCUndU111 natura111 qua respicit ex-
trelna, vel ponitur 'inter vel ante vel
post terll1inos.
Observandun1 etiam est quod frequen-
ter accidit falli circa syllogisll10S, sicut
jam dictum est, propter necessarium con-
sequentire quod sin1ile est i,n talibus· ora-
tionibus, et in' syllogisIl1o. ~\liq,uoties au-
ten1 propter similitudineni positionis teI'-
ll1inorun1 in universalibus et singularibus
accidit error in reductione syllogisll10-
rUln: e1 hoc oportet non latere nos: quia
si hoc lateat, non potest reduci oratio in
fornlalll syllogistican1. Verbi gratia si A
nlaj or extrelllitas de B n1edio' dicitur sive
prredicatur, et B IllediuIll prredicatur sive
dicitur de E nlinori extrelnitate tantU111
seCUndU111 vocalen1 subjec1ionem et prre-
dicationem, et non sitibi dici de omni
quod perficit decursus syllogistici conse-
quentiam : videbitur enin1 sic se habenti-
bus terminis (ita quod ll1ediulll in prinla
subjicitur et in secunda prffidicatur) esse
syllogismus in talibus terrninis: cum ta-
men hoc non sit verun1, quia una propo-
sitionuill non se habet ~t totum, et reli-
qua. ut pars illius.
Ex tali ergo sin1plici positione termi-
norum nihil sequitur necessarium per
orationen1., neque etia111 sic fit syllogis-
mus: quia non est ibi dici de .0111ni vel
dici de nullo, ex quinus fit consequentia
unius ex altero. Hoc auten1patet in
exelllplis, si terll1ini transcendentes de-
tern1inentur ad singularia, qure signum
distributivun1 recipere non possunt; sit
eni111 in, quo est A ll1ajor extremitas se111-
 LIBER I PRIORU~I ANALYTIC. TRACT. VII 657
per esse (hoc est, incorruptibile esse si- satis bene in eodem sensu hoc aliquantu~
cutuniversale est incorruptibile) in quo IUIll aliter exponunt, quantum ad hoc
autem B mediuIll sit intelligibilis Aristo- quod dicunt, quod intelligibilis Aristo-
nlenes, ho~ est, hoc discretum quod no- menes, ut dicunt, est intellectivus sive
llline Aristonlenis intelligitur: in quo sapiens Aristoillenes, et nlulta intelli-
vero c nlinor ext.renlitas sit Aristonlenes gens: et cretera non 111utantur ah exposi-
simpliciter sub nouline Aristolnenis signi- tione prre1icta: et hrec est expositio r\lfa-
ficatum : tali enilTI positione ternlinoruill ["abii et vera. Quidalll autelll somniando
facta, verunl est in majori propositione hicmulta finxerunt, de quibus non cura-
A majorelll extrernitatem inesse B llledio:. lllUS : certulnestenim quod si nomen
semper eninl est intelligibilis Aristome- singulare sit et uni soli conveniat, et par-
nes (hoc est, Aristolllenes semper est id telTI non habeat, quod distribui pro par-
quod per Aristonlenelll intelligitur) quia tibus non potest: et si addatur adjecti~
semper est id quod est: et hoc est intelle- vunl subjecti, non ex illo recipit commu-
ctum per AristQlllenelll. Sed et B nlC- nitatem, sed potius adjectivunl ex singu-
dium tali facta positione est c, quia ve- lari sibi substante recipit singularitatis
rum est quod A.ristomenes est i ntelligi- discretione111 : et ideo CUlti adj ectivo ra-
bilis Aristomenes, hoc est, Aristomenes tione adjectivi distribui non potest: et
est id quod per Aristomenenl intelligitur, ideo non est curandum de sOIllniis illo-
hoc est., id quod est significatum per no- rUITl.
men, A autem majus extremum non inest Aliud autenl exenlplum requalis cum
c minori extremo in conclusione virtute inducto exenlplo potenticB ad ide111 os-
alicujus consequentire syllogisticre: et tendendum est sic. Sit enilll rursunl in
hoc ideo, quia Aristomenes quocumque alio exelllpio c quidem 1\Iicales sinlplici-
modo sumatur, est corruptibilis, hoc est, ter, ipso nomine discreto significatus :
sensibilis et singularis ': quia sola singu- in quo autenl est B nlediulll sit Micales-
laria sensibilia et generabilia corruptihi- Illusicus : sicut in alio exe111plo fuit }\ri-
lia sunt : et ideo signum distributivUlTI st0111eneS intelligibilis: -in quo A 11lajor
secundunl dici de omni vei dici de nullo extrenlitas sit COITUlllpi cras sive i 11 fu-
suscipere non poteste Sic autenl se ha- turo. In tali ergo ter111inorulllpositionc
bentibns terrrlinis, quod universaliter VerU111 B 111ediunl de c lninori extrenlitate
nlediunl distribui non potest., dictunl est
. singulariter prredicari in111inori propo;i-
in generatione syllogismorulll, quod non ti,one ': quia lVlicales est Illusicus Mical~s.
ficbat syllogismus: quia ex particuiari- f\dhuc autem ètiam A Illajor extrelllitas
hus vel indetìnitis vei singularibus in prredi catur de B '~n lllaj ori propositione:
nulla figura fit sylIogismus. Sed' si de- quia 1\ficales lllusicus cOITulnI~etur cras,
beat ésse syllogismus, oportet proposi-' hoc est, in futuro : ·et ideocst singulàris
tionenl A B Illajorenl SUlllere universaliter
et sensibilis: A àutem de E in conclu-
'per signuln universale distributivum, sione virtute consequentire prredicari fai-
quod in termino discreto singulari fieri SU111 est: quia quanTvis in subjicien~,o et
non potest: propter quod hoc falsu111 est, prredieando llledium. videatur esse dispo-
hoc est, incongrue propositunl, quo4 sitio primre figurre, taÌnen non sunt ter-
proponebat Olllnem inteligibilcm Aristo- mini susceptibiles si gni distributivi per
menenl semper esse: quia dicit illud di- quod sit dici de onlni, per quod syllogis-
stribui per signum universale quod distri- mi prilllre figufre perficiuntur. Hoc au-
bui non polest, cum Aristomenes sit cor- tern, secundunl exemplum quantum ad
ruptibilis, hoc est, sensibilis et singula- id quod intendimus ostendere per ipsul11,
riso idenl est CUIll,prIore, quod paulo ante in:-
Expositio
Aifarahii. .A.tterid-endunl ést hic quod quidanl et ductlun 'est: nanl v erll111 est et con-
42
 658 .D.ALB. lVIAG. ORD.
grUU111, si dicatur universaliter, Micales
lTIusicus eorrunlpetur cras ; eo quod no-
men discretum, 11ec per se neque cum
adjectivo susceptibile est distributionis.
Hrec ergo fallacia sive error in ternli-
nis talibus fit in eo quod pene videtur
ibi esse dispositio figurre in positione ter-
minorum : quia non deficit nisi in dici de
omni vel de nullo: quod principium est
syllogismi secundum quod constituitur in
forma modi perfecti in seipso syllogisl1li:
concedinlus enim talenl dispositionenl
terminOrUlTI aliquando esse syllogisticalTI:
quia videtur nobis quoad figurre formanl
l1ihil differre hoc huic inesse sine distri-
butione, et hoc huic omni inesse CUlTI
distributione: et ideo fallinlur in eo
quod judicalTIUS ibi esse formalT1 syl1o-
gisnli, ubi est forula sy1logisnli in eo quod
pene.
CAI~Ul" IV.
De errore qui accidit circa resolutionem
duarum propositionun~in tres termi-
nos ex prava expositione vel sumptione
terlninorurn secundun~ abstractun~ et
concretun~.
Frequenter autern evenit ve1 accidit
lnentiri in resolutione duarum proposi-
tionunl in t~es ternlinos: eo quod non
bene modo debito terl1lini positi in pro-
positionibus exponuntur, sive ponuntur
ternlini secundum exigentia111 propositio-
. nis alterius qure in eOdelTI syl1ogismo
.ponitur in qua aliter exponuntur: et sic
uno lTIodo exponuntur in una., et alio
lTIodo in alia. Cujus exelnplum est, ut si
A quidenl sit sanitas in abstracto exposi-
la, B autelTI sit regritudo, c vero sit ho-
IDO : tunc eninl lnedium quod est regri-
tudo., COl1lparatuI' ad majorelu extremita-
tenl ut abstractuln ad abstractum: et hoc
modo non potest conlparari ad minorem
extrenlitatem, qure est hOlnO., sed potius
in coneretione comparabitur ad ipSalTI,
qu:ia subjectulll est ipsius: tali eniln dis-
positione ternlinor·um facta verum est di-
PR~D .
cere: quod A nulli B. contingit inesse:
eo quod nulli regritudini inest sanitas:
quia oppositum reinovetur ab opposito :
et rursum VerUlTI e,st dicere in minori,
quonianl B inest omni c, onlnis eninl ho~
nlO susceptibilis est regritudinis: et ex
tali habitudine ternlinoruln ad invicenl
videtur accidere per consequentiam nulli
hOlnini contingere sanitatem inesse. Sic
autenl formatur syllogismus : de necessi-
tate nulla regritudo est sanitas: sed 0111-
nis hOlno est reger : et ex hoc non sequi-
tur : ergo de necessitate nullus hOlTIO est
sanus, licet sequi videatur. Hujus autenl
causa est : quia non bene (hoc est, uni-
formiter) in utraque propositione expo-
nuntur terlnini. In 111ajori eIiiIn proposi-
tione in qua SUlnuntur termini i:n abstra-
ctione, debent sumi in concretione: et
tunc esset nlajor falsa cum modo necessi-
tatis: tunc enilll nlajor esset hrec,· ~e ne-
cessitate nullunl regrum est sanum, qure
falsa est, Si autenl major sit in concre-
tUlTI mutata, et accipiatur de contingenti,
tunc erunt prrenlissre ambre verre, et con-
clusio sequetur de contingenti sic, con-
tingit nullunl regrum esse sanum: sed
olnnis llonlo est reger: ergo contingit
nul1um hominem esse sanum.
l)atet igitur quod causa e~roris est,
quod non bene exponuntur termini se-
cundum locutionenl qure convenit propo-
positionibus: SUlTIUntur enim in 111ajuri
secundum abstractioneln, et in ìninori se-
cundum concretionem: et hoc patet:
quia si terlnini qui secundunl ipsas habi-
tudines abstractre sanitatis et regritudinis
accipiuntur in lnajori., tranSlnutantur ad
concretioneln: tunc non erit syllogis-
nlUS : quia major cUlnnlbdo necessitatis
est falsa, ut pro sanitate quidem ponatur
sanum, et pro regritudine ponatur regro-
tum: tunc non erit verum.dicere, quoniam
non contingit regrotanti inesse sanum:
non contingere allteIl1 inesse requipollet
ad necesse non esse. Hoc autem modo
sUlnpta majori in concretisetculu modo
contingenti non fit syllogismus ad con-
·c1usionem de- ·necesse .nq-~essef sed:fit ad
 LIBER l I)RIORUl\I ANALy'rIC. TRAC'r. VII
conclusionem de contingenti: et hoc con-
tingens est quod non est impossibile esse:
et hoc patet, quia contingit nulli hOlllini
inesse sanitaten1 hoc n10do, quo non est
impossibile nullulllhominen1 esse sanUlll
actu. Sic igitur patei qualiter hic error,
vitatur in prilna figura.
Rursulll in llledia fìgura similiter erit
falsum ex eadem causa SUlllptionis termi-
norum : quia etian1 in secunda figura sic
variatis terlninis per abstractum et concre-
tum contingit in majori propositione per
consequentiam syllogistican1 cegritudi.nen1
quiden1 nulli inesse sanitati, et in minori
contingit omni homini inesse sanitatelll :
et ex hoc videtur sequi in conclusione,
quod nulli homini inest regritudo, sic,
nulla regritudo est sanitas de necessitate:
on1nis homo est sanus : non sequitur con-
clusio de necessario, quod on1nis hon10
de necessitate non sit reger. Si autelll
prremissre verre sumantur an1bre in termi-
nis concretivis-, et ita; quod altera sit de
contingenti, sequiturconclusio de contin-
genti, sicut prius.
In tertia autem figura sic per abstra-
cturn et concretulll variatis ternlinis-, con-
clusio quce est de contingenti, erit falsa
pranllissis existentibus veris, una scilicet
surnpta de contingenti, et altera de inesse,
sic, on1ni hOlllini contingit inesse sanita-
telTI, vel ornnem hominelll contingit esse
sanum: quod sin1iliter contingit on1ni ho-
mini inesse regritudinen1, vel omnelll ho-
n1i.nem contingit esse <pgrum : non enim
sequitur ex hoc, quod contingat omnen1
regritudinenl esse sanitateln. Et èausa
huju8 est: quiét eiden1 quod est lllediurn
et subjectulll contingit inesse contraria
concretive, et si non SilllUI: non tamen
propter hoc UnU111 contrarioruill contingit
inesse alteri. Palam enilll est quod sani-
tatem et mgritudinenl, et disciplinam et
ignorantialll, et ut ornnino sive universali-
ter dicatur., oD1nia contraria contingit
omni subjecto eiclenl inesse. Sibi vero
invicem illlpossibile est contraria inesse
in abstracto : quia sic contraria sunt ipSffi
hahitudines sive. habitus si\~e dispositio-
659
nes contrarire: hoc autelll manifesttllll
est in prredictis terrninis-, sieut dictUlll est,
per abstracturn et concretun1 variatis:
quando enin1 eiden1 subjecto contingit
plura contraria inesse concretivc sumpta,
tunc sequitur quod etiall1 sibi invicenl
contingit inesse concretive surnpta, ut sa-
nUlll contingit inesse ::egro, et regruill con-
rngit inesse sano.
~fanifestuill est igitur, quonianl in on1-
nibus talibus fit fallacia. reductionis
propositionis in terillinos, propter termi-
norun1 pravanl expositionelll sive sump-
tioneln: quia si transmutantur hi terrni-
ni qui abstracti sunt secundunl habitudi-
nes sive dispositiones, qUffi sit non con-
traria, transmutantur ad concretos. Est
autelll hic attendenduIll, quotI si fiat talis
argumentatio, de necessite nulla regritudo
est sanitas : omnis honlo est reger : ergo Nota hic
ùicta.
nullus hOD10 est sanus : sequitur qniden1
conclusio de inesse, sed non sequitur vi['-
tute syllogislni, sed per Ioeulll ab oppo~i-
tis: talis enim. eonclusio sequitur ex sola
nlinori, etialII si n1ajor auferatur: unde
patet quod non sequitur virtute syllogis-
tica, quia decursù6 syllogistieus nlaxin1c
sit a lnajori propositione. Adhuc si sic a['-
guatur, dc necessitate nulla sanitas e~t ,
justitia : ergo nuIlun1 sanurn est justuln :
hmc conclusio sequitur per IOCUlIl à con-
jugatis, sed non virt ute syllogistica. Ubi-
que eninl fallit habitudo syllogistica per
variationerll terminornm a eoncretis in
abstractos, et e converso. Adhuc autem
si sic arguat aliquis, de necessitate nulla
sanitas est agritudo: omnis antelIl homo
sanus : et dicat quod hrec major est de
necessitate et 11linor de inesse, et ideo
debeat sequi conclusio de necesse: patet
quod 111ixtio nulla est, quia in tali mix-
tione nIinor (qure est de inesse) debet es-
sentialiter esse snb ll1ajori: et hoc nOll
est in syllogismo qui inductus est.
Attendendull1 etialll est quodAristoteies
hanc dicit esse falsanl, de necessitate nul-
Iun1 sanun1 est regrun1 : et hujus causa est,
quia quarnvis soleat distingui per ~olnpo­
sitiol1éln et divisioneln~ et in sensu C0111-
 660 D. ALB. lVIAG. ORD. PRiED.
posito dieatur esse vera, et in sensu di~
viso falsa. Et siluiliter dietunl quod a tali
formatur propositione, hoc scilicet, nul-
lum saninu esse regrum est necesse. In
sensu eni111 compDsitio11isnegatio 111ute-
rialis est ad nlodunl, et 1110dus cadit su-
pra negationelu, et totalu dicti cOluposi-
tione111. Tanlen hoc non movit Aristote...
les utdiceret canl falsam in hao 111ateria,
ubi loquitur de abstractis et concretis : sed
potius hoc movit eum, quod nunqua111
alieui inest sic unUlU eontrariorunl, quin
relinquatur. potentia formalis ad hoc
quod insit alterum : quia aliter non esset
nl0tus de contrario ad contrariu1l1: et
ideo hrec, olunis homo est sanus, et si:"
luiliter hffiC, nullus h01UO est sanus, est
contingens ad utrululibet: hoc aute111
contingens ad utrululibet oppo:t:litur et
necessario et inlpossibili. Et ex hoc se-
quitur quod hrec sit falsa, nullum sanunl
esse ffigrunlest necesse : quia onlne sa-
n.UIU esse regrulu est contingens.
Objectio. Si autem aliquis objiciat dice11s, nul-
IUlu sanUlU esse ffigrunl est verunl, et
110n potest non esse verum: ergo est ne-
Solutio. cessariurn. Dicendum ~st quod non se-
quitur ': quia causa quare potest inesse
regrulu, est in subjecto per formalern in-
choatione111. Si autelu esset in subjecto
causa quare non posset inesse ffigl~unl,
tunc verUlll esset quod esset necessariulll,
sicut cunl dicitur, hominem esse asinulu
est falsum,et non potest non esse falsum:
et.similiter hominem non esse asinunl est
verU111, et non potest non esse verunl,
sequitur quod est neces~~rium : et sic pa-
tet qualiter hffiC est falsa, nullum sanum
esse ffigrum est necessariunl.
Attendendunl etialu quod cum dicitur,
quod in tali yariatione terluinorulll per
concrctunl ct abstractunl est errar in se-
eunda figura sicut in prillla, et quod in
ea sequitur conclusio de contingenti sicut
inprinla, sic, contingit nullunl sanUlll
eSS8 regrunl : olnnis homo est regcr: ergo
contingit nullu111 h9111inenl esse SRQ.U111:
g~_?,d, videturnon valere, ql~ia il~ant~ha...
bitis d,e 111i~tio~le "e9,~ltingentis ,et." ·ìl1e~se - rnedl~tor-unl'_ est.'s.yllogi,snl~&." ,S..lt.,~l~ìl~~.~A
dicbinl est,- quod talis 111ixtio non valet
ubi affìrluativa est de inesse, et negativa
de contingenti., sed e converso.
. Tanlen iste errar qui hic detern1inatur
communis est ad primaTIl et secundalu et
tertianl figuralu quocumque modo varie-
. tur in propositionibus, hoc est, sive af-
firluativa sit de inesse; sive negativa,
dU111 talis sit ibi variatio concreti et ah-
stracti: sed hoc verum, quod si fiat
,mixtio c011tingentis et inesse, oportet
quod negativa s~t de inesse.
Adhuc autem notandulu quod in tertia
figura' in tali variatibne terlninorum con-
tingit,. quod prremissis existentibus veris
non sequitur conclusio : et ho,c ideo quia
variatur 11abitudo tern1inorunl in 111inori,
et in conclusione: in minorienilu sunt
concreti, in conclusione autem abstracti,:
et abstractum de abstracto hon prredica-
tur, sicut patuitin ante hab,itis'. His au-
tem sic notatis plana'sunt ca qUffi dicta
sunto
De errore qui accidit in reductione pro-
positionlon in ter1'ninos, ex hoc 'quod
qUéeruntur semper terrnini ùlc01!t}Jlexi
sive sùnplices.
In tali cnin1 reductione propositionunl
in terluinos, non oportet ternlinos sem-
per qurerere sin1plices sive incomplexos,
qui uno nonline significant,ur, ut per tales
tantulu fiat reductionis expositio. Et hu-
jus quidel)-l causa prinla est: quia srepe
erunt tales tern1ini in propositionibus.,
quibus ununl n0111en sinlplex non. est
positun1, et in talibus oport et oratiane
circuD1loquentc uti Ioco 110111ini8 silllpli-
cis: proptcr quod etiam nimis. difficile est
(hoc est, plus diffi~ile quarnin aliis) redu-
cerc'hujusluodi syIlogis1110s.Secunda cau-
sa ejusden1 est: quia aliquoties etianl ac-
cidit falli in syllogisn10, propter hujuslno-
di in silnplicenl terlninu1l1 reductionClll,
et ll1axinle in denlonstrativis, quando inl-
 ,rnajor extrenlitasduo recti per requalita-
tem., B autenl 111ediuIll ,sit triangulus, c
vero minor extrelllitas 'sit isosceles sive
requicrurus : tali eniìll positione facta,
'patet quod ei quod est c inest A per
n medium: ei autcln quod est TI idelll
'inest, non per aliud llledium, sed inl-
mediate: quia inter passionen1 et ejus
proprium subjectum non est aliucl sub-
jectun1 medium : per se enim et non per
llledium habet triangulus duos rectos:
propter quod non erit aliquod 111ediunl
inter A et TI, quando A de B sit demonstra-
tUIll, quod scilicet medium sit silllplex
nomen subjecti. Oportet talllen in tali de-
Inonstratione esse mediun1, quia omnis
syllogisn1us habetmediunl per quod cx-
trema concluduntur : et hoc quidem lne-
diun1 erit diffinitio veI oratio aliqua dif-
,finiens vel declarans vel nornen subj ecti
'vel passionis, quod medium est causa co-
hrerentice extrernitatis majoris et minoris.
Manifestun1 est ergo quod non est semper
sumendummediun1 ut hoc aliquid sim-
'plexsive Silllplici nomine designatufil.
~:~:~8;~~ Sciendum auten1 quod propositio di-
,:t~!~e~u. citur immediata dupliciter. Uno quidemO'
'modo ab immediatione caUSffi : quia seili-
cet causanl non luibet per quam valeat
demonstrari, et hoc 1110do principia sunt
immediata. A.lia lllOdo dicitur imlllediata
appellatione subjecti n1edii : et hoc 'rriodo.
·hahere duohusrectis requales tres irrlI~e­
'di~t}pll est triangulo et nonrequicrnro I;
~,' Si gui~ aute~11 objiciat dicensquod 0111-
'nis propositio sure veritatis habet aliquam
causalll, et sichabet mediun1 per quod pot·
,est" denlonstrari, et sic videtur esse me-
"diata. Dicendunl quod hoc verum est: sed
tale medium non est n1ediun1 per quod,
possit demonstrari, quia mediunlper quod
fit demonstratio estnotius et prius eo
quod den10nstratur per iPSUlll : et tale me-
diunl non est causa veritatis principiorun1.
1 Notandunl tanlen quod posset addi tertiunl
melubrunl, scilicet quod propositio dici potest
imluediatai'mmeqiation.e sensus, d~ qua Therni·
CAPlJf \l'J.
De errore qui provenit e:T hoc qu(){llcl'nli-
ni SUl1~untur secun(ium obliquilaleul
alicuJ"us casus.
In reductione propositionUln in tern1i-
·nos etiam oportet tales terluinos sun1'ere
sicut ea qure sen1per prredicantur de se
invicelll secundulll rectulu secundum
~nan1 et eallldenl sinlilitudinem, ita quod
In recto prredicetur primum de Illedio, et
mediu111 de postremo secundum eumdenl
casum prredicetur : et Iloe silniliter ob-
.servandum est in non esse quod signifi-
catur in negativa. Sed.toties variare opor-
tet hoc, quoties secundum casus aliquid
esse dicitur sive prredicatur, et quoties si-
ve quot 1110dis verUlll est unum de alio
dici vel significari. Cujus exen1plunl quod
obliquus subjicitur et rectus prredicatur,
sicut quando dicimus quoniam contrario-
rum una est disciplina : tunc enim cum
obliquosubjecto syllogizatur. Sit enim A
major extremitas unaU1 esse disciplinam,
B autem medium sit contraria sibi. invi-
.cern, A ergo (facta tali positione) inest B
non tali prffidicatione facta in recto :. si-
cut dici posset, quod contraria sunt una
disciplina: sed ideo dicimus A in.esse B ,
.quoniam verum Unal11 essedisciplinam
.de ipsis ge,nitive su.hjectis. '"
Accìdit eninl. quandoque inpropositio~
.nibus syllogismi primum de medio .dici
sive prredicari secundum rectum, 111ediun1 '
auten1 de tertio, minori scilicet extre-
mo non dici secundun1 rectun1, sed se-
.cundum aliquem obliquum: sicut cum
_dicimu3" .sophia sive sapientia estdisci-
plina : boni alitem sophia: conclusio. ex
his est, ·quQniam boni est disciplina: et
prredicatur hic primum de medio secun-
dum rectum, medium auten1 de postremo
,secundulll obliquum, et concluditur pri-
stius, in 1 Posteriore super illa parte, immediati
autem prineipii syllogistici, etc. P. J.
662 D. A.LB. l\fAG. ORD. PRMD.
ll1unl de postrenlo secundulll obliquita-
ten1 postrellli : et patet ulterius quod bo-
nun1 non est disciplina seCUndUlTI recfun1 :
sophia auten1 est disciplina, ita quod
utrun1que refertur ad alterUlTI secundun1
rectunl.
Quandoque auten1 n1ediuIll de tertio
sive lllinori extrenlO dicitur secundum
rectunl: prinlunl autem de medio non
prredicatur secunduill rectuIll, ut si sic
proponatur, quod qualis alicujus sit Olll-
nis disciplina, aut quod olllnis disciplina
est alicujus contrarii : bonun1 autelll dici-
luI' secunduni reetun1 et contrariul~l, et
quale secundun1 rectulll : onlne enim bo-
nunl est alicujus contrariulll, et onlne bo-
nunl est quale: conclusio ex his, quo-
nianl boni est disciplina: et sic prredica-
tur prinlUlTI de nledio in prima proposi-
tione oblique: et sinliliter in conclusione
prredicatur prilllunl de tertio sive postre-
1110 secundunl obliquitatelll, non est bo-
nUlll disciplina nec quale, sed qualis:
nec contrariunl, sed contrarii, in prredi-
cta acceptione terminorunl: sed olllniulll
taliU111 dicitur esse disciplina secundunl
obliquitatelTI genitivi: et 110n dicitur hoc,
quod bonunl sit disciplina in conclusione:
quia nec conclusio est secundum prredi-
cationenl recti., sed secundunl obliquita-
tenl genitivi.
Est aulenl aliquando neque prinlunl de
llledio prredicatulll secunduIll 1'ectulll, ne-
qne nlediunl de tertio, ita quod prinluill
de tertio in conclu.sione quandoque qui-
den1 secundunl rectum dicitur, quando-
qne autelll non dicitur de ipso seCUndU111
rectum: lit si ta.1iter proponanlus, quod
eujus est disciplina, hujus est genus:
boni autenl est disciplina : conclusio,
quonialll boni est genus : et facile est vi-
dere., quod primuIll de ll1edio in prinla
propositione, neque mediulll de tertio in
111inori propositione seCUndUlTI obliquita-
telll prredicatur, ita quod nullun1 triunl de
11Ullo trium in prrelTIissis et in conclusio-
ne secundunl 1'ectun1 prredicatur. Si au-
tem sic proponatur, quonianl id cujus est
disciplina, hoc est genus secundulll 1'e-
ctunl sive l'ecti prredicationelIl : et assu-
ll1a.tur, quod honi est disciplina: erit se-
cundun1 recli prredicationelll, quonianl bo-
nUlTI est genus quoddanl. Pa.tet ergo quod
sic proponendo de extrelTIO quidenl se-
cundunl rectun1 prrodicatum prilllum in
conclusione, de se autenl invicenl in prre-
ll1issis non prredicanturtern1ini secunduIll
rectum~
Eodenl autenl 1110do fit variatio termi.;.
norUlll secundUlll casus in non esse quod
sigll:ificatur in negativa: non enilll selll-
per negative significant hoc non inesse
huic secundum obliquitatelll dativi casus,
vel non esse hor., secundunl accusativuIll :
sed significant aliquando hoc non essehu-
jus secundulll onliquitatem genitivi, aut
hoc huic secundulll obliquitatelll dativi,
sicut si sic proponalllus, non est lllotionis
1110tio, vel non est 1110tuS nl0tus genitive,
aut generationis generatio : voluptatis au-
tem sive delectationis est IllOtUS sive IllOtio
sive generatio : et concludinlus, non ergo
voluptas est generatio vel 1110tUS, sicut
dixit Plato, qnod omnis voluptas est ge-
neratio. Aut rursus quando sic proponi-
lllUS, quonianl olllnis risus est signum
secunduill recti prrodicatione111: signi au-
tell1 non est signuIll secun~unl genitivi
obliquitatenl : et concludilllUS, ergo risus
non est signuill secundum prredicationem
l'ecti. Similit~r autelll in aliis neo-ativis
~ .'
in quibus interimitur propositio sive ne-
gatur non secundum rectun1 : s'ed Iaeo
quia genus sive aliud prredicatulll aHquo
1110do secundunl obliquitatem alicujus ca-
sus dicitur ad ipsum subjectum.
Rursunl si sic proponimus in obliquita-
te dativi dicentes, quod Deo non est tem-
pus opportunum : eo quod nihil Deo pot-
est esse proficien$"in tempore vel Silllpli-
citer : sed Deo est restas: concludentes
quod restas non est tempus opportunum :
sic enim proponendo terillinos, ponenduill
est restatem pro minori, tempus opportu-
num pro majori, ~tDeuln pro medio: pro-
positio autell1 utraque est sumenda secun-
dUlll nOITIinis casus.
Simpliciter enim hoc ~t universaliter
 LIBER I PRI()RlTl\I ANALY1'IC. TRAC1'. VII
dicimus de olllnibus : quonian1 tern1ini jecto, ex hoc quod est deterlninatio alte-
selllper et ponendi sunt in pl'opositionibus rius eorum in enuntiatione qure ad 1'.en1
secundum debitos casus acceptos secun- refertul', non est ita : et hoc subtilius
dum declinationes nominun1, ut in l'ecto requ.irendun1 est in libro de lnterpreta-
est h01110, aut bonum, aut contrarium tione : et quau1vis hoc 1110do obliquus sit
hominis, aut boni, aut contrariorun1. Pro- subjectulu in propositionc, non tamen
positiones autem sun1endre sunt secun- subjicitur . actui vel distl'ibutioni: quia
dUffi uniuscujusque nominis casus, et pos- deterluinatio est subjecti vel prredicati,
tea reducendre prredicationes secundun1 sicut dictunl est: et quia subjicitul' re-
obliquum acceptre ,ad eas qure sccundun1 spectu altel'ius prredicati, et dicit luodunl
rectum : aut enim in dativo sumitur, ut inhrerendi. Hic al1teln lTIodus syllogizandi
quoniam huic, vel requale hoc huic: aut ex obliquis superius in generatione syllo-
in genitivo, ut quoniam hoc hujus, ut di- gisnl0rulu tl'adendus 110n erat : quia non
sciplina contI'ariorulll, et dupluill din1idii facit diversitatelu in fOrl1la ab eis qui in
dupIuIu : aut in accusativo, ut quonialll ante habitis traditi sunt in processu syllo~
hoc accusative, ut feriens sive percutiens gistico, sed divcrsitatel11 facit in l'cdu-
vei videns hoc vei hunc : a.ut in l'ecto, ut ctione.
. proponentes diciIllus quonianl. homo est Quod auteln quidaul objiciunt, quod ta- Objectiopri-
animaI: aut si quolibet rnodo aliter secull.- lis syllogisll1uS fallere debeat propter di- ma.
dUBl alium casum idem non1en in diver- versitatem medii qure causat deceptio-
sos casus declinatum invenitur posituD1 nelU : ut CUIU dicitur, omniulll opposito-
secunduill pl'opositionem alicujus syllo- rUlTI est disciplina: sanunl et regrUl11 sunt
gismi in subj ecto positum vel in prffidica- opposita.
to. Adhuc autenl quia dispositio prin1ffi Secunda.
Inesse autem hoc prffidicatum huic sub- figurre non tenet nisi aceipiatul' lninor
j ecto, et verUlll esse hoc prredicatun1 de sub medio: sed si sic dicam, philosophia
hoc subj ecto toties sive tot IllOdis est su- est disciplina: boni est philosophia : mi-
menduIll, quoties in libro PrfEdicamen- nor non videtur esse sub medio.
torun~ prredicaII\enta sive prredicata divi- Dicendun1 est taliter. objicienti, quod Solutio pri-
sa sunt et distincta : etquodlibet illorum talis diversitas secunduln reetuill et obli- mre.
est accipiendul11 aut quo, hoc est, seeun- quum non est nisi secundunl aceidentales
dUffi quid inhrerens subjecto~ aut' simpli- luaterias : et hrec non variat habitudinenl
citer et universaliter. Amplius autelll ista essentialem lnedii ad extrema in prima'
prredicata sunt accipienda aut simplicia figura :- et ideo non impedit syllogismul11 .
. (hoc est, incomplexa) aut complexa. 8i- Ad aliud dicendulTI, quod non semper Soltitio se-
militer autem est faciendull1 etiam in ne- in prima figura aeeipitur minor suh me- cuudre.
gativis qure signi.ficant non esse. Hrec au- dio sicut in linea prmdicanlentali subsi-
tem omnia diligenter considerandum est, stens eideln, sed ut quoquo luodo vere se
et il1 unoquoque istorun1 in resolutione habeat ad ipsul11 : et ideo bene satis acci-
determinandum est id quod est l11elius, pitur bonum sub sophia, sed in obliquo:
hoc est, utilius et conveniens ad syllogis- et hoc modo bonus est syllogismus.
morUln reductionelll, vel propositionuln Notandum etiam quod lieet conclusio
resolutionel11 in terminos. in aliquo similis debeat esse utrique prffi-
l\ttendendum est hìc, quod quamvis lnissarum, tamen in hoc non attenditur
obliquus non sit pars enuntiationis, tamen illa similitudo quantum ad obliquos : et
est pars propositionis: quia licet nihil ideo quamvis in utraque prremissarulu
enuntietur de re ipsa, talnen facit ad hoc termini sint in obliquo, possunt esse in
quod subjectum sic vel sic subjiciatur prre~ : l'eeto in conclusione.
dieato, vel prredicatun1 sic vei sic insit sub- Attendendunl etiam quod non est facta Removet
dubium.
 66·t D. ALB. 1'IAG. ORD.PR1ED ..
.mentiò dc' ablativo: et hoc ldco est, quia
Gl'mci earent ablativo, ex quibus ista
scientia derivata est: sed loco ablativi
ponunt genitivum, etaliquando dativum
seeundunl diversas exigentias constru-
etionum. Per vocatÌvulll autem non..fit in-
dicativa oratio.
Sciendum etiaIll quod ista varietas
syllogizandi non diversificatur per tres
figuras secundum omnenl varietatem nlO-
dorum et figurarum : secundum exempla
tamen inducta patet quod in onlnibus
figuris talis fit syllogismus: quia exem-
plum illud quod non estmotionis nlotio,
. faeit syllogismum ,secundre figurre. lTlti-
lllum auteln exempiuln, quod Deo non
est telllpus opportunum, faeit syllogis-
Inum tertire figurre : et alia exelllpia sunt
secundum modum primre figurre.
CAPU1' VII.
De errore sive difficultate resolutionis
propositionis in terntinos propter redu-
p licationeln.
Antequanl deterlllinetur diftìcultas
redupIieationis, sive qUffi provenit ex
reduplicatione medii super extrema, utile
est scire quid sit reduplicatio, et qualiter
Reduplica- debeat fieri. Dicamus igitur quod redupli-
~~~ta~~dfie;. catio est iterata enuntiatio nledii super
ri debeat•. extrenlum, ut notetur causa inhrerentire
prredicati in subjecto : et ideo reduplica-
tio proprietas est a prredicato inchoans,
et in subjectum procedens, et in ipso ma-
'nifestans causam inhrerentire prredicati.
Cui extre- Propter quod in syllogislllo medii quidem
nio sit ad- d lO d d lO
denda redu- est re up lcarl : se re up leatlo a prre-
o o d disciplinatum quonianl bonuDl vel secun-
plicatio et dO d ' d eb et
cui distribu- leatum quo est maJus extrelllum
tioo fieri, sic, homo est animaI in quantulll
homo. Secus autem est de distributione
qure inchoat dividendo a partibus sub-
jecti, et terlllinat sic divisas in reéeptio-
nem prredicati: et ideo subj ecto semper ad-
ditur in syllogismis. Unde idemdicit redu-
plicatio quod hrec conditio, f)ecundun~
quod ipsuln: homo enim~est animaI se-
cundum quod ipse est hOlno, et seCUndU111
nonlen refert subjeetum super prredica-
tUffi, ut determincturinhrerentia. prredicati
secundulll causanl. Propter quod prredi-
catum non potest reduplieari, quia Iocu-
tio erit faÌsu : si cninl homo esset animaI
vel secundum quod aninlul, vei secundum
quod ipsum animaI, sequeretuI' quod
homo esset onlne animaI. Hoc igitur est
reduplicatio, et ista est utilitas reduplica-
tionis. His habitis, ostendamus qualiter
fit reduplicatio llledii in prirnre figurre syl-
logismis.
Dicamus igitur cunl Aristotele quod
reduplicatunl in propositionibus syllog-is-
morurn prilllre figurre mediunl ipsum sub
reduplicatione ad prilllam sive ad lllajo-
rem extrelllitate111 est ponendum., et non
est reduplicatio nledii nledio quod in
prima propositione subjectunl est adjun-
genda. Dico autem hoc explanando, ut
si fiat in terminis syllogismus concludens,
quoniam· justitire est disciplina, quoniam
bonum, hoc est, secundunlquod bonum:
tune illa reduplicatio (quoniam bonum
vel in eo quoclbonum) ad primam extre-
mitatem est ponenda. Sit eninl A extre-
lllitas adjuncta sibi reduplicatione, et sÌt
disciplina, quoniam bonum sive in quan-
tUlll bonum. Id autem in quo est B me-
dium dicatur bonuln absolute non con-
juncta sibi reduplicatione. Ergo tali facta
terminorunl positione A verUlll est prre-
dicari de B, nam boni est disciplina quo-
niam bonum sive in quantum bonuln.:
sed. etiam B de c dicetur tali facta .posi-
tione : nam justitia est quod bonUlll est
perse, et non per accidens: et hic syllo-
giSD1US sic formatur., 0111ne bonum est
dum quod bonum: justitia est bcnum:
ergo justitia est disciplinatu111 quoniam bo-
nume Sic ergo fit resolutio propositionum
in tres terminos, ut major terminus sit
prredicatulll prinlre' propositionis juncta
sibi reduplicatione nledii, et luedium sit
absolutum, et etiam minor extremitas.
Si autem ad B, hoc est, ad medium po-
. natur sive jungatur hrec reduplicatio,
quonialn bonum, non erit syllogismus ;
 LIBER l PRIOR1J~IANCATjYTIC.
'nam A quidem majol~ extremitas VerU111
erit de B, quia verUUl est quod bonum
quoniam bonuhl est disciplinatum, B au-
tenl de c minori extrelllitatc in secunda
propositione non erit vel'Ulll: bOnUl11
eninl quoniam vel secundum quod bonunl
prredicari quidem de jutitia falsum est:
quia sic justitia esset omne bonunl, quod
falsulll est. Et etiam est non intelligibile:
quia sequeretur quod idel11 esset causa
suiipsius, quod non est intelligihile : redu-
plicatio enim dicit causam, qure si pone-
retur ad lllediulll, notaretur quod medium
esset causa suiipsius.
Similiter autelll est si in syllogismo
aliquo ostendatur sive concludatur, quod
saluhre est disciplinatulll quoniambonum,
sive secundum quod bonuln, talis syllo-
gillluS fiat reduplicatione medii juncta
CUln majoriextrenlitate, sic omne bonum
est disciplinatunl, quoniam bonum, sive
secundum quod bonunl: omne salubre
bonunl: ergo onlne salubre disciplina-
tum in quantum bonunl. In istis autelll
ternlinis discipiinatuill non denominatur
a disciplina qure est disciplinalis scientia,
sed a disciplina qUffi est morisordinatio
et compositio : et hoc in Grrecoexpres-
sius est quia disciplinalis scientia dicitur
Gl'rece È1dO'·r,p.,o'J : disciplina autelll nl0ris
Grrece dicitur epetèw. Sin:iliter autem fit in
syllogisnlo in quo concluditur-, quod hir-
,cocervus est opinabilis in eo quod non
~ . existens-, et forillatur sic, -non existens est
,- ens opinabile in eo -quod. non existens :
-hircoèervus est non existens : ergo hirco-
-cervus 'est ens opinabile in eo quod non
existens : in quantum enim non existens
non est ens secundum veritatem, sed
secundum opinionem solam.Similiter
autem est in syllog.ismo in quo concludi-
tuI', quòd homo coI'ruptibile aliquid est
'in eo quod sensibile aliquid est, et for-'
matur sic, sensibile est coI'I'uptibile in eo
quod sensibile: hOlllO autem sensihile :
ergo homo corruptibile in eo quod sensi-
bile. In omnibus eniln pl'redicatis vel di-
ctis syllogisticarum propositionum ad ex-
tremum (hoc est, . ad majus extremum
TRAeT. VII 665
quod simpliciter extrelllum dicitur) redu·
plicatio llledii senlper ponenda et jungen-
da est. Quia si reduplicatio jungatur ad
nlediulll : tunc in prima figura faciet mi-
norelll falsanl : quia reduplicatio significat
quod terulinus cui adjungitur, universa-
liter tenetuI': et ideo cum Illediul11 in
prinla figura sit prredicatulll lllinoris pro-
positionis, oporteret quod prredicatunl
111inoris 'propositionis 'universaliter refer-
l'etur ad subjectunl, sicut si dicatur, 'quod'
justitia est bonuill ,in quantunl bonum-,
,oporteret quodjustitia essetomne bonum"
quod falsum est. Quando autemin Ula-
jori propositione reduplicatio llledii fit
sic, onlne bonuill in quantunl bonunl
est disciplinatunl, non significatllI' quod
nledium universaliter accipiendulll est suh
rnajori extremitate: et hoc est conveniens
et non falsificat propositionem.
Adhuc autem notandum quod quanlvls
syllogismus fiat cum l'eduplicatione Inedii
super lllajorelll extremitatem, et CUl11 l'e-
,duplicatione minoris supra medium, si-
, cut in sequenti ostendetur capitulo, ta-
men non potest fieri in aliqua figurarum
syllogismus cum reduplicatione nlajoris
extrenlitatis. Et huj-q.s causa est: quia in
omni figura concluditur major extrelllitas
de 111inori, et oportet quod in conclusione
reduplicaretur prredicatum supra subje-
ctum, quod csteontra naturarn et positio-
,nen1" reduplication,is ,sicut jalll paulo ante
determinatum, est. Adhuc autem. si, fieret
reduplicatio lllajoris.extremitatis sllpra
rnediuIll, tunc in prinla et in tertia,figura
:Geret reduplicatio prredicatisupra subje-
ctum, quodjam dictunl est esse non posse. '
, In secunda' etianl figura non potest major
extremitas (licet subjiciatur) reduplicari
sUIH'a medium in utraque propositione, eo
quod subjecta majoris et nlinoris opposi-
tion~m habent in secunda figura.
Attendendum etiam quod quamvis non Remava
dubium'
sint positi in exemplis inductis nisi syllo-
gismi affirmativi, fit tanlen etiam redu-
plicatio tam medii quam minoris extremi-
tatis etiam in negativis. Et de reduplica-
tione medii est hoc exemplum : nullum
 H66 D. AI~B. 1'IAG. ORD.
eligendum est l1lalum in quantum eligen-
dum: omne bonunl est eligendulTI : ergo
nullum bonum est malulTIin quantulTI
eligendulTI. ExemplulTI autem reduplica-
tionis terminOrUlTI extremitatis est illud :
nullum corpus in quantum regrum est sa-
nUlTI: omne regrunl est corplls : ergo
nullunl regrum est SanUlTI in quantu11l
mgrum. De negativis enim et aliis modis
.reduplicationis fieri non oportet specia-
. lem mentionem : quia in affirlTIativis qui
dicti sunt, omnes .alii modi possunt in-
telligi : non enilTI difficile est for11lare hu-
jusmodi syllogislTIos.
CAPUT VIII.
De reductione propositionU11~ in terminos
ubi est reduplicatio 1ninoris extremita-
tis.
In reduplicatione auteTIl mil10ris extre-
lTIitatis s~pra medium, primo notare opor-
tet quod non est eadel1l positio sive dis-
positio ternlinorUlTI in propositionibus,
quando simpliciter sine reduplicatione
aliquid syllogizatum fuerit cum redupli-
catione restringente ad hoc aliquid, hoc
est, ad partem subjectivalTI, aut quol1l0do
quantunl ad restrictionelTI factam ad mo-
dUll1 essentialem aliquem, aut quomodo
quantun1 ad l'estrictionem factam ad par-
tem in modo sive accidentalem. Dico au-
'telTI exponendo qure dicta sunt, quod alìa
est hinc et inde dispositio terminorum :
aliter enilTI disponuntur quando de aliquo
concluditur, quod bonum simpliciter sit
disciplinatum sine reduplicatione : et ali-
ter quando concluditur de aliquo, quod
est disciplinatumbonUlTI quoniam bonum,
sive in quantum est bonum. Si enim SilTI-
pliciter sine determinatione reduplicatio-
nis ostensum est bonum esse disciplina-
tum, medium ponendum est ens sine re-
duplicationisadditione. Si autem osten-
di debeat, quod boilum est disciplinatulTI,
quoniam bonuln, vel in quantum bonum,
tunc lnedium ponendum quid ens, hoc
PR~D.
est, aliquod ens cui per, se conveniat di-
~ciplinatum esse.
Hujus autem exelTIplum est, quod po-
namus esse majorem extremitatem disci-
plinanl sive disciplinatum cUln reduplica-
tìon8'. ~ntis. alicujus cui convenit esse di-
sciplinatum. In quo autem est B mediù111,
sit ens quid, cui convenit esse disciplina-
natum, et non ens sin1pliciter. Id autelTI
in quo ponifur c lninor extremitas, sit bo-
nUlTI absolute: et hoc est si ponanlus
111ajorelTI extrelTIitatem qure est A discipli-
nalTI sive disciplinatulTI cum reduplica-
tione minoris extremitatis : et h.oc est
quod sit disciplinatum non ex hoc quod
sit en8, sed quonialTI vel in quantum est
aliquid, cujus per se et secundum iPSUlTI
est disciplina, et sit illud honestum sive
etialTI proficiens. In quo autem est B me-
diun1, sit ens no.n absolute, sed ens quid
contracturn ad "aliquid cujus per se est
disciplina. In quo autelTI est c nlinor ex-
trelnitas, sit bOnUlTI absolute et sine redu-
plicatione acceptum. Tunc enim verUlll
est A de B prffidicari, erat enim disciplina
alicujus entis in quantun1est aliquod ens,
studiosum scilicet. Sed et B lTIediu111 prre-
dicatur de c lTIinori extremitate, quia po-
SUi111US quod id in quo est c erat bonn111 :
et ex his concluditur A de c in conclusio-
ne, I10C est, quod disciplina estboni, quo-
niam bonum : et hrec est reduplicatio
minoris extremitatis super majorem, sic,
0111ne studioSUlTI' disciplinat~IP- in quan-
tum bonum : bonum omne studiosum :
ergo bonum disciplinatum in quantun1
bonum. Quando enin1 diciITIUS quid ens
et non ens silTIplieiter, signum datur pro-
prire et determinatre substantire per redu-
plicationem contractre, sicut est bonun1
in quantum studioSUlTI: bonum enim uti-
le vel deIectabile non pertinet ad discipli-
nam moris, qure Cf~tÒW vocatur, sicut paulo
ante dictum est. Sic ergo resolutio fit in
propositione qure est cum nlinoris extre-
mitatis reduplicatione.
Si autem ens (qllod est Inediun1 in syl-
logismo) positum sit ad majorem extre-
mitatem qure dicitur extremum ens in
 lJBER I PRIORIJl\I ANALYTIC. TRAC/f. 'TII
syllogismo, et sit positun1 simpliciter et
sine reduplicatione, non erit syllogismus
concludens CUlll reduplicatione n1ino1'is
extremitatis super n1ajo1'elll, ut si qui-
dem ens sit medium et non sit redupli-
cando contractum ad aliquod ens cui per
se insit majus extremum : tune enilll non
erit syllogismus CUIll reduplieatione : non
enim tunc conclude1ur quod disciplina
sit boni quonian1 bonun1, sed simpliciter
concluditur' quùd disciplina est boni, sic,
omne ens discipiinatU1l1 : bonum autem
ens : ergo bonum disciplinatum.
Objectio. Si quis autem objiciat quod superius
determinatum est quonian1 non oportet
subjectum qurerere ex hoc quod sequitur
olllnia : hic autelll ante ponin1us subje-
ctUlll ex hoc quod omnia sequitur,hoe est,
ens : et ita videtur in dictis esse eontra-
Soll!tiO·1odictio. Non est difficile solvere. Ens enilll
Ens Slmp l- • • •
citer, non In sua COllllllunltate non qure1'llllus pro
pro ente
communi, sub·Jecto, .se d al·lqUO d ens ut proficiens vel
sed pro ente . . .
sumpto sine studlosum : et tale ens dlcltur simpliciter
reduptica· . figura potest concludi cum reduplicatione
tione. ens non a con11llunitate entis, sed quia
sumitur sine reduplicatione. Ex his au-
telll qure jan1 in universalibus syllogismis
diximus, etiam manifestum est quod
etiam in particularibus syllogismis quan-
tUlll ad terminos cum reduplicatione et
sine reduplicatione sumptos, similiter
(sieut in universalibus syllogismis) su-
Inendi sunt termini, $cilicet qu04.quando
est reduplicatio 111edii, in tali re~uplica­
tione debèt'sumi major cunl reduplica-,
tione medii conjuncta sibi : quando au-
tem est reduplieatio minoris extren1itatis,
tunc debet unus terminorum poni major
extremitas, et alter lllediurri CU111 redu~
plicatione 111inoris extremitatis.
Est autem hic attendendum quod in
.' sunt expedientia.
prima figura syllogizari potest cunl utra-
que reduplicatione, et 111edii scilicet sup1'a
majorem extremitatem, et minoris' ext1'e-
mitatis sup1'a medium, sicut paulo' ante
ostensun1 est. In secunda autem figura
potest syllogizari cum reduplicatione mi-
noris extremitatis, et non cunl redupli-
catione medii. In tertia auteln e' converso
syllogizatur cun1 reduplicatione medii, et
G61
non cunI reduplicatione lllinoris extrellli-
tatis. Et hoc sie patet.Si enin1 in secun-
da figura fieret reduplicatio medii: aut
illa fieret ad llledium, aut ad aliquid alind
de extremis. Et patet quod non ad n1e-
dium : quia medium est prredicatulll, et
reduplicatio ad ipsum posita faceret uni-
versaIiter teneri prredicatulll, et esset pro-
positio falsa : fieret enin1 sic illa redu-
plicatio, nullum malum est eligendum in
quantum eljgendum. Aut poneretur ad
n1ajorenI extren1itatem qUffi subjicitur in
111ajori tern1ino lnedio : et hoc etianl in-
conveniens est: sic enin1 fieret, nullum
lllaium in quantum eligendum est eligen-
dUln: hie eninl significatur oppo.sitio esse
causa appositi. Potest tanlcn n1inoris ex-
tremitatis fieri reduplicatio in sccunda
figura: et concludit cun1 reduplicatione
lllinoris, sic, nullun1 11lalunl cst eligen-
dun1 : omne bonum eligendum in quan-
tum bonum : ergo nullum bonun1 ma-
IUl11 in quantum bonun1. In tertia autem
medii, sic, Olllnc eligendum honum in
quantum eligendum : et Olnne eligendulll
expediens vel,,, studiosum : ergo aliquod
expediens est bonum in quantum eligen-
dUl11. Cum reduplicatione autem majoris
. eoncludi non potest in tertia figura. Aut
enin1 reduplicatio poneretur ad 111ajoren1
extrelllitatem, qure prredicatur in 111ajori
propositione : aut ad subjectum quod est
medium : et utroque 1110do erit proposi-
ti~ falsa, sicut facile est videre in termi-
ni~ nuper inductis : est enim hrec falsa,
omne eligendun1 expediens in quantum
expediens : et similiter hrec, omne bonum
expediens in quantum expediens. lVlulta
sunt enim et eligenda et bona que non
Si autelll contra hrec qure dicta sunt Objeclio.
(quod in secunda figura non potest fieri
syllogismus cum reduplicatione medii) ali-
quis objiciat, quod syllogismus secundre
figurre descendit a. secundo modo primre
figurre conversa majori propositione : et
ideo si in secundo modo pril11re figurre
syllogizatur cum reduplicatione, conver-
 668 D. ALB. lVIAG. ORD. PR.!ED.
tatuI' major propositio et syllogizetur cum subjeeto : quia est prffidicati per cOlnpa-
eadem reduplicatione in secunda figura. ratione111 ad subjectum :et in conversa,
Solutio. Si, inqualTI, sic aliquis objiciat, DicenduIll ubi prffid~catu111 desinit essè prredicatunl,
quod non polest major converti 111anente deficit ipsa reduplicatio : et ideo sic ha-
reduplicatione medii : sed convertitur ac- bet converti, nullunl malun1 est eligen-
ceptis tcrn1inis principalibus sine redupli- clU111 in quantU111 nlalum : ergo nullu111
catione: bene enilTI dicitur, nullum ma- eligendum est malum in quantum eligen-
lum eligendum, et e converso nullunl eli- dUln, ita quod se111per fiat reduplicatio
gendum lTIalum. Similiter bene dicitur, subjecti' ad prffidicatu111 : aliter enilTI erit
nullum nlalu111 eligendum in quantum propositio falsa, et aliquando nugatoria.
nla1ulTI. Sed non c converso hene dicitur, Ex his etianl patet" quare in prima CorolIa-
nullumeligendum est Inalum in quantum figura non ponitur reduplicatio medii ad rium.
malum. lninorelll extre111itatelTI : lTIiIior enim ex-
Objectio. Si autenl adhuc contra hoc objicitur, trenlitas in prinla figura de 111edio non
quod secundum hoc non est generale quod prffidicatur : reduplicatio autem 111edii ad
dictum ~st negativam universalenl con- prffidieatU111 ~egancla est in prin1afigura.
verti 'in ternlinis. Adhuc in conversioni-
bus observandumest, quod terministent CAPUT IX.
sub eisdenl detcr111inationibus in conver-
tente, et conversa: et ita sifuerit redu- ,Qua!iter (acilis sit resolutio prolJositio-
plicatio posita ad prredicatum, conversa runn in terminos.
propositione erit eadem reduplicatio ad
subjectum quod prius fuerat prredieatunl : Ut aute111 facilius fiatresolutio propo-,
Soluti?et hoc stare non potest. Unde sciendulTI sitionunl prrelTIissarUlTI in terminos~ opor-
lJetermma- d d d · · · · · ' d·
tionesext~e- quo qure am sunt ISposlhones qUffi IS~ tet aliquando accipereea. qUffi idelll va-
llJorum In . .
IJropositio- ponunt subJectunl et prredlcatunl seeun- lent, sed notiora sunt., et nOlnina pro no-
ne sunt du- •
plices. ,dum Id quod sunt secundunl renl, et non n1inibus, et orationes pro orationibus: ita
secundum quod sunt subjectulTI etprredi- talllen quod senlper notius accipiatur pro
catulTI, sicut album, et nigrUlTI., et hujus- lTIinus noto et in 110minibus et orationi-
modi: et tales 'dispositiones nlanent in bus: et sie oportet accipere et nomen ali-
conversione. Quredam autem sunt qUffi "quando, et aliquando oratiqùem: ita ta~
disponunt subjectum seeundum quod est men quod seluper pro ,orationeaceipiatur
subjectum, et prffidicatuin secundum quod nomen sinlple~.;, dÙ111modo (siéut, sllpra-
est prredic'atum : et tales non manent CUlTI dictum est) n0111ina 5inlplicia inveniantur
s'ubjecto et. prredicato, nisi quan1diu ma- qUffi sU111i possint: sienin) illR 11911 inve-
nenf subjectulll et priEdicatum: et i,llre niantur, tunc accipienc1éB sunt Qf.ationes
non manent in conversione: et talis dis- ,notiores pro terlTIinis: sic enin1 facilior
positio subjecti ad signum distributivum ; "est tcrn1inorun1' expositio in quos resol-
et ideo in conversa in qua subjeétum non vuntur propositiones. .
manet subjeetum, dispositio non manet : IIujus "aute111 exenlplu111 est, ut si di-
unde omnis homo est animaI, non con- cantur hm dUffi orationes,. suspicabilc
vertitur in hane, quoddanl anirnal est om- non est genus opinabilis, et quod non
nis homo, sed in hane, quoddalTI animaI est idem opinabile quod quid suspicabilc,
est horp.o. SiITIiliter hree, nullus asinus est hoc est, quod Rpecies suspicabilis: quia
'homo, non convertitur in hane, homo est quid suspicabile est suspieabile contra-
nullus asinus, sed in hane, nullus hon10 CtUlll ad speciem, sieut quid "anhl1al est
est asinus. Similiter est de reduplicatione animaI contractulTI ad speciem: et ideo
qUffi est, sicut dietun1 est, dispositio in- idem significatur in utraque oratione: et
choans a prredicato, et complens se in ideo una pro alia accipi potest, ita quod
 669
notior acclpiaturpro Ìninus nota: idem cÌuando generat' propòsitionum in tern1i~
enim diversiIllode in voce significatum nos resQlutionis difficultateln. Non est
nihilprohibet esse lllinus notun1. sub una enilll idelll esse secundunl l'cm, neque
voce, et magis notull1 sub alia. Hoc ta- idenl est dicere in serlllone, cui B nlediunl
Illen sic observandum est, quod pro ora- inest (sicut 111inori extremitati) huic ei-
tione dicta termini ponendi sunt suspica- den1 B n1edio inest A omni : et dicere, cui
bile et opinabile: si enin1 suspicabile non minori cxtren1itati B inest olnni, et A ma-
prredicatur de opinabili universaliter et jor extremitas inest omni universaliter:
sine conversione, non erit genus ipsius. quia cum dicitur, cui B inest, non facit
In hac tan1en resolutione cavendunl universalem propositionem, sed particu~
est, ut terminus lllediuscum reduplica- larem, vel indefinitam ': et ideo tunc for-
lione lllinoris sun1ptus, aut terminus llla~ te non sequitur universalis affirmativa.
jor CUlll reduplicatione 111edii SU111ptUS ad Quando autenl dicitur, cui onlni inest B
tern1il1unlSimplicelll relicta reduplicatio- eidem olllni inest A, facit universalenl aJ-
l1e reducatu.r : quia reduplicatio debet ma- firn1ativam ll1inorem, et universalem con-
nere cun1 termino cui conjungitur, sicut clusionem affirmativan1. Et hoc patet
in ante habitis dictum est: eo quoddi~it quod non est idelll istis duobus Il10dis
causalll inhrerentiffi prredicati in sub- enuntiare. Nihil enim prohibet B medium
jecto. Et hujus exen1plum est, quod non inesse c Illinori extremitati, et non om-
est iden1 voluptatelll esse bonulll sin1pli- ni universaliter inesse, sed indefinite, v.el
citer sine contractione facta per redupli- particularjter, ut si in terminis exponen-
.cationeln; eLesse voluptatem quid bonuill tes dican1us, quod in lllinori propositio-
per contractionelll reduplicationis: et ideo ne B (quod est IllediuIIl et prredicatum)
non similiter sive'eodelll n10do ponendun1 sit pulchruln, c autem minor extremitas
est tern1inos. Sed si fit syllogisll1uS con- sit albun1: pulchrum enim non universa-
cludens, quod voluptas est bonun1 sine liter prredicatur de albo: aliquod enim
.reduplicatione, tune ponendum est quod album est pulcllrum, et aliquodalbum
tern1inus sit bonum simplieiter. Si autenl non pulchruill. Si autem alicui albo
debeat fieri syllogismus coneludens, quo- inestpulchrulll particulariter: tunc se-
nialll voluptas est quid bOnU111 contra- . quetur indefinite et sin1pliciter, quonianl
CtU111 per reduplieationelll, tunc oportet pulchrull1 inest albo et albulll est pul-
~ern1inun1ponere non sinlpliciter ~ sed quid chrun1, sed non fortasse inest 0111ni albo
bonunl per reduplieationenldetermipa,- ·pulchrurn. Propter hoc dico autem (01'-
tUI}l, sieut patet in exen1plis in ante habi- tasse, quia in terlninis essentialibus se-
to eapitulo inductis. quitur quod si inest, olllni est, ut si ho-
1110 est anirrlal, sequitur quod omnis homo
CAPlJl' X. est animaI: quia una ratio est de omni-
bus. Sed in accidentalibus non sequitur
De. di(ficultate resolutionis qUtE provenit hoc: in his enim potest inesse, ita quod
e,r; universali signo addito vel nonac!- non omnibus inest.
dito ad subJoectu1n prùnm }Jroposilio- Sicut autelll janl dixin1us de Inedio,
j~is. quod sic dupliciter se habet ad minorem
cxtremitatenl: ita. dupliciter se habet ex~
Adhuc autenl difficultas est in resolu- trelnunl majus ad lnediuln, scilicet pro ines-
tione propositionis ex his qure necesse est se, et pro Olllni inesse. Si ergo A.major ex-
in syllogisillo eonjungi subjeeto, sieui est tremitas inest B Inedio sin1pliciter et non
distributio, sive signunl distributivuln : universaliter, ita quod non inest A olllni
quianis~ 111ajor sit universalis in priula ei de quo dicitur vel prredicatur B, sic ma-
figura, non erit syllogisnlus : et hoc. ali- jor non potest esse univers.alis aliquo lno-
 ·676 D. ALB. l\fAG. ORD. PRJED.
do, hoc est, sive minor sit universalis, si-
ve sit particularis: universalis quidenl si
olllni c lninori in.est B medium: particu-
laris autem quando alicui c minori extre-
.mitati inest B medium: et sive univer-
salis sive particularis sit minor, et ma-
. jor est particularis vel indefinita, nulla in
prima figura penitus sequitur conclusio
ex talibus enim propositionis non est ne-
cesse (necessitate syllogistica) A majorem
extremitatem, vel inesse c indefìnite, vel
non inesse, vel iness'e vel non inesse non
·omni sive particulariter in conclusione,
quando major extremitas concluditur de
minori: quia in prima fìgura majori non
existente universali nihil concludi poteste
Si autelll universaliter dequocumque di-
.citur B (ut de minorì extremitate), vere
..huic omni universaliter inest. A major ex-
tremitas: tunc accidit sive sequitur syl-
logistice, quod A major extrenlitas in
conelusio~e de omni ilIo dieitur et prre-
dicatur, de quo in minori propositione
dieitur B Inedium : et tune fit syllogislllus
in prima figura. Si autenl A non de Oln-
ni, sed de aliquo dicatur particulariter in
majori propositione" de quo B dicitur in
minori propositione : fune niliil pro,hibet
ei quod est c (minori scilicet extremitati)
. inesse B medium in minori propositione ;
et A major extremitas eidelll minori ex-
tremitati in conclusione sequitur inesse
non omni (particulariter scilicet non ines-
se) aut etiam non inesse omnino, hoc est,
universaliter non inesse. Propositio igi-
tur particularis affirmativa major non est
syllogizabilis, et ideo ipsam in terlllinos
resolvere non oportet : universalis autem
syllogizabilis est.
Et tunc patet quod in tribus tern1inis
stat resolutio duarum propositionum syl-
logizabiliu111: quoniam tunc sie se habent
termini, quod major est universalis : quia
de quo B mediuIll olllni sive universaliter
dicitur ut minori extremitate, et A simi-
liter major extremitas de eodem omni (hoc
est, universaliter)dicetur: hoc autem est
ideln dicere ac si dicatur, ' quod de quo-
'cu:nlque B di~itur siveprredicatl.lr
.
pro om-
.
nibus (hoc est, l1niversaliter), de illis Olll-
nibus universaliter dicituret A, et si B
quidem de omni universaliter aliquo prre:-
dicatur ut de c, et A similiter dicetur de
illis universaliter. Si autem non de omn.i
minori dicitur B medium, fune non est
necesse quod in conclusione A 'de omni
minori extremitate dicatur. Hoc igitur in
resohltione diligenter est considerandu111.
Est autem hie attendendum quod quam- RemovetdubiulU.
vis determinatum sit quod ex particulari
mojori in prima fìgura non fit syllogismus,
tamen non est hic superfluum dicere de
hac (de qua dictum est) particulari: eo
quod hrec, de qua dictum est, particularis
qualndam sinlilitudinem habet cunl :uni-
versali: et posset aliquis' putare quod
propter illam similitudinem fieret ex ca
syllogismus: cum enim dicitur, cui inest
B ilii omni inest A, signifìcatur mediu111
sunli sub extremo, et minus sub nledio,
et A inest universaliter contentis sub B,
quamvis non signipcetur quod universa- '
liter insit onlni B, et ideo vere est parti-
cularis et non syllogizabilis pro maj ori
propositione in prinla figura: et ideo hoc
impedimentum hic oportuit determinari.
Notandulll etiam quod hujusmodi mo-
di significandi possunt etialn fieri in ne-
gativa sic, eui nullllDl inesl B, iUi nulli
inest A: vel cui aIiclli" non inest B, illi
nulli inest A: veleui omni inest B,. -illi
nulli inest A; vel cui alicui inest B, illi
nulli. inest A.Et adhu~, cui omni inest B.,
illi alieui non inest A; vel cui alicui inest
B, illi alicui inest vel non inest A: et ali-
ter multis modis potest variari, de qui-
bus per singula dicere non oportet : quia
ex hoc quod dictum est de universali af-
firmativa qualitet" circa eam sit impedi-
meniunl, et quod hoc est relnovendunl :
ita intelligitur in omnibus aliis non syllo-
gizabilibus propositionibus, sicut quando
minor negativa in prima figura, vel
quando ambre negativre vel ambre parti-
culares, et hujusmodi quando sumuntur
in similitudine propositionum syllogiza-
biliunl, cum talnen non sunt syl1ogizabi-
leso
 LIBER I PRIORUM ANALyrrIC. TRAC1". VII
CAPlJT XJ.
Qualiter fiat vel sit (acta propos'itionis
per terlrtinos expositio.
Cum autem in propositionum resolu-
tione in tern1inos aliquanclo accipiantul'
tern1ini in abstractione, qui in concre-
tione positi erant in propositione: ali-
quando auten1 in l'ecto, qui in proposi-
tione positi sunt in obliquo: non oportet
quocl propter taliter exponere terillinos
aliquod acciclat inconvenicns.: quando
enin1 in obliquis syllogizatur vel in con-
cretis, non intendimus cle illis tel'lllinis
quos ponin1us syllogizari, secl de illis qui
per 110s intelliguntur, scilicet rectos et
abstractos 1. Uncle non laboran1us syllo-
gizando, ut terrhinus positus hoc aliquid
sit quod sylIogizatur: sed potius facilllus
sicut fit in geon1etricis : descriptan1 enilll
lineam quamcumque dicit geometer esse
pedalem yeI rectan1, et n1agnitudinen1
sive longituclinen1 sine latitudine: qUffi
tamen talis non est, quia forte nec peda-
lis-, nec recta, nec sine latitudine est: sed
tamen in delllonstrando sic utitur linea
descripta: quia nec delllonstrat de ista
protracta vel descripta, sed de ea qUffi
per istam intelligitur quando ex talibus
~yllogizat.
Olllnino enin1 et universaliter quod in
propositionibus prirnre figurffi et aliis non
est se habens ut totun1 p.niversale, et
universaliter SUlllptun1 ad parten1 sump-
,tam sub ipso, ita quod aliud quod sub
ipso surnptunl est se habeat ad id sub quo
surnitul' ut pars ad totun1, ex nullo ta-
lium ostendit vel syllogizat delnonstrator
vel syllogizans: eo 'quod ex talite;:- se non
habentibus ad invicem nonfitsyllogismus.
.Cum auten1 ex talibus terillinis proposi-
tionun1 facimus expositionem in resol-
vendo eam in ternlinos, expositione uti-
n1ur sic sive tali IllOdo, ut sentiat sive in-
, telligat ipse qui discit vei l'espondet: ita
.t '-Cf. I postei.'ior'. lex. ·CDll1-.. 2J~'
671
scilicet quod illlpedimentuill quod inten-
dit et discat et hoc renloveat: non enin1
sic assu111inlUS terillinos illos in proposi-
tione tanquam sine his non possit per ter-
n1inos aliter sumptos den10nstrari, sicut
delllonstratur ex quibus fìt vere syllogis-
IllUS, sed quia facilius intelligitur in his
quau1 in aliis.
Qualiter aliquando est inlpedùnentlun ex
hoc quod ea qUllJ Ù~ uno syllogismo
posita sunt, in diversis figuris conclu-
duntur'.
In syllogisillo autem qui non est sim-
pliciter unus, sed unus dicitur, quia ad
unam conclusionem principalem sunt
ordinati (sicut prosyllogismus et syllogis-
n1US dicuntur unus syllogisn1us, quia ad
unam conclusione111 ultimarn sunt ordi-
nati) et hoc aliquando facit impedimen-
tUIll in resolutione propositionum duaruln
in tres terillinos. Et ideo non lateat nos,
quonian1 in eodeln syllogismo non. siro-
plicitel' uno, sed uno et eodelllin hoc
quod plures sunt ad unan1 conclusioneln
Illanifestandan1 ordinati, non omnes con-
clusiones, qUffi scilicet sunt in syllogismo
sic uno ex prosyllogismis et prin'cipa.l~
sylIogisn10 composito: quia ille multas
habet conclusiones, qualllvis syllogisn1us
simpliciter unus non habeat nisi unaIf:l
conclusionem: et t.alis syllogisn1i qui non
.simpliciter est unus, conclusiones plures
non possunt on1nes per unam et eamden1
figuram terminari. Sed contra una qui-
den1 conclusio tern1inatur per hanc ali-
quanl figul'am: .illa vero alia conclusio
tern1inatur per aliam, sicut patet in se-
cundo tertiffi figurffi, in quo lllaj or in
pl~osyllogislnoconcluditur per prilllan1
vel secundalll figuralll, minor autem per
prin1an1 tantun1, et conclusio pl'incipalis
per tertian1. Palan1 auten1 est ex arte
superius ip:ducta, quo~i~ln et resolutiones
.
 672- D. ALB. lVIAG. ORD. PRiED.
propositionum in teru1inos secundum
uniuscujusque conclusionis proprietatem
et figuram sunt faciendre.
Quouialn auten1 non on1nis propositio
conclusa ·scilicct in oU1ni vei in qualibct
figura,sed potius in una figura, qureeuln-
que propositiones conclusre sunt disposi-
tre, hoc cuilibet lnanifestunl esse potest
ex conclusione in qua figura propositio
qurelibet sit qurereuda: quia universalis
negativa concluditur in prin1u et secunda,
, et universalis affirmativa in prima tan-
'tuln, et particularis affirmativa in, priu1a
'et tertia : particularis auten1 negativa in
0111nibus. Potest etiam' cognosci per cxtre-
lna ad mediuIll c0111parando : si eni111 in-
ter' extr31na est lnedium, est prin1a figura:
si autelTI ante extremaest, secunda est
figura :- si vero post extrema, tunc est
tertia figura: et secundum hoc factre sunt
propositionum in terminos resolutiones.
CAPUT XIII.
De impedimento quod fit ex diffinitione.
Adhuc autelll est unum in resolutione
impedimentu111~ non in resolutione sy11o-
giSlTIi simpliciter, sed in resolutione syl-
logis111i ostensivi redarguentis ad diffini-
tionis alicujus destructionen1. lInde ad
diffinitiones qure sunt de nU111erO non in-
complexorun1-, sedorationU111 conlplexa-
rUlTI, qurecuulque per syllogisn1uIll sunt
redargutre et reprehensre ad unUIll ali-
quem tern1inu111 in diffìnitione inconve-
nienter positum, non ,oportet nisi ponere
terminum illum ad qUClll diffinitio redar-
guta est omnium iIIorum terminorum qui
sunt positi in termino qui est diftìnitio, et
non oportet ponere totaIll diffinitionem
siveorationelll diffinitivalTI. In resolutione
taliulTI ulinus contingit conturbari prop-
ter longitudinenl, scllicet ablafaul, qure
esset si tota oratio diffinitiva pro termino
poneretur.
Hujus'::auteul exemplum est, ut si dica-
tur, quod aqua est hUUlidus potus : et
velit aliquis ha:rte diffinitionelll reprehen-
dere, et ostendere quod humidus potus
non est differentia aqure : non oportet in
syllogismo ponere tOtU111, sed diffinitulTI
CUlTI illa difIerentia quam reprehendit,
sicut aquaet' pOtu8 ,sic, nihil quod alicui
accidit est ponel1dUUl indiffinitioneipsius:
aquffi aute111 .accidit' pàtU111 esse: ergo
per diffinitioneul essentialeul aqu'a non
est potus. .
Quod syllogismi ex, hypothesi sic in ter-
minos reduci non possunt.
An1plius autelll quia syllogis111i ex
hypothesi ex llab~tudine locali suam ha-
bent consequentialTI,. et non ex ordine
ter111inorum et positione propositionum
in syllogis1110, ideo syllogislnos ex hypo-
thesi non est tentandum hoc' modo in
tres terminos reducere. In syllogismis
enim ex hypothesi Ilon est sive contingit
reducere ex his qUffi posita sunt in syllo-
gisn10: quia non sunt posita ex ordine
trium terlTIinorUlll, sed potius ex habitu-
dine locali. Tal es. eni111 syllogisIlli ex hy-
pothesi non sunt ostensi per habitudinem .
ternlinoru111 per syllogisululn osteusivu111,
qui'solus veram habet fOrlTIalTI syllogisnlÌ.
Sed potius in hisqui fiunt per habitudi-
nes, sunt concessiones quredanl ad pIa-
cituIn respondentis, sicut quando conces-
SUlli est quod si in uno se sic llabet, in
olllnibus similiter esse. Sicut si aliquis
ponat, quod si una quredam potestas non
sit aliquorum contrarlorum, quod sequa-
tur ad hoc neque unam aliquam non
esse disciplinalll contrariorUll1: "et hoc
concesso disputet aliqua inducendo cou-
traria, ut sanun1 et regrU111, sive sanati-
vunl et regrotativum non esse unius po-
testatis : quia si essent unius potestatis,
essent· unius ·actionis : et si essent unius
actionis essentialis, sequeretur quod es-
sent idem: et sic ide111 simul esset sana-
tivum et regrotntivum : et ex hoc dicat
esse oStCl1SUIU, quoniaul non onlniu111
eontrariorum e·st una. potestas : quia in-
 LIBER l PRIORUM ANALYTIC. TRACT. VII
stantia est in sano et regro. Sed non adhuc
est ex hoc ostensum, quod non sit una
~isciplina contrariOrUnl., quamvis ex ipsa
rei habitudine confiteri sit necesse, quod
quorum non est potestas, quod illorunl
non sit etialll una disciplina: sed hoc
confiteri non cogitur ex syllogismo, sed
potius ex conditione, hoc est, confessione
dicta, hac scilicet, quod si probetur non
esse unalll potestatenl contrariOrU111., quod
probatum sit non esse unam disciplinaill.
l'alem igitur rationem non est reducere
illa reductione, qure resolutio est propo-
'sitionum in tres ternlinos. Sed bene pro-
batur syllogistice., .quod si sanativi et
regrotativi non est una potestas, quod
non omniulll contrariorum est una pote-
stas : sic enim fortasse fuit et fit syllogis-
mus ostensivus hoc coneludens. Illud au-
temquod ex hoc infertur., quod non
omnium contrariorunl Eit una disciplina,
est conditio .ex confessione et habitudine
locali et non ex consequentia syllogistica.
Similiter autem est etiam in his syllo-
gismis qui per impossibile datum a re-
spondente in opposito conclusionis vere
per syllogismum ostensivunl syllogizatre.,
per quod oppositum sumptU111 cum ma-
jori vel minori deducitur ad oppositum al-
terius prremissarum, quod est etiam im-
possibile. Hos enim utiles syllogisnlos
(cum non inferant ex dispositione termi-
norum in figura.,. et ex modo combi.natio-
nis propositionum, sed arguant ex posi-
tione dantis oppositum) non est vel con-
tingit resolvere tali resolutione, qua pro-
positiones in terminos resolvuntur, et
alterum prremissorum, quod datuill est
in opposito conclusionis, et pro altera
propositione ponitur in syllogismo dedu-
cente ad impossibile, non est secundunl
rem et dispositionem figurre et IllOdi se-
cundum realenl ordinenl medii ad extre-
ma : sed in tali syllogismo semper eon-
cluditur ex conditione data in opposito
conclusionìs, quod cum prremissis eum-
dem terillinoruill non habuit ordinem, ut
nle~ium vei esset inter extrema, vel ante
ea, vel posteriu~ eis.
07;J
Isti tamen syllogismi qui ducunt· ad
impossibile, difl'erunt a prius dictis syllo-
gismis ex hypothesi, qui fundantur supel'
sinlile (sicut prius diclum est)· in hoc,.
quonialll in iBis qui sunt per similitudi-
nem oportet respondenlem prius confiteri
positionelll, quod sicut est in uno, ita sit
in aliis : eo quod secundum.relll hoc non.
habet necessitatem : et ideo ad positionem
respondentis tunc syllogizatul': oportet
igitur in illis respondentem prius confi-
teri si debeant concedere vel non debeant
ipsius respondentes. Cujus exemplum est,
quod si debeat concludi unam esse disci-
plinalll contrariorunl per hoc quod un~
est potestas eorUlll, tunc enim prius con-
fiteri ~portet quod una sit potestas, et
concedere oportet esse unanl disciplinanl
Olllniunl conttariorum per hoc, quod
quorumdam est una potestas et una di-
sciplina per hoc quod sinliliter se habet in
omnibus, sicut in uno. Hoc autelll in syl-
logismo ducente ad impossibile de neces-
sitate concedent, etiamsi non confitean-
tur: quia coguntur per hoc principium;
quod contradictoria non sunt simul vera,
et quod de omnibus .alterum eOrUlI) est
verum. Concedent igitur necessario: eo
quod ex ipsa oppositione. contradictionis
falsum statim ex ipsa re manifestum sit :
ideo enilll non stat cum altera prremissa-
rUlll, quia contradictoria simul vera esse
non possunt. Cujus exemplum, quod si
détur hoc inconveniens quod diametel'
est sillleter, quod oppOSitulll est huic ve-
l're, diameter non est sinleter, deducens
ad hoc manifeste falsum, 'quod imparia
in numel'is sunt requalia paribus, sive
fiunt paria, quod est impossibile secun-
dum rem et non tantum secundum con-
ceSSlonem.
Sunt plures Inodi syllogismorunl ex
hypothesi, ~icut in parte in ante habitis
dictum est, et sunt modi illi diyersi in
quibus concluditur ex conditione, et non
ex dispositione terminorulll in figura et
modo: et omnes istos modos oportet di-
ligenter perspicere, et pernotare diligen-
ter difIerentias in quibus differunt a se
43
 674 D. ALB. l\IAG. ORD. PRiED.
i'nvicenl et ab ostensivo syllogismo, et
videre qui in terminos possint reduci, et
qui non.,' Qure autem sint horum syllogis-
morum differentire, et quoties sive quot
modis utiliter fiunt syllogismi qui sunt
ex hypothesi, postea in secundo istius
scientire libro, et in proprio de syllogis-
mis hypotheticis libro dicenius. Nunc
autem quantunl ad prresentem intentio-
nem.pertinet, tantum sit nobis nlanife-
stum, quoniam hujusmodi syllogismos
hypotheticos non est resolvere in terlni-
flOS secundum figurre dispositionern : et
jam diximus ob quam CaUSal11 hujusmodi
resolutio fieri non poteste
Dubitatio. Si autem aliquis qurerat, propter quid
hoc sit, quod in syllogismo hypothetico
(qui fit per similitudinem ad constructio-
nem universalis per particularem) opor-
teat uti prreconfessione, in syllogismo au-
tem ad impossibile quoad destructionem
particularis non oportet uti prreconfes-
Solutio. -sione aliqua ? Sed hujus plana est ratio,
hrec scilicet, quod destructo particulari
necessario destruitur universale, sive
quis confiteatur, sive non: sed positio
particularis non de necessitate ponit uni-
-versale : et ideo in ilIo oportet uti prre-
confessione, vel non sequitur conclu-
:SI0.
Objectio. Si quis autem iterum obviet et dicat,
q'uod omne genus argunlentationis reduci
habet ad syllogisnluln : est autem ex hy-
'pothesi syllogismus quoddarri genus ar-
gumentationis : ergo reducitur in syllo-
gismum. Adhuc autem arguatur: quo-
rumcumque oppositorum non est una
potestas, non est eadeln disciplina: con-
trarioruln non est una potestas : ergo nec
-una disciplina: hic est syllogismus ex hy-
pothesi in formam ostensivi syllogismi
reductus. Et si dicat aliquis, quod non
est syllogisnlus in prima figura, quia mi-
no~em habet negativam, forrnetur idem
in similitudine affirmationis, sic, quorum-
cumque est idenl sensus, horum est una
disciplina: oppositorum autem est idem
sensus : ergo una disciplina.
Ad hrec autern et omnia similia dicen- Solutio.
dum, -quod omnis verus syllogismus in-
fert ex his qure posita sunt in syllogismo
in terminorum dispositione et modo com-
binationis propositionum, et non ex ali-
qua conditione vellocali habitudine ante-
cedentis ad consequens, vel e converso:
et ideo syllogismus ex hypothesi secun-
dum . h'unc modum syllogisnli non est
vere syllogisrnus : quia tal~nl non habet
terminorum dispositionem et propositio-
num complexionenl: et ideo etial11 hac
reductione reduci non poteste Et quod
objicitui quod omne genus argumenta-
tionis 'reducitur in syllogismum, Dicen- Ad qU~1
. syllogu!I
dum quod ,VerU111 est: sed quodhbet ge~ mum ~ab~
- .. d.. reduCI ar~
'nus ,argumentatlonls re uCltur In suum rnentatio
· ·b· . od b~'pothelil
syIl oglsmum SI 1 approp~latum: et l eo
argumentatio qure vim habet ex hypo-
thesi, reducitur in syllogismunl hypothe-
ticum ; et alia qure habet. virtutenl ex dis-
positione terminorum, reducitur in syllo-
gismum categoricumsive ostensivum. Et
per hoc patet quod ex argumentatione
quam inducit, non formatur nisi syllo-
gismus hypotheticus imI;nediate, sic, quo-
runlcumque est idem sensus, borum est
eadem disciplina: sed contrariorum est
idem sensus : ergo eadem disciplina: ibi
enim arguitur a positione antecedentis:
et ideo tales conclusioncs dicuntur non
esse syllogizatre syllogismo, qui vere syl-
logismi formam habeto
 LIBER I PRTORUl\1 ANALYTIC. TRACT. VIII
TRACT ATUS VIII
DE REDUCTIONE ORATIONIS
IN ALI.A.M
CAPUT I.
De reductione primfE figurfE in secundam,
et e converso.
Deinde dicendum est de propositione
in una figura syllogizata qualiter contin-
gat eam reduci in figuram alian1. Diea-
IllUS igitur quod talis rec1uctio non con-
tingit nisi in propositionibus qure in .plu-
ribus figuris concluduntur: talem eniln
propositionem si concluditur i~~ una figu-
ra, est reducere in aliam, in qua éadem
etialn concluditur propositio. Propter
quod primus modus prinlre figurre non
reducitur ad aliam: quia non concluditur
nisi in prima figura. Similiter affirmativi
syllogismi prilnre figurre,sicut tertius pri-
mre, in secundaln figuram reduci' non
possunt: quia secunda figura non con-
cludit nisi negative: sed negativi prirnre,
seeundus seilicet et quartus, reducuntur
in secundam : quia secundus prilnffi per
conversionem majoris reducitur in pri-
. mum secundre, et similiter syllogislnus
secundffi figurre reducitur in primam
figuram per conversionelll propositionis,
et aliquando transpositionem. Non' ta-
lllen ornnes syllogisnli per conversionenl
propositionis alicujus possunt reduci:
quia quartus secundre sic reduci non pot-
est. IIoc autem manifestum erit in se-
quentibus ..
Incipiamus igitur a secundo primre qui
constat ex universali negativa Inaj ori et
universali ~flìrInativa minori, sic: si
675
SYLLOGIZ~L\T.LE IN UNA }1~IGURA
I~IGURA~I.
eniUl A nulli B inest, B autem onlni c inest,
concluditur quod nulli c inest A ·ln' se-
cundo prinlre. Si autem convertatur rna-
jor propositio universalis privativa sive
negativa: tune janl variata positione me-
dii erit syllogismus in Inedia sive in se-
cunda figura: nanl i~ tali positione ter-
minorunl B nulli A incrit, ita quod nullum
A est B, c autem incrit omni B, et conclu-
ditur in primo secundre, quod c nulli
A inest, qure est eadem conclusio qure
prius conclusa fuit per seeundum pri-
ITlre.
Similiter autem fit I·edllCtio syllogisnli.
primee figurre in secundanl, quando non fit'
syllogismus universalis, sed particularis,
sicut in quarto primee, qui constat ex uni-
versali negativa lllaj ori, et particulari af-
firmativa minori, sieut si dicanlus A qui-
denl nulli B inesse, B autem ines~e dica-
mus alicui c, concludetur enim in quarto
prilllre, quodalieui c non inest A: tune
enÌln iterum conversa silnpliciter priva-
tiva universali majori fit syllogismus in
tertio secundre, sic, nullum A B, quoddanl
G B, ergo quoddam c non est A, qure ea-
dem conclusio qure prius in prima figura
syllogizata est in qu~rto prim~.
E CQllverso étiam eorunl syllogismo-
rum qui concludunt in secunda figura" est
reductio in primam : et duo quidem uni-
versales secundre fìguree reducuntur in
secundum primre: particularium autem
syllogisillorum secundre figurrealter so-
lus (tertius scilicet) reducitur. Et hoc sic
patet per exemplum. Forllletur enim pri-
111US secundre, sic, quod A lnediu111 nulli
676 D.ALB. MAG. ORD. PRiED.
insit B, et idem A insit o:r;nnic, sic, nul-
lum BA, omne CA., concluditur quod nul-
lum c B in primo secundre. Si autem
convertatu'r universalis privativa maj or,
tunc variato situ medii erit'prima figura:
tunc enim,tali conversione facta.,B nulli A
inest, et A inerit omni C., et concluditur
quod nullum CB sicut prius per secun-
dum primre. Si autem prredicativum sive
propositio universalis affirmativa sit ad
B, hoc est, ad majorem extremitatem,
hoc est, quod major sit universalis affir-
mativa,sicut est in secundo secundre figu-
rre: privativum autem sive propositio
universalis negativa sit ad c minorem ex-
trenlitatem, ita scilicet quod minor sit
universalis negativa: tunc eodelu modo
per conversionem 1l1inoris unive~salis ne-
gativre reducitur in secundum primre fi-
gurre : sed tunc per transpositionem pro-
positionum primus terminus sive luajor
ponendus est ad c quod prius fuit minor
extremitas : quod non fit nisi transposi-
tione propositionum. Et hujus causa est:
quia minor propositio in prima figura
non potest esse negativa: taliter enim
dispositis terminis,hoc idem Cnulli inerit
A, B autem omni c inerit, Aautem inerit
omni B, sic, nullum A C, omne B A, con-
cludetur per secundum primre, quod nul-
lum CB; et tunc convertatur conclusio-,
nullum B c, et erit eadem qure conclusa
fuit in secundo secundre. Hoc igitur mo-
do se habet reductio in universalibus syl-
logismis.
Si autem particularis sit syllogismus
secundre figurre, quando quidem privati-
'vum universale fueritad majorem extre-
mitatem sicut in tertio secundre, resolu-
tio illius :,yllogismi fiet in primam figu-
ram, ut si dicamus in majoI"i proposi-
tione, quod A medium nulliB inest: et
"idem A insit alicui C in minori proposi~
tione :. concluditur enim quod aliquod C
non est Bper tertium secundre: tunc enim
.conversa maj ori privativa propter medii
variationem prima erit figura: nam se-
cundum hoc in majori quidem proposi-
.tioneB prredicatuin _nulli A inerit, Aau-
tem inerit alicui C, sic, nullunl A B, quod-
dam C A, concludetur quoddam Cnon esse
B per quartum primre: qure est eadem
conclusio, qure prius: conclu~a per ter--
···tiuIÌl s'ecundffi~ ,
Quando vero prredicativum est ad ma.-
jorem extremi~atem sicut in quarto se-
cundre : tunc non potest fieri resolutio ad
'primam figuram per conversionem, si-
cut si dicamus in quarto secundre, quod A
prredicatum insit omni B et idem A insit
non omni sed alicui C, sic, omne B A,
quoddam C non est A, concludetur per
quartum secundre, quod non omne vel
quoddam Cnon est B, et tunc per conver-
sionem non potest fieri reductio: quia
luajor propositio universalis affirmativa
non convertituI", nisi particulariter : et si
sic convertatur, ambre prremissre erunt
particulares, et ex talibus non fit syllo-
gismus.
Attendendum autem quod hujusmodi Remove
dubium.
reductio figurarum (de qua hic loquimur)
alia est ab illa de qua locuti sunlUS in
prrehabitis, quando tractatum est de ge-
neratione syllogisnl0rum : ibi enim redu-
ximus syllogismos imperfectos secundre
et tertire in primam, .et particulares pri-
mre reduximus in univer$ales prim~ : eo
quod in primo prinlre pel~fectissimum est
dici de omni, et in secundo prirÌlre perfe-
ctissimum est dici d.e nullo,per qure con-
firmatur primo et principaliter omnis syl-
logismus di~ectam et ostensivam habens
confirmationem. Hic autem per reductio-
nem figurarum tractantes, nihil aliud in-
tendimus nisi conformitatem figurarum
ostendere, et qualiter una oritur ab alia,
luedii et extremorunl variatione in situ
duarum propositionum. Propter quod ad
'hoc quod hic intendinlu~ ostendendum,
non oportet ad singulorum syllogismo-
rum reductionem, nec per exclusionem
instantiarum istam reductionelll verifica-
l'e: quia in quibusdam sic de figura· in
figuranl reductis satis ostensa est confor-
mitas Hgurarum.
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. VIII
CAPUT II.
De reductione syllogismorum particula-
rium primte figurte in tertiam, et e
converso.
Hanc autem qure dicta est reduetionem
prosequentes per singulas figuras in s-e
invieem dicimus, rursus resolvendo syllo-
gisnlos primre in tertiam, et e converso,
quod non omnessyllogismi qui sunt in
tertia figura, resolvuntur in priIIlam :
quia quintus tertire per conversionem
propositionis resolvi non potest, sed per
_impossibile redueitur : de qua reductione
non est hic nostra intentio. Syllogismi
,autemparticulares primre figurre ambo
resolvuntlir in tertialn: et hoc ·primo pa-
tet in tertio primre. Insit enim A lnajus
·extremum omni' B medio, B autem me-
dium insit alicui c minori extremo : eon-
cluditur per tertiam· prinlre quod aliquod
c est A : cum ergo simpliciter in terminis
convertatur minor propositio qure est
particularis affirmativa, hree scilieet,
quoddam c est B, tunc e converso quod-
dam B est c, A vero omni B inerat in ma-
jori propositione: quare sive propter
quod variato medio ex conversione mi-
·noris fit tertia figura.
Similiter autem est et si sit quartùs pri-
mre qui est syllogismus privativus: quia
etiam ille reducitur minoris propositionis
_(qure est particularis affirmativa)conver-
si'one : est -enim talis quartus primre, nul~'
lum B est A, quoddam c est B, ergo quod-
dam c non est A : et si convertatu,r parti-
cularis affirluativa minor" tunc erit talis
syllogismus, nullum B est A, quoddaln B
~\est, c,et C'oncluditur quodquoddam c' non
est A per quartum tertire: et utriusque
syllogismi est eàdem conclusio.
Eorum autem syllogisnl0rum qui sunt
in tertia figura' (qure postrema est inter fi-
,guras) 'unus tantunl est, scilicet quintus
·tertire, qui per conversionem propositio-
:nis non resolvitur in primam figuram. Et
~hujus Qausa:· qui~ in eoprivativa proposi-
677
tio minor non ponitur universaliter. qure
converti possit, sed est universalis affir-
mativa, et major est particularis negati-
va. Alii autem omnes syllogismi tertire
figurre resolvuntur in primam figuram.:
et hoe patet in primo ·tertire qui constai
ex ambabus universalibus affìrlnativis,
sic, prredieetur eIiim de omnic medio, et
A major extremitas, et B minor extrenli-
tas, sic, omne c A et omne CB, eonclude-
tur per primulu tertire,-quod quoddanl c
est B: cum igitur convertatur universalis-
affirmativain partieularem, sequitur quod.
c convertetur ad utrunlque, scilieet A et
B particulariter : sequituy ergo quod A
inerit alieui B, q~ia si convertatur mi~
nor, sequitur quod A inerit alieui B per
tertium prinlre, sie, omne c A, quoddalU
B c, ergo quoddalU A B, et sic erit prilua
figura resoluto primo modo tertire in te.r-
tium primre: siquidem A inerit onlni c
in nlaj ori, c vero inerit alicui Ii in nlino-.-
ri: et sequitur ,quod aliquod B e~t A. -
Similiter autem est de reductione
quarti tertire in primam figuram,qui etlarn
est affirmativus, et reducitur in tertiuro
primre : quartus eninl tertire constat ex
universali affirmativa maj ori et particu;-
lari affirmativa minori, et reducitur in
tertium tertire per conversionem minoris,
sic~ omne c A, quoddam B c, ergo quod-
dam c A, et ideo siIuilis ratio est in pri-
mo et quarto: quia in minori propositione
partieulari affirmativa in quarto conver-
titur B ad c, hoc est, prredicatum in sub~
jectum.
Similiter autem est in tertio tertire, in
qllO nlajor est particularisaffirmativa~ et
minor universalis affirmativa, utsi dica-
mus, quod B minor ef{tremitas inest
.omni c in min9ri, A. auteìn major extl~e""
mitas alicui c inest 'in majori : tunefiet
resolutio convertendo majorem, et per
transpositionem propositionum : et . ideo
oportet tunc quod B priluus terminus
ponatur sive major, propter propositio;-
num transpositionem: tunc eninl tali-
bus conversione et transpositione facti~,
B inerit omni . c, c autem alieui A in-
 678 D. ALB. MA.G. ORD. PRiED.
erit: et tunc sequitur in tertio primre,
quod B inest alieui A : et quoniam con-
vertitur particularis affirmativa, tune
etialn convertetur conclusio, ita quod B
alicui A inerit: et sic conversione ma-
joris et transpositione propositionum et
conversione eonclusionis erit tertius pri-
mre figurre.
Et si privativus sit syllogismus in ter-
tia figura., siquidem universales sint ambo
terlnini in majori et minori propositione
sumpti, sicut in secundo tertire, qui con-
stat ex universali negativa nlajori,et uni-
versali affirnlativa minori : sinliliter su-
mendum est quantuln ad reduetionem in
primam figuram. Insit enim B omni c
in minori propositione, A autem insit
nulli c in lnajori : ergo per conversio-
nem minoris universalis affirmativre ali-
cui B inerit c, A autem in majori nulli
inerit c, propter quod in tali syllogismo
medium erit c,. et fiet syllogismus talis,
nullum c A, aliquod B c, ergo aliquod
B non est A, qui est quartus primre : et
sic secundus tertire reducitur in quartum
primre.
Similiter autem est in sexto tertire:
quia silniliter est quantum ad reduetio-
nem, si universalis major in syllogismo
tertire sit privativa, sieut est in sexto mo-
do tertire, et particularis affirmativa sit
minor : seeUndU111 talem eniin disposi-
tionem A quidenl nulli c inest in nla-
jori, c auteln alieui B inerit in minori
conversa : et eoneludetur per quartum
primre, quod quoddam B. non est A.
Si autenl particulariter sumatur priva-
tiva propositio lnajor, et minor sit uni-
versalis affirmativa, sieut est in. quinto
tertire, non erit illius syllogismi resolutio
in primam figuranl per conversioneIll al-
tèrius propositionis. Et hujus exemplunl
est, ut si B quidem omni c inest in mi-
nori, Aauteln alieui c non inest in lna-
jori propositione, tune non erit per con-
'versionem reductio : quia non est ibi
'propositio qure converti possit, 'nisi mi-
nor universalis affirmativa, qure est B c
propositio: qure si convertatur,utrreque
propositiones prremissre erunt partieula-
l'es: et ~x anlbabus particularibus nihil
sequitur in ali qua trium figurarum. Sic
ergo' tertia in primam, et prinla in ter-
tialn' reducitur..
Ex his autem qure dieta sunt, manife-
stum est quod ad resolvendum istas duas
figuras, scilieet primam 'et tertialll ad se
invieem, eonvertenda est propositio lni-
noI', gUffi est ad Ininorelll extrenlitatem:
hac énim conversa in utraque figura va-
riabitur megiuIll, et fit transmutatio unius
figurre in aliamo
Attendendum autem quod instantia Objeciio.
videtur esse contra ea qure dieta sunt de
tertio modotertire figurre, in quo fit re-
ductio per conversionem nlajoris. Sed Solutio.
hoc citius solvi potest et faciliter, dicen-
do quod id quod dictum est in illius mo-
di conversione, intelligitur de his qui ha-
bent majorem universalelll. Posset etiam Aliter.
dici quod llli\lor vocatur in qua post
conversionem prredicatur medium, et
subjieitur minor extremitas.
Si autem qureritur quare prima figura Dubitatio.
reducitur in seeundam potius per conver-
sionem majoris quam per conversionem
lninoris ? Dieendunl ad hoc quod prima Solutio.
figura et seeunda conveniunt in situ me-
dii et in situ minoris extrelllitatis, sed
discordant in situ m~joris extremitatis :
et illanl oportet eonvertere qure est ad
ulajorem extrenlitatem. Hujus etianl cau-
sa est, quia secunda figura descendit- a
yrima per lllajoris propositionis eonver-
sionem, sieut in ante habitis dietum
est.
CAPU1' III.
De reductione secundm Ù~ tertiarrt, et e
converso.
Horum vero particularium syllogismo-
rum duorum qui in Inedia sunt figura,
alter quidem per eonversioneIll et resol-
vitur in tertiam, scilicet tertius: alter
vero, scilicet quartus, per conversionem
in tertianl fìguram non resolvitur : nam
 LIBER I PRIORUl\i! ANALY'fIC. TR.L\CT. VIII G79
in tertio ubi lnajor est universali.s nega- propositionis conversionem : eo quod
tiva qure converti potest, syllogisnlus re- particularis negativa non convertitur in
solvitur in tertiam per utriusque propo- terminis : et si universalis affirmativa
sitionis conversionem. Si enim A nledium qure est minor, convertatur, ambre prre-
nulli B inesse dicatur in maj ori, et idenl missre erunt particulares : et ex talibus
A alicui c dicatur inessc in minori, con- non fit syllogismus.
vertitur utraque propositio : et tunc con- Et ex his manifestum est quod iidenl
versa major B nulli A dicetur inesse, et syllogislni, scilicet quartus secundre et
c dicitur inesse alicui A, et tunc medium quintus tertire, in his figuris (media sci-
est A, sic, nulluln A B, aliquod A c, et licet et tertia) non resolvuntur, qui nec
patet quod est tertia figura. in primam ex seeunda vel tertiasunt re-
In quarto autenl secundre qui constat soluti. l\fanifestum est etiam pro omnibus
ex universali affirmativa nlajori et parti- aliis syllogismis secundre figurre et tertire
cuIari negativa minori, quando scilicet in in primanl figuraln per conversionem pro-
maj ori propositione A dicitur inesse omni positionum reductis, quod isti duo soli
B, et ideln A alicui c dicitur no)). inesse: clauduntur sive reducuntur per inlpossi-
tunc non potest resolutio fieri. Et hujus bile: quia per conversionem propositio-
causa est : quia ex conversione fit quod num reduci non possunt. Ex prredictis
neutra propositionum conversarum est ergo manifestum est, quomodo oportet
universalis, quia universalis affirmativa sy110gismos reducere : et ex hoc lnanife-
non nisi particulariter convertitur: ex stum est quod figurre omnes resolvuntur
ambabus autem particularibus pon fit syl- ad se invicem et qualiter hoc sito
logismus. Attendendum autem est hic, quod licet Om.nes. syl-
.. d . " 100'18011 pos-
E converso autem "syllogislni qui sUll-t dlctunl solum quartuill secun re et qUln- 8u~t .reduci
in tertia figura, resolvuntur in lnediam tunl tertire reduci per impossibile, per persibil~os­
figuram quantum ad modos negativos, eo lloc non excluditur quin Olnnes alii syllo-
quod secunda figura non concludit nis i gismi per ilnpossibile possint reduci: sed
negative: et ideo secundus et sextus ter- hoc ideo dictum est., quia cum alii et per·
iire reducuntur in seçundam figuranl, sed conversionem et per impossibile possint
non primus et tertiuset quartus, quia· illi reduci, duo dicti syllogislni SOIUlll per
affirmativas habent conclusiones. Secun~ impossibile reducuntur.
"dus autem et sextus in secundam" redu- . . Attendendum etiam est, quia secunda
cuntur per conversionem utriusque pro- figura et tertia disconveniunt in situ
positionis. Quando ergo universalis pri- utriusque extremitatis, et etiam in situ
vativa est major, ut si dicatur, quod. A medii : ideo in reductione unius illarum
nulli c inest, et in minori, quod B alicui figurarum ad aliam, oportet utranlque
c inest, sicut in sexto tertire. Aut si di- converti propositionem.
catur A nulli c inesse iIi majori, et B Adhuc notandum quod quamvis per Removet
dicatur omni c inesse in nlinori, sicut in inlpossibile sit quredanl reductio, tamen dubium.
secundo tertire. l'unc enim in conversio- nihil de ea deternlinatur hic : quia l'e-
ne utriusqu~ propositionis", c nulli inerit . ductio per inlpossibile non est nisi argu-
"A, qUffi est conversa majo"ris, et idem c "mentationis ostensio, et non e$t ad figu-
inerit alicui B ex conversione minoris : ralll conversio, sed. conversio propositio-
et facta est secunda figura in tertio nlodo nis et ostensio est argumentationis et
secundre figurre. ll1utatio positionis' terminoruln in situ :
Si autem particularis propositio sit pri- et per lloc ostendit fornlanl syllog~slni
vativa et major, sicut est in quinto ter- qure est figura vel figurre mutatio.
tire, non potest resolvi in secundam per
 680 D. ALB. l\'IAG. ORD. PRJED.
T R il'~ T il T U 8
DE EXCLUSIONE ERRORIS DICENTIUM NEGATIVAM DE PR.LEDl.C_L\TO
~~INITO IDEM ESSE CUl\f
AFFIRMATIVA DE PR~DICATO
CAPUT I.
De ditferentia earum ad invicem.
Quia vero termini syllogismorulll in
quos resolvuntur, aliquando finiti, et ali-
quando sunt infiniti: et quando sunt in-
finiti, videntur esse negativi: ita quod
quidam dicebant, quod tales termini uni-
versaliter convertibiles essent cum nega-
tivis : oportet hic de taliulll terminorum
Removet interponere consequentia. Quamvis eniul
dubium.
,in libro Perihermenias aliquid dictuUl sit
de ratione oppositionis de qua ibi agitur,
tamen quia incidenter ibi dictUlll est et
diminute, oportet guod hic sufficientius
determinetur.
Dicamus igitur quod differentiaul ha-
bet (in construendo in syllogismo affir-
mativo, vel destruendo in syllogismo ne-
gativo) opinari utruul idem autdiversum
significent affirmativa de pr~dicato infi-
n~to, et negativa de prredicato finito: si-
cut si dicamus, non est hoc, et est non
hoc: et hrec duo ad idern subjectum ali-
quod referaillus: et hoc est ac si dica-
lnus, quod nonesse albunl idem significet
ei quod est esse non album. Hrec eninl
non idem significant : quod sic .probatur :
quia ejus qure dicit propositio esse albunl,
:non est opposita negatio ea propositio
qUffi est esse non album: eo quod ambre
istre sunt affirulativre : sed ejus qUffi est
esse album, negativa est non esse album,
quando ambo prredicata, affirmativum
IX
INFINITO.
scilicet· et negativum ad ideIll subjectum
'referuntur. Ratio autem hujus prinla est
IUBc : quia similiter sehabent hrec prre-:-
dicta ad unum subjectum in propositio-
nibus de inesse sicut in nlodalibus se ha,;.
bente Nam sicut se . ·hab~t, possibile est
ambulare, ad possibile est 'non ambulare :
sic se habet ea qure est 'album, ad eam
qure est non album. Possùnt autem SiU1Ul
esseverre, possibile 'est atnbulare, possi-
bile est non alnbulare, propter quod se-:-
quiturquod una non est negatio alterius :
ergo nec illa qure .dicit, est non album,
negatio est ejus qure dicit, est album :
est autenl negatio ejus hrec, non est al-
bum : ergo ea qure dicit, est non album,
non idem significat CUUl ea qure dicit,
non est album. Quod ex Iloc patet, quià
hrec duo prredicata, scit bonuul vel est
sciens bonuln, in sìgnifìcando nihil. diffe-
runt, sicut nec ista prredicata differ:unt,
potest alllbulare, vel est potens aI,Ilbulare :
propter quod sequitur, quod opposita is~
torum nihil differunt: opposita autern
sunt, non potest alnhulare, et non est po-
tens alnbulare. Si autem detur quod èa
qure dicit, non est potens anlbulare, idem
significat cum ea qure dicit,est potens
non ambulare: tunc ea qure dieta sunt
esse opposita, simul inerunt eidem, sci-
licet est potens aUlbulare, et non est po-
tensambulare, si hoc idem est ei quod
est potens non ambulare: quia idem si-
Inui potest ambulare, et potest non am-
bulare: sicut et idem simul est sciens
boni, et sciens non boni : quarnvis non
 LIBER I PRIORUl\f ANAIlYTIC. TRACT. IX
sit simul sciens boni, et non sciens boni :
affirmativa autem et negativa oppositre
non erunt unquam simul in eodelll: se-
quitur igitur quodessè non bonulll et
non esse bonum, non sunt idem secundum
significatum. Cujus ratio est, quia omnium
.proportionaliunl secunduIll cequipollen-
tianl et convertibilitatem, hcec proportio
est, quod si alterum insit alicui, quod in-
sit et reliquu~ : et ita si idem esset esse
non album quod est non esse alburn, cui-
cumque inesset unum, eidelll inesset et
reliquum.
Secunda ratio ad idelll probandunl hrec
est, et fundatur in hoc quod affirmativa
de prredicato infinito aliquid ponit, ne-
gativa autelll de prredicato finito nihil po-
nit: quod patet per hoc, quod esse non
requale, "et non esse cequale, non sunt
idem : huic eninl quce dicit esse non
requale, subjacet aliquid quod quidem est
inrequale quando ad màgnitudinem com-
paratur : illi vero quce dicit non esse
requale, nihil subjacet sive ad magnitu-
dinenl comparetur sive non: quia negatio
nihil relinquit eorUffi qure posuit affirma-
tio. Et hoc ideo est, q"h:a non omne ens
vel non ens requale esf vel inrequale:
quia quod non est quantum, ner. requale
neque inrequale est. Gmne autem quod
est, velnon est, aut requale est, aut non
est requale:de quolibet· enilll ente vel
non ente alterum contradictoriorulll est
verum : et sicut inrequale aliquid ponit
propter privationem, sic terminus infini-
tus ponit aliquid, qu[ullvis sit infinituIll
quod po"nii.
Amplius autelll tertia ratio ad idem est:
quia istre dure propositiones, est non al-
bum lignum, et non est album lignum,
non sunt simul in uno significato. Quod
patet, quia si est lignum non album, pa-
tet quod supponitur esse lignum, quanl~
vis privetur ab ipso album. Cum autem ,
dicitur, non est album lignum, non ne-
cesse est lignuIll esse, quia negatio tollit
totum: est enim de amphora verum .~i­
cere, quod non est lignum album, cum~
. nec lignum sit-i nec album: sèd de am-
G8t
'phora non est verum dicere, quod est Ii-
gnuIll non album.
Ex his ergo tribus ration"ibus 111anife-
stUIll est quod ejus propositionis qure di-
cit, est bonunl, non e.st negatio illa qure
dicit, est non bonum. Si. ergo de omni
uno ente vel non ente est affìrmatio vcl
negatio vera: et patet janl quod ista qure
dicit, est non bonum, non es~ negatio,
pala111 est, quoniam affirmatio erit aliquo
IllOdo : est enim affirlllatio de prredicato
infinito, qui est modus quidam affirma-
tionis. Omnis' autem affirmationis e.st aIi-
qua negatio. Sequitur ergo quod et hujus
qure dicit, est non bonum, sit aliqua ne-
gatio : et est ea qUffi dicit, non est non
bonum. Palet igitur ·quod non idem si-o
gnificant affi"rnlativa de prredicato infini-
to, et negativa de prredicato finito in
terminis vel consequentiis syllogisnl0-
runl.
Hic autem advertendum est quod cunl
dicitur, de quolibet dicitur esse requale
vei non esse requale, fit distributio pro
quolibet ,ente et non ente: sicut cum dici-
tur quod de quolibet est affirlllatio vei
negatio vera. CUIll autem dicitur quod
non de quolibet dicitur esse requale vel
èsse non requale, distributio fit eodenl
nl0do : et ideo non de quolibet dici potest,
quia non requale ponit aliquid, sicut. di-
CtUlll est in ante habitis.
CAPUT II.
De consequentiis propositionum affirma-
tiv;;ede pr;;edicato infinito, et negativée
de pr;;edicato finito ad invicem.
Propositiones autenl affirlllativre de
prredicato infinito, et negativce de prredi-
cato finito, hunc quem dicemus ordinem
consequentire habent ad invicem. Sit enim
_esse bo.num in quo A, non esse autem
bonum sit in quo B, esse autem non bo-
num in quo c, et hoc sit sumptum sub
B, et positjone situs in cOl1sequentia, et
sub positione essentiali sieut species ac-
cipitur. sub· genere: non autem esse non
·682 D. ALB. MAG. ORD. PR.iED.
honum sit in quo D, quod eodelll IllOdo
accipiatur sub.A sicut c aeceptunlest
sub B, tali autem facta dispositione term'i-
norum omni ei quod est vel non est, in-
erit aut A aut B, quia inter illa est con-
t radicti o: simplex: et hrec duo nulli in -
erunt eidem SilllU1. Adhuc autelll sic,onlni
inest aut c aut D, et nulli eidenl SilllUl :
quia intcr.c et D est contradictio de prffi-
dicato infinito. Adhuc autenl sequitur,
quod cuicumque inest c prredicatum in-
finitum, eidem omni necesse est inesse B
prredicatum negatum : quod ex hoc pro-
batur: quia si verum est dicere de aliquo
infinite, quonianl est non album, de eo-
dem verum erit dicere negative, quonianl
non est album: ilnpossibile enim est ali-
quid simul esse albulll et essé non album,
et impossibile est simul esse lignunl al-
bum, et esse lignum non album: propter
quod si alicui non inerit affirlllatio, opor-
tet negationem inesse.
Et qu.amvis sic ad privationem sequa-
tur negatio, non tanlen convertitur quod
etiam ad negationem sequatur privatio.
Unde ei quod est B (quod est negatio sim-
plex) non semper sequitur c quod est
privativum : et est instantia: quia quod
omnino non est lignum, nec est lignunl
album, nec lignum non album: et sic ad
hoc quod est, non est lignum albulll,
non semper sequitur, est lignum non al-
bum.
In oppositisautem istorunl est conse-
quentia e contrario : quia cuicumque
inestA (quod est siluplex affirmatio), illi
omni universaliter inest D quod est ne-
gatio prredicati infiniti: quia onlne quod
est albunl, non est non album. Quod au-
tem A sit antecedens et. inferens D proba-
tur ex hoc: quia si de quolibet alterunl
contradictoriorumest verum,et c et Dcon-
tradictoria, alterunl illorum dicetur de A :
aut ergo de ipso verificabitur c aut D,
et quia c non verificatur de A, eo quod
aliquid non potest simul esse album et
esse non album, sequitur quod hoc inerit
quod est D,quod est contradictorium ad c.
Et hoc patet in terminis: quia de eo
quod est albulll, verum est dicerè, quo-
.nianl ipsum non est non album. E con-:-
verso autelll A non sequitur ad D senl-
per : quia de eo quod olllnino non est li-
gnum, non est verum dicere quod sit A,
quod est lignulll album : propter quod
contingit D esse verum de aliquo, de quo·
A non est verunl : quod enim omnino non
est lignum, non est lignunl non album:
et tamen non. sequitur quod sit lignum
album. Palam etiarn est, quoniam A c
qure sunt .contradictoria, nulli eidem in-
sunt, quamvis B et D contingat ali quando
eidenl inesse : eoquod neutrum est op-
positum ad aliud, B enilll est negatio sim-
plex prredicati' iìniti, D autenl negatio
prred.icati. infiniti: et hre dure negationes
non sunt oppositre.
Sicut autelll dictum est quod secun~
dum consequentiam prredicata infinita se
habent ad subjecta secundum positionem
oppositionis vel consequentire, ita se ha-
bent etiam ad . prredicata positiva finita
privative dicta prredicata: sicut inrequale
se habet ad requale, et justuln ad inju-
StUIll : et hoc patet si in consequentia po-
natur in terminis: sit enim ffiquale in
quo A, non requale negatum in quo B,
inrequale privatulll in qua c, non inre-
quale sit in quo D, qui sunt iidem terillini
qui fuerunt fiiiitorum et infinitorum. Et .
·d .. t t l Nota qua-
l eo ex IStlS sequun ur quauor conc u- tUç>t" conclu-
.
Slones, SCI°1°Ice t quo d . a d a ffilrmatlvam
° SlOnes vel
regulas.
prredicati privativi sequitur negativa finiti
prredicati, et nOll e converso, sicut, est
inrequale : ergo non est re quale , et non e
converso. Et quod e contrario ad affirma-
tivam de prredicato finito, sequitur nega-
tiva de prredicato· privativo, et non e
converso, sicut, est requale: ergo non est
inrequale, et non e converso. Et quod af-
firmationes qUffi antecedunt, sunt incom-
possibiles de eodem, sicut, est requale,
e'st non requale: et quod negationes sunt
de eodem compossibiles, sicut, non est
requale, et non est inrequale, vel non
requale.
Idem autem est s.i termilli accipiantur
in materia contingenti: quantum ad hoc
 I~IBER I PllIORUlVI ANAIjYTIC. TI1A.Cl'. IX
autem est idem, quod eodem IllOdo diffe-
runt negationes et affirmationes de prre-
dicato infinito scilicet et de prredicato
finito : et hoc sive accipiantur in nUlllero
plurali sive in nUlllero singulari. In plu-
ribus autem dico sumi de numero, quo-
rum his quidelll inest prredicatum, aliis
autcm non inest : hoc enim oportet quod
sit in materia contingenti, et accipiatur
in tota universaliter pluralitate cum signo
universali distributivo. In pluribus enim
talibus sive universalibus, quorum his
quidem inest prredicatum, sicut in affir-
mativa: his autem non inest, sicut in ne-
gativa: similis est difIerentia affirnlatio-
nis de prredicato finito, et negationis de
prredicato finito, ad affirillationem de
prredicato infinito, et negationem ejusdem
de prredicato infinito : negativa eninl de
prredicato finito sinlpliciter est vera sive
in plurali sive in singulari sumatur, sic,
non sunt omnia animalia alba, sive in
singulari cum dispositione universali,sic,
non omne vei non unumquodque animaI
est albunl : ambre eninl istm sunt verre
in materia contingenti : sed illre de prre-
dicato infinito in eadenl materia sunt
falsre: hre enim alllbre falsre sunt, quo-
niam unumquodque vel omne anirnal est
non album: et sin1ilite1' in plurali accepta,
quonianl omnia anilllalia sunt non alba.
Patet igitur quod CUlll sint ve1're, istre au-
tem falsffi, quod difIerunt ab invicem. Si-
militer autem est etianl' si universaliter
in singulari nUlllero sumatur. Un.de pa-
tet quod 'ejus propositionis qure est, omne
animaI est album, non est contradictorie
opposita ea qure dicit, omne animaI est
non album: ambre istre falsre sunt simul
in contingenti materia: sed ista .erit sua
contradictoria, non onlne animaI est al-
bum.
Quomodo Et attendendum quod illud quod di-
Inlelligenda
Iunt prius. ctum est,non tenet nisi in materia contin-
dieta.
genti, et - non in materia necessaria vel'
impossibili: si enirn dicatur, omnis ho-
mo est non asinus, et nullus homo est
asinus, istre simul sunt verre. Adhuc au-
telll cunl dicitur consequentia hree nsso
bona : est non bonulll: ergo non est bo-
nunl, et non e converso: intelligenduill
quod hEe.c consequentia tenet in terminis
comilluniter, prout communiter hrec prre-
dicata comparari possunt ad unum sub-
jeetum sive universaliter sive non univer-
salitcr SUluptum, dUlllmodo tamen fiat
horun1 prredicatorum ad idenl aubjeetum
comparatio et in antecedente et in eonse-
quente propositione. Unde in universali-
bus bene sequitur, si utrobique sumatur
signuill universale, sic, omnis homo est
non bonus: ergo non omnis homo est bo-
nus·: vel ergo omnis homo non est bonus.
8imiliter etiaul sequitur in non univer-
salibus, homo est non bonus :' ergo homo
non est bonus~
Videtur tamen in his deficere conse- Objeetiones.
quentia a prredicato infinito ad prredica-
tum negatum : et hoc ostenditur in ter-
minis sic : video non hominem : non se-
quitur, non video hOlllinenl. Et si dicat
aliquis quod consequentia prredicta non
tenet, nisi curn verbo substantivo, et non
eUlllverbo adjectivo. Adhuc hoc dato vi-
detur non valere: non enim sequitur: 80-
crates fuit non justus : ergo 80crates non
fuit justus. 8imiliter nO,n sequitur: 80-
crate~ erit non albus: ergo 80crates non
erit albus. Si forte dicatur, quod conse-
quentia ista est intelligenda cum verbo
substantivo de prresenti, et non de prrete-
rito, vei de futuro. Adhuc si etiam hoc
concedatur, videtur non valere : .non
enim sequitur, est non dupium : ergo non
est duplum : SiCllt nec sequitur, est non
requale: ergo non est requa.le.
Ad hUjuSlllOdi autem notandum quod :'=olutiones.
consequentia prredicta, non tenet nisi in
prredicatis qure dicunt formas absolutas,
sicut sunt albuni, nigI'um, et hUjUSlllOdi,
.et nOll tenet in relativis. Et ideonotan-
dum est quod. ad hoc quod ex termino
infinito sequatur termin~s negativus,
oportet quod fiat consequentia cum verbo
substantivo de prresenti, et in terminis
 684 D. 'ALB. MAG. 'ORD. PR.LED.
absolutis et ,non relativis t. Adhuc autem verum -est dicere, quidquid est animaI ést
notandum quod CUlTI dictunl est has duas non albunl : hoc enini quod -verum dice-
negationes, non esse bonum., et non esse re aliquid non album., idem est cum eo
non bqnulTI, alicui uni simuI posse inesse., i_quod dicitur hoe esse non album: quia
intelligenduIll est quod illce dure negatio- verum, non addit aliquid super inhreren-
nes, quamvis' nulli actu existenti simul tiam. Sed idem modus demonstrandi est
possint inesse, eo quod non est aliquod in figura et modo hrec duo, verum est
ens cui non conveniat vel non esse ju- dicere. hoc esse album, et verum est di-
stum, Vel.,Ilon esse non jus~UlTI,et hrec duo cere hoc' esse ilon album, etiam si univer-
nulli enti simul insunt : tamen non enti saliter sum~ntur propositiones: ambre
sinlul conveniunt, quia id quod non est, ~nÌlTI istre affirmativre, et si sunt univer-
non est justum, et non est non justum. sales, per p~illlam ostenduntur figuram in
Sed tamen alire dure, scilicet non esse li- primo-modo figurre prinlre. Id enim quod
gnum album, et non esse lignum non al- dico, verurJ?;, quod est modus quidam,
bUlTI, eidem existenti possunt simul con- similiter ordinatur ei quod est, est, quod
venire sicut lapidi. Adhuc autem intelli- est nota compositionis 2.
gendum est quod terminus privativus et In hoc autem similiter ordinatur-quod
infinitus sic se habent ad invicem, quod negatiomodi facit negativani, sicut ne-
sequitur terminus infinitus ad privati- gatio compositionis inilla de inesse, et
vum : ternlinus enim privativus ponit po- affirmatio modi facit affirnlativam, sieut
tentiam ad SUalTI aptitudinelTI, sed privat affirmatio COITIpositionis in ea qure est d.e
formam : terminus autem infinitus neu- inesse : nam istius propositionis qua di-
trunl istorum ponit: et ideo sequitur, si cimus quod verum est di cere aliquid e's-
est injustulll : ergo est non juStU111: sed se albunl, non est negatio sibi opposita
non convertitur: quia plus tolliturper ter- qua dicitur verUln est hoc dicere esse non
minum infinitum, quaill per privativum. album, sed ista qua dicitur, non est ve-
Quoniam autem jam palam est, quo'd l'Unì dicere album: et ideo non uno mo-
aliud significant negativa de prredicato fi- do istre possunt ostendi per syllogisnlum.
nito, et affirillativa de prredicato infiJ1.ito, Si autem hrec debeat concludi qua dicitur
sicut palet cum dicitur, est non albulTI, et quod verum est dicere, quod quidquid est
no.n est albuill : una enim istarum est af- homo, sive omnis homo est musicum vel
firmatio, et altera negatio. ManifestU111 non musicum sub disjunctione: tunc in
, est ex hoc quod, etiam per totum quad majori propositione sumendum est quod
dictum est, intendimus quodnon 'est quidquid est animaI, sive 'onine 'animaI
idem modus demonstrandi sive ostenden- est musicum vel non musicum: et assu-
di per syllogisnlum has duas : quia una mendo quod omnis hOJ:!-lo est animaI, sta-
ostenditur per negativum, et altera per tim òsteIisum est -quod omnis homo est
affirmativum: sicut in exemplo videl--i mUSiCUlTI vel non musicum': -etsic patet
potest: quia non eodem lTIodo ostendetur quad omnem hominénl esse 'musicum, et
hrec, quidquid est animaI, sive omne'ani- omnem hominem esse non nlusicum., af-
mal non est album, aut si cum IllOdo ac- firnlative monstratur insolo primo primre
o

cipiatur sic, quidquid est aninlal, contin- figurre: sed hrec, quidquid est homo non
git non esse albunl, cum ista alia de prffi- est musicum, sive omnis homo non est "
l

dicato infinito, sicut cum dicitur, quod musicunl, et héec similiter, omnis homo :

1 Limitationes illius regulro, ab affirmativa de non sunt modi. Et ex hoc etiam patet verifica-
prrodicato infinito ad negativam de prrodicato tio illius regulro, quod ex omni proposition:e
rnito val~t consequentia P. J. sequitur SUUID dictum fote veruID.' ,-
2 Et ideo dicun t aliqui quod verum et falsum
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IX
non est non musicum, negative mon-
strantur quando sunt universales, secun-
dum dictos superius tres modos univer-
salem negativam concludentes, qui sunt
. secundus primre et priluus et secundus
secundre figurre. Sic igitur patet qualiter
propositiones negativre de finito prredica-
to, se habeant àd propositiones aftìrmati-
tivas de infinito prredicato, et qualiter
difIerenter concluduntur.
CAPUT III.
De consequentiis ex habitudirle antece-
dentis et consequentis convertibilizun
causatis.
SiIupliciter sive universaliter quando
sic se habet A et B., hoc est, consequens
aliquod et oppositum ejusdem consequen-
tis (ut animaI et non animaI) quod hffiC
duo simul eidem non contingant inesse,
eo quod contradictoria sunt : olllni autenl
quod est et non est, ex necessitate aIte-
rum istorunl contingat inesse: eo quod
de quolibet alterum dicitur contradicto-
riorum: et rursunl c antecedens, et D op-
positum antecedentis se habeant similiter
per oppositionenl contradictionis, ita
quod nulli simul possint inesse, sed onlni
eì quod est vel non est, necesse' sit alte-
runl inesse, sicut se habent honlo et non
homo : et dicatur quod id quod est c an-
tecedens sequitur A consequens sine ,con-
versione., sicut animaI sequitur ad homi-
nem, et non convertitur: tunc necessa-
rium est quod ad id quod est B (opposi-
tUnl scilicet consequentis) sequaturD op-
positunl scilicet antecedentis, et non con-
Nota regu- vertitur. Et hoc est dictu si aliquod con-
I a n l .sequens
, sequl·tur a d al·IqUOC'l an t'eee d ens
absque conversione, sequitur ad opposi-
tum consequentis oppositum antecedentis,
et non convertitur : sieut si anilllaIIoqui-
tur ad hominem, ad non animaI seq:uituI~.
non hOlllO, et non convertitur, quod ad,
non homo sequatur etiam non animaI.
Adhuc autem in tali consequentia et A
quidem consequens, et D quod ,est 0Ppo-
685
situm ant'ecedentis~ contingét eidem si-
mul inesse, sicut idem contingit esse ani-
maI et non homineln, ut asinulu: et in'
eadem consequentia B (quod est opposi-
tUlll eonsequentis) non continget eidem
inesse CUlli c antecedente: sieut non con-
tingit eidem inesse antecedens et opposi-
tunl consequentis, ut quod idem sit ho-
mo et non aninlaI. Hre autem quatuor tuor Nota qua-
regu-
suntconsequentire.Prilnainter antecedens lag de ante-
cedente et
et consequens. Secunda inter oppositum et conse9utsnte
SUIS op-
consequentis et oppositum antecedentis, posiLis.'
quarum utraque sequitur aftìrnlative sine
conversione. Tertia inter oPPOSitUlll an-
teeedentis et consequens, qure contingunt
eidem. Quarta inter oppositum conse-
quentis et antecedens, qure non contin-
gunt eidem.
Seeunda autem harum consequentia-
'rum (scilicet quod ad oppositum conse-
quentis sequitur oppositunl antecedentis)
ostendatur, priluo. Primum ,ergo proban-
do hasconsequentias dicamus, quod ad
B oppositUlll consequentis, sequitur D op-
positum scilicet antecedentis: hoc enilll
hinc (sive ex his qure dicentur) est mani-
festum : dictum est eninl quod alterum
contradictoriorunl qure sunt CD (hoc est,
antecedens et oppositum contradicto-
rium antecedentis) ex necessitate omni
inest, et ei quod est et quod non est: et
cui contingit unum illorulu inesse, illi
non inest reliquum, eo quod nulli simul
insunt : sequitur quod cui inest B nullo
modo contingit inesse c, et hoc est ideo.,
quia c antecedens simul infert A conse-
. quens : cui eninl inest antecedens, eidenl
necesse est inesse consequens : ut cui
inest homo, i11i necesse est inesseanimaI.
Sed A et B non contingunt eidem simul
inesse : quia non est idenl anilllaI et non
animaI. l\Ianifestum est ergo ex quo aut
A aut B dicebatur de D et A non dicitur :
ergo B dicetur de D, et· sic probatum est
quod oppositum antecedentis seqùitur ad
oppoSitUlll consequentis.
Rursulll autem., quoniam jam supposi-
tum est quod ei quod est A consequens
non convertitur c antecedens (ut homo e
 686 D. ALB. MA.G. ORD.
animaI se habent) omni autem ei quod est
veI nOl1 est, contingit vel.c vel D inesse:
quia sunt opposita contradictorie c et D,
tuncsequitur quodcontinget A consequens
et D oppositun1 antecedentis eidem ines-
se : quia oPPOSitUlll antecedentis non op-
ponitur consequenti : et qUffi non oppo-
nuntur per affirnlationenl et negationenl,
contingit eidem inesse : qUffi eJ).illl contra-
ria sunt veI disparata, negantur de se in-
vicenl: quia in talibus affirmatio unius
est causa negationis aiterius : et hrec est
tertia consequentia.
B a'tJ.tem oppositum consequentis, et
c antecedens non contingit eidem inesse :
et hoc ideo, quia A sequitur ad c, et si op-
positum consequentis verificaretur cun1
antecedente, verificaretur etiam cum con-
sequente: et sic contradictoria essent si-
mul vera: et sic accideret impossibile,
quod dictum est.
Manifestum est etialn ex his, quod ne-
que B oppositum scilicet consequentis
convertitur cum eo quod est D quod est
oppositum antecedentis: sicut non ani-
mal non convertitur cum non homine:
et hoc ideo quia contingit alicui uni silnul
inesse A consequens, et D oppositum an-
tecedentis inesse: asinus enim et animaI
est et non homo.
Objectio Quarnvis autem istffi consequentiffi ve-
textus.
l're sint et generales, accidit tamen aIi-
quoties in hujusrnodi ordine terminorum
(eo quod antecedentia ad consequentianon
debite ordinantur) falli: eo quod, sicut
diximus, non recte sumuntur opposita se-
cunduffi contradictionem: quorunl con-
tradictoriorum necesse est alterum omni
ei quod est vei non est inesse: sicut si
dicam si A consequens et B contradictorie
oppositum consequenti, ut animaI et non
animaI, non contingat simul alicui ei-
dem inesse: talnen cuicunlque non con-
tingit inesse unUln istorum contradicto-
rioI'um, illi necesse est inesse alterum.
Rursum auteln similiter, ut opposita con-
tradictorie se habent ad invicelll, c ante-
cedens et D contradictorie opposituln an-
tecedentis: et ideo in illis verUln est
PR~D.
quod de omni aiterum illoruin dicitur, et
de.nullo dicuntur ambo. Dictum est au-
tem in pI'rehabitis, quod Olnlli cui sequi-
tur c, ad iIIud sequitur A consequens:
quia quidquid antecedit ad antecedens,
antecedit ad consequens : et sic opposi-
tUffi consequentis non veI'ificatuI' CUlTI an-
tecedente,sed cum opposito antecedentis,
sicut non anilnal est non hOlno, et non est
homo: et si oppo~itum hujus dicatur,tunc
sequitur ei cui D inest, inesse B ex neces-
sitate hoc est, quod non homo de necessi-
tate sit non animaI: quod falsum est,
quia asinus est non homo, et· tamen non'
est non aninlal.
Iloc auteln sic probatur: SUlnatur ne-
gatio istorum anlborU111 silnul qUffi sunt
A consequens, et B oppositunl consequen-
tis, ut si dicam, quodnegatio hujus suma-
tur, homo est animaI et est non animaI: si-
cut si dicanl, nonholno est animaI, et non
animaI: et sit illa amboruln negatio signata
per F.Et l'ursum eorum qUffi sunt c D an-
tecedentis F et oppositi antecedentis suma-
tur negatio, ut si dicam, quod horum si-
mul alnborum sunl~tùr negatio hOlno et
non homo, ut si dicaln, non est honlo et
non :homo : et sic ilIa negatio qure sic
quodammodo in pluribus est, in qui-
bus signatur Iittera H: tunc tali positione
facta necesse, est omni ei quod est. vel
non est, inesse vel A consequens, vel F
negationem consequentis et sui oppositi:
et sic F negatio est ipsius A, et etiam si-
militer erit negatio ipsius B quod est op-
positum ad A, et similiter H eritnegatio
ipsius c et etialn ipsius D, quia utraque
negatio erit duorum negatio. Seqùitur
ergo quod oUlni ei quod est et non est, ne-
cesse est inesse aut AveI F: aut enim affir-
mationeln necesse est inesse, aut negatio-
nem olnni ei q uod est vel non est. Et
rursum omni ei quod est aut non est, 11e-
cesse est inesse aut c aut H, quia etiam
illa opponuntur ut affinlatio et negatio.
Adhuc aute111 omni ei cui c inest,illi sub-
jacet consequens A ; quia cui inest ante-
cedens, necesse est inesse consequens:
propter quod sequi videtur, quod CUi
 LIBER I PRIORUM ANALYTIC. TRAeT. IX
on1nl inest F negatio consequentis-, illi
etiam omni videtur inesse Il negatio an-
tecedentis. Arguatur enin1 sic : si ad c
sequitur A,et non e converso: cnn10ppo-
sitUlTI ipsius A sit F, et oppositun1 ipsius c
sit Il, tunc per consequentialll e contra-
rio nuper ostensan1, ad F negationel11
consequentis sequitur II negatio antece-
dentis, si opposituln ipsius F est B: quia
fuit F negatio etiam cjus quod est A et
ejus quod est B, et eadeu1 ratione oppo-
situm ipsius II est D, quia II fuit negatio
et c et D. Propter quod CUl11 ad F sequa-
tur Il per cOl1sequentianl e contrario fa-
ctan1,eadelTI ratione ad D sequetur B: ergo
arguendo a prinlo ad ultin1um, si ad c se-
"quitur A, ad D sequitur B-, et videtur quod
ad oPPOSitUlll antecedentis sequitur op-
pOSitUl11 consequentis.
ItursulTI,quonial11 alterUl11 duorum qUffi
sunt F B olTIni ei quod est vel non est
videtur incsse alterul11, eo quod unUlll ad
alterum se habet ut negatio ipsius, F
eniu1 fuit negatio et A et B, hoc auteul
idem Siluiliter est in H D, quia II est no-
gatio D, et iunc videtur quod 0111ni insit
alterun1 istorum-, et nulli siu1ul al11bo :
sequitur H negatio antecedentis et oppo-
siti antecedel1tis, et ei quod est F, hoc est,
negationi consequentis et oppositi conse-
quentis : et sequitur idel11 II etiam ei quod
est D oPPOsitUlll antecedentis : hoc enim
scinlus per consequentian1 e contrario fa-
ctalu : et ita videtur quod si A sequiiur c,
videtur quod etianl ei quotI est D oppo-
sitUl11 antecedentis sequatur B oppositunl
consequentis : et sic videtur quod ad op-
positun1 antecodentis sequatur oppoSitUl11
consequentis.
lIoc auten1 falsulu est-, et his qUffi prffi-
dicta sunt contraI'iun1. In his enin1 qUffi
sic se habent ut oppOSitUIU antecedentis
et oppOSitUl11 consequentis, erit conse-
qucntia e contrario, hoc est, quod sicut
conscquens ad antecedens, ita e contrario
oppositum antecedentis sequitur ad oppo-
situm consequentis.
S.olu~io .ob- Unde dicendum ad objectionenl qUffi
JectlOn18
textus. probare videtur, quod ad oppositun1 an....
687
tecedentis sequitur oppositum consequen-
tis-, quod non sunt contradictoria F et. A,
nec sunt contradictoria F et B ; F cnim non
est negatio ipsius A, noque est negatio
ipsius B, sed sunt dure negationes diver-
Sffi : et ideo fortasse non est necessarium
oIfini inesse aut A aut F-, aut etiam F et B,
quia non sunt contradictoria. Id enim
quod est F non est negatio contradictorie
opposita ei quod est A, quia si esset nega-
tio ejus contradictoria, esset idem cum eo
quod est B, cunl unius non possint esse
dUffi negationes eontradictorie oppositre.
Sic enim boni negatio contradictoria est
non bonunl. Sedhoc quod est F, quod est
negatio et consequentis et oppositi conse-
quentis est sicut negatio qUffi dicit, quod
aliquid nec bonum est, nec non bonunl :
et hujus negatio non est eaden1 illi qUffi
dicit non bonum. Silniliter autenl et in
D c dicenduln est, quod ejus quod est c
vel D non sit negatio contradictoria id
quod est II-, quia negationes qUffi sun1ptre
sunt (una scilicet in opposito anteceden-
tis, et altera in negatione antecedentis et
sui oppositi) sunt dUffi et non una : et
ideo si una opponitur antecedenti contra-
dictorie, sequitur quod altera non est con-
tradictoria : et sic patet quod non proce-
dit sophislua inductunl.
Hic autenl notandUln est quod copula- Utru!U ~ffir-
~ . matIonls et
tlVffi (quffi copulatur ex duobus copulatls negationis
O. • • S copulata.
contra dlctorle OppOSItIS, ut ocrates cur- rum possit
. S . esse ne~a-
rlt, et ocrates non CUITlt) non potest esse tioo o
una negatio-, nisi negatio referatur ad
copulationenl, sicut si sic dicatur, Socra-
tes currit et Socrates non currit, hffiC co-
pulativa est falsa: ergo ejus contradicto-
ria vera, hffiC scilicet, non Socrates cur-
rit et Socrates non currit: cujus sensus
est-, hmc copulativa est falsa, Soci-'ates
currit et Socratesnon currit : et tunc pa- "
tet quod neutra pars copulativre negatur
per negationenl prrep·ositam. Si auteTI1
negatio prreposita feratur ad copulata, et
non ad copulatiorien1, tunc cum unius
C0111positionis sit una negatio, negatio
stabit in prima parte copulativffi, et non
feretnI' ad secundan1 : et tunc sensus est,
 688 D. ALB. lVIAG. ORD. PRiED.
Socrates non currit, et Socràtes nOll cur-
l'it : et sic iterum negatio non est du~­
runl SilllUl et utriusque, sed alterius tan-
tum, scilicet partis affirmativffi in copula-
tiva.
Dubitatio. Si autenl aliquis qurerat utrum nega-
Utrum ne- . .. t·? t
gationi~ sit tlonlS Slt nega lO . proper
h oc quo d d·1-
negatto. h· d
ctum est le esse uas negatlones . t
F e B.
Hoc eninl quidanl probare conantur per
,hoc, quod onlnis aflirmationis est nega-
tio: ,omnis autem propositio secundum
aliquem modum est affirnlativa, quia
omnis propositio sui dicti est affirmativa:
et ideo negari poteste Adhuc quia negatio
supel'veniens tollit negationem inventam :
tollere autelll est negare : ergo videtur
quod negatio neget negationem : et sic
negationis est negatio.
In contrariulll hujus videtur esse: quia
si negationis est negatio, tune illius nega-
tionis eadem ratione est tertia negatio, et
tertiffi quarta, et ibit hoc in infinitunl.
Adhue oIunis negatioest alicujus affir-
mationis prffiexistentis: ergo quod nega-
tur, prius est affirnlatum; sed negatio
non est affirmatio : ergo negatio non est
negationis.
Ad hoc autelll dicendum videtur, quod Solutio.
negatio negari potest : et sic aliquo nlodo
negationis est n~gatio. Sed tanlen secun-
da negatio non est vere secunduIll r~m
negatio, sed potius affirmatio seCUndU111
rem, et negatio secundum vocem sive
sermonem : et ideo non potest addi tertia
negatio :' quia si tertia negatio addatur,
non invenit negat~onelll, sed affil'matio-
nem :' nec est negandum quin talis possit
fieri additio negationum, sed qurelibet.
erit affirmationis secundum rem; sicut
dictu111 est. Quanlvis autem in natura si- Removet
dubium.
mile construat et ~on destruat sinlile,
tanlen in rationibus negatio destruit nega-
tionem propter hujus principii necessita-
tem: « de quolibet affirrnatio vel negatio».
 LIBER II
PRIORUM A N A L Y T I C O RU M.

DE POTESTATE SYLLOGISMI GENERATI.

TBllCTllTU8 •
DE POTESTATE S)"·I~LOGISMI PENES PROPOSITIONES ACCEPTA.

feeta syllogisilli. generatione est) secun-

dunl onlnia substantialia ipsius pertransi-
VilTIUS sufficienter quantum ad generatio-
De lJotestate ac~epta penes rorrflan~ pra:- nen1 syllogisn1i secundulll substantialll
1nlssarun1. ipsius. Restat ergo nune dicere dc pote-
state generati syllogisnli quantulll ad
In quot igitul' sive quantis figuris (quia conclusiones quas potest inferre : sicut et
in tribus) et per quales propositiones in in naturis post relTI in substantia perfe-
qualitate et quantitate conjugatas, et per ctan1 prinlum consequens ean1 est potestas
quat (quia per duas propositiones) et ipsius, qUffi consequitur perfectionem
quando quahtum ad utiles conjugationes, substantiffi. Ile potestate igitur syllogis-
et quomodo fit (quantum ad distinctiones mi generati deinceps dicemus. Dicemus
m010rU111 in figuris) olTInis syllogismus. autem priu10 de potestatc syllogismi~
Amplius autelll ad qUffi n1cdia anteceden- quantum ad propositiones prremissas,
tia vel consequentia vel opposita perspi- qUffi accipitur ex forma ipsarulIl proposi-
ciendun1 est construenti per affirmati- tionUlTI.
vum syllogisn1um~ vel destruenti per ne- Incipientes igitur dicinlus, quonian1
gativun1, et quonlodo oporteat qUffirere syllogisrnorum quidam sunt universales,
de quolibet proposito sccundun1 UnalTI- ex ambabusprffimissis universalibus con-
quamque artem syllogisticam. Amplius stituti : alii vero sunt particulares, ex al-
autenl per qualll vialll rcsolutionis sunia~ tera particulari constituti. Universales
mus terminos vei propositiones qure in' quidem on1nes habent ean1dem potesta-
singulis syllogisillis sunt principia ipso.;. ten1, quod piura (hoc est, piures conclu-
run1, janl in superiori libro (qui de per- siones) syIlogizant, unanl quidem inlme-
44
690 D. ALB. ~IAG. OllD. PRLED.
diate, alianl autem ex conversione con- est, aliquis homo non est animaI: quia
clusionis, qure semper suam infert con- contradictoria est ejus qure dicit, olllnis
versanl. Sed particularium syllogisillo- homo est animaI.
rum illi qui sunt prredicativi sive qui '.Hrec ergo causa (quod conclusio con-
concludunt affìrlllativas conclusiones, vertitur) prima et communis omnium cau-
concludunt plures conclusiones. lUi vero sa est concludendi plures conclusiones:
qui sunt negativi concludunt unarn so- "quia quicumque syllogismus concludit
lam conclusionem. aliquam propositionem, ille in se sub-
Et hujus causa est, quia quredam pro- stantialiter habet etiam conversarn con-
positiones conclusre in universalibus syl- clusionis : et ideo ex suis substantialibus
logismis et particularibus, convertuntur concludit etiam illam. Si autem conclu-
simpliciter, vel per accidens in terminis., sio converti non potest, tunc per sua
sicut universalis affirmativa convertitur substantialia non concludit nisi unarn so-
in particularem, et particularis affirnla- larn conclusionenl: et hrec est potestas
tiva silnpliciter, et universalis negativa tam universalium quarn particularium
convertitur simpliciter. Quredanl autem syllogisnl0rum.
propositiones conclusffi non convertuntur Si quis autem dicat quod hoc quod Objectio.
in terlninis, sicut particularis' negativa : dictum est, quod omnes conclusiones
conclusio eninl propter hoc quod ,est prQ- _ univ.ersales tama-ffirmativre quam negati-
positio enuntians aliquid de aliquo, con- vre convertuntur, instantiam habere vi-
versionenl suscipit, sicut et alia proposi- detur., quia universalis negativa de con-
tio : propter quod quidanl syllogisnli (ut tingenti non necessario non convertitur,
universales affirmativi et negativi, et par- SLcUt in priori libro habitum est. Simili-
ticulares affirnlativi) plures conclusiones ter et hoc quod dictum est, quod particu-
syllogizant, quia conclusionem principa- laris negativa non convertitur, instantiam
lern, et conversam ipsius : cujus exem- habere videtur, quia particularis negati-
plunl est, ut si ostensum sit et conclusum va de contingenti non neèessario con-
A olllni B aut alicui B'inesse SilllUI, cum vertitur.
hoc ex conversione conclusionis osten- Ad hrec autem diversi diversa respon- Solutio quo
sum erit B alicui A inesse. Universalis dente Dicunt enim quidam, quod ut fre- rumdarn.
eninl affirmativa convertitur in particu- quentius convertuntur universalis affir-
larem., et particularis convertitur simpli- Illativa et negativa, et particularis affir-
citer. Sillliliter autem si ostensum 'sit et 111ativa: particularis vero negativa ut
conclusum nulli B A inesse, ex conver- frequentius non convertitur, licet quam
sione universalis negativre ostensUlll erit raro et in paucis sit instantia. Alii dicunt Alia solu·
tio.
B nulli A inesse. Hrec autenl conclusio alia (quod tamen in idem re clit) quo d in .omni
est a priore qualll immediate concludit materia et necessaria et contingenti et
syllogisnlus : ta.lllen aliquo modo est impossibili in communi considerata, illre
conclusio facti syllogismi, quia conversa qure dictre sunt fiunt conversiones, quani-
substantialiter et implicite continetur in vis in aliquo speciali contingenti non
ea qure convertitur in ipsam. Si autem in fiunt. Adhuc attendendum estquod cum
particulari syllogisrno aliquo conclusunl hic dicitur, quod est eadem propositio
est vel ostensum, quod alicui n non inest conversa, et in quam convertitur, quando
A, non est necesse per syUogis111um fit conversio conclusionis, non intelligitur
quod alicui B non i11Sit A, eo quod aliqua hoc quantum ad formam propositìonis
contingit o11111i inesse : aliquod enim qure attenditur in situ et positione termi-
aninlal non est hOlno, et tamen olllnis norUlll, sed quantum ad terlninoruln sub-
llonlo est animaI: et sic non potest esse stantia111: et hoc est secunduln proposi-
vera conversa particularis negativffi qUffi tionUHl 111aterialll: sic enim una est in
 LIBER ,.11 PRIORUM ANALYTIC. TRAeT. I
alia, et conclusa una et alia conclusa est
in illa.
Est autelll de universalibus syllogismis
adhuc aliter dicere, qualitcr unus et ideln
syllogisnlus habet potestate plures conclu-
siones, qualllvis seCUndUlTI actum non
concludat nisi unanl. In prima eninl
figura in qua lllediulTI ponitur inter ex-
trema et. subjicitur in prima propositione,
et prredicatur in seeunda,accipiendo primo
universales syllogismos primuIll et secun-
dum, 0111nium ilio rum qUffi sunt sub me-
,dio, et omnium eorumquffi sunt sub Ini-
nori extremitate, qUffi subjicitur in secun-
da propositione et distribuitur universali-
ter, onlnium illorum erit idem syllogis-
11lUS: et de omnibus illis concluditur lna-
jor extremitas, sicut si dicam sic, Olnne
animaI est substantia : omnis hOlno ani-
mal: ergo Ol1lnis homo Eubstantia. l~t
accipiatur sub medio sic, 0111no sensibile
substantia : olnnis homo sensibile: ergo
onlnis h01110 substantia. V el si accipia-
tur sub min.ori extremitate sic, omnis ho-
nlO substantia: Olnne l'isibile hon10 : ergo
0111ne risibile substantia. l\llis autem syl-
logislnus fit si hoc quide11l quod sumi-
tur sub medio, ponatur in Inedio sicut
subjectunl est' in prredicato, ita quod
sunlptum sub medio subjiciatur ci quod
fuit mediunl in prilllo syllogismo : tune
enim erit subjectuln minoris propositio....
nis, et erit minor extremitas de qua con-
cluditur extrenlitas 11lajor. Et si illud
quod sUInitur sub lninori extI'elTIO, pona-
tur subjectu111 conclusionis: quia tunc .
etia111 erit 111inor extrernitas et subjectli111
in 111inori propositione:' et tunc per-.id
quod' in priori syllogismo fuit minor ex-
trc111itas sU111pta pro lnedio, concluditur
lnajor extren1itas dc eo quod sUlnptulll est
sub Ininori: et eodem nlodo de eo quod
sUlnitur sub medio, per mediulll iPSUll1
coneluditur major extremitas: et hoc est
facile.
Et hujus exenlplum in tornlinis tran-
scendentibus est,ut si dicamus, quod hrec.
1 His capit conclusionenl pro nlinori extre-
691
conclusio-, omne B est A, conclusa sit per
c 111edium, qurecumque sunt sumpta sub
B minori extremitate, aut sub c medio,
necesse est quod de on1nihus illis conclu-
datur A dici sive pI'redicari, sicut si D su-
11latur sub TI, erit D in toto TI, quia omne
D erit B, et B est in toto A, ita quod 0111ne
TI est A, et sic concluditur quod D est in
toto A per eUlndem syllogis111Ulll. RuI'-
sus autem sirniliter erit si sub c medio ac-
cipiatur E, tunc enim erit E in toto c et c
in toto A, et concluditur quod E est in
toto A.
Similiter aute111 est in secundo prirrlre
figurre, in quo universalis et privativus fit
syllogisnlus, sicut si dicatur, nulluln ani-
maI lapis: onlnis horno anin1al: ergo
nullus homo lapis. Sive sumatur sub me-
dio, sive sub lnino1'i extrclno, sequetur
rClnot:o Inajoris extrcmitatis de omnibus
illis : et est facile fornlare hujuslnodi syl-
logisnlos.
In secunda autem figuea in prilno et
secundo 1110do (qui sunt universales syl-
logisnli) non contingit majorell1 extrelni-
tatem syllogizari de sumptis sub medio:
eo quod lTIediunl est prredicatulTI, et sub
prredicato secund·um decursu111 syllogisti~
cunl nihil sUIni potest : secI id solunl est
syllogizare ut concludatur de eo lnajor
extI'elnitas quod est sunlptulTI sub con-
clusione (hoc est, sub lninori cxtrernita-
te, qure subjectulTI est conclusionis t ) quia
illa est etialn subj ectunl 111inoris propo~
sitionis qure universaliter distributa in
syllogis111is duobus prinli s secundffi figu-
l're: et ideo syllogistice aliquid potest su-
mi sub ipsa de quo negative concludatur
major extremitas, sicut sic syllogizando
in primo secundre, nullus lapis est ani-
lTIal : omnis homo est anilnal : ergo llul-
lus h01110 lapis. Et sub Inedio accipi non
p otest CUll1 sit prredicatU111, et stet secun-
dum seipsunl,sed sub h0111ine accipi pot-
est risibile sie, nullus lapis aninlal :-
0111ne risibile animaI: ergo l1ullunl
risibile lapis. Similiter est In secun-
nlitate. '
 692 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
do secundre. Patet igitur quod in se-
cunda figura solunl id quod sub con-
clusione (hoc est, sub minori extrenlO
quod in conclusione- est subjectum) con-
tingit hoc modo syllogizare negative,
quod de ipso negative concludetur nlajor
extremitas : medium eninl in secunda fi-
gura non potest stare pro partibus qure
sub ipso accipiantur.
Hujus autem exemplum in terminis
generalibus sive transcendentibus est, ut
si dicamus, quod A medium nulli B insit
in majori propositione, conclusio erit
quoniam nulli c inest B. Si autem sub c
minori extremo est sumptum D, Inani-
festum est quod etiam illi non inest B
majus extremum: quia aliter non ne-
garetur universaliter de c., quod enim
universaliter negatur de superiori nega-
tur de omni suo inferiori per syllogis-
mum. Si autem sumantur aliqua sub A
. medio in secunda figura, quamvis forte
de illis majus extrelnum removeatur et
non insit eis, tamen hoc non potest esse
palam sive manifestum per syllogisnlum,
sicut si dicamus, quod E est sumptum
sub A medio. Sed quod A nulli c insit,
hoc est ostensum per syllogismunl pri-
mum: sed quod eidem A non insit B
(quod dicit conversa majoris propositio-
nis),hoc est sumptunl et non demonstra-
tum per syIlogismum: et propter hoc
per syllogismum concludi non potest,
quod B majus extremum non insit E quod
sub medio est acceptum.
In particularibus autem syllogismis pri-
mre figurre de his qui sunt sub nlinori ex-
tremitate in conclusione subjecta, non est
sive contingit necessarium aliquid syllo-
gizare per syllogismum : cujus causa est:
quia particularis est, et syllogistice sub
particulari sumi nihil potest t, unde mi-
nor· extremitas sumpta fuerit particula-
l'iter ad ea qure possent sumi sub mino-
ri extremitate: per syllogisnluln enim
1 Quasi dicat, quod non potest SUIni sub ex-
tremitate minori: tum quia tunc major esset
particularis in prilna fìgura: tnnl etiam quia
major extremitas non potest concludi de
contentis sub minori extremitate. Eorum
autem qure sunt sub medio sumpta, erit
major extremitas in omnibus :quia in il-
lis qui sunt in prima figura, medium est
~ in toto primo vel in nullo: et ideo neces-
se est quod de omnibus hisverificetur
major extremitas, vel removeatur ab om-
nibus illis : tamen major extremitas non
concluditur inesse his qure sunt sub me-
dio per syllogismum primum, sed potius
per syllogismuln in syllogismo primo im-
plicitum, sicut in prrehabitis dictum est,
in quo de eo quod est.sub medio per hoc
quod subjicitur medio sit minor extremi-
tas, de qua conclud~tur per medium nla-
jor extremitas. Et hujus exemplum est in
tertio primre figurre, ut si A maj or extre-
mitas omni B medio. dicatur inesse in ma-
jori propositione, et B medium alicui c
dicatur inesse in minori: tunc enim eJus
quod sub c minori ~xtremitate positum,
non erit syllogismus L quia contingit ma-
jorem esse particularem in prima figura:
ejus vero quod est prresumptum sub B
medio, erit quidem implicitus in primo
syllogislno syllogismus: sed hoc non
erit propter illum syllogismum qui prius
factus est, sed (ut diximus) propter eum
qui implicitus est in ilIo.
Similiter autem in particularibus syllo-
gismis aliarum figurarum: in omnibus
enim figuris in particularibus syllogismis
non erit syllogismus ejus quod est sub
minori extremitate acceptum qui est sub-
jectum in conclusione: alterius autem
termini (qui est nledium) erit quidem ad
contenta syllogislnus : hoc tamen non est
per syllogisnlum: sed talia per indemon-
stratam et non conclusaln propositionem
ostendebantur, sicut et in 'universalibus
syllogismis primre figurre dictum est: aut
si erit in illis ad sumpta sub minori _ex-
tremo syllogismus, tunc erit et in his qui
particulares sunt syllogismis. Ista est sen-
parlicularis non est semper talis, lit sub ea li·
ceat sumi aliquid.
 LIBER II PRIORUM ANALYTIC. TRACrr. I
tentia dictorum Aristotelis, et sunt in ea
plures dubitationes et opiniones.
CAPUT II.
De solutione dubitationll1n et diversitate
opinionum qUée sunt circa potesta-
te1n qU/E inducta est.
Hic autem notandum prilnum, quod
qurecumque dicta de potestate concluden-
di plures conclusiones propter conversam
conclusionis, absque dubio vera sunt, et
a~~~~~~c:n ita subjiciantur sicut probata sunt. In his
lr~a dk:ta autem qure de potestate
~ rast. bio. ' concludendi ma-
.
jorem extremitatem de- contentis sub me-
dio vel minoreln extremitatem dicta sunt,
quidam dubitaverunt. Dicunt enim qui-
dam, quod est syllogismus sirrlpliciter, et
est syllogismus implicitus in ilIo. Syllo-
gismus enim simpliciter est, qui per se
stat in tribus terlninis et duabus proposi-
tionibus. Syllogismus autem inlplicitus
in ilIo est, qui accipitur ex intellectu ma-
joris propositionis, qure semper est uni-
versalis in prima figura. Verbi gratia,
omne B A, omne c "8, vel aliquod C' B. Vel
si major sit universalis negativa, nullum
B A, omne c B, vel aliquod C "8. Et hic est
simpliciter syllogismus. Implicitus autem
est, qui fìt ex intellectu maj oris proposi-
tionis : cum enim dicitur omne B A., . vel
in terminis ponendo, omnis homo est
animaI, sensus est, Oinne id est animaI
quod est homo : et hrec propositio secun-
dum hoc in se duo continet. Per hoc enim
quod dicitur, omne id est animaI, accipi-
tur major propositio qure est ad majorem
extremitatem. Per IIOC auteln quod dici-
tur, quod est hOlno, accipitur minor. Et
de duabus illis propositionibus factus syl-
logismusdicitur implicitus. syllogismus:
et fit acceptio sub medio per hoc quod
dicitur, quod est homo. Acceptio autem
sub majori fit per hoc quod dicitur, omne
r.tum ilIo- id est aninlal.
lllD et est
r~ma.opi. DicUIlt isti quod implicitus syllogismus
ruo Circa
imam po- idem dicitur cum syllogismo simpliciter-
~8statem
llogismo- sive explicito per hoc quod implicitus
morum, .,
693
per intellectum continetur in explicito,
et quod sic unus syllogislnus (sicut im-
plicitus in explicito est unus) concludit
plures conclusiones accipiendo contenta
sub medio vel sub minori extremitate.
Quia vero hoc modo ea qure sunt supra
majorem extrenlitatem., non sunt impli-
cita in majori propositione, propter hoc
non dicuntur posse concludi de majori
extremitate per eumdem syllogismum,
qualnvis concludi possint per alium syl-
logismum SUlllptO superiori pro medio,
et majori extremo sumpto pro lllillori sic-,
omne corpus animatum substantia : omne
animaI corpus animatum: ergo omne
animaI substantia.
Dicunt etiam isti quod hrec est causa, Aliud rlic-
· secun da fi19ura maJor
quo d In . .per syIl 0- tum illorum.
gismum implicitum in majori non potest
concludi de contentis sub medio, non im-
plicatur in majori propositione : quia cun1
dico, nullus lapis est aniInal, hicnon si-
gnificatur nisi remotio Inedii ab extremo
et non e converso: et ideo non significa-
tur hic removeri extremum a medio vel
a contentis sub medio: sed significatur
removeri a contentis sub minori extrelno
propter oppositioneln majoris extremi ad
minus extremum; et ideo virtute syllo-
gismi impliciti ab illis removetur, sed non
a contentis sub medio. Sed si convertatur
major sic, nullum A est B, ibi significare-
tur majus extremUlll removeri a conten-
tis sub medio: sed illa conversa non im-
plicatur in majori, et ideo absque syllo-
gismo primo quasi indemonstrata expli-
cite vel implicite sumitur: et si syllogiza-
tur majus renl0veri a contentis sub 111e-
dio, hoc fiet per syllogismunl implicitum
in conversa lllajoris, et non in majori.
Si auteln ab istis qureritur, quare ma- Objectio
gis in secu~da figura dicitur major sUIni prima.
indelnonstrata ad concludendum 11lajo-
rem- extremitatem removeri a contentis
sub Inedio, quam in prima, ubi etiam
quando major concluditur de contentis
sub medio, maj or propositio per syllogis-
mum non demonstratur, sed sumitur?
Dicunt quod major de ordine suorUIn 801utio.
 ()94 D. ALB. l\IAG. ORD. PRlED.
tern1inorU111 dicit ordinen1 et potestatem
concludendi majus extrelllumde medio:
et quia per seipsalll sehabet ad hoc, pro-
pter hoc illln1ediatius se habet ad illud
virtute den10nstrationis. In secunda au-
ten1 figura non per ordinem suorun1
tern1inorull1 se habet ad illud, sed media-
te, scilicet per conversalll ipsius : et ideo
potius dicitur major in secunda figura
sUlui indemonstrata, quan1 in prin1a.
Objectio Si autem adhuc qureritur ab istis, quare
secunda.
hrec potestas (scilicet concludendiu1ajorem
ren10veri a contentis sub lnedio ex pro-
positione indemonstrata) potius deterlui-
naturin syllogismo habente 111ajorelll uni-
versalen1 negativam, sieut habet priluus
modus" secundre, quam in secundomodo
ejusdem secundre figurre in quo majoI' est
Solutio. universalis affirluativa ? Dicunt quod in
syllogismo secundre figurre in quo major
est affirmativa, non est accipere sub me-
dio, de quo dicatur majus extremum :
sed quando major est negativa., ab omni-
bus contentis sub medio ren10vetur extre-
mum : et ideo dicitur hoc de modo primo
et non de secundo.
Objectio Si auten1 ulterius qureritur ab istis.,
tertia.
quare in particularibus syllogismis pI'imre
figurre dicitur major concludi de contentis
sub medio,sed non per syllogismum: cum
tan1en in lllajori particularium syllogis-
morum implicitus sit syllogismus, et sic
implicite probata sit major per explici-
tUlll, et infeITi possit ex ipsa,et sic videa-
·tur per syllogismun1 demonstrata secun--
Solutio. · dum quen1dam modulll ? Dicunt isti quod
procul dubio in1plicite in talibus lllajor
demonstrata est: sed quia per pri111Un1
explicitulll syllogismu111 non est conclusa,
ideo dicitur non indelllonstrata,sed dicitur
non per eum (qui prius factus est syllogis-
mum conclusa. De particularibus autem
·secundre figurre quantum ad aeceptionem
sub 111edio idem dicunt quod in universa-
libus secundre figurre syllogisluisdictun1
est, quod scilicet accipiunt n1ajorenl pro-
1 Nota stricttllnmodum sunlendi syllogismunl
ostensivum, et latunl modum sumendi sylloHis-
positionen1 indemonstratalll : noti ··syllogi-
zant autem per acceptionem conclusionis
qure den10nstrata est: et sic ex indemon-
strata procedunt.
Si autem ulterius qureritur de particula- Objectil
quarta
ribus tertiffi, in quibus aliquando lllajor
·est particularis : tunc enin1 fit syllogismus
majoris extrelllitatis ad ea qUffi accipiun-
tur sub medio, ut videtur: et videtur,
quod tune secunduill hane responsionem
luajor in prin1a figura possit esse parti-
cularis. Et dicunt a-d hoc isti, quod quan- Solutio
do major est particularis in tertia figura,
non potest syllogizari major extreluitas
de contentis sub luedio propter causalll ~.
qure prredicta est : sed tantum syllogizari
potest in his in quibus major est univer-
salis. Adhuc dicunt isti, quod majori ex-
tremitate particulari existente in figura
tertia, contingit syllogizare 111inoreIIl ex-
tremitatenl de contentis sub medio : sed
in omnibus accipitur propositio lllajor in-
deluonstrata : et non concluditur propo-
situn1 per syllogismun1 prius factuIll ex-
plicitumvel ilUplicitum in ilIo qui radica-
liter idem syllogisnlus est CUll1 ilIo. Di-
cunt etiam isti, quod in nullo syllogis-
mo particuli cujusculnque figurffi conclu-
di potest major extremitas decontentis
sub "minori extrelllitate : et in oInnibus
est eadem causa, scilicet quia major non
potest esse particularis in prilllafigura.
lIrec est prima opinio circa potestatem
istam.
Secunda vero est, quod quidam dicunt ~e.cunfl
.
hane doctrlna.lu h' . da t anl esse OplDlO
UJus potestatls primam I
C'I
. . . . . testattU
de sylloglSIUO ostenslVO strlcbsSlme sum- syllogil"l
pto, et de syllogismo ex hypothesi SUIUptO rum.
comnlunissinle : hic enim solus ille syllo-
gismus vocatur ostensivus, cujus omnes
prffimissffi per syllogismum ostensffi sunt :
et omnis ille syllogismus hic voeatur ex
hypothesi, cujus prremissffi per syllogis-
mum non ostenduntur l. Et hoc modo
syllogismus ille ostensivus _est, qui as-
sumpto aliquo sub conclusione prinli
ll1unl ex hypothesi. P. J.
 LTBER Il PRIORUl\IANA1-AYTIC.TRACT. I
syllogismi concludit de ilIo majorem
extremitatelll per conclusionem prilTIi
syllogismi positam pro lnajori, procedit
enim ille ex demonstrata propositione:
ille vero qui assumit sub medio ad con-
cludendum deillo majorem extren1itatem,
assumit majorem prreexistentis syllogis-
mi qUffi indelllonstrata est, et ideo est
ex hypothesi : et ideo dicitur quod talis
syllogismus concludit ex indemonstrata
propositione. Et isti qui sic dicunt, ponunt
quod syllogismorum prosyllogismi (ex
quibus ostenduntur propositiones prre-
missre syllogismi primi expliciti) continue
procedunt usque ad principia prima, in
quibus fit status: et si alicubi fit status
in prosyllogismis antequam perveniatur
ad principia prima, adhuc erit ex hypo-
thesi syllogismus, donec omnia principia
usque ad prima fuerint explanata.
Si autem qureratur ab his, quare 111a-
gis dicitur fieri ad contenta sub medio in
secunda figura ex indemonstrata proposi-
tione, quam in prima? Dicunt quod in
Illajori primre figurre nihil deest nisi ejus
descensio.· In majori autem secundre figu-
l're deest et ostensio et conversio ad hoc
quod fiat ostensivus syllogismus: et sic.
iste syllogismus in secunda figura magis
est ex hypothesi, quam in prima. Et
.quando dicitur quod non fit syllogismus,
eo quod accipitur indelTIonstrata proposi-
·tio dicitur propter hoc solurn quia non fit
,ibi syllogismus ostensivus, eo quod proce-
~i~tex propositione non ostensiva. Et hoc
quidem multi et subtiliter dixerunt, et
habetaliquarn veritatem.
Si autem qureritur ad quem usum est
ista duplex potestas, scilicet accipiendi
sub medio, et accipiendi subrninori ex-
tremitate ? Dicendum quod utilis est ad
exercitium et dialectico et sophistre.
Secunda etiam potestas accipiendi sub
minori extremitate, est utilis in parte ad
demonstrationes, in quantu111 illre augen-
tur in post assumendo.
Opinio ~lfa· :Facillimam opinionelll de ista doctrina
rabu.
videtur ponere Alfarabius, qui dicit,
quod unus est syllogismus virtute, qui
695
per idem dici de omni vel idem dici de
nullo confirlnatur : et ideo in prima figura
in dici de 0111ni non includitur nisi quod
est sub termino, et non quod est super
ipsum : et ideo qure supra majorem ex-
tremitatem sunt, de majori extrenlO vel
de medio vel minori per dici de omni
(quod in primo syllogisll1o est) concludi
non possunt : et si syllogizantur de lTIa-
jori extremo, oportet quod ex indemon-
strato per dici de omni primi syllogismi,
et ad virtutem concludendi (qure in. ilIo
est syllogismo) referri non poss-p.nt. Simi-
liter in secunda figura: quia per dici de
omni et dici de nullo (quod in secunda
figura est) nihil potest sumi sub medio,
sed tantum sub minori extremitate: et ideo
in illa nihilde mediovel de his qure. sunt,
sub medio concludi potest: et si fiat,eritab
indelllonstrato: quia oportet quod non
sciatur per dici de omni vel dici de nullo,
quod est ~n primo syllogismo: quia vir-
tute infra ipsum non continetur : et ideo
ab indemonstrato assumitur.~
In particularibus autelTI syllogisn1is
non potest fieri syllogismus majoris ex-
tremitatis ad ea qure sunt sub lninori ex-
tremitate : quia illa de contentis sub n1i-
nori extremitate accipit non possunt per
dici de omni, cum minor propositio sit
particularis : sed potest tamenmajor ex-
tremitas de contentis sub medio et affir-
mari et negari, non tamen per id quod vir-
tute sit in syllogismo prius facto, per di,ci
de offiniquod est in ipso : quia medium in
primaquidem propositione universaliter
subjicitur et in secundapropositione par-
ticlllariter prredicatur : e~. si sub n1edio
aliquid accipiatur de hoe non universa-
liter, majorextremitas concluditur : et si
esset direete sub medio surnptum., et 111e-
dium sub lnajori universaliter conclu-
deretur : et hoc non fit. Patet igitur quod
non (per id quad virtute sit in priu10 syl-
logislTIo) id quod est majus extremunl
concluditur de contentis sub lnedio.
Et huie expositioni nlagis videtur con- Laudat ex-
positionem
sentire littera Aristotelis : si enin1 aliquid .A.lfarabii.
SUlnatur sub 111edio partieulariter, de ilIo
 696 Do ALBo ~fAGo ORDo PR~.Do

non concluditur nlajor extremitas, nisi et est,id est, contingit eas sic se habere ut
per medium subjectum majori extremi- ambre falsffi : et est~ quofisic sehabent, ut
tati univérsalitcr, et prredicatum de 11lino- hrec(unascilicet) sit vera,illa vero sivealia
l'i particularitero Id autel11 quod SUl11itur sit falsa, conclusio autem consequens ex
sub Inedio, erit tunc minor extreInitas omnibus his modis, aut vera aut falsa est
de qua medium particulariter oportet in omnibus bis modiso Cunl enim quatuor
prredicari in particularibus syllogismiso modis verunl et· falsum in consequendo
Id auteIn inferiu~ quod .particularitcr ad invicem possint comparari (scilicet
prredicaturde aliquo, facit suunl superius quod verum ex vero, et falsum ex falso,
particulariter concludi .de ilIo: et si iIIa et verunl ex falso, et falsunl ex vero) non
conclusio sumpta sit promajori in prosyI- oportet nos ostendere nisi qualiter falsum
logismo in quo majus debet concludi de non sequiturex vero, et qualiter verum
contentis sub medio,tunc syllogisnlus erit sequitur ex falso: quìa hoc non est no-
ex particularibus anlbabus, et non vale- tum, et est difficile, et est syllogismi pote-
bit: et ideo talis syllogismusnon contine- stas : quia qualiter verum èx vero,et qua-
tur virtute i,n priori : sed erit assunlptus liter falsum ex falsò sequitur; facile est,
extra dici de omni, quod perficit 'primum et ex dictis in primo libro de dispositione
syIlogismumo Iloc est igitur quod de ista in terlninis et propositionibus satis est
doctrina diversi tradiderunto manifestulno .
ComP8:r~t In duabus autem his opinionibus, prima Dicendum ergo primo, quod ex veris
tres oplnlO- 0 01 o odO l
nes supra SCI lcet et tertla semper unus ICltur sy - non est falsum syllogizareo Quamvis qui- Objertio,
positas in- · h dO quod ex ve
dam ObJlclant contra
o o o

ter seo logismus explicitus et implicitus per vir- oc lcentes, ris sequa·
o o tur falsum,
tutem in ilIo : quia radicaliter unus sunt, quod SI concludatur concluslo falsa ex
et conclusio impliciti virtute est in expli- duabus in foto falsis in prinlo secundre,
cito, et quantuln ad hoc dicitur, quod sumantur contrarire illarum duarum pro-
unius syllogismi plures sunt conclusioneso positionunl qure erunt in toto verre et syl-
Secunda autem opinio est eorunl, qui logizabitur eadenl conclusio falsa ex dua-
dicunt secundum librum Priorum dividi . bus illis in toto veris in secundo secuIidre :
a primo, per hoc quod in primo determi- et sic ex vero sequitur falsumo Sed ail hoc Solutio.
netur de syllogismo ostensivo, in secundo dicendum quod prrernissis existentibus in
vero de syllogismo ex hypothesi, quem toto falsis in primo secundre, necesse est
dicunt fieri quotiescumque non a demon- extrema disparata esse: et ita unum ab al-
strata propositione qure est conclusio prinli tero vere poterit'removeri universaliter :
syIlogismi sumpta èum altera concludi- propter quod sic sehabentibus prremis~is
tur: sed sumitur major a positione re- necesse est conclusionem esse veram : et
spon4entis et consensu : et deficit in ea sic falsunl est quod in qurestione suppo-
demonstratioo Prima tamen inter has nitur, scilicet quod ex duabus in toto fal-
subtilior et communior est opinioo Tertia sis falsunl possit sylìogizari. Ex faisis
vero studio indiget ut verificetur, et prre- autem est verum syllogizare : sed non
cipue in particularibus syllogismiso contingit hoc quod illro propositiones
quro ponuntur in syllogismo tali.. sint cau-
CAPUT IlIo sa verre conclusionis, propter quid dicens:
De potestate quomodo secundu1n l1~ate­ sed sunt causa quia (sive quonianl sequi-
riam ex falso verum est syllogizareo tur conclusio vera ex falsis), narn ejus
causro (qua prremissre sunt causre propter
Cunl auteln ex cOlnbinationc duarum quid) non est ex falsis syllogismus qui ve-
propositionuln fiat syllogisll1US, est vei ram autenl conlcudit conclusionem: ob
contingit sic se habere proposjtiones~quod quam autem causam hoc contingit, in se-
anlbre verffi sint per quas fit syllogjs111US : quentibus dicetur.
 I~IBER II PRIORUM 1\NALYTIC. TRACT. I
Dubitatio. Sed antequalll determinetur ~ualiter
ex falso sequitur verum, determinandum
est an hoc est possibile, quod ex falso ve-
rUlll sequatur. Vidètur enim hoc esse
impossibile: quia cOl1clusio est eilectus
principiorum prre111issorulll: causa aute111
et efIectus generis unius debent esse. l-'Ulll
etiam propter hoc., quod verum est ens,
et falsum non ens, et entis non potest
esse causa nisi ens. Tum etiam propter
hoc, quod verUlll et falsu111 sunt opposita:
oppositorulll autem unum non est causa
alterius. Adhuc cum dicitur verum sequi
ex falso, falsum non potest esse causa illa-
ti, ·sed il1ationis. Si auterrl est causa illa-
tionis : aut hoc est quia est causa secun-
dUln nlateriam: aut quia est causa illa-
tionis secundum forIllam. Si secundum
materiam: tunc iterum non sequetur ex
falso sirnpliciter, sed gratia materire, et
ut nunc : et hoc non est sequi semper et
simpliciter. Si auteIll est causa illationis
secundum formam : :contra hoe esse vi-
detuI', quia manente eadem forma in aliis
terminis erit ex falsis syllogizare falsum.
Si enim sic dicam, omnis lapis est ani-
mal: omnis homo lapis: ergo omnis ho-
mo animaI. Amb~ prremissre sunt in toto
falsre, et conclusio vera. Si autem sic
proponatur, omnis lapis animaI: omne
lignum lapis: ergo omne lignum animaI.
Erunt prremissre in toto falsre, et conclu-
sio falsa. Et tamen utrobique Illanet ea-
dem forma. Idem ergo secundum for-
mam eamderrlcausabit opposita.
Solu io. Ad hrec ergo et similia notanduIll, quod
falsum non potest esse causa veri quan-
tum ad rem conclusam., sieut necessario
probatuffi est. Sed prremissre possunt
esse causa illationis verre conclusionis
dupliciter, scilicet aut per se, aut per ac-
cidens : et non possunt esse causa per se,
sed per accidens possunt esse causa talis
illationis : non enim sunt causa illationis
veri in quantum sunt falsre prremissre,
sed ex parte materire, sicut duo impar.es
numeri causa sunt paris, quia par dividi-
t~r aliquando in duos il1lpareS, et conl-
ponitur ex duobus imparibus, sicut sena-
697
rius ex duobus ternariis, quem non con-
stituunt in quantuill sunt iinpares, sed per
materiam per quam sunt dUffi partes nu-
nleri parium. Sic prremissffi falsre consti-
tnunt conclusionenl veram, non in quan-
tum sunt falsffi., sed' per nluteriam in
quantum utraque per terminum in ea
positum est medietas verre conclusionis.
Et hoc modo loquendo causa et efIectus
sunt secundunl aliquid unius naturffi. Et
hoc nlodo falsum non est causa veri ut
constituens ipsum., sed ut habens in se
aliquid per quod constituitur secundum
materiam. Et hoc modo non ens habens
in se aliquid entis, potest esse causa entis
per accidens. Hoc etialll modo patet,
quod prrenlissre falsre causa sunt il1ationis
verre conclusionis, non quantnm ad for-
mam, sed quantum ad dispositioneIll Illa-
terire in terrninis positis in propositioni-
bus prremissis, sicut nuper dictum est.
fIic autem determinari habet de syllogis- Removet
dubium.
ITIO ex falsis in quantum est in potentia
ad fOrmalTI probabilis et apparentis, et
abstrahit ab utroque: sic enim in com-
muni consideratus pertinet ad istius libri
Priorum scientiaiTI. In materia autelu
probabili consideratur in Topicis, et in
materia apparente consideratur in.Elen-
chis.
Et est hic attendendum quod syllogis-
mus ex falsis dupliciter potest conside-
rari, scilicet respectu conclusionis in
communi sive sit vera, sive falsa: et .sic
concludit ex necessitate syllogistica., sicut
qurelibet alia species argumentationis:
quandocumque enim sunt tres .termini in
duabus propositionibus secundum figu-
ram et modum, necesse est aliquam se-
qui conclusionem. Potest eiiam compa-
rari ad conclusionem veri: et sic non con-
cludit ex necessitate., quia peccat in ma-
teria.
Adhuc autem notandum quod syllo- Materia syl-
. . materIa
glsml . est dup l ex. U' na qUI'd em logismi
plex.
du-
syllogismi in quantunl est syllogismus
qure est tres termini et dure propositio-
nes: et hrec' nori potest defìcere syllo-
gismo si syllogìsmus est. Alia· est nla-
698 D. ALB. 1\fAG. ORD. pniED.
teria syllogismi ostensivi et probantis;
et hoc modo syllogismus ex faisis de-
terminata caret materia:· et ideo quoad
hoc est syllogJsmus secundum quid,
·et non simplieiter: habet enim formaln
in modo et figura ostensivi, sed non
habet materiam. Unde etiam secundum
materianl omni et nulli sequitur in syllo-
gismo ex faisis in eadem figura et nlodo
sie, olnnis lapis animaI: omnis homo la-
pis: sequitur, omn~s honlo animaI. Nulli
autem inesse sic, nullum animaI lapis:
onlne lignum animaI: ergo nullum li-
gnum lapis.
Ex his etiam patere potest, qualiter
syllogismus ex faisis respectu conclusi 0-
nis verre dicitur syllogisrnus quia, sive
quoniam: et non dicitur syllogismus pro-
pter quido Dicitur enim syllogis1nus quia:
eo quod sumitur penes causam acciden-
talenl et remotam : causa enim illationis
essentialis et proxima necessarire conclu-
sionis est prremissarum debita dispositio
in figura et modo, et est eausa formalis :
causa autem accidentalis et valde remota
ipsius illationis est potestas materialis
trium terminorum in constituenda qua-
cumque conclusione, sicut prius dictum.
est: et secundum primam istarum causa-
rum non infert verum syllogismus ex fal-
sis, sed infert secundum secundam: et
ideo est syllogismus quia.
Est autem utilitas istius syllogismi in
hoc quod potestas ejus ista consideratur, et
res non perfecte scitur, nisi seiatur omnis
potestas ipsius. Valet· enim et dialectico,
secundum quod falsa accipiunt probabili-
tatem : sic enim srepe ex falsis arguit dia-
lecticus. Et valet sophistre, in quantum
falsa habent apparentiamo Et sunt etiam
ad ipsius syllogismi substantiam cogno-
scendam,in quantum falsa principia com-
parantur ad quamcumque .conclusionem
in communi sive veram sive falsam.
CAPUT IV.
Qualiter syllogis1ni universales priméE
figuréè fiunt ex fa lsis , et q.uod exvero
no?~ sequitur falsum.
Primo ergo ostendemus, quonialll ex
veris non est possibile fals~m syllogizare:
hoc enim ex his qure dicemus erit mani-
festum. Si enim sumamus habitudinem
antecedentis ad consequens, necesse est
quod cum est antecedens, quod sit con-
sequens, et destructo consequente de-
struitur antecedens, sicut in ante habitis
ostensum est: si enim A sit antecedens,
et B consequens, cum est A necesse est
esse B, et cum B non est, necesse est A
non esse.
Si ergo verunì est A antecedens, ne- Si ex yerls
. sequeretur
cesse B consequens verum esse: aut SI falsum, ac-
°t odo ° °
det ur OppOSI um, accl lt slve sequltur cideret tune
idem simul
°d . l h esse et non
l em SlffiU esse et non esse: oc autem esse.
est impossibile, quia sic contradietoria
essent simul vera. Si eninl dicatur quod
antecedente vero existente potest conse-
quens non esse, :tunc cum consequens
actu et intellectu sit in antecedente, se-
quitur quod si est antecedens, est conse-
quens: dictum autem est non esse: et
sic simul est et non est. Adhuc si conse-
quente non existente universaliter tolli-
tur consequenspro omnibus eontentis
sub ipso: .continetur autem antecedens
sub consequente: ergo tollitur ipso su~
biato: sed ponitur esse: ergo sinlul est
et non est. Si autem sic est eUIll prremis-
sre sint sieut principium et antecedens ad
conciusionem, si prremissre sunt verre,
oportet conclusionem veram esse, conclu-
sione existente falsa, oportet prremissas
ambas vel alteranl esse falsas.
Sed hoc cavendum est, ne (ideo quia
diximus· A quod est unus terminus tan-
tum, esse principiunl et antecedens) ali-
quis opinetur quod ex uno aliquid sequa-
tur syIlogistice. Hoc enim non contingit,
quia ex uno termino nihil potest sequi
syllogistice: quia illud quod syllogistice
 LIBER II PRIORU~l ANALY1"lC. ~rRAcrr. J 699
contingit sive sequitu1', hoc est conclusio: Iogisnios. Accipiantur enini tres termini
per qure autenl hoc Ht, quod sie sequitur A B C in tali habitudine se habentes ad
.conclusio, ad minimu111 sunt t1'os termi- invicelTI, quod sccundum l'Cln A nlajor ex-
ni, et duo intervalla sive propositiol1es: tren1itas insit omni c lninori extremitati:
quia dure propositiones ex ordine trium et idem A nulli insit quod est de l1unlero
terminorumfi.unt dum mediulTI 1'efertur ad eorum qure sunt sub B lnedio contenta.
utrumque extI'emOrU111, vel ut subjectunl Accidit autem hoc in talibus ternlinis qui
utrique, vel prredieatum utriusque, vel sunt ut animaI, lapis, homo: quia nullus
subjectum unius et prredicatum alterius. lapis animaI: olnnis hOlnoanimal : ergo
Si el:'go taJcs prrernissre verre sumaniu1', nullus homo lapis. Si igitur tunc in pri-
ita quod in majori lTIedium sun1atur sub lno modo primre A olTIni n inessoe, et B
majori extremitate, ita quod nihil sit cui dieatnI' inesse olllni c, sequilur ex utris-
inest B medium, quin eidem insit A 111a- que falsis vera conclusio : quia in conclu-
jus extremum, ita quod omni B insit A, et sione A omni c inerit sic, omnis lapis ani-
minus extremum sumatur sub medio, et mal: 0111nis hon10 lapis: ergo on1nis ho-
sit c quod SUlnatur sub B, ita quod cui- mo anin1al.
CUlTIque inest c illi eidenl inest B, sequi- Silniliter autem ex utriusque falsis se-
tur syllogisticequod cui inest c quod illi quitur verun1 in secundo lnodoo primre
insit A, et non potest hrec conclusio falsa qui est universalis et privativus syllogis-
esse, prrelnissis (ut dictUlTI est) se haben- muso Insit enim c nlinor extremitas nulli
tibus: quia si detur quod conclusio est neque A lnajori extren1itati, neque B nle-
falsa, veris existentibus pI'remissis, sequi- dio: et hoc est quando repugnat utrique;
tur quod idem simul erit et non erit, si- A autem lnajor extrelnitas insit omni:a
O

cut paulo ante ostensum est: et sic se medio : et hoc si iidem termini (qui dicti
habet habitudo A ad B, quia positum est sunt) sumantur, et medium (quod prius
A duas p1'opositiones colligere, hoc est, fuit~apis) nune ponatur homo, sic, ani-
simul collectas in figul'Q et modo signifi- lnal, homo, lapis: lapidi enim minori ex-
care. tremitati neque homo medium nulli inest,
Similiter autem est in syllogismis pri- neque animaI quod est major e~trelnitas:
vativis quoad hoc oquod per hos non con- et talnen olnni homini inest animaI: pro-
tingit falsum ex veris concludere, gene- pter quod sì sumatur nulli inesse illi cui
raliter verum est, quod ex veris n9n est omni inest secundum rem, falsa erit pro-
falsum syllogistice concludere, tam in positio. Similiter si ei cui nulli inest, su-
affirmativis quam i~ negativis syllogis- matur omni inesse, falsa erit propositio.
n1is, tam universalibus quam particulari- Si autenl sumptis propositionibus ex fal-
bus. sis utrisq-q.e vera sequitur conclusio, sic,
Ex falsis autenl sequitur verum syllo- nullus ohomo aninlal: . omnis lapis homo:
gistice, et sequitur ex falso verUln et ergo nullus lapis animaI. Sic igitur patet
utrisque propositionibus falsis et una. Sed qualiter in ambobus universalibus syllo-
CUlTI sequitur ex altera falsa, nQn sequi- gismis primre HgUfffi ex utrisque falsis
tur ex utralibet falsa indifferenter sum- sequitur vera conclusio.
.. pta, sed secunda, quando tota sive in to- Ostendamus qualiter ex altera falsa ve-
to sumatur falsa, ita quod· prredicatulll ra sequitur conclusio. Dicamus igitur
nulli parti contentre sub subject.o conve- quod si altera propositionum prremissa-
niat. Si autem non tota sumatuI'· falsa, . rum ponatur falsa, si prima quidem pro-o
sed pro aliqua parte: tunc seqli~tur ve- positio (qure est A il) irt toto, hoc est,
rum ex falsa altera prremissarum utralibet universaliter sit falsa, non erit sive non
sumpta vel majori vel minori. Hoc au- sequitur ex .taliter falsa conclusio vera.
tenl patet per singulos primre figurre syl.. 8iautem n~inor propositio qure est B c
700 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
sit in toto falsa, sequitur c~nclusio vera
ex taliter falsa minori. Dico autem to-
tam sive in toto falsam, qure contraria
est toti verre: cujus exelnplum est, sicut
si illa qure nulli inest, sumatur onlni ines-·
se: aut e converso, si id quod omni
inest, SUlnatur nulli inesse universaliter.
Ostendatur ergo primo, quod majori
in foto falsa non potest sequi conclusio
vera. Ponamus eninl A nulli B inesse in
majori propositione, B autem' ponamus
omni c inesse in minori propositione. Si
ergo tali facta positione, B c minorem
propositionem sumo veram, A B autem
majorem propositionem sumo in toto
falsanl, ita quod sumo omni B inesse A
in majori (culn nulli insit),impossibile est
conclusionem esse veram ex taliter falsa
majori. Cujus causa est: quia c· est sub B,
et positum est A nulli inesse- B, et tunc
etiam nulli inest c, quia c est sub B, si-
quidem hoc sit verum quod posit~m est,
quod nulli eorum qure sunt B insit A et
quod B insit omni c. Manifestum est igi-
tur .quoniam prima sive majori sumpta
tota falsa, et minori vera, non potest se-
qui vera conclusio.
Similiter autem est si A quidem omni
B inest, B et omni c in minori, dummodo
sumpta sit B c minor propositio ver-a, AB
autem propositio sit sumpta in toto falsa
secu!1 dum primum modum primre figu-
l're, ita quod nulli eorum qure sunt B in-
sit A secunduln rem : quia aliter non in
toto falsa major esset propositio: tunc
enim ex taliter falsa majori, non vera,
sed falsa erit conclusio : tali enim posi-
tione facta, omni c inerit A in conclusio-
ne qure falsa est conclusio. Cujus causa
est: quia positum est quod omni illi cui
inest B inest A, B autem inest omni c , ne-
, nivi. Si ergo sumatur A quidem nulli B
cesse est igitur quod A insit omni c.
Manifestum est igitur, quoniam prima
tota falsa sive sit .affirnlativa, sieut in
primo primre : sive privativa sit, sicut in
secundo prirnre: altera autem proposi-
tione minori sumpta vera, non fit sive
non sequitur ex taliter falsa majori eon-
clusio vera sed fals~, .sicut patet in ter-
minis, omne animaI lapis: omnis -homo
animai: ergo omnis homo lapis. Nullum
animaI sensibile: .omnis homo animaI:
ergo nullus homo sensibile. Falsre et non
verre sunt ambre eonelusiones.
~i autem m~jor non in toto falsa su-
matur, sed in parte, sequitur eonelusio
vera ex taliter falsa propositione. Si eniln
ponamus, quod A majus extremum omni
inest c quod est minus extremum, et idem
A inest alieui B medio, et B medium insit
omni c lninori : .cujus exemplum in ter-
minis est, sicut animaI majus extremum
inest omni eygno, sicut minori: albo au-
tem quod est. medium, major extrenlitas
quod est animaI inest partieulariter, quia
aliquod albùm est animaI: s.ed album
medium inest omni eygno minori extre-
mitati. Si ergo jam positione terminorum
faeta sumatur A omni B inesse in majori,
qure non est in toto universaliter falsa, et
sumatur B omni c inesse in minori pro-
positione, erit eonelusio quod omni c
inest A, et est eonelusio vera ex falsis :
omnis enim cygnus est animaI, sic, Offi-
ne album animaI: omnis eygnus album:
ergo omnis eygnus animaI : et est vera
conelusio ex majori non in toto falsa, et
minori in toto vera.
Similiter autem fit in secundo primre
si privativa sit A B nlajor propositio, et
non in toto falsa: cujus ratio est, quia
taliter se habentibus terminis, possibile
est quod major extremitas(A scilicet) in-
sit alicui B medio, et quod A nulli insit c
minori extremitati, et quod Bmedium in-
sit omni c· lninori extremo, ut patet in
his terminis,- aniJ.?1al, album, nix: ani-
lnal enÌln ·inest alicui albo : sed nulli nivi
inest aninlaI: album autem inest omni
inesse in majori, erit lnajor non in toto
falsa, B autem sumatur omoni c inesse,
erit nlinor in toto vera, sequitur quod A
nulli c inerit, q-ure est vera eonclusio.
Si autem e converso major sumatur in
toto vera, et lninor in toto falsa, ex tali-
ter falsa altera propositione erit syllogis-
m-p.s verre conclusionis: sicutsi. A B pro-
 LIBER II PRIORUM ANALYTIC. TRA eT. I
positio in toto sit vera, B c autem in toto
sumatur falsa:· tunc enin1 erit syllogis-
mus verre conclusionis: nihil enim est
quod prohibeat A ITlajorem extremitaten1
et omni B medio inesse, et idem A omni
c inesse : et tamen B TIledium nulli c in-
erit minori extremitati : sicut si sumatur
in terminis in his qureculnqure sunt spe-
cie subalternre ejusdem generis, sicut
equus et homo sub animali sunto Subal-
ternas autem hic species dicin1us, qure
sub uno et eodem genere ex requo conti-
nentur : animaI enim genus et equo et ho-
mini omni inest: equus autem nulli ho-
mini inest. Si ergo in majori sumatur A
inesse omni B, major in toto erit vera: et
si sumatur in 11linori B omni c inesse.,
minor in toto erit falsa, sequitur conclusio
vera, quod scilicet omne c est A, cum
tamen propositio qure est B Q in toto sit
falsa.
Similiter autem est in secundo primre
si privativa sumpta sit A B major proposi-
tio., et sit in toto vera: contingit enim A
majus extremum nulli B et nulli c inesse,
medio scilicel et minori extre1110 : et con-
tingit quod B medium nulli c minori
inest extremo., sicut se habet genus ad
species sUlnptas ex alio genere, sicut ani-
maI ad musicam et medicinam (qure sunt
species scientire) se habet: nam animaI
neque musicre inest universaliter, neque
medicinre, neque musica qure mediuln est
inest medicinre qure est minus extremum.
Si ergo tali sumptione terlninorum fa-
cta, sumatur A nulli B inesse, erit vera in
toto propositio : et si sumatur B onlni c
inesse minori,in toto falsa erit 111i noI' .pro-
pòsitio : et sequitur ex taliter falsa Iuino-
l'i vera conclusio, scilicet quod .nullum
c sit A, sive nulla musica sit medicina.
Similiter autem si propositio lninor
qure est B c non sit in toto falsa, sed sit
falsa in aliquo, adhuc sic ex taliter falsa
minori sequitur vera conclusio: taliter
enim se habentibus terininis nihii prohi-
bet quin A insit omni B in majori, et
etiam insit olTIni c in minori propositio-
ne, sicut genus ad specieln et difIerentiam
701
se habet, sicut animaI inest omni homini
et omni gressibili secundum esse S'U111p-
to : homo auteln quod est lnediunl, ali-
cui inest gressibili et non omni. Si ergo
A sumatur inesse omni B,et B omni c, se-
quitur quod A olnni c inerit., quod erit ve-
rum in conclusione : et sequitur ex ma-
jori in toto vera et minori in parte fal-
sa.
Similiterautem sequitur verum ex alte-
ra (hoc est, minori) in parte falsa et ma-
jori in toto vera in secundo modo primre
figurre, quando privativa est A B major
propositio : contingit enim invenire ter-
minos, in quibus A majus extremum ne-
que B neque c nulli inest : et tamen Bme...;
dium alicui inestminori extremo, sieut
aliquod genus sumptuln se habet ad spe~
ciem et difIerentianl qure sumuntur ex
alio sive diverso genere: nam animaI
quod ·est genus, neque uili. prudentire
inest (qure est species scientire) neque
inest ulli conten1plationi (qure est diffe-
rentia scientire)~ Prudentia autem inest
alicui contemplationi: quia aliqua con-
templatio sive contemplativa virtus est
prudentia. Si ergo sumatur A nulli Bines-
se in n1ajori, erit in toto vera lnajor, B
autem sumatur omni c inesse in n1inori
(et erit tunc minor in parte falsa), sequi-
tur quod nulli c inest A, quod est vera
conelusio : quia nulla prudentia est ani-
Inal , et nulla contemplatio est animaI. Sic
igitur patet qualiter in universalibus pri-
mre figurre ex utrisque falsis et ex altera
falsa vera sequitur conclusio.
Si auten1 hic qureritur, CUln in univer- Dubitatio.
• " " " l . Combinatio-
salibus sylloglSIUIS pr.lffire hgurre octo sint ne.s ex fal-
. ("l" "
C0111binatloneS SCI Icet aut enlm est utra-
SlS quot
sint.
que falsa, aut altera: si utraque aut in
toto, aut in parte: adhuc si altera falsa,
aut lnajor, aut minor: et tune aut 111ajor
in toto et 111inor in parte, aut c conver-
so: sic enim octo fiunt conjugationes)
quare sexmanifestatre sunt, dure autem
omittuntur, quarun1 altera habet majo-
reln in toto falsam et lnlnorem in parte
falsum, reliqua autem e converso mino-
ren1 ip. toto .falsan1 et 111ajoreln in parte
 702 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
falsam. Et dici potest ad hoc, qliod illre tem in' parte est falsa, tune eontinet eam
Solutio.
dure intelliguntur per illas duas ubi alte- seeUndU111 partem: in neg'ativo autem
ra in toto falsa, et altera non in toto fal- syllogismo est major extremitas disparata
sa : et ila etiam fil in aliisfiguris, in qui- ad minorem seeundum totum vel secun-
bus dictre dure cOlllbinationes omittun- dunl partem tantunl: et ideo non potest
turo major extremitas vere affirmari vel ne-
Dubitatio.
Si autem qureritur, utrum: illre dure ·.gari de tota nlinori extremitate : propt er
coinbinationes qure omittuntur, utiles quod non potest ibi esse conclusio ve-
Solutio.
sint respectu verre conclusionis'? Dicen- ra.
dum quod illa qure habet 111ajorem fal- Si autem qureritur-, quare m~nOl i ni to- Dubitatio.
salll in toto, potest in eonclusionem ve- to falsa sequitur vera eone!usio, et non
ram. Cujus exelllp]um est in prirno modo majori in toto falsa? Adhue etiam, quare
primre sie, omne album est aninlal : ~m­ majori in parte falsa et non in toto sequl-
nis (j'orvus albus: ergo .omnis corvus tur conclusio vera? Dieendum quod si Solutio.
anilual. In secundo' autern prilllre siç,~ minol~ est in toto falsa, tune llledium et
nullum nigrum est a'nimal: onlnis nix minor extrenlitas sunt disparata: et nihil
nigra: ergo nulla nix aninlal. Illa vero prohibet aliquid unUln et idem dispara-
conjugatio qUffi habet rnajorenl totaIll tis inesse, sieut patet in syllogislllO affir-
falsam, et 111inorem in parte falsam, non mativo, ut animaI inest homini et equo.
potest in conelusionenl veram : ideo quia Similiter nihil prohihet unum et idelll
oportet contradietoriam eonelusionis ve- rcmoveri ab utroque disparatorum, ut~
ram esse: quia ex contraria lllaj oris (qure lapis removetur 'et ab honline et ab
vera est) et subalterna lllinoris (qure si- equo: et ideo minori tata falsa potest
militer vera est) sequitur contradietoria conelusio esse vera. Si autem major sit
conelusionis : et ideo non potest eonelu- in toto falsa: aut hoc erit in syllogismo
sio vera esse sie se habentibus prremissis, affìrlllativo, aut in negativo. Si in affir-
quod lllajor sit in toto falsa, et minor in mativo : aut el~go minor est vera, et tune
parte sit falsa. repugnat major extreluitas minori sicut
Si auteln qureritur quare lllajori in to- et medio ; aut minor est in parte falsa, et
Dbbitatio.
to falsa existente non potest conclusio es- tune major extremitas pro parte repugnat
se. vera, prreeipue eUlll conclusio possit minori extrenlitati: et neutro istorum
esse vera, utraque prrelllissarum in ioto '1110dorum .n1ajor extremitas vere potest
existente falsa, ubi plus est de falsitate aftìrlllari de lllinorì universaliter~ Sed si
respeetu eonelusionis, quam ubi lllajor fuerit in negativo syllogismo: aut ergo
tantunl est in toto falsa? Et dieendulll minor est vera, et tunc major extremitas
Solutio.
quod hoc aliquo modo posset esso, si sub se continet minorem: aut in parte
prreluissre talis syllogismi dieerent prop- est falsa, et tunc nlajor extremitas conti-
ter quid respectu conelusionis verre: nune net minorem in parte: et neutro istorum
autem non est ita. Quia ergo utraque modorum vere et universaliter poterit re~
pxistente in toto falsa potest lllaj or extre- moveri lllajor extremitas de minori. Et
lllitas continere minorem, vel etiaul esse sic lllajori existentc falsa (quoeumque se
disparata ab ea, ideo vere potest lIlla af- habeat lllinor) non potest sequi vera con-
firmari de alia vel ab ea removeri. Quia clusio. Nlinori autem in toto existente
vero tantum majori existente in toto fal- falsa, bene poterit sequi eonclusio vera.
sa, oportet majorenl extremitatem eonti- Sie igitur patet quando et propter quid in
nere minorem vel seeundum totUlll vel 1110dis universalibus prirnre figure sequi-
seeundum partem : si enim in affirnlativo tur verum ex falso.
syllogismo minor est vera, oportet quod
contineat eam secundum·· totum : si au-
 LIBER II PRIORU~I
CAPUT V.
Qualiter in particularibus syllogismis
primm figurm contingit verum ex falso
syllogizare.
In particularibus etiam syllogismis
contingit verunl ex falso syllogizare, et
prima propositione in toto falsa, altera
autem vera: sic enirrl contingit veram
syllogizare conclusionem. Adhuc autem
iteruill contingit verum ex falso syllogi-
zare si prima non in toto, sed in aliquo
sit falsa, et altera (minor scilicet) sit vera.
Adhuc autem hoc idem contingit si ma-
jor universalis sit vera, et altera parti-
cularis .minor sit falsa. Adhuc autem hoc
idem contingit ex utrisque falsis. Cujus
probatio est: quia in prima ponatur,
quod A major extremitas nulli B insit me-
dio, et quod idem A insit alicui c in con-
clusione, et quod B insit alicui c in nli-
nori propositione, sieut in his terminis,
animaI, nix, albuIn : animaI enim nulli
inest nivi : albo autem alicui inest ani-
maI. Si igitur in his terminis medium po-
natur nix, primum autenl extremum po-
natur animaI, et sumatur Aquidem toti B
inesse, et sumatur B alicui c inesse, erit
A B major propositio in toto falsa" B c
autem propositio _minor vera erit : et se-
quitur conclusio vera sic, omnisnix ani-
nlal : quoddam album nix : ergo quod-
dam album animaI: et est i!1 tertio pri-
m~, et est conclusib vera. e~ prirna in to-
to falsa.
Similiter autem sequitur eonclusio vera
cum privativa est A B major propositio,
sicut in quarto prinHB : eontingit enim A
majorem extremitatem toti l)niversaliter
inesse B medio in majori propositione, et
idem A contingit non inesse alieui c, ita
quod B mediulll alicui c particulariter in-
sit, sieut anilnal omni inesthomini, et
ipsum aninlal non sequitur aliquod al-
bunI : quia quoddam album non est ani-
maI : et homo inest alicui albo : propter
quod si inter istos terminos lnediulupO-
ANALYTIC. l'RACT. I 703
natur esse homo, et si sumatur A nulli B
inesse, et B sumatur alicui c inesse, se-
quitur quod' quoddam c non est A" et vera
erit conelusio, cum major sit in toto falsa
qure est A B propositio, et minor vera.
Similiter si non in toto falsa, sed in ali-
quo falsa sumatur A B major propositio :
adhuc enim etiam isto modo erit conelu-
sio vera ex tali falsa syllogizata : nihil
enim prohibet, quod A nlajor extremitas
insit particulariter, et B nledio et c mi- '
nori extremitati, et quod B medium insit
particulariter alicui c, ut in his terminis,
aninlal, pulchrum, magnum : animaI
enim inest alicui pulchro, et animaI inest
alieui magno, et pulchrum inest alicui
magno. Si ergo tali positione termino-
rUlll facta sumatur A omni B inesse, et B
alicui c inesse : tunc A B quidenI proposi-
tio in parte aliqua falsa erit, B c autem
minor propositio erit vera: et sequitur
conclusio vera: seilicet quod aliquod c
insit A. Sinliliter autem est in quarto pri-
lllre quando privativa est A B lnajor pro-
positio : nam iidem termini erunt, et si-
llliliter quoad mediunl et extrema positi
ad demonstranduln" sicut cuilibet etianI
parum scienti patere poteste
Rursum si e converso fiat, ita quod A B
quidem propositio maj or sit 'vera, B c au-
tem lllinor propositio sit falsa: sic enim
iterum sequitur conclusio vera. Cujus
ratio est : quia nihil prohibet, qUOdA ma-
jus extremUlll insit toti B medio, et quod
idem A in conclusione in8it alicui c, et
quod B medium nulli in8it c in minori
propositione. Cujus exemplum est in his
terminis, animaI, cygnus, nigrum: ani-
maI enim cygno quidem orrIBi inest, et
idem anin1al inest alicui nigro particula-
l'iter, sed cygnus llulli inest nigro : prop-
ter quod si sumatur A omni B inesse, et B
dieat~r inesse .allcui c, vera erit conclu-
sio, scilicet quod' aliquod c est A, eum ta-
men falsa sit B c lninor propositio.
Similiter autelll verunl sequitur hoc
IIIOdo ex falso in quarto modo prilllre fì-
gurre, si privativa sit A B lnajor proposi-
tio : contil1git eninl A majus extremum B
'704 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
quidem nulli inesse : et idem A contingit
alicui c minori extrelllitati non inesse, et
contingit quod B medium nulli c minori
inest in minori propositione : sicut si su-
nlatur genus aliquod conlparatum ad
speciem et accidens, qure sunt sub alio
genere : nam animaI nulli nUlllero inest,
qui est species quantitatis : animaI tamen
inest alicui albo quod est accidens diversi
generis a quantitate : et numerus· nulli
inest albo per essentialem prredicationelll.
Si ergo tali positione terminoruill facta,
medium quidelll nulli B inesse, B autenl
dicatur inesse alicui c, sequitur quod A
alicui c non inerit,quod est verUlll, et A B
quidem propositio lllajor fuit vera, B c
autem minor propositio fuit falsa.
A-dhuc autenl si major ponatur in ali-
quo et non in toto falsa, ut A B, et pona-
tur etiam falsa propositio minor qure est
B c, sequitur ex utrisque falsis conclusio
vera. Cujus causa est : quia nihil prohi-
bet A majus extremum et alicui B medio
et alieui c minori extremitati inesse, B
autem nu.lli c inesse in minori proposi-
tione: sicut si tales terminos sumamus,
quod B llledium sit contrariunl c lllinori
extremitati, et alllbo hree contraria sint
accidentia eidem generi, sieut animat
albulll, nigrum : animaI enilll inest alicui
albo, et alieui nlgro., albunl autem nulli
inest nigro. Si ergo tali sunlptione faeta
terminorunl, A sumatur omni B inesse, et
B sumatu~ inesse alicui c, sequitur quod
aliquod c est A, et erit vera conelusio ex
falsis. Similiter autem verum sequitur
ex falso, si privativa sumatur A B lllajor
propositio in quarto prilnre : nam iiderrl
termini et in ordine nledii et extrenlO-
rum similiter surnpti sunt ad demonstran-
dum et istud et anteeedens, sicut cuili-
bet etiam parum scienti patere poteste
Et adhuc ex utrisque etialll falsis se-
quitur conclusio vera. Possibile est eniIll
A majus extremum B quideIll nulli inesse :
et idem A inesse alieui c, et quod B me-
dillm nulli c insit, sieut se habet genus
aliquod ad speeies et accidens quod acei-
dit speciebus ex alio genere sumptis, si-
cut sunt animaI, numerus, album: ani-
maI enim numero quidem nulli inest, et
idem aninlal inest alicui albo, et numerus
nulli .inest albo. Si ergo tali facta termi-
norum sumptione, A sumatur omni B
inesse, et B alicui c dicatur inesse, sequi-
tur quod aliquod c est A., et conelusio
quidem erit vera : propositiones autem
ambre erunt falsre.
Et hoc similiter est quando A B major
propositio est privativa, sicut in quarto
pI'imre: quia nihil pI'ohibet A majus ex-
tremum :g. me~io ·toti inesse, et idem A
alicui c minori'·~0I?- inesse in conclusione,
et B nulli c iness'e in nlinori propositione,
ut in his ternlinis, animaI, cygnus, ni-
grum: animaI eninlinest omni cygno, et
aninlal alicui nigro non inest, cygnus au-
tem nulli inest, nigro : et ideo si sumatur
A nulli B inesse, et dicatur B alicui c ines-
se in minori, sequetur quod A alieui c non
inest, et est Gonclusio vera: propositio-
nes autem ambre falsre.
Notandum auteni quod in particulari-
bus syllogismis. quinque sunt eombina-
tiones sive complexiones qure positre sunto
Aut enim utraque est falsa, aut altera. Si
utraque es.t falsa: aut ergo major est ill
toto falsa, aut in parte: et sic sunt dure.
Si autem altera est 'falsa : aut major, aut
minor. Si minor, jam~sunt tres. Aut ma-
jor, et hrec vel in toto, vel in parte: et sic
sunt quinque.
Si autelll qureritur quod cum modi par- Dubitatio
ticulares ab universalibus descendant,
et in modis universalibus majori tota fal-
sa non sequitur verum, quomodo possit
esse quod in ·nl0dis particularibus lna-
jori tota falsa sequitur VerU111? Dicen- Solutio.
dum autem ad hoc., quod CUlli major ex-
tremitas disparata est a minori secundum
partenl : quia minor est particularis, et
continet major extremitas minorenl se-
cundum partenl, et non secundum to-
tUIll, quantum est de virtute minoris : et
ideo potest major extrelnitas in\esse mi-
nori secundum partelll, vel ab ea remo-
veri secundum partem ..A.liter autem est
in modis universalibus, ubi in conclusione
 LIBER IIPRIORUM ANALYTIC. l'RACT. I
debet major affirn1ari de toto minori, vel
uiliversaliter et in toto removeri ab ipso,
sicut patet per antedicta. Ad id autem
quod dicitur, quod p1rticulares ab uni-
versalibus descendunt, ])icendu1l1 quod
in ipso descensu partieulariun1 ah univer-
salibus ablata est causa verre eonelusio-
nis : propter quod non potest eonelusio
universalis esse vera in talibus : et ideo
in particularibus nihil prohibet conclusi0-
, nelll veram esse, qualllvis major in toto
sit falsa.
Qualiter verU1n sequitur e.x falso in se-
cunda figura irt universalibus syllo-
gisl1~is.
In media autem figura olnnino qualit{~T­
cun1que variatis propositionibus falsis vel
altera falsa quaeumque, sive in toto, sive
in parte, per falsa verun1 syllogizare con-
tingit. Et utrisque propositionibus" falsis
sumptis in toto, vel in aliquo (sive in
parte) utraque SUlllpta propositione, con-
tingit etian1 hac quidem vera sumpta,
iUa auten1 aut in toto vel in aliquo falsa,
utralibet propositione falsa vel in toto vel
in parte posi1a. Adhuc autelll hoc iden1
contingit, si utrreque in aliquo (hoc est,
in parte) falsre sint. Adhue autem iden1
contingit, si hree sive una sit sin1pliciter
vera, iUa auten1 (sive alia) sit in aliquo
falsa. Adhuc autem hoc iden1 contingit,
si hrec quiden1 sit in toto falsa, illa vero
in aliquo sive in parte sit vera: et hrec
variatio est talll in universalibus qualll in
partieularibus syllogismis.
Aecipian1us enim terminos A B c, et f:it
A 111edium, B nlajus, et c minus extre-
mum : et accipianlus, quod A nulli B in-
sit in majori propositione, et idern A in-
sit olllni c in lllinori propositione : eujus
exemplulll est, ut anin1al n1edium nulli
inest lapidi, et idenl animaI inest olllni
equo. His ita posi1is, si eontrarire harunl
duarunl aeeipiantur prren1issffi proposi-
tiones., ifa quocl SUI)latur.A quidenl onIni
705
B inesse, et idem A sumatur nulli c inesse,
in secundo seeundre ex totis falsis propo-
sitionibus erit vera eonelusio, sic, on1nis
lapis est anilnal: nullus equus est ani-
Inal : ergo nullus equus est lapis.
Sillliliter autem est in primo secundre,
et in eisdelll tern1inis den10nstratur. Si
enin1 sumatur A tale quod olllni B insit, et
ideln A nulli c insit, et sumantur contra-
l'ice illarun1 et transinutentur propositio-
nes sie, nullus lapis est anilnal : omnis
equus est anilnal : idem erit syllogismus"
quantuln ad lnaterialn, eo quod in eisdelll
fit terminis.
Sillliliter autelll rursus quando altera
prremissarum est falsa: et prilno osten-
dan1US hoc quando altera est tota falsa,
et altera tota vera: nihil enin1 prohibet.
quin A tale sit IllediuIll quod olllni B et
oInni c insit seeUndU111 ren1, et quod B
Illajus extrelllUlll nulli inerit c rninori
extrelllO : sicut si genus aliquod pona-
tue nledium prred-icatunl dc speciebus
coreqUffivis., qUffi non se sibi subalter-.
nant : nanl anirnal sic et equo omni et
ornni homini inest, et universalitcr prre-'
dicatur de ipsis, et honlo nulli inest equo,
quia nullus honlo est equus. Si ergo su-
n1atur animaI IlUic quidem speci~i Olll";
ni inesse, illa erit.in toto vera: et su-
Illatur alteri speciei nulli in esse aninlal,'·
illa erit in toto falsa: et sequitur eon-
clusio vera ad quodlibet extremorUlll
posita privativa propositione., sive ad
n1ajus (sicut fit in prinlo 1110do seeundre)'·
sive ad minorenl, sicut fit in secundo se-o
cundffi.
Similiter auten1 ex altera falsa "sequi-
tur eonclusio vera., si altera propositio-
nUIll non sit in toto falsa, sed in parte,
dU111lnodo altera sit in toto vera: possi-
bile est enim tale mediuIll esse A, quod
B alicui inest et ide111 A 111-ediunl inest
omni c nlinori extremitati, ut anin1al inest
alieui albo, et idenl anilnal inest omni
corvo, et albu111 nulli inest corvo. Si ergo
SU111atur in eontrariis propositionibus A
quidem nulli inesse B erit propositio lna-
jor non in t~to falsa sed in parte: et su-
4.5
706 D" ALB. MAG. ORD. PRiED.
matur idem A tot~ inesse ò',universaliter,
erit A B propositio 'maj or in aliquo falsa.,
A c auteJ!l propositio-"nlinor erit in toto
vera: et sèquitur conclusio vera sic, nul-
lum album animaI: olllnis co"rvus anil1lal:
ergo nullus coI'vus album: et est prinlus
modus secundre.
Si autenl transponatur ad nlinorenl pri-
vativa propositio, erit in eisdem terminis
in secundo IllOdo secundre idem syllogis-
mus, et per eosdem terminos, sicut dixi-
mus., hujus est demonstratio.
Adhuc autem idenl sequitur si affirma-
tiva propositio ponatur in aliquo esse fal-
sa, et privativa ponatur in toto vera. Ni-
hil enim prohibet A tale esse mediulll,
quod B alicui inest particulariter secun-
dum renl, et idem A toti sive omni c non
inest (hoc est, quod nulli c inest) et quod
B nlajus extremum nulli inest c lllinori :
sicut animaI medium inest albo quidenl
alicui, et idem animaI nulli inest pici, et
alburn nulli inest pici: propter quod si
sUlllatur, quod A insit ol1lni et toti B, et
idem A nulli insit c, tunc A B propositio
major erit in aliquo falsa, A c autenlllli-
noI' propositio erit in toto universaliter
vera : et sequitur conclusio vera sic, onlne
album animaI : nulla pix animaI: ergo
nulla pix album, et tales syllogisnl0s faci-
le est fornlare.
Idelll autem est quoad hoc quod ex
falso sequatur verum, si utrreque propo-
sitiones sumal:.tur non in toto falsre: ex
talibus enim sequitur conclusio vera. Pos-
sibile est enim A luediuIll et B alicui et
alicui' c inesse, nlaj ori scilicet et lllinori
extremitatibus : ita taillen, quod B majus
extrenlum nulli c minori insit extrelllO
seCUndUl11 renl, sicut in his terminis, ani-
ulal, albunl, nigrulu : anilllai enim inest
alicui albo, et idem animaI inest alicui ni-
gro, et album nulli inest nigro. Siergo tali-
ter positis terrninis SUl1l atur A quidenl onlni
13 inesse, et idenl A sumatur nulli c inesse :
anlbre quidelll propositiones in aEquo et
non in toto falsre erunt, et concIusio erit vera
sic, omne album aninlal : nulluill nigrUl1l
an~nlal : ergo.. riullulll njgI'Jl111 albunl.
Sillliliter sequitur verum ex utrisque
in parte falsis si privativa transunlatur et
fiat .lllajor, sicut in primo secundre figurre,
et per eosdem terminos qui positi sunt.,
animaI., album, nigrum, facilis est demon-
stratio.
Attende autem hic quod in universali-
bus secundre figurre octo sunt conjuga-
tiones : quia aut utraque est falsa., aut al-
tera. Et si utraque est falsa : hoc fit qua-
drupliciter: quia aut'utraque in toto est
falsa, aut utraque in parte falsa, aut ma-
jor in foto falsa et nlinor in parte, aut e
converso major in parte et minor in toto
falsa. Si autem fit ex altera falsa, hoc
iterum fit quadrupliciter : quia aut major
est falsa et minor vera: et hoc dupliciter,
quod major sit in toto vel in parte falsa:
aut minor est falsa et major vera: et hoc
sinliliter duplicatur secundum totum, vel
secundum partem. Dure ex his hic omis- Removo'
dubium.
sre sunt, et sex positre : sunt enim istoo
dure omissre, ubi altera est in toto falsa,
et altera in parte. Sed hoc planulll est per
ant~ dicta: quiasatis intelliguntur perillas
in quibus altera est in toto falsa, et altera
vera.
Si .autem qureritur, utrum utraque illa- Dubltatlo.
runl possit iQ conclusionem veram? Di- Solutio.
CendU111 quod sic: quia universaliter Olll-
nes conjugationes qure sunt in' secunda
figura, possunt in conclusionelll veram.
Contra hoc talllen videtur esse, quod se- ObjecUnt
cunda figura descendit a prinla: et ideo
sicut conjugatio qure est ex prima tota
falsa et mi:p.ori vera vel in parte falsa, non
potest in conclusionenl veram : ita vide-
tur, quod nec in secunda. ~"'iat enim syllo-
giSlllUS in prima figura exmajori totafalsa,
et convertatur postea major, et erit syl-
logismus in secunda figura ex majori tota
falsa, et non erit conclusio vera, sicut nec
in priIlla. A.d hoc autcm djcendum quod Solutio.
in prima figura majori tota falsa, et mi-
nori vel vera velin parte falsa, erit minor
extrenlitas sub majori velsecundum totum
vel secundulll partem,: et ideo non potest
ab ea removeri nlajor extremitas univer-
saliter in.syllogismo qui est secundus
 LIBER II PRIORU~I ANALYTIC. TRAC1". I
prirnre. In secunda autem figura erit n1i-
nor extremitas disparata a majori : etideo
potest major a nlinori removeri universa-
liter : et ideo non sequit Ur' : quia licet se
sic habentibus terminis in prillla figura
non possit esse conclusio vera., potest
tamen in secunda: diversitas enim in situ
medii et extrenlorum causat diversita-
tem istalll in prima figura et secunda. Si
enim convertatur major qure est in toto
falsa, non est necesse ealll in quaul con-
vertitur esse in toto falsanl : hrec enim in
toto falsa est, nullus homo est aninlal, et
sua conversa (quffi est nullum animaI est
honlo) non est in toto falsa : et univer-
saliter loquendo nunqualll erit tam con-
versa quam ea in quam convertitur in
toto falsa, nisi in his in quibus terulini
sunt convertibiles : et ideo lllajor in toto
inferre poterit conclusionen1 veraUl in
secunda figura: quod non poterit faceret
in prima.
Objectio. Si autemalicuis objiciatquod secundum
hoc sic se habentibus terminis erit conclu-
sio vera in prillla figura: eade111 enim con-
clusio concluditur in secundo pri111re, etin
prilllo seeundre : et non difIeru11t nisi in
conversio11e majoris : et ideo si vera est
conclusio in primo secundre, videtur
Solutio. etialll vera esse in secundo primre. Sed
dicendum ad hoc, quod eUln conclu-
sio sit vera in primo seeundre., et nla-
jor sit in toto falsa, conversa lllajori erit
syllogismus in prima figura: sed 111ajor
erit in parte falsa, et non in toto, sicut
jam patuit per ante dicta.
CAPU1' VII.
Qualiter verum sequitur ex falso in se-
cundm figurée particularibus syllogis-
mlS.
Hoc autenl (quod verum ex falso sequi-
tur in secunda figura) manifestunl est
etiam in particularibus syllogis111is : nihil
eninl prohibet A lnedium tale quidelll
accipere, quod B quidelll 0111ni inest, et
idenl A iriest alicui c partieulariter,
'707
ita quod B alicui c particulariter non
inest : ut anirnal inest olnni homini,
et ideln ani111al inest alicui albo secun-
dUln renl, et hanlo non inerit par-
ticulariter alicui albo. Si ergo taliter se
habentibus ternlinis ponatur A quidem
nulli B inesse, et idem A ponatur alicui
c inesse, erit unive1'salis propositio in toto
falsa., particularis autelll vera, et erit con-
clusio vera, sie, nullus h01110 anilnal:
quoddanl album anin1al : ergo quoddam
albunl non est honlo : et est syllogisnlus
in tertio secundre.
Sinliliter sequitur conclusio ex nlajori
in toto falsa et n1ino1'i vera, si nlajor pro-
positio A B affirillativa universalis esse
ponatur, sieut fit in quarto secundre. Pos-
sibile est eninl in te1'nlinis invenire in qui-
bus A quidenl nulli inest B, et idelll A ali-
cui c non inerit particulariter : ut aniInal
nulli inest inanimato: animaI autenl inest
alicui albo : et in conclusione inanima-
tum non inerit albo alicui particulariter.
Si ergo (tali posita terminorum secun-
dUln rem ipsanl habitudine) A inesse 0111-
ni B ponatur, et A alicui c non inesse,
A B quide111 propositio universalis affirnla-
tiva erit in toto falsa, A c .autenl 111inor
propositio erit vera: et sequetur ~ conclu~
sio vera, sic, onlne inanimatunl anilnal :
quoddam albulll non est aninlal: ergo
quoddanl albulll non est inanimatu111.
Est syllogismusin quarto secundre.
. .~dhuc sequetur verUIll ex falso si· pona-
tur universalis esse vera et partieularis
falsa :nihil enim prohibet, quod A me-
dium neque sequatur B ut prredicatuln de
ipso., neque etianl sequatur c ut prredica-
tum de ilIo., et quod B lnajus extren1un1
alieui c lninori extrenlO non insit partieu-
lariter : sieut anilnal nulli inest nU111ero :
neque inest alieui inaninlato: et nume-
rus etiam non sequitur inanimatun1 ut
prredicatunl, de ipso. Si ergo sic se haben-
tibus terminis ponatur A quidenl nulli B
inesse., et idenl Aponatur jnesse alicui c.,
conclusio quiden1vera erit., et universa-
lis propositi.o e~it vera Inajor, particularis
auteln 111inor 'erit falsa, sie, nullulll ina-
 708 D. ALB. 1'1AG. ORD. PRiED.
niInatum animaI : quidaln numerus anI-
mal: ergo quidam nunlerus non est lna-
nimatum.
Sil11iliter autem eonelusio vera sequi-
tur si universalis ponatur affirmativa et
vera, et partieuIaris negativa et falsa,
. sicut est in quarto seeundre : eujus ratio
est., quia possibile est A medium et B lTIa-
jori et c lTIinori toti inesse universa-
liter secundum rem, et quod B majus
extremum aliquod c minus extremUlTI
non sequatur ut prredieatum de ipso., sieut
se habet genus adspeeiem et differentia~
secundum esse c'onsideratam: animaI
enim genu~ sequitur onlnem hominem :'
et omne gressibile sequitur universaliter
prredicatum de ipsis : homo vero non se-
quitur omne gressibile prredieatum de
ipso : et ideo si in syllogislno sumatur
ìn majori A quidem toti et omni inesse B,
et idem animaI in lTIinori 'sumatur alieui
c non inesse partieuIariter, universalis
quidelTI propositio erit vera, partieuIaris
autem falsa, et eonelusio erit vera, sie,
omnis honlo anil11al: quoddaol gressibile
non' est aninlal : ergo quoddam gressibile
non est hOlno.
l\1:anifestunl autem est adhue etial11 in
particularibus syllogismis, quonialTI ex
utrisque faisis prremissis erit conclusio
vera. Cujus ratio est: quia contingit A
medium in aliquibus terminis et B et c
extrenlitatibus, huie quidem onlni, illi
vero nulli inesse et indifferenter : et quod
B non sequatur aliquod c p'a1'tìeula1'iter
negatum ab ipso. 8ic igitur se habentibus
te1'nlinis, si SUlTIatur in majori proposi-
tione, quod A quideiTI nulli B inest, et
idem A alieui inest c-' propositiones quidenl
anlbre erunt falsre, eonelusio auteol vera.
8in1iliter autem est etiam quando uni-
ve1'salis propositio est prredieativa (sieut
est in quarto secund re) et CUlTI pa1'tieuIa-
1'is est privativa. Et hujus ratio est: quia
possibile est, quod A 111cdiulTI nullunl se-
quatur B, ita quod nullulTI ~ sit A, et
quod idelTI A sequatu1' OITIne c, et quod
B alieui c non insit particulariter, ut ani-
l11al· nullan1quidcl11 dise.iplinéun, et idc111
anilTIal sequitu1' omnelTIhominem, quia
nulla disciplina est animaI: olTInis autem
homo animaI. 8i autenl taliter se haben-
tibus terminis sumatur A toti B inesse, et
idem A dieatur non sequi quoddam c, sed
.pa,rtieulariter ab eo removeri., propositio-
nes anlbre erunt falsre, eonelusio auteln
vera, sic, omnis disciplina animaI: qui-
dam homo 'non est animai: ergo quidaul
honlo non est disciplina. Et est syllogis-
mus in 'quarto secundre.
Est autem hic notandurn quod in pa1'ti-
cularibus syllogismis quinque sunt con-
jugationes : aut enim utraque est falsa:
et tune nlajor aut est in toto falsa, aut in
parte., aut tantulTI altera est falsa: et hree,
aut major, aut lTIinor : et ut1'aque istarum,
aut in toto., aut in parte. Et sie patet quod
sunt quinque, quarUlTI dure 11ic omissre
sunt: una quidem habensnlajoreln t'al-
sam in parte, et minorenl veram., vel mi-
norem falsam : istre enim satis intelligi
possunt per eas qUffi positre .sunt: omnes
enitTI conjugationes qure fiunt in seeunda
figura, possunt in conclusionem veraOl.
CAP U1 VIII.
1
Qualiter syllogizatur verum ex falso in
syllogismis tettiée figurée et universali-
bus et particularibus.
Erit autenl et in postrenla fìgura per
utrasque faIsas et totas et in parte, sive
sit utraque falsa, sive altera falsa et alte-
ra vera. Et quando una quideln in aliquo
falsa est, et alia in toto vera, sive e con-
verso, una quidem in toto falsa, et reli-
qua inaliquo vera, et quotquot modis ali-
ter seeundunl VerUlTI et falsum eontingit
transumere sive variando combinare pro-
positiones., semper et in omni sequitur ex
falso VerUlTI.
Iloe autelTI statilTI probatur .in primo
tertire : nihil eniln prohibet (c posito me-
dio, et A majori extrenlitate, B autem mi-
nori) seeundum reOl neque A majus extre-
mum, neque B minus extren1U111-, nulli c
inesse, ita quod nullulllç; sit A etnullum.
 LIBER II PRIORlJl\1 ANALY1"IC. 11{ACT. I
c sit B, ita tamen quod A insit alieui B
partieulariter, sieut in his ternlinis, ho-
mo, gressibile, inanimatuIll : ipsun1 enim
quod est inan.imatum (subjeetuIll et lne-
dium) neque homo sequitur ut prrediea-
tum de ipso, neque gressibile sequitur
ipsum ut de ipso prffidieatum: nullum
eninl inanimatum est homo, et nullum
inanimatum est gressibile: et homo ut .
prredieatunl sequitur partieulariter alieui
gressibili, quia aliquod gressibile est ho-
mo. Si ergo sumantur eontrarim dietarum
propositionulll, ut c medio on1ni univer-
saliter inesse A, et eidem c amni inesse B,
propositiones quidem erunt in toto falsre,
et eonelusio vera in primo tertire, sie,
omne inanimatum hon10 : omne inani-
matum gressibile : ergo quoddam gres-
sibile homo.
Similiter autem est in secundo tertire
in qua hree quidem propositio major est
universalis privativa: illa vero (minor
seilieet propositio) est universalis affirn1a-
tiva. Cujus probatio est: quia possibile
est seeundum rei veritateu1, quod il nulli
c insit, ita quod nullulll c insit B, et quod
A seeundum rem insit omni c, et quod A
lnajus extremum partieulariter non insit
alieui B, sieut est in his terminis, animaI,
nigrum, eygnus, in quibus nigrum nulli
cygno, aninlal autem amni eygno inest,
et animaI partieulariter non omni inest
nigro. Propter quod si sun1antur' harum
propositionulll eontrarire, ita quod B di-
~atur omni c inesse in minori, et ideIll c
nulli A dicatur inesse in majori proposi-
tione, sequitur in seeundo tertire, quod
A partieulariter alieui B non inerit, sie,
nullus eygnus anin1al: omnis eygnus ni-
gel' : ergo quoddalll nigrun1 non est ani-
maI. Et conclusio quidem est vera: pro-
positiones autem utrreque in toto sunt
falsffi. Sie igitur seitur quod in duobus
universalibus modis tertire ex utrisque
totis falsis syllogizatur verunl.
Idem fit quando quidem utraque non
in toto, sed in aliquo est falsa : ex talibus
enim sequitur conelusio vera: nihil enim
prohibet et A majus extremum, et B nTi-
709
nus alicui c n1edio· partieuluriter inesse
seeundum rei veritatelll, et quod A n1ujus
insit alieui B lninori particulariter, sieut
patet in llis terlninis, album, pulellrull1,
aninlal. Album enilll alieui inest unimali
partieulariter, et sinliliter pulehrum ali-
cui illest animali parti eulariter, et album
illest alieui pulehro partielllariter. Si ergo
SUlnantur universales subalternantes istas
partieulares, et dieatur, quod A omni c
inest, et quod B inest omni c, propositio-
nes quiden1 prremissre an1bre erunt in ali-
quo faIsre· , et eonelusio vera erit in prinlo
tertire, sic, omne animaI est albun1: et
ornne aninlal est pulehrulll : ergo aliquolL
pulellrum albulll.
Sillliliter autem in seeundo tertire in
quo privativeponitur A c major proposl-
tio. Cujus exemplum est: quia nihil pro-
hibet A majorem extrelllitaten1 partieu-
lariter alieui c non inesse, et B minorenl
extremitatem partieulartiter alieui c medio
inesse seeundum rem" sieut se habent hi
termini, pulehrum, album, anin1al: pul-
ehrum enim alieui animali non inest par-
tieuluriter, et album inest alieui anin1ali
particulariter, et tune A non omni B inest
in conclusione seeundum rei veritatenl :
propter quod si sumantur universales loeo
partieulariun1, et $umatur in m.ajori quod
A n,ulli C inest, et quod in minori B inest
omni c, utrooque quidem propositiones
erunt non in toto, sed in aliquo falsre,
conelusio autem vera in seeundo tertioo,
sic, nullum pulehrum est animaI: Olllne
pulehrum albulll: ergo quoddam album
non est anin1al.
Similiter sequitur ex falso verunl si
una sit in toto falsa (major seilicet), alia
vero scilieet minor sit in totovera. Pos-
sibile est enin1 invenire termìnos tales, in
quibus et A sequitur omne c ut prffidiea-
tunl de ipso, et in quibus etiam omne B
sequitur c, et prffidieatur universaliter de
ipso seeundun1 rei veritatelll, et quod A
particulariter non inest alieui B in conclu-
sione" sieut in his tern1inis, aninlul, al-
bum, eygnus : omnis enim eygnus ani-
mal: et omnis cygnus album: et tamen
710 D. ALB. MAG. ORD. PRlED.
non omne albuln anin1al: taliter igitur
positis terminis, si sun1atur B quidem toti .
c universaliter inesse in minori, et su-
matur A toti c non inesse in lTIajori uni-
versaliter, R c quiden1 propositio minor
in toto erit vera, A c autem propositio n1a-
jor tota erit falsa, et conclusio erit vera.,
sic, nullus cygnus animaI: on1nis cygnus
album : ergo quoddalTI album non est
animaI. Et est in secundo tertioo.
8ilniliter autem est si B c minor pro-
positio ponatur esse in toto falsa, A c
autem major ponatur in toto vera: nam
iidem termini sunt per quos hoc demon-
stratur, nigrum scilicet., cygnus., inanima-
tum, sic., nullus cygnus inanin1atum:
omnis cygnus niger: ergo quoddam ni-
grum non est inanimatum. Et est in se-
cundo te1'tioo.
Idem autem fit in prin10 tertire si utroo-
que proomissoo assun1antu1' affirmativre, et
coneludatur particularis affirn1ativa. Ni-
hil enim prohibet tales invenire terminos,
in quibus seeundun1 rei veritatem B se-
quitur on1ne c, et A secundum l'cm toti c
non inest universaliter, et quod tamen
seeUndUlTI rell1 A inest alieui B partieula-
l'iter., sicut est in his terl11inis, animaI,
nigrum, cygnus: 0111ni enim cygno se-
quitur aninlal: est enim oml1is cygnus
animaI : nigrUlTI vero nulli cygno sequi-
tUI' : et nigrurn inest ut prredicatun1 par-
ticulariter alicui anin1ali. Si ergo SUlnan-
tur contrarire istarun1, et sun1atur A inesse
on1ni c et sumatur B inesse omni c, erit
B c minor propositio in toto vera, A c au-
tem major propositio erit in toto falsa:
et sequitur conelusio vera, sic, omnis ey-
gnus niger : omnis cygnus animaI: ergo
quoddam animaI nigrum.
r SiIniliter auteln est quando A c propo-
sitio major sUlTIitur in toto vera, et B c
minor sumitur' in toto falsa : nalli per
eosden1 terminos transpositos est demon-
stratio, sic, on1nis cygnus animaI: omnis
cygnus niger: ergo quoddam nigrum ani-
maI.,
Rursum si seeundun1 aliarrl variationen1
in universalibus syllogis~11is factalTI su-
matur una proomissarum tota vera, et
alia sunlatur in aliquo .falsa, et non .in·
toto, adhuc in tertia figura sequitur ve-
l'Un1 ex falso : possibile est enim seeun-
dun1 relTI, quod B nlinus extremum omni
c insit universaliter, et quod secundum
rei veritatem A majus extremun1 particu-
lariter insit alieui c, et quod A insit alieui
B particulariter, ut in his terminis, bipes,
pulehrUlTI, homo: bipes enim inest on1ni
homini, quia omnis hon10 est bipes : pul-
ehrum auteo1 non omni hon1ini inest : et
similiter pulchrun1 inest alicui bipedi se-
cundun1 remo ·Si ergo contrario modo
sumantur propositiones, ita quod A dica-
tur omni et toti inesse c, et similiter B
dicatur in minori toti inesse c, tune in
primo tertioo B e n1inor propositio in toto
erit vera, A c autem major propositio in
aliquo erit falsa, et conclusio el'it vera,
sic, omne bipes pulchrunl: omne bipes
anin1al : ergo quoddam anilnal pulehrum.
Et est syllogisiTIUS in pri:n1o te1'ti&.
Similiter auten1 sequiturveru111 ex falso
in primo tertim si A c major propositio
sumatur tota vera, B c autem minori pro-
positione falsa sunlpta seCUndUlTI parteIll :
transpositis eniln eisdelTI terminis ut ex-
trelnitas lTIajor flat minor et e converso,
erit demonstratio, sic, OITIne bipes animaI:
omne bipes pulehrum: ergo quoddan1
pulehrul11 animaI.
Idem auten1 fit in secundo tertioo cum
heec quiden1 prremissarum est privativa,
alia vero fuerit aftìrlTIativa universalis,
minor scilicet : quonialTI enin1 evenit in
aliquibus tern1inis sécundum rei verita-
telTI B quiden1 toti c inesse in minori, A
auten1 seeundum rem alicui c tantum
partieulariter inesse: et quando sic ha-
bent propositiones et termini, tune non
on1ni B inest A in conclusione. Si ergo
SUlTIatur in ll1inori B toti et olTIni c inesse,
A autem sumatur nulli c inesse in majori
privativa., privativa quidem major erit in
aliquo falsa, altera autem universalis af-
-firn1ativa erit in toto vera, et sequitur
conclusio vera in secundo tertiffi., sic,
nUllUlTI bipes pulchrum, omne bipes ani-
 LIBER II PRIORUj\tI ANALYTIC. '"fRACT. I
mal ; ergo quoddam anilllai non est pul-
chrum.
I-lursum autem (cum jam immediate
ante ostensum est, quoniam cum A nulli
c inest seeundunl renl, et quod B inest
alicui c particulariter secundum rem ;
tune evenit secundl;lm veritatem, quod A
alicui B non inest in conclusione) ex hoc
eodem manifestum est, quoniam etiam
cum A c propositio major tota est vera,
B c autem propositio minor in aliquo fal-
sa, contingit conclusionenl esse veram. Si
enim sic se habentibus terlTIinis et. propo-
sitionibus, sumatur quod A nulli c inest
in majori, et quod B inest olllni c in mi-
nori, A c quidern major propositio erit in
toto vera, B c autelll propositio lllinor in
aliquo erit falsa, sic, nullum nigrunl ey-
gnus; o~ne nigrum animai; ergo quod-
dam animaI non est eygnus.
Cum autenl ista varietas jam ostensa
sit in universalibus syllogismis, manife-
stunl est etiam, quoniam in olTInibus par-
tieularibus tertire figurre syllogismis OIn-
nino et universaliter secundum omnem
varietatern propositionum contingit ve-
rum per falsa vel per falsum syllogizare ;
nam iidem termini sunt sumendi ad
demonstrationem , et quando univer-
sales, et quando particulares sumun-
tur prremissre p~opositiones ~ negativi
quidem ad negativos, affil'mativi au-
tem ad affirmativos referantur mutata
quantitate alterius propositionis, sieut
diximus in categoricis sive prredicativis
(hoc est, affirmativis syllogismis) sicut in
tertio et quarto tertire, qui sumuntur
juxta primum ejusdelll figurre. In priva-
tivis autem syllogismis sumantur priva-
tivi, sicu! in quinto et sexto tertire, qui
sumuntur juxta secundum modun1 ejus-
delll tertire ; nillil enilTI differt in tertia
figura, qure particulariter concludit (q~an­
tum ad terminorum positionem sive
sumptionem) cum nulli inest secundum
l'eln omni sumere per eontrariun1 inesse ;
ét universaliter in omni variatione pro-
positionum qure inducta est, si sumptuIll
est particulariter alicui inesse, hoc uni-
711
versaliter alicui inesse sumere in termi-
norum positione. Potest enill1 particula-
ris sumi sub universali in eisden1 termi-
nis. Sinliliter autenl est etiam in priva-
tivis syllogislllis aceeptis sub seeundo
tertire, ita quod particularis sub univer-
sali sumatur: nec oportet hos syllogis-
mos formare, quia faciles considerata ha-
bitudine terminorum in universalibus.
Est autem hic attendenduIll sicut in
aliis, quod in universalibus tertire figurre
sunt octo combinationes : aut enim' utra-
que est falsa, aut tantuIll altera. Si utra-
que: aut in toto, aut in parte, aut lllajor
in toto, et minor in parte, aut e converso
nlinor in toto et major in p.arte. Si au-
tell1 tantum altera est falsa; aut ll1ajor,
aut minor. Si major: aut in toto falsa,
aut in parte: et si minor, aut in toto,
aut in parte. Et sie sunt octo conjugatio-
nes, quarum dure omissre sunt, illre sci-
licet qure habent alteram in toto faisalll,
et alteram in parte falsanl: quia illre sa-
tis intelliguntur per illas qure habent al-
teram in toto' falsam et alteram veram.
Si autem aliquis objiciat dicens, quod Objectio.
prima figura per eonverSiOnelTI minoris
facit tertianl, et sic. major primre figure
adhuc manet in tertia": sed majori tota
falsa non concludebatur conclusio vera
in prima figura, minori existente vera vel
partiTI1 falsa: ergo videtur, quod nec in
tertia maj ori tota falsa existente, et altera
vera vel partinl falsa, possit esse conclu-
sio vera. Dicendum quod illa ratio non Solutio.
valet ; tria enim sunt in causa, quare in
tali habitudine propositionuill non poterat
esse conclusio vera in prima figura, quo-
rum unUln est falsitasmajoris in toto,
secundull1 acceptio 'conclusionis univer- ,
salis, tertiUlTI auteI~ talis situs medii ad
extrema, quod nlinus extremUIll accipi-
tur sub medio, et medium sub nlajori
extrenlO; et quocumque istorum ·trium
deficiente poterit sequi conelusiq vera ex
sic falsa, vei falsis: unde in syllogisnlis
.particularibus prinlre figurre (sieut dictum
est) se habentibus propositionibus poterit
esse vera conclusio particularis. Et sinli-
 712 D. ALB. ~~AG. ORD. PRiED.
liter in universalibus secundre figurre,'
et in syllogismis tertire figurre sinliliter.
Est etiam notandum, quod in syllogis-
lllis particularibus tertire figurre sunt
quinque conjugationes in hac 11abitudine
propositionum sicut et in aliis, et omnes
~utiles. A.ut enim est utraque falsa: e t
hoc dupliciter, scilicet vel in toto falsa,
vel in parte falsa: vel altera tantulll est
falsa, et hoc vel particulari, vel univer-
sali: et hoc dupliciter, aut in toto, aut in-
parte.
In summa autem notandum est, quod
inomnibus figuris in universalibus syllo-
gismis sunt octo conjugationes, et in par-
tieularibus sunt quinque, et omncs gene-
raliter possunt in eonclusionenl veralll,
exceptis duabus conjugationibus univer-
salium syllogisillorum primre figurre, ubi
nlajor est in toto falsa, minor autenl vel
vera, vel in parte falsa.
Objectio Sunt tarrlen qui generaliter objiciunt
quorum-
dame contra olllnia qure de omnibus figuris in
hoc capitulo dieta sunt et in prrehabitis
de hac materia tractatibus: dicunt enim
quod falsitas est privatio veritatis, sicut
negatio privatio est affirmationis. Sed ex
minori negativa non fit syllogismus in
prima figura et tertia, nec ex ambabus
negativis fit syllogismus in aliqua figura.
Ergo nec ex nlinori falsa fiet syllogismus
jn prillla et tertia~ neque ex utraque fal-
sa fit syllogismus in aliqua fìgurarunl,
solutio. ut videtur. .i\d hoc autenl dieendum quod
ad syllogismunl primffi et secundro figu-
fre sufficit nlinorem propositionem esse
affirmativanl secundunl sernlonem: et hoc
quidelll etialll sufficit in onlnibus figuris:
non enim exigitur quod affirmativa posi-
. tiva sit secundum se, sive secundunl
rem : sed sufficit quod sit positiva secun-
dum sermonelll solunl quantunl ad figu-
ram et llloduin syllogisllli.
CAPU1' IX.
De probatione., quod verum non sequi-
tur ex falso, rtisi quia et non propter
quid·.
Cum autenl prrelllissre se 11abeant ad
conciusionelll, sicut antecedens et princi-
piunl, conclusio autenl ad prrelllissas, si-
cut consequens, manifestuill est quo-
niam si sit conclusio falsa, necesse ea fal-
sa esse ex quibus (ut propositionibus) est
oratio syllogìstica, aut olllnia sive ambo,
aut aliqua sive altera prremissarum: et
hrec est causa ejus quod probatum est
prinlo, scilicet quod falsum non sequitur
ex vero. Quando autenl vera est conclu-
sio, non necesse est veras esse prremis-
sas: quianon est "necesse, quod posito
consequente vero ponatur antecedens : et
ideo conclusione vera existente non est
necesse principia esse vera in quid sive in
quoddanl, sive olnnia, sive ambo : sed
cun1 nullunl sit verUlll prremissoruill in
syllogismis, contingit adhuc conclusio-
nem esse veram Sillliliter sicut quando
prrelllissre sunt verre: et hrec est causa
ejus quod secundo probatum fuit, scili-
cet quod verum sequ[),tur ex falso.
Causa uutelll ejus quod dictum est,
hrec est: quia quando duo sic se habent
ad invicell1, ut cunl ununl sit vel esse di-
catur, ex essentiali et naturali consequen-
tia necesse sit esse reliquum, sicut se ha-
bent antecedens et consequens., quando
consequens actu est de intellectu antece..;.
dentis , tunc cunl IlOC non
.... sit (quod est
consequens), sequitur alterum non esse
quod est antecedens : quia destructo con-
sequente destruitur antecedens : cUln au-
tem sit consequens, non propter hoc ne;..
cesse est antecedens.
Ad idem autem antecedens cum sit et
non sit (hoc est, acceptum secundum esse
et non esse) impossibile est idem esse
con,sequens. Dico auteln hoc exponendo
in terminis, ut cum dicimus" quod sit A
antecedens albunl, et quod B consequens
 _LIBER II PRIORUlVI ANA_LYTIC. rrRAC1". I
(quod est esse lllagnUlTI) sit ex necessi-
tate, sequitur enill1 si album est, n1a-
gnum est, eo quod lTIagnum est, subje-
ctum albi cadens indiffinitione ejus:
album enim non est nisi in magnitu-
dine, sicut si111um non est nisi in naso:
unde sicut sequitur, si simun1 est, nasus
est : i1a sequituI', si A _album est, B lTIa-
gnUlTI necesse est esse: et CUlTI hoc quod
dicatur, A albun1 non est: ad hrec enim
duo A esse et non esse, impossibile est
idem consequens sequi, scilicet quod sit
B magnum. Quando enim ponitur inter
tres ter111inos, consequentia scilicet, quod
quando est A album positum, necesse est
B magnunl esse: et CUlTI est B 111agnum,
sequatur necessario c non al};lum esse :
sequitur necessario a prilTIO ad ultimum~
'quod si A album est, quod etiam c album ~
non est: quod tamen est impossibile :
sed sumitur ex adversario concedente,
quod idem consequens sequitur ad ante-
-cedens esse et non esse: et tunc quidem
a primo ad ultilTIum est in duobus sicut
in tribus.
Quando igitur duohus existentibus (an-
tecedente scilicet et consequente) cum
unum eOrUlTI (scilicet antecedens) sit, ne-
cesse est alterum esse, quod est conse-
quens : et si hoc (scilicet consequens) non
est, necesse alterum non esse quod ~st
antecedens: cum ergo B 111agnum (quod
-esi consequens) non sit A album (quod
est antecedens) non potest poni esse:
'quia destructo consequente destruitur an-
tecedens. Si ergo' dicatur, quod cum A
'alburn non sit, necesse sit B magnum esse
-(quod est consequens: et hoc dicit qui
'concedit, quod ad destructionenl antece-
'dentis necessario sequitue consequens) se-
quitur et accidit de necessitate a primo
ad ultimulTI arguendo, quod cun1 B ma-
gnun1 non sit, idem B magnum sit 1 : si
'enim idem est consequens ad esse et non
1 Quasi dicat, quod bene sequitur, si conse· quens est: ergo a prinlo ad ultimum, ad non
~quens non est, antecedens non est: et si ante- esse consequens sequitur esse conseque:ns.
·cedens non est per adversari-uIll, a4h~c ~onse~' P. J~
713
esse antecedentis, sequitur auten1 si ante-
dens est, consequens est: et si conse-
quens non est, antecedens non est: se-
quitur ad iden1 esse,'lesse consequens et
ad noì1 esse, esse consequens-: ergo a pri-
ll10 ad ultimum a non esse consequens
sequitur esse consequens : hoc autem est
impossibile: nalTI in consequentiis talibus
destructo consequente destruitur ante-
cedens: unde s~ B ll1agnuln non est, A
albuln antecedens non est, ex necessi-
tate consequentire. Si igitur detur quod
eU111 non sit antecedens, adhuc erit con-
sequens, sieut si dicam cum non sit A al-
bum antecedens, adhuc erit B magnum
quod est consequens, accidit per duo sic-
ut per tria,- quodsi B magnUlTI' non est,
quod B n1agnum est: esse eni111 accidit
ex positione antecedentis, non esse au-
telTI ex hypothesi concedentis, quod
idell1 est consequens sequens ad positio-
nem antecedentis et destructionem ante-
cedentis.
Et ex hoc conciuditur quod verum -ex
.falso non sequitur per syllogismulTI dicen-
ten1 propter quid ut causam conclusio-
nis, sed per syllogismu111quia: et sic ad
idem esse et' non esse, nO,n sequitur ali-
·quid ex necessitate esse. Sed ad antece-
dens esse vel esse verum sequitur cons'e-
'quens esse vel esse verum, quod idem
est: ergo ad antecedens non esse vel.esse
falsum, quod idem est, non sequitur con-
sequens esse vel esse verum, quod iden1
·est. Et sic non ex necessitate caUSffi di-
cente propter quid sequitur- verum ex
"falso: quia si consequens non est, ante-
cedens non est: et si idem consequens
sequitur ad esse et non esse antecedentis:
-si antecedens non est, consequens est:
ergo a primo ad ultimum : si consequens
non est, consequens est: quod est i~pos­
sibile: et sic probatum est propositum.
 714 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
TBil~TtlTIJ8
DE S1-rLLOGISMO CIRCULARI.
CAPUT I.
CUJ·US sit potestatis, et an syllogismus., et
ad quem usum, et quid sit per diffini-
tionem syllogismus circularis.
Post hrec de syllogismo circuiari tra-
ctandum est: quia in ilIo potestas syllo-
gizandi consideratur., qure est ex conclu-
sione super prremissas. In prcecedentibus
potestas syllogizandi considerata est, qure
est ex prremissis super conciusiones duas,
vel unam, vei secundum quod aliquid pot-
est inferri ex prcemissis. Primum atten-
dendum est, quod quamvis non sit de ar-
te vel natura, quod idem prius et poste-
rius sit seipso, et aliquid notius et igno-
tius seipso: tamen idem sub uno modo
acceptum et sub alio modo acceptum pot-
e st esse notius et ignotius seipso quan-
tUlll ad nos, et prius et posterius, sicut
est videre in diffinitione et diffinito, quo-
rum utrumque infert reliquum, cum. ta-
men idem sint: et sic est in conversa et
convertente, et in multis aliis: et hoc mo-
do fit in circulari syllogismo, sicut pate-
bit in sequentibus.
Objectio. Adhuc autem si quis objiciat quod in
omni syllogismo est decursus ab univer-
sali ad particulare: in circulo autem de
Solutio. pari in par decurritur. Facile est respon-
dere : quia sicut propositio constituitur
ex convertibilibus, et tamen subjectum
est in ratione partis, et prredicatum in ra-
t Et sic patet quomodo intelligendum est
quod subjectum se habet per modum partis, et
prredicatum per modum totius, et quomodo in
.11
tione totius : ita fit decursu8 in syllogis-
mo in terrninis convertibilibus, et ta.men
major est in ratione universalis, et con-
clusio in ratione partis prremissarum :
et non oportet in syllogismo secundum
quod syllogismus est, talem decursum
esse secundum rem, sed secundum mo-
~ dum tantum, secundulll signa distributi-
va acceptum I. Hic autem syllogismus
circularis utilis est et demonstratori, et
dialectico: demonstrator enim ostendit
per causam immediatanl effectum essen-
tialem, et e converso· causam per talem
effectum: et sic reflectetur circulus si a
primo ad ultimum prredicatur: si enim
per A causam ostenditur B effectus, et per
B effectum· ostenditur A causa:· ergo a
prim.o ad ultimum A causa ostenditur per
seipsanl: Dialectico autem est utilis : quia
. il1e procedit .ex opinatis: et sufficit ei
. idem per idem ostendere secundum rem,
dummodo respondenti vel aliis videatur
notius esse sub uno In'odo quam sub alio.
Si quis autem objiciat quod in tali pro- Objectio.
cessu videtur esse petitio ejus quod est in
principio, Dicendum quod non est: peti- Solutio.
tio enim principii non est nisi in proposi-
tione, qure non est nata per se ostendi-, et
.ostenditur perseipsam vel per ceque du-
biam sibi. In istis autem propositionibus
qure sunt natre per seipsas ostendi, non fit
petitio ejus quod est in principio; et tales
sunt propositiones qUffi sunt in terminis
convertibilibus, qure licet ;secundum rem
idem sint, non tamen secundum modum
omni syllogismo est decursus ab universali ad
particulare.
 I~IBER II PRIORUM ANALYTIC. TRACT. II
accipiuntur ut idem, sed ut notius uno
Itemovet modo~ et ignotius alio modo. Tractabi-
dubium.
mus ergo hic de syllogismo circulari se-
cundum quod in communi consideratus
abstrahit a terminis causalibus et opina-
bilibus: quia talis consideratio pertinet
ad hanc scientianl. In secundo autem
Posteriorun~ secundum quod in terminis
causalibus consideratuI', agenduln erit de
ipso.
Dicamus igitur quod idem est circulo
sive circulariter aliquid ostendeI'e, ei quod
est ex se invicem ostendere : et hoc qui-
denl (per diftìnitionenl) est per conclusio-
nem facti syllogismi et prredlcationeln
unam sive prremissam propositionem ac-
ceptam in situ teI'lninoI'um e converso
(sicut Ht in omni conversa in terminis
propositione) concludere reliquam sive
11lajorem sive lninorem, cujus conversa
cum conclusione non ponitur : et hrec est
reliqua prrelnissa1'um, quam prius surnp-
serat in prirno syllogislTIO non reflexo.
Cujus exeInplunl est: si enim velilnus
ostende1'e, qUOlll0do ex conclusione et
conversa ITIinoris syllogizatu1' maj or, flat
sic principalis et direcle procedens syllo-
gislnus: omne B est A, oIllne c R, ergo
omne c A. Deinde sumatur ad reflexum
syllogismum il1a ll1ajor qure fuit conclu-
sio, scilicet omne c est A, cum conversa
minoris qure est omne B c, et inferatur
conclusio qure fuit major prioris syllogis-
mi, sic, omne c A, onlne B c, ergo OITIne
B A. Unde si oportetmonstrare majorell1,
hanc scilicet, quonianl A inest omni c, os-
tendat hoc aliquis per B mediuIll quod in
priori syllogismo fuit minus extremum.
Similiter auteIn ex conclusione et con-
versa majoris syllogizabitur minor propo-
sitio reflexo syllogismo, sic, OITIne A est B~
omne c A, ergo onlne c B, qure fuit nlinor
primi syllogismi syllogizata ex conclusione
et conversa IIlaj o1'is prinli syllogismi: et Ht
medium A, prius enirn sumptum fuit per
syllogismum A prredicatum de B quod est
e converso sumptum:. quia nunc sumi-
tur conversa majoris ubi sunlitur B prre-
.dieatum de A, quod in terminis converti-
715
bilibus nihil est inconveniens. Aliter vero
(quam per conclusionenl et conversam
alterius prremiSSarUlTI) non est ex se in-
vicenl ci1'culariter ostendere sive syllogi-
zare. Sive eniITI aliud llledium sumatur a
tribus terminis in prilTIO syllogismo po-
sitis~ tale mediull1 nihil concludit prre-
ITlissorum: et tunc non fit reflexio ad
principium, unde incipit processus, eo
quod tunc nihil sumitur pro medio de
numero eorumdem terminorum qui sunt
in priITIo syllogismo: sive etiam accipia-
tur pro nledio quod est de numero horum
eorumdem terminorum qui sunt in primo
syllogismo: et tunc necesse est, quod al-
teruIn solum conversurn cum conclusione
primi syllogisllliaccipiatur. Si enim am-
bo accipiantur (qure erani" in priori syllo--
gismo et non conclusio cum conversa al-
terius) eadem erit sive sequetur conclu~
sio qure prius: et neutro isto1'um modo-
rum erit reflexio in circulo. In circula1'i
enim syllogismo oportet conclusionenl
esse diversam a conclusione primi syllo-
gismi: quia aliter non fieret reflexio a
conclusione secundi in -alterum principio-
rUlll primi. Est igitur conveniens et con-
vertibilis inducta diffinitio, et patet ex
quibus sic fit circula1'is syllogismus, et
quod aliter fieri non poteste Dicitur autem
nlelius fieri per conclusionem et conver-
sam alterius prremissarunl, quam per
conclusionem et alterunl prremissam, vel
quam per conversionem utriusque prre-
missarum, vel perconversam utriusque
prremissa1'um: quia conclusio sumpta cum
una prremissarum, vel conversa utriusque
facit dispositionem secundre vel tertire
figufre : tertia autem figura non conclu-
dit universalem, et secunda non conclu-
dit affirnlativam: et ideo necesse est in
syllogislno circulari ad concludendam
universalem affirmativam prrecipue acci.;.
pi prremissassub dispositione prirnre figu-
l're : sic autem se habent conclusio et con-
versa unius prremissarum: et ideo con-
venientius dicitur circulus fieri ex conclu-
sione et conversa alterius prremissarum,
quamex conclusione et unaprremissarum,
 ·716 D. ALB. l\fAG. ORD. PRiED.
velex conversione utriusquc prmmissa-
rum.
Objectio. Si quis autem objiciens dicat hanc dif-
finitionenl non esse generalem, nec on1ni
circulari syllogismo convenire: quia ali-
.qua circularis ostensio fit per conversam
.conclusionis, et per alteram propositio-
11em ad syllogizandum conversalll alterius:
et illi diffinitio non convenit, quia non di-
,cit nisi quod fit per conclusionem et con-
Solutio. versam alterius. Diccndun1 est ad hoc,
.quod in prilllo modo prilllffi figurre dUffi
sunt ostensio:q.es circulares. Una estquffi
per principales prffilllissas primi syllogis-
.mi ostendit conclusionelll, et e converso
per conclusionem et conversam alterius
.prffimissarulll ostendit alianl prffimissam:
.et hffiC semper sumit conclusionem cum
.conversione alterius prffimissarum, se-
.cundum quod direcle dicit diffinitio. Alia
.est qUffi per conversas propositionum
principalium concludit conversam con-
~lusionis principalis, et e converso per
.ejusdem conclusionis conversam (quffi
conversa est) et per alteram propositionem
.conversalll concludit conversas proposi-
tionuill principalium. In hac autem se-
cunda circulatione qUffi concludit conver-
sam conclusionis principalis, et hujusmo-
di conclusio accipitur cum conversa al-
terius prremissarum in reflexo syllogis'mo
circu~ariter. Huic enim syllogismo est
conclusio conversa conclusionis principa-
lis, et prffimissa ejus est conversa princi-
palis prrenlissre, et conversa prremissre
ejus est principalis prremissa. Et ex hoc
patet quod sicut in prima circulatione syl-
logizatur una conclusio ex conclusione et
conversa alterius propositionis, sic etiam
fit in secunda circulatione: et sic patet
.quod ul1icuique circulationi secul1dum se
consideratre convenit superius inducta
diffinitio.
Dubitatio. Ex jalll dictis autem facile est solvere
id quod hic qureri solet, scilicet cum (si-
cut dictum est) fiat syllogismus circula-
ris, utrum unusquisque circulorum secun-
dum se circulus sit, aut sint omnes unus
eirculus; neutrum enim horum videtur
esse; quia nec primo modo nec secundo
fit reditus in idem a quo incipit decursus
syllogisnli. Patet enim ex hoc verum es- Soluti
se, quod non sit in idem reditus: sed cunl
flant sex syllogisnlijuxta primulll lllodum
prilllre figurre (ut ostendetur postea), isti
sex duos faciunt circulos.
CAPU1' II.
Qualiter fil circularis syllogismus in
prirna figura uni'Qersalis affir1nativus
el universalis negativus, et qualiter
particularis affirmativus et negal'ivus.
Ad sciendum autelTI qu-aliter in singu-
1is figuris circularis fit syllogismus, primo
sciendum est quod in his terminis vel
propositiol1ibusquffi non convertuntur
sive qUffi sunt-in tern1inis non convertibi-
libus si fiat syllogismus circularis, oportet
quod procedat ex indemonstrata proposi-
tione : non est enim denlonstrare sive os-
tendere circulariter per hos terminos qui
non sunt convertibiles, quod nledio insit
tertium (hoc est minus extremum quoq.
tertium est in dispositione figurre prilnre)
per conversionem minoris: quia tales
termini non convertuntur: et ideo sub-
jectU111 non potest fieri prredicatum, et e
converso universalit~r accepta minori
propositione : et eadem de causa non est
accipere in majori propositione, qualiter
prin1uIll, id est, majus extremum insit
Illedia, ~icut subjectum est contentum in
prffidicato.
In his vero terminis qui convertuntur
et pares sunt invicem, est 0111nia d.elllon-
strare sive ostendere per se invicem circu-
lariter, sicut patet in his terminis A B C in
prin10 IllOdo primffi figurre, et priITIO in
principali syllogismo ostendatur hrec
conclusio, omne c A per B medium, sic,
omne B A, et omne c B, ergo omne
c A. Et in reflexo syllogismo rursum
ostendatur major qUffi est, olllne B A
per conclusionem inductam et per B
c nlinorem propositionem conversam,
sie, orone· c A, omnE B c, ergo omne
 LIBER II PRIORUl\I ANALYTIC. TRACT. II
B A, qUffi fuit major in principali syl-
logismo. Similiter auteln circulariter re-
flectendo ostendetur nlinor qUffi est c B
propositio per conclusionem et majoreln
conversanl, sic, omne AB, qUffi est con-
versa majoris : omne c A, qUffi est conclu-
sio: sequitur quod omne c B, qUffi fuit
minor principalis syllogismi. Iste igitur
est unus circulus tribus syllogismis con-
clusus.
Oportet autem et conversas harum pro-
positionunl per alium circuluIn demon-
strare : et ideo oportet demonstrare et con-
cIudere et B c propositionenl (quffi est
conversa minoris) etB A propositionenl
(qUffi est conversa majoris) per circulum
demonstrare sive concludere. Nam his
solis usi sumus in prfficedenti circulatione
in demonstratis: eo quod illffi conclusffi
non fuerunt per aliquem syllogismum
circuIi pr~us positi. Dicamus igitur quod
si sunlatur minor principalis syllogisnli
qUffi est Bomni c inesse, sive quod omne
c est B, et jungatur ei A c propositio qure
est conversa conclusionis, sic 0111ne A c,
erit syllogismus concludens conversaUl
nlajoris, hoc est, B ad Auniversaliter prffi-
dicari, sic, omne c B, omne A c, ergo
omne A B. Rursum autem si sumatur c
olnni A inesse, quod est conversa conclu-
sionis principalis: et sUlnatur A omni B
inesse, quod est conversa nlajoris: ne-
eesse est sequi c inesse omni B, quod est
conversa minoris.
In utrisque autem his syllogisillis cir-
cularibus sUlnpta est A c propositio (quffi
est conversa conclusionis) indemonstrata:
eo quod per nullum dictorum syllogismo-
rum est conclusa: Olnnes enim ~liffi pro-
positiones et converSffi earUITl probatm
sunt et conclusffi: propter quod si hanc
circulari syllogismo demonstraverilllus
sive concluserimus, omnes erunt appro-
batffi sive conclusffi per se invicem. Si
ergo sunlatur c omni B inesse, qUffi est
conversa minoris principalis syllogisnli :
et sunlatur conversa lnajoris, scilicet
quod B insit omni A, et utrffique dictffi
propositionessumantur delllonstraL.-:e et
717
conclusffi per circularem syllogismum in
secundo circulo positum, sequitur quod c
necesse est inesse A, qUffi est conversa
conclusionis principalis syllogismi.
~Ianifestum est igitur ex his qure dicta
sunt quoniam in solis his terminis qui
convertuntur, circulo et per se invicem
contingit fieri denlonstrationes sive con-
clusiones. Inaliis autem non convertibi-
libus fiunt ostensiones, quemadnlodum
prius in anteriori libro dictum est. In his
auteln qUffi convertibilia sunt eodem
sumpto, hoc est, eadelll conclusione qure
demonstratur in primo syllogisIno, acci-
dit uti pro propositione ad delnonstratio-
nem alterius conclusionis, qUffi est con-
clusio reflexi syllogismi in circulunl: cu-
jus signum est: quia in syllogisnlo re-
flexo c de B qUffi est conversa minoris,
et B de A qUffi est conversa majoris,
monstratur SUlllptO c de A dici, conversa
scilicet conclusionis, c auteln de A (con~
versa B conclusionis) ostenditur per has
propositiones acceptas conversas: prop-
ter quod conclusione sumpta in circulari
syllogisnlo pro prffinlissa utilllur ad de-
rnonstrationenl prrenlissarum.
In privativis autem syllogismis univer- Removet
dubium.
salibus p riIllffi figu rffi circularibus hoc mo-
do conclusionis et propositionuln fit de-
monstratio ex se inviceln. Et dico priva-
tivis syllogis111is : quia licet unus solus sit
in prima figura privativus et universalis
syllogisnlus: tamen quia duobus cireulis.
clauditur, plures ad hoc in circulari syl...
logismo necesse est fieri syllogismos ..
Fiat autenl syllogismus principalis sic:
accipiatur enim 111inor universalis affir-
Inativa, ita quod B dieatur' olTIni c ines-
se: et accipiatur major negativa, ita
quod dieatur A nulliB inesse :conclusio
erit principalis' syllogismi, quoniam A
nulli c inerit, sic, nullum B A.t omne
c B, ergo nullum c A. Si ergo rUrSU111 in
reflexo sylloogismo oporteat concludere
111ajorcrn principalis syllogislTIi (hanc sci-
licQt) quod Allulli insit B, sive quod nul...·
IUlll B est A, quod pri~s in principali
syl1ogisrn.o EU 111ptu 111 erat pro.111ajori:
 718 D. ALB. ~JAG. OR])~ PRlEl)".
tune sumetur eonclusio principalis syl-
10gismi, hrec scilicet quod A nulli c inest,
et adjungetur conversa nlinori, hrec sci-
licet quod c inest onlni B (sic enim e
converso sumitur minor propositio), et
c oncluditur quod nullunl B A, sic, nullum
c A, omne B c, ergo nullulll B A, qure fuit
lnajor principalis syllogisllli.
Si autem oportet concludere circulari
syllogismo lninorenl principalis syllogis-
mi, hanc scilicet, quoniarl1 B inest onlni
c, sive quod omne c est B, non sinliliter
ut prius in ai'firmativo syllogismo con-
vertenda est A B nlajor propositio : nam
eadem quantun1 ad qualitatelll est pro-
positio nlajor qure dicit, quonian1 A nulli
inest B, et sua conversa qure dicit, quod
llulli A inest B, an1bre enim sunt negativre :
et affirmativa (qure est lllinor concluden-
da) non sequitur ex negativa : et ideo
majoris conversa l'educenda est in affil'-
mativan1 sic: major eniln est, nullunl B
est A, et convertenda in hanc, cui A nulli.
inest, huic omni inest 13-, heec eninl est
affirmativa, scilicet c nulli inest A qure
fuit conclusio : ergo c oInni inest B qure
fuit minor in syllogisnlo principali.
})ropter quod CUl11 tria sint in syllogis-
mo principali, unu111quodque illoI'un1
conclusio facta est: tria euin1 sunt n1ajor
et minor et conclusio: circulo enim de-
monstrare (sicut diximus) hoc est ali-
quem SlUllentem conclusionelll principa-
lis syllogisn1i cum conversa alterius prre-
n1issarU111 reliqua111 (qure non converti-
tUI') syllogizando in reflexo syllogisnlo
concludere.
Dubitatio. Si autem qureritur, quare juxta nlodun1
universalem negatiVUl11 prirnre figuI're
non fiunt sex syllogisn1i-, sicut circa mo-
dunl affirmativun1 : hic enilll non syllo-
gizantur nisi prremissre tantu11l, et l10n
Solutio. syllogizatur conclusio earunl, Dicendum
quod hoc ideo est, quia in negativo uni-
versali syllogisIno primre figurre non fit
nisi una circulatio, qualllvis juxta pri-
lllU11l n10dulll fuerant dure circulationes:
ex conversis eniln prremissarulll potest
ostendi conversa conclusionis: nec' ex
conversa conclusionis et 111inori potr-st
ostendi conversa nlajoris, eo quod utro-
bique hic et ibi accipitur lllinor negativa-,
quod in prinla figura esse non potest:
nee ex conversa conclusionis et nlajori
concluditur conversa lllinoris-, quia utra-
que est negativa, et ex utraque negativa
non fit syJlogisnlus in aliqua figura.
Sed adhuc forte qureret aliquis, quare Dubitatil
non transponuntur illre negativre in affìr-
mativas, ita quod ex i]lis' syllogizaretur,
sicut syllogizatur ad ostendendall1 mino-
relll principalis syllogisllli. Et dicendull1 Solutio,
est ad hoc, quod transpositio talis in illis
c.onversis esset inutilis, et nihil faceret
ad propositum : quod sic patet: flat enim
syllogismus principalis sic, nullun1 BA.,
0111ne c B, ergo nullu111 c A. Si debeat os-
tendi conversa conclusionis., hrec scilicet,
nullum A c per conversas prffimissarunl.
.L\ccipiatur ergo conversa lninoris-, hrec
scilicet, on1ne B est c, et deinde jungatur
conversa l1lajoris 1ransposita in affirllla-
tivam-, sic, èui nulli inest A illi on1ni inest
B, et patet quod hoc nihil est ad proposi-
tutll : ex his enilll duahus (omne B est c
cui 11ulli inest A, oITIni illi inest B) non
potest syl1ogizari, quod c nulli insit A.
SilTliliter autenl est et in aliis conversis
concludendis: et hffiC quidenl est veri·
tas.
Tanlen quidam non subtiliter ista Objectil'
quorum"
perspicientes, concedunt quod conversre dalll.
principaliunl propositionulIl syllogizari
possint per transpositionen1 negativanl in
affir111ativas-, eo modo quo dictum est.
Est talllen qUffistio de 11UjUSlll0di conver- Objeclill,
sione: quia videtur non esse generalis
hujuslnodi conversio, et non tenere nisi
in l1lateria contingenti. Adhuc autelll ubi
vera conversio est, si convertens est vera,
est etiall1 vera ejus conversa: sed in ista
conversione non est sic : si enilll sic di-
calll, nullus hon10 est asinus, hrec vera
est : et si convertatur, sic, cui nulli inest
asinus, illud OITIne est hOD10, falsulll erit :
quia nulli ligno inest asinus: et tamen
non olllne lignuln est hon1o.
Dicendulll autenl ad hoc, quod non Solutio.
 LIBER II PRIORUM ANALYTIC. TRACT. II
vera est conversio, :sed translatio conver-
sre negativre in affirmativam : unde nega-
tiva primo est convertenda, et postea
conversa transferenda, sic, nullum B est
A in hanc convertatur, nulluln A B et
postea tran~feratur, sic, nulli cui inest A
illi omni inest B. Sicut autem in affirma-
tiva propositione termini sunt converti-
biles, ita et in negativa termini quantum
possunt debent accedere ad convertibili-
tatem, ita quod sint contradicentes nega-
tive et imn1ediati, ita quod necesse sit
alterum inesse sicut in contradictoriis:
sicut enim dicitur, nullum requale est
inrequale : hrec enim si transmutaretur
in affirmativa, affirlnativa erit vera
sicut negativa, sic, cui nulli inest inrequa-
le, ei omni inest requale : unde talis con-
versio non est nisi quredam coarctatio
circa majorem propositionem in syllogis-
mo negativo: qure coarctatio fit ad ter-
minos convertibiles, vel ad convertibili-
tatem accedentes, et oppositionem in1-
mediatanl qure est per modulIl contradi-
ctionis.
Posset talnen dici quod in tali conver-
sione non fit coarctatio ad terminos con-
vertibiles: sed cum dicitur, cui nulli inest
A illi omni inest B, per hoc quod dicitur
cui, intelligendum est quid particulare a
quo universaliter removetur .A., et cui uni-
versaliter insit B ; et illud oporte~ neces-
sario esse c, quia, sicut dictum est in hu-
jus tractatus antecedentibus, in circulari
ostensione non debet A sun1i terminus
novus extra prreacceptos in principali
syllogislno: quia aliter non esset ostensio
circularis : propter quod per id quod di-
citur cui, per virtuten1 ostensionis circu-
laris oportet intelligere c, et sic est pro-
positio vera sic, alicui sicut c cui nulli
inest A, omni illi inest B.
Dubitatio. Si autem qureritur de syllogismo qui
fit ex hujusmodi conversa sic, cui nulli
inest A, illi omni inest B, sed c ~st cui
nulli inest A, ergo olnni c inest B. Talis
enim conversio non videtur esse syllogis-
mu,s.: quia major est particularis respectu
cOJ;lclusiQnis = propter ,hoc _quod dico' cui, ,:
719
particulariter supponit pro c, et etiam
propter hoc quod minor est negativa:
quorum utrumque est inconveniens in
prilna figura. Adhuc quia conclusio est
affirmativa, et una prremissarum negati-
va: quod in nulla fìgura fieri potest in
forma syllogistica. Adhuc si dicatur esse
syllogismus primre fìgurre, qureritur in
quo modo sit, et non erit assignare. Si
autem diceretur syllogismus esse in ter-
tia figura, hoc stare non potest, quia
tunc oporteret conclusionen1 converti si-
cut majorem, et hoc fieri non debet : quia
syllogizatur ex conclusione et altera prre-
missarum conversa. Adhuc in tertia fi-
gura non syllogizatur universalis: hic
autem concluditur universalis proposi-
tio.
Ad hoc auteln dicendum quod talis Solutlo.
syllogismus est quidem in prima figura,
sed non in aliquo modorum prilnre figu-
l're, eo quod non directe ostensivus: nec
habet virtutem inferendi ab eo quod est
dici de omni et dici de nullo, sed virtu-
tem inferendi quasi sicut conditionalis
qure talis est, quod si ab aliy'uo remo-
veatur unUffi, quod continue inferatur
reliquum, ut si non est homo" est non
homo. Unde totus syllogismus illé est
quasi hypotheticus, et inferens a positio....
ne antecedentis : nec major est particu-
laris respectu conclusionis, sed est in
reque ei : eo quod hoc quod dico cui, pro
c supponit, quod idem c subjicitur in
conclusione. Nec etiam est inconveniens
in tali syllogismo a positione anteceden-
tis inferre ex minori negativa: quiane-
gatio non cadit super totun1 medium:
quininlo pars ipsius medii negatio est:
nec inconveniens est ex sicet taliter ne-
gativa inferre affirmativan1.
In particularibus autem syllogismis
duobus prilnrefigurre, scilicet tertio et
quarto hic cOlnrnunite!'" notandum, quod
universale~ propositionem talis syllogis-
mi (n1ajorem scilicet) non est demonstrare
sive concludere per circulum : quia si
concluderetur, non posset concludi nisi
. per conclusionem·qure particularis est, et
720 D. ALB .. ~IAG." ORD. PRJED.
per conversam minoris, qure itetum est
particularis, et ex utraque particulari
non fit syllogislTIUS in/ aliqua figura: sed
particularis ciI"culo ·demonstratur. Quo-
niam autem non, est denlonstrare univer-
~alem propositionelll in particulari syllo.-
gisrno, sic probatur. 'Univcrsalis enim
non denl0nstra1ur sive concluditur nisi
per unive1'sales lltrasque propositiones :
s_ed conclusio (ex qua proceditur in 1'e-
flexo syllogismo) non est universalis~'
Dictum aute"m est, quod in reflexo syllD~
gismo oporteret. fieri ostensionem ex con-
clusione et altera prremissarum con-
vers~.
Amplius omnino et universaliter in
n-ulla. fìg-ura fit syllogisnlus conversa 111i-
nori propositione qure particularis est af-'
firm,ati va: quia si illa conversa accipia-
tur cum conclusione, qure et ipsa est
particularis, utrreque propositiones prre--
rnissre, fiunt particulares : et ex talibus in
nulla figura est syllogizare. ParticularelTI
autem propositionenl in 'syllogismo pa1'-
ticulari positam, est ostendere et conclu-
dere circulariter. Ostendatur, hoc est,
concludatur A nlajus .extremum de ali-
quo c miJlori~ particulariter per InediuIll
B, sic, omne B A, quoddanl c B, ergo.
quoddam c A. Si ergo sumatur major
propositio conversa, ita dicatu1' B omni A
inesse., et conclusio maneat principalis
syllogismi, hujus scilicet, quoddam c A,
concluditur minor priors syllogisnli-, sci-
licetquod B :alicui c inerit, sic-, OITIne A B,
quoddam c A., ergo quoddam c B. Sic enilTI
fit prima figura, et A fit rnediurn quod in
principali syllogismo fuit majus extre-
munl.
Si autem fit privativus syllogismus
particularis sicut in quarto ll10do prirnre
figurre, sic, nullum B A, quoddanl c B,
ergo. quoddam c non est A. Universalern
majorem negativam non est dernonstrare
ReI' circulum : propter hoc quod prius di-,
Ctuffi est in tertiomodo prirnre: quia ere-o
delTI causro ilTIpediunt et hic et ibi. Sed
particularenl propositionenl affìrlnativan1
minoreul estvel cont~.ng1t den10nstrare
per circulum. Iloe auteln fit ex' conclu.:.
sione et conversa majoris, si silni1.iter
convertatur major propositio A B, sieut in
universali syllogisrno negativo d'ctUlTI
est, sic scilicet, ut cui aliclli non inest A.,
huic aliéui inest B, et syllogizatur sic, cui
alicui non inest A, illi alicui inest B, sed
c alicui non inest A, ergo c alicui inest D.
Nam aliter non potest fieri syllogislnus:
eo quod negativa est particularis propo-
sitio, qure est conclusio syllogislni prin-
cipalis, ex qua procedit reflexus syllogis-
mus, qUffi cunlalia particulari nihil infert:
et cunl iTIajori-convei"sa negativa ex utra-
que negativa syIlogizaret : quod fieri non
potest ìn aliqua tl'iUITI figural'unl : sic igi~
tur convertenda est lllajor, et flat eircu....
Ius.
])e his tamen particularibus syllogismis Dubitatio.
posset aliquis dubitare: quia in affirlllati-
vo syllogislTIO (qui est tertius prirnre) non·
docetur syllogizari nisi minorte ,non nlajor,
nec conversa lnajoris, nec conversa con-
clusionis, et quod nlajor tamin syllogislno'
affirlnativo quanl in negativo concludi non
potest, satis in prredict.is osienSUlTI est: quia
utraque est universaIis: et universaliscon~
cludi non potest : conversa autenl conelu-,'
sionis concludi non posset, .nisiper con--
versionem lTIajoris, qure in affirnlati vo
non convertitur nisi in particularenl : et
lune illa cum conclusione (qure etiam'
particularis est) sumpta non facit syllo-'
gismum. In negativo autelTI.quando con-'
vertitur lnajor, et, sumitur cunl conclu-
sione, concludit minoreln : adconcluden- "
dam autem majorem vel conversanl ejus'
oporteret, quod particularis vel nlinor,
vel conclusio, vel earumden1 conversre,
efficerentu1' majores in prima figura: quod
esse non potest. Et per idelll patet quod
in universali modo prirnre perfectus est
circulus, in ll10do autenl negativo univer-
sali imperfectus. Sed in particula1'ibus
modis penitus est circulus dirninutus. Ad-
huc auteIll circa quartum modum prirnre '
figurre llegativuIll, si prffiinducto lTIodo
reflectatur in circulunl, videtur syllogis-
nlUS fieri ex p~rti~'lliaribus. Adhuc vide-)
 LIBER II PRIORU~I ANALYTIC. TRACT. II
tur concludere conclusionum negativanl ex
affirmativis :.quorulu neutruIn fieri debet.
Solutio. Sed ad hoc (sicut superius dictum est)
-responderi habet : quia pro certo cum dici-
tur, cui alicui non inest A, lUi alieui inest B,
propositio ista virtutelu habet hypothe-
,ticre propositionis eonditionalis : et virtus
inferendi in tali syllogisnlo tota conelu-
ditur in 11lajori : et ideo non infert per
dici deomni et dici de nullo, sed infert
a positione antecedentis : et quia conclu-
dit minorem qure est affirmativa, opor-
tet quod transferatur in affirn1ativan1,
sicut superius dictum est: et taluen quia
hic est particularis syllogismus-, hic trans-
ferenda in terminos particulares.. Supe-
'rius autem in universali negativo trans-
fertur in terminos non partieulares, sed
universales : et sub B non potest aceipi
nisi eper virtutem syllogislni circulari~,
in quo non debet sumi novus terminus.
N cc est inconveniens ex tali partieulari
concludere et facere eam n1ajorelu : quia
(SlCUt dictUIU est) non infert per ~ici de
olTIni vel de nullo, sed ex virtute hypo-
.thesis a positione antecedentis. Et debent
isti syllogislui sic formari: universalis
quidenl sieut supra dictun1 est: particula-
ris autelTI sic, cui alicui ut c non inest A,
illi alicui inest B, sed c est cui alicui non
inest A, ergo c alicui inest B.
Dubitatio. Si autem qureritur quare syllogismi sic
fornlati reducuntur ad formanl ostensivo-
rum syllogisnl0rum III prima figura? Di-
Solutio.
,cendulu quod ille qui fit juxta lTIodu111
. universalenl (secundum scilicet primre fi-
,gurre) sic potest reduci, omne c non ens
A est B, sed c est c non ens A, ergo on1ne
c est B'. Partieularis autem qui fit juxta
quartum luodum primre figurre, reduci
sic habet in categoricunl et simplieem et
ostensivum syllogismulu, omne c' non
ens A est B, aliquod c est c non ens· A,
ergo aliquod c est B: quia cum conclusio
,affirmativa sit, oportet tam, conversalu
majoris quam conclusionem transferre in
"aftirluativam, et sic syllogizare. Ex his
igitur patet qualiter fit circulus in, prima
figura.
72t
CAPUT III.
Qualiter circulus fil in secunda figura.
In secunda a utenl figura aftlrmativam
propositionenl non est ostendere circulo,
sed privativam in secunda figura est per
circululu ostendere. Prredicativa quidem
sive affirluativa in secunda figura non
ostenditur hac de causa: quia cum per
circulum ostendere sit, cum conclusione
et conversa unius alteram syllogiz'are,
oportet quod altera semper esset negati-
va: quia conclusi o in secunda figura
semper est negativa: sed ex altera nega-
tiva non sequitur conclusio affirmativa:
ergo affirn1ativam non contingit conclu-
dere in secunda figura: affirluativa enim
non scquitur nisi ex utraque affirmativa.
Contra hoc tamen esse videtut: quia Objectiones.
in sequentibus ostendetur, quod ex con-
versa negativre transposita in affirmati-
valU, syllogizatur affirmativà. Adhuc in
modis negativis prirnre figurre syllogiza-
tur affirmativa, in quibus non est utra-
que negativa: videtur igitur, quod hoc
etiam hic fieri possit in 'secuuda figura.
Adhuc autem in primo ll10do secundffi vi-
detur syllogizari affirmativa ex negativa
majori transposita in affirmativam, sic,
cui nulli inest B illi OITIlli inest A, c autem
est cui nulli inest A, ergo amni c inest B.
Ad hrec autem èt similia dicendun1 Solutio.
quod non fit circularis ostensio, nisi 'ubi
coheluslo sumitur CUIU conversa' alterius
prremissarum ad concludendàm reli-
quam : et hoc modo non patest syllogi-
zari in secunda figuI"a affirmativa 'secun~
dunl circulum. Si autenl conversa nega-
tivre transferatur~n affirmativam, n1hil
faciet hoc IllOdo ad circularelu ostensio-
nem : in 'sequentibus in tertio lTIodo syl-
logiza.bitur affirn1ativa, non ex conclusio-
ne et conversa lllajoris transposita in af-
firluativam, secl ex ipsamajori sic trans~
posita in qua est tota virtus illà,tionis,
sicut dictum est: sed sic syllogizare non
est circulo ostendere'. E~ li?et sic syl1ogi-
46~
722 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
zetur affirmativa syllogismorum univer-
salium sicut objectum est: non taffien fit
hoc secundum circulum, sicut patet ex
diffinitione circularis ostensionis, cum ibi
sunlitur conclusio cum altera prremissa-
rum conversa: quia si sumeretur con-
versa negativre transposita in affirmati-
vam, non esset ad propositionulll con-
cludendam conclusionem circulariter : sed
vel sumitur ipsa propositio translata in
affirmativam cum conclusione vel cum
conversa conclusionis. Ad id autem quod
objicitur de negativis primre figurre, di-
cendum qu;od aliud est de negativis pri-
mre figurre, et aliud de negativis secun-
dre. In prima enim figura ex conclusione
et conversa alterius prremissre syllogiza-
tur reliqua. Sed in secunda figura hoc
nihil facit ad propositunl conclusio et
conversa negativre : quia ex conclusione
negativre non syllogizatur affirmativa.
Causa enin1 prrecisa quare hic non syllo-
gizatur affirmativa, hrec est: quia non
fit circularis ostensio nisi ex conclusione
et altera prrenlissarum conversa: ex con-
clusione autem et conversa non fit hic
syllogismus ad propositum in secunda
figura. Sic igitur patet quod circularis
ostensio non fit de affirmativa propositio-
ne in secunda figura.
Privativa autem propositio oirculariter
in secunda figura sic ostenditur: et acci-
piatur primo in secundo secundre, in quo
n1ajor est universalis affirmativa, minor
autelll universalis negativa sic : sint enim
termini A B c, et medium sit A, et insit A
omni B in majori, et iden1 A nulli insit
c in lllinori propositione, conclusio erit
in principali syllogismo, quod nulli B
inest c. Si ergo sumatur conversa majo-
ris (hrec scilicet qure dicit nulli A inesse B)
cunl conclusione qure dicit nulli c inesse
B, sequitur necessitate syllogistica nulli c
inesse A : fit enim secunda figura in eodem
1110do , secundo scilicet secundre figurre,
in quo factus est syllogismus principalis.
Si autem A B propositio major sit pri-
vativa sicut in primo modo secundre figu-
l're, et altera propositio minor sit univer-
salis affirmativa sleut in primo modo se-
cundre figurre, et altera propositio minor
sit universalis affirmativa : tunc in circulo
non observabitur eadem secunda figura,
sed fit prima figura: in tali enim conjuga-
tione in minori propositione c inerit ornni
A~B autem nulli inerit c,et sequitur quod B
nulli inerit A, et per conversam illius ul-
terius sequitur, quod neque A inerit nulli
B, non ergo fit hic syllogismus ex con-
clus~one et conversa minoris ad majorem
concludendam, sed et ex his et .conversa
majoris.Et attende ,quod non fit hic ciI'-
culus observata eaden1 figura sicut in se-
cundo 'modo paulo ante factum est. Et
hujus ratio est, quia ex conclusione et
conversa majoris s'ecundre figurre semper
fit dispositio figurre sccundre : sed ex con-
clusione et conversa minoris semper fit
dispositio figurre prìmre, sicut cuilibet
patere potest consideranti conversas illa-
rum propositionum, et cum conclusione
sumenti eas.
Si auten1 non universalis sit syllogis-
mus (sicut in tertio et quarto) illa quidem
propositio qure est in toto sive universa-
lis in tertio et quarto, non potest ostendi
circulo, propter eamdem causam qure in
prrehabitis de syllogismis particularibus
primre figurre dicta est: sed particularis
syllogizatur, et prrecipue in quarto, in
quo universalis major est prredicativa.
Sit principalis syllogisnlus iste, omne B
est A, aliquod c non est A, ergo aliquod
c non est B ; sive sic, insit A omni B, c au-
tem non omni insit A, conclusio negati-
va erit propositio B c, hoc est, quod ali-
quod c- non est B : tunc ex conclusione et
conversa lllajoris syllogizatur minor in
eodem IllOdo ejusdem figurre sic, omne A
est B, aliquod c non est B, qure fuit con-
clusio : ergo aliquod c non est A, qure
fuit minor. propositio prioris syllogismi.
Si ergo sumatur in conversa lllajoris,
quod B (ut medium) insit amni A, et quod
non omne c est B, sive quod non omnic
inest B, sequitur' alicui c A non inesse,
qure fuit minor~ ut dixilllUS, in quarto
secundre figurre.
 J~lBER II PRIORUM ANALYTIC. TRACT. II
Si autem major est universalis et pri-
vativa (sicut est in tertio modo secundre
figurre) non ostendetur minor propositio
per conclusionem et eonversam majoris
qure est A B, propositio universalis nega-
tiva, dicens, nullum B est A; et fiat syl-
logismus principalis sic, nulluill B A, ali-
quod c est A, ergo aliquod c non est B.
Patet quod hic mino.r propositio affirma-
tiva est, ad quam concludendam exigitur
quod utraque prrelllissarun1 sit affirmati-
va. Si enilll cunl conclusione negativa
particularis sumatut' conversa majoris,
quee etiam negativa est, sequitur quod
aut utraque prremissarum in circulo, aut
altera sit negativa: et neutro modo cqn-
tingit concludere particularemafHrmati-
valll qualis est minor: et idcirco non erit
circularis syllogismus a.d concludendam
nlinorem. Sed hrec nlinor aliter ostende-
tur per translationem negativee in affir-
mativam, quellladmodum in ante habitis
de universalibus syllogisnlis dictum est
in prima figura, sic scilicet quod major
universalis negativa transferatur in affir-
mativam sic, cui alicui non inest B illi ali-
cui inest A, sed c est cui alicui non inest
B, ergo alicui c inest A, quee est minor in
principali syllogis1110. Sic ergo syllogis-
mus circularis fit in secunda figura. De
isto a~tem tertio secundee figurre hoc
idem intelligenduill quantum ad transla-
tionem in affì1'lllativam, quod dictu~ est
in quarto primee : transfertur eni ITl in te1'-
lllinos particulares, eo quod particulari-
ter concludit.
CAPurr IV.
Qualiter in .tertia figura fil circularis
ostensio.
In tertia autem figura in universalibus
syllogisnlis (scilicet priIllo et secundo)
quando utrceque quidem propositiones
universaliter sumuntur, non contingit
ostendere cum conclusione assunlpta CUDl
conversa alterius preenlissaruill per se in-
vieenl prrenlissas propositiones. Cujus
723
causa est, quia universalis propositio non
ostenditur sive concluditur, nisi per aIn-
bas prremissas universales: sed conclu-
sio qure in circulo affirmatur cum con-
versa alterius est particularis, eo quod
in tertia figura non concluditu1' nisi par-
ticulariter. Propter quod manifestum est,
quoniam oInnino sive penitus non con-
tingit ostendere circulariter universalem
a.lteram prreInissarum per hanc tertianl
figuralil.
Si autem quis objiciat contra hoc di- Objeetio.
cens, quod in terminis convertibilibus
contingit syllogizare propositionem uni-
versalem in tertia figura. Adhuc autem
.quia propter convertibilitatem termino-
rum contingit transferre particularem in
universalem, sicut transfertur negativa in
affirmativam: ex universali autem et
conversa unius prremissarum potest con-
cludi reliqua. Et dici solet ad hoc quod Solutio.
quamvis ternlini universalis propositio-
nis convertibiles sint,non tamen propter
hoc necesse est quod termini particulares
propositionis sint convertibiles: et ideo
non possunt particulares propositiones
in universales transferri. Posset tamen Aliter.
dici, quod syllogismus circularis salvat
in se formam syllogismi simpliciter: un-
de cum de forma syllogislnisiInplicitersit,
quod universalis non concluditur nisi ex
universalibus : et de forma syllogismi in
tertia figura sit, quod non concludat nisi
pa1'ticulariter : non debet syllogismus
circularis in ali qua figura universalem
propositionem concludere ex altera par-
ticulari : nec in tertia figura debet con-
cludere nisi particularenl, eo quod nihil
debet supponi in syllogismo circulari
quod sit oPPOSitUlll formre syllogistiere :
supponi tamen potest aliquod quod est
oppositum alicui formre, cujusm.odi est
conversio simplex universalis affirmati-
vre : et ideo quamvis sint termini conver-
tibiles, non tanlen debet concludi univer-
salis in tertia figura.
Si autenl aliquis dicat, quod eadem ra- Objectio.
tione potest supponi conversio particula-
1'is in universalenl, sicut supponitur con-
 724 D. ALB. J\tIAG. ORD. PRJED.
versio simplieiter universalis affirmativre,
Solutio. Dieendum quod ad. hoequod fiat suppo-
sitio alicujus conversionis, oportet quod
tantum dicatur per primanl, quantum di-
citur per s~cundam vel .plus: hoc eniIu
in onlni 01)servandull1 est conversione J universalis propositio ponitur ad mino-
ut tantum ponatur per convertentem,
quantum ponitur per conversam vel plus.
Et sic est in universali aftìrmativa con-
versa simpliciter: sed sic non esset si
transferatur particularis in universalem:
plus enin1 ponitur per universalem, quam
per particularem : et ideo quamvis utra-
que istarum translationulu transponat
formalu syllogismi, tamen licet alteram
supponere conversionem, scilicet univer-
salis affirmativre silnpliciter et non licet
J major èxtremitas omni c nledio : et ei-
supponere alteralu translationem, scilicet
particularis in universalenl.
Objectio. Si autem quis opponat quod secundum
hanc rationem non deberet supponi trans-
latio negativre in affirmativalu, quia plus
ponitur per secundam quanl per primalu.
Solutio. Et dieendum quod ponitur plus per seeun-
danl quam per primaln: quia negativa
de se simpliciter eonstantiam ternlino-
rum non exigit: tamen prout est in syl-
logismo circulari, requirit quamdaln
constantiam terluinorum: cOlllmunicat
enilll eunl affirnlativa propositione, cujus
termini constantiam 11abent in altero ter-
mino: idelu enim dicitur per istam, nul-
lum A est B, et per istam, cui nulli inest
A illi onlni inest B, secundum quod in
eirculo accipiuntur. Alio tamen modo di-
citur per unalll, et alio nlodo per aliarn.
Siautem hrec quidenl propositionunl
universalis sit, illa vero particularis,
quandoque quidem erit circularis ostensio
propositionis particularis, quandoque ve-
ro non erit : quando· enim minor· est uni-
versalis et rpaj or partieularis tune osten-
J est idem omnino alii : non enim idem est
ditur circulariter partieularis : quando
autelll major est universalis et minor par-
tieularis tune eireulariter particularis os-
J quod si hoc alieui illi insit partieulariter,
tendi non poteste Hoe autelll ideo dictum
est, quia non fit in tali ostensione circu-
lus completus ad ostendendam particula-
renl propositionenl, nisi aliquo alio as-
sumpto, sicut paulo post patehit. Primo
tamen ostendamus hoc quod dictum est
in affirmativis syllogisnlis. Dieamus igi-
tur quod quando lltrreque prremissre in
tertia figura -affirnlativre sumuntur, et
rem extrenlitatenl : tunc circularis fit os-
tensio partieularis, qure est maj or propo-
sitio, sicut in tertio tertire figurre. Quando
autelll universalis propositio ponitur ad
majorem extremitatem tune non potest
J
ostendi propositio pa~ticularis per circu-
lume Et ponamus prilllo quartum mo-
dum, in quo partieularis non perfecte
per circulum ostenditur, et sit prilnus si-
ve principalis syllogisluus. Insit enim A
dem c alieui sive particulariter insit B mi-
nor extremitas : ~onclusio erit quod ali-
quod B est A, sic, omne c est A, aliquod c
est B ergo aliquod B est A. Si ergo suma-
J
tur conversa nlajoris, scilicet quod omni
A insit c, cum èonclusione qure est, quod
alicui B inest A, ostensum est per circu-
lum quod c inest alicui B, sed conversa
illius qure fuit .minor prioris syllogismi
(quffi est quod aliquod c sit B) et illa qui-
dem non est ostensa, sive immediate per
circulum demonstrata, sic, omne A est c,
aliquod B est A, ergo aliquod B est c. Hic
enim est tertius primre figurre: et hrec
non est minor, sed conversa minoris:
. sed ex hac per conversionem sequitur
nlinor, scilicet quod aliquod c est B : et
. quia ad illam non attingit syllogismus,
ideo cireulus non est complexus. Unde
quod B alicui c insit, non est ostensunl
por eirculunl: quamvis necesse sit per
conversionem eonclusionis, si c inest ali-
cui B, quod etiam e converso B insit ali-
cui c. Sed tamen una conversarum nOll
hoc huic inesse, et e converso aliud isti
lnesse. Sed assunlenduill est ad circulum,
quad etiam e converso illud isti insit:
quia particularis affirmativa convertitur
sinlplieiter. Hoc aute_lll assumpto, tune
non fit syllogisillus reflexus ex conclu-
 LIBER II PRIORU~I ANAL)-TIC. TRACT. II
sione et conversa alterius propositionis
concludens lninorem, sed conversarn lui-
-noris, ex qua ulterius per conversionem
concluditur 111inor et non per circulum.
In tertio auten1 modo, in quo major est
particularis affirluativa et lninor univer-
salis affirmativa, fit ostensio circularis.
Fiat enim syllogisrnus principalis, et in-
sit B omni c in minori propositione, A au-
tem insit alicui c in majori : erit circulari-
ter ostendere quod A inest alicui c, qure
.fuit major propositio, quando sun1itur
conversa minoris (hrec scilicet, quod c
insit omni B) et cun1 hac sumitur con-
clusio (hrec scilicet, quod A insit alicui B)
quia si c inest olTIni B, A auteln inest ali-
cui B, sequitur quod necesse est quod A
insit alicui c, et mediul11 in hoc syllogis-
mo circulari est B. Et hoc planum est: si
enim syllogismus principalis sic fiat, ali-
quod c est A, omne c B, ergo aliquod B A.
Tunc enim ex conversa minoris et con_
clusione syllogizatur major sic in eodem
modo, aliquod B est A, qure est conclusio:
amne B est c, qureest conversa minoris :
sequitur major, ergo aliquod c est A. Sic
igitur patet qualiter fit circularis ostensio
in affirmativis syllogismis tertire figurre
particularibus. Ostendamus ergo qualiter
fit circularis ostensio in modis negativis
-particularibus, et ostendan1us hoc in
quinto modo.
Dicamus igitur quod cum fuerit pI're-
missarum propositionum hrec quidem
prredicativa sive affirmativa, illa vero pri-
vativa, sicut in quinto modo et sexto
tertire figurre·: et quando fuorit universa-
liso quidem prredicativa et n1inor, particu-
laris autenl privativa et major, sicnt est
in quinto tertire: tunc per circulum os-
tenditur altera propositio ,major scilicet
particularis negativa. Insit e.nim in mi-
nori principalis syllogislui B amni c, A
autem alicui c particulariter non insit in
majori: concluditur in quinto tertire,
quod A particulariter non inest alicui B.
Si ergo sumatur conversa minoris, et di-
catur c omni B inesse, cum conclusione
qua~ dixit, quod A non omni B particula-
725
l'iter inerat, necesse est alicui c non ines-
se, qure fuit lIlajor principalis syllogismi.
In hoc autem circulari syllogismo n1e-
diu111 est B, cum in principali syllogismo
mediulu fuerit c.
In sexto autem modo ubi major est
universalis negativa, et lninor particula-
ris affirmativa, particularis concludi ci l'-
cuiariter non potest, nisi per translatio-
nelU universalis negativre in affirmativam,
sicut in prcehabitis factum est: unde
CUln privativa sit universalis et n1ajor,
et minor particularis affirmativa, non os-
tendetur circulariter altera qure est parti-
cularis lninor, nisi sicut in prioribus. Sit
enilu principalis syllogismus, nullun1 c
est A, aliquod c est B, ergo aliquod B
non est A. l'unc ex conversa majoris
transposita in affirn1ativam et conclusione
syllogizatur conversa minoris, sed 'non
minor ipsa secundum se, sic, cui alicui
non inest A, illi alicui inest c, sed B est
cui alicui non inest A, ergo c alieui inest
c : ex qua sequitur conversa istius, quod
aliquod c est B, qUffi erat minor syllogis-
mi principalis. Aliter autem non contin-
git, quod ille qui convertit universalem
propositionelu negatiyam, et sumit eanI
CUl11 conclusione, possit circulariter os-
tendere alteram particularem, scilicet ne-
gativan1: quia aliter non potest fieri syl-
logismus circularis, quia luinor qure con-
cludenda est affirnIativa, per negativan1
alteranl concludi non poteste
CAPUT V.
Qualiter fit circulus in qualibet figura
determinatur in communi.
Ex his auten1 qure dicta sunt manife-
stum est, quia circularis ostensio (qure est
tensio propositionum per se invicem fa-
cta) in prima quidem figura fit,aut per ter-
tiam figuram, aut per primalu. In modis
enim affirmativis (in quibus prcedicativa
est conclusio) fit talis ostensio per primam
figuram. Adhuc etiam in modis negativis
ad concl1).dendam circulariter propositio-
 726 D. ALB. MAG. ORD.
nem negativam fit per primam. Sed in
eisdem modis negativis ad concludendam
cireulariter propositionem affirmativam,
fit per tertiam figuranl : eo quod tune
ad concludendam affirmativam negativa
transponitur in affirmativanl: sumitur
enim cui hoc nulli inest, alterum omni il-
li inesse. In media autem figura quando
quidem universalis est syllogismus, sieut
sunt primus et secundu8 secundoo figurre,
aliquando fit talis ostensio per ipsam se-
cundam figuram, aliquando autem per
primam, et aliquando per postremam si-
ve tertiam. Per primam enim fit ostensio
ad concludendam propositionem negati-
vam in primo secundre. Per secundam
autem ad concludendam negativam pro-
positionem sumptam in secundo secun-
doo. l~er tertiam autem ad concludendam
affirmativam propositionem sumptam jux-
ta utrumque modum et primum et secun-
dum secundre figuroo. In modis autem se-
cundre figuroo particularibus (in quibus
particularis est ostensio) fit ostensio talis
aut per ipsam secundam figuram, aut per
postremam. Per secundam quidem ad
concludendum particularenl propositio-
nem modi quarti secundre figurre. Per
tertiam autem ad concludendam propo-
sitionem particularem tertii. In tertia au-
tem figura omnes quotquot fiunt circula-
l'es syllogismi, fiunt per ipsam tertianl
figuram.
Manifestum etiam est ex dictis, quo-
nianl in tertia et in media figuris omnes
circulationes quoo non fiunt per ipsaIn
eamdem figuram, aut non sunt circulares
ostensiones, aut si sunt, erunt circuIi im-
perfecti.
Objectio. Si quis objiciat contra hoc quod di-
ctum est, syllogismum circularem ad con-
cludendam affirmativanl propositionelll in
secundo primoo fieri per tertiam figuram,
eo quod tertia non concludit nisi particu-
lariter, cum illa propositio affirmativa
quoo est in secundo primoo, sit universalis.
Solutio. Dicendun1 quod non intenditur per hoc
quod dictum est, quod conclusio fiat per
tertiam figuranl. Nec etiam intenditur
PR~D.·
quod syllogismns eju8 disponatu~ in ter-
tia figura: sed intenditurquod ostensio
illius conclusionis fiat per virtutem figu-
rre tertioo: fit eninl ostensio illa quasi
hypothetice per virtutem conditionis im-
plicitre in n1ajori propositione,. in qua
quidemfit dispositio tertioo figurre: quia
cum dieitur, cui nulli inest A illi omni
inest B, significatur in hac propositione
dispositio tertire figurre, et virtute illius
dispositionis fit ostensio quasi a positione
antecedentis. Duo enim extrema referun-
tur ad idem subjeetum, cum dicitur, cui
nulli inest A illi omni inest. B. Et similiter
dicendum est· de omnibus prrehnbitis di-
spositionibus,in quibus fit translatio nega-
tivre in affirlllativam.
Posset etiam dubit~ride hoc quod di- Dubita
ctum est; quod òlnnes circulationes in ter-
tia figura factre,. fiunt per eamdem ter-
tianl figuram : hoc enilll falsunl esse vi-
detur in quarto modo., ubi eoncluditur
propositio altera circulariter per primam
figuram. Sed ad hoc dicendulll, quod ille 501utl
syllogismus non Silllpliciterest circularis,
sed incomplete: concludit enim conver-
sam propositionis illius quam concludere
deberet : sed completoo circulationes qure
fiunt in tertia figura,fiunt per ipsam fi-
guram tertialll.
Quoori etialll potest, quoo sint ostensio- Dubiti
nes in secunda et tertia non concludentes
in figura propria, qure circulares non
sunt, et qure sunt circulares, .sed incom-
pIetre. Et dicendunl ad hoc, quod illre qure Solutl
non fiunt secundum diffinitionem circula-
ris ostensionis (hoc est, ex conclusione et
conversa unius prreinissarum) non sunt
·circulares. Tales autem sunt omnes os-
tensiones secundre flgurre concludentes
propositiones affirmativ,as, sicut patet ex
ante dictis: tales enim omnes fiunt per
virtutem tertire figuroo, sicut ante dictum
est. Illre autem ostensiones quoo fiunt ex
conclusione et conversa unius prremissa-
rum, et non possunt nisi conversanl pro-
positionis concludendre ostendere, et non
ipsam propositionenl concludendam, nisi
per conversionel11 propositionis jam con-'
 LIBER II PRIORUM
clusre, cireulationes sunt quodalnmodo,
sed ineompletre : quia non de se attingunt
in redeundo ad idem id a quo fiebat exi-
tus . primi syllogismi. Tales autem sunt
ostensiones faetre in quarto et sexto ter-
tire, et in primo seeundre figurre ad eon-
cludendam negativam, sicut prredetermi-
A~ALyrrIC. TRACT. II 721
natum est. Alia autelll qure hic possent
faeere dubium, faeilia sunt et plana ex his
qure jam srepius dieta sunto I-Iree igitur de
cireulari syllogismo dieta sufficiant, et
deineeps dieatur de syllogismo eonversi-
vo.
 728 D. ALB. MAG. ORD. PRJED.
TRilfJTilTU8 III·
DE CONVERSIVO SYLLOGISMO.
CAPUT I.
Quid sii convertere et conversivus syllo-
gismus.
De syllogismo autem conversivo (qui
in aliquo circulari syllogismo similis est,
eo quod ex conclusionis potestate con-
vertitur supra prremissanl) post hrec di-
cemus. Primo dicendum quid convertere:
quia scito quid sit convertere, scitur quid
per diffinitionem sit conversivus syllogis-
mus., Dicinlus igitur quod convertere est
eunl qui convertit transponendo conclu-
sionem facti sive prresyllogizati syllogis-
mi in oppositum contrarie vel contradi-
ctorie: et sic opposituln conclusionis cum
altera prffilllissarum sumendo facere syl-
logismum ad alterius pr'cemissarum inte-
remptionelll. Propter quod semper neces-
se est ponere oppositunl conclusionis loco
propositionis interimendce, ita scilicet
quod si lllajor ante facti syllogismi sit in-
terimenda, oppositunl conclusionis pona-
tur cunl 111inori : et si interilllenda sit llli-
noI', oPPOSitulll conclusionis ponatur CUl11
majori : tunc enim syllogizabitur in pril11a
figura, quonianl vel extrenlunl majus 111e-
dio non inerit quando interilllitur. major,
vel medium non inerit postremo quod est
extrelllum Ininus, sicut quando per con-
,rersivuIll syllogismulll interinlitur lninor
propositio syllogismi ante facti.
Removet Scito enim qualiter fit conversivus in
dubia.
prima figura, seitur facile qualiter fit et
quid in ali is figuris: quia alice figurre
oriuntur a prinla. A.dhuc autenl scito
qualiter fit contra modum affirlnativum
primre figurre (in quo extrenlunl medio
inest, et 111edium postremo universaliter)
facile est scire qualiter fit contra lllodum
negativunl: quia in illo extremum medio
non inest, et per conversivum ostenditur
inesse per OPPOSitUl11 conclusionis. In-
t ent· · .. Il . . · Intentio syl~
lO enllfi converSlvl sy Ogl8llli est In- logism~ c,ono
.
terlmere aI tera111 proposltlonenl
. '. (slve
. 't verS1Vl.
SI
affir111ativa sive negativa) ut sic osten-
datur syllogismi prius facti necessariam
esse consequentialll, per hoc quodante
srepe dictUlll est, quod si aliquid sequitur
ad aliquid sicut ad antecedens, sequitur
quod destructo consequente destruitur
antecedens: propter quod conclusione
conversa per qualitatem in oppositum
contrarie vel contradictorie, et altera pro-
positione syllogismi ante facti Illanente,
necesse est interimi reliquam proposi-
tionenl ejusdem ante facti ostensivi syl-
logismi. Cujus causa est: quia si iJ.la prre-
lllissa (loco cujus sunlitur opposita con-
clusionis in conversivo syllogislllO) erit
(hoc est, maneat et constet) cum 0ppo-
sito conclusionis, sequitur quod etianl
conclusio primi syllogisilli erit cum op-
posito conclùsionis: quia ad positionelll
antecedentis sequitur positi.o consequen-
tis: et sic sequeretur duo opposita simul
esse vera, quod non contingit in contra-
riis et contradictoriis. Patet igitur, quod
ex opposito conclusionis dati syllogismi
cunl altera prcemissaruIll sequitur de-
structio alterius. Ex his igitur patet quid
est syllogizando convertere conclusionem
facti syllogismi in oppositum, et ex op-
posito CUlll altera prrelllissarum reliquam
interinl ere.
 lJBER II PRIORU~I
n.emovet Attendendun1 autem quod qualllvis non
Ilubium.
scquatur h oc, quo d· SI conclUSIO
· constltu11
..
syllogis1l1i sit falsa, quod ejus contraria
sit vera, co quod contrarire aliquando
sunt alnbre falsce: talllen convertens ac-
cipit contraria, eo quod non intendit con-
vertens nisi ostendere consequentianl,
quan1 sufficienter ostendit ostendendo
interen1ptlonen1 alterius ex opposito con-
clusionis, sive conclusio sit vera, sive
falsa: quia contrariun1 destruitur per con-
trarium. Unde uno contrariorum posito,
llecesse est dcstrui reliquun1 quoad con-
sequentialTI, qualnvis ambo sint sin1ul
falsa: quia aliter sequeretur omni et nulli
inesse quod fieri non potest, sicut srepius
ostensu1l1 est.
])iffert ta1l1en conclusionem prreconsti-
tuti syllogifllli convertere opposite sive
contradictorie: eo quod in contradictione
est prima ratio oppositionis : aut conver-
r.ontradi- tere ealTIdem conclusionen1 contrarie. Di-
~lione est . .
lilla .r~tio CO auten1 convertere Opposlte, quando
IPI~i~~tlO. sumitur contradietoria conciusionis eunl
altera prremissarum: contrarie autem
quando eum altera prremissaruIll eonclu-
sionis ante facti sumitur contraria. Non
enilll fit iden1 syllogismus alterutra con-
clusione sie vei sic conversa. IIujus au-
tem causa patebit per hujus tractatus se-
quentia. Dico autelll opponi quidelTI corl-
tradictorie~ ut gl'a tia exen1pli dicalllus, ci
quod est omni inesse, opponitur contra-
dictorie non onini· inesse : et sieut ei
quod est nulli inessc, contradietorie op·
ponitur alieui inesse. C~ntrarie auten1 di-
co opponi, sicut ei quod est on1ni inesse,
opponitur nulli inesse: et sic (large su-
lllendo contraria etian1 pro subeontrariis)
opponitur ci quod est alieui inesse id
quod est alicui non inesse.
rralis igitur est syllogismus conversi-
vus ostendens consequentiam prioris syI-
logisn1i ostensivi per eonverSiOne111 coIì-
clusionis in oppositalll vel eontrariam:
co quod destructo consequente destruitur
anteeedens; eonclusio enin1 est conse-
quens et prre111issa est antecedens. Qui
quidem syllogisn1us et utilis est potissi-
ANJ\J--JyrrIC. rrRACT. III 729
lTIUlll dialectico ad obviationem et exer-
eitationelll. D.en10nstratori autelll utilis
est contra cavillatorelll eonsequentire.
Sophistre non est utilis in syllogismo pec-
cante in forIna, co quod tunc consequen-
tia non valet : sed in syllogislTIO peecante
in materia in quo consequentia bona est:
et si negetur, probatur per syllogismulu
converSiVUIIl. Et est hic syllogis111uS con- Removet
dubia.
versivus diffinitus secundun1 I10C quod
est in pri1l10 1110do prilllre fìgurre : quia in
ilIo est in sui esse potissinlo, et per hoc
quod est in primo Inodo, facile est scire
qualitcr est in aliis figuris et IllOdis.
CAPUT II.
Qualiter fil corlversivus syllogislnus in
rnodis universalibus l)l'il1~éE figurm
tanl contrariul'n quarn contradictorium
conclusionis accipierldo.
OstendilTIUS igitur qualiter fit conver-
sivus syllogisn1us in singulis figuris, et
prin10 in prima figura~ et in universalibus
syllogisillis tan1 affirn1ativo quam nega-
tivo: et postea qualiter fit in particulari-
bus lTIodis prilllffi ngurffi. Sit eni1l1 in pri-
1110 1110do primre figurffi ostensUlll A mu-
jus extremU111 ostensum sive conclusun1
de c minori extremo per mediu1l1 B, sic:
omne B A, olllne c B, ergo OITIne c A. Si
ergo SUlllatur contraria conclusionis cum
111ajori facti syllogisn1i syllogizabitur per
secundam figura1l1 contraria n1inoris sic.
SU1l1atur enim A nulli c inesse, qUffi est
contraria conclusionis-: et SUluatur idem
A omni B inesse, sicut dixit 111ajor syllo-
gismi ante facti: sequitur contraria p1i-
noris, hrec scilicet, quod nulli c inerit B,
sic, omne B est. A, nuilulll c est A, ergo
nullulll c B, qui est secundus modus se-
cundre figurre. l~t si sun1atur quidenl
contraria conclusionis cun1 lninori, seque-
tur contraria maj oris: et hoc est si su-
luatur in contraria conclusionis A quidenl
nulli c iriesse, et si sumatur B inesse on1-
ni c, sicut dixit lllinor propositio prius
facti syllogisllli, sequetur per tertiam
·730 D. ALB. l\IAG. ORD. PR.LED.
figurarn quod A non olnni inest B, qure
est contradictorie opposita maj oris: et
non sequetur omnino sive universaliter
quod nulli B insit A, qUffi est contraria ma-
joris: sic enim formatur eonversivus syl-
10gismuH, nullum c est A, omne c est B,
ergo aliquod B non est A. Et' non sequi-
tur quod~nullumB est A, eo quod opposita
majoris non syllogizatur nisi per tertiam
figuram : figura autem tertla non conclu-
dit universalem propositionem: et ideo
illam propositionem qure est in primo
modo primre figurre ad majorem extremi-
tatem (et est propositio major) non est
destruere conversive omnino, hoc est,
universaliter per contrariam, sed particu-
lariter per contradictoriam : cujus causa,
quia major propositio senlper interimitur
per tertiam figuram : et ideo in conversivo
syllogismo interimente majorem necesse
est utramque extremitatem accipere rela-
tam, sicut prredicata ad postren1am extre-
mitatem prioris syllogismi, qure medium
efficitur in conversivo syllogismo interi-
mente majoI'em.
Similiter autem est in secundo modo
pI'ilTIre figurre, in quo privativus fit syllo-
gismus: ostendatur enim in ante facto
syllogismo A nulli G inesse per medium B,
sic, nullum B A, omne c B, ergo nullum
c A. Et accipiat contraria conclusionis
CUlTI majori ad interimendum minorem
per secundaln figuralTI, sic, nullum B A,
omne c A, ergo nullum c B. Hic enim est
syllogisnlus in primo secundre figurre.
Patet igitur, quod si sumatur A omni c
inesse in contraria conclusionis, et idem
A dicatur nulli B inesse, sicut dixit major
prrecedentis syllogismi: tunc sequitur,
quod nulli c inerit B qure est contraria
minoris prioris syllogismi. Si autem ac-
cipiatur contraria conclusionis cum mi-
nori prioris syllogismi, syllogizabitur con-
tradietoria majoris per tertiam figuram,
ita quod et A major extrèmitas, et B mi-
nor extremitas sumantur inesse omni c
medio: syllogizabitur per primum mo-
dum tertire figurre, quod A inerit alieui B,
qure est contradictoria majoris prioris syl-
logismi, sie, omne c A; omne c B, ergo
quoddam B A, qure contradieit pr~mre qure
dixit quod nullum BA; major enim in
conversivo syllogismo non interimitur
nisi per 'contradictoriam: eo quod per
tertiam figuram non coneluditur nisi par-
ticularis..
Si autem eonclusio non convertatur in
contrariam, sed in oppositam per con-
tradictionem, non possunt tune syllogis-
lui conversivi ad interimendum majorem
vel minorem fieri universales, sicut uni-
versales sunt prius facti syllogismi: eo
quod altera propositio qure est contradi-
ctoria 'Conelusionis, est paI'ticulaI'is. Sit
enim prius faetus syllogismus in primo
primre affìrmativus et universalis sic,
omne B A, on1ne c B, ergo olnne c A. Con-
vertatur conclusio in contradictoriam sic,
aliquod c non "est A, et hrec sumatur CUlTI
majori prioris syllogismi .ad interimen-
dum minorem syllogizando in quarto se-
cundre, sie, omne B A, aliquod c non est
A, ergo aliquod c non est B, qlire est con-
tradictoria minoris qure dicit orone c esse
B. Si autem eadem contradictoria conclu-
sionis sumatur cum minori, syllogizabi-
tur contradietoria majoris per tertiam
figuram, sic, aliquod c non est A, omne CB,
ergo aliquod B non est A. Hic est enim
syllogismus in quinto tertire. Patet igi-
tuI', quod si in tali" conversione sumatur
in contradietoria eonclusionis A non omni
c inesse, et idem A sun1atur omni B inesse
(qure est m,ajor prioris syllogismi) conclu-
.detur B non omni c inesse per seeundam
figuram qure est contradietoria minoris.
Et si A quidelTI sumatur non omnic ines-
se (qure est conelusionis contradictoria),
B autem sumatur omni c inesse, qure est
minor prioris syllogismi, concludetur per
tertiam figuI'am, quod A non inest onlni B,
qure est contradictoria majoI'is.
Similiter autem est in secundo modo
primre figurre, in quo privativus est syllo-
gismus : quod sic patet : quia si A alieui
c inest (quod dicit eontradictoria conelu-
sionis negativi syllogismi) et dicatur A
nulli B inesse, sicut dieit major prioris
 LIBER II PRIORlJM ANALYTIC. TRACT. III 731

syllogismi : sequitur quod B alieui' c non sicut dicit minor: sequitur quod A alieui
inest, qUffi est contradictoria minoris : et non inerit per sextum tertioo, sic, nul-
B

fit syllogisillus in secunda figura, sic, nul-lum c A, quoddam c B, ergo quoddanl B

IUlTI B A, aliquod c A, ergo aliquod c non non est A, qure est contradictoria majo-
est B~ Et non sequitur simplieiter sive riso Et si sumatur A nulli c inesse qUffi est
universaliter, quod nullulll c B, quia al- conclusionis contradictoria, et dicatur
tera propositio in conversivo syllogismo quod idem A inest omni B, sieut dixit ma-
fuit particularis : universalis autenl con- jor prioris syllogismi : concludetur quod
clusio non sequitur nisi ex utraque uni- nulli c inerit B, qure est contradictoria mi-
versali. Et si sumatur A quidem alicui c noris, qUffi dixit aliquod c esse B, et est
inesse (quffi est eadem conclusionis con- syllogismus in primo seeundre figurre.
tradictoria), B autem olTIni dicatur inesse Propter quod patet quod conclusione
c, sieut dixit minor prioris syllogismi: conversa in contradictoriam et cum alte-
sequitur quod A inerit alicui B, qu::e est ra prremissarum sUlllpta, utrooque prre-
contradietoria majoris. missre per suas contradictorias auferun-
tur sive interinluntur.
CAPUT III. Si autem conclusio convertatur in con-
trariam (hoc est, subcontrariam) neutra
De conversivis syllogismis particularibus prrelnissarum interimitur : et hoc estideo,
primm figurm. quia si contraria sive subcontraria con-
clusionis aceipiaturcum majori rproposi-
In particularibus autcln prirnre figurre tione, concludet particularem negativam,
conversivis syllogismis, quando quidem. qure non interimit minorem, quia ambre
opposite per contradietionem converti- simul possunt esse verre : nam si A ali-
tur eonclusio prioris syllogismi, interi- cui c non inest (qure est conclusionis sub-
muntur utrreque propositiones prremissffi contraria) et si dicatur A omni B inesse
prioris syllogismi : quando autem conclu- (sicut dixit major), sequitur quod B ali-
sio convertitur contrarie (ita quod contra- cui c non inest : sed per hanc non inte-
ria conclusionis sumitur) neutra pr::emis- rim.itur minor qure ex p~incjpio prioris
sarum interimitur. Dico autem contrariaJn syllogismi dixit aliquod c esse B, quia
large accipiendo contrariam, ita quod simul possunt esse verre: quia in contin-
subcontraria dicatur contraria. Et hujus genti materia B contingit alicui c inesse,
ratio est, quia in tali conversione non ac- et idem B alicui c contingit non inesse.
cidit interimere prremissas, sieut accide- Propositione autem majori (qure est uni-
bat in universalibus syllogismis quando versalis A B dicens, quod omne B A) non
contraria conclusionis accipiebatur: eo fit syllogismus ad interimendum ea~ Si
quod conelusio deficit ab utilitate : pro- enim sumatur subcontraria conclusionis,
pter quod. vere contrarire nunquam sunt etdicatur quod A alicui c non inest, et
simul verre : subcontrarire autem aliquan- jungatur cum minori qu::e dicit quod B
do sunt simul verre. Quia igitur conclusio alicui c inest, neutra propositionum in
deficit secundum conversionem, ideo non conversivo syllogismo universalis, sed
potest interimere prremissas. Unde non ambre particulares, ex quibusnihil s.equi-
potest concludi omnino sive universali- tur in aliqua" figura.
ter interimi altera prrenlissarum: osten- Similiter autem in qua.rto primre (in
datur enim A de aliquo c per tertium pri- quo est privativus et particularis syllo-
rnre, sic, omne B A, quoddam c B, ergo gismus) quoad hoc quod conclusio con-
quoddam c A. Ergo si sumatur A nulli c versa contradictorie et juncta cum altera
inesse (qùre est conclusionis contradicto- ptopositione interimit utramque. Si au-
l'ia) et si sumatur quod B alicui c inest, tem convertatur in subcontrariam, 'neu-
 732 D. ALB~ M~t\G. ORD. PRiED.
tram destruit prremissarum. Fiat enim syllogismus ante factus est universalis,
syllogismus in quarto primre, sic, nullum aut particularis. Si e'st universalis, aut
B A, quoddam c B, ergo quoddam c non per mo~unl primum, aut secundunl se-
est A ; et sUlnatur contrac1ictoria conclu- cunduIu" ,Si j~xta priITIUm, sic iterum
sionis, hrec scilicet, omne c A CUlTI lTIa- sunt duo ,:,unus ad interimendum Inajo-
jori, sequitur interemptio minoris: et rem, et alter ad intérimendum minorem.,
sumpta cum minori, sequitur interemptio Et si estjuxt.a'modum secundum: sic et
majoris, sicut per se patet. Si autem su- eodenlIuodo sunt duo. Si auteTIl syllo-
matur A alicui c inesse, qureest conclu- giSII1US ante factus sit particularis: aut
sionis contraria sive subcontraria, et jun- ergo est conversivus syllogismus juxta
gatur cum altera pr(:emissarum, non de- tertiunl, aut juxta quartuIIl. Et juxta ter-
struitur : et hujus est eadem demonstratio tium quidem sunt duo, et juxta quartunl
qure dicta est in tertio ITIodo prirnre, qui iterum du'u. Et ita sunt octo syllogislTIi
est affirmativus syllogismus : quia si su- supposita contradictoria conclusionis :
matur cum majori, concludet subcontra- supposita autenl contraria sunt quatuor :
riRm minoris qure non interimit eam. et sic duodecim in universo.
Si autem accipiatur cum minori, ambre
prremissre fiunt particulares., et ex illis
~ota. be~e nihil sequitur syllogistice. Est autem hic
hm trla dIe- l' d d. .
ta. genera Iter notan um, quo In conversl- De secundm figurm conversivis syllogis-
vo syllogismo qui fit circa pr~mam figu- mis tam particularibus quam univer-
ram, generaliter interimitur major per salibus.
tertiam figuram: minor autem interimi-
tur syllogizando per secunc1am figuram : In secunda autem figura eam quidenl
et quod semper accipitur oppositum con- propositionern qure est ad majorenl ex-
clusionis in. conversivo syllogismo propo-trelTIitatem (et est major in syllogismo
sitionis interimendre. ante facto) non est sive . contingit interi-
Sunt autem circa primam figuram duo- mere contrarie, hot est, contrariam con-
decim syllogismi conversivi., qui sic ac- clusionis in universalibus syllogismis cum
cipiuntur. Aut enim accipitur contraria minori assunlendo, quolibet modo sive
conclusionis, aut accipitur contradi- quocumque modo facta conversione con-
ctoria ejus'dem. Si accipitur contraria: aut clusionis : sive scilicetassumendo contra-
syllogismus ante factus est universalis, riam conclusionis sive contradictoriam.
aut particularis. Si enim parficularis sit, Cujus causa est, quia conclusio conversi-
per conversivum syllogisiTIum non inte- vi syllogisnli interinlentis majorem sem-
rimitur aliqua prremissarum. Si autem per fit in tertia figura: eo quod sicut in
sit universalis : tunc aut est affirlTIativus prima figura, ita et in secunda major
syllogismus juxta modum primunl, aut non interimitur nisi per tertianl figuram:
negativus juxta modum secundum. Si sed in tertia figura non fit syllogismus
est juxta moc1um primunl, sic sunt duo universalem habens conclusionenl. Con-
syllogismi conversivi, unus scilicet ad traria autem universalis conclusionis est
interimenc1um majorem, alter autem ad universalis ; et ideo contraria maj oris in
interimendum minorem. Similiter sunt universalibus syllogismis secundre figu-
duo juxta modum secundum: unus ad rre concludi non potest per conversivunl
interemptionem majoris, et alter ad in- syllogismum : alteram aùtenl propositio-
teremptionem minoris: et sic accipien- nem, scilicet minorem in duobus prilnis
do contrariam conclusionis quatuor sunt universalibus syllogismis similiter inte-
syllogismi conversivi. Si autem accipia- ,rilnemus conversione. Dico autem simili-
tur contradictoria conclusionis: aut ergo ter, quia si conclusio convertitur contra-
 LIBER II PRIORUlVI ANALYTIC. TRACT. III
l'ie, fit interemptio minoris contrarie (hoc
est, per contrarianl lllinoris). Si auten1
opposite convertitur conclusio in contra-
dictorialll, fit destructio lllinoris per sualll
contradictorialn.
Hoc auteln quod dictun1 est, ostenda-
tur in modis singulis secundffi figurre, et
primo in universalibus, deinde particula-
Removet ribus. In universalibus auteln hoc osten-
dubiurn.
dendo incipian1us a 1110do secundo secun-
dre fìguI're : quia in ilIo prinla est univer-
salis affirmativa, et secunda universalis
negativa : in prilllo auten1 modo e con-
verso est prinla negativa, et secunda af-
firnlativa, et an1bre universales.
Ponalllus e.nin1 A mediu111 olnni B
inesse, et idem A dicamus nulli inesse c,
conclusio erit quod nullunl c est B, sic,
orune B A, nullunl c A, ergo nullum c B.
Si ergo SU111atur contraria conclusionis
hujus qUffi dicit., quod 0111ne c est B et
propositio n1ajor nlaneat (hrec scilicet,
onlne BA) syllogizatur contraria rrIinoris,
quod scilicet A omnic inerit : tunc enilll
fit prima figura sic, olnne B A, omne c B,
ergo olllne c A. Ilic est prinlus modus
prilllre figurre. Si autenl contraria con-
clusionis sumatur cum nlino1'i proposi-
tione, per tertialll figuranl syllogizatur
contradictoria lnajoris et non contraria;
cujus exemplunl est, quod sumatur con-
traria conclusionis, quod scilicet B· inest
onlni c, et apponatur minor, scilicet quod
A nulli c inest : sequitur quod A non om-
ni inest B, sic, nullunl c A, ornne c B, ergo
aliquod B non est A. fIic enilll est secun-
dus nl0dus tcrtire fìgurre.
Si auten1 non contrarie sed opposite
per contradictioneln eonvertatur conclu-
sio, eade~ contradictoria accepta cum
11lajori, syllogizabit contradictorianl lni:
noris ; et accepta cun1 n1inori, syllogiza-
bit contradictoriam majoris, sicut patet
in eodem secundo nlado secundre figurre.
Si enin1 opposite per contradictionem
convertatur conclusio B c prioris syllo-
giSllli-, tunc propositio lnajor qure est A B
sinliliter ostendetur, sieut prius : A c au-
telll qure propositio n1inol~, ostendetur
733
opposite, hoc est, per sualn contradieto-
riam: nalll si B inest alicui c (sicut dicit
conclusionis contradictoria) et assunlatur
n1ino1' qUffi dicit quod A nulli c inest :
sequitur quod A alieui B non inerit, qUffi
est contradictoria nlajoris, sic, nullulll c
est A, quoddan1 c est B-, ergo quoddarll
B non est A. l~adem autenl sumpta cum
nlajo1'i, syllogizabit contradictorialn mi-
no1'is, sie, olnne B A, quoddam c B, ergo
aliquod c est A, qure est contradictoria
llllno1'ls.
Unde rurSUlll fornlando eun1den1 syllo-
gismum ad interimenduIll 111inorem su-
lllatur contradietoria conclusionis: quia
si detur B alicui c inesse, hrec est enin1
conclu?ionis opposita, A autem dicatur
inesse onlni B, qure est nlajor: sequitur
quod A inerit alicui c, qure est contra-
dictoria lllinoris, sic, Olllne B A, aliquod
c B, ergo aliquod CA. IIic est syllogismus
in tertio modo prilllre fìgurffi. Similiter
autem ostendetur in prilllo modo secun-
dm figurre, in quo e converso se habent
propositiones ad nlodum secunduIT1: est
enim in primo lllajor negativa universa-
lis, et in secundo minor negativa univer-
salis.
Si auten1 in parte sive in particulari
fiat syllogisnlus, et conclusio converta-
tur contrarie, quia hoc vocamus in sub-
contrarialn converti, neutra propositio-
num prffi111issarun1 p1'ioris syllogisllli in-
terimitur per talelll eonversivum syllo-
gisnluln, quamvis Hat syllogisnlus,quen1-
adn10dul1l etialll est in particulari syllo-
gisn10 prinlre fìgurm. Sed si convertatur
conclusio opposite (hoc est, in sibi con-
tradictorie oppositanl) et jungatur cum
altera prremissaruIll, utrreque prrenlissre
interimuntur per syllogizatas sibi contra-
dictorias. Et gratia exolnpli fornletUI' ter-
tius secundm figUfffi sic, nullulll B A, ali-
quod c est A, ergo aliquod c non est B. Si
eniln ponatuf in majori A mediulll nulli
B nlajori extremo inesse, conelusio erit
B c propositio, hoc est, quod quoddain c
non est B, hic enim est tertius figurffi sc-
cundre. Si ergo convertatuf conclusio in
 734 . D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
subcontrariam, ita quod dicatur B alicui clusionis pqnendum est pro minori in syl-
c inesse, et A B propositio major maneat, logismo conversivo.
qure dicit nullum B esse A, conclusio qure Notandum etiam quod sunt iIi hac fi-
sequitur erit quod A alicui ,c non inesi. gura duodecilTI conjugationes conversivi
Sed per illaln non interimitur minor qure syllogismi. Aut enim sunlitur contraria
posita est .ex principio altera esse prre- conclusionis, aut contradictoria. Si con-
missarum prioris syllogismi: eontingit traria~: aut in syllogismo universali, aut
enim A alieui c inesse, et alicui c non particulari. Si in particulari sumitur con-
inesse in contingenti materia. traria, neutra prremissarum interimitur.
Rursunl si subcontraria conclusionis Si est circa universalem : aut ergo juxta
jungatur cum minori, ut si dicatur quod modum primum, aut juxta secundum. Si
B inest alicui c, qure est subcontraria con- juxta primum, sic sunt duo. Et si juxta
clusionis: et dicatur A inesse alieui c, secundum, sic sunt alii qui fiunt qua-
qure est minor prioris syllogismi: tunc tuOI' supponendo contrariam conclusionis
non erit syllogismus, quia ambre prremis- in modo universali. Adhuc si supponatur ~
sre sunt particulares, et neutrum eorum contradictoria : hoc 'iterunl est aut juxta
(qure sumpta sunt pro prremissis) est uni- syllogisillum universa.lem, aut juxta par-
versale : propter quod A B major propo- ticularem. Si universalis aut est primus,
sitio non potest interimi per talenl con- et circa illum sunt duo: et si est secun-
versionem conclusionis. dus, circa illum sunt iterum duo. Si au-
tem est circa particularem : tunc sunt duo
Si autem in eodem modo tertio secun-
juxta tertium, et duo juxta quartum. Et
dre figurre conclusio convertatur opposite
sic supposita contradictoria fiunt hic octo
in suam contradictoriam, interimuntur conversivi syllogismi, qui cum aliis qua-
utrreque propositiones prioris syllogismi tuOI' faciunt hic in universo duodecim
per conversive syllogizatas suas contra- syllogismos eonversivos, sicut et in pri-
dictorias : nam si convertatur conclusio nla figura duodecim fuerunt.
qure dicit quodda-ffi c non esse B, in sualll
contradictoriam universalem affirmati-
vam : et dicatur B inesse olTIni c, et jun- CAPUT V.
gatur cum majori qure dicit A nulli B ines-
se, sequitur contradictoria minoris, qure De conversivis syl(oflismis in tertiafigu-.
dicit aliquod c A esse : sequitur enim ra tam universalibus quam particula-
quod nulli c inest A; sic autem facile est ribus, et tam affirmativis quam nega-
forInare huj~smodi syllogismos. tivis.
Rursunl si B omlli c dicatur inesse
(qure est contradictoria conclusionis) et In tertia vero figura regulariter atten-
jungatur cum minori qure dicit A alieui c dendum est, quod quando quidem con-
inesse : sequitur quod alicui B inest A per trarie sive subcontrarie convertitur con-
tertiam figuram,' qure est eontradietoria clnsio, neutra propositionum prremissa.-
majoris. Eadeln est demonstratio in con- rum int~rimitur secundum aliquem syl-
versivo syllogismo in quarto secundre logismum qui fit in tertia figura. Qqando
figurre, in qua major est universalis prre- , autem conclusio ante facti syllogismi con-
No~a regu- dicativa sive affirmativa. Notandum ergo vertitur opposite in contradictoriam,
las. est hic quod in seeundafigura senlper utrreque propositiones interimuntur: et
per conversivum syllogismurn interimi- hoc in omnibus modis tertire figurre.
tur major propositio per tertiam figuram, Quod autem hoc verum sit, probatur per
lninor autem semper per primarn. Item singulos modos : sedprimo hoc ostendi-
notandum quod ubique oppositunl con- tur in modis affirmativis,. deinde in nega-
 LIBER II PRIORUM ANALYTIC. TRACT. III
tivis, et affirmativis primo in universa-
Iibus, et deinde in particularibus.
Sit enim in primo modo tertire osten-
sum sive conclusum A majus extremuIll
alicui B inesse, et medium sit sumptum c,
et sint ambre prremissre universales pro_
positiones et affirnlativre, sic, omne c est
A, omne c est B, ergo aliquod B est A :
hic enim est primus tertire. Si ergo su-
11latur subcontraria conclusionis qUffi di-
cit Aalicui B non inesse, et sumatur mi-
nor qure dicit B omni c inesse, non Ht
syllogisnlus ad majorenl interinlendam,
qure dicit quod omne c est A, quia sic qui-
dem non fit dispositio primre figurre, ita
quod major est particularis : quod in
prima figura esse non potest : et sic nla-
j or non interimetur per primalll figu-
ram.
Adhuc autem neque fit syllogismus si
sumatur subcontraria conclusionis, hrec
scilicet, quod A alicui B. non inest cum
lllajori, qUffi dicit quod omni c inest A,
non erit conversivus syllogismus ejus
propositionis interemptivus, qure est B c,
hoc est, qure dicit omne c esse B. Aut
enim subcontraria conclusionis erit ma-
jor, aut minor. Si major : tunc fit dispo-
sitio secundro figurre majori existente
particulari, quod non contingit. A.ut erit
minor, et tunc erit syllogismus, sed non
iq.terinlit majorelll, sed ejus conversam:
tune enim sic syllogizabitur, omne c A,
aliquod B non est A, ergo aliquod B non
est c, qUffi non est opposita minori, sed
conversa ejus. l\linor enim fuit, OIllne c
est B, qure convertitur in hanc, aliquod B
est c, et huic opposita subcontrarie est
hrec, aliquod B non est c.
SiIniliter autem ostendetur regula di-
cta,quod scilicet contraria assumpta non
interimitur aliqua prremiSSarU111 in IllOdis
particularibus affirmativis, tertio scilicet
et quarto tertire figurre, in ql ibus non
universales sunt ambre prremissre., sed al-
tera particularis. In tertio enim modo si
accipiatur subcontraria conclusionis CUlll
majori ad interimendunl minorem, am-:-
bre prremissffi in conversivo syllogismo
735
erunt particulares, ex quibus nihil sequi-
turo Si autem subcontraria conclusionis
accipiatur cum minori ad interimendam
majorem, tunc erit prima figura, et major
erit particularis : et sic iteruln non valet
syllogismus. Si autem in quarto rnodo
tertire accipiatur subcontraria conclusio-
nis cum minori, ambre erunt particula-
l'es : et sic inutilis est conjugatio. Si au-
tem accipiatur cum majori : aut ergo sub-
contraria conclusionis fiet major, aut mi-
nor. Si minor, erit quidem syllogismus,
sed non interimet majorem. Si autem
erit nlajor contraria sive subcontraria
conclusionis, tunc erit dispositio secun-
dre figurre, ita quod major est particula-
ris : et talis conjugatio iterum est inuti-
liso Et sic patet quod in. syllogismis affir-
mativis tertire figurre nunquam interimi-
tur aliqua prremissarum assumpta con-
traria sive subcontraria conclusionis :
aut in tali conversione necesse est utras-
que prremissas fieri. particulares ex tali
conversione conclusionis : aut necesse est
universaleIn propositionem fieri, et poni
ad minorem extremitatem et fieri mino-
renl propositionem, et particularem poni
ad majorem, quod in prima et secunda
figuris non contingit secundum utilelll
conjugationem.
Si autem conclusio convertatur oppo-
site in suam contradictoriam, utrreque
prremissre interinlentur : quod quideln
primo ostendatur in modis affirmativis,
et postea in negativis. In modis autenl
affirmativis ostendatur primo in modo
universali primo tertire : resumatur enim
superius factus syllogismus in prinlo ter-
tire, hic scilicet, OITine c A,omne c B, ergo
quoddam B A, et sumatur contradictoria
conclusionis, hrec scilicet, nullunl B A
cum nlinori qure dicit, onlne c est B, con-
cludetur per primam figuram contraria
majoris, hrec scilicet, quod A nulli c inest,
hoc est, quod nullum c est A, qure est
contraria hujus, oInne c est A, qure fuit
major prioris syllogislni. Rursum si A
quidem nulli dicatur inesse B in contradi-
ctoria conclusionis, et sumatur cum ma;...
736 D. ALB. l\JIAG. ORD. PR.!ED.
jori qure dicit, quod Olnne c est A, sequi-
turconclusio per secundam figuram, quod
B nulli inest c qure est contraria minoris.
Similiter autenl est in modis particula-.
ribus affirmativis tertire figurre·: et hoc
est planum in nlodo quarto tertire figu-
rre : flat enirn syllogisrnus. in quarto ter-
tire, sic, ornne c A, aliquod c B, ergo ali-
quod BA. Et SU111atur contradictoria con-
clusionis, hrec scilicet qure dicit, quod A
nulli B inesi., sive quod nullum B est A, et
jungatur cum minori prioris syllogismi,
et hrec flat maj or : syllogizatur contra-
dictoria per primanl figuram lnajoris, sic,
nullunl B est A, aliquod c est B, ergo ali-
quod c non est A, qure est contradictoria
hujus, omne c est A, qure fuit major prio-
ris syllogismi. Unde si A nulli B inest (ut
dicit conclusionis contradictoria) et si B
inest alicui c (ut dicit minor quarti modi
tert ire), sequitur quod A alieui c non in-
erit qure est contradictoria prilnoo. Si au-
tem A quidem nulli inest B quoo est con-
clusionis contradictoria, et idem A inest
olnni c, ut àicit major prioris syllogislni,
sequitur ex his duabus (contradictoria sci-
licet conclusionis et majori) quod nullum
c est B, qure est contradictoria minoris
per secundanl figuram, sic, nullum B A,
omne c A, ergo nullunl CB; est enim pri-
mus modus secundre figurre. Quod auteln
diximus de quarto modo tertire, omnino
sinliliter verum est etiam de tertio modo
tertioo-, sicut cuilibet etiam per se patere
potest accipienti contradictoriam conclu-
sionis et copulanti eam cum majori et
curn minori : tertius enim et quartus in
qualitate et quantitate propositionum
non differunt, sed in positionesola, quia
tertius habet majorenl particularem affir-
mativam et minorem universalem affir-
mativam, quartus autem e converso Illa-
jorem habet universalem affirmativam et
minorem particularem affirmativam.
Similiter auteln verificatur quod di-
ctum est de conversione conclusionis in
contradictoriam, si privativus fiat syllo-
gisnlus : et hoc primo monstratur in ll10-
do universali qui est secundus tertire:
fiat enirIl syllogisinus in secundo tertire,
sic, nulIulll c A,omne c B, ergo quoddam
B non est A : quia si ostendatur sive con-
cludatur A alicui B non inesse, et sit pro-
positio lninor prredicativa, qure est pro-
positio B c, dicens qùod omne c .est B,
A c. autenl propositio nlajor sit negativa,
qure dicit nuiluill c esse A, sic enim fie-
bat secundus modus tertioo figurre.
Quando quideln ergo contrarium sive
subcontrarium sumitur conclusioni, non
erit syllogismus : quia si accipiatur cum
majori, et flat major contraria conclusi 0-
nis, erit secunda figura majoreln habens
particulareni : et hoc est inutile. Si au-
tenl fiatmil~or, erit quidern sy11ogismus,
sed nOIl interimet lninorem, sed interi-
met minoris conversaln : nam si in sub-
contraria conclusionis dicatur A ali cui B
inesse, et in minori dicatur B inesse Offi-
ni c, ~on fit syllogismlls ejus propositio-
nis qure est A c, qure fuit major dicens
quod nullum A c: sic enim syllogizabitur,
omne B c, aliquod B A, ergo aliquod A c,
quoo est conversa ejus .quredixit omne c
esse A.
Neque iterU111 fiet syllogismus si A di-
catur alicui 'B inesse in su1Jcontraria con-
clusionis, et jungatur cunl n1ajori qUffi
dixit nulli c inesse A; non fit syllogisilluS
propositìonis minoris qure dicitur B c, qure
dicitomne c esse B, sed fit syllogislnus
ad conversalnipsius, sic-,nullum c A,' ali-
quod B A, concludetur per tertium secun-
dre quod aliquod B non est c, qure est con-
versa ejus nlinoris qure dixit omne c esseB.
Propter quod patet quod tali facta con-
clusionis conversione in subcontraria,
non interinluntur propositiones prrelnis-
sre per conversìvum syllogisillum.
Quando vero in conversione conclu-
sionis surnitur contradictorie oppositunl,
alnbre prrelnissre interinluntur in negati-
vis syllogismis tertire figurre : cujus exenl-
plurn est, quod si A olnni B dicatur inesse
in contradictoria conclusionis negativi
syllogismi secundi nlodi tertire tìgurre, et
B dicatur omni c inesse, sìcut dicit minor
secundi :_ex i11is cluabus con6luditvr ·in
 LIBER II PRIORUlVI ANALYTIC. TRAeT. III
primo modo primre figurre, quod A inerit
onlni c, qure est contraria majoris qure
dixit quod. A nulli c inerat.
Rursum in eOdelTI 1110do si dica1ur A"
omni B inesse (qure est conclusionis pri-
rnre contradictoria) et jungatur cum 111a-
j ori qure dicat A nulli c inesse, sequitur
per secundarn figurarn quod B nulli inest
c, sic, omne B A, nullum c A, ergo nul-
lum c B., hic est enim secundus figurre
modus : et hrec est contraria rninoris qure
dixit quod omni c inerat B.
Similiter autem fit delnonstratio dicta-
rUlll de conversione conclusionis regula-
l'UnI in modis partic,ularibus, in quibus
non anlb<È propositiones sunt universa-
les : et hoc planum est in sexto ulodo ter-
tire figurre, qui constat ex maj ori univer-
sali negativa et minori particulari affir-
mativa, concludens particularem negati-
vam. Sit enim A c propositio major uni-
versalis privativa, dicens nullum c A, al-
tera autem sit particularis et prredicativa,
dicens quoddam c esse B, concludetur in
sexto tertire quod quoddaul B non est A ;
ergo si sumatur contradictoria conclusio-
nis dicens quod A omni B inest, et junga-
tur cum minori qure dicit quod B alicui c
inest, concludere accidit ex conclusione
IleI' primaln figuram" quod A alicui c in-
erit, qure est contradictoria majoris quee
dixit quod nullunl c est A.
Rursunl autem in eodem modo si in
contradictoria conclusionis dicatur quod A
inest omni B, et jungatur cum lTIajori
qure dixit quod nulli c inest A, vel quod
Ilulluln c est A, sequitur per secundam
figuranl quod B nulli ci nerit,sic, omne B A,
nullum c A, ergo nullum c B. Et est
secundus 1110dus secundee figurre.
Si autem' flat conversio conclusionis in
subcontrariarn, et dicatur subcontraria A
alicui B inesse, ila quod aliquod B est A,
et jungatur CUlTI minori in affirlnativo
paFticulari syllogismo, sicut in quarto ter-
tioo., qure dicit B alicui c inesse, non fit syl-
logismus: quia ambre 'prremissoo sunt par-
ticulares.
Neque iterull1 fit syllogismus assumpta
737
subcontraria conclusionis, quw dicit ali-
cui B inesse A, et juncta CUlli Inajol'i qua~
dicit nulli c inesse A, nec sic eniln fit syl-
logislnus. Aut cnim illa conclusionis sub-
contraria erit major, aut minor. Si erit
major: tunc erit secunda figura, et ma-
jor erit particularis, quod esse non poteste
Si autem minor, erit quidelTI syllogismus,
sed per eum minor non interimetur : cu-
jus causa superius dicta est. Propter quod
patet quod illo IllOdo, quando in opposi-
tum contradictorie convertitur conclusio,
ambre interilnuntur prmnlissoo. Sic autem
sive alio ll10do quando in subcontrarianl
conclusio convertctur, non interilTIUntur
proomissoo: et hoc quod dictUlTI est de
modo sexto, etiam de quinto est intelli-
genùum.
Attendendum autelTI quod in ista tertia
figura duodecilTI sunt conjugationessyl-
logismi conversivi sicut et in prima et in
secunda fìgura, qui sic sunt accipiendi.
Aut enim supponitur contraria sive' sub-
contraria conclusionis, aut contradicto-
ria. Si subcontraria, sic nunquam erit in
hac figura conversivus syllogismus, cu-
jus soopius est assignata causa. Si autelll
contradictoria : hoc erit vel in modis ne-
gativis, vel in modis affirmativis. Si in
affìrlllativis : aut igitur juxta lllOdu111
universalem, aut juxta modos particu-
lares. Si juxta mòdulll universalelTI sunt
duo conversivi syllogismi : unus inte-
rimens majorem, et alter minorem. Si
juxta modos particulares, hoc estdu-
pliciter. Aut enim est contradictoria par-
ticularis conclusoo per tertiUIl1 nl0dulll,
et sic sunt duo conversivi syllogismi: ad
nlajorem unus, et ad minorelll alius. Aut
est contradictoria particularis conclusoo
per quartum modum: et sic iterum et e0-
dem modo sunt duo: et sic juxta modos
affirmativos sex sunt syllogismi. Si au-
tenl supponitur contradicloria conclusio-
nis negativoo: aut est circa modum uni-
versalem, aut circa lnodulll particularem.
8i circa mòdum universalem: sic sunt
duo nlodi, ut dictum est, juxta secun-
dU1l1 modum accepti. Si autem suntjuxta
47
 · 738 D. ALB.l\lAG. ORD. PR.LED.
ll10dos particulares: aut juxtaquintulTI,
autjuxta sextum, et juxta utrulnque sunt
duo modi, et sic juxta modos negativos
sunt sex modi conversivorum syllogis-
morum : et sic fiunt in uniyerso duode-
cimo Ex quo patet quod in omnibus figu-
ris requales sunt numero conversivi syllo-
gismi.
Ex omnibus autem his qure in hoc tra-
ctatu dicta sunt,constat etmanifestum est,
quomodo conclusione conversa in contra-
1'iam vel oppositam in unaquaque figura
fit conve1'sivus syllogismus, et quando est
contrarius propositioni inte1'imendre, et
quando opponitur contradictorie. Et nla-
nifestum est, quoniam in prima figura
fiunt syllogismi conversivi per mediam
figuranl., et per postremam: interimitur
enim major in prima per tertiam, minor
autem interimitur per secundam : et ideo
patet quod propositio qure est ad mino-'
rern extremitatem in prima figura, sem-
per interimitur per mediam figuram : qure
autem ad majorem, semper interimitur
per tertiam sive postremam figuram. In
secunda autem fìgura fit interemptio, aut
per primalTI figuram, aut per postremalTI :
'propositio enim qure est ad lTIinorem ex-
trelnitatem, semper interimitur per pri-
mam figuram: qure vero est ad majorem.,
semper interimitur per postren1am. In
tertia vero figura fit interemptio per pri-
rnalll figuram., et per medialTI : qure enim
est ad lnajorelll extremitatern, semper
interinlitur per mediamo Ex dictis ergo
jam patet quid est convertere, et quo-
modo fit conversio in unaquaque figura,
et quis sit syllogismus conversivus, ma-
nifèstum est.
Dubitatio. Si autem quc:eritur causa, quare in
prima figura destruitur major per tertiam
Solutio. figuram, et minor per secundam ? Dicen-
dum quod hoc est ideo, quia oppositum
lJf)ICllfie -
conclusionis et minor communicant in
"subjecto, qure communicatio in termino
medio facit dispositionem tertire figurre :
oppositum autem conclusioniset major
COlllllluniGant in prredicato, qure commu-
llicatio secundre figurre facit dispositio-
nem.
Similiter potest qureri quare in seCUll- Dubita&lo.
da figura interilllitur major per tertiam
et minor per primam ? Et ad hoc sin1ili- Solullo
ter dicendum quod hoc ideo est, quia
minor et oppositum conclusionis corll-
municant in subjecto. l\fajor autem et
oppositum conclusionis' communicant in
prmdicato: et sic faciunt priffire figurre
dispositionem, sicut cuilibet patere pot-
est.
Similiter qureritur quare major in ter- DubitaUo.
tia interinlitur.per primam, et minor per
secundam?Et dicenduffi, quod hoc est Solullo
ideo, quia oppositum conclusionis et mi-
nor faciunt dispositionem prilnre figurre :
oppositum autem et major in prredic~to
communic.ant: et ideo faciunt secundre
figurre dispositionem.
Qureri etiam potest quare oppositum in Dubita&io.
prima figura semper ponitur loco propo-
sitionis interimendre, in secunda autem
figura selllper ponitur Ioeo minoris pro-
positionis, in tertia vero semper ponitur
loco lllajoris? Et ad hoc dicendum quod Solutio.
hoc est ideo, quia si alite l' ordinarentur
propositiones cum opposita, aut non fie-
l'et syllogismus : aut si fieret syllogismus,
propositio conclusa ad interimendum
prc:emissan1 non communicaret cum illa
propositione quam interimit in utroque
tern1ino ad eumdem ordinem, sed ad 01'-
dinem commutatum, et sic ilIa conclusa
non esset opposita propositioni interi-
mendre: quod non esset conveniens in
syllogimo conversivo.
 LIBEIl II PRIORUl\1 ANALYTIC. TRAC1~. IV 739

THil(JTilTUS IV

DE SYLLOGISMO P E R I lVI P OSSI BI I.J E ·

Quod autem dicitur quod sylIogisl11US Objectio.

ostenditur-, et tamen nullus jam ante fa-
ctus actualiter syllogisrnus ponitur: et si-
lniliter hoc quod dicitur, quando conclu-
Quid syllog-isrnùs per inz}Jossibile , et in sionis contradictio, CUlTI nulla sit facta
quo rl-ifferat, et -in quo conveniat CUlli actualiter conclusio: et similiter quod
syllogismo conversivo. dicitur quod assurnitur altera propositio,
cum nulla propositio sit proposita ante
o Post syllogisnlum conversivum tra- syllogismul11. Ideo dieitur quod conclusio Solutio.
,)ilferentIa o o

Int~l· syllo- ctandUlu est de syllogismo per IIUPOSSI- quidenl et syllogisillus non sunt ante fa-
J(ISI1lUm •
CJnversi- bile: quia syllogismus converSlVUS pro- cti, veI etianl propositio proposita actua- Nota Pr:o in-
11m, et per o. o . •
. tellectlOne
"possibile. cedit ex concluslonls OppOSItO prlus syl- !iter, sed habitualiter seCUndU111 ipsius rei diffinit.i0ni.s
•• o sylloglsml
logizatre, syllogis111uS autenl per iIUPOS- natura111. Unde In syllogis1110 per inlpos- per m~~ossi-
oboI. bIloo
sibile procedit ex opposito conclusionis SI l e supponltur contradictoria conclu-
prius non prresyllogizatre actu, nisi f,orte sionis habitualiter conclusffi, et proposi-
potentialiter et habitualiter. Dicanlus igi- tio habitualiter proposita. sUInitur syllo-
tur quod per ilupossibile syllogismus os- giSlTli ante habituuliter facti: et hrec pro-
tenditur quando contradictio sive contra- positio dobet esse nlunifeste vera, quia
dictoria ponitur ex consensu responden- sUIni non posset ad conclusionenl incol1-
tis pro prreluissa, et assulnitur altera pro- venienti s in secundo syllogisillo qui per
positio prioris syllogisrni l11ajor vel nlinor. illlpossibile ducit ad inconveniens, -ex quo
lllanifeste et secunduill relll ipsanl innega- inconvenienti reducitur respondens ad
Hemo1'et biliter vera. Et quamvis conclusio osten- concessionelll conclusi onis prius factre
dubium.
datur in syllogislllO-, et non ipse syIl OgIS-. habitualiter vel actualiter oSinliliter au-
11lUS, tamen hic dicilllUS quod sylIogis- tel11 per hoc quod dicitur altera proposi-
lllUS ostenditur: quia in syllogisl110 per tio assulni, cunl non sit altera nisi in syl-
iUlpossibile ex opposito conclusionis os- logismo, et in syllogisnlo non sit nisi sit
tenditur conclusio prius conclusa sequi: copulata ad UnUl11 medium curn contra-
et sic syllogismus in suo effectu, hoc est, di.ctoria data. Opol'tet quod propositio
conclusionis prius conclusre ostenditur altera cum contradictoria data in altero
esse bonus. In syllogislllO enilll tali syllo- termino (qui llledilull est) eonveniat :
gisnlus ostenditur esse concludens hoc qui<:t -aliter ex iBis duabus non fieret syl-
Removet quod intenditur. Et CUlli dicitur quanclo logismus.· Iloc igitur lllodo intelligenda
dubiumo non intelligltur, • quo d aver
d d
b·IUl11, quano, est inducta diffinitio, quod scilicet per
de substantia fit diffinitionis per il11pOssi- inlposssihile syllogislllUS ostendit~r, quan-
bile, sed quando denotat tel11pUS quod do in forIllatione syllogisrni contradicto-
est mensura factionis sive formationis l'ia conclusionis prius actualiter vei habi-
.talis syllogisllli. tualitersyllogizatre, ponitur data a 1'e-
 740 D. ALB. MAG. ORD. PRlED.
spondente, etassumitur (per manifestan1
rei veritatem et per medii convenientiam)
altera propositio prius habitualiter ad
priorem conclusionern proposita, et ex
his duabu8 concluditur inconveniens,
quod cogit respondentern concedere in-
tentan1 conclusionem, per hoc principiurn
quod est, de quolibet est affirmatio vel
negatio vera.
Quinque Unde quinque differentias habet ad
sunt diffe- • . •
rantire i?ter converSlvum sylloglsmurn, quarum prllna
SyllOglS- •
mur:n con- est, quod converSlVUS syllogismus fit ex
verSlvum et
ad: impossi.· prresyllogizato opposito hypothesis: syl-
bIle dedu-
centarn. logismus autem per impossibile non de
necessitate fit ex prresyllogizato opposito
hypothesis :_conversivus enim accipit op-
. positum actu conclusi, et syllogismus per
impossibile pro hypothesi accipit opposi-
turn concludendi. Secunda est, quod con-
versivus fit supponendo tam contrarium
quam contradictorium hypothesis: syl-
logismus autem per impossibile fit sup-
ponendo contradictorium hypothesis tan-
turno l"ertia est, quod conversivus osten-
dit consequentiam prioris syllogismi tan-
tum : syllogismus auten1 per impossibile
ostendit intentum fieri, et per conclusio-
nem eximpossibili conclusam ostenditpro-
positurn esse verunl. Quarta est, quod id
supponitur in syllogisrno conversivo, cu-
jus oppositum concluditur in syllogismo
ad llnpossibile, et e converso id supponi-
tur iIl; syllogismoad in1possibile, cujus
oppositum concluditur in syllogislno con-
versivo. Quinta est, quod conversivus in-
difIerenter supponitur vel verum vel fal-
sum, et concludit indifferenter verurn vel
falsum : syllogismus autem ad in1possibile
supponit et concludit sernper falsum.
Hic autem syllogisrnus ad impossibile
fit in omnibus figuris: eo quod iste syllo-
gismus sinlilis est conversioni conversivi
syllogisrni in nlultis, sicut patehit statiln.
Sed in hoc differt a conversivo (ut dixi-
mus) quoniarn convertitur, hoc est, con-
versio fit, et conversivus syllogismus,
jam facto syllogismo priori secunduln
actum: quia aliter conclu~o (qure con-
vertenda est) haberetur, et fit jam secun-
dum actum sumptis utrisque propositio-
riibus, quarurn oppositum syllogizat con-
versivus: sed in syllogislllo ad impossi-
bile deductio ad impossibile fit etiam non
actu prresyllogizato eo quod positum sine
ea conclusione qure ponitur esse vera a
syllogizante, sed secundum rem ipsam
manifestato quoniarn est verum: et si de-
tur oppositum, deducitur ad impossibile
respondens,qui hoc dedito
Sed in utroque tarn conversivo quam
per impossibile est convenientia in hoc
quod termini secundum aliquid sinliliter
se habent in hoc, quod in utroque ~umi­
tur oppositum conclusionis, et i~ hoc,
quod eadem sumptio utrorumque, sicut
patet in exelnplo. Sit enim A syllogizatum
in prima figura, sic de omni B, hoc est,
quod omne B est A per rntdium c, sic,
omne c A, omne B c, ergo onlne B A. Si
ex opposito supponatur A non omni vel
nulli B inesse, hoc est, sumatur contra-
ria vel contradictoria conclusionis, et ac-
cipiatur major prioris syllogismi" hrec sci-
licet, quod A inest omni c cum contraria
vel contradictoria conclusionis· quod fuit:
et secundum ipsam veritatem manife-
Htum sequitur ex his duobus combinatis,
quod necesse est quod c aut nulli aut non
omni insit B, qUffi est vel contraria vel
contradictoria minoris qure dixit omne B
esse c: hoc autem cum sit impossibile,
quia prius datum est quod on1ne B est c,
et nec contraria, nec contradictoria pos-
sunt simul esse vera: propter hoc sequi-
tur quod falsum sit oppositum conclu~io­
nis quod sun1ptum est per hypothesirna
respondent~ sive adversario: et ex hoc
ulterius concluditur quod oppositum hy-
pothesis sit verum, quod est conclusio
intenta. Similiter autem in aliis fìguris,
tertia scilicet, et secunda, qurecumque in
onlnibus fìguris suscipiunt conversionelll
conclusionis in oppositum, illa etiam in
omnibus figuris suscipiunt per impossibile
syllogisn1um.
Circa hrec talnen qure dicta sunt, at-
tendendulTI est quod iste syllogismus (qui
est per ilnpossibile) et ad demonstratio-
 LIBER II PRIORUM ANALYTIC: TRACT. IV
nem pertinet in quantumculll cavillatore
disputat, qui negat principia: hunc enim
convincere non poterit ostensive proban-
do principia, quia non habent priora: et
oportet ex efIectu et posterioribus tune
procedere, et ex dato a cavillatore ad in-
conveniens deducere" et ab ilIo redire ad
intentum. Utitur enim demonstrator om-
ni differentia sive specie demonstrationis,
et ideo utetur syllogismo per impossibile:
quia species quredam est demonstrationis,
qua prrecipue utitur contra cavillatorem
negantem principia, sicut patet in quarto
primm philosophim, ubi per illlpossibile
probantur principia. Est etiarn utilis hic
syllogismus dialectico, in quantum est
obviativus protervo J'espondenti, et prre-
cipue secundum quod ducit ad manifeste
falsum: et si non ducat ad manifeste fal-
sum, potest proterviens resistere dicendo
quod non sit falsum quod pro falso con-
clusu·m. Et propter hoc solum dicit Ari-
stoteles in oetavo Topicorum, quod syllo-
gismo ad impossibile non multulll est
utile uti dialectico. Omnis autem Philo-
sophus utitur syllogismo tali in delnon-
stratione suorum principiorum contra ca-
villantem princi.pia, sicut dictum est.
Removet Notandum etiam' quod in prrehabitis
dubium.
tam circularis syllogismus quanl conver-
sivus ex suis actibus diffiniti sunt, hoc
est, ex eo quod est convertere, et ex hoc
quod est circulationem facere: et hoc
ideo est" quia isti ambo exigunt ante se
factum .syllogismum perfectum, cujus
substantia secundum se manifesta non
est, sed oportet substantias eorum ex suis
actibus propriis cognoscere: et ideo per
actus suos diffiniti sunto Syllogismus au-
tem per impossibile non exigit ante se
factum syllogismum: et ideo secundum
seipsum in sua substantia noscibilis est
et diffinibilis : et ideo non per aetuffi" sed
per suam substantiam ·secundum seipsum
diffinitur.
Attendendum est etiam quod in con-
versivo syllogismo potest supponi tanl
contrarium conclusionis, quam opposi-
tUffi eontradictorie : et hoc ideo est, quia
741.
ostendit consequentianl, et fundat se in
hoc principio, quod si destructo conse-
quente destruitur anteceden~, tunc neces-
sario consequens sequitur ad antecedens :
et quia hoc probatur tam contrario sup-
posito, quam contradictorio (nec contra-
ria enim nee contradictoria simul stant
in veritatem) ideo accipit utrumque ho-
rum ab hypothesi respondentis. Hic au-
tem syllogismus qui est per impossibile"
non probat consequentiam, sed conclu-
sionem intentam: et ideo oportet quod
interempto uno" sequatur aliud esse ve-
rUlll : quod non potest fieri nisi sumpto
contradietorie opposito: quia non est op-
positio dividens verurn vel falsu111 nisi
illa : et ideo contrariunl non sumit.
Si autem quis objiciat contra ea qure Objectio.
dieta sunt, quod paulo ante ex dictis se-
cundum Aristotelem dicturn est, quod
supponitur aliquando contrariurn per hy-
pothesirn in syllogismo per impossi-
bile, sicut et in eonversivo. Dieendum Solutio.
est ad hoc quod bene concluditur ali-
quod impossibile, quando supponitur
contrarium: sed per hoc non necessario
concluditur intentum: quia quamvis in
quadam materia (sicut in necessaria) nec
sint simul vera, nec simul falsa: tarnen
forma argulllentandi non valet, si unum
contrariorurn est falsum, quod reliquulll
propter hoe sit verum: sed solurn tenet
.hoc in oppositis secundum eontradictio-
nem. Hrec igitur de diffinitione syllogis-
mi per illlpossibile dictasunt.
CAPUT II.
Qualit,er fit syllogismus per impossi-
bile: et quod universalis affirmativa
per impossibile non probatur in prima
figura.
Dicamus igitur qualiter fit syllogismus
per impossibile in omnibus figuris, et
prilno qualiter fit in prima. In prima au-
tem primo ostendan1us, quod universalis
affirmativa per impossibile non ostenditur
in prinl~ figura.
742 D. ALB. MAG. ORD.
Incipientes igitur, dicimus, quod alire
quidelTI propositiones OITIneS, sive pro-
blen1ata Olllnia., universalia et particula-
ria, et affirlnativa et negativa., per in1-
possibile ostenduntur in on1nibus figuris.
Ali;e dico ab universali affirlTIativa. ITni-
versalis enilTI prredicativ<;l per in1possibile
bene' 1110nstratur in 111edi a, et in tertia
figura: sed in pri111a universalis affirllla-
tiva 1110nstrari non potest: quia aSSU111pto
contrario vel contradictorio conclusionis
cun1 altera propositione, aut non fit syl-
10gislTIUS seCUndU111 utile111 conjugatio-
nenl, aut si fit, non valet ad de1110nst.ra-
tunl propositulTI. IIoc' autenl sic proba-
tur. Si enilTI in pri111a figura debeat os-
fendi, quod 0111ne B est A, aut sub hypo-
thesi ponitur ejus contraria, aut contra-
dictoria. Si contradictoria, non erit syl-
logis111US onlnino in. prinla figura: aut
eniITI accipiet.ur altera propositio supra
prredicatu111 hypothesis quod est A, aut
accipietur sub subj ecto quod est B. Si pri-
IllO modo : aut sumetur propositio uni-
versalis, aut particularis, et aut affir111a-
tiva, vel negativa: his eninl quatuor lno-
dis et non pluribus contingit accipi pro-
positioneln supra prffidicatuIn llypothe-
sis, vel sub subjecto ipsius. Et si aliquo
istorunl quatuor 1110dorUlTI sUlnpta erit
propositio supra prredicatum hypothesis,
tune oporfet quod hypothesis 111inor sit
in syllogisnlo, et SU111pta propositio su-
pra prredicatuIll erit 111ajor: et hoc 1110do
non est utilis conjugatio in prima figu-
l'a: quia hypothesis qUffi est propositio
111inor, erit negativa, quod in prillla figu-
ra esse non poteste Sic ergo patet quod
non erit syllogislnus, si pro 11ypothesi
supponatur contradictio conclusionis in-
lentre. Si autelll accipialurcontraria
ipsius conclusionis pro hypoth~si: tune
iterulll altera propositio su111etuì-., aut sub
subjecto hypothesis, aut supra prredica-
tunl ipsius. Si accipiatur sub subjecto:
tunc hypothesis erit lllajor propositio :
et tune aut accipietur negativa., aut aftìr-
Illativa. Si negativa, non erit in prilTIa
-figura syllogisnlus: quia illa SU111pta erit
PR~D.
ITIinor in syllogis1110: et hoc modo non
fit syllogis111uS in prinla figura: et hoc
est VerUlTI sive sit negativa universalis,
si'V'e particularis. Si autelTI sumitur affir-
111ativa : aut universalis, aut particularis:
et tunc poterit ,esse syllogismus in se-
eundo modo si universalis sumitur: sed
non erit ad propositum: quia qU8;ffiVis
interimatur hypothesis, tamen ex hoc non
potest concludi propositum esse verUIll :
quia qualTIvis UnUl11 contrariorulll sit fal-
SU111 , non oportet reliquul11 esse verum :
contingit' enilTI alTIbo Si111Ul esse falsa. Si
autelTI aceipiatur particularis., non erit
syllogislTIus: quia ll1ajor in prima f1gura
non PQt.est esse particularis. Si vero acci-
piatu'r supra préedicatuln hypothesis : tunc
hypothesis eril Blinor propositio et nega-
tiva: et talis eonjugatio in prima figura
est inutilis.
Manifestum est igitur, quod quoculn-
que 1110do accipiatur altera propositio ad
hypothesi111, non fiet syllogismus ad os-
tendendanl univ~rsaleln affirnlativam per
in1possibile in prinla f1gura. Ex 0111nibus
autem dietis facile est intelligere quod
dicit Aristoteles, quod si ponatur per hy-
pothesinl A aut non 0111ni B aut nulli B
ines'se: quorum UnUl11 est contradic10-
riU111, et alteruIn contrariU111 ad hanc
conclusionel11 (onlne B est A)., et assunla-
tur alia propositio ad hanc llypothesinl
quolibet 1110do, sive sunlpta sub subjecto
hypòthesis aliquo quatuor Inodoruln, sive
supra prredicatu111 una quatuor dictorUl11
1110dorU111, sive SUl1latur universaliter, ut
011111i A inesse c, hoc el1i111 est sub subje-
cto, sive sumatur B inesse onlni D quod
est supra prredicatuln. Si enim tantU111 et
non aliter fit prima figura, scilicet aut su-
ITIendo sub subjeeto, sive supra prredica-
tUIll : quia aliter medium non erit in toto
prilno, et postremum in toto lTIedio: quia
11rec sola dispositio facit pri111am fìgu-
ral1ì. Si ergo supponatur contradictoria
universalis affirlnativre qUffi est, omne B
est A, ut si dicatur A non olnni B inesse,
non fit syllogismus in prima figura quo-
cumque ITIodo sumatur assumpta cum
 LIBER II PRIOR·U~I
hypothesi propositio., sicut jam ante pro-
batum est. Si autern supponatur contra-
ria ejus (quffi est nulli B inesse A), si al-
tera propositio surnatur cum hypothesi
qUffi est B c minor propositio affirrnativa,
potest quidem esse syllogislllUS in secun-
do vei quarto modo prirnffi Hgurffi osten-
dens faisum esse quod est in hypothesi
suppositum, sed non per hoc ostendetur
propositum: nalll si ponatur A nulli D
inesse, D auterri dicatur omni B inesse in
minori, sequitur per secundurn primre
quod A nulli B inest, qUffi est contraria
majoris. Hoc autem fit impossibile et fal-
sum : qnia contraria non stant silnui in
vero: bene sequitur quod faisuin est
quod nulli B insit A, quod dedit hypotlle-
sis. Sed non sequitur ex hoc, quod si
nulli inesse sit falsum, quod ejus contra-
rium (quod est omni inesse) sit verum :
quia contraria possunt esse ambo simul
falsa. Si autem assumatur propositio qUffi
est c A (qUffi fuerat major in priori syllo-
gismo), tunc non fit syllogismus, otiam
quando supponitur contradictoria conclu-
sionis (quffi est non omni B inesse A), quia
lninor erit negativa: propter quod mani-
festum est, quonialll on1ni inesse sive
universalis affìrn1ativa nullo n10do osten-
ditur per impossibile in prima figura.
Dubitatio. Potest tamen esse qurestio, quare uni-
versalis affirmativa non ostenditur per
in1possibile in prima figura, sed in aliis,
et quomodo sit hoc intelligendum? Uni-
versalis enim affirmativa non ostenditur
nisi in prima figura, et non in secunda,
vel tertia, ut dudurn in ante habitis os-
tensum est. Adhuc autem conversivus in
prima figura est ad ostendendum univer-
salern affirmativam in prima figura: et
dictum est quod syllogismus per impos-
sibile similis est conversivo.
Holutio. Ad hrec autem dicendum quod univer-
salis affirmativa (sicut dictum est) non
demonstratur per illlpOssibile in p·rin1a
figura: et hujus causa est qure dicta est:
quia supposita conclusionis opposita vei
contraria., aut non erit syllogismus, aut
non erit ad propositum inferendum~ Et
ANALYTIC. TRA.CT. IV 743
quod dicitur quod universalis affirmativa
non syIlogizatur, nisi in priu1a figura,
Dicendum quod non den10nstratur per
impossibile in prilTla figura, ncc per im-
possibile est syl1ogizatu., sod ex opposito
ejus syIlogizatur falsu111 aliquod, 1110-
diante quo llabetur proposituln: et sic syl-
Iogismus falsi illius non habetur in priI~1u
figura ad propositum, sed fit in secunda
vel tertia figura. Si autem illa univer-
salis syIlogizata concluderetur solurn in
prillla figura., non concluderetur in secun-
da et tertia figura. Ad hoc autem quod
dicitur de conversivo syllogisn10, dicen-
dum quod si demonstratur universalis
affirmativa in priIna figura, et deinde
fiat conversio, syllogisn1us conversivus
el'it per aliam figuram quan1 per prirriam :
et similiter in syllogismo per llllpossibile.
Si enin1 debeat lllonstrari universalis
affirillativa per in1possibile, oportet quod
syllogismus concludens falsum fiat per
alian1 figuram a prilna. lJnde similes sunt
in hoc conversivus et syllogislllUS per
illlpossibile : semper tan1en syllogis111US
concludens universalem affirmativan1 fit
per prin1an1 figuran1.
Qualllvis autem syllogisn1us per im-
possibile procedat non ex prffisyllogizato,
sed ex n1anifeste falso· dato per hypothe-
sim., talnen adhuc opo"rtet respondentem
ad manifestius falsum deduci: quia qUffi-
dam secundum rem lllanifeste falsa, nobis
aliquando sunt immanifesta et ignota;
quod per hoc patet, quia cavillator etiam
negat aliquando principia, et supponit
opposita principiorum : et quoad hoc
prrecipue necessarius est syllogismus per
impossibile. Si enim positum esset ita a
nobis, sicut in re est falsun1, non opor-
teret ulterius ad inconveniens aliquod
deducere. Sic ergo ostensum est quod in
prin1a figura non ostenditur universalis
affirillativa.
 7t4 D. ALB. ~lAG.
CAPUT III.
Qualiter per impossibile aliée ab univer-
sali a/firmativa demonstrantur in pri-
ma figura.
Propositiones particulares qUffi dicunt
non omni B inesse A, et propositiones uni-
versales negativffi, sieut illa qUffi dieit
nulli B inesse A, et similiter partieularis
negativa qure dieit non omni B inesse A,
ostenduntur per primam figuralll in syllo-
gismo per impossibile. Supponatur eniIIl
in hypothesi eonelusio, nulli B inesse A"
B autem in majori sit sumptum onlni aut
alieui c inesse : sequitur in secundo pri-
lllffi, quod necesse est A nulli c inesse,
aut in quarto primre, quod necesse A non
0111ni c inesse. Hoe autem est inlpossi-
bile quia non stat silllui cunl hae, omni
c inesse A" qure fuit major prioris syllogis-
mi : quare debet poni et verum esse et
Inanifestunl nobis quod alieui c inest A.
Propter quod si hoc quod suppositunl est
falsum est (quod seilicet nulli c insit A),
necesse est propositunl esse veruIll, scili-
cet quod necesse est A alicui B inesse: quia
hoc est ejus contradictoriunl: et si unum
eontradictoriulll est falsunl, reliquulll de
necessitate est verunl.
Contrdrium Si autelll ad A lnajorem extrernitatem
pro subcon-
trario. sumaur t a lt era proposltIo
.. (h oc est, supra
prredicatum hypothesis sunlatur proposi-
tio major, qUffi sUlllitur cum conclusione
data ad destructionelll luinoris) non erit
syllogisillus : Iieque quando contrariulll,
hoc est, subcontrariunl conclusioni sup-
ponilllus" ut alicui B non inesse A, quia
tune minor in prima figura erit negativa.
HffiC est Aristotelis sententia, et potest
eolligi sie ad ostendendanl particularelll
affirmativalll, qUffi est, aliquod B est A,
supposita ejus eontradictoria qUffi est,
nullum B est A, et altera propositione ac-
cepta sub subjecto affirmative sive uni-
versaliter sive particulariter, erit ad pro-
positUIll syllogismus. Si sumatur affirma-
tiva universalis, erit syllogismus per se-
ORD. PRiED.
cundum modum prinlre. Si autem sunla-
tur partieularis affirmativa, erit syllogis-
IllUS in quarto primre. Et hoc etiam eui-
libet per se patet : sic, nullum B A, omne
CB: vel sic nullum B A, quoddalll c B.
Si111iliter intelligendum quad si accipia-
tur negativa sub subjecto hypothesis,
non esset syllogisillus, propter hoc quod
utraque erit negativa: et propter hoc,
quia nlinor· in prinla figura erit negativa,
quod esse non poteste Ex his igitur llla- Corollu
riulll.
nifestuill est quod in syllogismo per i111-
possibile oppositum contradictorie et non
contrarium sive' subcontrarium est su-
mendum.
Rursuill ad ostendendum per syllogis-
IllU111 per impossibile universalem negati-
vam, supponatur eontradietoria ipsius,
hffiC scilicet, aliquod B est A, qUffi eontra-
dicit huie, nulluIDB est A ; et aceipiatur
alia propositio supra prffidicatum hypo-
thesis (sive affirmativa sive negativa)
qUffi erit universalis" qUffi sit, quod omne
A est c, sequitur quod. necesse est quod
aliquod B sit c, et erit syllogismus in tertio
vel quarto primffi .. Si enim aceipiatur
universalis affirillativa, erit in tet,tio : si
autelll universalis negativa,erit in quarto:
et eum eonclusio sit ineompossibilis prffi-
missis, et cum eis stare non possit, relin-
quitur quod ejus contradictoria sit vera,
qUffi est nullulll B est A : sie autenl for-
mantur syllogismi. Detur enin1 opposi-
tum ejus quod est, nuiluill B A, hoc est
quoddam B A, et supra prredicatum
sumpta sit ha:c, Glllne A est c, neeesse
est tune c alieui B inesse, sie, omno
A c, quoddam B A, ergo quoddan1 B c.
Similiter autem et si A c propositio
sit sumpta primativa,sic, nullum A c,
quoddam B A, ergo quoddam B non
est c. Si autem sub subjeeto (quod
est n) sunlpta sit propositio-, non erit syl-
logismus : quia sic selllper major erit
partieularis : quod non potest esse in pri-
ma figura.
Si autenl contrarium et non eontradi-
etorium universalis negativre supponatur,
syllogis111uS quidenl erit in forma et figu-
 J~IB]~R II PRI()RU~I
ra syllogislni, et ilupossibile erit quod
concluditur. Sed non per hoc ostenditur
propositum : quia non sequitur quod si
una eontrariarum est falsa, quod reliqua
sit vera: quia contraria aliquando sunt
ambo falsa: eujus exelllplu111 est, quod
supponatur A o111ni B inesse quod est
contrariuln ejus quod est nulli B A inesse,
et in altera propositione sumpta sit A
inesse omni c, ergo nocesse est c olTIni B
inesse, quod est con1rarium ad nulli B
inesse c ; et ideo sequitur quod ejus sit
falsum contrarium quod est omni B in-
esse A, et ideo non o111ni B inest A ; sed
ex hoc non sequitur propositum, quod
scilicet nulli B insit A, quia nulli non se-
quitur ad non omni.
Ad ostendendunl UU-lenl non omni B
inesse A (qUffi est partieularis ncgativa)
supponendum est contradictoriam et non
contrariam, hanc sieilicet omni B inesse
A, et accipiatur supra prredicatuln altera
propositio universalis sive affirnlativa
sive negativa: vel si. sub subjecto hypo-
thesis aecipiatur propositio universalis,
aut particularis, erit syllogismus ad pro-
POSitUlTI, uno scilieet nlodo per primuIll
modum, si aeeipiatur universalis affirma-
tiva : alio autelTI IllOdo per seCUndUlTI, si
aeeipiatur universalis negativa: tertio
nl0do per tertium, si accipiatur partieu-
laris affirmativa sub hypothesi. Si autenl
aeeipiatur supra hypothesilTI propositio
partieularis sive sub hypothesi aecipiatur
negativa, non erit syllogislTIUS : quia pri-
mo modo lTIajor erit particularis, secun-
do autem modo minor erit negativa: eu-
jus exe111plum est-, quia si A-OlTIni B dici-
tur inesse in contradietoria-, et c dicatur
inesse omni A in aSSU111pta supra hypo-
thesim propositione, sequitur in primo
primre .quod c inest olTIni B.Propter quod
si hoc est ilTIpossibile-, sequitur quod fal-
sum est quod pro vero suPPOSitUlTI fuit,
seilieet quod quoddam il non est c.
SilTIiliter autemfit syllogismus per inl-
possible si subjecto hypothesis' quod est
B, sumpta sit altera propositio qure cum
dicto contradictorio combinatuI': sed
AN.ALYTIC. l"RA·CT. IV
tune fìt in tertio nlodo syllogismus. Si-
militer autem Ht syllogismus per im-
possibile, si privativa sumpta sit uni-
salis propositio supra prredicatU111 hypo-
thesis, sieut A c proposilio qure dicit nul-
lum c A : sie enim iterum fit syllogislTIUS
in seeundo nlodo pri111ffi figurre. Si autem
ad B quod est subjeetunl hypothesis, ita
quod sub ipso sunlatur negativa proposi-
tio-, nihil ostendetur syllogistiee : quia sie
minor erit negativa, quod in prima figura.
esse non poteste
Si autem ad ostendendum per impos-
sibile particularem negativanl non sup-
ponatur omni quod est contradietorium,
sed supponatur alicui inesse quod est
ejus eontrarium sive .subcontrarium:
tune ex tali combinatione non osten-
detur, quonianl non olTIni quod est
contrarium vel subcontrarium, sedos-
tendetur per impossibile, quoniam nulli
quod est contradietorium ad alieui in-
esse. Si enim ~ inest alicui B-, c autem
inest onlni A, sequitur quod alicui B inerit
c, et si hoc est falsum et illlpOssibile tune
falsum est alieui B inesse c, cui requipol-
let hree, nulli B inesse c : hree ergo erit
vera, nullum B est A : hoc autem ostenso
simul cum ilIo eointerimitur verum. Posi-
tum est enim quod A alicui B inerat et
alicui non inerat: quia subeontrarire
possunt silTIul esse verre : et si nulli inest,
eum hoc non potest stare alicui inesse,
alicui autem non inesse, omnis enim syl-
logislTIUS ad impossibile interimit falsuln ;
sed hic syllogismus interinlit verum:
ergo non proprie est syllogismus ad im-
possibile. Si enim supponatur pro IlYPO-
thesi aliquod B non esse A, qure est con-
traria hujus, aliquod B esse A, et aecipia-
tur cum illa alia proppsitio, et ex his syl-
logizetur, interimetur hrec hypothesis ali-
quod B esse A, et ostendetur nullum B
esse A. Sed si hoc sequitur tune interi-
mitur verum : hrec enim hypothesis (sci~
lìcet aliquod B esse A) vera est, et veri-
ficatur eum principali conclusione, hac
scilicet, aliquod B non~ esse A, quia sub-
contrarire sirnul verificantur.
 746 ])~ AI~B ..MAG. ORD. PlliED.
Amplius autem hoc etiaJll alia pro- nat veran1 esse a.ffirmationem, continue
batur ratlone: quia in syllogismo per constat verUl11 esse negationem: contra-
in1possibile falsunl quod sequitur" acci- rium vero supponendo neutro modo con-
dere debet propter ipsalll falsi hypothe- tinget sive sequitur ratum esse: neque
sin1 : sed sic non accidit si supponatur enim sequitur necessario quod si nulli
particularis negativa: ergo ex tali suppo- .inesse est falsum, quod omni inesse sit
sitione non fiet syllogisIl).us ad illlpossi- verum, quia possunt esse ambo falsa: ne-
bile : falsa enin1 erit coassumpta cunl qne etianl est probabile, ita quod sapien-
contradictoria conclusionis. Cujus pr.oba- tibus videatur, quod scilicet si alterum
tio est: quia ex quo ex ea sequitur fal- contrariorul11 est falsum, quod reliquum
sun1, ipsa erit falsa, et non vera: quia sit verUlll.
ex veris non contingit falsum syllogi- ~lanifestuIll est ergo, quoniam in pri-
zare : nunc auten1 verum est quod se- ma figura alire quidem ab universali af-
quitur, quia subcontrariffi sunt sirnul fìru1ativa propositiones omnes ostendun-
verre aliquando: patet auten1 quod tur per syllogismum per impossibile. Uni-
ea qUffi sequitur vera est, quia A inest versalis autem affirn1ativa per inlpossi-
alicui B et alicni non inest : propter quod bile non ostenditur in prima figura.
patet quod non est assnn1enda contraria Est autem hic attendendun1 quod in
conclusionis sive subcontraria in proba- syllogismo per in1possibile in prillla figu-
tione particularis negativffi qUffi est alicni ra semper accipienda est una propositio
inesse, sicut aliquod B esse A, sed con- supra hypothesim, et altera sub ipsa:
tradictoria supponenda est qUffi est 0111- quia aliter non fieret dispositio primffi
nllnesse. fìgurre" in qua propositiones se habent
Similiter autem est (quantuill ad 1110- ad invicelll sicut pars ad tOtUIll.
dUlll probationis) in particulari accepta Adhuc autem notandum quod hoc Declaratio
cum signo particulari sequ~nte negatione, quod dictun1 est, quod universalis nega- uniudic~i.pra
et ejus qUffi est CUlll signo universali prffi- tiva non potest probari supponendo con-
cedente negatione, propter requipollen- trariun1, sic intelligendum est, quod
tiam: alicui enim non inesse, aut non om- quan1vis probari possit per eontrariunl
ni inesse, aut idem sunt in ffiquipollentia, quod est falsu111, non tamen ita potest
allt si non penitus iden1 sunt in 1110do probari quod ex ilIo inferatur propositum
s'ignificandi, tamen eadem propter ffiqui- esse veru'm: quia non sequitur si unum
pollentiam est utrisque demonstratio. contrariorun1 sic falsu111, quod reliquum
]~x omnibus autem qUffi dicta sunt, sit verUffi.
111anifestum est quonialll non semper con- Adhuc autelll videtur dubium esse quod Dubitano.
trarium, sed oPPOSitUlll contradictorie dictum est, quod scilicet particularis ne-
semper supponendun1 est in olllnibus syl- gativa ostendi non potest supponendo
logismis qui sunt per impossibile: sic subcontraria.n1 ipsius: hoc enin1 videtur'
enln1 SUlllpto contradictorio, necessariuIll falsu111: quia dictun1 est quod supposita
erit quod sequitur quantum ad conclusio- particulari affirlllativa ostenditur nullulll
nem intentam: et axioma, hoc est, prin- . B esse c, sic, omne A est c, aliquod B est A"
cipium per quod probatur syllogismus ergo aliquod B est c : sed hoc falsum : er-
Axioma cui per in1possibile, erit probabile apud om- go falsa hypothesis : ergo ejus oppositum
innititur . t t
syllogismus nes saplen es accep um, e
t h t .
oc es , qUla verum-, hoc scilicet, nullum B est c: sed
pe:i~IT!os. de omni est affirillatio vel negatio vera: sequitur, si nullum B est c, aliquod B non
ostenso ergo per syllogislllum per impos- est c, quare ostendetur per impo~sibile
sibile, quia non vera est negatio, statim particularis negativa. Et hoc quidem est Solutio.
sequitur quod necesse est affirillationem verUlll : sed sic non' ostenditur convenien-
veraill esse. Et rursum si aliquis non po.. ter ad propositulll: non enim supponit
 747
falsum et incon1possibilc proposito, sed syllogisn1us in secundo prilnm. Si auten1
potius supponit verun1 et proposito co~­ supra hypothesin1 SUluatur particularis:
possibile: neque concludit falsu111 propter tuncnon erit syllogis111us, quia lllajor
hypothesim: ct ideo in tali. ostensione crit particularis. Si auten1 accipiatur sub
non salvantur conditioncs syllogismi per ohypothesi : aut universalis, aut particula-
in1possibile. riso Si universalis: aut affirInativa-, aut
J1~st autem hic notandUlTI, quod in pri- negativa. Si affirmativa, erit syllogismus
ma figura in syllogisrno per illlpossibile in primo modo prin1ffi. Si auteIll negativa
sunt octo conjugationes, qure sic acci- universalis SU111atUI',non erit syllogismus,
piuntur. Si enilll per prin1alll figuralll os- quia minor erit negativa. Si autem reli-
tendi debeat aliquid per impossibile: aut qua propositio sunlpta sit particularis:
ergo ostendetur conclusio affirillativa, aut affirluativa, aut negativa. Si particu-
aut negativa. Si affirmativa: aut uni- laris affirmativa, erit syllogismus in
versalis, aut particularis : si affirll1ativa- quarto prilllre. Si autelll negativa, non
universalis, aut penitus non erit syllo- potest esse syllogislTIus: eo quod lninor
gismus, aut si sit, non erit ad proposi- in prima figura erit negativa. Et sic octo
tUll1. Si auten1 ostendenda sit affirnlati- sunt hic conjugationes, sed tantuIll dure
va particularis, supponenda est ejus con- utiles ad concludendan1 particularem af-
tradictoria, scilicet universalis negativa: firmativalll per primam figuraln.
et tunc negativapropositio aut sun1itur Si autero conclusio concludenda sit ne-
supra hypothesilll, aut sub ea. Si supra gativa: aut erit universalis, aut particu-
ean1: aut universalis, aut particularis : et laris. Si est universalis, supponenda con-
hoc aut affirmativa, aut negativa. Sed tradictoria ejus erit particularis affir111ati-
nullo dictoruill 1110doru111 est syllogis111us: va. Sed si sub illa accipiatur reliqua pro-
quia hypothesis cun1 sit negativa, non positio, sive universalis, sive particularis,
poterit esse lllinor in prima figura. Si au- sive affirmativa, sive negativa, nullo mo-
tem accipiatur reliqua propositio sub do erit syllogismus : quia n1ajor erit par-
hypothesi: aut universalis, aut particu- ticularis. Si autem supra hypothesim re-
la1'is. Si universalis: aut affirillativa-, aut liqua SUlllatur propositio: aut sumpta
negativa. Si SUlllatur affirmativa et uni- erit universalis, aut particularis: et aut
versalis, erit syllogismus ad propositum af1ìrn1ativa, aut nr.gativa, et utroque mo-
in secundo prilnre. Si auteln negativa, do erit syllogismus ad propositulll: cum
non erit syllogismus : quia lllinor non erit affirillativa quidem in tertio, cum negati-
negativa. Si autenl sub hypothesi suma- va autem in quarto. Si auten1 reliqua
tur particularis: aut affirlnativa, aut ne- sumpta est particularis supra hypothesim
gativa. Si affirll1ativa, sic erit syllogismus sumpta: aut affirlllativa, aut negativa,
ad propositum in quarto prilnre. Si auten1 non erit syllogismus: quia ex particula-
negativa, non erit syllogisn1us. Et sic pa- ribus nihil sequituro. Et sic sunt hic oeto
tet quod octo sunt combinationes-, sed conjugationes, sed dure utiles tantum.
tantuln dUffi sunt utiles. Si autem conclusio ostendenda sitparti-
Ad ostendendaln auten1 particularen1 ne- laris negativa, ejus contradictoria suppo-
gativan1, oportet quod ejus contradictio nenda erit universalis affirmativa, supra
supponenda sit univcrsalis affirmativa: et quam si accipiatur reliqua propositio, aut
si supra illam accipiatur reliqua proposi- erit universalis, aut particularis. Si uni-
tio : aut accipietur universalis, aut parti- versalis: aut affirmativa, autÌl.egativa~
cularis. Si universalis: aut affirmati va, Si affirmativa-, erit syllogismus in primo
aut negativa. Si univcrsalis affirlnativa, prilllre.Si autem negativa universalis,
erit syllogislJluS in primo primre. Si au- erit syllQgislllus in secundo primre. Si
, telll negativa o universalis sumatur, erit autem reliqua, sumpta sit particularis,
 748 D. ALB. ~fAG. ORD. PRJED.
non erit syllogismus:. quia major erit
particularis. Si autem reliqua sit accepta
sub 11ypothesi: aut"' erit universalis, aut
particularis.~iuniversalis et ,affirmativa,
erit syllogisn1us in prÌmo primre.Si au-
tem universalis et negativa., non erit
syllogismus: quia minor erit negativa.
Si autem sit particularis et affirmativa,
erit syllogismus per tertium primre. Si
autem particularis negativa, non erit syl-
logismus: quia n1inor erit negativa. Patet
igitur quod in prima figura sunt octo
conjugationes : utiles autem sunt quatuor
tantum. Octo igitur sunt utiles in prima
figura conjugationes, dure scilicet ad osten-
dendum particularem affirmativalTI., et
dure ad ostendendum universalem nega-
tivam, et quatuor ad ostendendam par-
ticularem negativam.
Removet Attendendum etiam quod quia syllo-
dubium.
gismus eonversivus fit ad syllogismum
ante se factum, qui in modis et figuris
diversificatur, ideo non potuit sufficien-
ter determinari nisi deducendo eum per
Olnnes modos syllogisnlorum in tribus
figuris: quia vero syllogismus per impo-
sibile non prresupponit sibi syllogismulTI
ante factum, sed tantum conclusionem
datam, ideo non secundum ordinem n10-
dOrUlTI, sed secundum ordinem conclusio-·
nunl determinatur sufficienter, scilicet
cum ostensum est qualiter universalis
affirmativa et universalis negativa, et
particularis affirmativa et particularis ne-
gativa per impossibile demonstrantur.
CAPUT IV.
Quid et qualiter ostenditur per impossi-
bile in secunda figura.
In media autem figura et in ·postrema
sive tertia cum aliis conclusionibus etiam
hoc ostenditur per impossibile quod est
universale affirn1ativum. Ponatur enim A
non omni B inesse, quod est contradi-
ctorium universalis affirmativre, qure dicit
omne B esse A : sumptum sit autem extra
1?ro reliqua propositione sub prredicato
hypothesis pro manifeste vero omni c
inesse A, ergo si B quidem non omni di-
catur inesse A, et idem A dicatur omni
inesse c in assumpta propositione, s.equi-
tur per quartum secundre, quod non om-
ni 'B inest c. Sic si debeat demonstrari
quod omne B est A, supponatur contra-
dictorium, scilicet quod aliquod B non est
A, et assumatur manifeste vera, hree sci-
licet, quod OITIne c est A, et syllogizetur
sic, omne c est A, aliquod B non est A,
ergo aliquod B non est c. Iloe autem
iITIpossibile: quia pro manifesto suppo-
situro est quod omne B est c, propter
quod falsun1 est quod est suppositum pro
hypothesi, scilicet quod non omne B
est A.
Si autem supponatur contrarium uni-
versalis affirmativre qure probanda est,
erit quidem syllogislTIUS concludens fal-
sum et impossibile, sed non potest osten-
di per talem syllogismum propositum:
quod patet, quia supponatur nulli B ines-
se A, (quod est contrarium ad omni B ines-
se A), sumatur autem manifeste vera,quod
omni c inest A, sequitur quod nulli B
inest c: hoc autem est impossibile, et
ideo falsum est nulli B inesse c. Sed non
sequitur ulterius, si contrariulll est falsum
(quod est nulli inesse) quod ejus eontra-
rium est verum (quod est amni inesse),
quia contraria simul possunt esse falsa.
Si enim sic proeedatur in secundo secun-
dre, omne B A, nullum c A, sequitur quod
nullulTI c B.
Ad demonstrandum autem partieula-
renl affirmativam in seeunda figura, hanc
seilieet, quoniam alieui B inest A (hoc est,
quod aliquod B est A ), sumatur contra-
dictorium ejus, et ponatur in hypothesi A
nulli B inesse (hoc est, quod nullum B est
A)., et assumatur nlanifeste verum, hoe
scilieet, quod omni c inest A (hoc est,
quod omne c est A) sequitur igitur ex his
duabus in secundo secundre quo'd necesse
est c nulli B inesse·: propter quod si hoc
est impossibile et falsum, ejus contradi-
ctorium erit verum, scilicet quod neeesse
est alicui B inesse c. Si autem ad proban-
 LIBER II PRIORU~I
danl particularem affirmativam suppona-
tur ejus contraria sive subcontraria, qUffi
est alicui non inesse, non potest probari
particularis affirillativa: quonianl eadenl
obstant qUffi obstabant in prillla figura,
scilicet quod suppositunl non necessario
est falsulll, nec est etiani incompossibile
proposito : quia subcontraria possunt es-
se SilllUI vera ': et quia non accidit falsuIIl
propter hypothesim falsam.
Sirniliter autem in secunda figura os-
tenduntur conclusiones negativffi: mon-
stratur enilll universalis negativa per in1-
possibile in secunda fìgura sic. Rursuill
enim si supponatur A alicui B inesse (quod
est contradictorium ad universalenl ne-
gativan1, hanc scilicet nullum B est A) et
assumatur nlanifeste verunl, et hoc sit
quod nulluill c est A, sequitur in tertio
modo secundre, quod c non insit alicui B,
sic, nullum c est A, aliquod B est A, ergo
aliquod B non est c. I-loc autelIl falsulTI,
quia dictum est quod olllni c iner'at B" si-
ve quod omne c est B, ergo falsum est
quod suppositum est in hypothesi : ergo
ejus contradictorium est verUIll, hoc sci-
licet, quod nullum B est ~\., sive quod ne-
li B inerit A.
Si autem ostendenda sit particularis ne-
gativa, et hrnc scilicet, quoniam non' orn-
ni B inest A, sive quod quoddam B non est
A, accipiatur ejus contradictoriulll, hoc
scilicet quod ponatur quod o111ni B inest A,
et assumatur nlanifeste verunl in negati-
va, hrec scilicet, quod nulli c inest A" se-
quitur per impossibile quod necesse est c
nulli B inesse : syllogizatur enilll in prilllo
modo secundffi, sic, nullunl c A" on1ne B
A, ergo nullum B c. lloc autem ilTlpossi-
bile: propter quod sequitur quod VerU111
est ejus contradictoriunl quod est non
Olllne B esse c, vel aliquod B non esse c.
l\fanifestum est ergo quod onlnium con-
clusionum syllogismi per mediam fiunt
figuralll: quia et concluditur per eanl
universalis affìrnlativa ct universalis ne-
gativa, et particularis affirnlativa et par-
ticularis negativa.
Est autenl hic attendendum quod in
ANALYTIC. TRACT. IV 749
syllogismo per impossibile propositio ma-
nifeste vera (qure extrinsecus assumi-
tur) senlper sunlitur sub prffidicato hypo-
thesis. Et hujus causa est, quia proposi-
tiones dispositre ad secundam figura111
c0111rnunicant in prffidicato: et ideo sub
il10 oportet assunlere.
Adhuc notandUlll quod non oportet do- Removet
dubium.
cere supponere contrarialll negativarulll
conclusionulll, sicut deterrninata est sup-
positio contrariarulll ad affirmativas con-
clusiones: quia idem modus est utrobi-
que, et per ununl intelligitur reliquum.
Notandum etiam quod octo fiunt hic in
secunda figura syllogisnli per irnpossibile.
Si eniu1 delllonstratur conclusio per inl-
possibile in secunda figura: aut erit con-
clusio affirnlativa, aut negativa. Si affir-
nlativu: aut universalis, aut particula-
laris. Si universalis, supponatur ejus con-
tradictoria qure est particularis negativa,
sub cujus prffidicato oportet accipere llla-
nifeste verum, eo 1110do quo prredictum
est in forillatione syllogisillorum. Si au~
tem accipiatur particulare : aut affirmati-
vunl, aut negatiVU111 : et hoc aut fiet ma-
jor, aut minor: et nullo 1l10do erit syllo-
giS111US, quia ex particularibus nihil se-
quitur: et ideo si particulare assumatur
cunl con1radictorio, non fit syllogis111us.
Si aute111 universale SUluatur: aut erit
afHrmativum, aut negativunl: et slve il-
lud fiat 111ajor sive n1inor, non erit syllo-
gismus. Si eni111 negativulll sumatur, non
erit syllogismus, quia ex onluibus negati-
tivis nihil sequitur. Si autem sit affirma-
tiva, non erit syllogisrnus, quia major de-
bet esse universalis in secunda figura:
tune enilll hypothesis erit major proposi-
tio qUffi est ·particularis. Si autem as-
SUlllptUlll sit universale affirlnativuln et
flat major, erit syllogisillus in quarto
modo secundre. Octo igitur sunt hic con-
jugationes-, sed tantum unica utilis est ad
demonstrandunl universalem affirlnati-
varn.
Si aute~ o~tendi debeat particularis
aftìrmativa, supponatur contradictoria
universalis negativa, et accipiatur sub
750 ll. ALB. ~lAG.
prredicato universaliter, vel particulariter.
Si universaliter et negative, èrullt dure
conJugationes inutiles : quia ex negativis
nihil sequitu1'. Si autem SU111atur univer-
saliter et affirmative : aut ergo hypothesis
erit lllajor, et reliqua propositio minor,
et erit syllogisn1us ad propositum in pri-
mo secundre: aut sumatur e converso,
erit syllogismus ad proposituln in secun-
do modo secundre. Si aute111 sub prredi~
cato hypothesis accipiatur particularis ne-
gativa, erunt dure conjugationes inutiles
sicut prius. Si autem sumpta sit particu-
laris affirillativa: aut ergo hypothesis fit
n1inor, et particularis assumpta major, et
tune non erit syllogismus, quia major fit
partieularis : aut e converso, et erit syllo-
gismus ad propositulll in tertio secundffi.
Octo ergo sunt hic conjugationes, sed tan-
tum tres ad propositum utiles.
Si autem eonclusio demonstranda sit
negativa: aut universalis, aut particula-
riso Si universalis, supponatur eontradi-
ctio particularis seilicet affirmativa, et as-
sumatur alia sive reliqua propositio: et
hrec erit aut ùniversalis, aut partieularis.
Si particularis, nullo modo erit syllogis-
111US, propter causam qure dicta est. Si
autem est universalis et affirillativa-, ite-
rum non erit syllogisn1us: quia in secun-
da figura ex affirmativis 11ihil sequitur.
Si auten1 est universalis negativa, erit
universalis si ipsa sit major et hypothesis
minor, et erit in tertio seeundre. Et ita
patet quod sunt hic oeto combinationes,
sed omnes inutiles prreter unaill.
Si autem ostendi debeat particularis
negativa, supponitur eontradictio univer-
salis affirmativa, et _assumatur alia propo-
sitio: et hrec erit aut universalis, aut par-
ticularis. Si est universalis et affirlnativa,
sunt dure conjugationes inutiles. Si au-
tem negativa sumatuI', erunt utiles duce
conjugationes, juxta prilllum modum
una, et juxta seeundum moduill alia. Si
autem assumatur subcontraria particularis
affirmativa, erunt dure utiles. Si auten1
aSSUlllatur particularis negativa, erit uti-
lis Inajori existente universali, et non
ORD. PR~D.
aliter. Et sic sunt hic octo conjugationes,
sed tantum tres utiles. Sunt igitur conju-
gationes hic ornnes inutiles prreter octo,
quarum una ostendit universalelll affìr-
)Tlativaln-, et tres particularen1 affirn1ati-
valll, et una unive1'salern negativam, et
t1'es particularem negativan1.
CAPU1" V.
Qua/iter fitsyllogismusperimpossibìle in
tertia fi:gura.
Sirniliter autem fit syllogismus per illl-
possibile ad conelusiones demonstrandas
per ultin1am figuran1: ad ostendendam
enim universalem affirmativam (qure est,
OIllne B est A) pònatur contradictoria ejus
qure est aliquod'B non est A-, qure dicit
alicui B non inesse A, et assumatur sub
subjecto hypothesis manifeste VerU111-, hrec
scilicet, 0111ne ~ est c, sive c ine~se omni
B, et sequitur per quintum tertire quod A
alicui c non inest, .sic, aliquod B non
est A, omne B est c, ergo aliquod c non
est A. Si ergo hoc i111p08sibile falsu111 est,
quod positun1 fuit (scilicet A alicui B non
inesse), ergo ejus contradictorium est ve-
rUIll, quod est oInni Binesse A, sive quod
omne B est A, quod idem valete
Si vero ad universalem affirInativanl
supponatur contrariulll (quod est nulli B
inesse A), syllogismus quidem erit co.n-
cludens inlpossibile" sed per eum non os-
tenditur propositun1 esse verUIO: quia
non seqnitur, si. unum contrariorum sit
falsulll, quod reliquun1 sit verum : et est
eadem ratio qure in prioribus.
Si vero ostendi debeat particularis af-
firluativa in tertia -figura qure est alicui B
inesse A, sive quod aliquod B est A, ea-
dem ponenda est hypothesis, scilicet quod
supponatur contradictoria, quod hrec sci-
licet, nullu111 B est A: nam si A nulli B
inest-, et assumatur lllanifeste vera parti-
cularis affir111ativa, hrec scilicet, quod
alicui B inest c, sequitur in sexto tertire
quod A non olllni il1est c, sive quod ali-
quod c non est A. Si autelll hoc est fal-
 LIBER II PRIOR·U~f
sum, ejus contradictorium est verunl,
scilicet quod A inest alicui B, sive quod
aliquod B est A : hoc eninl contradicit ad
id quod est omne B non esse A. Si autem
supponatur ejus subcontraria, non erit
syllogismus, sicut in ante habitis srepe
dictum est.
Conelusiones etiam negativre osten-
duntur in tertia figura: universalis eninl
negativa sic ostenditur : sicut si debeaillus
ostendere hane eonelusionem, quonianl
nulli B inest A, supponatur eontradieto-
rium ejus quod est alicui B inesse A,
sumptum autelll sit pro vero extrinsecus
quod onlni B inest c, syllogizatur in tertio
tertire quod neeess,e est A alieui c inesse.
Si autem hoc impossibile, contradicto-
rium est verUlll, seilicet quod datun1 fue-
rat, hoc seilicet,nulli. B inesse A, et illius
contradietoriun1 est falsuIll, quod est ali-
eni B inesse A. Si autenl in tali ostensio-
ne universalis negativm supponatur eon-
trarium et non eontradietorium, hoc sei-
licet, onlni B inesse A, non ostendetur pro-
positum, sieut sffipius habitunl est.
Si autem ostendenda sit partieularis
negativa, sieut hcee, non olllni B inest A,
hffiC eadem sUlllenda est hypothesis,
supponendo scilieet eontradietoriulll:
nanl si A olllni B inest (sieut dieit hypo-
thesis contradictionis) et iterunl c inest
olllni B (sieut dieit extrinseeus assulIlpta
sub subjecto hypothesis)., sequitur in pri-
IllO tertire quod A alieui inest c : hoc au-
tem CUlll non sit (quia stare non potest),
patet quod falsuIl1 est quod POSitU.ll1 est,
quod on1ni B insit A. Si autenl hoc est
falsuIIl, ergo eontradictoriu111 verUIIl est,
quod est non oInni B inesse A, sive ali-
quod B non est A. Si autelll in tali osten-
sione particularis negativre supponatur
ejus subcontraria qUffi est alicui B inesse
A, eadelll sequuntur quce sffipius in prio-
ribus dieta sunt, et non ostenditur pro-
positum.
l\Ianifestunl ergo est ex his qUffi dieta
sunt, quod in olnnibus syllogislnus qui
fiunt per impossibile, oppositun1 eontra-
dictorie supponendulTl est. PaltUl1 etiarl1
ANA.L Yl'IC. TRAC1'. IV 751
est ex dietis, quonianl etialn in media fi-
gura ostenditur quodalumodo universalis
affirn1ativa, et etiam in postrema: quia
lieet universalis affirnlativa non concluda-
tur in media et in tertia, tanlen per syllo-
gisn1um ad inlpossibile devenitur in os-
tensionen1 ipsius. Est autelu hie notan-
dun1 quod in tertia figura non assul11itur
nisi sub subjeeto hypothesis: ideo quia
propositiones eonstituentes tertiam figu-
ran1 debent eoml11unieare in subjeeto : et
ideo oportet idem subjeetum esse in hy-
pothesi et in vero extrinseeus assump-
to.
Notandul11 est etialll, qutJd hie sunt
duoàecinl syllogisl11i, qui sie accipiuntur.
Si eniln debeat ostendi conclusio univer-
salis aftiru1ativa, supponatur contradicto-
l'ia qUffi est particularis negativa : et
quando eum illa assumitur verUlll extrin-
seeus, aut est universale., aut partieulare.
Si partieulare, hoc fit quatuor modis, sed
nullo 111odo erit syllogisn1us, quia nihil
sequitur ex particularibus. Si autelu su-
luitur universale et negativun1, hoe fit
duobus IllOdis, sed iterUIl1 non est syllo-
giSllluS, quia Ininor in teriia non potest
esse negativa. Si autem universale et af-
firmativul11 sumatur, erit syllogisllluS ad
propositulll" si n1inor sit affirmativa, et
non aliter : et sic uniclls est syllogis111US ad
ostendendalu universalen1 affirlnativan1.
Si aute111 ostendi debeat partieularis
afflrn1ativa, supponatur eontradietoria
qUffi est universalis negativa: et tune
propositio extrinseeus assulnpta, aut erit
universalis, aut partieularis. Si est uni-
versalis et negativa, duce fiunt inutiles
conjugationes. Si autem est universalis
et affirluativa, erit utilis quando· n1inor
est aftirluativa, et non aliter. Si autem
aSSU111atur particularis, per olnnia si111ili-
ter erit. Unde hie sunt duo syllogismi.
Si auteIl1 debeat ostendi universalis
negativa, supponatur eontradietoria par-
ticularis aftirmativa., cum qua si SUlnatur
partieularis, nullo 111odo orit syllogisnlus.
Si autenl cnnl ipsa SU111atur universalis,
aut e1'it aftìrn1ativa, aut negativa. Siaf-
752 D. ALB.' MAG. ORD. PRLED.
firmativa: aut erit lnajor, et tunc erit
quartus modus tertire : aut erit minor, et
tunc erit nlodus tertius tertire: et ambo
suntad oppositum ostendendulll. Si au-
tem sunlatur universalis negativa, erit
syllogismus ad propositum quando nli-
noI' esta:f1ìrmativa: et sic sunt hie t1'es
syllogismi. '
Si autem ostendi deheat particularis
negativa, supponatur contradietoria uni-
versalis affirn1ativa, et omnibus 1110dis
erit syllogismus ad proposituffi., nisi duo-
bus modis., scilicet quando rninor est ne-
gativa universalis, vel particularis, sicut
in formatione syllogismorum prius posita
11atet. Sic igitur sunt hic sex conjugatio-
nes utiles. Patet igitur quod hic non sunt
nisi duodecim utiles conjugationes: una
scilicet ad ostendendam universalem af-
firnlativam, dure autenl ad ostendendanl
particularem affirmativam, tres vero ad
ostendendam universalem negativam, sex
autem ad ostendendam particularem ne-
gativam.
CAPUT VI.
De dilferentia syllogisrni per imposibile
et ostensivi, et de convenientia eorum-
demo
Differt auten1 ea demonstratio qure est
ad ilTIpossibile, ah ea demonstratione si-
ve ostensione qure est et dicitur ostensi-
va. Et prilTIa difIerentia inter eas accipi-
tur ex parte propositionum. Demonstra-
tio enin1 ad impossibile primo ponit et
supponit hoc quod vult interimere: per
hoc enim deducit ~d indubitabile falsum,
et sic procedit ex falso posito in altera
prrelnissarum. Ostensiva autem demon-
stratio incipit ab indubitabilibus (hoc est,
positis et concessis propositionibus et vc-
ris) et procedit ad probationem dubitatre
eonclusionis. Et sic conveniunt in hoc,
quod utrreque istm demonstrationes (et
t Ex quo patet quod duplex est propositio
indubitabilis, scilicet vera et falsa.
ostensiva seilicet, et ad impossibile) su-
munt in syllogismo propositiones indu-
bitabiles 1. Sed hrec quidem, ostensiva
scilicet, sun1it indubitabiles ut veras, ex
quibus est syllogisn1us. Illa vero qUffi est
ad impossibile, sumit unaln illarum sic
indtibitabilem, et alteram indubitabiliter
falsam, qure est, contra~ictoria datre con-
elusionis. Et quod dicin1us indubitabiles Remo",.
esse propositiones in ostensiva, intelligi- dubium.
mus quantum ad ponentem, quia ponit
esse notas et induhitabiles: quia aliter
non probaretur per .eas ignota et dubitata
conclusio.
Alia auten1 d.ifIerentia est in conclusio-
nibus : quia huic qUffi est ostensiva, non
necesse est ante syllogisrnum notam esse
eonclusioneln : neque necesse est prius
opinari de c?nclusione, utruln est vei non
est, sive utrum est vera, vel falsa, quod
idelTI est: quia ad hoc fit syllogis111uS 08-
tensivus, quod nota fiat conciusio, et quod
cadat in opinione utrun1 est vei non: et
ideo ante syllogislnum conclusio est ut
ignota. In syllogismo autem ad inlpossi-
bile neeesse est prfficognitalTI esse con-
clusionem, quonian1 non est, sive quia
falsa est 2. : quia aliter ex ipsa ad majus
inconveniens non procederete
Secundunl convenientiam autem com-
pa.rantur : quia in ostensiva et per impos-
sibile nihil diff~rt aut affirmativanl, aut
negativam esse conclusionem : sed SilTIi-
liter se habent ad invieem iStffi dUffi in
110C delTIOnstraiiones, quia utraque habet
tam ~ffirmativam, quam negativam con-
elusionem : quia omnis conclusio sive af-
firmativa sive negativa, qUffi ostensive
ostenditur, eadenl in eisdem terminis de-
monstratur etianl per impossibile: et e
converso omne quod lnonstratur per iln-
possibile, ostenditur etiam in eisdem ter-
n1inis ostensive. Hoc autem sie probatur :
quia quando syllogisnlus per in1possibile
fil in prima figura, tunq ostensive id quod
verum et intentulTI ad probandulTI syllo-
2 Capit quod. non est pro falso, juxta illud
Poster.: Quod non est, non est scil'e.
 LIBER II PRIORUM
gizatur in Inedia vei tertia figura. Priva-
tiva quidelll conclusio per impossibile con-
clusa in prima, ostensive coneluditur in
media qUffi non habet nisi negativas con-
clusiones. Prffidicativa autenl syllogizata
per impossibile in prinla, ostensive con-
cluditur sive probatur in tertia sive po-
strema. Quando autenl in nledia figura
per syllogismulll ad impossibile aliquid
probatur, tunc id quod verum est et in-
tentum., ostensive concluditur in prinla
fìgura per onlnes propositiones. Quando
vero in postrelTIa fit syllogislTIUS per inl-
possibile, tunc quod verurn est, ostensive
concluditur in prima et media: affirrna-
tiva quidem in prilTIa, et negativa con-
clusio ostensive concluditur in media qUffi
non habet nisi negativalTI conclusionenl.
I>ubitatio. Si autem qUffiritur quare per impossi-
bile syllogizatum in una figura, non pot-
est in eisdern terminis ostensive conclu-
Solutio. di in eadenl, sed in alia? Dicendulll quod
hoc est ideo, quod syllogismus ostensi-
vus qui concludit intentanl conclusio-
nenl, seroper procedit ex opposito con-
clusionis syllogisilli ad inlpossibile et al-
tera prffinlissarum : non potest autenl ex
opposito conclusionis et altera prffimissa-
rum fieri ejusdem figurffi dispositio-, se~l fit
dispositio terminOrUlTI ad alteralTI figu-
l'alTI: et ideo syllogislllus per ilTIpossibile
et ostensivus in eisdem terminis ordinati
ad ealTIdelTI conclusionern intentam, non
possunt esse in eadeln figura. Si eninl
syllogislTIUS ad impossibile Hat in priITIa
figura, ostensivus fiet ex opposito con-
clusionis ejus et una prffilTIissarum : sed
conclusio CUlTI Ininori facit tertiam figu-
ranl, conclusio autelTI CUln nlajori faeit
figurarn secundarn. Sirnilite1" facto syllo-
gismo ad inlpossibile in secun'da figura,
ex opposito conclusionis cunl lllinori fiet
tertia fìgura, et eodem opposito sumpto
cunl lTIajori fiet prinla figura. Sinliliter
facto syllogisrno ad iITI.possibile in tertia
figura, ex opposito ?onclusionis cum' 111i.. .
110ri fiet prìnla figura: ex eoden1 autem
conclusionis opposito sumpto CUlli rnajo-
l'i fìet figura secunda.
ANALY1~IC. TRACT. IV 753
Si autem qUffirituI'-, utruln negativa Dubitatio.
ostensa per inlpossibile in prin1a, non
possit ostensive syllogiz[lri in secunda?
l)icendunl quod universalis negativa per Solutio.
ilTIpossibile ostensa in prima, tantuln per
seeundam syllogizatur ostcnsivc. Ilarti-
cularis autem negativa syllogizata per
primam per in1possibile, tam per secun-
dalll quam per tertialTI concluditur osten-
sive. Cujus est duplex causa. -Una qui-
dem, quia universalis non concluditur
per tertiam, sed particularis. Alia auteln
est, quod propinquius est respiciendo ad
hypothesin1 delllonstrare partieularenl,
qualTI quan1cun1que alialll conclusionen1.
Si enim ostendatur universalis per in1pos-
sibile in priIna-, hypothesis erit particu-
laris : et ila VerUlTI assumptulTI erit pro-
positio major, ex qua et opposito conclu-
sionis crit seeundffi fìgurre dispositio. Si
autenl ostendatur per iInpossibile parti-
eularis negativa in prima fìgul'a, hypo-
thesis erit talTI major aliquando quaITI
lninor aliquando: et silTIiliter erit tam
n1ajor quam minor vera propositio as-
sumpta : et ideo oppositun1 conclusionis
cun1 vero assumpto aliquando constituit
seCUndalTI figuralll et aliquando tertialn.
Si auten1 adhuc qUffiritur de particula- Dubitatio.
l'i affìrn1ativa conclusa per inlpossibile in
prilna, an alibi quan1 in tertia possit in
eisden1 terminis ostensive syllogizari '?
Dicendu111 quod non: per secundanl enin1 Solutio.
non concluditur nisi negativa: et etiarn
ideo quia ad ostendendam particularen1
affirnlativam hypothesis est universalis
negativa, qUffi solum major erit in prima
figura: et ita vera propositio assulnpta
erit ITIinor pl'opositio, ex qua et conclu-
sione non nisi tertia constituitur figura.
Notandu111 etian1 quod quia universa- Removet
dubium.
lis affirnlativa per inlpossibìle non pro-
batur in prin1a figura, ideo consequentius
est ostendere qUffi di~ta sunt per univer-
salelTI negativam per i111possibile conclu-
sun1 in prima, quan1 aliter: et quia uni-
versale est ante particularc, ideo prius os-
tenditur in universali negativa, quaul in
particulari negativa : post universalenl
48
 754 D.ALB. l\lAG. OflD. PI\.LED.
autem negativan1 ostenditur in particulari
negativa propter earurn conformitatelll
in qualitate : uitilllo autelll in particulari
affirmativa. In aliis autem tìguris e con-
verso est: quia in iBis ostenditur per im-
possibile universalis affirmativa. Adhuc
autem negativre per impossibile delllon-
stratre in pri.ma figura, si sunt universales,
ostensive concluduntur in secunda: et
particularis affirillativa per impossibile
ostensa in prirrla, ostenditur ostensive in
tertia : sed secunda figura prrecedit ter-
tiam : .et ex his sU111itur ordo procedendi
in conclusionibus istis.
Dubitatio• Adhuc autem qureri potest, utrum tan-
.tum per primalll concludi possunt osten-
.sive conclusiones per impossibile proba-
Solutio. tre in secunda figura? Et ad I10C dicen-
.dum quod universalis ostensa per illlpOS-
sibile in secunda, tantum in prima syllo-
.gizatur ostensive in eisdem terminis. Par-
.ticularis autem syllogizata per impossi-
bile in secunda, ostensive probari potest
et in prin1a et in tertia :et hoc cuilibet
.etia111 per se potest patere consideranti:
quia tantU111 particularis concluditur in
tertia : et quia opposita conclusionis par-
ticularis est universalis qure potest esse
.talll major quam minor in secun!a figu-
ra : oppositum autem conclusionis uni-
versalis e!'t particularis, quod,snon pot-
est esse ejus minor in secunda figura.
Dubitatio. Similiter autelll potest qUffiri de conclu-
sionibus per illlpOssibile delllonstratis in
tertia figura, uirum scilicet affirmativm
ostensive concludantur tantU111 per pri-
mam et negativre tantum per secundam ?
Solutio. Et dicendum ad hoc quod affirmativa os-
tensa per impossibile in tertia solunl os-
tensive syllog.izatur in prima, sicut patet
ex prredictis : quia affirmativa non syllo-
gizatur in secunda. Sed negativa per illl-
possibile ostensa in tertia, potest osten-
sive syllogizari tan1 in prima quam in
secunda.
Dubitatio. Si autem quceritur, utrull1 iden1 sit syl-
logizare conversive et ad illlpossibile-, eo
quod uterque syllogismus accipit oppo-
Solutio. situnlyOl1clusionis ? Dicen·çlunl qUbd non:
quia conversivus syllogismus contentus
est una ~onclusione : syllogisillus autem
ad impossibile duas habet conclusiones.
Adhucauten1 quia conversivus accipit
pro 0p.posito conclusionis tan1 VerU111
quam falsum : sed demonstratio per im-
possibile semper accipit falsum : unde
in plus est conversive syllogizare, quam
ostendere per impossibile: sequitur enim
ad iPSU111, et non convertitur.
CAPUT VII.
De ostensione eorum qUéE dieta sunt per
. jormationem syllogismorum.
Ostendamus igitur ea qure dicta sunt,
et primo quod negativa per impossibile
probata in figura prima, ostensive .. syllo-
gizatur per figuram secundam : quia ex
hypothesi et vero assumpto supra ipsam
fit syllogisnlusin tertio primre, sie, omne
A c, aliquod B A, ergo aliquod B c ; sed
hoc est falsum : ergo oppositum hypothe-
sis est verum, hoc scilicet, nullum B A.
Deinde ex opposito falsffi conclnsionis et
vero assumpto prius syllogizatur osten-
sive propositum in secundo secundre, sic-,
olllne A c, nullulll B c, ergo nullum B A.
Sit enim ostensuill A nulli B ine~se aut
A non omni B inesse : prima enim est uni-
versalis negativa qUffi concluditur in se-
eundo primre, non omni autenl concludi-
tur in quarto prin1re : et sit horulll quod-
cumque ostensum per primalll figuran1-.:
ergo hypothesis SUlllens oppoSitUlll ejus
quod ostensum est,erat alicui B inesse A,
quod est oppositurn ad nulli, c autemsu-
mebatur oInni A inesse pro manifeste ve-
ro, et sumebatur pulIi inesse B; sic enim
fiebat syllogismus, et sequebatur iUlpOS-
sibile : ex tali autem terminorum dispo-
sitione fiebat media figura h<5c modo, si
c A quidem omni 'inest, et A nulli inest B,
et lllanifestuill est quod concluditur ex
his quoniam nulli B inest A in secundo
secundre, sie, on1ne A c, l1ullum B c, ergo
nullUlll B A. Et attende. quodsyllogismus
ad inlpossibile semper. fitex..· !:txpothe~j
 LIBER Il PRIORUM ANALYTIC. TRACT. IV
oppositre conclusionis et vero assumpto"
et concludit manifeste falsum. Syllogis-
mus autelll ostensivus ad eallldem con-
clusionen1 selllper fit ex eodenl vero as-
sumpto et opposito falsffi conclusionis : et
istre tres propositiones sunt materia ho-
T'Un1 duorum syllogismorum.
Ostendamus etiam qualiter particularis .
negativa ostensa per impossibile in pri-
ma" ostensive syllogizatur per secundam.
Similiter enim sicut diximus de nulli syl-
logizato in prillla per impossibile, dici-
mus de non omni vel alieui non ostenso
in prima per impossibile: nalli hujus op-
POSitUlll quod est hypothesis data, est
omni inesse" sicut ejus quod est non am-
ne B esse AveI aliquod B non esse A, op-
positurn quod sumit hypothesis est on1-
ne B esse A, c autem Illediun1 sUlllebatur
pro nlanifeste vero, A quidelll omni ines-
se B in majori, B auten1 non omni inesse
c in minori. Et hoc patet sic : quia sun1-
pta hypothesis contradictione, et accepto
vero extrinsecus supra hypothesim fiet
syllogismus ad ilnpossibile per priman1
prirnre, sic, 0l11ne A c, OlTIne c A, ergo
OI11ne B c" quod est manifeste falsum.
Deinde ex opposito conclusionis et vero
assulllpto ostenditur propositum in quar-
to secundre, sic, ornne A c, quoddalll B
non est c, ergo quoddam B non est A. Si
auten1 verun1 extrinsecus SUlllatur s'upra
hypothesilll negativam, fiet syllogismus
ad inlpossibile in secundo prirnre, et syllo-
gisn1us ostensivus in tertio sccundre ad
eanldem conclusionem. Similiter autem
fit ostensio per illlpossibile in prima, et
ostensive in secunda, si rnajor propositio
qure est A c sit privativa, sicut in secundo
et quarto prilnre : sic enim sUl11endo op-
positun1 conclusionis syllogisl11i per in1-
possibile et verulnprius assurnptum, fit
n1edia fìgura.
Rursun1 particularis affirmativa per
impossibile ostensa in prima, ostensive
movet syllogizatur in tèrtia. De universali enini
l.'um.
affirmativa nondicin1us : quia non osten-
ditur per impossibile in prin1a. Sit enilll
ostensum per i.111possibile- in prinla alicui
755
B inesse A, tunc hypothesis contradictoria
erit nulli B inesse A, B autem sumebatur
omni c inesse (hoc est verum cxtrinsecus
sUlnptlln1) et A sUlnebatur omni vel ali-
cui c inesse: sic enim et non aliter se-
quebatur impossibile. :Hrec auten1 terrni-
norum dispositio facit postremaln figu-
ram : et manifestuITl est ex his quod se-
quitur A alicui B inesse, sive quod aliquod
B est A. Sin1iliter auteln fit quando poni-
tur ali cui c inesse B, vel alicui B inesse A ;
hoc autem sic patet, quia ad ostensio-
neln particularis affirlnativre per impossi-
bile conclusre in prima figura, sumpta
contradictoria et assumpto vero extra sub
hypothesi affirlnativa et universali, erit
syllogisnlus ad impossibile in secundo
prin1re sic, nullum B est A, onlile c est B"
ergo nullum c est A, sed hoc falsum. Ex
opposito auteln conclusionis et eodem
vero syllogizatur ostensive oppositum
majoris in tertio modo tertire figurre sic,
aliquod c est A, olllne c est B, ergo ali-
quod B est A. Si auten1 verum acceptum
sub hypothesi sit particulare affirmati-
vum,erit syllogismus ad inlpossibile in
quarto primre, et ostensivus in quarto ter-
tire, sicut cuilibet per se patere potest : si
enim tam A quam B insit c subjecto uni-
versaliter, sequitur per prin1um tertire
quod A insit alicui B : similiter si alteruln
insit c universaliter" et reliquum particu-
laritei'" sequitur idelll per tertiuln vel
quartun1 ejusdem tertire figurre.
Ostensun1 est igitur, quod quando iln-
possibile syllogizatum est in prima figu-
ra, quod verum ostensive syllogizatur
in Inedia, aut in postrema: privativum
quideln in media, prredicativum auten1
in postren1a. Ostendamus ergo secundan1
propositionen1 in superjoribus supposi-
taln, h~nc scilicet, quod quando in me-
dia figura fit syllogismus ad impossibile,
verum erit ostensive ostenSU111' in prima
in affirlnativis propositionibus. Ostenda~
n1US aute111 prinlo in universali affirn1a-
tiva qure per inlpossibile ostenditur in se-
cunda figura.
Rursum enim sitper impossibile pro-
756 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
batum in inedia figura A oIbni B inesse,
sive quod omne B est A, ergo contradicto-
l'ia per hypothesim sumpta sit A non
amni B inesse, vel alicui B non inesse A,
sedsumptum verum manifestum in alte-
ra propositione est A omni c inesse, et c
inesse omni B, sic enim sequitur impossi-
bile. Hrec autem dispositio terminol'um
facit primam figuram, si A omni inest c, et
c omni inest B, sic, omne c A, omne B c,
ergo omne B A.
Similiter se habet quoad mutationem .
figuroo, et si alicui B ostensum sit inesse A,
tunc enim hypothesis contradictoria erit
nulli B inesse A; sumptum autem est
in proocedenti syllogismo A omni c inesse,
et c alicui B, sicut fit syllogismus in ter-
tio primoo concludens particularem affir~
mativam: si enim hypothesis sit minor
in syllogismo ad impossibile quo osten-
ditur universalis affirmativa in secunda,
erit syllogismus ad impossibile in secun-
do secundre: ex opposito autem falsoo
conclusionis et eodem vel'oerit syllogis-
mus ostensivus in tertio primre. Idem au-
tem est in conclusionibus negativis. Si
enim privativusfiat syllogismus ad im-
possibile in universali negativa: tune hy-
pothesis contl'adietorii sumpta erit A ali-
eui B inesse: hoc enim eontradietoriulll
est ad nulli: sumptum autem vel'Ulll in
syllogismo est nulli c inesse A, et omni B
inesse c. Ex hae autem dispositione fit
prima figura.
I~t in particulari negativa similiter est.
Si enim non universalis sit syllogislnus
ad impossibile in seeunda figura, sed per
impossibile sit ostensum A alicui B non
inesse : nam tune erit eontradictoria hy-
pothesis omni B inesse A: sumptoo autem
propositiones nlanifestoo veroo sunt A nulli
B inesse, et c inesse alieui B, tali enilll
dispositione terminorum fit prima figura:
ex hypothesi enim (quoo est oppositunl
partieularis affìrmativoo negatum) et" vero
negato assumpto pro majori syllogizatur
falsum in tertio seeundoo; ex opposito
autem falsoo conclusionis, et eodem vero
syllog-izatur ostensive verunl intentulll
per quartum prim-re : et hoc facile patet
fornlando syllogismos in ternlinis A B c~
Tertia autelll propositio superius pro-
posita est, quod quando in postrema
figui'a fit syllogismus ad impossibile, quod
verum est syllogizatur ostensive in pri-
ma et in media: affirmativa quidem in
prima, privativa autem in media. Osten-
damus autelll primo quod affirmativa per
impossibile demonstrata in tertia, osten-
sive syllogizatur in prima.
Rursus enim incipientes dicimus, quod
in tertia"-IIgura per impossibile ostensum
sit Aomni B inesse, sive quod omne B sit
A: ad hoc· ergo per illlpossibile eonelu-
dendum hypothesis quidem fuit non om-
ni B inesse A, sumptum autem verum ad-
junctum hypothesi fu~t c inesse onlni B,
et A inesse omni c, sie enim sequebatur
impossibile quod dictum- est. Talis autem
terluinorum dispositio est prima figura:
ex hypothesi eninl et vero assumpto
supra subjeetum hypothesis syllogizatur
falsum in quinto tertioo. Ex opposito au-
telll falsre eonelusionis et eodem vero os-
tenditur propositum in tertio primre.
Attendendum est autem hic, quod huc-
usque nos exponendo tres supra induetas
propositiones secundum sententiam Ari-
stotelis in Prioribus (quoo tres propositio-
nes proonlissoo sunt duorum syllogismo-
rum) semperposuilllUS prilllo hypothe-
sim, seeundo verum assumptum, et tertio
oppositum conclusionis falsro. Deinceps
autem mutato ordine, primoponemus
hypothesilll., secundo oppositum eon-
clusionis falsro, et tertio verum assum-
ptunl.
Similiter autem in tertia figura est in
particulari affirmativa ostensa per impos-
sibile, sicut si in aliquo particulari sit de-
monstratio per impos~ibile in tertia figu-
ra : quia ex opposito. ejus et vero assum-
pto eoncluditur falsum in sexto tertiro:
ex opposito autelll illius falsi et eodem
vero ostenditur propositunl in tertio pri-
mro: nalll hypothesis eontradietorii ad
partieulareaffirmativum fuit (nulliBines-
se A), sunlptum autelll in syllogismo erat
 LIBER II PRIORIJ~f
(c alicui B inesse, et A inesse omni c), et
hrec dispositio faeit primalll fìguram.
Sin1iliter ostenditur quod negativa os-
tensa per impossibile in tertia, ostensive
syllogizatur in seeunda: et hoc primo os-
tenditur in universali negativa. Si enim
privativus sit syllogismus ad impossibile
ostendens universalelll negativam, et si
ostensa sit universalis negativa per illl-
possibile, sicut nulli B inesse A, hypotlle-
sis contradictorii erit A alicui B inesse,
sive quod aliquod B est A: sumptum au-
tem in syllogismo est in majori quod
nulli A inest c et quod c inest omni B.
Hrec autelll dispositio facit lllediam sive
seeundam figuram : sumpta enim contra-
dietoria universalis negativce cum vero
extrinsecus· posita pro majori proposi-
tione erit syllogismus falsus in quarto
tertire, sie, oInne B est c, aliquod B est A,
ergo aliquod A est c. Sed hoc falsum. Ex
opposito autem hujùs conclusionis fals~
et vero assumpto ostensive syllogizatur
propositum in primo seeundre, sic, nul-
Iunl A est c.. omne B c, ergo nullum B A.
Similiter autem est in particulari ne-
gativa .quando non est universalis de-
monstratio qure est ad impossibile in ter-
tia : nam hypothesis contradieens parti-
cuIari negativre huic (quoddam B non est A)
erit hrec (omne B esse A); sumptum ve-
rum in syllogismo est c quidem nulli
inesse A, B autem alieui inesse c, hoc
est, quod aliquod c sit B : sic eninl syl-
8" •.
ANALYTIC. l"RACT. IV .751
logizatur falsulll in tertio tertire, sie,
aliquod B est c, omne B A, ergo ali-
quod A c. Quod falsunl est. Deinde
ex opposito istius falsre eonelusionis et
e6dem vero syllogizatur propositum in
tertio secundre, sie, nullulll A c, aliquod
B c, ergo aliquod B non est A. Hree enim
est media fìgura.
Manifestulll est ergo ex his qure dieta
sunt de tribus propositionibus induetis,
quoniam per eosdem terminos est de-
monstrare omnem eonelusionem sive
propositionem et ostensive et per impos-
sibile. Similiter autem erit eum fiunt
syllogismi ostensivi. Hos enim erit ad
impossibile deducere in sun1ptis eisdem
terminis quando sumpta fuerit proposi-
tio opposita conclusioni cum vero assum-
pto. Cujus causa -est, quod iidem et simi-
les fiunt syllogismi qui sunt per impossi-
bile, his qui sunt syllogismi per conver-
sionelll sive eonversivi, de quibus in ante
habitis dietum est: propter quod statinl
per eonversionem 11abemus etiam figuras
per quas unumquodque conelusorum ad
impossibile et ostensive erit demonstra-
re.
Palam est igitur, quoniam omnis pro-
positio ostenditur per utrosque rnodos,
per impossibile scilicet, et ostensive: et
non eontingit alterum istorum separari
ab altero, quarnvis ambo syllogismi non
in eadem fiant figura.
 758 D. ALB. lVIAG. ORD. IlR.LED.

TRACTATUS V

DE S'''LLOGISMO EX OPPOSITIS, QUI EST SYLLOGISMUS EX

INCOMPOSSIBILIBUS, CUjI OMNES PR.tEHABITI SYLLOGISMI SINT
EX PROPOSITIONIBUS COMPOSSIBILIBUS.

requipollentiam ad idem referaturgenus

CAPUT I. oppositionis. Quartum secunduill locu-
tionem genris oppositionis est alicui et non
Quot sunt genera oppositionurrt, et quod aliqui inesse: quod facit genus opposi-
in prima figura non sit syllogismus ex tionis quod sùbcontrarietas vocatur: quod
oppositis. tamen secmidmn rem non est species op-
.positionis, quia subcontraria simul stant
In qua autem .figura contingit ex oppo- in esse et vero. Contraria autem qure
sitis propositionibus syllogizare, et in qua sunt falsa, in nullo stant simul: quia in
non contingit, post hrec est diccndum: falso simul esse., est in nullo simul esse:
eo quod J'am determinatum est de syllo- quia falsum non est. Secundum verita- ~ubr.on'u
.. t (.
t em Igi di' o r18 non ....

g ismis in quibus potest ex non oppositis, ur SI mo us oeutIonlS ad rem OppOlit_ "

sed compossibilibus propositionibus syl- referatur) tria sunt genera oppositarum ~~(~t~:~~
-1ogizari. IIoc autenl-qualiter et ex qua- propositionum qure simul stare non pos~
libus et in qua figurafiat hujusmodi syl- sunt : nanl alicui inesse et non alieui inesse
~ogisnlus, sic erit nlanifestunl, ut statim cum sint subcontraria, et simul in vero et
diceiur. in esse -stare possunt, secundum modum
Oppositio Dico autenl distinguendo oppositas vero loquendi, quo propo'sitio affirmativa
d~~~dx~;e- propositiones, alias esse secundum reIll, opponitur in modo loquendi negative,
~~Wclll~ig: et alias secundum locutionenl. Secundum opponuntur solum ,et non secun~d:tJm remo
cutionem.' rem quidem oppositre sunt qure a se in- Nos autein non,facimus mentioneIll de Remo",,'
dubiulU,
ViCenl relllOventur, ita quod simul non privative oppositis, et de relative opposi-
possunt. Secundunl locutionem autcm di- tis: quia illa genera oppositionis sunt in
co opposltas qUffi quamvis secunduill rem incomplexis, ex quibus non potest fieri
simul esse possunt in esse, tamen in ser- syllogisnlus. Hree autem tria genera op-
mone differunt per affirmationelll et nega- positionis oppositas et incompossibiles fa-
~9di oppo- tionenl. Et hoc nlodo loquendo, quatùor~":-":·ciunt· propositiones, quarunl ordine in
Slt!onum se- dO o. o o
cundum vo- sunt mo l OpposItlonulTl : SlC enlm onlnl
. fi19ura et mo d o fit
l syIl OglSllluS
o . l enl
speCla
~~~usour~t inesse, et nulli inesse opponuntur ut con- in' concludendo habens potestatemo
trarire propositiones. Secunda oppositio Harum autem triuIll oppositionulll illas Qure l'In'
o quo d es t omniinesse,
es t eJus .. et non omnio qure sunt alll b re unlversales
o contrnl'l..
et opponun- propositlo.
o t h t . °t' dO f f i '
Inesse: e rec es OppOSI lO contra ICtlO- tur per a lrmatlonem et negationem, di- contradiclo
o nes et qUI

nis. Et secundum locutionem in modo cinlus esse contraria~, eo quod materialem rire.
significandi differt ab ilia alicui inesse, et habent oppositionem: sieut cunl dicimus
nulli inesse, quamvis secundum remet universaliter affirmando 0111nenl discipli-
 LIBER II PRIORUM A.NAL )YrrIC. 1'RAC r. V
narn esse studiosam, et universaliter ne-
gando nullam disciplinam esse studio-
saln. Alias autem duas oppositiones (qure
formaliter opponuntur) dicinlus esse sim-
pliciter oppositas, quod est contradicto-
rie opponi, ut omnr et non omni, et ali-
cui et nulli. Sic igitur satis dictum est de
oppositione propositionuill incompossi-
bilium. ex quibus fit syllogismus. Quali-·
ter autem fiat per tres figuras, sic intelli-
genduill est.
Dicimus igitur, quod in prima figura
propter ordinem medii et extremorun1
(quot~unl nihil ut subjectum vel prredica-
tum ad idem ordinatur, cum opposita
semper velint esse circa idem) non potest
~eri syllogismus ex oppositis contrarie
vel contradictorie in prinla figura. Hoc
autem patet: quia si esset in prinla figu-
ra talis syllogismus : aut esset affirmati-
vus, aut negativus. Affirmativus autem
in prima figura esse non potest : quia in
affirmativo syllogismo utrasque prrelllis~)
sas oportet esse affirmativas : sed opposi-
tre propositiones (secundum omnen1 mo"-
dum oppositionis prredeterminatum) sunt
oppositre ut affirillatio et negatio: quia
selllper una est affirmativa, et altera ne-
gativa. Ex talibus igitur non potest fieri
syllogisllluS affirnlativus.Privativus au-
telll similiter ex oppositis propositionibus
in prinla figura esse non potest: quia op-
positio propositionum est quando iden1
prredicatum de eodem subjecto affirmatur
et negatur : oppositre enim propositiones
idePl prredicatum de eodem subjecto et
prredicant et denegante In prima autem
figura medium non dicitur de utrisque ex-
tremis ut idem :. sed de altero quidem ex-
tremo in privativo syllogismo negatur, et
idem de alio extremo prredicatur in affir-
mativa propositione: idem autem de uno
prredicari et de altero negari non sunt
.oppos:ta, neque incompossibilia. Pat~t
igitur quod in prima .figura non pot-est
esse.syllogismus ex oppositis.
f)~bitàtiO. Si autem quis qurerat, propter quam
'causaln syllogismus. negativus ex oppo,;,.
sitisnon potest esse in prima figura, cum
r
prima figura sit origo figurarum ad quaiTi
reducitur omnis syl1ogismus: et ita vi-
deatur quod si non fit in prinla figura,
nec in aliis fieri poteste Adhuc autom si
syllogisillUS ex oppositis fiat in priIIlo se-
cundre, conversa nlajori propositionc orit
syllogisillus in secundo prilllre: ct adhuc
erunt propositiones oppositre. Adhuc aU-
tenl sic syl1ogizando, nullunl risibile est.
hOlllO: omnis homo est risibile : ergo
nullus h01110 est homo: erunt prrenIissre
incolllpossibiles et oppositre : et sic vide-
tur quod possit ex oppositis syllogizari in
prima figura.
Dicenduill auten1 ad hrec, quod oppo- Solutio.
sitio dupliciter polest considerari: habet Oppositio
enlm. .In se duo, SCI'lcet
l" ·
lncompossl 'b'l't dupliciter
l l a- potestconsi-
, p t t .
tem et repugnantlanl. o -es ergo consl- derari.
derari prout comprehendit utrumque is-
toruill : et sic potest ex oppositis syllogi-
zari in prinla figura: sed hOCIllOdo non
fit hic sernlO de. oppositis. Potest etiam
accipi oppositio proprie prout consistit
in modo et forma propria oppositionis:
et hoc est qua.ndo idelll de eodem, et se-
cundunl idem affirrnatur et negatur. Hoc
autem contingit dupliciter, ut scilicet
idem utrobique suhjiciatur, et secundum
rem, et secunduln vocelll: vel idem sit
secundum rem, et non secunduill voceln.
Primo modo suntopposita per se. Se-
cundo autelll sunt opposita seCUndUl1l ae-
cidens. Sic autem in secundo modo op-
positionis se habent ad invicem superius
et inferius, aut e converso inferius e.t. su-
perius. Neutro autem.modo ex. oppositis
fit in p,rima.figura syllogismus.
Ad primum ergo dicendum quod licet
Olllnes syllogismi oriantur a prima figura
secundum figuram : tamen in hac vel illa
rirateria propositionum potest syllogis-,
mus fieri in aliis figuris,et non in prinla.
Ad secundum autem patet solutio ex -
dictis. Ad tertium autem dicendum guod
contraria et opposita per accidens non
faciunt dispositionem prinlre figufre. Pro-
.batur, quia relatio duorum prredicatorum
ad unum subjectuill (si prredicata sunt
opposita) facit dispositionem figufre ter...
 7GO D. AL-B. ~IAG.
tire, et unius prredicati -ad duo subjecta
facit dispositionem figufre secundre: et
talis relatio duorunl ad unUln facit propo-
sitiones oppositas: et hoc in prima figura
. esse non potest, ubi unum refertur ad
unum ut subjectum~ et ad alterum ut
-prredicatum: et hoc nlllio ll10do faciunt
propositiones oppositre.
Objectiones. Sunt autenl qui objiciunt., quod syllo-
gismus ex oppositis non sit syllogisnlus
propter hoc: quia diffinitio syllogisilli
non videtur convenire syllogismo ex op-
positis: syllogismus enim est oratio in
qua quibusdam positis et concessis aliud
evenit ex necessitate. Oppositre autelll
propositiones a nullo ponuntur et conce-
duntur. Aliud etiam adducunt ad hoc
quod in syllogismo sunt tres termini ad
minus, in syllogismo ex oppositis non
sunt nisi duo. Et si dicatur quod duo sunt
secundum substantiam, et tres secundum
rationenl, eadem ratione sunt quatuor:
quia sicut llluitiplicatur extremum unum
et alterum secundum rationeln, et ita
etiam sunt sex: quia multiplicatur et me-
_diurne Adhuc secundum hoc ex uno pos-
set fieri syllogismus, si unum seCu,ndunl
rationenl multiplicatur in duo, et duo in
tria. Adducunt etiam, quod non datnr ars
syllogizandi nisi ad utilitatelll alicujus
Philosoplli. SyllogislTluS autem ex OppO_I)
sitis ad nullum videtur pertinere }lhiloso-
phum : nec eninl ad dialecticunl pertinet,
quia fìdenl nullanl facit : nec ad demon-
stratorelll, quod ex veris non procedit,
nec ex conclusionis opposito sicut de-
nlonstratio ad impossibile: nec ad so-
phisticum videtur pertinere, cu~ ex 'ne-
cessitate concludat.
Solutio. Ad hrec.autem et hujus modi non est
Q~od syllo- ·difficile respondere. Dicendum eninl quod
glsmus ex Il . .. Il'
oppositis sit sy oglsmus ex OppOSltlS sy oglsInus est,
sY~~~i.s- et est in ipso potestas specialis syllogi-
zandi in figura et lnodo. Et quod dicitur
de diffinitione syllogismi, dicendum quod
propositiones sunt positre in figura et mo-
do, et sunt conceSSffi non simpliciter ad
acquiescendum ei quod dicitur per pro-
positiones : sed concessre sunt ad com-
ORD. PRlED.
parationem a1terius, ut ex concessione
minoris inconvenientis ostendatur majus
inconveniens : et hrecest concessio .posi-
tionis propter aliud non propter seipsuill.
Dicendùm etiam quod sunt in duabus
propos~tionibus syllogismi ex opposi-
tisduo ternlini sAcundulll substantiam, et
1res secundum rationem: sicut eninl
videnlus quod punctum continuansunum
est secundum substantiam, et duo ratione
medii continuantis, ita medium in syl-
logismis unum est secundum substantiam
et rationelTI, extrema tamen diversa aut
secundum substantiam, aut secundum ra-
tionern ad minus. Extremum enim mul-
tiplicabile est secundum rationem, me-
dium autem non: quia medium in ratione
medii,semper nlanet. Et ideo ista multi-
plicatio non procedit in quatuor: quia
unurn ex1remum' potest in duplici ratione
esse, et hoc non convenit medio. Nec
fieri potest ex unico termino secundurn
substantiam syllogismus: quia ille non
haberet conclusioneul diversalll a prremis-
sis in altero termino qui est medium.
l\lediunl autem nunquanl intrat in conclu-
sionem. Pertinot autem hic syllogismus çui ~'·UI'.,:
· l
a d dla '
ectlcum ob'Vlan do d'lsputanb:
.. SIC BIt utllh••),
logisllm•••
. . d' .... . . oppolh~..
elllm Inten lt ex lllinori InconvenIentI
-dàto deducere majus inconveniens: et
in hoc maxirne utitur syllogismo ex op-
positis ; quia aliquando a respondente
conceduntur implicite opposita. Pertinet
autern principalius ad denl0nstratorenl
contra cavillatorem disputantenl : ,quia,
ut in quarto primm philosophite dicitur,
concedit opposita : dicit enim quod con-
tradictoria simul vera sunt: et ex hoc
concesso deducitur ad majus inconveniens.
Si autenl qureritur de hujus syllogismi Dub:tall...
dispositione, hoc est, in qua figura sit: hoc
enilTI dubium est: quia CUlTI idem subji-
ciatur in ipso in utraque propositione,
syllogismus videtur esse in tertia figura :
et curn idem prredièetur in utraque, vide-
tur esse syllogismus in secunda figura.
Sed dicendurrl quod si considcretur SoluUo.
materia istius syllogismi antequam per-
tractetur ad conclusionem, indifferenter
 LIBER II PRIOR~UM
se h abet ad secundalo fig'uram, et tertiaul :
sed postquan1ad concludendulTI. pertra-
ctata est et ordinata, tunc apparet in qua
fìgura est: concluditur enim SelTIper ex-
tremitas de extrelnitate : et ideo si con-
cludat de subjecto extrelnitatcu1 de extre-
mitate 'est intertia : si autem de prredicato
concludat extremum de extremo, tunc erit
in secunda figura.
CAPUI II.
Qualiter .fil syllogisrnus ex oppositis in
secunda figura.
OstendUlTIUS igitur qualiter in media
figura ex oppositis fit syllogismus. l)ici-
mus igitur quod in Inedia figura et ex op-
positis contradictorie et ex contrariis fit
syllogismus : et hoc primo ostendamus in
secundo secundre figurre :.quia in illo
magis est manifestuln. Sit eniIll bonum
sive studiosum in quo est A signun1 : dis~
ciplina autem sit in quo est B, et in quo est
c, quia in syllogislTIO ex oppositis necesse
est unum terminum bis SUllli secundum
rationem. Si ergo aliquis in majori pro-
positione sumpsit nullam disciplinam esse
studiosam : tune A inest omni B in ma-
jori, et inest nulli c in minori: propter
quòd concluditur quod. B nulliè inest, sic,
omnis disciplina est studiosa: nulla dis-
ciplina studiosa: ergo nulla disciplina
est disciplina. Hoc idem ostenditur in op-
positis pera.c.cidens: qure autem sint
opposita per accidens in anteriori capitu-
lo dictum est.
Similiter enim fit syllogismus in secun-
do secundre, si in majori propositione ali-
quis sumpsit omnen1 disciplinam esse
studiosam, et in minori sumpsit medici-
nam esse disciplinam non studiosam. In
tali eniITI terminOrUlTI dispositione A qui-
dem inest omni B, ita quod 'omne B est
A, quia omnis disciplina studiosa. Idem
autem A nulli inerit c, quia nulla medici-
na studiosa: cum tamcn sit disciplina : et
ideo sequidur quamdam disciplinam non
esse disciplinam : formatur e~im sic syl-
ANAI.JY'rIC. r"rRA(~T. 'T 761
logismus, ornnis disciplina studiosa: nul-
la medicina studiosa: ergo nulla medici-
na est disciplina. Ex hoc autem per quar-
tUffi priInre sequitur, quod curr~ aliqua
disciplina sit ITIedicina, aliqua disciplina
non est disciplina.
Hoc auten1 n10do ostenditur etiam,
quod syllogizatur ex oppositis in primo
secundre, et hoc in contrariis secundunl
accidens ostenditur, sic. Si enim aliquis
accipit A quidem omni inesse c in minori
propositione, et sumatur idem A nulli B
inesse in n1ajori propositione, et sit (sic-
ut prius positum est) B disciplina, c au-
tem sit medicina, A vero sit opinio: sic
enim nu].l~m disciplinam esse opinionen1
sumens in ITIajori propositione SUffi psit
in minori quamdam disciplinalTI esse opi-
nionem : et formatur sic syllogisITIUS in
primo secundre, nulla disciplina est opi-
nio : omnis medicina est opinio : ergo
nulla Illedicina est disciplina. Ex hoc
autem (cun1 aliqua medicina sit dis-
ciplina) sequitur quad aliqua disciplina
non sit disciplina. Hic autem modus
nunc dictus differt a prius dicto in termi-
norum conversione ad oppositas qualita-
tes: quia prius dictus Illinorem habuit
negativam et majorem affirmativaIn, iste
auteITI e converso minorem habet affirma-
tivam et majorenl negativaIll : prior enim
syllogismus habuit affirmativum ad B ma-
jorem extremitatem : nunc autem secun-
do positus, habet affirmativunl ad c n1i~
norem extremitaten1.
Similiter autem ex oppositis proposi-
tionibus fit syllogismus in particularibus,
quando non Sll,nt ambre propositiones
universales, sed altera particularis. Hoc
autem per se cuilibet patere potest, et in
tertio secundre et in quarto, si SUInan-
tur oppositre propositiones, una universa-
lis, et altera particularis. Semper enim
mediuITI est in secunda figura, quod ab
altero quidem extremo negative dicitur,
sive removetur, de altero vero extremo
dicitur affirmative : propter quod contin-
git apposita de se concludi: verum hoc
non contingit ·semper et amni modo sive
762 D. ALB. NIAG. ORD. PRiED.
quocumque modo sumptis oppositis, sed
hoc IllOdo tantum et non aliter, si sic se
habent opposita qure sunt sub medio, ut
vel eadem sint re et nomine, et tunc fit
syllogismus ex oppositis per se : velquod
sint se babentia ut totum et pars, sive ut
superius et inferius, et tunc fit syllogis-
llltiS ex oppositis per accidens. Aliter au-
temsunlptis qure sunt. sub 111edio est im-
possibile fieri syllogismum ex oppositis:
quia non erunt propositiones in syllogis-
mo ullo modo, aliter sumptre contrarie,
vel oppositre. Oportet autem in syllogis-
mo ex oppositis, aut esse contrarias, aut
oppositas.
CAPUT III.
·Qualiter fit syllogislnus ex oppositis zn
tertia figura.
In 'tertia vero figura affirmativus qui-
dem syllogisnlus nullo lllOdo erit ex op-
positis propositionibus,propter prredi-
ctam causam in prima figura: quia scilicet
in affirmativo syllogislllo, oportet ambas
esse affirmativas : inoppo'sitis autenl pro-
positioIlibus altera senlper est negativa.
N egativus autem syllogismus ex oppositis
erit in tertia figura tam in universalibus
syllogismis, sicut in secundo tertire, quam
in non universalibus sicut in quinto et
sexto. In universali autem syllogismo,
secundo scilicet tertire : sit enim discipli-
na in quo est B pro.majori ·extremitate,
et in quoest' c pro minori extremitate :
medicina autem sit in quo est A, et sit me-
diurno Si ergo sumatur in majori omnem
medicinam esse disciplinam, et nullam
medicinanl esse disciplinam, ita quod uni-
versalis negativa sit lllajor, et universalis
affirillativa sit minor : tunc qui sic syllo-
gizat sumpsit B inesse omni A in minori,
etsunlpsit c nulli A inesse in .majori:
quare sequitur quod quredam disciplina
non est disciplina, sic, nulla medicina est
disciplina: omnis medicina est disciplina:
ergo disciplina non est disciplina.
Siluiliter autem est -in pa.rticularibus
syllogismis, si non universalis accipiatur
B A major propositio sicut fil in sexto
tertire'. Nam si est quredam medicina di-
sciplina in minori propositione, et rUf-
SUIll nulla medicina disciplina in majo-
ri propositione, accidit in conclusione
disciplinanl quallldaln non esse discipli-
nam per sextum tertire, sic, nulla medi-
cina est disciplina: aliqua .medicina est
disciplina: ergo aliqua disciplina non est
disciplina.
Idem autem est in quinto. In hoc au-
tem est diflerentia ad syllogisnlum uni-
versalem, quod terminis in utraque pro-
positione universaliter sumptis proposi-
tiones suntcontrarire. Si autenl particu-
laris sit altera propositionum, sunt oppo-
sitre per contradictionem. Hoc enim ob-
servandum est quod in tota generationè
syllogismorunl 'ex· oppositis universales
syllogismi fiunt ex contrariis propositio-
nibus. : particulares autem syllogismi
fiunt ex oppositis contradictorie.
Secundo etiam notandum, quod opor-
tet sèire, quoniam contingit quredam sic
opposita sumere, secundum quod. prius
determinatum est in capitulo prrecedenti :
quia secunduln alia genera oppositionum
non fit syllogisrnus ex oppositis, nisi se-
cundum contrarietatem ,reI secundum
contradictionem : ex quibus est inferre ex
uno oppositoruln concesso reliquum per
conclusmnem per syIlogismum, vel per
prreter necessarias propositiones : sicut si
dicanlus omnem disciplinam esse studio-
sam, et rursus in altera propositione
nullam disciplinam esse studiosam: aut
in particularibus syllogismis omnem dis-
ciplinam esse studiosam, et in alia propo-
sitione aliquain disciplinaul esse non stu-
diosam: quod non solet latere aliquem,
quia oppositiones illre non latent cum
maxilne opponantur: non enim semper
per eumdem syllogismum· sumitur oppo-
situm, ,sed etiam per alias interrogationes
.erit sumere oppositum., qure sunt prretei~­
necessarire propositiones, quemadmodum
inTopicisdictum est.
Ad ·multiplicationem autem syllogislno-
 lJB)1~R II P.RIORUM AN1\.L Y'rIC. TR1\C rr. V
rUlnex oppositis notandul1l est, quonialll
cum sint tres affìrnlationulll sive affirma-
tivarulll propositionulll oppositiones ne-
gativffi sive nlodi oppositionulu : quia ad
oluni opponitur nulli contrarie, et ad om-
ni opponitur non oUlni, et ad alicui op-
ponitur nulli eontl'adietorie, sexies sive
sex luodis accidit SUlllere opposita: quia
tribus IllOdis affirlnatio erit major et ne-
gatio nlinor, et tribus lnodis erit e eon-
.verso, scilicet aut oInni et nulli, aut omni
et non oluni., aut alicui et nulli: et con-
tingit hoc converti in terlninis in nlino-
l'elTI et majorelu, ut A inest omni B affir-
luativa posita ill majori, et nulli c ne-
gativa posita in luinori: aut e conver-
so A nulli c negativa in Ininori, aut
huie quidelll omni in u.na propositio-
ne, illi vero non onlni in altera proposi-
tione : et rursus hoc convertitur secun-
duro transpositionem propositionum et
terminorunl. Sillliliter fit in tertia figura
sieut in secunda : propter quod ex dietis
jam manifestum est quoties sive quot
IlIOdis, et in quibus figuris fit syllogismus
sive contingit fieri syllogisluU111 per op-
positas propositiones.
.Posset talnen aliquis dubitare de hoc
Objectio. quod dictum est, quod sex sunt combina-
tiones sive conjugationes in secunda, et
sex in tertia: quia hoc videtur falsum :
quia non fit syllogisnlus in secunda figura
Inajori existente particulari, nec in tertia
'fit syllogismus lllinori existente negativa.
Ad quod quidelndicendunl quod sex sunt
Solutio conjugationes syllogisnli ex oppositis, si-
cutdictunl est: sed quredanl earurn sunt
inutiles, et quredam utiles sunto
Si autelTI qureritur de· .nurnero eonju-
Dubitatio. gationunl inutiliul1l in secunda figura et
·tertia.., Dicendulll quod oluni inesse et nul-
Solutio. li inesse faciunt duas conjugationes. Aut
enim major est negativa, et minor affìr-
nlativa, et est primus rnodus secundre:
aut e converso., et est modus secundus
secundre fìgurre. lterum cum oluni inesse
et non onlni inesse faciunt duas.. A.ut
enim major est universalis etminor par-
ticularis, et tunc est quartus secundre:
aut e converso, et est inutilis conjugatio
in secunda figura. Adhuc nulli inesse et
alicui inesse faciunt duas, quarum una
facit tertium secundffi qUffi habet majo-
rem universalem negativam et minorem
partieularenl affirnlativam. Illa autem
qUffi est e converso, inutilis est. l~t sic in
secunda figura sunt quatuor syllogisITli
ex oppositis. In tertia autenl etianl sunt
sex conjugationes, sed tantulu tres uti-
les., scilicet qure habent nlinorelu affir-
mativam. Et hoc modo in universo sunt
nisi septem syllogislui ex oppositis.
Differt autenl syllogisnlus ex oppositis
ab illo qui est ex falsis : quia in syllogis-
IUO qui est ex falsis, contingit verum syl-
logizare, quenladmodum in ante habitis
dietum est prius. In syllogisluo autem ex
oppositis nunquarn contingit verum syl-
logizare, sed selnper falsulu : semper
enilu fit syllogismus in conclusione contra-
rius rei, hoc est., eontrarius illi modo se-
eundum quem se habet l'es: ut si est bo-
num secundulll rem, per syllogismulTI
ostenditur esse non bonurIl: aut si est
animaI, ostenditur esse non anilllal:
eo quod ex oppositis eontradictorie
est syllogislllus, qUffi vera simul esse
non possunt: et in syllogismo ex op-
positis ternlini subjecti sive positi pro
extremitatibus: aut idem sunt, aut unus
se habet ad 'alium ut totum, et alius ad
istum ut pars: qUffi secundulu rem a se,
invicem removeri non possunt: et ideo
fa.lsum est quod concluditur, quod unus
,ab alio renl0veatur. Convenientiam a,u- Removet
dubium.
tenl inter h08 syllogismos, ex falsis scili-
eet et ex oppositis, assignare non opertet :
quia InultulTI conveniunt, et convenien':'
tia eorum est manifesta.
Palalu etiam est ex oninibus qure dicta
sunt, quonianl in talibus paralogismis
(qui sunt syllogisnli ex oppositis) nihil
prohihet fieri hypothesilu contradictio-
nis ,: quia .nihil prohibet, qu~ respondens
concedendo opposita illlplicite vel ex-
plicite ducatur ad majus inconveniens,
scilicet quod idem de seipso ne5'etur,
quod lnaximum est inconveniens : et per
764
hoc dicatur ad hypothesilIl quaul prinlo
concessit, quando concessit opposita con-
tradictorie : quia ex hoc convincitut quod
hypothesis est falsa quam ,,f0ncess il. ]~t
hoc est sicut si dncalur ad hoc quod. nu- .
111erUS impar non est in1par : quia exop-
positis propositionibus quas concessit
respondens, fuit syllogislllus ex hypothe-
si prinHB contrarius, in hoc quod ad Ina-
jus deduxit et evidentius inconveniens.
Si ergo respondens sumpserit et con-
cesserit hujuSll10di opposita simuI impli-
cite vel expIicite, erit, sicut dictUD1 est,
per lllajus inconveniens hypothesis con-
tradictio.
Gportet autem considerare adhuc, quo-
niam sic qUffi simuI sint contraria, Don
est syllogizare ex syllogisnlo uno, ut sci-
licet sit conclusio unius et ejusdem syllo-
giSllli concludens, quod iden1 est bonum
et non bOnUITI, vel e converso, aut aliud
quid tale, in quo idelTI a se rellloveatur,
llisi statin1 hujuslnodi in majori proposi-
tione sumatuI', in qua ad rnajo1'enl extre-
n1itatelll opposita copulentur, sic, omne
animaI est albuln et non albulll : homo
est anin1al : ergo homo est albuIl1 et non
alhum. Aliter antelll duos syllogismos
oportet esso, quorulll unus concludit
unUDl oppositorun1~ et aIius concIudit 1'e-
liquum: sicut si SUl11atur et ponatur,
quod omnis disciplina est opinio et non
opinio : deinde assumere in lllajori, qnod
medicina est qUffidan1 disciplina: et fiat
syllogislllus in secundo tertiffi, sic, nulla
medicina est opinio : omnis medicina dis-
ciplina: ergo aliqua disciplina non est
opinio. Quen1admodum fiallt 1'edargutio-
nes ex duohus syllogismis : p1'in10 sy110-
gizante llnunl quod concedit respondens,
et secundo sy110gizante oppositum quod
est redargutio prius concessi. Hi autern
sy1logisllli paralogisl1li dicuntur: quia
. . .88Ie8&iii1
concludunt ex faIsis, sieut aliquando fit
in sophisticis: et prmcipue quia tali syl-
10gislllO delnonstratur contra cavillantem
principia: et quia ex propriis procedit,
ex falsis falsa concludens, cum ex primis
et veris concludere deheret, dicitur et est
para10gismus discip1inffi.
I)atet etianI ex prredictis, quod esse
contrarias sive oppositas propositiones
ad syllogislllUlll ex oppositis pertinentes,
alio modo quam hoc lllodo qui dictus est
et quelnadnlodum dixilnus, non est pos- QUOl~)(III"
Sy110g1HIIIII.
sihile. lIoç autem dictum est prius. At- ex o~.pll'U1I'
. contlllntili
tendendum autelll quod accipiendo sy110- sub syll l" l1
SffiJ ex 1111
gismurn ex falsis communiter prout sy1- sis, et lIllll
nlado III111
logislTIUS ex falsis potest concludere ve-
rum vel falsum, sive conclusionem ve-
l'anI vel falsam, sic suh syllogismo ex
falsis continetur sy1logisn1us ex oppositis.
Sic ardelll syllogismus ex faIsis non est
superius determinatus . .LJ\ccipiendo auterrl
syllogislllu111 ex falsis prout concludit ve-
rUIll tantum ex falsis (sicut in prffihabitis
detcrlninatun1 est de ipso) sic non conti-
net sub se sylIogis111Um ex oppositis. Objeetil I
.i\dhuc autem notandum circa hoc
quod dictun1 est, quod syIlogizantur
aliquando opposita per sy110gismum
unum, scilicet quando apposita impIi-
cantur circa UnaJll extremitatelll: hoc
enim videtur esse fa1suIll : quia talis pro-
positio rIura hahet prffidieata ex quihus
non fit UnUlll, et ideo est p1ures, et ex ta-
1ibus propositionibus non fit syllogislnus :
ergo nec sy1logisnlus llnus. Ad hoc au- Salutill.
ten1 dicendum, quod ex propositione in
qua illlplicantu1' plura circa unum (cum
siInpliciter haheat pIura prffidicata) potest
fieri syllogisrnus unus hoc I11odo unitatis
quo propositio est una: et sicut propositio
resolubilis est in duas, ita et talis syllo-
gisn1us in duos reso1ubilis est sy1logis-
ll10S .
 LIBER II PRIORUM ANALY1'IC. TRAeT. VI
TRll~TtlTUS
DE PECCATO CONTRA SYLLOGISM"UM CI RCUL.L\.REM, QUOD ES1'
PRINCIPIIPETll'IO.
Quid sit diffiniti've petitio eJ·us quod est
in principio, et quot modis fiato
Deterrninatis auteln jalll potestatibus
syllogismi et modis syllogismorulll ex
hypothesi, jam tractandum de peccatis
qure fiunt circa dictos modos syllogismo-
rum qui inducti sunto Inter peccata autenl
ista, primuIll est peccatum quod est pe-
titio principii, quod accidit circa syllogis-
mum circularem: et de hoc primum est
determinandulll. Determinemus ergo pri-
mum quid sit, et quot modis fiato Investi-
gando autem quid sit accipiamus prinlo
genus ipsius dicentes, quod id quod est
in principio petere et accipere, ut in ge-
nere sit sumere est (in eo quod est) per id
quod sumitur non demonstrare proposi-
tum : unde in genere petere quod est in
principio est aliquid tale ad probandum
accipere, per quod proposita conclusio
non nata est derIlonstrari syllogistice vel
ostendi.
Hoc autem quod est sic petere id quod
est in principio, accidit multipliciter.
Prilllo quidem modo, si tale aliquid acci-
pitur per quod omnino propositulll non
syllogizatur: quia penitus idem est ei
quod syllogizari debet, et non habet ra-
tionem inferendi et probandi propositum
ut si dicam, homo est anilllal, per hoc
quod 110lno est animaI, et hoc est quod
idelll est cum proposito et nonlin.et re
et ratione. Secundus· modus est, si pro-
765
VI
positum syllogizatur per ignotiora, ita
quod conclusio conclusa magis nata sit
esse principium ad concludendam prre-
missam, quam prrelllissa sit ad conclu-
dendanl conclusionem : ut si syllogi-
zetur, quod stellre meridianre (per hoc
quod sunt velocioris motus stel1is aqui-
lonaribus) sunt minores secundum quan-
titaterrl circuIi super horizontelll: hoc
enim est ignotius, quam quod stellre
meridianffi sunt velocioris rnotus per hoc
quod sunt nlajoris circuIi, et in eodeIn
ternpore transeunt spatiuIll nlajus, in quo
aquilonares transeunt spatium minus. Ad
idem redit si aliquid demonstratur per
similiter sive requaliter ignota, ut quan-
do aliquid ostenditur per hoc quod est
idem ipsi, et si non nomine et ratione,
tanlen convertibilitate est idem ipsi: ut
si homo risibilis esse nl0nstretur per hoc
quod est aptus natus ridere, et non per
hoc quod est animaI admirativum. l'ertio
autem modo fit hoc, si per posteriora
sua aliquid demonstretur: sicut si con-
tingat, quod parallelas non concurrere
demonstretur per hoc quod ubique in tota
positione requaliter distant, bene demon-
stratur: si autem e converso fiat, quod
scilicet ubique requaliter in tota positione
distant per hoc quod est non concurrere,
ignotunl per ignotius demonstratur. De-
monstratio enim est ex notioribus et prio-
ribus : vei simpliciter, et hrec est ve"ra de-
nlonstratio: vel quoad" nos, et hrec est de-
monstratio quredam.
IIorum autem trium simpliciter accep-
tUIU nihil est petere ea qUéB ex prinoipio
7.66 D. ALB. lVIAG~
'sinlpliciter, quamvis petatur principiuln
forte quoad aliquid, hoc est, quamvis pe-
tatuI' id quod ex tali principio (quale ad
demonstrandum assumitur) probari se-
CUl).dUlll naturam non poteste Aliaril igi-
tur divisionem faciendo dicamus, quod
quia quredalll sunt nata per seipsa cogno-
sci ,alia vero per alia et non per seipsa :
nanl principia nata sunt cognosci per
seipsa, hoc est, sua propria luce consen-
SUlll audientis in sui inclinant consensum.
Dignitas enilTI est, ut dicit Boetius, quam
quisque probat auditam. Aliaavtenl- sunt
nata cognosci per alia, et illa sunt qure
sunt sub principiis, non sicut genus sub
specie, sed sicut principiatum et causa-
tUffi sub principio et causa, quod non
nisi luce principiorum cognoscitur et non
luce propria.
, Undeprima conditio petitionis principii
est, quando idquod non per se natum est
cognosci, conatur ostendere sicut sit na-
tum cognosci per seipsum, et ad sui os-
tensionem non assumit aliud quo probe-
tuI',. sedsine probatione per alterum petit
il1ud concedi a l'espondente sicut si sit
principiunl: tune petit quod est in prin-
cipio. Hoc aritem dupliciter fit. Uno qui-
delTI lllOdo in quo rnaxime est petitio
principii, sic ut statim proponat idem
nomine et re et ratione àd sui ipsius pro-
bationelTI: quod tamen natum est non
per se, sed per aliud cognosci, et per il-
lud prQbet vel dicat se pI'obaI'e quod po-
situm· est sive propositunl. Secundus au-
telTI modus est, quo contingit petere prin-
cipiurn transgredientes ad alia qure sunt
antecedentia vel consequentia propositum,
et quando sumuntuF talia in illis qure
nata sunt per illud -quod propositurn est,
ostendi potius quaITI propositum ostenda-
tUI' per ipsa, et si conetur propositulll
ostendere per illa qure ostenduntur per
proposituIll. Cujus exemplum est sicut si
A- ostendatur per B,et B per c,c autenl
natum sit ostendi per A quod fuit princi-
pium, hoc est, a principio propositum:
tunc. enim accidit -sive sequitur idenl per
se ostendi in tali .probatio-ne-: quia siA 08-
OllD; PR.LED.
tenditur per c, c pritis est A, et si osten-
ditur c per A, A prius est c, et sic est prius
et posterius seipso. Adhuc si A per n os-
tenditur, et per c ostenditur B, virtus pro-
ban-di (qua B probat A) est ex c, et si c
ostenditur per A, virius (qua .13 et A osten-
diturper. c) est eXA, et sic virtus proban-
di A est ex- seipsa, ita quod A probatur
per A.
Quod faciunt iUi in geolnetricis qui
parallelas arbitrantur scribere et ex di-
stantia descripta probare, quod non COll-
currunt: parallelre enirn ex hoc quod
requidistantes et directe in continuunl pro-
trahuntur:, non concurrunt: unde si quis
e converso dicat parallelas ex hoc esse
parrallelas, quia non concurrunt,effe-
ctunl inducit ad causre probationelll, qui
efIectus notus est probari per _causanl.
Idem enilll quod nunc dictum est, latet
eos ipsos qui talìa sunlunt qure per prin-
cipiurn nata suni ostendi, qure nonvalent
delllonstrare 'propositulTI : eo quod poste-
riora sunt proposito, et potiu~ proban-
tur per propositum, quaITI e converso
propositunl per ipsa : quia non valent de-
mOIlstrare, quod non concurrunt si pri-
mo non ponantur esse parallelre. Propter
quod sic priora ex posterioribus syllogi-
zantibus accidit per rationern argumenta-
tionis singulunl dicere sic vel sic- esse
propter hoc quod.est singulum: et si est,
est: et si non, non est: et ita sunt sin-
gula probata ex seipsis. Et ex hoc sequi-
tur quod 0111nia sint per se nota, quod
est irnpossibile, quia sie omnia essent
principia et nihil esset principiatum. His
ergo duobus modis petitur id quod est in
principio: et ideo petere id quod est in
principio, est idem àd probationem sui-
ipsius assunlere statilTI nomine idem et
ratione, vel ad aliud transgrediendo quod
nOn probat nisi principii virtute, sicut
dictum est.
Hoc autem qualiter fiat in prima figu-
ra, prilllo declaremlls: in prima enim
figura medium est in toto primo et postre-
lllum est in toto medio. ()stendaIllus -au- -
tern ·qualitet; in prinla figura petitur pI'in";;-
 LIBER II PRIORUlVI ANAI~yrrIC.
ClplUln in majori propositione dicentes,
quod si aliquis dubitet de hac conclu-
sione, quoniam A inest c, sive quod c est
A, et sit sic syllogizata, 0111ne B est A,
offine c est B, ergo omne c est A. Dubi-
tet auten1 sillliliter de 111ajori, hac scili-
cet quoniam A inest B, sive quod oDlne
B est A, et petit sine probatione A inesse
B, sive quod omne B est A: ex tali proces-
su non est manifestum si petit id quod
est in principio. Sed manifestum est,
quod in tali'processu nihil denl0nstravit :
non enim potest esse principiun1 demon-
strationis positu!U in ipsa demonstratione
pro majori quod similiter sive requaliter
est incertum conclusioni: quia non de-
lllonstratur minus notum nisi per magis
notum. Si autelTI in tali syllogismo qui
est prilllus primre figurre, B mediuln ad c
minorem extremitaten1 sic se habet, ut B
idem sit cum c subs tantia et dil'finitione,
autpalam sit,quonialll convertuntur TI etc,
sicut homo et risibile, aut quod ,inest
unum alteri slcut sunt idelll qure acciden-
te convertibili sunt eadem: tunc procul
dubio petet quod est in principio: quia
tunc sicut p,er B probatur A de c, ita per
c probatur A de B, qure est n1ajor probata
per conclusionem et conversionem mino-
ris, sicut conclusio probatur per majoren1,
sic, omne c A, olllne B c, ergo omne B A.
j\!Ionstrabit ergo. per illa (hoc est, conclu-
sionelll et 111inorem) quoniarn A inest B
qure fuit major, si B et c convertantur:
nunc autern si non convertantur, hoc pro-
hibet principii petitionem: sed non pro-
11ibet petitionenl principii IllOdus talis
terillinos sUlllendi. Si autem hoc faciant
aliqui, quod te1'01ini n1edium et 111inor
extrenlitas conver1antur: tunc fiet quod
dictum est, petitio seilicet principii, et
convertent syllogisIl1uln in probationenl
maj oris per eosdem tres terl11inos ex con-
versa minoris. cum conclusione sumpta
syllogizando Il1ajorem: quia sic nlajor
probabit conciusionelll, et conclusio n1a-
joren1: et sic sequitur in secundo nl0do
petitionis principii, quod nlajor probatur
per ·n1,ajorenl.
TRACT. VI 767
Similiter fit petitio principii In prIma
figura in rninori propositione. Sin1iliter
eninl est (petitio principii scilicet) si ad
probationelll ejusdem conclusionis qua
probatur A de c per B, sumpserit Inino-
ren1 reque dubialn conclusioni, scilicet
quod sumat B inesse c, hrec eninl fuit Ini-
noI': et si similiter vel requaliter incer-
tum B inesse c sicut A inesse c, non qui-
dem ex hoc dicetur petere id quod est in
principio: sed certum est quod non de-
monstratur propter causalll qure ante di-
cta est. Si autem idenl sit A minor extre-
mitas, et B medium, aut sint se habentia
in eo quod convertuntur ad invicem, aut
in co quod accidente aliquo sequitur ge-
neraliter A ad B, et e converso: tunc pro-
pter eamdenl causam (qure dicta est) pe-
tet id quocl est in principio: quia scilicet
sicutperillinorenl probavit conclusionem,
ita ex conclusione et conversa rllajoris
concludet lllinoreln : et sic idelll probatur
per seipsunl. :I)ictum est enilll a nobis jalll
in ante habitis quid valet in secundo Ill0-
do id quod est petere icl quod est in prin-
cipio: dictUIll est enim quod quando per
seipsum n10nstrat aliquid quod non est
per se lTIonstrandulll nec per se manife-
stum, est id quod est in principio petere.
Si ergo petitus est id quod est in principio,
est per seipsuffi lllonstrare quod non per
se manifestuIll. Hoe au1em est sive eon-
tingit non ostendere quando similiter clu-
hia sunt principia syllogisllli, sicut con-
clusio qure monstratur: et id per quod
Illonstratur, est idem in eo quod ipsa sunt
eadem eidem, quia' cqnvertuntur: vel
eadem nlediuln et extrenla qUffi de se in-
vicem concluduntur per medium : vel in
eo sunt idem, quod idenl acciclens est
ejusden1 et eisdenl inesse sunlitur: tunc
Het petitio ejus quocl est in principio. Si
autenl in principio petere, est pe~ seip-
SUIll 1110nstrare quod non per se Illon-
HtranduIll est, sed per aliud: quia non est
per se manifestum. IIoc auteIll quod di-
ctUIIl est, non ostendere contingit quando
sinliliter vel ffiqualiter dubia sunt quod
ostenditu'r sive 1110Qstratur ut conelusio,-
768 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
et per quod monstratur sicut altera prre-
missarum vel ambre. Contingit autem du-
pliciter, scilicet vel in eo quod eadem ei-
dem conv'ertuntur in altera propositione,
vel in hoc quod idem eisdem inesse su-
rnitur, sicut in prima figura, in qua talll
major extremitas quam mediuln inesse
ponuntur nlinori extrelnitati: et hrec si
fuerint eadenl, oportet quod terulini ma-
joris convertantur cunl minori; i~ priuIa
enim figura sumitur nlajor extrelllitas
inesse tam nIedio quam postl:emo :' qUffi
si sint eadem, oportet quod termini mi-
noris eonverlantur: sie eninl fit Ininor
propositio ex medio et postremo.
Et quod nune, dieturn est de prima fi-
gura, eomillune est ad seeundam et te1'-
tiam, si inesse sumatur eoulmuniter ad
hrec duo, scilicet ad nlodum quo prredi-
catum inest subjecto, et ad modum quo
e converso subj ectulll inest prredicato. Et
sic per hoc quod dictum est (in hoc quod
eadem eidem, ,et in hoc quod idelll eis-
dem inest) intelligitur eonvertibilitas ter-
rninorum, in hoc scilieet quod terlnini
lnajoris propositionis eonvertuntur vel
minoris. Sic ergo, sicut dietum est, Ht
petitio principii. In nledia autem figura
et in tertia utrinque sive utroque modo
eontingit terminorum convertibilitas, tam
in majori, quanI in minori: et sequitur
quod contingit id quod est in principio
petere tam in media, quam in tertia H-
gura. Sed in hoc est difIerentio, quod in
prredicativo syllogisillo propter dictam
convertibilitatem contingit in primafi-
gura et tertia, sed in negativo contingit
in secunda figura. Quando autem nega-
tivre sunt propositiones et negativi syllo-
gismi, tunc petitur quod est in principio
quando eadem removentur ab eodeul,
hoc est, quando idem removetur ab eis-
demo In negativo enim syllogismo Ht pe-
titio principii petendo negativam, quando
alterius propositionis qUffi est affirmativa
termini,.. convertuntur: quando eniul ea-
dem rellloventur ab eodem, fit petitio
principii in modo negativo in quo Inajor
est affìrmativa, et termini ejus sunt con-
vertibiles, sicut in secundo et quarto se-
cundre figurre. Per hoc autem eointelligi-
tuI', quod etiaIIl fit petitio prìneipii, quan-
do ponitur idenl removeri ab eisdem sicut
in luodo negativo in quo lllinor est affir-
Illativa et terlnini ejus convertibiles si-
J J
cut in seeundo prirnre, et in primo secun-
dre: quia e,dem removeri ab eodem con-
tingit in secunda figura, ubi major est
affirlnativa, si termini majoris conver.tan-
tur: ibi enim reIllovetur tam mediuIll
quam major extremitas a minori extI'e-
mitate: et ideo si convertuntur termini
majoris, oportet quod ideln removeatur
ab eisdeUl. ,Idelll autem removeri ab eis-
deul contingit ubi major est negativa, si
termini lllinoris '(qure affirmativa est) con-
vertuntur: ibi enim l'emovetur prilnum
talll a nledio quam a lninori extremitate,
i
qure convertuntur si termini lninoris con-
vertantur. Palet ergo, quod non sinliliter
petuntur utrreque proposiiiones in negati-
vo syllogismo : propositio enim negati-
va potest peti quando termini affirmati-
Vffi propositionis convertuntur, et est evi·
dens principii petitio: sed non ~imiliter
est evidens petitio pril1cipii quando pe-
J
titur affirluativa :qùia termini negativre
non convertuntur sieut ternlini affirilla-
tivre, eo quod termini negativre proposi-
tionis 11abent quanldam inter se opposi-
tioneln. Sic igitur Ht petitio prineipii in
prinla et tertia figura.
Similiter autem fit petitio principii
etialll in llledia figura in modo negativo,
sicut in ·aliis figuris: eo quod non con-
vertuntur termini secllndum negativos
syllogismos, in hoc quod non convertun-
tur sieut in affìrlnativis propositionibus:
quia, sicut diximus, non silniliter fit pe-
titio principii secundum utrasque propo-
sitiones. Sic ergo Ht petitio principii in
olnnibus figuris.
Petitio tamen principii (sieut nunc de-
terminatum est de ipsa) in demonstrati-
vis est secundulll veritatem: quia ibi et
re et ratione ideln petitur: quia sic ha-
bent esse demonstrativa. In dialecticis
auteln fit petitia prineipii seeundum opi-
 LIBEI{ II PRIORUl\I ANALYTIC. l~RACT. VI 7G9
nionem: quia ibi sufficit idem esse se- concludunt de necessitate IllOdi et figurffi:
eundum opinionem. Sic ergo fit petitio et hoc deficit in petitione principii. Adhuc
• p~ti.t.i0n~ principii. Ex hoc auterll patet quodde autem eum dieitur non dClllonstrari pro-o
'InCIlJll 111- •• ••••• •
Il'Ma int.en- petItIone prInCIplI aliter determU1andum positun1 quando id quod prius est per
me d~ter·
rainal.ur in est in E lenchis, et aliter in Topicis, et posteriora ostcnditur, quod tan1en SCIU-
\'tH'SlS 10-
Ika parti- aliter hic in Prioribus -iinalYlticis. In 80- per contingit quando causa per ofl'ectuln
bus. -
phisticis enin1 determinatur ut pars prin- ostenditur, intelligitur quod non oslendi-
cipalis sophisticorun1 locorum: quia est tur sic propositulll simpliciter, sod cui
unun1 de principiis i11ius scientire. In l"To~ vel alicui (sive quoad nos) hoc n1odo
picis autern et hic non tanquan1 inten- propositun1 potest ostendi. Silniliter cum
tum principaliter, sed tanquam vitium dicitur quod non fit petitio principii,
quod cavendurll est. quando ignotulll per reque ignotum osten-
)~omodo Si autelll qureritur qum sit difIerentia ditur, intelligitur quod non ex hoc fit
fllerunt pe-
110 principii inter petitionelI1 principii secundum verl-
lt!CUIlduUl .
petitio principii-, sed potius ex hoc quod
IU'iLdtem et taten1 et secundum opinionem Dicen- idelll non notUl11 per se ut notuill per se
,o(~undum '
)pinionem, dum quod petitio. principii secundun1 ve- sunlitur, cui aceidit reque ignotun1 esse.
fitateu1 est, quando non per se notum se- Adhuc auten1 notandun1 quod quamvis
cundum reII1 et veritateu1 ut per se no- principia cognoscallllls in quantum ter-
tUffi surnitur. SecunduIn opinionen1 au- 111inos SCilllUS: quia tarnen termini sunt
tem est, quando non per se notuIIl seeun- substantialis causa Inaterialis principio-
dum opinionem- respondentis ut per se rUIll, sciendo ea per ternlinos, scirnus ca
notuIn sun1itur: et quia cadit in syllo- per seipsa: et si etiam inductionc pro-
giSIllO cireulari, qui ll10dus ratiocinandi . bentur, non probantur per alia quam
11ic detern1inatur, ideo hic habet d~ter­ qure in ipsis sunto 130etius talllen dicit,
n1inari, quamvis denlonstratori ut illstru- quod de se nota sunt et approbantur ab
lllentum prreparetur : quia a principio di- omni bene dispositu111 habente intc11e-
cturll est, quod intentio finalis est circa ctun1, qualllvis forte alicui indisposito
disciplinam demonstrativalll. per induetionem quoad senSU1l1 ostendan-
tUI': nec est inconveniens iden1 esse no-
tius et ignotius seipso sccundun1 rationes
CAPUT II. diversas: et hoc n1odo nihil prollibet
principia in suis partibus lllaterialibus
De exclusione duorum qUéB suni circa considerata notiora esse seipsis conside-
petitioneln princilJii. ( ratis in esse totius cOlllplexi secunduill
compositionell1 alicujus de aliquo. Atten--
Circa ea auten1 qure dieta sunt, priu10 dendum etiam quod petitio principii fit,
quiden1 notandU111 est, quod cun1 dicitur, ut dixirnus, quando non per se notulll
quod in petitione principii non ostendi- ostendi ut per se notulll accipitur: quia
tur propositulll (CUlll tUIllen in petitione aliter in principiis qure seipsa ostendunt
principii ex necessitate concludatur sicut et sunt nata per seipsa cognosci, fieret
in alio syllogislllO) 1 inte11igendull1 est petitio principii. Quan1vis etialTI effectus
hoc, quod ad hoc quod ostendatur pro- den10nstretur per causan1, et eadem cau-
positum., opor1et quod prremissre na- sa per eurndenl effectull1 sit nata demon-
tre sint ostendere, et notalll facere pro- strari: tan1en non fit petitio principii,
positalll conclusionerll cum hoc quod quia causa non est nata dernonstrari per

.-
1 In petitione principii est necessitas illatio- ter, sedcontra syllogisluum probativulu, de quo
nis sicut in aliis syllogislUis. Ex quo sequitur tamen est considerandun1. P. J.
quod non peecat contra syllogisrnU111 sirnplici",
 770 D. ALB. MAG. ORD.
effectum secundum eamdem speciem de~
monstrationis.
ObjectIo. Si autem aliquis objiciat dicens, quod
in circulari syllogismo vicletur fieri peti-
tio principii. In syllogismo enim circulari
sic se habent terlnini et propositiones,
quod una est reque dubia conclusioni, e.
~ Solutio. termini alterius convertuntur. Sed dicen-
duni ad hoc, quod si in syllogismo circu-
lari supponatur propositio reque dubia
conclusiop.i qure non est nata nosci per
se, procul dubio fit petitio principii. Si
autem sumatur propositio immediata, et
per se nota ad ostendendum effectum, et
convertatur et fiat circularis ostensio,
non fit petitio principii: quia non accipi-
tur propositio reque dubia conclusioni se-
cundum veritatenl: et etiam .ideo quia
idem ostendit se, quod natum est osten-
dere seipsum.
Petltlo prin. 8ciendum etiam quod in omni figura
Cl~~\s~i:YJi et in omni modo in quo fit syllogismus
e~id~~~~u:t circularis (sive universalis sive particula-
n~~a~~1:J::. ris, sive affirmativus sive negativus) pot-
ter. est incidere petitio principii, si sumatur
aliquid quod non estper se notum ut per
se notum, sed aliquando hoc fit eviden-
ter, et aliquando minus evidenter. Evi-
de1~ter quidem, quando ex conversa con-
clusionis et altera prremissarum absque
aliquo alio syllogizatur conversa reliqua.
Non tam evidenter autem fit, quando ad
hoc indiget aliquo alio, sicut transposi-
tione negativre in affirmativam. Et quan-
do superius dictum est secundum Aristo-
telem quod non silniliter in negativo syl-
logismo petitur utraque propositio, sic
intelligitur quod negativa petitur eviden-
ter si termini affirmativre convertantur,
sed affirmativa minus evidenter petitur,
eo quod ad conversive syllogizandum
oportet negativam transponi in affirmati-
vam.
Dubitatto. Si autem qureritur quot modis petitur
Qu~~l~igdis principium in qualibet Hgura ? Dicendum
pet~t~r quod in prima fiO'ura
prmClplum o in nlodo primo du-
in p~~~ fi· pliciter petitur : et hoc evidenter: petitur
enim major et petitur l1linor. In sec,:!ndo
autem modo similiter bis petitur, .sed
PR.LED~
major petitur evidenter, minor autem'la-
tenterl' In tertio autem modo senlel peti-
tur tantum, scilicet minor si termini ma-
joris convertuntur. Similiter in quarto
nloqo semel petitur: non tamen eviden-
ter: petitur enim in minori propositione.
Sic igitur in prima figura sexies fit peti-
tio principii, sed quatuor modis eviden-
ter, duobus autem inevidenter, sicut ibi-
dem fit circularis ostensio. In secunda Quot moctl'
In secunt
autem figura tripliciter fit petitio princi- :Ofi~a .:.
pii sicut et circ~latio, sed in secundo et q tia.
quarto evidenter, in primo autem non
evidenter. In tertia autem figura in qua-
tuor, scilicet in tertio et quinto eviden-
ter, in quarto autem et sexto non evi-
denter: et hoc fit semper petendo parti-
cularem P.fopositionem.
Patet igitur quod tot modis principium
petitur, quot modis circulariter o~tendi­
tur. Patet etiam quod in modis universa-
libus negativis fit principii petitio in utra-
qlIe propositione,. sicut et in nlodis uni-
versalibus affirmativis. Patet etiam quod
in nlodis particularibus nunquam fit peti-
tio principii petendo propositionem uni-
versalenl, sed petendo particularem : cu-
jus causa est, quod universalis no~ syl-
logizatur ex particularibus. In Inodis au-
tenl universalibus tertire figurre omnino
non petituf quod est in principio sicut
nec circulariter syllogizatur in eisdem.
CAPUT III.
De 1nodis eJ'us quod est non propter hoc
accidere falsum.
,ritium autem secundum quod est non
propter hoc accidere falsum (quod dicitur
accidere sive sequi) et quod séepe in di-
sputationibusrespondentes opponentibus
solemus dicere, primum et principaliter
est in syllogismis qui fiunt ad impossi-
bile, in quibus primum supponitur fal-
sum, ex quo dicitur sequi aliud falsum
quod est maju.s inconveniens quam pri-
mUln : quando quidem falsu.m (quod se-
cundo conchl~it~t.~x .falso 4atq). ~~t ~~
 _LIBER II PRIORU~I ANA.LYTIC. TRACT. 'TI
contradictionenl ejus falsi quod denlon-
stratum est in syllogismo qui prin10 fuit
ad impossibile. Secundunl enil11 falsum
(per hoc quod est nlajus quam prinlum)
contradicit primo: quia ostendit ipsum
esse falsuln et non esse coucedendum.
Iloc autem ex hoc patet: quia ille qui
non contradicit (hoc est, qui non contra-
dicere intendit ad hypothesinl prinlo po-
sitam) nunquam disputando dicit quod
falsurn sive falsa conclusio non sequitur
propter hoc quod positunl est: quia ille
non disputat ad aliquaul hypothesim:
sed si sequitur falsuln, dicit indeternlina-
te quod falsum aliquod positum est in
prrenlissis, et non dicit non accidere fal-
SUU1 vei accidere propter hypothesil11 de-
terminatal11: et ideo non dicitur hoc in
ea denlonstratione qUffi ostendit sive in
ostensiva: ostensiva enil11 non ponit pri-
mo hypothesim cui contradixit ille qui
syllogizat ad inlpossibile.
Alllplius autem ad idem est alia ratio :
quia quando aliquid interimitur osten-
siva delllonstratione, secundul11 l'cm
syllogizatur per tres ternlinos, sicut si
syllogizatur per A B c, et syllogizatur aIi-
quid falsum esse secundum renl : et tune
non est vel contingit dicere, quod conclu-
sio non sit syllogizata, non propter hoc
quod determinate positum est in hypothe-
si, quia nulla hypothesis est ante posita:
et ideo non dicitur tunc a respondente,
quod non est factus syllogismus impossi-
bilis secundum conclusionem : quia nos
dicil11US 1unc fieri non propter hoc quod
posituln est conciusionel11 qure concludi-
tur, quando interemptohoc deternlinate
quod prius poSitUl11 est in hypothesi, nihil-
ominus concluditur syllogismus ejusdem
inconvenientis: quia non potest esse
causa qua ablata adhuc renlanet idenl'
efIectus : et talis modus non est in osten-
sivis syllogisl11is. Interempta propositione
quanl ponit hypothesis et ablata non pot-
est fieri ille syllogislllUS qui est ad hanc
eamdem interimendam.
Manifestum est igitur ex his qUffi d~cta
sunt quonian1 non propter hoe aeeiderc
J tern11110, sive ille. sit subjeetull1 hypothe-
771
falsul11 in his syllogisl11is est, qui sunt ad
illlpossibile : et ex hoc concludi potest dif-
finitio ejus quod est non propter hoc ac-
cidere. Est enil11 non propter hoc accidere
falsum, quando sic se habet conclusio
secundi syllogislni (qure est ilTlpossibilis)
ad eal11 hypothesinl contra cujus positio-
nenl procedit syllogismus, et e converso
hyp01hesis ad il11pOssibile conclusul11, ut
et CUI11 sit et cum non sit hrec eadem hy-
pothesis : nihilol11inus accidit vel sequitur
inlpossibile conCIUSUl1l. Hujus autem pec-
cati t1'es sunt ll10di.
l\fanifestissil11US autel11 et pril11us et
potissil11US est-, quod scilicet non secun-
dum positionern impossibile conclusum
accidat, quando hypothesis inconjuncta
est a ternlinis per quos ll1edios concludi-
tur il11possibile : et hoc est quando in
nullo ternlino comillunicat CUl11 syllo-
gisnlo qui contra hypothesim inducitur :
et hoc quidenl dici habet in Topicis so-
phisticis qui Elenchi dicuntur : hoc enirn
non est eausal11 ut causanl ponere. IIu-
jus autenI exemplulll est, ut si aliquis
volens ostendere hanc eonclusionenl,
quod diameter quadrati est asimeter co-
stre sive lateri, SUInat ad hoc ostenden-
dUl11 vel. conetur sumere rationel1l Zeno-
nis, qui probat quod nihil contingit 1110-
veri, eo quod in spatio non contingit per-
transire infinita: et ad hoc inducat con-
cludendo hoc inlpossibile, quod dianleter
est sil11eter sic, non contingit pertransire
infinita : ergo dianlcter non est sin1eter:
nullo enil11 1110do falsum (quod conclu-
dit) est continuunl sive conjunctunl per
aliqual11 prrel11issarum vei termino rum
locutioni sive propositioni prremissre qure
sumitur ex principio ad probandum, quod
diameter est simeter : quia in syllogismo
cOl11municant falsum conclusum, et pro-
positio qure ad hoc concludendùnl prre-
....m ittitur.
Alius autenI modus secundus (minus
vero ll1anifestus quarn ille qui dictus est)
fit, si dicatur -continuatum sive conjun-
ctU111 il11pOssibile CUITl hypothesi in altero
 772 D. ALB. MAG. ORD. PR.iED.
sis sìve prrodicatum : talTIen falsum quod
concluditur, dicatur non accidere propter
hypothesìm : hoc enim est possihile, sci~
licet quod et conjunctuul sit cunl hypo-
thesi falsul1l, et tamen falsunl non accidat
propter hypothesiu1. I~it autem duplici-
ter, scilicet et in Il0C quod est superius
supra prredicatum hypothesis, et in hoc
quod est inferìus sub subjecto llypothe-
·sis. Iuferius quidem sub subjecto SUUlen-
'do 11t si sit hypothcsis hrec A inesse B"
ita quod supponitur omne B esse A ; hoc
autern SUInatUI' sub subjecto quod est B,
et sumptum sub B sit c, et sub c sun1a-
turD, et arguatur sic, olnne CB, omne DC,
ergo on1ne D B. Et sit hoc impossibile:
sed hoc non accidit pl'opter hypothesinl
priu1aln : quia ipsa posita et ipsa remota
nihilo111inus accidit idem ex aliis positis"
quiu si ablato eo quod dictUlTI est A esse B,
nihilorninus B insit c et D, tunc patet
quod falsum (quod conclusull1 est) non
accidit propter CalTI hypothesim qUffi est
ex principio sumpta.
Aut rursum tertius modus si in superio-
ri supra prffidicatum hypothesi SUlnatur
id quod continuat sive conjungit ad hy-
pothesiln" ut si dican1us eadenl quanldanl
-esse hypothesi111 qUffi est (B est A), et ac-
cipialnus E super A dicendo" 0111ne A est E,
-et accipiaulus superius ad E dicendo,
omne E est F, et syllogizeu1us sic, omne E
est F, 0111ne A est E, ergo 0111ne A est F.
Et sit hoc impossibile: sed hoc non
accidit proptel' hypothesis positiollelll pri-
malTI: quia sic nihilominus sequitur, vel
erit idenl in1possibile interenlpta sive
remota priOla positione : quia in talibus
oportet aliquem syllogizare rccte volcn-
te1n ex hypotl1esi aliqua (in1possibile
quod sequitur) copulare per terminos pI'o-
positionuill usque ad hypothesilll, ita
quod ipsa hypothesi posita sequatur, et
ipsa remota non scqnatuI': quia aliter
el'it petitio prineipii, et falsum non se-
quitur propter hypothesin1 : secI si conti-
nuatur usque ad terlninos hypothesis,
tune falsu111 sequitnr propterhypothesilu,
sicut patet si a.d inferius (sul. subjecto
hypothesis sumendo) fiat continuatio:
sun1atur enilTI sub B subjecto c, et sub G
SUl1latuI' D, sicut pl'ius, et concludatul'
Iloc impossibile, 0111ne D est A, sic, ùn1nc
C B, omne D c, ergo OITIne D est B. Et fiat
continuatio ad hypothesin1, sic on1ne n
est B, on1ne B est A, ergo D est A. Et
-hoc falsum. Sed hoc aecidit propter hy-
pothesinl : quia si destrueretur hypothe-
sis, non accideret in1possibile : sic enim
erit sequens propter hypothesim falsulll
in affiI'nlativis syllogismis, si fit copulatio
usque ad. prffidicativum terminum hy-
pothesis prin1ffi. N am si impossibile est A
inesse D (quod pro ilTIpossibili conclu-
SUl11 est) interempto A (quod primumfuit
prredicatulTI hypothesis), jalll amplius non
el'it sive sequitur falsu111 illo interempto.
In superiori autelTI fit copulatio si acei-
piatur id quod supra pI'redicatum de quo
exit prredicatio : quia hoc prffidicabitur
de prredicato hypothesis sic: accipiatur
eninl E supra A, et supra E sUlnatur F, et
concluditur quodomne B est F" sic, omne E
est F, omne A E" ergo omne A F. Sod
si hoc detnI', et Olllne B est A, ergo OITIne
B est F, quod est ilnpossibile : quod sequi-
luI' ex hypothesi copulatulTI usquc ad hy-
pothesim ipsam : nalli F non est possi-
bile inesse B-, et intercmpto B in priu1a
positione non erit sive scquetur an1plius
impossibile. Iloc autcm quod diximus in
affirn1ativis syllogismis, per omnem eum-
delTI modum similiter fit in syllogismis
in quibus sunt ternlini privativi sive ne-
gativi. l\Ianifestunl igitur ex his qUffi di-
eta sunt, quonian1 cunl in1possibile quod
concluditul' non est copulatun1 ad eos
toI'n1inos qui sunt ex principio, hoc est
prilTIffi hypothesis suhjectun1 et prredica-
tun1 : tunc enirn non aceidit falsunl quod
concluditur propter positionenl" hoc est,
prilnalTI hypothesim, et est hypothesis
non causa.
Est tan1en differentia intcr non CaUSalTI Differl
ut causam, et in terfalsum non propter hoc C~~:~I
accidere, et hahent se sicut inferius et su- n~;u~~
. u b·lque c)t semper li)1
PC]".lUS..qUla l . est hoc 8<
re full
fa]SUIll non propter hoc aeeidere, est hy-

pothesis non causa; sed non oportet
quod sit non causa, ut causa, quia 0111ne
quod est non causa ut causa, est non
causa, sed non convertitur ': etsic onlnis
non causa ut causa est non propter hoc
accidere: sed non convertitur quod 0111ne
quod est non' propte~'> hoc accidere, sit
non causa ut causa.
Attendenclum autenl quod faisuni non
propter hypothesim accidere (quod fit
propriejn,,~y~!qgi~nlo a4 iIIlPossibile) j a'm
probatum est fieri in sylto glsnlo ostensi-
vo ; quia etiam diffinitione ejus quod est
id quod in principio est petere, sicut ex
diffinitione sua patet in ostensivo syllogis-
mo : est eninl petitio principii, quando
non per se notuln ut per se notum osten-
ditur vel sunlitur ad ostendendum.
Non causa Sciendum etialll quod hoc modo dicta
ut eausa
duplieiter non causa quo dictuln est non propter hoc
dlcituf"
accidere falsunl, cadit proprie circa syl-
logislnum ad irnpossibile. Dupliciter e"nim
dicitur non causa. Uno quidenl luodo
quando propositiones de necessitate con-
sequentire non inferunt conclusionenl : et
hoc modo non causa est in omni syllogis-
mo apparente et non existente: et hoc
etiam frequenterjuxta syllogislllum osten-
SiVUlll. Hoc autem nlodo non dicitur hic
non causa id quqd est non propter hoc ac-
cidere. Alio auteln modo dicitur non
causa propositio, qua dempta et ablata
non minus sequitur inlpossibile ; et hoc
l1lodo dicitur non causa esse non propter
hoc,. accidere falsum: et hoc modo hjc
dicitur non causa, et accidit circa ~yllo-
Removet gismum ad ilupossibile. ~iodos autenl
dubium.
ejus quod est non propter h oc accidere
non oportet per syllogisnlos et figuras
variare : quia alire figurre descendunt a
prilna,et primre figurreparticulares ab uni-
versalibus : ideo sufficit in prinlo primee
ostendisse, et dicere quod silniliter in ne-
gativo.
Quot modis Adhuc autenl notandum quod licet
ùic~~U:sa~lOn quatuor 1110dis dicatur causa, et totideln
lnodis in cOlnlnuni dicatur non causa,
tanlen non causa (qure est non propter
110C accidere falsum) non dicitur nisi
77~3
duobus Inodis, scilicet per defectnm oaUSffi
materialis, et per defectunl causre efficien-
tis : et per defectum materialis dicitur in
prinlo modo qui lnanifestissinlus est, per
defectuln auteni efficientis in aliis. Si
enim id quod sequitur, copuletur ad
utrurnque ternlinum hypotllesis, tunc erit
causa, et propter hoc accidere : si uutem
fiat copulatio ad alterunl tantuln, tune
erit non causa., et heec copulatio vel fiet
ad subjectum, et erit secundus modus,
vei ad prredicatum, et erit modus tertius.
CJ\.PUT IV.
De solutione obJ"ectionis sophisticélJ qUc13 est
contra prminducta.
I-Ieec autem qure dicta sunt de eo quod
est non propter hoc uccidere, vera sunt:
aut forte aliquis opponens contra prmin.-
ducta dicet., quod nec sic (prout ante de-
terminatulll est) propter hypothesim dice-
tur accidere falsum, quia scilicet falsum
copuletur ad terminos hypothesis: et-
enitn si non ei quod est B quod est sub-
jectulll 11ypothesis, positulll est A inesse,
quod prius per c et D syllogizatum es~,
sed forte ei quod est B inesse A, quodetiam
estsumptum sub B,ethoc sit etiaminconve-
niens et impossibile, et B dicatur inesse c,
ita quod hrec sit vera, onlne B est c, et
sub c sumptum sit D, ita quod omne D C,
et sic. rilanet adhuc inlpossibile syllog,i-
zatulll per aliud lnedium, scilicet qu~d
OlnneB A. Similiter auternfitidem illlposs:i-
bile in sursunl sumendo terminos per alia
11ledia ascendenti: et sic patet quod ad-
huc sequitur impossibile per aliud l11e-
diulll, et cunl est et cunl non est prinia
hypothesis: et sic non videtur esse
verum quod dictum est, quod non pro-
pter hoc accidere tunc sit quando hypo-
thesi posita et non posita sequatur impos-
sibile : quia per aliud lllCdiulH ùesccn-
dendo vel ascenclendo sequitur idcIll in-
conveniens. Sic ergo opponi poteste
Sed ad hoc diccndul1l quod nune ita
 774 D. ALB .. ~.IAG.
dicendum estsicut detel'lninatum est. Aut
addendunl est ad superius dicta, quod
cum. est positio aliquando et cum non
est, nihil minus dicendum est fieri (sive
sequi) falsum: et hoc non esse satis ad
solutionem, quod dicatul', cum est hoc,
est hoc, vel non est, nihilominus fieri
sive sequi falsum : hoc enim non sic su-
mendum est; quod alio medio posito, hoc
est, per aliud mediuIll idem accidat im-
posbile.. Sed hoc addendum, quod hoc
quod est hypothesis ablato, per alias pro-
posisitiones l'emanentes et non per aliud
medium, adhuc idem accidit impossibile,
quod tunc. hypothesis Ilon est causa im-
.possibilis·.
Hoc auteln ideo addendunl est: quia
fortasse idem inconveniens vel falsunl
.potest accidel'e per plures hypotheses sive
suppositiones, quarurn una ad alteram
non ol'dinatur, sicut parallelas coincidere
vel eoncurrere prohatur per duo media:
si enim pl'otl'actis parallelis, et linea me-
dia perpendiculariter ducta ab una super
aliam, si angulus illius perpendicularis
linere quem facit super parallelalll inte~
rior, nlajor sit quam angulus ejusdem
exterior cum ambo debeant esse l'ecii et
requales : tunc sequitur quod coincident
parallelre versus angulum minorem, si
protrahantur in continuum. Idem autem
inconveniens sequitur si triangulus re-
ctangulus haheat plures reetos vel requales
rectis quam duos : si enim linea 'qure
. cadi t supel' duas parallelas, duos·rectos
facit, cum parallela supra cadit, et clau-
o datur triaI)gulus ab angulo linere inferio-
ris ad superiorem linea l'eeta dueta, an-
guli extrinsecus (super parallelam ex illa
linea super parallelas facti) sunt requales
duohus rectis. Est autem superior angu-
lus primre linere super parallelam rectus.
Oppositi ergo anguli requipollent duobus
rectis. Si autenl contineant plus quam
duos rectos, oportet quod angulus prius
ductus sit major reeto : oppositus ergo
erìt minor recto: intrinsecus ergo et
extrinsecus non erunt anguli requales : et
sie iterum versus minorem angulum
ORD. PR.LE'O.
concurrent Iinere. IIujus autem exem-
plum est sic.
Est autenl hìc notandum, quod hic·de Removot
dubium.
110c inlpedimento oportuit tantum deter-
minare, et non de aliis locis sophisticis :
quia hoc peccatum direete est contra syI-
logislni consequentiam de qua hic inten-
dimus. Alii autem Ioci sophistici sunt
contra propositi probationem, et non con-
tra consequentiam principaliter. Hrec igi-
tur dicta sint de hoc quod est non prop-
pter hoc accidere falsuln.
CAPUT V.
De rernotiorle erroris qui potest esse cir-
ca hoc quod dictum est, quod falsu/l'n
accidit propter hypothesim.
Cum autem hypothesis aliquando sit
vera, et dictum est quod falsum accidit
propter hypothesim, ne aliquis credat ex
vero falsum aliquando accidere., ideo sci-
re oportet quod falsa oratio eoncl:llSél in
aliquo syllogismo sive simpliciteruno si-
ve non simpliciter uno, fit et concluditur
propter aliquod prilllum falsum in prre-
mlssa suppositum. Et hoc sic probatur :
quia omnis syllogismus aut fit ex duabus Om1'!is '1 1,
·""h us SI. est Slnlp
proposltlonl " l "lClter
" unus, aut logulImuI
fiL ,.
· h · · l·· duabus pro·
aut ex p lUfl US SI non est slmp IClter position'.
"
unus, se d composltus . . l"l syIl 0- bus,
ex prlnclpa 8U' Il
pluribui.
gismo et proRyllogismis : talis eninl syl-
logismus uno fine ultimreeonclusionis
unus dicitur, sicut in prrehabitis deter-
IninatuIll est. Si ergo est simpliciter unus
et ex duahus propositionibus si conelu-
sio est falsa, necesse est aut alteram aut
utramque falsam esse: et hoc ideo :quia
 LIJ3ER II PRIORUM ANAL Y~rIC.
(sieut in ante habitis probatum est) ex ve-
ris propositionibus utrisque non erit fal-
sus syllogismus, hoc est, falsuill eonelu-
denso Si vero ex pluribus crit eompositus
syllogisluus, ex syllogismo scilieet et pro-
syllogismis, ut si c quidem eonclusio
probetur per A et B syllogisluum, et hic
syllogismus A et B per D E duas proposi-
tiones prosyllogismi, et D E probentur per
propositiones iterum alterius prosyllogis-
mi, qure sint scilicet F una et G altera, si
ultima conclusio est falsa, necesse est·
quod supel'iorum aliquid (hoc est, prre-
missarulu) in aliquo prosyllogismorum
sit falsum : et proptel' hoc quod prremis-
sa falsa est, etiam oratio conclusa est
falsa: quia A et B qure sunt prrenlissre
principalis syllogismi concluduntur, qure
superiora sunt in prremissis prosyllogis-
morum, sieut si concludatur A per D E
duas propositiones unius prosyllogismi
probantis majorem, et D minor probetur
per F G prrenlissas alterius prosyllogisnli
concludentis minorem: et ideo propter
illa qure in prosyllogismis sunt, aliquid
quod falsl).m est accidit, et falsum quod
concluditur.
Ibjpctio so- Sophistice autenl opponitur contra
I)histica.
hoc : quia videtur ex possibilibus veris
sequi falsum impossibile, sic, omnis ho-
mo est albus : nullus homo est albus :
qure alllbre sunt possibiles et aliquando
possunt fieri verre : sequitur quod nullus
hom0 est, homo : qure nunquam potest
Solutio. fieri vera. Sed ad 110C dicendum quod ex
veris et compossibilibus nunquam se-
quitur falsum, sed ex possibiliter veris
et rion compossilibus nunquam sequitur
vel'um : istre autem, omnis homo est al-
bus, nullus honlo est albus, sunt inconl-
possibiles.
ltemovet Adhue autem notandum quod de ora-
ùubium.
tione falsa secundum quod ex ea sequitur
verum, determinatum est in principio
hujus secundi libri : hic autelll tactum
est de oratione falsa ex incidenti, scili-
cet in quantum falsum aliquando non
aecidit propter hypothesim, eo quod hy-
pothesis .est vera aliquando.
l~RJ\Cl~. VI
De cautela respondentis qualiter caveat
Tte propter sual1~ hypothesil1~ videatur
sequi jalsum, et qualiter oppoTtenti
cavendum est contra respondenterrt.
Dt autenl non syllogizet (hoc est, per
syllogismum concludere non possit op-
ponens contra hypothesim respondentis)
obsel'vandunl est l'espondenti, et hoc du-
plicitel' : aut prrescit, aut prresentit vei
pl'reconcipit conclusionem quam contra
hypothesim intendit concludere oppo-
nens, aut non. Et si quidem non prreco-
gnoscit quod concludere intendit oppo-
nens, tunc quando sine tali pl'recognitio-
ne conelusionis interrogat sive consen-
sum respondentis interrogando proponit
opponens, cavendum est respondenti ne
detur ab eo aliquid in duabus propositio-
nibus bis, hoc est, ne dentur dure propo-
sitiones comlnunicantes in uno termino
qui bis sit in eis : quia ille terminus sta-
tinl posset esse nledium in syllogismo.
Et hoc ideo cavendunl est, quia jam sci-
mus ex prremissis, quod sine lnedio non
fit syllogismus, et quod medium est quod
plerumque (hoc est bis) dicitur in propo-
sitionibus : non habens autem medium
non potest facere syllogismurn. Si autenl
prrescit respondens quid contra hypothc-
sinl conciudenduill sit, tunc ac1vertendum
est l'espandenti quoluodo oporteat eUlTI
observare-, ne det propositionem qure pos-
sit esse mediuIll ad unalllquamquc con-
clusionem, quam contra hypothesim pot-
est facere opponens. QUffi autem tales
sint propositiones, manifestum est ex
ante llabitis, ex quibus scitur qllid sive
qure conclusio in unaquaque figura 08-
tenditur, universalis scilicet vel particu-
laris, vel affirmativa vel negativa. Iloe
autem nos respondentes non latet: eo
quod jalll ex arte tradita viderirnus quo-
modo, hoc est, ex quantis et qualibus
pl'opositionibus habemus concludere ora-
. tionenl quamlibet concludendam. Uni-
776 D. ALB. ~IAG.
versalis enim affirmativa non concludi-
tur nisi· ex duabus universalibus affirma-
tivis in primo modo primre, et negativa
non concluditur nisi ex altera negativa:
et ideo si respondens prresentit quod op-
ponens vult concludere universalem af-
firmativam, caveat ne det universalenl
affirmativam. Et si vult concludere nega-
tivam, caveat ne det negativam. Et tunc
opponens non potest venire ad conclusio-
nem intentalTI.
Similiter autem e contra opponenti (qui
aliquid concludere intendit contra hypo-
thesilTI) cavendum est: quia sicut annun-
tianlus debere cavere respondentes, ne
opponens aliquid concludere possit contra
suam hypothesilTI, sic etiam dicilTIUS quod
opportet opponentes caventes esse et ten-
tare latere respondentes, ne perpendant
ad quid nititur opponens. Inter omnia
talia per qUffi latere possunt et celare,
prinlUlTI et principale est hoc, quod sciE.-
cet conclusiones intentas prius non lTIa-
nifestent per hoc quod eas syllogizant.
Sed etiaul jam sumptis necessariis pro-
positionibus prrenlissis ad conclusionenl,
conclusiones adhuc respondenti non ma-
nifestre sunt : tunc enim concessis prre-
nlissis, .respondens cogetur concedere
conclusionelll, quanl non prrevidens vi-
del'e non potuit.
Si autem respondens prrecognoscat
conclusionem quam opponens intendit :
tunc opponenti alia cautela est utendul11: :
aut enim interrogat per multa media,
sicut in prosyllogismis : aut per unUffi,
sicut in syllogismo principali. Si quidem
per multa., maxime latebit respondentenl
inlentio ejus, si non proponat propinqua
primo, ex quibus statim sequitur propo-
silum, sed proponat quam nlaxime longe
distantia : quia de illis minus cavebit re-
spondens. Hujus exempluln est, ut si.
concludere velit in conclusione principa-
liter intenta A de F, scilicet quod F sit A,
et sit hoc concludere per media multa
qure sint B c D E : tune non oportet oppo-
nentem inquirere sive interrogare si A est
B, quia B est immediatum medium ad A ;
ORD. PRJED.
nec iterum si B est c, quia c immediatum
est ad B ; sed interrogare oportet longin-
qua, ut si D est E, et deinde venire ad
propinquiora, qurerendo .si B est c-' et sic
semper approximando reliqua oportet in-
terrogare. Si autem per lTIedium fit syl-
logis111US secundunì intentionem oppo-
nentis : tunc oportet incipel'le a medio
secundunl quod est in minori propositio-
ne, et non a majori in qua est tota virtus
consequentiffi syllogismi.l\IaxilTIe sic in-
terrogando apparens latebit· responden-
telTI. Ranc autem l.'"esp~ondendi et oppo- Remo, ..
dutJium.
nendi artem et cautelam in octavo Topi-
corum ex intentione subtiliter determi-
nabinlus. Hrec autenl qUffi diximus, ex
incidenti dictasunt ad hypothesim defen-
dendam vel.impugnandam.
CAPUT VII.
Quod habito ex quibus syllogismus, ha-
betur e.T quibus fil elenchus, et ~uali­
ter differunt elenchus et syllogismus.
Quonianl auteni jam per artem tradi-
talTI habemus quando et quomodo in figu-
ra et nlodo se habentibus terminis fit syl-
logismus, manifestum est per eamdeln
artem etiam quando (quoad figuralTI et
nlodul1l) fit elenchus, et 'quando non erit
quoad figuram et modum : nanl vei ex af-
firmativis "'et negativis commutatim posi-
tis, ita quod lTIajor aliquando sita~fi.rma­
tiva et minor negativa, et aliquando.e
converso major negativa et minor aJfir-
mativa : sic enilTI positis responsionibus
(hoc est, propositionibus a respondente
concessis) contingit fieri elenchum sicut
et syllogismum : quia sic erit syllogis-
mus, ut in primo IlUjUS scientire libro de-
ternlinatuln est: quia et sic ex omnibus
affirmativis vel ex affirmativa et negativa
commutatim positis erit syllogismus :
propter quod si id quod positum est in
hypothesi respondentis, sit contrarium
sive oppositum contradictorie conclusio-
ni facti syllogismi, necesse tunc talem
syllogismum dici et fieri elenchulTI : quod
 J~TBER II PRIOIllJl\1 .L\N.AL1~llC. 'rRA.err. VI
patet per diffinitionem elenchi : quia
elenchus est syllogis111US contradictionis
syllogizatre ad hypothesilll respondentis.
Si veronihil concedatur vei supponatur De peccato contraric13 deceptionis quod
in hypothesi, impossibile est fieri elen- est circa syllogismll7n e.I; oppositis.
ChUlll : quia nulla eoncluditul' eontrad.i-
etio. j\ccidit autem quandoque tertiunl pec-
Et bene dico, quod oportet propositio- catum (quod cadit circa syllogismuIll ex
ncs vel affirnlutivas esse vel conlmutatilll oppositis) quod dicitur secundum opinio-
affir~ativas et negativas in elencho : nelll qUffi vocatur fallacia contrarim de-
quia seCUndU111 arteul in primo hujus ceptionis: quia ex eo qnod in syIlogislTIO
scientire libro traditaIl1 non erat syllogis- ex oppositis supponuntur contraria in
nlUS in ali qua figura, CUIU onlnes terluini propositionibus, sic aliquis putaret se si-
in alllbahus pranllissis crant privativi vel mnI opinari contraria esse vel non esse.
negativi : propter quod nec elenchus Et ideo hic ostendendulll quando quis
fit ex anlbabus privativis : nanl si elen- convenienter potest opinari contraria, et
chus fiel'et ex anlbahus negativis, tunc quando non: uccidit enim quandoque se-
sequel'etur quod etiarn syllogisillus esset cundum opinioncln contraria vel opposi-
ex negativis ex necessitate, quia elenchus ta accipientenl fieri fallacian1, ita quod
est syllogislTIUS : cunl autelTI sit syllogis- aliquis putet scientianl et ignorantiam si-
mus, non necesse est elenchulll esse: mul se habere de eodem : et falliluur in
quia syllogis111uS habe"t se ad elenehulu, talibus in positione terminorum. Falle-
sicut genus ad specielu. barnur in syllogismo ad ilupossibile qui
Sillliliter non est elenchus si nihil po- adducitur ad hypothesim destruendam,
situnl sit in hypothesi universaliter in l'e- et non destruit aliquanJo propter inordi-
sponsione respondentis: quia tune non na1am terillinorum positionen1: et sicut
contradicit, cum clenchus sit sylIogisluus in petitione principii incidit id quod est
contradictionis. Eadern enirn est diffinitio non propter hoc 'accidere propter terilli-
elenchi et syllogisllli, sicut diffinitio ge- norurn inordinatalll positionenl : et sin1i-
neris est in specie, et substantia idenl' liter accidit fallacia opinionis simul acci-
sunt elenchus et syllogismus: sed elen- pientis contrarias propositiones terillino-
chus supl'a syllogisnlum quoddam addit rUlll : et id eo utile est hoc hic deternlina-
accidens: et ideo unam hahent diffinitio- re. Hoc autpm peccatunl dicitur contra-
llenl secundulll substantianl., hoc est, per l'ire deceptionis ,quod cum putat se reci-
id quod substantiale est elencho. Sed si pere unUlll, in illo -quodamlllodo accidit
diftìniatur quoad accidens quod addit, accipere contrarium. Hoc autelTI primuIll
tunc differt in hoc diffìnitio elenchi a dif- quidem ostendanlus in his qure fornlaliter
finitione syllogismi. N ec ulterius in hoc contraria sunt et per se. Et hoc potest e8'"
libro oportet deterluinare de ilIo: quia ex se dupliciter: potest enilll unUIll in alio
superius determinatis satis scitul' in accipi in his qure dircete sunt sub se invi-
quantum est syllogismus; contradictio CelTI, ut horno sub aninlali, et animaI suh
autem quaill addit supra syllogisillulll,sa- co rpore, et hoc sub suhstantia. Potest
tis scitur ex deterillinatis .in libro Peri- ctiam fi.eri, quod unUlll inest duobus aut
hetn~enias. pluribus-, quoruill unUlll non est sub alio,
sed roque illlrnediate inest eis aliud.
Ostendamus igitur prilllum qualiter est
in his quorum. unum non sub alio : et hoc
est si dicamus, quod contingat idem prre-
dicatum in pluribus sic princjpaliter jncs
 778 D. ALB. l\IAG. ORD. PRLED.
se, ita quod neuter inest per alterU111, sed
uterque.secundum seipsum : et contingit
hoc quidem aliquem latere : et CUlTI insit,
'contingit putare nulli inesse, ut si gratia
exempli dicamus A inesse B et c per se,
ita quod neuter peralterUlTI, et dicatur·
hoc (scilicet B et c) inesse D. Si tunc aIi-
quis putet nulli inesse, et illud putet se
scire, scilicet quod A insit oInni B et om-
ni c, et quod omne B et onlne c insit D,
ejusdem secùndunl idem habet discipli-
nam in universali, et ignorantiam in par-
ticulari. ~~t hoc patet : quia si opinetur
omne B esse A et omne D esse B ; adhuc
autem si opinetur nUllUl1l c esse A et om-
ne D esse c, ejusdem et secundum idem
habebit scientiam et ignorantiam: quia
opinabitur contraria, scilicet quod omne D
sit A et quod nullum D sit A. Si eriinl
opinatur omne D esse B et omne B A, opi-
nahitur omne D esse A. Si autem non
opinabitur c esse A, CUlTI omne c sit D,
opinabitur nullum D esse A, et sic opina-
bitur contraria.
Et est hujus exemplUlTI in terminis
quidem substantialibus, corpus, animaI,
sensibile, homo: tune enim corpus inest
onlni animali, et omni sensibili: et neuter
per alterum, quia sensibile non est sub
anilTIali, nec animaI sub sensibili, et am-
bo hrec insunt homini. Si ergo aliquis
'opinatur omne animai esse corpus, et
opinetur cum··hoc omnem hominem esse
animaI, et omne sensibile esse animaI,
ilIe simul opinabituromnem hominem es-
se corpus et nullum sensibile esse corpus:
et si nullum sensibile est corpus" cum
- omnis homo sit sensibile, nullus homo
erit corpus: et sic opinatur omnem ho-
minem corpus esse, et in universali nul-
IUlTI hominem corpus esse, per hoc quod
opinatur nullum sensibile corpus esse: et
sic ejusdem secundum idem habebit
scientiam et ignorantiam. Exemplum au-
tem in terminis aecidentalibus, conve-
niens satis in his terminis, coloratum,
animaI, album, cygnus: coloratum enim
inest tam animali quam albo" et neuter
per alterum, sed uterque perse,.hoc est,
non mediante reliquo, et utrumque scili-
cet coloratum et animaI. inest cygno:
propter quod si quis opinetur nullumani-
mal esse coloratum, et omne album colo-
l'atum, et cum hoc omnenl cygnuln esse
animal et album, simul opinatur contra-
ria eadem ~atione qua prius.
Rursum si quis fallatur circa ea qUffi
sunt ex eadem conjugatione in qua unum
directe sumitur sub alio, sicut species
sub genere, ut si, exempli gratia, Ainest B,
hoc autem quod est B insit c, et c insit D.
Ut si quis in terminis ponat et dicat quod
substantia inest corpori: corpus autem
animato corpori: et animatum corpus
insit animali, et animaI insit homini : et
sic ulterius quantum potest fieri sumatur
secundum ordinem prredicamenti : et ali-
quis opinetur omne B esseA, et nullum c
esse A, sequitur quod sinlul idem sciet
et ig~orabit, quod est inconveniens. Cum
enim opinatur omne B esse A, tunc in
universali opinatur omne c esse A" quia
omne c est B et omne BA: et sic aliquo
modo scit omne c esse A, quia scit hoc in
universali. Sed ex altera parte opinatur
nullum c esse .A~ in seipso sive in particu-
lari: quia particulare scitur aliquo modo
.in universali: propter quod sequitur,
. quia id quod aliquo modo scit (in univer-
sali scilicet) hoc probat se omnino non
opinari secun4um idem: et hoc est in-
conveniens et impossibile. Sic igitur pro-
batum est quod inconveniens est simul
opinari contraria, et in his- qure sunt ex
eadem conjugatione" et in his qure non
sunt ex eadem conjugatione.
Ostendamus auteIIl nunc quomodo con-
tingit opinari contraria- sine inconvenien-
ti, et quomodo non contingit hoc. Hoc au-
tem videtur fieri in his tantum qure sunt
ex diversa conjugatione. Et ostendamus
primo quomodjj non contingit opinari
contraria sine inconvenienti, sic dicentes,
quod in eo quod prius a principio dictum
est, si medium sive media sumpta sub se
invicem non sint ex eadem conjugatione :
tunc secundum utrumque (in universali
scilicet et particulari) ambas propositio-
 I-JIBER II PIlIORU~I ANALYTIC. TRAC1". VI"
nes (universalem scilicet et particularem,
sive priorem:et posteriorenl) non contingit
opina1'i slne inconvenienti et ignorare, ut
scilicet aliquis opinetur omnes quatuor
propositiones simul, ut scilicet opinetur
omne B esse A etomne D esse B, et simul
cum hoc opinetur nullum c esse A et om-
ne c esse D: sic enim opinaretur quod A
quidem omni B inesset, et quod idem A
nulli c inesset, et quod hrec utraque, A
scilicet et B inessent onlni D: si enim om-
nes quatuor propositiones simul opinatre
sunt, sequitur ejusdem propositionis con-
traria et contradictoria simul opina1'i:
quod esse non potest: q~ia intellectus
nec contraria nec eontradictoria simul
concipit secundum opinionelTI vel restima-
tionem. Si eniITI opinetur omne B esse A,
et e converso omne A esse B, opinabitur
omne A esse A. Adhuc si opinetur nullum
. c esse A et omne A esse c, et opinabitur
nullum D esse A. Sed ex hac conclusione
et minori prioris syllogismi sequitur con-
tradictoria prirnre per secundum modum
tertire figurre, sic, nullunl D est A, omne
D est B, ergo aliquod B non est A. Et sic si-
mul accidit opinari primam propositionem
qure est, omne. B est A, et ejus contradi-
ctoriam qure est, aliquod B non est A,quod
est inconveniens. Si autem B et D conver-
tantur : tunc sequeretur quod opinaretur
contrariam ejus, sie, nullum D est A, om-
,ne D est B, ergo nullum B· est A. Sic igitur
manifestumest quod contingit simul opi-
nari contraria vel ·èontradictoria: quod
est inconveniens. Accidit enim per sXllo-
gismum aut simpliciter (hoc est, universa-
lite1') aut in aliquo particulariter, ut in
contradictoria, eontrariam eum majori
sumere propositionem. Cujus causa est:
quia si novit, quod omni ei cui inest B
inest etiam A, et hoc opinatur : novit au-
tem cum hoc, quod B inest omnì D, tune
sequitur quod novit etiam quoniam A
inest omni D: propter quod si ponatur
rursum, quod nulli eorum qure sunt c pu-
tat inèsse A, sequiturquod alieui cui in-
est B huic non putat A inesse, quod est in-
,conveniens, cum amni B insit A, et sie
779
opinabitur eontradictoria sirnul : quod
enitTI omni putat cui B inest inesse A, et
ru1'sum dicitur non putare quod A insit
alicui B aut SilTIplieiter et universali-
te1', est contrarium primre propositioni,
aut est contrarium in aliquo contradieto-
rie oppositum. Sie ergo patet quod
utramque propositionem non eontingit
opinari contraria.
Ostendamus igitur consequenter, quo-
modo eontingit idem ignorare et seire si-
ne inconvenienti. Et dicalTIUS primo quod
seeundum utrumque medium primi syl-
logismi et secundi eontingit ignorare in
utroque syllogis1110 unam propositionem,
scilicet aut majores sine 'minoribus aut
J
minores sine 111ajoribus.Seeundum· alte-
rum autem, sive unum 111edium contingit
ignorare unam propositionem, sive lTIajo-
rem, sive minorem: sicut si aliquis opi-
netur A in.esse omni B et B inesse om-
ni c, et rursus eum hoc opinetur A nulli c
inesse, quamvis omne c sit B. Hrec enim
fallacia similis est velut vel sieut fallimur
circa particulares propositiones quas sci-
nlUS in universali. Cujus exemplum est,
ut sciamus A amni B inesse in universali,
et B inesse omni c in universali: tune
enim ex hoc uuiversali sequitur quod A
inerit onlni c. Si ergo aliquis novit in
majori propositione, quoniam A omni ei
inest cui inest B, procul dubio iste novit
in universali quoniam A inest omni c,
quia omne c est B: sed nihil" proh'ibet
eumdem ignorare in particulari quoniam
c (quod est hoc singulare et sensibile)
utrum 'sit A.
Cujus exemplum in terminis est, ut si
dieamus quod A major extremitas sint
duo recti, et id in quo posuimus B me-
diulTI sit triangulus; et id in quo posui-
mus c minorem extremitatem, sit sensi-
.bilis triangulus ligneus vel ferreus: opi-
nabitur enim tunc aliquis sine inconve-
nienti c non esse duorùm rectorum: quia
sensibilis triangulus non est indivisibili-
rum linearum secundum sensum, et vide-
tUI" habere tres angulos vel majores vel
minores duobus· rectis: CUlTI taIl1en seiat
 780 n-. ALB. MAG. ORD. PR1E_D.
l1l
in universali quod omnis lriangulus habet in particulari p,utem et in propria natura
t1'es duos rectis requales: et propter hoc est extra et ignoratum. Et hoc non est
simul sciet idem in universali, et ignorabit inconveniens : nunquam eniÙl accidit
in particulari: et hoc non est inconve- prrescire quod singulare est. Prrescire di-
niens. Quia scire quod omnis triangulus co~ secunduIIl; intellectum et secundum
in universali habet tres duobus rectis , quod est in se et singulare. Sed aecidit
requales, non est simplex sive simpliciter, simul accipere particulariunl sive singu-
et uno nlodo dictum, 'sed dupliciter. Sed iariulll scientiam CUlTI inductione eoru~
hoc quidem in universali uno modo ac- in sensunl sive sensibilem cognitionem.
ceptum, universalem habet disciplinam : Et hoc fit velut nos cognoscamus singu-
et sic disciplinaliter scitur, et per demon- laria re'ipsa, hoc est, rèi i~ sensu manife-
strationem. Illud vero alio ll10do in sen- statione. Nos enim quredam scientes de
sibili triangulo acceptllm, habet singula- triangulo, statim scimus Cllm his, quo-
rem ad sensuum ostensionem. Sic ergo niam habet tres duobus rectis requales.
aut quis universaliter novit, et discipli- Cujus exemplum est :quia cum scimus
nalite1' novit quod c habet tres requales de aliquo quod ipsUITI est triangulus, sta-
duobus rectis, sensibile singulare in uni- tim in ilIo universali scimus., quod habet
versali accipiens, et non secundum sen- tres gtl.obus rectis requales, et tamen
sum : singulariter autem in sensu acci- ignoram.us in particulari et sensibili: et
piens c sensibilem triangulum potest non hoc est, quia in universali quidem aliquo
nosse, et forte non novit. Hoc enim non n10do speculamur particularia.. Propria
est inconveniens : et propter hoc non se- autem ipsa et singularia nescinlus, nisi
quitur quod habeat contrarias opiniones per inductionem in sensu: propter quod
et ignorantias de eodem, et secundum etiam contingit falli circa talia., Sed non
Scietltia in idem: quia scientia in universali, non op- contrarie se habet hrec ignorantia ad
universali ·t· .. · l ·
non op[Joni- ponI ,u1' Ignorantiffi In particu arI.
tur ignoran- ,
scientiam: quia, sicut dixirnus, ignoran-
tire in parti- fIo C autem etiam patet in simili ora- tia in particulari non est contraria scien-
cuiari.
tione, in qua talis est ignorantia, et hffiC tire in universali: et ideo contingit ta-
est oratio qure est in libro Platonis qui lium scientiam habere in universali, et
inscriptus est nomine diseipuli sui qui di- circa eadeln decipi propter ignorantiam
eebatur Mennon: eo quod fuit epistola in particulari.
Platonis respondens qUCBstioni ~{ennonis. Et similiter contingit in prredictis de
Oratio autem est qua probat, quod disci- scientia in universali et particulari: non
plina sive scientia intellectiva rememora- enim contraria est ea fallacia qure est se-
tio est: arguit eniin sic :quidquid addi- cundum medium,ei fallacire qUffi est s~­
scitur et p1'ius sciebatur, per relnemora- cundum syllogismum dis.ciplinffi.. Dico
tionem accipitur: sed omne quod addisci- autem sy110gismum qui est per medium,
tuI', prius seiebatu1': ergo omne quod ignorantiam particulaI'em: eo quod sin-
addiscitur., rememoratione accipitur. Quod gulare non ostenditur in sensu per me-
auteln omne quod addiscitur, prius ali- dium inventuln per disciplinam : per syl-
'quo modo sciebatur, per hoc probavit logismumautem disciplinre intelligimus
quod non aeeipitur aliquid in aliquo nisi scientiam in universali. Similiter autem
per hoc quod secundum aliquid ejus in- est de scientia qure non est secundum
tus est antequam recipiatur. Ergo quod utrumque medium, sed secundum alte-
scitur., prius fuit in sciente: relnemoratio rum, hoc est, unum mediorunl: contin-
enim reditus est reminiscentire super id git enim opinari secundum unum me-
quod prius infuit, et notum fuit. Hoc dium ambas propositiones qure non su;nt
enim eamdem habet solutionem, scilicet ex eadem conjugatione, et non tantum
quod in universali est intus et scitum: has qure sunt ex eadem conjugatione cum
 LIBER II PRIORUM ANALYTIC. TRACT. VI 781.
ipsa. Et ignorantia quidem qure est se- re, et talis ignorantia tali scientice non est
eundunl alterum mediorulll, non est con- contraria: et ideo sie de eodem seientiam
traria seientice quce est seeundum ipsunl et ignorantiam habere non est ineonve-
idenl medium. Cujus exemplunl est: niens.
quia .nihil prohibet quod ille qui scit Et hoc autelll patet quod sciens onlnélll
quod A nlajor extrenlitas inest universa- mulam esse sterilelll, et ignorans hanc
liter toti vel omni B medio, et seit rur- esse mulam, scit in universali quod igno-
sunl in minori propositione quoniam B rat in partieulari. Sciens autenl utruID-
inest toti vel omni c minori extrenlitati, que et onlnenl mulam esse sterilem, et
putare quonialll in conclusione A non hanc esse mulaln, et non pertraetans,
inest omni vel toti c. Et hujus causa est: scit in universali et partieulari id quod
quia non pertraetat et confert majorem ignorat seCUndU111 seientiam in agere, et
eum minori secundunl scientiam in age- tales ignorantire talibus scientiis non sunt
re, ut videat qualiter conclusio sequitur eontrarire.
ex majori et minori. Cujus exemplulll in
terlllinis est, uì sciens, quonialll omnis CAPUT IX.
mula est sterilis, et quod hcec est mula,
'et putathane in utero habere et non esse Quod scire dicitur trip liciter, quod ad-
sterilelll: quia non pertractat majorem ducitur ali intellectu'm eorum qUéE de-
cunl 'minori referendo ad conclusionelll : terminata sunt" in quo etiarn de aliis
et ideo non seit quod A est c, conferendo dubitabilibus ad intellectum dictorum
et pertractando non videns (hoc est, scien- facientibus deterl1~inatur.
tiam in agere non percipiens) quod est
secundulll alterum, hoc est, non videns Dt autem melius il1telligatur, quod sci-
id quod sequitur secundum ununl com- re aliquid uno modo sciendi non 0ppo-
paratum ad alterum: quia si hoc perci- nitur ad ignorare idem secundum alium
peret, statiIll seil'et quod hrec mula est modum : et ad intelligendu111 qure scien-
sterilis. tia cui ignorantire opponitur, oportet sci-
Propter quod manifestunl est, quoniam re quod iPSUlTI scire in eon1plexis propo-
et si aliquis hoc quidenl novit in ma- sitionibus seitis vel ignoratis dieitur tri-
jori et in minori: illud vero quod est per- ' pliciter. Aut eninl dicitur scire in uni- 9uar~ scire
m UOl'verS8,-
tractatio unius ad aiterll111 non ;novit., fal- versali : et hoc seire est in potentia : quia F di.eitur
sCJre In po-
letur circa hoc de quo habet scientianl. pal'ticulare quarnvis sciatur in universali, tentia.
Et hoc quidelll habent universales scien- tanlen non scitur nisi in quantum parti-
tice comparatce ad partieulares qUffi sunt 'cuiare est in universali. Hoc autem est in
seientire in agere extra sensunl: nullunl potentia: quiaquodlibet universale prin-
enim sensibilium cum extrinsecunl sit, cipiu111 est particularis, per hoc quod
seimus per seipsurn in singulari : nec universale virtute et potentia est particu-
etiam si scientes fuerirnus ipsum, non lare, et effìcitur actu partieulare per hoc
scimus ipsum nisi in universali in majo- quod deducitur et',deternlinatur ad parti-
l'i : et si scientes fuerilTIUS ipsum in pro- oulare. Hoc igitur est scire in universali.
pria natura in minori" in qua habet pro- Est etiam' seire in propria natura: et hoc
priam diseiplinam secundunl scil'e in par- dicitur scire in partieulari: quia l'es qure-
ticulari: sed non propter istum duplicem libet per propriarl1 suaiTI naturan1 parti-
sciendi modum seimus ipsunl in eo quod cularis est particulata et determinata sub
Ex qu~ p~;. agit qllis secundulll scientianl in agere, con1mul1i et universali natura cui sub-
tet qUld Slt • • • d .
8 'ientia in quce est In coliatIone prceIlllssarunl a ln- stat. Aut tertio nl0do dicitur scil'e in ag'e-
agere. l . ·d· . .. . . Quid sii sci..
. vicelll et ad eone USIOne111: et l" eo Sleut re quando allquls hoc quod selt, actuali- re in agere•
in scientia in agere potest ipsum ignora- ter pertractando et referendo ipsunl ad t
782 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
811a prinCIpIa, considerat.· Si autcm sic·
scire dicitllr tribus.modis, sequitur quod
decipi sive ignorare dicitur totidem mo-
dis. Et sic patet quod nihil prohibet ali-
quem scire et decipi circa eadem subjecta
et eadem prredicata, sed non contrarie
simul : non enim simul de eisdem et cir-
ca eadem aliquis habet scientiam et dece-
ptionelTI sive ignorantialn iUi contrariam,
ut scilicet habeat de aliquo et scientiam
in universali et ignorantiam vel deceptio-
nem in universali, vel scientiam in pro-
pria natura, et scientialTI in agere et igno-
rantianl in agere de eodem: hoc enim
esse non poteste . et scientia syllogis111i in conclusione con-
Quanlvis ergo aliquis sciat secundunl
majorem propositionem et rninorenl ali-
quid et in universali et in particulari) ta-
men potest decipi secundum scientiarn in
agere. Scientia enilTI in universali est
secundum prinlanl propositionern, prre-
cipue in prima figura, in qua nlajor est
ex medio quod in toto est primo: Ininor
autem est ex medio in quo totum est po-
stremum : et ita in propria natura acce~
pto., quia minor in illa deterlninat ad pro-
priam naturam, eo quod sub medio de-
scendendo extrernum minus accipitur.
Scientia auiem eonclusionis est secun-
dum scientiam in agere, in quo majus ad
minus COlTIparatur., et elicitur conclusio
qure consistit ex utroque extremorum 1.
Contingit enirn aliquid scire secundulll
utramque propositionem, et tanlen decipi
circa conclusioneln: et hoc accidit ei qui
non pertractavit prius referendo nlino-
rem ad majorern, et alnbas has ad con-
clusionern: sciens enim in universali
omnem mulam esse sterileln, et hanc es-
se mularn : et tamen putans hanc in ute-
ro habere., non habet illarn disciplinarn
qure est pro actu IIOC secundum actulll
considerare et pertractare : nec tarnen
habet propter talem opinionem contra-
Tiam fallacialll directe disciplinre illi
quam habet. Syllogisrnus enim secun-
l Unde colligitur quod scientia in univm'sali
est secundunl majorem, scientia in partic1.llari
dum actum lTIanifestans conclusionem,
est c:pntraria fallacia disciplinre iIIi qUffi
est secundurn 'agere: quia syllogismus
secunduDl quodsyllogismus causa effi-
eiens est scientire qure secundum agere
est in conclusione: unde ignorare secun-
dum agere, contraria est fallacia scientire
secundum ·agere. Syllogismus autem se-
l
cundum hoc quod est ex universali primo
(in quo est tota vis eonsequentire et infe-
rentire) est contraria fallacia sive deceptio
scientire in universali , et syllogislTIUS in
particulari accepta sub universali contra-
ria est scientia ad fallaciam in particulari,
traria est fallac1re circa cOIJ.clusionelll
qUffi est deceptio secund~ln scientiam in
agere. Sic igitur patet quallter non est
inconveniens quod in ante habitis dictUlTI
est, in omnibus his qure secundulll for-
mam sunt contraria ve! opposita, in qui-
bus contraria sive opposita contingit cir-
ca idem opinari et ignorare. ,",
Sciendum autem hie quod hoc pecca-
tUlTI (ut diximus) cadit circa syllogismum
ex oppositis, non ex parte conclusionis,
sed ex parte principioru.ÌU: quia syllo-
gismus ex oppositis habet opposita prin-
cipia: et istud peccatum est circa 0ppo-
sition~m principiorum: et héCC opinari
uno IllOdo est conveniens, alio nl0do
non, sicut dictUIll est in prrehabitis. Iloc
enim peccatum licet fallacia dicatur, ta-
men nec est fallacia in dictione, nec extra:
quia dicitur fallacia ab eo quem fallit et
decipit, non ex apparentia, et non ex
existentia qUffi in re scibili sit veI, dictione
significante ipsam, sed ex fallacia ejus
qui faUitur: eo quod accipit id quod ac-
cipi non debet, eo quod non videt id
quod est videndum et accipiendum: et
dicitur fallacia opi1iionis, non sensus,
vei intellectus : quia circa ea complexa est
circa qUffi non est sensus particularis. Et
quamvis intellectus compositus sit circa
cornplexa, tamen est verorum et certo-
est secundunl nlinorcm, sci'entia autem in age-
re est secundunl conelusionem.
 LIBER II PRIORUM ANALYTIC. TRACT. VI
rum circa qUffi non est deceptio. Opinio
autem est circa compIexa trelnens et nu-
tans habitus, qui ex signis accipitur, si-
cut ex signis talium accipitur scientia : et
ignorantia ex defectu taliulu signorum:
et ideo dicitur ignorantia opinionis.
Scias etiam quod quando dictUlll est.,
quod si aliquis accipiat contraria secun-
dU111 omnes quatuor (qure sunt ex diversa
conjugatione) propositiones, quod con-
tingit eUln seCUndUl11 idelll scire et igno-
rare, non dicitur hoc, quod seCUndU111
eadem Inedia ideln sciat et ignoret, sed
accipitur scire pro opinari: et quod di-
CtU111 est secundum idem, intel1igitur se-
cundum eadeln accepta in scito et igno-
rato, hoc est, de eodem subjecto et eo-
denl prredicato: non tarnen sciet et igno-
rabit secundum idenl medium.
Seias etialll quod inconveniens est se-
cundunl rem scire omnes quatuor propo-
sitiones qure sunt ex diversa conjugatio-
ne cum suis contrariis secunduill esse:
quia hoc ilon potest esse: quia sic esset
secundum idem opinari et ignorare op-
posita circa idelll : et ideo in bene dispo-
sita anillla vel ratione hoc non contin-
get, sed in anima ejus qui deceptus est
ex aliquo quod 0111ittit in consideratione
proprietatum syllogisilli, sicut qui non
considerat universale in virtute universa-
lis qua infert, et non considerat particu-
Iare in proprietate qua appropriat uni-
versale, et non considerat conclusionenl
in relatione qua sequitur ex principiis
prremissis. Onlnes autém quatuor pro-
positiones tales oppositas contingit (si-
cut dictum est) opinari ab aliquo dece-
pto sine conclusione: sed non contingit
eas. opinari sine ineonveniente quod se-
quitur ex sua opinione: quia si aliquis
opinatur prremissas, de necessitate ali-
quo IllOdo opinatur conclusionelll, quan-
tUlll ad habituaIenl opinionelll opinehilis,
sed deest ei pertractatio actualis: et ideo
potest habere opinionem secundum quad
est opinantis et non opinabilis. Secun-
dUffi prredicta autem jalll clarum est quod
c?ntingit opinari onlne R esse A, et tanlen
783
dubitare omne c esse A; quia licet c sit
sub B, tanlen scire B esse A, est scire in
universali, et scire c esse A, est scire in
partieulari. Eadenl ratione contingit scire
onlne B esse A, et nullum D esse A, sicut
patet. Sed non contingit scire olllne D
esse A, et nullum D vel aliquod D non
esse A, quia hoc esset scire et ignorare
idenl et secundum idem et eadenl seien-
tia.
Adhue etiam seiendum quod majores
propositiones diversorum mediorum, ut
nullum D esse A, et omne B esse A, pos-
sunt opinari SilllUI sine inconveniente, si
nihil addatur eis de minori propositione,
ex quo yaleant pertraetari et comparari ad
invieelll et ad conclusionem: sed si ta-
liuIll aliquid additur, non possunt simul
opinari vel ignorari : et quando simul
opinantur, hahetur de eis plus ignorantia
quaul scientia vei opinio: quia sinlpliei-
terignorantur, secundum quidautem opi-
nantur : l'es autem denominatur ab eo
quod sinlplieiter convenit ei., et non ab eo
quod secundum quid.
Sciendum etianl quod contingit opinari Quomodo
d uas proposI't'lones secun d unl' d <'ontingit
I e111 me- sefre majo-
· t ' t ' · .
dlUm u' InaJoreIll e, mlnorenl, et SIC norem . rem et mi·
et
. .In unlversa
sClre · l'l et III
. parhcu. larI:
' et c~nclusio-
jO'norare
tamen ignorare eonclllsionelll. Et hujus nem.
causa est, quod sine pertractatione lllino-
ris propositiones opinantur : et non est
pIene perfeetum seire in universali et par-
ticulari, nisi addatur pertractatio: quia
partieulare duobus modis scitur: unà Particulare
.. dupliciter
mo d o ut In proprIa natura, et hoc nlodo scitur.
non est pars syllogisnli: alio Iuodo aeei-
pitur ut aetu stans sub universali et de-
terlllinans ad eonclusionenl, et hoc 'Illodo
non scitur sine pertraetatione, et tune fa-
cit perfeetum seire in eo quod scitur in
universali et particulari.
Si autenl qureritur utruill eontingat Dubitatio.
propositiones qure sunt in eadenl eonju-
gatione silllui opinari et ignorare, ut si
quatuor sumantur termini A B C D., et sit
D sub A, et c sub B, et D sub c, utrum sei-
licet contingat opinari omne B esse A, et
onlne c esse B, et tanlen CUIll. hoc, nulll~m
 784 D. ALB. MAG. ORD. PRLED.
B esse A, et cum hoc nulIum c esse A, et
Solutio. omne D esse c. Dieendum quod hoc non'
contingit sine inconveniente: quia ex his
sic dispositis ex necessitate sequitur opi-
nio oppositi, scilicet onlne D eS'se A: hrec
enilll sibi invicem sunt media: et si Ilon
contingit in modis non subalternis opinari
et ignorare omnes quatuor propositiones,
tune mul10 nlinus hoc contingit inhis
qUffi subalternatim se habent ad inviceIll.
Et hoc dictUIll est in his qUffi CUlli pertra-
ctatione actuali accipiuntur eollata ad in-
vicenl. Si enim habitualiter tantum es-
sent pertractabilia.~ contingeret opinari et
ignorare simuI, sièui dietulll est in eapi-
tulo imUlediate pr-~~a~aé;nti. . opinatur bonum essemaluÌll., opinatur A B
Sciendulll etiam quod sciendo majorèlll
secundum mediunl proprium in univer-
sali scitur Ininor, et in universali scitur·
conelusio. Si enim seitul' omne B esse A,
et scitur quod c est sub B llledio, seitur
quod c est B, et scitur quod c est A, et
ideo secundum idem Inedium non potest
sciri oppositum conelusionis : quia sie se-
quel'etuI', quod id quod scitur-in agerc et
in pal'ticulari, ignol'aretur in universali:
et hoc esse non potest: quia cunl triplex
sit scil'e, in universali, et partieulari, et
ill agel'e, seil'e in agel'e supponit ante se
seire in particulari, et seil'e in particulari
supponit ante se scil'e in universali : etideo
non potest simul scire in agere et in par-
ticulari, et ignorare in universali: potest
tanlen non pertractal'e., sicut dixilllUS; et
ideo sciens in universali., potest non scire
in particulari : et scieIls in particulari et
universali., potest non scire secundum
agere, quamvis non omnino ignoret.
CAPUT X.
De opinione et ignorantia eorum qU/E
suni secundum materiam opposita per
accidens.
Inoppositis qure sunt contraria per ac-
cidens in pl'opositionibus (et non sunt af-
. firlnationes et negationes contrarire, sed
gratia terminOrU111~. et sic per accidens et
non secundunl formam sunt propositio-
nes contrarire) eontingit etiam opinari
idem secundurn: idem, et ignorare secun-
dunl-diversos sciendi modos qui ante de-
tel'nlinati sunto Qui eninl opinabitur id
quodbonum est malum esse, idenl sub-
j ectU111 opinabitur in oppositis esse pas-
sionibus prredicatorum: quia idem opi-
nabitur bonum esse et lnalum : et hoc re-
\
ducatur ad propositiones. Sit eninl bonum
quideminquoA,quod est 11lajol' extremitas.
~falumal;ttelnsit inquoB, quod estmediulll.
Rursum autem honum hoe sit in quo c,
minor extreluitas. Sic enim habentur te1'-
ll1ini syllogislni. Quoniarrl ergo talis qui
esse B etc, hoc est, medium etnlinol'elll ex-
trelllitatem secundum scire in particulari :
et opinatur omne c esse B, et rursum opi-
nabitur Besse A in majori secllndum scire
in univereali: 'sequitur necessario, quod
opinabitur c esse A in conclusione secun-
dunl scire in agere : et sic opinabitur bo-
num esse bonum, quod est oppositum
n1ajoris qure dicit bonum esse malulu.
Cujus causa est: quia quenladmodun1 si
verum fuerit dicere quod de quo c prredi-
catur, quod de illo prredicatur B,et quem-
adL110dulll fu~t V0rU111 quod de quo di-
citur B, de ilIo dicitur A secunduIll ordi-
n3lU primre figurre~ silniliter verum erit
ùicere,de quo dicitur c de ilio prredicatur A,
sicut lnajor de- minori extremitate conclu-
ditur in conclusione, et sicut est diee1'e,
est ita opinari, et similiterin essentia rei:
quia in eo quocl l'es est vei non est., ora-
tio vera vei falsa est, et sinyiliter opinio.
lTnde si ponatur idem esse c et B in mi-
nori, et rursum ldenl dicatur esse B et A
in majori, sequitur quod idelll erit c et A
in conclusione: propter quod in opinione
erit sillliliter,- et sic opinabitur bonum
esse bonum, et bonum esse malum, quod
est inconveniens: tamen hoc est necessa-
rium., si quis det primum in majori et
in minori propositione.
Sed fortasse falsulll est aliquem opinari
quod bonuIl1 est per se,et non secundu~
accidèns 111aIuln esse, l~t felicitatem esse
 LIBER II PRIORUM ANALYTIC. TRACT. VI 783
malum, vel virtutem. Sed quod per acci- contingit illum opinari quod sic bonunl
dens est bonum, ut incisio, vel ustio, vel est malunl esse: et quia sic multipliciter
acceptio pharmacire, potest alicui malum dicitur bonum et nlalum, perspiciendum
videri. ~fultipliciter enim dicitur bonum, est hoc nlelius sive subtilius, et distin-
et multipliciter malum, et in aliquo illius guendunl in quo sensu bonunl quis ma-
multiplicitatis potest alicui aliquod bo- lum esse opinetur.
num .peraccidens, malum videri : et sic

50
 786 D. r\.LB. J.\tIAG. ORD. PRLED.
TR ACTA'fUS VII
DE REDUCTIONE ALLA.RUMArlGUMENTATIONUM IN SYLLOGISM·UM.
CAPUT I.
De conversione medii cun~ extremis et
conversione extremorum ad mediurn.
Quia vero jam de potestate syllogismi
dicta sunt qure dicenda videbantur, et
quia perfectissima argumentationum est
syllogismus: consequens nunc tandem
est, quod de aliis argumentationibus inl-
perfectis, et reductione earum ad syllo-
gismum in finali tractatu hujus operis
quredam determinentur. Et quia alice ar-
gumentationes reduci non possunt ad syl-
logismum, nisi prius sciatur qualiter me-
dium convertitur ad extrema et extrema
ad lnedium, ideo primum in hoc tractatu
de consequentiis talium conversionum est
dicendum.
Sex igitur talium consequentiarunl re-
gulas primo deternlinabimus, per quas
argumentatio~es imperfectre ad syllogis-
munl habent reduci. Quarum prima talis
est, quod quando convertuntur extremi-
tates, necesse est mediunl converti ad
utramque extremitatem : et hoc primo de-
clarabimus in syllogismo affirmativo. Os-
tendilnus igitur quod ad conversionem
eonclusionis in qua extrema convertun-
tur (ita quod de prredicato fit subjectuln,
et de subjecto prredicatunl) convertitur
medium ad majus extremunl, sic. Si enim
.major extremitas est conclusa de c sicut
prredicatum de subjecto per B mediun1,
sic, Offine Best A, omne c est B, ergo oinne
c est A. Si convertitur conclusio, ita quod
cuiculnque universaliter inest A, omni ilIi
inest c, ita quod dicatur 0111ne A est c,
tunc illa' conversa conclusionis sumpta
éum minori concludit convei~sam majoris,
qure fuitB A propositio, et eoncludetur,
quod omni illi cui convenit' esse A inerit
B, sic, omne c est B, qure fuit minor:
omne A est G, ~rgd ·omne A est B, et fit
medium c. Similiter autem et propositio
minor qure est c B convertitur per me-
dium A, hoc est, conversa minoris qure
est c B eoncludituf ex conversa conclusio-
nis et majori, sic, omne A est c, omne B
est A, ergo omne B G. Et tunc fit mediunl A,
et sic majus extremun1 in prin10 syllo-
gismo fit medium. In secundo autem me-
dium fuit prilni' syllogismi minus extre-
mum B ergo medium convertitur et ad
majus et ad minus extrenlUIIl : et sic in
affimativo ~yllogismo probatum est quod
medium conversis extremis convertitur
ad utrumque extremum.
Hoc autenl ostenditur etiam in negativo
syllogismo : quia in non esse similiter est
sieut in esse, et ostendimus primo, quod
si medium convertitur, tunc extrema con-
vertuntur. Disponatur enim syllogismus
negativus in secundo prinlre sic, ut sci-
licet minor sit universalis affirmativa, ita
quod B inest c universaliter et affirmative,
A auteln non.in"est B in n1ajori universa-
liter et negative: sequitur in conclusione
quod A universaliter non inest c, sic, nul-
lutll B est A,omne c est B, ergo nullum c
est A. In hac autem ex conversa w-ajoris
et minori concluditur conversa conclusio-
nis, sic, oÌnne c est B., qure fuit lninor :
nullum A est B, qure est conversa luajo-
ris : ergo nullum Aest c, qUffi est conversa
conclusionis : et est syllogismus in se-
cundo IUOrlO secundre figurre. Et constat
 LIBER II PRIORUl\I ANALYTIC. TRACT. VII
quod mediulll est B, sed majus extrenlUlll
in primo syllogisillo fuit A, et minus fuit c.
In isto autenl majus extrcillum est c et
lninus A et B medium: conversum autcm
ad utrumque fit prajdicatUl11 unurn ad duo
subjec1a. Patct igitur quod si B conver-
tatuI' ad A, et efficiatur prffidicatum ipsius,
et c convertatur in conclusione ad A, et
concludetur de ipso, sicut prffidicatum de
subjecto. SilniJiter ex conversa minoris et
majori concluditur conversa conclusionis,
sic Oinne B est c, qUffi est conversa mino-
ris: llullum B est A, qure fuit major: ergo
nulluill A est c. Et hujus l'atio est: quia
curn B et c cOllvertantur, a quoCUl11que
removetur unUffi, relTIOvetur et reliquUl11.
Unde si B quideln non inest A et relnove-
tur ab eo, sequitur quod neque c inest A,
sed renlovetur ab ipso : quia positunl est
in minori prilni syllogisl11i, quod omni c
inest B, et quod convertituI" B CUlll c, et
si B convertitur cunl c, tunc etiam A con-
vertitur ad B, quia B et c convertuntur :
quia de quoculllque olllni et universaliter
prredicatur B, de ilio omni et universaliter
prredicatur c.
Ex his igitur patet quod si nledium
convertitnr CUlTI extremis, et extrelna in-
ter se invicem convertuntur, ostenditur
etialll e converso, quod si extreI11a con-
vertuntur, tunc ctial11 l11ediul11 conver-
tetur CUlll extremis : ex conversa enim
conclusionis in qua extrenla convertun-
tur, et .minori sequitur conversa nlajoris,
sic, OITIne B est A, nullum c est A, ergo c
est B. Est eninl syllogisrnus in secundo
secundre figurre : quìa si c convertitur ad
B, tunc etiam B convertitur ad A, cuicum-
que eninl inest B, illi inest etiam c; cui.
autem inest c) illi non inest A, et ideo
etialTI A rernovetur ab ipso B.
Sed est notandum quod in his ratj:D-
nibus difIeI'entia est SOlUlll in hoc, quia
cum in pl~redicativo syllogismo ost~nsunl
sit, quod si extrema convertantur" qu.od et
medium convertitur cunl utrisque extre-
mis: et in syllogismo negativo paulo
ante ostensum est e converso, quod si
llledium cunl extrenlis convertitur, quod
787
extrema convertuntur: hrec ultima ratio
modo inducta juxta syllogisnlurn negati-
vum incepit a conclusione et terminabatur
ad prffilTIissanl~sicut factuln est il1 syllogis-
nlO affirlnativo : alire autenl rationes non
silniliter prrecesserunt. I-foc autenl solulTI
quod l1unc dictum est, a conclusione in-
cepit et ad pI'ffinlissas terillinatur: alia
aute.rn qure dicta sunt in rationibus syllo-
gismi negativi, non sinliliter processe-
runt. Unde ista ultilTIa a conclusi'one in-
cepit, sicut in pI'ffidicativo syllogislllo.
lIrec est igitur regula consequentire pri-
nlffi.
Si autem qureritur de qua conversione Dubitatio.
hic intendituI', utrU111 scilicet de conver-
~ione qure est in ternlinis, de qua habitum
est in principio prillli libri istius scientiffi
qUffi dicitur Priorun~ .Jlnalyticotznn, aut
de convertibilitate in qua utrumque de
utroque universaliterprredicatur. De con-
versione eninl sllTIplici qure fit in ternli-
nis non videntur esse vera qure dieta
sunt : quia particularis affirn1ativa con-
vertitur simpliciter et in terminis, et ta-
l11en in syllogismo in quo concluditur
particularis, non contingit ostendere lne-
diuIll converti ad utruITlque extrelTIOrUln
per conversionem extremorurn ad invi-
CelTI. Adhuc auteln universalis affirlTIa-
tiva non convertitur sinlpliciter, cunl ta-
men in prrehabitis accipiatur ut conversa
sìmpliciter. Si uutenl dicatur quod de
convertibilitate secundum proprietatem
prredicationis intenditur, contrarium vi-
detur esse, quod CUIll dicitur, omnis ho-
mo est asinus: omne risibile honl0:
ergo onlne risibile asinus. Hic eninl ex-
trema non convertuntur: CUIll tamen me-
dium eonvertatur eunl miilori extremi-
tate. Adhuc regula inducta, sicut dictum
est, ostensa est in s)'llogismo negativo,
in quo extrelna non convertuntur, nec
habent convertibilitatenl : quia UnUl11 ex-
trelllorum renl0vetur ab alio.
Dicendulll autem ad hrec, nleo judicio, solutio.
quod ea qure dieta sunt, juxta sententiarll
Aristotelis, intelliguntur dc conversione
silnpliei in tern1iij.is in qua subjectU111 fit,
 788 D. ALB. MAG. ORD. PRiED.
prredicatum, et e converso: et in qua per
syllogismum majus extremum fit minus
extremum, et e converso: et lnedium fit
extremum, et e converso, eadem servata
propositionumquantitate : propter quod
convertituruniversalis in universalenl.
Et hrec regula de ista conversione non se
extendere potest ad rnodos particularium
syllogismorum: quia non per hoc quod
particulariter se habet ad extrema con-
versione potest ostendit extremorum.
Unde non se extendit nisi ad IllOdos uni-
versaliunl syllogismorum, in hoc quod
ostelldatur quod medium convertitur ad
utrumque extremorUln. Hoc enim non
contingit in modis particularibus, quam-
Removet vis extrema convertantur. 'Quod autem
dubiuw.
in syllogismo negativopotius quam in
aftìrmativo ostensum est, quod si me-
dium convertitur CUlli extremis, quod
-extrema convertuntur inter se: ideo fa-
ctum est, quia hoc in syllogismo affir-
mativo per se cuilibet manifestum est:
nec ostendi oportuit, quia qurecumque
uni et eidem convertuntur, et ipsa inter
se convertuntur : sicut qurecumque uni et
eidem sunt eadem, et ipsa sunt eadem.
Sic autem non est in syllogismo negati-
vo in quo termini habent oppositionem :
et ideo in syllogismo negativo inquo non
videbatur esse' verUID, ostendi hoc opor-
tuit.
Dubitatio. Est etiam dubiuffi de hoc quod dictum
est, quod ex conversa majoris vel lnino-
ris· concluditur conversa conclusionis in
negativo syllogismo. Si eninl hoc fiat,
ex -conversa minoris erit dispositio tertire
figurre minori existente negativa, et con-
clusione universali in tertia figura: quo-
rum utrumque est inconveniens. Si au-
tem accipitur conversa majoris cum con-
versa minoris, fiet tunc ex tali disposi-
tione prima figura, et' minor fiet nega-
tiva, quod est iterunl inconveniens. 1100 c
autem manifesta sunt si ex eisdem termi-
nis A B C primo fiat syllogislnusin se-
cundo primi, et deinde ordinentur et di-
sponantur ad invicem -conversa maj oriset
IÌlinoris, aut e eo'nverso èònversa mino~
ris et majoris. Sed ad hoc non est diffi- Soh:t1o.
cile respondere: quia sequitur conversa
conclusionis sive accipiatur major sive
COnversa ejus : sed non sequitur propter
formanl syllogisticam, sed virtute termi-
norum convertibilium minoris proposi-
tionis: quia cum B et c convertantur,
quidquid removetur ab uno, removetur
et a reliquo,: et a quocum.que removet~r
unum, removetur et reliquum.
Similiter autem dubium est de hoc DublhUlu,
qu.od dictum est, quod ostenditur ~onver-
sa majoris in negativo syllogismo per
conversam conclusionis et minorem pro-
positionem: sic enim mino"r propositio in
prima figurafit negativa, quod est incon-
veniens: sic enim formabitur syllogis-
mus, onlne c est B, qu·re fuit minor: nul-
lum A est c, qure est conversa' conclusio-
nis: ergo nullum A 'est B, qure est con-
versa majoris. Ad hoc: autem aliquando Solutio fl ..
ab aliquibus dictum est, quod oportet in- rulIlCl ,
telligere negativam in terniinis immedia-
tam oppositionem habentibus in aliquo
genere determinato, sicut par et impar
opponuntur circa numerum, et rectum et
curvum circa lineam : et tunc debet con-
versa conclusionis transponi' in affirma--
tivam, sic syllogizando, omne c est B,
qure est minor prioris syllogismi: omne
non ens A est c, qure est transpositio con-
versre conclusionis, hujus scilicet, nullum
A est c, ergo omne non ens A est B. Pro-
pter quod nullunl A .est B, eterit tunc ve-
ra et affirillativa propositio' in quam
transponitur negativa, sicut. istre sunt
veree, nullus numerus par est ilnpar:
amne non ens par in numeris est impar :
et hoc est propter convertibilitatem et
inlmediatam oppositionem' in terminis.
Posset talnen dici, sicut supra dictum est, Aliter.
quod in tali ostensione debet sumi con-
versa conclusionis non cum minori, sed
CUlli conversa minoris ad concludendam
conversam lllajoris in secundo secundre,
sicut in- ante habitis (cum heec probantur)
factum est. '
Si autem aliquis qurerat,quare co:ntin- Dubitatio.
git uti in tàli 'ostensione conversaminoris
 LIBER II PI1IOR1JlVI1\.NAT.JY1'1IC. l-'RACT. VII
CUlTI non sit demonstrata ex conversa
conclusionis et lTIajorenl, vel conversa
Solutio quo- lTIajoris? Dicunt aliqui quod hoc est,
rumdam ideo quia in tali ostensione taln conclusio
quam Ipajor et converSffi earUlTI sunt ne-
gativffi, ex quibus non potest ostendi
affirlTIativa : conversa autelTI Inaj oris est
Objectio propositio affirlTIativa. Sed contra hoc
con!ra solu- esse videtur quod hic ostenditur pro con-
tlOnelll.
sequentia: et regula est hrec, quod quan-
do convertuntur ~xtremitates necesse est
medium converti ad utralTIque extremita-
tem: et si hoc est verum, tunc oportet
medium converti ad minOrelTI extremita-
tem: propter quod vel regula falsa est,
vel oportet quod possit ostendi conversa
minoris. Nisi forte aliquis dicat quod re-
gula non extendit se ad syllogismos ne-
gativos, sed solum ad affirmativos. Sed
contra hoc esse videtur: quia si conversa
conclusionis transponitur in affirmativanl,
et major sinliliter in affirlnativanl trans-
ponitur, sicut fact unl est in syllogismo
circulari, ostendetur nlinor, sic, cui nulli
inest A i11i omni inest c, B nulli inest A.,
ergo B omni inest c, ergo OUlne B est c
qure est conversa minoris. Et satis potest
concedi, quod sic ostendi potest conversa
11linoris: tamen hoc subticuit Aristoteles,
et quia patet ex superiusdet~rminatis, et
quia ilTIproprius quidam modus est osten-
sionis.
Removet Potest etianl dici quod non tota hffic
dubium. regul<;t se extendit ad syllogismos negati-
vòs : èt ideo non p.')test ostendi conversa
lTIinoris, nec lieet hic uti transpositione
negativre in affirmativaln, sicut factum
est in syllogisl110 circulari: quod enilTI
talis fit transpositio in syllogis111o circu-
lari, hoc fuit propter natura111 circulatio-
_nis, in qua non licet aliquem terminum
.extra accipere : et ideo manet vera affir-
nlativa in quant.um transponitur nega-
tiva, sicut et ipsa negativa vera est: hie
autelTI non contingit uti tali transposi-
"tione : quia nihil ostenditur hic I:espicien-
do ad naturaln circulationis nisi per acci-
dens : non enim ostenduntur hic con-
versre propositionunl per conversam con-
789
clusionis, ideo quod debeat fieri circula-
tio, sed ideo quia per talem conversio-
nem debeat oslendi terminorum conver-
sio. Et hrec dicta sint de regula prima.
CAPU1' 11.
De secunda regula sive consequentia, et
tertia, et quarta, et quinta.
RUrSU111 autem in talibus terminorum
conversionibus seeunda regula conse-
quentiffi est hrec, quod si A et B conver-
tantur, et c et D convertantur : et univer-
saliter unum sequatur, et antecedat ad al-
terunl: et omni ei quod est, necesse.sit A
vel c inesse, et nulli uni possint ambo
inesse : tunc l'egulariter verunl est quod B
et D silniliter se habebunt, ita quod omni
ci quod est, alterum insit, et nulli uni
insint ambo, sieut est in oppositis per
affirnlationenl et negationem: ~quorUlTI
alteru111 inest olTIni ei quod est, et nulli
uni insunt ambo. Hoc enim sic ostendi-
tur: quonia111 enim verum est generali-
ter, quod cui convenit A illi convenit
esse B, cum dictum sit quod A et B con-
vertuntur, cui convenit esse c illi conve-
nit esse D, 'cum datum sit c et D converti:
omni autenl quod est, convenit esse A
vel c, et nulli uni simul: hoc eninl da-
tum est in hypothesi, sequitur quod et B
aut D convenit omni et nulli simul. Hu-
jus autem exen1plum est, ut si ingenitum
esse et incorruptibile esse convertantuI',
ita quod omne ingenitum est incorrupti-
bile, et OITIne incorruptibile est ingeni-
tum : tunc necesse est quod et f~ctum et
corruptibile convertantur: et omne fa-
CtU111 erit corruptibile., et omne eorrupti-
bile factU111, sicut hac propositione utitur
Plato in prima parte l-'ilnrei : et ideo si in-
genitum sit A, et incorruptibile sit B, et
factunl sit c, corruptibile sit D, tunc enim
omne .quod est, vel est ingenitu111, vei fa-
ctum, et nihil unum est factunl et ingeni-
tum: et omne quod est, aut incorI'uptibile,
vei corruptibile et nihil unum est corru-
ptibile et incorruptibile. Ad hoc enim pro-
'1UO D. ALB. j\IAG. OR]). PIl.iED.
banduQ1' duo syIlogislni sunto constituti.
Prima" enim pars consequentire ostenditur
syIlogismo uno" et secundapars ejusdeln
consequentire ostenditur syllogismo se-
cundo.Primaenim pars ostenditur sic, 0111-
ne quod est A vel c est B vel D, sed omne
quod est, est A vel c, ergo omne quod
est, est B vel D. Alia autelll pars ejus-
dem consequentire ostenditur alio syIlo-
gismo, sic" quidquid est B vel D est A
vel c, sed nihil ideln est c et A, ergo nihil
idem est B et D. Prremissre autem lnani-
festre sunt : quia ex hypothesi sun1untur.
Et sic patet quod tenet universaliter re..:
gula et consequentia prredicta.
Tertia quasi conversa est prrecedentis,
et est hrec. Si omni ei quod est, inest A
vel B" et silniliter c vel D, siInul autelll
nulli insunt A et B et c et D ; si converti-
turA cun1 c, -ita quod on1ne A est c, et e
converso on1ne c A, oportet quod etB et D
convertantur, ita quod on111e B sit D et
Ornne D B. Hujus auteln probatio est per
inlpossibile, sic. Si enilll B et D non con-
vertuntur, tunc unum eOrU111 erit in plus
quam reliquum. Dicatur ergo D de pluri-
ribus qualll B, ergo "alicui non inest B cui
inest D., sicut alicui non inest hOlllO cui
inest animaI. Si autem B illi non inest,
tunc illi cui non inest B illi inerit A, quia
A et B sunt de olnni et de nullo sirnuI. Si
auteln A inest illi, tunc illi eidelll inest c,
quia dictUlll est quod c et D convertun-
tur : ergo alicui simul convenit esse et c
et D. IIoe auteIll est impossibile, quia est
contra hypothesim. Dictum est enim
quod c et D sunt de omni et de nullo si-
muI. H.oc auteln planum est in terminis
superius inductis, si A sit ingenitum, et B
incorruptibile, c autem factunl, et D sit
corruptibile.
Quarta consequentire regula hrec est,
quod quando A prredicatum amni inest B
et c subjectis, ita quod A universaliter
prredicatur de his duobus subjectis, qure
sunt B et c et de solis illis, ita quod de
nullo altero prredicatur: si unum subje-
ctorum illorum de altero prredicatur uni-
versaliter, ita quod B subjectum inest om-
ni c, tunc necesse est·etiam A prredicatuffi
converti cum B. Hujus auteln probatio est
hrec. Constat enilll ex hypothesi, quod
de solis B c subj ectis dicitur A prredicatuill.
Constat autem quod B subjectum prredica-
luI' de seipso: quia B est B. Datum est etian1
quod B prredicatur de c. Prre~icatur ergo
de B et c et de solis illis prredicatur A" er-
go B prredicatur de eisdem et solis de
quibus prredicatur A, ergo oportet quod
convertantur: quia de eisdem et de solis
illis ambo prredicantur. J\fanifestum est
eniIll ex prredictis; quod de quibus A prre-
dicatur olllnibus et solis, de omnibus et
solis prredica~ur B.
Quinta regula consequentire est, quod
quando A et B prredieata: toti c subjeeto
insunt, ita quod de c universaliter alllbo
prredicantur: et ~i convertitur c cun1 B,
tune necesse est A primum prredicatulll
olnni TI inesse et universaliter prredicari
de ipso. Hoc autem probatur per syllo-
gismum qui est in.primo primre figurre :
quonian1 enin1 omni c inest A et c inest
omni B, sequitur quod necesse est A oInni
B inesse. Sic auteln forlnatur syllogisrnus,
olllne cestA, omne B c quia convertun-
tur: ergo omne B est A.
Istoo auteln quinque regulre consequen- Ad ulcl
tiarum sie aceipiendre s~nt , quod .primffi qumquesi.nl ~lllo.
ret·
tres ideo ponuntur quia utiles sunt ad gulre (;011"1'
4uentU:U'Uln
conversionem terminorum pertin.entiulll , priustre.po.'-
et ad reductionem orationum sin1pliciter,
et ad reductionem pertinentium. Dure
auteln, seiIicet quarta et quinta, pertinent
ad reductionem quarulndam orationulll
speeialium. Prilllarum autem trium
prillla datur ad evidentialil reductionis
quoo fit in oratione una syIlogizata
in aliam syIIogizatam. AIioo autelll dure
(seeunda scilicet et tt~rtia) dantur pro-
pter evidentiarll orationis non syIlogi-
zatre, sed syllogizandre. Sed oratio syI-
logizanda vel est affirmativa, vei negati-
va. Et secunda quidem regula datur pro-
pter conversionem terminorum orationis
negativoo syllogizandre, et per consequens
propter reductionem ejus. Tertia vero da-
tur propter conversionem ternlinorum

orationis negativre syllogizandre, et per
consequens per reductionem ejusden1.
Hrec autem ex hoc manifesta sunt: quia
secunda regula concludit terminorum op-
positionem, tertia vero concludit tern1i~
norunl convertibilitatelll, quarta vero et
quinta positre sunt propter quasdam spe-
ciales argul11entationes reducendas. Quar-
ta enil11 propter enthYlllema et propter
ordinationem signi et prodigii in syllo-
gismun1. Quinta autem ponilur propter
induetionem et reductionem ejus in syl-
logisn1um. -
Objectio. Si autem aliquis objiciat quod secun-
dUlll hoc deberet aliqua esse regula do-
cens 1'eduetionem exempli et deductionis
et· instantic:e, vel dicatur quare istm non
Solutio. dantur. Et dieendum ad hoc, quod in-
stantia et deductio vere syllogizatre sunt,
et ideo non indigent reductione in syUo-
gismun1, sicut indigent enthymema et
induclio. Exemplum autem non est 1'e-
dueibile in syllogismum, quia constat ex
quatuor terminis: nec etiam reducibile
est in sylloglsmos, quia de se neeessarii
sunt, sicut patebit in sequentibus : et ide~
non dantur regulre docentes reduetioneln
deduetionis exempli et instantire, sicut
dantur 1'egulre inductionis et enthymema-
tis. Ex his igitur patet, qualiter sumun-
tur inductre regulre, et ad quid sunt hic
necessarire, licet quredam talium ante in
syllogismo circulari videantur esse deter-
minata.
CAPUT III.
De sexta regula docel~te consequentiam
eligendorùm.
Quando autem duo fueI'inf opposita,
sicut A et B, ita quod A sit elige~dum et B
fugiendum. Similiter alia duo sint oppo-
sita, scilicet c et D sit eligendum, et c fu-
giendun1. Adhuc detur quod rnagis eli-
genda sint A c conjuneta quam B D, si ta-
li positione faeta magis eligenda sint A c
conjuneta quam B neonjuneta, sequitur
quod A magis est eligendunl per se solUln
7~J l.
quam D. Iloe autem probatur per ad in1-
possibile deductionem: dctur enim quOdA
non est rnagis eligendul11 quanl D : hoe
autelll ex duabus potest esse causis, sei-
licet vel ex hoc quod requaliter eligenda
sunt A et D, vel quia A minus eligendum
quan1 D. Siquidelll requaliter sint eligen-
da A et D, sed jam daturn est inhypothesi
quod similiter sive requaliter eligendun1
est A sive sequendum, sieut B fugienduIll:
hree enim dicta sunt esse opposita: et c
et D siiniliter dieta sunt esse opposita :
quia et hrec qure sunt G D opponuntur,
sieut A et B. Si ergo detur quod A ei quod.
est D similiter est eligendum: et ei quod
est c dieatur silniliter fugiendum esse B,
ita quod c et B requaliter fugienda sint:
datum est enilTI, quod utrumque, scilieet
A et D et·c et B utrique suorum opposito-
rum, similiter est sive requaliter fugien-
dum et sequendum sive eligendum: pI'o-
pter quod relinquitur quod etiam conjun~
cta ambo simul, A scilieet cum B et B CUffin
sint requaliter eligenda vel fugienda :
n1agis enin1 eligendo magis fugiendum
opponitur, et requaliter eligendo opponi-
tur requaliter fugiendun1, et minus eli-
gendo minus fugiendum: cum ergo c et B
sint fugienda, sequitur quod aggregatum
ex A et c erit silniliter elig~ndum, sieut
aggregatum ex B et D cujus oppositum
datum est in hypothesi qure dixit con-
junetum ex A et c magis esse eligendum,
quan1 conjunctum ex B et D : quando eniln
datum 'est quod lnagis aliquid, alicui-eli-.
gendU111 est, tunc non est possibile- quod
similiter eligendum sit iUi. Si enim A si-~
nliliter sit eligendum sicut D, et A c simi-,
litel; erunt elige'nda, sequitur quod etiam
B D similiter erunt eligenda sieut A c, quod
est èontra hypothesim.
Si auteln detur secundun1, quod seili-'
cet ideo non sequitur quod A c sit magis
eligendum quam c D, ideo quia D est ma-
gis eligendun1 quam A, tune sequitur
quod B sit minus fugienduln quam c, quia-
magis eligendo magis fugiendum opponi-
tur, et minus eligendo minus fugiendum, .
et requaliter eligendo requaliter fugicn-
 792 D. ALB~ ~fAG.
dum': et ita quod minus est eligendum,
minus fugiendo opponitur: constat au-
tem quod magis eligendum est magis bo-
num et minus malum conjuncta, q~am
minus bonum et magis ll1alum conjuncta:
uniVerSUlTI igitur B D conjunctum magis
.erit eligendum, quam universum A c ex
ambohus conjunctum. Nunc autem non
est sic : quia hoc est contra hypothesim
qure dixit A' c lTIagis esse eligendum. Si
autem hoc est impossibile: tunc sequitur
conclusio prima, quod scilicet A sit ma-
gis eligendum 'quam D, et quod c minus
sit fugiendum quam B.
Hoc autem patet in exemplo determi-
nato: sit enimA velle concedere, B autem
sit nolle concedere, D autenl sit conce-
dere secundum actum, c autem sit non
.concedere: ita quod concedere sit agere
secundum anlorem, velle autem con-
cedere sit de hoc' habere voluntatem
·agendi secundum amorem sine actu, et D
sit agere sine voluntate, c autem non
concedere sive non agere secundum amo-
rem, et tamen agendi habere voluntatem.
Si ergo magis est expetendum ab amico
ut amicus velit agere, quamvis non agat,
quam nolle agere cum tamen agat, patet
quod magis est eligenda bona volun-
Magis eli- 1as sine actione,quam actio sine bona
genda est l
bona yolun- vo untate.
Ad termlnos · autem tran-
tas sine ae- d' t h d' ·t o. S o o lO
tione quam scen en es oc re UCI ur SIC. l enilTI e 1-
actio sine •
bona voi un· gat omnlS anlans a
b amICO secun dum
o
ta~e. amorem SIC • se h ab ere, u t conce
'd ere ve lOlt
quanlvis non agat: non concedere autem
sit in quo c, concedere autem sit in quo D,
et non talem esse ut secundum amorem
concedere velit, sit in quo est B: tunc
enim manifestum est ex dictis, quoniam
A quod est hujusmodi, ut concedere velit
secundum amorem, magis est eligendum
quam D quod est concedere et non velle.
Ex hoc ulterius infertur quod diligere
(quod est secundum amorem ,velle bo-
num) magis est eligendum quam coitus
qui est agere secundum amorem actione
corporali. Et ulterius patet quod amor
magis est dilectionis sicut finis, quam coi-
tussit finis amoris. Si autem maxime est
ORO. PRiED.
huju.s sicut finis : tunc sequitur quod di-
lectio finis est amicitire et non coire. Et
ulterius concluditur, quod hujus quod est
coire, aut omnino non est amor amicitire
sicut finis: aut si est ejus quod est coire,
tunc est ejus sicut gratia alterius quod
est causa diligendi : quia ex eoitu dile-
etio inducitur. Nam et alire concupiscentire
et artes sic sunt, quod sunt propter ulti-
munl et optimum sicut propter finem.
Ex dictis igitur manifestum est, quo-
modo se habent et habere debent termini
secundum conversionem. Et adhuc ulte-
rius manifestum est quomodo se habent
in consequentiis in eo quod magis fugien-
di vel magis eligendi sunto Attendendum
autem est hic, quod quamvis ista·scien-
tia generalis 'sit rectificans in omnibus,
tamen quia in moribus eligenda et fugien-
da non omnino sequuntur regulas univer-
sales, ut dicit Aristoteles in Et!licis, ideo
oportuit hic aliquid addere communi arti,
quod non.est necesse in physicis, mathe-
maticis, vel metaphysicis, qure generales
sequuntur regulas.
Adhuc tamen pote'st opponi contra hoc
quod dictum ·est, quod scilicet magis eli-
gendo opponitur magis fugiendum, et
reque eligendo reque fugiendum, et nli-
nus eligendo minus fugiendumo Hoc enim
instantiam 'habere videtur : quia bene vi-
vere, magis est eligendum quam vivere:
et tamen non bene vivere, non est ma-
gis fugiendum quam non vivere. Adhuc
esse perfeete bonum, magis elig:e~~m
est quam esse bonum : et tamen esse im-
perfecte bonum, D;linus est fugiendum Solu&'n,
Nota MlclII'
quam non esse bonum. Sed ad .hrec et elm
similia dicendum est, quod ea qure dicta
sunt, intelliguntur de his ubi unum eli-
gendorum non est in altero, nee est pars
alterius, sicut se habent virtus et scientia:
cum eninl virtus magis sit eligenda quam
scientia, vitium magis est fugiendum
quam ignorantia. .
 I-JII3ER II PRIORU~I
CAPU1' IV.
De reductione inductionis in syIlogismu1n.
His autenl sic habitis-, de reductione
aliarum argumentationum in syllogis-
mum dicendum est :quoniam autem non
solum dialectici et demonstrativi syllo-
gismi fiunt per prredicìas figuras, sed
etiam rhetorici qui inlperfectas habent
argulnentationes, fiunt per prredictas
figuras-, et simpliciter sive universaliter
qurecumque fides fit secundunl quamcum-
que argumentationem secundurn unam-
.quanique artem, illre argunlentationes
reductre in syllogislnuln secundunl dictas
fìuntfiguras: et hoc quideln nune dein-
ceps dicemus. Primuln auteln de induc-
tione: quia plus inter alias habet de for-
ma argunlentationis 1 .Onlnia autem cre-
diInus fidèm accipiendo, aut per syllogis-
nlUln, aut per inductionem : sub his enim
duobus comprehenditur exemplum et
enthymema.
Diffiniamus enim primo inductioneln
dicentes-, quod inductio et syllogislnus
qui est ex inductione, est alterum extre-
munl de medio per alteram sive tertiam
extreluitatem syllogizare. Dico autem
tertiunl : quia tria sunt primum et me-
dium' et tertiuln: et syllogizatur in syllo-
gismo inductivo primum de medio per ter-
tium. Cujus exelnpluln in terminis tran-
scendentibus est, ut i-storum extremorunl
qure sunt A C-' medium sit B, tunc per c
ostendere A inesse B est inductivus syllo-
gislnus : sic enim facilnus inductiones si...·
ve syllogismos inductivos. Hoc autem
patet in ternlinis materialibus, sic. Sit
ènim A (quod est primum) esse longre-
vunl : id auteÌn in quo B sit choleram non
habere : id autem in quo c sit singulare
longrevunl, ut homo, et equus, et mulus,
et singula hujusmodi: et sìc' prinlum est
lorigrevum, medium autemerit non ha-
tpatet quod inductio plus habet de fornla
argumentqtionis quam rhetoricro argumenta-.
ANALYTIC.TRACT. VII
bens choleram, tertium autem singularia,
non habentia choleram. Paiet igitur guod
primum inest tertio, quia singulare non
habens choleram, est non habens chole-
ram: et cum omne non habens chole~
ran}, convertatur cum singularibus non
habentibus choleranl, patet quod omne
longrevum dicitur de non habente 6hole-
ranl: et erit tunc sic formandus syllogis-
lnus, olnne quod est equus, vel mulus, vei
hOlno, et sic de aliis, est longrevunl : se d
omne non habens choleram, est equus,
et mulus, et hOlno, et sic de aliis : ergo
omne non habens choleram est Iongre-
vum. Toti enim c secundum hanc positio-
nenl inest A, olnne enim quod sine cho-
lera est, longrevum est: sed B (quod est
non habere choleram) onlni inest c. Hoc
autein ostenditur per conjunctam in an-
tecedenti capitulo datam regulam: quia
si tanl prinlum quam medium dicatur de
tertio, et medium et tertiunl converlan-
tur, necesse est primuffi vel ultimum di-
ci de medio : quia ostensum est quod si
duo prredicata dicantur de aliquo subje-
cto, et unum prredicatorum illorum con-
vertatur cum ilio : tunc reliquum dè ilIo
dicetur universaliter quod cum subjecto
convertitur : ostensum est enirri priu8 in
antecedenti capitulo, quoniam si duo ali-
qua prredicata eidem subjecto insunt, et
ad alteruln illorulll convertatùr subje-"
ctUffi quod est extremum in syllogismo:
quoniamei quod convertitur, etiam alte-
rum inerit universaliter prredicatU111.
Intelligendum est enim esse termi-
num c, scilicet ex omnibus singularibus
ipsius medii aggregatum sive composi-
tum: eo quod inductio est per omnia sin-
gularia nullo omisso. Differentia autem
inductionis ad syllogismuIIl (quoad eon-
clusiones ipsoruffi) est hrec, quod inductio
est syIlogismus propositionis primre et
immediatre. Syllogismus autem est quoad
. conèlusionem p,"opositionis mediatre :
propositionum eniln quarunl est Dledium
tiones, quod maHis inferius patebit.
 794 D. i\LB. MAG. ORD. PRLED.
syllogismus est talium propositionum per qui perfectissimus est omnium sylIogis-
medium ilhid quod habent: quarum au- morUU1-, et fit syllogismus immediatre
tell1 propositionun1 non est 111edium, si- pro]?ositionis, sicut dictum est: tamen
cut principiorulll, est fides per inductio- 110n· reducitur nisi in syllogismum COln-
nem I. Quo autem ad prremissas difIeren- Inuniter et non proprie dictum : syllogis-
tia est inter inductionem et syllogismum, n1US entnl. prilni. modi primre figurre per-
quod inductio quodammodo opponitur fectissill1US etnobilissi111US est quantum
syllogisn10 : nam syllogismus quidem per ad modum : non tamen selllper salvatur'
medium ostendit extremUlll sive primum natura et ratio syllogis111i proprie dicti:
tertio inesse. Inductio vero ostendit per et ideo/;0uln ·inductio reducitur in ipsum,
tertium primuIll extremum inesse Illedio. non salvatu'r in eo natura syllogismi pro-
Ergo ex hoc ulterius concluditur, quod prie dicti secundum nlodum, hoc est, se-
syllogismus est per n1edium, quod est cundun1· quod est ostendere in ipso pri-
'natura prius et evidentius secundum rei mum de Inedio per tertium : quod pro-
naturam. Inductio autem sive inductivus prium est inductionis. Nec sequitur, si est
syllogisn1us est per nobis manifestius et syllogisrùus immediatre. propositionis,
evidentius. quod sit syllogismus siInpliciter: quia
AttendenduIn autem est hie, quodhie omnis syllogismus proprie dietus est syl-
determinatur de induetione prout eom- logis111US mediatre propositionis : quiaos-
muniter se habet ad dialecticunl et de- tendit per medium, CUlli inductio osten-
monstratoren1, in Topicis autem prout se dat per extremum.
habet ad dialecticum tantum. Et quia in- Si auteIll qureritur-, qualiter sint sumen- DuLitatlo.
ductio nullam 11abet necessitatem nisi a da singularia· cum inductio reducitur in
syllogisl110, ideo non habet speeialeln syllogisInum, utrum seilieet vel sub dis-
artem in qua detern1inetur de ipsa sicut junctione, vel copulatione? Dicendum Solutio
habet syllogismus : non enim oportet quod sub disjunctione sunt sumenda, sic,
specialelll artem tradere de inductione, omne quod est iste vel ille, et sic de sin-
quia ex diffinitione ipsius assignata et ex- gulis, est anin1al: omnis homo est iste
posita satis patet qualiter fieri debeat in- vel ille, et sic de singulis: ergo omnis
duetio. homo est animaI. Et similiter debet acei-
Dubitatio. Si autem qureritur, quomodo inductio pi inductio in negativa universali. Cujus
reduciturin syllogismum, CUIn inductio et ratio est: quia eodem modo debent·sumi
syllogismus habeant oppositionem? Di- singularia quo ipsa ordinantur sub me-'
Solutio. cendum quod inductio in syllogismum dio: sed sub Inedio ordinata sunt sub
reducitur materialiter et non formaliter., disjunctione, et non sub copulatione. Alia
ita quod forma inductionis reducatur in autem ratio est: quia collectum ex omni-
formam syllogismi : sed quia materia bus debet prredicari in oratione inductivi
nune existens sub forma inductionis re- syllogismi : eo ergo modo debet unum
dueitur ad acceptionem forrnre syllogisti- esse quo totun1 universale est prredieabi-
cre. Syllogismo enim communiter dicto le : totum autem universale est prredica-·
non opponitur induetio : quinimo sic su- bile de multis sub disjunctione collectis:
mendo syllogisnlun1 est verum dicere, propter quod etiam singularia sub disjun-
quod inductio est syllogismus., sed syllo- ctione debent ordinari.
gismo proprie dicto opponitur inductio. Sciendum etian1 quod inductio cum
Quan1vis autern inductio reducatur in concludat universalem oppositionem, non
syllogismum primi modi primre figurre, potest reduci in tertiam figuram: sed.

1 QUOlll0do difIert inductio a syllogismo? In- gitur hic et I Physic. tex. conl. 1i ; syllogismus
ductio est ad propositiones immediatas,ut colli- autem est ad propositiones luediatas.

J~IBER 11 PIlIOltUl\I 1\NALY1"'IC. l'RAC r.VII
omnis inductio affirmativa reducitur in
prilTIUm primre figurre, et 0111nis inùu-
ctio negativa reducitur primo in secun-
dum prilTIm. Sed deinde potest transferri
ad secundam figuranl per converSiOnelTI
majoris, sicut in ante habitis dictUlTI est.
Adhuc auteln quamvis singularia sint in-
finitre multitudinis, ut dicit Plato: tanlen
ad inductionem perfectalTI oportet in sum-
. ma inducere, non quod 0111nia sigillatim
nunlerentur, sed ut breviter collecta in-
sinuentur, dicendo, et sic de singulis, vel
sic de aliis. Ad inductionem autem pro-
babilem sufficit de pluribus inductio,
dumnlodo non videatur installtia, sicut
dicitur in Topicis. Tantum ergo dictum sit
de inductione.
CAPUT V.
De exemploJ quid sit et qualiter se habeat
ad syllogismu1n et ad inductionem.
Cum exelTIplulTI annexum sit indu-
clioni, eo quod ex 111ultis exeIIlplariter ac-
ceptis fit inductio post inductionem de-
J quia Thebanos et Phocenses pugnare
terlTIinandum est de exclnplo-, quid sit in
genere argunlentationis, et qualiter se
habeat ad syllogismum èt ad inductio-
nem.
Dicimus igitur quod exemplurn est ar-
gunlentatio, quando sive in qua rnedium
extremo inesse ostenditur per id quod est
silnile tertio: et sic exeluplum quatuor
terminos habel~e' necesse est. Oportet au-
tem in exe~plo sumi, quod primum in-
sit tertio per medium, et quod primum sit
sinliletertio, hoc est primum' inessH'ter-
J Silniliter autem est sive eodem modo
tio per simile tertio, et quod hoc simile
sit evidentius. Et hoc ostenditur facilius
in terminis 'sic, ut prirnum sit malum in
quo sit A, B autem sit contra confines in-
ferre belluIll: et IlOC autem in quo est c
sit Athenienses pugnare contra Thebanos:
in qua vero D sit pugnare Thebanos con-
tra Phocenses. Si ergo VOlUII1US ostende-
re, quoniam Thebanis, hoc est, contra
Thebanos pugnare malum est Athenien-
ses, quod est ostendere prilTIU111 de tertio
r
'795
per medium: et ideo sumendum est me-
diuln, id scilicet, quonialTI contra confì-
nes pugnare malum est. Et si volunlus
ostendere primum de medio, hoc osten-
delnus per simile vel similia tertio:
quia hujus quod est primum inesse (quod
prius ad Inedium SU111ptum est quando
primum de tertlo concludebatur) fiùes fit
et efficitur ex silTIili vel similibus notis et
notioribus, quarn notum sit primum ines-
se tertio, ut verbi gratia, quoniam The-
banis contra Phocenses confines suos pu-
gnare malum fuit, et quod evidens sit et
notum. Sic ergo argumentandum est pri-
mum de 'tertio per lTIedium concludendo
sic, confines contra confines pugnare
malum est: Athenienses pugnare contra
Thebanos, est pugnare confines contra
confines: ergo manifestum est malum es-
se Athenienses pugnare contra Thebanos.
l\fanifestum est eniln quoniam B (quod
est contra confines pugnare) inest ipsi c,
hoc est Athenienses contra Thebanos pu-
gnare: quia hoc est contra confines pu-
gnare: et idem etianl inest ipsi quod est D,
est confines contra confines pugnare: et
ideo utrumque istorum et c et D est con-
tra confines ·pugnare. l\fanifestum etiam
est quoniam A (quod est ma1um) inest D,
et est manifestius et evidentius quam
quod A insit c, hoc est, quod primum
inest quarto, quod est silni1e tertio, ma-
nifestius est quam quod primum inest
medio: quia quOdA inest B (hoc est,
primum medio ostenditur per_ D, quod est
simile tertio.
si pe'r piura similia fides fit vel flat medii
ad extremum, quo scilicet probetur pri-
mum· extremum inesse medio: qUffi ta-
men omnia sint similia tertio. Et quamvis
plura similia inducantur, non tamen om-
nia induci debent : quia sic esset inductio.
Attendendum auteln quod in exemplo se-
cundum ea qure dicta sunt dure sunt ar-
J
gumentationes: ostenditur eniIIl prilTIUm
de tertio per medium : et hoc fìt per syl-
logismuln. Secun do autem quasi in proar
 796 . D. ALB. lVIAG.
-gulllentatione (qure loco prosyllogis'mi est)
-ostenditur priu1ulll de medio per simile
tertio : et in illa argumentatione trahitur
.fides ab exemplo : in priori auten1 argu-
·mentatione fides trahitur a medio.
Objectio. Si quis autem opponat, quod non sic
diffinit Boetius exemplulll in Topicis suis,
quidicit quod exemplum est quando par-
ticulare ostenditur de partieulari per par-
-ticulare simile: particulare autem non
potest esse medium, sicut ostensum est
-supra in his qure de inventione medii
dieta sunt : et sic falsum vidctur esse
· quod dictum est de ostensione primi de
·tertio per mediunl, et ostensione primi
Solutio. de medio per sinlile tertio. Sed ad hoc
dicenduln-, sicut dictum est paulo ante,
quod in hoc cornpletur diffinitio exempli,
· quando prilnum ostenditur de medio per
-silllile tert.io : et in tali ostensione oportet
evi~entius esse, quod prin1un1 inest ei
qriod est sin1ile t.ertio, quam quod pri-
mum inest tertio : et ideo ex empIi sub-
-stantia consistit in con1paratione, primre
prremissre ad ultimam conclusionem: et
prima prremissa est part.icularis, et ultima
conclusio similiter est particularis: prre-
·missa enim est' malum esse Athenienses
.pugnare contra Phocenses : et ultin1a
.conclusio est A-thenienses pugnare con-
tra Thebanos : hoc enim fuit proban-
dum per exemplum: et ideo quod primum
·prohatur de medio, non facit exemplum :
sed quod primum de tertio per simile
tertio, hoc facit exempluIll: et ideo ni-
hil est quod objicitur de medi~.
lVlanifestum est igitur ex his, ex quo
prremissa est particularis et ultima con-
clusio est particularis, quonian1 id in quo
. conlpletur exempli ratio, est sicut pars ad
partelll se habens 1. Pr"obatur enim in eo
particulare per particulare, et non habet
se exemplum ad id per quod probatur,
nec ut pars ad totum universale, neque
-ut totum universale ad partem, sicut
i Ex hoc colligitur differentia inter exempluln
et syllogismum. P. J.
! Ex hoc iIifer quod exe1nplum reduciturin
duos syllogisnlos, quorum unus non habet ne·
O~D. ·PR-iED.
. estin syllogisn1i~ qui per dici de omni
probantur : sed se habet' sicut pars ad
parten1, sive sicut particulare ad particu-
lare, quando ambo duo partieularia sunt
sub eoden1' communi, sicut Athenienses
pugnareThebanis, et Thebanos pugnare
Phocensibus, ambo sunt sub hoc medio
quod est confines pugnare contra confi-
nes, et hoc esse lllalum: sed alterum is-
torulll parliculariun1cvidens est: et ideo
ex. ilIo infertur prilllum. In hoc igitur
exelnplulll differt a syllogismo. "Vnde
exen1plu111 reducit~r ad duos syllogis1110s,
sicut in ante habitis istius eapituli osten-
sum est.
Si autem quis objiciat, quod lune Ohj.,.~.
quando primum concluditur de medio,
autconeluditur de medio universaliter
sun1pto, aut de medio sumpto indefinite.
Si concluditur de medio universaliter
sumpto, fallacia consequentis erit in ar-
gumento, in quo prin1um de n1edio con-
cluditur per sin1ile tertio: quia universa-
le infertur ex particulari, quod non con-
tingit : sed potius e converso particulare
debet inferri ex universali. Si autem con-
cluditur primum de medio sumpto inde-
finite: tunc non valet secundum argu-
mentum : eo quod non habet universa-
lem propositionen1, ex qua sola fit illatio
syllogistica. Ad hoc auteln dieendum Salu.".
quod primunl ostenditur de medio uni-
versaliter sumpto per silllile tertio, sed
non ex necessitate, sed potius ex prrecon-
fessione respondentis, scilieet si conceda-
tur similiter esse in uno et in aliis, sicut
si l'hebanis malum est pugnare contra
Phocenses, quod o111nibus confinibus sit
malulll confines irnpugnare. Et sic cum
reducitur in duos syllogislllos, secundus
de se llabet necessitatem :primus autem
qui prosyllogismus est vel Ioco prosyIlo-
gismi, probabilis est, non de se, sed ex
prreconfessione habet necessitaten1 2. Pri~
mus enilll probat prinlum de medio per
'cessitatem nisi ex prreconfessionp responden-
tis, secundus autem de se habet necessitatem.
P. J.
 LIBER II PRIORUl\.f ANALYTIC. TRACT. VII
simile tertio :. et ilIo facto secundus probat
propositum per mediunl jam probatum.
Exemplun1 autem differt ab inductione
in hoc, quod inductio ex omnibus indivi-
duis inductis ostendebat extremum' inesse
nledio, et ad extremUln non copulabat
syllogismum : ostendit enim inductio os-
tendendum primum de medio per omnia
medii particularia, et non concludit pri-
mum de postremo. Exemplum autem
éoncludit primum de tertio per medium.,
et non per omnia particularia, sed per
aliquod vel aliqua. Dnde inductio ex om-
ilibus individuis extremum ostendebat
inesse medio, et ad extremum non copu-
labat syllogislnum : hoc autem quod est
exemplum, et copulat ad extremum, et
non ex omnibus singularibus, sed ex quo-
dam vel quibusdam ostendit.
Quomodo Reducitur autem exemplum ad induc-
Ixeu~plum. •
I?UCIlU,r in tlonem In hoc, quod multa exelupla fa-
mductlO- . .. • .
nem. Clunt unam Inductlonelu, per hoc·quod
multa exempla multa concludunt parti-
eularia., ex quibus aggregatis fit univer-
sale quod concluditur in inductione: et
sic multa exempla faciunt unam inductio-
Removet nem. Quamvis autem IIlulta exempla
dubium.
faciant unam inductionenl, et inductio
una reducatur in syllogismum unum :.
non tamen propter hoc exernplum redu-
citur in syllogismum unum : quia exem-
pium eo modo quo in syIIogismum re-
ducitur, quatuor habet terminos, et ideo
non potest reduci in syllogismunl unum.
Eo autem modo quo multa exenlpia
unaln faciunt inductionem, aufertur lue-
dium in eis, et remanent tres tantum
termini, scilicet primum, et tertium, et
simile tertio : sed multa tertia in unum
tertium aggregantur, et lnulta similia ter-
tio, aggregantur in unum tertio simile.
Et sic multa exelupla eo modo quo fa-
ciuut unanl inductionem, in unum redu-
cun~ur syllogismunl immediate. l'amen
eo modo quo exemplum quatuor habet
terlninos, exemplunl in unum, syllogis-
mumred,uci non poteste I-Ioc aftteln ma-
nifestum' 'est, ·si quis conferat ad invicem
unius generis n1ulta exempla.
797
o
Notandum autem cum exemplum nul_
lam secundum se faciat necessitatelu,
quod principaliter nec pertinet ad diale-
cticum, nec ad denlonstratoren1, sed ad
rhetorem: secundum tan1en quod non ex
se, sed ex prmconfessione facit probabi-
litatem, potest referri ad dialecticum.
CAPUT VI.
De deductione, quid et quot modis fiat.
Deductio auteln (quia opponitur per
aliquem modum inductioni) post. hrec
ordinanda : habet enim deductio me-
dium magis notum secundum naturam
conclusione, et propinquius scientire
o
quam inductio qure secundum naturam
rei habet minus notum et remotius a
scientia secundunl naturam : infert enim
universale ex singularibus, qure secun-
dum naturaln minus nota sunt, et magis
remota a scientia quam universale.
Est igitur deductio, quando ipsi n1edio
palam est inesse priluum extremunl sive
majus extremum in lnajori propositione,
in qua majus extremum prredicatur de
Inedio : sic enirnse habentibus terminis,
prinlo scilicet, et medio, propositio ma-
jor efficitur per se nota. Sed dubium est
an postremo quod est minor extremitas,
insit medium in minori propositione, in
qua mediuln prredicatur de nlinori extre-
mitate secundum dispositionern prirnre
figurre : et quamvis dubiurn sit hoc, ta-
men vel similiter vei requaliter debet esse
credibilis, aut etiam magis credibilis
quam conclusio sive conclusione : tunc
enim quia non est certa 111inor, perfectaln
scientiarn facere non potest ~: et quia ali-
quid habet credulitatis aliquo modo dis-
posita in formam syllogismi, deducit et
vicinat ad scientiam, quamvis non attin-
gat perfecte usque ad scientiarn. Iste est
igitur unus et prior modus deductionis.
Amplius autem secundus luodus dedu-
ctionis est, si quidelll minor mediata sit
propositio, sicut et conclusio : tamen
pauciora sunt ll1edia ad probandam nli:-
 798 D. ALB. l\fAG. ORD.PRLED.
norem, quam ad probandam conclusi 0-
neIn : tunc enim oInnino accidit mino-
rem (eo quod pauciora ha"Qet mèdia
quam conclusio) propinquiorem' esse
scientire : quanlvis eniln medium sit cau-
sa scientire, tamen quod pIura habet 111e-
dia, incertius est et longius a scientia,
quaIn id quod pauciora, quia longinquius
est a primis principiis per se notis et im-
mediatis t. Isti igitur duo modi sunt de-
ductionis. Penes diversitatelTI enim ma-
joris deductio sun1i non potest : quia in
ipsa est tota virtus inferendi in syllogis-
mo : et concIusio est pars ipsius : et ideo
si ipsa esset dubia, nulla oratio fieret de-'
ductio ad scientire vicinitatem.
Explanatio autem primi modi dedu-
ctionis est in terminis A B C transcenden-
tibus : qui taIllen ad lnaterianl determi-
nantur in exemplo Platonis posito in li-
bro qui dicitur .L~/ennonis, ubi qureritur,
utrum virtus sit disciplinahile vel assue-
scibile bonum, vel donuln a diis dona-
tUffi? Sit enim A docibile, quod est nla-
jor extremitas. Id autem in quo est B nle-
diuffi sit disciplina" c autem minor ex-
t
tremitas sit justitia generalis, qure est
virtus in genere. Tali autem dispositione
terminorum facta, manifestulTI est per se,
quod omnis disciplina docibilis est, et
incrementum accipit experimento et do-
ctrina. Quod autemjustitia generalis sive
virtus sit disciplina (qualllvis hoc dixit
Socrates) dubium est. Si ergo in tali syl-
10gislllO similiter sive requaliter vel ma-
gis credibilis sit propositio minor (qure
est B c) quarl1 conclusio qUffi est A c pro-
positio : tunc talis syllogislTIUS deductio
vocatur. Cujus ratio est : quia propin-
quius est scientire : eo quod sic syllogi-
zantes assumpserint A c conclusionem ta-
lem esse, cujus prius nullam habuerint
disciplinam sive scientialn, B c autem
propositioneln sumpserunt quidem du-
biam, sed non penitus· ignoratam.
i Golligitur etianl ex I Posteriorum" tex. com.9,
-quod quoplura aliquod habet nledia, eo in-
Si quis autem objiciat dic~ns quod ubi
mip.or pl'opositio est dubia, ibi petitur id
quod '·e~t. in principio. Dicendum quod Solutlo.
hoc non est verum ubi lTIinor penitus sit
ignorata. Adhuc autem cum minor sit
dubia, si debeat esse petitio principii,
oportet converti ternlinos majoris propo-
sitionis : hic autem non est sic. Sic ergo
explanatus est modus prinlus deductio-
nis : et arguitur sic in primo priméB, Oln-
nis dis eiplinadocibilis : omnis virtus di-
sciplina: ergo omnis virtus docibiIis.
Aut rursus in nl0do secundo talis fit
~
explanatio, et per terminos transcenden-
tes, et per terminos in materia speciali
sUlnptos. Sec-.;tndus enim modus est, si
pauciora sunt media ad hoc quod c sit B
(quod dixit lnin9r propositio) qualTI ad
conclusionenl': namet sic minor est ali-
quid propinquius scieIitire qualTI penitus
ignorataconclusio,ut si Dsitquadrangulari
vel quadrari, et sitrnajoI' extrenlitas ; id
autem in quo est E sit ,reeta linea, qUéB est
medium ; in quo autem est F minor extrc-
lTIitas, sit circulus. Si ergo ejus qUffi est
:qlinor E F propositio, sit unun1 solulu lne-
. dium, hoc scilicet, per lunares figuras
sive portiones requales SUlueI'e lineas cur-
vas rectre linerequre est quadrati l'adix, et
sic circululll requalenl fieri rectre linere
quadrati : ad conclusionem autem piura
habeantur n1edia, quam hoc quod dictuln
est : tunc iste est secundus modus de-
ductionis : quia tunc iterum minor pI'o-
pinquior est scientire, quaul conclusio :
~t syllogizatur sic, omnis linea recta qua-
dratur per lunares figul'as ; per conum
circuIi est accipere lipeas curvas lineis
rectis requales : ergo per lunares figuras
contingit quadrari circulun1.
Quando autelJ:l minor propositio qure
est B c neque credibilior est, neque reque
credibilis conclusione, qure est A c, neque
pauca sive pauciora media sunt ad 11lino-
reni quanl ad conclusionem: tunc non
certius est et longius a scientia.
 LIBEI{ II PRIOR.tTl\I ANALY1"IC. TRAC'r. 'TII 799
dico talem argumentationeUl esse dedu- citur instantia propositio instans absolute
ctionenl : quia non conducit ad aliquid vel considerata. Alio DlOdo ipsa ratio (per
per aliquid propinquius scientiffi. Siluili- quaITI probatur talis propositio et con-
ter etialn non dicitur deductio., quando cluditur) dicitur instantia. Et considera-
immediata et per se nota est minor pro- bimus hic de instanlia cornnluniter ad
positio sicut nlajor : talis enim syllogis- utrumque InoduIn dicta. Et cum dicitur Removet
dublum.
mus demonstratio est, et disciplina sive quod instantia est propositio, non intelli-
perfecta scientia est, quod est hujusmodi, gitur quod sit propositio absolute consi-
et non est deductio in ipso, sed status et derata., sed etiam quod sit propositio con-
finis. Quamvis autem deductio secundum clusa secundum ejus ordinationelTI ad sua
utrumque modum dicta, in prima figura principia, ita quod nomen propositio-
tantum hic disposita sit a nobis: potest nis quoda111ffiOdo pro altero dicat posi-
tanlen fieri in qualibet figura, dumul0do tionem, et importet totaln substantiam
caveatur quod ilIa qUffi tiet major (cum rationis et syllogisl11i instantivi, et ita in
syllogismus secundffi vel tertire figurre in nomine propositionis cOIllprehenditur in-
primam Hguram reducitur) semper sit stantia utroque n1odo dieta. Hoc igitur
per se nota et altera dubia, sed non igno- modo deter111in.antes de instantia (hoc
rata. enilll modo dicta instantia substantialiter
Deductio autem modus rationis est de- non differt ab eleneho, sed seculidunl ra-
ficiens a demonstratione quando est in tionem tantum : elenchus enirn est secun-
demonstrativis., et deficiens a certitudine dum quod syllogizat oppositum respon-
syllogistica quando est in probabilibus et dentis, instantia autel11 secunduln quod
dialeeticis. Et hrec de deductione dicta syllogizat oppositum prius conclusre pro-
sunto Hic enim posita sunt ea qure dieta positionis). Dican1us igitur quod instantia
sunt propter oppositionei:l.l quam habet sive instantivus syllogis111uS est proposi-
ad inductionelll: et non est usus ejus tio propositioni contraria, ifa quod per
multum in scientiis vel artibus. contrariam intelligantur vere contraria
et opposita per contradictionelTI.
CAPUT VII. })ifIert autem instantia a propositione
in hoc, quoniam contingit instantiam ali-
,De instantia sive instantivo syllogismo, quando esse in parte sive particularP,ID,
quid sii et per quas fiat figuras. propositionem autenl aut onlnino non
contingit esse particula~em cui fertur in-
Quare hic Post hrec autenl deterlninandum est stantia, ut in delTIOnstrativis, ubi OIl1nes
:lelermjn~n-
duru de ln- de instantia sive de instantivo c
syllogislllo propositiones necessarire sunt et univer-
stan·tia. qui in aliquo opponitur exenlplo: quiR'. sales : aut etianl in illis qUffi vere sunt
.exemplum constat ex quatuor terminis, propositiones quasi pro altero positffi:
_quorum quartus sinlilis est tertio. SilTIili- quia in iBis est tota vis illationis : et illre
ter in instantivo syllogismo sunt quatuor sunt universales, aut etianl in universa-
ad minus secundum rationelTI, quorulll libus syllogismis ad quos 0111neS alii syl-
tertius et quartus habent rationem oppo- logislni reducuntur: taliunl eniln syllo-
sitionis. Unus eninl sub af1ìrlTIatione su- gismorunl vere sunt propositiones secun,;.
mitur, et alt~r sub negatione : sunt talllen dUlTI rationem propositionum dictre : tali
idem tertius et quartus, CirCU111SCribendo eniul universali propositioni soli vere Ht
affirmationelll et negationenl : et ideo instantia, quia 0111nis instantia proprie
cunl jam determinatum sit de exenlplo, est contra universalem.
nunc hic deternlinandum est de instantia. Fertur autem instantia contra proposi-
Attendend~mautemquod instantia di- tionem prredicto modo ac,- eptalll per duos
.çitlJf:...dUOPllS 1110dis ~ Uno eninl IllOdo. di- modos. propositionum, et per dl}-as figu..;.
 800 D. ALB. ~IAG.
ras, si instantia sit contra propositun1
syl10gizata propositio. I)ico autern duo-
bus n10dis fieri instantianl quanturn ad
quantitatcn1 dupliccln propositionis in-
8tantis : est eniln 0111nis inslantiva propo-
silio, aut universalis, aut particularis.
])ico auten1 ex duahus figuris: quia in-
stantiffi opposito n10do feruntur proposi-
tioni illi qUffi vere est propositio: et illa
est, sine qua non est syllogisn1us univer-
salis, scilicet afJìrn1ativa : opposita auten1
tali p1'opositioni, non concluditur nisi in
prin1a et tertia figura tantun1, sicnt pate-
bit per sequentia. Quod autem per pri-
lIUtIIl fiat instantia, patet ex hoc : quia si
adversarius concludat on1ni inesso ITiino-
ri extrelllitati nlajorem: tunc instanluS
diccntes contrarialn, quoniam nulli inest:
a,ut fel'entes condictorian1 dicentes, quo-
niarn alicui non incst.' lIorulll autcrn
duorulll per qUffi instamus, nulli quiden1
n1inori majoren1 extrelllitaten1 inesse con-
cludimus per prin1a1ll figuran1 in secun-
do primm: alicui autelll non inesse eidern
subjecto quod est,concludilllus pertertianl.
()stendamus igitur quon10do fertur in-
stantia per prin1an1 et tertian1 figuras di-
ctas. Dicarl1us igitur gratia exc111pli quo-
n10do fertur instantia contra propositio-
nen1 affirlllativan1 : si eniln A nlaj or extre-
n1itas sit UnaJ11 esse disciplinan1, B auteln
rnediurn sit sic contraria de quo prredica-
turA, quia contrariorunl est una disci-
plina,: proposito ergo unan1 esse eontra-
riorulli disciplinalli, ila quod orune H sit A,
ilIi qui instant, aut sic instant, quod fe-
runt hujus contrarianl : dicunt enin1 quo-
niam on1n1no (hoc est, universaliter) nul-
IOrUITi oppositorun1 est eaclell1 diseiplina:
accipietur C0111n1Une supra subjectuI1i
.propositionis cui instant, sicnt opposita
sunt super contraria: quia on1nia contl'a-
ria sunt opposita, socI non convertitul' :
proptel' quod tunc fit in prima figura in
syllogisI110 instantia, sic, nullorurn op-
positorun1 est cadeni disciplina: on1nia
contraria sunt opposita: ergo nulloru111
contrariorun1 est eaden1 disciplina. Sic
eniu1 fit prinla Hgura in secundo prinlce.
ORD. PRJEJ).
.l\ut instant concludendo particularenl
contradictoric oppositan1, sUlnendo par-
tieularen1 n1inorcrIl sub f'uhjccto proposi-
tionis cui instatur, sicut si suh conlrariis
sun1atur nOlurll et ignotulll, et ista sint
SU111pta pro contrariis sic, noti et ignoti
non est eaden1 disciplina: sed notull1 et
ignotun1 sunt contraria: ergo aliquorulll
contrariorull1 non est eadelIl disciplina.
fIic enin1 est syllogismus in seeundo tor-
tim: nan1 de c (quod est lllinor extrellli-
tas, et stat pro noto et ignoto) verUlll est
pra~dicari. eontraria ipsa esse: sed non
est verUll1 prredicari de ilIo c stante pro
noto et ignoto unan1 esso disciplina1I1:
quia sic una scientia sciretur et notun1 et
ignotun1.
Jlursun1 in privativa propositione uni-
versali contingit instare sin1iliter per
duas propositiones et per duas figuras.
Probante onin1 aliquo et proponente nul-
101'url1 contrariorull1 esse unan1 discipli-
nar11 , instanlus dicentes : aut quonialll
01l1niun1 oppositorU111 est una disciplinll,
SU111entcs rnediurn supra subjecturl1 p1'o-
positionis cui instan1us, et sub prffidicato
ipsius sic .arguontes, oIl1niulll opposito-
rUlli est una disciplina: ornnia contra,ria
sunt opposita: ergo olliniuln contrario-
l'Un1 est una disciplina. Et est syllogis-
IllUS in primo prin1ffi: aut ferinrus in-
stantian1 sun1entes lnediuni sub subj ceto
propositionis cui fel'iniUS instantian1 sie
dicendo, quod aliquorurl1 contrariOI'UIIl
est eadelIl disciplina, sic, sani et regri est
eadelll disciplina: sanun1 et rogrun1 sunt
aliqua contraria: ergo aliquorunl contl'a-
riorulll est eaden1 disciplina. Et est syllo-
giSlllUS in quarto tertiro. l)atet igitur
quod instantia qUffi fit universaliter di-
cendo onluiuln cont1'ariorUlIi esse unan1
disciplinan1, fit ex prin1a figura. Illa au-
teln qurr~ fit particulariter per hoc quod
aliquorunl non est llna disciplina, i11a fit
per te1'tial11 figUl'an1.
Si onin1 aliquis sit instans sin1pliciter
in omnibus, necesse est dicere contradi-
ctionen1, hoc est, contradicentenl sive
eontrarietatenl instantian1 dieere siu)pli-
 LIBER II PRIORUl\1 ANALYTIC. TRACT. VII
citer in omnibus sumendo medium supra
subjectum propositionis cui instat. Verbi
gratia, si aliquis probet unam esse disei-
plinam contrariorum, instans aeeipiat
omnium oppositorulll unam esse vel non
esse disciplinalll : tune eni111 quia supra
subjectum accipit medium, et sub prredi-
cato, necesse est primam fìeri figuram:
quia medium sic acceptum universale fit
ad hoc quod est a principio subjectunl
propositionis contra quam fertur instan-
tia.
Particulariter autem volens instare, su-
mere debet sub subjecto propositionis
(cui instandum est) aliquid cui illud uni-
versale subj ectum inest, ut sie accipiat
sub contrariis quorulll dicitur esse una
disciplina, noti et ignoti unalll non esse
('\isciplinalll : contraria enim sunt univer-
sale ad hoc .quod est notUl1l esse et igno-
;. tUffi: et hoc modo fìgura Ht t~rtia: quia
. ~. mediulTI erit particulariter sub subjecto
universali sumptum, sicut notum et igno-
tum particulare est sumptum sub eontra-
riis quod est universale: nalll ex his ex
quibus est syllogizare contrariUlTI dicto
respondentis sive oppositum, ex his eis-
dem conabimur instantias adducere per
syllogismum. l~ropter quod ex his solis
fìguris (prinla scilicet et tertia)' ferimus
instantias. In solis enim his duabus fìgu-
ris ilunt syllogisrni oppositi., hoc est, op-
positorunl contrarie vel contradictorie:
e~ quod prO'prie instantia non fertur nisi
contra universaleul propositionenl: per
medialll eniln fìguralfl non contingit af-
fìrmare, hoc est, affirlllative eoncludere :
et sic per ealTI non contingit instare ne-
gativre propositi.oni. ]~videnter ergo non
continget instare per secundam figuranl,
ita quod non indigeat instans alia oratio-
!le nisi syllogizata.
Amplius contingit quidem instare per
mediam figuram : ct si sic instans pluri-
ma prreter instantialll syl10gizatanl indi-
geat oratione. 1Jt gnttia exelllpli si ali-
quis non concedat.A ine.sse B, et velit in-
stare per secundam figuran1, accipiens\c
esse nlediu111', et d,'ieat (instans ad hane.,
80l
omne B est A) quod A non inest B, eo
quod A non sequitur c, sic syllogizans in
primo seeundre, nullum A est c, omne B
est c, ergo nullum B est A. :I\.Iajor enim
in hoc syllogismo non evidenter opponi-
tur propositioni cui fit instantia, sed
ejus conversa: oportet autem in instantia
sumi propositionem evidenter oppositam.
Hoc autenl (quod major hic opponatur)
nlanifestare oportet per alias propositio-
nes, sicut per conversionem, et hujusmo-
di: et ita qùanlvis instantia per secun-
dam figuram fiat, tamen non fit per
ipsam instantia evidens, et nullo alio in-
digens : non enim oportet instantiam ad
alia converti, sed statim quando conclusa
est manifestam per syllogismum habere
propositionem sine alio aliquo proposito
instantem. Et quia secunda tìgura affir..:
Inative non concludit: a signo autem
non trahitur arguillentuln nisi affìrnlati...;.
ve : idcireo a signa non syllogizatur in
secunda figura: et signum in ca (a quo
arguatur) non est.
Quarnvis autenl instantia secundum
potissimam sui rationem fiat per primam
vel tertialTI figuram, ut dictum est: ta-
men (quia dicitur etiam instantia seeUl1-
dunl extensionem et elargationelll nomi-
nis aliquando in syllogjsnlo .ex hypothesi
quando contradicitur hypothesi) perspi-
ciendum est diligenter et distinguendum
etiam de aliis instantiis communiteret
non proprie dictis, ut de hi8 qure sunt
sUlllptre ex contrariis vel ex simili velex
opinione (hoc est, ex auctoritate alicujus
Philosophi hoc dicentis), perspiciendum
etiam est si est sumere instantianl particu-
o,'
larem communiter et non proprie dietam
ex prinla figura, et si est sumere privati-
ValTI instantianl ex 111edia figura: hrec
enim erit communiter et non proprie di-
cta instantia et evidens instantia.
Horum autem exempla suntper locum
ab oppositis, ut si quis dicat quod onlne
gaudiuffi est bonum: et inferatur ex hoc
11lanifeste falsum quod omnis tristitia est
lllala: lllultre enim tristitire bonre sunt :
ergo non OI11ne gaudiuD1 hOnUI11. I\~r
51
 802 o. ALB. MAG. ·ORD. PRiED.
Iocum -autem a simili, ut si quis dicat
quod punctum est pars linere: et arguat
aliquis contrarium a simili dicens, sicut
se habet punctum ad lineam, sic linea
ad superficiem: sed linea non est pars
8uperficiei: ergo nec punctum est pars
linere. Ex opinione autem sine auctorita-
te sic, si dicat aliquis quod anima sit
mortalis, dicimus instantes, quod Socra-
tes et Plato dicunt quod anima sit im-
mortalis.
Fit autem particularis instantia per
primam figuram sic. Dicto enim quod
omnium contrariorum sit eadem discipli-
na, dicatur, nullorunl oppositorum est
eadem disciplina: quredam contraria sunt
opposita: ergo quorumdam oppositorum
110n est eadem disciplina. Qualiter autem
instatur affirmativre propositioni per se-
cundam figuram, satis in prrehabitis di-
ctum est.
Pertinet autem instantire syllogismus,
tam ad dialecticum, quam ad demonstra-
torem: sed ad demonstratorenl pertinet
instantia universalis, ad dialecticum au-
tem tam universalis quam particularis.
Cum enim procedit delllonstrator ex uni-
versalibus et necessariis, cavilator instare
non potest nisi ponendo aliquod falsum.
HffiC igitur de instantia et instantire syl-
logismo dicta sint.
Qui~ p~rtOPI· Sed de hocquod dictU111 est (quod op-
poslta" In e •
1igh?c~um posita non concluduntur per secundam
figuraTI1) notandum est, quod opposita
non dicuntur oppositre propositiones : sed
omnia dicuntur opposita, qure ferri pos-
sunt ad instantiam propositi, qure non
evidenter in secunda figura concluduntur.
Causa autem quare in secunda figura non
concluditur evidens instantia, est: quia
in evidenti instantia -oportet sumi propo-
sitionem alteram qure evidenter eepugnet
propositioni cui fit instantia : sed in secun-
da figura non sic est: conversa enim pro-
positionis assumptre evidenter cOlltradicit
propositioni cui fit instantia, sed non
ipsa propositio assumpta. Cujus exem-
plull1 est, si deheat aliquis instare huie,
omne B est A, per seeundam figuram in-
stabit sic, nullum A est c, OIIlne B est c,
ergo nullum B est A. Sed prima non evi-
denter repugnat huie, omne B est A, sed
ejus conversa, hrec scilicet, nullum c est A.
In h-ac enim et in reliqua idelll affìrmatur
et negatur, sed in hac, nullulll A est c,
non idem negatur in prredicato quod af-
firmatul'" in prredicato hujus, omne B estA,
sed sicut conversim se habet hrec, nul-
lum -A est c, et ideo non est evidens in-
stantia: non enim est manifestum nisi
per 8JUS conversam.
CAPUT VIII.
De icote et signo ex quibus fit enthy-
mema.
l'andem deargumentatione qure en-
thymema vocatur determinandum est:
sed quia hrec ex iC'otibus procedit et si-
gnis, altera propQsitione posita, et alte-
ra dimissa, id~o primo - de icote et si-
gno dicendulll. est. Sciendun1 autem quod IC08 clUI'"
citer (Ue,'
icos dicitur proprie et metaphorice. Pro- 'uri
prie autem 'est idem quod imago: et ideo
icones Grreee vocantur tabulre in1agini-
bus dep~ctre et insignitre. jJfetaphorice
autem d'lcitur ieos ad 11ujuS similitudi-
nem : et tunc dicitur icos propositio pro-
babilis, in qua sicut in in1agine et non
sicut in eausa substantiali, quasi prred~­
pictum resultat aliud, illud scilicet, ad
quod ponit probabilitatenl. Et ideo Phi-
losophorulll mos est quando ex talibus
procedunt propositionibus, dicere quod
figuraliter de re tangunt: quia non ex
causis essentialibus tunc procedunt.
Ieos autem et signum non idelll est,
sed icos quidelll est propositi o probabi-
lis, ut dictUlll est, _per extrinseca et com-
muniter in re invepta de re conjiciens et
enuntians. Quod eni~m aliqui sciunt scien-
tia restimationis ut in pluribus, sicfactum
esse, vel non factum esse in prreterito,
aut esse aut non esse in prresenti, hoc
est ieos voeatun~, S.l.cut est hoc, -odire vel
 LIBER II PRIOR'UM ANALYTIC. TRACT. 'TII
odisse invidentes sive inimicos: quod
Plato in libro Afennonis ponit in hOlninis
'diffinitione., eo quod est signU111 vel icos
profundaturn in natura animalis. 'Tale est
etialn diligere anlantes sive amicos. I-Ioc
igitur est icos.
Signum autem est, quod prreter spc-
ciem quam eognosccnti offert, ad aliquid
ducit cujus est signulll : et ideo sui signi-
ficatione vult esse pl'opositio demonstl'ati-
va, vel necessaria, vel probabilis. Dico au-
tem vult, quia aptitudine signi et l'elatione
ad signatuln, aliquando ducit in CatiSaIll
essentialenl, et tunc vult esse propositio
necessaria, qualllvis secundum se et
secundunl sui rationcm non sit ita: ali-
quando autem ducit in ea qure cOllllnuni-
ter sunt in re, et extrinsecus adhrerentia,
tunc vult esse propositio pl'obabilis. Dico
autem signunl propositionem demon-
strativam secundum quod denlonstrativunl
comnluniter sumitur pro ostensivo, sive
in denl0nstrativis, sive dialecticis. Id enim
quo existente in prresenti, rAS est, et in-
fertur ex ipso : vel quo facto in prreterito,
l'es facta est in prreterito : vel quo poste-
l'ius facto, indicat factum esse aliquid, sic-
ut pallor eonceptulll factunl indicat : aut
id qucid indicat, quoniam erit l'es illo
prius facto, sicut in re,groto tremor in
labro inferiori factus indicat v0111itum
futurunl, hoc dicitur signum.
llifferentia Vnde notanda est difIerentia icotis et
,'otis et s i - · · d' d d'
ni : et quo- sIgnl : et lcen Uln quo SJgnuln ICltur
d"
modo si- .
num dupli- cornrnunlter, et peoprle.
.' S'
19numqui'd em
~itefu~ici- COlnl1~uniter dictum est omne illud quod
ex sui specie (quam cognoscenti exhibet)
aliud prretendit quodinferri potest exipso :
et sic icos continetur sub signo, sicut
species sub genere: et hoc modo signum
est in omni figura: icos autem proprie
in secunda et tertia. Et quando dicitur"
quod icos est propositio probabilis, acci-
piendum est probabile quod vere et se-
cundum relll ipsanl probabile, et quod
apparet tale esse cognoscenti. Proprie
autenl sumptum signun1., tune signunl
est quod ostensibiliter et quasi dem,on-
strando sive ostendendo dueit in ren1 si-
803
gnificatam : et sic dicitur signum prodi-
gium, quasi prre digitis ostensum, et sie
est in prima figura lnedium quod essen-
tialiter et positione est lnediuln pars unius
extremorUln et totunl ad alterum : et hoc
modo signum non est icos, ut dictum est,
sed icos erit signurn in secunda fìgura in
qua nlediuln est extra extrema et ante
ipsa : quia multa sunt prredicata ,de plu-
ribus, qure non essentialiter radicantur
in ipsis. Erit etiam in tertia figura: eo
quod unum subjectum frequenter multis
substat, qure non radicantur in ipso. Et
quando dicitur, quod signuln est demor--
strativa propositio necessaria, vel proba-
bili8, est signuln in prima figura acce-
ptum in delnonstrativa lnateria necessa-
ria, et in dialectica probabilis, ut paulo
ante dictunl est.
De enthymeJnate, quid sit, et quibus mo-
dis fiat, et qualiter ad syllogismurn
reducitur.
Ex diffinitione autenl icotis et signi,
diffinitio concluditur enthYl1zematis, di-
cendo quod enthyn:lenla est syllogisrnus
proeedens ex icotibus et signis. Quanlvis
enim diversre argulnentationes sint syllo-
gisnlus et enthynlenla, tanlen substantia-
liter enthYlnenlu est syllogislnus : qualu-
vis eniln non nisi una propositio ponatur
in enthymen1ate, dure auteIn in syllogis-
mo seCUndU111 voceln : tatnen in enthy-
melnate una secunduln vocem posita.,
altera subintelligitur secundunl rem et
decursum rationis : et sic secundum rem
et decursunl rationis enthYlnema sub-
stantialiter dicitur esse syllogismus ex
icotibus in secunda et tertia figuris, et
signis sive prodigiis in prinla figura.
lVIodi auterll quibus fiunt enthyrnelna-
fa, ex hoc inveniuntuf., quod signum
(quod est quasi medium enthynlenlatis)
tripliciter secundum positionem et ordi-
nem terminOrU111 aceipitur: quoties
enilll 111ediu111 seeundulll diver2;itaten1
 804 D. ALB. l\IAG. ORD. PR.LED.
positionis accipitur in figuris : aut eninl
positio signi aceipitur ut in prima figura
accipitur medium, quod positione et or-
dine terlninorunl est nlediunl.,. utpars
unius et totum alterius : aut accipitur si-
cut medium accipitur in figura secunda, in
qua medium est extra extrenla ut unum
comnlune prredicatunl de pluribus: aut
accipitur sicut accipitur mediul11 in
tertia, ut unum COlnrnune subjectum sub-
stans pluribus prredicatis. Cujus exem-
plum est., ut si velimus ostendere primalll
figu,ram, hoc est, per enthynlema, cujus
signunl medii habet virtutem secundum
Illodum nledii primre figurre, arguimus
sic, hree mulier habet lac in mamillis ;
ergo peperit: reducitur eniIll ad syllo-
gismulll primre figurre, ita quod mediunl
quod est lae habere sit B, A autem quod
est Illajor extreiuitas sit parientenl esse:
in mamillis autenl1labere, minor extrc-
rnitas sit c, et resultabit forma syllogismi
in prima figura, sic,omne B est A, quia
olunis mulier Iac habens in mamillis pa-
riens est: quoddam c est B, quia hree
IDulieI' lac habet in mamillis : ergo quod-
dam c est A, quia hrec mulier peperit:
est enim syIlogismus in ~ertio primre.
Lac autenl habere signum est, et non
causa: quia si etiam ea qure non peperit
fricet mamillas urtica et sale, lac habebit
in rnanlillis, sed non ubertim fuudent
illud maillillre ipsillS. Sic ergo fit enthy-
IneIDa in prima figura ex signa converti-
bili tacita nlajori propositione : eo qnoeI
illa reputatur manifesta.
In tertia ngura qure· in luultis convenit
cum prima, accipitur signum quod est
in Iuinus: ut si concludere velinlus,
quonialu studiosi sunt sapientes sic: est
studiosus: ergo sapiens: accipiemus
quod Pittacus studiosus, et ex hoc sa-
piens. Pittacus autem erat quidam Pytha-
goricus Pythagorre discipulus, et a Py-
thagora sic clenorninatur. Reducitur au-
ten1 in syllogislnum tertire sic : sit cnilIl
in quo A studioSUlll esse: id autenl in qua
Il sit'esse sap"lens : id autelll ill quo c, sit
Pittacus studiosus. : sic euiI1l iterunl erit
A studio&uJn, et de B et de c prredieari:
quia etsapientes sunt studiosi, et Pitta-
cus est ~tudiosus: et tunc arguitur sic, Pit-
. tacus est studiosus : Pittacus est sapiens :
ergo sapiens studiosus. Sed hoc (quod est
lllajor propositio) non dieunt vocali ex-
pressione, seilicet quod omnis sapiens
studiosus : .eo quod reputatur hoc palaul
esse. Illu9. vero quod est minor proposi-
tio, sumunt et ex ilIo arguunt vocaliter
expresso: majori tamen subintellecta,
quia sine illa nullus esset decursus ratio-
niS.
In secunda autem' fig-ura! fit enthyme-
ma accipiendo signum quodest plus sicut
est medium' in secunda figura: sicut en-
thymemate arguimus aliqualn peperisse
ex hoc, quoniam est pallida: hoc enim en-
thYlllema reductnm ad syllogisrnum vult
(quantum ad tèrminorum ordinem et dis-
positionelu) esse per nlediam figuralll se-
eUndU111 quod apparet, quamvis in veri-
tate non sit : ,quia sic arguitur affìrmative,
et in secunda figura nihil affirmative
concluditur: propter quod in ante habi-
tis dictum est., quod in secunda figura
non est signuill : quoniarn enim parien-
tes plerumque sequitur pallor: sequitur
autenl et hane: arbitrantur ostensam
esse per conclusionem, quoniam peperit
hffiC, et arguunt sic, qUfficumque peperit,
est pallida: hffic est pallida: ergo peperit.
Et in terminis transcendentibus sie, quod
pallor sit in qua A, parere autem (quod
est major extremitas) sit in quo B, mulier
autelll hrec qUffi est lninor extremitas sit
in quo est c, sic., OUlne B est A, quoddanl
vei hoc c est A, ergo hoc vel quoddam c
est B. Et est affirmativus syllogis111uS in
secunda figura : et talis syllogizatio prre-
cedit verum syllogismun1: iste autenl
syllogis111US supponitur ab eo qui enthy-
rnenlate sic arguit : est pallida: ergo pe-
perito
Est auteiTI difIerentia enthymematis ad
syllogisillum : quia enthYIIlelua ex una
procedit propositione, syllogis111uS autem
ex duabus : quia si una quidelll tantunl
dieatur vel exprin1atur voealitel~ proposi~
 L1J3ER II PRIORU~[ ANAl.J·'''T1C.
tio, tune signulIl fit ex quo sun1itur en-
thymema. Si autem cun1 illa et altera su-
matur universalis propositio et voealiter
exprimatur, tunc syllogis111uS in forina
perfeetus secundulll figuram et modull1
et 111ateriam proximaln, quce est dure
propositiones ex tribus terminis formatre.
IIoe autein ostenditur per exelnplurn
tam in prin1a figura, quan1 in tertia. In
prima quidem figura sie, ut quando vo-
lumus probare quod ambitiosus liberalis :
tune enin1 sic arguimus. Omnis alnbitio-
sus liberalis : Pittaeus est alnbitiosus:
. .ergo Pittacus est liberalis. Aut rursus in
tertia figura concludentes, quoniam sa-
pientes sunt boni vel studiosi: sic arguen-
tes : Pittacus est sapiens: Pittacus est
bonus, ergo boni sapientes.
Sic ergo per omnes figuras enthyme-
matisfiunt syllogismi. Sed in hoc ditIe-
runt enthymen1ata primce figurffi ab en-
thymematibus seeundre et tertice figurce :
quia syllogismi enthyme111atis quod fitper
primam figuram suntinsolubiles et perfeeti,
non soluti a forma syllogismi : quia fun-
dantur super propositionem universalenl,
penes quan1 perfeetus est syllogismi de-
cursus. Et hoc dico quando vel'US est syl-
logismus in forIna, et verum et vere con-
eludens. Et hoc ideo est, ut diximus:
quia universalis est in ipso propositio per
·quam arguitur. Syllogisn1us auten1 en~
thymenlatis quod fit per tertiam, est so-
lubilis non habens forman1, quan1vis ve-
rus sit, ita quod verum concludat: quia
est ex singularibus sive partieularibus et
non ex . universali: ex qua forlna nihil
sequitur syllogistice. Universalis autem
propositio non est in tertia figura, ex qua
sit virtus inferendi. Adhuc tamen talis
syllogismus in tertia figura faetus, non
est ad rem ; quia non concludit extremi-
tatem de extrelnitate, cUln non utaturuni-
·versali propositione : non eninl si Pitta-
cus est studiosus et sapiens, propter hoc
necesse est alios sapientes studiosos; vel
'bonos esse, sive <l:SSUlnatur universalis
propositio, quod Olnnes sapientes s'unt
studiosi. Syllogis1l1us vero quifit per n1e-
'rRA.C't. VII R05
diarl1 figuram ex Recundffi figufce enthy-
lnen1ate, senipor et omnino sive univer-
saliter est soluhilis sivo solutus et imper-
feetus et sophistiens, sive assumatur uni-
versalis, sive non: quia sCIIlpcr est affir-
lnativus : quiu nunquanl sic se habanti-
bus tern1inis fit syllogis111uS in sccunda
figura: non eni111 sequitur per virtutcHl
syllogismi secundre figurre, quod si qUffi-
eurnqu eparit pallida est (pallida auten1 est
et hcec) quod hanc parere sit necesse: sed
est fallacia conscquentis. Verum quidem
igitur per syIlogismun1 enthymelllatis
concluditur in o111nibus figuris: sed etiam
syllogismi differentias habent quce jam
dictre sunt, et etiam enthymeinata diffe-
runt hoc lllOdo.
Sic ergo, ut dictum est, dividenduln ~ifferen~ia
d dO. h b . .
estsIgnum qua n1e Il a et ratlonen1In gnu~~tpro.
o lnter 81-
.. dlglUm.
entllymemate. H.orum auiem slgnorum
id quod vere et positione mediuln est
(sicut signun1 in prima figura) prodigii
habet rationem : nam hoc signum Philo-
sophi dicunt esse prodigium, quod faeit
scire sicut facit medium in prima figura:
quod vere lnedii habet rationem : quia tale
est maxime 111ediun1 secul1dum lnedii ra-
tionem velo secundum naturam. Sed qUffi
signa sunt sumpta in extren1itatibus, et
sunt extremitates secundum naturam, li-
cet sint Ioco mediorum accepta, sicut in
figu:ra socunda et tertia: in secunda eninl
signun1 est primum, et in tertia est po-
stren1un1 : in neutra autem positioneest
111ediun1 : et ideo illa dicenda sunt signa
tantun1 et non prodigia. Quod autem si-
gnU111 sumitur ex n1edio quod vero est
lnedium positione, aut et natura, illud
est prodigium: probabilissimum enim
est 111axilne verun1, quodconclusum est
per priman1 figuralTI: cujus ratio jam
srepius dieta est.
Ex hoc autem facile patet qUffi sit ars Ars genera-
generaIIS · re d·ueen d·I omne ent h ··
ymen1a lis reducen·
In di omne en-
· C . th thymema in
syIl oglsmUm. Un1 enln1 en .ymema lan- syllogis-
tum exprimat unam propositionem CUlfi n1um.
conclusione, necesse est quod fiat ex' ter-
minis tribus. Aut ergo propositio et con-
clusio COn1111Unicabunt in uno subjecto,
 806 D. ALB. MAG. ORD.PRlED.
aut in uno prredicato : aut quod subjici-
tur in una" prredicatur in altera. Et si
quidem communicant in uno prredicato :
tunc illud enthymema vel fit in prima
figura, vel in tertia" et fit ex majori et
conclusione: et addita nlinori fit syllogis-
mus. In qualTI autem harum .figurarum
reducitur, patet ex naturali positione ter-
minorum secundunl quam ordinatur in
syllogismum primre vel tertire figurre. Si
autem eommunicant in subjecto, erit en-
thymema vel primre vel tertire figurre, et
fit ex minori et conclusione: et fiet syl-
logismus per additionelTI majoris, qure
addi debet secundum terminorum possi-
bilitatelTI et inhrerentiam. Si autenl quod
subjicitur in una, prredicatur in alia : aut
ergo quod subjicitur in prremissa, prredi-
catur in conclusione, aut e converso. Si
primo modo, erit syllogimus in secunda
figura et ex majori et conclusione: et
fiet syllogismus addendo minorem. Si
autem secundo modo, erit enthymema
in tertia figura ex minori et conclusio-
ne: et fiet syllogismus addendo majo-
rern.
Cum autem sit enthymema, sicut di-
ctum est, ex prodigio et signo, hoc est,
ex propositione qure est prodigium vel
signum, tacita altera propositione, perti-
net enthymema ex prodigio vel ad dia-
lecticum, vel ad demonstratorem, secun-
dum diversitatem materire probabilis vel
necessarire. Enthymema autenl ex signo
communiter accepto pertinet ad rheto-
rem, ut dicit Aristoteles in primo Poste-
Remo\'et riorum. Et cum dicitur quod enthymenla
dubium.
est ex icotibus et signis syllogismus, non
hoc dicitur ideo quod OITIne enthymema
fit ex pluribussignis et pluribus icotibus :
sed ideo dicitur quia enthymema in ge-
nere acceptulTI, quandoque fit ex signo
uno" et quandoque ex alio, et non ex uno
semper..
CAPUT X.
De inventione signi quod est loeo 1nedii
in enthymemate.
Tandem autem hoc determinandum
est, qualiter inveniatur signum in enthy-
memate, per quod ostendatur et conclu-
datur passio de subjecto. Et hoc quidem
in ind·uctione et exemplo doceri non
oportuit : quia ambo ilii modi arguen'di ex
particularibus inferunt qure in sensibus
sunt, et invenire ea non est difficultas.
Cum autem solurn prodigium faciat scire,
docebimus invenire prodigium tantum,
aliorum signorum inventionem transeun-
teSe Pertinet autem hujusmodi signorum
consideratio ad logicum simpliciter: qui-
b~s ·tamen aliquando utitul" dialecticus,
et aliquando demonstrator, ut dictum est.
Quamvis enim log~cus intentiones rerum
consideret, et nori res : principalitel' ta-
men logicus intentiones' considerat rela-
tas ad res: et -sic considerat l'es stantes
sub intentionibus quas considerat: et hoc
modo hic considerabimus signa natura-
lium passionum. Adhuc autem CUlTI nlul- Mul&l,)I••
est divi_l.,
tipiex sit divisio passionis. Est enim pas- paltdonl•.
sionis secundum se di'4sio, quod est qure-
dam passio convel'tibil{s, quredam autenl
non convertibilis. Adhuc secundum sub-
jecta in genere dividitur, quod qu::dam
est passio l'ationalis, quredam moralls, et
quredam naturalis : qure divisio data. e.st
secundum causam quam habet passio In
subjecto. Adhuc autem passio naturalis a
natura C0111ffiuniter dicta dividitur in me-
taphysicam, mathematicam, et physi-
CalTI: et qurelibet passio signum habet
aliquod in subjecto. Ex omni~~s divi~io­
·nibus non considerabimus, nISl ex prIma
divisione passionem convel'tibilem, ex
secunda autempassionem naturalem, ex
tertia passionem physicam: quia. pl'oc~­
dimus via logica, qure in COmmUTII tradit
artem applicabilem ad quamlib~t ma~e~
rianl , non descendendo ad lnatel'iam nlSl.
gratia exe111pli : et exemplum ponimus In

materia luagis manifesta, utsiluiliter in-
tel1igatur in aliis.
Ad signi igitur talis (quod prodigium
est) inventioneIn, dicalUUS quod naiuras
(hoc est, naturales passiones) cognoscere
possibile est per signa qure sunt in en-
thymematibus loco mediorum, tali sup-
positione prrehabita, si quis concedat si-
mul corpus et animam (hoc est, totum
conjunctum ex corpore et anima) mutari
(hoc est, transmutari) a passionibus tali-
bus qurecumque sunt naturales passiones
conjuncti totius: ita ut passiones mutent
corpus et animam, ita quod in eis sit si-
gnum passionis naturalis. Si autem ali-
quis patitur passione non naturali, sed
accidentali, tunc hoc non erit necessa-
rium. Discens enim aliquis fortasse mu-
sicam, secundum aliquid passionis alicu-
jus animalis et intellectualis lllutavit in
animam, et mutatus est in anima., et non
oportet hujus passionisesse signum in
eonjuncto : quia naturalis non est talis
passio : sed passiones naturales sunt, ut
irre naturales et concupiscentire qure sunt
passiones et. passibiles dictre passiones :
sunt eninl illre naturalium motuum qui-
bus movent conjunctum.
Secundum autem supponendum est,
quod det et concedat aliquis unum com-
mune in natura communi, unius passio-
nis eonimunis in illa na.tura esse signum,
ita quod hoc signum comitetur totalu
illam naturam cujus est illa passio : tunc
per talia signa arguendo per enthymema
poterimus sumere concludendo uniuscu-
jusque generis, quod illam passionenl
eommunicat propriaf!1 et convertibilem
passionem, et signunI illius passionis in
natura illa: et sic poterimus illam natu-
ram cognoscere secundum quod illi sub-
j eeta est passioni.
Sic autem procedemus, et .tali modo
considerabimus. Si enim est aliqua pas-
sio propria specialiter alicui generi indi-
viduato ad speciem sive in sp'ecie deter-
minato eonveniens, sicut fortitudo "sive
animositas convenit leonibus seeundum
suam speeiem determinatis; tune cum
801
concessum sit quod passio naturalis trans-
mutat conjunctum, necesse est in tota
specie leonum hujus passionis esse si-
gnulll aliquod positum, et compati sibi
invicem in corpore et anima conjunetum
in tali passione: ut si dicamus quod hoc
hujus passionis signum in leone sit, ma-
.gnas habere sumluitates sive extremita-
tes: considerabinlus ergo hoc signulu in
aliis aninIalibus fortibus quibus hrec pas-
sio non universaliter in totis suis generi-
bus vel speciebus contingit, sicut in ho-
minibus fortibus et aniluosis per naturanI
et non per habitum acquisitum. SignunI
enim per quod talenl de subjeeto conclu-
dimus passionem, sic vocamus proprium:
quia totius illius generis est hoc modo
propria passio, qua dieinlus proprium
guod convenit omni generi et non soli.
Hoc enim mod.o srepe solemus proprium
dicere. Erit ergo et in alio genere pro-
prium hoc scilicet non universaliter., ut
in hominibus fortibus per na.turam : et erit
hoc modo per naturam fortis homo, et
aliud forte quodlibet sive onlne animaI
quod per naturam est forte: et cum illud
animaI vel homo eum leone naturaliter
COllllllunicet passionem illam, sequitur
quod habebit idem fortitudinis signulll per
primalll suppositionem. Dictum eninl est
in secunda· suppositione, quod unum
commune unius communis passionis fuit
slgnum in olllnibus in quibus est illa pas-
sio. Si ergo hrec vera sunt qure dicta
sunt, tunc nos ex arte ista poterimus ta-
lia talium passionunl signa colligere in
his aninlalibus, qure tantum unam secun-
dum totum genus vel speciem habent
illalll passionem et communem : unum-
quodque enim habet signum illius passio-
nis secundum totalll illius sp~~iei multi-
tudinem: necesse enim per secundam
suppositionem, quod sure passionis qure
est speciei sure propria, tamen commune
habet signum : tunc ex hoc s~gno poteri-
mus naturas propriarulll passionum co-
gnoscere: 'consideràhimus enim in ho-
mine forti vel alio animali, quod quod-
libet forte pernaturam habet magnas SUffi-:-
 •
808 D. ALB. ~tl\.G.·
·mitates : et considerantes hoc signum in
leone generaliter arguimus sic : leo gene-
raliter habet rnagnas .stimnlitates: ergo
leo generaliter est fortis.
Si vero aliqua natura una in genere
uno vel specie·duo habet propria univer-
saliter sibi cQnvenientia secundun1 totUlll
genus SUUIll, sicut leo fortitudinelll habet
et liberalitatem : est enim et per naturanl
forte anilllal anilllosum, et est prredre
eommunieativulll etiam per naturam:
tune dubium est quonl0do eognoscimus,
utrum hoc signum determinatum sic
unius illaruill passionum, sit signum vel
alterius qure ambo sive ambre passiones
speeialiter, hoc est, totalll sequuntur spe-
ciem: hoc enilll scire non poterimus,
nisi consederelllus quod et alii speciei
non generaliter toti universaliter, sed
particulariter, nec ambre passiones, sed
altera inest. Et considerabimus tune in
his in quibus non totis inest illa passio
naturalis: et considerabimus in quibus
non utrulllque nee totis inest:. quando
hoc quideln signum habet, quod ejusdem
passionis signum est in leone, ut habere
nlagnas summitates. Illud vero alterius
passionis signum non habet., sicut et ipsa
passione caret. Si enilll homo est fortis
cum leone per naturam, habet autelTI
duorum signorum hoc quod est fortitudi-
nis signull1 : palam ex conclusione enthy-
menlatis, quoniam etiam in leone hoc
fuit signuill fortitudinis, et non liberali-
tatis.
Ostendan1.us igitur per hunc modum
concludere vel ostendere passionelll de
subjecto. Dicamus quod est naturas sive
passiones naturales de quolibet subjecto
cognoscere in prima quidem figura, sup-
ponendo nlediunl converti cum priori sive
lllajori extrenlitate, sicut esse forte et
habere magnas summitates convertun-
tur. Medium autem in plus esse quam
lllinorein extremitateln: esse enim forte
in plus est quam leo. In tertia autem
oportet minorem extremitatelTI transcen-
·dere et non converti., sicut patet in exelll-
plis, si sit fortitudo vel forte e_sse A, qure
ORD. PR.iEl).
est prinla extrenlitas: summitates vero
nlagna.s habere sit in qUOB quod conver-
titur cunl A, c autem tertia extremitas
post mediull1 sit leo; quod lllinus est,
quam forte esse. Patet enin1 sic disposi-
ti~ terminis, quod ornni c inest B, quia
omnis.leomagnas habet SUlTIlllitates : sed
hoc non inest soli leoni, sed et aliis ani-
nlalibus inest particulariter : cui' autem B
inest, omni illi inest A, quia OITIne ha-
bensmagnas SUlllmitates, est forte: et
non inest pluribus, quia convertitur cum
ipso. Si autem dicatur sic non esse ut di-
ctum 'est, sequitur inconveniens contra
secundalll hypothesim:. quia sequitur
quod non erit unum conllnune unius pas-
sionis communis signum. Hujus autem
probatio patet per quartam consequen-
tialll in ante Rabitis deterrninatam, in ca-
pitulo ubi dictum est quod quando con-
vertuntur extrenlitates, necesse est et me-
diulTI converti: si enim A dicitur de solo
B, et A et Bd~ omni c, tunc A et B conver-
tuntur : et sic patet inventio medii in pri-
ma figura, in qua signum est prodigium.
Quando autem per habere magnas sum-
lllitates ostenditur leo esse fortis, hoc su-
rnitur et non probatur: quia IlOC constat
in leone signum esse per hoc quod in
aliis talis passionis est signum. Nonau-
tem sic potest ostendi hoc· esse signum
fortitudinis in alio animali per hoc quod
est signum talis passionis in leone, quia
leoni inest universaliter, aliis autem non:
et ideo per differentias eorum qui non
habent magnas extremitates, ostenditur
hoc fortitudinisesse signum in leone.
Si quis autenl objiciat et dicat hanc ar- ObjuCI,k;,
tem nuIIan1 esse, quia probat idem per
seipsun1: ostendit enim passionem per
signulll, et e converso signum per pas-
sionem, et sic idem per seipsuill. Dicen- SoluUu,
dum guod passio ostenditur per signum,
et e converso, sed non eodem IllOdo ; os-
tendit enim signum per passioneln in sub-
j ecto non proprio 'passionis, ostendit
passionenl per signum in subjecto pro-
prio passionis: et hoc non estinconve-
niens ..l\.dhuç signum ostenditur per pas-
 I-JIBER II PRIOR-UM ANALYTIC. TRACrr. VII 809
sionenl per viam sensus, passio autem dicitur pltysiognomia super hane artem
per signum per viam syllogismi et ratio- fundata est.
nis. Scias autem quod tota scientia qure

FINIS l"OMI PRIMI

 INDEX
Librorur}~, Tractatuurn et Capiturrt in LogicCB primam
partem.
LIBER DE PRiEDICABILIBUS.
TRACTATUS I
De Natura logicée.
CAP. I. Utrunl logica sit scientia
specialis.
II. Utrum logica sit pars philo-
sophire.
III. De utilitate dialecticre.
IV. De quo sii ipsa logica ut de
. suhjecto?
V. De divisione logicre, et qUffi
sint partes ipsius: et de
voce signific"ante ad pIa-
citum, quid et qualiter
significet.
VI. De parte logicro qure certifi-
cat incomplexùm et de
requisitis ad veram dif-
fini tionem ej usque pecca-
tìs, ac de modis diffinitio-
nis.
VII. De parte logicre qua certifi-
catur qurostio de complexo
et de necessitate, totius
logicro, et quod varietur
modus sciendi secundum
diversitatem materiarum
in quibus quooritur scien-
tia.
TRACTATUS II.
De qu'inque unive1·salibus in communi.
CAP. I. Quomodo universale est de
consideratione logici, et
de numero universalium,
2 ac de utilitate libri univer-
i7
salium.
II. A quibus qurestionibus circa
6 universalia sit abstinen-
dum. 19
III. De declaratione et examina·
tione qurestionis primre. 20
IV. Utrum universalia corpora-
8 lia sint? 26
V. Utruffi universalia a sensi-
bilibus sint separata, an
in ipsis sensibilibus sive
~ingularibus posita? 29
VI. Qualiter universale est in
ii .anima, et qualiter ,in se-
ipso, et qualiter in singu-
lari, et in quo sit verius
secundum esse suro na-
turro. 33
VII. Qualiter universale produ-
catur in esse. 36
VIII. An universale sit forma,
-14 vel materia, vel composi-
tum ; et si fornla, cujus.
modi forma sit? . 37
8.. 2
IX. Quomodo universale prrodi-
catur de quinque univer-
salibus, et de sufficientia
et ordine quinque univer·
saliuol. .
TRACTATUS III.
De universalibu.s in particula~~i.
CAP. I. De diversis signis generis.
II. De genere physico, et quo-
modo assimilatur aliis ?
III. De diffinitione vel descrip-
tione generis physici.
IV. Quod diffinitio generis nec
abundet, nec deficiat, et
ejus declaratio.
V. De recapitulatione eorum
qure de sermone generis
dicta sunto
TRACTATUS IV.
INDEX
III. Qualiter differ~ntire sub-
stantiales sunt constituti-
vro, et qualiter sunt divi-
sivre. • 87
39' IV. Qualiter per differentiam
abundet speciesa' genere,
etqualiter potestate ge-
nus habet djffe.rentias. g1:
V. Qualiter diffinitur differen-
tia secundum quc1d est
universale de 'specie prre-
41 dicabile. 97
VI. De dubitationibus contra
44 diffinitionem differentire,
et erroribus male solven-
46- tium, et de vera omnium
solutione. 100
VII. De descriptiolle differentire
48 prout respicit genus. 104
VIII. De' descriptione' differentire
prout ponit. differentiam. 105
52 IX. De diffinitione qure soli
differentire magis proprioo
convenite 107

De specie. TRACTATUS VI.

CAP. I. De diversis intentionibus .De prop1"io.

specierunl. 54
II. De duabus qurestionibus CAP. I. De intentione proprii se-
circa prredicta. 59 c,undnm quam de ipso in-'
III. Qualiter inveniatur species tendit logicus. 111
specialissima, et de coor- II. -Dediffini tione proprii et ex-
dinatione prredicamentali. 61 planatione partium ejus. 115
IV. Qualiter ea' qure dicta sunt,
ad compendiunl reducan- . TRA.CTATUS VII.
turo 65
v. De manifestatione ,eorum De accidente.
qure dicta sunt ex conse-
quentibl;ls et similibus. 67
CAP~ I. De differentia prop,ii et ac-
VI. De modo veniendi a genera- cidentis prout accidens
lissilno ad specialissima, est quintum prredioabile. 117
et e converso. 72 II. De prima assignatione ac- .
VII. De nIodo prredicabilium cidentis data a Porphy-
quoo prredicautur. 77
l'io. 120
III. De secunda et. tertia assi-
TRACTATUS V. gnatione accidentis data
a Porphyrio. 123
De differentia.
TRACTATUS VIII.
CAP. I. De distinctione nominis dif-
ferentire quod multiplici- De communibus 'in quibus conveniu'nt et de diffe-
ter dicitur. 80 reniiis quibus diffe1"unt quinque universalia.
II. De manifestatione 'nlodo-
rum differentioo et par- CAP. . L De eo in quo comnlunicant
tiQm divisionis prreindu- omnia quinque universa-
ctoo. 84: lia. i2H
 INDEX
II. De tribus communibus ge-
neri et differentiro. 126
III. In quibus differunt genus
et differentia. 127
IV. De compendio dictorum
circa generis e t differen-
tiro tam c0111munia quam
propria. 128
V. De communibus et propriis
generis et speciei. 130
VI. De convenientiis et diffe-
De cornpa'J'atione omnium istorum universalium ad
re11tiis generis et proprii. 132
VII. De communi tatibus et diffe-
1'entiis generis et acci-
dentis. f::J4
VIII. De communibus et propriis
differen tiro et speciei. f 36
IX. De communitatibus et dif-
ferentiis differentiro et
proprii. 139
X. De comlllunitatibus· et dif-
ferAntiis differentiro et
accidentis. 140
XI. De differentiis et conve-
nientiis speciei et proprii. 141
813
XII. De convenientiis et diffe-
rentiis proprii et acciden-
tis. :t42
XIII. De c0mmunibus proprii .et
inseparabilis accidentis
ac eOrU111 differentiis. f43
TRACTATUS IX.
invicmn ex Avit:ennéC logica, et de cornparatione
istorum quinque inte1' se.
CAP. I. Qualiter hroc olllnia in unum
coincidunt. f i:4
II. Qualiter hroc o111nia quin-
que universalia adinvicem
11liscentur. 146
III. Qualiter hroc quinque sunt
naturm quredam, et qua-
liter universalia, et qua-
liter intelligibilia, et qua-
liter simplicia. 146

TRACTATUS I. TRACTATUS II.

De antececlentibus ad sc'ientian1 liÒ1'i pl'éC(Ìicamen . De substantia quéC est p1'ùnum prmdicabile.

torum.
CAP. I. De intentione libri et or-
dine et modo et aliis quro
qurori consueverunt.
II. Qualiter prremittitur de
mquivocis, univocis, et
denolninativis, et' qUffi
sint requivoca.
III. De univocatis.
IV. Dei denàlninativis.
V. D; divisione ordinabilium
et' non ordinabililUTI in
. prrodièamento.
VI. De principils vel suppositio.
ni~usqure debent prromitti'
orùini prmdicabiliun1.
VII. De enunleratione generum
in qtia~ prredicabiJia re-
ducuntur.
CAP. I. In qua significatione sub·
stantia accipiatur. f66
II. De substantia prima quid
149 sit, et declaratio diffini-
tionis ejus. f67
III. De secundis substantiis qum
sint, et qualiter iPSffi solm
151. prrodicantur de prinlis
15~ nomine et ratione. f 69
15 7 IV. Quod destructis prinlis sub-
stantiis impossibile sit ali-
quid aliorum remanere. f72
159 V. Quod species sintnlagis sub-
stantim quam genera,
non sic autem species
161 specialissima respectu al-
terius specialissimm. f 74
VI. De h?c comrnuni substantim,
163 quod est in subjecto non
esse. 176
8f4 INDEX
VII. De proprio substantire et
differentiro, qnod est uni·
voce prredicari. f 79
VIII. De proprio substantire,quod
est significare hoc aliquid. 1.81
IX. De proprio substantire,quod
est substantim nihil esse
contrarium. 183
X. De proprio substantim, quod
est non reciperere magis
et minus. 184
XI. De proprietate substantim
qure est, quod substantia
secundum suimutationenl
eadem numero lnanens,
susceptibilis est contra-
riorum. 186
XII. De dubitationibus circa ea
quro dicta sunt, quod sub-
stantia suscipit contra·
ria. 188
XIII. De dubitationibus qure sunt
circa hoc, quod oratio
suscipit verum et falsum. i 91
TRACTATUS III.
De. quantitate.
CAP. I. De divisione quantitatis.. f94f
II. Qualiter numerus et oratio
sunt quantitates discretre. 195
III. Qualiter linea, superficies
et corpus sunt quantitates
continure. 197
IV. Qua1iter tempus est quanti..
tas continua. 200
V. Qualiter Iocus est quantitas
continua. 202
VI. Qualiter qurodam quantita-
tes positionem habent in
partibus, et quredam non. 203
VII. De dubitationibus circa ea
qure 'dieta sunt de linea. 205
VIII. De dubitationibus qure sunt
circa dicta de superficie
etcorpore. 207
IX. De dubitationibus qum sunt
circa hoc quod dicitur,
quod tempus est continua
quantitas. 209
X. De dubitationibus circa ea
qUffi de 10co dieta sunt, et
de his qUffi positionem
habent in partibus et qure
nòn. 2ti
XI. De proprio quantitatis quod
est non 'habere contra-
rium. 213
XII. De dubitationi~us qUffi sunt
circa prredicta. '216
XIII.' De eo quod quantitati con-
venit non suscipere nlugis
et minus. 218
XIV. De proprio quantitatis,quod
:- esfsecundunl eam requale
velinrequale dici. 220
TRACTATUS IV.
De p"redicainento relationis sive ad aliquid.
CAP. I. Quomodo ad aliquid sit
prrodicanlentum. 222
II. Quid hoc genus habeat de
ente, et quid in eo sit ge-
neralissimum, et quid sub-
alternum, et quid specia-
lissimum, et quid indivi ':
duum. 224
III. De diffinitione dicente quid
est ad aliquid secundum
Platonem. 227
IV. De proprio ejus quod est ad
aliquid, quod est susci·
pere cOlltrarietatem. 228
V. De proprio relativoruln
quod est suscipere magis
et minus. 230
VI. De proprio relativorum
quod est dici ad conver..
tentiamo 231
VII. De proprio ad aliquid quo:d
est simul esse natura. 23i-
VIII. De disputatione circa diffi·
nitionem Platonis induc-
tanl et de correctione ejus
dicti. 236
IX. De proprio verorum relati-
vorum quod estquod si quis
noverit diffinite unum
eorum,et reliquum noscet
~iffinite. 239
X. De dubitationibus qure sunt
ci~a prredicta. 240
TRACTATUS V.
De qualitate.
CAP. I. Quid sit qualitas, et secun-
dum quam int~ntioneril
 INDEX 815
sit unum de decem prmdi-
camentis" 243
II. Qualiter qualitas multiplici- TRACTATUS VII.
ter dicitur, et de specie- 245
bus ejus. De post-prredicamentis.
III. De dubitationibus quro
sunt circa proodicta. 248 CAP. I. Quro sint et quot tractanda
IV. De "alio genere qualitatis in hoc tractatu. 273
quod naturalis potentia II. De oppositione in comnluni
vel impotentia dicitur. 25f etgeneribus oppositorum. 274
V. De dubitabilibus quoo sunt III. De relative oppositis. 276
circa secundum genus IV. De contrariis, sive de op-
qualitatis. 252 positione contrarietatis. 278
VI. De tertia specie quali tatis V. De privative oppositis. 280
qure est passio vel passi- VI. De oppositione secundum
bilis quali tas. 255 contradictionem. 282
VII. De dubitabilibus circa ter- VII. De differentia oppositionis
tiam speciem qualitatis. 257 secundum privationem et
VIII. De quarto genere quali tatis hàbitum, ab oppositione
quod est forma, vel circa relationis et contrarieta-
aliquid constans figura. 259 tis. 28~
IX. De dubitationibus qUffi sunt VIII. De dubitabilibus quoo sunt
circa quartam speciem circa ea qUffi dicta sunt. 286
qualitatis. 260 IX. De differentia contradictio-
X. De quali quod dicitur se- nis ad alias oppositiolles,
cundum qualitatem. 262 et utrum veritas sit ab
XI. De proprio qualitatis quod reterno. 288
est suscipere contrariuID. 26 i X. De contrariis propter honu~"
XII. De secundo proprio qualita- et. malum.,.quar specìaletlL
tatis quod est suscipere moùumhabent contrarÌe-
magis et minus. 266 tatis. 290
XIII. De proprie pro:prio· qtralita- XI. De dubi tabilibus 'circa ea
tis quod est secundum qUffi dicta sunt de bono
eam sinlile vel dissimile et malo. 292
dici. 268 .XII. De multiplicitate ejus quod
XIV. De exclusione erroris qui est prius. ' 295
posset esse circa prredi- XIII. De modis ejus quod dicitur
eta. 269 simul quod secundum
spectat ad doctrinam prm·
TRACTATUS VI. dicamentorum. 297
XIV. De post-proodicamento quod
De aliis sex prél3dicarnentis simul. est motus" 298
xv. De his qure motibus sunt
CAP. I. De agere e t pati. 270 opposita. a02
II. De aliis prrodicamenti~ qua- XVI. De habere et de modis ejus. a03
tuor in comnluni. 272

LIBER SEX PRINCIPIORUM.

II. De forma quid sit, et qua-
TRACTATUS I. liter hic agitur de ipsa. a07
III, De dubitationé utrulll forma
De for'ma. sit variabilis. aiO
IV~ Quid sit substantiale et per
CAP. I. Quarehic'liber dicatur liber conseq~ensq,~ic:I acciden-
sex ptincipiorùm. 300 . tale. 3li
816
v. De origine formarum,utrum V. De propriis quando qure
sint a natura vel ab opera- sunt non suscipere magis
tione artis. 3f2 et minus et non -habere
VI. De formarum prredicabiliunl contrarium. 341
diyisione, et de qui bus VI. De subj ecto ej us quod est
hic intenditur. 315 quando. 3±2
VII. De intentione formre ~d in-
tellectunl dictorum. "317
TRACTATUS V.

TRACTATUS II. De ubi.

De actione. CAP. . I. Qualiter ubi sit prredica-

CAP. I. An actio sit prmdicamen-
tunl vel principium. 319
II. Quid sit actio secundum dif-
finitionem. 321
III. De divisione actionis in ac-
tionenl corporis et in ac-
tionen1 animre. 323
IV. De imagine in speculo ubi
videtur esse insta~tia con·
tra prredicta. 324
V. De proprio actionis, quod
est actionenl in motu esse
et motum in actione, et
qualiter motus sit quale
et qualitas. 326
VI. De proprio actionis, quod
onlnis actio efficit passio·
nero etqualitergeneratur. 327
VII. De' propriis communibus
actionis et passionis. 329
TRACTATUS III.
De passione.
CAP. I. Quid sit passio secundum
quod est prredicamentu~.. 331
II. De multiplicatione ejus quod
dicitur passio. 332
TRACTATUS IV.
De quando.
CAP. I. Quid sit quando secundum
quod est priricipium vel
prredicamentum. 334
II. De speciebus et differen tia
ejus quod est quando. 336
III. De differentia iuter ubi et
quando, et qualiter unum
quando differt ab alio. 338
IV'. De divisione ipsius quando
comparata ,ad tempus a
quo causatur. 339
mentum, et quid sit ubi. 344
II. De dubitationibus circa in-
ducta, scilicet quod iden1
corpus simul possit esse
in diversis Iocis. 345
III. De divisione ejus' quod est
ubi, in ub-i sin1plex et
compositum. 348
IV. Utrun1 primum crelulll sit
in Ioco, 'et qualiter diver-
simode sit in Ioco. 349
v. De proprietatibus ubi, qUID
sunt non suscipere magis
et 'minus et non habere
còiltrariuln. 351
TRACTATUS VI.
De p osit'ione.
CAP. I. Quid sit positio secunduln
quod est prredicamen-
turno 353
II. De his qure sunt positiones
verre, et de his quro vi-
dentur et non sunto 354
III. De proprio comnluni posi-
tionis quod est non su-
scipere contrarietatem. 355
IV. De proprio positionis, quod
est non suscipere magis
et minus. 35'7
V. De proprie proprio positio-
nis, quod est substantire
proxime assistere. 357
TRACTATUS VII.
De habitu.
CAP. l. Quid sit habitus secunduIll
quod prredicalnentum. 359
II. De propriis communibus ha-
bitus, qure sunt suscJpere
niagi~ et minus, -'et non
habere·· cònira:ntim:~ 360
 INDEX 817
III. De proprie proprio habitus, II. De causa intensionis et re-
quod est semper in pluri- missionis. 367
bus esse. 362 III. De causa quare quredam non
IV. De nlodis quibus dicitur ha- comparantur secundum
bere. 363 magis et minus. 369
IV. De distinctione generationis
TRACTATUS VIII. ab a1teratione per quam
intensio et remissio fit. 370
De magis et minus. V. De causa qure movit aucto-
rem hujus libri et de for-
CA,P. I. De opillionibus Antiquorunl mis assistentibus ac in
de eo quod est luagis et hrerentibus. 371
minus. 36f:)

LIBER I PERIHERMENIAS.

III. Quia verba secundum se

TRACTATUS I. dicta nomina sunto 404

De his qUéJJ pr::emitti debent ad librum. THACTATUS IV.

CAP. I. In quo ordine est inter li- De enuntiatione.

bros logicos. 373
II. De nlodo scientire et Hne. 376 CAP. I. De diffinitione orationis qure
III. D'e. parte proremiali. 378 est genus enuntiationis. 406
II. De diffinitione enuntiationis
TRACTATUS II. in speciebus ejus. 408

De investigatione principiorun~ communium dirfi-

TRACTATUS" V.
nientium partes enuntiationis, et de nomine, et
verbo, et oratione.
De passione partium enuntiationi.s, qum est oppo-
CAP. I. De diffinientibus principium sitio.
enuntiationis. 380
II. De voce incomplexa, qure CAP. I. Quod omni affìrmationi ne-
nec verum nec falsum si- gatio est opposita, et e
gnificat. 382 converso. 4f1
III. De dubitabilibus qUffi sunt II. De"legibus et consequentiis
circa ea qUffi dicta sunt.' 385 dictarum oppositionum. 413
IV. De diffinitione nominis et III. Utruill, semper altera con-
ejus decla'ratione. 388 tradictoriarum determi-
V. Quid sit nomen infinitum,et nate est vera. 416
quare non est nonlen IV. Utrum in singularibus con-
apud logicum. 391 tingentibus de futuro sit
VI. De casu nominis. 398, determinata veritas. 4'18
V. De ineonvenientibus quro
TRACTATUS III. sequuntur ex parte eo-
rum quorum nos causa
De verbo. sumus. 420
VI. De determinatione dubita-
'CAP. I. Qualiter verbum est de con· tionis inductre. 421
sideratione logica. 400 VII. De solutione dubitabilium
II. ' Quid (per' diffinitionem 10- qure sunt circa prredicta. 422
gicanl) sit verbulu. 401
52
818 INDEX

LIBER II PERIHERMENIAS.

TRACTATUS I. TRACTATUS II.

De consequentiis enuntiationum de inesse. De consequ~ntia modalium.

CAP. I. Qualiter sumendre sunt CAP. I. Qure sint modales enuntia-

enuntiationes de inesse, tiones. 440
inter quas est consequen- II. Qualit~~ sumenda sit oppo-
tia, qure sunt unre, et in sitio·:modaliulll. 442
quibus est secundum est III. De cons<tquentiis . moàaliunl
adj acens. 426 secu~dum opinionem An..

II. De multiplicatione et con- ·tiqu·òrum. 445

sequentia enuntiationum IV. Cor-Figitur .error Antiquo-
in quibus est tertiunl est rU.fil, et ostenditur vera
adjacens. 428 consequentia lTIodalium. 447
III. De his enuntiationibus in V. Solvitur dubitatio de conse-
quibus hoc verbunl, est quentia possibilis ad ne-
non ponitur, sed aliud. 43f . cèsse esse. 448
IV. De remotione errorum qui VI. De distinctione possibilis, et
possunt esse circa ea qure de differ'entia possibilis
dicta sunto 432 .. et contingentis. 'I 4~f
V. De consequentia enuntiatio- VII. Qualiter est oppositio con-
nUlTI in quibus piura de trarietatis et contradictio-
uno, vel unuro de pIuri . nis. 453
bus dicitur. 434

L1BER I PRIORUM ANALYTICORUM.

VIII. Qualiter conversio princi-

TRACTATUS I. pium est imperfecti syl-
logislni, et quid sit con..
De his qure préEmittenda sunt ad arte'm. versio. 469
IX. De conversione propositio-
CAP. I. De subjecto et modo et no- num secundum termi-
mine libri. 459 nos. 472
II. De his de quibus est intentio
X. De solutione instantiarum
hujus scientire. 460
qure videntur esse contra
III. QuicI est propositio. ' 46f
inductas conversiones. 473
IV. Quid est terminus. 465
V. De syllogismo quid sit se· XI. De conversione propositio-
cundum diffinitionem. 465 num de necessario. 474
VI. Quis sy1l0giSlllUS est perfec- XII. De distinctione modorulll
tus, et quis imperfectus. 467 quibus accipitur contin-
VII. De in toto esse, et de onlni, gens. 476
et de nullo prredicari,qure XIII. De conversione propositio-
sunt syllogismoruql per- nun1 affìrmativarum de
fectorunl principia. 468 contingenti. 477
 INDEX Bln
XIV. De conversione negativarunl
de contingenti. 480 TRACTATUS III.
XV. De remotione erroris qui
posset incidere. 483 De gencratione syllogis1norum qui sunt e:n propo-
sitionibus 1nodalibus de necessa1 io et contin-
9

TRACTATUS II. genti.

De generatione syllogislnOr'll1n in {igu1'"a. CAP. I. De cognitione syllogismo-
runl de modo necessita-
C.A.P. I. De modo procedendi in hac tis. 516
materia. 486 II. De qUffistione utrum quartus
II. De formatione syllogismo- secundre et quintus tertire
rum uni~ersalium, et uti- possint perfiei per impos-
lium conjugationunl pri- sibile. 519
mre figurre, et quid sit III. De mixtione necessarii et
figura, et quid sit figura inesse in primm figurre
prima. 487 particularibus syllogis-
III. De inutilibus et universali- mis. 522
bus conj ugationibus pri- IV. De mixtione necessarii et
rore figurre. 490 inesse in primre figurre
IV. De formatione. syllogismo- particularibus syllogis-
rum particulariter con- mise 524
cludentium in prinla figu ... V. De mixtione neeessarii et
l'a secun"dum utiles con- in esse in secundm figurre
jugationes et inutiles. 491 universalibus syHogismis. tj27
V. De perfectionibus figurm VI. De solutione eorum qure vi·
primre. 493 dentur esse contra prredi-
VI. De pròprietatibus secundre eta. 528
figurre. 494 VII. De fortnatione particularium
VII. De formatione syllogismo- syllogismorum mixtioni s
rum universaliunl secun- necessarii et inesse in se-
dm figurre, sivè utilium,' cunda figura. 529
sive inutilium conjugatio- VIII. De mixtione necessarii et
nume 497 inesse in tertia figura in
VIII. De formatione syllogismo- universalibus syllogismis. 532
rum particularium" se- IX. De mixtione necessarii et
cundm fig"urre secundunl inesse in particularibus
utiles et inutile~ conjuga- syllogismis terlim figurro. 534
tiones. 498
IX. De corollariis qure habentur
ex prminductis. 50-1 TRACTATUS IV.
X. De proprietatibus tertìre
De generatione syllogismo1 um de .contingenti uni-
9

figurre. 502
formi et mixta.
XI. De formatione syllogismo-
rum universaliuro tertire
figurre utilium et inuti- CAP. I. De principiis generationis
lium conjugationum. 505 syllogismorum de contin-
XII. De formatione particularium genti. 537
syllogismorum tertire figu- II. De dici de omni et dici de nul-
l're utilium et inutilium. 507 lo in propositionibus de
XIII. De epilogo dictorum, et de contingenti,et de universa-
forlnatione duorum syl- libus syllogismis de con..
logismorum indirecte con- tingenti secundum utiles
cludentium. 510 conjugationes. 540
XIV. De prremissis qure dictasunt III. De formatione particularium
de syllogismorum redu- syllogismorl?-m de contin-
etione. 512 genti. 543
IV. De solutione dubiorum qum
sunt circa istam genera-
 lNDEX
tionem uniformem in eOl1-
tingenti. 545
V. De mixtione eonting~ntis et
inesse in primre figuIre
modis universalibus. 547
VI. De his qure anteeedere de-
bent eonjugationes mo-
dorum imperfeetorunl. t149
VII. De· eonjugationibus univer-
salium syllogismorum im-
perfeetis,et de perfeetione
earum. 551.
VIII. De eonjugationibus imper..
feetis universalium nega-
tivorum syllogismorum. 554
IX. An eonelusio de inesse se-
qui possit ex eonjugationi-·
bus syllogismoFum inlper-
feetorum. 556
X. Quid sit inesse simplieiter. 558
XI. Qualiter isti modi inlper-
feeti inferunt eonelusio-
nero de contingenti pro
possibili. 559
XII. De forlnatione partieulariunl
syllogisnlOrlUTI perfeeto-
rum et imperfeetorum
conjugationunl' utilium et
inutilium mixtionis et con-
tin~entis et inesse. 56!
XIII. De regulis mixti onis necessa-
l'ii et contingentis in pri-
nla figura, et de conjuga-
tionibus utilibus et inuti-
libus universalium syllo-
gismorum istius mixtionis. 563
XIV. De solutione dubiorum qUffi
sunt circa conjugationes
perfectorum syllogismo-
rum istius nlixtionis. 566
XV. De solutione dubitationum
qUffi sunt circa conjuga-
tiones impel'fectas istius
1l1ixtionis. 568
XVI. De consequentia conjugatio.
nunI inlpel'fectarum in
quibus maj or est affirma-
tiva de necessario. 571.
XVII. De formatione particularium
syllogismorunl in prinla
figura mixtionis necessa-
l'ii et contingentis. 575
XVIII. Quia non potest esse gene-
ratio uniformis de con-
tingenti in secunda figura. 577
XIX. Quare ex utraque de con-
tingenti non fit syllogis-
mus in secunda figura. 581
xx. De mixtione contingentis et
inesse in 'secunda figura. 583
XXI. De formatione particularium
syllogismorum lllixtionis
contingentis et inesse in
secunda figura. 586
XXII. De principio quo l'egulatur
mixtio contingentis et ne-
cessarii in secunda figura,
et formatione utiliunl con·
jugationunl ad universa-
Ies hujus mixtionissyllo-
gismos. 587
XXIII. De inutilibus eonjugationi-
bus hujus mixtionis SUfi-
ptis circa universales syl-
logisnlos secundre ·figul're. 589
XXIV. De particularibus syllogis-
mis mixtionis necessal'ii
et contingentis in secunda
figura. 594
XXV. De uniformi generatione syl..
logismorum de contin-
genti in tertia figura. 596
XXVI. De mixtione contingentis et
inesse in tertia figura. t)99
X.XVII. De mixtione necessarii et
contingen tis in tertia fi-
gura ad syllogisnlos uni-
versales. 603
XXVIII. De nlixtione neeessarii et
contingentis in tertia fi-
gura ad syllogismos par-
ticuiares. 605
XXIX. Breyiter harum mixtionufi
colligitur. utilitas. 607
TRACTATUS V.
De sufficientia figurarum trium habita1~'U1n.
CAP. I. Quod omnis syllogismus est
secundum aliquam triuIll
figurarum. 609
II. In quo deciaratur quod syl-
logismus ex hypothesi sit
in aliqua triunl figurarunl. 6!2
III. Quod nullus esse potest syl-
logismus ad propositum
sine universali proposi-
tione qure principium est
syllogismi quantum ad
lnoJlum. 61.3
IV. Probatur quod nullus unus
syllogismus habet plus
quam tres ternlinos. 617
V. De numero propositionum
in syllogismo et simpliei-

ter uno et non Sill1pliciter
uno: et qualiter se habet
nunlerus propositionum
ad numerum terminorunl
et conclusionum.
VI. De propositionibus qUffi fa-
ciliter, et de his qUffi dif-
ficulter probantur.
TRACTATUS VI.
De 1nedii ùlventione.
CAP. I. Ad qUffi inspiciendum sit ad
medii inventionem.
II. Qualia et quomodo se ha-
bentia principia sunt eli-
genda ad quodlibet pro·
positum quoad rnediorum
inventionem.
III. De descriptione figurre ad
hrec qure di0ta sunto
IV. Quod hrec ars suffìciat ad
omne problema conclu-
dendum.
V. Quod ars inducta sufficiens
est in syllogismis ex hy-
pothesi qui sunt ad impos-
sibile, et in aliis qui sunt
ex hypothesi.
VI. Quod idem est quoad medii
inspectionem in syllogis-
mis ex transumptione,etin
his qui sunt ex propositio-
nibus modalibus, et quod
generalis est ars ista.
VII. Quod in communi jam ars
est habita, circa propria
autem in singuli.s scientiis
adaptanda.
VIII. Quod ars quam quidam ex
divisione ponebant ad me-
dii inventionem non suf-
ficiat.
IX. De exclusione quorumdam
dubiorum circa ea qUffi
dicta sunto
TRACTATUS VII.
De syllogismorum 1~eductione.
CAP. l. Quibus de causis tractandum
est de reductione, et quot
modisfit reductio,et de
ordine reductionum. 652
II. De reductione orationis in
syllogismum per inspe-
ctionem propositionum. . 653
INDEX 821
III. De resolutione propositionis
non syllogizatre ad formam
syllogisticam per termino-
rum considerationem.
620 IV. De errore qui accidi t circa
resolutionem duarum pro-
positionum in tl'es tel'mi-
nos ex prava expositione
vel sumptione terminorum
secundunl abstractum et
concretum. 658
V. De errore qui accidit in re-
ductione propositionum
in terminos, ex hoc quod
626 qureruntur semper termi-
ni incoluplexi sive simpli-
ces. 660
VI. De errore qui provenit ex
hoc quod termini sumun-
tur secundum obliquita-
tem alicujus casus. 661
634 VII. De errore sive diffìcultate
resolutionis propositionis
in terminos propter redu-
637 plicationem. 664
VIII. De reductione propositio-
num in terminos ubi est
reduplicatio minoris ex-
tremitatis. 666
641 IX. Qualiter facilis sit resolutio
propositionum in termi-
noso 668
X. De difficultate resolutionis
qure provenit.ex\lni vel'sali
signo addito vel non ad-
644 dito ad subjectum primre
propositionis. 669
XI. Qualiter fiat vel sit facta
propositionis per terminos
646 expositio. 67i
XII. Qualiter aliquando est im-
pedimentum' ex hoc quod
ea qure in uno syllogismo
647 posita sunt, in diversis
figuris concludunturo 671
XIII. De impedimento quod fit
650 ex diffinitione. 672
XIV. Quod syllogismi ex hypothe-
si sicin terminos reduci
non possunt. 672
TRACTATUS VIII.
De reductione orationis syllogizatre in una figura
in alia·m figu1~am o
CAP. I. De reductione priInm figurm
in secundam, et e con-
verso. 675
822 INDE'X
II. De reductione syllogismo-
rum particularium prirnro
figurro in tertiam, et e
converso. 677
III. De reductione secundro in
tertiam, et e converso. 678
TRACTATUS IX.
De emclusione erroris dicentium negativam de prre-
dicato finito ide'm esse cum affirmativa de prredi-
cato infinUo.
CAP. I. De differentia earum ad in-
vicem. 680
LIBER II PRIORUM i\NALYTICORUM
De potestate syllogismi generaati.
TRACTATUS I.
De potestate syllogismi penes propositiones accepta.
CAP. I. De potestate accepta penes
formam prromissarun1. 689
II. De solutione dubitationum
et diversitate opinionum
quro sunt circa potestatem
qure inducta est. 693
III. De potestate quomodo se-
cundum materiam ex falso
verum est syllogizare. 696
IV. Qualiter syllogisnli univer-
sales prilnro figurro fiunt
ex falsis, et quod ex vero
non sequitur falsum. 698
V. Qualiter in particularibus
syllogismis primre figurro
contingit verum ex falso
syllogizare. 703
VI. Qualiter verun1 sequitur ex
falso in secunda figura in
universalibus syllogisn1is. 705
YII. Qualiter verum sequitur ex
falso in secundre figuroo
particularibus syllogis.
mise 707
VIII. Qualiter syllogizatur verum
ex falso in syllogismis ter-
tiro figuroo et universali-
bus et particularibus. 708
II. De consequentiis propositio-
nu"m affirmativro de prre-
dicato infinito, et nega-
'tivre de prrodicato finito
ad invicen1. 68f
III. .De consequentis ex habitu-
dine antecedentis et con-
sequentis convertibilium
. causatis. 685
IX. De probatione quod verum
non sequitur ex falso, nisi
quia et non propter quid. 7f 2
TRACTATUS II.
De syllogismo ci1'culari.
CAP. I." Cujus sit potestatis, et an
syllogisn1us, et ad quem
ilsum, et quid sit per dif-
.~ finitionem syllogismus
circularis. 7i 4
II. Qualiter fit circularis syllo-
gismus in prima figura
universalis affirmativus et
universalis negativus, et
qualiter particularis affiI'';'
nlativus et negativus. 716
III. Qualiter circulus fit in se-
cunda figura. 721
IV. Qualiter in tertia fi gura fi t
circularis ostensio. 723
V. Qualiter fii- circulus in qua-
libet figùra determinatur
in communi. 725
TRACTATUS III.
De conve1'sivo syllogismo.
CAP. I. Quid sit convertere et con-
versivus logismus. 728
 lNDEX
II. Qualiter fit conversivus syl-
logismus in modis univer...
salibus prirnm fìgnrm tam
contrariurn quatll contra-
dictorium conclusionis ac-
cipiendo. 729
III. De conversivis syllogislnis
particularibus primre fi-
gurm. 731
IV. De secundm figurre conver-
sivis syllogisnlis tanl par-
ticularibus quam univer-
salibus. 732
V. De conversivis syllogismis
in tertia figura tam uni-
versalibus quanl particu-
laribus, et tanl affirmati-
vis quanl negativis. 734
TRACTATUS IV.
De syllogismo per impossibile.
CAP. I. Quid syllogismus pe-x impos-
sibile, et in quo difTerat,
et in quo conveniat cum
syllogisnlo conversivo. 739
II. Qualiter fit syllogismus per
inlpossibile; et quod uni-
versalis affirmativa per
irnpossibile non probatur
in priIna figura. 741
III. Qualiter per impossibile alire
ab universali affirmativa
demonstrant)Ir in prima fi-
gura. 744
IV. Quid et qualiter ostenq.itur
per impossibile in secun-
da figura. 748
V. Qualiter Ht syllogisrnus per .
impossibile in tertia fi-
gura. 7tiO
VI. De differentia syllogismi per
impossibile et ostensivi,
et de convenientia eorum-
demo 752
VII. De ostensione eorunl qure
dicta suu t per fornlatio·
nem syllogisnl0rum. 754
TRACTATUS V.
De syllogismo ex oppositis, qui est syllogisn~us ex
incompossibilibus cum omnes préehabiti syllogismi
sint ex propositionibus compòssibilibus.
CAP. L Quot sunt genera oppositio-
UlUll, et" quod in prinla
823
figura non fit syllogislnus
ex oppositis. 758
II. Qualiter fit syllogismus ex
oppositis in secunda fi-
gura. 761
III. Qualiter fit syllogismus ex
oppositis in tertia figura. 762
TRACTATUS VI.
De peccato contra syllogism,um circularern, quod
est principii petilio.
CAP. 1. Quid sit diffinitive petitio
ejus quod est· in principio,
et quot lnodis fiata 765
II. De exclusione duorum quro
sunt circa petitioneln
principii. 769
III. De modis ejus quod est non
propter hoc accidere fal-
sum. 770
IV. De solutione objectionis so-
phisticm, qure est contra
prreinducta. 773
V. De remotione erroris qui
potest esse circa hoc quod
dictum est quod falsum
accidit propter hypothe-
sim. 774
VI. De cautela respondentis,
qualiter caveat ne prop-
ter sualn hypothesim vi-
deatur sequi falsum, et
qualiter opponenti caven-
duro est contra respon-'
dentenl. 775
VII. Quod habito ex quibus syl-
logismus, habetur ex qui-
bus fit elenchus, et qua-
liter differunt elenchus et
syllogismus. 776
~'4 •
VIII. De peccato contrarire decep·
tionis ql;lod est circa syl.
logismum ex oppositis. 777
IX. Quod dicitur scire triplici-
ter, quod adducitur ad in-
tellectunl eorum qure de-
terminata,in quo etianl de
aliis dubitabilibus ad in-
tellectunl dictoru ID fa-
cientibus deterlninatur.
X. De opinione et ignorantia
eorum qure sunt secun-
dum nlateriam opposita
per accidens. 784
824 INDEX
V. De exemplo,quid si t et qua-
TRACTATUS VII. liter se habeat ad syllogis-
mum et inductionem. 795
De reductione aliarum argumentationum 'in VI. De deductione, quid et quot
syllogismum. modis fiato 797
VI. De instantia sive instantivo
CAP. I. De conversione medii cum syllogismo, quid sit et per
extremis, et conversione quas fiat figuras. 799
extremorunl ad medium. 786 VIII. De icote et signo ex quibus
II. De secunda reguIa sive con· fit enthymenla. 802
sequentia, et tertia, et IX. De enthymemate, quid sit,
quarta, et quinta. 789 et quibus modis fiat, et
III. De sexta regula docente quaIiter ad syllogismum
consequentiam eligendo- reducitur. 803
rum. 79f X. De inventione signi quod e.st
IV. De reductione inductionis Ioco medii in enthyme-
in syllogismum. 793 mate. J' 806

---~'IM.I(6'

Sancti Amandi (Cher). - Ex typis DESTENAY, 70, rue.Lafayette.