,

S> THOMA AQVINATIS

PRAECLARISSIMA COMMENTARIA
IN LIBROS ARISTOTELIS
PERI HERMENIAS
IT FOITIIIOIVM ANALYTICORVM,

CVMANTI(^VA TEXTVS TRANSLATIONE,

atclve ETIAM NOVA IOANNIS ARGYROPYLI:
ITEMQ^Vfe THOMAE CAIETANI CARDINALIS
Supplementum Commentariorum in reliquum
fecundi libri PeriHermenias.

Nuper ex emendatasimis exemplaribus diligentissime recognita

LOGIC AE QjrOQJTE TOTirS SrMMjl 'H.rTi.C ADDITA EST,

Ad iludioforum vdlitatem

EX EIVSDEM DIVI THOMAE OPVSCVLIS EXCERPTA,

Et m Tulimus & Capitadiuifa iuxta ordutan librorum
,

ab Ariflotclt m Logicis obferuatum .

Hm prpterca Index nouus aJuctus ejl.

Vikitii s, Apud Hieronymum Scotum.

M D L X I I.
K
1
 '

g i 'i
/
AV
I ji AT 'A HMMOO
i V A A K MOH A 14 i iZ i 51 A J D 3tA.il ‘i
i'

< i J a ( o t . i » a <* o . a i j a i

t. a i :i v, H H J K 3 t
.RV.icai ir-i., T«

r 3 / .• < i TX i r _9 IT ’/! A' I M

.. ,
>
ji ; p;i /. ? i 'A 'A /! a 7 o v> r :t > a vp ta'

. rn: i j tnnuatnoi'' .r ;-: h:i'> imn::-. •

..-timrn? rn*! ndHibnu' '

ov. '
• •; A:\j tJivr. rj». - n1 'A

. . m . n>; krKif. vi -i «vto ; - 'jao \jx av.*.; 30 i

msioild r rmnoloibiill bA

TT.i" 3X2.i;i^V3'2'/«l« .n/Of T JVIO !' •! 027 ! i 7.3

,>ui\«n-R.'V«*t Mu ,V
’ *
, . X
. ,»Umi V>\.A - . l Ut K>1

,Y'i utivsLn umm x ?. m 'jt ( miv M ;

jk
 1 5 '

tionibusqito difsimifrfe habeant in vfibtis vfr.

St lingularibusde prefcnti Sc de futuro.refpedu
tam contingentis, quam necedarix materix. 48
Led.14. Non omnia ex necefsitate euenire de-
IN aVO LECTIONVM clarat, fed quxdam contingcntcr, de cuius con-

ET CAP 1 TVM SVMMJE, tinget^ radiceab Expolitore multa dicunt.

QVjB in LIBRIS PERI HERMEN 1 AS
& Pofteriorum Ariftocele Sc Logic*
Tra6hribus,qui his nunc additi
funtjconcincnror.
In Trima Libra Tcrilicrmcnuu.
E c t i o Prima . De
huius partisad aliosjo
gicx libros ordine ac
necefsicate.qux etiam
decerminada fint pro-
ponitur. fol.i
Led.i. Ex»ocisacfcri
pturx ad animi aife-
dus coparacione qua-
lis nam (it vocis impo
53
Ledio. 15. Ex modo, quo in rebus necefsitas,ve-
ritas Sc faifitas repentur, quomodo in oratio-
nibus fimilitcrinfpicienda fit docet. fit
In Secundo LibroTcri Hcrmenias.
Edio Prima. Diffinginmmr cnunciationes
L a parce fubicdi, quod eft nomen (initum,
vel infinitum , tam vniucrfalirer, quam
non vniuerialiter tantum. 64
Ledio. 1. Quacuor enunciarionum in affimario-
ne Sc negatione fequcla in figura diftinguitur
acdcclaracur. 67
Led.). iinunciariones, in quibus nomen finitum
vniuerfalitcr fumprii fubucitnr prxcedentibus
,
de nomine infinito limilcs veldifsimilesdlc ex
carum mulciplicitatc,concludit.Hinc naturam
& numerum propofttionum oftendit quz de
,

tertio funt adiaccnte demum adicdiuarum

fitio ,an ex natura, an ex hominum arte.
Led. 3 . Vocum quidam verum vel falfuni lignifi-
care dicuntur Sc qux nam iint.
Led. 4. Ex nominis definitione propoli ta ac dccla
rata,quzdam abeius ratione feiuugic. 10
Led. 5. Ex verbidchnitionequzdam ab illius ra-
tione excludit , nec non verbi ad nomen ipfum
conucnientia exponitur. 14
Led.fi. Qjud nam ipfa litorario declaratur. io
Led. 7. Quid (it ipla cnunciatio , quz inter«fpe-
cies orationis perfedior, ac fola logici numeris
eft, oftenditur, ac declaratur. 1]
Led.8. Diuiditur enuueiatio in enunciationem
vnijfimpliciccr, Sc in enunciationem plures co-
iundione, & qux na Iint declaratur, cnunciatio
ite vna diuiditurin affirmatione & negatione,
id eft affirmatiua St nceatiuam, quz a nominis
(E' ter diftmguutur.i 15
ac verbi vnitate multiplici
Led. 9. Cuicuque affirmationi oppofita cfle ne-
gatione oftedit, deinde qd na Ii t ca,quf fmaffir
matione & negatione eli oppolitio,declarat.jt
Led.io. Exrerudiuilioncpvniuerfalcfit
cpvi fingu-
lare, enunciarionum diuiuo proponitur ui vm-
uerfalcs ac lingulares, &
de illarum oppofitio-
nc contraria agit. Hinc vniuerfaJium enuncia-
tioniiSc indefinitarum comparatione propoli-
tade illarum diucria formatione agitur. 54
Led. 1 1 . Quz na enunciationu in affirmatione Sc
negatione opponantur contradidorie.vel con
tranc, quomodoque contrarias no limul veras
efle contingit, fiibcontrarias vero lic.contradi-
doriarum aure Ii vna vera Iit, reliquam fallam
ede oporcere.multiplidter declaratur. 4 effc contranx oftenditur , hinc proportionabi-
Lcdio.ii. Vniaffirmarionivnancgarioncoppo-
ni dicit, hinc, jppoiito eoru, qux dida fune, epi-
logo, qux na vna Iit affirmatio vel negatio enu-
ciationumdocet, noneffe item enunciarionum
vnitatem Sc oppolicionem in xquiuocis atten-
dendum corolaric
Led.i). Veritas
infert.
St faifitas in oppoliris
j enunciarionum conditiones nianifeftat.
71
Ledio. 4. Nonnullxdrcaea.qux dida lunt.du-
7 bitationesmouenturacfoluuntur. 81
Led.5. Proponit multiplicitatem enunciationu
iuxta quoldam modos, quibus non vnam,fcd
plures efle contingit vnam enuueiarionem. 88
Ledio.fi. Cur ad hanc , homo eft animal Sc bipes,
hxc.homo eft animal bipes fcquicur, no autem
in omnibus conlimilibus talis liceat fequcla.9 3
Ledio.7. An ex cnunciatione habete plura prr-
dicata coniunda inferte liceat cain qux diui-
,
fi m prxdicaca concinet.
98
Ledio.8. De modalibus dicendum proponitur,
an itcmiplarum oppofitio ex negatione addita
verbo, vel potius modo infpicienda fit argui-
tur, Sc quod non verbo fit negatio apponenda
pro illarum contradidionc oftenditur. 104
Lcdio.9. Modalium omnium concradidionem
negationem non verbo additam, fed modis ad-
ditam rxigere docetur. 109
Ledio. 10. De modalium confequenrijs tum ex
aliorum,tum ex propriaopinione. 1
1
Lcdio.ii. An ad illud, quod eft, neceflariumelfe,
fequaturid quod eft,pofsibile elTe. iit
Led. 1 1. Declaratis potentijs, qux rqumocxdi-
cutur.fumic impofsibilis ronc.vt declarer quod
nam ex pofsibilibus neccftariumfequatur. 115
Led.i;. Vt eam abfoluat dubitationem, qux eft,
qux nam cnunciationes contrarie magis libi
inuiccm cfle dicantur, iqutmiodo anuniiemcn-
tixcontranxcllc dicantur oftendit. ijt
Led.14. c^uonam hominum opiniones dicatur
liter quomodo enunciarionum contrarietas (u
menda (it docetur. 1 j7
InTrima Libro To foriarum jfnalyticanrm.
Edio Prima. De Lofficx nccefsitate, libra-
45
enuncia-
L rii dinifione ScordincSc huius libri fubie-

do agit.Hinc ocm cognitionem ex aliqua

Aa prxexi-
3

prxexiftenti notitia fieri oportere docet,
Left.i. Eorum, ex quibus ipfa inccgraturdcmon
ftratio duplicem effe pricognitionem docet,
,
quomodo item & quo ordine asge ipfam con-
clufianem praecognita fint oftenit.
Left. 3. Conclufioncm demonftrationis antcip-
fam demonftrationem aliquo modo effe prz-
cognitam.alio vero modo non, exdubitacionis
Platonic* folutione «unifcftat. 154
Left.4. Ex diffinitione fcire limpliciterdupliccm
demonit rationis definitionem ponit. Hinc de-
raonftrationcm omnem ex veris,primis, ac ne-
ccllarijsconftareoftcndit. 157
Leftio 5 Quid na fit imediata propo, & qui fint
.
Imediatademronis principia manifeftat. 1 6 2
Leftio 6. Principia notiora effe ipfa conclufione,
neque quid illis certius efie offenditur quatrn
quod pnncipijs oppofitafalfa fint.
Ledi. 7. Duo eliduntur errores, alter illotum.qui
nullius efie (cientia opinati funt, alter eorii, qui
oiap demronem fciri pofle exifiimaueru 1. 6 8
Leftio 8. Quod no contingat ci rculariter demon
ftrari tribus rationibus ollcnditur. 170
Leftio 9. Demonflrationem efie ex necefiarijs
olicndirAqmddc omni fit declarat. 174
Qiucuor modi ipfius p fc exponunt. 1 6
Ledi. 1 o.
Leftio 11. Qpodnamfitprzdicatumrniucrfaie,
& quomodo eo natur demoftrator aperit.
Leftio 1 a. Modi duo exponuntur, quibus contin
git errare in vfis acceptione, deinde inetodus
traditur ad dignofeendii verum vniuerlale. 1 8
Leftio Demooftrationemex necefiarjis,
efie
1 3 .
conclufioncm item demonftmtionis ncceffa-
riam,8t fi ex non necefiarijs fciri polsit,(yllogi-
xari nihilominus pofle oftendit. 187
Left. 1 4. Dcmronis conclufioncm per fe exhis
qui per fe in fune efie docet, quomodo ite con-
tingentium fint interrogationes & feientix, fi
conclufiopcrfcfic.monftratur. tya
Leftio 15. Dcmonftraeionem non efie ex extra-
ncis oftendit.
Leftio 16. Demonftrationem non ex corruptibi-
libus efie , fed fempitemorum : quomodo item
eorum fit, qux frcqucnterfuntdocer. 197
Left.i 7. Demronem non procedere ex commu-
nibus docet,qualis item fit illa fcictia, qux ora-
niu feientiaru principia fpeculaturoftcdic. 100
Left. 1 8. T
nictandum de principi js effeiquo item
principia a non principijs St ab inuicem diftin-
guantur docet quo pafto etiam communibus
:
8c proprijs principijs vcantur declarat. »03
Left. 19. Q_uomodo comunia principia abinuice
diftinguantur , St quo diffinitio a luppofieione
feparatur, quod non item propter dcmonftra-
tionc neceffe fit Ideas ponere dcmonttrai.107
Led. 10. Quomodo primis & communibus prin-
cipijs (cienti* dcmonftratiuz vtantur.
Lectio 1 1. In omnibus demonftrarinis fcientijs
proprias interrogationes, refponfiones, Stdi-
fpuutiones efie , quibus vt proprqs principijs
vtantur.oftcndit.
_
Left. a». Et fi in demratiuis fcientijs nonttnq in-
& cecadipfamordmemhabcat.
terrogationes fiant n6 proprie folli , nopjp-
'
ptcrca aliqs comjttif in illis patalogtfmus. a 1
1 7 115 1
11
f*
D E X
i
47 Lcft.13. Duplicem differentia in eadem fcientia
dcmronis quia 4: propterquid oftendens,quo-
modo demouftracio quia pereffeftum conucr-
tibilem & non coimcrtibilem fiatdocer. 120
1 5 Leftio 24. Naturam demonftrationis quia, qux
per caufam mediatam, exponit. '224
eft
Lcft.25. V tollendae quo diuerfis in feientiis ip
fumquiaa^ptcrquid feiungirur, quodmcrfx
fcientixfumamur declarat: quo pafto item ta-
libus demonftratioiiibus vtantur exponit, zitf
Leftio 21$. Figurarum .primam nugis aptam ad
demonftrationem cite probat quomodo: item
negatiua propofitio mediatam vel immedia-
tam efie contingit exponit. 229
Leftio 27. Diftinfta duplici ignorantia, quomo-
do fyllogifmo ignoranti* contingat fyllogizart
immediata affirmatiuafelfa exponit. 23}
1 66 Left.28. Quo fyllogifmo ignoranti* fyllogizetur
immediata negatiua falla contraria affirmatiu*
Imediat* tam prima,quam fecunda figuro.2 37
Left.: 9. Quomodo in fyllogifmo ignoranti* fyl-
logitetur tam negatiua folfa mediata, q affirma
tiua, tam per medium proprium, quam no pro-
prium & e x trancum docet. 24
Leftio 30. Natura ignoranti* fimplicis negatio-
nis exponitur. »4<f
Left. 31. Exterminis,qui alfumu tu t in demoftra
tionc.maiori videlicet .minori extremitatibus.
1 80
Stmedio , tam in non negatiuis , cj affirma tinis
proceffuin in infinitum fit,inquirit. 248
Left. 3 2. Quemadmodu eft ftatus in affirmatiuis
demonftrationibus ita in negatiuis efie oftedic
refpcftu tam mediorum,quam extremo ru. 25 3
Lcft.33. Quzda de prxdicatis diffinitiones fiue
fuppo (itiones exponit, ex qbus in affirmatiuis
A no efie jpceffum in infinitu jfbare intedit. 238
Left. 34. In prxdicatis quocunque modo neque
furfnm , neque in deonum efie proceflum in in-
finitum dialcftice probat. 263
Left. 33. In quibufeunque p fc predicatis.quibus
>94 demonllratiu* (cienti* vtuntur , non elle pro-
ceffum in infi nituniademonft rati ue probat. 2 £ 8
Leftio 3 6. Inommbtis,qu*devnofeupluribus
przdicantur , ede aliquod primum oftendit:
quomodo item in omnibus figuris pi imis pro-
pofitionibus (it vtendum docet. 27»
LeS.37. Tres apparetes tones foluit.qbnsdemfo
ne particulare vfi potiore effe oftedebatur. 277
Left. 3 8.Septem rationibus probat vniucrliUexn
demonftrationcpotioremeffe particnlari :8a
Quinque ronibus oftenditur affimati-
Left.39.
uamdemoTlrationS potiore effe itegatiua. 287
Leftio 40. Ex naturademronis oftcnfm* , St de-
ducentis ad impofsibile oftcnfiuam potiorem
efie ea,qu* ducit ad impofsibile oftenditur.2 9
Left.41. Modos tres exponit, quibus coparantur
109 fcicnti* incertitudinc.Hinc de vnitate & diucr
(itate fcienciaru tractet, quo item vna coclufio
ex pluribus principiis polsit probari doccr.29
Leftio 4 2. Eorum, qu* funt a Fortuna, vel per fen
_2ij fum cognofcuntur , non effe fcientiam docet
quam diftingui ncceffario a fcnfu oftendirur.li-
2 99
Non effe eadem principia om niiun fyl-
Leftio 4 3 .
logifmo-
 11 317

/ 'K. I> E X
logifmorumtamproprijs quam communibus CAPITA TRACTATVM
rationibus ofiendit. 303
Qui huic libro nuper additi fiunt.
Lea.44. Quo modo fcientia ad opinioncm.cxtc
tofq; intelleduales habitus comparetur. 3 09

In fecundo Libro Tofiniorum.

Hfiio Prima. Quatuor eorum, qu* Icimus De Tradicabilibus.

L
Lefi.:.
quzfliones ede, qu* omnes ipfius medij
iscfle.c
efle oftenditur.
Vtrum omnium, quoru cft demonftratio,
3 16
l'if ifOS* I
A rv r Primum . Q^uid fievniuerfa-
A quomodo originctur.fbl.3 99
Caput Secundum. Quidfitgenusac
fit diffinitio, & ccouetfo, & vtrum alicuius eiuf- vnde originem habeat. 400
denifit diffinitio Stdcniondrario. 311 ““
]
-‘"'CaputTertium. Quid fit fpecies,&
US-3. Qiiodquid eft.fcu fignificatum difhni- vnde fumat originem. 401
tionis demonltrari minime polle ofiendit. 317 Caput Quartum. De origine differentiz, & quid
Lea.4. Diffinitionem ipfam non pofle per viam ipfa fit fecundum rem & intentionem. 403
diuifionis dcmonftrari offenditur. ;; t Caput Quintii. De genere Gcucralifsimo & fub-
Lefiio 5 .Ex duobus modis ex his , qu* ad quod- alterno, & quodens non potefteflegemis.405
quid eft exiguntur , ipfum demonltrari minime Caput Sextum. De origine ptopnj ,& quomodo
pofle oftenditur. 334 meftomni indiuiduofpeciei& femper. 407
Leitiofi. Ex coibus idem quod fupra rocinatur. Caput Septimum: Quod proprium incll foli fpe-
Diffinitionem item efle nominis quidditatem ciei & conuerfim de ipfa przdicatur. 408
tribus rationibus ofiendit. 338 Caput Odauum. De origine Accidentis, 8c diui-
Left.7. Nonnunquim ipfum quod quideftdemo fione ipfius. 409
firatione ofiendi pofle demonftrat. 341
Lcfit 8. Non tn omnibus pofle quodquid efi de- De Trtdicamento fubftantia.
monftrationc oftenduquomodo item definito
Aput Primum. De modis przdi-
demonftrationem ipfam rcfpiciat exemplis ma
nifeflac.
LeLLy. Quonam modo demonfl(ari contingat
ex quacuor generibus caufarum.
347 C candi.folio.
Caput Secundum Quid fit
cundum intentionem logicam.
.
diuerfis
4
fubftantia fe-
41
1

35
Lcd.ro. Quo demonftrari contingat aliquid ex
caufis,quz fimul funt, 8c non funt cum fuis effit
dibus, exponit : quo modo item i priori ipfum
pofterius non fyllogizetur docet.
Fagum efle non continuit efle ijpfi
nec alio fafto efle ofiendit, quanqua etiain vno
fieri infinita fa&a efle intelligantur , Tumendum
tamen efle in his medium aliquoddocet. 361
Led. 1 1. Quo in hn.quj circulanter St vt frequen
ter fiunt pp quid Stmediu Tumendum fit docet
primifla eorum, qup fiunt.diuifione. 365
Lcdio 13. Diffinitionem fubfiatia|em ex his,quz
femper infunt conflare, quorum quodhbct in
plus,& non tamenextragenus, & rotquoufque
omnianonfintinplus. 368
Led. 14- Modus venandi quodquidclt ponens,
an diuifiuo v tatur proceflu ofiendit, cum ipfum
CaputTertium. De prima ac fecunda fubftantia
quid fint,& de ordine fubftanti*. 415
Caput Quartum. Quod fubftantia non fufeipit
8 contrarietatem.nec magis & minus, licet fit fu-
3j
fieri, biedumjvtriufque per fui mutationem. 41$
DcTrtdicamento quantitatis.
Aput Primum. De numero, qui eft quan-
C titas difcrctaiolio. 419
Caput Secundum. De fecunda fpeciequan
titatisdifcretzfcilicetde oratione. 411
CaputTertium. De quantitate continuiincOrn-
muni fecundum logicam intentionem. 411
Caput Quartum. Dequacitate habente politio-
nem, Sr de requilirisadipfam. .411
Caput Quintum.' De fpeciebusquantitatis con-
tinuzA’ primo de linea. 41
3'

reprobaucrit ordinem item particularis dif-

,
Caput Sextum. Deloco,quieftfpccicsquantita-
finitionis docet. 371 tiscontinuz. :4M
Ledio tj. Non oportere diffinientem ac diui- Caput Sepriqium. De tempore quomodo cft
,
dentem omnia fcitt oftenditur, qu* item obfer quantitas Ibccefsiua. 414
uari oporteat diffinientem. 374 Caput Oftauum. Quodquanti tas 116 fufcipitaiu-
Led-itf. Verus venandi quodquideft modus ex- gis nec minus nechabeat contrarietate, fed f m
ponitur, diffinitionem item vri metaphoris ne- ea aliquid dicit xquale.vel inzquale altcri.SftS
quaquam conuenire oftenditur. 378
.
Led. 17. Quomodo inuefiigarioportcatipfum DcTrxd. Qualitatis.
propter quid tribus quali regulis docet. 3 8
Led.18. An caula 8ceffc&usGmulfint& non fine Aput Primu. Quid fit qualitas in gnc. 417
inquirit.
Ledio 19. An ad vnitatem caufzvnitaseffedus
fequatur Sceconucrfo. 388
384
C Caput Secundum. De prima fpecie quali-
tatis, quz eft Habitus & Difpofitio. 4 1
CaputTertium. De fccudafpecicqualitatis,qu*
Ledio 10. Quomodo prima , ac communia de- eft naturalis potcntia,vcIimpotentia. 418
monftrationis principia a nobis cognofcantur Caput Quartum. De tertia (pecie qualitatis, quz

determinat. eft pafsio, vel pofsibilis qualitas. 419

Caput
 1
1

T T*. D E X
Capu t Quintum. De quarta fpeeie quali tatis.qtli mediate fundari in fubftantia.
447
eft forma, St circa aliquid conflans figura. 4:9 Caput Tertium Quod habites fufcipit magis Se
.

Caput Sertum. De quali & conditionibus eiuf- minus, licet non omnis, St quod habitus non ha
dem ex tribus modis eius. 430 bet contrarietatem. 448
Caput Septimum . De communicatibus & pro- Caput Quartum. Qpod propriu habitus eft exi-
prietatibus qualitatis. 43 ftere tam in corpore.-qttim in his qm circa cor
pus funtfecundumdiuifioncnipartium. 449
De prodic. *4d aliquid.
Aput Primum. Qiiid fit Ad aliquid fecun- IntraBatude Interpretatione.

C dum intentionem logicam. fol-43

Caput Secundum. De lecunda diffinitione
relatiuoru.que conuenit refatiuis fecundum cf-
C Aput Primum . De Nomine quid fit fecun-
dum intentionem logicam. 450
CaputSecundum.De verbo quid fit forma-
43 1 liter fecundum deferiptionem logicam.
fe,Si realibus. 45 s
Caput Tertium. Quod relatio differt afuo funda- CaputTcrtiti. De oratione quid fit, & de fpecie-
mcntortalicatecxtrinfecafolum. 433 bus cius. 433
Caput Quartum. Quomodo,8t qui nam relatio- Caput Quartu De enunciatione quid fit, St quid
.

nes (umuntur a fundamentis. 433 eft verum 8t Falfum. 434

Caput Quintum. De communitatibus St pro- Caput Quin tum. Quod veritas St falfitas funt tan-
prietatibus relatiuorum. 4 34 tum in enunciatione & quare. '455
Caput Sextum . DeenunciarionecathegoricaSt
De Tradicamento jlBionii. hypothetica, affirnuiiua & negatiua. 436
Aput Prirmi. Quid fitaftio fm ronem prx- Caput Septimum. De quantitate propofitionum

C dicamentalc iuxta vtranq; opinione. 438

Caput Secundum.Qni a&io (ufeipie magis
& minus St contrarictatem,Jc qui non. 437
cathegoricarumdeincfTe,fcilicetde vniuerfali,
particulari, Indefinita &
lingulari. 45 8
Caput Oftauum.De oppo (itione propofitionum
Caput Tertium . Quod proprium adionis eft ex cathegoricanim exillentiumin figura quitum
le inferre pafsionem. 437 adenunciationesdeineffe. 439
Caput Nonum. DeAequipollentijsenunciatio-
De Trodu .Tajjimii.
iHimcathegpricarumaeincffe. 461
Aput Primum. Quidfitpafsio formalitcr

C vteftprxdicamencum.
Caput Secundum. Quod denominatio paf-
fionis eft formalitcr ab extriufeco.
438

438
Caput Decimum.Quomodo enuciationcs cathe-
goricide inefie liti in figurafc habent ad veri-
tatem St falfitatem. 443
Caput Vndecimum. Quid fi t propofitio modalis,
•
De prodic. Quando. & de eius quantitate. 4S4
Aput Primu. De pndicameto Qn quid fit, Caput Dnodecimu. De qualitate propofitionum
£ quiaeft tepus vtdenominatteporalc.feu modaliii ad affirmationem St negationem. 485
refpcflus teporalia.qui menfurat. 439 Caput Deomumterriu. De opponrione St iqui-
Caput Secundum. Quod quii o non eft refpeftus pollentia enunciarionum modalium. 466
rei menfurati ad tempus,fed econuerfo. 440 Caput Dccimumquartum De enunciatione hy-
.

Caput T ertium. Quod qn non fufcipit magis nec pothetica 8t de tribus fpeciebus eius. 488
minus, nec habet contrarium , St quod quando
eft in omnino quod incipit efle . 441 Jn traBatu Trimo De fyllcpfmo fimpliciter.
Aput Primum. Quid fitfyllogifmus.Scqui
De Vradicamento Pbi.
Aput Primum. DcPridicamencovbiquid C ad ipfum requiruntur conftituendu. 470
Caput Secundum. De conuerfionc propo-

C fitformaliter,& inquo fit fubicctrjc.441

Caput Secundum. Qjjodvbi no fufcipit roa
gis nec minus nec habet contrarietate,& quod
,
fitionumde inefie, St de fpeciebus eius.
CaputTertiu.Deconnerfionibuspropofitionum
nodalium Stdifferenti modo earum.
47»

473
eft in omni corpore terminato fuperficic. 443 Caput Quartum. De fyllogifmisoftenfiuisdem-
effequo ad modum St figuram. 475
De Trtdicamcnto Sinu. Caput Quintnm.De fyllogifmis inutilibus in om-
Aput primum. De prxdicameto fitus an ad nifigura. 477

C aliquid fit fm rationem formalem. 444

Caput Secundum.Quod pAfitio cftdenomi
natio (eu refpedus fumpms a partibus loci ra-
CapotSextu. De fyllogifmis primi figurx dire&e
coeludctibus.St de fyllogifmU fedi figurp.479
Caput Septimum. De fyllogifmis tertii figuri.St
bone partium locati. 443 de redufiione omnium lyllogifmorum ad duos .

CapucTertium. Quod fitus no fucipit magis nec pricnosmodosprimifiguri. 481

minus.nec habet contrarietatem, St quod pro- Caput O&auum. De fyllogifmis indirefte conclu
prium eius eft proximi afsifterefubftatit..} 48 dentibus, St de rcdufbone ipforum. 481
Caput Nonum. De innentionemedij termini in
DcTradic. Habitui. fyllogifmis omnium figurarum tam affirmati-
Aput Primu. De habitu fecundum quod eft uis, quam negati uis. 484

C pradicamentum quid fit formalitcr. 446

Caput Secundum.Qupd habituspoteftim-
Caput Decimum. De differentia
pofsibile ab oftcnfiuo.
fyllogifmi ad im

Caput
488
 . ;

r it D E X
Caput Vndecunum.De fyllogi linis ad impofsibile In trattatude
in quibus modis.inquibulq; figuris fiant. 486 Aput Primum De
Caput la.Defyllogifmisad impofe qualiter rcdu
cunturadfyllogifmosoftenfiuos.
Caput decimumtertium. Defyllogifmis moduli-
488 C modis agit.folio.
Caput Secundum. Quid nam
tatio ollendit.
. diuerfis ratiodnandi

fit
*

ipfadifpu-
yii.

y_ss
busquantuadproponesdeNeceflario. 490 Caput Tertium. Quot nam & qux fintdifpurario-
Caput decimumquartum . Defyllogifmis con- nisfpecies. 511
tingentibus.
_
491
_
Caput Quartum. Quisnafitfophifticxdifputa-
Caput decimuquintu . De mixtione cotingentis tionis hnis. 5 >4
& necefiarij in tribus figuris fyllogifmorii. 494 Caput y .Mctx Q uinque fophifticxargumetatio-
Caput decimumfextum. De fyiiogimis condicio- nis finis.videlicet,Redarguti o,Falfum, Inopina-
nalibus ex propofitionibus fimplicibus. 495 bile, Solcedfmus .Negatio.cxponuntur. yij_
Caput decimumfcptimum . De lyllogifinis con- Caput Sextum. Quas fcicnriasifiainconuenientia
ditionalibus ex propofitionibus hypotheticis refpiciant. 5 1
compofitis. 4 96 Caput Septimum. Argumentatio fophiftica quod
Caput decimumoAauum. De fyllogifmisdifiun- in aliquo fundetur , ficut S: diale Sica, & in quo
de propofitionibus reduplicatiuis,&
fliuis 4t oftenditur. 514
de conuerfione per comparationem. 498 Caput OSauum Loci fophifiici quot nam fint
.

tam in diSione quam extra. 51?

In traClatu ftctndndc Jyllogifmo ftmpli citer. Caput Nonum . De fallacia xquiuocationis.St
Aput primum De Natura fyllogifmorum cius tribus modis.

C 51
.
y
deine(Te&ei'Jsregulis.fol. 500 Caputdecimu. De Fallacia Amphibolngix. 5:6
Caput Secundum. Syllogifinorum moda- Caput 11. De Fallacia componis Ad, 11. fionis-s n
lium nonnullx regulx • 5°±_ Caput duodecimum De Primo modo fallacix .

compofitionis Bc diuifionis. 5 :8_

IntraBatudefyUagi/mo demonflr atiuo. Caput decimumtertium. De Secundo modo. 5 : )_
Aput Primum De fyllogifmo demonftra- Caput decimumquartum. DcTertiomodo. yjo

C
.

tiuo quid fit. fol. Caputdecimumquintum. De fallacia accentus, Sc

CaputSecudum. Quid fit dici de omni, per eius tribus modis. 51}
fc primo, feuvmuerfaliter. jai_ Capu t decimumfextum . De Figura diSionis Jc ,

Caput Tertium . Quod demonfiratio procedit ex in tribus modis. 514 / •

: .

veris Sc neceflarijs. Caput dccimumfeptimum. Quj nam & quot lint

507
Caput Quartum. Quoddemro procedit ex prx- extra di&ionem fallaciae. yj»
mifsis, in quibus efi per fe, non per accides 5 38
Caput decimumoSauum. De fallacia Accidentis
Caput Quintum. Quod demonfiratio procedit inquonamconfiftat. yj a
ex primis & immediatis. _
509 Caputdecimumnonum. De Tribus modis falla-
Caput fipxtu. Quod demoftratio procedit ex pro- cix accidentis. yj 6
prii & no ex Extraneis, nec ex comunibus. y 10 Caput Vigefimum . In aliquo fyllogifmo dfc duas
Caput Septimum. Quod demonfiratio procedit fallacias ofiendit. yjy_
ex per fenoris. 5 n Caput V igefimumprimum. Quid fit fallacia fecim
Caput OSauum Quod.
demonfiratio procedit dum quid & (impliciter. yjy
ex caufis condufionis 5 1
$ Caput Vigefiinumlecundum. Quinque modi fal-
Caput Nonum. Quod demonfiratio potifsima lacix fmquidSc (impliciter exponuntur, yjy
aflirmatiua fitfolumin prima figura,&in pri- Caput Vigefimum tertium. De fallacia fecundum
mo modo eius. y 4 ' ignorantiam elenchi yjd
Caputdecimu. Quoddemro potifsima negatiua Caput Vigcfimumquartum. Quatuor modi falla-
debet fieri in fecundo modo fecudx figurx.y 1 y cixfm ignorantiam elenchi exponuntur. yj2_
Caput Vndecimum . Quod demonfiratio quia Caput Vigcfimumquintum. De fallacia petitio-
procedit abeffe&u adcaufam.veli caufis re- nis principij. yj2_
motis ad effeftum. 5 J(S- Caput Vigefimumfextum. In quo confiftitconfe-
Caput duodecimum .
Quod in demonftratione quentis fallacia, & quo nam ab accidentis falla-
aliqua funt prxeognita ante coclufioncm,& ali- ciadifiinguatur. y_}8_
qua fiint cognita poftqua dernonflrataeft. 517 Caput Vigefimumfeptimum. Dcduobus modis
Caput dedmumtertiuin .
Quod fcientia qux eft
, fallacic confequenns. y }j_
per cam&quxdidtformam.eft certior q illi, Caput VigefimumoiTauum.Dc fallacia fecundum
qux dicit efle&um,* qux dicit materiam. 519 noncaulamvtcaufam. yyo
Caput decimumquartum .
Quod vnitas formalis Caput Vigefimumnonum De fallacia fccimdum
.

Icientix fumitur ab vnicate formali fubiedi fe- plures interrogationes »t vnam quid fit. y 40
cundum rationem fcibilis. yio Caput |o. De duobus modis huius fallacix. y -M

Trimi indicii LcQionum & Capitum [inis

 1 1
' :

0
T
t fj: .

a*

HBRORVM NOMINA Q^VAE IN HOC

OPERE CONTINENTVR.

Peri Hermenias Liber Primus cum S.Thomx commentarijs. folioj.

Peri Hermenias Liber Secundus cum eiufdcmcomment. fbl. 64
Thomae Caierani commentarium in reliquum fecundi Libri Peri Hermenias. fol.7»
Poflcriorum Liber Primus cum S.Thomx commene. fol.147
Pofteriorum Liber Secundus cum eiufdem commen. fol.j 1 6

TR ACTATVS LOGICAE S. THOMAE HIS ADDITI.

De Prxdicabilibus T radiatus. fol.j'99
f
Dc Prxdicamento Subftancix Tradlatus Primus. fol.4 1 1

l)c Prxdicamento Quantitatis Tradlatus Secundus. » fol.419

Dc Prxdicamento Qualitatis Tradlatus Tertius. fol. 4*7
De Prxdicamento Ad aliquid T radiatas Quartus. fol.431
De Sex Principijs & Aetionis Prxdicamento Tranatus Primus. aicA-hint
f°l-4J4
Dc Prxdicamento Palsionis Tranatus fecundus. fol^SV
Dc Prxdicamento Quando Tradiatus Tertius. is jilrrjiuin» i foL4J9
De Prxdicamento Vbi Tradlatus Qiurtus. eo.:: (ltiumsb fcoup . i fbl. 441 >

De Prxdicamento fitus T radiatus Quihlnsl ' .: iiu.il- fol.444

De Prxdicamento Habitus Tradlatus fexrus. . jaiLaaof: rnilo .
fol.444 ->
'jbt>JBt»q i cri t slaaqila«|id,i
D? hnunciatione Tradlatus. jUHJ oUuili 'ibl.onia . rdii
Dc (yllogifino limpliciter Tradlatus primus. .ri:r.ti;o;rTfr
fol.tfo
De (yllogifino (impliciter T radiatus fecundus. i
-SlifcwOfT oirnjtoirjjbbo; fol.500
De (yllogilino Dcmonftratiuo Tradlatus. /udiRurnoj u
jjrvbimijjH fol.JOJ
De (yllogifino (bphiftico, (eu Fallacijs T radiatus •joiq ciu-illr o.ItabbodO.i fol.Jlt)

. oilLiiliiornah Eoep AuIto.

1 iHTOjiV hkjO . 1 ji ..

!
«f-Wsnsl i.intrlimq oiiniutr .'.sLLoup .

d. * "i, ... i e I ..Uuiara: -irqfli A.Sjugfi t mq nixinjplji : «UTIrtJt .

.iibr. I .TlfeofTW tu .
j#.*u > oiicra om
:fi « ifctur ammttqi j ruijsgin «nfelhoq oirr-I. ;xuji> urritaabjoqtD
q» . >

:> .-ujjmi::' qra ufansburciu 'iiigtnnsta 1 j.tiagK sbiml obotti oli r><Ei>
.
!

xiwinxiid sfl .rr.mir:: liSygiV jtmO i.iup onuilao. *. V*jr.>

. ru- 3
.jltiijnhqun ri tibi' » f.br.n.r u» Ix rrAffla ue yfojoiq
JfioMtfi ioi otip itl jmurslinurniijgt'/ JunO 01 f .fruiiijiih j.. *iiom

>l.ij.atkiliV!ot.p." '
v„ rnoijrrflnorr.sL ni '
ooP . mi*r rrulx • -
[, unO
t jicrigrufitlicii -iLAmaaoilubo. ~-:at tq; fi ci/pUi:
D'il . mwrniiqintrprmlsgiV juetD r « ? .(OkJfTfluoirabrajjfloqriin: rim/iuio
.:'hn 1 -'Inoi ahsBpj i.ixiijj.uitoijP ouO
. iRubisSinua.ijsItjiiqiO

r
1

.'"di-jCJ 'mitis:;. russi 'fziXjpQ

, 1
.LU< roijuj fl 5 , mi.TnoT.jibxup;”. .nKa irn
atu ii.r? nidlucanou tjij ...-liisnunabil i:'ps8.tftuEct;, jbib*tp
1 ('!•'( 50 .louu.irrjnumilswV JuflftD r.iuindlruiuy Lo i^p .jic.rrurp wnfos^xuqO
i.|. ir -r -wo h o7»ramulq -aViAatdril ilamiol a:r«n CcrmirriLT 1 :njbV

' i 'i.d ftixxtut- '; tbsO .cj luqiD 0«{ .Illidat rt.atrftiij
 .

ARISTOTELIS tio enunciatiua.in

terpretatio vocatur.
qua verum, vel falluminuenitur, in-
Cp terp vero orationcs,vt optati-
STAGIRITA us, & imperatiua, magis ordinantur ad exprimendum
affefium.cjad interprecandu id, quod in inteilefiu ha-
PERIPATETICORVM PRINCIPIS, betur. Intitulatur ergo liber ille de Interpretatione, ac
PERI HERMENIAS: fidiccrefdccnunciatiuaorationr,inquaverum,vclfal
^
LtSIR PKIMVS. Ium inuenitur. Non aut hic agit dc nomine , 4, verbo, vcr (,oqao.
nifiinquantu (unt partes cnunciat ionis. ER enim pro-
Cura S.Tho. Aquinatis PrxcUrifsimis comitariis.
prium vniulcuiufqjfciftixpartesfubiefii tradere, ficut Scienti* f
. Lectio prima. St palsiones.Patet igitur ad quam partem philolophix P ,lum -

Dc huius partit ac atlos logltx libros ordlne,ac neccfsl- pertineat liber iRe, & qup(itncccfsitasiRius,Scqu£ or-
tste.quz etiam determinantia finr proponuntur. dinem retineat inter Logicx libros . Prpmittit aut huic

Ioannis Argyropili tranflatio operi Philolophus procemium,in quo ligillatim expo-

Rimo definire oportet quidnim fit nomen, cSr nit ea,q ux in
hoc libro funt trafianda. Et, quia ois (eia Prxmlt. in
Pl qiiid verbum, deinde quid tfegttio ,quid Afjirma- prxmmit ca.qux de principiis (unt, partes autcompo. hacfdentia
litorum (unt eorum principia, ideo oportet intendenti P r0®°“®.
tio, quid Enuncktio, quid deniqueOrattoftt.
trafiarc de cnunciationc prrmittere de partibus eius.
Antiqua tranflatio ,

RI M v M oportet coftituerc' quid fit

Vnde dicit {primum oportet conliituerc Ac.} .i.defi-
Iit nomen,& quid verbum} in grxeo habe-
nire {quid
•a.1. poncf nonil^r quid fit verbi,poflea qd ne-
gatio*tffirmatio,& eniiciatiostofo.
tur.Pnmu oportet poni,& idem (ignificat. Quia.n.de-
Sicut dicit philolophus in Tertio
monRrationes definitiones prxlupponun t,cx quibus
concludi)!, merito dicuntur politiones.Et ideo premit-
dc Aia , duple* cR operatio mtel-
Tex.c5.ai tuntur hic 1'olx definitiones eorum.de quibus agendu
leflus . Vnaquidc, qui dicitur in-
lc«». cR.quiacx definitionibus alia capimus confequenter.
Opacloin- diuifibiliu intdligentia, perquam
Si quis aut quxrat,cu in libro Prxdicatncntorum de
teHcdus du .(.apprehendit edenti am vniufcuiufqi rei in fcipfa .Alia
ple*. limpliubusdiAufii,quxfii nccefsitas,vt hicrurfumde
eR operatio intcllcfius, (.componentis 5t diuidentis. , pimptort
Sctertia operatio, (.ratiocinandi, f m cp
Secunda. noie.Sc verbo, determinaretur, ad hoc dicendu, q> fim- dic. confid.
Additurautem
Additur. |.
iquifitioni ignotorum. Harjm
plicium difiionu triplex potcRcfle confideratio, Vna Prima,
OrdolUarS r6 procedit i notis ad quide fen <p abfolutc (ignificant (implices intdlcfius,
aurem operationum nrima ordinatur ad fecundam, c'

quia non pfitedecompofitio, ctdiuifio, nifi f.rnpliciil

& (ic earum confideratio pertinet ad libru Prxdicamen
torum. Alio modo fm rationem, prout funt partes cnu Secunda,'
apprehenlorum. fecuda veroordinaturaJtercia.quia
ciatiomsSr determinatur decisin hoc lib.&idcotri
(ic
videlicet oportet tj>c* aliquo cero cognito, cui intelle-
fiusaflcnriat, procedatur ad certitudinem accipiendi dunf fub ronc nominis, Se verbi, Se dc quorum ratione
de quibus ignotis . Cum autem Logica dicatur ron alis cR cp (ignificent aliquid cum tempore, vel fine tfporr,
Logl.drea (cientia, necedc eli cp eius cAliJeratio verfetur circa ea,
& alia hmoi, qux peninf t ad rationem difiionum, fm
qux qux pertinent ad tres prxdidas operationes ronis. De
cp condituum cnunciationc. TertioconfidcrStur fm Tertia
Dc perrin.
his igitur qux pertinent ad primi operationem intclle-
cp ex eis conRituif ordo lyllogiRicus, Stficdetcrmina-
ei primam turde cisfubrationetcrminorum in libro Primi. Po -
fius,i.de his, qux fimplici intelleftu concipiunf.deter-
Prfdicamemorum. Dehisvero, teR iterum dubitari , quare prcrtermifsis aliis orationis DubS.t.
tninauit AriR.in libro
c P on 10 .
partibus.de folo nomine, A verbo determinat. Ad cp
Ad (edidi. qux pertinent ad lecundi operationi, i.de enuciatione
dicendum cO, cp quia de fimplici oratione de termina-
afGrmatiua, &
negatina , dett rminauit Philofophus in
re intendir,lu(ficit vt folas partes cnu nciarionis pertra-
libro Peri hermenias. Dehis vero, que pertinit ad rer-
PriorG,Sc ioco- fiet.cx quibus ex ncccfsitatc fimplex oratio condat.
di operationem, dererminauit in libro
Ad tertiam fcquftibus.in quibus agitur de fyllogifmofimplicircr, PotcR autem cx folo nomine, Sc verbo, fimplex rnun-
ciatio ficri,non autem ex aliis citationis partibus fine
Sc dediuerlis lyllogilmorudc argumenta tinnii Ipebut, ,
his.Sc ideoiuffidens ei fuit
quibus rode vno procedit ad aliud . Et ideo fm prxdi- dehij duabus der ermnare.
Vel potell nomini, et verba funt principa r ^°-
fium ordinem trium operationum , hbcr Prxdicamf- dici, fola
Ordo lib.
les orationis partes. Sub nominibus enim comprehcn
torum ordinatur ad librum Peri hermeni as, qui ordina
tur ad librum Priorum & fequentes . Dicitur ergo
li- duntur pronomina, qur.etft non nominant naturam, P
,

ber iRe, qui prx manibus habef.Peri hermeni as, quali
delnterpretatione. Dicitur autlntcrprctatiofm Boe-
- ficat tcpus,quauis Se cum nomine conuenientiam ha-
Interpre.re chum,vox (ignificatiua,qu{ per fc aliquid (ignificat ,(i
ennda Boc ue fit cbplexa, (iue incomplexa. V n de coniunfiiones,
thom. dicuntur interpreta
& praspoGtiones, Sc alia hmdi.non
tiones quia non per fe aliquid (igmfi cant.Similiter etiS
voces fignificantes naturaliter non ex propoGto,aut eu
imaginationealiquidfigmficandi, ficut voces brutoru
perfonam tamen determ'nanr,Se ideo loco nominum
ponunturdub verbo vero participium, quod conligni
bear. Alia vero funt magis colligationes partii) oratio-
nis,figni6ictcs habitudinem vnius ad aliam, oratio-
nis partes, ficut claui,St alia
q
hmoi, non (unt partes na-
uis,fed partium nauis coiunfliones .His igitur prxmif-
Gc.quaG principiis, fubiungit dehic.qux pertinent ad

animalium, interpretationes dici non poliunt . Qui.n. priocipalem intentionf, dicens. {PoRea quid negatio,
r
exponere intendit . Et ideo (ola no- Sc quid affirmatio} qux funt enunciationis partes, non
Interflue interpretat aliquid,
&
mina,& verba, orationes dicuntur interpretationes, quidem integrales, Gcut nomen, Sc verbum , alioquin

de quibus in huc libro detertnioatur.Sed tn nomen , et oporteret nome enunciarionf ex affirmatione , Sc ne-

verbum magis interpretationis principii eflevidetur, gatione copolitam nomen c fle, vel verbum, (ed partes
Interpre. eR fpecie.Quod quidem nunc fuppona-
q interpretationes. (Ile enim interpretari videntur, qui fubicfiiuas.id Qipcflio.
proprie.
exponit aliquid ede verum vel falfum.Et ideo (ob ora- tur,pofterius aut manifeRabitur . Sed poteR dubitari,
Periher. DiuiTho. A cum
 'i T E ft. / H E Jt ME 1 A S 4
tum enunciatio diuidif incathegorica.Schypotheti- bus . Et Gquidf hd effet naturaliter animal folitarium,
ci, quarede his non facit metionem (icut de affirma-
, f animi pafsioncs, quibps ipfis rebus co-
uf ficcrcnt (ibi
Rfifio pri. tione, & negatione. Et p6t dici q> hypothetica enticia- formaretur,vt earum notitia th in fe haberet, fcd, quia
tio ex pluribus categoricis coponitur Vnde non diffe-
. bo eft animal naturaliter politicum, Sc focialc.ncccITe
Rcfpofio z- runt nififm differentiam vniusSC multi. Vel potdi- fuit g> conceptiones vnius hominisinnoicff erem aliis,
Fjnislib. cijSt melius,
(f hypothetica cnuciatio n6 cotinet ablo- qcf fit per voce St ideo neceffe fuit ede voces fignifica-
Peri herm. Juta
vcritate,cuius cognitio requiritur in dcmfiftratio-
tiuas.ad hoc 91 hominis inuici conuiuerenf.\'nde illi, ifr
Script. ne-
,p r
ne, ad quam libilie principaliter drdinatur.fed fignifi- qui funt diueriarii linguarii , n6 poflunt benecouiuerc cclsitas
cat aliquid veru effe ex fuppolitione.quod non fufficit ad inuice.Rurfum fi ho vteretur fola cognitione fenfi.
Cur Ariffo. iu fcientns dcmoftrahuis.nili confirmetur per abfolu- tiua.qui rcfpicithic,&nunc, fufficeret (Tbiadconui
m
prxrermi. tam veritatf 1 1 plicis enuciationis
. Et ideo Arift.prx- uendum aliis vox fignificatiua, ficut SC citeris anima-
de cmin.& termifi
fyllo.hypo.
t trada tu de hypotheticis enunciationibus
,
& libus, qup
p quafda voces, fuas conceptiones inuice fi-
lyllogifmis. Subdit aute.JSeenuciatiofqup eft genus bi manifcftant, fed quia hc5 vtitur ctii intellectuali co-
Quxftio.
Rnfio.rjrc. affirmationis, &
negationis . {Sc oratio.} quae cft ge-
,

gnitione,qui abftrahit ab luc Sc nfic.colcquitur ipfum

«7*7. mis enunciationis.Siquis vlterius quaerat, quareno fa- folicitudo non folii de prarfentibus fm locC , & tepui,
cit vlterius mentionem de voce. Dicendum, g. vox cft fed ctiSdehis.qux diftant loco, & futura (iinttcmpo-
quoddam naturale, vnde pertinet ad confldcrationem re.Vndc,vt homo conceptiones fuas etiam his, qui di-
Naturalis philofophix vt patet in Secundo de Aia, Sc
, ftantfecundum locum, cthis,qui venturiluntin futuro
.
in vltimodeGenerationeanimalium .Vnde etiam nS tfpore.manifeftat.necefrariusfuityfusfcripturi.Sed,
cftproprie orationis genus, fed aflumitur ad conftitu- pjnjt Log.
uia Logica ordinatur ad cognitione de rebus fiimf-
tione orationis , ficut res naturales ad conffitutionem
33 , fignificatio vocu, qui cft imediata ipfis ebeeptio-
artificialium . Videtur autem ordo enunciationiscflc nibus intcDciSus, pertinet ad principale confidcratio- ,
pra-puftcrus , n 5 affirmatio naturaliter cfl prior nega- nem ipfius, fignificatio aut litcrarum, unquam magis
tionc,Sc iis prior cft enu nciatio , ficut genus Sc per c6-
Rfifio pru. remota, non pertinet ad eius confiderarioncm,fcdma- >

fequens oratio enunciatione. Sed dicendum quia gis ad confidcritioncm,grammatici.Et ideo expones
, g>,
^ partibus incfperat enumerare, procedit) partibus ordini fignificarionum non incipit
I literis, fcd i voci-
ad totum. NegationemaOt, quxdiuifionf cAtinet, ea- bus, quarum primo fignificationcm exponens dicit.
,
dem ratione prxponit affirmationi, quxcfififtit in co- {Sunt ergo ea, qux funt in voce, notif.i.figna carum
Secunda. pofitione,quia diuifio magis accedit ad partes, copofi- pafsionum.qux funt in anima. Dicit autc{ergo}.quafi
fo x_-
tiovero magis accedit ad totu. Vel pot dici fui quof- parti .rex!*
ex promifsis concludens, quia fupra dixerat determi-
da,q> prxmittitur negatio, quia in iis, qui poflunt efTe, nandum effe de Nomine Sc Verbo, Sc aliis prxdiftis,
& non efTcjin plus cfl no effe, quod fignificat negatio, ,

hxc autem (unt voco fignificatiui, ergo oportet vo»

Tmli ‘j ede, quod ligmficat affirmatio. Sed tamen, quia funt cu fignificationum exponcre.Vtitur autem hoc modo
fpccies ex iquodiuidentes genus, funt fimul natura: loquendi, vt dicat ea qu* funt in voce, Sc non voces,
vnde non quod eorum prxponatur.
refert vt quaG continuatim loquatur cum prpdidis. Dixerat
L e c T 1 o It. .n.diccndu effe de nomine.Sc verbo,Sc aliis hm oi.Hec N0T1 , St
Ex vocis ac (cripturx ad animi affedus comparatione, autem tripliciter habent effe, Vno quidi modo, in c6 -
:
triplex effe
qualis n.i fit vocis itnpo(itio,an cx natura an cx ho- ceptione intelledus, Alio modo in prolatione vocis,
minum arte. ,

Tertio modo, in conferiprione litcrarum. Dicit ergo,

ite v. Ea igitur,qua in voce confi{lunt,figna funt afjcflumjjui {ea, qui funt in voce, Scc.J-ac fi dicat,nomina, SC ver- »1 (.A
in anima funt, &
ea/fuafcnbuntur, notafunt eorum qua
, ba, Sc aliaconfequentia, qux tm funt in voce, funt no-
in voce confiHunt.
ti. Vel quia qon oes voces funt fignificatiui, et carum
ANTI. Pnt ergo ea, qua funt in voceaarum, qua funt in ani- qutda funtfignificatiui naturaliter, qui longe tabe

S ma.pafsionum nota,<£r ea, qua fcnbuntur, eorum qua

funt in voce.
i ratione nominis,St vcrbi.Sc aliorum confequentiutn,
vt approprict fuum di&umad ea, de quibus intendit,
t-A

Pumilio procem io Plii Io fophus accedit ad propo-
fitum exequendum. Et quia ea, de quibus promiferat
fe ditSurum, funt voces fignificatiux, complexa:, vel in
LcSio.4- complexx.ideo prxmittit tr affatum de Significatione
vocu , & deinde de vocibus fignificatiuis determinat,
Leflio.;.
de quibus in dxxmiofedidhirum promiferat. Ethoc
ibi { Nomen ergo eft vox fignificatiua 8rc.} Circa pri-
mum duo facit.Primo determinat qualis
vocum, Secundo offendit differentiam figmficationfi
vocum cSplexarum, St incoplcxarum.ibi {£(1 autem
NotiJO.r. quemadmodum &c.}Circa primum duo facit.Primo
ideo dicit ea, qui funt in voce, ideft qux continentur
„ - ,
fub voce, ficut partes fub toto. Vel quia vox cft quod^
dam naturale, nomen autem , SC verbum fignificit ex
humana, q aducnit rei naturali ficut mate-
inftiturione
nx,vt forma ledi ligno ideo ad defignandum nomi-
,
na, Sc verba, Sc aliaconfequentia, dicit ca, qux funt in
1 ou “ **
voce, ac fi de Iz.do diceretur, ea que funt in ligno.Cir-
fit fignificatio ca id autS, quod dicit earu, qux funt iri anima pafsio-
num,cqnfid.erandum eft,9,pafsiones*nimi com uni-
ter dici fol entappetitus lenfibilis affediones, ficut ira,
gaudium ,Sc alia hmbi.vt dicitur in fecundo Ethicoru. 1

uidem prxmittit ordinem fignificationis vocu.Secii- Et ycrus.n eft 9, buiufmodi pafsioncs figniflcant natu- Lc.j.&x.y.
3 o oftendit, qualis fit vocum fignificatio,vtrum fitex raliter quida voces hominum, vt gemitus infirmor»,
Pafiio ex
natura, vel cx impofitionc, ibi {Et qufadmodu nec li-
9110, Sc aliorum animalium, vtdicitur in Primo Politici. -

terxStc.}Eft ergoconfiderandum, 91 circa primfitria Sed nunc fermo eft dc vocibus fignificatiuis ex inftitu Perpaftio-
proponit, ex quorum vnointdligiturqnartu Propo- . tio nchumana, 5 ideooportet pafsioncs animyhicin- nes anim*
c

nit.n.fcripturam,voccs,& animi pafsioncs, cx quibus te digere intellectus coceptiones, qihs nomina, Sc ver-
Voeii fign. inteUigunf res .Nam pafsio eft ex imprcfsione alicuius laa.Sc orationes gcnd" m ‘
lignificam imediate, fecundum fentf-
necdiicii. agentis, & fic pafsioncs ai* origini habent ab ipfis rc- tiam Arift.Non enim poteft effe 9» ligoificSt imedia-
;

te ipfis
 . n.

f LIBE * V KI M V s 6
teipfas res,vtexipfo modo AgniAcandi apparctJigni- tur. vnde & apud quofdam dubitatum fuit vtru natu-
ficat enim hoc nomi homo naturam humanam in ab- A rill.hic determinat ex Amilitu-
raliter ligniftcent.Sed
ftrafiione ii Angularibus. Vnde no poteft efle q. Agni - dine literarum, qux Acut no funt exdem apud omnes,
Acet homincimediatc Angularem, vi Platonici pofue- ita nec voces. Vnde manifefte relinquitur , q> Acut nec
runt,cj>Agnificarct ipfam ideam hominis feparatam. literx.ita nec voces naturaliter AgniAcant , fcd ex infti-
Sed quia hoc fecundum Tuam abftraSioni nonfubA- turione huma na.' voces alit illx , qux naturaliter ligni-
'» Saip. „ N
c ccfui« ftit rcaliterfm lentendam Arift.fed cftinfoloitcllcdu, Acant (icut gemitus inGrmoru, & alia huiulmodi ,
lunt
ideo necclTc fuit A rift. dicere, qi voces AgniA ca n t intcl- exdem apud omnes. Secundo ibi.

leflus conceptioncsimediatc, et eis mediantibus res. AffeClm ume, quorum hac fynafunt, primo afud om- * R e T.
Sed,quia non eft confactu 91 conceptiones intelledus nes hominei Udem funt. I{es quoq; quarum bi fimilitudmet

Androni. Ariftote. nominet pa (Aones , ideo Andronicus pofuit fmtaafdem itidem effe conSlat.
Lccl rex. hunc librum non ede Atilio Sed manifefte inuenitur
. Quorum adum primorum ha primo nota funt, eadem ANTI.
com.12. in Primo de Anima, q> pafsiones animx vocat omnes omnibus pasftones anima funt,& quorum ba fimilitudmet,
animaroperationes.Vndc,Siipla conceptio intdlcdus res uni er.dern.
paCsio dici pot. Vel quia intclligere noftru non eft Ane Oltendit palsionesanimx naturaliter efle, Acut res,
phantalmate, quod non eftline corporali pafsione. per hoc,q> exdem lunt apud omnes. V nd e dicitf Quoru
Lee. !•.((.
Vnde&imaginatiuam Philofophus Tertio de Anima autem,} ideft Acut pasAonesanimxfunt exdf omni-
cora. «•. & bus, quorum primorum, ideft quarum pafsionum pri- Voc.prola.
Le. >.3c vocat pafriuum intellcfium.Vclquia extenfo nomine
* Finis Lo;.
Le.a.c.c e. palsionis ad omnem receptionem, etiam ipfum intcl- marum hx.f.voces lunt notx,id eft Agna, (comparan- ad quid.
ligcrcintcllcdtus pofsibilis quoddam pati eft.vt dicitur tur.n.palliones aix ad voces, Acut primu ad fecu ndu.O
in TertiodeAnim». Vtiturautem potius nomine pal- voces.n.non proferuntur, nift ad exprimendi interio-
Aonum, quam intelledum , tum quia ex aliqua animae res &
animx pafsiones , res etiam , exdem. f.apud oes,
pafsione prouenir,puta <j ex amorc,vcl odio, vt homo quorum, ideft quarum rerum hx.l.pafsioncs animx
Res c
interiorem conceptum per vocem akeri Agnificari ve- funt Amilitudines.Vbiattcdcndu eft <}> literas dixit
die cognjbaia
Iit,tum etiam
,
quia (igniAcatio vocum refertur ad c6- notas,id eft Agna vocu,& voces pafsionumanimpAmi-
ccptioncm intellcSus, fecundum quod oritur 1 rebus liter.pafsioncsaut animx dicit effc Amilitudinesrerfi,
permodu cuiuIJara imprdsionis, vel pafsionis . Se- & hoc ideo, quia res nfi cognofdtur ab anim a , niA per
Exp6. prl* Voc.fign. cundo cum dicit -{Et ca, qua feribuntur} agit de AgniA aliquam fui AmiStudinem exiftentl.velin fenfu, vel in
parxi-rex- ad cationefcripturx,& fecundum Alexan.hoc inducit ad
qfio rcf. intellc&u. Literx aurita funt Agna vocfl
, voces paf- &
ice. Alexi
manifeftandum prxccdentcm Icmentiam per modum Aonum,q> non attendit ibi aliqua ratio Amilitudinis,
Amilitudinis vt At (enfus. Ita ea, qux funt in vocelunt fcd lola ratio inftitutionis, Acut & in multis aliis Agnis,
Agna pafsionis animae , Acut & Ii ter c funt Agna vocis. vt tuba eft Agnu belli. In palsionibus aut animx, opor-
Quod etiam manifeflat per fequentia cum dicit •{ Et tet attendi rationem Amilitudinis ad exprimendas res,
quemadmodum nec litent. (• inducens hoc quaA Agnd quia naturaliter eas d dignant, 5 ex inftiturionc.Obii- ObJcflio.l.
prxccdcntis.Qu6d enim literx AgniAcent voces, Agni- ciuntautquida offendere volentes cotra hoc, <j dicit
Sol* » 8t & Acatur per hoc,qudd Acut funt diucrfx voces apuddi- pafsiones animx, quas AgniAcant voces, effe inoibus
;riplcx eft
uerfos, ita diucrfx literx. Et pm hanc cxpoAtioncm cafdem.Primo quidem, q uia diucrA diuerfas lentendas
ideo n6 dixit, & literx eorum,quxfunt in vocc,fed ea, habentde rebus, & ita 06 videnf efle exdem apud om-
Rfifio Boe;
qux fcribuntur.quia dicuntur literx etiam inprolatio- nes animx pafsiones. Ad quod rdpondet Uocthustp
ne,& fcriptura.quamuismagis proprie ,Pmq> luntin Arifto.hic nominat pafsiones aix conceptiones intd-
feriptura, dicantur liccrx/ccundu autem funt in pro- lectus,qui nunqua dccipitur:& ita oportet cius conce-
latione dicantur elementa vocis. Sed, quia Arifto.non ptiones dleapud oes calde, quia, A quisl vero difeor-
dicit Acut ea qux feribuntur , fcd continui narrationi dar.hic non intclligit. Sed, quia etiam in intellefiu pot
di IA
facit, melius eft vt dicaf Acut Porphyrius expofuit , n» die falfum.f m coponit, & diuidit,non aut fm q> co-
Arifto.proccdit vlterius ad comple ndum ordinem A- gnolcit quod quid eft, idelt cllcntiam rei , vt dicitur in

3*1
cniAcationis. Poftqul enim dixerat q> nomina, 8t ver- Tcrtiode Anima , referendum eft hoc ad Ampliccs in-
o*
iturae* J ba , qux funt in voce.funt Agna earfi , qux (unt in ani- tclle&us ccceptioncs , quas AgniAcant voces in com- Lce.z. fex.
COIT). | i.
ma, cotinuati fubdit,q> nomina, & verba ,'qux fcribfi- plexi , qux lunt exdem apud omnes, quia , A quit vere
tur , Agna funt eorum nominum, & verborum, qux intclligit qd dt homo quodcunque aliud aliquid
, q ho-
funt in voce. Deinde cum dicit. minem apprehendat , non intclligit hoiem. Hmoi aute
ii«T Mquc vti non eadem funt afui omnes homines liter*, Ampliccs coceptiones intelledus lunt, quas primo vo-
cidU‘J
fu neque voca eadem funt. ces AgniAcant. Vnde dicitur in Quarto Met. (j. ratio,
ANTI. Etqucadmodu nec liter f cade olbusfic nec eade vocet. quam AgniAcat nomf , eft dcAnirio . Et ideo Agnantcr
Oltendit differentiam prxmifforum Agnilicitium dicit. -{Quoru primoruhx notxfunt.f vt.l. referatur ad
Obfc&o.
& Agniffcatorum , quitum ad hoc quod cfteOcfm na- primas conceptiones vocibus primo AgniAcatas . Sed RAfio prU
turam, vel no effe.Et circa hoc tria facit . Primo.n.po- adhuc obiidunt aliqui denoibusxquiuods,in quibus Forphy.
nit quodda Agnli quo manifcftatur nec voces , nec eiufdevodsnd eft eadf pafsio, qux Agni ffcatur apud
,
literx naturaliter AgniAcant. Etenim qux naturaliter ol s. Et rdpondet ad hoc Porphyrius , <j> vnus homo,
Significa - AgniAcant,funt eadfi apud omnes. Signiftcatio aute li- qui vocem profert , ad vnam intelleftus conceptioni
doUterartl, ccraru, &
vocum, de quibus nunc agimus, non eft ea- Agnilicandam eam refert, St, A aliquis alius, cuiloqui-
rrp»«£ Se vo. qua- dem apud omnes. Sed hoc quidem apud nullos vnqui
rt
amm* li».
tur, aliquid aliud intclligat, ille, qui loquitur feexponf-

,„d dubitatum fuit quantum ad literas, quarum non (olum do faciet refert ad idem. Sed melius dicendum cft,(ji
Rrtfio fc8a
«nd»" 1 -
rado Agnificandieftex impofttionc,led etiam piarum i intetio Arill.ndeft aflerere identitate conceptionis ai;
melior.
formatio At per artem . Voces autf naturaliter formS- per comparationem ad vocem vtXvnius vocis vna At
Pcrihcr.DiuiTho. A » con
 1

7 V £ IU H E S
cScepiio.quia voces funi diuerffipud diuerlos.fcd ite ita necindiuifione.Scd dicendum eft, tp,cfi conceptio- Qux circa
dit aflerere tdftitate edeeptionu anima per coparatio- nes intelledus lint fimilitudines reru, ea qux circa in- hlte.dupU-
nes ad res, quas (Imiliter dicit elTc cafdem. Tertio ibi. tclledum funt, dupliciter confiderari,St nominari pof- cker conC
podunc.
A * C Y. ytrumdcbisinhbrodc ,-tnima diClumcfl, ai alum. n. funt. Vno modo f m
Ic.alio modo f m rationes rerum,
facultalem bttiufcemoit conflictatio pertinet. quarum funt fimilitudincs.Scut imago Herculis fmfe
ANTI. De bit itat); diclum cslinbts qua diSa funi de anima,
,
quidem dicitur.Se eft cuprum, inquantum autem cftfi-

allerim efl cmm ncgoctj.
Exculat fe i diligcntiori hanira confidcratione.quia
quales lint animp pafsion:s,& quomodo lint rerum fi-
militudines, dictum eft in librode Anima . Non enim
hoc pertinet ad logicum nrgocium ,fed ad naturale.
Lectio I ii.
Vocum quadam verum vel filium figmficirc dicuntur,
St qux nam lint.
Qjtemadmodum autem in anima conceptus efl interdii
ventate^ut falfitatc ,interiumcH talis, vt horum al-
fine
terum ei neceflario competat fictr in voce effe videtur.
militudo Herculis, nominatur homoSic etiam, fi con-
fideremus ea, qux funt circa intelledum fecundum le,
(emper eft compofitio.vbi eft veritas St falfitas,qux
nunqua inuenitur in intelledu, 'nili per hoc, epintclle-
dus comparatur vnum fimpliccm conceptum alteri.
Sed fi referatur ad rem , quandoq; didtur com politio,
quandoq; dicitur diuifio. Compofitio quidem quando
intelledus coparat vnum conceptum alteri , quafi ap-
prehendens coiundionem aut identitati rerum .qua-
rum funt conceptiones, diuifio autcm,quido fit copa-
rat v num coceptum alteri, vt apprehendat res elte di-

ANTI. St autem, quemadmodum inamma, aliquoties quide uerfas .Et per hunc etiam modii in vocibus affirmatio

E wtclledui fine vero vel falfo aliquoties autem, cui

,

tam ncctfjc efl borum alteri weffefie etiam in »ocf.

Poltqua Philolbphut tradidit ordine (ignificationis
diciturcompofitio, inquanrum coiundionem ex par-
tcrei fignificat,negatio vero dicitur diuifio, inquantu
fignificat rerum feparationem . Vltcrius autf videtur, Quadlio. •
|

vocum, hic agit de diucrfa vocum (ignificatione, quarti cp non folum in compofiuonc, Se diuifione veritas co-
quadam figmficant verum, vel filium quadam ,
non. fiftat.Primo quidem , quia edi res dicitur vera vel fal -
Et circa hoc duo facit Primo pramittit differentiam.
. fa ficut dicitur aurum verum velfalfum. Dicitur etiam
Secundo manifeftat eam. ibi {Circa compofitionem Q> ens,8e verum conuertuntur . Vnde videtur rp etiam Lee. t. tcx.
enim &c.f Quia vero cfteeptiones intelledus praam- fimplexcoccptio intelledus, qua eft fimilitudoreind co. i f t.
Ordo con- bulafunt ordine natura vocibus, qux ad eas expri- careat veritate, Scfalfirate . Pratcrea Philofophus di- Lcflio 4 ce
ccp. irci Ic- tCX|<4.
mendas proferuntur, ideo ex fimilitudinedifl renti», cit inlib.de Anima, q> (cnfus propriorum fenfibilium
6us & vo. Lec.< ai ee
qux eft circa intellcdum.ifsignit differentia qua eft ,
fempereft verus.Senlus autem non componit, vel diui Lcc.z.t.cS.
circa fignificationes vocum, vt fcilicet hac manifefta- dit non ergoinfola copofitione , Se diuifione eft veri- a*.ti.
tio non folumfitex fimili, lied ex caufa, quam imitatur tas. Ite, in intelledu diuino nulla eft copofitio vt pro- Ltaio8.Sc
,
batur in.ii.Met.et tfiibi eft prima.de lumma vcritas.nS
com f i.
effectus Eft ergoconfiderandum, g> ficut in princi-
.
Kdponho.
pio didum eft duplex eft oratio intelledus , vt tradi-
,
ergo veritas eft lolu circa cotnpofitionE, Se diuifione.
In prohe. tur in. Terrio de Anima, inquarum vna noninuenitur Adhmoi igitur euidentiam confiderandumcp veritas
Lee. ii. & verum St falfum, in altera autem inuenitur . Et hoc eft inaliquoinueniturdupliciter. Vnomodo ficut ineo
tcx. c6. ii.
quod dicit, Qi in anima aliquoties eft intelledus fine quod eft verum. Alio modo ficut in dicente, vel cogno-
&i A.
vero 8c falfo , aliquoties autem ex neces (itate habet al- fcentc verum. Inuenitur autem veritas ficut in eo, quod
terum horum. Et, quia voces fignificatiua formatur eft verum, tam infimplicibus,qin compofitis.lcd ficut

ad exprimendas conceptiones intelledus, ideo ad hoc
Verum vel
cp lignum conformetur lignato , neceffe eft q>ctiam
j&ltum in
vocu fignilicatiuaru fimilitcrqda lignificcifinevero
vocc.
&fsllo,quadam cu vero & fallo. Deinde cum dicit.
ARCI. Tfli veru ,falfumq ; in copofitione , dinifloneq; conflflit.
ANTI. Circa compofmoneji.& diuifione efl veritas, falfttasq;.
Manifeftat qtf dixerat.Ei primo quantu ad id, quod
dixcratde intelledu, Secundoquantum ad id,quod di-
Ver. &61 xerat de alsimilatione vocum ad intcl|cdu.ibt{Nomi-
in copo. &
na igitur ipfa,& verba , &c.J-
Ad offendendum igitur
diui .confi.
ip intelledus quandoq; eft fine vero. Se falfo, quidoq;
autem cum altero horum,dicit primo, cp veritas Se fal-
fitas conGftit circa compofitionem, EediuifionE. Vbi
oportet intelligere q> vna duaru operationum intclle-
dus eft indtuifibilium intelligcntia, mquamum.f.intcl
ledusintclligitablolutecuiufcuquerci quidditate fiue
in dicente, vel cognofccntr veru non inuenitur njfi f m Lc^io.z.8(
compofitionem Se diuifionem . Quod quidf fic patet, cap.,.
verum. n.vt Philofophus dicit i Sexto Ethicoru.eft bo- Res vo .ad
num intelledus , Vnde de quocunque dicatur verum, ircllcwtum.
Nocanduut
oportet ep hoc fit per rcfpedum ad intcnedumiCom- primum,
parantur autem ad intelledum voces quidem ficut li- veritas di—
gna, res autem ficut ea, quorum imclledusfuntfimili- ucrfimode
diucrfa dc-«
tudines . Confidcrandum autEep aliqua res compara-
nominat.
Vnomodo ficut mflura
tur ad intelledum dupliciter.
ad menfuratum. Et fic cdparan turres naturales ad m- Res natura
tclledum fpeculatiuum humanum.Et ideo intelledus Us.
dicitur verus fm cp conformatur rei, falfus autem lecu-
dum cp difeordat f re. Res autem naturalis non dicitur
effit vera per cSparationem ad intelledum noftrum,
ficut potuerunt quida antiqui naturales, extimltesp-c-
rum veritatem folumin hoc quod eft vidcri.SecG-
efle

effentiam per fcipfam, puta quid eft homo, vclquid al- dum hoc enim fequeretur <p edtradidoria edent fimul
bum, vel quid aliud hm6i . Aha vero operatio intelle- vero , quia cotradidoria cadunt fub diucrlnru opinio,
Veri vTfal.
dus eft,f m cp limoi fimpltcia concepta fimul compo- nibus. Dicutur tamen res aliqua vera vel lalla pei c6-
rei.
.

nit, &
diuidit. Dicit ergo, <p in hac lecunda operatione parationeni ad intelledum noftrum, non edentialitcr
intelledus, ideft componentis, &
diuidentis, inuenitur vel formalitcr.fcd eflediuc, inquantum.f.narx (uni fa-
prima operationeno
veritas, et falfiias, relinquens, tpin cere de fc vera, vel fallam extimationi. St fm hoc dici-
inuenitur , vt etiam (raditur in Tertio de Anima . Sed tur aurum verum.vclfilfum. Alio autem modoresco- Res artifi.
Lee. a. t. c6 circa hoc primo videtur c(ledubium,quia,cumdiuifio parantur ad iniel1cdum,(icut menfuratum ad mcnluri,
41.a1.ec.1A
fiat per refoluttonem ad indiuifibilia fiue limplicia, vi- vt patet in intelledu pradico, qui eft caula reru. Vnde
Queftio
Rdponiio, detur ip ficu t in fimpticibus non eft opus artificis mquantum attingit ad
veritas vel lallitas, dicitur ede veru ,
rationem
 9 L 1 B H E T / MV S 1 „
rationem artis, (illum vero inquanrum deficit i ratio- velfallum eft.fed poftea qfi additure (Te, vel non efte, fit Taciti
,

Res ad diui ne artis. Et quia omnia etiam naturaliter Com parantur verum, vel fallum.Ncc eft inftlria de eo, quod per vni- obieftioni.
na intcUc- td imeUc&uni diuinum.Gcut artifidata ad artem,c6fe- cum nomen veram refponfionfi dat ad interrogatio-
ftum, quens eft.vt quilibet res dicatur effe vera.fm <j> habet nem fidam, vt cum quirenti quid natat in mari? ali-
Noe.fit#.
propriam formam , fm quam imitatur artem diuinam. quis rcfpondct, pileis. Nam intclligitur verbum, quod
folir.nofir.
QfSpens8c Nam falfumauru eft verum aurichalchti. Ethocmo fuicin interrogatione politum .Et ficut nomen per fe vcr.vclfiu.
vc.cou. cns,& verum conuertuotur , quia quilibet res natura- politum n&fignificat veru vel falfum.ita nec verbu per
Lcriio. i/. lisper fuara formam arti diuini comparatur. Vnde fe didu. Nec eft inftltia de verbo primp^c fecundi p-
& c6 .t Philofophusin. i. Phy. forrod nominat, quoddidiui- fonx.fit de verbo exceptp adionis,quiain his inrclligi-
Senlus ver. tur certus.V determinatus nominariuus. Vnde eft impii
num- k[ ficu t res dicitur vera per comparatione ad fui
menfuram.ita etiam & lenius, vel intellcfius^uius m i- cita compofitio, licet non explicita. Deinde cG dicit.

furaefi resextraanima. Vnde fenfus dicitur verus, qfi Cuius quidem hoc indicium cB.Hippocctaurui enim ali-
per formam luam conformatur rei extraaiam exifti- quid qmdem fignificatutt nondum rerumeft,autfalfum,nif
tj. Ec fic intelligitur q> fenfus proprij feniibilis /it ve- effe, aut non effe additum, autfimpluiler, aut refpeClu tem-
rus. Et hoc etiam mS intclledus apprehendis qtf quid poris fuerit.
eft abfq; copofitione,& diuifione, lemper eft verus, vt Signum a ute huius ef. etenim hsrcoceruus figmficat qui
Lcci.c. a s dicitur in Tertio de Anima. Eft autconfidcrandum,q> dem aliquid,fed quod nondum reri reifalfmn fit fi no effe,
Notidum quamuis lenfus proprij obiefti fit verus non tamenco rd non efje addatur, rei fimpheiter, reifecundum tempus.
fecundum gnofeit hoc verum. Non.n.potcftcognolrerchabitu- Inducit lignum ex nominecdpofito.Ehircoceruus,
'
[ncc.cm.co quod componitur ex hirco, St ceruo,et quod grico
dinem rem fed fola rfi apprehe-
conformitatis fui ad in
rnolcir ve.
Lc. i.cc.c.1
dit, intellefius autem hmoi habitudinf confor-
poteli dicitur tragelaphus. Nam tragos eft hircus, fie eiaphos
mitatis cognofccre,& ideofolus intellectus pdteogno ceruus. Hmoi.n. nomina lignificant aliquid, f.quofdl
fcere veritatem .Vnde & Philolophusdicit in.S.Mtta. conceptusfimplices, licet rerum compofiraru. et ideo
q> veritas eft folii in mcntc.licut.f.in cognofrente veri- non eft verum vclfalfum nifi quando additur efle, vel
tatem .CognnfcereautI pridifiam confirmitatis ha- non effe, per qui exprimitur iudicium intclledus. Po-
Efle (impii
“ognofce- bitudintm nihil eft aliud iudicareita efte in re vel n6- teft autf addi efle, vel non efle’, vel fecundum prifens
C° n
q citer vclfe
e ffc><l uo d eft coponere,& diuidere. St ideo intclledus tcmpus.quod eft effe, vel non effe in adu , fie ideo hoc cflda quid.
WiiU**
nolc 't veritatem,nifi coponfdo.vtldiuidedo dicitur effe fimpliciter,vcl fccundu tempus priteritu,
[mcILludi non co g
:ia ve . vel P« funm ludicium . Quod quidem iudicium.fi confo. aut futurum, quod no eft effe fimpliciter,fed fecundum
'alfum. net rebus, erit verum, puta cum intclledus judicat efte,. quid,vt cum dicitur aliquid fuifle, vel futurum effc.Si-
uod eft, vel non efte quod non eft.ralfum autem qui- gnanter autem vdtur exemplo ex nomine fignificate,
3o diflonat & re, puta cu iudicet n6 effe qd eft, ve! effe- ,
quod non eft in rerfi natura , in quo ftatim falfitas ap-
quod non eft. Vnde patet, veritas, fit falfitas,ficut in paret, fit g> fine compofitionc , fit diuifione non pofsit
cognofcentc.St dicente, non eft nifi circa copofitione, verum, vel falfum effe.
& diuifionc.Et hoc mb Phtlolophus loquitur hic.Etaa Lectio Iui.
voces (untfigna intcllcdum, erit vox vera quxligni- Ex nomi nii definitione propofira.ac dctlarara,qucdam
*v l J
«b eius raiionc (cfungir.
ficat veru imcllcdu, lalla aut,quifignificarfalfumin-
telledum,quauis vox,inquantu eft res quidam dicatur Tfomen igitur ror efifignificatiua ex mftituto,fine tem- ARO T.
vera, ficut & alii res . Vnde hic vox , lio eft afinus eft poreremus nulla parsfiqmficat feparata.
vere vox, & vere Tignum, fed quia eft fignu falfi , ideo Omen igitur efl ro.x
Motidum
errium.
drfalfa. Sciendum
tate hic loquitur, fm
num ,
eft autem ,q>Philofophusdc veri-
<}> pertinet ad intelledum
qui iudicat de conformitate rerum, & intellecta?
huma- N tum fine tempore, cusus
feparata.
fignificatiua

Poftquam Philofophus determinauitdc ordinefi-

fecundum placi-
nulla pars eft fignificatiua,
ANTI.

<6ponendo& diuidendo. Sed iudicifl intclledus diui- gnificationis vocum, hic accedit ad determinandum
Subicftum
Diflercnria ni de hoc eft abfq; compofitionc, fie diuifione ,
quia fi- de iplis vocibus lignificatiuis. Etquia principaliter in- huius libri.
cutctil intellcdus nofter itclligit materialialmatcria- tendit de enunciatione, qui eft fubicdum huius libri,
' tc c
’ littr.ita etiam intclledus diuinus cognofeit copofitio- in qualibet autf fcientia oportet nofcerc principia (u-
inmanum. |

ncm,&diuiltonem fimplicirer. Dcindecum dicit. bicdi.ideo primo determinat de principiis cnunciatio-

Ipfa igiturntmuna,& rtrba. fimulia fane funi ei conce- nis.Secundodeipfa enunciatione, ibi{Enunciatiua ve- Pridpia fu
ptui, qui fine compofitionc, diuifioneq; ef, relui hoc nomen ro non omnis.} Circa primum duo facit . Primo enim biefti pn-
cogno.
album, rei homo, cum mhil additur Ipfi , nondum enim re- determinat principia quali materialia cnunciationis, Lectio.
7.
rum efl,aut f alfum. Secudo determinat pri-
fcilicet partes integralcs ipfius.

ANTI. Hpmiiu igitur ipfa et rerba , confimiliafitnt fine copo- cipium formaMcilicet orationem qux eft cnunciatio-
ptione,rel diuifione, mtclleBui, rt efi homo, rei album, qi nis genus, ibi {Oratio autem eft vox fignificatiua &c.} Lcftio. S .
non additur aliquid ,ncq;.naidbuc rerum , aut falfum eSl. Circa primum duo Primo determinat de no-
facit. Cur prius
Mamlcftat quod dixerat de fimilitudinc vocum ad mine, quod fignificat rei fubftantiam. Secundo deter- deno. qua
verbo.
intelledum.Et primo manifeftat propofitum. Secun- minat de verbo, quod fignificat asionem , vel pafsio-
Lcdior.
do manifcftatum probat per fignum,ibi {Huius autem nem procedentem I re ibi {Verbum autem eft quod
,

Tignum.} Concludit ergo ex pnmilsis, q>, cum folum confignificat tcmpus.}Circa primum tria facit.Primo
circa compofitionem,& diuifionem fit ventas, fie fal- definitnomen, fecundo definitionem exponit: ibi{In
fitas in intelledu,confequens eft g, ipfa nomina, & ver nomine enim q, eft xquiferus. {Tertio excludit qui-
Non, « #. |ja diuifim accepta, afsimilcntur intclledui.qui eft fine dam, quxperfcftc rationem nominis non habenr,ibi.
Definitio
com pofitione,8c diuifione.Gcut cum homo, vel album {Non homo vero non eft nomen.} Circa primum dicitur ter
UaantsL
dicitur, fi nihil aliud addatur , non enim verum adhuc, confidcrandum cft.y, definitio ideo dicitur terminus, minus.
Periher.DiuiTho. A ] quia
 . ,

II T E \ I HI H. M £ V_ I Jl l IV
quia includit totaliter rem ,itiXq> nihil rei eft extra to ponit quartam differentiam, cnm fubdit {cuius nui
definitionem, cui.l.definitio no conueniat, nec aliquid la pa rs eft fignificatiua faparata,}.(i toto noic.compa-
aliud eft infra definitionem ,cui.(.dcfinitio conueniat. raturtiiad fignificationem nominisfm q> eft in toto.
Ht ideo quinqueponitin definitione nominis primo .
Quod ideo eft quia fignificatio eft quafi forma nois,
, jlgniSca-
ponitur {vox} per modu generis, perquoddiftingui? nulla aute pars feparata habet forml totius, ficut ma- no-
«' nomcn omnibus fonis,qui n6 funt voces. Nam vost nus feparata 1 hole nor habet formi humanam. Et per
1
&tc».c.»ol eft fonus ab ore animalis prolatus, cum imaginatione hoc diftinguitur nome ab oratione, cuius pars fignifi-
Vox Utera quadam . vt dicitur in Secundo de Anima . Additur cat feparata, vt cu dicitur hdiullus Deinde cu dicit.
u Stc. autem prima differentia. (.{fignificatiua} ad differenti! Htmhocinnomme tqmfcrus nihil per fcipfimcquus itst.
quaruncunq; vocum non fignificantium.fiuefitvox fignificat,ficut bac in oratione equus esi ferus.
lucrata ,& articulata, ficut biltris, fiuenon literata,& In nomme.n.quod eft aquifcrus , ferus fer fe mhil figni- A KT t.
non articulata, ficut fibilus pro nihilo faiftus . Et.quia ficatxquemadmodum morattone^ua esi, equus ferus.
de fignificatione vocu in fuperioribus actum eft, ideo Manifcftat premiflam dcfimtionem.Et primo qui-
ex premi (sis concludit, <j> nomen eft vox fignificatiua. tum ad vltimam particulam, Secundo quantoad iecu
Obleaio.
Sedcum voxfitquxdamres naturalis, nomen autem dam, ibi {fm vero placitum &c.} N3 primi due par-
non eft aliquid naturale, fed ab hominibus infti tutum, ticule manifefti funt cx primisfis.T ertia afit particu-
videtur q> non debuit genus nominis ponere vocem, la, f.{fine tepore.}manifeftabitur in fcqucntibus in tra-
que eft ex natura, fed magis fignum,quod eft ex infti- ftatu de Verbo.Circ? primu duo facit. Primo manifc-
tutione, vt diceretur nomen eft fignum vocale , ficut ftat propofitum per noia com polita . Secundo olltn-
etiam couenientius definitur fcutella, fi quis diceret q> dit circa hoc differendi inter noia (i mplic ia & copo-
Rrfponfio eft vas figneum q fiquis diceret ij eft lignum formatu fita-ibi
{ At vero no qufadmodu.} Manifcftat trgo pri
Artificialia in vas . Sed dicendum, q> artificialia funt quidem in ge- mo.ij pars nois feparata nihil fignificat.per noia com-
Sa° nere fubftantie ex parte materie, in genere autem ac- pofita, in quibus hocmagis videtur. In hoc.n.noieqd
c 'dentiu ex parte format, nam formx artifirialiu acci- eft fquiferus.hicpars ferus, per Ic nihil fignificat, ficut
tiauelaai!' Cur P ,r*
dentia funt. Nomen ergo fignificat formam accidllia- fignificat in hac orone, quat eft equus ferus. Cuius ra-
Definieio lem,vt cocretam fubiedto.Cu aut in dcfinidoncomnifi do eft, q> vnum nomen ponitur ad iignificandumvnu mtiil
Qcnfc
acci, in ab- accidentium oprorteat poni fubiefium .nccefic eft <$ (implicem intcIleSumialiud aute eft id, a quo imponi- oratio» v«
Ora. Aqua nomina accidatis in abftrafto definiantur, in tur ad fignificandu ab eo quod nomen fignificat. ficut ro/igtii.
eorum definitione ponatur accidens in redo, quafi hoc nomen lapis imponitur 1 lxfionepedis, quam non
genus, fubieiftum autem in obliquo , quafi diflcretia.vt fignificattquodtnimponiturad figr.ificadum conce-
lncocrctoi cum dicitur fimitaseft curuitas nafi.Si qua vero nomi- ptum cuiuldam rei. Et inde eft,q> pars nominis cdpo-
na accidens fignificantin concreto, in erorum defini- fiti.quod imponitur ad fignificandum coceptum fim-
tioneponitur materia, vel fubiedtu, quafi genus, & ac- licem.non fignificat partem edeeptionis compoiiti,
cidens, quafi differentia, vtcumdicitur fimum eft na- qua imponitur ad fignificidum . Sed oratio fignificat
fus curuus. Si igitur nomina rerum artificialium figni- ipfam edeeptione copofita. vnde pars orationis,fignat
ficant formas accidltales vt concretas fubiedfis natu- partemconceptioniscompofiti Deinde cu dicit. t
ralibus,conuenientius eft vt in eorum definitione po- ycrumison vteflm fimpliciius mminil>ui,ftc(S-in com a t 6 T.
nat res naturalis quafi genus, vtdicamus,q> fcutella eft pqptis esi. In illts.n.mllopaQopars esi fignificatisu,m com-
lignu figuratu, &
fimiliterq> nome eftvoxfignificati- pofitis vero videtur quidem , nihil umen feparata fignifi.
ua. Secus aut effet fi nomina artificialium acciperetur cat.vt in exemplo patet antea dido.
quafi fignificitiaipfas formas artificiales in abftrado. M vero non quemadmodi in ftmplicibus nomitnbui,fic aut I.
Tertio ponit fecunda differentia cu dicit {f m placitu,} ftbabet etiamin compofitis.JniUisenm nullo modo pars fi-
,i.f m
inftitutione humani a beneplacito hominis ^ce- gmficatiua e fi, in bis autem vult quidemfed mhil fignificat
dentem. Et pet hoc nomen differt i vocibus fignifi can- feparata,vt in eo quod efl tqutfcrusferus
tibus naturaliter, ficutlunt gemitus infirmoru , & vo- Oftendit quantu ad hoc differfuam inter nola firo-
ces brutorum animalium. Quarto ponit tertiam difte- p licia, A: compotita, & dicit , ij non iu fc habet in nomi-
Obicdto
Rcfponfio, retiam.f. {fine tipore} per quod differt nomi a verbo. nibus fimplicib’, ficut &
in copofitis, qa in fimplicibus Expt tcx.
Tria circa Sed videtur hocefTefallum, quia hoc nomen dies , vel pars nullo modo eftfignificatiua, neq; f rn veritatem
temmiscS- annus fignificat tempus. Sed dicendum m circa tipus neqt fecundum apparentia , fed in copofitis vult qui-
fi.poUunt.
trj a pogum confiderari. Primo quidem iplum tempus, dem, ideft apparentiam habet fignificandi, nihil tamen
res quedam,& ficpoteftfignificari 1 noIe,fi- eft de nomine
pars eius fignificat, vt diflu equiferus. Ri diffrri-
SecSdum.'
* cut que libet alia res. Alio modo poteft confiderari, id Hecaut ratio differentie eft, quia nomen r no '
fimplexfi- ‘^
cop ’

quod tempore menfuratur, inquantum hmdi , & quia cut imponitur ad fignificidum edeeptum fimplicem,
id quod primo,& principaliter menluratur.eft motus, ita edam imponitur ad fignificidum ab aliquo fimpli-
in quo confidit aSio, <k pallio, ideo verbum, quod fi- ci conceptu. Nomen vero compotitum imponitur!
gnificat a&ionem , & pasfionem fignificat cu tempo- copofita conceptione, ex qua habet apparendi, quod
Cur» tm . re.Subftantia autem (m fecdfiderara, prout fignifica- pars eius fignificet. Deinde cum dicit.
Scpar.efite turper nomen & pronomen, non habet inquantum Ex inflituto autem diximus, quia nullum nomen eft figni * *• c v.
pore figni.
v t tempore mcnfurctur,fed (olum f m q> fubiici- natura fed cu eflpofitum.Ha figmjical,ct bi foni quiferi-
'

Et ideo
tur motui, prout per participium (ignificatur . quarum nullum efl nomen.
bi non poffunt,vt befliarum,
verbum,& participium Ggmficant cum tempore, non Secundum placitu vero, quoniam naturaliter nonic nui- A “ T *•
Tertium, autf nomen, & pronomen. Tertio md poteft confide- lum eflfed quado filnota-Ham dcfignant,<& lUiUratifoni,
rari ipfa habitudo temporis men(utatis,qujfignifica- Vt fertarum, quorum nullus efl nomen.
tur per aduerbia temporis, vt crastini, & hmoi. Quin- Manifcftat tertiam partem prxdiftg definitionis, 3c
dicit
 . J -

11
I
' L I B E K,
If T I N y S
111)

>1 - Cur fecada dicit Q> ideo didum eft nomen fignificat Iccundum
f addit negationem affirmationi, quod non contingit No. Iufi.ab
to.
placitum. placitum quia nullum nomen elt naturaliter . Ex hoc
,
hic. Et ideo nomen imponit huiulmodi didioni vo- Arifl.iuipo
enim e(i nomen quod fignificat . non auiemfignificat cans eam nomen infinitum propter indet crminatione Cium.

la -
S,
P*E naturaliter, fed ex inflitutione. Et hoc eft quod fubdit fignificationis.vt didum eft. Deinde cum dicit.
tiQb

>er
{fedquando fit nota fideftquandoimponitur adfigni- HoeeiiamThiloms,autphtloni,&hfcefimiUa nonno- ARO T.

ifi-
ficandum.Id enim quod naturaliter fignificat, non fit, mirisfunt fed nominiscafnt.
fed naturaliter eft fignum. Et hoc fignificat, cum di- Catoni autem, vel Catoni , cr quacunque talia fiunt non ANTI.
:ir.
lllircriti
cit. Illiterati enim foni.vt ferarum, quia.f.lueris figni- nominafed cafus nonum funi.
“w AtCI. Ioni.
ficari no po fiunt. Et dicit potius lonos,qud voces, quia &
Excludit calui nominis, dicit, <p Catonis, Cato A
« 1 - A XTI.
quardam animalia non habent vocem eo q, carent pul- ni, &
alia huiulmodi, non funt nomina, fed folus no-

mone, fed tamen quibufdam fonis proprias pastiones minatiuus dicitur principaliter nomen , per quem eft
Animalia G
naturaliter fignificant, nihil autem horum Tonorum eft impofitio nominis, ad aliquid fignificidum. Huiufmo
J I- mcyocc.
nomen . Ex quo manifefte datur intelligi , q, nomen di autem obliqui vocantur cafus nominis,quia cadunt Cafue.
rdi
non fignificat naturaliter. Sciendum tameneft.tpeir- per quandam declarationis originem I nominatiuo,
ar- Notandum
Cplnksnci ca hoc fuit diuerfa quorundam opinio .
Quidam enim qui dicitur reflui, eo q, non cadit . Stoici autem dixe- Stoici.
:u-
dclign.no. dixerunt q> nomina nullo modo naturaliter fignificant runt etiam nominatiuos dici caltu, quos Grammatici
ra-
nec differt qu* res quo nomine Ggnificcntur. Alij vero fequuntur , eo q, cadunt , ideft procedunt ab interiori
fc«
dixerfit,q> nomina omnino naturaliter fignificlt: qua- conceptione metis. Et dicitur redus, co q> ruhilprohi-
n.
li nomina fint naturales fimilitudincs rerum . Quidam bet aliquid cadens ficcadere,vt rectum ftet, ficut ftJus,
o- Deinde cum dicit.
vero dixerunt.q. nomina n6 naturaliter (igniti cit qui- qui cadens ligno infigitur.
pri
tum ad hoc, q, eorum fignificatio non eft i natura , vt ^etque ratio eius tneatent quidem cfl, illo autem differt. AKT.
n- Arifto.hic intendit, quantum veroadhocnaturaliter Si enim addideris esi vel erat, vel erit hoc quidem neque
, ,
q<f Arittot.
fignificant , <j eoium fignificatio cbgruii naturis reru, verum neque falfum euadet , nomen autem femper , velut
ut ^ vt Pisto dixit. Necobftai , q, vna res n.uli.s nomini verum efl, aut falfum.
Thilonis eft, aut non efl.nondu enim
CVM Platon.
Rufio mfU. bus fignificatur,quia vniusrei poffunt elTe multae fimi- ANTI.
: no.tcm flatur autem eun in alus quidem eadem cfl fed differt, ,

D“ ruhii u^a Res vna Utudines , St fimiluer ex diuerfisproprieiaub* pedunt quoniam cum efl, vel fuit, vel erit, adiuiiClnmjieq ; verum,
autip.no.
li- oraticii • vn rei multa diuerfa nomina imponi. Non cftauiiin-
i neque falfum tfi, nomen vero femper. vt Catonis efl.vtl no
ro, ligni.
tic
tellicendum quod dicit, {quorum nihil eft nomen} efi.nondum enim aliquid verum dicit, aut falfum.
quali Toni animalium n&htbeint nomina, nomini tur Oftcnditconfequentcr quomodo fe habeant obli-
enim quibufdam nominibus , ficut dicitur rugitus leo- qui cafus ad nomen, & dicit, q> ratio , quam fignificat
F I nis, & mugitus bouis, fed quia nullus talis fonus eft no- nomen, eft eadem , & in aliis. ficafibus nominis, fed in
men, ve didum eft. Deinde cum dicit. hoc eft diffcrentia.q, nomen adiundum cum hoc ver-
ttCT. Hcc tutem non homo,non iteo ejjc nome. neq; noni M bo eft, vel non eft , vel fuit , femper fignificat veru vel
eft pofitum.quo tpfum appelUre oportetiNjq-.-naft oratio, falfum, quod non contingit in obliquis. Signanter aut
Verba im-
neq; negatio Sed infinitum nomen vocetur, quoma quod & inducit exemplum dc verbo fubftatiuo,quia funt que-
perfonalia
noefljnronererufinc diferimme vllo fignificat.
tfiytt ijuod damalia verba, f.imperfonalu.qux cum obliquis figni-
m akt. ANTI. Non homo vero non efl nomen . ^t pero necpofitiieli ficant verum vel falfum , vt cum dicitur, Pcenitct Sor-
nome, quo Jltd opoiteat appellari . ni neq; oratio, neq; ne- temiquia aflus verbi intelligitur ferri luper obliquum,
gatio esi fed fit nomen infimtum, quoniam fimtltterm quo- •c fi diceretur przfemia babet Sortem . Sed, fi nomen Oblcftio.
libet efli&quod eft, & quod non cfl. infinitum te cafus non funt nomina, inconuenienter
rr ANU* - Excludit quedara i nominis ratione. Et primo no- data eft prxmifla nominis definitio, quae iftis coucnir.
i-
tMwirticI ttieninfinicu ,
Secundo cafus nominum, ibi {Catonis Sed dicendum fm Amomum quod fupra communius RfiCo pri.
I Noufigni. tutem vel Catoni. {-Dicit ergo primo, q> non homo definit nomen , poftmodum vero fignificationcm no- A nomus. 1

non eft nomen.Omnecnim nomen fignificat aliquam minis artat fubtrahendo hcc a nom ine. Vel dicendum,
iuturatndct«rminatam,vthotno,iutperfonamdetcr- prar mi fla definitio non fi m plici ter conucnit his.no-
miniram,vt pronomen, aut vtrunq; determinatum, vt men tnim infinitum nihil determinatum fignificat,
l Expt ut. Noaia&Gg Sortes. Sed hoc q> diconon homo, neq; determina- nrquecalus nominis fignificat Iccundum primum pla-
tam naturam, neq; determinatam perfonl fignificat. citum inftituentis.vtd dura eft.
Imponitur enim 1 negatione hominis , que aequaliter Lectio V.
dicitur de cnt< ,8r non ente.Vnde& non homo poteft Cx verbi definitione, quxdatn ab illitis rarione exdudir,
RodiOcrt** nccnon verbi ad noma Ipfum ciuenientia exponitur,
diei indifferenter , & de eo quod non eft in reru natu-
ILZ ii cr no AtCT.
1

iim.S«P ra vt fi dicamus Chimcra eft non homo,& de eo quod yerbumautem efl id quod infuper tempus fignificat , &
eft in rerum nataira, firuc dicitur equus eft non homo. cuius nulla pars feotfum fignificat, a tq-, femper eorum, qua . !
..f

Si tutem imponeretur 1 priuatione , requireret fnbie- de alto dicuntur, efl fignum.

k

;a »*»• Amamus.
fiom ad minus cxiftcns.fed.quia imponitur i nega-
tione, poteft dici de entc.Je de non ente, v t Boethus.St
Amonius dicunt. Quia tamen fignificat per modum
nominis , quod poteft fubiici, & praedicari, requiritur
V Erbum autem efl quod confignificat tempus, cuius
pars nihil extra fignificat ,&efl femper eorum,
qua de alteropraduantur,nota.
Pcftquam Philoiophus detctminauit dcnoic.hic
ANTI.

ad minus fuppofiiuminapprehenfione. Non autem determinat de verbo. Et a rea hoc tria facit. Primo
erat nomen pofitum tempore Ariftcrte.fub quobuiuf- definit verbum, lecundo excludit quxdaml ratione
awTI-
modi didionet concluderentur. Non enim eft oratio, verbi .ibi {Non currit autdc non laborat &c.} Tertio
quia pars eius non fignificat aliquid reparata, ficut & in oftendit conuenientiam verbi ad nomen.ibi {Ipfa vero
nominibus compotitis . Similiter autem non eft nega- fm Ix dida verba, 8tc.}Circa primum duo facit.Primo
tio,ldeft oratio nrgttiua,quia huiulmodi oratio fuper- ponit definitionem verbi , fecundo cxppnit, ibi {pi.co
Periher.DiuiTho. A 4 autem

V
 - * '

>J T E 1^1 H l iM £ 7{JjiS

au*em ‘I™ cfifignificat &c.}EftaGt confidttandum, Exponit definitionem politam. Et primo quantu ad SccflJa par
Notanda
> Arifto. brcuitati (ludens n6 ponit in definitione ver hoc quod dixerat q, conlignificat tepus.Sccundo qua- ti.iiirpr**.
Cur pra. 9
tcrln '
rcrcHi n*. bi ea qui funt nomini & verbo c6munia,relinqucns ea tum ad hoc quod dixerat q, eft nota eorum, qua de al-
& verb. intcllefiui legetis ex his,qua dixerat in definitione no- tero pradicantur,cum dicit {& femper cft &c.}Secun
minis.Ponit autem tres particulas in definitione verbi, dam autem particulam/.fcuius nulla pars extra ligni-
quarum prima diftinguit verbum 1 nomine in hoc,f. ficat,} non exponit quia fupra expolita eft in tranatu.
,
quod dicit,.}, -{conlignificat tempus} Di&um eft enim nominis.Exponit ergo primum, <> verbum confignifi-
in definitione nominis, tj, nomen fignificat fine tepo- cartempus.per cxemplu.quia, videlicet curfus, quia fi-
re.Secunda vero particula c II, per quS diflinguitur ver gnificat afiionem non per modii aflionis, fed per mo- tipra verb.
bum ab oratione,cum diciturfcuius pars nihil extra fi- durciperfcexiftcntis.nAconfignificat t{pus,r.rq>cft auccnific. -

Obienlo.
Sed cum hoc etiam politum fit in definitio-
gnificat.} nomf.Curro vero cum fit verbum (ignificansadionf, - r
ne nominis, videtur hoc debuifle praetermitti, ficut St conlignificat tempus, quia propriu eft motus tfpore s 'Sn i tc ™
Refponfio ^( ;
(
quoddiitii vox fignificatiuaad placitu Ad quod
e ll . menlurari.a&ioncs aut nobis nota funt in tfporc . Di- “
Am° '
I el P on ^ ct Amonius, q> in definitione nois hoc politi fiumeft autefupra, q>confignificaret£puscft lignifi-
'

mus
c(l,vt diflinguaturnomen ab orationibus qua: compo carcaliqdintcmpore nienfuratum . Vnde al ud eftfi-
nuntur ex noibus, vt cu dicitur, homo eft animal.Quia gnificaretfpus principaliter, vt rem quandi, quod pAt
vero funi etiam quadam orationes, quzcoponuntur nomini conuenire, aliud eft fignificarecu t£pore,quod
ex verbis , vt cum dicitur , ambulare cft moueri , & vt non conucnit nomini, fed verbo. Deinde cum dicit.
ab his diflinguatur verbu oportuit hoc etiiindefini- lAtquc femper eorum, qua de alio dicuntur , eSi fenum,
A * c r"
Verbaim- tioneverbi iterari. Poteft etiam alitcrdici,q>, quia ver- vt eorum, qua de fubicBo dicuntur, aut eorum^ua mfubie
portat c6. bii iinporutcopolitionem, in qua perficitur oratio (i- 80 dicimus effe.
poutione. gnificans verum vel falfum maiorem conucnientiJ vi- EteH femper eorum, qupde altero dicuntur nota, vteo-
,
AKTIm
debatur habere verbum cum oratione , quali quadam rum,qut de fubicBo, vel infubieflo funt.
pars formalis ipfius,
q nomen , quod cft quadam pars Exponir aliam particulam.Vbinotandueft,ij>,quia dotandum
materialis orationis, et idcooportuititerari.Tertia ve- fubieSumenunciatiouis fignificatur vtcuiinharet ali-
ro particula eft per quam diftinguitur verbu nonfoM quid cum verbum fignificet aftione per modu aftio- Verbu fem,
i nomine, (cd etiii participio, quod fignificat cum t i- nis.de cuius ronc eft, vt inhp reat,fcmp ponitur ex par- perexper-
pore.St dicit{Jt eft femper eorum, qua de altero pra- teprcdicati,nunn aut ex parte lubiedi, nili fumal in pranhe.
dicitur nota , } .i. lignum quia Icilicet nomina par- & vi nominis, vt dia u eft . Dicitur ergo verbum femper
ticipia polfunt poni ex parte lubie&i , prediciri, fed& efle noti eorum, qua dicuntur de altero, tum quia ver
vcr *>um femper eft ex parte pradicati.Sed hoc videtur bii (em per fignificat id,quod predicaf.tO quia in omni
Dub.
htbereinftantiamin verbis infinitiui modi, qua inter- przdicatione oportet efle verbum, eo q, verbu impor-
dum ponunturex parte lubi-.&i.vr cum dicitur, ambu tat cdpofitionf, qua prpdicatum cdponitur fubieclo.
lare eft moueri. Sed diccndu cft,q> verba infinitiui mo- Sed dubium videtur quod fubditur,vt eorum -{qui- de obieftio.
di, quando in lubie&o ponuntur, habent vim nominis. fubiecto vel in lubiedio lunt.f Videf.n.aliquid dici ve
Refponfio Vnde&ingraco,&in vulgari locutione latina fufei- dcfubiedo qd eflentialiter predicaf: vt homo eftani-
verbum in piunt additionem articulorum ficut Se nomina. Cuius mal,in fubiefio autem ficut accidensdelubiciSo prt-eli
v-tt.
finitfi qSo ratio eft, quia propriu nominis cft, vt fignificet t( ali- caf , vt homo eft albus. Si ergo verbo lignificit aftio -
het vi no. nem
quam quali per le exiftentem proprium autem ,
verbi, velpafsion{,quz funt accidftia, cfilequens eft vt
vt fignificet a&ionem vel pa(sion<.Potcft auiatSio femp fignificit ea, qua diefliur vt in (ubieSo . Fruftra Rnloprl.
rium
tripliciter, Vno modo per fel abttracio,ve- fubieao vel de fubie&o. Etadhocdicit
igitur dicif in
ro°Stver. fignificari
Adiio tripli lut quadam res, 8t (ic fignificatur per nomen.vt cu di • Boethus, q> vtraq; ad idf pertinent. Accidens.n.irde
citer. citur actio pafsio,ambulatio,curlus Sc fimilia. Alio mo flibicSoprxdicatur,8einfubiecftoeft.Sedquia Arif.di
do per modnm i&ionis.vt.l.cft egrediensi lubflantia, liunftionc vtitur, videtur aliud per vtraqi fignificare.
& inhaheres ei , vt lubiedo , & fic fignificatur p verba Et ideo p6t dici, q>, cum Arift. dicit q, verbu m femper
aliorum modorum, qua attribuuntur pradicatis.Scd, eft nota eorfl,que de altero pradicanf,n6 cft fic imcU
1
quia etiam ipfe procedi», vel inhar entia adionis , p6t ligendu quali fignificata verborii fint,qua predicanf? r'

apprehendi ab intcQe&u,& fignificari vt res quadam, quia, cum pradicatio videatur magis propriead copo
inde eft 91 ipfa verba infinitiui modi, qua fignificatip- fitionem pertinere, ipfa verba lunt qup prjdicitur ma
fam inhzrentii aSioms ad lubieftu , poliunt accipi vt git qui fignificentprzdicata.EftergointeUigendu^ Pradica.

&
verba, ratione concretionis, vt nola prout fignificit verbum femper tft lignum, q> aliqua predicentur.quia verbum,
Obltfto. resqualdam. Poteft etiam obiici de hoc,q> etiam ver- omnis pradicatio fit per verbum ratione cfipofitionis-
Rcfponno, nsodorO videmur aliquido in lubiedo po- importita.fiuepradicetmjaliquidcflemialitcr.liucac-
ni, vt cum df,cutTo eft vcrbfl. Sed dicendu eft.q, in ta- cidentaliter. Deinde cum dicif.
locutione hoc verbum curro nAIumitur lormaliter 7(on valet autcm,& non agrotat.no dico verbum effe,
li
ARC? _

fecundum q> ciusfignificatio refertur ad rcm,led lecu- "Hpninfuper quidem tempus fignificat Jemperq; de aliqua '
.
»* • *
dum q> materialiter fignificat ipfam voci qua accipi ,
dicitur, at differentia nullum nomen eilptifitum. Sed ver
'
D tur vt res quadam. Et ideo tam verba , q omnes ora- bum infinitum Kocetur. quoniam de procunq;,&de eo,
qtildo ma< fionu partes, quando ponuntur matcnautcr/umunrur quod esl,& de eo, quod non, fimiliter dicitur,
iciialitcr. ia vi nominum. Deinde cum dicit. H<miurritvcro,<!rnonlaborxt,vcrbummndico.Con- A N T u
ah <sT. Dico aut 'tpfum mfuper tepui fignificart,qx valuudo qui panificae etenim tempus, et femper de aliquo efl. Differentia-
di cflnome,valetaut verti, fignificat n.infupernune effe. aut huic nomen no esi poptum-.fed fit infinitum verbu, quo-
niam fimhier in quolibet cfl,&- quod eft,0- quod non eft.
•

ANTI. Dico vero qnonii copgwfical tempus , vt curfus quidem

nomen eSl,currit autem verbum^onfignificat.n.nunc effe. Excludit quadam i ratione verbi St primo verbunf
infinitum.

gle
 ,

*7 '
' ItlMU. f H,/ m r s •*»
Verba inii- n ^n!cum. Secundo verba przreriti tfporis vel futuri: tioquz fit per numerum Aperfonam, non conflituit
j

Proprium ^ fSimilitcriute vel curret vel currebat.} Dicitergo cafum vel cafus verbi>quia talis variatio non eft ex par-
vcrM. primo, 91 non currit, &n6 laborat, non proprie dicitur re adionis, fed exparte fubiedi.fcd variatio quf «ft per
verbfi. Eft enim propriu verbi fignificare aliquid per modos Sc tf pora ,
ipfam adione,& ideo vterq;
refpicit
modu adionis vel pasfionis, quod przdid* didiones conflituit cafus verbi. Namverbaimpcratiui velopta
non ficiunt.rcmoucm enim «ftionem velpalsionf po- tiui modi calui dicuntur, ficut Sc verba przteriti vel fu-
tius q aliquam determinatam adionem vel pasfionem turi temporis. Sed vetba indica tiui modiprxfentis tf-
fignificcnt. Sedquamuis non proprie poifintdiciver- ‘ poris, non dicuntur cafus, cuiufcunqueftnt perfoua
bu.tnconueniunt fibicaquz fupra pofita funt in defini vel numeri. Deinde cum dicit.
tionc verbi. Quorum primum cft,9>configmficat tem- lpfa igitur verbxattm perfe dicuntur, nomius,funt. ater.
pus, quia fignificat agere, & patirquz Ccut lunt in t{po Ipfa itaque fecundumfe diBa verba, nomina funt. inti.
re, ita priuatiohorum, vnde & quin tfpore mefuratur, Oftedit conuenientiam verboru ad nomina. Et cir-
lcc.10, !t vt habetur in Sexto Phy.Secudum eft, rp femper poni* ca hoc duo facit.Primn proponit quod intendit. Sccun
lee.j. et ca. tur ex p, rte prxdicati ( iicut & vcrbu.Et hoc ideo, quia do manifcftat propofitu.ibi •{& fignificat aliquid &C.}- Verbi rfle
)•.{. jr.
ne g lt 0 reducif ad gen’ affirmationis Vnde ficut ver-
j . Dici t ergo ,<pipfa verba f m le didi funt noia, quod 1 «ua-S»»*
m c"
bum quod fignificat adionem vel pafsionf , fignificat quibufdacxponiturdevcibis.quxfumuntur in vino-
aliquid vt in altero exiftens,ita pr;dida fignificat remo minis, vt didu cft.fiue fint infinitiui modi.vt cum dico,
rionem adionis vel pafsionis. Siquis autem obiiciat,Si currere eft moueri , fiue fint alterius modi.vt cfi dico

Obieftio. prididis dicionibus conuenit definitio verbi: ergo curro efl verbum. Sed hecnfivfefle intentio Arifto. Eipo. ver.
Relponfio funt verba. Dicendu ell,q> definitio verbi fupra polita quia ad hanc intentionem non refpondct cofequentia.
Qi° l'um- datur de verbo cfii^erlumpto .Hm6i aut didiones ne Et ideo aliter dicfdum eft, 9. nomf hic fumitur, prout
prum *ba gantur ede verba, qmadeficiutl perfeda ratione ver- cfiiter fignificat quamlibet didione impofitamadli-
ltdC"
git”
bunecante Arido, erat nomen politu huic gtneridi- gnificandum aliquam rem.Er,quia etiam ipfum ager*
dionum i verbis difTerentium. Sed, quia hmdi didio- vel paii eft quzdam res, inde eft quod Sc ipfa verba iis-
nes in aliquoctrm verbis conueniunt, deficiunt tamen quantum noianr,i.fignificantagcre vel pati fub nolbui ,

i determinata rfine verbi , vocat ca verba infinita. Et c6prchendunturc6iter acceptis. Nomen autem proui
ronem nominis afsignar: quia vnuquodq;eoru indif-
q u)<j no
l verbo diftinguitur, fignificat rf fub determinato m6, diftln.avcr
n
ferenter pntcft diei de eo quod eft , ve| de eo qnod n6 prout.l.poteft intclligi vt per leexiflens. Vnde nomina bo.
Neg6 Infin. cfi. Sumitur enim negatio oppofita no in vi priuatio- poliunt lubiiri.&prxdicari. Deindecum dicit.
ver. enim luppo-
nis,*ed i n vi (implicis negacioms.Priuatio Et aliquidfane fignificant.nam qui dicit anentem vtiqm A R c T,
Diffirrentia
nit determinatum fubicdu. Differunt tamc huiulmo- affirmal,&quiaudiuit,quieultjedfi eiiatut ncncffnortdu
V
infini ver'
yer ^ 1 * verbis negatiui', quia verba infinita fumunf fane fignificat. nec erum effeatut non efftffttnum efl rei,neq;
nega. in vi vniusdidionis , verba vero neganua , in vidua- fi ipfum quod eff perfe dixeris nudumtipfitm enim tuhil efl.
rum didionum. Deindecum dicit, Significat autem iufuper compofilionem quadam quf qui-
,

dtcr. Simtlimodo valuit , atque valebit, non verbajed verbi dem fine compofuis intclligi nequit.
cafus appello:quoniam illud quidem prafens fignificat tem- Etfignificant aliquid . Conflituitenimquidiciinnlle- AH TU
.1 pusjixc autem 1 d quod efl circa prafensaxa 3um,mquam, Sumi& qui auditafuiefcitjed fi eii, vel non eft, nondum fi-
atquefuturum. gnificat: neque enim fignum cflreicffe vel non effe Hec ft .
ANTI. verbumno efl ,fed
Similiter autem curret, decurrebat hoe ipfum efl purum dixeris-.ipfum enim mbdeft. Configni-
,

cafus verbi. Differt autem i verbo, quod hoe qtddc cofigni- ficat autem quandam compofilionem, quam fine compcfitu
ficat prafens tempus, illa vero qua circa funt. non efl intelligere.
Ufuayerbi Excludit i verbo verbi pr$teriti,& fututi temporis, Probat propofitum.Primo per hoc.q, verba fignifi- .
j
& dicitpj. ficut verba infinita nolunt fimpliciter verba, eant aliquid ficut &
nomina. Secundo.q, non fignificU
iu etiam curret, quod eft futuri tcmperis,vel currebar, verum vel falfum,ficut ntc noia, ibi -{Sed fi eft aut non
quod eft preteriti temporis, no eft verbum, fed funt ca- efl&c.} Dicit ergo primo, rj> in tantum didu m efl, <j> q
^
fusverbi. Et dtfleruotin hocl verbo quia verbu c6- verba lunt nomina, inquantumfignificant aliquid. Et
oj „,, ,

ii \s fignificat przfens tfpus, illa vero fignificlt tepushinc, hoc probar,quia fupra didum eft, cp voces fignificari-
& inde circundls.Dieit afitfignantcr prxfcns tempur, uzfignificant intellectus .vnde proprium vocis fignifi*'
Sc no f impliciter przfens,ne inrelligat przfens indiuili catiuz eft.tp generet aliquem intelledum in animo au-
bile, quod eft inftansiquia in inflanti ndeft morus, nec dientis . Et ideo ad oftcndendfi cp verbu fit vox figni- Proprium
,vo< '
a dio aut pasfio,fed oportet accipere przfens tepusqtf ficatiua,aflumit Q>ille,qui dicit verbu, conflituit intel-
menfurat adionem, quxinczpir.&nondu eftdeter- ledum in animo audientis. Et ad hocmanifeflandum
rer.prztt. minataperadum.Kedeaut ea quzconfignificanttf- inducit cj. illequi audit quiefeit. Sed hoc vidcf eflefal- oblcflio,
rel fotura, pus przteriru vel futurum ,nonfunt verba proprie di- fumtquia fola oratio perfeda facit quiefccre inteOedu,
di cum.n. verbu proprie fit quod fignificat
, agere vel non autem nomen, neqi verbu fi per fe dicatur . Si.n.
pati,hoc eft proprie verbum quod fignificat agere vel dicam homo , ufpenlus eft animus audiftis quid de eo
f
c
pati in adu,quod eft agere vel pati fi mpKciter.fed age- dicere velim.fi autem dico curro, fufpelus eft eius arti-
re vel pati in przterito vel futuro, eft pm quid. Dicutur mus de quo dicam Sed dicendum eft,^, cum duplex
.

etiam verba prateriti vel futuri temporis rariooabilitcr (it intellefius operario, vt fupra habitum e(t,il!e,qui di- Relponfio
cafus verbi ,quod confignificat przfens tempus , quia ch nomen vel verbum fecundii fe , coftituit int t llcdu 1<c '• Dicet
przteritum vel futurum dicitur per refpedum adprx- V
quintum ad primam operaiionf.quzeft fimplex con-
.
1" "Jg c'J ^1-
fens.Et.n.przteritum quod fuit przfens, futurum, autf ceptio alicuius, et fccudum hoc quiefeit audiens, qui in
nalik* , u,t n i,u |

quod etit przfens. Cum autf declinatio temporis va- lufpcnforratantequam nomf vel verbum proferaftr, leftum.
rietur per modos, tfpori, numeros Sc perlonas,varU- bc cius prolatio terminaretur, n6 aflt conflituit infcl- •

ledum.
 £ a

’« 9 EUf£)i U J io
]edum,quantfi ad fecundam operationem, qu r e fi io— rartt efle principaliter, ficut fignificat rem, qux habet
lelledus componcnm.Sediuidentis ipfum verbum, vel eflc.pcoldubio fignificaret aliquid efle . Sed iplam co-
nomen per fe didum, nec quantu ad hoc facit quiefct pofmone.quximportaf in hoc quod dico eft, ndprin- _ -
1

re audietcm.Et ideo ftaum fubdit {ied fi eft, aut no eft, cipaliter figmficat.lcd cdfignificat eam inquantfi (igni- CJI
|"
Jj
nondum fignificat}, ideft oondumfigniticar aliquid dicat rem habentem efle. Vnde talis cofignificatiocS- ritareintcl
per modum cdpofitionis,et diuifionis.aut veri vel fal- ponis non fufficit ad veritatem vel falfitar£,quia com- falC

li. Ut hoc eft f .n quod probare intendit. Probat autem pofuio,in qua confiftit veritas Se faUitas nd poteft intel
conlcquenrer per illa verba qu* m axime videnf ligni- ligi nifi fm q> innectit extrema compofitionis.Si vero
ficare veritatem ,
vel falfitatcm, '.ipfum verbum quod dicatur.nec iplum eft,vt libri noftri habent, planior eft
eft efle, & verbum infinitum quod eft non cfteiquuiu fcnlm. Quod. n. nullum verbum fignificat rem efle vel
neutrum per fedidum, eft fignificatiuu veritatis vel non efle, probat per hoc verbum eft, quod f m fe didii,
Ver.lnfinf falfitatis in re,vndc multominus alia. Vel poteft intelli- no fignificat aliquid efle, licet fignificat efle.Et qa hoc
tum efle im gj hoc generaliter dici de omnibus verbis. Quia. n.dixe ipfum efle vidcturcopofiiio qui dam, Se ita hoc verbfi
plicat.
fat,(ji verbum non fignificat fi eft res, vel non eft, hoc eft quod fignificat efle, porci videri fignificarecSpofi
I

conlcquenter manifcftat,quia nullum verbum eft ligni tione in qua fit verum vel fjlfum.ad hoc excludendum

ficatiuum rei cfTe vel nd efle, ideft rp res fit, vel non fiti fubdit, q, illa cdpofitid quam fignificat hoc verbu eft,

Quamuis.n.omne verbum finitum implicet efle, quia non poteft incelligi fine ceimponendb’quia dependet
currere eft currentem efle, & omne verbum infinitum eius intellcdus ab cxtremii,qux fi non apponatur, no
. . implicetnoneffe. quia no currere eft non currentf ef- eft perfeciusintclle-ftus cbpofitionis, vt polsitin caefle .
,

fe,tn nullum verbum fignificat hoc totum, rem efle,vel verum vel fallum.Idco aut dicit, q> hoc verbu eft cdti
non efle.Et hoc confequeter probat per id, de quo ma- gnificatcopofitionem, quia non cam principaliter Ii-
gis videtur, cum fubdit -{nec fi hoc ipfum eft,puru di- gnificat.fed ex conlequcntiiignificat.n. illud quod pri-
xeris, ipfum quidem nihil eft } Vbi notandum eft,Q>in mo cadit in inttlledu per modii adulitatis abfolute.

Kns orlco flr* c0 habetur,neq;fi ens ipfum

nudum dixeris, pium i nam eft (impliciter diftii, fignificat in adu efle, Se ideo
efle.
° quidem nihil eft.Ad probaoduji.j verba non fignifi- modii verbi. Quia vero adualiras, quam
fignificat per
cantrem efle vel non efle.aflumpfit id quod eft fons Se hoc verbu eft, eft editer actuali-
principaliter fignificat
origo ipfius effe.f.ipfum ens, de quo dicit nihil eftfvt tas omnis (urmx,vcl a dius fubftantialis.vel accidenta-

Expfi Alex. Alexan. exponit) quia cnsxquiuoce dicitur de decem lis, inde cft,q>,cum volumus fignificarequaeunq; for-
Prxdicamentis.Omne afit xquiuocum per fe pofitum mam, vel adii adualiter in eflcalicui fubiedo fignlfi-
nihil fignificat , nifi aliquid addatur.quod determinet camus illud per hoc verbum eft. (impliciter quidf f m
eius figmficationf.Vndc nec ipfum per fe difiu fignifi- prxfens tempus, fm quid aut,fm alia tcmpora.Er ideo
Improb. cat quod eft vel non eft.Sed hate expofitio n6 videtur cx confequenti hoc verbum eft fignatedpofitionem.

orfa"*
equi.
fui*
CODUtn em tum quia ens non dicitur proprie xquiuo-
' - Lectio Vi.
p m p rjus,Se pofteriuqvnde (impliciter didii in- Qnfd nam fit jpfa orario declaratur.
cc _| e(j
de eo quod per prius df.ru etiam, quia didio
tcDigitur Oratio tfl vox fignificatiua^uiui partum aliqua fepar **'<?•
... pquiuoca ndnibil fignificat, fcd multa fignificat, Scqn- tajigmficat, vt dtSoJtd msaffimuun^vtint^iuo.

queboc.qnq; illud peripfam accipitur. tum etiam, quia t^tioauumejl voxfitmficawu, cuius partiumali *HT i.

talis expd non multum facit ad intentionem prxfcnte. quidfigmficatiuum eflfiparatim.vt dihio , non vt
•'a.
Expofitio Vndt Porphyriusaliter expofuit ,q, hoc ipfum ens no aflirinatio,TcllKgatu>.
Porphyr. Poftej Philufophus determinat, de nomine , de
naturam alicuius rei,Gcutboc nomen hd, vel fa- it Se

piens,fed (olum defignat quidam coniundionf.vnde verbo, qux funt principia materialia cnunciationis.vt-
fubdit, (j, {conlignificatquandi compoliiione, quam pote partes eius cxiftentes.nuncJcicrminitde Ora- ,
m^ r0 .

'
fine cdpobtis non eft intelligere.} Sed neq; hoc coue- tione], qux eft principium formale cnundationis vu
,

nienter vf dici: quia, fi non fignificaret aliqui rem, (ed pote genus cius exifUs-Et circa hoc tria facit'. Pnmo.n.
coniundicni, n6 eflet neq; nomen, neq; verbu, proponit definitionem orationis. Secundo exponit ea.
Expolitio
ficut nec c6pofitio nes.au t coniunftiones. Et ideo ali- ibi {Dico aut vt hd , Sec.} Tertio excludit eiTorenr.ibi.
Amon. Dubi, ltio
ter exponendum eft,ficut Amonius exponit, q> ipfum Eft autem oratio omnis, Sec. > Circa primum confi- cut Arift!
ens nihil eft,i.non fignificat veru, vel falfum. Et roni S eradum Philofophus in definitione orationis, ponit po nlt n de i

hm6i afsignat.cum fubdit. {Confignificat autem qui- iUud in quo oratio conucnit cum noie, Se verbo, cum * n ‘ n ° c ora
dam compofnioneni.}Nec accipitur hic, vt ipfe dicit, dicit. {Oratio eft vox
fignificataiia, quod etiam po- vox
J-

Confignificat,ficut cum dicebatur, q> verbfi cdfignifi- nors Se probauit de verbo quodali-
fuit in definitione „ rM
cat tempus,fed colignificat, id eft cu aliquo fignificat, quidfignificet.Non aut pofuii in eius definitione, quia tcniilide-
fcilicet ali) adiundum cdpofitionefignar,quf non pot fupponebatex eoquodpofitu erat in definitione nois fi» ver.
Improb. (ludens breuitati,neidcnri Irequentcr ncraret.Ircrat en
jntelligi fine extremis cbpofitionis. Sed, quia hoc c6e
eft olbus noibus St ver bis.no vf hxc expofitio efle f m hoc in definitione orationis , quia fignificatiooronii
_ . . , intttionC Arift .qui aflumpfitiplumensquafiquoddi differt a fignificationc nois Se verbi quia nomS vel ver-
'
fpeeiale. Et ideo vt magis fequamur verba Ariil.cofi- bum fignificat limplicem intclleiftu, oratio vero figni-
derandum eft q> ipfe dixerat , q> verbu ndfignificat re ficat intellcdtum rdpofitum. Secundo autem ponit id,
. cflevel non cfle,fed nec ipfum ensfignificat rf efle vel inquo oratio differt i noic.Sc verbo, cum dicit {Cuiur Lee. 4.
• non tfTe.E( hoc tft quod dicit, nihil el(,i.noo fignificat partium aliquid fignificatiuum eft feparatim. {Supra
aliquid cfTe. etenim hoc maxime videbatur de huc qtf enim didum c 1 cj pars nominis non fignificat aliquid
!
,

<lico ens, quia ens nihil eft aliud <J quod eft.Et fic vide-
Ens quid,
tur» r< fign.ficare , p hoc quod dico quod, Se efle, par
hoc quod dico eft.Et fi quidem hxc dictio ens fignifi-
per fefcparata.fedfoluro quod eft ediundumex dua-
bus panibus, Signanter aut nondicit cuius-parscftfi- legario, Sr
gnificattua aliquid fcparata.fcd cuiu$ aliquid partium
qJid^grn.'
 . - •

II LIBER V H. / MV S 11

negationes ,& alia fyncathe

eft fignificatiuum, propter Exponit propofili definitionem. Et primo manife-
gorcmata,quz f m fc non fignificant aliquid abfolutu, flasveru efTe quod dicitur, Secudo excludit filium in-
iedfolum habitudinem vnius ad alterum. Sed, quia tellcdum ibi.{Sed non vna hois fyllaba.} Exponit er-
Vocis do- duplat cft fignificatio vocis, vna quz refertur ad intel- go qd dixerat aliquid partium orationis eflc fignifica-
plcx figni. IcLtum compofitum ,alia quz refertur ad intelledum
,
tiuum.ficut hoc nomi homo, quod efl pars orationis»
Cmplicem, prima fignificatio competit orationi, fecu- fignificat aliquid,fed n6 fignificat vt affirmatio aut ne-
da non competitorationi fed parti orationis
, Vnde . gatio, quia nd fignificat effe vel nd cfle.Et hoc dico nd
fnbdit vt didio , non vt affirmatio. JQuafidicat pars
•{ in adu, fed folum in potentia. Poteflenim aJiquidad-
Ixpo. vltl- orationis efl di,pcr cuius additionem affirmario,vel ncgatio.fcili
fignificatiua, ficut didio fignificat , puta fit

™
notario.'" '
vt nomco A
verbum, non vt affirmatio, quz compo- cct fi addatur ei verbum. Deinde cum dicit
nitur ex nomine Si verbo. Facit autem mentionem fo-
, Vna vero fyllaba bommii nibd fignificat. Hecenimbac a R c T.
lum de affirmatione, & non de negatione, quia negatio in diflione mufica, mu, fignificat aliquid, fed vox tantum
fm vocem fuperaddit affirmationi, vnde , fi pars ora- efl , in compofitit autem fignificat quidem , fed non perfe ,
tionis propterfui (implicitatem non fignificat aliquid, vt antea diximus.
vt affirmatio, multo minus, vt negatio. Sed cdtra hanc $ednonvnxhonomtfyUabx.neq;enimineoquadcflSo- akti,
°
Albdi
p i
definitionem Afpafius obiicit, ? videtur no of bus par rex, rex fignificat ,fed vox nunc efl fola.in duplicibus vero
tibus orationis conuenire. Sunt.n.quzda orones, qua- fignificat qdc aliquidfed no fecudu fe,qiicadmodu didi efl.
rum partes fignificant aliquid vt affirmatio vt puta (i Excludit fallum intelledum, dcpofTct hoc referri ad

^^
,

Sol lucefuperterradieseft,&fic de multis. Lt ad hoc imediate didum.vt fenfus,? nomen erit affirmatio
fit
refpondet Porphyrius, ?
in quocuq; genere inuenitur & negatio, fi quid ei addatur, led non fi addatur ci vna verus,
r nois fyllaba .Sed, quia huic fenfui non conueniunt ver-
prius, & poflcrius, debet definiri qd prius cft. Sicutcu
ba fequentia oportet referatur ad id, quod fupra di-
datur definitio alicuius Ipeciei.puta hois.itclligitur de-
?
finitio de eo quod cft in adu,no de eo quod eft in po- ducflin definitione orationis/.? aliquid partili eius Pan pro-
tentia,& ideo, quia in genere orationis prius cfl oratio fit fignificatiuum feparalim.Sed,quia pars alicuius to- pric totius,
fimplex, inde cfl Arifl. prius definiuit oronem fim-
? tius dicitur proprie illud, quod imediate venit adcdfli-
plicem.Vel pfit dici fm Altx.& Amoniu, ?
hic defini- tutionem totius, no aut pars partis, ideo hoc ndintel-
Rcfponfio tur orl, '°' n coi.Vnde debet poni in hac definitione, id ligendum efl de partibus nominis vel verbi , quz funt
AlexandAt quod cfl commune orationi fimplici,& cdpofitx. Ha- fyllabz vel literz.Et ideo dicif , ? pars orationis cfl (i-
Amonij. bcreautem partes fignificantes aliquid vtaffirmatio, gnificatiua reparata, non tn talis pars, quz eft vnanofs
hoc folu edpetit orationi compofitz,fed habere partes fyllaba. Et hoc maniteftat in , q
quidoq; pof-
fyllabis
fignificantes aliquid per modum didionis , Sc non per funtclTe didiones per fe fignfficates, ficut hoc qd di-
modu affirmationis, eft Coe orationi fimplici,& copo- co rex,quadoq; cft vna didio per fefignificans, inqul-
fitx.Ht ideo hoc debuit poni in definitione orationis. tumvero accipitur vt vna quid i fyllaba huius nomi-
Et fm hoc n5 debet intelligieifc de tone orationis, ? nis Sorex foricis,no fignificat aliquid per fe/ed cft vox
nifllo e*,
pars eius non fit affirmatio , fed quia de roneoronis fola. Didio enim quzdamcdpofita efl ex pluribus vo-
p 0 fi„ flm .
eft,? pars eiusfit ahquid quod fignificat per modum cibus, tri in fignificado habet fimplicititem,inquamu, plcxln fig.
,

• didionis.nd per modii affirmationis . Et in idem redit fcilicct fignificat flmplicem in telledu . Et ideo inqul-
folutio Porphyrij quantum ad fenfum ,
licet quanlfi ad tum efl vox compofita,poccfl habere partem , quz eft
verba parumper differat. Quia.n. Arifl. frequenter po- rex, inqu itum autem efl fimplex in fignificando , non
nit dicere pro affirmare, ne didio pro affirmatione fu- potefl habere partem fignificantem.Vnde fyflabi qui-
matur, fubdit,? pars orationis fignificat {vt didio} & dem funt voces/ed non funt voces per fe fignificantes.
addit no {vt affirmatio}- quafi diceret fm fenfum Por- Sciendum tn,? in nominibus compotitis, quz impo- Partes no.
phyrij, no accipitur nunc didio fm f'P*ratz fi
? idem cfl ?affir nunturad figmficandum rcmfimplicf ex aliquo intel-
B*p6 lol. matio.Philofophus auti,qui dicif loannes gramaticus, ledu compofito , partes fmapparemiS aliquid figni-
grammati, voluit,? haec definitio orationis deretur folum de ora- ficant, licet no fm veritate. Etidcofubdit?indupli-
tione perfeda;, eo ? partes no videnf e(Te nifi alicuius cibus.idefl in nominibus compofitis/yilat^,qu; pol-
perfedi, ficut omnes partes domus refierunf ad domu, iunt effe didiones ,'in cornpofitionc nominis vnictcs,
& ideo fmipfumfola oratio peifeda habet partes fi- fignificant aliquid/.in ipfo copofito , & fm ? funt di-
Improb. gnificatiuas . Sed tn hic decipiebat,quia quiiuis omnes diones , nd aut fignificant perfe prout funthmdi nois
Diucrfa re panes referantur ad totum petfedum quxda tn par- partes/ed eo mo, ficut fupra di£tu eft. Deinde cu dicit.
,
rtlUm tes referuntur adipfumlmediate,
d^*0
ficut paries, tedtu & jiut vero omnis oratio fignificatiua quidem esi, at no vt A R c T.
&
ad domum, membra organica ad animal .quidam injhrumentumjed ex inihtuto, quemadmodum dicimus.
vero mediantibus partibus principalibus, ficut lapides Efl autem oratio omnis quidem fignificatiua no ficut in- ANTI.
referuntur ad domum mediante pariete, nerui autem, ftrumcntumjcd , queadmodu didam cfl fecundi placitum.
& offaad animal mediantibus membris organicis,ficut Excluditqucnda errorem.Fuerunt enim aliqui dice- ErroJi **
Definitio manus, & pedes, & h moi. Sic ergo ofs partes orationis ° r'
tes;? oratio.Sc eius partes fignificant naturaliter,no ad
(
*
r' nc'P 1 b t cr referuntur ad orationi perferam cuius placitum. Ad probandu autem hoc vtebantur tali ra- Uter tizrvl-
«oibmcl- P ,
'
pars eft oratio iraperfeda, quz etiamipfa hebet partes tione. Virtutis naturalis oportet effe naturalia inflru-
2e.
fignificantes. Vnde ifla definitio conucnit tam oratio- menta.quia natura nd deficit in ncccflariis.jPot&ia au-
m perfodi,qimperfedr. Deinde cum dicit. tem interpretatiua eft naturalis, ergo inflrumenta eius
A R 6 T. Homo naque fignificat qutdcmaUqmdM non effe^sut no funt naturalia, inflrumentu autem euis eft oratio, quia
cjfe,fed erit affirmatiojtut negatiofi aliquid ipfi addiderit. per orationem virtus interpretatiua interpretatur mt
ANTI. Dicoaiit vt homo, fignificat. n.aliquid , fed non quoniam t is cdceptu.hoc.n.dicimus inflrumentu, quo agfsope-
eftyOMt no efljid erit affirmatio,vel negatioJi aliqd addat. raturzrgo orario eft aliquid naturale, ndexinftitutio-
nebumua
 . I

* J T £ ft. l H E IfJlf JflvfS J4

RdVo nfio ne humana fignificans,fed naturaliter. Huic autratio- fallum cft,vt intclligaturq, hzc fit definitio enutiatio.
ni,qu* dicitur effe Platoin lib. qui intitulatur Cratylus,
ad Piaaton. nis, enuntiatio cft oratio, in qua verum vd falfum efl.
Arifto.obuiando dicit, q> oratio cft fignificatiua n6 fi- Dicitur aut in enuntiatione efle veru vel falfum ,
ficut
Inftrumen cut inftrumentum virtutis, f.naturalis quia inflrumeta in ligno intclleflus vtri vclfalfi. Sed ficut in fubiedlo
,
tum nar. verum vel falfum in mente, vtdiciturin Sexto Me-
naturalia virtutis interpretatiu* iunt guttur.* pulmo, eft
vir. inrcrp. ^-orni*
quibus formatur vox,* lingua, & dentes, labia, qui- & tapliy licz.in reautem ficut in caufa, quia vt dicitur in [ n pog rI
p
bus literati Ioni ac articulati diftinguutur, oratio autf, lihroPrzdicamentomm,abcoq> res cft vel non cft, di.
& partes eius funt ficut efledus virtutis interpretatiu* oratio vera vel falfa eft. Deinde cum dicit.
InOrumrta per in II tument a przdi&a.Sicut.n. virtus motiua vtitur Quod quidem non omnibus orationibus competit.Tiam Ater,
virmotiu*
naturalibus inftrumentis, ficut brachiis,* manibus ad fit quide oto cum quijjnam optat, non tn vera efl, aut falfa,
facicndu opera artificialia, ita virtus interpretatiua vti- T^on autem omnibus incH.vt deprecatio oratio quidem anti.
tur gutture , & aliis inftrumentis naturalibus ad faci6- eflJedneq; vera, neque falfa.

Oratio . & dum orationem. V nde oratio, 5: partes eius no funt res Oftendit, q> per hanc definitioni enunciatio differt Vcr.vel fil.

naturales, fedquidi artifici ales cifcftus.Et ideo fubdit, ab aliis orationibus.Et quidem deorationibusimperfc * n 1"°?^-
partes.
q> oratio fignificat ad placitum, i.fm inftitutionem hu- ftis manifeftum eft,q> non fignificant veru vel falfum,
mans rationis & voluntatis, vtfupra diclum cft, ficut quia cum no faciant peifcftii fenlurrt\in animo audi-
& omnia artificialia caufantur ex humana volutate, & toris, manifeftum eft, rp perfedte non exprimunt judi-
Ltt4 . ratione.Sciendum ergo, q>, fi virtutem interpretariuam cium rationis, in quo confiftitvcrfi vcllalfum. Hisigr- Pcrfcfl*
Rario fu- non attribuamus virtuti motiuz.fcd rationi, ficnbeft turprztermifsis,fciendfi cft,q> oerfefl* orationis, qua' or {donis
V rtus n,,urah*i fed fupra omnem natura corpoream,
' coplet fententiam, quinque funt <pfs, videlicet cnfma
cor "lcc "i Ipccics.
u a te M e & us eft afius alicuius corporis, ficut pro- tiua,deprecatiua l impcratiua,interrogatiua,*vocari-
& c!|. ft
’
' '

baturinTertiodeAnima. Iplaautfratioeftjqupmo-
uet virtutem corporalem motiuam ad opera artificia-
quibus etiam vt inftrumentis vtiturratio non funt
lia,
autem inftruinenta alicuius virtutis corporalis. Et hoc
modo poteft etiam vti oratione, eius partibus, quafi
inftrumentis,quamuis non naturaliter fignificent.
Lectio
ua.No tn intelligendum tfl.ip folii nomen vocatiui ca- Ololvoc.
fus fit vocatiua oratio quia oportet aliq uid partiu ora-
. difium
tionis fignificarc aliquid feparatim, ficut fupra
eft.fcd per vocatiuu prouocatur, fiueexcitatur animus
& audientis ad attendedu.non aut cft vocatiua oratio nifi
pluraconiungjmr,vtcumdico,obonePctre. Harum Ver.* fil.
Vi i. orationu fola enunciatiua cft,in qua inuenitur verti,* ‘ olj 'nunc,

Quid fit ipfa cnffciario, qu* inter fpecics orationis per- falfum, quia ipfa fola abfolutc fignificat cdecptuintcl-
fcflior , ac fola logici muneris cCt,of!cnditur,ac de.laratur. leftus.in quo eft veru, vel falfum. Sed, quia intdleftus,
A R or. omnis autem enunciatiua, fed ea tantum, qua vera vel ratio non folumconcipit in feipfo veritate, frd etia
efl aut falfa. ad eius officium pertinet fm fuum conceptum alia diri-
anti. l^mciatiua vero non omnis ,fed illa , in qua verum, gcrc,& ordinare,idco neccfte fuit y, ficut per enuntiati-
alum) orz
12 vel faifumefl. uamorationcin fignificaturipfe mentis conceptus, ita
Polii) Philofophus determinauit de principiis enfi- etiam efTcntaliquzalizorationesfignificantes ordine
dationis , hic indpit determinare de ipfa enuciationc. rationis fm quam alia diriguntur. Dirigitur aut ex ra- SufBc. orz*
Et diuiditur pars hzc
in duas . quiain prima determi- tione vnius hominisalius homo ad tria.Prtmo quidem r.
nat de enunciatione abfolute,in fecunda de diuerfitate adattendedum mfte.&ad hoc pertinet vocatiua ora-
enunciationum,qup prauenit fm caquf (implici enu- tio. Secundo ad refponder.dum voce, & ad hoc perti-

ciationc adduntur:* hoc in Secundo lib. ibi -{Quo- net intcrrogatiua.Tcrtioad excquendum in opere , *
Le&io. 1 niam autem cft enunciatio de aliquo affirmatio.} Pri- adhoc pertinet quantu ad inferiores oratio imperati-
Lcdio. 8
ma autem pars diuiditur in partes tres.In prima delinit ua, quantum autem adfuperiores oratio deprecatius,
LeClio. 7.
enuntiatione, in fecuda diuidit el. ibi {Eft aut vna pri- ad quareducitur oratio optatiua,quia relpcftu lupcrio
ma oratio. f In ttrtia agit deoppofitione partium cius risho non habet vim motiuam,ntfiperexprcsfi»ncfui
adinuicem. ibi{Qmautcft cnunciare&c.)- Circa pri- defiderij. Quia igitur iftzquatuor orationisfptcicsno 4-fpe
mum tria facit . Primo ponit definitionem enflciatio- fignificantipfumconceptuintelledlus.inquocftvcru CK ™ ora -

nis, Secundo oftendit q> per hanc definitionem differt vel falfum,fedquenda ordinem ad hocconlcquitcin,
enunciatio ab aliis fpccicbus orationis.ibi{Non autem in nulla earum inuenitur verum ve! lalfunt,
inde eft, 9,
in omnibus &c.}Tertio oftendit, cpde fola enuntiati- (ed folum in enuciatiua, quz fignificat id quod de reb*
ua eft tractandum ibi. {Et czterz quidem rclinqui- concipitur.Etindeeftq,omnesmodiorationu,inqui- Curin fola
Notanduin tur .{. Circa primum confiderandum, 91 oratio quauis bus inuenitur verum vel falfum, fub enunciatione con- cnflc.vcr.ee
,

noo fit inftrumentu alicuius virtutis naturaliteroperi- tinentur: quam quidam dicunt indicatiui , vel fuppofi f* 1 -
Cnrniiram Du ,ati *
ri tis-.eft tn inftrumetum rationis, vt fupra diftu eft.Om- tiuam. Dubitatiua aut< ad interrogatiuam reducitur, S! '
Dcfinitio ne autem inftrumentu oportet definiri ex luo fine, qui ut* optantia ad dcprccatiuam. Deinde cum dicit.
fi.
' °r
t-
ttua.
ftrumrntf. eft vfus inftrumeti.vfus autem orationis, ficut & omnis O rationes icitur extern omittantur, ad oratoriam enim aro r.
vocis fignificatiux eft fignificarc edeeptu intelledfus. Voefim illarum nugis confideratio pertinet
arseinrsut .

duzaut funt operationes ihtedc&us, in quaru vna no Enuncutiua vero prxfentis efl proprie contemplationis.
inuenitur veritas, & fallitas , in alia aut inuenif veru,* extern igii relinquant, rhctoricx.n.vel poetica coitenie
ANTI.
fallum Et ideo ofonem cnunciitiui definii ex fignifi-
. tior efl cofidcratio-Enuciattux vero plilisJpeculntionii efl.
cationc veri, &
lalli, dicent, q, {non omnis oratio eft Oftendit, cp defola enunciatiua eft agfdum, & dicit
enunciatiua,'edinqua veru vel fallum tft.JVhi confi- q>ali* quatuor orationis Ipecies funt rclinquCdz, qui-
derandii eft.ip Arii. mirabili breuitate vius,* diuifio- tum pertinet ad przlentcm intentionem, quia earuc6-

Enun. quid n * orationis innuit in hoc q> dicit, non ois oro eft enu- fideratio conuenicntior cft rhetorici vel poetic* fcif-
n r ' 10 3
_ ... '

ciatiua,* definitioni in hoc q> dicit,(cd in qua veru vel tiz.Std enunciatiua oiatioprxlcntiscofiderationiscft.
cn u nc
Cuius
 6

** LIBEAT B^I M V S t
\

Cuiutntio eft. quia cfifidcratio huius libri dircdcor- defuisfpfbui, nonfm prius, 8c poflerius . Vnde Arif.
dinaturad fcientiam detnonftratiuam , in qua animus noluit ens edet genus c6e oium, quia per prius prx-
hominis per rationem inducitur, ad cofcntiendum ve- dicatur de fubftantia,qdc nouem generibus acriden-
Demfo quj
ro ex his quz funt propria rci,& idcodcmonflraror no tium.Sed dicendum, quo J vnum diuidentium aliquod
btu vtatur. R e fp 0n 0 fi

vtitur ad luum finem niG cnunciatiuis*orationibus fi- c6e portftelTe prius altero dupliciter, vno mo fmpro- Diuidcmiu
gniGcantibus res (m <y earum veritas cll inanima. prias rationet,autnaturas diuidentium, alio modofm vnfl prius
Sed rhetor , & Poeta ducunt ad aflentiendum ei quod participationi rationis illius c6munis
quodineadiui- dupliciter,

Qnz ora- intendunt, non iolum per ea quz funt propria rei , fed ditur. Primum autem non toUit vniuocationem gene-

rio ad re. etiam perdirpoGttones audientis . \oJe Rhetores, & manifcllum eft in numeris, in quibus binarius f m
ris, vt
p riorjtJI
chori . y d Poetxplcrunque moucnt auditores in vnum , prouo- rationem propriam prior eft temario , fed rame zqua-
folUs ymu.
roc. cando eos ad aliquas pasGones, vt Philo fophos dicit in liter partiri pant rationi generis fui, f.numeri, ita enim
fua Rhetorica. HtideoconGdcratio diditum fpreie- eft ternarius multitudo menfurata^ per vnum, Gcut &
nim orationis quz pertinet ad ordinationem audien binarius. Scdfcdm impedii vniuocationem generis. Et
tis in aliquid, cadit proprie (ub conGderatione rhetori propter hoc ens n6 poteft cITe genus fubftitiz,& acci- En, no tfle

cx vel poeticx ratione fuiGgniGcati, ad confidcratio- dentis, quia in ipfa ratione entis fubftantia, quz eft ens 8 cnu ‘.
Adgram. nem per le, proprietatem habet refpedu accidentis quod
autem Gramatici, prout conGderatur in cis con-
grua vocum conftru&io. eft ens per aliud, & in alio, fic ergo affirmatio prior eft
Lectio Viii. negatione fm
propriam rationem , tamen zqualiter
' ’

Dluidlrnr enunciaiio in enuntiationem vnani (Implici- participant rationem cnunciationis quam fupra po-
ter, & mundationem plurcs coi unctione, & qux nam luit, videlicet quod cnunciatioeft orario, in qua verum
fint declaratur, enun. iacin item vna diuiditur in atiir-
vclfalium Deinde cum dicir.
cft.
marione & negationem, IdeOafiiriiiatiusiii 3< nrgari-
uam.qux a nominis ac verbi vntrate tuultipiidtcr 'Njceffeefl autem enunciattuam omnem orationem ex arc y.
diOinguumur. verbo,aut cafu verbi conflare. Etenim & ipfa hominis ra-
A&G T. vna prima enuciatiua oratio affirmatio, deinde
Efl ilaq; tiotiu/i esi vel erat vel erit, aut aliquid tale addideris, non-
negatio, catrra vero omnes, canitmBiottei funt vtue. dum efl cnunciatiua fane oratio.
ANT L St autem vna prima enuntia tma oratio affirmatio, de- V,ece[feesi,autem omnem orationem enunciatiuam ex ANTI.
E inde nega lio. alia vero omnes, coniunflionc funt vna.
Poftquam PhilofophusdcGmuit rnuncianoncm.hic
verbo ejje , vel cafu ver bi.et enim hominis ratio, fi non esi,
aut erit , aut fuit, aut aliquid huiufmodi addatur nondum
,

diuiditeam. Et diuiditur in duas partes.ln prima ponit efl oratio cnunciatiua.

diuiGonem,inlecunda mamfellat eam. ibi N-.cefle -i Manifcftat propofitas diu fiones.Et primo manife-
cll autem } Circa primum conGderandumcG , quod ftat primam, f.qi enunciatio vel eft vna fimpliciter vel
Notandum Arif.lub breuiloqu iduas diuiGonescnuciatioms po- comunftionc vna.Secfido manifcftat fccudi/.q» enu-
nit.Quarum vna cflip enunciatio quxdieftvna lim- ciatio Gmpfrvnavelaft affirmatiua vel ncgatiua.ibi:
PrU dici,
plex quadi eft comunctione vna. Sicur etiam in rebus {Eli autem fimplex enunciatio, dic.} Circa primu duo
cnunc,
quz lunt extra animam, aliquid cft v nu fimplex , Gcut facie . Primo przminit quzdam quz funt nccelTaria
indiuifibilc vel continuum , aliquid cll vnu colligatio— ad propofitum manifcftandum Secundo manifcftat .

nc.autcopofitione,aut ordinc.Quia enim ens et vnum propolitu.ibi{Eft autem vna oratio.J-Circa primu duo
u"
conuertuntur.necefle cll ficui ofm repta Siocm enu- facit Primo dicir, q. omnem orationem enunciatiuam
.
[x
ciatione aliqualiter c(Tc vna. Alia vero lubdiuilio rnu- oportet conftare ex verbo quod eft pr.xfcnrii leporis, neccSuio.
Subdiuifio ciacionis eft.qi Ii enunciatiolit
vna, aut cft affirmatius, vel cafu verbi quod eft przreriti, vel futuri. T acet auti Verbum in
cnunc. aut negatiua. Enunciatio auti affirmatiusipriorcllne- de verbo infinito, quia eunde vlum habet fiem & ver- Bnitum,8{
giuua .triplici ratiore fui tria quz lupra poGia lunr, bum negatiuum . Manifcftat autem quod dixerat per
niimirio
vbididucft,q>voxcftfignuincelle&us , & intelleflus hoc.ip non folum nomen vnum line verbo non facit
oratio qux
cll lignu rei. Ex parte igitur vocisaffirmatiua e(l prior orationem perfc&am enunciatiuam, fed nec etiam ora- dam.
negatiua ,
quia cll Gmplicior ,negatiua.n.enunciatio tioimperlcda. Definitio. n. oratio quzdam eft, 8e tn G
addic lupra affirmatiuam particulam nrgatiuara.Ex ad rationem hominis, i.definitionem non addatur eft,
paneautem intcllcdus etiam affirmatius enunciatio, quod cft verbu, vel erat, vel fuit,quf funt cafus verbi,
quz GgniGcat compoGtioncm intcllcdus, cft prior ne- aut aliquid hntoi aliud, i.aliquod aliud verbum.fcu ca-
gatiua quz GgniGcat diuifioni eiufdcm .diuilio.n. na- fus Verbi, nondum eft oratio enunciatrua.Poteft aut e(Je .
Uubltltl °'
Diuifio po compoGrione.nam non eft diui-
turaliter pollerior eft dubitatio cu enunciatio conftet ex noie,& verbo, qua-
Oeriorcom fio mfi compoGtoru,Gcut non cft corruprio,n fi gene- re non facit mentionem de . noie, Gcut de verboi Ad pgp10
pofidonc. ratorum. Ex parte autem rei affirmatius enunciatio hoc tripliciter rclpondcri poteft. Vno modo.quianuUa
quz lignificat cGc, prior eft negatiua quz fignificat no oratio cnunciatiua inuenitur fine verbo vel calu veibi,
cflctficui habitus naturaliter prior eft priuationc. Dicit inucnif aut enunciatio fine noie, puta cfinosvrimur
«pgo^p oratio cnunciatiua vna, & prini azft affirmatio, infinitiuis verborum loco nominum, vt cum dicif cur-
idcll alG rmatiua eminent io. Et contra hoc quod dixe- rere eft moueri.Sccudo, St melius, quia, Gcut fupra di- Secunda,
rat prima, fubdit {deinde negatio, {.i. negatiua oratio, dum cft,verbum cft nota eorum qux de altero przdi- L effio, r'.

quia cft pollerior affirmatius, vt didunt cft. Contra id
autem quod dixerat vna fimpliciter lubdit {quzdam
aliz funt vnz non fimpliciter , (ed coniun&jone vna.J-
Ex hoc aurem quod hic dicitur argumentatur Alex.cj,
diuiGo cnunciationis in affirma tioncm,& negationem
Oblcfiio n6 eft diuiGo generis in Ipccii s ,
led diuilio nois multi-
Alcsand. plicis infuafigniGcata. Genus.n.vniuoce prxdicatur
cantur.Prxdicatum auteft principalior pars enuncia- przdieam.
jll0r
tionis.eoqi eft parsformalis.et completius ipfius.Vn- D^'P
devocaturapudgrzcospropofttiocathrgorica.i.prz- *
dicatius. Denominatio aut fit i forma, quzdatfpecif Carhegoii-
lei.Er ideo fecit mentionem de verbo tanqua dc prin- ea afurinaii
cipaliori.St formaliori. Cuius lignu eft quia enuncia. u *'
vc ' ,lc
,
lio cathcgorica dicitur affirmauua vel negatiua ratio-
^erli
 1 , S '

**
nc verbi quod affirmatur
¥ E H_ I ti E KM E Kl A
vel negatur, ficut conditio..
Accidit ad manifeftandam pradiSam
nalis dicitur affirmadua veInegariua,eo diuifionem.
ep affirmatur Et primo manifcftat ipfumcoequoddiuiditur,
" e 8 4tl“ rc °niun&io,i qua
denominatur.Terrio po- quod
eft enunciado vna.Secundo manifcftat partes diuifio-
d,c * ldhuc melius, g, non erat intendo
j Arifto.oftf- ms rm proprias rones.ibi-f harum aut hpc
dere.g, nomen
vel verbum non fufficiant ad
cnuncia-
fimplex &c.f
Circa primum duo facit. Primo manifcftat
nonem complendam, hoc.n/upra manifeftauit, iplam diui-
tam lionem . Secundo Cocludit g, ab vtroq;
de nomine q. de verbo . Sed, quia dixerat membro diui-
q> quidam nomen tc verbum excludutur. ibi (nomen ergo
rninis
enunciado eft vna (impliciter, quidam
autem coniun- et verbumj Opponitur autfi
aione vna , pollet aliquis dicere, iDa qu{
cp eft vna fim-
vnitati pluralitas, & ideo c
cnunciarionis unitatem, manifcftat per
pliciter , careret omni compoliuone , led ipfe hoc ex- modu plurali- rmvtlru!
tans. Dicit ergo primo, *
Verbfi, & eludit per hoc.qrinomni enuciadone oportet ede ver
lo ute,l.qu» vnum de vno
q
enuniiatiodicitur vclvna ab- .

b “ m *‘luo d importat tompofirionem.quinoncft

I
fignificat, velfecundu quid,
portat "cfi" in- icificet qui eft coiundione vna.
,e i |l S crc i* n * compo(itis,licut Per oppofitum autem
Lfbo fupra didu eft . Nomen
• , •
autem non importat compofitionem,& eltintelligcndum,g>enunciadoncs plureslunt, vel
ex
ideo no exi- eo g, plura fignificant, Sc no vnu,& hic opponitur
git prilens intentio, vt de pri
nomine (aceret mftionem, momodo vnitads,velexeo <j>abfq; C 6iunaionepro.
led iolum de verbo. Secundo ibi.
“CI. vnum quideftat non multa animal
feruntur, & tales opponuntur fecundo modo vnitati?.
, greflibile bi- Circa q, confiderandum eft fecundum
pet.nen.n.qm* partibus conmtUs pronuntiata Boethum , «. „
eft, erit vna. vmtas & pluralitas oradonis pbt referri ad lign,
tIp°
Verum idpertraffarcad aliam pertinet facultatem. ficatu,
AHTU vmm luoidam eH,& non multa Anmal
fimplex autem, & compolitum attenditur lecundum
— voces. Et ideo Miut.uanw
ipfas
, enunciatioquandoq; eft
ctr fimplex
limpicx
^ ^
Vna.St.Io.
grcjjibite bipes, neq-.n.in eo
quid propinqua dicuntur, vnu & vna,
vna. puta cum nomin. u '

ent.t: st autem alterius hoc

trabiare negocij.
Sc
. / nuta cumfolum
I
* «W.WMJ rv iivunuc
fnliim V»
ex nomine, Sc VCIDOJcompo. Vne & ni
Jta
verbo compo I

vnum
mtur n
niturin vnumfignificatum,
1 ... j
cum dico, t. - n i iinipL
Ollcndit aliud quod eft neceflariu ad vt homo eft al-
•

raanifeftatio- busXft etiam quandoque vnaoratio fed

nem propofiri.f.g, hoc qddico animal grefsibilebi- , compofita,
qui quidem vnam rem fignificat . fed tamen
definirio hominis.ell vnum, Sc non copofita
teflio . I J. multa. eft velex pluribus terminis: ficut fi dici, animal
& ei . 14 “t cade ratio eft de omnibus definitionibus
.Et huiuf. nale mortale currit, vel ex pluribus
ratio-
Leajo.,.81 modi rationem alsignare dicit effc {alterius enunciationibus.fi-
negodi.l- cutin conditionalibus, qui quidem vnum
com. •. Pertinet.n jd mataphylicum , vt in. fignificant,
.& in.S.Metaph.
7 et non multa . Sim ili ter aut
ratio huius afsigmtur quandoq-.in enunciatione Pluit sipt
quia. (.differentia aducnit ge-
, eft pluralitas cum fimplicitate,
neri non per accidens, led perfe tanq determinadua puta cum in oratione
ponitur aliquod nomf multa fignificans vt
iplius, per modum quo metenadeterminaturperfor nis latrat, hic orario plures eft, quia
. fi dici ca-

N,m 1 m ltcri J Emitur genus,} forma aut diffe- plura fignificat , Se

Definitio tamen fimplex eft.Quandoq; vero in enunciadonccft Pl“-8cc6.
«""a. Vndeficutex forma, Scmatcriafitverevnuro,
eflemuni.'
&non multa, ita ex gcnere,& differentia. Exduditaut
pluralitas, &
compofitio. puta cum ponuntur plura in
Gen’,8(dif fubiefto vel in pridicato, exquibusnonfitvnum.fi-
ferentia a quidamdubitadone vniusvnitads quam quis poffet
quo.
, ueinterueniatcfiunftio.fiuenon. puta fidici, homo
lufpicari.vM.delinitio dicatur vnum, quia partes eius albus muficus difputat fc fimiliter eft
, fi coniungatur
funt propinquf, i. line aliqua iterpolitione
cSiunftio- plures enunciadones fiuccum coniunSione, fiue fine
ad vnnate
velmo “- & quidem non interruptio locurionis coniuft ionc. vt fi dica Sortescurrit.Platodifputat.Sr
defin.
neceUanaeftad vmtatem definitionis, quia, fi interpo-
Pm hoc fenfus literi eft, 9, enunciado vna eft iBa, qui
Expi.sc K
neretur coniunSiopartibus definitionis, iam fecunda Boethum,
vnum de vno fignificat, non folu fi fit fimplex, fed edi
non determinaret primam , fedlignificaretur vt aSu
fitconiunftione vna. Et fimiliter cnuciarionesplu-
fi
multi in locuiione.St ideo operatur interpolitio mo-
res dicuntur qui p!ura,& non vnum
ri, qua vtuntur Rhetores loco coniu&ionis . fignificant, non
Vndcad folutn qn interponitur aliqua coiunaio,vel
vnitatem definitionis requiritur inter nola
partes eius profe-
, g> vel verba, vel etiam inter iplias
rantur fine coniundione,&tnterpolarione,quia cnunciadonc$,fed ctaf ii
edam {vel inconiun&ionef.i.ablq; aliqua
interpofita coiun-
in re naturali.cuius eft dcfinitio.nihil caditmedium
in- fttone plura fignificat, vel quia elt vnum
ter materiam Sc formam, led pridifla non nomen iqui-
interruptio uocu,vcl quia ponuntur plura nomina abfq;
n6 fuffici t ad vnitatem definitionis quia efitingit edi coniun-
, ctionc,ex quorum fignificads non fit
hanc continuitatem prolationis leruari in his qui non vnum,vt fi di cS,
homo albus grammadeus logicus currit. Sed hic cx- 1 *-
funt fimpliciter vnO.fed per accides, vt fi dicam, homo
politionem non videtur efle fm intentionem Anfto.
„ A"*' oc*
•Ibus muficus. Sicigitur Ariftot.valdefubtiBter mani-
Primo quidem quia per difiundionSquam interpo-
feftauit 9» abloluta vnitas enuntiationis ,
n6 interrum- nit, videtur diftinguere inter
pitur, neq; per compofidonemqua importat orationem vnum fignifi-
verbii, catem,et orationem quieft coniunftione vna . Secii-
neq; per multitudinem nominum, ex quibus conftat
do.quia lupra dixerat g> {eft vnum quoddam Sc non
definitio. Et eft eadem ratio vtrobiquenampredica-
multa animal grclsibilc bipcs.fQuod aut eft c6iuaio-
tum comparatur ad lubieaum.vt forma ad materiam
nc vnu, non eft vnu,& non multa, led eft vnum cx m ul
& fimiliter differenda ad genus, ex materia autem , Sc tis.Et ideo melius vidcturdicendum.g, Arifto.quia fu-
forma fit vnumfimpliciter. Deinde cum dicit.
pra dixerat aliquam enunciationf elfe vnam
A R c t. Eti qutem enuntiatiua vna oratio aut ea qua vnum ,
Sc aliqui
,
fi- coniunftioncm vnam, hic manifcftat qui fit vna. Et
gnificataut ea, qua comm(!ioneeJl vtut.Tlurcs veroea
,
quia fupra dixerat g> multa noialimul coniunaafunt E *P®-Alg*
que plura,& no vnu fignificat, autea, qua caret coiuBione.
vnum, iicut animal grefsibile bibes, dicit Commenta- *

AH T • EU autem vna oratio enunciatiua, vtl qua vnum figni-

torAlgazel.qudd enunciado eft judicanda vna nonex
ficat,vel coruuntt ione vna,plura
vnum,vcl mcomunBa.
autem, qua plura, & non vnitate nominis, fed ex vnitate fignificad etiam
fi fint
plura nomina que vnum fignificcnt.vcl fi aliqua cnu.
 . .
»9 LIBER
ciatio vna plura figniticer,non vna Gmplicitcr, (cd co -
iundtione vna . Et f m hoc , anima! grcisibile bipes eft
rifibile non eft vna, coniumSione vna, ficut prius dice-
'rimuimo
batur, (cd quia vnum fignificat. Etquia oppolitum per
U1 plu.
oppofitummanifeftaiur,con(equcntcr o (tendit quz
funt plures cnuciationes. & ponit duos modos plura-
litatis. Primus eft,q» plures dicutur cnunciationcs quz
plura fignificanr. Contingit autem aliqua plura ligni-
ficari in vno comuni,ficut cu dico animal gref-
aliquo
hoc vno com uni, qd eft animal , mul-
fibile bipes, fub
ta continentur,*: tn hzc enunciatio eft vna,& no plu-
mpogni. ra.Et ideo addit {Ac non vnum.}- Sed melius cft vt di-
iap* Alga, catur hoc ede additum propter definitioni quz mul-
ta fignificat quz funt vnum, & hic modus pluralitatis
itcundus. opponitur primo modo vnitatis. Secudus modus plu-
ralitatis cft.qn non Colum enunciationcs plura fignifi-
cant/cd etiam illa plura nullatenus conjunguntur , &
hic modus pluralitatis opponitur fecGdo modo veta-
tis.* fm hoc patet g> lecudus modus vnitatis, non op-
ponitur primo modo pluralitatis. Ea autem, quz non
funtoppofita,pofluntfimul efle.Vnde mamleftum cft
cnunciationcm qu.r eft vna coniunQione,e(Iecti3 plu-
rcs. plures autem inquatum fignificat plura, & no vnu.
.modi eu. Secundum autem hoc poftiimus accipere tres modos
enunciationis .Na quzdam eft (impliciter vna , inqui-
tum vnum fignificat. quzdi cft (impliciter plura, in-
quantum plura fignjficat,fcd eft vna f m quid,inquan-
tum cft coniunciionc vna. Quzda funt fimpliciter plu-
res, quz neq; fignificant vnum, neq; coniunQione ali-
lurArif-a. qua vniuntur.Ideo autem Arift.quatuor ponit, & non
fotum tria.-quia qnq; eft enunciatio plures, quia plura
fignificat, non tn conmmftionc vna .puta fi ponatur
ibi nomen multa fignificans. Deinde cum dicit
atr. Tfpmeir igitur, aut verbu JiClio tantum vocetur, tjuip-
pe cum fieri nequeat, vt is qui aliquid nomine vel veroo ji-
gnificat, fic dicat, vt enunciet, jiuewterrogatui fuerit, fiut
nonjed exfefe voluerit dicere.
TJoma erg o,& verbum dilho fit fola, quoniam non efl
eluere, fu aliquid fignificantem voce enunciare , vel aliquo
. interrogante, vel nonjed ipfo proferente.
Ettcluditab vnitate orationis nomen, 8t verbu. Di-
xerat.n.cj, enunciatio vna eft, quz vnu fignificat ,po(-
Sgt
1 °
fet.n.aliquis intclligere o> fic fignificaret ficut nomen,
& verbum vnum lignificant.Et ideo ad hoc exclude
dum lubdit. -{Nomen ergo,* verbum diftio fit fola,}
ita diftiofitq, non enuciatio.Et videf ex modo loquf-
di impofuent hoc nomen adfignificandu par-
ipfe
. Quod autem nome & verbu
tes enunciationis dictio
fit fola, manifeftatper hoc q>n6 poteft dici q> ille enu-
cict,qui fic aliquid fignificat voce ficut nomi vel ver-
bu fignificat. Et ad hoc manileftidu innuit duos mo-
uob' mo dos vtendi enunciatione.Qfiqj enim vtimur ipfaquafi
ICUr
interrogata refpondentcs, puta fi quzratur quis fit
*un
inlcholis,rcfpondemu$ tnagiltcr.Qnq; autem vtimur
ea propria (ponte nullo interrogante, licui cu dicimus
cpS.vhi- Petrus currit. Dicit ergo, <j ille qut fignificat aliquid
,
vnum noie vel verbo, non emiciat, vel licut ille qui re-
fpondctaliquo interrogante, vel ficut ille qui profert
.
enunciationem non aliquo interrogantc,(ed ip(o profe
rente fponte. Introduxit autem hoc ,quianomenvel
verbum fimplex qnre(j>6detur ad interrogationi, vi-
detur veru vel fallum fignificare quod cft proprium
ot gj ycr ,
rni.vcrfi, enunciationis. Sed non competit nomini vel uerbo,ni-
•I falfum. fi f m tp intclligitur coniun&u cum alia patte propofi-
V \I HV S }o
ta in interroga tione.Vt fi quzrenti quis legit in fcholis,
refpondeatur Magifter, intclligitur ibi legit. Si ergo il-
lequienunciataliquid nomine vel verbo no enunciat,
manifefturo eft ij enunciatio no fic vnum (ignat ficut
nomi vel verbu. Hoc aut inducit ficut comlufionem
qd (upra przmifit {Ncceffc eft ocm orone cnun-
eius
ciatiui ex verbo ei vel ex calu verbi.} DeindecC dicit.
Harum autem alia erit enunciatio fimplex, aliquid m A R c T<
quam dicens de aliquo , aut aliquid ab aliquo rentoucnsjdia
autem ex bis copofita, v eluti copofita iam efl oro quadam.
Harum autem bac fimplex quidem efl enuciatio,vt ali- ANTI.
quid de aliquo, vel aliquid ab aliquo, hac autem ex his con
iunBa,velut oratio quadam iam compofita.
Manifellat prxmiffam diuifionc fm rationes par-
tium. Dixerat. n.gi vna enunciatio eft quz vnu de vno
fignificat,* alia eft qu* cft coiunftione vna.Ratio au- R 5 diu.enll
tem huius diuiGoniseft ex eo quod natu eft diuidi per cia. in vni
(impl.Stc.
fimplex,* coropofitum. Et ideo dicit. {Harum aut }.f.
Expdpn.
enunciationum.in quibus diuidttur vnum, hic dicitUr
vna, vel quia fignificat vnum fimpliciter, vel quia vna
eft coniunfiione.-JHzc quidi fimplex enunciatio cft.}
quz.f.vnum fignificat.Sed ne intelligatur fic fignifi-
cet vnum ficut nomen vel vctbum , ad excludendum
hoc fubdit.{vt aliquid de aliquo,} ideft per modii co-
pofitionis,vd{aliquid ab a!iquo}ideft per modum di-
uifionis. {H*c autem ex his coniun&a} quz.f.dicitur Sccundz.
comudlionevna.eft vclut oratio iam compofita,qUafi
dicat hocmodo.enunciationisvnitasdiuiditurin duo Terti*.
przmifla.ficutaliquid vnum diuiditurin fimplex vnirascnS. &
compofitum. Deinde cum dicit.
Jtq-, fimplex enuctatio efl vox fignificatiua effindi qp-
pia.vel non efiendi ,vt tempora funt diflinfla, Jtflimatio
vero efl de aliquo alicuius enunciatio Tfegatio aut enun-
ciatio, qua aliqui d ab aliquo dimouetur.
Efl autem fimplex enunciatio , vox fignificatiua de eo
quod efl aliquid, vel non efl, quemadmodum tempora diui-
Ja fiunt . affirmatio vero,efl enunciatio alicuius dc aliquo.
TJegatio vero, enunciatio alicuius ab aliquo.
Manifeftat lecundS diuifionem enuncia tionis,fm
videlicet q>enuciatiodiuiditurin affirmationi & ne- Diuifio cn.
gationem. Hzc autem diuifio, primo quidfconucnit inadirm.&
nega, coi
enuciationi fimp!ici,ex confcquenti autem conucnit
compofits enonciationi.* ideo adinfinuandum to-
pi llllO.
nem pratdiflx diuifionis, dicit, q, fimplex enunciatio
eft vox fignificatiua} de eo quod eft aliquid} quod
pertinet ad affirmationem {vel non cft aliquid}quod
pertinet ad negationi. Et ne intelligatur folii fm prp-
iens tempus, fubdit -{quemadmodum tiporalunt di-
uifa,} ideft fimiliter hoc habet locum in aliis tempori-
bus ficut * in przfemi. Alex.aut exiftimauit cp Arillo. Alcxan.
hic definiret enuncia tioni.*, quia in definitione enu-
ciationis vr ponere affirmationi , & negationi, vole-
bat hic accipere cp enuciatio non edet genus affirma-
tionis* negationis, quia fpecies nunquam ponitutln
definitione generis. Idautem quod n6 vniuoce przdi-
caturde multis, quia.l.nd fignificat aliquid vnutquod
fitvnu coe multis, no potclt notificati nifi per illa mul
ta quzfignificantur.Et inde cft quia vnu no dicitur
zquiuoce dc fimplici,* copofito, fcd per prius,* po-
ftenus, Arifto.in przccdcntibus lemperad notificidu
vnitatem cnudationis vius cft vtroq;.Quia ergo vide-
tur vti affirmatione,* negatione ad notificandu enu-
ciationcm.volcbat Alex. accipere, cp enunciatio n6 di-
cit d« affirmatione,* negatione vniuoce ficut genus 1
delui*
 -

)I T £ Jf. / H £ 4.M 2-H.l 3*

defuisfpcciebus. Sed contrarium apparet ex hoc , q> uct quandam dubitationem circi prpdcterminata.ibi:
Impugna,
Alexand. Philolophuiconfequenter vtitur nomine cnunciatio- {In his ergo que unt & que fa&afunt.}Circa primum
l

nega-
nis vt genere , cu in definitione affirmationis & duo facit. Primo offendit qualiter vna enunciatio op-
tionis lubdit, <p {affirmatio eff enunciatio alicuius de ponatur alteri. Secundo offendit ty tantum vna oppo- r ec ir.
aliquo} per modum compofitionis {negatio vero eff ,
niturvni ibi.{Manifefhim eff. {Prima adhuc diuiditur
enunciatio alicuius ab aliquo} per modum diuifionis. in duas.Primo determinat deoppofitionealfirmatio-
Nomine autem zquiuoco non confueuimus vti ad nis,& negationis abfolutc . Secfido offendit quo hmSi
Boethus, fignificandum (ignificata cius .Ut ideo Boethus dicit, politio diucrlificatur ex parte fubiefli , ibi {Quoniam
quod Anflot. fub modo breuiloquio vtcnsfimulvfus autem funt.J-Circa primum duo facit. Primo offendit
elf Jt definitione & diuifione eius,ita vt quod dicit{de qsomni affirmationi eff negatio oppofita.&econ-
eo <)> eff aliquid vel non eff} non referat ad definitio- uerfo. Secundo manifeffatoppofitionfallirmitionis,
fmpngna, nem enunaationis, fedad tiusdiuifionem. Sed, quia & negitionis ablblute.ibi {Et fitconttadidfio.J-Circa Notanda
. differentixdhiifiux generis non cadunt in eius defini- primum coniiderandum clt/p ad offendendum fuum
° tione,nec hoc folii quod dicif vox fignificatiua ,fiulh- propolituro Philofophus aflumitduplicfl diutrlitiif Fnd.prin
cicm eff definitio enunciationis, melius dici poteff f m enficiationis.quarumpnma eft ex ipfa forma, vel mo- diuer.
porphyrium, <j> hoc totum quod dicitur {vox fignifi- do cnunciandi,f m q> didum eff , q> enunciatio vel eff
,
quod e(f,vcl deco quod non cftj- eff defi-
catiua de eo aflirmatiua pet quam.f.enunciarur aliquid effe, vel eff
nitio enunciationis.Nec tamen ponitur affimutio8d negatiua per quam fignificatur aliquid non cffc.Seru - secunda,
negatio in definitione cnuciationis,fcd virtus affirma- dadiuerfitas eff per comparationead rem , ex qu» de-
tionis, fle negationis/.cffe vel non ede, quod eff natu- pendet veritas ct fallitis intelleSus & enunciationis.
Tmpugni. raliter prius nega-
enunciatione. Affirmationem aflt fle Cu.n.cnuociatur aliquid efle vel no effe fm congrue
Porphyrij.
tionf poflea definiuit cfi dixit {affirmationem ede ali- tii rei, eff oratio vera, alioquin eft oratio falfa . Sic igi-
cuius de aliquo, &
negationem alicuius ab aliquo.}- turquatuor modis poteff variari enunciatio. fm p er J Enun. qu.
Sed ficut in definitione generis n6 debet poni Ipecies, mixtione haru m
duaru dtuifionu. Vno modo, quia id 'uorvuii
ita nec ea qux funt propria fpecicrum . Cum igitur fi- ejuod eft in re enuciatur ita c(Te ficut in re eff, qd per-
gnifi care ede fit proprium affirmationis, flefignificare tinet ad affirmationem veram.puti cum Sortes currit,
non ede fit proprium negationis, melius videtur dief- ctdidmus Sortem currere. Alio modo cum enuciatur Secunda
Rlifio ver. dum fm Arronium, hic non definitur enuciario.fed aliquid non effe quod non cft,quod pertinet ad nega-
Amonij. folum diuiditur . Supra, n.pofita eff definitio cu di diu tionfl verl,vt cum dicitur, iCihiops albus n6 eft.T er- Tertius,
eff <p {Cnuciatio eff oratioin qua eff veru vclfalfum.} tio modo cu enunciaturaliquid effe quod in re no eff,
In quia quide definitione nulla mentio facta e(t de af- quod pertinet ad affirmatione (aliam , vt c um dicitur,
Notandum firmatione nec de negatione .Eff autem coflderandu, coruus eft albus. Quarto modo , cum enunciatur ali . QiJrtufc
quid non cfTe quod in rc eft, quod pertinet ad negatio-
9>artificio(is(ime procedit. diuidit enim genus n6 in
fpecies,fed in differentias lpecificas.Non enim dicit (J> nem falfam.vt cu diciiur.nix non eft alba.Philofophus
enunciatio eft affirmatio vel ncgatin,fed {vox lignili- autem vti minoribusad potiora procedat, fallas veris
catiua de eo quod eff effe.}qux eft differentia fpecifica prxponit,inter quas negatiuas prxmittit aflirmaliux,
affirmationis, vel {de eo quod non eff }in quo tangitur
'
cum dicit, contingit cnunciarc qdcftinrerfi natu-
differentia fpecifica negationis. Et ideo ex differentiis rano efle. Secundo autem ponit affirmatiuam fallam Cur falfa
diunefis generi conflituit definitionem fpeciei , cum cudicit.{Etquodnoncff}.f.inrerunaturaefle.Tertio veris pre
,
- lubdit, {p affirmatio cd cniiciatioalicuius de aliquo} aut ponit aftirmatiuam veram, qux opponitur negati-
,
per quod lignificatur cffe,& {negatio eft cnuciatio ali- uxquS pofuitin primo,ciidicit.{Etquod eft, }.l'.in re-
cuius ab aliquo}quod fignificat non ede. rum natura efle. Quarto aut ponit negariuam veram,
qux opponitur affirmationi falfx.cum dicit{Er quod
L a c t i o Ix.
Cuirunqi affirmationi oppofitam efle negationem oflen - non eff, }.Ciorerfi natura non effe. Non eft autem in- ,

dit, deinde quid nani iit ea, qux IccimJum affirmatio-

nem, fle negationem e(l,oppofitio dectarac.
telligendum,q> hoc quod dixit quod eft quod non
eff. Iit referendu ad folam exiifentiam vel non exifffi-
&
fi r it
^
neg
«UT. Quoniam autem fieri ptstesl , vt quod competit emtncie- tiam lubicfli.lcd ad hoc, Q> res (ignificata p prxdicatfi
tur vt mn competens, cr econtra, quod non competit vti co infit vel noninfit reifignilicatxpcrlubieiSum . Nltfi Multipli»

quod non competit vtinoncompetens ,& circa

1,0 cnun-
peteret. £r dicitur, coruus elf albus, lignificatur quod non efVfle,
ei tempora qua funt extra prpfens ftmHiterJieri fanepotefl, quiuis ipfecoruus fit res exiffes . Et ficut quatuor dit-

vt omne quod affirmatu! quqpiam negetur , &7 » od nega- fcrctixenuciationum inueniuntur, in quibus ponitur
lutqmfpsam affirmet .Quare patet cuilibet affirmationi verbum prxfentis temporis, ita etil inucniturinenu
negauone,& cuilibet negauom affirmatione effeoppofita. ciationibus in quibus ponfitur verba prxtcriti vel lu-
ANTI. /—V yomam autem eft cnunciarc,& quod cii,non rffc, turi temporis. Supra.n.dixit g> neccffe eff enunciatio- Lee.»,

l 1 &
quod non cfljflc, &
quod cfi, effe, quod mn & nem conflare ex verbo vel excafuverbi. Ethocelf
cfl,none/fc,& circa ea qua funt extra prpfensti- quod lubdit. {Quod limilstcr contingit} .f.vanari di-
pus,fimditer oc cottngit quod quis affirmauent,negare,dr uerfimode enunciatione circa {ca qux funt extra prx
uod negaueritutffirmaie.quaremanifcliu efi,quonii osaf- fenstempus} idclt circa prxterita vel futura , qux funt
rmationi negatio cfi oppofsta , et os negationi affirmatio. quoda modo extrinfeca refpeiflu plentis, qa prxlens
Propolitadiuilionecnunciarionis,hic tagit deoppo eft medium ptxteriti &
futuri.Et, quia ita eft contingit
(itione partium enunciationis, (.affirmationis, & nega- of quo J quit afiirmauerit negsre , & omne quod quis
tionis . Et quia enunciationeni ede dixerat orationem negauerit affirmare quod quide offcnfumeflinprx-
Ltflfo.x.
in qua verum vel falfum Primo offendit qualiter
eft . mtlsis. Non enim poteff
affirmari nifi aliquid quod elf
Ledis. i|. enunciationes adinuicem opponatur. Secundo no- in rerum natura fecundum aliquod trium temporum,
vel
 :J3 l i . I / * « K T iu -?tr s
J4
vclquodnonefl.&hoetotum conuenitnrgarc. Vn- jfophifticas importunitates,} id eft
cijtra importunas
de manifcftura eft, 9 omni! quod affirmatur pot nega & litigiofas oppofittones Sophift
irum.de quibusple-
ri,ct£ conucrio.Er.quia affirmatio & negatiooppoii- ntus lacit mentionem in Primo Elenchorum.
ta fum f m le.vtpotc cx oppofito contradi&orix, cott-
L i c t i o X.
fcques eft
9 qu jiibet affirmatio habeat negatione li- Ex renimdiulfionepervnttierralcSt lingulare
bi oppoGtam & e conuetfo.Cuius contrarium illo fo- emmeia-
tionurn d ujfio proponiu.rin vniuefiU *
ac fingula-
]o modo poffet c6tingerc,fl aliqua affirmatio affirma res,« dc llar u "i oppolitione contra
|
rfaaeit, hinc vnl
ret aliquid qtf nagatio negare no pot. Dcidecu dicit. ucifaliumcnunciarioiium, & indefinitarinl
compi-
rinonepropofita, & illaru diucriiforn.a-ionc
Alt X. ^itquehocfit cemtradiSio.aflirmatio inquam cr nega- agi(.
tio .qux opponuntur. Cum autem rerum abp fint uniuerfales , alia partu ula-
kRc T
ANTI. Etfitlnc contradiflio, affirmatio &
negatio oppofiitx. . res, jitq; umuerfale dico, quod de
pluribus aptum esi prjt -
dicartrfujle eflbornofingidare autem id
Manifelfat quzfitabfoluta oppofitio affirmationis quod diam levem
Ic negationis.Et primo manilefiai cam per nomc.Sc- Jubire nequit, quale esi Calbas.

Nomen
cundo per dcfinitionem.ibi.} Dico autem.} Dicitergo
pri 1110,9, cum cuilibet afHrm itioni opponatur nega-
tio & c conuerfo oppolitioni limoi imponatur noinen
cS hoc,q> dicatur contradiiSio.Per hoc.n.quod dicit (&
tradiAio- iit contradiftiofdatur intelligi.cji iplum nomen cotra-
Q Vomam autem fiunt bec quidem rerum vniuerfa-
Ua ,illa vererlingularia , Dico autem
quod de pluribus nacumefi prtedicari
siero quod non. utbomo
unsucrfale,
.finvularc
qmdemumuerfaleefi , Tlato uero
eorum quafingularia fiunt.
as Tt.

Aiiionivs
diftionis ipfe impofucrit oppolitioni affirmationis & Quia philolbphus dixerat oppofidonem affirma. Inte.AriO.
tioms & negationis efle contradictione qux eft
11
‘
negationis, vt Amoniusdicit. Deinde cum dicit. eiufde
A it c T. Opponiautcm eam dico , qux quidem de eodem drnon de eodem, confequcnter intendit diftinguere diuerfas
tquiuot e, &
qu^cunq; aha determnauimus ad Sopitiflari oppofitiones affirmationis
fcaturqux
& negationis, vtcogno-
nwletliai emundas. veracontjadidio. Et circa hoc duo fa-
fit

ANTI. Dico autem opponi aufidem de eodem , non autem xqui- cit-Primo prxmirtit quadam diuilioncm
cnunciatio-
uocc,& qnxcunq; extera talium dtterminaumms contra num neccflariam ad pradifiam differentiam oppofi-
fopbifticas importunitates. tionum «signandam } Secundo mamTeftat
propofitu,
Ad contra- Delinit coniradifitionl .
Quia vero vt didiu ell co- ibi}Si ergo vniuctfaliter.} Prxmittit,
autem diuifiunc
,ra ^"^'° t fi oppofitio alfirmitionis fit negationis, illa cnunctationum qux fumiturex pirtcfubiccii. Vnde
Jteluf
^Iilfira U
requiruntur ad contradiflionem qu» requiruntur ad circa primum duo facit, Primo diuidit
dun. , lubtedlum enu-
oppofitionc affirmationis Sc negationis .Oportctaut ciationum. Secundo concludit diuffioncm enuncia-
. ,
• oppolita efle arca idem &
quia cnunciatio conlfituit tionum, ibi -{NeceAe eft cnunciare.}SubicSum autem
ex iubiclf o & prxdicato, requirit ur ad c otradi&ionctn enunciationis eft nomen vel aliquid loco nominis
fum
primo quide, tj> affirmatio & negatio Gnt (eiufdd prae ptum.Nomcn autem eft vox fignificatiua ad placitura Rati • dinr.
dicati fi enim dicatur Plato curtit & non difputat.non fimplicis intelleSus quod crt
fimilitudo rei,dcideo
, subdenun.
fubieiftum enunciationis dtftjnguit per diuilioncm
cfl contradiftio.Secundo requiritur,
9 fint de eodem re-
Kdiul.rerS.
lubicfio.Si enim dicatur,Sortes currit, Plato n 5 cur rum,at dicit, ij, rerum quxdam lunt vniuerfalia,
quxda
* funtfinguUHa. Manifelfat autem
rit,no ell cdtradidio. Tertio requiritur 9 identitas fu- membra diuifioni»
biccti & p radicati nd fit folum fm nome, fed fit fimul dupliciter. Primo quidem per diffinitionem, quia vni-
•* §m rem Sc nomen. Nam non fit idem nomen ma-
fi
,
uerlalecl) quod eft aptum natum de plunbusprxdi- ’
1

vero quod non ell aprum natum prxdi-

nifeffum 9 non Iit vna it eadem cnunciatto.Simi-
eft cari, lingulari

liter hoc 9 Iit cnunciatio vna requiritur idititai

aut ad cari de pluribus, led devno lolo Secundo manifcllat
reLdiftum ell enim fupra 9 cntkiatio vna eil.qua vnu per gxcmplum cum fubdit.q, homo eft vniuerlale.pla
T rc-8. devno (igmficat. Stidcofubdit {noautem aquiuocc.}- to autem lingulare. Accidit autem dubitatio circa
hanc Dub.
Nou atqui- id eft non litlficit identitas nominis cu diuerfitate rei, diuilioncm quia licut probat Philofophus in.
7. Meta. Leta*
titace.
qua facit zquiuocitioncm Sunt autem te qurda alia
. Vniuerfalanoneftaliquidcxtraresexiftes. Itcinprx- '“w-t*.
dicamentis dicitur
incontradiftioneobleruida , ad hoc 9 omnis diucrfi- 9
lecundf lubftantix non lunt nifi
tas.qux eft affirmationis & negationis habeatur, noo in primis, qux funt lingulares. Non ergo
videtur effe
conucniens diuilio rerum per vniucrfalu RcfP onfio -
enim elTet contradi iflio fi non omnino idem negaret ftngula- &
nc £ lt ‘°> ti uo<f affirmatioalfirmarct.Hacaulcmdiuer- sia, quia nullx res videmur effe vniuerlales ,ftd om-
All rrtfita
f> ta! jotell f m quatuor conlldcrari.Vno quidem tno-
nes lunt Angulares . Dicendum eft cp hic
Scitm Uan diuiduntur ,

Similiter. do f t» diuerfas partes non enim eft contra-

lubfedti .
res fm 9 nomina , qux fubiiciuntur
lignificantur per
diflio fi dicatur, itihiops eft albus deme,& non eft al- enunci atiombus, dictum eft enim lupra Ir “ lon
,9noianon
bus pede . Secundo fi fit diuerfus modus ex parte prx- lignificant res nifi mediante intellc6u,A ideo oportet
dicat i, no enim eft cotradifho fi dicatur. Socrates cur- 9 dtuifioifta reru accipiant £1119 cadit in intelletSus.
rit tarde & non mouetur velociter, vel fi dicatur, Oufi ea vero.qux lunt comutta ’" rcl di(lin
in rebus, intcllc&us pottft
gUCrC '
In eode tpc eft animal in potentia , & non eft animal in adu.Ter- diftinguere, quando vnum eorum non cadit in ratio-
V* **° ® f* 1 diuerfitas ex parte men(urx,puta loci vel tem- nealteriusjn qualibet autem lingulari eft confiderare
twf’
poris.Non.n.cftc&radifiio fi dicatur, pluitin Gallia, aliquid quod proprium, inquamumtft.hxcrcs, Proptlum
fit ilii
dujfjcm!
et nd pluit in Italia, sut pluit heri, hodie non pluit.Quar licut Sorti vel Platoni inquantu tft hic
ho,& aliquid inrcfiugu.
tofi fit diuerfitas ex habitudine ad aliquid extrinfecu ell conliderarein eo, in quocoucniteum aliis quibuf-
puta fi dicatur.decf hoiescffe plures quo ad domu.nd dam rebus. licut 9 Sortes ell animal, aut homo, aut ra-
alitquo ad forum . Et harc omnia delignantur cu lub tionale.autrilibilc.iut albus. Quandoigiturrtsdcno Conuc '

ditur. {Et quxcunq; extera talifidttcnninauimus.} id minatur ab co quod conuenit illi lolt rei, inquantu eft
cftdcterminar: confutuimus in dilputationtbuscotra lux res, hoc nome dicitur ligntficare aliquid Itrgulare No r‘&n ''
/
u iC4c
,-
!

quando E
'
Perihcr.DiutTho. B
 . “

jl P t R^I H t IfM E X. t A S i *
quando, »utem denominatur rei ab eo quod cA cornu confiJerari quali reparatum) lingularibus Ana perfe Dcvnluer-
nefibi & multis aliis nomen hmdi dicitur fignificare fubliAens vt Plato poluit, fiue f m fententiam Arif.fm Ull aliquid
vniuerfalc, qa fignificat
,

nomi hmAi natura (luedilpo quod habet in intellcdu.Kt (ic p6t ei aliquid attrs-
•effe
r ”
(itionem aliquam, qui cA comunis multis.Quia igitur bui tripliciter. Quandoqpn.attribuirurrialiquid fic Husih, pri.
hae diufionem dedit derebus no ablolute f m , q> (unc confi derato.quod pertinet ad folam ope rationf intel-
Cur diff. extra animam, fcd fm q> reteruntur ad intellefium , no lefius. vt fi dicatur q> homo eA pndicabile demuttis,
voiucrUle diffinit vniucrlalc & Angulare f m aliquid quod perti- liue vniuerfalc, fiue fpecies . Hm Ai.n.intentiones for-
Stfingfcr nes ad rem, puta fi diceret q> vniuerfalc extra animam, mat intellcdus attribuens eas naturi intellecti fecun-
a^u anim* »
quod pertinet ad opinionf Platonis, fed perafium ani- dum q»comparatipfatadres,quifiunt extraaniml.
mi intellifliui, qui eA pridicari dc multis vel de vno Quandoq; vero attribuitur vniuerfali fic confiderate,

folo . EA autem confiderandum, q> intellectus appre- «p.f.apprchfditurabintclleduvtvnum.tamcnidqd’ •; • »

Apprchcn. hendit rem intellegam fm propriam cflentii ficu diffi- attribuitur ci non pertinet ad aflumintdleftu«,fedad
rcipcr ircL nitionem vndeet in.j.de Anima dicit cy obieSum jp- e(Te,quod habet natura apprehcnla in rebus, que (unt
Lee. 1 2. te. prium intellc&iis eft quod quid eA. Coringit aut qnq; extra animam puta fi dicatur , q> homo t A digntfsima
c6m.2*. propria ratio alicuius formzintdledix no repugnat creaturarum. Hoc enim cAuenit naturi humani etil
q>
eiquod eAcflein plurib*,fed hoc impeditur ab aliquo fecundum q> eA in lingularibus. Nam quilibet hA fin-
alio,fiue fit aliquid accident aliter aducnife.puta fi om - gularis dignior eA omnibus creaturis irrationalibus
Propria r 5
nibus hominibus morientibus vnusfolus remaneret led tamen omnes homines lingulares nA funt vnus hA
fore non fit
inpiur. du- fiue fit ppter condiftionf natunficuteAvnustantfl extra animi fed folum in acceptione intdleftus per A
pliciter. fol , non q> repugnet rationi felarieflein pluribus fm hunc modum anribuiturci pndicamm.f.vtvnirei.
condiSionem (ormi ipfius, fed quia n6 eA aha mate- Alio autem modo attribuitur aliquid vniuerfali, prout *
ria fufceptiua talislormi.de ideo non dixit q, vniuerfa eA in fingularibusA hoc dupliciter .Quandoq; quid*
le eA quod prxdicat de pluribus, fed{quod aptu natum ratione ipfius naturi vniuerfaHs.puta cum attribuitur
eA pridicari dc pluribus.} Cum autem omnis lorma ci aliquidquod ad cffenria eius pertinet, vel quod con-
que nata eA recipi in materia quantfi eA defe comuni- fequitur principia eflentialia, vt cu dicif homo eA ani-
c a briis fit multis materiis, dupliciter potcA cotTgere q> mal, vel homo eA rifibilis.Quandoq; autem attribuif
id quod figmficatur per nomen nofit aptum natum, ci aliquid ratione fingularis in quo inucnitur, puta cu

pridicari de pluribus . Vno modo q> nomen fignificat attribuitur ei aliquid quod pertinet ad a&ioncm indi-

forma f m q> terminataeA ad hanc materiam, ficut hoc uidui,vt cum dicitur homo ambulat Singulari auu' at-
Signif.noit nomen Sortes vd Plato quod fignificat naturam hu- tribuitur aliquid triplicitervno modo fm q> cadit in
,
5 mgularl
non praedi, manam prout eA in hac materia Alio modo fm quod .
apprehenlionc.vt cum dicitur Sortes eA fingul sre,vel
de pluribus nomen fignificat formam qui r.A eA nata in materii pridicabilis de vno folo. Quandoq; aut rarione natua
.
^nifur*'
dupliciter.
rrcipi.vndc oportet q> per remaneat vnaSc lingu-
fe ricAmunis,vt cum dicitur Sortes eA animal. Quido- , r ,„i, citer.

laria ficut a!bcdo,fi tflet formi non exifiens in materi» que aut rationefui ipfius, vt cu dicitnr Sortefambulat.
cfietvna lola.vnde eflet fingularis. & ,ppter hoc Philo Totidem etiam modis ntgatiui variantur , quia om-
lophus dicit in. 7 .Meta.q,,liefient fpccics reru fepara- ncquodcontingitaffirmare.cutingitnegarc, vtfupra Lee.»,
ti ficut pofoit Plato, eAenc indiuidua . PoteA autem dift um eA . EA autem bzc tertia diuifio enunci ationi j Trea oiui-

obiici,<p hoc nomen Sortes vel Plato eA natum de plu qui ponit Philofophus. Prima niq; fuit <f enunciatio- fiones ena.
Lee. z. r«*. d,rion “.
ribus pridicari, quia nihil prohibet multos cfle.qui vo num quaedam eA vna fimpliciter quidi vero coniun-
com.ag.
Obicflio. centur hoc nomi ne. Sed ad hoe patet refpAfio, fi att?- fiioncvna.Quxquidem eA diuifio analogi in ea, de
dantur verba. AnA.Iple.n.nA nominain vniucr diuifit quibus prpdicatur fecundu prius, & poficrius,(ic enim
falc Sc parriculart',(ed res. Iit ideo intelligendum eA cu vnum diuiditur fecundum prius in (implex 5: per po-

Rerponfio, vntuerfale nonfolum dicitur quando nomen poteA Aerius in compofitfi . Alia vero diuifio luit in aftirma-
Rcquifica. depluribus pridicari,(ed etiam quando id, quod (igni tionem& negationcm.Qui quidem eA diuifio gene-
ad vniuer- pri
(icatur per nomen eA natum in pluribus inueniri. hoc ris in (pecies, quia fumitur fecundum differentiam
Ule j>pric.
autem non contingit in przdi&is nominibus.nam hoc dicatiad quod fertur negatio , pdicatu autem eA para
nomi Sortes vel Plato fignificat naturam humani fm formalis enunciationisA ideo huiulmodi diuifio dio-

q, ell in hac materiali vero hoc nomf imponatur al- turperri neread qualitatem enunciatioriis, qualitaren»

teri homini, fignificabit aliud, & propter hoc non eflet inquam effentialcm fecundum q> differentia fignificac
vniuerfale,fed iquiuocum. Deinde cum dicit. quale quid. Terria autem eA huiufmodi diuifio ,qu*
Sicq; neceffe interdum vniuerfalium , interdii fmguUriii lumitur fecundum diSercntiam fubiedi quod pndi-
A Ut. eatur de pluribus vel de vno folo A ideo dicitur petti-
cuidam alsquuimeffc,uel non ineffc enuntiare.
Weccffe eji autem enuntiare quoniam inesi aliquid aut nere ad quantitatem enunciationis . nam & quantitas
ANTI,
nonaliquoliesquidemeorumalicui ,qua vniuerfalia funt, confequitur materiam. Deinde cum dicit.
A * c Y"
aliquoties autem alicui eorum, qua funtfmgularia Sit quijjnam Ytuucrfaiiter quidi de vniuerfalibiu enun-

Concludit diuifionem enunciationis,quia enim fett» tiat competere inquampul non competere quippiim erunt
per enunciatur aliquid dc aliquo, rerum autem quidS erumciauones ifte Contraria. Mq; de miuerfilibui viduer
funt vniuerfa!ia,qiicdam lingularia, neceffe eA q> qui- faliter enuntiare quempiam dico hoc modo, vt eft, omnis bo
doq; enuncictur aliquid inefle vel non inefle alicui vni mo esi albus, nullus honsoefl albus.
ucrlalium, quandoq; vero alicui fingularifl . Et efifu- Si ergo vniucrfalitcr enuntiat de vniuerfali quoma eft, A UT I.

IpenfiuaconArudio vlq,- huc eA fenfns.-JQuoniam A aut non erunt ha Contraria enuncistiones Dico autem de .

tutem funi quidem reru Scc. neceffe eAenuciareStc.} vnincrfals enunnationem vmucrfalem , vt omnis homo al-
EA aut confideraodum q> de vniuerfali aliquid enun- bus eft, nullus homo albus eft.
tiatur quatuor modis. Nam vniuerfalc poteA vno tn6 OAedit quomodo cnunciationes diuerfimode op-
ponuntur

"V Google ']

 J7 i / * I \ T
poliuntur Fm diuerfititem fobieAt.Dc circa hoc duo (i
cit.Primod’llmguiidiuerlosn odo» oppolitionum ui
enuncianombui. Secundo eliendit quomodo di-
ipfis
uerfzoppofitionesdiuerfimodcTchibAad verum Sc
IcAfo. >i. Talium , ibi quidem impolsibilc ell.}
-ji^uo circa his
Notiium Orca pnmumcfifiJerandu eft, ipcum vmuerlale pol-
Vniucrtak fiteonfiderari in ablfradione i hngularibu%vcl fmcp
duplKi.tr
c |( in lingularibus, fm hoc diueilimode aliquid ei al-
caii.i.
tribuitur, vt lupra diCkum eft. Ad defignandum aut di-
uerlbs modos attributionis , inuf t* lunt quxdam di-
diones, quz poliunt dici determinationes vel Tigna,
Slgnavnl- qbusdelignuur <)> aliquid de vniuerTali hocautillo
iicrlaliavel modo przdicef . Sed quia noneff abommbuscomu-
particula.
n ler apprehfTum, <f vniuerialia extra lingularia lub-
j ibiflneo vero tp}Dicir ergo primo q> fi aliquis cuun- Exp*
filUnt,ideoc6munts vius loquendi non habet diflio-
nes addclignamluin illum modum przdicaodi.orouf
Plaept de aliquid dicitur in abflraStone a lingularibus. Sed Pia—
vniucrlali- toquipofuit vniuerialia extra lingularia lublillcre.ad-
hus- inuenit aliquas determinationes quibus delignaretur
,
quomodo aliquid attribuitur vniucrlali prout eft ex-
tra lingularia. &
vocabat vniuerlale feparatumfubli-
ftens catra lingularia quantu adipeciem hominis per
Ce homine, Jc Timilitcr in aliis vniuerTaiibus. Sed vniuer
Calcfm q. eft in Tingularibus cadit in apprehenfione
homin um,&ideo admuent* Tunt quzdi diSiones ad
'
iignificandu modu attribufdi aliquid vniuerTali ficac-
,. cepio.Sicui aot lupra dittum eft, quandoq; aliquid at-
p
vniuerthU- «nbuitur vniuerTali r6ne ipTius natur* vniucrTalis , & delubie&o.quem defignai hzc di Sio, Omnis. Sed fit.
Kr . ideo hoc dicitur prxdicari de eo vniuerftliter, quia/.
ei c6uenitfm loii multitudini in qua inuenitur . & ad
hoc defignandum in aftirmatiuisprxdicationibus ad-
inuenta hac duftio, Omnis, qu* delignat <y prxdica
eft
tum attribuitur iubiedo vniuerTali quantum ad toiG
ad quod Tub fubiccfo cAtinetu r,ln prxdicatis aurem ne
gatiuis adinuenra eft hzcdifiio. Nullus perquam fi-
• gnificaeur ^przdicitomrcmoueturlfubieQo vniuer
lal.fm tottimidquodcontincturTubco.Vndc nullus
dicitur quali non vllus.Scin gr*codirit,vris,quafi nec
vnus,quianec vnum Tolum eft accipcrelub lubicSo
vniueruli) quoprzdicatum no remoueatur.Quldo-
~ que autem «tribuif vniuerTali aliquid vel remouetur
rltcc
abeo ratione particularis.de ad hoc defign jdum in af.
fsrmattuis quidem adinuenra eft hzc didio. Aliquis,
vel Quidem , per quam dcTignarui q> aliquid attribui-
tur Tubiecto vniuerTali ratione ipfius particularis.vndc
dicitur indiuiduum vagum. In neganuis autem non ell
aliqua dictio pofita.!ed poftumus accipere non omnis,
vtlicut nullus vmuerlalircr remoucr , eo ip Tignificat
quali diceretur non vllut, ideft non aliquis , ita etiam
Tria «nc- non ois ptrriculariier rcmouer,inqua ntu excludit vni-
ra aTu. .te uerlalem aftirmaiionem. Sic igitur tria Tum genera af-
pr*dic.vni fumationem in quibus aliquid de vniueriali przdicaf.
ucrUli- Vnaquidf eftin quade vniuerTali przdicatur aliquid
vniucrlali ter, vt cum du itur. Omnis homo eft animal.
Alia in qua aliquid przdicatur de vniuerTali parti cula-
riier.vt cum dicitur, Quidem bdeft albus.Tcrtia vero
eftinqua aliquid de vniuerfalfprf dicat ablq; determi-
natione vniuerTalitatis vel particularitatis. vnde hmoi
enunciatiololct vocari indefinita , Tonde autem lunt
negationes oppoTitz.De fingulari autem quamuis ali-
quid diuerfa ratione przdicetur,vt Tupra dictum eft ta
Tai tolum referetur ad finguliriiatcmipGus.quiactii
natura vniuerfalis in ipfo lingulari diuiduatur.At ideo
; nihil refert quintum id naturam lingularitatis, virum
\,i m r s
aliquid przdicetur de eo ratione vniucrTalis natur*, vt
cum dicitur, Sortes eft homo, vel conuemat ei ratione
Tingularitatis. Si igitur iribus prediftis enuciaiionibus
addatur lingularis, erunt quatuormodi enunciationu
ad quantitatem ipliuspeninentes.T.vniuerTalisTingu- tiiatcin.
Iaris,indcfinitus,& particularis . Si igitur fm bas diffe-
rentias Arfhalsignat di uerfas oppoutiones adinuiccm
Et primo f tn differentiam vniuerlalium ad indefinitas
Secundo fm differentiam vniuerlalium ad particula- «.
, *
L ' ,, ‘
res.ibif opponit aut affirm a tioncm.}Circa primu tria
facit . Primo agit de oppofitione vniuerlalium adinui*
ct.Sccundo de oppolitione indefinitarum ibifQuido
aut in vniuerTaiibus.}' Tertio excludit dubitationem,
teer.
cieidefubiefio vniucrlali vniuerfaliter.idell fmcon- vnloerfal»
vni *
tinenti] fu* vniuerTalitatis, quoniam eft,ideft affirma-
tiue.aut non eft, ideft negattue, erunt contrari* enti- curjtrlrJ*
tiationcf,vt fi dicatur. Omnis bomoeft albus. Nullus
ho eft albus. Huius autem ratio eft , quia contraria di-
cumur,quz maxime 1 Te diftaot, non enim dicitur ali-
quid n grum ex hoc (olum,iji non eft album/ed Tuper
hoc q uod eft non effie albu m q uod fignificat commu-
niter remotionem albi, addit nigrum extremam diftl-
tiam ab albo.Sic igitur id quod affirmaf per hanc enu-
ciationi, Omnis homo «ft albus, remouetur per hanc
negationem, N6 omnis homo eft albus. Oportet ergo
q> negatio remoueat modum quo przdicatum dicitur
per hanc remotionem addit hzc cnuculio nullus ho-
mo ell albus totali remotionem , qu* eft extrema di- Extrema
ftantia, quod primo pertinet ad rationem contrarie- ditantia,
tatis. Et ideo conuenienter hanc oppofitioneia dicit
contrarietarem. Deinde cum dicit.
Quando aut de uiiiuurfitibus non uniuerfditer , non funt AICT.
_
totrana.Qjut autfymficatur, etl efli aliquando cotraria.
Qua do au i de umuerfalibus non umuerfaltter , non funt a M TU
cotraria, Qua autcmfigmficantur lil cficahqfucntraria.
OlKJit qualis fit oppofitioa(firmationis,8c negatio-
nis in indcfimtis.Et primo proponit qd intfJit. Nccfi-
domanifcftat per esiplum.ibi {Dico afit non vliter.}
Tertio afsignat differentiam maniTcftiorf.ibi-Jco.n.vfe
fi ho.}Dicit ergo primo,
ip qn de vniuerlalibus fubia-
6 is affirmatur aliquid vel ncgitur non tn vniucrfali-
ter.non funt contrarie cnQciir.ones.fcd illa quz Tigni
ficirur contingit e (Te contraria. Deinde cum dicit.
Dico autem vniuerjaliter enunciare in bu qua funt uni-
A * e y.
uerfalu Jioc modo, Homo albus ell,Homo albus non eft. Ho-
mo. quidem efi rmuerfale, at ille non utitur umuerfaltiffa
nunc utione Omnis enim non fignificat ipfum untuerfale,
fed umncrfialis praedicationis eft nota.
Dico autem non uniuerfaliter enunciare de his qua funt ANTI.
vniuerfiha,ut Efi albus bomo, 'Kon eft albus homo.' Cum
.» untuerfalefit homo, non uniurrfaiiter utitur enuncutio-
ne. Omnis ndq; non uTcfed quoniam uniuerfalucr fignificat.
Manifcftatpereaepla.Vbi confidcrandu clf q, n6
Notiitun
dixerat qn in vniuerTaiibus particulariter, fed non vni- ' •
uerfaliter. Non.n.intiditde particularibus enliciatio-
mbus led de Tolis indefinitis . Et hoc maniTeftatpec
cxfpla quz ponuntur, dicens fieri n6 vfem cnuciatio-
nem in vlibus lubiedis.cum dr . Eft albus ho. Non eft
albus h5.Et ronem huius expolitionis eftcndit.quia h6
qui lubiicitur eft vniuetTalc.Ted tn przdicatff non vni-
dteo przdicatur quia n6 opponitur hxedi-
ucrTaliter
6io.Ojs,quz non tignificat ipTun rniuerfale Ted no.
Pcriher.DmiTho. B i dum
 J9 f ! HI ll£H.»£^US 40
dum vfititis .prout. fprediratum dr vniuerfaliter de Remouet quoddam quod poffet efle dubium. Quit
fubicdo.& ideo addita (ubiefto vniuerlali femp (igni- •n.pofucrat quandam diuerfitati in oppofitione enu-
ficat 9 aliquid de eo dicatur vniuerfaliter.Totaautetn ciationum ex hoc ,g> vniuetlile fumirur l parte fubie-
hzccxpo refertur ad hoc quod dixerat. {Quandoin fli vniuerfaliter,vel no vniuerfaliter , poflet aliquis cre
vniuerlalibusnnn vniuerlaliter enunciatur, nonfunt dere 9 fimilis diuerfitas nafcerctur ex parte przdiciti
c utrarie.}- Sed hoc quod additur, {Que aut figmfi- ex hoc,f.quod vniuerlaliter przdicari pofliet ,
vel noa
citur contingit e(Te cotrariajtuin eft expolitum,qu£uis vniuerfaliter A ideo ad excludendum dubitationi di-
obscuritatem contineat. Ut ideo £ diucrfii diueriimo- 9
9 in eo pontturaliquodvniuerfalc przdicari , <f
cit,

Expoliris de cxponitur.Quidam.n.hiic referre voluerunt ad c6- przdicctur vmucrlalc vniuerfaliter non eft veru.Chnu
quorutui.1. trarictatcm veritatis drtalfitara, que competit huiuf- quidem duplex efle poteft ratio.Vna quidem, quia ta-
modi cnunciationibus. Contingit enim quandoq; has lis modus przdicandi videt repugnare przdicato frn
fimul cITc veras, Homo tft sibus, & Homo non tft al- propriam rationem qua habet in enunciatione. didis
bus, &
non fur. 1 1 ontrarie , quia contraria mutuo (s
fic cft.n.lupra,9> przdicatu eft quafi pars formalis enun-
tollunt . Contingit tamen quandoq; vnam earum elfe ciationis,lubie#um aut cft pars materialis iplius . cum
Impugna.
veram &’ alteram e(7 e fallam, vt cum dicitur, Hatmxft autem aliquod vnuiucrlaleproferf vmuerfaliter,ipfum
animal. Homo non cl) animal, fle fic ranonc ligmficati vniuerfale fumitur fm habitudini quam habet ad fin- Signfi voi-
videntur habere quandam contraiietatem.Sed hoc nd gularia.quz fub fe continet. fu ur quando vniuerfa- uertale vel
& par. przdi-
videtur ad propolitam pertinere veriutf .tu quia Phi- le profertur particulariter, fumit fecundu habitudini
nsclucntc.
lofophus nondum hic loquitur de vernate &faUitate quam liabct ad aliquod contentorii fub fe, fic vtra- &
enuciationu . tum etiam quia hoc ipfum pollet de par- que pertinent ad materialem determinationi vntuer-
ticularibus enunciatiombus dici . Alt) vero lequentcs ideo neq; fignu vniuerfalt, neq; particulare cd-
falis.it

Porphr.cx Porphyrium , referunt ad contrarietatem predicati. ucnientcr additur przdicato, led magis lubiedo con-
poGno. Contingit. n. q uandoq;
9 przdicatu negatur defubic- ucniitius enim dicif , Nullus homocft afmus, q Om-
flo propter hoc quod ineft ci cotrarium, ficut (i dica- nis homo eft nullus alinus. it fimiliter conuementn»
tur Homo non cft albus ,
quia eft niger , & fic id quod dicitur Aliquis homo eft albus, qui Homo eft aliquid Slgntl part.
hoc quod dicitur,ndcit albus, poteft e fle
fignlficat per album. Inuenitur autem qu£doque'i Philofophis li- appo. pred»
Lt.i .St Ci
contrarium , non tamen icmpcr.rcmouetur.n.aliquid gnum particulare appofitum przdicato ad infinuSdii mi.n.SLp
£ fubiefto etiam fl comraiiG non iniit, led aliquid me- quod przdicatum cft in plufquam (uibieduna , fle hoc
dium inter contraria. Vt cum dicitur, Aliquis noti eft przcipuecfi habito genere inutftigant differentias c6-
albus, quia pallidus, vel quia ineft ei pnuatio afti», vel pletiuas fpecici, ficut quando de anima dicitur 9 Ani-
habitus, leu potcriz.vt cum dicitur , Aliquis no cft vi- ma cft adus quid im. alia vero pir accipi ex parte veri-
di m, quia eltcarens potentia viliua, aut habet impe- tatis cnuociation» quz r6 (pccialiter habet locum in
,
dimenti' ne videat. vtlcnain qu, a non aptus natus vi- affirmationibus quz fallz funt fignificatu m vniuerfa-
dirc.puta Ii duatur, Lapis non videt Sic ig . f illa, quz liter przdicaref . Et ideo manileftans id quod pofue-
Le. vliima. figmticltur contingit efle contraria, fed ipfa enuntia- rat,fubiungir, affirmatio eft in qua. f. vere de
9 nulla
tiones non Innt cotranz.quia vt in fine huius libri di- vniuerfali przdicato vniuerlaliter przdicetur.ijn qui
cetur, nonfunt contraria- opiniones quz funt decdrra- vniucrfali przdicaro vtitur ad vniuerfaliter przdican-
rm,lirut opinio 9 aliquid (it bonum, & illa quz eft, rp dum, vtfi diceretur. Omnis homo cft omne animal.
aliquidnon cft bonu.Sed nec hoc videtur ad prepoft- Oportet enim fm przdida 9 hoc predicatum animal
Impugna.
Poiphy.
tum pertinere, quia oon agit hic de contrarietatc rerfl fm fingula quz fub ipfo continemur przdicaretur de
vel opinionum, 'cd de contrarietatc enuntiationum. Sr ftngulis quz continentur fub homine, A hoc nd poteft
Alex-cxpo ideo magis videtur hic fcqi enda expolitio Alexandri, efle verum, neq,- (i przdicatu fit plus , neq; fi przdica-
melior. Im quam dicendum eft, 9m
indefinitis enuntiationi- tum Ct cduettibile. Oportet enim q> quilibet vnus ho-
bus non detetminatur vtrum przaicatum attribuatur mo eflet animalia omnia, aut omnia riflbilia, quf repti
fubie&o vniuerlaliter, g> facere, contrarietatem enun- gnant rationi lingularis quod accipitur lub vuiuerfalt. Tacite obic
ciationum.aut particul.ruer ,tj> non faceret c6trarie- Nec tft, inflantia (i dicatur 9 hzc tft vera, Omnis ho- fttoni.
tatem enunciaiionum.Et ideo huiufmodi enunciatio- mo cft omnis difciplinzfufccpriuus. Dtfciplma.n.non
In Initii ni nes indeflnitz dicuntur, £m modum quo prolzruntur. praedicatur de homine , fed fufceptiuu m diiciplinz re-
tisqfiocon
contingit tff quandoq; ratione figniheati eas habere pugnat aulf veritati fi diceretur, Omnis homo efi ol Signii vTe
tt arietas.
cotranctate puta cu attribuaturetaliquid vniucrfili- iulceptiuum difciplinz. Signum aut vniuerfale negt- vtlpar af-
fir. non c6
ter ratione vniucrfalis ,
quamuis non apponatur (ignu tiuumvel particulare affiimariuum fltficouenienttus
uc . pixilc-
vniuerfalt.vtcum dicitur, homo tft animal. Homo 06 ponanturtx parte fubiedt non tamen repugnat veri
eft animal ,quiahzcnunciationes eidem habent vim tati etiam fi ponatur ex pane przdicari .Coaiingtt.n.
ratione figmficati.ac fi diceretur Omnis homo cft ani- huiufmodi enunciationcm in aliqua materia efle vera,
mal. Nullus homo eft animal. Deinde cum dicit. hzc enim eft vcra,Omnii homo nullus lapis eft. Et (i-

ARO T. Ei verorfuod vniuerfaliter pr edicit, fi vmuerftUsprjt- milittrhzc eft vera. Omnis homo aliquod animal elK
ikttiomi addideru mttmctiuncuttoncmwncfficics veri, Sed hzc, Omnis homo omne animal eft, in quacunq;
, impupredtctiioms nota vni- materia proferatur falfa cft. Sunt autem quzdam.iliz
nulit.u.erittfimulio vera
nerftlis ci odtungtmrquod vniuerfaliter prsdicat ,vt Om- tales enunciation(sfempcrfal:z,fi ut ifta . Aliquis
nis homo cit omne tumui. homo omrc animal eff.St aliz fimiles funt lemper
ANTI. Ineo vero quod vniuerfale prtdujtur ,id quod eft wu- fallz, in omnibus enim eadem ratio eft . Etideopsr
uerfahter predictrc nenejl verum. 7sf ullj emm affirmatio boc 9 bmit (I itu jOmnts homo
Philolnphus reprt
vera ent^n qua de vmuerfilc prtdicationi vniuerfaliter omne animal eft , dedit intclligcre omnes confimiles
prodicetur vt Ontn.s bomoal omne anumU efle improbandis.

Lhctio
 .

l / 1 £ K T K1 to y S a*
Uciio Xt. homo efl iuftus, quia/.vniuerfitis non liilum rerpouet Cur vnijft
Qux narn enunciationum vniuerfalem affirmatiuam (tdcuS dtfignat extrema &
in affirmatione ncgation* & , fir. vni.
, inquantum negat totum quod affirmatio ncg.concn
opponantur contradiflorir, vd rorrartc opponatur, diflantiatn
qfiocp contrarias non fimul veras cfle contingit fub-
,
ponit, Se hoc pertinet ad rationi contrarirtatis,& ideo riamur.
contrariai vero fic. comradl-3criarfl j:lr fi vnavera
fu.rcliq fallam cfle oportere, multipliciter declaratur.
, particularis affirmatiua & negatiua fchablt licut me-
dium inter contraria. Dcindccum dicit.
AAAY. affirmationem igitur, & negationem opponi contradi- Quapropter fieri quidem non potefl,vt ha fintulfmt ve SSCT.
Boria quidem dico , cum yniuerfaliter altera , altera non TU-At fit yt bis oppofita , yerf no nunquam fmt de eodem,
yniuerfaliter fignificat de eodem . w Omnu homo albus Omnis homo albus efl,
yeluti , &
aliquis homo albus efl.
*#Tt,
tR, non omnii homo albus efl,nulliu homo albus efl qui- Quocirca hac qudi impojfibile cfl fimul effe veras, His
,

dam homo albus efl. verooppofUos ^ otingit aliquando in eodem yt, ffon omnis

&
O
ARTI, Vpom itaque dico affirmationem negationi contra- homo albus efl, quidam homo albus efl.
didforie,quf yniuerfaliterfignificat, ei,qua no yni- Oftenditquoie habeat affirmatio & negatio op-
uerfaliter, yt Omnis homo albus cfl ,mnois homo pofitf ad verfi & falfum .Et primo quantu ad contra-
albus cfl jiullus homo albus rias. Secundo quantuad comradi£torias,ibi-{Qurcfi-
efl quidam homo albus efl.

Poflquam Philofophus determmauu deoppofirio- que igitur contradiSiones} Tertio quantu ad ea qux
ne enunciationum coparando vniuerfales enuncialio- vidcnturcontradidoria,& non funt ibi {Quxcfiq; aut
ncs ad indefinitas, hic nunc determinat de oppofitione in vninerfalibus.} Dicit ergo primo, ij., quia vniucrfa-

cnunciationu comparando vniuerfales ad particula- lisaffirmatiua& vniuerfalis negatiua funt c6trarif,im-

Duplex, rcs.Circa quod notandum cfl , tj> potefl duplex oppo-
oppofi.
fitio in his notari . Vna quidem vniuerfalis ad particu-
Oppo.par.
afSr.fc par- larem , Se hanc primo tangit . Alia vero vniuerfalis ad
ti.ncga. vniuerfalem. Se hanc ungit fecundo ibi -{Cotrarix ve-
ro.}- Particularis vero affirmatius ,Se particularis ne-
gatiuaoon habent proprix loquendo oppofuionem,
quia oppofitio attenditur circa idem fubreSuin/ubic-
pofsible cfl g> fint fimul ver; . Contraria. n. mutuo fe
expellunt.Sed particula res, quxcontradi&orie oppo-
nunt vniuerfalibus contrariis , pofTunt ftmul verificari
in cod l,ficur,Non ois homo efl albus, qux contradi-
Conrrarlx
diAoric opponitur huic.Oft homo efl albus, Se quidS non fimul
homo efl albus, qup c6tradi<3orie opponif huic, N ul- ve .fed fi.
homo efl albus.Et huiufmodi etia ftmile inuenitur mal fiilfx.
lus

ftum aut particularis enuciationis efl vniucrfale par- in contrarietate rerum, nam album 8r nigrum nunqui
fumptum , non pro aliquo determinato fin.
ticulariter fimul efTe pofTunt in eodem, fed remotiones albi Se ni-
gufari,fed indeterminate pro quocunq;, Se ideo, cu de gri pofTunt e(Tc.Potell.n.a]iquid efTe, neque albu,neq;
vniuerfali particulariter fumpto aliquid affirmatur vel nigrum, ficut patet ineorp eil pallidu , Se fimiliter c6-

negatur, ipfe modus enunciandi no habet qu6d affir- trarix enunciationesnon pofTunt fimul efTe veri fed ,

matio & negatio fint de eodem, quod requiritur ad earum contradiSorix,iquibus remoultur, fimul pof-
oppofitionem affirmationis & negationis iteundum funt cfle verx. Deinde cum dicit.
prxmiffa. Dicit ergo primo, q>enuciatio,qux vniuer- Contradifliones igitur ha, qua vniutrfolii yniuerfaliter utr.
fale fignificat, f.vnmerfaliter , opponitur contra dido- funldta fefe habent, vt altera pari earum fit neceffario vc-
rix ci.qux non fignificat vniuerfaliter, fed particula ri- ra,altera falfa . Eadem conditionem & in fmgulanbus effe

«er.fi vna earum fit affirmatius, altera verofii negatiua, contlat,vt Socrates efl albus, Socrates non efl albus.

fiuc vniuerfalis fit affirmatius, & particularis negatiua, Quocunq ; igitur contradiBioncs vniutrfolium funt yni-

fiue jc6uerfo.vtcumdicitur.Omoh homo efl albus, uerfaliter necefjc efl alleram effe veram, velfalfam Et qua-

non omnis homo efl albus,hoc enim quod dico , non cunq, infsngulanbusfunt, vt Soc. albus efl ni efl Soc albus,
omnis, ponitur locofigni particularis negatiux , vndo Ollcndtt qualiter veritas &ifalfitas fe habeat in c6- Nrgduob*
modis rc-
xquipollet ei qux eft, quidam homo non efl albus, tradi&oriis. Circa quod confiderandum cfl , ficut di.
mo.affir.
ficut Se nullus, quod idem figmficat.ac fi diceretur, no £tu efl fupra in contradictoriis negatio non phts ficit, Quare fin-
vllus vel non quidam,eflGgnumvniuerfale negatiufi. nifi q>remouct affirmationi Quod contingit duplici-
. gujtlir-se-
Vnde hx dux, quidam homo efl albus , qux eft parti- ter. Vno modo quando efl altera earum vniuerfalis, per. contra

altera particularis, vt fupra. Alio modo quando vtra- didt.fiugu.

cularis affimatiua, nullus homo efl albus , qux eu voi-
Rl. «onera 'verfalis negatiua, funt contradifiorix .Cuius ratio cfl
dkatct pro quia cdtradiclio cofiflit in fola remotione affirmatio-
po&ttencr nis per negationem. Vniuerfalis autem affirmatius re-
snouctur per folam negationi particularis, nec aliquid
nega.
que eft finguhrit.qatune negatio ex necersitatereferf
ad idem, quod non cAtingit in particularibus', Se inde-
finitis. Etideo lingularis affirmatiua femper contradi-
Hxpl.tt
cit lingulari negatiux, fuppofita identitate prxdicati

aliud ex ncccfsitatc ad hoc exigitur, Particularis autem Se fubiedi . Et ideo dicir.fiue accipiamus cotradidtio-
affirmatiua remoueri n6 poteft , nifi per vniuerfali ne- nem vniuerlalium vniuerfaliter, f.quantum ad vni ea-
gatiuam,quia iam diUum cfl.cj» particularis afifirmati- rum, fiuc lingularium enunciationum, femper neceflc
ua non proprie opponitur particulari negatiux . vnde efl,q>vna fit vera, Se altera falfa. Ncqj.n. contingit cfle Vcrfl, qnid
fimul veras,autfimulfalfas , quia verum nihil aliud falsfi quid
relinquitur, vniuerfali afHrmatiuf cotradiflorif op- efl,
Te*.c.»7.
ponitur particularis ncgatiua,& particulari affirmati- quando dicitur cITe quod efl,aut non cfle quod n6
nifi
I et. r.rcx.
ux vniuerfalis negatiua. Deinde cum dicit. autem, quando dicitur ede quod n6cfl,aut
efl, falfum Expfi.prix.
aacr. C ontraria yero cum yniuerfaliter vtraq: fignificat de eode, non efTe quod c(l,vt patet Quarto Mctha.

AR T_I.
yt Omnis homo albus efljudlus homo albus efl. M hao/ua vniuerfalmm non yniuerfaliter funt, non ita A ACI.
Cotrariayera miuerfalem affirmationem et ymuerfate fc habent, vtfemper alterapan ipfarum fit vera, altera fal-
omnis homo iuRusefl , nullus bomo iuflusefl.
negatione. yt fa.Ha nanq; fimul funt vera, homo albus cfljmno albus no
Tangit oppofitionem vniucrfalium enunciationu, eil, Homo probus efi, bomo probus non efl,
Eipi.ii
& dicit, vniuerfalis affirmatiua & vniuerfalis negati- Quocunq; ait vnuerfahum non yniutrfaliter , non hac AMT I.
ualunt conuarix.ficut omnis homo eft iuftus , nullus quidem femper vera efl , illa verofalfa . Simul enim verum
Pcriher.DiuiTho. B j efl
 4* T £ /*_ J H E
efl dic ere, quotum f fi homo albus, & no efl homo atbus,& inhis,quzperfe remoucntur ab vniuerfalibus ficut &
quoniam eH homo pulcher, &
non efl homo pulcher. vtuntur indefinitis affirmatiuis pro vniuerfalibus in
Oftendicqualtter fe Iu beat ventat &
(allitas in his, his^ux per fe de vniuerfalibus przdicantur,
qu* videtur efie contradi ftoria, fed non lunt . Et circa Deinde cum dicit.

Notandum hoc tria facit Primo proponit, quod intendit Secun-

. . Si enim turpis cftjton vtiq; probus eB^t homo pulcher a r c v.
do probat propofitum.ibi-fSicnim turpisnon pro- efl Jiomo pulcher non efiji emm fedus Jit homo,pulcher no
Nc£.& af- bus.}- Tertio cxcludit.idquod facere poITet dubitatio- efl, & fi quippiam fitjdprofefio non eft.
firJn in fed. nem, ibi -{Videbitur autem lubito inconueniens. }Cir- Si.n.ftdus efl, non efl pulcher at fi fit aliquid, nondu efl. ANTI.
ca primum cfifiderandum efl, q> affirmatio Sc negatio Probat propofitu per id, quod efl ab omnibus con-
in indefinitis propofitionibus videntur contradictorii ccfium.Oes enim concedunt, q> indefinita affirmati-
opponi propter hoc, q> efl vnum fubicctum non de- us verificatur,fi particularis affirmatius fit vera.Con-
terminatum per fignum particulare, & ideo videturaf- tingit aut accipi duasalfirmatiuasindefinitas,quarum Oppofi.dt»
firnutio Sc negatio ede de eodem.Sed ad hoc remoufi- piiciteri ia
vna includit negatione alterius, putacum funt oppofi-
definit.
dumPhilofophus dicit, q>quccuq; affirmati u*&ne- ta przdicata. Qu* quidem oppofitio poteft cdtingere
gatiu® dicuturde vniuerfalibus,n6 vniuerfaliterfum- dupliciter Vno modo f m perfeSam contrarictatcm,
.

ptis,’n6fempcr oportet q> vnum Gt verfi, aliud fit fal- probo, Lhoncflo,
ficut turpis,i.inhoneftus, opponitur
funm, fed poliunt fimuleflc vera. Simul enim eft verum & fidus, ideft deformis fm corpus opponitur pul- Primo.
dicere q> homo eft albus, Sc homo non eft albus , & q> chro.Scd per qua ronem illa affirmatius eft vera, ho-
homo eft probus, & homo non eft probus. In quo mo eft probus.quodam hoie cxiftenti probo, per ean-
Amoniui. quidem, vtAmonius refert aliquid Arifto. cotrtdixe- dem rationem ifta efl vera. Homo eft turpis,quodam
runt ponentes tpindefinita negatiua , femper fitacci- homine exiftente turpi. Suntergoiftz du* ver* fi-
pienda pro vniucrfali negatiua. Et hoc aftruebant, Pri- mul,homo eft probus, homo eft turpis, fed ad hic, ho-
Prima ra.
mo quide tali ratione, quia indefinita, cum fit indeter- mo eft turpis, (equitur , homo no eft probus, ergo ift*
minata, fe habet in ratione materif, materia aut fecun- du* funt fimul vera-. Homo eft probus, homo non eft
dum fecofiderata magis trahiturad id,quod indignius robus.it eadem ratione ift* duz, homo eft pulcher,
eft.digniorauteft vniucrfal is affirmatius, q particula- omo non eft pulcher. Alia autem oppofitio attendi-
ris aflirmatiua,& ideo indefinitam affirmatius dicunt tur fm perfeftum & imperfe&u, ficut moueri opponi- Secundo*
efle Tumendam pro particulari affirmatius, fed negati- tur admotum cfTe , Sc fieri ad fadum efle,vnde ad fieri
uam vniuerfalem,quae totum dcflruit, dicut cITe indi- fequirur noncfTceius.quod fitin permanftibus, quo-
gniorem particulari negatiua qu* diftruit parte, ficut rum cfleeft perferum . Sic ergo hic eft vera, homo
Scqtirlla ad
vniuerfalis corruptio peior eft,
q particularis, & ideo eft albus, quodatnhomineexiftcntcalbo, & pari ratio dic in gma*
dicut q> indefinita negatiua (umenda eft pro vniuerfali ne,quia qu idam homo fit albus, hic eft vera, quidam
vclluLceit
Secunda. negatiua. Ad quod etiam inducunt, l-hilofophi,&& homo fit albus, ad quam fcquitur homo non eft albus,
Lee | Ut. iple Ariftor.vtitur adefinitis negatiuis pro vniuerfalt- ergo iftx du* funt fimul ver* homo aft albus homo
, ,
tcx.4.
bus, ficui dicitur in libro Phyfico.cp no eft motus prz- non eft albus Deinde cum dicit.
LccJ. tertij ter res, Sc in librode Anima, <ji non eft fenfusprxter Ut enim abfierdum illico cuipiam hoc effle videtur , pro-
lib.ccc.11g quinq;.Sed iftx rationes non condudunt.Quod enim pterea quod hajiomo albus non efl, er nullus homo albus efl,
ARCr.
Solu. dicitur, q> materia £m fe fumpta,fumif pro peiori,veru idem figmficare videntur. Ut nec idmfanefignificant,ncc
Ledio.i f.
eft fecundum fententiam Platonis, qui non diftingue- funt fimul necejflario vera.
Primi libri
bat priuationcm a materia, non autem eft verum fm Videbit autc fiubicblo incoueniens cffe.lccirco.qrh videt
malum & turpe & alia
Arilto.qui dicit in Iib.Phyfic.ij> figmficare no efl hotnoalbus fimul etia.quonia.ncmoho al-
ANTI.
hm6i ad defcSum pertinentia.non dicuntur de mate- bus Hoc autem neque idem fignificat, neq; fimul necejflario.
ria nifi per accidens, Et ideo non oportet o> indefinita quod faceret dubitationi circa prardi-
Excludit id,
femper flet pro pciori.Dato etiam, q> indefinita nccef- da,& dicit quod fubito , ideft primo afpcSu videtur
fe fit fumi pro peiori non oportet q, fumatur pro vni- hoc effe inc6ucniens,quod diflum eft, quia hoc quod
ucrfali negatiua.quia ficut ingenere affirmationis,vnl- dico, homo non eft albus, videtur idem fignificare,
uerfaEs aifirmatiua eft potior particulari vtpotc par-
, cum hoc quod eft, nullus homo eftalbus.Sed iple hoc
ticularem affirmatius m
continens, ita etiam in genere remouet dicens, q> neqj idem fignificant, neque ncccf-
InVnoquo negationu vniuerfalis negatiua potior eft-Oportet alie
que. in vnoquoq; genere confiderareid, quod eft potius in
fiute funt veri, ficut tx prxdidis manifeftum eft. H
genere illo,n6 aut id, qd eft potius (impliciter. VI tetius Lectio Xn.
Vni affirmationi vnam negationem opponi dicit, hinc,
etiam, dato <j> particularis negatiua efTet potior omni- propofiro eorum, qux difla fune , epilogo, qu* nam
bus modis, non tnadhucr6fequcretur:ncm.n.ideoin« vna fu affirmatio vel negatio enunciationum docet,
IndcfLaffir, noefleitem emmeiationum vniucem oppofitio nem
definita affirma tiua fumitur pro parriculari affirmati-
pro par. in zquiuocis,attcndcndam corollaric infert.
ua.quia fit indignior.fcd quia de vniuerfali pot aliquid ,

affirmari rarionefuiipfius,vel ratione contenti fub eoa Tatetautc , & ynius affirmationis ,ynam ejft negationi.
Vnde fufficit ad veritatem eius,q> iprxdicatu vni parti
conucniat , quod defignatur per lignum particulare,
& ideo veritas particularis affirmatiup fufficit ad veri-
M ^inifeflum efl

affirmationis efl.
autem, quoniam rna negatio ynius

Poitquam Philoiophus diftinxit diucrfos modos

Aitcr.
ANTL.
V *

tate indefiniti aflirmatiu* :& ronc veritas par-

limili oppo(itionuinio cnunciationibus, nunc intendit oftf-
ticularis negatiui fufficit ad veritatemdefinit* nega- der c,cj> vni afHrmttioni vna negatio opponitur, & cir-
Allqff idef-
tiux.quia fimilitcr poteft. aliquid negari devniuerfali ca hoc duo facit.Primo oftcndir,quod vni affirmatio-
nega . pro vel ratione fuiipfius,vel rationi fu* partis.Vtuntur aut ni, vnanegatio opponitur. Secundo oftendir,qi) 2 fit
viu.ncga. qoq; Philofophi indefinitis negatiuis pro vniuerfalibus vra affirmatio vJ negatio, ibi Vna aut affirmatio.}-
Circa
 & 1

IWIBIK v tit my s. r
exemplum qn affirmationis fubicaum eft yaiucrfale
prinaomtria facit. Primo proponit quod
inccn-
Orca
patticulariter fumptum ,& dicit q> huic affirmationi.
dit. Secundo manifeftat propofitum , ibi {hoc enirn
Aliquis homo eft albui,oppooitur tanquam eius pro-
idem.}- Tcrtio epilogat quz diflallunt .ibi{mamfeftu pria negatio, nullus h6 eft albus . Na nullus dicif quafi
ergo primo mamfcfturo effe <f vnius
eft ergo.}, Dicit
ARCI. hoc quidem & fuit non vBus.i.non aliquis . Quarto ponit cxemplu quldo
affirmationis cft vna negatio fola ,
plura oppo affirmationis fubieflutn eft vniueifale indefinite lum-
receflarium hic dicere, quia cum polucrit
du* ptum, dicit qp ifti affirmationi.Hom» cft, albus, op-
&
(itionum genera videbatur quod vni affirmationi
ANTI. Om- ponitur tanquaproptia eius negatio illa quz eft, n6h6
• negationes opponerftur, ficut huic altirmatiuT, quod fupra diflu ONcAio.
hic negauua oppo eft albus. Sed vr hoc cflecontri id
nis homo eft albus, vf fm prardifla (imul cum indefi, Lea. 1 ,
efl,q> negatiua indefinita verificatur
ni,nullus homo eft albus, & hic.quidam homo n6 efl
Om- nitaalfirmatiua, negatio aulf nonpotcft verificaii fi-
«Ibus.Scd quis reflecbliderct huic alfirmatiuf,
Ii
Oppofii
albus,negatio eft fola ifta,quidam homo
mul cum fui oppofita affirmatione, quia non contin- Rcfy Go
pbatcrif nis homo eft
negare. Sed ad hoc dicendu
vt patet git de eodem affirmare St
definii. non eft,albus,qu* folumodo remouet iplam , hic dicitur mtelligi quando negatio
omnis homo cft al- «p oportet quod
ex fu a zquipollcntia , qui eft , non
quidem in fuo ad ide refertur quod affirmatio continebat, et hoc p6t
bus. Vniuerfalis vero negatiua includit
cffcdupliciter.Vno modo, quando affirmatur aliquid Primo,
intcllcflu negationem vniuerfal.saliitmat.uz.mquan-
(upra hoc aliqd homini ratione fuiiplius, quod cft per fe de eode
ineffe
Primo. p,rr.ncg fu tum includit particularf negatiul , fed Secunda,
nonlolum remotionem prrdicari,& hoc iplum negatio negat . Alio m6,quan-
peraddit. a ddit inquanturr/.importat lingula
cio aliquid affirmatur de vniucrfali ratione fui
remouet quilibet partem eius,etiic
vniuerfilitatis/ed
affimutiux, ris,& pro eodem deeo negatur. Deinde cum dicit.
patet qjfola vna eft negatio vniuerfalis
cum dicit. OiBum esi igitur vnam affirmationem vni contradiBo- * R c AT.
&
idem apparet in aliis. Deinde
rit opponi negationi, qua nam fint sila, &
contrarias
#•*. C- ». Uem.n. oportet negati onem negare^uod affirmamt af-
f,m vmucr. alias effeairqua funt cita illa, Cr item cmms contiadiBio-
firmatio ipfa&ab ea eodemfiMfingularcfit
fumpnem. nis alteram pari em veram, alteram falfam effe. Et curita
,
‘ fale,aut vniucrfaliter, aut non vmucrfaluer
quod affirmavit fit,& quando rurfus vera cfluiut falfa.
ANT I. Idem enim oportet negare negationem ,
Quod igitur vna affirmatio vm negatiomopponitur eo- a nt I.
affirmatio, &
de eodem , vel de aliquo flnguUrsun ,vel de
traditloria, & qua funt ha.dtBum eff . Et quod funi alta
Sccuni* filium vd vruMrfihtrr,rei tio vniunfiuttr.
atiquo yniucr
rationem. fc- contraria, &qua funt hadiBumeflat quod non omnis ve-
ManifelUt propofitum, & primo per
-

cundo per exempla, ibi {Dico autem vt

eft Sona al- ra velfalfa cdtradiBio,& quare, &
quddo vera.vd faifa.

quod fupra diflum Hpilogat quz difla funt, &

concluditminifeftuefle ExpS.te*.
bus.} Ratio autem lumitur ex hoc
Sequelli» qu{ efteiuldcm cxprzdictiscpvniiffitmationi opponitur vna nega- Dcfubco*
efl.qi negatio opponitur affirmationi, ' rl JCC '
negatione ne- tio.&moppofitaru alfirmationui negationum alii I
«t-~.dJ; in niinhicaccioito. oportet ,0 * 1, ‘
funt cootrari*» tHa coniradidor» , & didum «ft qu* c

fubieflum Iit aliquid fm- fint. Tacet autemdefubcontrariis.quianofunt reifte

3e cod< fubieflo.fiue illud
Vnjusaffir. liue aliqutd vmucrtale
oppolitz.vt fupra diflu eft.Diflum eft etiam tp n<5 ols
gulare-fiuc aliquid vniuerfale , &
fumitur hic large co-
Vh^nega. lumptum ,fed hoc comradiflio eft vera velfalfa ,
^ n i ueT pa]>ter>ve g non vniucrfaliter &
tradiflio pro qualicunq; oppofitionf affirmationis
RC *’
non contingit fini nifi vno modo.ita.f.vt negatio ne-
negationis, na in his quz funt vetf cotradifloriz fem-
get id qd affirmatio poluit , et nihil aliud, ergo v ni ai-
quibufda
Dcidecu dicit. per vna cft vera, altera lilfa . Quareiuicm in
brmationi opponit vna fola negatio.
ant idem oppofitishoc non verificetur diflum cft lupri , quia.l.
Quodfs qiuppiam aliud ab eodem negaverit ,
AmCT quidam non funt’contradifloriz, fed contrari», quz
«isWwn ersl hac dl,. fed alia fant oppofita . HuujnSo-
-
Itl affirmationem Ali(]B af!ir
poliunt fimulcfle falfz. Contingit aut
albus , illa
adutrfsturprofeBo.Socra. non eil al
trates efl
A negationem non proprie opponi ,8c ideo contingit Jcncg non
bus.es huic. Omnis homoalbns efl,s!la, non omnis homo
veras fimul. Dtflumcftauicrpalterafcmper jjprieopp.
cas eflc
eft jliajmUus I»
albus efl ititem huic^Ufm boma albus quem vttefunt
tfl vcra.ahcra autem faifa, quia.l.inhis,
albus efl,& husc rurfus,Ho albus
cH,dlaJ>o albus none».
Socra.albns.Ssaut ontraaiciona.
contradiflotia. cum dicit.
yonusvwuiuiw.
Deinde
am T I. Dico ait.vt e!i Socrates albus no efl &
item vna negatio, qua 4Jlc r .
non oppofita erit Ea autem vna ell affirmatio,
aliud aliquid de eodem, vel de alio ,idem vniucrfalittr vni-
>iri de vno flgnificaljiuefil fwenonfil
ab caAucrfa. Huic autem qua cft, Ornrni homo albus ell. Homo
albus efl , Uls au- uerfale.vt ois homo albus efl, non oh homoalbuseB.
contradicis sila qua ell, non omnis homo Wullus homo albus efl , quidam
eti, nullus ho- albus efl.hb albus non efl, ,1 a
tem qua efl, Miquis homo albus esi, illa qua
homo albus eil,n;odo album vnum fignificet.
mo albus efl. libantem qua efl, Homo albus efl ,
lllaqua efl,

homo albus non efl.

Vna dit affirmatio & negatio ell, quavnvm de vno fi- A N T I.

r vtl nanfinuU-
.
fmgu- nificat.velcumfst vniuerfale vniuerfaliier
ManifelUt propofitu per exepla, et primo
in
ter.vl Omnis bomoalbns efl, no omnis
homo albus efl , nullus
huicji.affirmationi, Sortes cft albuv,
hxc fola
laribus vnumfigmficat.
bo albus ejl,quidam hb albus efl, fi album
,
eius propna
opponitur, Sortes non eft albus, tanquam quod Lee.*.
vel aliud lubie- Oft cndit quz fit affirmatio vtl negatio vna , 4
negatio. Si vero edet aliud pridicatu
quidem iam fupra dixerat , vbi habitum eft , tp vna
cft
aum,non eflet negatio oppofita, fed olno diuerla.licut enunciatio,qux vnum fignificat, led, quia enunciatio,
opponit ei quz clt, Sor-
« «oifi.i ift» Sortes n6 eft muficus, n6 aliquo vniucrfaliter vtl no
Plato eft albus, huic in qua aliquid prxdicatur de
«d oppo. tes cft albus, neq; eti5 illa qu* cft, oftendere
vniuerlalitcr, multa fublecontinet .intendit
quz efl.Sottes non eft albus . Secundo mamfeftat ide
yniuerf.de ymuetUSter q, perhoc non impeditur vnitascnunciationis.Et ar- JUt*
qn lubicaum affirmationis eft
fumptu , ficut
lumptu affirmationi , Omnis ha ell 'X
nuic »>•
ucut huic
albus.
V
hoc duo facit. PnoipolUdu
cahocduofacu.
ca
./xnimrui^.1 r\*r
Primo ofUdit cj»
per mtilt if iidinC. quz
multitudine,
vnitas enuciauun»
cj, vnius enuaationu
COQ(inctUr iub
flU* continetut
^ ri cx
vm- sno
llib VOI-
r

vmucr
(no vniutr
^ -
ca fflt _

opponitur cius propria regiuq , non ols

hom
ponu vnzcu^
«crlali cuiusratiovnacft-Sccundooftcnditqiitnpedi-
ueriah,cmumw uli.

bua»qup zquipollct particulari

ocgattuz.Tcruo
B tur /
 &

47
tur vnitas enunciationis per multitudinem,
T t H E K. » E K r A s
4g
quxeonti* Probat quod dixerat tali ratione. Si tunica fignifi-
netur fub fola nominis vniute.ibi-JSi vero duobus}-
cathoiem equu nihil differt li dicatur tunica cft al-
St
Dicit ergo, q>vna cft affirmatio vel negatio di vnu fi- ba,aut fi dicaf ho cft albus St equus eft albus fied
iftar,
gmficaturdcvno , (iue illud vnum quod fubiicitur Iit
,
homo cft albus,8t equus eft albus fignificant multa, Se
vniucrfale vniuerfaliter fumptu, fiue non fit aliquid ta- fiunt plures enunciationes ergo etiam
le/ed illa tunica eft
fit vnioerlale particulariter fumptum vel indefi-
alba multa fignificat Et hoc fi fignificat
nite, autetiam (ifubicaum fit lingulare. Hx cxeplificat
. hoiem Sc
equu vt res diucrfas,fi vero fignificat hoiem & equum
de diuerfis,ficut vniuerfalisifta alfirmatiua eft
vna,oit vtpotevnamrem,nihilfignificat,quianoncftaIiqua
ho cft albus. Et fimiliter particularis negatiuaquxeft res qurcom ponatur ex hoie St equo.Qd
,

eius negatio, fin A cft aut dicit cu V cri*coDu!

omnis homo albus. Et lubdit alia non differt dicere tunica eft alba,St homo eft albus, Sc
exempla qua fiunt manifcfta. In fine autem
apponit equus eft albus , non eft intclligendumquantu ad ve-
quandam
^ .... vw.nmiuuc
conditione , quz requirit aada noc
hoc n,
(]> quii»
quilibet ritatem Sc fallitatem. Ni hic copulatiua, h6
,
vnaSI, ( -,!l,.i m «u-tji-
harum fit vna/fi.l.album r eft albus,
,
quod cft pridicatum
i:
?n\-
figi & equus cft albus, non poteft effe vera nili vtraq; pars
ficatvnum.}Namfiola multitudo praedicati impediret
liret ” tVC a <* ***C’ t “ n ca *ft alha pridiCta ratione fiaSa
'
Mul. figni. vni.atem enuciationis.Ideo autem vniuerfialis /i ’rr
propo- poteft efTe vera etii altera exifiente
falla,alioquin non
non tollit fitio vnaeft quauis fiub (e multitudinem
vnitaccm fingulariu c6- oporteret diftinguerc multiplices ,ppofitiones ad
fol-
prehendat,quia pridicatum nfl attribuitur multis lin- uendum rationes fophifticas
vni. . Sed lioccft intelligendu
gularibus , fm q> fiunt in fe fiubdiuifa fied
fecundum a> quantum ad vnitatem St
vniuntur lubvno communi.
,
multiplicitatem . Nam ficut
ARCT. Deinde cum dicit. cum dicitur, homo cft albus St equus eft albus , no in-
Quidfi duobus nomen efl vnumpofitum,ex quibus >»5 uenitur aliqua vna res, cui attribuatur
non conflat, non e/1 vru affirmatio, nec vna negatio. pridicatu , ita
ANTI etiam neccum drtunicaeftalba. Deinde
Si vero duobus vnum nomen
cum dicit.
pofitimcfl ex quibus non , Quare nec tn his affirmationibus, negationibusuCtneceffc ARCT.
tfl vnum,non eft vna affirmatio. est alteram verantyalteram
falfam effe.
Oftcndit <f Cola vnitas nominis non lufilicit ad vni- Quarenec m his neceffe eft hanc quidem contradiBiorie A NTI,
tatg enunciationis. Et circa hoc quatuor facit . Primo veram effeallam vero falfam.
(Pponit quod intendit. Secudo exemplificat, ibi
-{ Vt fi Concludit cx primifsisq. nec in his affirmationi-
quis ponat.f Tertio probat, ibi ,
Senfus ve- { Nihil enim diilerr.J- bus &
negationibus, vtunf fiubicdo iquiuoco.fem-
q
rus ex qui- Quarto infert corollariu, ibi -{Quare necin his./Dicit per oportet vnam effe veram Sc aliam
bus Scc. ergo primo, falfam, quia.fi.
q,, fi vnum nomen imponatur duabus re- negatio poteft aliud negare
bus ex quibus non fit vnum, non cft affirmatio
vna.
q affirmatio affirmet.
Vnitas enii. L
Quod autem dicit cx quibus no fit vnum poteft intcl- t C T I o XlIT.
ligi dupliciter, vno modo ad excludedum hocn> mul- &
fatffcas in oppofitis cminciarfonis
quomodo
dilsimihrcr Ic habeant in Vniucrialibus
Vnflexpar
ta continentur fiub vniuerfiali,
ficui homo tc equus fub & lingularibus dc prxtcnricr dc futuro,vniuerfaliter,
rcfpcdu tam
tibus. anima]i.Hoc enim nomen animal fignificat vtrunque contingentis, quam r.ccclsarixinareriac.
non fecundum cp fiunt multa differentia adinuice,fcd
In his igitur que funset fuerunt , neceffe
rm cp vniuntur in natura generis. Alio modo & me- nem aut negationem veram velfalfam effe jttq-
efl affirmatio- Ater.
lius ad excludedum hoc q, ex multis partibus fitvnu. . earum
quidcujua vmucrfales vniuerfaliter
fiue fint partes rationis, (icut fiunt genus funt.fempemeceffe esi
Sd differentia, alteram veramdteramfalfameffc,
qui funt partes definitionis, fiue fint partes intcgrales
vt, di xtmus.Tqam earum, qua diSafmtaion
&fmgulan,metum,
alicuius vniuerfaliter
compofitionis,ficutex lapidibus lignis fit & vmucrfales, mm neceffe eft alteram veram, alteram falfam
domus . Si vero fit tale pridicatum, tfuod
attribuatur effe. atque dehis etiam antea diximus Jn
rei requiritur ad vnitatem enunciationis cjj multa quz Angularibus autem
atq; futuris non fimiliter res fefe habet.
fignificanturcurrantin vnumfm
aliquem didorum
Vnitas vo.
modorum.vnde non lufficiet Ibla vnitas vocis.Si vero -K.bis ergo & que funt,
& quefada funi, neceffeaffir. ANTI.
qiifiuflfic.ad
v ni.cn unc. fit tale pridicatu.quod

tas vocis, vt
referatur ad vocf.fiufficietvni- 1 motionem, velnegatiouem veram, velfalfam
yniuerfal, bus quidem vniuerfaluer,femper
effe. Ji.

hanequide
fi dici.canis eft nomen. Deindecu dicit.
ARO r yeluti ftquijpiam nome equo & homini pofucrit nomen veraalla vero falfam, & mhis que funtfmgulana,qucad.
modum diftumeft.In his vero, quem vniuerfahbus non
tumcajiac oratio, tunica efl alba non erit vna affirmatio,
nec ettam vna negatio.
,
vniuerfahierdicunturaion eft neceffe.d,ab
bts.lt, [inguinibus
eft autem
vero,& futuris non fimiliter.
de &
A T I.
turuca
Vt [t quis ponat hoc nomen tunica hoi &equo,
alba , hac no
& dicat
PoftqPhilolophusde tcrminauitdeopponcenticia Comen
C“n t . €,
eft vna affirmatio, nec vna negatio.
efl
rionfi.Sr ofttnditqfio
Exemplificat quod dictum eft vt fi aliquis hoc no- diuidunt verfi St fallum oppo-
, fim enunciariones , hic inquirit de quodam
men tunica imponat adfignificandum hominem, quod po-
terat efficdubium, vtrum.f.id quod
equum, St fic fi dicam, tunica eft alba, non cft affirma- diflu eft, fimiliter
inuenuur m oibus cnunciationibus, vel non
tio v na neq; negatio. Dcindecum dicir.
. Et circa
hoc duo facir.Primo proponit difsimiliiudinf.Secvn-
A RG T. Hac entm homo &
equus eft albus , mlnl ab illa differre
do probat eam, ibi {Nam fi ols affirmatio.)-
Grca pri-
_ ,
P'“ *
, .

videtur —d t hac nihil ab hifcediffertaquus ^fi0 u

eft albus, et bo-
moaft albus. Qjiodfi ha plura Jignificant dr funt plures,
mum confidcrandum cft, rj» Philolophusin pr^trifsis
, tfipliccmidiuinonem enutiarionum
patet & primam illam, aut plura, aut mlnl ftgmjic are, non prima fuit fm vnitatem
alsignauit quarG
,

enudationis, prout.f.eniida-
eft emm aliquis homo equus. tio eft vna (impliciter, vel coniundione
ANTI. Hfhd enim differt hac, quam dicere, eft ho albus, & vna. Secunda
eft fuitrm qualitatem prout.f.enunciario
equusatbus. S i ergo lia multa fignificat,
mfeftum efl , quoniam d prima multa , vel mhU
& funt plures, ma -
velnegatiua
cft aftirmatiua
Tertia fuit fm quantitatem, vtpotc
.
cp
r fignificat, cnu nemio qu.rdam cft vniuerfali5.qu®dam
neque emm aliquis efl homo equus. particula-
rw, qu*dam infinita, et quxdam
lingularis • Tangitur
 C

49 .? L l B E * r ii m ri s ,o
•utem hic quam diuifio
enunciationum lecundum inlunt vel repugnant attribuuntur
tempus. Nam quxdi eft dc fingularibus lecun-
pratfenti, quidam depnr- du vmucrlaliiim rationes. Orca hoc igitur
t£r,to >
&
V*™"» dc futuro . hic etiam diuifio poteft veifnur
tota pnlcnsintentio, vtrumin
*' *^P ,exh^‘i«fupradiaafunt.diaumeft.n.rupra enunciationibus lin-
„
Verbum
_
& qudd nccelfe eft omnem enunciat.onem effe e* verbo,
gularibus de futuro in materia contingenti
nece Ile Iit
quod determinata vna oppofitarum fit veta
catus fer. velei cafu verbi,
verbum autem cftquod cbfigmficat & altera
przlcnj tempus,calus aut verbi
lalla. Deinde cum dicit.
funt, qui confignificat
tempus prxtentum vel futurum. bfamf, omnis affirmauo.vtl negatio vera
cft^a! Ufa, A . CT
Pot auteacciuiquin- ct omne ncctjfc eH effcyiut non effe. * C r-
Enffc.mnu
JctiM necet
JSStmS!;n
2
a iOD
e hab.tudinem
d " ur fm
"^
’
KT ’
^m
*' eriam ’ < U * < uidem

praedicati ad fubie- & omne

fi

f
ntccffc rjl vel e e, vel r.cn e{je.
vel n^atw vera yclfMfa e/i, an t
Ctum.nam li p radicatum per fe infit ,

lubieSo dtcef ede Probat primiflam differentiam

enuciatiom materia neceffaria vel . Ut orca hocduo
naturali, vt cu dicit, facit.Pnmo probat propofitu ducido ad
ho eft anunal.vcl ho cft rifibile . Si incoueniens.
veropridicatutn Secundo offendit illa effe impofsibilia
per fe repugnet fubietfo quali qut lequutur.
excludens tonem iplius, ibifQuiergo contingunt inconuenicmia}- Orca
d *citur eniiciauoe(re in materia pri- Le.ftquen
impolsibiltf.ue remo- mu duo faciuPrimo oltcdit q, in fingularibus Sc futu-
T .
V ‘ CU dlci ‘“ r > h6 di afinus .
ipobfbd" L\ Sivero mediomodole non femp pfit determinate attribui veritas
ris
habeat prxdicatutnad fubicviu, alteri
vc.f.nec per (crepu- oppolitorum . Secudo oftc'ditcj,n6patc(re.bvtraq; Prima n-
In mairria S nct iubiedo,ncc per fe infit, dicetur enuciatio elTcin v eritate carcat.ibi { At vero neq; v«
cicingenti. pobibili (iuecdtingcnti.His igitur qmjcirca primu po
enuciatio- nit duas rationes, in quarum prima ponit V< hL lns
nu differemus colideratisnofimiliterfc habetiudiciu
quandl con-
Icquenti5,f.<j,,fi ois affirmatio
dc veritate & falGtateinoibus.VndcPhilofophusdi- vel negatio determi-
vera vel falfa, ita in fingularibus &
cit exprimi (sis cocludens futuris,ficut
q, -{in his quifuntf.i.in a>- inamSjConfequens cft q> omnia neceffc fit vel
pofitiombus de prxfcnti determi-
in his ui faSa lunt}.i. nate effe, vel non effe.
,
q Deinde cum dicit.
in enunciationibus de prxtcrito.nectllc t.ft q, aliirma.
tio vel negatio determinate
ncatur tamen hoc fm diucrlam
Iit vera vel
filia. Diucrli- 7
aut illuti idem nonfore dixerit
I ™
md dixerit juippim fore : alius arc r.
quanntatem cnuncia- , neccffc esi vt patet, alleium

Ooms.namin enunciationibus, in quibus dcvniucria- ipl orum dicer e verum, omms

fi affirmatio,vcl nevatio vtra
libus fubiedis aliquid vniucrlalitcr efl aut falfa tn talibus enim non
pridicatur, necef- fimul amba fuerint vera.
fc cltqXemper vnafit
vcra.l.affirmatiua vclnegatiua, ^refihcquidemdtcatfmurumaUquidMeveionon ANTL
‘ Lecta. & altera falla,qu»,f. ci opponitur. Dictum eft. n.lupra dicat hocidem
ipfumsnanifefium efl,tfuomd nec effe efl ve-
negatio enuciaiionis vniuerfalis.in rum dicere alterum ipforum, omms
qua aliquid vni- fi affirmatio vd novatio
ucr(alitcrprxdicatur,eft ncgatiua vera,velfa(fa rfl; ytra^;.njitm erunt
non vniucrlalis ,fed fimul m talibus.
particularis.St
dconuerfo,vi»ucr talis .ncgatiua non cft V el fic it aq; hic quidem, vt habetur in grico, pro-
direde negatio vniucrlalis allirmatiui.lcd bat confcquenttS prididam. Ponamus 'enim
panicula- q,fint
oportet fm prcdida.tj, vna carum iemper Iit
xis,4: iic duo homines, quorum vnus dicat aliquid
effe futuris,
** '- CTa/?^
altera falfaiin cjuic uncq; materia. Lt eadem puta CJ, Sortes curret.alius
vero dicat hoc idem ipfurn
beflio.t ra-
tio cft in enunciationibus lingularibus.quz non effe futurum fuppofira prpnifla pofirione.f.n, io
etiam c6- ,

Lcci i. W“ifloria opponiitur.vt fupra habitu tft.Scd in

enu-
fingularibus &
foturis contingit alteram effe veram,
Entm.dc fu cu honibus,in quibus aliquid pradteatur dc vniuerfali affirmatiuam vel negatiuam
, fequerur ij, neceffc fit
•w. quo ad non vmuetfalitcr.non eft neceffc alter eorum verum dicat, nonautem
g, femper vna fit ve- vterqur.quia non
*<Ti vtm ra & altera fit falfa, quia polTunt amb pottft effd , in fingularibus propofiliombus
tj>
f cfle limul veri, futuri»
vt fupra oftenfum eftJIt hoc quidem ita viraqj fit limul vera.f.affirmatiua
&
Ic habet qua- ncgatiua, fed hoc ,, ,
*d ^politiones qtixfunt dc pr* terito vcldc habet focum 'dum in indefinitis.
prylcn- Ex hoc autem q, ne-
ti.fed.li accipimus cniictationesq funt defuturo, etiam ecffc eft alterum eorum veni
dicere.fequitur, tp necef- conucrtibl
funiliter fe habit quitu ad oppolitiones lelii determinate vel effcvd
q dc vni-
liint non effe. Et hocprobat Uter,
uerfalibus velvniuerlahtcrvdnon confcquficcr, quia ifta duo c6uenibiliter
vlrlumptis. Nam cdfcquunf/.
in materia neccflaria o&affumatiup determinati lunt ^ verum fit id quod dicicur,& ira
Ut in rc.Et hoccfk
veri, ita in futuris ficut in prgtcritis& prxfentibus.nc- quod manifeftatconfequctrferdiccns.
gatiuiverofalfxjn materia autem impofsibtli i con-
ffamfivere tjuifinam diat im album^tut n5 album
OarioXn cotingenti vero vniuerfalcs funt falfx
par & • ef- arcy.
album^ut non album ejfe.EtfieSl album,
leptecefic eft
ttculares funt veri, ita in futuris aut
ficut in prxtcritiset non album veru vttque dicit afjirnundoyuu
pralentibus, in indefinitis autem vrraq; fimul
cft ve- non eilfalfum dicit,
&
faljum duit^to
negando,
fi
fi
cH.Qjjare necef-
&
ra
in futuris ficut in prafentibus vel
pnr emis , led in ft eft affirmationem, aut negationem veram vel fatfam effe.
lingularibus &
futunseftquadamdilsimilitudo.Nam ‘Hdnlergo aut efl, aut fis afortuna, neq-, '
;
VtHvtlfil. in priterttis &
prafentibus neceffc eft q, altera oppo-
eft quicaud,quod
aquefierivtcnon fieri pojjitjteq; ent, aut no erit
“ tar n quu nuam,
c,ttcrm 'natc fit vera & altera falla in quacuq;
P*»co4!
tcn«t 8r
rn * -
i! !
‘ n fingularibus
q lun t de futuro hoc nbcftnc-
fed omnia nccefjam cuemunt,
ac non fieri pofiit.
& nihil efl quod tque fieri
g,
ccfie,q> vna determinate fit vera
T^am aut is dicit verum qui affirmaut,
& altera falla. Et hoc autis.quinegamt iiuarcnoncs'i quequam omnino talis
quidem dicitur quantum ad materiam contingerem. .

natura. Etenim effit quod aque fieret, vel '*

Nam quantum ad materiam neceffariJ.&impobibilc non fient. Idjl
fimilis ro eft in foturis lingularibus
,
ficut in prifcnti-
’r
fiCr ‘ ^ BU£ 'sfic - **
” u* ^
priteritis. Hictn Arifto.mcntioncm fecit de
fi verum efl dicere quanum efl album.vdnoual- ahii.
^«Hiad «natena contingenti
,
quiailla proprie ad fingularia bumtnetcjjc efl effe album, vel non album, cr
» pertinet qui contingentereuemunt, album, fi efl
qui autem petfe vel non aibum,verum efl affirmare, vel negare,
&fi no efl,
mensitur,&
 -
*.

- v tK.t' ti i ifhr-irw i u s f*

” £%£*£&:rSfflffSSS
firmatioamautt £’ ^ ^(ni cl eft in pluribus ab co quod
r .....
eft in piucioribus,mG <p de-
Deinde cum dicit.
.* 53 I
nectraqucmneruqea prius Altar, t
oe^t.fimtliter.n. Tratcrcafi esi nunc aliquid album, vere quiffuam ,)1V I41&9
bbct.aut enim qui dicit verus cfl.autqm
emm nUnl maj isftc, vel f<m illud daiffet. Quare femperrffet vtnnft
afferusjfiet.fi
rcl fieret, vel no fieret. nrumhbtt quoduis eoru qua foda fiunt, effe vel fore . Qieod
diceretur
non ftc fe babttriut habebit. r- verum fi diceretur, Ixc effe vel fore, fieri no
Nam fi verum eft dicere g>
album fit, ex necclsitat e fi fiemper
effet
po-
nM™' poteft vt istud non fit, aut non oriatur, jl t quod fieri no
(equitur t» ita fitin re,& veru eft negare, ex
fi
ita elt tefl.vt non oriatur jd impoffibilcefl vt non fiat . Sed quod
8t ceonuerfo, quia, Ii
tate (equitur q, ita non fit. er-
q> («verum aifir- impoflibde efl quod non fiatjd fieri ncccffecH.Vniucrfa
in re vil non.ex necefsitatelequitur quotfjque
conuenibllitis appa- ro futura, neceffeeSl fieri J>uarc nilstl efl omnino
mare ve) negare.St eadem etiam d fortuna qusequam cucmet,
mentitur felfum dicens, ex fieri, atq-, non fien potcfl.Jicc
ret in falfo, qnia.fi aliquis quippiamcue-
fitin re ficut ipleafhr- fed omnia neceffario fiunt .Ham,fi fortuna
neccfsitate Icquiturtpnon ita
ita in re ficut ip- ncritqd non neceffario erit.
mat vel negat. Et i c6ocrfo,fi non eft
. t

Amplius efl album nunc, veru erat dicere prius, quo- AHtt.
affirmans vel negans fi
fe affirmat vel negat, (equitur q> quodhbet
huius rationis t Jis. S. ne- niam erit album.quare fiemper verumfuit dicere
mentitur. Eft ergo proceffus
Ratio. er n . ? (L.-n .>in *r /»1 nnriaflfl 1(1 nn^Uliri DUS IX
... esi, vel erit, non potest
hoc non
fiut docere quomam
verum ,uuuur,r
futuris fit vera vci
futuns neceffc eft q> oisalhrmansvel
falta, ncccuc
vel mia, -
x . • i: »/.mm vrl f.illnm.cxhocaut
vcrumvelfallum.exhocafit effe, vel non futurum effe ,
eiTcxVclnonfuturuntcflcjQuod quod autem non polett non fien,
negans determinatedicat
ftquif q. omne ncccffe fit effe velnfi effe, ergo, (i om- ipojfibile efl non fieri, & quod 'ipojfi bileetl
no fieri , ncceffe
T^tha tyt
determinate fit vcra.neceffe esi fien,o7a eTpo/[uifuturafunt, nec effe efl fien.
nis affirmatio ve! negatio
vtrumlibet, neque cafu erit, nam fi cafu,non ex neceffitate.
eft omnia determinate effe
vel n6 effe . Ex hoc coclu-
Lc&<m; Perquodtn- Poni fecundam ronemad oftendendu prididam
necefsitate.
dit viter ius rp omnia fintex
Quidam enim difsimilitudinem ducendo ad impofsibile.Si.n.fimili-
Triplex ge plex genus contingentium excluditur.
habet vetitas fallitis in prtfentibus &
& futuris,
uus cocing. contingunt vt in paucioribus, qui accidunt i cafu vel ter fe

ad vtrumlibet, quu fcquitur vt quicquid verum eft de prpfcnti, etiam rue-

fortuna. Quidam vero fe habent
verum de fu turo,eo modo quo eft veru de prilenti.
habent ad vnam partem q ad alia,
rit
(ctlicet n6 magis fe
lin-
euemunt Sed determinate nunc eft verum dicere de aliquo
& illa procedunt ex eleaiooe.Qujdam vero illud fieret
canefcerc in (cneftute, gulari quod eft album, ergo primo.i.ameij
Vtin pluribus, ficuthominem albu.Sed ea-
ex nccersita- album, erat verum dicere, quonii hoc erit
quod caulatur ex natura. Si autem omnia ergo,
contingentium cffet.Et ideo dem ratio vidcturelle in ^jpinquo et in remoto ,
te euenirent nihil horum fuit dicere, q> hoc erit albu, (e-
iplam permanentiam eo- fi ante vnii diem veru
dicit {nihil eft}quantum ad eoru qui fiat
contingentcr {neq; fit} quantu quitur q> femperfuit dicere de quolibet
rum qui permanent dicerede pnfentl
contingentcr ornantur funt cp erit. Si afit femper eft veru
ad produQionem eorum qu*
minori parte (luem qm eft , vel de futuro q. erit , non pot hoc no effe , vel
{nec cafu} quantum ad ea qui in patet , quia
ad ea qui fe non futuru effe . Cuius confequentip ratio
paucioribus {nec vtrumlibet} quantum effr,
iftaduofunt incopolsibilia q> aliquid vere dicaf
habet iqualtter ad vtruq;.f.effe vel
non effe, Sr ad neu-
indudiiur in fignificatione ver-,
trum horti (unt determinata , quod
fignificat cu ra fub- & q, non fit.Nam hoc
verum effe id qd Indufum
eo enim quod eft magis vt fit id quod dicitur.Si ergo ponitur
Dcfut.ma. dit {nec crit,nec non erit.} De pot effe quin il- lign vt. m
dicitur de prxfcmi vel de futuro , non
.

dcrer.ad v- poflumusdetcrmtnate
determinatum ad vnam partem, non poteft non
nmn pari. medicus de ludfit prifens vel futurum. Sed quod
verum dicere q. hoc erit vel non erit, ficut
licet forteex idem fignificat curo eo quod eft impofsibile qon
fieri,
conualcfcente vere dicit, ifte fanabiror, hgnineat
mpediatur . Vnde ac Pni- Et quod impofsibilc eft non fieri, idem
fieri.
aliquo accidente eius fanitas i
Lcdio io.
tp futurus cum eo quod eft ncceffc fieri, vt in fecundo plenius dt-
&c6m. <4, lofophus dicit in Secundo de Generatione omnia.qui futura Ledio.
habet propo- cetur.Sequitur ergo ex premisfis q>
quis incedere non incedet.De eo.n.qui vltcnus q. nihil
fieri. Ex qno feqoitur
funt.ncceffe eft
vere poteft dici,
fitum determinatum ad incedendum «
impediaf eius fitncq;advtrulibct,neq;icafu,qi illud quodacciait
cuipfe incedet, licetper aliquod acc.d<s paucioribus. hnC
vtrumlibet proprium e t i cafu, non eft ex nccefsitate,(ed vt in
inceffus.Sed cius, quod eft ad primum 'If
Ad Vtramll quam adal- autem relinquit pro inconucnicnti.ergo «e
determinatur magis ad vnum
n, quia non dctcrminaiurui4g»»-«
q>
»* i
-
verum fuerit de-
bcc^prifi. . r-.a J— Aie, neo: erit, nen
neq; n, ent.neq; falfum,f.q> omne quod eft veru effe ,

terfino pofsit de eo determinata dici q>

futurum. Adcuiuscuidcnnam
Notandum
tcrminitedicerc effe
q, non erit Quomodo
autem fequatur n> nihil fi: ad
.
confidcrandu eft, cum veru hoc fignihcct.vt dicaf
hypothefi mamfcftat fubden s.-
primiffa nypwuiw
ex prxmiua
vtrumlibet cx
q>,
VtrumllDCt aliquid verum, quo
determinate fit vera, aliquid effe quod elt, hoc modo eft
n, .fiols affirmatio vel negatio
negat dicat ve- habet effe. aut aliquid eft in prilenti habet effe
Cum
oportet q, vel ille affirmat vel ille qui
q in lcipfo, ideo vere pot dici de eo quod eft : fed qoi-
&
rum,& fic tollitur id quod elt ad vtrum liber, quia,!! i ei-
n c n ~ <.f} mto
‘nSraiSt diu alquid
Hliuutusvi
< .

el^
••
I..-
turt^ondutteft i n feipfo ,tft aurf
.

i,
.

sj
Aliquid e(fe
i
J ‘
infua caula
CStingit in tripli .iter.
pluribus.

fuu effe^6,quaf tam€ impcdin poteft. y

nde & h oc de
*d.rminate fit vmn * altera falfa^vt difhim eft. Sccun- Scficdehnc
terminatu tl! in (ua caufa.led mutabiliter,
ver*
 51 LIBER T A./ MV S 54

Q
ver* dici potefl, hoc erit , led non peromnimodl cer- yaergocitiugunlincoutnicuabtt funt,et huiuf-
titudinem. T nux t.
eruo aliquid cftin fua caufa pure in pote- modi alia,fi omnis affirmationis.ct negationis, vel
tia.qu* etiam non magis eft determinata ad vnu.qul in his, qua de vniuerfalibus dicitur vmuerfalitcr,
ad aliud. vnde relinquitur q> nullo modo potefl de ali- vel in his qua funt fingularia , neceffi cfl oppofi tarum hanc
quo eorum determinatcdici q» fit futurum, neq; fit auidc veram effejllam vero ftlfam,mhd autem vtrumli-
Tei non Iit. Deinde cum dicit. beteffc in his.qua fiunt fidoUejfe ,&fieri ex necejfitate.
At(T. M vero neq; dtc ere qutfquam pateti neutrum ejfe veri,
veluti neq; for e, neq ; non fore.
Quare non oportebit neq; confidere neque negotiari quonia
,

flboc facimus erit hoc fi vero non,boc',non erit.

ANTI* M
tcre, vt
nero nec quoniam neutrum verum esi contingit ii- Oftiderat fuperius Philofophus ducedo idincS- Lcftfo, ia<
quoniam neq; etritstnq; non en t. ucnicnsquodnoneftfimilitcr verum vel lallum de-
Oftcndit,q> ventas non omnino deeft in fi iigulari- terminate in altero oppofitorum in lingularibus, &
bus futuris vtriq;oppofitorum, in primo proponit, qd futuris, ficut fupra de aliis enunciatiombus dixerar,
intendit dicens q.
,
non cfl verum dicere, q> in talibus nuncautem oftenditinconuenientia ad qu* adduxe-
alterum oppofitorum non fit verum, vt fi dicamus cp rat efleimpofsibilia.Et circa hocduo licit.Primoofte
neq; crir.ncq; non erir. Secundo ibi. dit impofsibilia ea qu* fequebantur, Secundo con-
tu AKC1. Trimo naquc cum affirmatio vera non esi, negatio vera cludit quomodo circa h*c le veritas habet, ibi {Igitur
non erit, dr eum, hac cfl falfa.jit vt affirmatio non fit vera. efle quod efl.fCirca primum tria facit Primo ponit in-
ANTI. Trimum, n. cum fit affirma no falfa, erit negatio non ve- conuenientiaquz lequuntur.Sccundo oftendithxc in Lee a/.
ra,&cu hac fitfalfa, colingit affirmationem ejfe no vera. conuenieotia cx prxdifla politione lcqui.'ibi {Nihil, n,
VcrJt.oTno Probat propoli tum duabus rationibus Quarti pri- . prohibet.}- Tertio oftendit efle impolsibilia inconue-
Aon decflc ma talis eft. Affirmatio 4t negatio diuidunt verum & niftia memorata, ibi {Quod Ii h*c pofstbilia nfl funt.}
invrroque falfum,
quod patet es definitione veri & fatfi.Nam ni- Dicit ergo ex prxdi Ais rationibus concludens qihxc
•ppo.i.ra.
hil aliud eft verum
q efle quod ell,vel nfi efle quod n6 inconuenientia fcquuntur.fi ponatur, q> neceflcltt op-
eft.Sc nihil aliud eft lalfum
q eficquod non eft, vel non politarum enunciationum alteram determinate efle
efle quod eft.fli fic oportet q. fi affirmatio fit falfa, rp
,
veram, & alteram efle fallam fimiliter in fingularibus
negatio fit vera,&’ i conutrfo.Scd fm prxdiSam po- ficut in vniuerfalibus, qifcilicet nihil in his, qu* fiunt
litioni affirmatiocft falfa, qua diciChoc erit, neq; ta- ad vtrumlibct,fcd omnia (int & fiant ex necefsitate.
fit

men negatio eft vera, A fimiliter negatio erit fal(a,affir
nutionencn‘csiftemeyera,ergo prxditla poGtioeft
impolsibili.fcillcet q> verius defit vtriq; oppofitorum.
Secundam rationem ponir.ibi.
AICT. Etmfuperftvera quijpum dicit elbuquodpiameffefi.
mul &
magnum,neceffee\je vtriq; , cr fi veridici! crasfo-
re, oportet illud crasforo , Quod fi neque erit cras, neq; no»
erit, non erit id in ratione rerum ,qnodaque fieri, atque non
fieripotesl.veluti naturalis pugna. Oportet tnimneq;fieri,
neque non fieri pugnam nauci em.
ANTI. -ddhacfi verum eil d:cerc,quoniam album efi, cr BU-
gnum, opertet tffe vtnmq;Ji vero entcras,oportet effectas,
doi“ m fi autem neque critjiequcnon erit crassum erit vtrunhbet,
vt naualc bellum, oportebit enim neque fieri naualc bellum,
neque non fieri.
Quwaliseft. Si verum eft dicere aliquiddequitur
qi illud fit, puta G verum eftdiccre q> aliquid fit ma-
gnum & albu,fequitur vtraq; efle, & ita de futuro ficui»
de prxfenti. Sequitur enim efle cras,fi verum eft dice-
aw - 1
Et ex hoc vlterius inducit alia duo inconueniitia, quo-
rum primum eft,qi non oportebit de aliquo confilia-
ri. Probatum eft enim in Tertio Ethicorum qi coGliu Lee. 7. c. f.
,
non eft de his,qu* funt cx neccfsitate,fed folum deco- Confilium
tingentibus, qux poliunt efle & non ede. Secundum <*e quibus,
inconueniens eft, q> omnes aAiones human*,qu* lunt
propter aliquem finem, puta negotio qu* eft propter
,
aliquem finem, puta negociatio, qu* eft propter diui-
ti as acquirendas erunt fuperflux,quia fi omnia ex
ne-
cefsitate eueniunr,fiue operemur, Gue non operemur»
erit quod int£dimus.Sed hoc eft contra intentioni ho-
minum, quia ea intentione videntur cdfiliari St nego-
tiari vt fi h*c faciant,erit talis finis, fi autem facium ali.
quid aliud, erit alius finis. Deinde cum dicit.
HibdcnimprobibctCrarmot vfq; ceties centum, vnum ucr.
boc fore,alterum nonforesikere,vt nec effatio ipforum eue-
uiat alterum, quod quidem vere tunc diceretur.
Hihil.n.prohibet in millefimum annum hunc quide di- ANTI,
cere boc futurum effidUum vero non dicere. Quare ex ne-

re q> erit cras, ergo/i vera eft prxdidU pofitio dicens, cejfitate erit quodltbet eorum ,
quod tunc ab co verum
<p neq; craserir.neq; nonerit, oportebit neq; fieri, neq; erat dicere.
non fieri, quod eft cotra rationi eius, quod eft ad vtrfi- Probat q> difia inconuenientia confequlturexdi- s t -s

liber, quia quod eft ad vtrulibet fe habet ad alterutri!, Aapofitione .Et circa hoc duo facit. Primo oftendit
vt naualc bellum . Et ita ex hoc fcquitur idem incon- prxdiAa inconuenientia, fequi quodam pofsibtli pofi-
ini»® neniens quod in prxmifsis. to,fecundo]oftendit,q, eadem inconuenientia fcquan- - l u
Lictio Xi iii.
turetiamG illud nonponatur,ibi{At nec hoc differt.}
Dicit ergo primo, non eflet impolsibile tj> ante mille
Non omnia ex necesfitare euenire declarat, frd quzdam
contingenterde cuius contingenti* radice ab expofi- «nnos quando nihil apud homines erat prxeogitatum
tore mulu dicuntur vdprxordinatum de his,qux nunc agunt, vnus dixerit
UC>< Ea igitur abfur da /jua eueniuntjiac funt,& iUmfmodi <phocerit,putaq> ciuitas talis fubuerteretur, 'alius au-
dii* extera, fi neceffe cfl emuuiationum bppofitari tam in vni tem dixerit q>hoc no erit.Sed , fi omnis affirmatio vel
vcrfitlibut vninerjali ter, quam in fingularibus altera vera, negatio determinate eft vera, neceflc eft.ij arabo de-
s,cf‘.
pu altera falfamefje, nihil uiqud in his ejfe que fiit.qnod pque terminate veru dixerint , ergo neccITe fuit quodlibel
fieriatq;non fieri poffit,fedeffe, ac jieri nccejfario cunila. eorum ex necefsitate euenire: & cadi ratio eft in oibua
Quare nec cofultare opus cfl, nec aggredi ve-
res agendas , al iis, ergo ola ex necelsitatc eueniut. Deinde cu dicit.
lasti
fi boc quidem fecerimus, euenittbocfi hoc, vero nonfe-
eerunus,euemethoc.
M vero neq; quicquam refert ,fiquippiam dixere con-
tradiSionc tpfam,vel non dixere. Talct.n.itarcsipfaifife
uct.
 ,

1 5 T KKl H l H.M E V^l Jt S 1*

beber c& [i non alter quicquam affirmabit alter negabit. ro no erit aliqua vtilitas per luafionis ,
nec cfiminatio-
Tgpncm quiaafjirmatio ditia, cfl,autnegatio,idco res erit, nis.-ncc permutationis,! ut remunerationis, quibus ho-
aut noerit, neq; magis fi ad annos vfq; centies centum, qua mines alliciuntur ad bona & rt trahuntur a malis,*; fic
quanto tepore fore, aut non fore dicat Quare fi in omni ti-
. euacuatur tota ciuilis fcientia . Hoc ergo Philofophus
po re comraditho fic fe habebat, vt al tera pars tpfius fit Vc- accipit pro principio manilc do, 9, horno fitprincipiu Agen.fiml
raasecejfe erat hoc fieri, cr vnuquodq; eorum qua fuere, fic futuroru non cd autem futurorum principium ni(i per confido.,
femper fefe habebat,vt nece/fario fist.lfa fi vere quifpii di hoc q» confiliatur,& facit aliquid. ea. n.quc tgunt abfqj
xil hoc forefieri nequit, vt no oria! ipfium atq ; eueniatr&fi confilio.non habent dominiumfuiaSus quafi libe-
euenit^stq; cfi ortu femp er antea veru erat ipsu dicere fore. re indicantes dc his , qu* funt agenda, fed quodam
k XTI. jtl vero neque hoc differtft aliquis dixerit coniraditho- naturali indinfiu mouenturad agendum, vt patet in
uem hoc, vel non dixerit Msmfefium efi enim quoniam fit
. animalibus brutis Vndeimpolsibileed quod fupracd-
fi habent res, etiam fi non hic quidem afjirmauerit , ille ve- clulum td,Q> non oporteat non agete vel cofiliari. Et
ro nega ner it. Tfon enim propter negare,vel affirmare, erit fic etiam impofsibile ed illud <x quo fequebatur.f.9,
vel non ertt, nec in millefimi anni magis quam in quanlo- otnnia ex necefsitate deuenianr. Deindecum dicit.
libet tempore . Quare, fi in omni tempore fic fehabeat , vt Etommnoid quodfimilster effeustq;noneffepotel\,efie T.
vnum diceretur vrrc,necej]ecrat hoc fieri ,&vnumquodq; inter ea qua non femperfunt atlu,I n quibus vtrunq„& ef
torum qua fiunt, fic femper febabeat, vt ex nectffitatc fic- fi inquam &
non effe contingit, quare fieri &
non fieri. &
ater
. . ret. Quando enim vere dicit quis quoniam erit, non pol non Et quoniamefl omnino in bis, quatio femper aflu funt, t.

fieri, & quodfaSii eH,veru erat dicere femper, qurnua erit. poffibile c(fc,& non effe fimiUtcr.in quibus vtruque contin -
Odendit q> idem ftquiiar fi illud polsibilc non po- git effe & non efferfuare fieri & non fieri.

natur. Nihil enim diflert quantum ad reru eiiflentiam Odendit idem etiam in aliis rebus Maniftdum ed .

vel euentuir>,li vnoiffirmintehocede(uiurum,ilius enim etiam in rebus naturalibus cdequ*dam,qu*n6

ncgaucrit vel non negauerit. ita enim fe habebit resfi femper aflufunt,ergo in eis conucnit ede&nonefle,
Noflrfl af- hocfaSum fuerit,ficurfi non fadum fuerit. Non enim «fioquin vel femper edient, vel femper non edent . Id
propter nodrum affirmare vel negare mutatur curtus tutem quod non ed, incipit c(fe aliquid per hoc q> fit
non mutae
rerum, vt fit aliquid vel nolit, quia veritas nodreenu- illud, ficut id quod noncd album, incipit ede album
res.
non ell cauli exidenti* reru , fed potius ec6-
ciationis per hoc fit album. Si autem non fiat album perma-

uerfo Smilitcr etiam non differt quantum ad euentii

. net non ens album. Ergo in quibus contingit ede&
eiusquod nunc agitur vtrum fuerit affirmatum vel non ede, contingit etiam fieri & non fieri . Non ergo
negatum ante millefimu annum vel ante quodeunq; talia ex necelsitatefuntvcl fiunt, (ed ed in eis natura
tempus. Sic ergo , fi io quocunque tempore pratterito posfibilitatis ,
per quam fe habent ad fieri & non fieri,
ita fe habebat vetitas enunciationu , vt necclie edet q> ede&nonede. Deindecum dicit.
alterum oppolitorum vere diceretur , & ad Hoc quod Et rerum complures ita Jefe habentes ipfis oculis cerni- Aicr,
neceffe eft aliqu id vere dici, (equitur necefle (it illud mus,H am vt hoc exipio percipistur,vefi imentu hoepoffi-
ede vel fieri, confequens ed q> vnfiquodq; eorum qu* bileeftfcindi , & non fc indetur, fcd tempore poli contere*
fiunt, fic fe habeat vt ex nece(sitate hat . Et huiufmodt tur. Similiter irnon fcindi poffibile efi . Tfoncnrmpoffet •
confcquentix rationem afsignat per hoc 91 (i ponatur temporepofl contritum foreft fandi mn polfet . Quare & , ,

ali quem vere dicere 9, hoc erit, non poted non futuru in aliis ita cR rebus, qupcunq talem potentiam fubeunt. Si
;

effe. Sicut luppolitotj. (it homo, non poted non ede
animal rationale mortale.Hoc enim fignificatur,cum
dicitur aliquid vcredici.fciiicet quod ita fit vtdicitur.
Eadem autem habitudo cil eorum, qu* nunc dicun-
tur, ad ea,quz futura funi qu* eram eorum ,quz prius
dicebantur, ad ea , qu* funt przlcntia vel prxterita, Sc
ita o mn ia ex necelsitare acciderunt, & accidunt, ac-
cidenr.quia quod nunc fa&um ed in przfenti, in prz-
terito exiden s femper verum erat dicerc.quomtm erit
igitur inquam hf c fieri nequeunt, patet non omnia neeefia-
r io, vel effe, vel fieri fed quadam talia elfe, vt eque fieri, atq;
non fieri poffint,de quibus no efi magis affii matio ,
qua ne-
gatio vcra,qupdam effe huiufmodt vt tpforum magis qui-
dem plerunque alterum eueniat ,po]Jil tomen ti- alte-
rum eue nireutlterum vero non cucnire.
& vtc multa nobii mamfcSatfunt fic fe habentia, vt quo- A M Ti.
niambac vellem poffibile efi incidi , &
non incidetur ,fei
prius exteretur, fmiliter autem et non incidi poffibile efi,

futurum. Deinde cum dicit. mn enim effet eam prius exteri, nift poffibile effet non indici.
Alt T. Si enim hac effe nequeunt, yidemur enim principium fu- Quare &m aliis flendis quacunque fecundum potentiam
lurori, ©• deliberando quippiam atq; agendo. bkiufmodi dicuntur jnanifefium efi quoniam non omnia er
Quod fi hac nonfimtpojjibiUa Videmus*. effe princi-
. neeeffitate, vel fiunt , vel fiunt, fed alia quidem vtrumhbet,
ANTI. ' pili fut uror u, et ab eo quod cofutlamus atq; agimus aliquid. & non magis vel affirmatu>,vel erit negatio vera alia ve-
Odendit prxdi&aede impofsibilia: Et primo per ro magis quide et m pluribus alterum, fed contingit fieri et
rationem. Secudo per exempla fenlibilia.ibi -{Et multa alter.vnalterum vero minime.
nobis manifeda Stc.} Circi primum duo facit . Primo Odendit propofitum per (enfibilia exfpla. Sit enim
odendit propofirutn in rebus hutnanis,Sccundo etiam puta vedis noua , manifedu cd 9> eam pofsibite ed in-
in aliis rebus, ibi^Et quoniam cd omnino &c.}Quin- cidi,quia nihil obuiat incifioni nec ex parte ag(tis,nec
tum autem ad res humanas odendit ede impofsibilia ex parte patientis. Probat autem q>flmul cum hoc 91
qu* diSa funt, per hoc , ij homo manifede videt ede pofsibileedeam incidi, pofsibilecd etiam el noinci-
principium eorum futurorum, qu* agit quafi domi- , di eodf modo quo Cupra probauit duas indefi niras op-

nus exidens fuorum a&uu.&in lua potedate habens petitas edefimulvcras.f.per affumptionemcontrarij.
«gere vel non agere, quod quidem principium fire- Sicut enim pofsibilecd idam vefie incidi.ira pofsibilc
Homo dfis m oueatur, tollitur totus ordo ciuerfatiomshuman*, edeam exteri, ided verudate corrumpi. Sed fi exteri-

ad .fuorum 8t omnia principia philolophi* moriLt. Hoc.nJubla-* tur non inciditur, ergo vtruque pofsibilc cd.f.tl incidi
 * &
fl II t e K r
C( *on Incidi. Ex hoc vniuarfiliter concludit, <f in iliii
faturis, qua non (untin aelu femper , fed funtin poti-
tis, hoc manifeftura eft , <$ non oit ex necefsitate funt
vel Sant,fed eorum qupdi funt ad vtrumlibct.quz no
fe hnt magis in affirmatione veJ negatione , alia veto
funt in quibus alterum eoru cotingit vt in pluri bus.fed
tn cotingit ctii.vt in paucioribus, q> altera pars fic ve-
ra, &
non alia , qux.Cnon contingit vt in pluribus fic.
Eft autem confidrrandii q> ficut Boethus dicit hic
,
cAmrnto, circa pofsibiledc necefliritidmerfiiiode
in
enim dixerunt ea fm cuen-
•liqui funt opinati./ Quid!
Diodorus.
tum, ficut Diodorus, qui dixit illud efle impofiibile q<f
nunquam erit, ncccfTariu vero quod femper erir, pof-
fibilc vero quod quandoq; cnt.quadoq; no erit. Stoi-
feokL ci vero dixerunthocfm exteriora prohibftia. Dicunt,
enimneceflarium ede illud quod non poteft prohi-
beri quin fit veru , impofiibile vero quodfemper pro-
hibef i veritate, pofsibilc vero quod poteft prohiberi
vel nfl prohiberi. Vtraq; afit dilhndio videtur efle in-
Irnprob. Competcns.Nam prima diftindio eftlpoftcnori .non
ver. prine.
eni m aliquid eft neccfsaiium,quia femper cnt,fcd po-
Sccnndar.
tius eft neceflairum, fle idem pa-
ideo femper erit, quia
autem afsignario eft ab exteriori,
tet in aliia.Secunda
fl opinio.
quali peraccidens.nb enim ideo aliquid eft necelsariii»
quia oon habet impedimentum , led quia eft necefla
rium,ideo impedimcntu habere non p6t . Et ideo ali)
melius ita dixerunt fm natui a rerum, vt.f.dicatur illud
ncccfsarium,quo J in ftu natuti determinatum eft lolu
d quod eft determinatum lolii
efTc.impolstb; le autem
•d non effe.polsibilc autc quod ad neutru eft omnino
determinatum, fiuefe habeat magis ad vnum quam
ad alterum,fiue fe habeat «qualiter ad vtrumq;,quod
dicitur cbnngcns id vtrumlibet.Ct hoc eft quod Boe-
Philon.
thus attribuit Philoni. Sed manifefte hac eft lententia
•
Arido.
Ariftjn hoc loco. Alsignat enim rationem pofiibilita-
tis 8£ contingentia, m
his quidem, quarlunt i nobis ex
co,<p fumus confil>atiui,m aliis autem ex eo q> materi»
ad v trumque oppolitotum.Sed vid tur
eft in potentia
hac ratio non cfTclufnciens. Sicut enim in corporibus
Corruptibilibus materiainueniturin potetia fe habens
ad efTe fle non cfle,ira etiam in corporibus caeleftibus
inucnicur potentia ad diuerfa vbi,fle tamen nihil in cis
cucnic contingcn ter,feb luium ex necelsitate.Vnde di -
Icfrorrfio
cendu cftpppoltibimas materia ad vtriiq^fi corouni-
pofcibiUcot
ter loquamur, non eft lufftciens ratio contingentia nili
materi ab
etiam addatur ex parte potenti* a&iuz <p non fit om-
vrruuiUbcc
ruoniin^. nino determinata ad vnum. ahoquinfi ita fit determi-
nata ad vnum quod impediri non poteft, conlequens
eft <p ex nerctt nate reducat in actum potentiam pafsi-
uam eodem modo. Hoc igitur quidi attendentes po-
tuerunt,!], potentia, qua eft in ipfisrebus naturalibus,
ax aliqui cauia determinauad vnu
fortif necclsitatf
quam dixerunt fatum . Quorum Stoici pofuerunt fatu
in quadi fenefeu c6m xtione caularum, fupponentes
jwia.
omne qd in hoc mudu accidit habet cautam , caufa
9 intclledtus fle voluntas vtuntur viribus (cnfiriuis. Mani-
aut pofita neceffe eft effedlu poni. Et,fi vna caufa per
fe nifufficit multz caul* ad hoc edeurrentes tccipiut
rationem vnius caufa fufficientis.Se it» codudcbac ip
omnia ex neccfsitite euepiunt .Sed hanc ronetn foluit
Ltc.i«.c.f. Arn.in.6. Vtct, interimens vtriq; propofitionu aflum-
&7Jet<.
ptarum.Dnit enim tp non omne per le habet caufam,
'«(Wt.
PUm. fed folum iludquod eft per fe. Sed illiud quod eft per
accidens non habet caufam, quia prope n6 eft ens, led
magis ordinatur cum oon ente , vt etiam Plato dixit.
q
n./ m y t i*
Vndc efle mulicum habet caufam, & fi militer efle albu,
fed hoc quod eft, album, efle muticum, non habet cau- Pofita dp
fam, & idem eft in omnibus aliis hmdi.$imiliter etiam efeflua.
falfa, q> pofita cauli cui fuffi cienti , nec efle eft
hzc eft
cfl.Sumponi.non enim omnis caufa cll talis etiam li
I ufBciens fit.q, eius effectus impediri non pofsiti ,
licut
ignit cll fufficiens caufa combuftionis lignorum, fed
tamen per cflufionem aqua impeditur combuftio, fi
aut vtraq; propofitienum pradiSarura effet vera, in-
fequeretur omnia ex necefsitate cbtingere.
fallibilitcr
Quia, Ii quilibet effcSus habet caufam, eflet effectu,
eft futurus poft quinq; dies, aut poft quantucuq; tem-
pus , rtducerc in aliqui caufam priorem,8t fic quoufq;
eflet deucnire ad caufam, qua nunc eft in przfenti, vel
iam fuit in prztento.fi autem caufa pofteaneceflceft
erteflum poni per ordini caularum, deucniet necefsi-
tas vlq; ad vltimum eflcSu.Puta fi comedit falfa, fitiet,
lilitiet, exhibit domum ad bibendu , (i exhibit domu,
occidcf i latronibus , quia ergo iam comedit falfa, no-
eum occidi , fle ideo Arittadhoc excludendi
cefle tft
oftendit vtraq; pradkftarum propulitionum effefal- Obicdlv.
fam.vtdiSum eft. Obiiciuntautem quidi citra hoc
omne per accidens reducitur ad aliquid per fe. St ita
oportet tffcdum qui eft peraccidensreduciinciufam
Rcfponflo.
pcrle. Sed nonattenduntqiidquodeftperaccidis Elie acti,
p
reducitur ad per fe, inquantum accidit d quod eft per redu ad .
fe.licut mulicum accidit Sorti.fle omne accidens alicui per Ce.
fubicifto per fcexiftentiXt fimilitcr o< quod in aliquo
cftectu eft per accidens cflfideratur circa aliqui effo-
fium per fe , qui quantum ad id quod per fe eft habet Lce.S.eT.t«.
comcn * i»
caulam per fe, quantum autem ad id, quod ineft ei per Lee r. k*
accidens non habet caufampcr fe,fedcaufam per ac-
cidens. Oportet enim effcAuproportionalitcr referre
ad caufam fuaro,vtin.ij.Phjficoru.8iin.v.Metaphy- opinio dt
fica dicitur. Quidam vcrononattendentesdifteren- fatum.
tiam cffcSuu per accident St per fe.tiuuerunt reduce
re omnes affcSus hic inferius prouenientes in aliquam
caufam per fr.quam ponebant virruttro efle ccelcftiu
corporum, in qua ponebant latum.quam vim politio-
nis fy derum appellabant . Sed ex hac caufa non poteft Impug.
proucnirc necclsitat in quibus qua hic agu nt ur. Multa Qnvnon
enim hic fiunt cx intelleSu Sc voluntate, qua per fe St lubduntur
dirc&c non lubduntur virtuti coelcftium corporu.cu eele. vir.
enim iniclleSus fiuie ratio, St voluntasqn* tft in ratio-
LcAlo.7 H
tn .t. tertlj
ne, non lint aSus organi corporalis.vt probatur io lib. libri Intel,
de Aia, impofiibile cll ip direfte lubdarur inietleSus flt volun.
fcu titio voluntas virtuti ccrleflium corporu.nulla aflui otga.
St
enim vis corporalis poteft agere per fe, niu in ri cor- cor.
porei . vires autem ienfitiu* ioquatum funt iftus or-
ganorum corporalium per accidens fubdunf a&ioot
Lc.e icrtlfl
ceeleflium corporum.Vndc Philofophus in hb.de Ani-
li.rt l.c ,r.
ma, opinionem ponentium volutatem hominis lubii- IiiteLStv.
ci motui cccli afcnbit his , qui no poncnbant intelleSu lnm, lubuL
diflerei fenlu-indireSc tamen vis cexlcftiu m corpoiA coruae.
redundat adimclleSum Se voluntatem, inquimum.r.
fcSura autem cll ip pafsiones virium fenfitiuarum 06
inferunt necersitatem rationi fle voluntati.Nam conti-
nens habet prauts concupilcentias.fed non deducitur,
vt patet per Philofophum in.7. Ethicorum . Sicigitur
Lee. 4. «a.S
cx vinutc ccrldhum corporum non proucnit necefsi-
tas in his qua per ratiooem flt voluntatem fiunt. Simi-
liter nec in aliis corporalibus effeftibus rerum corru- Per ttclev
pobiliu,in quibus multa per accidens eucuiunt. Id afit duci ia e*.
 8

}* 1> E R /
„ K; quod eft per accidis , non poteft reduci vt in caufam
t «. t per le in aliqua virtuti naturalem quia virtus naturx
,
i. Je habet ad vnnm.quod amem eft per accidens non eft
vnum.vnde&fupradi&umcft,q>hxcenunciaiion6
diuercuUi
Vn * Jortcs mu ^ CDS > quia non fignifteat vnu.
romfcicau.
Et ideo Philofophus dicit in libro de fomnode vigilia,
calefle re. q> rouha, quorum figna prxexiftunt in corporibus cee
duci inite!, lcftibus, puta in imbribus & tipcftatibusndcueniunr,
Et quanuis iBud etia
quia.f.impediunttir per accidens .
impedimentum fm lecdfideridu reducatur in aliqui
caufam cocleftem, tamen concurfus horum, cu fit per
accidens, non poteft reduci in aliqui caufam naturali-
ter agentem. Sed conliderandu eft, q> id, quod eft per
accidens, poteft abintelle<3 u accipi vtvnum, ficut al-
bu effe muGcum,quod quiuis fm fenon fitvnum ,m
intcllefius vt vnum accipit, inquantumXcomponcn-
do format enunciationem vnam. Et fm hoccAtingit
id quod fm fe per accidens eueni t & cafualiter reduci
in aliquem intellc&um prxordinantem, ficut concur-
fus duoru leruorfi ad certum locG eft per accidens
cafualis quantum ad eos.cumvnus eorum ignoret de
Opinio, tlio.pot tn effe per fe intero J i domino.qui vmiq; mit-
titad hoc <p in certo loco fibi occurrat. Et fm hocali-
rl e KtA S 60
pertinet ad ordinem loci . Et ideo quilibet eoru videt
eos,qui iuxta (efunt ,
& aliquos eorum qui eos przce-
dunt , eos autem qui poft fefunt videre non pottft. Si
autem effet extra totum ordinem trifeuntium, vtpote
in aliqua excdfa turri coftitutus,vndc pollet tora viam
quidem fimul omnes in via exiftentes,
videre, videret
non fub ratione prxcedentis tk fubfcquentis , in cora-
paratione.f.ad eius incuitum/ed fimulomnes viderer,
& quomodo vnus eorum alium prxcedit.Quia igteo- Cognl.no.
gnitio noftra cadit fub ordine temporis, vel per fe, vel
JjjJ
per accidens, vnde & anima incomponendo Aedhii-
dendo neccffc habet adiungere tepus, vt dicif in . 3. de
Anima, confequens eft quod fub ctus cognitione cadat
resfub ratione prxfemi pr;terin& futuri. Et ideo pr»
lentiacognofeittanquaaduexiftetia St Icnfualiqua- ciuico. a-,
liter perceptibilia, prxterita aute cognofcit vt memo-
rata, futuraaut non cognofcit in Iciplis , quia nondum
funt,fcd cognolcere ea potincaufis luis per certitudi-
nem quidem, fi totaliter in caulis fuis fint determinata,
& vt ex quibus de neccfsitate euenienr ,pcr coniecturam
autem fi n6 fint lic dcterminata,quio impediri no pof
fint, ficutquxfunt vt in pluribus. Nullo autem modo,
fi infuiscaufisruntomninoinpotftianonmagisde- ...
.

qui pofuerunt omnia qujciiq; in hoc mundo aguntur terminata ad vnum q ad aliud , ficut qux lunt ad vtru-
qux vidftur fortuita velcafualia reduci in ordi-
•tiaro libet.Non enim eft aliquid cognolcibilcf m
<3, eft in po
Cogn aflo.
®ia reduci, nem prouidentir diuimr, ex quadicebam dependere lolumfmip eft in aQuvt patet per Philofo- Lectio.
tcntia.fed
idiuia^ul. fatom.Ethocquidemaliqliiftulti negauerunt.iudican phum.ix.Metaphyficx. Sed Deus eft omnino extra cumco. y. 1
Opinio. ial. tes deinttUcSu diuino
admodu inttlle&usnoftriqui ordinem tcmporis,quafi in arce zterminatis conftitu-
lingularia non cognofcit .Hoc aut eft falfum, nam in- tus, qux eft tota fimul , cui fubiacct totus temporis de-

Proba.
telligere diuinu& velle eiui eft iplum effeiplius. Vnde curlus ,
fm vnum & fimpbcem eius intuitum & ideo
ficut effe eius fua virtuti comprehendit omne illud q<T vno intuitu videt omnia , qux aguntur f m temporis
qaocucj; modo eft , inquanrum.f.eft per parricipatio- decurfum, St vnGquodq; fm (f ell in feipfo exiftens,
Ciprchen. emipfius.itactiam fuum imclligere&fuumintclligi- non quafi fibi futurum quantu ad eius intuitum.prout
" *J ’* ec m rtll cndit omnem cognitionem, & omne co-
? P eft in ioloordine fuarum caularum quamuii St ipfum
l£'iuinit
gnoftibile.ii fuim velle 8e fuum volitum comprehen- ordinem caularum videat , led omnino xternakter -
*
dit ofm appetitum, et omne appetibile quod eft bo- fi videt vnumquodque eorum qux funt in quocunq;

num, vt.f.ex hoc iplo ij aliquid eft cognolcibile cadat temporcjficut oculus humanus videt forti federein
fub cius cognitione, & ex hocipfo q, eft bonum cadat feipfo,n6in caufa fu». Ex hoc aut q, homo videtSor-
fub eius voluntate , ficur ex hoc iplo q> eft ens aliquid tem ledere non tollirnreiuscontingentia qux refpicit
cadit fub eius virtute adhua , quam iplcpcrfcsfte con»- ordinem cau£c ad effeft um.tamen vcrifsime & infallt-
prehendit cum fit per intelleSum agens. Scd.fipro- biliter videt ocutishofs Sortem ledere du fedet, quia
ObicAio. vnumquodque prour eft in feipfo iam determinatum
uidentiadiuinafitper ft caufa omnium, qux inhoc
mundo accidunt , laltem bonorum , viderur q> omni» eft.Sic igitur relinquitur, qudd Deus ccrtifsime&in- CSring.re.
e x nece ^' tltc *cci Jan t. Primo quidem ex parte (cien- fanibilirercognofcat omnia, qux fiunt in tempore, & rnm 01 in-,
Prima ra. .

ti* cius. non.n.pot cius fcientia falli , siquar ipfe

cL ita tamen ea qux in tempore eucniunt non funt vel fiunt kHib frlci
fcit, videtur q> ncceffe Iit euenire . SccGdo ex parte vo- ex necefsitatc/ed conringcnter. Similiter ex parte vo-
Secunda. luntatit . Voluntas. n. Dei inefficax effe non poteft, vi- luntatisdiuinx differentia eft attendenda. Nam volun- naexrta or.
Rcfponfio. detur ergo tas diuinaeftintclligendavrextra ordinem emiuexi- entium,
q, omnia qux vult ex necelsitatc euenian t.
P roce<*unt autem hp obieflionesex eo cognitiodi- flens, velut caufa quidam profundens totum ens ,St NeccCStc*
°alJ rc *> *
Urquinfa u n ' intelleflus Se operatio diuinz volutatis penfantur
' omnes eius differentias. Sunt autem dJerentix entij Clt
s
ad modu eorum qux io nobis funt , cum tn multo dif- posfib.'le8rneceflariuro,6rideoexipfiivoluntatediui
fimiliterfchabcant.Nam primo quidem ex parte co- na origit*inturnecefsitas, 8c contingentia in rebus, de
gnitionis vellcicntix.confiderandum cft,q>ad cogno- diftindio Vtriulqifm rationem proximarum caufaru. .

fcendum ca.qujf m ordinem temporis eutniunt, aliter ad effedus en.'m quos voluit neceffarios effe.difpoluit
fe habet vis cognofcitiua, qux fub ordine temporis ali- caufas]neccffarias ad effeftus aute, quos voluir effe co
qualiter continentur aliter illa, que totaliter eft extra tingentes,ordinauitcau^(as contingenter agentes, id eft
ordinem temporis.Cuius exemplum conueniens acci- potentes deficere. Et £01 harum conditionem caufaru
pi poteft ex ordine loci.Nam f m Philofophu in.A-Phy cflcSus dicuntur vel neccfl*r*j,vel contingentes qui-
lec. ty. c ficorum fm priui Sepoftcriusin magnitudinccft pri- uis omnes dependeant i voluTitarediuina , ficut a pri-
«fimen. tf us 8r pofterius in moru, 5t per confequens in tempore. ma caufa, qux tranfeendit ordinem oectlsitatisA: co- -
'f.
fi ergo fint multi homines perviam aliqui trifeuntes, tingentix . Hoc amem non poteft dici de voluntate
"
quilibet eorum qui fub ordine tranfeuntium continef, humana, nccdealiquaaliacaufiquiaomnisaliacaula
habet cognitionem dc praecedentibus & fubfequcnti- cadit iam fub ordine neccfsiratis vel c6tingftir,et ideo
bus,inquantum funt prxcedentes St fubfequeotcs, qd* oponetq>vd ipfaca pofsit deficere, vel cfte&us eiui
noa
 6o
l I B E X r H. / mr s'
non fit contingas, fed ncccITarius
. voluntas autem di- terutctUxrioej]e,& de eo quod non efi fmili modo.
bet eorti videt
uinaindrficienseft, tamen nonds efledus cius fune Gitur effit quod efta/uando tfl^rnoneffe,quod uenesi, ANTI.
qui eos pr*ce-
neeeflarii ,(cd quidam [contingentes Similiter autem quando non cftpietrffe eftjed non omne quod tjl necef-
10
n pottft . Si tartai.vol
Obicdio.
alii radicem cdtmgcntiz quam hic Philofophus ponit
.

I JieUeffe.mc omne quod mu e/1 ntceffe ejl non tffi, non

otium, vrpote
** hoc q> fummus confiliatiui, aliqui fubuertete nitu- enim i di ell omne quod efi neceffdrioeffiquado esi, &
ftm »
>flcttcxi

ia exiftentes,
viam tur, volentes oftcndereqi voluntas in eligendo ei nc- pitater effiet mceffitatt.ShmUter aut &
i eo quod no eft.

cefsitatemoucturabsppctibili. Cuenim bonum Iit Puftqua Philofophus oftendit cfle impulsibilia ea,
mtb,incom- obieftum
voluntatis, non poteft (vidctur)ibhoc di- qur cx pridifiis rationibus fequebanru r, hic remotis
nnes videret, uerterequia appetat illud quodfibi videtur bonum, impofsibilibus,condudit veritaiem. Et circa hoc duo
.Quiaig fco.
“ ficut nec ratio ab hoc poteft diuertere quin aflentiat factt.quia.n.argumcntado ad iropofsibile pruceflerat
vej ptrfc.vd
endo&diui-
5 *
ei quodfibi videtur verum. Etita videtur q>tled*io
cooGIi j confequens femper cx nccefsitate proueniat «c
ab ennnciuiionibus ad res , fit iam remoucat incuue-
nicntia,qui circa res, fequebantur, ordine conucrfo. t

dicit iit.
p de fic omnia, quorum nos principium fumus per confi- Priino oftendit qualiter fe babeat veritas circa rcs.Se-
nirionecadat Rsfponfie. lium fit eleftionem, ex nccefsitate prouenient. Sed di- cundo qualiter fe habeat veritas circa cnunciationcs,
i.Etideopr*
CT &
k°..-
cendum c(t,Q> fimilis differentia attendenda eft circa ibif Quare qm orationes veri funt.}Circa primu duo
Icnlu aliqua-
ittnt y
cima*
dop l} «
diC
bonum, licutcirca verum, Eft autem quodam verum, facit. Primo oftendit qualiter Ic habeat veritas fi; ne- t
it vtiDcmo- uod cft per fe notum , ficut prima principia demoo- Secundo qua-
cefsitas circa res abf olutc confidcratas.

uia nondum 2rabilia, quibus ex necefiitate intellcdus ademit, funt iterfehabeatcircaeapercomparationcm adluaop-
er cettitudi- autem quidam vera non per fc nota,fcd per atia.Ho- polita, ibi -{Et in contradictione eadem ratio eft J-. Di-
rum autem duplex eft condico quidam enim ex ne- ciretgoprimo,quafiexprimil'sisconcludcns,q>fipri
4 4 *
lererBunata,
oniedtvram ccfsiuteconlequuntur cx principiis ita.f.ip non pol- dida itant inconuenicntia , vr.f.omnia ex neccisitate
edirindpof iunt eflefalla principiis exiftentibus veris', Gcut funt euenient, oportet dicere ita fe habere circares,f. q»
omnes conclufiones dcmonftratk>num.Ei huiufmodi omne quod eft, neccfle eft cfle quando eft, fit omne
tem modo, Intel. qoih.

n nugis dc-
affriuuc ne veris ex nccefsitate affentit intellcffus, poftquam per- quod non cft neccflc cft nonefle quando non eft. Et
jnt ad vtru-
ctC & qui- ceperit ordinem eorum ad principium, non afit prius. hicncccfsitasfundatusfupcr hoc principium, impofti
bo* non.
itjcftinpo Copidi
Quidam autem funt,qui non ex nccefsitate conle- bile cft fimulcfle,8t non eflcji enimaliquidcftimpof-
quuntur ex principiis ita,f.q> poliunt cfle lalfa princi- libile dum eft illud fimul non cfle, ergo neccflecft tuc
pcrPhilofo- Lea»
* 1 ,

piis exiftentibus veris, ficut lunt opinabilia, quibus no illudelfe. Namimposfibilenonefleidemfignificata a

nninoertra
«i nccefsitate aflentit intelleftus.quiuis ex aliquo mo- quod cft neccfle cfle, vtio Secundo dicetur. Et fimili- [ «f.
tis conftitu-
tiuo magis inclinetur in vnJ partem rj in aliam . Ita et ia ter, (i aliquid n6eft,impoisibile eft illud fimul cITe, er-
mporiide- Bo.proptcr
le appeti.
cft quoddam bonum quod cft propter fc appetibile go neccfle eft non tflc,quiaetiamidcmfignificant.Et Oeddrfll
,m & id c0
habet rationem vltimi finis, & hmoi
ficut felicitas, qui ideo manifelte verum eft,q> omne quod eft neccfle cft nscc.cs Jte
temporii
bonoex neccisitate inhiret voluntas, naturali enim e ITc quando cft,8t omne quod non cft, neccfle cft non
i

«ilienf,
,
quadam nccefsitate omnes appetunt effeffEces.Qnf- sflepro illo tempore quando non eft, fit h$c eft necef-
luti. prout
Bo.ordin. dam vero funt bona, qui lunt appetibilia propacr fini litas n6 abloluta,fed ex luppofidone.Vnde non poteft
lAripiurn omnequed eft
adfin. qui comparantur ad hnetn ficut cocluGoncs ad prin- fimpliciter fit ablolutc dici , ncceflc
ternalnw , LeaAf.dc cipium, vt patet per Phlolophum inSecudo Phylico- omne quod non cft neccfle eft non cfle, quia
cft cfle, fit
c 6 mca. pi.
luoconq! rum.Si igitur edent aliqua bona, quibus non exiltcnii- non idem fignificant,q.omne ens quando cft liccx
|cdcre' B bus non poflet aliquis eflelcxlix.hjc etiam effent cx ne nccefsitate, fit q> omneens fimpliciter Iit ex necefsita-

idctSor- & maxime apud cum, qui tale or-

cefsitate appetibilia, tc,nam primum (ignificat neceisiutem ex luppofitio-
• refpiot dine percipiar, & forte talia lunt cfle, viucrc , fit intelli- ne,f m autem necclsitatcm ablolutam Et quod didu .

eiobOi' gere,&fiq ua alia fimilia.Sed particularia bona, in qui- eft dceflcpotclligcndum eft funditer de non cfle, quia
ct,qm‘ bus humani aftus confidunt, non funt talia, nec lub ea aliud eft fimpliciter ex nccefsitate non cfle,8t aliud cft
ratione coprthenduntur.vtfme quibus fcxlicitas cfle cx oeccliitatenon effc, quando non cft.Et per hoc vi-
'"frio-
c6d non pofsir,puta comedere huc cibu vel illum, aut ab- detur Ariftote.cxclu.kre id quod lupra dictum cft, q>,
"J&
fi in his, qui lunt , alterum determinate cft verum , q.
SSe» ftinere ab eo,habent tamen in <e vnde moueant appeti
tum, fm aliquod bonum cfilideridu in eb& ideo vo- etiam antequam heret , alteram determinate edet fu-
luntasnonex nccefsitate inducitur ad hic eligenda. tutum. Deinde cum dicit.
sr:;*- Radix eo n
tingendae.
Et propter hoc Philofophus fignanter radicem con-
tingentiiinhis quzfiunti nobis afsignauitcx parte
Et incontradielionc etiam ratio eadem efi . Otimcnaq; a a c r.
neceffi eil ejje, aut non efi'e,& itemfore aut non fore , non
£!U*j
*»'>*, confilij,quod eft eorum, quz funt ad finem , & tamen tamen neceffe efi djslinQe alteram fore . yeluti neccffi efi
. uf.
Otis non funt determinata. In his.nJn quibus media funt quidem pttgnamnaualcm cras fore, aut nonfore.non tamen
determinata non eft opus confi!io,vtdicif iu.iij. Ethi- fore pugnam nonalem cras neccfic.neq; rterfus nonfote at -
fca*
6t ledlo.l. corum.Et hic quidem di&afuntad laluandum radi- tamen for e, aut nor. foreneceffi efi.
op.r. ces centiogcntif, quas hic Ariftote. ponit, quamuis vi- Et in contraditi tone eadem ratio eft. Effi quidem, >el A N T I.
ro-
di* deatur Logici ncgoci) modum cxccdcre. non effi omne neceffi efi dr futurum effi, uel non, non tamf
diusdentem dicere alterum nectfidrwm.DUo,autem,vt ne-
.o
c(t
Lectio Xv.
ceffe efi quidem effi futurum bellum nonale cras , vel non
Ex modo, quo in rebus ncccfiitas, verlras, fit fatliras re.
rd pcrfnjr.quomodo in orationibus limilircr infpicicn- futurum effifed non futurum effi cras bellum naualt tuc ef-
a
da lirdocer. fc eft ;v ei non futurum effi. futurum autem vel effe,ve l non
pi-
Vettffi ell igitur ii quod ell/juando efiaffi,&id quod
ri- AAC T. effepuceffieft.
non efi, quando non eri, non effi, non tamen aut omne quod Oftendit quomodo fe habeat circarea perefipara-
5-
efleffimut omnta/uodnon efi.noneffipieceffi ed.Jdjm.n. tionem ad fua oppofita,8tdicit, q> cadi rano eft in c6- X*
r«
rdcmcfl omne quod e&juueffam eflifum eit,& fanpiici- tradiclionc, qui eft in fuppoftuone . Sicut enim illud
quod
 *5 TE fl.
1 H E R. 711 £ X I AS 6lq
quod n6 eft abfolate ncccflarium.fit ncceflariu in fup Tfpn enim in hifce,quacfuntjic resfe habet, & in iis qiut no
politione ciufdem, quia nctclle eft c(Te qd* clt ita etiam funt quidem, efle ueroaut non effie poflunt, fcd vti diximus.
quod non eft in fe neceflarium ablolute, fit neccffarm Quare manifellum rfl quoniam non eft omnis
neccfle «KTI,
per difiun&ione oppofiti,quia neccfle elt de vnoquo- affirmatmis,& negationis oppo/itarum ,banc quidem ve-
que q> Gt vel non Iit, & <p luturum Iit aut n6 lit,& hoc ram, illam vero falfam effe . Tf eque enim quemadmodum
luo diliunfiione. & h*c necclsitas fundatur fuper hoc in hisqiucftnt ,fic fe res habet etiam &m Ius ,qux non
principiunvjimpofsibileeft contradnSoriafimuleflc funt ,poflibibbiis tamen efle vel non efle, fed quemadmo-
Nccefilras vera velfalfa. Vnde impofsibilecft neq; cfTeneq; non dum d illum efl.
fer difiun
c ^c i' r K° neccfle eft vel effe vel non efle. Non tamen Concludit principale intentum, Se dicit manifeftu NSioi
olge-
Itionem.
uioiicm.
4. Mttjph.
diuilimalterum accipiaf neceffeeft illud cflcablolu efle ex przdiflisqudd non eft neccfle in omni gene, nere amr.
te*. coni.* te. Et hoc manifcftat per cxcmplum.quia neceflarium re affirmationum &
negationum oppofitarum , alte- n<
Lefiio 6. ill naualc bellum efle futurum cras, vel n6 efle, fcd no ram determinate efle vera St alteram efle falfam quii
,
eft neccfle naualc bellti luturu eflecras. Similiter etia noncodcm modo fe habet veritas, & (allitas in his vclfiL
"
non elt neceflarium non efle futurum, quia hoc perti- qucfuntiamdeprzfcnti.St inhisqu* nonfunt,fcd
net ad nccefsitatem abfolutam, fcd neccfle eft tp vel fit poflunt efle vel non cflc-Scd hoc mo (e habet in vtrifq;
futurum vel nonfitfu turum , &
hocpertinctadncccl- licut diftum eft, quia, f.in his, qu* funt neccfle deter- -
'

fitatemquircftfubdifiunfiione. Deindccum dicit. minate alterum efle verum & alterum falfum , quod
Quare cum orationes ilafimt verae , quemadmodum fe- non contingit in futuris qu* poflunt efle St non efle.
fe habent res ipft, patet & contradidtonem ipfam,qua cir Etfic terminatur Primus I.iber.
ea res eas efficitur, quae fscfe habent ut fque fieri atque non Commentariorum dcTbomx .Aquinatis fuper Librum
fieri, &
cfjeatq ; non efle poffint, mceffario perinde Jefe ha- Trimum Teri Hermenias, finis.
bent,atque res tales fefe habent & eandem cumilbs legem
fubirc ,quod quidem inhifce fit ,quxnonfemperfunt,aut
non femperm funt. Contradiffwnis enim rerii ipfamalte- R T O T E L I
I S
ramqiiidempartemneceffeiSl ucrameffe, uelfa[fam,no PERI HERMENIAS.
tamen hancyuel hanc, fed utraque conugmtfitq; vt altera
magis fit vera, no th vera,uel falfa dislincle.ficut diximus.
LIBER SECVNDVS.
Quare quoniam fimihier orationes utra jiant qniadmo- Cum S.Tho. Aquinatis Przclarifsimis comccarus.
iurnir rcsjnanifejlum eft quoniam queeunq; fic fe habent
ut utrumlibet fint,dr contraria ipforum contingant, necef. Lectio prima.
fe eft ftmihter fe habere & contraiiCiionem.Q uod coni in - Diffinguntur cnunciattones a parte fubieAi, quod eft
git in his quae non femperfunt, &
non tepet no funt. Horti nome finitum, vel infinitum ratn vniucrfalircr quam
non vniuerfafiter tantum.
enim neceffe esi alleram partenscontradidionis veram efle
uel falfam non tamen hoc,uel illudJcd utrumlibet.
gis qui di atteri neram, non tamen iam utram
Ex eoepfc habet circa res, offendit qualiter fcha-
bcat circa orationes. Et primo oftendit quomodo vni
lormiterfe habet in veritate orationum licut circa efle
&ma-
uel falfam.
Q i omam autem affirmatio enuntiatio
efl quipa a
piam de quopiam [igmficans, hoc autem nomi
aut id quod nomine caret, unum vero id efle, atque
de uno diciafuod efl in affirmatione/iportet.
Aoniam autem
efl,
rc r.

efl affirmatio A K T / •
&non efle. Secundo finaliter concludit veritatem to- de aliquo figmficani aliquid hoc aut
Enun. quo tiiKdubirationis.ibifQuare mar.ifcftum.fDicitergo oportet efle vel nomen, vel in nomia
ad verita - primo, g> quia hoc modo (c habent orationes cnucia natum, unum autem oportet efiect
rem. tiui’ ad veritatem licut Se res ad efle velnon efle,quia de unoid quod efl in affirmatione. »
ex eo tp res eft vel non eft, oro eft vera vclfalla.conlc- Poftquam Philoiophus in Pri-
quenseft,q>inoibus rebus, quzita (ehabent vtfint mo libro dcterminauitdc enun- Primo.
ad vtrfilibct, & quzcuq; ita fe habent tp contraria eo- datione (impliciter confiderata, Hic determinat de ro
ru qualitercuq; cot ingere poliunt , fiu**qualiter fiue L^ '
cnunciationeftnq. diuerlificaturper aliquid libi ad- TrialenC."
&
alteri vt in pluribus, ex nccclsitatc {equitur q> ctij fi- ditum. Poffuht autem tria in Enundatione confidere- confideri.
,
ni iliter Ic habeat cotradi&ioenunciationum.Et expo-
ri.Primo ipf* dictiones, qu* przdicantur vel fubiicsu—
nit eonfequdterquz fint ill* quarum cotradiffo-
res tur in enundatione quas lupra diffinxit per
, nomina 8e
ria contingere queant, & dicit hmoi efle qu* neq; fem verba Secundo ipfacompolitio.fm qua
. eft verum
per funr,ficut neceflaria.neq; femper no lunt.ficut im- vel falfum in enunciationcaftirmatiua vel neganua.
quandoq; funt Se quandoq; no iunt. Et T crtio ipfa oppofitio vnius cnunciationisad aliam. Di
Enun deefi
tlngcruquo
vlterius manifeftat quomodo fimiliter fe habeat in c6- uiditurergo h*c pars in tres partcs.In prima oftendir
1
» , frqrliAnnae
tradiSoriis nfsiineN«ri'e,niki,>
cnunriationibus.Sc Q. L •_
ad veri. dicit, tj, haru cnuncia- quid aeddir enunctationis ex hoc tj> aliquid additur • r
tionum qu* funtde contingentibus, neccfle eft,p fub ad didiones in fubieflo vel prxdicato politas.Secun-
diliundtione altera pars cotradi&ionis fit vera ve! fal- do quid accidat enuciationi ex hoc q> aliquid additur
fa.no tn h*c vel determinat*, fed fe habet ad vtru-
illa ad determinandum veritatem vel fallitatcmcompoli-
Irbet.Et fi contingant q» altera pars cbtradi&ionis ma tionis,ibi{His vero dctamiinatis.J-Tettiofoluit quan- Lefl s
gisfit vera, licut accidit in contingentibus que funt
didubitationem circa oppolitiones enunciatio num Notandum
vtin pluribus, non tamen ex hoc necefleeft q>ex ne- proueniemem ex eo q> additur aliquid iimplidenu-
cefsitatc altera earum determinate fit veravdfalfa. dationi, ibi{Vtrumaut comrariacft affirmatio.}- Eft
Deindccum dicit. {g
aut confiderandu cj addito fafia ad prxdicatum vel
aut Quare patet non omnium affirmationum, &
negationi
tcEieclu,»»
lubieft um quandoq; tollit vnitatem cnudationis qua-> vnitatem.
I

oppofiurumaltcramneceflerto veri efle .alteram falfam. doq;verpoon tolbt.Gcutadduio negationis infiniti-.

tisdidionS
 » A

tl,& iniit qua ni

J i. ^ E * S *c r X. d r s t*
<at difiionf.Circa primam ergo duo facit.Primo odi
, m qui fubiichlr oomiinfi-
,lei vtidttmm. aliquis dicat q, affirmatio
Otf quid accidit enunciationibus ex additione negatio
f/I nccefle oma ASfT*
mrum, non fignificet vnum dc vno quafi nomen
cis infinititis
didionem. Secundo oftcndit quid acci- , infi-
kmc quidem vt- nitum non fignificet vnum. Deindecum
dicit.
^ai circa enunciationem ex additione tollente vnita-
t quemadmodum Omnii offirmatio perfcHoetut ex nomine,
'm bu,qutmm
U/. ifiibi^Atvero vnum de pluribus.} Circa primum duo
er infinito nomine vetboq, ccnitjbit.
cr verbouuit .
* uc r.
facit.Primo determinat de enunciationibus fimplicilsi
fed qucnudm- Erit omni, affirmatio negatio
vel ex nomae et verbo
mis.in quibus nomen finitu vel infinitfi ponif tantum . . „ r* "
,

exparte rubicdi,Secudo determinat de enunciatio-

veler infimi 0 nomine, verbo. &
dicitmanifeftu Ntiaj Concludit propofitu/.rj, duplex tft modut
nibus in ejbus nom£ finitfi vel infinitu ponitur ndlolu affirma
: in omni gene- "me tionis-Quzdam.n.efl alfirmatio,quz confiat
ex nomi
LcSIo exparte fubieai.led etij ex parte prfdicati,ibi{Quido
ilitaniro akc- ne A vetbo, quzdj aut eft quz confiat
,
aftt eft tertiu adiacens.} Circa primu ex infinito no-
Hcfalfam.qtiii
duo facit Primo
. mme& verbo E' hoc (equitur ex hoc
.
qj fupra diSfi LedUa.»
«falfius in hil
—
proponit
r i rationes quafdamdiftingucndi
..ngucndi tales
taics cnucia- elt , ip hoc de quo affirmatio
aliq uid fignificat
( <!a. tiones, Secundo ponit earii vel cft
diffi nSionem & ordine, ibi nomen, vel innominatum. Er eadem differentia
• non funt, fed pottll
-{Quareprima eft affirmatio.}- Circa primu duofacit. eccipi ex parte negationis, quia de
hibct invtrilq;
Primo ponit rationes diftinguedi cnuciationes cx par- quocunq; contingit
affirmare contingit Anegarc.vtf
neceffedcter- te nominu.Secfido <p n6 pot tffe eadem r6 Primo habitum efl.
PrlmUibrl diftingufdi Deinde cum dicit.
filium ,q'iod ex parte verborfi ibi {Przter verbti aut} Circa pnmu
fe A non cilc.
Ledlio. I. U*bfq ; Itaque verbo nulla efl affirmatio fane neq; nulla
aict.
tria facit.Primo proponit rationes diftinguendi eoun-
ciationes. Secundo exponit quod
negata). Efl ,„ m >el „
4/j ,t m &
qtuui _/u
,

dixerat, ibi}Nomf funt buufcemodi verba, ex numero

iper Labrum •fit diifhj eft.} Tertio concludit funt eorum , qua polita
intentu, ibi {Eritautd Jnnt.ftgmficant enm infuper tempus.
ii. ois a(lirmatio.}Kelumit ergo illud.quod fupra
diftum Trater verbum aut nulla affirmatio, vel AKTl.
«ft de diffinitione a{firmatinnis,cp.f.afiirmatioeftcnu negatio efl . Efl
t*™ "oderit, vel futt, vel fit,velqutccunq;aliahmbivcrba,
L I S ciatio fignificas aliquid de aliquo.A quia
prie nota eoru
vybueft pro
quz de altero pra-dicanrur.coisfequens
ex bn{unt,quxfui,tpo/ita,configniflcant
enim tempta.
Offendit q, differentia enunriationum
A S. eft vt illud.de quo aliquid dicunr, pertineat ad nomen non p6t fu-
[
”* ex P Jr<« v «rbi.Diaum eft enim fupra, pra ter
autem eft vel finitum vel infinitum , ideo, quafi con- ver
& n,
bu nuda cft affirmatio vel negatio.PSt.n.przrer
cludens fubdir, q-quia affirmatio fignificat aliquid nomf PrU
de eBc aliqua affirmatm vel negatio, videlicet
aliquo cbfequcns cil vi hoc.d: quo lignificatur aliquid fi ponatur
co meatio- fee.
« pri- loco nominis infinitu nomf.locoaut
de aliquo, f.lubic&im affirmationis, fit vclnomfd.fi-. verbi in cnuncia vd ver. clli
ini libri
lionenopotponi infinitum vcrbu,dupHciratione.Pri a ^r ycln<
NoUnfini. n itum, quod proprie dicitur nomen, vt in-Primo diSu *

®° quia infinitnm verbum collituitur

per ad- S**
ell.vcl mnomioaium.id eft infinitum nomen
di, qoodet quod di- ditiond infinit* paniculz, quz quidc addita verbo per
(i/itrrquam churinnominatum, quia ipfuro, non nominat aliquid
{edidto.i.extra enficiatk>n£pqfito,remouct
cumdiquaformadcrcrmmata/cdfolumremouct de- ipfum ab-
folutc.ficut addita nomini remouet formam nominis
terminatione formz . Er, nealiquis diceret
q> id quod abftdute.A ideo extra enunciationf
i» tfl <i*p; pot accipi vetbum
in affirmatione fubucitur eft (imul nomf lonomina A
mmomeejU i.nfinKu per modu vrnus diaionis.ficut A nomen infini
tum, ad hocexcludendum fubdit.tp id quod eft, f.pri- tO^ed quando negatio additur verbo
itfft.ttqxt in enunciatione
muro in affirmatione,r.vna,dequa nunc loquimur,
pofito negatioilla rcroouct verbfi
*ri- oportet eflt vnum &
de vno lubicCio.A fic oportet ip
ad aliquo, fic6- A
cit enunciatione negatiua
affirmet*
fubiedtum talis affirmationis fit vel nomen,vd nomen
.Quod non accidit exparte a ddf-
noreinis.Kor.n.cnunciatio efficitur negatiua nili
Htibocdxf
infinitum. Deinde cum dicir.
per ,avc, b°-
(/»«•• hoc <p negatur compofiuo^juf imporuiurin ® nun '® nrl-
AEG Y. verbo, A
rtettjieet
DiHuq, cfiaiittj qud nifu ipfum nomen ,
Uquoi nomine cmijpfumemm non homo non nomen, fci
& quii tlii ideo verbum infinitu in enunciatione
pofitura fit ver- s«4da ri.
HJtiOAf-
• bum nega tiuu.. Secundo, quia in nullo variatur veritas
infinitum nomen appeUo.infimmm enun nomen >*S quadi-
isinPrl printo"
~ cnuaciatioms, fiucvtamur negatiua particula
mado (igmficare ytietur^ueimdmcdum &non y<det,mn vt mfi-
nitire verbii , vel vt faciAe negatiua
Icenun- Lib'»,., ytrbmnfed infinitum nuncupo verbum. enunciationem,
ideo accipitur (emper in fimplicioriitclleau
Alt TL 7s{ omen ait didi eft&iu nomuuiupriut.
prout cft
Xquhomo magis in proptu.Et inde eft
.qmodiucrfificauit affir-
enim nomen quidem non dico, [cd nomen infinitum . ymm mationem per hoc tp Iit ex verbo velinfinito verbo,
fi-
cnimfigmficat qutdummodo Infinitum nomen. quijdmod» cut diucrfihcauit per hoc <p cft ex nomine vd
bi/fi»'
* & non currit, nonverbum dico Jed infinitum verbum.
nomine.Eft aut cofiderandU)^ in nominibus
& in ver p
infinito

sfna Exponit quod dixerat A dicit , (p f upra dicfumefl bif pr«cr diflercntii finiti & infiniti eft
rfiii" mi Ubri- d»ficr«tia reai,
bo infini
quid fit notnt',Aquidfitinnominaiu,i.mfinitunomf, Aooliqui .Calus.n.nominiictiJ verbo addito
itsua- quia no h6 nfl efl nomen, fed cfl infinitu nomen, ficut nonc6- Curcx ca-
flituunt.enunciationem lignificantem
rs-p* veru vel falfum, (u verb.A
nfi currit nfieff vcrbu.fed infinitu verbum. Interponit
vtm primo habitum eft, quiain obliquo nomine non n0l >n»-6«
fld* c aut quoddi.qd' valet addubitationis rcmotionem,vi-
Iftur delicet g» nomen infinitum quodammodo fignificat
includitur ipfe red)ui,fcd m
cafibus verbi includiturip
{"“S'
-

m
fum verbu przlentis temporis . Przteritum
enim A
cun- Noe-lnllnl. vnum. Non.n.fignificat fimplicitrr vnu, ficut nomen I “cave rb.
fijturutn.quz ligmficfiant cafus verbi dicitur
Jitor Cg vnum. (jcr refpe tndadimr
finitij,qaod fignificat vnam forni i generis vel fpeciei aum ad przfens.Vnde fi dicatur, hoe erit, idem
eft ac » trb.pr.iu
aut etiam indiuidui, fcd inq uantu fignificat ncgation£ fi diceretur hoc eft futuru ' tm
, hoc fuit ,hoc cft, przteritu. P° -
ndo» formz alicuius, inqua negatione multa conucniunt,
)*P fiot*" Et propter hoccx cafu verbi nomine fit crunciatio.
A
Vnfl Actis- ficut in quodi vno fm ratione. Vnu aut codf modo di-
lU Etidco lubiungit q, fiucdicaiur eft (iue erit,
U .r ^addlnjtecjakte citor aliquid, ficutA ens vn de ficut ipiuro no ens dicif fiue fuit,
<1 ' q?’,Vf6m«n. vd quxcunq; alia nuiufmodi verba funt de numero
E ,
*“ L-fu Nc^qnnm 1 ens non quidem fimpliciter , led f m quid.i ratione Jm ,

przdidtotum v erboru in.linc quibus no p6t fieri cnu-

Vt patet in.4. Mctaph.i ta etiam negatio c t vpuiecudu
7 *;
quid,f.fecundum rationem - Introducit autem hoc, ne
f ciatio,quia olaconfignificant tempus,
dicu&f perrcfpedu ad przfcns.
& alia tempora
Deinde cum dicit.
/>" •;

d -C
Periher.DiuiTho. C Qjiart
 -

h e n. m z V.i 6t
67 t
. T tR I Jt s

Qjurc primi eft affirmatio , atq; negatio , bomoefthii
AKCY.
non eft , deinde, non homo eft, non ho non eft. Rjtrfus omnis
homo eft no omnis homo ejl,omnu non homo eft, non omnis
non homo cft.Eadi efl ro et de tempore cxafto atq; futuro.
AV Tl<
Quare prima erit affirmatio, &
negetio, eft Iro, non eft
homo.t\urfus,eft omnis homo, non eft omnis ho . Rjrrfuscft
omnis ho, non eft omnis homo , eft onms non homo , non eft
omnis non homo.lt in extrmfecit temporibus eadem eft ro.
Concludit ex primifsis diftinfttonem cnuciationu
Triple* dif
fcrrria enfl. in quibui nomen finitum vel infinitum ponitur Colum
bitudinem, ibi {Quare quatuor.} Secundo exemplifi*
cat, ibi {Intelligimus vero,} Circa primum duo facit.
Primo proponit quod intedit,Secundoexponit,quod- Not jj nm>
dam quod dixerat.ibi {Dico autem.} Circa primti dutf prjma t er-
oportetinteiligere.Primoquidfquidefthocquoddi- i,a adiacet
cit.efl tertium adiacfs predicatur . Ad cuiuscuidenttf ptzdicari.
confiderandu efl quandoq; in enunciationepraedi-
q>
catur eft, ffe.vt cu dicitur Sortes eft , per quod nihil
m
aliud intendimus fignificare , quam cp Sortes fit in re-
rum natura. Qnq; vero no prjdicatur per fe quafi pri» •

? quib*
no. ex pirtc lubiccti n quibus triplex differentia intelligi
I
cipileprxdicatu,fcdqua(iconiundum principali pte
,
fin.vd infi. dicato ad cfinededum ipfum fubiedo . ficut cum dicif
. Vna quidem t m affirmationem, 8e
p6t negationem,
cxgtefu&ti intentio loquentis vt afferat
non tft
fmiubieSufinitum,& infinitum, tertia f m fubic-
alia
Sortes efl albus ,

ftum vniuerfaliter,vcl non vniuerfaliterpofitum. No- Sortem effe io rerum natura, fed vt attribuat ei albedi-
men aute finitum efl ratione prius infinito, ficut affir- ne mediante hoc verbo eft.8t ideo in talibus, eft, prxdi
matio prior efl negatione , vnde primam affirmationi catur vr adiacf s principali prcdicato.Et nri dicitur efle

ponir,homoefl, & primam negationem homo nftefl. tertium,quia fit tertium predicatum,fed quia efl tertia

Deinde ponit fecudam affirmationem, non homo efl, di&io pofita in enunciaiione, que fimul cum noie pr j-
fecundam autem negationem, non homo non eft.Vl- dicato facit vnu pndicitum.Vt ficenunciatio diuida-

terius autem ponit illas enunciationcs in quibus fubie- tur in duas partes & non in tres Secundo cfifiderandfi Ver.cfl no.
.

ftum vniuerialiter ponitur qux funt quatuor, ficut ic efl quid eft hoc quod dicit, tp quadoeft eomoquo di- mine pr«-
,

non vniuerfaliterpofitu.
illi, in quibus efl lubieflum
dum eft, tertium adjacens przdicatur ,
dupliciter dicO
Jjj'
1

quod confideridu eft,q> in prp

Prrrmnir.
Prxtermifit autem ponere exemplum de enuciationi- tur oppofipones.Circa
nomen ponebatur Io
s#tUB j ai ^
mifsis enunciationibus, in quibus
bus,in quibus fubiicitur fingulare,vt Socra.efl Socra.
exemplum Ium ex parte fubiedi,£m quodlibet lubieflu erat vna
de cnfi- lub non efl
quia lingularibus nominibus non additurali-
enunciationibus non po- oppofiuo,puta lubicftum erat nomen finitum n6 vni
ceti fingul. quod fignum. Vnde in hmoi
uerfaKter fumptum erat I ola vna oppofitio.l.efl homo
Subiefti. teft omnis differentia inueniri . Similiter etia intermit-
ptrri.
titexemphficare de enunciationibus, quarum fubieda non efl homo, Sed, qn efl tertium adiacfs prodicatur,
Prsuermlt.
particulariter ponfitur quia tale (ubieSum quodam, oportet efle duas oppofitiones eodem fubiefto exiflf
,
differentia
modo eandem vim habet cum fubiedlo vniuerfali non te fm differentiam nois przdicati, quod p6t effe finitu
fmca. ver.
vniucrfaltter fumpto.Non ponit autem aliquam diffe- vel infinitum, ficut hic efl vna oppofitio,h6cfliuflus,

rentiam ex parte verbi, qux poffet lumi fecundum ca- honon efl iuflus,afia vero oppofitio eft, ho efl noiu-
atlon ‘
fus verbi,quia ficut ipfe dicitin extrinfecis tfporibus,
flus.ho non eflnoniuflus . Non.n.negatiofit nifi per j'^
idefl in prxterito,&in futuro.quat circu fiant prxfens,
oppofitiunem negatiuz paniculi ad hoc verbum efl,
tft eadem ratio ficut & in praefenti ,
vt iam di&um efl, quod eft nota prxdicationis. Deinde cum dicit. arci*
Vhi ipfum eft tertium dico componi nomen^ut -rtrhum
<

L b c r t o Ii.
Quatuor enundarionum in affirmatione 8t negatione
in affirmatione. ixr i.
Tequela In figura diflinguitur,ac declaratur. Dico autem vt tft iuftus homo.eft, tertium adiacere no-
«ter. Cum autem ipfumeft tertium mfupcr prxdieatur hocpa men vel verbum in affirmatione.

Bo homo iuftus cfMupticitcr iam ipf( oppofitiones dicitur. Exponit quod dixerat, eft tertium adiacens, & dicit
Vando autem tft tertium adiacens predicatur, dupli cum dicitur homo efl iuftus, hoc verbum efl.adiacet
arcti.
Q
q,

t iter tunc dicuntur oppofitiones. lcilicct prxdicato tanquatn tertium nomen vel verbi Ly eO, did
pofiquam Philofophus difiinxit enunciationcs, in in affirmatione. Poteft.n.ipfum efl dici nomen prout nomen,
,

quibas nomen finitum vel infinitum poniturfolum quilibet didio nomen dicitur, •& fic eft tertiu nomen
ex parte fubiecli, hic accedit ad difiinguendum illas idefl tertia di&io.Sed.quia fecundum c&munem vfum

cDunctationcs.in quibus nomen finitum vel infinitum
ponitur ex parte lubie<fii,& ex parte prfdicati.Et cir-
ca hoc duo facit . Primo diflinguit hmoi enuciationes,
Secundo manifefiatqupda que circa eas dubia eflcpof-
fent,ibi{Quoniam vero contraria efl.}- Circa primum
duo faci t.Primo ait de enunciationibus, in quibus no-
loquendidiflio fignificans umpus magis dicitur ver-
bum quam nomen, propter hoc addit vel verbum, qua
fi dicat ad hoc Q> fit tenium , non refert vtrum dicatur
nomen vel veroum. Deinde cum dicit.
A R C T.
uare quatuor ob idqsfum erunt hac. quorum duo qui-
S te fc habebunt ad affirmationem negationem fimihtu-

men prxdicatur cum hoc verbo efl.Secundo de enun- &

dine rationis ipfa prmattones.
ANT t.
Quare quatuor erum i fta,quarum dux quidem ad affir
ciationibus in quibus alia verba ponuntur ,ibi -{ln his
Lecp nationem & negationem fefe habentfecundum confcqmn-
vero in quibus.} Diflinguit autem hmoi enunciatio-
nes ficut primas fecundum triplicem differentiam ex tiam,vt priiuuoneijua verominone.
parte fuhjefiiconfiderataro.Primo naq; agit de cnun- Cocludit numerum cnficiationum Et primo ponit .

ciationibus,in quibus fubiicitur nome finitum n6 vni cAduGoncm numeri. Secundo, ponit ciru habitudinf,
uerf aliter fumptum, Secundo de illis,in quibus fubiici- ibi{Quarfiduiquidem.}Tertio ronem numeri exem
Ledis, t tur nomen finitum vniucrfalitcr fumptum.ibi ^Simili- plificat.ibi {Dico autem qm efl.} Dico ergo primo, q>

ter autem fe habet,}Tertio dcillis,inquibus fubiicitur uia dui funt oppofitiones, qn eft tertiu adiacens prz

nomen infinitum, ibi{ Mia* autem habent ad id quod 3dicatur,

ic cum omnis oppofitio fit inter duas cnunciatio
cifi non homo.}Circa primum tria facit.Primo propo-
nes.confcquens efl q> fint quatuor enuciationes , ill; in

nit diucrfitatciu oppofitionis talium enuntiationum, quibus eft, tertium adiacens prxdicatur/ubicflo finito
Secundo concludit earum numcrum.S; ponit caru ha non vniuerfalittt fumpto. Deinde cum dicit, {Quarum
duc
 & .

(i &9 II * E ff. T KiM r $ jo

ioermpMr duc quidem.}- Oflendii habitudini przdifiarum cnun dicato, fic fe habent ad affirmationem, &
negationcm<
im duoucit. ciatiomi adinuicem, & dirir,<j> que ditftaru «luctatio- ideftad ipfam fpccicm allirmationis St negationis
st
iaoit,qiiod'' num le hnt ad affirmationi, Jt ncgationlfm colequen priuationes.ideft priuatiuz affirmationes feu
,

Noti»
j
negatio.
pnmO(fc« tiam.fiuefm correlationi-, aut analogiam, vt ingrzco nes.H»c.n.a Ili rmatio, homo eft n6 iuftus, nftrft
(im-
habetur, ficut priuitiones.aliz vero duz minime Qd* pliciter affirmatio, fcd fecondu quid, quafi fm
at lia .
priua-
iifuiiitnnl pe»» TrlpUelter
quia breuiter & obfcure d du cft,di uerfimode i diucr-
i tionf affirmatio, ficut Iu5 mortuus non eft h6
(implici-
oneprxdi- nomipr*- m expolitum eft. Ad cuius euidentiam confiderandu ter, fedfccundu priuatione. &idt dicendi} eft dcaffir-
rfklri. eft,q> tripliciter nomen
p6r przdicari in hmfti enuncia matiua.Sc de negatiua, quz funt de finito przdicato
quod nihil
tf
Primo. tiooibus.Qnq; enint prxdicatur nomen finitum, Fmtp non (ehabentadfpeciem affirmationis & negationis
ofitintu-
aflumuntur duzenunciariones,vna alti rmatiua.de alte fecundo priuationem.fedfimpliciter.Hzc.n.homoeft
qualipria •

icipilipfi
ra negatiua, f.h6 eft iuftut.de ho non eft iu(lus,qu* di iuftus eft (impliciter affirmatiua & hfc.ho nfi eft iuftus
Serandus.
cuntur fimplices . Qnq) veroprzdicaf nomen infinitu eft (impliciter negatiua. Sed necbicfenfus conuenit Im F u gn*.
r cum dicit
«alent Terti ut
fm 9. etiam alTumuntur duz aliz.f.bomoeft noniu- Verbis Ani. Dixit enim infra -|Hzc igitur quemadmo- "!?"•.
ftus.hdnon eft noiuftus.quz dicuntur infinitz.Qua- t
duminrclolutoriisdifiueft,ficfuntdifpofita.}Vbini.
tiilbtih cS»,*
doq; vero praedicatur nomen priuatiuum, f m q> etiam hilinuenituradhucfenfumpcrtinens. Er ideo Amo- E»poliij
.tft.pwS 0,
fumuntur duz alix/.hfi eft iniuftus, homo n6 eft iniu- niusex his,quzin fineprimi Priorum dlctitu r dc
cimrcte pro- Amo»,
Etpi,ta< fl us,quz dicutur priuatiuz.Qutdam ergo fic expofue pofitionibus, quz funt de finito vel infinito vel priua- i<,r
*“dora
efttenia £
runt.Qt duz enuciationetearu , quar primi Ierat, f.illf, tiuoprzdicaio, alium fenfumaccipit.Adcoiuseuiden-
wicprc- " *"
f
quz funt de infinito praedicato, le habet ad alfirmatio- tiam confidcrandum eft, ficut ipfedicit, enuncialio
jdiuidj-
nem'& negationem , quz lunt de przdicato finito fm aliqua virtute fehab« ad illud, dequo totum id quod
dettrdu Vtrd»
eonfcquentiam vel analogia , ficut priuationm,i.ficuc in enunciationefignificaiur vere przdicari
ml «)« poteft, fi.
nuo di-
illx.quxfuntdc przdicato priuatiuo. Illae enim duz, cut hzc enunciatio.homo eft iuftus, le habet ad
omnia
ter dica quz funt de przdicato infinito le habent f m cofcquf- de quorum quolibet vere poteft dici q> eft homo
illa ,
pinprf ^um tiam ad illas, quz funt de finito przdicato fm tranl po- iuftus,& fimiliter hxcenunciino,homo non
eft iuftus
iiiurfo litionem quandam.l.affirmarioad ncgarionem.de ne- le habet ad omnia dc quorum quolibet vere dici
illa,
nt *ni gatio ad affirmationem . Namhocft noniuftut.quz poteft non eft homo iuftus. Secundum ergo hlic mo
j SI P ,C *- ne-
«ft affirmatio de infinito przdicato , refpondct fm co- dum loquendi manifeftum eft quddfimplex negatiua
fcquentiam negariuzdo przdicato finito, huic.f.ho in plus eft quam affirmatiua infinita, quz ei correfpon
SuiiU.
mo non eft iuftus. Nega tiua vero de infinito prxdica det. Nam.q. fit homo non iuftus vere poteft dici g>
to.l.homo no eft n 6 iuitut, affirmatio; de firmo pdica- dc quolibn homine qui non habet habitum iuftitie,led
Theophri. to,huic.l.humo eft iuftus.Proptar quod Theophraftus Qt non fit homo iuftus pottft dici n <5
lolum de homi-
vocabat eas , qnz funt de infinito przdicato iranfpo- ne non habente habitum iuftitiz , led etiam de eo qui
fnas Jit fimiliter etiam aftirmattua dc priuatiuo przdi- penitus non eft homo hzc enim eft vera lignum
Nes«* , non
;
r
6cft cato refpondct fm coolcqucntiam negatiuz de fiuno eft homo iuftus Tamen hzc eft falfa .tignum
.
eft ho-
i
Przdicato, f.hzc homo eft iniuftus,ei quz eft , bomo monon iuftus, & ita negatiua fimplex cll in plufquam
non eft iuftus,Ncgatiuz vero priuatiux.f.homo nieft affirmatiua infinita , ficut etiam animal eft in
4 t‘* plus qui
iniuftus, ei quz eft,homo eft iuftus. Dilponaf ergo fi- homo, quia dc pluribus verificatur.Similietil ratione
[„ P | u £, 0 i
1 gura.fit in prima quidem linea ponitur illz ,qux lunt
4 >' negatiua limplex eft in plus q alfirmatiua priuatiua, affir. priua.
definito przdicato, f.homo eft iuftus, homo n6 eft iu- quia dc eo quod non eft homo, n6 poteft dici <p fit ho Affir. in pl*
ftus .Io fecunda autem linea, negatiua dc infinito prz- moiniuftus.Jedaffirmatiua infinita eft in plusqulaf- S 4*-}™-
licic
dicato lub affirma tiua de finito dc affmnariui lub ne- firmaiiua priuatiua, p6t enim dici de puero, & de quo.
cec gatiua, vt patet in fubfirripta figura. cunq; homine nondum habent habitum virtutis aut vi

bi5 UA 4
noioc*
,
'
t>j.9> l*t homononiuftus,non tamen de aliquo eorum
uf Homo eft iuftu s. Homo non eft iuftus. vere dici poteft q> fii homo iniuftus
. Affirmatiua vero
Affir firn.ln

ro
Homonon eft non iuftus. Homocftnoniuftus. fimplex in minus qulncgatiuainfinita, quia ij>n6 minus qui
eft
fit homonon iuftuspoteftdicinonfolumdc
o homine nf g.infi.
Sic ergo duz,f.quz funt de infinito prfdkatofe ha- iufto.fed etiam de eo quod penitus non eft homo. Nt £-priln
Si.

i
bent ad affirmationem & negationem definito przdi- militer etiam negatiua priuatiua in plus eft quam nega LT“"
cato, ficut prioati6cs,i.ficut illxquz funt de priuatiao tiua infinita . Nam 9 non fit homo iniuftus poteft dici * 1

przdicato. Sed duzalix.qu* luntXdc infinito fubie- non folum de homine habite habitum iuftitiz fed de ,

fio.f.non homo eft iu/lus.nohomo non eft iu(lus»ma-
nifeftumcft,Q> non habent fimilcm confcquemil. Et
Mormdist hoc m^xpoluitHormciiushoc quod dicitur, ‘duz ve
^ rI " '
ro minime, referes hoc ad illas quz funt de infinito Iu
Impugna. biefto.Sed hoc manifeftecft contra literam. Nam, eft
Hormt, prxmililTetquituorcnuciitiones.duas.f.dc finito, pr;
dicato,& duas de infinito, fubiungit quali illas fubdiui-
dens, quarum duz quidem &C.-J Duz vero minime.}
Mbidaiurintclligiqi vrraq; duz inuiKganturinprz-
ini(sis.Ulzaut(quz funt de infinito lubiedo n6 inclu-
duntur in prpmifsis, fedde his pollca diccf. Vndc mi-
Anonim. nifeftu eft q> de cis nunc noloquitur.Et ideo vt Amo-
nius dicit, alij aliter expofuctunt, diccntevp prxdi&a-
ift, quinior fpofitionu duz, f. quz funt dc infinito pr;
eo quod penitus non eft homo , dc quorum quolibet
p6tdicl 9 non fit homo non iuftus, (cd vlterius poteft
dicideoibus hoibus,quinechrit habitu iuftitiz, neqi
bebent habitum iniuftitiz.His igitur vilis facile eft ex-
ponere przfentcm literam hoc modo. Quirum.f.qua.
tuor enunciationum przdiajrumduzquidemlcilicet f*?8'
infinitz fehabcbuntadaffirmationem& negationem, Amon.
ideft ad duas fimplices, quarum vna eft affirmatiua,
altera negatiua f m conlcquentiam.i.in modo c6iequ<
•b *<ien, v t priuationes.ideft ficut duz priuatiuz, quia
fcilicet ficut ad fimplicem affirmatiuam fequiturne-
gatiua infinita, 8t n8 coucrtitur, eo 9, negatiua infinita
eft in plus, ita etiam ad fimplicem aftirmatiuam fcquif
negatiua priuatiua quz eft in plus St n&conucrtitur,
,

Pcrihcr.DiuiTho. C i Sed
 ,

71 T t fl .1 H E R.M l H I J. % 7*
Sed.ficut fimplex negatiua fequitur ad infinitam affir- H6efl . - Homo non
augulares contrapouta
matiuam ,qux efl in minui, St nfi cducrtitur,ita etiam juftu| «11 iuflus
negatiua fimplex fequitur adpriuatiuam affirmatius,
qui cft in minus, & no cduertitur.es; quo patet 91 cade
efl habitudo in confcqufdo infinitarum ad Gmplices fi
qux efl ctil priuatiuaru. Sequitur ) Dux autemj-.ffim-
plices , qux relinquuntur remotis duabur.f. infinitis 1
quatuor prim ifsis' -{minime J-.i.n6 ita fc habent adinfi
h
JP s r
nitas in cofequendo, ficut priuatiux Te habet ad eas,'qa H6n6efl Homo efl
.
Angulares contrapofit*
,
videlicet ex vna parte fimplex affirmatius efl in minus n6 iuflus noniuftuf
quinegatiua infinita fed negatiua priuatiua efl in plus
'
quam negatiua infinita, ex alia vero parte negatiua Manifeflat qd fupra diflu efl per quandSfiguralem
fimplct efl in plus quam affirmatiua infinita fcd; affir- deferiptione. Dicit.n. q> id qd* in fupradidis didu efl,
1
ma tiua priua.cflin minus quam infinita, (ed affirma- intelligi pot ex fcqucli fubfcriptione.Sit.n.quxda qua-

tiua. Sicergopatetquddfimplices non ita Ic habent drata hgura.in cuius vnoangulo deferibaf hfc cniicia-
ad infinitas in confequcndo, ficut priuatiux, fcd habet tio.hom o efl iuflus et ex oppofito deferibaf ei negatio

Centra. ad iofinitas. Quamuis autem fm hoc litera Philofophi qux efl homo n6 efl iuflus, fub quibus feribatur dux
Amon. (ubtiliterexponatur, tamen videtur effe aliquantulum alix infinitx.f h6 efl no iuflus, hoo6eflnoniuflus,in
expofitio extorta. Nam
litera, Philofophi videtur fona
qua deferiptione apparet, Q> hoc verbu efl,al firmauuii
rediuerfas habitudines non vel negatiuu adiacct iuflo, Sc n 5 iuflo.Et fm hoc diuer
effe attendendis refpedu
diuetf irum, ficut in prxdida expofitione primo acci- fificanf quatuor enuciationcs . Vltimo aut cocludit if

pitur fimilitudo habitudinis ad fimplices, &pofleafi- pdidx cnunciationes difponunr fm ordine confequS- Cap.vItL'
militudo habitudinis refpedu infinitarum. Iit ideofim tix prout didu efl in refoiutoriis.ijn.i.Prioru, Alia lite

plicior &• magis conucniens literx Arifl. efl expofitio ra habet.D'co aut,qm efl, aut homini, aut non homini
Porphy.
Boethus.
Porphyrij quam Boethus ponit ,ffm qua expolitione adiaccbi t,& in figura , efl hic loco homini non ho-&
attenditur fimilitudo & dilsimiljtudo f m confcqucn- .mini adiacebit iuflo & no iuflo.Quod quid/ n6 efl in-
tilaffirmatiuaru ad negatiuas. Vnde dicit. Quarum. f. telligcndu.vt h6,& no ho accipif ex parte fubicdi no
quatuor prxmi(Iaru,duxquidcm,f.affinnatiup,quaru .n.nuc agi turde enuciadonib’ qux funt de infinito (u-
vna efl fimplex & alia infinita , fe habebunt f m confe- biedo.Vnde oportet q>ho& noho accipianf ex parte
quetia ad affirmationi & negatione, v t.f.ad vni affir- pdicati.Sed,qa Philofophus explicat de cnuciatione in
matius fcquatur alterius negatiua . N 5 ad aftirmatiuS quibus ex parte prxdicati pomf iufiu &
no iufiu, vifum
fimplicem fequitur negatiua infinita, St ad affirmatiuS efl Alexan. ij> pdida litera fit corrupta. Quibufda aliis Alcxand.
infinitam, fequitur negatiua fimplex . Dux vcro.f.ne- videtur pofsit fuftineri,& q> fignanter ArifloteL no-
gatiux,minime.i.n6 ita fe habent ada(firmatiuas,vt.f. mina in exemplis variauerit, vt oflenderet q> non dif-
ex negatiuis (equantur affirmatiux , ficut ex affirmati- fert in quibufdam nominibus ponantur exempla.
uis fequebatur negatiua, & quantu ad vtruqj fimiliter Commentariorum.D.Tb. Aquinatis, qua ob eius ’

fc habent priuatiux ficut infiniti. Deindecum dicit. mortem incompleta manferantjinis.

AKCT. T{a m ipfum eflysut inflo addetur, aut non inflorfuirc dr

ANTI.
negatio firmlstcr eiufdem addetur,quatuor igitur erunt. thomae de vio
Dico autem quoniam efl,aut iuflo adiacebit, aut non in-
flo,quire etiam negationes quatuor enim funt.
CARDINALIS.
Manifeflat quudda quod fupra dixerat, f.q> fint qu* Tituli S.Sixti commentaria in reliquum
tuor prxdidx cnunciationes. Loquimur enim nuede Libri Secundi Peri Hcrmenias.
enunciationibus,in quibus hoc verbum efl folum pro-
dicatur fm efl adiaccns alicui nomini finito vel infi-
Ad Ledorcm.
nito, puta fecundu,Q> adiacct iuflo , vt cum dicitur ho- Humatu capiti ceruiccmnitor equinam
mo efl iu(lus,vel fecundu q> adiacct non iuflo, vt cum addere, da veniamfl noua monstra iuuant.
Ite.»
dicitur.homo efl noiuflus. Et quia in neutra harfi ne- Lectio Ii ii.
gatio apponitur ad verbum, cfifequens efl Enunciationes . in quiqus nomen finitum vniuerfalircr
vtraqj fit
fumptum fubiicimr.praEccdcntibuidc nomine infiul
affirmatiua,Omni aut affirmationi opponif negatio, tcfimilesvcldifsimiles tffc ex earum multiplicitarc,
vt fupra primooflenfume(l.relinquit ergo, tpprx-
in eociudit, hinc natnram St nnmerum propoiitionum
didbs duabus enunciationibus affirmatiuis rcfpodent ofiendir, qux dc tertio funt adfacenrc demum adic-
,
dup alix negati ux. Et fic confequfis efl q> fint quatuor Aiuaruiii mundationum conditiones man^eflat.

Gmplices cnunciationes. Deindecum dicit. Simili modoftfe habebit oppofitio, ejfinommn vniuer- AKCT.
AKCT. Intelhgimus aut id quod didi ex bifee qua hic fubfcri- faliterfit affirmatio, veluti omnii homo iuflus cfi, huius ne-
gatio efl, no omnis bono luslus efl homo non iuflus
butur bonto iuflus efl, huius negatio efl, homo no iuBus efl, , omnis

bo non iuflus esi, huius negatio esi, homo non iuBus non efl, efl, huius etiam negatio efl, non omnis homo no iuBus efl.
hic enim ipfum cfUtir item non efl iuflo,dr non iuflo adiun - /militer autem fe habent, dr fi vni- ANTI.
gil Haeigilflc ordine pofltafunt, vt t Hefolutiuis didu i. uerfalis nominis fit affirmatio, vt oh efl ho-
ANTI. Intelhgimus vero quoddicitnr ex his qfubfcripta funt, mo iuflus, negatio , no omnis efl homo iuflus,
efl iuflus homojsuius negatio efl, non efl mHushomo, efl no omnis efl homo non iuflus, non omnis efl
iufluibomo,huius negatiocfl , non efl noniuslushomo.efl.n. homo non iuflus.
hoc loco , &
non efl , iuflo dr nen iuflo adiacct Hac igitur . Podquam Philofophus diflinxit enunciationes in
quemadmodum m flefulutorus ditium eflfic fmt dijpoflta. quibus fubiicitur nomen infinitum non rniuerfali-
ter
 4
I

IT LIBER s E c y y s 74
terlumptum , hic intendit diftinguere enuntiationes exercita eftI, (iue fequendo expolitionem Amonij vr Araonius.
in quibus fubiicitur nomen finitum vniuerfalitcr fum- infinite (c habeant ad finitas, ficut priuatiuxfe
habent
ptura. Et circa hoc tria ficit. Primo ponit fimtlitu- ad ipfas finitas, finitz aut non habeant ad infinitas
le
dinemiftarum enunciationum ad infinitas fupra po- medias, licut priuatiuz fc habent ad ipfas infinitas , fiue
fitas.Secundo ollendit difsimilitudincm carundem, fedando expolitionem Porphyrij, vt alfiirmatiua: inle
Perrhy.
ibi -f
Sed non fimiiiter . ^Tertio concludit numerum rant negatiuas , St non eeontra Vrrisqj.n.
. expolitioni Vies ad infi
oppolitionnm inter didas enunciationes,ibi -{Hxduf fupra fubfcnptz deferuium figurz vt patet
diligenter U '- l il0 -
I

igitur.} Dicit ergo primo, quod fimiles lunt enuncia- indaganti.Similiter ergo fc habent
cnunciationes ifte
ttonesjin quibus eft nominis vniuerfalitcr fumpti af- vmuerlalcs ad indefinitas in tribus/jn numero pro-
firmatio. Quo ad primum notandum eft.inenun- politionum, & numero oppofitiosum & modo con-
,
due oppo-
ciationibus indefinitis fupra politis erant fcqucntiz. Deindccum dicit.
fitiones* quatuor cnunciationes ,&affirmatiuar in- Attamen nem fit vtfim lit er bec me per diametri ASCT.
callo
ferebant negatiuas , & non inferebantur ab eis,vt pa - canturfimulfint vera.fcdfit nonnuiiqium.
tet tam in expolitione Amonij quam Porphyrij . Ita Sed non fimiiiter angulares contingit
, ycras cfle, contin- ANTI.
incnunciadonibus in quibus fubiicitur nomen fini- git autem alii uando.
tum vniuerlaliterfumptum inueniuntur duzoppofi- Ponitdilsimilitudineminteriftasvniuerlalesetfu-
„ , ,
tiones,& quatuor enunciationei, & aftirmatiuce in- pra didas indefinitas in hoc ip
, angulares non fimili-
ferunt negatiuas, St non icontra Vnde Ii militer fe ha-
. tercotingit verasefte. Quz
verba primo exponenda pro-abex-
bent enuntiationes fupradiSz.li nominis in fubiedo lunticcundu eam.quam credimus
riTc ad mentf Anft. pofirore.
fumpti fiat affirmatio vniuetfaliter. Fient enim tunc expolitione, deinde fin alios .
Angulares enuciatloncs Enfl.aogul,
quatuor ennnciationes , duzdc p radicato finito , fci- in vtraq; figura fupraferipta
vocat eas, quxfuntdiame
licet omnis homocft iuftus,* ciusnrgatio, quz eft, traIiteroppofitz,f.affirmatiuam linitam exvnoangu-
non omnis homo eft iuftus , & duzde praedicato infi- Io, Sc affirmatiuam infinitam
flue priuatiuS ex alioan-
tito fcilicetomnis homo elt non iuftus et cius nega - ,
gulo.Et fimiiiter negatiuam finitam
ex vno angulo,*
io que eft non omnis homo eft non iullus , Et quia negstiuam infinisam vel priuatiuam
, ex alio
angulo.
juslibct affirmatio cum fua negatione vnam inte- Enuciationcs ergo in qualitate fimiles
angulares vo-
;ratoppofitionem , duar efficiuntur oppofitiones, li- catr,eo ip angularitcr ideft
diamctraliterdiftant.difsi-
nit &
dc indefinitis didum eft. Necobftat quod de m ilis veritatis lunt «pud
indefinitas* vniucrfales. An- Indefi.
nunciationibus vniuerfalibus loquens particulares gulares.n.indefimtf tam in dia metro
affirmationii qua
nferuit, quoniam ficut fupra de indefinitis,* fuis nega in diametro negationum poliunt
e(Te fimul ven, vt
iooibus termonem fecit , ita nunc de affirmationibus patetm fupraferipta figura indefinitarum.
Et hoc intel -
niucrfalibus Termonem facicnsde earum negationi- lige in materia contingenti
. Angulares veroin figura
ius eft coadus loqui . Negatio Equidem vniuerfalis vmuerfaliu non ficfchabenr, quonia
vnitSaifa
angulares lecun- pcrdS!
ffirmariue non eft vniuerlalis negatiua, fed particula- aumdiametrualfirmationu impofsibileeftcflefimul truir.
s negatiua ,vt in primo libro habitum eft . Quod veras inquacuq; materia .angulares
autffm diame-
urem fimilis fit conlequentia in iftis & fupradiSis trum negationum, quandoq;poirnnt,c<rc
fimul verz,
definitis patet exemplaritcr* ne multa loquendo quando.f.fiuntin materia contingeti,
in materia enim
is clara prolixitate obtencbretur,formetur primo fi- necdTaria* remota impolsibile eft efleambas
veras. , .

ura de indefinitis , quz fupra polita eft in expofitio- Hzc eft Boct.quam veram credimus expolitio . Hcr. "
h "n
e Porphyrij , fcilicet ex vna parte ponatur affirmati- me.autcm Bott.referctc aliter expooit.Licet enim
po. Iu quo con
i finita, &fub ea negatiua infinita, &fub ifts nega, nat ltmilitudme inter vniucrfales et
indefinitas quo ad uc -

-iua. Exalcera parte, primo negatiua finita & lub humerum enunciationum * oppofitionu , oppofitio-
i .affirmatius infinita, & fub ea affirm.priua. Deinde nes tamfaliteraccipi in vniuerfalibus,*
aliterin idefi .
b illa figura formetur alia figura fimilis illivniuer- nitis. Oppofitiones fiquidem
indefinitarum numerat
,U ° <Ufi

liter, fcilicet ex vna parte vniuerlalis affirraatiua de licut* nos numcrauimus, alteram. f
inter finitas aflir
zdicato finito, & fub ea particularis negatiua de matiuam &ncga.* alteram inter infinitasaffir.
* ne-
ardicato infinito ,& ad complementum fimilitudi- ga.qucmadmodum nosfccimus.Vniuerfal.u vero non
* fub ifta particularis negatiua de przdicatopriuati- fic numerat oppofitiones, fed altera
fumit inter vniuer
>. Ex altera vero parte ponatur primo particularis laleoiafnrfnatiuam finitam , 8c parricularem
nrga?i.
gariua de prpdicato finito , & fub ea vniuerfalis af- uam finitam, Icilica omnis homo eft iuftus
, non om-
matiua depudicato finito. Et fub ifta vniuerfalis af- nis homo eft iuftus,& alteram inter eandem
vniuerfa-
matiqa de przdicato priua.hoc modo. lem affirmatiuam finitam &
vniuerfalem affirmatiui
infinitam, f.omnis homo eft iuftus,
Figura indefinitarum. omnis homo eft
non iuftus.Interhas enim
eft contrarietas, inter illas
ve
amo eft iuftus. Homo non eft iuftus rocontraduSio. Difsimilitudincm etiam
vniuerfaln-m
amo non eft n6 iuftus. Homo eft non iuftus •d infimus aliter pontt.non enim nobifeti fundat
difsi
amo non eft iniuftus Homo eft iniuftus. militudinem inter angulares vniuerfaliu
& indefinita-
figura vniuerfalium rum lupra differentiam, qua? eft inter
angulares vni-
nnis homo eft iuftus Non omnis ho eft iuftus uerfahu affirmatiuas *
negaded fupra differentif.quz
>nois h6 eft n6 iuftus. Omnis hoeftnoniuftus eft inter ipfas vmuerfaliu angulares
inter fe ex vtraque
>n ols h6 eft iniuftus Omnis homo eft iniuftus. pattc.Format naque tali figura, in qua ex vna
parte lub
vniuerfaliaflirmatiua finita, vniuerlalis aflirmatiua
in-
Quibus ita difpofitis,exerceatur confequentia fem- finita eft,& ex alia parte fua particulari negatiua
finita,
1
in ifta proxima figura, ficut lupra in indefinitis particularis negatiua ipfinita ponitur ficq;
angulares
,
Periher.DiuiTho. C fint
J
7» T * *./
fio t difparis qualitatis, & fi militer indefinitarum figu-
ram format hoc homo.
Quibusita difpofitis ait in hoc ftaredifsimilitudin?,
q, angulares indefinitarum mutuo fe inuicf cfipellut
ad veritatis fequclam.ita ij vnius angularis veritas Iu*
angnlaris veritatem infert, vndecuqi incipias. Vniuer-
falium vero angulares n6fe mutuo compellunt ad ve-
ritatcm.fed ex altera parte ncccfsitu deficit illationi.
Si.nJncipias ab aliquo vniuerfalium Se ad fuam angu-
larem procedas, veritas vniuerfalis non ita poteft ede
fimul cu veritateangu laris, <}> copcllat eam ad veritati,
ta G vniuerfalis eft vera,(ua vniuerlalis cotraria erit fal
?j,non enim poliunt efie fimul Verx , & fi illa vniuer-
lalis contraria eft falfa, lua conttadiSoria particularis,
qui eft angularis primp vniuerlalis afTumptz, erit nc-
H E E Tli J S 7*
contrariz efie fiflallz^ed videf expofirio illa deficere Contra.
abArift. mente ouo ad modum fumidi oppofitionci. Herme.
Non enimintendit hic loqui dc oppofitione quz eft Primo.
inter finitas&infinitas,ledde ea quz eft inter finitu
inter fe, 6: infinitas enim devtroq; modoop
inter fe,G
politionis exponere volumus , iam non duas , fed tres
oppofitiones inueniemus.primam inter finitas, fecun-
dam inter infinitas , tertiam qui ipfe Hermenius dixit
inter finitam & infinitam. Figura etiam quam forma-
uit,conformisnoneftei,quam Ariftotelesinfine.Pri- Secundo.
mi Priorum formauir,ad quam nos rcmifit,cum dixit. Cap ii.
Hxc igitur quemadmodum in Refolutonis dicium
eftjficfunt difpofita.In Ariftotclisnaque figura, angu-
lares fuot alfirmatiuz, affirmaiiuis, &
negatiuz nega-
tiuis. Deinde cum dicit.
Hx igitur dux fum oppofite. A ac t.
Hx igitur dux oppefitx funt. ANTI.
Concludit numerum propoli tionum.Et poteft du-
pliciter exponi , Primo vt ly hz , demonftret vniuer-
iales,& fic eft lenius, q> hz vniuerialcs finita & infinita
habet duas oppofitiones, qua lupra dccIarauim’.Scdo
poteft exponi vt ly hz, demonftret enunciationes fi-
nitas&infinitas,quoad przdicatumfiue vniuerialcs,
liue indefinitas, & tunc eil fenfus.ij, hf enuciationes fu
pradi&zhabftduas propofitiones , alteram inter af-
firmationem finitam, & eius negationem , alteri inter
affirmationem infiniti et cius negationem]. Placet aut
mihi magis fecunda expolitio quoniam breuitas , cui
,
Arifto Jhidcbar, replicationem non exigebat , fed po-
tius quia enunciationes finitas & infinitas, quo ad prz-
dicatum fecundum diucrfas quantitates cnumeraue-
rat,ad duas oppofitiones omnes reducere terminido
tarum traftatum voluit. Deinde cum dicit.
Uflxvtrodut funtrurjut ,cumnon homo tanquSfu- a ter,
bieSumq uoddimxccipitur.N. onhomo mfluscfl.non homo
iuflus no rfi.lsfen homo no iuflus efl ,no ho no tutius no eH.
^Uxautcmadid quod cSl, non homo.quxft fnbicfluali- ANTI.
quod additum, vt,efl tujlus no bomofto efl iuflus no homo,
efl noxiuflus non homo , non efl non iuflut non homo.
Intendit declarare diuerfitatem enunciationum de
tettioadi acente, in quibus lubiicitur nomen infinitum.
Et circa hoc tria facit. Primo ,pponitArdiftinguit eas,
fecundo oftldit q> no datur plurcs fupradidlis,ibi{ Ma
gis autem.} Tertio oftendit habitudinem illarum ad
Tretfpes
aIias,ibi{Kz autem extra.} Ad euidentiam primi ad-
cnGc.dc in
uertendum eft tres efie fpecies enunciationu de in efie, eiTc in qui-
hoc verbum eft. Quzdam bus eft po-
in quibus explicite ponitur
funr.quz lubiecto liue finito fiue infinito nihilhablt nitur cxpli.
additum vitra verbum, vt homo eft, non homo eft. Prima.
Secunda.
Quzdam vero funt quz fubiefio finito habent przter Tertia.
verbum aliquidadditumdiue finitum, fiue infinitu.vt
homo eft iuftus,homo eft non iuftus.Quzdam autem
funt.quz fubie&o infinito przter verbum, habent ali-
quid additum fiue finitum fiue infinitum, vtn6 homo
eft iuftus,noo homo eft non iuftus Et quia deprimis
.

ceflario vera . Impolsibile eft enim cotradi&orias efie iam determinatum eft,ideo de vltimis tra&are volens,
fimul fallas.fi autem incipias deonuerfo ab aliqua par- ait { Aliae. autem funt}' quz habent aliquid Icilicec ,

ticularium & ad fuam angulari procedas, veritas par- przdicatum additum fupra verbum eft, ad id quod eft
ticularis ita poteft ftare cu veritate fu* angula ris,q> m non homoquafi ad iubie<Sum,id eftadlubieflum.in-
n6 necedario infert eius veritatem, quia licet loquatur finitum.Dixit autem quafi, quia ficut nomen infinitu
particularis eft vera, ergo fua vniuerfalis contradidi o- deficit a ratione nominis , ita deficit 1 ratione fubicdK.
Nor.infinf.
ria eft falfa,n6 tamc lequitur vitra, illa vniuerfalis c6- Significatli fiquidem nominis infiniti non proprie fub-
def.ardna
tradidloria eft fal(a,crgo fua vniuerfalis contraria, quz ftcrniturcompofilioni, cum przdicato quam impor- fubieAl , 8t
eft angularis particularisaflumpti eft vera ,
pofiuut.n. tat, eft, tertium adiaccns Enumerat quoque quatuor noc.
enunciationes
 . i

77 LIBEAT H./ M V S 78
mundationes & duas oppofi tiones in hoc ordine , fi- cnuciatio de.a. adiacete potefl variati penes przdica-
cut& in fuperioribus fecit. Diflinguit etiam illas ex tum finitum vel infinitum , fed ramum penes fubicdu
finitate vel infinitate praedicata. Vnde primo ponit op- quodfufncienterfadumapparct.Enunciationes aut£
p
politiones inter alfirmatiuj&negatiuamhabctcsfu- de.j.adiacentc quadrupliciter variari pofTunt, quia variato,
biefium infinitum, &prxdicatum linitum, diccns-{vt aut lunt fubiedi St przdicati finiti, aut vtriulquc infi-
non homo cAiuflus,nonhomo no cll iuflus. J-Secun- niti, aut lubiedifiniti St przdicati infiniti, aut fubiedi
do ponit oppolitioncm alteram inter aftirmaiuam St infiniti St przdicati finiti. Quarum nullampremillam
negatiuam, habentes fubicdum infinitum dcprxdica- effe fuperior docet figura. Deinde cum dicit.
tum infini tum, dicens {vt non homo efl non iulius,n6 Ht verofeorfum abdltsjpfa pcrfeipfas erunt , cum hoc asct.
homo noncflnon iuftus.J- Deinde cum dicit. nan liomo tantfuamnomma vtamnr,vt patet.
'
UCT. -dtq; plura hit oppofitiones non erunt. Ha autem extra lilas, ipfa fecundum fe erunt, vt nomine 4 kii.
AN Tl. Magis 4»tem plures bis nonfunt oppofitiones. ylentes eo/juodesl non homo.
OfleditQ) non dantur plures oppofitiones enucia- Oflendit habitudinem harum fcilicet quas in.t.or-'
No eidum. tionumfupradidis. Vbi notandum efl tj, enunciatio- dine numerauimus adillas quz in.i. fitz funt ordine.
Lnuc.ir, qui
nes deioefle in quibus explici te ponitur hoc verbum, St dicit iflz funt extra illas, quia no Icquunturadil-
b' hoc ver.
fiuc fecundum, liue tertium adiacens, de quibusloqui- cconu trfo.Et ra tionem afsignans fubdit v t no-
las.nec
efl, varia.
mur.no pofTunt ede plures quam duoderim luprapo- mine vtentes eo q, efl non homo, i.ideo iflz funr extra
fiu,St confcqucntcr oppofitiones earum fecundu af- illas, quia iflc vtuntur nomine infinito loco nominis,
firmationem &
negationem nonfunt nili fex. Cum. n. dum omncshabent fubicdum infinitum . Koranter Subilci vel
in ires ordines diuifx fint enunciationes,fcilic« in illas autem dixit enunciationes fubiedi infiniti vti vt no- ptzdic. cui

de fecundo adiacente.iniOasde terrio fubiedi finiti, & mine, infinito nomine , quia cum fubiici in enuciatio- proprium,
in illasde tertio fubic&i infiniti, & in quodlibet ordine ne proprium fit nominis przdicati autem commune
,

fint quatuor enuciationes

, omnes enunciationes
fiunt nomini & verbo, omne fubicdum cnunciationis ve
duodecim, & oppofitiones fex. Et quoniam lubicdum nomen lubiicitur. Deindecum dicit.
earum in quolibet ordine potefl quadruplicitet quan- UmbusautemnonaccomodaturesUpfum, ficum hac a A c T.
tificari.f.vniucrfalitate,particularitate, St lingulantate, ponuntur, valet, ambulat, & ifliufmodi extera, iniifdeni fa-
& indefinitione, ideo iflz duodecim multiplicantur tu hoc pallo pofttum^c fi efl ipfum adiungeretur, Vt no-
in quadragintaodo.Quatcr enim duodecim quadra- omnis homo, non ualet omnis homo. Valet omnis non bo-
let

gimaodofaciunt.Necpofsibilecfl plures his imagina- mojiou valet omms non homo.

ri.Et licet Ariflote.non nili viginti harum exprefferit, 1 n bis vero, in nuibus efl , non conuenit ,vt in eo quod
efl
an t l'.
odo in primo ordine, odo in fecundo, quatuor in & currere.vtl ambulare, idem facit fic pofitum,acfi tfl^dde-
tertio attamen per eas, reliquas voluit inteiligi. Sunt rctur.vt currit omnis homo, non currit omnis homo , currit
autem fic enumerandi & ordinandz , fecundum lin- omnis non bomo,non currit omnis non homo.
gulas ordines, vr affirmationi negatio primaex oppo- Determinat de enunciationibus in quibus ponurur
fito fi tuetur, vt oppofitionis intetum clarius videatur. verba adiediua. Etcirca hoc tria facit . Primo diflin-
Et fic contra vniucrfalem aftirmatiuam non efl ordi- guit eas.Secundo refpondet cuidi racitzquzflioni.ibi
nanda vniuerfalis negatiua , fed particularis negatiua, {No.n.dicenducft.} Tertio concludit ea ruconditio-
quz efl illius negatio,& cconuetfo cotra patticularcm ncs.ibi-JErgo St cztcra eadem.} Ad euidentiam primi Diffcrfria
affirmatiuam ,
non efl ordinanda particularisnegati- rcfumcnduclt,q, inter enunciationes, in quibus ponif quibus efc
ua,fcd vniuerfalis negatiua quz efl eius negatio . Ad efl fm adiacens St eas, in quibus ponitur efl, tertium cMuadiac.

darius aut intuendum numeru ,coordinadefunr,oEs adiacens talis efl differctia tp in illis, quz funt de fccu- & cf1 ttnia
quzfunt fimilis quantitatis fimul in reda linea, dillin- doadiaccntc, (impliciter fiunt oppofitiones, f.tx par-
distamc ordinibus tribus fupradidis . Quod vt clarius te fubiedi tantu variari per finitum, &inlinitu, in his
duccfcat in hac fubfcripta videatur figura. vcrcqqux habcntcfl tertium adiacens dupliciter fiunt
oppofitiones.
Sortes efl. Sortes non cft. Non fortes efl. Non fortes non efl.
Prim’ quidam homo efl. quidam homo non efl. quidam non homo efl. quidam non ho non efl.
(
ordo, homo efl. homo non efl. non hamo efl. non homo non efl.
omnis homo efl. omnis homo non efl. omnis non homo efl. omnisnoo homo non efl.

Sortes efl iuflus. Sortes non efl iuflns. Sortes efl non iuflus. Sortes non efl non iuflus.
SccT us quidam hA efl iuflus. quidl ho non efl iuflus quidam ho efl non iuflus. quidam hAnAefl nA iuflus.
ordo, homo efl iuflus. homo non efl iuflus.; homo efl noniuflus. homo non efl non iuflus.
omnis ho efl iuflus. omnis ho non efl iuflus. omnishdeflnoniuflus. omnis ho non efl no iuflus.

No Tortes efl iuflus. Non fortes no efl iuflus. Non Tortes efl no iuflus. No Tortes nAcflnnniuflus.
Terti’quidanA h6 £ iuflus. quidano hA no efl iuli’ quidi nA hA efl no iuflus. quidi non hA nA efl iuflus.
ordo, non homo efl iuflus. non homo no efl iuflus. non homo efl non iuflus. nonhA non efl non iuflus.
omnis nonhdefliu(l*.oisn6hdnon efl iuflus. omnisnAhAcflnotuflus. oh non hAnon cflnAiuft*.

Quod autem plures his non fint,ex eo patet, q> non oppofitiones, f.& ex parte przdicati, &
ex parte fubie-
contingit pluribus modis variari fubicdum,
& prxdi- di, quia vtrunq; variari potefl per finitu infinitum. &
catum penes finitum & infioitum.nec pluribus modis Vndevnu ordinem tm enunciationu de fecundo adia
varilturfinitutn&infinitum fubicdum . Nulla enim cEtc fecimus, habenti quatuor enunciationes diuerfi-
Perihcr.DiuiTho. C 4 mode
 79 f E R f HI A. M E H I jl S So
raodcquantificatas, & duas oppofitioncs Emiciatio- dcbeatdici ,
fi negare quantitatem enunciationis qu{-
ncsautcdc tertio adiacente oportuit partiri in duos rimus,fed negatio infinitans ad ly homo quod (igni-
, NcgJS. ifin.
ordines, quia lunt in cis quaruor oppolitioncs, & odo (icat aliquid vniuerfate, addenda eft,& dic{dum,om- tui addeda.

EnSc.iqnt- enunciationcs,vt fupra difiu cff.Confidcrandu quoq; nis non homo. Deinde cum dicit.
bm veibo. eft,<j> cnuciationcs,in quibus ponutur verba adiefiiua Qgodquidcmexhifcepatet,homovaletJ>omomnvi- «ter. .

adite arqui. quo at) lignificatu xqciuali t cnuciationibus de.j.adi» let, non homo valet , non homo non valet . Hac enim ab illis
de- a. jdiac.
£en i e>re |oluto verbo adiefiiuo in propriu participiu ex eo differunt, quia non dicuntur vmuerfaliter.Quare om-
'* uo " '8'
6c cft q<V femper fieri licet, qa in omniucrbo adieftiuo ris,vcl nullnsjul aliud fignificare videtur , qui affirmatio-
clauditur verbu lubft amimim.Vndc ide (igniti eat ifta, nemutut negationem vmuerfahter diei.
omnis homo currir.quod illa, omnis homo elt currfs. hlamfcflum cfl autem exeo quodcfUcwrrithomo ,mn antu
Propter quod Boethus vocat cnunciationcs eu verbo euml Imjurritnonhoomn currit non bojuec.n. ab illis dif
«diefiio dclccundo adiacente Iccundum vocem, de.;, fcruiityCo quod uniuerfaliter non funi. Quare omnii ucl nul-
autem fccundu potcftatem,quia poteft refolui in tcr- iusunbil confignificant aliud , mft quod uniuerfaliter de no-
Qnoadno tium adiaeens cui cquiualet.Quo ad numerum autem . mine,uel affirmationem, uel negationem.
nictum. eouneiationum,&oppo(itionum,enuneiatlones verbi Probat hoc qidiflum omnis & fimilianon Rationem
dlt, l.tp

adiefiiuiformaliterlumptxnon xquiualcnt illis de.;, fignificat aliquod vniuerfate, fcd quoniam vniuerfali- dedueit.
adiacente, fcd xquiualent enunciationibus , in
quibus ter, rali, ratione. Illud quo differunt cnunciationcs
,
in
ponitur cft fecundum adiaeens, non poliunt enim fieri prxcifedificrcntcs per habere, & no habere ly omnis,
oppofition es dupliciter in enuciationibusadicdiuis,f. cft no vnincrfale aliquod ,(ed quoniam vniurrfalire',
ex parte fubiefii,* prxdieati.Gcut hebantin fubflan- led illud in quo differunt emmeiariones prxcifc diffe-
tiuis de tertio adiacente, quia verbum, quod pridica- rentes per habere* non habere ly omnis , eft fignifi-
Vcrb.infini tur in adiefiiuis infinitati nd poteft. Sed oppofitiones catu per ly omnis ergo (ignificatum per ly omnis eft
,

(ari. adiefiiuarum fiuntfimpliciter,(.expartefubieflitan- rionaliquidvniuerfale.fcd quoniam vniuerlaliter. Mi-

&
lum variati per infinitu finitum diucrlimode quiti-
ficatijficut neri dicimus lupra in enunciationibus lub-
ftantiuis dclccundo adiacente eadedufii ratione, qi
prxrer verbum nulla cft affirmatio vel negatio , ficuc
prxter nomen eflc poteft. Quia autem in pr {lenti tra-
flatum no de Significationibus, fcd de Numero enu-
ciationu,& oppolitionum fermo intenditur, ideo Arif.
ror huius rationi tacita in textu, ex feclara eft.Id enim
sn quo exteris paribus habentia i non habentibus ali-
quem terminum differut, lignificatu eft illius termini.
Maior vero in licera cxcmplariter declaratur fic, illae
cnuncintiones,homo currit, & omris homo currit,
prxcile differunt ex hoc, q> in vnacftly omnis, & in
altera non , tamen non ita differunt ex hoc, vnafit
<J>

determinat diuerfificandas efle cnunciationcs adiefii- vniuerfalis, alia non vniucrfahs. Vtraqueenim habet
uas fecundum modum, quo diftinfixfunt enunciatio- fubiefium vniucrfalc .fcilicctly homo, fed differunt,
nes.in quibus ponitur cft fecundum adiaeens, &• ait.tj. quia in ea vbi ponitur ly omnis, nunciarur de fubiefio
in his enunciationibus ,
in quibus non contingit poni vniucrfjluer.intltcroautem non vniuerfaliter. Ctmt
hoc verbu eft, formalitcr, fed aliquod aliud , vt currit, enim dico ,homo currit , eurfum attribuo homini vni-
*
V tl ambulat , id eft in enunciationibus adiefiiuis , id{ vicrfali, liuecommuni, fed non pro tota humanavni- ,
faciunt quo ad numerum oppoGtionum Ateniiciatio uerfitate, cumautemdico, omnis homocumt, eurfum

num fic pofita, f.nomcn,* verbum, ac fi cft fecundum ineffie homini pro omnibus inferioribus iignifico.Simi

adiaeens (ubiccto nomini addert tur . Habent enim & li modo declarari poteft, de trib* aliis, qux n textu ad- i

iftx adicet iuxjfieut illx,in quibus ponitur, eft duas op- ducuntur, fcilicet homo non currit, refpcfiu lux vni-
politiones tantum , alteram inter finitas, vt omnis ho- ucrlalis vninerfalitcr, omnis homo non currit,* fic de
mo currit, omnis homo non currit, alteram inter infi- aliis. Rei inquitur crgo.quod o ni nis & nullus Si (Insilia
nitas quoad fubiefium, vt omnis non homo currit, ligna nullum vniuerlale figmficanr , fed tantummodo
omnis non homo non currit. Deinde cum dicit. lignificantquoniam vniuerfaliter dehominealfirmit
,

velnegant. Notato hic duo, primum cft: rp non dixit Notandum

A It c T. 'HSn cmm dicendum cfl non omms homo, fed negationis
notaupfum videlicet non , addenda ejl huic t emuto homo. omnis* nullus fignificat vniucrlalirer,fed quoniam Dubium.
Omnis enim non fignificat iffum uniuerfaU ,fcd uniiterfalis vniuerfaliter.Secundum cft,quod addit de homine af-
firmant vel negant. Primi raeio cft.quia lignum di*
predicationis cfl nola. diftri-

A N T i. J^on.n.diceiidiim cfl.nonmnii homojld no n, negatio, butiuum nonlignificat modum iplum vmuerfalitatis,

nem ad id quod cfl homo addendum esi. Omms enim no uni - aut particula ritatis,abfolute,‘ed applicatu terminodi-
uerfalt fignificatJed quoniam uniuerfaliter. fiributo, cum enim dicoommshomo, lyomnis.dcno-
QiPdlio. Relpondet tacitx quxftioni. Et circa hoc facit duo. tat vniucrfitatem applicari illi termino homo, ita q> Ari
Primo ponit lolutioncm quxftionis , Deinde probat lio. dicens, q. omnis fignificat , quoniam vniuerfaliter,
Manifcfium cft autem.J-Eft ergo quxftio ra- pcrly quoniam, infinuauit applicationem vniucrfalita
Cur. nega- eam.ibi-)
tio infi Sic. lis.cur negatioinfinitans nunquam addita cft fupra li- (isimportata in ly omnis,in aftu exercito, ficut & inj.
gnovniuerfalis, aut particulari, vtputacu vellemus in- Pofteriorum in diffinitione feire applicationem caulae
homo currit, cur non ficinfini- verbum , quoniam, dicens Sciretft
rotauit per illud l*fll°.4-8c
hnitareiftam, omnis •{

tara eft, non omnis homo currit, fcd fic, omnis nonho- rem per caulam cognolcere,* quoniam illius eft cau-
^-"'/dnfni
Rcfponfio.
mo currit . Huic naquequxftioni relpondet dicens, fa.} Ratio autem fecundi inlinuat differentia inter ter- dh, j ter c<
quia nomen infinitabile debet fignificare aliquid vni- minojcathtgorcmaticos& fyncathegorematicos,illi thegore. St
uetfale.vil lingulare, omnis autem & limitia ligna non (i quidem ponunt (ignficata lupra terminos abfolute, lyiuathej.

Cgmftcantaliquid vniuctfale aut fingularc,lcd quo- sftiaut ponuntur fignificata fupra terminos in ordioe

niam vniucrlal.tcr , aut particulariter , ideo non eudi- ad prxdicata.Cum enimdicitur, homo albus, ly albus
cenduni.non omnis homo, (i infinitate volumus, licet denominat hoiniuc infciploiblq; refpcfiu ad aliqd*
I
•l T E l H E H.J1EII.US Si
fibi addendum, cum vero didlur.omnii homo,tyom- firmatiux vniuctlali.Comne animalell iullunvll illa,

NegS.fc ni«,& Ii hominem diftribuar, non tamf diflributio in- nullum animal efl influm,manifcflfi ell , <p iflz no pnt
* cuiadta tclledum firmat, nili in ordineid aliquod przdicatum iimul,i.in eodem lepore, neq; in eodem ipfa,i.de eodf
Iterati ex- sntelligatur.Cuiut lignum ell, quia, cum dicimus, onf- lubiedoefl verz. His vero oppolitz.i.fubcotrarizin-
- ARGI. po.vUinu. nit homo currit , non intendimus diftribuere homini terle poffunteffe fimulverz ahouando.l. in materia
f pro tota vniueriitatc abfolutc ,fedin ordine ad cur- cotingenii.vt quoddam animal elt iuflum , non omne
lum.cum autem dicimus,albus homo currit, determi- animalell iuflum. Deinde cum dicit.
nauimus hominem feiplo effe album & non in ordine hxc nullusesllromo iuflus. fcquitur hanc .omniiho- ARC *•

ad curlum.Quia ergo omnis St nullus, ficut St aliafyn - rwo non iuflus efl. Hac etiam, nonomnis homo non iuHus efl,
AN TL cathegoremata, nil aliud in enuueiatione faciunt , nili qua quidem efl illi oppofitajeqiiitur illam, esi aliqua homo
quia determinans fubiectum in ordine prxdicatum, Sc luhus,neceffeefl emm aliquem effe.
hoc line affirmatione St negatione fieri nequit , ideo Sequuntur tero bajamquidem.quieflaiuIlHS efl homo a NT t.
ty affir-
mant vd quoniam voiuerfaliter
dixit, q> nil aliud fignificant,nifi iuflusalla.qup efl,omms efl homo nbiusiiis.lllam tero quf

ncp.rcfcrti de nomine, id cft de fubiedo affirmat vel negant, id elt efln liquit homo luflus efl, oppofna , non omniscii homo ni
n Rationes ad Ugna. affirmationem vel negationem fieri deterniinit, ac per iuflusaieccffc efl enim aliquem effe. •

. dciUUL hocicathegoreroaticiscafeparauir. Potellcti refer- Declarat, q> angulares affirmatiuz fuppolita fint
s
riboc qnod dixit affirmant vel negant ad ipfa ligna/, contrariz,n<gatiuz verotubcontrariz.Lt priniu qui-
omnis St nnllus,quotum alterum politiue dillribuit, al dem ex eo, q. vnuiuei falis affirmatius infinita. St
vni-
terum remouendo. Deindecum dicit. tierfalis negatiua limplex zquipollent, St cAlcquenter
it<T. Cdtera igitur eademfunt addenda. vtraq; earum ell contraria vntuerfali affirmatiuz fim-
ANTI. Ergogr c aera eadem oportetopponi. plici,quz ell altera angulatis. Vndc dici', q- hanc vni-
\
C6cludit adicdiuarum cnunciationu conditiones. H,erfalcm negantiam finitam nullus homo tll lullns/e*
Dixerat enim tj, adicdiuz cnunciationtside faciunt quiturzquipollenter illa vniuerfalts affirmatius infi-
quo ad oppofitionu numrru.quod fubftitiar dc.a.adia nita.omnis homo ell non iuflus. Sccundu vero decla-
n
«ente, St hoc dcdarauerat.oppofitionum numero ex6- eo q> particularis affirmatius
rat cx finita, & particula-
plaritcr lubiufio.Et quia adhanc conuenientiS lequi- ris negatiua infinita zquipcllent.Et confcqucter vtraq;
i.
aurconueniemia quo ad finitationem przdicatorutn, caruell lubcontraria particulari negatiuz ltmplici,quz
P ^
’*
A
quo ad diucrlam’ fubieft orum quantitatem , St earu altera angularis, vt in figura luprapofita infpicere po-
multiplicationem ex dudu quaternarij in le i pi um , St tes. Vndc (ubdit, q> illam particularem afhrmatiuam , I
l
fiqua lunt huiulmodi enumerata, ideo concludit, ergo finitam, aliquishd ell iuflus , oppofita Icquit zquipol-
r
St cztera.quz in illis leruanda erant, eadem, id e II limi- lentcrfoppohta intclligere non iuflus particularis, fed
r
lis illis apponenda lunt. illius vniucrfalis affirmatiuz Infinite) no omnis ho tll
i)A iuflus. I lic.n.elt conrradidona cius.Vt autem da-
L c c r t o. It II.
Nonnullz,cirracaquzdida lunqdubitationcs nioucn-
re videatur quo fupradiclz cnunciationcs fint zqui-
i

rur ac foluunrur. pollentes, formetur figura quadrata , in cuius vnoan-

l'
»%e r. Cuuautembuic affirmationiamne animal iuflum efl,ea
megatio fit contraria, qud fsgnificant nullum animal effe m-
jtum,palet basquidem wiquim effe fimul terat , oppofitas
autem ha terai fimul tfaitquam effe , tt non omne animal
efliuflumabquodammaliuftum.
gulo ponatur vfis negatiua finita,& fub eo cdtradido-
riaparticularisaffirmatiuj finitr.cx alia vero partclo.
cetur vmuerlalis affirmaiiua infinita , St fub ea cotradi-
doria particularis negatiua infinita, noteturq; contra-
ch dio iter angulares St collattraksinier le, hoc modo.

i
ANTI.

,
Q uoniam uero contraria esi negatio ei, qui efl om -
ne efl animaliuslum Jlla, qua fignificant, quoniam
nullum efl animal iuflum,ba quide mamfeflum efl
quonam nuquam eriit,ncq; teri m eodem ipfo
arppofnt erunt aliquando, ut non omne animal iuflum efi,
. His tero

Hoa*’*'
pubim"- aliquod animal, iuflum efl.
Pollquam determinatum ell de diuerlitateenuncia
tionum, hic intendit remonere quatdam dubia crirca
przdifta.Etcircahoc facit fex fm numerum dubioru,
Lcflio. i- quz fuis patebunt locis . Quia ergo fupra dixerar, q> in
xmiuerfalibus non limiliter contingit angulares efleli-
xnul veras, quia affirmatiuz angulares non polTunt effe
fimul vcrz.negatiuz autem fic, poterat quifpiam du-
bitare, t)uz ell caufa huius diuerfitaslldeo nuc illius di-
di caulam intfdit afsignare talem, quia.liangu lires af
firmatiuc funt contrarii inter fe , cotrarias au t in nulla
t&o.a* materia contingit elfe fimul veras. Angulares autem
negatiux lunt fubcontr ariz illis oppofitz , fubcontra -
riasautem contingit e(Te fimul veras. Etcirca hzcdutx
: SS% Iutrodu-
dio primi
facit. Pri tuo declarat
condidiones contrariam et fub -
1
dubip contrariarum . Secundo q, argulircs affirmatiuzfint His (iquidem (icdifpofitis, paret primoipfaru vni-
cotrariz.St q> angulares ncgatiup finrfubcontrariz.ibi ucrfalium mutua confequcntia in veritate & falfitate,
Lcdio. II, j Sequitur vero.J- Dicit ergo refumendo quoniam in quia fi altera earu ell vera,!ua angularis conrradidoria
,
iddl didum clt,q> cnunciatio negatiua contraria illi af- ell falis, & fi illa ell falfa fua collateralis contradido-
,

na,
 t , .

83 ? E H,/ HEH.MEHUS 84
ria.qux cfl altera vniucrfalis erit vera, & (imiliter pro- ria, qua exiftete vera, no eft neceffe fui fubaltcmi.qu*

cedit quo ad falli tatem particula riu.Dcinde codc mo- cft contraria fux contradi&oric elle veram.Poflunt.n.

domanifclfiuur mutua lcquc!a,li enim altera cani cl t
vcra.liia angularis contradidoria tll falfa,iflaaut£exi
ftente filie lua contradidoria collatetalis.qux cll alte-
ra particularis, erit vera. Simili quoq; modo proceden-
Dubium. dum cll quo ad faliitatcm. Sed efl hic vnum dubium.
Clf.l* In primo enim Priorum in fine And. ex propolito de-
Lee. a. terminat non clic idem iudiciu de vniucrlali negatiua,
de vniuerfali affirmatiua infinita. Et lupcriuj in hoc fe-
cundo, fupcrilloverbo{quaru dux fe habent ffm co-
fequcntiam.dux vero minime} Amonius.Porphyrius,
Boethus, dc fandius Thomas dixerunt, g negatiua fim
plex fcquituraffirmariuam infinitam,fed nen ccduer-
duxeontrarix clfc fimul falle. Vnde dicir, in lingula
ribus enunciationibus manifeftum eft,g, Ii eft verutn
g
negare interrogatum, i.li eft vera negatio enunciatio- . . ,c|
nis lingularis, dequa fadacft interrogatio , veru etii
eft affirmare, i. vera erit affirmatio infinita ciuidlfin-
gularis. Verbi gratia, Putafne Socr. eft lapiensiSi vera
eft illa refponlio, n on.Socra. igiturno lapiens efl,i.ve-
ra erit nta affirmatio infinita,Socrat.eft non 1'apiens.In
vniuerlalibus vero no eft vera , qux fimiliter dicit J.cx
Veritate negationis vniuerfalis aifirmatiux interroga
tx.nb fcquif vera vniucrfalis alfirmatiua infinita , qux
quo ad quantitatem St qualitatem cnuncia-
fimilis cft

Refponlio
lo,Ad hoc diccn£,um eft fm Alber.um , g negatiuam tioni quxlitx. Vera aurem eft cius negatio.i, fed ex ve-
’
Alberti. fimtam.fcquitur affirmatiua infinita fubicdo collite, ritate relponiionis negatiux Icquitur veri effe eius.fi
Aflfir. iiifin. negatiua vero fimplex feauttur affirmatiuam «blolutc. vnuiucrfalis quxlitx negationem, i.particularcm ne-
fcqui. nega. Vnde vtruq; didum verihcaiur, & g inter eas cft mu- gatiuam. Verbi gratia Putafne, omnis ho cft fapicnsiSi
lini.
tua confequcntia cu (ubieSi conflantia, dc vera cft illa rclponrio,non,aftifmatiua(imilis intereo-
Alia rado. g intercas
non cft mutua coofcqucntia abfolute.Potcft dici fm g gitx quamquisex hacrtfponlione inferre intentaret >

fupra locuti fumus dcinfinita cnuciationc quo adfuu
totale fignificjtum ad formam prxdicati reducium, dc
fecundti hoc quia negatiua finita cft fuperipr aifirmati-
no erat mutua confequcntia . hxc au
aia infi nita.idco
loquimur de ipfa infinita formalitcr lumpta . Vnde
fandusTho.tunc adducendo Amonij expolitionem
dixitfecundum, hunc modum loquendi , negatiua fim
eft illa, igitur omnis homo cft non fapiens. Hxc autem
non (equitur ex illa negatione . falfum efl.n.hoc.l.g
fequatur ex illa rcfponfione.Sed inferendum eft , igitur
non omnis homo lapiens eft. Et ratio vtriulq; cft , quia
hxc particularis vltimo illata eft oppolita.i. contradi-
doria illi vniuerfali interrogat p quam refpondcnsfal-
fificauit,dt ideo oportet quod fit vera . Contradido-

Ad. riarum.n.fi vna cft falfa,rcliqua eft vcra.liia vero.1. vni-

i . lib.
q affirmatiua infinita. Textus vero pri—
plex,in plus cfl
Priornm. mi priorum vitra prxdi&a loquitur de finita dc infinita uerfalis alfirmatiua infinita primo, illata, cft contraria •
inordine ad fyllogifmum . Manili Ilum cft autem ep illi eidem vniuerfali interrogatx. Non ell autem opus
vniucrfalis affirmatiua fiue finita fiue infinita non c6- q>,fi vniuerfalium altera fit falla,
g reliqua fit vera. In
cluditur nili in primo pnmx. Vniucrfalis autem nega- promptueft autem caufa huius diuerfitatis inter fin- CJ druerfi
quxcunq; cocluditur dc in fecundo primx.de pri-
tiua gulares Sc vniuerfales.In fingularibus.n. varius negatio fm. St vnll
mo , dc lecundo liecundx. Deinde cum dicir. nis litus non variat quantitatem enunciationis in vni- “erfalima.
A K c T. Tutet etiam in [insularibus quidem, fi verum efl inter- nerfalibus ali t variar, vt pater, ideo fitvtnonfiteadem
rogatum negare , affirmare etiam verum efl'e. y eluti efl ne veritas negantium vniuerfalcm in quarum altera prx- ,
•

Soc.fapienslUpn.Socra.ergo non fapiens c^.Invniuerfali- ponitur, in altera autem poftponitur negatio, vtdc fc
bus autem non efl verapjux fimiliter dicitur fed efl negatio patet. Deinde cum dicit.
uera.t' eluti efl ne omnis homo fapierufnon. Ergo omms ho- Voces aut? ca,qux infimi a funt nomina uerbaq; , funtq; j, X tsr-
mo non fapiens cSl,boc enim efl falfum. Sed iUud efl uerum Cppofilx uoabus bifee, qux funt nomina, aiq;ucrbaait non
ergo non omnu homo fapiens efl^dtq-, hxc quid? efl ea, qux homo,non iuflus, eir hutufinodi noces fine notwsnc uerboq;
opponitur jlU u ero efl ea,qux efl contraria. uidebuntur cjfc negationes. ^ft non funtjemper emm necef-
AH1 1» TiUnifcsium tflquomam etiam infingularibus.fi efl ue- fe efl negationem effe vcramaulfalfam-At htfce,qui dixit,
rum interrogatum negare , quod & affirmare ueru efl.Vt, non homo, non magis, quam ts,qus protulit homo, fed minus
putafne Socr fapiens esWtfon. Socr. igitur nonfapiens efl. potius ucriucl falsu altqd dixit nifiquippia ipfi addiderit.
Inuniucrfalibus nero nonefl ucra^ux [imilster dustur.Ve- lllx uero qux funt contra tacentes fecundum infinita no- Alt T t.
ra efl autem negatio, Vt,putafne omnis ho fapiens efllT^o. mina psel utria, ut in eo quod efl, non homo , uel non iuflus,
Omnis igitur homo non fapiens efl. Hoc erum efl falfum. quaft negationes fmenomne er uerboeffe tudebuntur , fed
Sed non igitur omnis homo fapiens efl , utra efl . Hxc enim nonfunt . semper enim uel ueram effe, uel falfam neceffe
oppofita efl illa uero contraria. eft negationem. Quod uero dixit nonhomo,non plus di-
Vnde oria, Moucr.i.dubiu dc vario litu negationis, an.f.quo cente , homo , fed etiam minus uerus , uelfalfiu fuit ,fs non
dubium, a.
ad veritatem & lallitatem differat prxponere dtpoft- aliquid addatur.
ponerc ntgationem.Oritur autem hxc dubitatio, quia .soluit tertiam dubitationf, an infinita noia vel ver- Dubium!;
didum cft nunc.g non refert quo ad veritatem fi di- ba fi nt negationes.Infurgit autem hoc dubiu, quia di-
catur, omnis homoeft non iuftus, aut fi dicatur, omnis dum cft,g xquipollcnt negatiua dinfinita. Et rurfus
homononcfl iuftus, dttn in altera poftponitur nega didum cft nunc,
g no refert in lingularibus propone-
tio, in altera prxponitur , licet multum referat quoad re Sc poftponcrc negarionf.fi.n.infimtu nomi eft ne-
Solutio.
affirmationem dc negationem. Hanc inqua dubitatio- gatio.luc enunciatio habes fubicduinfinitu vel prae-
nem foluere intendens cum diftindione refponder, g dicatu, erit negatiua & n6 affirmatiua. Hac dubitatio-
in lingularibus enunciationibus ciufdf veritatis funt nem per interempuonem,probando ,
loluit nec no-
g
lingularis negatio dc infinita affirmatio eiufde, in vni- mina, nec verba infinita fim negationes, licet videatur,
uerlalibusautf non cft fic.Si.n.eft vera negatioipfius Vnde duo circa hoc facit . Primo ,pponit folutione di-
vniuerfali!, non oportet g fit vera infinita affirmatio cens, {(lix vero,f.didioncs corraiacentes.} Verbi gra-
v fis. Negatio.n. vniucrfalis cft particularis cotradido- na, non homo & homo non iuftus Sc iuftns.Vtl fic{fl-
« 1
 , A
.

II S Z \ S Z C V X.D r S 8«
Ix vero.f.diSiones fm infiniti, i.fm infinitoium natu inter iftas t ft conlequentia.Nim vniucrfalis affirmati,

ram jacentes contra nomina & verba J- vrpote qu.r re- ua, de fubie&o St prxdicato infinitis, & vniucrfalis ne-
moucntcs quidfnola & verba fignificant , vt nA hAA gatiua de fubicdo infinito, prxdicato vero finito qui
p
non iuftus et n6 currit , qnx opponuntur cAtra iy h6, pollent. Ifta niqut, omnis nA homo eft nA iuftus, idem
ly iuftus, & ly currit.illxinquarc difiiones infimtx vi- fignificar,illi nullus non homo eft iuftus. Idem autem
debuntur prima facie efl* quali negationes line noie eft iudiciu de particularibus
indefinitis, &fingu laribus
& verbo, ex eo q> comparate nominibus Se verbis fimilibusfupraditftis. Cuiulcuq; enim qualitatis finr,
contra qux iacente, ea remouent, led no 1'unt f m veri- (emper alfirmatiuade vtroq; extremo infinita, & nrga
Not.lnfinl.
tatcm.Dix it line nomine & verbo, quia nomen infini- tiua fubicCti quidem infiniti, pradicati auti finiti, xqui
it vtfttnfi.
nominis natura caret, & verbum infinitum, verbi polUnt, v t facile p otefl exemplis videre . Vnde Ar ifto-
980 Gm no tum,
mina. naturam non pofsider.Dixitquafi.quia nec nomen in- tclcs vniuerlalcs exprimens, exteras cx illis intclligi
finitum i nominis ratione, nec verbum infinitum i ver- voluit. Dcindecum dicit.

bi proprietate omnino fe mota lunt. V nde, fi negatio- Ut enim nommt, & -vcrbe trenfbopuiicmfignificant, * * 0 T.
nes apparent, videbuntur negationes fine nominc& veluti elbus homo efljiomo elbus efl.
verbo ndomnino, fed quali. Deinde probat dictiones Trenfpoftte vero nomina, vel verbt idem fignificant, vt * n t i.

infinitas non efle negationes tali ratione. S em per e (i efl albu i homo, homo elbus est.
necefle negationem efle veri vel tallam, quia negatio holuit.d. dubitat ioncm.an propter hotninu vel ver- Dubium c.

abaliquo.norrf autem inlmitii

eft cnunciatio alicuius borum tranlpufitionem varicturenunciationis ligni-
,n ^ e -

nodicit verum vel fallum , igitur di&io infinita non efl ficatio.Oritur autemhxc quaftioex eo q, docuit tran-
negatio. Minorem declarat, quia qui dixir,n6 homo, fpofitionem negationis vanare cnuciationislignifica-
nitui magis de homine dixit
q qui dixit, homo ,&<{uo tionem. Aliud enim dixit fignificare, omnis hA non eft
ad fignificatum quidem clarilstmu eft.no homo nique iuftus, A aliud, no omnis h A eft iuft us. Ex hoc inq du-
nihil addit fupra hoiem.imo remouet homine. Quo ad bitatur, an fimiliter contingat circa noium tranlpoli-
veritatis vero vel falfitatis conceptu, nihil magis ,pfuit tionem,!)' ipla tranfpolita cnunciatiorem varient, li-
qui dixit, no homo, quam qui dixit, ho. Ii aliquid aliud cutnegatiotranfpofita.Etcirca hoeduo facit. Primo Tranljj*.
non addatur immo minus verus, vel fallus filii, '.magis ponitlolutionemdiccns,q>tralj>ofitanomina&verba nomia vel
remotus i veritate, & falfitate, qui dixit, nohcmoquJ idemlignificant. verbi gratia, idem fignificat eft albus vcr ba.

qui dixit homo,quia tam veritas, qua falfitas in copoli homo , te eft homo albus, vbi eft tranlpofirio nomi-
tione cOfiftit , compofi tinni autem vicinior eft difitio num. Similiter trilpolita verba idemlignificant, vtcft
finita qux aliquid ponit, quam diftio infinita, qux nec albus homo,& homo albusefl. Deinde cum dicit.
ponit, nec componit, i.nec politionem , nec compofi- 'Hem p ite no fit eiufdem efprmationis plores erit ne- a r c t.
tionemimportat. Deinde cum dicit. gatianes , et demonflretum eft , v/um oppofitem effle vni

AXGT. Hac tutem efl , ommt non bom influi mhtl Hem quod , Huius enim elbus homo eft.negetio efl, elbus homo non efl.
mdlt dierum pgmfic.it, nec stem et, que efl ipfi OppoJite&a Huius autem, homo elbus efl, (1 non efl idem quod HU elbus
efl,inquem,ommimmbomoinslus. homo eflrsus hxc erit neget ia , non homo elbus non efl, aut
ANTI. Stgmfieeteutem,efl ornus non homo iuflus nitlhillx- iflt,bomoalbusnonelLusaliereqmdemnegatiobususefl,
rum idem , nec huic oppofita et qut efl , non efl omnis non
,
non homo elbus efl,eltere vero negatio humi elbus homo
bomoiuilui. eft, quare efprmationis vmus dux erunt negationes. Tetet
QuirtJ du- Kefpondet.9. dubitationi quo.fi intelligatur illud igitur eandem efprmetioncm fieri negstioncm , promunt
bitatio. verbum fupradiftum de eructationibus habentibus p optio vtrbiq; mutetur.
fubiedfi infinito, {HxaAt extra ipfxfm le erut.J-
illas, 1flemphocKoncsl,eiuplcmmulixerutnrgetioitri.Sed an rt.
te ait q> intclligit ur quantum ad (igniti cati co n fequen- oflenfum efl, quu mu vmus rfl.Emi enim, qnx eft efl elbus
tiam, Ac non lolum q ultutn ad ipfas enGciationes lor- bomo, negatio esi, non efl elbus homo. Eius vero qut efl, eft
maliter. Vnde duas habentes fubiecium, infinitu vni- elbus homo elbus p non eedemefl ei,que efl, efl elbus homo,
uerfalcm.f.affirmitiuam & vmucrlalcm negatiui ad- erit neo eno, vel ea, qut eft, non efl non homo albu r, vel ee,
ducens, ait 91 neutra c arum fignifica t idem alicui illi- qut esi, non efl homo albus Sed altera quidem efl nege lio
.

ni, (.habentium (ubie&um finitum . Hxc.n.vniuerfa- eius qup eft , efl non homo elbus, altera vero eius, qux efl,
,

lis alfirmatiua,omnis nOhoeft iuftus, nulli habenti fu- efl elbus homo, quare erunt dux vmus . Quoniam igitur
bieCtum finitu fignificat id em, no. n Jignificat idem trenfpopto nomine, &
verbo , eadem fit affirmatio, (f ne-
ifta, omnia I16 eft iuft us,neque sj> ifta, omnis homo eft getwjnemfcslumefl.
no iuftus^imilitcr oppofita negatio. 4; vniucrfalis nc- Probat prxdiftam folurionem ex numero negatio-
gatiua habes fubiedum infinitum , qux eft contrarix num contradiSoriarum ducendo adimpofsibtle,tali
oppofita fiipradidlx.lcilicet omnis no ho n 6 eft iuftus, ratione.Si hoc non eft.Mi nomina trilpolita diuertifi-
nulli illarum de fubiedo finito ligoificat idem .& hoc cantenunciarionem,ciu(dem affirmationis erum dux
clarum eft ex diucrliute lubieCti in iftis 81 in illis. ncgationes.£cd oftcnfom eft in primo libro, q, vnatj-
Deinde cum dicit. tum eft negatio vntus alfirmationis, crgoidellruSio-
AAGY, Ut htc/irmis non homo non iuflsu, efl Hem quod pgni- ne confequemis ad deftruftionem antecedentis tran-
ficttjmllus non homo iuflus eft. fpofitanomina non variant enunciationem. Adprc-
ANTI ,
lUt vero,qux eii,ornus non iuflus non homo eflfito fiut bationisautem conlcqucntixclaritatcm, for tqctur fi-
efljudlui eft iuflus non homo idem fignificat. gura, vbi cx vno latere locemur ambx fuprapolitx af-
Dubiam. ; r
Refpondet quinte qucltiom, an Icilicet inter enun- firmationes tranfpoGtis nominibus, Se ex alterocotra-
fndc. ciationes de fubiefto infinita fit aliqua conlequentia. ponJturdux ntganuxfimilcs illis ,quo ad terminos Se
Oriturautcm dubitatio hxc, exeo qduperiuscft inter eori politiones Deinde aliquatulo inter riefto (patio
.

casadinuicC alsignata conlequentia. At ergo, 31 etiam fub affirmatiuis ponatur affirmatio infiniti lubiecti,
fub ne-
 &

«7 TERI HE K^ZV.1 US 8 *
fubnegatiuis illius negatio ,& notetur cotradiflio in- quam tu t diftinfiam acceptas, vel faVo imaginaris,
j
terprimam affirmationem, & duas negationes primas, econtra Aiultaru affirmationum ede vnicam negatio-
& inter iteundam attirmauonem, & omnes tres nega- nem, v^iatct in appofita figura . Ex quacuq;.n.illarfi
tiones, ita tamen q> inter ipfam St infinitam negatio- quatuor incipias, duas fibi oppofitas afpicis.Vnde no-
nem notetur contradidio non vera ,fcd imaginaria. tater c /includit indeterminate, quare erunt duz vnius.
Notetur quoq; contradifiio inter tertiam affirmatio- Nota.a. q, Arift.contempfit probare q> cotraduSoria Notand&i
nem, & tertiam negationem inter fe, Hoc modo. primz affirmationis fit contradictoria. i.& fimiliter <p
cfitradiaoria.uffirmationis fit cotradiQoriz prima-.
Hoc.r.accepit tanqui perfe notum , ex eo q> nopof-
funt fimul cfie ver; neq; fimul falfz.vt manifefte patet
przpofito termino lingulari . No flant.n.limul ali-
libi

1 Eftalbut 1 cofradifiori* f nocftaj* |

quo modo iftz duz, Sortes eft albus homo,Sortcs no
ell homo albus.Nec turberis ip eas non lingulares pro
Lcc "*
\ homo J
pofuic. Noueratcnimfupradidumcdcin primo quz
affirmatio Se negatio fint contradiiSoriz Se quz non,
& ideo non fuit follicitus de cxemploru claritate . Li-
quet ergo ex eo q> negatioes affirmationu de nomini -
bus tranlpofitis non funt diuerfz q> necipfz affirma-
,
tiones f unt diuerl.t-.lt fic nomina Se verba tranfpofita
idem fignificant.Oecurrit aut dubium circa hor.quia Dnbiu*.
n6 videtur veru, q> nominibus tranlpofitis eide («af-
firmatio. Non enim valet.omnis homo eft animal, er-
go omne animal eft homo Similiter rrafpofito verbo
.

E Ihomo n6 valct.Homo eft animal rationale , ergo homo ani-

albus cotradidlori; I nocftho- mal rationale eft dc.a.adiaccte. Licet enim negatio c 6-- Rcfponfitxi
h mo albus mittatur, tn fequitur primam. Ad boe eft dicendum q> D “ plc *
ficut in rebus naturalibus eft duplex tranfmutatio.l.
j[0
i

localisidcft de loco ad locum, &

formalis de forma ad
forma,itainenuciationibuseft.:.tranfmutatiofirua-
lis.fiqn terminus przpo (itus poftponitur, & econucr-
fo,flt formalis qn terminus qui erat prxdicatum efficit

fubiedum,&cconuerfo,vciquomodolibet (implici-
ter , Et ficut quandoq; fit in naturalibus tranfmutatio
pure localis.pura quldo res trSsfertur de loco ad loeu,
nulla alia variatione fa&a,quadoq; autem fitttanlmu- *
,
tatio fm locum, no pura , led cum variatione formali,
Notandl-i Eft n6 h6 albus. (contradiSoric)no eft no ho albus ficut quando tranfit de loco frigido ad locum calidu
,
Hisiu dilpofitis probat cfifequentia Arift.fie . Illius
, ita in enunciationibus quandoq; fit tranfmutatio pu-
alfirmationis^ft albus ho, negatio cft,n6 eft albus h6. refitualis,quando.f.nomcn vel verbum folo fitu voca
illius aGt.i.affirmationis.qu; cft.eft ho albus, (i ifta af- li variatur quadoq; aut fit tranfmutatio fitualis
& for-
,
firmatio non eft eadem illi fupradiS; affirmationi,f.efl malis fimul, ficut contingit cum przdicarum lubie-
fit
albus ho propter noium tranfpofitionem, negatio erit ftum.vtl cum verbum. J.adiacens fiui.Er qm hicinte-
altera iftarum, f.autnoeft non ho albus , aut n6 eft h6 dit Arift.detranfmutatione nominum It verborfi pu
albus . Sed vtraq; habet affirmatione oppofitl alia ab re firuali,vt tranfpofitionis vocabulum przfcfcrt.ideo
illa afsignatam.f.eftho albus. Nam altera quidl difia- dixit q> tranfpofita nomina & verba idem fignificanr,
negationumXno eft non h5 albus, negatio eft illius
rfi infinuare volens, q> fi nihil aliud przter tranfpofitio-
quf dicit, eft non h6 albus, alta vero.f.non eft h6 albus, nem nominis vel verbi accidat in enuciationc , eadem
negatio eft eius affirmationis , quat dicit , eft albus ho, manet oratio. Vnde patet rclponfio ad inftantias. Ma-
quz fuit prima affirmatio, ergo quzcfiq;di&aru nega nifcftum cfl naquc,quod in vtraque non fola tranlpo-
tionu aderatur contradiSoria illi mediz, fequif q> fint fitiofit.fcd tranfmutatio de fubie&o in przdicatum,
duz vniusj.tj, vnius negationis fint do; affirmationes, vel de.j.adiacItci.i.Et
p hoc patet rcfpfi lio adfimilia.
8t q> vnius affirmationis fint duz negationes , quod
eft impolsibilc. Et hoc vt difiu
eft , fequitur flate hy-
L i c t t o V.
Proponit multiplicitatem enuntiationum inxta quofdi
pothefi erronea, q> illz affirmationes fint propter no-
modos quibus non vnam,fcd plures elfe contingit
minum tranfpofitioncmdiuerfc.Aduerte hic primo, q> vnam enuntiationem.
Arift.per illas duas negationes, n6 eft non ho albus, et Vmm tutem de multis, aut multa dcvno, aut affirma- A * c r.
non eft ho albus, fub diliunctionc fumptas ad inucnic- rr , aut negare, nififit unum quippiam id quod ex plurtbut
dam negationem illius affirmationis, eft ho aJbus,czte illtsfignifieatur.mn e!J affirmatio, neq; negatio una, jttq;
ras intellexit quafi diceret, Aut negatio talis affirmatio mum duo, non fi nomen unum frtpofitutn.non fit autem
nis acceptabitur iDa qux eft vere cius negatio, autquz- quid vmm ex illu.velut homo cfl forfitan et animal, a bi-
cunq; extranea negatio ponetur.Se quodlibet dicatur, pes, & atque ex ehtm vnum quiddam, exalbo
mite, his fit
femper flante hypothcfi fequitur vnius affirmationis vero, & homine, & ambulate non ligare fit vnii.vt patet,
ede plures ncgationes.vnl verc.qux tft cottadifioria neque fi vnum quipptaale bifie qmfpiam affirmauent , vna ,

fui comparis habentis nomina t[anfpcfita,& alteram erit affirmatio jed vox quidem vna, plures autem affirma-
tiones.
 &

LIMEIS £ D V V, D V S 9°
tionts . Vjqne rurfitt eeontra de vno dixerit ,boc ,fed men imponi pluribus ex quibus non (it vnum , vt ex
fimtltter multa. hoc diucrfitatf enunciationis multiplicis infinuet . Et Dupliciter
ANTI* A T vero vitum de fluribiu, vel plora devno affir- ponit duos modos, quorum prior eft, quando vnum
mare, vel negare, fi non eflvnom ex floribus, non nomen imponitur pluribus ex quibus fit vnum, non ta
*“esl affirmatio vna, neque negatio, Dico autem vnu men inquantum ex cis fit vnum.Tunc enim licet mate vnum_
nonfi vnum nomen pofitum fit, non fit autem vnum ex illis, rialiter St per accidens loqufdo nome imponatur plu-
vthomoefl forta]Je& animal ctbipcs&manfuciujcdcx ribus ex quibus fitvnum, form aliter tamen Sr perfe Io
bis vmim fit, ex albo aolem,& Iwrnne, & ambulante, non quendo,nomen vnum imponitur pluribus , ex quibus
fit vnmn.Qjiare nec fi vnum aliquid de bis, affirmet ali- non fit vnum quia imponitur eis non inquantum ex
,

vtu ,fed vox quidem vna affirmatio-

quis, erit affirmatio eis eft,vnum,vt fortalTe eft hoc nomen, Homo impofi Vnde ellcia

nes vero multa, nec [i de vno tsla ,fed fimditer plures. tum ad fignificandum animal St manfuetum&bipes.i. tur hxcex
Poftquam An flo. determinauitdiuerfitatcm enun- partesfuz diffinitionis, non inquantu adunatur in vna P°fi>
dationis vnius proueniemem ex additione negationis hominis naturam per modum aclus St potcntiz,Ted vt
infinitantis.hic intendit determinare quid accidat cnii dillindz fint intcrTe adualitates. Et infinuauit q> acci-
dationi ex hoc q> additur aliquid fubiedo vel prxdi- pit partes diffinitionis vt diffindas p illa coiundionf,
cato tollens eius vnitatem. Et circa huc duo facit, quia et per illud quoq; aduerlatiuc additu , -Jled ex his vnu
cQio (.
primo determinat diuerfitatem carum. Secundo cofe- fit}quafi diceret, cum hoc tamen flat q>cx eis vnflfit.
quentias earum, ibi { Quoniam vero hzc quidem.} Addidit autem -{fortalTe} quia hocnomcn homo , non Ko. impot.
Circa primum duo facit.Primo ponit earum diuerfita eft impolitum ad fignificandum partesfui diffinitiuas, adfign-par
tem. Secundo probat o£s cnunciationes tales e(T; plu vt diftindx funt.Sed fi impolitum efTet lut imponere- to (“i diffi.
.cdio.1 - ergo dialectica.} Dicit ergo quo ad prim u m
res,ibi{Si tur,eflet vnum nomen pluribus inpofitum ex quibus
refumendo quod primo didumiuerac,q> affirmare
in non fit vnum.Et quia idem iudiciumcftdctali nomi-
vel negare vnum de pluribus vel plura de vno , (i e* il- ne, & illis pluribus,ideofimiliterill*plures partes dif-
lis pluribus non fit vnum.non eft cnuncia tio vna affir-
Jofiisiru- inatiua vel ncgatiuajit declarando quomodo intclli-
finitiu* poliunt dupliciteraccipi
adualis Se pofsibilis,
Vno modo p
. modii
& fic vnum faciunt& fic formali pjupiiater."
lrt(J ^
' 6 lturvnum debere efle lubiedum aut prf dicatum ter loquendo vocantur plura , ex quibus fit vnum, Se f> rl mo.
J Tuita
ukicfU fit*
“Wit.qd1 vnum dico n6 fi nome vnu impolttu fit.i.eac pronunciand* funt c&tinuata oratione, & faciunt enu
indi. vnitatenominis,fcdexvnitatelignificati. Cumcnim ciationem vnam diefido, animal rationale,mortale,cur
plura conueniuntin vnonomine, ita q, ex eis non fiat rit.Eft enim illa vna,ficut &-ifta,homo currit. Alio mo
vnum illius nominis fignificatum tunc folum vocis ,
do accipiuntur przdid* diffinitionis partes vt diditi-
vnitascfl. Cum aut vnum nomen pluribusimpofitum dz lunt interfeaciualitates, &fic non faciunt vnu.Ex
eft, fiue partibus fubicdiuis , fiue integrat ibus , vt ei- duobus cnimadibus vt fic, non fit vnu, vt dicitur.7.
0 '‘ *'
dem fi gni fi cati One concludat , tunc St vocis Se fignifi- Meta phy. & fic faciunt cnunciationem plures St pronu
non impedif.
cati vnitas eft,& enuntiationibus vnitas cum paufa,vel coniundione interpoli
cianda- lunt vel
J #
rim fcn. quod fubiungit-{vt homo eft fortalTe animal,
Secfidu ta, dicendo homo eft animal, St manfuetum St bipes
, ,

•
• manluetumA bipes, }obfcuritate non caret, potcft.n. fiue homo eft animal,manfuetu, bipes, rhetorico mo-
intclligi vtfitexfiplumab oppofito, quali diceret.Vnu re.QuzIibctenim illarum eft cnunciatio multiplex.Ec
dico non ex vnitate nominis impoliti pluribus, ex qui- fimiliter illa, Sortescfthomofi homo eft impolitum,
bus non fit tale vnum, quemadmodum.humu e 11 vnu ad 11 a,vt diftindx adualitates lunt fignificandum.Se-
i Secun.mo.
quoddam ex animali Se manfuetoSe bipede partibus eundus autem modus quo vnum nomen impofitu eft qCoimpo.
fux diffinitionis . Et ne quis crederet q> hz cflent ver* pluribus ex quibus non fit vnum, fubiungitur, cum di-
Secundus, diffinitionishominispaitesinterpofuit fortalTe. Por- cit, {Ex albo autem & homine ambulante Brc.} .i. ** uri ” u*‘
&
Porphv. phyrius autem Boetho referente Se approbante , lepa- alio modo hoc fit qnando vnum nomf imponitur plu
Socthus. rat has textus particulas dicens, Arift. huculq; dccla ribus ex quibus non poteft fieri vnum, qualia funt ho-
rauit enunciationf illam e(Tc plures, in qua plura fubii- mo, albuin, St ambulans . Cum enim ex his nullo mo-
, cerentur vni vel de vno przdicarentur plura ex qui- do pofsit fieri, aliqua vna natura, ficut poterat fieri ex
orMf*
bus non fit vnum . Iniftis autem verbis{ vthomo partibus diffiniriuis, clare liquet q> nome aliquod fi eis
eft fortalTe Sec.} intendit declarare enuciationc aliqua imponeretur.eflct nomen non vnum fignificans , vt in
efle plures, in qua plura ex quibus fit vnum fubiichm- primo didum luit de hoc nomine tunica impolita ho-
^
tur vel przdicitur,ficut cum dicitur , homo eft animal mini & equo.Habemus ergo enunciationis pluris , feu EfUinc
p| 0>
& manluetum & bipes, copula interieda, vel moruli, multiplicis duos*quoru quia vterq;fitdupliciter,effi- modi.«.
vt oratores faciut. Ideo autem addidiffe aiunt fortafie, ciuntur quatuor modi . Primus eft, quando (ubiicicur Primus,
Ly fortalTe vt infmuaret hoc contingere po(Tc,necel!ariumaui no vel przdicatur vnum nomen impolitum pluribus ex
j*j“* cfTe.PolTumus in eandem Porphyrij Boethi St Alberti quibus fit vnum.non inquantum funt vnum . Secudus Secundus*
fenlent>»m , incidentes lubtilius textum introducerr, eft quando ipfa plura ex quibus fit vnum inquantum
loethum
Albcrtus. vt quatuor hic faciat . Et primo quidem refumit que funt diflindp adualitates, fubiiciutur vel przdicantur.
fit cnunciatio in cdmuni, dicens] Enuciatio plures eft, Tettiuscftquandoibieftvnumnomcn impoliuiplu- Tertius,
Qnartus.
in qua vnu de pluribus, vclpluradc vno enunciantur. ribus, ex quibus non fit vnum .Quartus eft quado illa
Si tamen ex illis pluribus non fic vnu } vt in primo di- plura ex quibus non fit vnum fubiiciuntur vel prxdici
fium& expolitum fuit.Deinde dilucidat illum termi- tur. Et notato cum enuciatio fm membra diuifio-
lee*l* nfide vno, fiue vnuro,dices {Dico autem vnum },i.vn(i ms illius qua diuila eft in vni A’ plures quadruplicitcr tcrnu/
nomen voco,non propter vnitatem vocis, fed lignifi- variari polsit.f.c.um vnum vno przdicatur, ve! vnum
catioms.vt lupra didueft.Deide.j.diuidcdo declarat, depluribus, vel plura de vno, vel plura de pluribus,
flt declarando diuidit, quot modis contingit vnu no- poflremum lub filcntio prx tcriuit,quia vel cius plurali
tu
 '*i PU(/
Albcrtus. tas de fe clara eft, vel quia vt inquit Atoertus,n6intcn-
debaturnifi deenunciatione.qu* aliquo modo vna eft
traftare.Demumconcludittotamlententiam, dicens
•{Quare nec fi aliquis affirmet vnum de liis plunbus,
erit affirmatio vna f>m rem: fcd vocaliter quidem erit
vnj.fignificatiueautcm non vna,fed multe ficneafiir
mationes.Necficcnnuerlodevno ifta pluraaffirma-
bunf , fiet affirmatio vna. } Illa nanq: homocft albus,
ambulans, ct mufieus, importat tres affirmationes fci-
licet homo eft albur,& eft ambulans, Ac eft mufieus, vt
patet ex illius Triplex enim negatio
contraditftione .
illi opponitur corrclpondcns triplici affirmationi po-
fit.r. Deinde cum dicir.
ucr. Quod fi differendi interrogatio refironfionis esi podula-
tio,vclpropofitioms.velcontradidioiuialier:uipartis.pro-
pqfitiovero contradidionii , vnius efl pars, non erit ad hoc
vna profedorefponfio . 'Hjque enim efl ipft interrogatio
vna,& fi efl etiam vera,
AHT 1. Si ergodialedica interrogatio refpofwnit efl petitio,vel
propofitionis,velalterimpartii eontradidmis ,propofitio
•nero vnius contradidionii pars eft non critvna
,
ad hac,neq ; enim eft vnainterrogjtiojiccfifit vera!
Probati poficriori fupradidas enunciationeselfe
quod duo facit. Primo ponit rationiip-
plurcs. Circa
fam ad hocprobandum per moducblequemise.Dein-
deprobat antecedens didzconfequentiz, ibi {Diflu
eft autem dehis.}Qooad primum talem rationem in-
ducit. Si interrogatio dialcCtica eft petitio refpdfionis,
quz fit propofitio vel altera pars c&radiflionis, nulli
enunciationum fupradiftaru interrogatiue format*
erit refponfio vna , ergo nccipfa interrogatio eft vna,
Notandum fe j p| ures.Huius rationis primo ponitantecedens{Si
rog rcfpS* crgo.}-Ad huius intelligendos terminas nota q, idem Io
Enfl. inrcr- nant enunciatio, interrogatio, 8t relponfio. Cum enim
rogatio. coelum eft animatu inquantum enunciat pr*-
-dicitur
dicatum defubieSo.cnunciatiovocatur.inquantu au-
tem quxrendo proponitur,interrogatio, vt vero qu*-
Rcfponfio . fito redditur, refponfio appellatur. Idf ergo erit pro-
barenon eflerefponfionem vnam ,& interrogationfi
non eflc vnam, Be enunciationem non effe vnam. Ad-
NotddG 2.
Intrrrog.
2"
uertc.a.interrogationem efle dupl.cem.Quedam enim
eft vtram parrem contradictionis eligendam propo-
DialcCUca. nens, At hxc vocatur dialectica, quia dialeClicus habet
viam ex probabilibus ad vtrdq; contradictionis partC
probandam . Altera vero determinatam advnum re-
fponfionem exoptat , & h*c eft interrogatio demon-
eo Qidemonftrator in vnum determinate ten
(iratius,
Demon. dit.Cofidera vlterius cj> interrogationi dialeCtic* du-
Noran Jfl. pliciter refponderi poteft . Vno modo cfifentiendo in-
«
Dialcft.rfi.
tertogationi,fiuc affirmatius, fiuenegatiuz. Vtfiquis
petat calum eft animatum?Sc refpbdeatur eft, vel deus
non moueturiSt refpondcatur.non, talis refponfio vo-
catur propofitio. Alio modo poteft refponderi interi-
mcndo,vt fi quis animatum? &refpon
petat ccelum eft
dcatur.non, vel deus non mouetur? St refpondcatur
Refponfio'
tnouctur.Talis relponfio vocaf contradictionis altera
contradi, al pars, eo ip affirmationi negatio reddirur , 3e negationi
rrrapars. affirmatio. Interrogatio ergodialcfiica eft petitio an.
' nt ' r J-
L°R nuentis refponfionis qiif eft propoli rin.vel contradicC
tis.qus eft altera pars contradiCfionis fm fupradiSam
Boerhtnj
Noranda.4 Boethi expofitionem.Deindcfubdit probationem co-
fequCti*, cum air {Propofitio vero vnius cbtradidio-
niseft.J-Vbi notandum eft ip fi refpofio dialcflica pof-
fet ede plures.non fcqueretur, refponfio enuciatio-
**
ris multiplicis non pollet elfedlaleCfica.Sedfircfpbfio
non poteft ede nifi V na cnunciabo,rGc redde
dialeCfica
lequituriprcfpbfioenuciationis pluris, non eft refpA-
fio diale&ics,quz vna eft. Notandum etiam 9« Ii enu-
Not,n“*
datio aliqua, plurium contradidionum pars eft , vna
non eliecomprobatur. Vna enim vni tantum contra*
dicit.Si autem vniusfolumcotradiftionispars clf.vna
eft eadem ratione, quia.f.vniusalfirmationis vnica eft
negatio, &
econuerfo. Probat ergo Arift.confcquentia
«x eo tp propofitio.i .refponfio dialcdica vnius contra
diftioniseft.i.vna enuciatio cfiaffirmatiua vel negati
ua.Exhocenim(vtiamdi&umeft.)lequiturq>nullius
cnunciatioms multiplicis fit rclp6fiodiale(3icJ,S: co.
lequenter nec vna refponfjo fit. Nccpratcrcas tp cum
propofitionem.vcl alteram partem contradictionis,
relponlionemq; ppofucrit dialeCiicz interrogationis,
defolapropofiuone fubiunxir,q,cft vna quod ideofe _
ij
cit quia illius vocabulum ipfum v nitatem prxfercb ar.
Cum enim alteram contradictionis partein audis, vr.I
affirmationcm.vcl negationi ftatimintelligis.Adiu na Curdefo
retjianfio xit autem anrcccdeti ergo vel infinuans hoccfiealiam piopo.
defuroptum.vt poftmodum in Ipeciali explicabit, vel
permutato fi tu notam confequemi* huius interanee- l->'«rg».
cedensS: confcquens locandi, antcctdcntiprzpofiait,
ficut fi diceretur, fi ergoSortcscurrit,mouetur,proco
quod dici deberet.fi Sortes currit, ergo mouetur S e- .
quitur deinde confequcns. {non erit vna relponfioad
Boc, }• Et infert principalem conclufionC {q> neqj vna
erit interrogatio.} Si enim rcfpClio no poteft cffevni,
necinterrogatioipfavna erit. Quod aut addidit {nec
vera}eiufmodieft,polIet aliquis credere , tplict t
fifit
interrogationi pluri non polsit dari refponfio vna,qu2
doiddequoqu*ftio fit, non poteft de omnibus illis
pluribus affirmari vel negari, vt cumquiritur canis ,
eft animal? quia non poteft vere de omnibns rcfponde
ri,eft,proptercc*leftefidus,nccverede omnibus re- <
fponderi non eft,proptercanem latrabilem, nulla pof-
fit dari refponfio vna,attamen quando id qnod fub in.
terrogatione cadit pbt verede omnibus affirmari aut
negari, runc poteft dari refponfio vna, vt fi quzrarur
cln s eft fubftantiafquia poteft vere dc omnibus refpo
‘
dericft,quiacflclubftantiamon)nibuscanibusc6ue-
nit,vnica refponfio dari pofsit. Hanc erroneam cxilli-
snationem remouct dicens { nec fi fit vera { .i.At dato
refponfio data enunciationi multiplici dc omnibus
verificetur, nihilominus non eft vna , quia vnum non
fignificar, nec vnius contradictionis cftparsjcd plurcs
relponfio illa habet contradictorias , vt defe patet.
Deinde cum dicir.
Sed de bis eil didumin Topial. Tatet etiam infaper ne- a ucr.
que quid efl interrogationem efle dijferendi.T^am vt detur
ex interrogatione, oportet vt eligat vtram vdit ipfe cotra-
didioruspartem mundare ,ftd oportet interrogantem di-
fimguendo interrogationem proferre boepado, virum hoc
filhomo,an non hoc.
Didum edautemdchisiuToJ) icit .Simul autem mani- A N T s.
feftumtil, quoruamnec hoc ipfum quid eri , dultdieam-
terrogatio eft . Oportet enm datum eije vtex interroga-
tione eligat ,vtramvelit contradidionii partem enuncia-
re, fed oportet interrogantem determinare , vtrum boc fit
bomo,annonfit.
Probat antecedens dupliciter. Primo aufioriute Lec.l.cp
eorum qu* difta funt in Topicis.Secundo ligno. Et Ii
circa hoc duofacit.Primo ponit ipfum lignum, dicens
i»
 H Litti 1 e c y V.D v s 94
>6 fio {<pfimilitcr}eum MidoritateTopieorO minifeftum eft inter ea differemialVnde talis innafeitur diuetfitas?
,

ede ett iciUcer ancecedem aflumprum.f'}» dialedica inter- Et fubdit exempla iamadduda, de ad propofitum ap-
:/p6- rogatio eft petitio refponfionis afhrmatiif vel negati- plicata , quorum primum edtinet prxdicata cx quibus
cnu- *•«* ux.Quonii nec ipfum quid cft.i.rx eo <j nec ipfa qux- fit vnum pcrle,fjnimil Bc bipes, genus Ae diffcrctii.a.

,
vna ftio quid eft, eft interrogatio dialedica. Verbi gratia. aut prxdicata cx quibus fit vnum per accidens, f.ho al
ura. isMil Si quis quprar ,
quid eft animali talis non quxrit diale- but .). vero prxdicata cx quibus neq; vnfi per (e , neq;
,vna on cfidla diceJJeindelubiungit probationem «fiumptt,ficj> ip- vnu per accidens inter lejfi eri fequitur,vt citharedus de
:aeft teoterrog. fum quid eft,non eft quxftio dialedica bonus,vt declarabitur. Deinde cum dicit.
, ti intendit ep

entfi quia interrogitio dialedica optionem relpondenti ol- Hamft quia rerum eft fcoifum vtruq; , ideo et vtruq; AXc T»
intra f-rre debet, vttim velit contrididionis partem ipfa & Jimul verum e[fe oporteat, multa fequentur abfurda De ho-
e Rati qusftio quid talem libettatem non proponit , quia
eft mine nique quopiam verum e ft dtecre^r quid eft homojjr
uUuss cutndicifnu!,quideftanima?reipondentcmad d'ftmi- eji etiam albut/juarc & totum .
\urfut ft album verum eft
k co- «ioois afsignationf coardamus
,
qua non folii ad vmj dicere, & lotum vere diceiur.iljurt erit homo albut aliui,
cum determinata ell , fcd etiam omni parti contradidkmis atque boe m infinitum Et
abibit . rurfus muficus albus

onis carct,cum nec cfle.nec n6 ede dicat. Ideo ipfa quxftio ambulms, & bac coniunds
fepiui dicentur, quorum m in-
Ionis»
quid (ft. non eft dialedica interrogatio . Vnde dicit finiti erilabuio.Trateraa ft Socratesf-ocratct diiitur.atq;

Icofe {Oportet enim ex data}. i. cx propoiica interrogatio- homo, Socrates Socia, homo dicetur , Et fi ipfeho feorfum,
rbat. ncdialcdica, hunc retpondentem eligere pofte viti re &
tr bipet dicitur, (imul homo bipn dicetur. Tatet igitur
,vca contrididionis partem, quam cdrradidionis vtrl-
lit
ft qmftiam (impliciter complexiones ip(as fieri dixeris ,

Imn-
que partem interrogantem oportet dererminarr,'.de- multa ab(urda mie emergere . ycrum dicendum eftnuue
Carie
(crminatc proponere, hoc modo , vtru hoc animal fit quoniam ftnt paOo ponenda.
iliun piry»
t.vel
homo.in non. Vbi euidenter apparet optionem relpd- Sienrm quomamalterutrum dicitur^)- vtrnmquedice- ANTI.
aote-
l f*P denti ofterri.H .bes ergo pro ligno cum quallio diale— tu r multa mcouuementia erunt. De bomne emmverumeSl
afuit»
dica petat relponfioncm propofitionis vel alterius c6 dr bommemrdr album dicerc,quarc omne, ftur(us.fi al- &
roto
tradidionis partem , elbgationtm quxftionis quid eft &
bum, omne quare erit homo albus albus.dr boe in infini-
iquxftionibnt dialecticis. tum. Et ncrfin muficus albus ambulans hac eadem frt
• Sc-
quenser implicita iu infinitum ^tmpbui S otratti Socrates
io ad L i c T t o. Vr.
vna Curtdhine.homo eft animal 8< bipes hxr,homo eft ani tfi, &
bomo,& Socra. Socrates bonio Et fi homo bipet . &
;
mal bipes (equitur. nor. autem in omnibus confimlli- homohomo bipes . Qj/oniamergo fi quis (impliciter dical
vna > J)irfrt buitilnlicuile.nj.il. au . . complexiones fieri plurima inconuemer.ua contingit dicere
{nec vnj<p CumauUmeoTumqua(tor(umpr(ditantur,aliacom- mam/iSlumeB . Quemadmodum autem ponendum fit,
licet
pofiu prfdictnlur , vtvnum omnia prfdicalam , aha non nuneduemut.
qui pradultur.qua nam (u differentia .Dtbomuie naquevere Declarat veritatem diucrfitatispofitx, ex qua rdnt
illi» duitwr ammalfcorfum er hrpesfeorfiim 4? hae eadem fi. bilis redditur quxftio.Si nique nter prxdicata non
i ef-
inii puJti- vnum homo rurfitt , dr album (corfum.dr hac fiet talis diuei fitas, irrationabilis clfct dubitatio. Often
>nde t tadem [imtdirunum,Sei uo»ft quidum elifutorrSrbo- ditautem hoc ratione ducentead inconueniens.nugt-
,
sre- tui ,fulor duendus eft bonus. tionem.f.Et quia nugatioduobus modis committitur Kngaelo.a.
poi-
tf TI» /ox yoniim reto bat quidem f radicantur compcfita, /.cxplicitc de implicite, ideoprimodeducitadnuga- comtnie.
lin- l 1 vt vnum(itomnepradicameniumtorum,qna(e- tionem cxplicttam.a.ad implicitam. ibi {Amplius fi
iant pararim f radicantur, alia utro non, qua differen- Soc.de».} Agu ergo nulla eft inter quxeunque p-
cx» (i

itur tia tftlOa homine en m rerum eSi diicre, & animal, £r bi- dietta dilfcrentia de quolibet indifferenter ccnle-
, fed
:fp‘> ftsei-bac vt vnum-& fifaramn bonnnem cralbun.d- tur', q> quia aherutrum feparaium dicitur <j vtrunquo
jue- bac (eparattm rnam,Sed nonficiihaiedus eft, et bom, 1, eft eon.un.iim dicatur, multa inconueniemia fequentur.
illi- et cilbuedus bonus. De aliquo enim homine, puta Socratt, verum eft fepa-
lito Pollquam ced ..ra uitdinerfitjtem multiplicis' en u- ratim horootft.A' albus cft.quarcdromnt.i.de c6-
ibus eiationi» .intendit detercridaredee.tum confiquS- iurctim dicetur Socrates eft homo albus.Rurfus &' de
non tiiiJlt circa hxc duo facit/ciundun: duas di biutto- eodem Socrate , poteft dici feparati m cp eft homo al
ures nes,quas foluit.Sccu nda incipit, ibi {Verum autem eft bui.S» q>eftalbu>,quarc&omne.i. igitur coniumSim
U dicere f-Circa prirr u triafacit. Primo ,pponit quxftio dicetur, Socra.eft homo albus albus, vbi manilefla eft
nem Secundo oftendit ntionibluicm quxftionis,
. nugatio. Rurfus fi dccodcm Socrate iterum dicas fe-
ruf- ibi {Si enim quoniam.} Tertio foluit eam Jbi {Eorum paratim,q> eft homo albus albus, verum te congrue q»
et* Pria dubd. igitur.} Eft ergo dubitatio prima . Quar r ex aliquibu t eft albus, d» fecundum hoc, fi 'tcrum hoc repetes fepa- a

ira- diuifim prsdicatisdcvnofcquiturcnunnailn, inqua ratim,a veritate fimili non difccdes,di fic in infinitum
r d>- illimet vnitxprxdicantur de eexii.Sc ex aliquibus no. fcquetur.Sorra.eft homo albus albus,in infinitum. Si
i boe Vndat hxe diurfitas oritiglVerbi gratia. 'Exiftis mile qi id oftenditur in alio excmplo.Siquis dc Socra.
Sortes cli animal de eft bipes, feq uitur ergo .Sort es eft dicat q> eft muficus albus ambulans, cum polsit d» le-
a* 1
inh animal bipes, fle fimilitcrex if)is,Sortcs ell homo,Se eft piranm dicere, q»eft muficus, fl» 9» ell albus, d» q.eft

i * •lbus»fcquitor ergo fortes eft homo albus. Ex illis veto

Sortes eft bonus, de eft citharedus,n6fcquuur ergo eft
arr buljrs, fcquttur Socrat.cfl muficus, albus,
lans, muficus, ilbus.imbLli». Lt quia pluries feparatim
an bu-
«*'
cie-
bonus etiharedus , Vnde proponens qua-fiiotu.tr. in- in-eodem tamen tempore cnunriari potcll, procedit
quit {Quoniam vero hxc} .l.prxdifta ita prxdican- nugatio fine fine. Deindedeductt adimpheitam nuga
cf“
tur compofita,i.conhindta,vt vnum fit prxdir-mcntu tionem, dicens. Cum de Socrate vere dici polsit fepa-
0
ate
Lee*- ,
qux extra prcdicantur.i.vt ex eis extra prxdicacis vni- ratim q> eft homo , & q> ell hipes, fi coniundim inler-
Et ta fiat prxdicalio,alia vero prxdicata q 6 luat uka.quj te licet , liquetur 9 SocraJit homo bipes- Vbi ell im-
plicita
rn*

[I
 91 V E.lt '
plicita nugilio. Bibes.n.circiiloqucns differentiam
minis aduSt imclledu clauditur in hominis ratione.
Vndc ponendo loco hominis Tuam rationem , quod
fieri licet, vt docet Ariflo.i.Top.apparcbitmanifcfte
nugario.Dicetur.n.Socra.e(l homo.i.aninial bipes, bi-
pes. Quoniam ergo plurima incouenientiafequuntur
fiquis ponat complexiones, ideft adunationes prtdica-
torum limpliciter.i.abfq; diuerfitate aliqua, manilcfiu
cllex didis. Quomodo autem faciendum ell, nunc.
in fequentibus dicemus. Et nota qiille textus non ha-
betur vniformiterapud omnes quo ad verba , fed quia
lententianon dllcrepat, legat quicunque rt vult.
Deinde cum dicit.
A K c Y. igitur p:r accident pradicamur,aul de eodem,
vnumydul bomo& albus
alterum de altero, ea non erunt
quidem ir muficus efljed non vnum eji album ipfum et mu
ficum. Accidunt enim ambo eidem. Jfeque fi vere dicetur
album muficum effe , album mufieum vnum quid erit. Al-
bumenim per accidens muficum efl. Quare albummufici
non erit quid vnum.
ANTI. torum igitur qutpradicantur,& de quibus prodican-
tur, quscunqiwfecundum accidens dicuntur, vel decadem,
vel alterum de altero, hac non erunt vnum , vt homo albus
e!l,& mu ficus. Sed non efl idem muficum &
album. Acci-
dentia enim virsqueeidcm.~H.ec fi album muficum verum
efl dicere, tamen erit
album muficum vnumaliquid.Secun-
dum acctdens enim album muficum dicitur, limare no erit
album muficum vnum aliquid. i piturhic.Quicfiq;enim funt talis natura <p non ratio
Soluit propofitam quxflionem. Et circa hoc duo
(acit.Primo refpddet indantiis in ipfaespolmone qut-
ftionisaddudis.Secundofatisfacit inltantiis in proba-
tione politis, ibi -{Amplius nec quicunque. J-Circa pri-
*num duo facitvPrimo niq; declarat veritatem. Secun-
Pradlc. vel
tubieftorfl doapplicaa ad^spofitas inftatias,ibi,{Quocirca.&c.}.
plu genera. Determinat ergo dubitatione tali dillindione.Pradi-
catorum fiuefubicdorum plurium , duo funt genera,
>
quidam funt per accidens, quidam per fe. Si peracci-
dens hoc.:. contingit. Vel quia ambo dicunt peracci-
dens de vno tertio , vel quia alterum de altero mutuo
per accidens prpdicatur.Quadoilla plura diuifim prp-
dicata funt per accidens quouis modo, ex cisnofequi
turconiundim pridicatum . Quando autem funt per
fotuneexeisfequitur coniunde pridicatum. Vnde
continuando le ad priccdentia ait. {Horum igitur qup
praedicantur. Se de quibus pridicantur} .i.fubiedoru,
uicuq; dicuntur fm accidens. Se per hoc innuit oppo
tum membrum.l.pcrle,veldeeodemXacddcn taliter
cficurruntad vnius terti) denominationem, vel alteru-
trum de altero.Laccidentaliter mutuo fedenominSc,
Se per hoc ponit mlbra.x.diuifionis , hic.f.plura per
tccidens non erunt vnum,i.non inferet pridicatione
• coniundam.Et explanat vtruq; horum exemplariter.
Et primoprimum.quando.fjlla plura per accidens di-
cuntur dc^.dicensfvt fi homo albus eft Se muficus di-
uifim.Sed non eft idcmf.i.non fequitnr adunarim er-
go homo cll muficus albus. Vtraq;.n.funt accidentia
eidem.j.Dcindeexplanat.i.quando folu illa plura per
accidens de (e mutuo pridicantur fubdens { Nec fi al-
bum muficum.vcrum efl dicercJ-.i.Sc ctiamfi dc feina
uicem illa pridicantur per accidis ratione lubiediin
quo vniuntur, vt dicatur homo ell albus. Se cll muli-
cus,8e album cll
muficum, nontemen fcquitur q> albti
muficum vnitcprzdicctur,diccnde',crgo homo ell al-
bus muficus. Et caulam afsignat.quiaalbu dicitur de’
H I Q.W£1{;W! 9*
ho mufico per accidens, St econuerfo.Notaudum ell hic
Not]n j(
cum duo membra per accidens enumeraflet, vnico secunda
tamen exemplo v ufiq; membrum explanauit , vt infi- acci, dufl
nuarciqrdifimdioillanoncratin diuerla pdicata per
accidis, fed in eadem diuerfimode comparata . Album
enim Se muficum comparata ad hominem , lub primo
caduntmembro,compirataau{linterfcfubfecundt>. f
Diuerfitatem ergo comparationis pluralitate membro 11
i. rum, identitatem autem pridicatorum vnitateexlpli
allruxit.Aduertendum ell vltcriusad euidentiamdiui.
fionis fadf in literl.ij.l.accidens potell. accipi. V no Notandi
modo vt diflinguitur contra perfeitatem pullcriorMli-
cam St fienon fumitur hic, quoniam cum diciturplura
ani pridicata Fm accidens, aut lyFtn accidens determina-
ret coniundione inter le , Se fic manifelle elfet filia re-
gula, quoniam inter prima pridicata, anim il bipes, feo
animal rationale, ell pndicatiof m accides hoc modo.
Difierentiaenimin nullo modo perfeitatis pridicatur Different
degencre.Sc tri Ari (hin textu dicit ea non clle pradica praedica.,
taper accidens, Se alfcrir ell optima illatio efl ani- genere,
,
mal Se bipes,crgo ell aial bipes . Aut determinaret c6 •
iundionl illirum ad fubiedum , Se fic etii inueniretur
CilfitM in regula. liene naq; dicitur, pari es ell coloratus,
Se ell vili bilis, et tamen coloratum vifibile no per fe in
ell parieti. Alio modo accipitur ly fm accidens, vt difli a modus.’
guitur contra hoc quod dico rationefui, feu non pro-
pter aliud, Se fic idem fonat q> per aliud, Se hoc md acci
nefui iunguntur.icd propter aliud, ab illationecoiun-
da deficeret necefle efl, ex eo q. coni unda illatio vnii
ea adunata denotaeve
alteri fubllernit, Se rationefui - **
potentiam St a dum. Efl ergo fenlus diuilionis.q pra-
dicaroru pluri um,quidi funt per accidens, quidi per
quidam adunantur inter le rfine fui, quidam pro
le.i.
pter aliud . Ea qui per fe vniuntur inferur coniundd,
ea autq propteraliud, nequaqul. Deinde cum dicit. ,
Quocirca neq; Simo futor bonus dicetur fimpliciterfed ucr.
aialbipes/fuippcquu no per acctdens hac dc dio dicamur. i
Quocirca nec ciibarcdus bonus fimpliciler, fed animal ahii.
bipes. enim funt fecundum accidens.
Applicat declarati veritatem ad partes quidionis.
Et primo ad fecundam, partem, quia.f.non (equitur, ell
bonus, Se ell ciibarcdus, ergo ell bonus cirharedus, di-
cls{Quo circa nec citharedus bonus Sec. J-Sccudo ad
aliam partem qupflionis, quare fequebatur ell animal,
& ell bipes ergo ell a nimii bipes, Sc ait -{led animal bi-
(
pes.{-Etfubiungit huius vlrimi didicaufam.quia ani-
mal bipes non funt pridicata Fm accidens coniunda
inter fe aut in.t.fed per fe. Et per hoc explanauit, altcrd .
,,J
membrum primi diuifionis, quod adhuc politum non
fuerat explicite-Aduerte q, Ariflo.candem tenensfen-
tentiam de citharcdo St bono, Stmufico,8t albo con- ’
. i".?
clufir, q> album St muficum non inferunt coniundum
pridicatum ideo nec citharedus 8t bonus inferuntei-
tharedus bonus fimplici^r.i.coniundi. Eli autem ro
didi, quialicet mufica St albedo difsimiles lint bonita
ti Sc arti cithariflicx.in hoc q> bonitas nata efl denomi
nare St fubiedum tertium puta homini , St ipfam arte
citharillici, propter quod falfitas manifelle cernitur,
quando dicitur ell bonus St citharedus, ergo bonusci*
tharedus mufica vero St albedo fubicdum.j.nanlunt
denominare tantum , St non le inuirem propter quod
latentior ell ca rus cum proceditur , cll albusSt ell mula
cus.crgo cll muficus albus , liat ioqui io hoc fint dif-
fimilcs.
 L . „

97 LIBER s t c\y Ji,D y s s>t

, fimiles,S: propter iflam difjimil.tudinf proccITus A ri inferri coniunAum,vtdifium eft quod vnitatem im-
a minus fufficiens videatur, attamen fimilcsluntin hoc, portat . Illa vero qu* funtvnum per accidens ratione
ii <2>n feructur identitas omnimoda praedicatorum r,uS iuifeu inter le,vt homo albus, cum cfiiunda accipiun-
feruari oportet, (i illamctdiuifadcbentinfcrri coniun- rur,vnitatc nccefiana non carent, quia inter fe vmtitf
Aim, ficui mutica non denominat albcdinem.neq; co- habcnt.Notanterautemappofui,ly rar.tum.quoniam
py nrunl
tra.ita nec bonitas de qua <it lermo,cum dicitur homo fi al qua duo funt vnum per accidens ratione tertij lu-

eft bonus denominat artem citharillicam , neq; ccon- bicfti.Ucd non tantfiex hoc habent vnitatem federii
*° nl #i "
,a AU
un f°-Cum enim bonum fit zquiuocum licet i cofilio, ratione fuicx hoc 9, alterum nl quii informat , ex iftis
»liir6ne dicifdc perfedlionecitharedi.&aliadeper- diuifis non prohibetur inferri coniunfium. Vetbi gn-
fcftione homims.Quando niq; dicimus Sortes eft bo- tia optime dicitur eft quantum & eft coloratum .ergo
,

a nus,intclligimus bonitati moralem , qui e (1 hominis eft quantum coloratum, quia colorinformat qua ntita-
Atulogum bonitas limplicitcr. Analogii liquidem fimpliciter po- tein.Potcs autem credtre 91.1. illa colequentiaqua non De.a c6fe.
lisiplidter.
fllam fumitur pro potiori Cum autem infertur citha-
. expliciteconfirmacit Arill.rcfpondfdo.fit bona & ex
redus bonus non bonitatem moris, (ed artis pradicai, <0 g> ipfe proponendo qupftioncm afleruit bonam, St
vnde terminorum identitas nonlaluatur. Sulficienter ex coip nulla inflantia reperitur fnfinuauit autem 8r
.

Qaiflio. igitur & fubtiliter Arif. eandem de vtrifq; protulit fen- Arillo.ip fola talis vnit.is impedit illationem coiumSl Vnqoud fo

tcntid.quia eadem eft hic, A ibi ratio &c . Nec przte- quando dixir,qu*citq; fmaccidens dicuntur deeode vnUpe.
b retidu cft.q, cum tres confequentias adduxit qujftionf vel alttrumim dc altero.Qutim enim dixit fm accide s
a propor.fdo.f.cft animal St b'pes,ergo eft animal bipes, deeodem, vnitatem corti cxfolaadunationein tertio
c & cll h 5 St albus, ergo etl hft albus , St eft citharedus Se pofuit,fola enimhxc per accidens pridicamur de corie
bonus, ergo eft bonus citharedus, St duas primaspo- vt di6 u m cll. C.um autem addidit vel alterutrum dral
fueratcOe bonas, tertiam vero non huius diurrfitatis tero, mutuam accidimalitatem ponens , cx nulla parte
caufam inquirere volens, cur foluendo qufftioncm nui . Vrraq; ergo peraccidensad-
inter ie, vnitatf reliquit
meminerit fecunda- confequcmiai,fed tantu
lomodo dufiapridicata ,in tertio fcilicet vel alterutrum qu*
a Rcfponfio. prime St tertie. Jndifcuflum nanq; reliquit an illa co- impediam illationem coniunfla.non nifi in tertio vni-
fcquentia (it bona an reala.Et ad hoc videtur mihi dicc- utem habent. Deinde cum dicit.
dum q- ex bis paucis verbis etiam illius confcquenti» Truterea mcfitmtl ett dicentur ,
quorum atteram alteri A X c r.
naturam infmuauit. Profundioris enim (enlus textus ineil. Quapropter nec album fepius ditetur , netj homo hi ; ,

rapax apparet cum dixit, 91 non funt vnum album & animal eif.i-r uipet Infunt. njiae Iromim animalustq; btpet.
muficum &c.vt.fj>on tantum indicet quod expofitu ^drnphui nec qutcuq;infunt tn altero . Quare neq; al- ANTi.
eft.fed etiam cius caufam.ex qua natura Iccundx confe biim frequenter , neq; homo animal Iwme cjl ni bipes, funt
Ad inferet
quentix elucefcir . Caufa naqtquarealbum Amuficfi tnm in Iwmwe animal bipes.
prardicario non inferunt coniunfli pridicationf eft, quia in pri- Satisfacit inflamus in probatione adduftis , & illis

ne coiuun- dicatione conium^ a oportet alteram parte alteri iup- in quibus cxplicita committebatur nugatio , & illis in
dam. poni, VI potetiim affui, ad hoc vt ex eis fiat aliquo mo- quibus implicita, & ait 9> non folum inferre ex diuifis
v do vnum,8i altera 1 reliqua denominetur. Hoc.n.vis cAiunftum n6 liret qri prxdicata illa funt per accidfs,
l(
coniunfii pridicationis requirit, vt lupra diximusde •Jlednec etiam quzruq; infunt iu alio} ideft, fed nec
panibus diffinitionis. Album autem & muficum fmfe hoc licet quido prxdicata includunt fc,ua 9, vnum in-
(i
•* non faciunt vnum per (e, vt patet, neq; voum per acci cludatur in ligni ficato formali alterius mtrinlece. fice
dens-Licctenim ipda vt adunamur in lubiefio vno lint explicite, vt album in albo, fiue implicite vt animal fit

vnum fubiefln per accidens , tamt n iplamet qu* adu- bipes n homine.Quare neq;
i album frequenter difl um
nanturinvno.j.fubicdfo, non faciunt inter fevou per diuifim inferi coiunflu.neq; homo diuilim ab anima-
quia neutrum informat alterum, quod vel btpcdccnunciatu, animal bipes, coniunftum cii
Vnltas per accidens.Tum
li

accidens, requiritur ad vnitatem per accidens aliquorum inrcr fe, homine infert, vtdicatur,ergoSocra. eft homo bipes,
licet no in-j.tum quia n6 confiderata lubiefti vnitaie, velanimalhomo.lnfunt.n.in hominis ratione, animal
qu* eft extra eoru rationes, nulla remanet inter ea vni- & bides a tiu St intclIeSu.lrc et implicite. Stat ergo for-

. tatis caufa.Dicens ergo quodalbum St muficumnon lutto qua-ftionis in hoc, vnitas plurium perarcidcs
(uni vnu.f.intcr le aliquo modo, caufam exprefsit qua- in terno ramum, 8e nugatio, impediunt ex diuifis infer
re coniunftim non infertur ex cis prxdicatum.Ut quia riconiundum.&conlrqucntcr, vbi neturum lioruir,-

oppofitr.ru eadem eftdifciplina, infinuauitperiHasner ueniiur,cx diuifis licebit inferre cbiundruin . Ui hoe in-

verba bonitatem illius coolequentii.Cx co enim 9>ho felligc quando diuifxlunrfimul vtr* de eodem &c.
mo& albus le habent ficut potentia St af)us,& itaal- Lectio Iui.
bedo informet denominet atque vnu faciat cum horni
‘

An ex enuntiatione habente plura prardicara conlur.fta

nerationc fui fequitur quod ex diuifis pot inferti coniii inferre liecat eam qu* diuilim prxdicata eolitiner.

fia prxdicatio , vt dicatur, eft homo & albus ,

ergo eft w#t fil vt eadem nre tbmnSim duantur,atq;feiunffim arat.
homo albuqficut per oppofitum dicebatur 9» ideo mu Ham alique hominem,bonaru m, aut aliquem album bomi-
ficum A album noninferunt coniunfium prxdicatti, nem,hominem^tq;albimdicerelicet, mn tamen ftmper.
&
RefpAnfio.
quia neutrum alterum informabat. Neccbftat9>albii
faciat vnum per accidens cum homine. No enim diSu
tacite obie. eft 9» vnitas per accidens aliquorum impedit ex diuifis
Dcvni.ipe. ioferrcconii»nSum,lcd cp vnicaspcraccidensaliquo-
V Erum etl autem theae de aliquo
quidam hominem hominem, ant q imulam album bo
minem hominem alhum,non autem ftmper
Poftquam expedita eft prima dubitatio, traSat fe-
fimpliciter , vt akti.

«* diucrdn rone tettij tanium eft illa qu*

impedit .Talia enim cundam dubitationem . Et circa hoc tria facit .Primo
ftcreco.ua
U ^
non fun , vnual per accide ns nili ratione tcrt>j,in-
ter fe nullam Inbcut vniutcm.Jtptoptereanonpoteft
inouet ipfam quxftionem Secundo foluiteim,ibi
.

{Sed quaodoin adirdtu } Tertio ex hoc excludit

.

Perihcr.DiuiTho. D quendam
 99 1> E \r H E R ME 7 U S oo
Quxdio.s. quendam errorem, ibi{Quodautem non eft.} Eft er- terminos oppofitoscontradiSorix prxdicet , videtur
go quar Ilio an ex enunciatione habite prxdii itu coiu fequi vtraq; pars, quia falfum eft neutra fequi .Ad hoc Rffponfio,
dum.liceat inferre cnunciationcs diuidentes illud c6iu fimuldicirur ep aliud eft loquide duobus terminis fm AdvtrunA
dumftit c!t quxftio contraria luperiori.Ibi enim qux- fe,& aliud de eis.vt vnum flat fub determinatione alte dub. funuL
litum an cx diuifis inferatur coniundutn , hic autc
tlt rius. Primo niq; modo, homo 8r monuus.contradi-
quxritur ar. cx coniunito fequantur diuila. Vndemo- ftionem inter fe habent & impofsibi le eft <p Ii mul itl
,

uendoquzftionem dicit. Verum autem aliquando eft
diceredea!iquo& (impliciter ideft diuifim, q>.f.prius di
ccbatur comundim, vt quidam hominem album,eOe
hominem, aut quoddam album hominem album efle,
ideft vt ex ifla Sortes ell homo albus, IcquiturdiuiGm,
ergo Sortes eft homo , ergo Sortes eft albus &c . Non
autem (emper, ideft aliquando autem cx coiun&o no
inferri poiclt diuifim.Non enim lequitur,Sortes eft bo
eodem inucniantur. Secundo autem modo,ho Se mor
tuus non opponuntur, quia homo tranlmutatusiam
per determinationem curruptiuam importatam in ly
mortuus, non flat pro luo fignificato f m le,fed fm exi
gentiam termini additi,! quo luum fignificatu diftra-
dtucft. Ad vtruq; autem ir.finuandum Arill.duodixir,
St q> habent oppofitionem quam fequitur cotradi&io,
attendens figmficata corii fm fe & q> etiam ex eis for-
,

nus citharcdus.ergo eft bonus. Vnde hxc eft ditferen-
tia,Q> quandoq; licet & quandoq; no.Et aduerte tp no
tanter adduxit exemplum de homine albo iuferendo
vtranq, partem diuifim , vt inftnuaret cj, intentio qux-
ftionis eft inucfbgareqn cx coniun&o pot vtraq; pars
diuifim inferri, & non qn altera tm. Dcidccudicit.
A AGY. Sed quum in eo quod eft adiunBi , oppofilorumquippia
ineft, ad quod fequitur contradtBio, tunc non uere [edfaifo
dicetur, vt fi mortuum hominem, homine dixerit efte. Hui
vero non inefl, vere.
ANTI. Sed quando in adieBo aliquid quidem oppofitoruineil,
que confequitur,contradtBio,non verum fed fjlfum eff , vt enim
hominem mortuum, hominem dicere. Hjcando aulemnon
inefl, verum efl.
Prxdleoii- Soluit quiftionem.Et duo facit.Primo refpodet par-
luudura.r. ti negati uaequiftionis, quando, f.non licet Secundo,
,
matur vna vera cnunciatio.cum dicitur Socr.cft homo
mortuus, attidens coniundio nem torum alterius cor-
ruptiuam.Vnde patet quid dicendum Iit addubitatio-
nes. Ad vtranq; fiquidem dicitur, q> non cnunciantur
duo cotradifioria fimul de eodem, led terminus vr flat
lub dillradione fed trlfmutatione alterius cui fm le e(-
letcontradidorius . Dubitatur quoq; circa id quod ait ;.D nbium.
{ineft aliquid oppofitoru quf colequif cotradidtio.}
Superflue enim videtur addt illa particula {qux conle-
quuur ccntradiclio.JOmnii enim oppofita conlequi-
tur contradidio,vt patet difeurrendo in lingulis. Pater Refponfio.
eft non filius, & album non nigrum, & videns no Oppofica-t
accipi.
cxcum &c. Et ad hoc dicendum eftq> oppofita pof-
funt dupliciter accipi, vno modo formaliter.i.fm lua
fignificata, aliomddenominatiuefcufubieftiue. Verbi
gratia . Pater Se filius poliunt accipi pro paternitate St

ibi {Quate in quantifcuq;&c.}Kelpondet parti affir- filiatione,& poliunt accipi proeo qut denominatur pa
ma tiux.quando.l.ltcet.Circa primum confiderandum ter vel filius.Rurfus cfi omnis diftinflio fiatoppolitio-
cpquia dupliciter contingit fieri prxdicatum coiundii, nealiqua.vt dicitur in.i o.Metaphyfi. c.fupponaf om-
vno modo ex oppofitis, alio modo ex non oppolitis. nino diltinda effe oppofita. Dicendum ergo ell q, licet
Le. lo.te. '•

Ideo duo facit Primo oftendit tj> nunquam cx prxdi- ad omnia oppofita feu diftimSa.contradiiSio fequatur Comen. /4.
cato coniundio ex oppofitis, poliunt inferri eius partes inter le formaliter fumpta , non tamen ad omnia oppo Conci adi -
1

diuifim.Sccu do ip nec hoc licet vmuerlaliter in praedi- lita fequitur cotradi&io inter ipladenominatiue fume
eno
iccr forma-
cato coiuntfto cx no oppolitis, ibifVel ctia qn.} Ai ter- pta.Quamuisenim pater St filius mutui fui negatione
li. oppofita,
go qiqn in termino adiedto ineft aliquid denumero inferantinterfe formaliter, quia paternitas eft no filia- & deuoiad.
Oppolitoru,adquxlequitur comradidtio inter ipfos tami ad de-
tio. Si filiatio eft no patemitas,i n relatione
terminos,n6 veru eft.f.mferre diuifim, fed falfum.Ver- nominatum, cfitradiflionctn non neceflario inferunt 1

bi gratia cu dicif, Calat eft homo mortuus, non fcqtur Non enim fequitur Sortes eft pater , ergo nA eft filius,
ergo tft homo, quia ly mortuus adiacens homini, op- nec econuerfo.Vt perluaderet igitur Arift.tji nonquj- •’<l
pofitionem habet ad homine, quam (equitur contradi cuq; oppofita colligata impediunt diuifam illationem,
dio iter homini & mortuu. Si.n.eftho, no eft mortuus, quia non illa quar habent contradiflionem annexi for
quia non eft corpus inanimatO, & fi eft mortuus , non militer tantum,fcd illa qux habent conrradiftionem
efthomo,quia mortuu eft corpus inanimato. Quando & formaliter Se fm rem denominati. Addidit {qux c6- Lyqu* co-
•
autem non ineft.f.talis oppofitio,veru eft. (.inferre diui fequitur c6tradi<Sio}in.3.f.demominato. Et vius ell 'a* fct-uirur c6
Cur appofi Gm.Ratio aut quare,qn eft oppofitio in adiedio, non tis cogrue vorabulo.f.{cofequitur.} Cfitradiaio.n.illa ciadic.
ra adiectio
Illatio non fequitur illatio diui (a,eft,quia ait er terminus exadiedi in.;. e quodamodo extra ipfa oppofita. Dcidecu dicir.
fequi. oppolitione.corrumpitur in ipla enunciatione coiun- ^iut quum inefi quidem Jemper non vere,C um vero non A RG T.
&a. Corruptum autem Icipfum abfq; corruptione non ineft, nonfemper vere dicetur -Vt Homenei eft ahqmd,vclut
I.Dubiutn infcrt.quod illatio diuila fonaret . Dubitatur hic primo foeta, eff ne igitur Homerusfjtut dicendum, non eft.
circa id quod fupponitur, quomodo polstt vere dici. Vel etixm quando ineft,falfum femper esi. Qjmndo vero A NT X.
Carfar eft homo mortuus, 'cum
cnunciatio no po(sit ef non inefl. non femper verum eft ,vt Homerus eft aliquid, vt
fevcra,in quaduocontradidoriafimulde aliquo pra: poeta , ergo etiam eff f T{on.
dicantur. Hoc enim c ft primum principium.Homo au Declarat q>ex no oppofitis in.a.coniunflis fm vnfi
tem & mortuus,vt in litcra dicitur, contradidonS op- prxdicatu , non vniuerlahter polTunt inferri partes di-
t. Dubium.
politionem includunt, quia in homine includitur vita, uifim. Et primohocproponit quili emedans quod im
in mortuo non vita.Dubitacur.s.circa ipfam confeque mediate dixerat fubiungens . {Vel etiam quando ell}
tiam,quam reprobat Arifto. Videtur enim optima. Cu fcilicct oppofitio inter terminos coniun&os.falfum eft
enim ex enuncialione prxdicantc duo contradictoria IcmpcrJ.iferre diuifim, quali diceret , dixi tp quldo in-
polstt vtruq; inferri, qa xquiualet copulatius, aut neu- eft oppofitio non verum fed falfum eft inlcrre diuifim.
trum , quia deftruit fcipfam , & cnunciatio fupradida Quando autem non ineft talis oppofitio, vemm dt in-
 .

lel II B E B. S E C y v S 103
ur ferre diuifim.Vel etiam vt melius dicatur q> quldo efl,
corpus animatum rationale corpus inanimatu irratio-
>C oppolitiu, filium eft (cmper, quando autem non ineft nale. In quaniifcuq; inquam coniundfis
Rdpetfi nulla clt op-
m Ainr*q talis lic modi fi cauit
oppofitio.nd fcm per veru mJcft.Et politio, St f ,n le, & non fecundum accidens prxdican-
tc dub-tim fupradida addendo ly femper, & non femper Et fub- . verum erit dicere St (impliciter idill diuilim
tur, in his
Ii-
•ens exemplum quod non femper ex non oppolitis fe- q> fueratconiundim enunciatum.Ad cuidcntiam fecu Notandi! i
in quatur diuifio,ait,vt Homerus eft aliquid vt poeta, er- dx conditionis hic polit*, nota tply lecunduk potell Secundum
or go etiam elRNon.Ex hoc coniundo, eft poeta de Ho- dupliciter accipi, vno modo polmux, & fic dicit pcrlci fc quot ino
dis.
ttn mero enunciatio.altcra pars, crgo.Homerus eft, non fe tatem primi, fecundi vniucrlalitcr quarti modi alio mo
»y quitur, le tamen clarum eft ip iftx duz partes colliga- do negatiue , & lic idem fonat <j> non per aliud. Kurlus
exi te^! & poeta non habente oppclitioncm adquamle- conliderandum eft cum AriUote.dixit deprxdicato
Notandii.a
ra* quiturcontradidio.Igiturnonlempercxnonappoli- comundfo rp lecundum te prxdicttur , ly fecundum fe Lcfiio.a.
eir, tis coniumSis illatio diuifa tenet &c. Deinde cti dicit. potcftad tria referri , Icilicct ad partesconiuodi inter fc ad. pref.

;io, AS. C T. Ter accidens enim ipfum pr edicatur, eft, de Homero. ie,ad totum coniudumrefpcdulLbicdi, & ad partes
or- quia eft poeta fed non per fcdfflomcro ipfum, efly radicat . coniundi refpcdu fubiedi.Si ergo accipiatur ly Iccun
mo AN Tl. Secundi Jccadcns.n prxdic.it e/se dc I lomcroejuomam dum fe pofitiue, licet non falfus, extraneus tame i men
or- efl poeta Jcd no fecundi fe pr fdicatur de Homero qm efl. tc Arilfotelisreperiturfenlusad quodeunq; illorutnu

:io- Probat hoc quod modo diclumeft , cx eo q> altera referar. Licet enim valeat, eft homo fcnlibilis ergo eft Pxfitl.
,

ituf parsiftius c6pofm/.e(f,in antecedente coniundo pre- homo & eft lenlibilis ,& clt ammal rationale ergo ell
(Ut Homero fm accidens, idclt ratione alterius,
dicatur dc animal fle tll rationale, tame his oppolitz inierunt limi

quoniam/.pocta praedicatur dc Homero, non prae- lescofequc tus.Dicimus enim eft albus mulleus , ergo
„1 )*** dicatur lecum Homero, quod tame infetf,
le ly eft de eftmulicus & eft albut vbi nulla eft perfeitas, led clUo
!.} Notidum. cum concluditur ergo Homerus efl.Cofiderandum eft iunctio per accidens.tam inter partes inter le quam in-
hic ij> ad laluandam illam condufionem negatiui/ci- tertotum & lubiedfum.quam tuam inter partes & lu-
IC-
licctnon femper ex non oppoll isconiundtsinferfdi- biedum.L'quct igitur q, ntinaccipit. Arill.ly lecundu,
ut- .

uifim,luflicit vnaminftar.tiam lue oppolit* vniuetfa- fe polidue ex eo <p vana lui liet talis additio quz ab op-
ter Rdpr
liaffirmatiux afierrt.Et hoc fecit. Arillot.adducJdo il- politis non facit m hoc diftcrftiam. Ad quid cmm addi
no OJ*
*afl dtt f m fc,& non fm accidens tam ili* quz lunt fecun
lud genus cnunciationu in quo altera pars coionfli eft Ii
uf-
aliquid pertinens ad actum animi. Loquimur cni mo- dum femodocxpofitiot quamillx qux lunqiccunuum
lua
dode Homero viuentein poematibus liiis in mftibus accidens cx coniundo inferunt diuilum { Si veroacci- Negatiue.
rbi
hominu.lnhisfiquidemcnunciattombus partes c6iun piaturfccundumfencgatiucidcftnonpcr aliud &. te- ,
St
dxnon funtoppofitxin tertio, .& tamen non licet in- tcraiur ad partes coniunfii inter fr, falli muenltur regu
ferre vtranq; parte diuilim. Committitur enim lallacia la.Nam non licet dicere eft bonus citharcdus , trgo clt
Fallada in fecundum quid ad fimpliciter. Non enim valet, Ci- bonus &cuharcdus4i tamfirs cithantadi &bonitn
lar eft laudatus , ergo eft ,& fimile eft dcclfc in clfedu cius line medio coniunguntur. £t imr.ilitcr contingit,
et
dependente in conlcruari.Quoniodo autem intelligen fi referatur ad totum coniunctum refpedu
1 fubicdi , vt
ur cciu» v
in eodem exemplo apparct.Totum enim boc,cuhaic-
da Iit ratioad hoc addufta ab Anllotol: in lequenti
,o C-w-4
particula dicetur. DeinJccum dicit. dus bonus non propter aliud conucnit honum,et tam*
i,
• ro°.
ierrtor? Amcr . Quare m quibus pradieatioinbus neq; cuitrariit u ineft, no infcttfvt dictum efl) diuilionf Supercfl ergu vtad .

" t »ppo» quod quidem faede dif ernelur.fi pro nominibus rationes di parte coitindi rclpccf u lubiediralcratur, & Iit len us.
I*
cantur ,sn hifce coniHiiClim,& feorfum rerapriditatiofiet. Quando aliqua comundiui przdicaia, f m le, idill no
ANTI. Quare in quibufcunq; eradicatis contr arietas non ineft, per aliud przdicantur , idell <j> vtraq; pars prxdicatur
[t diffinitiones pro nominibus dicantur elfetuudumfepradi dc fubicdo non propter alura , feci propter leiplam et
c antur.v non fecundum accidicns, in bisaliquid^ir [impli- fubicdum.tunc ex coniundotnlcrtur diuila prxdica-
citer verum erit tio.Et hocniodo exponunt Ancrroes,& Uocthus&vc
dicere Auerro.
raiuucnitur regula, vt inductiur lacile manihllan pot, isacthua.
Refpondet parti affirmatius quxftionis , quando/,
& ro ipla luadet. Si enim partes alicuius romuneti prz-
ex comundis licet infcrTcdiuifim.Lt ponit duas condi
tioncsoppofitasfupradiflis deberecouenirein vnum
dicatnta inhxrcnt lubleCto neutra propter alterai m
6- lit carum leparatio nihil habet quod veritatem tmp.-
1
ad hoc vtpofsit fieri talis confequentia/.ep nulla inter
«• fo,»™ diatdtuilarum, LII& verbis Anll conlonus lenius itte.
partes coniunfii oppolitio fir,& (p fecundum fc praedi
U ti*^ Quoniam dc per hoc dillingun inter enuntiationes ex
Prima cM. Centura Vndc dicit inferendo ex didisfQuareinqui-
quibus coniunctum inlcrt diuilim prxou anonem , Se
jjtvrcae coniti dlcuqjprfdicamentisJ-ideft praedicatis ordine quodi
* cas quibus hic non ineft cunfcqucini j . lita liqututm
fio i feratur
diuifnn.
adunatis, neq; c6trarictas aliqua m cuius ratione poni vitra habet es oppoliuoncm in adicdojunt habentes
tur contradidi 10 in tertio. Contraria enim funt qux mu
przdicatum comundum , cuius vna partium alterius
ruo fe ab eodeexpcllunt,autvniuerfa1iier nulla oppo- ,
A isti- eft ita determinatio q> non nili per illam lubicctumrc-
litio ineft ex qua/. fequaturcontradidiointertio. Si
ipicitjlicut apparet inexemplo ab Arillo.addudu,Ho
diffinitiones pro nominibus (umantur.Dixit hoc,quia
merus eft poeta, Eft/iquidemibi no refpicit Homerii,
licet in quibufdamnonappareatoppofitiofolis nomi-
vn# ratione iplius Hoincn led peife ratione poclis relide,
nibus politis, (icut homo mortuus.Sc in quibufda appa ,

i di- reat,vt viuum mortuum, hoc tame non obftante Ii po-

& ideo nClicei inferre , ergo Homerus elt.Lt,fimilc eft

in ncgaiiuis. Siquis enim dicat Sottes^io eft paries non

d irt*
litis nominum, diffinitionibus loco nominum oppofi -
licet infert e ergo Sortes non eft eadem ratione, quia ef
,

e«J£ tio appareat, interoppofita collocamus.Sicut Ver. gra-

fe non eft negatum de Sorte, led de pariete io Sorte.Et
n‘ ft tia,htyno mortuus, licet oppofttionem non prxlc-
per hoc patet. qualitcrlit intelligfda ratio in textu lu-
Ii loco hominis & mortui eotu diffinitio-
,tn- lerat, tamen
perioieadduda . Accipitur.n.tbt fm le, negatiue, mo-
fitO’ nibus viamur, videbitur contradidio. Dicemus enim
ii#'
Perihcf.DiuiTho. a do hic D
crr«
 .
I oj T E
Ly i acci. dohiccxpofito,&fm accidens, idcft propter aliud. In
V t r a jj lol. cade ergo iign ificatiunc eft v fus ly i m accidens, lol ue
do hanc At prtrccdentcm quaftumem . Vtrobiq; enim
intellexit lecundum accidens, idcft propter aliud coniii
Cta.lt j ad diucrla retulit . Ibi naq; ly fecundu accidens
determinabat coniundionem duorum przdicatorum
inter ic.Hic vero determinat partem comundi prfdi-
cati in ordine ad lubiedum . Vndc ibi album St rnuli-
cum inter ea qui fccudum accidens lunt, numeraba-
tur, hic autem non. Sed occurrit circa hac expoli cionf
Dubium. i. dubitatio non parua. Si enim ideo non licet ex coniun
prtndp. do inferre diui(im,quia altera pars coiundi non rclpi
cit lubiedum propter le ,fcd propter alteram partf vc
dixit Allio.de illa cnunciationc.Homcrus eft pocta.le
quetur 91 nunquam 1 tertio adiacentead lecundu erit
bona conltquentta.quia in omni cnunciationc de ter-
tio adiaccntc,crt relpicit lubiedum propter
Refponfin.
Koc.idum.
& non propter (e Atc . Ad huius difficultatis
tiam. Nota primo hanc diftindionem . Aliud cfttra-
darc regulam, quando ex tertio adiaccnte
& quando non , St aliud quando ex coniundo lit
l.adiac cx. tio diuifa,& quando non .illa liquidetn eft extra pro-
f .Stcxcon poCtumpUaui autem venamur.lllacompatitur varie-
iunc.diui.
tatem terminorum, illa non.Siniq; vnus terminorum
qui eft altera pars contundi f m Significatione feu fup-
pofilioncm varietur in feparatione, non infertur exeo
iundo prxdicato illudmct diuiliro.led aliud Nota fe-
cundo iunc propofittonem . Cum cx tertio adiaccnte
intcitutfecundum,non feruatur identitas termiuoru.
Lcc.t.li.i.
Liquet lita quo ad illum terminum, eft. DiCtum
dem fuit tupra i lando Thoma q> aliud importat, eft,
ad lac. ,
lecundum adiaccns, & aliud elf, tertio a Jiacens.Ulud
naq; importat adum cITcndi (impliciter > hoc aute ha-
bitudine inhyrenti* vel identitatis prxdicati ad litbte-
dum.Ht ergo varietas vnius termini cu ex tertio adta-
cente infertur fm, St conlequentcr non lit illatio diuili
ex coniundo.Vndc relucet rclponlio ad obicdioncm,
Ad obicfla.
9> licet ex tcrtioadiacente quandoque
f m,nuquam tamen cx tertio adiaccnte licet inferri fe-
cundum taqui cx coniundo diutium , quia inferri n6
pot diuifim cuius altera pars ipla diuilione perit .Ne-
getur ergo consequentia obicdionis . Et ad probatio-
nem dicatur cf optime cone ludit, 9» talis illatio eft illici
Rcfponfio. t> infra limites illationum quxex coniundo diuiGonc
formalitcr. inducunt, quibus hic Aiiftot. loquitur. Sed contra hoc
inftatur. Quia etiam ranquameft coniundo diuilaftt
illatio ,
Sortes eft albus, ergo eft , per locum i parte in
modo ad itum totumvbi non fit varietas terminoru.
Obicdio. Et ad hoc dicitur 91 beet homo albus fit pars in modo
hominis , quia nihil minuit de hominis ratione albedo
led ponit bomioem fimpliciter, tamen eft album , non
eft pars in modo ipfius cll, eo q> pars i modo eft vniuer
falc cu conditione non minuentc,poncnteillud limpli
Rcfponfio citer . Clarum eft autem 9. album minuit rationem ip-
fius, eft, «c no ponit ipfum limpli citer , cotrahi enim ad
cflcfm quid, vnde apud philolophus cum fit aliquid
Obicclio. album, non dicitur generari f m quid Sed inftatur ad- . dc euunciationibus qux modales vocantur fermoin-
huc quia fm hoc dicendo cll animal, ergo cft.fit illatio
diuifa per eundem locum. Animal enim non minuit ra-
Rcfponfio. tionem ipfius eft. Ad hoc eft dicendum 9» ly eft fi dicat
veritatem propdfitionis,raanilefte peccatur a lecundu
quid ad limpli. iter . Si autem dicat aftum eflendi, illa-
Dubiam, a
tio eft bona.fed no eft de.j .led. a. adiaccnte . Pot vlte-
prindp.
rius dubitati cuca piincipale,quia (equitur eft quantu
I HE H.M£H/dS *<>4
coloratum,ergoctt quantum, & eft coloratu.A tameo
coloratum relpicit lubiedum mediante quantitate , er
go non videtur reda expolitio lupra adduda. Ad hoc Rcfponfio.
fubtilis.
Stfimiliadiccndum cll 9> coloratu non itaidcftlubic
do per quantitatem 19 fit cius dcterminatio,&: rauonc
tabs determinationis lubiedum denominct,ficut boni
tas arti citharifticam determinat, cum dicitur eft citha
redus bonus, led potius ubiedum iplum,pnmo colo-
l
ratum denomioatur, quantum vero Iccundario colo-
ratum dicitur, licet color media quantitate luicipiatur.
Vnde notiter lupra diximus , 91 tunc aheta pars coiun
di prxdtcatur per accides, qn prxeile denominat lubie
dum, quia denominat aketam padi. Quod nec in hac
nccinlimilibusinftantiis inucnit. Deinde cu dicit.
Id aulrfuoi no efl, no ex eo rure dicet m em quippta ce, os A KCT.
efl opinabile: 7dJ> eft lupfms opinio ipti ei,fed tptu no efie.
przdicatfi iijtod sit no eft qm optnsbtlc efl ,non veru duere rc altqd. A NT !•
euidcn- Optnatto.n.eim eft non quoniam eft Jed quoniam non esi.
Excludit quorunda errore qui qtf noclt ede tali lyl
infertur fm logilmo concludere laiagcbam. Quod cll opinabile,
illa- clt,Quod no cll, eft opinabilcjargo qcf no cll,eft.Huc
liquide ^ccfliim didit Arift.dcftruido primi ,ppofitiu
ne,qux parti coniundi in lubieCto dtuilim prxdicat,
ac fi diccrct.eft opinabile ergo cll, Vnde aflumido fu-
bicducoclulioms illoru ait . Quod aut no eft, & addit Expo.tcx.
mediu eorum, quoniam opinabile eft, St lubdrt maio-
.
rem extremitati, non eft verum dicere efle aliquid . Et
caulam aslignat.quia talis opinatio non proptetea cll,
quia illud lit,fed potius quia non eft.
fiqui- Lsctio Viii.
Dc modalibus dicendum proponitur, an item ipfarum
oppoliuo cx negatione addita 1 bo , vel potius modo
iipicieda fit arguitur.St quod no ve. bo in negatio ap-
ponenda pro marum coniradiAionc, oftenditur.
It autem determinatu, conftderandum esi deunept , quo
modo fefe habent affirmaiionei , & negationes huiufce gc-
ncrupoffibilc efl eJie,non poffibileeil cjsc, cotmgcns eSl ce,
Cr nonconungemeiiefsc.er dctmpojfibdi ftmthmodo,sc
polsit inferri ncccJJaiio.Sunt.ii.de tpfu dubitationes nonuUs.
H is vero determinatu, perjpiaindum eft quemadmo-
dumfefebabet affirmationes,dr negationes adjein-
uKcmfs fqusfunt de poffibth efle,
non poffibtli
decontmgente,& noncontmgere , dehnpoffibtlt,& nccefta
&
ANTI.
rvuHabent enim aliquas dubitationes.
Poftquam determinatum eft denudationibus qua-
rum partibusaliud additurum remanente quam va-
riata vnitate,hic intendit declarare quid acctdatcnu-
ciationi , cx co 9. aliquid additurnon luis partibus led
compofitioni cius. Et circa hoc duo facit. Primo det er Lcffio. 10
minat de oppofitionc carum. Secundodc confequen-
tiis, ibi{Confequcntix vero.j-Circa primum duo facit.
Primo proponit quod intendit Secundo exequitur ibi.
{Nam G eorumStc.}- Proponit ergo quod iamlpetfpi-
ctendum eft quomodo (e habeant affirmationes St ne-
gationes enunciationum dcposfibili &
non posfibi- S ex. P radi
lt Stc. Et caulam fubdit .
banda.
Habentenim multasdubita-
tiones fpeciales. Sed antequam vltctiusproccdatur
qm
choatur,prxlibandum efic qualdam modales cnuncia-
tiones, St qui St quotfunt modi redceics
propofitiones
modales , St quid carum fit lubieSum, quid prxdi-
&
catu , St quid fitipfa enuciatio modales St quis fit ordo
earum ad prxcedemts. Si qu* ne. esfitas fit fpecialem
faciendi tra&atum dc his . Quia ergop< dumus
dupli»
citer de rebus loqui t vno Dc incile
modo componendo rem vnS modalis v
cum
 ,.

toj <t|, .# £ S £ C y H D V S tod

cum alia, alio modo compoCiionem fafiam dcclaran - fio Sortem efle album, fed iofinuat qualis (it corcpofi-
do qualis rit,iafurguntduo enunciationu gcnera,quz- tto partium difiiintcr fe, f.curfus cum Som.Mj. eft eo
dam.r.enunciantes aliquid inefle vel non inelle alteri, politio posfibilis . Non dicit igiiur enunciauu modalis Modalis.
& h* vocatur de inefle.de quibus fupenus habitus eft aliquid incfle,vcl no inefle, led difii potius modii cnii enunciac.
fermo. Quidam vero enunciantes modii compolitio- ciat.Nec proprie componit fim ligmfiaium, quia com
nis przdicati cum fubiefio , & lizc vocantur modalcs politionis non
compolitio , led rerum c6po (irioni
eft
Enffdatio- i principaliori parte lira , modo, f. Cumcnim dicitur, modum apponit-Vnde nihil aliud ell enunciatio moda Enunci,ti °
nc modalc Sortem currere eft pofsibile, non cnunciattircurfos de lis, quam enunciatio difii moditicanua.Ncc
propterea
rno "^ u, “
erte.
Sorte, led qualis (it compolitiocurfus cum SortcJ.pof ccnlcnda eft enunciatio plurcs modalis, quia omniadu
Cbilis-Signatcr autem dixi modum c6pofitionis,quo- plicata habeat, quoniam vnummodum de vnica com-
niam modus in cnuciationc politus dupliciter eft. Qui politione cnunciat, licet illius compolitionis plurcs fine
Modus in
rnuncia.a. dam enim determinat verbum, vt ratione lignificatiip partcs.Plura enim illa ad difii rompoiitionem concur-
Primus, Gus verbi.vt Sortes currit velociter, vclratione tempo rentia,vduti plura.ex quibus (it vnum (ubicfium.con-
fecundus . risconfignilicati.vtSortescurrithodic. Quidam aut currut.de quibus difium eft fupra.q, cnuciationis vm-
determinat compofitionf ipfam pridicati cum (ubie. tatcmnonimpediunt.Sicutr.cc cum dicitur domuseft Lj Prime,
fio.licut cum dicitur Sone currere eft pofsibile. In it- alba, eft enuciatio multiplcx.licctdomus cx multis c6- l«.a.
Quj modi Rat '° or-
lis naq; determinat qualis curfus in fitSorti.velquan- furgat panibus . Merito aut eft poftenuncianones
tc^dirend de
do.Inhacautem.qualislitconiunfiiocurfuscumSor- incllcdcmodalibus trafiandum.quia partes naturali- ***•
elationem JJ’""
modaJem te.Modi ergo non illi qui rem verbi, fed qui c6po(itio- ter lunt toto priores, & cognitio totius cx partiu cogni
Nccesiitai
et quot. nem detcrminant^nodales enunciationcs reddunt, co tionc dependct.Et Ipecialis lermo de, bis babcndus.quia trafl.

9 compolitio veluti forma totius, totam enunciatio- proprias habet difticnltates.Notauit quoq; Aril.in te* Notjb Ari
ni coti net .Suntauthmbi modiquatuor proprie lo- tumulta. Horum ordinemdicum dixit -{ his vero de- flo - inte»t.
quendo.r.posGbile,dcimpolsibilc,nece(rarium^tcoi> tcrminatis.}Modosqui& quot funt, cum eiscxprcfsit
tingens. Verum naq; & lallum, licet liipra compolitio & inlcruit. Variationem eiuldem modi per aftiimatio-
nem cadant, cum dicitur Sortem currere eft veru vel ,
ne,8e negatione, cum dixit pofsibile Ac non poslibile,
,
hominem efle quadrupedi eft (alium, attamen modih- c6ti riges de non cotingcs.Nccelsiutf cu addidit.
fHnt
Modificari carepropric non videntur compofilionf iplam. Quia .n. multas dubones proprias.!- Dtindecum dicit,
proprie. modificari proprie dicitur aliquid, quido redditur ali- Hamfl complexionum, bxinterfcfccolradiQoriaoppo a ite r.
quale^ion quandofit Iccundum fuam lubtlamiam.C6 nuntur,qua per effe dijponuntur ,atq,non effchumi.nJio-
pofitioautem quando dicitur vera non aliqualis pro- manem efle, negatio est hoc, hominem non e fed non illud
fle ,

ponitur, led quod eft .Nihil enim aliud eft dicere Sor- mubommem effe ,&
item huius hominem effe album, hoc
tem currere eft verum, quam q> compolitio curfus cu efl negatio, hominem album non effe, fed non illud homiium
. Et limiliter quando cfl talla, nihil aliud dici-
Sorte eft nonalbumeffe.ahoqmn vere quiflium dixeris hgnu homini
tur,quam quod non eft. Nam nilul aliud cfl dicere Sor non album efle, cum de quolibet affirmatio /is , aut negatio
tem currere eft falfum, quam quod compofitio cur- veraw non folum m his ita jit Jed m lUu etiam qutbus effit
fuscum Sorte non eft.Quando vero compolitio dici- tum additur,idem facit ii quod protpfofumitur effc.Tffam
lurpolsibilisaut contingcns.iam noiplam tflc.fedip- buaus homo ambulat, non eil bacnegauo,nonhomoambu-
famaliqualcm efle dicimus.Cum fiquidcm dicitur Sor lat fedbac bo nonambulat, nibtlcmm refert homine ambu-
temcurrerecftposfibile.non fubftantificamuscompo lare dicere, vel hominem ambulantem effe , fi hac mqua ita
fitionccurfuscu Sorte, led qualificamus afferentes il- funtatq;ubiq;ditfui modus [eruatur, huiuietiam nimirum
lameiTeposlibilem. Vnde Arifto». hic modos propo- affirmationis poffibtlc cfl effc, hau: erit nega no poffibilenon
De reto & nens, veri &
falli nullo modo meminit, licet infra veru cjjc fed noiiilla.nonpoffibileefl effe.
61. St non verum inferat , propter canfam ibi asfignandl. Hamficorum,qua complcfluntur, illa fibiinuceoppo. AN T *•

Et quia enunciatio modalis duas in fe continet compo

fitiones.altcram inter panes difii , alteram inter difiii
fttxjunUimtradillior.es, quxcunq jecundii
effe , & na effe
difrommtur,vt eius quot e/i^ffc hominem, nefatioeU, no effe
Ac modum, imelligendum eft eam compofitionem mo hominem, non effe nonhommcm.et eius.qua efl, albuho efle
G6 politio dificariideft quj eft inter partes difii non eamquareft minem, negatio efl ea, qua efl.ndcflcaibumhomtni, fed no,
modificis .
inter modii & difium Quod (ic perpendi p6t .Huius
. effe non album hominem Si enimdeommbusaut dtcho efl,
.

cnunciationis modalis, Sone effe album eft poslibile, aut negatio .lignum erit rerum dicere efle non albi homini
duz funt partes altera eft , Sortem efle album, akcra.eft quod Ji hac hoc modo,& qbufcunq-,effe non additur, tdifa-
posftbile.Pnma, difium vocatur, eo q> eft, id quod di- ciet id,quod pro efle dicitur,
vt cius, que cflumibulat homo,
cicur per eiusindicatiuam.l.Sortcs eft albus.Qui enim efl, no ea, qua efirambulatuobamo, fcdca.quxcfl,
negatio
Bifium.
profert hanc,Sortes eft albus, nihil aliud diciqnifi Sor- nonambulat homo, mhdentm differt dicere hominem ambu
tem tflcalbum. Secunda vocatur modus, eoq, modi lare,vet homine ambulantem effe.Quart fi hoc modo m om-
ladicfiio eft. Prima compofitionem quandam in fe co- mbus,& eiuhquaefi.poffibileefl effe, negatio efl , poffibtlc
linet cxSortc dealbo. Secunda pars primzoppofita, eflnon effefed non ea,qua efl, non poffibde efl effe.
compofitionem aliquam fonatex difii compofitione Exequiiurtrafiaiumdeoppolitionemodalium.Et
Actuodo . Prima rutius pars.licecomni.ihabeat pro- circahocduofacit.Primomcueodo quaftiond, arguit
pria lubicfiumXprzdicatum, copulam, Ac compolitio ad pattes.Secundo determinat vcrttatem.ibi fComin- DuMin
s “° Con“'
Subieflum nem, tota tamen fubiefium eft modalis cnunciationis. git autem Stc.^Eft aut< dubitatio.an in enunciationi-
snodalis. Secunda autem eft przdicatuml. Difii ergo, compofi- bus modalibus fiat contradifiio negatione appolita
Pracdkatu tiofubiicitur.Sc modificatur in enuncianonc modali. ad verbum dicit, quod dicit rem, an non, fed potius ne
Qui enim dicit Sortem efle album eft poslibile, non gatione appolita ad modum quiqualificat. Etprimo
(ignificat qualis eft cfliunfiioposfibilitatis.cu hoc di- arguirad pane affirmatius, tp.f.addeda (it negatio ad
Peribcr.DiuiTho. D j verbum.
 i

*°7 PER/ HIH.W K^/^/S 108

verbum. Secundo ad partom negatiuim,<}i non appo- non illaquz dicir.non pofsibile efle. Patet cficlufionit
Rarto pila nenda fic negatio ipfi verbo, ibi {Videtur autem.} In- lequcla, quia in illa pofsibile non cfle negatio apponif
proadir. rendit ergo primo tale argumentum.Si cGplexoru con verbo, in ifta autem non. Dixit autem in principio hu Differentis
traditiones attEdutur penes efle St no cfle , vt patet i- ius rationis , {eorum quz complcdtuntui}. comple- inter eSple. i.

dudtione in enliciationis fubftantiuis de fecundo adia xorum contradidtiones fiunt f m cfle & nd eflc,ad dif- 1

J^’**/**
c nc
cente,& de tertio, &
in adiedtiuis , contradidlioncsq; ferentiamincomplexorum quorum oppofitio non fit * ti 0 T
^
°
omniu m hoc modo fumendz Iunt,c6tradi dtoria huius negatione dicite n6 effe.led ipfi incomplcxo appofita,
ofsibile e(Ie,erit pofsibilc non cfle,St nonilla.no posfi vtho,& no ho, legit, St 116 legit. Deindecum dicit.
Eile cITe.Gt confcquenter apponfda eft negatio verbo, jid idem videtur cfic,ct non efie pofic Omnc nanque * RC T.
&
•d (umendi oppofirionS in modalibus. Patet coleque quod pofitbile eft ficeari, vel ambulare ,
pofiibile eft & non
tia,quia cum dicitur polsibile c(Te & pofsibilc n6 e (Te, ambulare, &
non fecari.jitq; caufa huius hac cli. Omne. n.
negatio cadit fupra efle. Vndedirit.{Nam (i corii, quz quod hoc paQo pofiibile tfl, nonfemper eflattu. Quapro-
complectuntur.} ideft complexorum illae libi inuicem pter ipfi competet, &ipfit negatio . Totesl emm dr no am-
funt oppoGtz con tradit iones, quz f m cfle ve! n <5 cfle bulareajuod ambulare potcH,& non vidcn.quod potefl vi-
•* ' "
difponuntur, ideft in quarum vna affirmatur efle, et in ieri jit fieri nequit, vt enuntiationes oppofitst deeoiefint
•Itera negatur.Et fubdit indutionem inchoans ifecu vera.T^oi1 eri 0 affirmationis huius, pojhbilc eft efie, hac eft
do adjacente, vt eius enunciationis quz efteffchoicm negatioqiofiioilc eft non efie.
ideft homo cfl negatio eft , non efle hominem, vbi ridetur aut idem pofie cfic,& non efte.Omne enim quod UMTU
verbum negatur,idcft homo non t(l,Se non eft eius ne eft pofitbile diuidi, vel ambulare, cr non ambulare, & non
gatio ea qui eft , cfle non hominem , ideft non homo diuidt poflibile efl.IQttio eft, quoniam omne qttod fic pofit
eft.Hzc.n.non eft ncgatiua.fed aftirmatiua de fubieto bile eft aion femper in aBu eft. Quare inerit ipfi etiam nega
infinito, quz fimul eft vera eum illa prima.f.homoclt. tio. Totesl igitur dr non ambulare quod eft ambulabit , &
Deinde profequitur indutionem in fubftitiuis de ter- non videri quod eft vifibile . jit vero impofiibile eft de eo-
tio adiacente & cius quz eft, efle albu m hominem ideft dem oppofitas efie veras dtSiones . Hpn igitur esus que eft
& illius enunciationis,homo eft albus, negatio eft, non pofitbile eft eficjiegatio eft,pofitbile efl non efie.
album hominem, vbi verbum negatur ideft homo
efle Arguit ad quzftionis partem negatiuam fcilicetcp
R3 pro par
non eft albus, & non cfl negatio illius ea, quz eft , cfle ad lumendamcontradidionem in modalibus non ad- cenegadaa
non album hominem, ideft homo eft non albus Hzc . dida fit negatio verbo, tali r6ne. Impofiibile eft duas
enim n6eft negatiua fed affirma tiua de pdicato infi- contra dicto nas efle fimul veras de eodem, fed fupradi
nito. Et quia iftz dux affirmatiuzdc przdicato finito dtz .f.pofsibilc cfle Br pofsibilc non cfle, fimul verificj-
& infinito n6 poliunt de eodem vcrificari,proptcrca tur de eodem, ergo iftz non funt contradidioriz, igitur
quia funt de prodicatis oppofitis poffet aliquis credere contradidtio modalium non attenditur penes verbi
fint contraditoriz,& ideo ad hunc errorem tollen-
i negationem .Huius rationis primo ponitur in Iitera mi
3ti interponit rationi probanti g> hz duz n6 funt con- nor, cum fua probatione. Secundo maior.Tertiocon-
Contradic. traditoriz.Eft autem ratio talis . Contradiftoriorum cluliu. Minor quidem cum dicit {Videtur autem idem •

natura.
talis eft natura g> de omnibus aut difiio ideft affirma- polsibile cfle.Sc non pofsibilc efle.} Sicut , verbi gratia
tio, aut negatio verificatur. Inter contradidforia liqui- omne quod elt polsibile diuidi.elt etiam pofsibile non
dem,nullum medium , fed hx duz enu
poteft inueniri diuidi, ct quod eft pofsibile ambulare , eft etiS pofsibile

dationes, l.cfi homo albus, Se clt homo n6 albus, (unt non ambularc.Ratio autem huius minoris eft, quoniS
cotradiSoriz per te,ergo funt talisnaturzijdcomni omne quod fic pofsibile eft , ficut fcilicet eft pofsibile
bus altera verificatur. Et fic cum de ligno fit falfum di- ambulare, & diuidi non femper adtu eft . Non enim
cere,; (t homo albus,crit veru dicere de eo.Uigno, cfle femper aSualiter ambulat ,qui ambulare poteft, nec
non album hominem, ideft lignum eft homo no albus, femper a£tu diuidi tur, quod diuidi poteft. Quare in
quod eft manifelte falfum.Lignum enim neq;eltho erit etiam negatio polsibilis.i.ergo non folum pofsibi-
tlbus,neq; eft ho non albus. Reflat ergo ex quo vtra- lis eft affirmatio, fed
etiam negatio eiufdem. Aduertc g> Notando.*
que elt fimul falfa cie eocf,p no fit iter eas cfitradiQio.
r
quia pofsibile eft multiplex, vt infra dicetur , ideo noti Lee. »
Sed cotradidlio fit qn nego apponitur verbo. Deinde ter Arift.addidit ly fic,aflumens,quod fic polsibile eft, PosfiM*
profequit inductioni cnuciationibus adiefliui verbi non femper adtu eft . Nonenimdeomnipofsibilive- n S
* u
dicens, q> fi hocmodo.f.fupradiSo accipitur contradi- rum eft dicere <p non femper adtu eft, (cd de aliquo, eo
aio.Se in quantifcunq; enunciationibus cfle no ponitur fcilicet quod eft fic pofsibile, quemadmodum ambu- Notandi*
explicitc,idem faciet quo ad oppolitionem fumendam lare,Sr diuidi.Nota vlteriusgi quia tale polsibile habet
Vcrjdlcc. id quod jp efle dicitur ideft verbum adie&iuum quod duas conditiones, fcilicet q> potell aSu efle & quod
loco eftc. locum ipfius efle tenet pro quanto propter cius veri- non femper a diu c(t,fequitur ncceffario.cj, de eo fimul
tati in fe indufam,copub; officium facit, vt eius cnun- eft verum dicere, pofsibilc cfle, Se non «fle.Ex eo enim
ciationis quz eft,homoambulat,ncgaiioeft,non eaq quod poteft adtu efle fcquitur quo J (it polsibile cfle.
dicit, no homo ambulat, hzc.n.efl aftirmatiua de lubie Exeo vero quod noo femper adtu eft, fcquitur g, fit
dto infinito, fed negatio illius eft, homo non ambulat, polsibile non cfle. Quod enim non femper cfl, poteft
non
ficut & in illis dc verbo fubftantiuo negatio verbo ad- non efle. Bene ergo intulit Ariftotcles ex his duobus. vtl

denda erat. Nihil enim differt dicere verbo adie&iuo, Quare inerit etiam negatio pofsibilis.Sr non folum af-
homo ambulat , vel fubftantiuo , homo eft ambulans. firmatio.Poteft igitur & non ambulare, quod eftambu
Viri. Deinde ponita.parti indu&lonis dicis. Et fi hoc mo- labile & non videri, quod eft vifibile. Maior vero fub

do in omnibus fumenda eft contradi&io,f.apponendo iungitu r , cum ait. { At vero impofiibile cfl dc eodem
negatione ad cfle, concluditur et eius cnuciationis, veras cfle contradidliones. } Infertur quoq; vltima cfl-
quz dicit,pofsibile efle, negatio eft polsibje no efle et clufio.N 6*eft igitur ifta, fcilicet pofsibile no efle, nega-
tio
 iop LIBER S E C y D y s 1 1 3
do illius, que dicit pofsibile effe .quia funt fimul ver* concludit, ibifVniuerfalitervero.}Quiaigiturncga- KcgS qui
Noridam. verbo aut modoapponeda cft,& g> verbo non ad jenda.
de eodem. Caucto autem ne ex iflo textu putes pofsibi tio aut
vlcima.
Pofsibile ut levt efl modus debere (emper accipi pro polsibiliad addenda efl dtclararum cfl per locum i diuifiene
cft modus. vtrumlibet, quoniam hoc infra declarabit e(Tc falfum, concludendo determinat, efl ergo negatio eius qux
fed confldcra g> fatis fuit intendenti declarare g> in mo eff pofsibile effe, ca qux eff non polsibile effe, in
dalibus non fumitur contradictio ex verbi negatione, qua negatur modus. Et eadem eff ratio in enuncia-
afferre inllaniiatn in vna modali que continetur (ub
,
tionibus de contingenti. Huius enim, qux efl con-
nodalibus depofsibili. Deinde cum dicit. tingens effe, negatio eff non contingens effc.Et in aliis

ARCT. Titenimex bis,vt aut idem deeodem affirmetur fimul fcilicet de neceffe Sc impofsibilc idem cfl iudicium.
atra negetur, aut non per efie at q; non efie ea qua adduntur, Deinde cum dicit.
affirmationes fieri negationesue . Qjtod fi illud fieri nequit "Kqqi vimilliic(featq;noef]r funt additiones, extera ve A It c T.
bot erit utique expetendum. ro rcsfuntfubic(lc,alia albumutba bomofte in tSlis. Effe &
ANTI. Contingit enim ex bis , aut idem ipfum ajfi rixare negare & catera
quidc,atq;nonelfe fiunt vt fubteOa , poffe vero
fimul de eodem, aut nonfecundum efie vel non efse qua op- additiones, diflwguentes
de
& falfum mhisipfisperm
verum
atq; in tpfis tpjiim effeatq;
ponuntur, fieri affirmationes vel negationes . Siergo illud non effe , facere.folent.
impofsibilius eSl,boc erit magis eligendum. Fiunt mini quemadmodum m & non app»
illis effe, effe a n t i.

Determinat veritatem huius dubitationis. Et quia fitiones fubiclig

vero hoc quidem album,
res, vero ho- illud

duo petebat fcilicet an contradiSio modalium ex ne- mo hoc

fic quidem & non effcfubicda
loco effe fiunt, poffe
gatione verbi an non , St an potius ea negatione
fiat ,
veroetconlingercuippofitiones determinantes quemadtno
& non veritacmC-
.

modi,idco primo determinat veritatem primp petitio- dum diu in effe, effe falfltatem ,fic hic
nis, g> fcilicet cbtradidio harum non fit negatione ver in eo quod efl efiepofsibile,^- effe non pofsibile.

bi.Secundo determinat veritatem fecunde petitionis,
q> fcilicet fiat modalium contradiAjo ea negatione mo
Lee fcqutt. di ,ibi -jr.ft ergo negatio.}- Dicit ergo <f propter fupra
i nunc. t diSas rationes eucnit vnum ex his duobus, qux c6clo
fimus determinare, aut idem iplum ideft vnum Se idem
diccrcidcftaffirmare& negare fimul deeodem ideft
aut ip duo contradifloria- fimul verificantur de eodf,
yt prima ratioconclufit, aut affirmatio nes vel negatio-
Fiunt enim appofitiones.fubdil huius veritatis ratio
g Jt) 0 vtr |,
rem talem. Adfumcndam comradiiffionem inter ali- determi.
quas cnunciationes oportet ponere negationem fuper
appofitionc,idcff coniunfiionc prxdicaticfi fubie&o.
Sed in modalibusappofitiones funt modi, ergo in mo
dalibus negatio apponenda efl m,6, vt fiat corradi ft io.
Huius rationis maiore fubintcllcfla minor ponitur , in
lucra per fecundi fimilitudinf ad illas dc in effe St dici-

nes modalium que opponuntur contradictorie fieri tur «j> quemadmodum in illis enuciationibus de inefle
non fecundum tfle vef non effe ideftaut contradiSio appofitioncs.idtfl prxdicationcs funt effe Sc non effc.i.
modalium non fiatev negatione verbi.vt fecuda ratio verba lignificatiua effe vel non effe.vctbum enim fem-
cbclulit . Si ergo illud eff impofsibilc.l.i> duo contra- per eff notaleoruquxdcaltcroprxdirantur , fubieSx
dictoria poliunt fimul efie vera deeodem, hoc.f.q, c6- vero appofitionibus res funt, quibus effe vel n6 cflcap
tradi&io modalium non fiat fecundum verbi negatio- ponitur, vt album cum dicitur album cft.vel homo, eu
i nem erit magis eligendum . Inpofsibilia enimlemper dicitur lio eff. Eodem modo hoc in loco in modalibus In enun.de
vitanda funt. Es ipfo autem modo loquendi innuit q> accidit, efie quidem (ubieiffum fit ideft difiu fignificas ,nc c
^, .
vtriq; caru aliquid obfiat Sed quia primo obfiat im-
.
effe vel non effe, fubiefli locum tenet, contingere vero
pofsibilitas qux acceptari non pote fi, fecundo autem &poffeappofi(iones ideflmodi, prxdicationcs funt.
ijlluoda.'
nihilahud obfiat mfiij. negatio fupra cnunciationis Etquemadmoduin illis deineffe penes effe&noeffc veritas in
copulam cadere debet, Ii negatiua fieri debet enuncia- veritate vel falfitatem determinauimus, ita in iflis mo dc inefle Sc
tio,& hoc aliter fieri potefi quam negado didi verbfi, dalibus penes modos.Hoc cft enim quod fubdit,detcr •

v t infra declarabitur, ideo hoc.z.f.q> contradid io mo minames.r.fiuntipfi modi veritatem, quemadmodum

dalium non fiat fecundum negationem veibi eligen- in illis effe,* no t(le,cam detcrminat.Et fic patet rcfpo

dum efiPrimum vero eflomninoabiiciendum. fioad argumentum in oppofitum primo addufiuco-

L e c T t o. Ix.
Modalium omnium contradictionem negationem non
verbo led modis additam caigerc docetor.
tli:dcns,tp negatio verbo apponfda fit ficut illis dein
,
effe. Dicitur enim q>cutnmodaliscnuncictmodude Refponflo
dido ficu t enuntiatio de in effe , e ffc vel tfle tale puta ad I m arg.
,

AlCli Huius igg pofsibile esi effcjhac esi negatio, non pofsibi- effe album defubiefio, cundf locum tenet modushic. Modus m
le eff efie,fed no illud pofsibile no cfl efie, huius & ce tinges quem ibi verbum,& confequenter lupcr idem propor
efl effc hac eff negatio.no corumgeni efl effe . Eadem & de & ibi. Eadem enim vt di-
tionaliter cadit negatio hic,

tf teris ralio,de impofsibih inquam &

neceffario. fium cft proportio eff modi ad diflum , qux eff verbi
'akt ». S t igitur negatio ctusrqu c cfl pofsibile effe, ea qua efl, adfubieCtora.Rurfuscii veritas &filfitas affirmatio- Prxparatio

E pofsibile non effe,v no ca qup efl pofsibile non effe.

Eadem quoq; ratio eH in eo quod efl continges effe.
Et enim negatio eius efl, non continges effe. E t in aliu quoque
rem St negationem fequatur , penes idem anfdcda eff ‘T 0 '” **
affirmatio vel negatio cnunciationis, & veritas vel falfi “
tas eiuldcm. Sicut autem in enuciationibus de ineffe ve
ltt-

fimili moda,vt m necefiario &

impofsibih. ritas vel falfiras effe vel
dalibus modii.
non effe confcquitur,ita
Illa nanq; modalis eff vera qux fic mo-
m mo j^ 0(j vtrl
Determinat vbi ponenda fit negatio ad tffumen-
dam modali um contridiSionem . Et circa hoc q ua- diSi cc5 politio patitur, ficut efl . Eff
dificat difiu, ficut

tuor facit. Primo determinat veritatem lummarie , Se- ergo negatio modo hicapponenda , ficut ibi vetbu, cu
cundo afsignat determinata? veritatis rationem , qux fiteadem vtriufq; vis quo ad veritate & falfitaij enun
ad oppofitu indu&x.ibi -J Fiunt enim.}
dicitur rationi ciationis-Aducrteqi modos, appofiiioncsJ.prpdicatio- Qujj p« r
Tertio explanat eandem veritatem in omnibus mo- nes vocauir.ficut effe in illis deineffc.intelligenspmo modos,
dabbus,ibi{£ius veto.} Quarto vniuerfalem regulam dum totum prxdicatum cnunciationis modalis , puta
Peri her.DiuiTho. D 4 cfl
 /

III T E fl t H E E t*. U S II»

eft pofsibile . In cuius fignum modos ipfos vcrbaliter efie,hx nanq; fimul nunquam funt verx,vel falfx. Dixit Le.prxfen.
Pofsibile cf
protulit dicens, contingere verefle pofie appofitiones <p polsibile cllc.& non efie fequi fe inuicem put aburur,
fc is pofT.
Ium. Cotingit enim,& puteft, totum prtdicatum mu- Sc non dixit Q» le inuicem confequuntur.quia f.n veri-
nb te.qCo
dilis continent. Deinde cum dicit. tatem vniuerlalitcr non Icquumurfe ,fed particulariter le eonfcqu.
tm , vt infra dicrf , propter quod putabitur <p limplici- Lec-lcouet*
ttCT. Huius aut c pofiibileefl non efie, negatio efl , non illud no terfe inuicem fcquitur. Deinde declarat hoc ide illis I Ulici.

pofiibile efl effiejcd boc no pofiibile eft non efie. Et bmuspof dc nccefiario Et primo in aftirmatiua habente didum
.

Jibile esi ejJic,non hoc pofiibile esi nonefie, fed illud , no pofii affirmatum, dicens , Similiter eiusquxeftnecefiarium
bile efl efie Jfuaprop ter ha pofiibile efl efie, dr pofiibile esi efie, negatio no tft ca qux dicit neceiranum non efie,
,
% no efie fefie mutuo fequividctnr Idem enim pofiibile efl efie, vbi modus non negatur , fed ea qux efl non nccefia-
,

atq; no efie. f\' pn enim Itx pofiibile

efi efie, dr pofiibile efl no rium efie. Deinde lubditde affirmatiuide nccefiario
efie^ontradiBone opponuntur fed ifla pofiibile efl efie, dr
,
habentedidu negatum, Sr ait, Eius vero, qux cft,necel’
non pofiibile efl efie.nmiqium de eodem funt fimiil vera op larium non efie, negatio eft ea, qux dicit , non necefia-
pofita nanq; funt. Ha quoq; pofiibile efl non effit, & ab pofii rium non efie. Deinde iranfitad illas de impofsibiiv
bileefl non efie, nunquam de eodemfuntvera . Smiliierdr eundem ordinem leruans,& inquit , Et eius , qux dicit
huius .iffi mulionii necefie efl efie, non bac.ncccfit efl no efie impolsibile cflr, negatio non eft ea, qux dicit impofsi-
negatio efl Jed hac non necefie efl efie .Huius autem,neceffe bile non efie, led non impofsibile efie, vbiiam modus
Huius etii im -
eji non efie, negatio efl, non necefie efflno efie. negatnr . Alterius vero affirmatiux.quxeftimpofsi.
pofiibile efl efie, non hac.impofiibileefl non efie. fed illa non bile non qux dicit non impolsibi-
efie, negatio eft ea
mpofiibile efl efie, negatio efl ^itiMustmpofilbilc efl non ef- lenon efie. Ei fi c fi mper modo negatio addenda cll.
fit, hac fune, non hnpofiibile efl non efie. negatio efl. Deindecum dicit.
ANTI* Eius vcro.qup efl, pofiibile efl non efie negatio efl, non ea. Omnino autem, quemadmodum diBumefl , efie quidem, ucr.
qua eil.non pofiibile efl efie.fied ea,qua efl. pofiibueesl non ae notrefie,ponere oportet uti fubtcBa hac autem ad tpfum
,

efie.Et eius qua esi, pofiibile efl e fle. non ea que efl', pofiibile adiungercatq; non efie, affirmationem faciendo, negatiotie-
efl no efie fed ea qu( efl,no pofiibile efl efie.iluarefiequijefie ut.yiiq;hat oportet exishmare oppofttas efie,pofnbilc,non
inuicem ridebuntur ba, pofiibile rflefie pofiibile efl ro efie. posfiibile ,cor,tmgem,n<m contingens jmpofsibtlc,non i mpof
Idem enim pofiibile efl efie cJ" non efie.^on enim contradi fibtle,iucelfiarium,non nectfianum,uerum,mn uerum.
Bionei fiunt (ibtinuic em buiufmodi.poflibtU effit de pofii bi- yniuerfalitcr uerefiquemadmodum diBum efl)efie qui- ANTI.
Sed pofiibile efl efie de non pofiibile eSl tfie.nuqn a
le no efie dem, ty non efie oportet ponere quemadmodum fmbirBa,
fimul in eode vera funt, opponitur enim,. At nero nec pofii affirmationem liero dr negationem hac faciente ,
ad efie O-
bileefl nonefie,& nonpofiibile efl non efie, nunquam fimul no efie apponere, & hat putare oportet efie oppofttas diBio
Hera funt.Smulncrautem dr eius qua efl nece fimum efie, nes,pofsibtlc, contingens, & non contingens, impofsibile, non
non ea , qua efl necefianum non efie negatioeil , fed ea, qua smpofsibile^iecefiarium.no necefianum, uerum, non uerum.
efl, non ntceffiarium efie. Emi utroque efl, necefiini efl no Concludit regulam vniuerfalem dicens, q> quemad
efie,ea qua efl, non necefianum non efie,& eius qua eft im modum didum eft dida importantia efie,, fle non efie,
pofiibile efie, non ea qua eflflmpofsibde non efie.fied nonim- oportet ponerein modalibus vt fubieda, negationem i
pofiibile e ffie.Eius nero, qua en impofsibile non efie, ea, qna vern,& affirmationem .hocideft contradidionis op-
efl, noti impofsibile efl non efie. pofltionem facientem, oportet apponere tantummo-
do ad fuum eundem modum.non a J diuerfos modos.
Conti. cum Esplinat determinati veritatem in omnibus mod» Debet niq; illemet modus negari, qui prius affirmabi-
pofiibili co
ver.
Ibuslcilicct de po(sibiIt,5c nccefiario, flcimpofsibili. turli contradidio efie debet. Et exemplaritcr explanis
Prxrcrmf. Cfitingcnsconuertiturcunipofsb Ii. Et quiaquilibct quo hoc fiat,fubdit,fle oportet putare has efie oppofi-
de modali modus facit duas modalcs alh rinatiuas, altera habenti tas didiones ideft affirmationes et negationes in mo
didiatfirm. diciu affirmatum ,&alteram habentem didum nega- dalibus , pofsibile Sc non polsibile , contingens Se non
& oppo.
tum, ideo explanat in lingulis modis, qui cuiufq; affir- contingens, lti cum dixit negationem cintummodo
mationis negatio Iit , Et primo in illis de pofsibili . Et admodum opponi deberet, non exdufit modi copu-
quia primxaftirmatiuxde pofsibili qux,l.habet didu ,
lam, fed didum. Hor.n.eftfingularein modalibus ly Nego addi
affirmatum fcilicetposfibile e(Te, negatio afsignara fuit cande oppofitione facit, negatio modo addita , Sc eius ea tnoda &
cius ver.
non pofsibile efie, ideo ad reliquam affirmatiui de pof- verbo.Contradidorix.n.opponiturhuic, pofsibile eft
fibili tranliens ait, eius vero, qux efl pofiibile non elfe, efie non folum illa.non pofsibile eft efie, fed ifta polsibi
vbididu negatur, negatio cltnon pofsibde non efie. le.non eft efle.Meminit autem modi potius, propter &Cur menii
Et hocconfequenter probat per hoc cp contradidoria hoc quod nunc diximus, vt,f.infinuaret ij> negitio ver mi mod fle
buius pofsibile non efie aut cll pofsibde efie, aut illa, bo modi poftpofita.modo autem prxpoiita, idem fa- non ver.
quam diximus.f.n6 pofsibile n& efic.S.d illa.f.pofsibile fi modali verbo prxponcretur.Sf quia cum mo-
cit, ac
efie non eft eius cdtradidoria. No.n.funt libi inuicem do nunq caret modalis cnunciatio, femper ncgatiofu-
contradicentes, pofsibile cfle,et pofsibile n6 efie , quia pra modum poni poteft.Non aut fic de eius verba, ver
pofiunt fimul efie vere. Vndc fle fequi fefe inuicem pu- bo.n.modi carere, contingit modalem, vt cum dicitur.
tabuntur, qm vt fupra didum fuit , idflcft pofsibile cf- Sortes currit nccefiario, et ideo non femper verbo nega
. Quod autem io fine
fe.fle non cfle.Sc confequenter (icuf ad pofie elTe (equi- tio aptari poteft addidit verum,
Cur id ver-
tur pofle non efie, ita econtra ad pofie non efie,lcquitur & non verum, infinuat prxter quatuor prxdidos mo- flt&L
pofie efie . Sed contradidoria illius pofsibile t flequx dos alios inueniri.qui etiam compofitionem cnuncia-
non poteff fimul efie vera , efl non pofsibile efie, hxc lionisd.iirmlnantputa verum & non verum, falfum
enim vt didum eft opponnntur.Kcmanct ergo (p hu- & non fal'um,quos tamen inter modos lupra non po •

ius negatio pofsibile non efie, fit illa.non pofiibile non fuit, quia vt declaratum fuit , non proprie modificant.
Le&io
 •

*>} LltE^SECrtiBrS »•4

Lectio X. & contingenti.f.pofiibile no efle.
declinatas de pofsibili
De Montium Conlcqucnm tum» aliorum, rumex Se contingenr non efle, fequuntur nagatiuz declinatz
propiia opinione.
deneccflario &impofsibtlt,f.non neccflarium no efle.
Confequentu quoq; cum ratione fiuntfi boepaflopona-
AUT. lUm quidc pofsibilc esi cflcjcqulturhtc .colnr
Se non impofsibilc non efle.In. j.vero ordine dixerunt
t ur.Tgam i cp negatiuas fimplices de pofsibili Se contingenti.f.n6
gens efl cflcyitq-,cum illa conuerutur .Et idem hc .non impof pofsibilc efle, non contingens efle fequuntur affirma-
fsbde cfl efle.& non necefle efl efle.M hat pofstbile efl no ef tius declinata de neeeflario.f.nccefle non efle, et affir-
je, contingens efl non cflejba ftne fequutur, non impofsibile matiua fimplex de impofsibili.f.impofsibiletflc.In. q.
efl non e fle, & non necefleefl non efle. Illas etiam non pofsi- demu ordine dixerunt q> negatiuas declinatas de pofsi
bile efl cfle,& non contingens efl effefia porro fequutur, tm bili Se continglti.f.non pofsibilc n6 , efle Se n6 contin-
pofstbile efl efle cr neeefle efl non efle EtsIUssnfuper non
, .
gens non e flV.fequuntur affirmatiua fimplex de neccf-
pofubtle esi non efle,& non contingens efl non tffeflut nimi fario.f.neceffe efle Se affirmatiua declinata de impofsi-
tum fequuntur tmpofubile efl non efle.Cr necefle eH efle. bili.f. impofsibile efl non efle.Confideretur autem tx
utique id , quod dicitur ex iufce ,
qua boc ordine ponun- fubfcriptione oppofitz figurz ,
quemadmodum dici-
lurf efflictatur. mus, viciarius elucefcat depilium.
Onfequcntut vero fecundum ordinem fiunt ita po-

C nentibus. Vit enimqut eH , pofstbile efl efle fcquitur

illa qut cfl,contingens efle,& htc illi couertitur, cr

non impofsibile cfle.cr non neccflarium efle Illi tero, qut .

Confequentix enuncittionum modalium fecundum qua-
tuor ordines ab antiquis pofsttjor otdmatt.

Trimus ordo Secundus ordo

efl pofttbde nou efle, Cr contingens non efle,
ea aut efl, non
necelJartum non cfle.cr nontnpofssbile no eflt.llli vero,qut
tfl.nonpofubile efle & non contingens efle, ea qut efl ne-
nS
non efle xr impofsibilc efle Illi tero, qut efl, non
eefl'arium .
Pofljbilee ei

pofubtle non efle, &

non contingens non efle,dla qut efl ne-
Cotingcni e no
Noipo‘e eft n re
cefle efl efle,& tmpofubile non efle. Conftderetur aittem ex
fubfcriptsone quod dicimus.
Poitquam dettrminauit de oppofitione modalifi,
hic determinare intendit de conlcqucntiis caru.Et cir-
ca hoc duo facit-Primo tradit veritatem.Secundo mo-
uet quandam dubonem circa determinata, ibi-JDubi-
ubit aut. } Circa primum duo facit-Primo ponit conle-
Lec.il. quentias earu fm opinionem alioru m . Secundo exa-
minatio & corrigendo didta opinioni determinat veri-
Lefi. ime. tatem, ibifrErgo impofsibi Ic.frQuoad primu cofideran
du efl, cp, cu quilibet modus faciat duas affirmationes
GSfr.. vtdifiufuit.i duabus affirmationibus opponantur
fuit in primo.f m quffi-
duz negationes ,vt etiam diutii
fcet modii fient quatuor enunciationes, dux.i.aftirma-
tiuz.de duz negati uz.Cum autem modi lini quatuor, Tertius ordo Quartus ordo
«fficientur.t6.modales. Quaternarius.n.in fcipfum
du&U'.t6.con(lituir. Et qra apud oes quzlibet cuiulq; Ha igitur impofsibile efl efle, & non hnpofsibile efl eflr> A R C T*

modi vndccuq; incipias habet vnam tm cuiufq; modi has contingens efl efle, & pofsibilc efl effc , cr non cotmges

le cofequeotl.ideo ad afsignandas confequcntus mo- efl effe^r non pojsibile efl cfjc.conlradifloria quidc fid ver
fo modo fequuntur affirmatione enim oofsibtiis,pofsibUc
in
dalium lingulas ex fingulis modis accipere oportet, Se
ad confcquentiz ordini inter fc adunare. Et hocrco quam negatio fequitur impoftutilu, negationem aut
efl efle,

fecerunt antiqui.de quibus inquit Arifl.Confequentif affirmatio . Hanc enim non pofsibdeeflefle , fequitur htc,
vero fiunt fminfraferiptum ordini tntiquisiti ponen impofsibile efl efle. Tfam impofubtle efl efle affirmatio efl,
tibus.Formaucnint.n. quatuor ordines modalium , in uonimpofstbilcjutcmeijc.ncgatio.

quorum quolibet omnes, quz fe confcquuntur, collo- £rgo impofsibile ,& non impofsibile illud quodefleon A nt i.
Affir.flm.
cauerunt.Vt autem confulio vitetur, vocetur cu Auer- tingens, et pofstbile et non contingens, a non pofstbile fequs
declina.
roi de cxtero.in quolibet modo.af firmatiua de difto tur quidem contradiQorit , fcd conuerfim . Illud enim

& modo affirmatius fimplex.aliirmatiua autem de quod efl pofstbile efle negatio fequitur impofsibilis , nega-
modo. Se negatiua de dido, affirmatius declinata , nc- tionem vero affirmatio . Ad lUud -n. quod efl non pofsibilc

gatiua vero de mo , Si: non de dido , negatiua fimplex efle. fequitur illuda/uod efl impofsibile efle Jffirmatiocmm
negatiua aut de vtroq; negatiua declinata, ita ij> modi efl pofiibdccfleronimpofsibilc vero negatio.

affirmationi vel neg6ncm fimplicitas.didi vero decli Examinando didam opinionem oeterminat verita
natio denominet. Dixerut er goantiquiq>a(iirmation£ tem.Et circa hocduofacit, quia primo examinat cofe
fimplicc de pofsibili fcilicct polsibiic clt efle, fequitur quentias earum de im pofsibili . Secundo illarti de ne-
affirmatiua fimplex de contingenti, fcilicet contingis ceflario, ibi
{Ncceflarium autcm.fr Vnde ex przmifla
eft efle, contingens enim conuertitur cum pols-bsli , Se opinione concludens Se approbans dicit. Ergo illz.f.
negatiua fimplexde impolsibili, fcilicct non impofsibi impolsibilc.Se non impobibilc fequunturillas.f.c6rin-

le efle, et Cmilitcr negatiua fimplex de neceffario, fcili- gens & pofsibi]e,non contingensSe non polsibiic, f«-
cet non necefle cfl cfle.Et hic efl pzmus ordo modaliu quuntur inquam contradidorip idefl ita vt cStradido
lix dc impolsibili cotradifiorias dc pofsibili Se c6tin-
cfifequltiu IcJn,a.aut ordine dixerunt <p ilfinnauuai ,
(tnti
 '
,115 ' T E ft_ / H £ ?.MI)(,lafS IH4
genti confequantur.fad comicrdm.idcd fed non ita rj, tem de necedario non omnes refie inferutur fed du*
,
affirmatioaffirmationem, & negatio negationefequa earu.qux funt contrarii.f.nccefTe ell effc.et ncceffe eft
tur.lcd conuerfim,f.yi affirmationem r,egatio& nega- non circfequuntur.i.rcf)aeonfequemiadeducuturab
tionem affirmatio.Et explanans hocait.IIIud enim qd antiquis in. ordine. Reliqui aut du* dehccefTa
efl pofsibile ede.i.affirmationf.pofsi bilis, negatio Icq- rio.l.non necclfe non efle,8r non necclfc e(Te,qui fune
tur impolsibilis.idelt no impofsibileclle, negationem cotradifiorix fupradifiis funt extra cdfequentiasilla-
vero pofsibitis, affirmatio fcquitur impofsibilis . Illud rumin.a.f.fir.i. ordine. Vndeantiqui in.r.&r.q. ordine
Amiqui in
enim quod ell non pofsibile ede/equitur ifta.imposfi- omnia recte fecerunt io primo autem Se focudo pecca quib' itm
bile eft efle.HfC aut.f.impofsibile cfle.affirmatiu e(l,il- uerunt.non quo ad omnia, fed quoad enuciationes de
^ vero ^- non pofsibile ede, negatio cfl.Hicfiquidemo necedario tantum. Secundo cum dicit.
aulbuTbc*
dus negatur ibi.Beneigit dixerunt antiqui in quolibet Huius enimncceflc non
efl efic , non efl hac negatio non
ordine, quo ad cofcqnentias illaru de impofsibili, quia A AC T.
ncceffe efl efle. Feri enimpotefl vt de eode ombafmt vera,
vt in (upraferipta figura apparet Ion per ex affirmatio- guod enim necefle efl non efle, tdmn necefle efl efle.
ne polsibilis negationem impofsibilis, et ex negatione Fflon erum efl negatio eius, quod efl ncceffe non efle, mn
polsibilis affirmationem impofsibilis inferunt. necefie efl cficuontmgit.n.efic veras vtrafq; in eode. Quod
Deinde cum dicit. emm efl ncccffartum non efle, non efl neceflarum effe.
A ACT. v* videndum efl quo modo fefe habent neceffarij emu- Refpondet cuidi tacitf obicdioni, qua defendi pof
tationes . -itqne filet non eodem modo fefe habere ,fed fetconfequcntia enunciationis de neccflario in primo
contraria quidem fequuntur ,eontradi£lioncs autem for - ordine ab antiquis fafia Efl aut obiefiio tacita talis.
.

fumfunt collocatf. No pofsibile effe, neceffenon effeconuerribilitcrfe Obirfiia,

&
ANTI. Tflecefldrium, vero quemadmodom fit tonfiderandu efl. fequutur in.pordinc iam approbato, ergo pofsibile efle tacita cui te
Manifestum efi autem quoniam non eodem modo, fed con- & no necefie cde.inuicffe lequi debent in primoordi- lfOlL

autem funi extra.

trarie fequuntur, contradiciorix ne.Tcnctc6fequcntia, quia duorum conuertibsliterfe
Intendit examinando determinare cdfequentias de fequentiu contradictoria mutuo fe fequuntur, led illi
ncccfTi rio.Et circa hoc duo facit. Primo examinat di- dui
fiaantiquorum . Secundo determinat veritatem iot?-
terti j ordinis coucrtibiliter le fequutur, ifli dui &
primi ordinis funt earum cotradifiorix ergo ill*
, pri-
tam,ibi{ At vero neq; necedarium.}- Circa primfi qua- mi ordinis.f.pofsibile ede & non occedet fle mutuo fe
tuor primo declarat quid bene & quid maledi-
facit, fequutur.Huic inquam obicfiionirefpondct Arif.hic Rcfponlio.
fium fit ab antiquis in haere Vbi attendendum eft q>
. interimendo minor£ quoad hoc quod adumit, rp.f.ne ill quo CO.
cQ quatuor fint enuciationes de neceflario.vt di&u eft, ccdaria primi ordinis , Se ncccdarta tertij ordinis
, lunt
differentes inter fefm quantitate Se qualitate, adeo vt contradidorii.Vnde dicit Non.n.elt negatio cius qd*
vna integrent figura oppofltionis iuxta more illaru de cfl.nccede no ede, qui erat in.;.ordinc illa qui dicit
,
in edc,dux earum funt conttarix inter fe.duxautcm il- non necede efl e(Te, qui fita erat In primo ordine» E»
lis contrariis con tradifiorix,vt patet in hac figura.
cjmfubdit, quia contingit vtrafq; fimul ede veras in-
eodem, quod con tradifioriis repugnat illud, n.idem,
quod efl necedarium non ede, non efl neccdariO ede.
Necedarium fiquidem efl hominem non edelignum,
& non necedarium efl hominem ede lignum. Aducrte CS erro-an
9* vt infra patebit ifli dux de necedario quas polue- liquoruiu.
runt antiqui in primo &.j.ordine funt fubaltemi,*
ideo funt (imul vert , Se deberent ede comradifiorix,
&ideo crrauerut antiqui. Boethusautem, Se Auerrois,
Boethus.
nonreprehendonc legunt tam hanc, quam prxccden- Aucrio.
tem tex.particula,fcd narratiue vtramq; fimul iungen
tes.Narrarcenim aiunt Arido.qualitatcm fuprafciptf,
figuraquo adeonfequentiam illarum de necedario,
pollquam narrauit quo modo fe habuerint illi de im-
pofsibili, & dicere g> £m preferiptam figuram no eode
modo fequuntur illas depofsibiliillx de necedario,
quo fequuntur illi deimpofsibili. Ni contradifiorias
depofsibili contradifioripdeimpofsibili fequuntur, li-
cet,c6uerdm. Cotradifiorix autem de necedario non Cenrradlo
dicuntur fequi illas con rradifiorias de polsibili, (cd po dc inipeW
bili leq.coa
tius eas fequi dicunturcontrarix de necedario, non in tra.de
P»-
terfc cotrarif ,fed hoc modo,g> affirmationi polsibilis conun.
Quia ergo antiqui vniuerfales cdtrariasbene intulc negatio de necedario fequi dicitur negationem vero
,
rnnt ex aliis contradifiorias autem earum.f.particula polsibilis non affirmatio de necedario fequi ponitur
res maleintulerunt,ideudicir,g» confiderandum reflat
qui fit cfitradifioria illi oegatiuequxponebaturfequi
de his, qui funtde ncceffario qualiter fe habeantin co adpo(sibi!e,fed talis affirmationis de necedario cfitra-
fequendo illas depofsibili &no pofsibili.Manifeftuell rio. Et hoc ita fiat initia figura vt dicimus, patet ex
autem ex dicendis non eode modo ifti de necefla-
g, primo,ct tertio ordinequoru capita funt nego,* affir-
"° ‘* l,s depofsibili conlequuntur, quo eafdem (equun matio pofsibills, A: extrema funt non neccdc ede. Se ne-
Modalcsbc
ne illati 8l
impofsibili.Nam omnes enuciationes de im cedenoncde.Hifiquidem nonfunt contradifiorii.
qux non. pofsibih refix illati funt ab andquis.Enuciationcs au- Non.n.ell nego cius quod efl neccde non ede, n6 ne-
ccfl*
 Itf IIBEH Stert^DyS «l*

ceffeefle.qm contingit cis fimul verificari dceodetr, illi, quam antiquipofuirvutinterncceffaritsSr impof
fed illa fcilicet neccfle non effe ell contraria contradi- libilcs, fit falfo polita, tx infra dicei.dis patcbir.Oflen-
L e.p r*ft n,
fiori* huius, fcilicet non neceffecffc, qux cllncceffe detur enim comradiftoiisS de pofsibilfcontradidori*
efl eflie . Sed quia fequenti liter* magis confona efl in- dc neccffariofcquuntur conueifim. Et quod in lioc nd
Albertus- troductio noftra,qux etiam Alberto confcntit , ex- & differunt ab his, qux lunt dc impolsibilt , led differunt
torte videturabaliis exponi ly contrarix , ideo primo in hoc quod mododiximus,<j> pofsibilium & impofsi-
iudiciomeo acceptanda eff expolitio, Sradantiquoru bilium lequcntium ditium cll fimiliter , pofsibilium
rcprxhenffonereferedus cfl textus. Tertio cum dicit, autem St neceffariorum fe inuicem conlequentium
Alet, Caufa autem difsimdiiudimshuiushac ejfc vidctur.Im difturocll contrarium, vt infra clara luce videbitur.
pofsibile enim idem potcfi.quod neccjiarium, cum contrario Quarto cum dicit.
tjiignatur modo , Quod enhn intpojSMe eH efie, id uon ^(t fieri nonpolefi vt hocpaSo collocetur necefarifcon A *- CT *

fune necejle cfl ejie fed necefie efl non cjicj& quod lmpofsh tradrBtoues.QuodjMCtjie eft eflc.id pofsibile efl ejle.Jja
bile eji non ejltpd ncccjlc eji ejie . Qjiamobrem ft illeper- fi rtanonfit fcquttur fanenegatto, quippe cumnectjlcfit af
ndefefe habent atque pofstbihs,& non pofsibrlis, enuncia- fintiarcvwS negare. Quare fi non pofsibile efi ejie, impofsi-
ttonesha non eodem modo, fed contrario modo fefehabe- bile ejl ejic,impofstbilccfligii tdejle,quod necejfe ejl, quod
bunt, quippe cum neccjiarium ,ac impofsibile, non idem quidem abfurdifumum ejie conflat. Jttqi hanc pofubde esi
figmficent , mfi verfo modo fuerint cfiignata , quemad- ejie fequuurhac, nem impofiibile e/i ejicit hancfcqmt dia,

modum diximus. non necejie esi epcjiuo fit vt quod necefie ejl ejie.id non ne-
AMT I. Caufa auti cur non fequalur fimiliter cateris eH,quonid cejfe fit ejfc, quod abfurdifumum cll.
contrartf unpcjUbde necejlario redditur idem valetis . Tfa *tt ccrtc mpoftibilcefipc pani nccejfarij contradifito- anti.
quod impofsibile efi ejie, ncccjlc efi hoc non quidem ejie, fed nes.Tdjm quod ejl neccjl'ariumcfie,poJsibile cflcjjc.Td. am
folius non ejie. Quod vero impojlibile efinon ejie , hoc fi non,iitgaiiofequitur.Vjcefse.n.efi aut affirmaremus
ne
uccejiartum efi ejie . Quare fi dia fimiliter fequuntur gart. Quare fi non pofubilc efi efie, impofsibile efi ejfe.Igit
pofhbile ct nonpofsibile,haceconuerfo. Quoniam non figni impofsibdeeH cjfelquod necejfeell e(fe, quod fine eft incon
. fiat idem neccjiarium &
impojlibile. fed ( quemadmodum ucuicns livero illud quod ejl pofsibile efie, non impofsibile
.
diUum efi ) conuerfim. vero illud quod efi.no uecefsanum cfl efie.
cfse fcqutturJioc
M
tnifcflat id quod prrmifcrit.f.ij non fimilimo Quare contingit quod ejl neafanum cfse, non necefanum
ad illas de pofsibili, fequuntur illae dc impofsibili,& illi- e/ie quodfaneeflinconueniens.

de neceflario. Antiquorum enim hoc peccatum fuittS
in primo quam in.a.ordine ,& ffmili modo intulerunt
illas de impofsbili & necelTario. In primo iiquidem or
dine ficut pofuerunt negatiuam fimplicem dc impofsi-
bili,ita pofuerunt negatiuamffmplicemdeneccffario,
fitfimiliterin fecundo ordine vtranq; negatiua declina
tamlocauerunt.Hocergoquarepeccatumfit, ineam
I efl quia neccflariu n6 (equitur pofsibilc limilitcr.i.eo-
dem modo cum cxteris.f.dcimpofsibili cfl, quoniam
impofsibile reddituridem valens neceflario.i.xquiua-
Manifellat aliud quod propofuerat.f.q> cotradiSo-
rix de necelTario male fituatx fint fm coniequent a ab
antiquis, qui cotradi&iones neceflarij ita ordmaucrut.
In primoordine pofuerunt contradictoriam negario-
nem, neccfle cffe.i.nonncceflecffr,& in fecudocotra-
duSoriam negationem ncceffcnon cflc.i.non neccfle
ndeOe.Et probat hunc confequentix modum effema- r, contra
Ium in.i.ordine.Cognita enim malitia primi, lacilc efl anciq.
fecundi urdinisignofccredefedtum.Probat aut hoc ta
li ratione duccntcad impofsibile. Adneceffariumefle

let necelTario contrarix.i.cotrario modo fumptum ,& fequuntur pofsibilc ede, aliter fcquerctur non pofsibi
non eodem modo. Nam fi hoceffc efl impolsibilcnon Ic cffc,quod manilefle implicat. Ad pofsibilc effr, lequi

inferemus, ergo hoc efie efl neccfle,'led hoc,n6 effe cfl
ncceffe.Quia ergo impolsibilc &
neccfle mutuo fefe-
qudtur, quado dida eorum contrario modo fumunf,
& n6 quando difla eorum fimili modo fumutur, fequi
tur Qi non eodem modo ad pofsibile (e habeant impof
fibile&neceflarium, fed contrario modo. Nam ad id
pofsibile quod fcquitur didum affirmatum de impolsi
bili, lequitur di&um negatum dc neceflario , & ecotra
tur no impofsibilr.vt pater. Ad n6 impolsibilc eOc fm
antiquos lequitur io primoc-rdinenoncccflarium effe.
Ergo dc primo ad vltimum.adneceflariumcflcfequif
no nece ffario m effe, quod cfl incouenicns , quia cfl ma
nifefla implicatio contradidionis.Relinquitur ergo <p
male dictum fit g> non necellarium effe cofcquatur in
primo ordine. Ait ergo & certe impolsibilc cfl poni lic
fm confequentiam v t antiqui pofuerunt ncccllarij co
,

Le.pr«fen. rio.Quare aut hoc accidit infra dicetur.Errauerunt igi tradidiones idefl illas duas cnuciationcs dcneccflario
tur antiqui g> limilcs cnunciarioncs dc impofsibili Bc qux funt negationes c6tradidorix aliarum duaru de
neceffario in primo, & in fecundo ordine locauerunr, neccffario.Nam ad id quod clt nccrflarium cllc.lcquif
Hinc apparet q> lupra pofita noflra expofitio confor- pofsibile efl effe. Nam ii non ideff quoniam fi hanc ne
mior efl Ariflc. Cum enim hunc tex.induxcrit ad ma- gaucrisconrcquentiim, negatio pofsibili fcquitur ilta.fi.
nifeflandum illa verba. {Manifcflum efl aurem quo- ncceffecffe.Neccffeefl.n.dencccffarioautdicere,i.af-
niam non eodem modo &c.}eo accipiendo fune fenlu firmare pofsibilc.aut negare pofsibilc . De quolibct.n.
illa verba, quo hic per caudam manifcffatur.Liquet au- negatio vcra.QuarcG dicas <_j> ad ne-
efl affirmatio vel
temqihic redditur caufa dtlsimilitudinis ver* interne cede clse non lequitur pofsibilc elsc, led non polsibtlc
ccffarias, & impofsibilcs in confequendo pofsibiles & , cfl efsc,cum hxc xquiualcat illi.qux dicit, impofsibile
non difsimilitudinis falfo opinatx ab antiquis, quonii ell elsc, relinquitur q> ad nccefse cfse lequitur impolsi-
cx vera caufa non nifi verum concluditur. Ergo reprx bile elsc, ct idf erit nccefse cfse,& impolsibilc elsc, qtf
hendendo antiquos veram difsimilitudincm inter ne- cfl inconueniens.Bonaergo erat prima illatio, i.nccef-
ceffarias, & impofsibiltsin cofcquendo polsibilcs quJ lecfsc.ergopofsibifc efl cfse, Tuc vltra.IUud quod efl
non fcruaueruot illi,propofuide tunc intclligedum efl, pofsibile cfse, fequitur non impofsibile cfse, vr patet in

,
& nunc eam manifeflaflc.Qudd autem dilsimilitudo i.ordine. Ad hoc vcro.f. non impofsibile cfse Iccundu
antiquoa

r
119 T E
antiquos codemprlmo ordine, fequitur uon
dc primo ad vltimfj,ad id qd* eft
eftc (sc.quarc cotingit
Dabfum. necefsarium cfsc.ftquitur non necefsarium efse, quod
C>p- *4- efse incoucnies, imo impolsibile Dubitatur hic quia
. ad pofsibile non fcquitur nccefsarium,cum fuperius di Lc.pracfcn.
• n- l -f’ rio,um dicitur q, ad pofsibile Icquitur non neccf
PoWbilc
Dupliciter, 6rium , hic autem dicitur oppofitum Ad hoc didi- . enim necefsarium
cendum q, pofsibile fumitur dupliciter . Vno modo
in communi , Se fic cft quoddam fuperius ad neccfsa-
rium contingens ad vtrunq;, fi cut animal ad homi-
et
&
nem boucm,& fic ad pofsibile non fcquitur non ne-
Seeunds. cefsariura,ficut adanimalnolequiturnonhomo. Alio
modo, fumitur pofsibile pro vna parte pofsibilis inctS-
muni.i.pro pofsibili , Icu contingenti,f.ad vtrfiq;.f.qd'
poteft efie 8e
celsarium.
non e(sc,& fic ad pofsibile fequitut no ne
Quod. n. poteft efse Se non efse , non necel-
farium cft efse,& (imilitcr non necefsarium cft non ef-
Loquimur ergo hic depolsibili in com muni,ibi ve-
fit.
ro in fpcciali. Deinde cum dicit.
au x. M vero nequehtt neceffe efl cflcjieq-,ifla,neceffc efino
effcjcquitur illam pojfibile eji eJJe.El nae/; quod pojfibile r/!
ambo accidere poffunty trauis autem istarum jit vera,illa
non erunt profeflo itera .Simul enim pojfibile cft, effe dr
non cJfe.Si vero ncccjfc efl effe/tut non effet non erit pojfibile
effcjtq; non effe.Reflat igitur vt hec non neceffe efl neceff-
feesl non effe, hanc pojfibile eji effe jequatur.
anti. M vero neq; ncceffariu effe fcquitur pojfibile
neceffar iit non effe. Illi enim vtraq; contingit accidere.Ho-
rfiaiit vtrumlibct verum fuerit, nondu erunt lUa vera. Si-
mul enim pojfibile efl effe.dr non effe.Si vero neccffc efl effe,
vel noiicffcjion erit pojfibile vtruna;. Relinquitur ergo non
tnceffarium non effejetjuiadpoffibilc effe.
Determinat veritatem intentam. Et circa hoc tria
facir,Primo determinat qux cnunciatio dc ncccfsario
fequatur ad pofsibile. Secundo ordinat ronfequentias,
oium moda!ium,ibi -{Sequitur enim,} Quo adprimu
fi cut duabus reprxhcndit antiquos,ita ex illis duo-
viis
bus motiuis intentum probatEt intendit q> ad pofsibi
le efie fequitur non neccfse non efse Primum motiuu . cerelponfio.Quia.n.neccfsarium inferius eft ad polfibi
cft per locum i diuifione. Ad pofsibile efse non fequit
(vt probatum cft Jnon neccfse efse, at vero neq; neccf-
fe efse, neq; neccfse non efse. Reliquum eftergo vt fe-
quatur ad eam,non neccfse non efse. Non.n.dantur
plures enunciationes de necefsario Huius communis . farita
diuifionis,prhno proponit reliqua duo membra exclu-
denda dicens. {At vero neq; necefsarium efse, neque
necefsarium no efscjcquitur ad pofsbile efse.J-Secudo
probat hoc fic, Nullu formale cofequcns minuit fuum
antecedes, tunc oppofitu cofequetis ftarct cu antecedi
te. Sed vtrunq; norumXneccfse effe , & ncccflcnon
efse.minuit pofsibile efse,ergo trc.Vnde tacita maiore
ponit minoris, probationem dicens. Illi cnim.f.pofsibi
le ei se vtraq ;.f.efse,& non efse contingit accidere, horfi
aut.r.nccefse elsc,& neccfse non efse vtrumlibct veru
" fuerit non erunt iUa duo.f.efie Sc non efse vera fimul in
potentia. Et primum horum explanans ait, cum dico
pofsibile efse, fimul cft pofsibile efse Sinon efse.
ad fecundum vero fubdit.Si vero dicas neccfse eISe vel
neccfse non efse non remanet vtrunqj.f.efse&no
pofsibile. Si enim neccfse eft efse, pofsibilitas ad non
efse cxcluditur.Et fi neccfse cft no efse, pofsibilitas ad
efse remouetur. Vtrunq; ergo iftorum minuit illud
antecedens pofsibile efsc,qm ad efse et non efse fecx-
tendit &c. Tertio fubdit condufion£ relinquitur ergo
; c
fil H E R. M E 7{_I A S no
necclfe <p non necefsarium nd efse comes eft ci qux dicit pof
fibile efse,&confequenter hzc ponenda erir.t.ordine.
Occurrit in hac parte dubium circa hoc quod dicit 9, Dubium
xerit t;p ad ipfum non fequitur non necefsarium. Cum
, & non necefsarium fint contradi-
floria oppofita ,
Se de quolibet fit alfirmatio vel nega-
tio vera, non videtur pofse cuadi quin ad pofsibile fe-
quatur necefsarium vel non necefsarium, Et cum non '* •
fequatur necefsarium fequetur non necefsarium, vt
dicebant antiqui . Augetur & dubitatio ex co quod
Arift.nunc vius eft talis argumentationis modo volis
probare q, ad necefsarium fequatur pofsibile.Dixit.n.
Na fi non negatio pofsibilis cofequatur.N ecefse cft.n. Rcf„ on
autdicereautnegare.Profolutionehuius.oportetre- Pofsibile c
^
minifei habitudinis qux eftinter pofsibile Aneccfsa- fupe.ncccC
riu qj.f.posfibile eft fuprerius ad necefsarium,& atten-
dere q> fuperius poteftatc cotinet luum infcrius,et eius
oppofitum,ia, ij> neutrum eorum aQualiterfibi vWi-
cat/cd vtrunq; poteft fibi cotingcre , ficut animali p6t
accidere ho,St non hd,& confequeter infpicerc debes,
q>cade cft proportio fuperioris ad habendum affirma
& tiont, negationem vnius inferioris, qux eft alicuius fu-
bicdiad af firmatiuam et negatiui futuri cotingentii.
Vtrobiq;.n.neutrum habetur et faluatur potentia ad
effe, neq;
vtrumlibct. Vnde ficut in futuriscontingcntibusnec
affirmatio, nec negatio eft determinate vera, fed fub
tefllo ird
difiunfiiooc, altera cft necefsario vera, vt in fine primi
conclufumeft,ita nec affirmatio nec negatio inferioris
fequitur determinate affirmationem vel negagation€
fuperioris, fed fub difiunftione altera fcquitur necefsa
rio.Vndenon valet eft animal, ergo cft homo, neque
ergo non necefsarium, ideo optime dctcrminauit.Arif.
neutram conditionis partem de necefsario determi-
nate fcqui ad pofsibile.Non tamen dixit q> fub difiun- Ad cor Sr.
dione neutra fequatur , hoc cnimcft contra illud pri-
mum principiu,de quolibet eft affirmatio vera vel fal-
fa.Ad id autem quod additur, ex eadem trahitur radi-
| n ft r | m b»
le,& inferius non in potentia , fed in adu includit fuu clu.fupc.
fuperius neccfse cft ad inferius determinate fcquifuu
fuperius,aliter determinate fequatur eiuscontradidta-
rium.Vndcpdifsimilf habitudini, qux cft inter necef-
& posfibile,&: non posfibile,ex vna parte, & inter
posfibile, & necefsarium, & non necefsarium, ex altera
partr,ibi optimus fuit procefsus
ad alteram cfitradiffio
partem determinate, & hic optimus ad neutri dc-
nis
terminate.Oritur quoq; alia dubitatiucula Videtur.n. Dubfum.
.
q, Arift.difformitcr accipiat ly posfibrle in prxcedenti
tex.& f lfto Jbi.n.accipit ipfum in comuni.vr fcquitur
ad necefsarium, hic videtur accipere ipfum fpecialirer
/p posfibili ad vtrumlibct,quia dicit q,
posfibile cft fi- Rcfponfio.
mul potens efse,& non else.Et ad hoc dicendum eft q>
vniformiter vfus eft posfibili*. Nec eius verba obftanr, Quioqujd
quoniam & de posfibili in cbmuni verum eft dicereq,
“ p P
p6t fibi vtriiq; accidere, f.efse& non efse, tu quia quic
Quo quid verificaturde fuo inferiori, verificatur etiadefuo
p0 t n 5j,
non eodem modo, tum quia posfibile in
luperiori, licet
efse cbmuni neutram conditionis partem fibi determinat,
etconfequentervtranq;fibi aduenirc cfipatitur , licet
non alserat potentiam ad vtranq; partem, quemadmo
dum posfibile advtrunqj.Secundum motiuum ad id£
corrclpondens tacitx obieflioni antiquorum quam
fupraexclufit addit, cum fubdit.
Hac
 &

LIBI* SBC V V s »**

Hac.n.cjl vera p refello, fi de hac quoq; dicatur , neceffe Vbi vides <j> nulla t It inttr Atirt.Sr antiquos differd- j n quibus
eft efle. Hac & cotradiBorta ei opponitur, qua fcquitur Hia duobus primis oidimbusqno ad illas dene-
tia.nili in difie.aban-

ni pole efl cJJi.lUi ndq; fcquuntur ha impojjibdeefl cffi.C ceflario.Przpcllnonaq; litu rfi lunt antiqui camde ,i
S ul -i

neceffe eii no effc,cmus negatio e hac, no neceffe eft no effe. neceffario.qu* locanda erat in primo ordine, m fecun

ANTI. Hoc.n.verucsl £r dcncceffccc.Hac.nfit cotradiBio eoo, do ponentes, St ei quz in Iccunco ponenda etat in pri
qup [canitur ad non pote cflc Jllud.n.fcquitur hoc quod esi mo locantes Et afpice quoqj tpcoouertibilitcr It con-
.

mrpofe ci.cir ncccffc no eccuius negatio efl.no ncccffe no ei. Icqucntium lemper contra didiiiria le conltqti ordi-
Sentas. Vbi notadi tj> Aril.iub illa maiore addufta pianti- nauit. Singulis enim tertij ordinis lingula' primi ordi-
Atilio. quis,f.c6uertibiliter fe cofecjuftiu cocradi&oria le mu- nis contradiCJorix lunt ct linuliur lingul* quarti ordi-

tuo c6ltquunf/ubiumitminoie.Sed horu couertibili- nis lingulis, qu* in. 1 . funi, contradictori*. Quud anti-
ter fclequenuu in.j.ordinc.f.no posfibilc cflt,& ncccffe qui non obfetuarunt.
no effe contradictoria lunt, pole cffe,& no nccefle non L E C T I O Xl.
effe.qm modi negatione eu opponunt, ergo iit* due.f. An ad illud quod eft, NccedariumclTc.fcqiiatur id quod
j
poTc elTe, St n6 nccelTc no ce, lecolequunt.S; in primo cApoUibilccflc.
locadf sdt ordine.Vii motiufl tages ait.Hoc.n.qd difiu Ambiget autem quijpiam.fi hanc ncccffe efl effe, illapef A R c T.
i dl veru eft,i.vcru efle ofledit St de'nect(lcn6cffc,i.& effcfcquatur.^am ft nonfequatur ,ea faneftque-
fibile efl
cx illius. f.non nccefle no tfle oppolita.quxcft nccede tur.qua coittradiBona illi opponitur, qua quidem eft , non
no cflc.Vel hoc.n.f.no net tdeno elle veru cll.l.cotra- pojjihile efl efle.Sluod
fi quijpiam nunc
hanc dixerit contra
diCtoriu illius de neccde no ede. Et irnnote lubdens ait. dittona oppofit/xm illi effe , ncccffe efl illum hara efle duc-
HfC.n Xno nccefle no efle fit cotradiitio cius quz c6- te, pojfibile efl non efle quarum vtruq-.falfa eft, fi de hac
,

uenibiiitcr fcqunur,non pote ede, St txplanans hocin dicatur, vi patet ncccffc efl cffe.l>uart dia pojjibde efl effe,
terminis lubdit.Illud.n.n6 pote ede, q<f tft caput tertij fequttur hanc, ncccffc eft effe.

i
Potfibile ce
e<
hoc de imposfibili.l.impofccllc, St hpc
ordinis, lequif
deneceflino.l.neccdc no tde. cuius nigatio leu cotra-
didor a f, no nccede no cdc.Et qa exteris paribus mo
i

n* n *cee dus negaf ,Jt illa pore ede
efl(lu bauditu Jcbtradifloria
D ybttabit autem ahquisffi illud quod efl neceffarium
tffefiquaturiqam fi non fcquilurao-
efle pojfibile
tradiBio fequttur, non pojfibile effe .Etfiquu dicat
non hanc efle contradilhonem necejle eft ipfum dicere, pof
ANTI.

illius.l.no puft, igit illa duo mutuo fe coiequunf.l.porc fibile non ejfejed rtraq; falfafunt de ncccffe effe.
ede & no neccde non ede tanqua contradictoria duo- PollquamArilt.dcclarauit modalium c6icquentias,
rum fe mutuo conlequentium. Deinde cuin dicit. hic mouet quandam dubitatione circa vnuin eorum
«ICI. S equitur igitur &
ha cotradiBionet perinde atq catcrx, ; quz determinata lunt Icilicetg» poslibilc, fcquitur ad
jitq nulli prorfiu abfurdu vi emergere fi hoc pallo ponat. nccelie.Et duo facit , quia primo dubitationem abfol-

.ANTI. Sequuntur igitur &

ha cotradilhoncs fecundum ptadi uit. Se eundo ex determinata qua Ilione alium ordinem

Bum mcdiimuZr nihil impoffiinle contingit fic pofttis. carundcm confcquentiarum modalibus (latuit, ib;{Et
Expo.texr. Ordinat oescofequentias modaliu fm opinione ,p- eft fottafle.}- Circa primum duo facit. Primo mouet
pria,& ait c]> h r c6tradidionesd.de ncccdano lequuot qufllie.ntm. Secundo determinat eam , ibi -{Manife-
* •
) de poli, fm modu pdi&Q approbatu illarudc im-
illas Hum t II. } Mouet ergo qujftioncm primo dicens. Du-
poslibili. Sicut. n .cocradidorus de poh cotradidlorix bitab.t auic aliquis fi ad id quod eft nccefle cflc Icqua-
de impoti lequunt.licct couerdinpta cotradiCiorias de tur poslibilc efle. Et fecundoarguit ad partem alfirma
impoti c6:radiCtorix de ncccflano lequunt couerlim, tiuam lubdens. Namhnon lequatur contradidoria
hocfvt dictu eftjdiisiinilitudo fit q> cotradiCto-
licet in eiuslcquctur.fcilicctnon poslibilc cflertfupradedu.
riaru de poti &
impoti fimi le eft diCtu coiradictoriaru Cium eft quia dequolibet eft affirmatio vel ntgaiio
St de poti & necio cotrariu e di.tu.vt iltqnuvr figura. vera. Et It quis dicat hanc fcilicet non posfibilc efle, -e

Confcqucntia mundationum modalium fecundum qua - non cflc contradictoriam illius Icilicct poslibilc illic,
tuor ordines ai jinflo. pofttaar ordinata. & proptcrca (ubieifugiendum velit argumentum,
dicere, ip neutra harum fcquitur ad nccefle eft,talis li-
Trinuu ordo Secundus ordo
cet falfum dicat, tamen concedatur libi, quoniam ne-
cellcemiplum dicere illius cotradiCluriam forc,pul-
ftbilc non efle . Oportet niqueaut non pi.slibte cflc»

aut poslibilc non cflc , efle coniradidoriam poslibilc

cflc,& tunc in eundem redibit errorem, quuml vira q;
U non poslibilc efle, St poslibilc non efle falfx lunt de
eo quod eft neccIfccfle-Etconlcqucntcr adipium neu Nui cnunr.
tra lequi poteft .Nulla enim enunciatio fcquitur ad il- I«usqu3 de
ftru
lam, cuius veritatem dcllruit. Relinquitur ergo q> ad
neccde efle, (equitur posfibilc cflc . Tertio arguitad
partem negatiuam,cum lubdit.
No pofec no «e \ M vero idem rurfus videtur effepojflbile fecari, acnon * * c T’
i I [cca>i.& effeyttq; non efle.Ex quo fit,vt id, quod ncccffe eft

effe Jit contingens non effe, quod quidem efl falfum.

jit vero rurfus idem videtur effe pojfibile incidi, & non ANT
incidi,& effe, 6' non effc.lluarc cril ncccffc cffe.contingeiu
non effe, Hoc antem falfum efl. _
Et intedit talem rationem.Si ad nccefle efle fequitnr par.neg.
Tertiui ordo linarius ordo poslibilc, efle, cum ad posfibilc lequatur poslibilc non Cap.ifT
effe.
 ll i T E H_I
ede, per conue rfionem in oppofitl qualitati, vt dicitur
in Primo Priorum, quia idem tft posfibile ede
elTe/cqueturdc pnmoad viti mum tji ncceflc ede
poslibile.noefre.quodcftfallummsmfefta.Vndeop-
pofitionishypothefimfubdit.Atvero rurfus videf idc,
poslibilecfic,& non dic,
vt domus,
& non incidi, vtvedis. & posfibile incidi,
Quare deprirooad vltimum
ncccdic ede erit contingens no ede. Hoc autem cft fal-
fum,crgo hypotlieiis illa.l.y, poslibilc Icquaturad ne-
celTe.eftfalla. Deinde cum diciL
aicy,
Tatct igitur no omne quod poflibilccfl, vel effe.velam-
bularc,tlla etiam oppofita pofjcScd ejjc nonnulla , in quibus
illud non effi verum Videtur ,vt in hijce qua
, fine ratione
pofimt,quopafio ignis calefacere potcfl,& potentiam ha-
bet rationiscxpertem.Totentix igitur ha, qua funt partici-
pet rationis, eadem plurium funt t on nariorum, at ha ,qux
funt rationis expertes, non omnes ,fed ignis( vt dtfium esi)
nonpolefi non calefacere, neq; extera omnia femperfunt
, q
a fi u.^1 liqua tamen eorum qua potentias habent rationis
,
expertes jimul oppoftta fufeipere poJJunt . rerum hoc qui-
dem hutufeegratia difium efl , ut ostendamus non omnem
potentiam oppofiiorum ejjc,ncc omnes eas qup fub eadem
Jfecie collocantur.
hlanifeflum esi autem quoniam non omncpoffihUe , vel
efe,vcl ambulare , oppoftta valet , fcd esi in quibus non fit
verum.Mc primum quidem in his, qua non fecundum ratio-
nem pof]'unt,vt ignis calcfifiibihs efl,& habet vim irratio-
nabilem. Ergo fecundum ratione poleslates eadem plurimo
rum etiam contrariorum funt. Irrationales vero non omnes
fed quemadmodum difitimcfi, ignem nonefse posflbile ca-
lefacere dr no calcfacere.neq; quxcitq aha femper agunt,
; ,
vdlta vero pofsunt efr fecundum irrationabiles poteflates
ftmulpoftta fufeipere. Sed bociceircodifiumell quoniam
,
non omnis poteslascppofitorum efl, neque quacuq; fcctindu
eandem fpcciem dicuntur.
Kefpondet dubitationi Et primo declarat veritate
. ronalcs iplt eidem lunt contrariorum, n6 fe ltim duo-
fimpliciier.SccundoappIicatadpropofitum.ibt-JHoc
igitur posfibile.} Proponit ergo
primo ipfam veritatf
lcA.iz. declarandam dicens Manifellum clt auteex dicendis,
. rum operationum contradictionibus abftinerc poteft.
g>,nonomne posfibile ede ve! ambulare.i.opcrari.i.nfi
omne poslibilc fecundum adum primum vel fecundu,
ad oppofita valct.i.ad oppofita viam habet, fcd cftinue
nirc aliqua posfibilia , in quibus no fit verum dicere q>
podunt in oppofita. Dcindcquia posfibilea potentia
nafeitur, manifcftat qualiter fchabcat potentia ipia
oppolita.Ex hoc enim clarum erit quomodo posfibile
fe habeat ad oppofita.Et circa hoc duo facit.Primo ma
nifcflat hoc in potetiis eiufdem rationis. Secudo i n his
LcA.iz. qui iquiuocx dicuntur potemix, ibi -{Quidam ve-
Notanda i
ro.}- Circa primu tria facit, qa primo manifcftat quali-
Lc i. & c.|
Potctia ad. ter potentia irrationalis fchabcat ad oppofita, &* ait q>
Rationalis potentia irrationalis non poteft in oppofita .Vbi no-
Irrationali* tandum cft q> ficut dicitur.q.Mctaphy. potentia adtiua
cum nihil aliud fit quam principium quoin aliud agi-
mus, diuiditur in potentiam rationalem et irrationali.
Potiti a rationalis cft, qui cu ratione & defiionc ope-
ratur, fi.ut ars Medicini qua Medicus cogriofcens qd
lanando expediat infirmo.&volcns applicat remedia.
Potentia autem irrationalis vocatur illa, qui non ex ra-
tionc& libertate operatur/cd ex naturali lua difpofitio-
nc.ficut calor ignis, potetic irrationalis eft,quia calefa-
citno vt cognolcit & vult, (ed v t natura lua exigit. Asfi
Duplex dif gnatur autem ibidem duplex diderentia propofito de-
ferentia in* ieruiens inter iftas potentias. Prima cft q, acnua poten-
»EH.MIJ{US 114
n6 poteft duo oppofita, fed cft determi terpo.ran
tia irrationalis
& non nataadvnum oppofitorum (iue fumatur oppofitum irrado,
,
, eft cotradidorif liuccontrarif.Vcrbi gratia.Calorpoteft Prima,
calefacere &
non calefacere, qui lunt contradiSorie
oppofita, ncqjpotell calefacere q>frigclaccrc,qux funt
rbtraria, fed ad calcfadione determinatus cft. Et hoc Calor friga
intclligcre perfe, quia per accidens calor frigcfacerc
pot,vcl refolutndo materia caloris humidum.l.vd per
antipcriflafim contrarij.Et fimiliter poteft non calefa-
cere per accidcns.f.fi calcfa&ibile decft Potentia aut p 0Ta
.
qn0?
rationalis poteft in oppofita et contradiflorif & cotra poG.
fiquidem Medicini poteft Medicus adhibere
rif. Arte
remedia 4c non adhibere, qui funtcontradi&oria ,&
adhibere remedia fana & nociua, qui funt contraria.
Secunda differentia eftq. potentia afliua irrationalis Secunda,
pnfente paflb necelTario opera turdtdufiis impedi mi
tis Calor enim calefadibilc libi plens calefacit ntctlTa
.
rio fi nihil impediat potentia autem rationalis , paflb
,
prtfente nonecedario operatur. Pnfente liquidi in-
firmo non cogitur Medicus remedia adhiberc.Dimii-
tanturautem Mctaphy.hirum difterentiarum ratio-
nes,& ad textum redeamus, vbi narras quomodo fc ha
beat potentia irrationalis ad oppofitum ait. Et primu
quidem, fcilicet non cft verum dicere q, fit potentia ad
oppofita in his, qui pofluut non fecundum rationem
jdcft in hisquorum polfc eft per potentias irrationales,
vt ignis calcfaftiuus cft.ideftcft potens calefacere, &
habet vim ideft potentiam iftam irrationalem , Ignis
fiquidem non poteft frigefaccre, neq; in cius potcftate
cft calefacere 4: non calefactre.Quod autem dixit pri-
mu ordini notat ad fm genus posfibilis ifra dicldti
in
quo etiam non inuenitur potentiaad oppofita.Secudo [ cflio. (Vq.
mani feli at quomodo potentia rationalis fc habeat iinnie.
ad oppofita intendenstj potentia rationalis poteft in
oppofita vndcfubdit. Ergo potcftate fm rationem,!. f
rum, fed etiam plurimoru ,vr arte Medicini Medicus
plurima iuga cbtrariorum adhibere poteft, multa-
Pripofuit autem ly ergo, vt hoc ronfequi ex didis inii
nuarcf,cum enim oppolunrum oppolitc (int proprie- *
tates,& potentia irrationalis c-: co qi irrationalis ad op
polita non fe cxtendat,oportcr potentiam rationallad
oppofita viam habere, eo q, rationalis fir.QuartocxpIa
ad nat id quod dixit de potentiis irrationalibus propter
caufam infra alsignandam ab ipfo,& intendit q. illud
quod dixit de potentia irrationali, f.q> non putcll in op
polita, no cft veru vniuerfalitcr,(ed particulariter .Vbi Notanda.*
noraip potentia irrationalis diuiditurinpotenriladi-
ua, qui eft principium faciendi, & potentiam pasfiuj
qui eft principium patiendi. Verbi gratia. Potentia ad rra,io*
?
calori diuidit in pofte calefacere. Se in polTc calefieri.
Qu* nj*0p
In potentiis adiuis irrationalibus verum cft q> non pof ifqu* i;6."
funt in oppofita, vt declaratu eft , in potentiis aut paf.
non eft verum Jllud enim q, poteft calefieri, p6t
fiuis
etiam frigefieri,quia eadem eft materia, 'cu potctia pal
fiua conariorum, vt dicitur in.i.dc Calo, & Mundo, Lec.«.&
& poteft non calefieri, quiaidcmcftfubie&um priua- comen.ig.
tionis&formijVtdicif in.t.Phyfi Et propter hoc er- l- tc irit
.
go cum explanando ait.Irrationalis vero;potcnti{ non conun ^*® 1
omnes i polle in oppofita. exi ludi intelligcdi fu nt , le J
illfqui lunr quemadmodum potltia ignis calcfuSiua.
Ignem enim non polfc nocaltficerc manifcllu eft . Et
vniucrfalitcr quzcunqj illa funt talis potltic,q femper
agunt
 &

11 M EU. S e c r ri d r s ut
•punt,i.ij> quintum eft exfe non poffunt non agere, &irrationales.Quzcuq; enim polle dicuntur per pote
led id femper agendum ex fua forma aecefsitanrur- tiam adiuam vel pafsiua rn quam habeant, eadem ratio
Huiufmodi autem funtvt declarauimus omnes po- nepot&ia funt quia.f.eff in eis vis principiari alicuius
lentif adtiup irrationales. Alia uero funt talis coditio- adiu» vel pafsiuz. Sub fecundo autem mfbrocopre SubfccQdo
nisQ> etiam fra irrationabiles potctias.f.pafsiuas limul hfdunf potiticmathematicalrtSc logicalcs.Mathc- Potcn-mat.
poliunt in quxdam oppolita, vt aer poteft calefieri & mat.pof itia eft, qua lineam poffe dicimus in quadratu,
frigefi eri. Quod veroaitffimul}caditfupra ly poliunt, &eoq> in femetiplum duda quadratum conditu it.
y fimoL
& non lnpr*lyoppofita,& eft lenius limul aliquid Logica potentia eft, qua duo termini coiungi abfq; c 6 Logic. po.
habet potandam pafsiuam ad vtrunq;oppofitorum,& tradidionc in enunciatione poffunt. Sub logica quoq;
non Q> habeat potentiam palsiuam ad vtrunq; oppoli- potilia continetur, qu» ea ratione potentia dicitur, qa
torumlimul habendum. Oppolita naque impofeaft cft.H» vero merito xquiuoc» 1 primis potenti* dicu Quod equi-
haberi (imul. Vnde& dici lolet & benr,(j> in liuiulmo- tur, eo q> ift* nullam virtutem adiuam vel pafsiua prp
uot-
di eft (imultas potenti», non potentia fimultatis.Irratio dicant,&quod pnfsibile illis modis dicitur, non ea ra-
nalis igitur potentia non fm totum fuum ambitu i pof tione pofsibileappcllatur, quia aliquis habeat virtu’c
fein oppolita excluditur, fed fm parti eius.fmpoten- adhocagendum velpaticndum licurinprimis.Vnde
das.r.adiuas.Quia autem videbatur fuperflue addidide cum potenti» habentes fe ad oppolita fintadiux vel
differentias inter palsiuas & adiuis irrati ortales ,
quia palsiu»,ift» qu* yquiuocx poteftates dicuntur ad op-
fat erat porpofito oflediiTc tj>non omnis potentia op- pofita non (e habent. De his ergo loquens ait.Quzdi
poli torum eft,ideofubdit hoc iccirco didum eft , vt vero poteftates xquiuoc* funt,& ideo, ad oppolita no
notum liat quoniam nedum n6 omnis potcllas oppo fehablt. Deinde declaras quatis Iit illa poteftates a qui
htorum eft loqufdo de politia cSmunifsime ,led neq; uocedida/ubditdiuilionem vfitatS polsibilis per qui
quxcunq; potenti» dicuntur , f m eandem Ipeciem ad hocfciturdicens. Polsibile enim no vno modo dicitur,
oppofira poflut. Potiti* liquidem irrationales omnes fed duobus . Et vno q u idem modo dicitur polsibile eo p r jm* no.
fub vna fpecie irrationalis poienti» condudutur & ta- q> verum eft vt in adu.idcft vt adualiter cft.vt pofsibi polsibiln.
men non omnes ih opp.iita polTunt,rcd pafsiuc tantu. leefl ambulare, quando ambulat iam, & omnino idcll
No fuperuacanca ergo fuit differentia inter palsiuas et vniueri aliter polsibile eft effe,qm eft adu iam, qd pof 1

a&iuas irratio na)cs,frd necc(Taria,ad declarando cj> n6 fibile dicitur. Secundo modo autcin polsibile dicitur Sccundn*.
omnes potentiy eiuldi fpecici poffunt in oppolita. Po- aliquid non ea rationequia eli adualiter, led quia tor-
teft & ly hoc dcmonltrare vtrJq; differenti d.f.interra- fitan,aget,i.quia potcll agere , vt polsibile eft ambula-
tionalcs& irrationales, Stinter irrarionalcsadiuas requonii ambulabit. Vbi aduertendum eft, q>ex diui- Noridurft.
pafsiua* inter fe,& tue ert fenfus.qi hoc ideo fecimus. fionc bimembri pofsibilis,diuilionem (uprapofita po
v t offenderemus q> non omnis potcllas qux.f.fm ean- tenti* dcclarauit i pofterioti.Polsibile enim a potentia
Alius «Tus
dem rationem potenti» phylicidicitur , quiaXpSt in dicitur. Sub primo liquidem membro polsbilis innuit
aliquid, vt rationalis & irrationalis, neq;ctiam omnis potentias squiuoce. Sub lecundo autem potentias vni Po.xqui. St
poteflai,q fub cadclpecic continet, vt irrationalis adi uoce, adiuas.l.St pasliuas. Intendebat ergo rp quia pol vniuoclub
1*
&
ua pafsiua fub fpecieirrattonalis,ad oppolita poteff. libile dup Ii citer dicitur, gietij potcftas duplex eft. De quibus me.
“‘iibuii.
clarauit autem poteftarcs xquiuocasex vnocarum m< 1
_ L sc T i o X . u bro rantum,l.cx his qu» dicuntur pofsibilia , quia funt,
Declarati! parentiis, qn* xquiuocx dicuntur, fumit im-
poisibilu rationem, vt declarer quod nam cx pjliibi- quia hoc fat erat fuo propolim. Deinde eum dicit.
'

,
libus ncccflarluui loquatur. llhtc quidipotcntuinbiscfl fotum, qua mobilia funt. u xcr.
, AtLOT. "Nonnulla autem potentif aquiuoca funt. Tofubile enim Illa vero cr m bis efl qua hnmobdia funt . utique horum
,

non /impliciter dicilurjed aliud quidem o b boc dicitur quia vtrunque, &
id uiquam quod iam ambulat, ac agit vel esi,
verum eft propteret quod aBucft.veluti pofiibtlee/l, quem- & id quod ambulandi, vel effendi quidem potentiam babet,
piam ambulare, quia ambulat, O- omnino pojiibde e/i effit, fed nondum ambulat ,aut cfl, veru dicere licet, poftibde ejle
quu umide il attu quod dicitur pofte . Mmd autem ex eo, ambulare,aut etiam ejle.
quia fuerit abfu, vt poftibdeeSl quempiam ambulare pro - Et bac quidem in folu mobilibus eftpoteflas. litavero
, ANTI ,
pterea quod ambulauerit. er in immobdibus In vtnufque vero verum efi dicere non
*HTt. y adam vero poteflatri aquiuoca funt . Tofiibde impofsibtle eft ambulare,vet eft ear quod a mbulat iam, er
l emmefte non ftmhter dicitur Jid boc quidem quo agit, er ambulabde eft.
J i

^—^.mam verum eSl,vt inaBu.vi pofabilecfl ambula Afsignat differentiam inter vtranq; potenttJ.et ait,
re,quonu ambulat , er omnino pofubile esi efte.qm eSi iam <p potentiahxc dida
vltimo Phylica.cil in olis illas re
atlu quod dicitur por>tbilc,iUud vero quoniam forftta aget, bus,qux lunt mobiles, illa autem eft & in rebus mobili
vt pojiibde eSl ambulare, quoniam for [itan ambulabit. bus,& i mobilibus .Polsibile liquidem a poten tia didu fl
,
p -F _

Intendit declarare quomodo illx ,qux xquiuocx eo q>pofsitagercn 6 tameagit,inueniri no potcll abfq;
dicuntur potenti», fc habeant adoppoliu. Et circa hoc mutabihtaie cius , quod lie polle dicitur. Si enim nunc

duo faci (.Primo declarat naturam talis potcntri.Secii- poteft agere & non agit.fi agere debet, oportet iji mule
do ponit differentiam Scconucnientiam inter ipfam & turde ocio ad operationem . Id autem quod polsibile
fupradidas, ibi { Et hxc quidem.} Ad euidentiam pri- dicitureo rpeft, nullam mutabilitatem exigit in eo qif
t
itee. ia. 8t miaduertendumeft,qi.s.8c.p.Mctaphy. Arido. diuidit fiC polsibile dicitur.Efic naq; in adu quod talem polsi-
potentiam in potentias, qu» eadem ratione potenti» bilitatrm fundit, inuc nitur & in rebus ncccffariis A in
dicuntur, St in potentias , qu» non ca ratione qua prx- imutabilibus, Scin rcb* mobilibus. Polsibile ergo hoc
*
Dhf poten. ^
Jub primo, didz potenti» nomen habent, fed alia. Ut has appellat quod logicum vocatur com unius dl iDo quod phvficu C 5i U 1 p6y.
xquiuocx potcntias-Sub primo membro compnhen appellari folet. Deinde (ubdit conucnicntii inter vtru-
duntut omnes potentie adiu* & palsiux.et rationales que polsibile dicis, Q> ia vuiufq; poteftetibus & pofsi-
b ilibus
 1*7 T E \l HZ 118

bilibus verum efl non pofsibile elfc.f.iplum ambulare jilq; forfttan ba ncccffc efl, dr non necefle efl, akt efle, AtLO Ti
quod jam adu ambulat feu agit , & quod jam ambula, aut nenepe, omnium principium funt.Etcaterasadhdsfe
bilced idcft in hocconucniunt cjj fiut dicatur polsibi- quent es conpderare oportet.
lecx co qtodadu to quod pote(ltflc,de
tll,fiue cx Et efl quidem fortape principium quod neceParium cB, ANTI.
vntiq; vctificatur non impofsibilc ,& conftqucntcr & quod non neceParium efl omnium, vel rpe , vel non epe,
neccflario verificatur pofsibilc.quoni am ad no im pof- et aha vt borum confeqnenlta conpdera re oportet.
fibilc (equitur polsibile.Hoc cll f m genus pofsibilis re- Ordinat ealdcm modahum confequcntias aliofitu,
fpeflucuius Arif.lupra dixit primum quidcj-in quo prxponendo neceffarium omnibus aliis modis. Er cir-
non inuenitur via ad vtrunq; oppofi torum, hoc inqui ca hoc duo facit.Primo proponit quod intendit. Secff.
tft pofsibile quod iam adu c 11. Quod enim tali ratio- do afsignar caulam did ordinis ibi {Ylanifcflum ell
i
,

ne polsibile dicitur, iam determinatum ell, ex co a, actu aut.J-Diciicrgo-JE.tcft fortafie principium omnium
(Hcluppo(itumtfl.Non ergo polsibile omne, ad vtru- enunciationu modalium vel efle vel nonelfej-.i.affir-
quepolsibile cft.fiue loquamur de polsibili phyfice.fi- matiuarum vel negauuarum,necelfarium & non necef
uc logice. Deinde cum dicit. farium.Et oportet confiderarealia.f.pofsibile, contin-
A* Gtr. lijucMmiiafmt,idquequodhocmodopofsibilecSi,'tton gere & impolsibile efle, ficut horum.f.neccflari) &,n6
vere dicere prnpliciicr dene . cpanopopun.ut . alteri ait ncccffarij confcquentia, hoc modo.
vere dicere hcct.Quate ci ad particulare fequatur vniuer-
falcM id quod necejiario efljcquitur im profeBo.pofubt- Confequentia enundationum modahum fecundum
le edi ejic,mn omne tamen,vt patet. quatuor ordines alio conuenienu ptu ab
ANTI. Sic igitur pofsibile non efl verum de neccflario fimplici
- slriflo poftta & ordinata.
ter dicere, alterum autem verum edi. Huare quoniam pane
vniuerfsltm ftquitur illud, quod ea nccefsnate ejl, confequi Trimus ordo Secundus ordo
lur pofie eflcjcd non omnino.
Applicat determinatam veritatem ad propolim. Ht
primo concludendo ex didis declarat habitudinem
vtriufq; pofsibilis ad neceflarium dicens, cp hoc ergo
pofsibile.f.phyficum quod efl in Colis mobilibus, no e(l

veru dicere & przdicarc de nccedario (impliciter, quia

quod fimplicitcr neceflarium efl ,
no poicfl aliter «fle.
PvTc phyfi. autem phy(icutn,potefl lic & aliter efle, vt di
polsibile
dum cQ. Addit autem ly limplicitcr, quoniam necelTa-
NeceC du- riucft multiplex.Quoddi enim efl ad bene c(le,quod-
F e *’ dam ex fuppoCtiunc.De quibus n6 efl noflruro trafia-
re,fcd lolummodoid inCnuare, q, vt ptarfetuaretfeab
modis ncccflari) qui non pcrfede& omnino ha-
illis

bent ncceftarij rationem, lppofuit ly fimplicitcr. De ta

Poloeic
pbylicum non verificatur. Al-
h.n. neccflario polsibile
“ '
tcrum autem pofsibile lodicum quod in rebus immo-
bilibus inuenitur verum efldc illo cnunciare , quonii
Et pet hoc foluitur ratio indu-
nihil nccclsitatis adimit.
da ad partem ncgatiul qua Itionis. Peccabat fiquidem
«d vtrunque
in huc, Sc cx ncccirario inferebat pofsibile
quodeonuertitur in oppofitam qualitatem. Deinde
relpondet quiftioni formaliter intendens ^affirma- Videsautcmhicnihilimmutatum nifi rj, neceflarir
tiua pars quxftioois tenenda C t,ij.f.ad ncccuanum fe- quz vltimum locfi tenebant, primu fortita- lunt.Quod
Totfl feqn. quitur polsibile. Et alsignat caulam Quiaadpartem vero dixit fortalfc non dubitantis.fed abfq; dt termina»
.

llJ bicdmam fcquitur conftrudiue fuum totu vniuer- ta rationerem proponentis cft.Deindc cum dicit.
fubicflc""
Ncccr. pars
hdv.Sed neceflarium cll parslubicdiua pofsibilis, iquia Tatct ait cx his qua dtxmms, id quod efle nccepario edi
pofsibilis. pofsibile diuiditur in logicum & phyGcum, Se lub logi ettam aBu.Qjiare fi perpetuafunt prioi a,aQus etiam tflfo
A RGT '

co comprehenditur neceffarium ergo ad ncccITarium tenua prior, atque eorum, qup furit.
fcquitur pofsibile .Vndc dicit .Quare quoniam partem Trtanifeflu esi autem ex hu, qua diBafunt,quonii quod
A ,
.UubicSiua fuum totu vniuerfale fcquitur, illud quod exnecefsilasecflJccundumaBumcdl.Sluarcft priora fuut
ex necclsitatecfl. i. neceffarium tanquam partem lubie fempiterna,o qua aBufunsepotcsiate priora funt.
•

diuam,conlcquiturpolIce(Ie. i. pofsibile tanqpam to- Intendit afsigoare caufam didi ordinis. Et primo a f-
tum vniucrfale.Scd non omnino.i.fcd non ita q> omnis fignatcaufam,quareprxpofucrit neceflarium pofsibili fycc ‘ t
fpecics pofsibilis fequatur hominem Icquitur
ficut ad tali ratione. Sempiternum cftprius temporaii, fc-d rc-
“*
,

animal, lied non omnino idefl non fm omnes fuas par- ccffarium dicit lempiternitatem, quia dicit elfc in adu,
tes fubicdiuas fcquitur ad homine . No enim valet efl excludendo omnem mutabilitatem , & confequenter
ho.ergo cll animal irrationale. Et per hoc cbfirmata temporalitatem ,
quz fine motu non cll imaginabilis
ratione adduda ad partem alfirmatiuam, exprefsius polsibile afit dicit temporalitatem, quia non excludic
rationem addudam ad partem negatiuam, quz
Coluit quin polsitclfc & nonc(Tc,ergo necdfe merito prius ,r

peccabatfm fallaciam, confcqucntiisinfercns ex necel ponitur quJpolsibile.Vndc dicit proponendo minort

Urio pofsibile delccndcndo ad vnam pofsibilis fpecie, JMamlcItu cllautex his qux dicta funt.}- tradadode
vt dele patet. Deinde cum dicit. neccflario, qm id qd cx ncccfsitaic ell.f m adfi, ell to-
taliter,
 «»9 * Lltl\ s t e r h.d v s 130
omnem excludit mutabilitatem Se potf-
taliter, (.quia qualitate Se quantitate pauca admodfi neceflaria dicC-
Njt .
t
tiatnadoppofitum. Si enim mutari pollet in oppofitu da funt. Quoniam igitur natura totiusex partiu natu- conlirg.
aliquo modo iam no cfTet nece darium. Deinde iubdtt ris confurgit, fciendum fubiedum enunciationis Notandum.
eft cp
maiorem per modum antecedentis cdditionalis{Qua modalisSr dicit eflcvcl non cfle, & eft didum vnicum Secundum.
re fi priori funt fempiterna tcporalibus. } Vltimo po- & continet infefubiedum didi, przdicatum aut mo-
nitc6clufion« m,& queadu funt omnino.f.nec diaria, dalis enunciationis , modus.f.&r totale przdicatum eft,
priora funt poteftatc. i. pofsibtfib’ qup omnino adu ef. quia explicite vel implicite verbum continer,quod eft
fe non podunt, licet compatiatur. Deinde cum dicir. femper nota eorum quz de altero przdicatur. propter
* R • T. udlia qwdem ali ui funt fine pote tia^uaktfunt ipfa fub- quod Arift. dixit q> modus eft ipfa appofido , & conti-
flantia prMa,alia vero cum potilia allui qua natura qui- net in fevim diftributiuamfm partes tfporis. Necefla-
dem priora funt , tempore vero pofleriora funt ,mfuper & rium enim &impofsibilc dillribuuntin omnetempus
qua nunquam funt aSlusJed potentia tantum. vel (impliciter vel tale, polsibile autem & contingens .

ANTI. libae quod fine poie/late funtallu funt vt primafub- pro aliquo tempore in comuni. Nalcitur autem ex his .

Mia vero funt allu cum poflibilitate , qua natura

flantia.
quidem priora funt, tempore vero poHtriora.jilta vero nu-
quam funt allu,fedpoteflate lanium.
Afsignat caufam totius ordinis i fe iter modalcs Ita
Voiuer. pri- VniucrfitripIcxeftgradus.Quzdam
tuti, taii ratione.
funtadu fine potcllatc.i. fine admixta potentia.vt pri-
<*• mzfubftantiz, non iUz quas in prxfenti diximus pri-
mas, eo qt principaliter & maxime fubfiftet, led ille q
funt primx,quia omniu rerum (nntcaufz, intelligen-
Seeandot tiae-f.Alia (unt adu cum polsibilitate , vt omnia mobi-
f m id quod habent de adu, funt priora natura
p
f m id quod habent de potentia, licet ecotra fit,
feiplis
alpiciendo ordinem temporis . Sunt enim fm id quod
habent de potentia priora temporc.feipfis fm id quod
habent deadu. Verbi gratia. Socrates, prius fm tepus
poterat cfle Philofophus, deidc fuit adualiter Philofo
phus . Potentia ergo prjccdit adum fm ordinem tem-
porii in Socrate, ordine autem naturx imperfectionis
& dignitatis econuerfo cotingit. Prior enim fm digni
tatem.i Jignior & perfodior habebatur Socrates cum
PbUolophus adualiter erat qcuPhilofophns
Tertiuft.
terat . Prxpoftcrus eft igitur ordo potetix , Se actus
'
) vnomct,vtroq;ordine.f.naturz&: temporis attento.
Alia vero nunquam funt adu.fcd poteftatc tantum, vt
motus tcmpus,infinita diuifio magnitudinis , & ifinita
lu gnl ' tJlio numeri. Hxcenim vt.q.Mctaphy .dicitur,
Leitr tex
c£men. i
»' nunquam exeunt in adum quoniam corii
quinq; conditionib’, duplex in qualibet modali quali-
tas. &; triplex quantitas .Ex co.n.Q, ta fubicdtiq prz-
dicatum modalis vcrbO in fo habet, duplex qualitas fit
quaru altera vocatur qualitas didi,altera qualitas mo-
. Vnde & fupra didum eft aliquam efleafnrmatiuara Ltdio
di 10 .
de modo & non de dido,& econuerfo. Ex eo vero <y
lubiedu modalis continet in lefubicdu didi vna qui-
titas confurgit, quz vocatur quantitas fubicdi didi.Sc
hzcdiftinguitur in vniucrfaif particulare A fingula-
rem, ficut A quantitasillarum de incile. Poflunius.n. x
dicereSortem,qucndahominem,velomncmhomi- . .mi. i
nem, vel nullum hominem, polsibile eft currereXx eo
autq> fubiedum vnius modalis didum vnumcftco-
furgitalia quantitas vocata quam cuiufqj modalis lin-
gulare eft illius vniuerlalis,f.didu qultitasdidi,& bxc
vnicacft fingularitas.f.Omnc.n.didu, Quod exeo li-
quet q> cum dicimus, hominem cfle album, eft po (sibi-
le, exponitur Gc, hoc didu hominem cfle albO eft pol-
(ibile.Hoc didum autem lingulare eft, ficut, & hic hoc
Propterea& dicitur q> omnis modalis eft lingularis,
cfle po- quo ad didum, licet quo ad fubiedum didi fit vniuer
iri falis vel particularis . Ex co autem przdicatum mo-
dalis, modus.f.vim diftributiuam habet, alia quantitas
confurgit vocata quantitas modi fou modi!is,& hzc di
flinguiturin vniuerfalem &
particularem.Vbidiligen- Notaidum.
terattendenda (unt. Primum eft q> hoc eft lingulare in
J
rationi re- modalibus,q> przdicatum (impliciter quantilicat ^>po n 0 a,f ,

Succcfliuu pugnant. Nunqua enim aliquid horum ita eft quin ali— (itionem modafo, ficut &
(impliciter qualificat.Sicut.n.
exire i adus quid eius expedctur,& conlequentcr nunqua e fle po- illa eft qua modus aflirmaf,
(impliciter affirmatiuain
teft nifiin potentia, fed de his alio tradadum eft loco. &illa ncgatiuapn qua modus negatur, ita illa eft (impii
imo
Nunc hic ideodida fint , vt infpcdo ordine vniuctfi citer vniucrfalis cuius modus eft vniuerfalis & illa parti
defauatiT*
appareat, <j> illu imitati fumus in noftro ordinc-Pofui- culares cuius modus eft particularis. Et hoc qa moda-
musfiquidem primo ncccflariu quod fonat adu cfle lismodi naturam foquitur.Sccundu attendendu, quod ic otJwjj. j.
,

fiuc poteftatc fou mutabilitate imitando prim u gradu efteaula iftius primi, ell qi przdicatum modalis.l.mo r,.
vniuerfi . Locauimus.idoco polsibile & contingens, dus non habet folam habitudinf przdicati rclpedu lui modi,
-ie- . quorum vtr(iq;fonat adum cu polsibilitate, & fic fi- iubied i.f.e (Te, & n 6 cfle led habitudinem lyncategore
tuatur conformitas ad f m gradum vniuerfi . Prxpo- matis diftributiui fodnonfm quantitatem partium fu-
fuimus aut polsibile & non contingens,quia polsibile bicdiuaru ipfius fubicdi, ledf m quantitatem partium
refpicitadum.Contingensautifmvimnominisre- temporis ciufde. Et merito.Sicut.n.quia (ubicdi enun
, ;
fiaicit defodum caufz qui ad potentiam pertinet.De- ciationis de inefle propria quatitas eft penes diuifiond
,

fodus enim potetiam fequitur , Se ex hoc cfiformc eft vel indiuifionem ipfius (ubicdi, quia eft nomen qd* fi-
fccudx parti vniuerfi, in qua adus eft prior potetia fe- gnificat per modum fubftantix cuius quantitas eft per-
cundum naturam, licetnon focudum tempus',. VItitnu diuifionem continui, ideo fignum quantificis inillis di
aute locum impofsibili rcfcruauimus eo <y lona t nu - ,
ftribuit f m
parte s lubicdiuas, ita quia (ubicdi enucia-
qui fore ficut le vltima vniuerfi parti dida eft illa, qua: tionis modalis propria quantitas eft tepus, quia eft ver
'

nunqua adu eft . Pulcherrimus igitur ordo ftatutus eft, bum quod fignificat per modum motus, cuius propria
quando dicimus eft obferuatus, quia autem fuppofitz quantitas efttfpus.ideo modus quantificansdillribuit'
modalium conftqucntix ni) aliud funt quam zquipol iplumfuum fubiedu.f.efle vclnon cfle fm partestem-
. Icntix earum quae ob varium negationis fitu, qualita- poris. Vnde (ubdliter infpicien;i, apparebit <p quirita»
tem vel quantitatem vel vtraq; mutantis , ideo ad c6- ifta modalis proprij fubicdi modalis enuciationis qui
pletara notitiam confequentiii fe modalium , de earti titas eftXipfius cfle vel n6 cd.I ea q, illa modalis eftlin»
Periher.DiuiTho. E pHciter
 , -

Jjt TEII/ H iUJiIKMS *

•>}»

ueriihi.
pScitervniuerfalis, cuiusproprium fubieflum diftri-
buitur proomni tempore vel iimpliciter , »t hominem
efle animal eftneceffarium.velimpofsibile.velaccepto,
vr hominem currere hodie, vel dum currit , cft necel-
V
tfltin omnis
T rum autem contraria efl affirmatio negationi ,an
affirmatio orattom,ir oratio vt qua dicit quoniam
omnis bomoiuflutcfl , ci qua cfl, nullus homo iuflut

homo iuflus eb, ei qua cfl, omnis homo miuHus

A„T ,
*

Paniculari». larium, vclimpore.llla vero cO particularis in quan6 efl, Catius tuslus efl , Callias iuflus non cfl , C alius iniuflus

pro oi led aliquo tpediftriburio (it in c6i tm,vt hoiem efl, qua nam horum contraria efl.

efleaialeftporcvelcontingfs. Eft ergo & illa moda
,c'“ lisquantiras fubi fui pafsio, ficut & vhter quantitas fe
tenet ex parte materia, fed deriuaturamononinqui-
tu prxdicatum eft, qd vt fic tenetur lormaliter.lcd in-
quantu fyncategorematis officio fungitur, quod habet
Moda. aliz ex eo q> proprie modus eft. Sunt igitur modaliude,p-
rfei aISmi. ptia earii quiritate loquf do, alixvfes aftirmatiufvtil-
vel ne. ali* |z de nccefTario ,quia diflribuit ad femp effe ali* vTes
nn'
ne B ,, u * vt 'Uf de impori,quia diftnbu it ad nu nquam
‘
tcIoe^
T "**
Pollquim determinatum eft de enunciarioncfmtp
diucrlificaturtam er additione fida aJtcrminos,qui
adenmpofilioncm eius, hic lecundum dluilionemi
S.Tho.in principio huius fecundi ladam infodit And.
tradare quandam qdnem circa oppofiriones enuncia
tionum prouenientem ex eo q> additur aliqdlimplici
enuciationi. Et circa hoc quatuorfacir.Primomnuct . • -
qonem. Secundo declarat tplvrcqi zflio dependet ab
vna alia qone prztradanda , ibi-f Nam G ea quz funt
,

effe, aliz particulares tc

affirmatius vt illa dc polsibili in voce.J-Terto dc terminat illam aliam quzltionf, ibi
contingenti, quia diftribuunt vtruq; ad aliqn effe, alia: JNam arbitrari.} Quarto redit ad rcfpondcndu qu*
particulares negatiuevt illj de n6 nece (Te & no impoti, ftioniprimo morz , ibi { Quare (i in opinione Sec. }
qa ddlribuutad aliqn noefle, (icutin illis de incile, ois Quzftio quam mouere intendit eft . Vtru affirmaliu» LcS. vlrim.
nullus, quidl,nA ois,n6nul1ut, (item
Et quia vt didd eft,hxc qualitas
facifit diuerfitate.

modaliii eft inquantu

modalcs lunt , & dc his inquantu hmdi plens traditus
Equi pollen, fit ab Arift. iccirco xquipollf iiz, feu cofcquctiz earu
in modi. ordinatz funt negdnis vario fitu,qufadmodu zquipol
leti* illaru de inefle, v t.f. negfi p polita mo faciat zqpol
lcrefu* contradi 6lori*,neg6 aut m5 poli polita, polita
aut didi verbo, fut xqpollcre cotrari* facit.ppolita ve
ro& poftpofita fuf fubaltcrn; vt videre potesi cfifttjn
enuciationi cotraria Iit negatio ciufJd pnrdlcati,anaf- Os*®*® ?
firmatiodepr*dicatoc6trariofeo priuatiuolVnde di- “•
™
cit,Vtrum contraria eft affirmatio nrgationi contradi
floriz.f.& vaiuerfahter oratio alfirmatiua-orationi ne-
gatiuz, vt affirmaiiua oratio qu* dicit ,
omnis homo
eft iufius,ilE contraria fit orationi negatiux, nullus h6
eft iuflus.aut illi omnis homo eft iniultus, quz eft affir-
matiuadeprzdicato priuatiuoiEt (imiliter illa aflirma
fio Callias eft iuftus,cft ne contraria illi coni radidorix

tiaru tiguravltimoab Arif.lormata iqua tali pformata negationi Callias non eft iuftus,aut illi, Callias eft iniu
oppofitionum figura clare videbis omnes Ic mutuo co- flusq eft affirmatiua de pdicato priuatiuol Ad cuidcn jq o ^
fequentes , fecundum alteram trium regularum fqui- tiam titulihuiusquzflionis q'iia hadenus idllcudc ab
pollcre, &conlequcnter totum primu ordinem ledo aliis eft cum io enucia-
rclidus, confidente oportet <j>
contrinu.j.contrididorium quarto vero fublatctnu. tionelint duoXipfa enunciatio feu figmfiratio,& mo- Tuple* np-
dus emaciandi feu fignificandi , duplex inter enuciatio- ponerem
nes fici i poteft oppoli ri o,vna ratione ipfius enuciatio-
*
nis, altera ratiene modi er.nnciandi. Si modos enun-
ciandiatt£dimus,duas fperies oppolitioois in latitudi-
ne enunciarionum inueniemus, contra ricta tcm.i.&co
tradidionem.Diuifx.n.fupcrius (unterCciauones op-
Contrai
polit* in contrarias contradidorias . Cfitradidio inter
chori, mo.
enunciationes ratione modi enunciandieft qnidem
przdicatur dc eodem fubiedo cotradiSorio n.ficnu-
ciandi.vt ficut vnum contradufloriu nil ponit ledalte-
rum tantum dcftruit, ita vna eru, iatto nil a(Terii,led id
tantum quod altera cnuociabat dcftruit . Hmoi autem
funt omnes qu* contradiSoriz vocantur. omnis ho- I.

mo eft iuftus,n6 omnis homo eft iuflus. Sortes eft iu -

llus,Sortesnon eft iuflus, vtdclc patet.Et ex hoc pro-
uenit 9>nonpolTuntlimulverzautfal!ztfle,licutncc Cur non C-
duo contradidoria.Contrarietas vero inter enficiatio- Yet*

nes ratione modi cnunciandi eft quando idi przdica

la
turde eodem fubiedo contrario mdenuncildi, vt (i- - c.
cutvnum cfitrarioium ponit materiamlibi & reliquo
Lictio Xn. comun{ in extrema diftantiafub illo genere vt patet
de albo & nigro,ita vna enunciatio ponit (ubicdfi c6
Vt eam abloluat dubitationem , quxeft ,qux namenun-
ciationes contrari* magis libi insucem ede dicamur quo
mune fibi St luz oppofitz in extrema diftantia lub illo
modo animi lenienti* concrari* dicantur efle.olicndit. przdicato . Hmoi quoq; funt omnes illae qu* cotratic
in figura appellantur.r.omnis homo eft iuflus, ois ho-
.* X• T, Cum autem affirmationi negat» ac affirmatio ad. mo non ett iuftus. H* enim laciut fubicfium.Lhomi-
turpentur, nam buic omniiliomo iujluieH, banullusbo-
nem maxime diftarc lub iuftitia, du illa enCciat iuftma
pto tujius esi , & omnit homo iniuflus eSI aduerfantur
, & in effe homini, non quuefiq; m6, fed vniuerlaliter,ifta
itemhkie ,
Callias tuflus cfl, ha, Collus influi ueut 11
,& alit eounciatiufliriamabeflc homini non qualitercun-
Calliat miusius (fi confideremus oportet vtra iflarum
, quefed vniuerfaliter. Maior enim diftantia efle nS pot
fit illi contraria.
q ea,quj efl inter toum vninerfititeo habere aliqd tc
•uflnm
 .

*33 : rj £ H $ e c y 7i_D y s '34

Curcontra- nullu de vninerfitste habere illud. Et e* hoc proucnit dalitcr.Didum vero fuit a S.Tho.pronenire hic dub' p. 1
.
t
rijp non fi- q> no poliunt efle fimul verx, ficutncccontr ariapof- tationem ex eo jq additur aliquid limplici cruciationi.
ft,jailli.
tnul re.
lunteidc fimul irclTc, Se poflunteffc fimul fallx.G- quia(i tantum limpl ces.i.de. a.adiacentc cnuti.tioncs
Inprincipiu
Oppo. atuc
cur S/ contraria fimul non incITc eide polTunr. Si vero attendantur, non habet hxcquxftio radicem. Quia au huius. ,.Ie.i.
Cgn iic.
ipfam enundationcm fiue eius fignificationi attenda- tf limplici enuciationi.i.fubie£to& verbo fubflittuo
mus fm vnam tantum oppofitionis fpccicm,in tota la additur aliquid.f.prxdicatum.nafcitur dubitatio circa
titudinem enunciationum rcpcricmut conrrarietate.C oppolitionem, an illud additum in contrariis debeat
fm veritatem & duaru enunciationti
falfitatcm .quia eflc illudmct prxdicatu,ncgationc oppo lita verbo, an
hoc neq; con-
fignihcationes entia poli tiua funt ,ac p debeat cflc prxdicatu contrarium feu priuatiuum abf-
opponi ptit, quia vtnufque
tradictorie neq; priuatiuc que ncgationeprxpofita verbo? Deindecum dicit.
oppofitionis alterum extremum cft form aliter no ens. ^itq;cuea,qucfuni in voceJequantea,quxfuntin rrc- ARC r.
Et cum nec relatiueopponatur.vt clarum eft, reftat ve te fi illic opio colrarijftt contraria
, vt opimo qux dicit, oh
Mhcoirari^ non nifi contrarie opponi polsintConfiftit autem illa
boefl iuftusjiuic opinioni, oh homo iitiuflni cft, neccfficcjhe
in quo coti.
contwietasin hoc q. duarum cnunciationu altera al- fimilitcrfrfc habere, & in affirmaiiombui b(fct,qux invo-
teram no cApatitur vel in veritate vel in falfitate.prx. ceconfttiunt.Sin vero contrarii opinionem fit ibi contraria,
fuppolitisfcmpcr conditionibus contrarioru.f.q fiit nec affirmatio affirmationi ,fcd ditia negatio contraria efl.
circa idem &m
code tempore. Patere quoqj pottale Quare conftderandum eft qualitnam opimo falfa opinioni
oppolitionem efle contrarictati cx natura conceptio- verx contraria fit,vtrum affirmationis opimo, an ea qux co
num anime componentis & diuidentis.quarum fingu trarinm opinatur. Dico autem lioc patio,
cft vua opimo ve-
Oppo. inter
Ix funt enunciationcs. Conceptiones (iquidem anitnx ra dc bor,o,bonum effit, alia vero falfa de eodem Jionum non
c&cepiioGcs
amnuc adxquatx nullo alio modo opponuntur conceptioni- effie,& infupcralia,malnm cffic. Harum igitur duarum, vtra
bus irudfquatis nili contrarii, & iplx coceptiones in- jit contraria verx, & fi fit vna,vtrafit ipfa contraria!
adxquatx Ii lemutuo expellunt, cotrarix quoq; dicu- ‘Hxmfiu,qiixfuntinvocefeqHumurea,qux funt inani AN TS.
tur.Vnde verum & falfum, contrarii opponi probaf a ma illic autem contraria eft opimo contrarij, vt omnis homo
S. Tho. in prima parte.q.xvjj. Sicut ergo hic , ita Sc in intius cft ai qux csl, omnis homo iniutlus ctl,crid in bts, que
enunciationibus iplx lignificationes adequatx contra funt in vocc,affinnatiombus, neceffic eft fimiliter fe habere.
rix opponu’ur inadxquatis.i.verx fallis Sc iplx inadf- Quodft neq; illic cotrari/ opinatio cotraiia eli.nec affirma-
quarx.f.lallp, contrarix quoque opponutur inter fe, (i tio affirmationi contraria ent, fcd ea qua iiBa efl, negatio.
contingat i_p fenon compatiantur , faluis fempefltra- Quare confiderandum eft qux opinio falfa opmioni vere eo
Duplex con rioruro conditionibus. Eli igif in enunciationibus du- lrariafitvtrumnegatiom,ancertc ea/juxeotraria efjeopi
tranet* in plex cfitrarietas.v na ratione modi altera ratione ligni- natur. Dico autem hoc modo. Esi quxdam opinatio vera bo-
ficationis,& vnica contradifiio.l.ronemodi.Et vtco- ni,quoniam bonum eft, alia vero falfa quoniam boni no efl,
fulio vitetur prima contrarietas vocet cotrarictas mo- alia quoniam malum eft.
Q uxnam harum comraria esi ve-
dahs, fecunda contrarietas formalis. ContradiiSio aut rat Et ft efl vna,fecundum quam contraria i
non adc5fulionisvitatione,quia vnica cft, (cd ad pro- Declarat vn fumida fit decifio huius qonis Et duo .

prietatis exprelsionf contradiflio modalis vocari pot.
J
Inuenitur autem contrarietas formalis enunciationum
inter oescotradiAori as.quiacAtradiftoriirualtcra al-
seram lemper excludit At inter ofs contrarias modali-
ter quo ad veritati , quia non poflunt cITe fimul verx,
licet noninueniatur inter omnes quo ad falfitatcm, qa
poliunt ede fimul fallx.Quia igitur Arifto-in hac qdne
loquiturdccontrarietate enunciationum qux extedi-
tur ad corrariis modalis, Sc cAtradifiotias, vt patet in
principio &
in fini qonis, in principio quidem, qa
fi-
ponit vtrafq; contradidi orias dici Affirmatio nega-
tioni. }• Sc contrarias modalitcr dicens, 4
t.
vnde & exempla vtraruq; (latim fubdit, vt palet in lite
facit, quia primo declarat 91 hxcqo dependet ex vna
alia qAne, cx illa.f.vtrum opinio.i.conceptio animi in
lecGda operatione intellectus, verx cAtraria opinio- Iit
ni falfx,negatiuxeiufdem prxdicati.anlal/f alfirmati-
uj cotrarij (iuc priuatiui. Et alfignat caufam, quare illa
qAdepfdctexifta.quia.l.enuciationes vocales fcquu-
turmctalcs.vteffeilusadxquati caulas proprias, & vt
fignificata ligna adxquata ,Sc cAfequeter fimilis eft in
hoc vtraqt natura. Vnde inchoas ab hac caufa ait. Ni fi
eaqux funt in voce fequuntur ea, qux lunt in anima, vt
diftumeftinprincipioprimi libri, & illic.i.in anima,
D orationi.}- opinio contrarij prxdicati drea idem lubicftu cft con
trariailli alteri, qux affirmat reliquum cAtrariu de eo-

ra.in fine vero,

quia ibi exprclle qui condufit ede c6- dc.cuiufmodi funt illx mctales enuciationes,o!s ho eft
trariam rmatiux vniuerfa Ii verx diuidit in cotrarii
alfi iuftus.ois hAeft iniuftus,fi ira inqui eft,ctii Sc in his af-
snodaliter vniuerlalem negatiuam .(.& contradictorii firmationib’,q fuotin voce.i. vocaliter fumptis.ncccl-
qux diuilio falli tate non careret nifi cAcIuliflet cfltra- fecftfirrfc habere, vtXfint contrarix dux affirmali-
ria formaliter.vt de fe patet, quia inqui ficaccipit con ux dc eodem fubiedto , & prxdicatis contrariis. Quod
traricutem.idcodecontrarictate formali enuciationfi fi neq; illic.ijn anima opinatio contrarij prxdicati cA-
quxllio intclligfda elLEt cft qupftio valde lubtilis.nc- trarietatem inter mentales enunciationcs cAllituit.nec
ce(Iaria,& adhuc nullo mo fuperius tafla. Eft igitur ti affirmatio vocalis affirmationi vocali cAtraria erit de

Tituluaq. tulus qufftionis, Vtru m afiirmatiux verx cAtraria for contrario pdicato, fed magis affirmationi cAtraria etit
maliter fit negatiua falfa eiulde prxdicati, aut alfirma- negatio eiuldctr prxdicati. Dependet ctgo mota qoex
tiua falfa de prxdicato priuatiuo, vel cAtrariotEi fic pa illa alia Gcut e (lectus ex caufa.Propterca & cone lu di-
tet quis fit fenfus tituli ,
Sc quare non mouet quxftionf do addit fm, tp.f.de hac quxftione prius tradandu cft,
de quacuq; alia oppo (itione cnuciationum, quia.f nul- vt ex caufa cognita effeflusimiotcfcat dicis. Quare cA .

la alia in cis formaliter inuenif , Sc accepit cotrarie- fiderandum eft, opinio vera cui opinioni falfx contra»
tatem proprie & ftri&ifsime, licet talis cAtrarietas inue ria eft.V trii negationi falfc an certe ci affirmationi fal-
stiaf inter contradictorias modificer Ac tAtrarias mo- li qu* contranu efle opinatur, Se vt cxcmplaritcr pro-
Peri ber.Diui Tho. E a ponatur.
 . &

ns ? riu h e \M E I A S ij«

ponatur.dicohocmodo.Sunt tres opiniones de bono, Et adducit ad hoc duplici rationem Prima eft opinio : . t
puta vita Quzdam enim eft ipfiBs boni opinio vera, nes contrarie non funt eadl opinio, fed contrariorum
v .

quoniam bonum eft, puta tp vita Gt bona alia vero faL eadem fortafleopinio, ergo opiniones n6 funt con-
eft

fa negapua.f. qm bonum non tft , puta g> vita no (it bo irarix exhoc q> contrariorum funt.Secflda eft opinio-
na, alia itero falfa , affirmatiua contrari).f.quonia malu nes contrariz non funt fimul verz, fed opiniones con
Tripi legi eft,puta q> vita (it mala Quiri tur ergo quz harum fal
.
trariorumfiuepluresfiuevnafuntfimulverz quando
porcll (arum cotraria eft verz?Quod autem fubdit.{ Et (i eft quz, ergo opiniones non funt contrariz ex hoc q>co-
yna,f m quam contraria eft,}tripliciter legi poteft.Pri- trariorum (unt.Harum rationum fuppofitis maioribus
mo dubita tiue vt pars quxftionis Sc tunc eft fenfus.
(it
ponit vtriufq; minoris declarationem fimul dicens, Bo-
,

Quaeritur que harum faliarura contraria eft verz,8c ni.n.quoniam bonum eft mali qm malum efteadd
&
eft, quoad primi. Et fubditefle vera fi- Contrario
-
fimul quzritur, fi eft tantum vna harum falfarumfm fortafleopinio
n,m eadem
quam fiat contraria ipfi vere , quia cu vnum vni fit c6- ueplures fiue vna fitquod ad fecundam. Vtitur autem
D(,ln‘
Tex.c0.t4- trarium, vtdicitur.x.Methaph.quaercndoque harum dubitatiuo Sc aduerbio &
difiuftione, quia noeft deter

fit c6traria,quiremuretiam an vna

earum fit c 5traria. minandi locus an contrariorum eadem fit opinio, &
Alio modo poteft legi aduerfatiuc.lvt fit fenfus. Qupi quia aliquo modo eft eadem & aliquo modo non.Si.n.

tur quz harum fit cdtraria, qulqui friamus f n6 vtra- loquamur de habituali opinione,fic eadem eft, fi autem
que,(ed vna earum eft fm qnam fit citrarietas .Tertio de aftuali.fic non eadem eft. Alia fiquidem mentalis co
modo poteft legi diuidendohanc paniculam.fi: fi eft pofitio aftualiter fit , concipifdo bonum efle bonum,

vna}- ab illa fequeuti -{f m quam contraria eft.}- & tunc & alia concipiendo malum efle malum,!icet eodem ha __

prima pars cxprefsiue, fecunda vero dubitatiue legitur bitu vtruq; cognofcamus, illud perfeprimo,& fecuda-

Territu fas. & eft fenfui.Quzritur que harum falfarum cotraria eft rio, vt dicitur.q.Metaphy.Deinde fubdit rpiftaqupad Le. sJc c. j.

vere, non folum fi iftx duz falfz inter fe differunt in c6 declarationem minorum fumpta funt.f.bonum & ma-
fequendo fed etiam fi vtraq; eft vna.i.alteri indiuifibili- lum, contraria funt, edam contrarietate fumpta ftri-

ter vnita, queritur fm quam fit citrarietas.Et hoc mo ftein moralibus, ac per hoc congrua vfi fumus declara
do exponit Boethus, dicens 9» Arift.appofuit hzc ver- tione . Vltitr o inducit condufionem . Sed non in eo 91
Boethus,
ba propter contrariaimediate,in quibus non differt co contrariorum opi niones funt,contrariz lunr,fed magia
trarium 1 priuatiuo.Inter contraria.n.mediata Se ime- in eo q> cotrarizj.fed potius cenfendz (unt opiniones
DiBrtenria
jmer cotra- diata hzc ed differf tia.ry in imcdiatis.i priuatiuo con- contrariz ex eo ep contrariz aduerbialiter.i-contrario
m aieJiatn
t rariu non infertur. Non.n.valct corpus colorabile
eft modo.i.vcrz Sc ftlfz cnuncianr. Et fic patet primum.
vel unme. tict.
nQn an, um>CT 0 c ft nigrum, potcft.n.ee rubrum.In im
g
Qnodfilitopimodebonodpfumbonumeljc,aluveroip-
mediatis autem valet,verbi gr. Animal eft non (anum, fumbonu non effe, et item alia qua bono tribuit id quod ipfi
ergoinfirmu . Numeruseft nonparergoipar. Voluit non competit, neqjcompetercpoteflfaerarum quidem nul-
ImeaArift.
* ergo Arift, exprimere 91 nunc cum quzrimus quz ha- la esi ponenda contrarta,nec earum, quibus competere quod
rum fallarumX.negatiuz Sc affirmatiuz contrarij fit nonineft,nec earum quibut non ineffe, quod competit, credi
cotraria affirmatiuz vere, querim’ vfiterfiuefllf duz tur.blqm infinita funt ambaxt quibus competere quod non
AN 1
falfz indiuifibiliter le fetjuatur,fiue n6. Dcide cfi dicit, fncft^dr quibus non competere quod ineft exifltmatur. jr‘-

quoniam bonum eft , opinatio eft , alta vero,

Si ergo boni
AKc T, Zxift inure itaq-, contrarias opinionii ex eo definitu effe,
,

quia funt contrarmu.faljitmprofcsloeft.^am opinio, qm quando non eft bonum Efl vero &
otia quoniam aliud ali-

quid cflrfuod non eft , neq; poteft effi, aliarum quidem nulla
qmftum opinatur bonum effe bom, & opinio ,
qm malum,
ponesidaeSi,neq; quacunq; efc,quod nonefla)pinantur,neq;
opinatur cfScnulum eadem eftfortafte , ac ver a, fiue plu-
quacuq; non e/je quod eftjnjimtejuvtraq-,funt,&qu4
,
ejft
ra fintfiue vna. Contraria vero funt ba . J.I non exeo
opmantur/juod non eft, et qua non e[fe ,quodefL
quia contrariorum funt fed ex eo potius, quia oontrario mo-
Quia dixerat 9> cotrarietas opinionum accipitur fm
do fe habent.
Tvfum arbitrari contrarias opiniones diffiniri in e»
oppofitionem veritatis & (alfitatis earum. Declarat mo
An TI.
do 9> non quateunq; fm veritatC & falfitatem oppofi-
quod contrariorum funt falfum eft. Boni enim quoniam bo-
» tz opiniones funt contrariz tali ratione. De bono pntq
num eft,& mali , quoniam malum eft , ead emfortafie opi*
de iuftitia quatuor poliunt opiniones haberi. f.91 iufli-
mo tli£r verajiueplures , fiue vna fit. Sunt autem ifla con bona, &^nfieftbona,8rg> eft fiigibi lis, ep eft
tia eft
trana , fed non 'meo quod contrariorumfunt contrarip,fed
non appetibilis Quarum primacft vera , relique lunt
magis m eo quod contraria. .

falfz.Inter quas hzc eft diuerfitas, 9> prima negat idem

Profequitur hanc fecundam quzftionf. Et circaihoc
quatuor facit. Primo dedarat 9 corri rictat opinionii
non attenditur penes contrarietati materie circa qui
verfantur.fed potius penes oppofitionum veri vel falli.
Secundo declarat q> non penes quzcunq; oppofita
__
veritatem & falfitatem eft contrarietas opinionum, ibi
-(Si ergo boni.} Tertio determinat q> contrarietas opi-
nionii attenditur penes per fe primo oppofita fm
przdicacnm quod vera alfirmabat/ecundi affirmat ali
quid aliud quod bono non ineft , tertia negat id qnod
bono ineft, non tamen illud quod vera affirmabat.Tuc
fic.Siomnes opiniones fm veritatem Sc falfitatem funt
fm contrariz,tuncvni.(.verzopinioninon lolum multa
funt contraria,fed etiam infinita, quod eft iropofsibile,
quia vnii vnieft contrarium.Tenctconfequentia, quia
-
veri- poflunt infinite imaginari opiniones falf&de vna re, fi-

tatem {Sed in quib*

Sc falfitatem tribus rationibus ,,ibi miles vltimis fallis opinionibus adduftii affirmantcsX
ea quz non infunt illi, Sc negantes ea quz illi quocuq;
primo fa)lacia.&c.}Quarto declarathacdetcrminatio-
Irc-rUima. nem inueniri in omnibus veram, ibi {Manifeftfi eft igi- modo coniunftafunt.Vtraq; nanq; indeterminata efle
tur.}Dicit ergo proponens intentam conclufionem,9> etabfq; numero cfiftatJouum.n.opinari ep iuftitia eft
falfuro eft arbitrari opiniones diffiniri (eu determinari
quiritas, 91 eft relatio,g> eft hoc ct i!lud,8t limilitcr opi-
debere contrarias ex eo 91 contrarioru obieftoru (unt, nari 9> iuftitia noo fit qualius, non fit appetibilis, n6 fit
habitus.

I

IJ7 LI S t \
habitus. Vnde exfupradiSis in propofltione quxflio-
nis inferens plurimam falfarum conira vnam veram
ait, Si ergo cU opinatio vera boni, puta iuftitiz , qm efl
bonum, & ii e it etiam falfa opinatio negans idem.f.qm
non eft quid bonu,clt vero & tenia opinatio falfa quo-
que affirmas aliquid aliud inefleilli quod nbincfl nec
,
inefle potcft,puta q> iuftitia (it fugi bilis, 5 fttillicita,
hinc intclligitur quarta falfa quoq; qute.i.negai aliquid
aliud ab eo qd* vera opinio affirmat incfleiuflitiz qd*
time inelijVtputa q> non fit qualitas, q> non fit virrus,fi
ita inquam eft, nulla aliarum fallarum ponenda cftcb-
traria opinioni ver». Et exponens quid dcmbltrct per
ly aliatum, lubdit Ntq; quzcuq; opinio opinatur e(Te
. nibus acquiruntur, corruptionibus delinunt, ita cogni-
quod non efl,vt terrij ordinis opiniones faciunt, neque
quzcuq; opinio opinatur non effe quod eft ,vt quarti
ordinis.upinioncslignificit.Etcaulam lubdit. Inhnita
enim vtraquefunt, fic quz ciTc opinantur quod nbeft,
& quae non edequod elt, vi fupra declaratum fuit No
ergo quaecunque opiniones oppofitz fin veritatem
ialfitatcm contraria: lunt . Lt lic patet fcdm.
Lectio Xiii.
Quo nam hominum opiniones dicantor effe contrarie
oftenditur.hinc proportionabiHter^nomodocnacii-
tiomtm coiurarieras lumeiida iit docetur.
Sed dlt funi poiii dt,m quibus tnefl ipfs deceptio, litan-
tem funt Ut ex qiubus generationes propctfcimtur.Quapro
pter & deceptiones cxipfisproficifcuntur.
Ed quibus primo fallacia eft. H( autem funt quibus
m tio.
funt generat tones. Ex oppofitts v{ro generationes Jusit.
S Quare etiam fallacia. o
Quia (ubtili indagatione oftedir.qudd necmateriz
contrarictas.ncc veri falfique qualifcunque oppofitio
contra rietatem opinionum con(lituit,fcd quod aliqua
-veri falfique oppofitio id facit, ideo nunc determinate
intendit qualis fit illa veri falfique oppofitio , quz opi-
nionum contra rietatem conflituit . Ex hoc enim dire-
Aeqftioni fatisfit . Et intedit ep lola oppofi tio opinio-
num fmaffirmariomem fic negationi eiufdem deeo-
dem&c.conftituitcontrarietatemearum.Viide inten-
dit probare illam conchifionem per quam ad quzfitu
refpondctopiirionesoppofitz fm affirmatione et ne-
gationem eiufdem de eodem funt contrariz, fit confe-
quenter illa quzfunt oppofitz frn affirmationem co-
trariorum przdicatorumde eodem non funteontra-
riz,quia fic affirmatiua vera haberet duas contrarias,
quod eft impolsibile . Vnum enim vni eft contrarium.
Probat autem condufionf tribus rationibus prima ell.
Opiniones in quibus primo eft fallatia funt contrariz
opiniones oppofitz fm affirmationcm,d£ negationem
eiufdem de eodem funt in quibus primo eft fallacia, er-
go opinione oppofitz f affirmationem & negatio-
m efl negationis opinio, qua ea, qut efl contrarij. Falfus autem
nem eiufdem de eodfifunf contrariz . Senfus maioris
eft.Opiniones quz primo ordine nlturzfunttermini
fallacia.i. deceptionis feu lunt erroris cbtrarix . Sunt.n.
cum quis fallitur feu erat duo termini, f.a quo declinat,
le ad quem labitur.Huius rationis in litera primo poni
tur maior cu diciturfSed in quibus primo fallacia efl.}
aduerfatiuz enim continuans lermonf fupradictis.inli
nuauit nb tot enumeratas opiniones effe cotrarias, fed
eas, inquibus primo fallacia elt modo expolito. Dein«
defubdit probationem minoris talem-Eadem propor-
tionali ter funt ex quibus funt generationes,&cx quib'
funtfallacic.Sed generationes lunt ex oppofitis fm af-
&
firmationem negationi, ergo fic fallaciz funt ex op-
0 -
s 1 c r x.d y s i }8
politisfm affirmationem fir negationi , quod erat af-
lumptum minore.Vnde ponens maiorem huius pro
in
lyllogifmi ait {Hi autem }.f.fallacia -{eft ex his} .f.ter-
minis,proportionalitcrtamen{ex quibusfunt fic gene-
rationes.} Etfubfumit minorem . }Ex oppofitis vero
}
fcilicctfm affirmationem fit negationem fic generatio
fic nes fiunt.Et demum concludit.}Quare etiam fallacia}
ex oppofitis fm affirmationem fic negationem
fcilicet
eiufdem de eodem . Ad euidentiam huius probationis Notadum.
fcito g> idem faciunt in procefTu intcllcdus cognitio fit Similitudi-
ne procef-
fallacia feu error,quod in proceflu naturp generatio fic
fus natur*
corruptio.Sicutnaq; pcrfcSiones naturales generatio St intclleCf.
tione pcrleftioncs imcllcflualcs acquirutur, erroribus
autem feu deceptionibus amittuntur. Et ideo ficut tam
Le.i.iu.7,
generatio quam coriuptio eft inter affirmatione fic ne-
gationemvt proprios terminos, vt dicitur-5.Phyfic.ita
. tam cognofccrc aliquid, quam falli circa illud, elt inter
fic affirmationem fic negationem , vt proprios terminos,
ita quod, id ad quod primo atti ngit cognofccns aliquid
in fecunda operationeintellcdtusefl veritatis affirma-
tio, et quod per fc primo abiicitur eft negatio. Et
illius
fimifiter quod per fe primo perdit, qui fallitur, eft ve-
ritas quod primo incurrit eft veritatis ne-
affirmatio,»
gatio Refte ergo dixit quod iidem funt termini inter
.
quos primo eft generatio, fic illi inter quos eft primo
fallacia, quia vtrobiq; termini funt affirmatio, et nega-
Deinde cum dicit.
& & & st C Y.
Quodfi bonum, bonum eft, non malum, alteri
quidem perfe, alteri vero per accidens competit, aecidit.n.
non malum effe ,
ipfi atque ea vniufcuiufq ; opinio vera eft
magis, qua eft non pcrfc,dr item falfa magis, qua rfl perfe
quippecum&eavirafit magis, qua conditionem hanc fu
bit , 0
horum vtraq; falfa eft, cr ea inquam qua bonum,
,
bonum non effe, ea, que bonum malum afterit effe, illa qut
dem refpellu vert perfe,btc vero rtfpedu vere per aeci,
dens, magis erit ea opiniofalfa profcBo qua eft negatio bo-
ni fluam eaflut esi eotramj ajfirmatio.Atq; is circa vnis
quodq; maxime opinat falfo,qui cotrariam babet opinione.
Cotrariananq;circa idem genus plurimumdijferunt.Siigil
haru opinionum contraria quidem efl, & ea qua eft eo rra-
ru onagis aut efl ea contraria, qut eft negationis , patet hac
porro fine controuerfta contrariam effe.
S i ergo quod bonum efl,& bonumtft- non malum efl, & ANTI.
hoc quidem fecundum fe, Illud vero fecundi accidensyteci
dii enim ei mali no effe, magis autem 1 n vno quoq; vera efl,
quafecundumfe efl, etia falfa ,fquidem c'r vera,ergoet
qua efl quoniam non eft bonum quod bonum efl, fecundi fe,
falfa efl,illa vero qut eftfluoniam matum,efl ei ut, qut eftfe
eundum accidens. Quare magis erit falfa de bono et qut,
efl maxime circa fmgula qui babet contrariam opinionem.
C otrarium.n.funt eorum , quf plurimum circdidl differit.
Quodfi harum contraria quidem eft altera, mag is vero cS
trarit contradidio eft, maniftflum eft quomambte erit cS
trana. Illa vero qut eft, quonia malum eft fluod bonum efl,
implicita efl.Etenimquoniamnon bonum efl, nec effe efl for
teidem rpfum opinari.
Intfdit probare maiore principalis rationis. Et quia
iam decltrauit q> ea, in quibus primo eft fallacia, funt af
firmatio fic negatio, ideo vtitur loco maioris probldz, Cur loco
huius.f.opiniones in quibus primo eft fallacia funtefi-
roa. probat
c&clufionc.
trariz.fuaconclufione.f.opiniones oppofitz fmaffir
mationem fic negationem eiufdem funtc&trariz.Equi*
Peri her.DiuiTho. E 3
ualcrc
 }

1 59 e Vt*.l H E H. M E TN&, / A S M»
tulere enim iam declaratu e II. Fecit autem hoc contue qui habet contrariam opinionem} ac fi dilidet verz
tz breuitati Itudens, quoniam fic procededo probat & opinioni magis falfa ell contraria ,
quod afTumptu erat
maiorem & refpondet direclf q6ni 8c applicat ad pro- in maiore.Et cius probationi fubdit, quia {contrarium
pofitum limul.Probat ergo loco maioris coclufionem ed de numero eoru quz circa idem plurimu differat.
principaliter intentam q6nis,hanc.f.opiniones oppofi Nihil enim plus differt i vero opinione i) magis falfa cir
tzfm affirmationem & negationem eiufdf contrari* ca idi. Vltimo direde applicat ad qonf dicens. {Quod
& non illae quz funt oppofitz fm contrariorum affir- fi}pro quia harufalfaru.f.negationieiufde&alfirma-
mationem de eodem. E intendit ralem rationem. Opi- tionis contrari), altera cd contraria verz affirmationi,
Ra.adc8cl.
nio vert,& eius magis falfa , funt contraria opiniones, opinio vero c6t radi dtionis.i. negationis eiufde de eode
oppofitz fm affirmationem &
negatione funt vera et magis cd cotraria f m falfitatc.i. magis cd falfa, mande-
eius magis falfa , ergo opini ones oppofitz f affirma m Itu t d qm hic.f.opinio falfa negationis erit affirmatio!
Probi, mi. tionem & negatione funt contraria . Maior probatur vcrc,& ccotra. lUa vero opinio qup cd dicens qm malii
ex co g, quz plurimfi didant circa idem funt contraria, ed quod bonum cd,i.aliirmatio contrari) , no contra-
vera autem &
eius magis falfa plurimum didant circa ria, fed implicita ed ided fcd implicans infe verz con-
Proba, nii. idem, vt patet . Minor vero probatur ex eoipoppofi- trariam. f.bonum non ed bonii.Etcnim ncceflced ip-
tz fm negationem eiufdem de eodem cd per le talfa,re fum opi nanti affirmationi contrarii opinari, qm ide de
fpeiiufux affirmationis vcre.Opinio autem per fe falfa quo aifirmatcontrariu non cd bonu. Qportct liquidi
magis falfa ed quacunq; alia . Vnuquodq; enim quod fi quis opinatur tj> vita ed mala t}> opinetur g> vita no

cd per (e tale, magis tale ed quolibet quod ed per aliud fit bona.Hoc.n.neceffario ftquitur ad illud et n6 econ

tale.Vnde ad fuprapofitas opinionesin propofitione ucrfo.Et ideo affirmatio cotrarij implicita dicitur. Ne
quzdionis rediens vt ex illis exemplariter clarius intu- gatio aut eiufdi de eodi implicita no cd, & fic finit pri

tum odeJat i probatione minoris inchoat tali modo. maratio.Notandumed hic primo <p ida regula gene- Norandll.
Sint quatuor opiniones, duz vera.f.bonum ed bonu, ralis tradita hic ab Arid.decontrarictateopinionuiq, Cirraoprc
a.opinio de
bo.quz ve- bonum non ed malum, & duz falfz.l.bonun6ed bo- feilicet contrariz opiniones funt quz opponur.turFm contrari)

ra rone fui num, & bonum ed malum. Clarum ed autem g> prima affirmationem &
negationem eiufdem dceodi,&in
& quz alie vera ed ratione fui, fecunda autem ed vera f m accides fe & id aflumpiis ad cius probationem propoli tionibus
rius. fcrupulofa cd. Vnde multa hic inlurgunt dubia.
ided ratione altenus quia.f.non e (Te malum efieconiu Primu i.Dubiun

dium ipfi bono. Ideo enim ida ed vera, bonum n6 cd eliquia cum oppofitiofm affirmationem & negatio-
t
malum, quia bonum ed bonum, & non ccontra , ergo nem no condituat c6trarietati,fedc6tradiC)inniapud
prima quz ed f m fe vera.ed magis vera g fecuda, quia omnes philofophos, quo Arido, opiniones oppofitas
in vnoquoq,- genere quz f m fe ed vera, ell magis vera, Fm affirmationem & negationem ex hoccotrarias po
Quz falix. lllz autem duz fallz eodem modo cenfcndx lunt,g>.f. nari Augetur Sc dubitatio quia dixit tpea in quibus pri-r

magis falfa ed,quz f ro fe ed falfa.Vnde quia prima ca-
rum.l.bonum non ed bonum , quz tdnegatiuaperfe
non ratione alterius falfa, relata ad illi af firmatiua bo-
num ed bonum, & fecuda. fbonum cd malum quf ed
mo ed falfa, funt contraria,& tame fubdit ipfunt oppo
fitz ficut termini generationis quos codat cotradifto-
riz opponi. Necdubone caret quofitveraidquodfu-
pra diximus eximdtionefan&iTho.g, nullz duz opi
'

affirmatiua contrari) ad eandem relata ed falfa per acci
dens.i.rationc alterius, cnim.f.bonum ed malu,no
illa
immediate fallificatur ab illa vera, (.bonum ell bonu,
led mediante illa aha falla.f.bonum non cd bonu, iccir
(
niones opponantur contradi&orix, cu hic exprzfie di
citur aliquas opponi Fm affirmationem negatione. &
Dubium fecudo infurgit circa id quod aflumpfit, g> co aXlubiaa
traria cuiulq; verz cd per fe falfa . Hoc.n. non videtur

co magis falfa rcfpedu affirmationis verzed negatio
eiufdem quam affirmatio cotrarij, quod erat afTumptu
in minore . Vnde rediens ad luppofitas fvt difhim ed)
opiniones.infert primas duas veras opiniones, dicens.
Si ergo quod bonum cd, & bonum ed,& non ed ma-
lum, & hoc quidem.f.quod dicit prima opinioed veru
Fm fe .i .ratione fuijllud vcro.fiquod dicit fecunda opi-
vcrum.Nam contraria idius verxSocrat. ell atbus el{
ilta.Socra.non ed albus fm determinata , & tamen n6
ed per (e falfa. Sicut naq; fua oppofita affirmatio cd p
accidis vcra.iu ida ed pcraccidcns falla. Accidit eniia
idi cnuncutioni fallitas.Potcd enim mutari in veram,
quia cd in materia contingen ti. Dubibu ed tenio circa |. Dubia
id quod dixit magis vero conrradidionis ed cotraria.

m
nio ed veru f accidens , quia accidit.i.cuniun G ed 3 Ex hoc enim videt velle q> vtraq;.f.opinio negationis
Inquolibet
or.quz MI. ei.l.bono malum non ed , in
vnoquoq; autem ordine & contrari) fit contraria verz affirmationi Stcolequc
ver. vetfal. magis vera.ed illa quz f m
fe ed vera, etiam igitur falli ter vel vni duo ponit contraria, vel non loquitur de cd

m
magis cd quz f le falfa ed . SiquidS et vera huius ed trarietate proprie fumpta,cuius oppofitum lupra ode

naturz, vt declaratum ed,g>.f.magis vera cd , quz fm dimus.AdeuidentiamomtUum,quz primolocoaddu . .

feed vcra.Ergo illarum duarum opinionum falfaru in cuntur.fciendum g> opiniones feu conceptiones intellc
tdpiinHt
quxdionc propofitarum.f.bonum non cd bonum & flualcsjnlccuda operatione de quibus loquimur,pof- dubium. .

bonum ed malum,ea quz ed dicens, quoniam non ed funt tripliciter accipi.Vno modo fm id quod funt abfo Notandi
bonum quod bonumcd.i.negatiua.l.bonum noned modo fm ea quz reprefeman t abfolute.T er- Co ,cc
lute. Alio 1
l’
tJ'

m
bonum-.efl confidens falfa f fc.i.ratione fui continet tiofmea quxreprtlentat, vt funt in ipfisopimoninb’.
‘
in feipfa lalfitatc, illa vero reliqua 'falfa opinio, quz ed Primo membro omido,quia non cd przfentis fpecula cute.
dicens, qm malum ed.i.affirmatiua cotraria.f.bonu ed tioms.fcito 3, fi accipiamur. 1. modo fm teprefeniata,
xnalu, eius, quz ed.i.illius affirmationis dicentis, bonu & contradictionis, & priuationis,
fic inuenitur inter eas

ed bonu f m accidens, i.ratione alterius, falfa ed. Dein- & contrarietatis oppofitio.lda mentalis enuciatio,So-<
de fubdit ipfam minorem. Quare cric magis falfa de bo cra.ed videns fm id quod reprefentat , opponitur illi,
no, opinio negationis, qui cotrarij.Deindc ponit maio Socramon ed videns contradi clorif , priuatiuz aut il-
rem dicens 91 {femper magis falfus circa CngulaedUlj li.Socra.cil cacus, coturnix autem illi, Socra.cfl lufcus,
ut li- fi accipiantur
 -

f*4» '
I / I S ^ S E C V r{ D V S , 4 ,
iisccrpiinturfm reprefentata. Vt enim dicitur in poft eff (allsilimum.Alio modopdtdici opiniofiuc cuuncia - ,
prxdicamemis, Non lolum cxcitascft priuatio vifuj tio pt r fc vera aut lalla rtlpeOu fux ica,ndo -
oppolita. Per feve
fed etiam cxcu efle eft priuatio huius quod t II efle vi- raquidcmrelpeflu fux lalli, perfc lalla rt/pectu lue
Sfl dentem,* (iede aliis, ii
,

veto accipiantur opinio nes.j.

&
vcfx.El ruc nihdahudeff dicere, effple verareipeCtu
Opinio.vcl
modo.f.prout repta- lentata per eas lunt in ipiis,lic nuj- illius, nili rp ronc lui * non alterius vcnficatur tx Ijllira enim.eilep
laoppofitio inter casinuenitur nili c6trarictas,qm fiuc tc illius. Lt limilitcr cii dicitur elt ple lallarelpi/iuil- (c-vcvfhL
oppoliia contradictorii fiuc ptiuatiup liuc cotrariprc- Itus, intenditur y. ranonc lui &’ non alterius f jllificatur
prxle ntentur, vt funt in opinionibus, illius tantum op- cx illius vcritate.Vetbi gratia. Illius vetxSoncs currit,
poiitionis capaces funt quat inter duo entia tealia in- non clt per lcfaiia,Sortcs ledet, quia
, lalli: is cius ndim
oeniri poteft. Opiniones niq; rcalia entia funt . Regula- mediate Icquitur ex illa,led mediante iffa alia falla.Sor.
re enim cll tp quicquid couenit alicui (m effe quod ha- non currit qux eft per Ic illius falli quia ratione lui et
bet in aho Sm &
modum naturam illius in quo clt libi ,
n6 per aliquod mediu.ex illius veritate falfificaf, vt pa-
coucnit,&non fmquod exigere natura propria. Inter tet. Et limiliter iltius lallx.5ucra.cft
quadrupes non eft
entia autem rcalia cotrarictas iola iormalitcr repetitur. per Ic vera iffa Socra.cll bipes, quia no
CStrarietas per (cipfam ve-
Taceo nunede oppofitionc relatiua . Opiniones ergo ntas illius penitam falfificarur,fcd mediante
inter cnun. illa Sotr.
realis. hoc modo fumpix,(i oppofitx lunt contrarietatem la- no eft quadrupes qufcft perle verarcfpcau illius.Pro-
piunt ,fcd non ofs proprie contraria funt , fed illa qua pter lapiamenim lallitatciftms verificatur, vt de le pa
plurimum differunt circa idem veritate & (allita te. Has tct.Ethoclccudomodo vumur iftistcrn.inis tradens
Qiio utatur
Refponfio. autem probauit Ariftot.cfle opiniones affirmationis* regulam decontrarictatc opinionum &c enunciationu. ly per fc4ie.
arioblc aff.
negationis eiuldcm de eodem Illa igitur vere contra-
. lnucmiurfiquidtm iic vniuerltlitcr vera in omni mate vcl
fenrga.
ria funt.Kcliqua vero per reduAionem ad has contra- na.rtgula diefs, cp v.ra &
eius per Ic falfa,& falfa Si eius
ria dicuntur, Ex his patet quid ad obiefta dicendu Iit. per Ic vera, funt cotrarix.Vndcpatet
rclponfio ad obic
Fatemur enim q> affirmatio * negatio in leiplis coira- dtioncm,quia procedit accipiedo ly per Ic
AiScctUS. diftioncm collituunt In
opinionibus vero t xtllentes
. Ic falla primo modo. Ad vltimu
vera, per &
dubiu dicitur quia g. Ad Terti II.
contrarietatem intcrillascaulant propter exucmidi- opiniontsad fe muicem peninetes
inter dubium,
nulla alia eft
ilaniiam,quam ponunt inter entia rcalu, opinioncm.f. oppoliuo nili contrarictas,coa&us luit °FP • ,n ‘«
Arift.volds ter-
veram * opinionem hliain an a idem Statq, iffa duo . imius Ipccialibus vtidiceicip vna eft magis
contraria
fimul ea in quibus primo .11 (allacia.liut oppofita vt quaalicra mlinuans quidc q> vrraq;
contratictatis op-
termini generationis,* tamen lint contraria vtedofu- polmonc habtt rcfpcihu illius ver* . Determinat tamf
pradiCtadillinctiune. bunteuimuppofita cotradido- imediate q» tantum vnaearum.f.negationi
opinioed-
ria vt termini generationis fmrcpralcnrata, lunt aute uaria cll affirmationi vcia,- . Subdit enim
Mamftftu eft
contraria fm cj. habent in leiplis illa cotradicioria. Vn qm hJc contraria erit. Duo eigo dixit,& rj, vtraq; tam

Ad Tcrtifl de plurimum differunt. Liquet quoqj ex hoc nulla 1«negatio ciuidcm quam affirmatio
contranj,c6(raria.
eft dilfenlio inter dicta Arilt. r.J, ianCti.Tho.quia opi- turaitirmationi vtra-,ctip vnatantu catu,
ncgatic.f.
niones aliquas opponi f m affirmationem * negationi elt comrati.i.Et vtrunq; cll verum
. lllod qu idem, quia

J .veru ede confitemur, Ii ad reprxfcntata nos conucrti- vt dictum clt amba:

contrarictates oppolitionc coira
mus vt hic dicitur.Tu autem qui peripicatiorisae pro- altumanunem moliuntur, fed difforniitcr,quia opinio
ueflioris ingcm ompos, hui. habeto inter iplas
j
cs t negationis primo,*.' per lecontrariatur,
affirmationis
opiniones oppolitas , quidam tantum motus eft , co q> vuo cdiiaiq opinio Iccundarioetpcr accidens.i.per
Inter opin. de aftirmaioin affirmatu mutatiofir. Inter ip<as vero aliud, ralionc.l.ncgatiux opinionis, vt declaratum cll,
o^p.quidi fecundum rcprifcntata,linuliiudoquxdam licui etiam in naturalibusalbo cotrariantur
immotus.
generatio & nigrum
Error qui
nis* corruptionis inuenitur, dum inter affirmationem & iubiu,tcd illud primo huc rcduct u c , vt reducitur.!,

“'
i

do&c. & negationem mutatio clauditur. Vnde & fallacia ffue ad nigrum illud inducendo vtdicif.j ,1‘hy.
Secudu aut r ,
error quandoq; & motus & mutationis rationem habet diau limplicitcr verum cff,qm limplieitcTCdtraria
no co
diuerla rclpicicndo.qn.l.cx vera in per fefalfam velecd lunt mff extrema vmus latitudinis qu jmaxime diftam, bimplicicer
uerlo quis mutat opinionem.Quadoq; autem fob mu extrema aute vnius dillantix non funt nili duo.lit ideo couteaiia.
tationi imitatur, qriX abfq; prxopinata veritate iplam cum inter pcrtinCs adleinuiccm opinioncsvnum ex-
offendit quis opinionem.Qriq; vero motus vndiq; r6- tremum teneat affirmatio vera, reliquum vni tanru lal
nem pofsider,qn.f.ex vera affirmatione in (aliam circa ix dandum elt illi.l.qux maxime b vera diffar. Hanc
idem cuntrari) affirmationem tranlit.Quia tn prima vt autem ncgaiiuam opinionem clfe probatu meff. 1 Iic
quis fallatur radix oppofitio affirmationis & negatio- igitur vna tantum.cotraria ell illi limplicitcr
toijucdo.
nis, merito ea in quibus primo eft fallacia ficut genera- Cxtcre enim oppolitx ratione ilhus cdtranftur,vt de
MSecada tionis te rminus opponi dixit. Ad dubium fecundo lo- medus dictum cll. Non ergo vni plura conrrana po-
iubium. co adduffum dico <j> peccatur ibi Fm pquiuocationem luit,nec decontrarietatclarge locutus
tft vtobiicicn
,
Spi.cnun. illius termini per fefalfa feuper fc vera. Opinio enim Se dodicebaiur. Dcindecuni dicit.
icr Ic.uer. limilitcr tn unciario p6t dici dupliciter per fe vera ftu Tuiint ftmuimiciia rcfixihterCrfe lure oporteat, a * t.
'cl&I.X.
LeSio. io.
Falla.V no modo in ffipfa licut fu m
omnes vcr{ fm illos & bu patlorMuuriebiJit draHmbe,.c Aut.n. fiuf.c
r.

teome. y. modos perfeitatis qui enumeratur pi uno Pnlliriorum loujaitiionn oppofitio aot nolijuS
Jjjht obii/;
oporttt O ui
* limilitcr filix fm illolmct
modos vt homo non eft bos tuum iionjum eou trana ta.it Im
tft falfa q„t oppmi-
animal. Et hoc modo non accipitur in lue rtgtla deco 10/ rcu-Xa»! qm omnem hominem mu
efle putat, i! fatfo
trarietaic opinionum & enuflciationum opimo per (e lamufi opinatur. St irjl m bx c oo.trat tp fimi,& in catti is fi-
veraautfalla vtcfficacitcr obic6ioadduCia c6.1udit. nult mi t otiatu erunt bxqiufmit opinioni titraiifloru.
Si.n.ad contra rictate opinionu hoc exigert tur no pof- viwpliuiji etia in alus Janiliierje
oportet babercetbre an 1 1.
fent effeopioiones cotrartx in materia cdtingCti quod yidclHt bene cjjc di£iU »^4 hi etrtm vbi/j;
ea,tfna ejlcotradi -
Veri hcr.D.ui Tho. E 4 Sm,
 143 •»en.i' h E \ Td E H 1 at S 'I44
Bioatut nufq*am.Qjubui vero non efl contrarii, Je his qui non bono.f.no bonu non eft bonum , Se non bonu efl
dem efl falfa ea, qua efl vera oppofita, vt qui hominem non bonu vtrobiq;.n.faluator oppofitio contradidtionis.
.

putat hominem, falfus.Ergo fi ha contraria /5au &

alif qup
funt contradi Sumet.
(
Probat idcm.f.gi affirmationi contraria eft negatio
eiufdem & non affirmatio contrarij fecunda ratione
dicens. Si in aliis materiis oportet opiniones fe habere
fimilittr eodem modo,ita g> contrariam aliis
funt affirmatio et negatio eiufdem, et hoc.l.q uod dixi-
mus de boni & mali opinionibus.vidctur ede benedi-
6tum,<j.f.c6iraria affirmationi boni no efl affirmatio
mali/ed negatio boni . Et probat hanccdfequcntiam
fubdens. Aut.n.vbiqj.i.in omni materia ea,qua efl co«
traditionis altera pars ccnfenda efl contraria fua affir-
mationi, aut nufqui j.aut in nulla materia. Si.n.efl vna
ars generalis accipiendi contrariam opinionem, opor-
tet tp vbiq; & in omni materia vno & eodem modo ac
cipiatur contraria opinio . Et confequenter fi in aliqua
materia negatio tiufdem &c.affirmationi efl contraria
in oi materia negatio eiufde de code &c. cotraria erit af
firmationi. Deinde intendens conduderei pofitione
antecedentis affirmat ans exfua caufa dicens, tpillz
materia: quibus non incfl contrarium, vt fubftantia 8c
quantitas.quibusvt in praedicamentis dicitur nihil eft
Cidcfub-
contrarium.Dehisquidem efl per fe falfa ea, qua eft
opinioni vera oppofita cfitradi&oria, vtqui putat ho
eantia.
minem puta Socratem no ede hoiem, per Ic falius rcfpe
du putatis, Socr. ede hoiem. Deinde affirmando ipfum
ansformaliterdircfle concludit intentum i politione
antecedentis ad politionem confequentis dicens. Si er-
go hx.f.affirmatio,& negatio in materia carente con-
trario , funt contraria , St omnis alia contradi ftiones
contraria cenfendz lunt.
Et prima vtriulqicdbinatioms funt vera lecunda au-
tem falfa. Vndc propofitiones hanc maiorem quo ad
primas veras vtrtulq; combinationis ait.Similiter le ha-
bet opinio boni.quomam bonum efl, & non boni.qm
non eft bonum.Etlubditquoad fccuudas vtriufq; fal
materiis quoniam non eft bonum,
fas.Etluperhas opinio bont
& non boni quoniam eft bonum.Hxceft maior.Sedil
li vera opinioni de non bono.f.non bonum no eft bo-
num contraria non eft non bonum eft malum, nec bo-
num uon eft malum, qua funtde pradicato contrario,
bonum efl bonum, qua eft eius coatrads-
led illa non
dtoria.ergo & illi vera opinioni de bono.f.bonum efl
bonum contraria erit fua conrradtfloria.l. bonum non
eft bonum, & non affirmatio contranj.f.bonfi eft ma-
lum. Vnde lubdit minorem fupradidhm dicfs.illi ergo
vera opinioni non boni qua eft dicens quoniamXnon
bonum non eft bonum, qua eft contraria. N6 enim efl
contraria ea opinio, qua dicit affirma tiux prxdica-
ftbi
‘
tum contrarium. f.g> non bonum ell malum, quia ifla
dua aliquando erunt fimul verp. Nunquam autem ve-
ra opinio vera contraria eft. Quod autem ifla dua ali-
quando fimul ftnt vera , patet ex hoc quoddam non
bonum malum cft.lniuftitia enim quoddam nonbonu
eft, & malum . Quare contingeret cfitrarias efTe fimul
veras, quod eft impofsibile. At vero nec fupradi&z ve
ra opinioni cotraria eft illa opinio, qua eft dicens, pra
dicatu contrarium ntgatiuz.f.non bonumnon eft nia
Iu eadd ratione ,quia fimul &
ha erunt vera. Chimera,
.n.eft quoddam non bonum de qua veru eft fimul dice
re q> non eft bona, 4; q> n6 eft mala. Relinquitur ergo
minoris ij «opinioni vera, qua efldicens
tertia pars

ater. Traterh opiniones ha quarum altera quidem bonumfbo qm non bonum non efl bonum cotraria eft ea opinio,
num cfiCyiiltra vera non bonum afferit bonum non efle, fimi non boni, qua eft dicens eft bonum, qua eft contra-
Uter Jeji habent, tr infuper ha quarum altera bonum boni dnftoria illius. Dcindefubditconclufionemintcntam. f
non eflecitrea non bonum bonum afferil efle. Et igitur, qua Quare S: ei opinioni boni qua dicit bonum
,
eft bonu,
dicit non bonumbonumnon efle,quaquide esi, vtpatet ve- contraria eft ca boni opinio, qua dicit ij bonu non ctt
rtopimo,qua nam erit cotrarial tfon.naa,qua non bonum bonu. fua cotradidloria. ContradiSiones ergocon-
i

malum aflerit cffe.Hac erit na nunquam fimul cum illa vera, tratixinomni materia ccfendafuut. Deinde cudicrc.
nunquam aut fit vtvera vera contraria ftl.Etemmefl qutp aitquiperjpicuumeiimbil interefle , & affirmationem arc y.
pia non boni malum.Quarefit,vt ifla ftnt fimul vera.ifec 'tpfam ponarmu vniuerfalem.lfam vniuerfalu negatio co-
uem ea, qua non bonum dicit non efle malum . Efl enim & traria crttfaiic.Upiniom.n.qua omnino quod efl bonum, bo
ipfa vera. N am nomuinquam
erit &
ifla fimul. Reflat egi
- num tffc dic it, ea esi contrarca,qua nihil bonorum bonu affe
tur,ciqua dicit non bonum non efle bonum, contrariam eam Ea iunq; opimo qua bonum , bonum exiflhnatur ,fi
ritefle.

eflequa non bonum bonum aflerit efle. Hac enim efl falfa. vntuerfaltterbonum fumatur, eadem efl atq; concurrit cu ,

Quo fit, vt ea etiam qua bonum bonumnon efle dicit fuci ea qua qmequid efl bonum bonum aflerit effe \am autem .

contraria ,qua bonum bonum aflerit efle. nihil ab ea diff:rt,qua

omne quod efl bonum, bonum efle ai
ANTI. simplius [imihterfc habet boni quoniam bonum efl, & floriatur. S rmilis cSl&dcnon bono ratio,
non boni , quoniam non bonum e Si, &
ad lias , boni quoniam Mamfeflum efl autem quoniamwhil interesl nec fi vni- A ** T I.
non bonum efl,& non boni quoniam bonum efl. Illi ergo qua uerfaliter ponamus affirmalionem.Huicji.vmuerfalii nega-

efl non boru quoniam non bonum efl vera opinationi qua na tio erit c ontraria, ut opinioni qua opinatur quoniam or ime
, ,

eSi contraria i \ on enim ea,qua dicit quoniam malum efl. Si quod eft bonum bonumeflea,quaefl, quoniam mhd horum,
, mul enim aliquando erunt vera, nunquam autem vera vera qua bona funt, bonum cftlUjun emr, qua efl boniquoniam
efl contraria .efl etenim quiddam non bonum malum Qua- .
bonum eSIJi umuerfabter fit bonum eadem efl et qua opina
re contingit fimul efle veras^tt vero nec illa, quaesi quo- turid quod bonum efl, quoniam bonum efl, hoc autem mbd
niamnon malum , vera emm cjr bfc , Relinquitur ergo, ei differt ab eo,quodeSl quoniam omne quod efl bonum, boni
qua eSi non bonum quoniam non bonum, efl contraria ea,
,
efl. Similiter autem C-mnon bono.
qua eflaion bomajuonum bonum efl, falfa enim hac. Quare Declarat determinatam veritatem extddi ad cuiulq;
ip-etojunefi boruquonum bonum efl, ea, qua efl boni, quo- quantitatis opinioncs.Et quia deindefinitis,* particu-
niam non bonum efl. laribus ,St lingularibus, iam dictum eft eo g» idem eui-
,
Probat idem tertia ratione qua talis efl. Sic fe ha- denter apparet de his in 'haere iudicium. Indefinitam. ,ndcf-8< fi*

bent ifla dua opiniones de bono.Cbonum efl bonum Ot particulares nifi procifdem lupponant ficut fingu- ^$" oofk
*
tt bonum non cQ bonum, ficu tfe habent ifla dusd* lares, per modum affirmationis & negationis , non op-
ponuntur,

"C,
 145
ponuntur, quia fimul vere fun t. Ideo adeas.quz vni-
uerfidis quantitatis funt fe transfert, dicens, ma nilcllum
ede cp quoadpropofitamquzdioncm,(i
nihil intered
vniucrfali ter ponamus alfirmationes.Huic enimXvni-
uerfali affirmationi,contrariaetl vniuerlalis negatio, fle
non quj
vniuerfalis affirmatio de cdtrario.vt opinioni
opinatur.quoniam omne bonum cd bonum, cor raria
horum, quz bona funt.i.nullum bonum cd bo
elt, nihil
num.Et declarat hoc ex quid nominis vniuerfalis affir
matius dicens. Nam eius, quz cfl boni quoniam bonu
fi vniucrfalitcr bonum j. illius opinionis vniurrfa-
fit
lis, omne bonum cfl bonum eadem eO.ijequiualens
illa.qux opinatur,quicquid cfl bonum, id bonu, 8t cd-
fequenter negatio contraria ed illa, quam dixi, nihil
horum qup bona funt bonum cd.i.nullum bonum cll
I/ B e n. s t c y r s 14 6
& contradidoria,vel vniduo funt contraria, vel cStra-
rictate large vtitur Anf. cuius oppofnu lupra dedara-
uimus .Augetur & dubitatio quia in prxcedenti textu
dixit Ando.gi nihil Inttred , fi vniucrfalem negationi
facimus ita cotrariam vniucrfali affirmationi ficut lin-
gularem lingula n,& ita declinari non poted,quin.allir.
mationi vniuetlali dtia fmt negationes cotrariz <0 mo
do quo hic lqfluitur de contrarictate Arido. Ad huius
euidentiam notandum eQtp aliud cd loqui decontra-
rictate quz cd inter negationem alicuius vniuerlalis af-
firmatiuz in ordine ad affirmationem contrarij de eo-
dem &c.& aliud ed loqui deillamet vniucrfali negati-
ua in ordine ad negationem eiufdf affirmatiuz critra-
didoriam. Vcr.gratia. Sint quatuorenuciationes qua-
rti nunc meminimus.f. vniuerlalis affirmatiua cotradi-

bonum. Siunlitcr autem (e habet in non bono, quiaaf- doria, vniuerfalis negatiua, & vniuerfalis affirmatiocO-
, firmationi vniucrfali denon bono reddenda ch nega- trarijficdifpofitzin eadem linea reda. Omnishoed
tio vniuerfalis eiufdem ficut de bono diftum cll. iullus no omnis homo ell iullus, omnis homo non cd
Deinde cum dicit. iudus, omnis homo ed iniudus, & intuere cp licet pri-
aiay, Qua eum ita fintji in opinione m ita fefe liabet ,
qu c ad- mz omnes rcliquz aliquo modo contra rientur, magna
modum diximus, affirmationes autem, alq; negationei figna tamen differentia primx, Stcuiufq; carum c6-
cd inter
funt eorumajiiafunt inanima patet & affirmationi contra- trarictate . primz co-
Vltima enim.f.alfirmatio cotrari j
riam quidem negationem eam ejje , qua efl vmuerfahter de trariatur ratione vniuerlalis negationis quz ante ipfam
eodem, vt huic, omne bonum cfl bonum, aut omms homo cfl (ita ed,quia non per fe.fed ratione illius falfa cd,vt pro

bonus, hanc, nullum bonum cfl bonum , aut nullus homoefl bauit Arid.quia implicita ell. Tertia autem. i. vniuerlalis
bonus eontradiClona vero oppofltam hanc, no omne bonum negatio non per le fed ratione fecundz.f. negationis c6
efl bonum, aut non omnis homo cfl bonus. tradidoriz cotrariat primz eadem ratione, quia.l.non
ANT >• Quare fi in opinione ftcfe habet. Sunt autemha qua funt ed per fe falfa illius affirmatidis veritate ,
fed implicita.
in voce affirmationes & negationes nota eorum, qua funt in Continet.n. negationem coneradiftoriamXnon omnis
animaJiUnifeflum efl quoniam affirmationi contraria qui homo ed iullus, mediante qua lalli (icatur ab affirma-
dem negatio efl tirca idem vniuerfalis vt ei, qua efl quonia
,
tionis veritate, quia (impliciter & prior cd falfitas nega
omne bonum bonum efl, vel quoniam omnis homo bonus efl, tionis cdtradiAorizfatfitatc negationis vniuerlalis. To
ea, qua efl quoniam nullum, vel nullus.
Contradidonaaut, tu nanqj cdpolitius poderius ed partibus Ed ergo Totum po
& .

,
quoniam non omne, aut non omnis. inter has tres fallas ordo ita cj> affirmationi verp cotra- Pe-
lleuertitur ad rclpondendu qoni primo morp.termi diti otia negatio fimpliciter lola ed contraria , quia ed
•
} nata iam fecunda ex qua illa depedet. F-t circa hoc duo liinplioicr reipedtu illius per fefalla. Allirmauua aue
facit,quia primo relpoodetquzIlioni.Secudo declarat cdtrani.clt per accidens contraria quia cd per accidis
uoddam di dium in prxcedenti folutione, ibif.Mamfe vero negatio tanquam medio fapifs
falla .Vniuerlalis

Sum ellautcm quoniam. J-Circa primum duo facit.Pri vtnulq; extremi naturam, relata ad eolratij affirmatio-
no ditcftc refpondct quzltioni dicens.Quare m opi fi nem cll perfecdcraria, &pcr fe falfa, rc I ita aiitad nc-
nione fiefe habet contrarictas,vt didi u m cfl,& affirma g itionem rontradiSoriam cd per accidens lalla & co-
tiones & negationes quz funt in vocz notxlunt eoru, traria.SiCutrubrum ad nigrum cdalbum,& ad album
idefl affirmationum & negationum, que funt in aoima, ellnigrum, vt dicit urin.v. Phylleorum, Aliud igitur cll
manifedum cfl quoniam affitmationi,ide(l euunciatio loqui dc negatione vniucrfali in ordinead affirmationi
ni affirmatiuz contraria erit negatio circa idcm.i.cnu- contrarij, & aliud in ordine ad ncgationcmcdtradidto-
ciatio negatiua euildem de eadem &c. & non cnuncia- nam . Si t mm primo modo loquimur fic negatio vm- I.cc r.c. 18.
In quo e6C tioaffirmatiua contrarij. Etficpatctrefponfioadpri- ucrlalis per fecbntraria,& per ic (alfa cll. Si autem lecu
*® roam quzdionem .qua quzrebatur, an cnuncia tioni do modo non ell per fe lalla nec ederaria affirmationi.
* *' affirmatiuz contraria fit fua negatiua, an affirmatiua Quia ergo agitur ab Arill.nuncquadiointcr al/irma-
contrarij . Rcfponfum eft enim cp negatiua efl contra- tionem contrarij, negationem, quz carum contraria
lia.Secundo diuidit negationem cotrariam affirmatio- fitalfirmaiioni vcrx.Si non agitur quzdio ipfarum ne-
ni tded negationem vniucrfalem & contradidoriam gationum inter fe quz.f.earuin cdtraria fit illa affirma-
diccns{vniucr(alis fcilicet negatio affirmationi contra- tioni, vt pater in toto procedit quzdionis, ideo Arido,
riaed}. vtcxemplariter dicatur eicnunciationi vniuer- indrdinidcdixi((pvtraq;ncgatiotdcontrana affirma- «
lali affirmatiuz quz cd omne bonum edbonum,vcl tioni verx , &
non affirmatio contrarij . Intendens per \
omnis homo ed bonus , cotraria cd vniuerfalis negati- hoc declarare diuctfitatem quz cd inter affirmationi
ua ea fcilicet nullum bonum cd bonum , vel nullus ho- contrarij & negationem in hoc 9 verx affirmatio co-

VtchnsE. moed bonus, lingula fmgulis refcrendo.ContradiSo- trariantur,&non intedens dicere cp vttaq; negatio cll
li| autem negatio conuaria illi vniucrfali affi rma tioni, fimpliciter contraria. Hoc cnimin dubitatione non cd
ed.aut non omnis homo ed bonus, aut non omnebo. quzlitum.fed illud litum . Et (imiliter dixit sp mhil m-
num ed, bonum, lingulis lingula (imiliter referendo, iit icr cd (i quis ponat negationem vniuerfalcin, mhiLn.

fit pofuic vtrunq; dtuilion is membrum, &drclarauir. interedquo ad hoccp affirmatio contrarij odendatur
Dubium. Sed ed hic dubitatio no dilsimulanda^i.n.alfirmatio- no contraria affirmationi verz quod inquirimus . Plu-

. ni vniuerlalr contraria edduplex negatio, vniuerfalis.f. rimumautlintcreflct, fincgationcsiplasinteriedilcu ••

tero
 p

147 T OSTIGO WM irnco^m . 14 *

tere vellemus, qui earum eflet affirmatione contraria. Nihifcnim aliud ars effe videtur, quam certa ordinatio
Vni vnira Sic ergo patet <J>
fubtilifsime Arifl. locutus de vera co- rationis qua per determinata mcdiaad debitum lin£
tum cotra. trarietateenunciationum vnam vni contrariam pofuit a3us humani pemeniunt. Ratio autem non folum di- Ratio quy
in omni matt ria & quantitate dum (impliciter contra- rigere poteft inferiorum partium adus led ctii actus P'* 1,
,

rias contradidiones afferuit. Deinde cum dicit. fui dircdiua eft.Hocenim eft ,ppriuminicllcdiux par-
Alt cr. . Tatetetiam fierinonp^fe,quo vera fit contraria vera, tis, vt in Ic ipfa refedatur .Nam intclledus in ttlhgit fe- Logi.ncctI
autopiniovsut oratio vUa,Hfm contraria funt circa oppofi ipfum,& fimiliter ratio de fuo adu ratiocinari pot . Si-
ta,vtidcm verp opmetur^stq, emmciet.Fieri enim non potefi cut igitur ex hoc q> rd de adu manus ratiocinatur adin
vt eidem contraria ftmul infunt. uenta eft ars xdificatoria.vel fabrilis, per quas ho faci-
ANTI. Tilamfesium cft autem, quoniam & veram vera non co- liter & ordinate huius adus exercere pdt, eadem tone
tingit effe contrariam ,
nec opmionem,nec contiadidionem. ars quidam ncccfiaria cft, qui fit diredius iplius adue
Contraria cmm funt, que arca cppofua funt . Circa eadem rationis, per quam.l.hd impio actu rationis ordinate,
autem contingit verum dicere eundem, fmul autinon con- & faciliter, &iinc errore procedat. Ethiccft arslogj- CurrSnalii
tingit eidem ineffe contraria. ca.i.ronalis fcientia.Qui nen folum tonatis cft ex hoc
Refundi quoddam dictum vt probet illud dicens. <i eft fm rationem, quod cft omnibus artibus comunc,
{Manifcftum cft autem } ex dicendis q> {non contin- led ctii ex huc q, cft circa ipfum adurationis licut cir-
git veram veri contrariam ede, nec in opinione meta- ca propriam materiam.Ei ideo videtur t (Te ai s artium Logi, did
!
li, nec in contradidione }>. vocali enuciarione. Et cau quia in adu rationis nos dirigit,] quo omnes artes pro
fam fubdit, quia contraria funt, qui circa idem oppofi 'ccdunt.Oportct igit Logici partes accipere fm ditier-
tafunr,& cofequcntcr enunciationcsK opinionis ve- fitatemaduum rationis. Sunt autcrationis tres aftus • *

ri circa diueria contrarii ifTc non poflunt.Circa idem quoru primi duo funt rationis f m eft intclledus qui
autem contingit fimul omnes veras cnunciationes & dam.Vna.n.adiointclIcduseft intelligentiaindiuili- Rationis.
opiniones verificari , licut & fignilicara vel reprelenta bilium, (iue incompicxorum,fm quSconcipitqtiidtft
Verum vc. earum fimul illi infunr, aliter vere tunc non funt. Et co rcs.Ethic operatio a quibufdl dicitur informarioilf-
non contra fequenter omnes veri cnunciationes & opiniones cir- tcllcdusdiuc imaginatio per intcllcdu. Ut ad hac ope-
ca idem contrarii non funr,quia contraria non contin rationem rationisordinatur dodrina, qua tradit Arift.
git eidem limuline(Te,nullum ergo verum liue fit cir- in lib.Pridicamcntorfi . Secunda vero operatio imcl-
ca idem, fiuc fitcirca aliud, eft alteri vero contrarium. lectuscftcompofitioveldiuifio intclledus, inquacft - -

iam veru vel falfum. Et huic rationis adui delet ur do-

Commentariorum Diui Tb. fuper libros yiriHo.
dri na, qua tradit Arift.in hb.Pcti hcrmenias. Tertius
Teii Hcrmenias,finis.
vero adus rationes eft f m id quod eft proprium ratio-
'ms.ldilcurrercab vno in aliud, vt per id quod cft notu

ARISTOT ELIS, diueniat iiukignitionem ignoti. Et huic adui deferui-

unt reliqui
libri Logic*. Attendend(ieftafir,g>adus i.Fbbyfici

STAGIRITE. ronis luntfinulesquantum ad ajiquid adibus naturi c zl - -

vndi&arsimiraturnaturaminquantupottft.Inadi-
P,ERI PATETICORVM PRINCIPIS busauinaturpinuenitur triplex diuctfitas.In quibuldi
f

POSTERIORVM ANALYTICORVM cmm natura dc nccclsitatc agit,ita q> no poicit ddicc-

Liber primvs. re.ln quibuldi vero natura vt frequentius opi ramr , li-
cet quandoq; pofsit deficere b Raptio adu . Vnde in his
nccdle eft ede duplicem adum,vnum qui (It vt in plu-
Cura S.Th. aquin.Prxclaris. commentariis. ribus, (icurcumcxfcmincgcncraturanimal pcrfcdfi.
aliti quando natura deficit ab co quod cft (ibi cfuiniis
Licito. I.
licut cd tx (emine genentur aliquod monfttum Rapter
corruptionem alicuius principi). Et hic etia tria inucni
De Logice ncccfsitare, librorum diuifione St ordine. St
huius libri (ubieflo agit. Hinc omnem
cognitionem untur in adibus ronis. Eft.n.aliquis ronis prnceflus ne-
ex aliqua prxcxificml notitia fieri oportet locer. ccffitatc inducens, in quo non eft polaibitc dic veritatis
dcfedu,& perhuius ronis procclfum fcicntif certitudo
Omnis doBrina, omnisq ; di/ciplma intcttcBiua, ex ante- acquiritur Eft aut alius rationis procefius, in quo vc
A*cr. .

c edenti cognitione fieri folet. Id (t omnes quo fiunt paflo con pluribus verum concluditur, nec tamen neccfsitatc ha-

fi derabimus, manifestum profedo fiet.
7il n i s doBrina,& omnis difciplma
intellcBiua ex praexifientc fit cogni
tione.Manifeftumefi autem hoc ffe-
culantibus in omnes.
Sicut dicit philofophus in primo
Mcta.hominum genus arte& ra-
viuit, in quo videtur phi-
tionibus
lofophus tangere quoddam ho -
minis proprium in quo 1 citeris animalibus differt.
Alia enim animalia quodam naturali inftinftuad luos
bens. Tertius vero rationis procdTus cft in quo ratio J
vero deficit propter alicuius ptincipij defedu qd* in ra-
tiocinando erat obferuandum. Pars aut logici quxpri Log.primai
mo drfcruit , pars Iudicatiua dicitur eo q> iudicium eft pars iudica
cu cenitudinclcientii. Et quia iudicium cettu de dfc- dua.
dibus haberi non poteft,ni(i refoluendo in prima prin-
cipia, ideo pars hic Analytica vocatur. i. refolutoria.
Certitudoautiudicijquop relolutioncm habetureft,
vel ex ipfa forma (yllogifmi tantum, & ad hoc ordina?
lib.Prjorum analyticorii qui cft de fyloglifmo limpli-
citer, vel etiam cu hoc ex materia quia fumutur ,ppo-
,

adus aguntur, homo autem rationis iudicio in fuisope fitiones per le,& ncccfTarii, &adhoc ordinatur liber
Cur diuer- ribus dirigitur . Et inde eft Q, ad adus humanos facUi- Pofterioru analyticorum , qui eft de fyllogifmo demfl Scetind»
l(ar> tet Stordmatcpcrficiendosjdiuerfiartes deferuiunt ftratiuo. Sccudo aut ronis proce dui dderuit alia pars parsinucn.
Logici
 «49 LIBER V A.I MV S 150
Logic*, qu* dicitur Inuftiua. Nam Inucntio nfi fem- ter autero.}Circa primum duo facit.Primo inducit vni
per eft cum certitudine. Vnde de his qu* inuenta funt uerfalempropofitionem propofitum continftem.f.q»
iudiciu requiritur,
ad hoc ip certitudo habeatur. Sicut acceptio cognitionis in nobis fit ex aliqna pra exifteti
rebus naturalibus, in his qu; v t in pluribus agunt
tii t in cognitione.Et ideo dicit.-fOmnisdodrina & omnis di
icendus gradus quidam attenditur (quia quanto virtus natur* Iciplina } non autem omnis cognitio, quia non omnis
ocrtlus eft fortior, tanto rarius deficit i luo ifiedu) ita & in tr- cognitio ex priori cognitione dependet . Effet enim in
idua. ceflu ronis.qui n6 clf cu omnimoda certitudine, gra- infinitum ire. Omnis aut difciplinz acceptio ex przexi
^ US ' nu cniiur,fm q, magisct minus ad pcrfeSa ftente cognitione fit.Nomen autem Dodrinx fit Difci
rrocdC" Do ^ r v
j,,
certitudinem acceditur. Per hmoi.n.proccflum qnque plinz ad cognitionis, acquifitioncm pertinet. Namdo- Diiciplina.
quidem et (i no fiat fcicntia.fit tamen fidcs.vel opinio, iftnna eft a dio eius, qui aliquid cognofcere fjcit.IJifci-
vel probabilitas, propter probabilitatem propofitionu ab alio . Nec accipi-
plina aut, eft receptio cognitionis
ex q uibus procedit ,quia ratio totaliter declinat in vnS tur hic Dodrina, fit Difciplina fecundum <p (e habent
.. . , partficontradidionis,licctcu formidine alterius, fit ad ad acquifitioncm fcienti* tantum, fed ad acquifitionf
alc.ftcun
hoc ordinaturTopica liue Dialectica . Nifyllogifmus cognitioniscuiufcunque.Quod patet, quia manilellat
ut grad. dialedicus ex probabilibus eft, de quo agitur Arift.in hanc propofitionem etiam in di!putatiuis,& rhetoricis
cthe. lib.Topicorum.Quandoq; vero no fit complete fides, dilputationibus, per quas non acquiritur Icientia.Pro-
vel opinio, (cd fufpitio quxda.quia non totaliter dedi- pter quod etiam non dicit ex przexiftcnti fcicntia,|vcl
na<ur ac* vnam P arte ns contradidi ionis, licet magis de- intellcdu,l'ed vniucfalucr cognitione. Addit autem in-
'erti’ era
ucticaT
clinetur in hanc q in alia.F.t ad hoc ordinatu r. Rheto- tellediua, ad exdudedum acceptionem cognniotionis
rica. Qnq;
vero fola exiftimatio declinat in aliqua par- fenfitiux.vcl imaginatiuc.Na giccdere ex vno in aliud,
tem contradidionis ,pptcr aliquam reprefentationem, rationis eft folum. Secundo cum dicit.
ad modu quo fit homini abhoroinatro alicuius cibi fi Hiathcmatica nanq; fetentia illo compilantur modo, & AR r. r.
reprefentetur ei fub fimilitudinc alicuius abhominabi- quaq; exterorum artium.
oaioffic.
ljj.ttadhocordinaf Poetica.Nam poeta: eft inducere Trlathematica enim fetenturum per lime modum fiunt, a m t i.
ad aliquod virtuofum, per aliqua prxcedemc reprefen Cr aliarum vnaquaq ; artium.
utionem. Omnia autem h*c ad Rationalem philolo- Manifcftat propofitionem przmiftam per indu -
phiam pertinent.! nduccre enim ex vno in aliud, ratio- dionem. Et primo in demdftrafiuis in quibus acquiri-
rnlopro niseft. Tertio autem proceflui rationis deleniit para tur Icientia.fn his autem principaliores lunt Mathcma
logic*,qu* dicitur.Sophiftica, de qua agit Ariftotc.in
rdefcr.Su tic* fcienti;, propter certilsimummodum demonftra-
lib.Elcnchorum . Aliis igitur partibus Logic* prtter- tiohis. Conlequcnter autem lunt St ali* artes, quia in
mifsis , ad przfens attendendum eft circa partem iudi- omnibus eft aliquis modus demonllrationis, aliter non
catiuamprout traditur in lib. Pofleriorum analyiico- clTcntlcientiz. Secundo cum dicit.

rum,qui diuiditur induas partes. In ptima oftcnditne- Sanechca quoque rationes, citmper ratiocinationes, aut s«CT.
* ccfsitatem demonftratiui fyllogifmi, dcquaeftifte li- 'mdtStoncm, proceditur, idem feruari modus 1udetur.
ber.In.a.parte de ipfo lyllogilmo determinat, ibi-{ fcire In vtrifqucnanquc per antea nota doSrina nimirum fit,
ec.»; aGtopinatur.J-Necefsitas auiem cuiufllibet rei ordina- quippe cum m altera
tanquami copnofcentibut propofi-
I. demon. tx a dfinem,exfuofine(umitur, finis aut demonflratiui tionesaccipianturjn altera per fingidaria iam notum ipfum
fyllogilmicll Icienti* acquifido, Vndefifcientia non ostenditur vntucrfale.

,c '

t 1
poffet acquiri perlyllogilmum vel argumftu, nulla ef- Similiter autem &
circa orationes, qua per fyUogifmot, ah TI.
nccc k ,,is dcmoftratiui lyllogifmi. Poluit aut Plato
* ct dr qua per indulhonm. ytrxijuc.rt.per prius nota jaciunt
afccundd
U
" no caufatur n nobis ex ly llogifmo , led ex im
fcifitia i doSrtnam, ha quidc accipientes unquam a notis , IU vero 1
Utfc «J>
prefsione formarum idcalium in animas nollras.exqui dcmoflratcs vmuerfale per id quod mani fe [tii efl fingulart.
buseda effluere dicebatformas naturales in rebus na- Manifcftat idem in orationibus dilputatiuis, liue dia
turalibus, quas ponebat efle participationes quafda for ledicis.quz vtuntur lyllogifmo fit indudione in quo-
maru a materia feparatarii . Ex quo fequebatur q> age- rum vtroq; proceditur ex aliquo przcognito.Nam in
da naturalia non caufabant formas in rebus inf eriorib’, fyllogifmo accipitur cognitio alicuius vniucrlalis con-
led folum materiam praeparabant ad parlicipandu for- clufi,ab aliis vniuerfalibus notis. In indudione autem
t2Jd facit, mas feparatas.Et fimiliter ponebat per ftudiu,et «xcr concluditur vniuerfale ex lingularibus , qu* funt ma-

£ [ ’urn non caulabatur in nobis fcientia.fed tantum re

' nifcfta. Tertio cum dicit.
unda Pia"
mouebantur impedimeta, & reducitur homo quafi in Simili profeSomodo, & oratoria rationesfuadent. *dut a*• r.

memoria coru,qu*naturaliterfcitcxiraprefsione for- enim cxcpits, quod est mduilio , aut enlktmcmatibui, quod
irifl. cStra maru feparataru . Sententia aOt Ariftote. eft contraria quidc efl ratiocinatio ,facultas ipfafolel oratoria fuadere.
id Icntit. quantum ad vtrunque.Ponitenim q> forme naturales Simili autem &
rhetorica perfuadent . ut enim per A N T I.

reducunturin adum a formis, qu* funtin materia.f. exempla , qua efl mduilio, autper enthtmema, quod vera \
1 formis naturalium agenfiu.Et fimiliter ponit fit Icien eHJyllogifmus. '•

da fit in nobis adu.per aliqua fcientiam in nobis prx- Manifcftat idl in rhetoricis , io quibus perfualio fit
exiftcntcm.Et hoc eft fieri in nobis fcientiam per fyllo per enthimema, aut exemplum non per fyUogifmum,
gifmum,aut argumentum quodcunq;.Namexvno in aut indudionemcopletam, propter mcertitudme ma-
adiud argumentando procedimus. terixcircaqua verfatur.f.circaadus lingulares homi-
Doflendcndum igitur necefsitatf demonftra- num inquibusvniuerfalespropofitioncsnon poflunt
przmitdt Ariftote. <p cognitio
tiui fyllogiftni vere aliumi . Et ideo loco fyllogifmi in quo ncccfle eft
,

in nobis acquiritur ex aliqua cognitione prz- cfle aliqua vmucrfalc,vtif aliquo enthimemate, in quo

exiftend. Duo igitur facit.Primo oftendit propofitum. non necefTe eft efle aliquam vniuerfale.Et fimiliter lo-
Lee.*. Secando docet modum prscognidonis. ibi {Duplici- co indu&ionis,in quacududitur vniuerfale, vtitur ali-
quo
 15 1 POSTE JUOH.KM Lr7IC0\yTil «J*
quo exemplo in quo proceditur i lingulari , no ad vni- accidentis eft ineffefubiefio.quod quidfin demfiftra-
uerfale,lcd ad lingulare Vndc patet i}> licut cmhime-
. tione concluditur. Non ergo de pafsionc przcognofci
ma cft quidam fyllogilmus detruncatus.ita exemplum turquia eft ,fed lotum quid cft . Subiefiuni autem Mcdifl de-
mon.
eft quidam induflio imperleSa.Si ergo in fyllogilmo diffinitionem habet, & cius ede 1 pafsionc no depen-
& indu itione proceditur ex aliquo prxeognito, opor- det , fed fuum elle^priu przintclligitur ipfi effe pafsio-
tet idem intclligi in enthimetnate & exemplo. ,
nisin eo. Et ideo de fubic&o oportet pracognofcere
LECTIO I I. & quid eft,8t quia eft prxlertim ex diffinitione lu-
,
cfi

Eorum.ec quibus Ipla integratur demonffratfo dupli- bietSi & pafsionis fumatur medium demonft rationis.
,

cem efle prxeognitionem docet , quomodo item St Propter hoc ergo dicit Philofophus , q, dupliciter ne-
quo ordine ante ipfani conclufioncm praecognita cefiarium eft pracognofcere, quia duo lunt qui przco
line o (tendit.
gnolcuntur de his,quorum przcognirionem habemus
Dupliciter autem oportet prpeognofcere.Qusdam erum
lolicet quia eft, & quid cft . Et alia funt de quibus ne-
ejje,quadamquid ditlufigmficent, quadam vlroq; modo
ceffeeft primo cognofcere quia funt ficut principia de
antea percipiamut oportet. V
eluti de quouit quidem affir-
qbus poftea exemplificar, ponens in exemplo primum
mat ionem,aut negationem dici verum ejje, triangulum au- omnium principiorum fcdicet quod de vnoquoqueeft
tem hoc fignificare . V mutem vero vlroq; modo et quid ji-
affirmatio vel nego vera. Alia vero funt de quib’ opor-
gnificet,ei etiam efle. Ifan enim vmtquodq; illorum jimtli
tet przintelligerc quid eft quod dr, i.quid fignificatur
modo nobii esi manifcflum.
per nomen.l.de pafsionibus.Et non dicit quid eft (im-

D ypkciterautemnecclfariumeftprs.cogmfccrc.Aha
nana; quia funt prius opinari neceffe alia vero quid
esi quod dicitur 'mtclligere oportet
vtraque . Vt quonum omne quidem, aut affirmare, aut ne-
,
,

quadamautem
pliciter, fcd quid eft quod dicitur, quia antequllciatur
de aliquo an Iit, non poteft fciri, proprie de eo quid eft.
Non entium. n. non lunt diffinitioncs.Vnde qb,an eft,
pnccdit qonem quid cft. Sed non poteft oftendi de ali
q.an*e pr*-
cc.q quid {

gare verum cil, quia ejl triangulum autem, quonum hoc

quo an fit.nifi prius intelligamr quid fignificaf per no-
quidem fignificat ,fed vmtatem vtraque, qiud ftgni-& men. Propter quod etiam Philolophus in. 4. Meta, in
ficat , & quia ejl . Tfonemm fimihtcr horum vnumquod- dilputatione contra negantes principia docet incipere Lfc.7.
Tcx.c6jy?
que mamfejlum nobis esi.
a fignificatione noium.Exemplificat autem de triangu Vml ac cid.
Triangulus.
lo,de quo oportet prilcire qm nomen eius hoc fignifi- cc fubicftz
cat.quod.f.infua diffini tionceontinctur.Cuaute acci- altcriu*.
dentia quoda ordine ad fubicda referantur, non ell in
conuemens id quod eft accidens in refpe&u ad aliquid i
«flet etiam lubiefifi rcfpcfiu alrerius.Sicut fuperficie*
cft accidens relpcfiu fubftantiz corporalis, quz tamen
fuperficies eft primum fubieSum coloris . Id aut{ qd*
cft fubieSu,ita <j nullus eft accidis, fubftantia eft. Vn -
OD quam oftedit Philolophus iy omnis dilciplina deiniliisfcicntiis quorum fubieSumeft aliquafubftl
Viiclino*
lumen* i. P ex pr xexiftenti fit cognitione, mic oftedit quid
modus przcognitionis. Et circa hoc duo
no determinat modii przcognitionis
Iit

facit.Pri
quantu ad illa q
tia, id quod eft (ubiefium nullo modo poteft el pasfio,
ficut cft in philofophia prima,
cft
& in fciftia naturali, quz
de fubiedo mobili Jn his autem fcientiis quatiunt
f

,
oportet cognolcerc.vt habeatur cdclufionis cognitio, aliquibus accid{tibus, nihil prohibet id quod accipitur In probeJ
cuius icie uia quxritur.Secundo determinat modu prp vt fubicitum, rcfpcfiu alicuius pafsionis, accipi etiam phyli.
cognitionis iphus codufionis, cuius fcientia per demo- vtpafsio rclpcfiu anterioris Hoc tamen non in infini
.

Lee.;. ilrationc qupnf,ibi-{ Antequam fit induccre.J-In prateo tum proccditEft.n.deuenire ad aliquod primu infeie
gnitione autem duo includuntur.f.cognitio,& cogni- tia illa , quod ita accipitur vt fubieSfi , quod nullo m6
tionisordo.Primo ergo determinat modii pcognitio- vt pafsio.ficut patet in Mathematicis fcientiis, quz funt
nis qnantuad ipfam cognitionem. Secundo quantum de quantitate continua vel difercta. Supponuntur.n.in
Coclu.fde- ad cognitionis ordinf.ibi-JEft autem cognofcere.fCir Ilis fcientiis ea, quz lunt prima in genere quantitatis,
t ia «icmo
Ura. quzri.
ca primum fciendum eft<j id cuius fcientia per demd- ficut vnitas Sc linea , 8t (upcrficies , & aliz huiufmodi.
ftrationf quzritur.cft conclufio aliqua in qua propria Quibus ftippofiris per demonftrationem quxruntur
palsio de aliquo fubiefio p redicatur, quz quidccoclu- quidam alia, ficut triangulus zquilaterus, quadratum
C 5 rlu.prat- fioinfertur ex aliquibus principiis. Etqa cognitio fim- in geometriis, & alia huiufmodi.
cognokun. plicium przcedit cognitione c6pofitoru,nece(Tee(lqr
antequam habeatur cognitio conclufionis,cognofcaf
aliquo modo fubiectu Sc pafsio.Et fimihtcr oportet q>
cognolcatur principium,» quo conclufio infertur.cii
/ ex cognitione principi j conclufio innotefeat . Horum
aOttriii.l.principij.lubicSit&palsionis.cft duplex mo-
dus pr.ecognitiom s.l.quia eft, quid eft. Oftffum aut eft
Tee.c.ta. in.y.Meta.q, complexa non dilfiniuntur.Hois enim al- Quz quidem demonftrationes quali operatiuz dnr,
n St.14
bi non eft aliqua diftinitio , &
muhominus cnunciatio- vt cft ili ud,fuper redam lineam datam, triangulu zqui-
le.aj.CX.4.
Tcx.co. nis alicuius. Vndecu principium fit cnunciatio quadi laterum coftitucre.Quo adinuento rurlus de eo aliqup
17
lc.«.«. 4. nonpot przcognofci deipfo quidcft,'fed lolumquia pafsiones probantur, ficut ep eius angulifunt zquales
verum eft.De pafsionc autf poteft quid! fciri quid eft, aut aliquid hmfii.Patct ergo 3. triangulus in primo m6
uia vt in code libro oftenditur, accidentia quodamo- demMl rationis fe habet vt pafsiopn iecudo ft habet vt
30 dilfi nirioni habent. Pafsionis aut effe Se cuiuslibet fubieflu. Vndc Philofophus bic cxcmpfificat de trian-
gulo,
 .

ij3 1 1 b i n. r ii iar s •54

gu!o,vt pafsic crt.non vt cfl fubiefium, cum dicit de
triaguloopottet przfcire qm hoc fignificat,} Dicit etia
q» quadam Ipnt, de quibus oportet prilcirc vtruq;.f.
quid eft, St quia
Etexmcplificat de vnitatcq prin-
eft.
cipium laomm genere qualitatis . Et lun.aliquo mo Iit
accidis reipe ctu lubllantiz, thin fcientiis mathemati-
cis.qurlunt de quantitate nonpoteft accipi vt pallio,
led vt fubicctum im.cu in hoc genere no habeat prius.
Rationem huiufmodi diucrlitatis oilendit Quia non
•) niscognitio.Maiorergopropofitiopncogm liif cort
Mlicr
clufioni,non lolutn natura, led tpr.Ruriusautcmliin c „. curfom.
minori ,ppo(itione inducatur , fiue aflumatur aliquod
contentum fub vniucrfali propolitione,quz eft maior,
dequomanifcftu non fft.ij fub hoc vti contineantur, Coduffocii
nondum habetur conclufionis cognitio, quia nondum 1,11 ro "
erat certa veritas minoris propofitionis. Sialitinmi-
C-
nori jppofitionealTumaf terminus, de quo manifeflum mul «r .po-
. q> continetur lub vniucrfali in maiori propofitione, te cogno.in
lit

. eft firoilis modus nianileilationi» prxdirioruro.l.prin- patet veritas minoris propofitionis, quia id qd accipi nuno*

c 6c pal'
' c, P'i> pafsionis, St fubierii.Non.n.eft eadem ratio co- turfub vniuerfah, habet eius cognitione, & lic (latim
gnitionis in iplis.Nam principia cognofcutur per adu habet conclufionis cognmo. Vt u (Sc dcmbftraret ali-
componentis & diuidentis . Subierium autem & paf- quis. Ois trianguli s habet tres angulos iquales duob*
fio per afiu apprehendentis quod quid cft.Quod qui- rcflispffa cognits, nondu habetur conclufionis cogni-
dem non (imiliter competit lubie&o &
pafsioni , cum tio, fedcfi poftea accipif, hic figura in lemicirculo de-
fubieriu diffiniatur ablolute, quia in diffinitione eius fcripta cll triangulus, ftatim frit g> habet tres angulos
no ponitur aliquid,quod Iit extra clTcntiam ipfius. Pal- iquales duob* refiis . Si alit noelfct roanifcftu q>hzc
lio autem diffinitur cum dependentia ad iubic£lum,qd figurz in femirirculo deferipta clfct triagulus , nondu
in eius diffinitione ponitur , Vndeex quo non eodem ftatim idu&a alTumptione frircf cdclufiOa led oponet
modo cognofcuntur , non eft mirum li eorum diuer- vlterius aliquod mediu quzrere , per quod dcmoftra-
. faprzcognitiofit. Deinde cum dicit retur hanc figuram ellet triangulum. Lxemplificans aut
4 KGf. F,r autem vt cognofeamusquadam prius cognofeentes. Philofophus de his , quz cognofcunt ante c6du(ion£
Quornndam etiamJimut accifit tu cognitioni, veluti qua- priustemporc,diritq> aliquis per demonffrationf c6-
cunq, funt fub vniucrfali quorum habetur cognitio tfam
, . clulionis cognitioni accipiens hanc propoli tioniprz
oeni triangulum tres angulos duobus rtdu a quales habere fciuitetiamfm tempus. l.q>ois triangulus habet tres 1

antea fciuimus , at id , quod ejl mfcnucircuto trianguli effc angulus duob’ redis iquales. Sed inducis hic alfum-
fmut inducentes agnousmut. Hoc enim pado nonullas dijii ptioni.f.q, hoc qd eft inlcmicirculo iit trijgulos, fup-
•
' miis rerum tr non per medii extremum cognofumus, qua- ple tpclimulcognouit conclufionem, quia hoc indu-
cunq; tamfmgulares funtr& de nullo f radicantur fubicdo, flu habet notitiam vniuerfalis, (ubquo cotincf,vt non
UTI. Eft autem cogmfcerc alia quidem prius cognofcentcm, oporteat vlterius medium quirere . Et ideo lubdit q>
iat inot. quorundam autem ftmul accipere notitiam, ut quatunq, eo jquorundi eft hoc modo difciplina f,i.eorum accipi-
omen. 4. ungunt effc fub vmuerfahbus quorum habent cognitionem. tur cognitio p fc
,
& n6 oportet ea cognolcere p aliqd
Quod enim onmis tri angulus habet tres angulos duobus re- aliud medium qd Iit vlrimum in relolutione, qua me-
,
dis aquales prefciuit , quod vero hoc, quod esi infemictr- diata ad imediata reducunt, vel poteft legi lic . Quod
ie I Inoe,
«*k > triangulus fit, ftmul
inducens eognouit Qjiorundam .
{ vltimum ( j.extrcmum, quod accipitur lub vniuerfaH
enim hoc modo difctpbna eft, &
non per medium ultimum medio, non cognolcatur ede lub ilio vniuerfali,pcrali
• comfcitur , vt quacunque iam fmgularum contingunt quod aliud medium.Et qui funt ifta, qui habet cogui
ejjif intonde fubicdo aliquo. tionf lui vniuerfalis, manifeftat lubdes,q> hmoi funt lio
Triangulus m lemicirculo. gularia, qui non dicuntur de aliquo fubiecto, cu inter
luiguliria&;fpcricm nullum medium pofsitinueniri.

Lt ctio It i.

Conclufioncm demonOrationis ante ipfam demollratlo-

nem aliquo modo ell pricognitain , alio vero modo
non, ex dubitationis Platonici, folntione manifeftat.
lintea vero, quam fit indudio vel ratiocinatiofada , A * t T.
paritm fortaffe dicendum cfljcirc ,partim ne/cire . Quod
enim non fciuil fi fit (impliciter , id quoquomodofeit. Duo-
riori du-
bus redis iquales habere patet hoc pado quidemfetre, quia
" dims, quequidem prfcugnmu suipvi
vmucrfahter fat fnupheiter vero nefeire.
t llKro 4 f m tps , Se f m naturam .
°*n‘-rcr
; '
. Et hic duplex
ordoin prarcognitionc c6fiderlduseft.Aliquid.n.prz-
cognofcitur prius, ficut prius notum tepore.
contingit
dicit cf alia cognofcere aliqui
Et de his
cognofcent*
dicunt.
A "hifequamfit inducere ,aut accipere fytlogifmm,
quodammodo fortaffe dicendum eflfcnre , moaule
alio no

darnrno femt
Quod enim nefciuitft efl fmfUcilerJnc quo-
Et quod duos, redoshahetboc nefcimt ftm-
.
AHT I#

«'
ea prius tempore, qui illa quibus przcognofct
plicitcrjcd mamfeflum eft quidfic quidem fcit, fimphciter
Quidam vero cognofcuntur limul tpe.fed lunt pnus
natura . Bde hia dicit q> quonindi pcognitoru
fimul autem nem [cit. \
notitiam, & illorum, quibus prteo- Poftquam offendit Pbilolophui quomodo oportet CometM-
tue eft accipere
pncoguolcere quidam alia, antequam de conclufio -
gnofeuntur Qu* i6t lunt ifta manifeftat lubdens, q>
ne cognitio fumatur, nunc vult oftendere quomodo
.

hmoi lunt quicfiq; continent fub aliquibus vniuerla-

quibus notum ipfam couclulionem contingit pricognolcere, ante-
Bbus, quorum habft cognitionem. i.de
eft ea fub talibus vniuerlalibus cotineri.Et
hoc vkaiuj quam cognitio fumatur de e» per (yllogifmum ,vel in-
uife- duftionem. Et circa bocduofacit-Primonanquede-
manifeftat per exfphim.Cum.n.ad condofionetn
& mi terminat veritatem , diefs quod antequam inducatur
rtndamdutpropofitiones requirantur.Cmaior cognitionem
inductio , vel lyUogifmw ad fadendum
nor, fcita propofstione maiaryioodG habet cbclubo; ac
 < .

• 15 f ViJ & I

dc aliqui conclufionc.ifla conclufio quodammodo fci-
tur, & quodammodo non (impliciter enim nelcitur,
fm nml™
**** f°l um fecundum quid Sicut debeat probari
. fi
ifh conclufio, triangulus habet tres angulos aquales
duabus rediis.antequani dctnonfirarcf, ille, qui per de-
roonftrationem accipit Icientiam uus,nefciuit fimplici
. ter, led Icit fecundum quid. Vndequamodo
limplicitcrautemno, Cuius qui Jem ratio eil.quia G-
cutiam oftenfum cftoportet principia cbdufioni prx-
cognofcere. Principia autem le habent ad cdclufioncs
Tei.j t. in demanfiratiuis,licutcaufxa3iuz in naturalibus ad
Lec-Sr fuos plfecSus. Vnde in.t.Phyfic. propones fyllogilmi
mondraref, vel quocunq; m6 addifccrctur, nullo mo-
do erat cognita. Potcrar.n.ci obiici fecudum Plaronis
dubitationem hoc modo.Siquis interrogaretur abali-
quo imperito , Nunqd tufeis cp omnis duaiitas par cllf
& dicente eo.i,cocedente fe Icirc, aderret quanda dua-
litatem, qua illxinterrogatos nonopinarctur efle, po*
przfciuit, ta illam dualitate qux cfi.j.pars fenarii .coduderctur
91 feiret tertiam partem fenarij ,e(Te numerum parem,
quod erat ei incognitum , fed per dembflrationem in-
du&am addilcit. Et fic videtur fequi <3. vel no hoc ad-
quod prius Iciuit. Vi igitur hanc
dilcat, vel addidicerit
dubitatione euitarent folucbant dicentes, tp illr inter-

ponuntur io genere caular efficietis. Elfecius aut ante- rogatus, qui rcfpondct fe fcire <p omnis duaiitas fit nu-
quam producatur iu actu , prxcxilbt quidem in caulis merus par non dixit fe cognolccrc oem dualitatf lim-
aSiuis virtute, non aut aftu, quod cfi limpliciter tlle. pliciter, fed illam, quam Iciuit efle dualitate.Vnde cu
Tn.vlrim. £ t |]fr an tequa ex principiis demonfiratiuis deducatur illa duaiitas, c{l illata fuerit
q ab eo penitus incognita,
Concj j fio , in ipfis principiis quid£ prxeognitis prico- fiueignota, nullo modo fciuit<j>hrc duaiitas eflet nu-
gnofeitur conclufio virtute, non tamen attu. Sic enim merus par. Er fic fequitur quod apud cognofcemem
in eis pr.tcxifiir. Et fic patet tp no prxcognofcitur fim principia nullo modo conclufio fit prxeognita, neque
plicitcr,led fecundum quidefi. Secundo ibi. limpliciter, neq; fecundum quid. Tertio ibi.
a x c T. Qjtod nifi na fitjuruct ea profedo, qua esi in ftlenno- Et tamen fciunt quidem ul cuius habent demondratio- A X c T.
ne dubitatio. Aut enim ntbil qnifqua difeetaiut ei quafeit. nem, &
acceperunt. Acceperunt autem non omniteius,
anti. Si vero non, 7/Jcnnonis ambiguitas contingit. Anieni m quodfciunt efle triangulum , aut numerum , fed fmplicU
nihil difcenl,au! quanoncrunt. ter de omni numero , atque triangulo , demonslrationcm,
Plib.Pla. Excludit ex veritate determinata quandam dubita- TfluUaenim btuufctmodi propofiuofumitur ,quem tu fei
tionem, quam Plato ponit in libro Mennonis,(icintitu numerum , aut quam fcis redarum Irnearum figuram ,feu
lato cx numine lui difcipult. Eli sute dubitatio talix.In— ubfolmc de quolibet
ducit tn m quendam omnino imperitum artisGeome £ t etiam fciunt cuius veru demondrotionem habent,
ANI1,
interrogitum ordinate de principiis per fe notis,
trica; <6r cuius acceperunt -Acceperunt antem non de omni, cuius
cx quibus geometrica conclufio concluditur, incipien vtiq; fciunt quod triangulus, aut numerus fit Jed fimpliciter
do ex principiis per fe notis, ad que omnia illa ignarus de omni numero, & triangulo . Hpq; enim vna propofttio ~
geometrix id quod verum efl refp6dir,& fiededuce- accipitur buinfmodi, quod quem tu nodi numerum, aut qui
do qones vique ad conclufionem per lingula verum nefli redam Uncam fed de omni.
rcfpondit.Ex hocigit uc vult habere, q> SciUi, qui vide- Linea rt(fa.
tur imperiti aliquarum artiu, antequam de eisinfirua-
tur earum notitiam habft. Et fic fcquitur vel homo Improbat hic folutio nem hoc modo. Illud fcitur,
q prius nouit. Circa hoc
nihil addifeat, vel addiicat ea, de quo dcmbfiratio habetur, vel de quo denouo acri- *

ergo quatuorfacit. Primoenim proponit jj prxdiffa pitur demon Oratio. Et hoc dicitur propter addifccnte
dubitatio vitari mo porefi , nili liippolita prxdetermi- ui incipit fcire. Addilcentes aute non accipiunt dem6

natj vcritatc.l.qj conclufio quam quis addifeit per dc-
monllrationem,vcl inductionem, nota erat no limpli-
citer , ffd fecundum q> efl virtute in luis principiis
quibus aliquis ignarus fcientix interrogatus veritatem
refponderc potcfl. Secundum vero Platonis fenten-
Srationem de omni dualitate dequa fciunt , fed deot
fimpliciter, & fimiliter deomni numero , aut de omni
, de triangulo. Non ergo verum cft q> fciat deomni nume
ro,quem Icit effe numcrii, aut de omni dualitate, qui
dualitatcm.fed de omni fimpliciter . Quod aut
feit efle

C5. preeo. tiam conclufio erat przcognita limpliciter . Vnde nfi non fciat de omni numero, 'qu£ fdt e (Te numcrii m , fed
fecftdu PJa. addifecbatur de nouo,(ed potius per deduSionem ali- deomni fimpliciter, probat, ibi {Ncqi.n.vna propofi-
quam rationis, in memoriam reducebatur. Sicut etiam tio &c. (• Conclufio cu prxmifsis cducnit in terminis.
(le formis naturalibus Anaxagoras ponit <3, ante gene Namlubierium Bt prfdicatu condufionis luntmaior
rationem preexiftebant in materia limpliciter . Arido, & minor extremitas in prxmifsis. Sed in primilsis no
vero ponit Qi prxexiftunt in potentia, & non fimpKci- accipitur aliqua propofitio de numero , aut de reda li-
te •. Secundo cum dicir. nea, cum hac additione,qua tu nofli.fcd fimpliciter de

A X c r. "Honenim in dicendum ef? , rt quidam foluere enitun- omni.Ncq; eigo conclufio demon Orationis efl cfi ad-
tur. Scis ne omne duolitatem effeparemi Annuenti vero ditione predida, fed fimpliciter deomni. Quarto ibi.
interrogati), offerunt ei duolitatem quandam, quamquidem Stdnihil(vt arbitier)obflat,vt id fciat, quod difcil,fed **<•'
non putabat effe, quare nee parem effe . Soluunt igitur non ft hoc pa(lo,velutca rationea/uo difeit,eodem modo.
/ omnem fe [cire ducentes effeparem duolitatem, fed eam, SeintbU( vt opinor)prohibet , quonti efl quod addifeit, A N I ••
qu tm fciunt effe duolitatem. fic fcire , ed autem fic ignorare . Inconuemens erum non ed
puri. 7^on enim fic ut quidam a rgumentantur, foluere, dicedn fifcil quodimodo quod addifeit, fedfi bocmodo, rtinqui-
tH,i[uT,qu,d femifk omne duolitatem', quoitia par ed^aut tumaddifcit,&fcit.
ntntiDicente autc fic, attulerunt quandam duahtatcm.qud Ponit veram folutionem dubitationis prxdifix Fm
non opinatui efl effe . Soluunt emmdieeles , non cognofcert prxdcterminatam veritatem dicens, 131 illud quod quis
oem duahtatem pare effe ,fed qua fciunt quod dualius ftU addifeit, nihil prohibet primo quodammodo fcire , 8c

Introiu.li Odendit fallam quorOdi obuiationcad dubitatio- quodamodo ignorare. N6.n.eft inconucnifs, fi aliquis
cuntlu Fla, nem Platonis, qui.f,dicebant tpconclnfi* antequa de: quodimodo przfciat jd,quod addilcit, fed cdetincon-
ucniens,
 .

*57 LIBER T KIMrs ,5 g

ueniens.fi hoc nodo prxcognofcerer, f m g> addifeir. Arationem per finem eius, qui eft ipfum fcire, ibi {Dici-
Addifcere. Addifcere enim proprie eft (dencii in aliquo generari. mus autem fcire.}- Tertio ex vtraq; di(finitionec6clu
Quod autem generatur, ante generationi non fuitom dit diffinitionem dem onftra tionis,qux fum irur per cd
nino ens.fed quod amodo ens , &; quodjnjodo no ens. parationem materis demonflrationis,ibi{Siigitur eft Sdtt fimpli*
Ens quidl in potentia, no ens veroa&u.Ee hoc eft ge- pofuimus. } Circa primumquinque facit. Pri- citer & tccu
fcire vt
Genenti.
nerari, reduci de potentia inaSum. Vndenecid quod mo enim determinat cuiufmodi fcire fit,quod diffini- dum quid
quisaddifeit, erat omnino prius notfi, vt Plato pofuit, re intendit Circa quod fciendum eft q> aliquid dicimur
nec omnino ignotum, vt fecundum folutionem fupra fcire aliquid fecundu quid, quando Icimus illud in alie,
improbatam poncbatur.Sed erat notum potentia, fine in quo eft, vel ficut parsin toto. Sicut fcientes domu,
virtute in principiis prxeognitis vniuerfalibus , ignotu dicimur fcire parieti. Velficutaccidentinfubieflo, fi-
autem a&u fm propria m cognitionem. Et hoc e(f ad- cut fcientes Corifcum, diceremur fcire venientem. Vel Lecporce.
difccrc reduci de cognitione potentiali/cu virtuali.apt ficut effeSus in caufa, ficut difium eft fupra tp conclu-
vniuerfali.in cognitionem propriam a&ualetn. & fionem percipimus in principiis.Velquocunque fimi- Aridiffi. (ci-
Lictio In t. li modo. Et hoc cft fcire per accidens,quia fciro aliquo re limplid -
per fe, dicimur fcire id quod acciditei quocunqucmo-
Ix diffinitione leire Implicito, duplicem denvortrationis de" do. I ntldit igif Philofophus diffinire fcire (impliciter,
ionem ponit, hinc demonftntioncm omnem cx vena»
fini:
non autem fcire fecundum accidens.Hic enim modus
primu acneccdmii conflare oftendit.
Iciendi eft fophifticus.Vtunitir enim fophiftx tali mo-
Scire autem vndquamq; rem /impliciter ,fed non rtfo- do arguendi.Cognolco Corilcum.Corifcus eft veniis,
UCT. phifla per accidensatrbiramur. ergo cognolco v enientem. Secundo cum dicit.
Cire autem opinamur rnumquodq;fimplicitcr,fed non
ANTI, S fophifiico modo, quod eflfec undum accidens.
&
Cum taufam,ol quam res efi aliius caufam e[fe, fieri arc
non poffc, rt res aliter /efi habeat , cogmfcere arbitramur.
r.

ide 1 inoc.
Poltquam oftendit Philofophus nccefsitarem fyBo Cum caufam arbitramur cognofcere , propter quam
C6men.f. ANTI.
gifmi dcmonftratiui, hic iam incipit de ipfo ly llogif-
mo demonftratiuo determinare . Et diuiditur in duas
res &
e&,& quoniam illius caufa efi, non efi contingere
boc aliter fe habere.
partes. In prima determinat de lyllogifmo demonftra- Ponit diffinitionem ipfius fcire (impliciter. Circa
tiuo. In fecunda de medio, ex quo lyllogifmus demon quod confidcrldum eft 9, leire aliquid eft perfe&e co
Icdiai. ftratiuus procedit. Et hoc in fccuudo libro , ibi { Qux- gnofccreipfum.huc autem eft perfe&e apprehendere
ftiones funt (quales numero. [-Primo diuiditur in duas. ipfius veritatem. Eadem enim funt principia efle, rei 8c T.c.4. lec»
In prima determinat de lyllogifmo demonftratiuo ab- veritatis ipfius, vt patet ex. 1. Meta. Oportet ergo fcien ic.cxp.pti
folute . In fecunda comparando demonftratione vni- tem fi eft perfeffe cognofccns g» cognofcat ca ufam rei
uerfalemaddemonftrationcm particularem, ibi^Cum lcitx.Et propter hoc dicit { cum caufam arbitramur.}
Xe&'o.j 7 autem demoftratio fit
- alia quidem vniucrfalis.} Prima Si autem cognofeeret caufam tantum^iondum cogno Scire no fim

in duas diuiditur. In prima determinat de fylldgifmo fceret efte&um ina&u, quodnon eft fcire (impliciter,
plicitcr.

demonftratiuo. In fecunda oftendit g> non fit in dcm6 fed virtute tantum, quod cft fcire fecundu quid,& qua-
Arationibus in infinitum procedere,ibi-{Eft aute om- liper accidls.Et ideo oportet fcientem (impii citer, co-
nis fyllogifmus per tres terminos. [ Prima diuiditur in gnofeere etiam applicationem caufx ad efte&um Et .

duas.In prima determinat defyllogifmo demonftrati- propter hoc dicit { Et quoniam illius caufa cft
.} Quia
uo per quem acquiramus fcicntiam.In fecunda oftldit vero feientia cft etiam certa cognitio rei, quod autl c 6
quomodo etiam in nobis per fyllogilmum acquiritur tingit aliter fe habere non poteft aliquis per certitudi-
Leftio.s r- ignorantia, ibi { Ignorantia autem fecundum negatio-
nem cognofcere , ideo vltcrius oportet q> id quod fcif
nem. } Circa primumrria facit, primo determinat de non polsit aliter fe habere. Quia igitur Icietia cft pcrle
lyllogifmo demonftratiuo oftendendo quid (It .Secun- &a cognitio, ideo dicit { Cum caufam arbitramur co-
do determinat de materia fyllogifmi dcmoftratiui ofte gnofccre. } Quia vero eft a&ual is cognitio, per quam E pilo, toti*
dendo qux & qualia fint.ex quibus eft.ibi {Quoniam fornus (impliciter, addit. {Et qu oniam illius cft caufa.} expo.
Lee. 9;
autem impofsibile cft .[Tertio determinat de forma ip Quia vero eft certa cognitio , fubdit.{ Et non cft con-
fius,oftendcndo in qua figura prxeipue fiaubi { Figu- tingere aliter fe habere.} Tertio ibi.
ratum autem magis faciens fcire.}Qrca primum tria fa
citprimo oftendit de demonftratiuo fyllogifmo.quid
"Patet igitur ipfum fcire tale quod effe. "Nam
&
hi qui
nefciunl.cr hi qui fciuntjtafefc habere putant, quorum ip-
efi. Secundo notificat quadam, qux in diffinitione fyl
fiferentes, & itafcfc etiam habent.
logifmidcm6ftratiui ponuntur, ibi{Eftafit principium TdamfeSlum igitur efi quod buiufmadi aliquid fcire fdt. ANTI.
demonftrationis . [Tertio excludit quofdam errores,
&
Etnanque nonfaentes, fcientes, hi quidem opinantur ip
rftf*
eCtio.7.
. qui ex prxmifsis circa demonfl rationem oriri poliunt,
ibi{Quibufdam quidem igitur.}- Circa primum fcien-
ftficfe habere, fucmes autem & eam habent.
/finitione Manifellat politam diffinitionem propter hoc,q>
i

Hiaq ftnt dum cft q» in omnibns ,qux funt propter fini, diffini- tam fcicntet.quam non fcientes, cftimantcstamlfefri \
ptctfinf. tio quxeft per caufam finalem ,eft rado diffinitionis, re.hocmodoaccipiunt fcire ficuediaum eft.Nonfcil
qux eft per caufam materialem , & medium probans tesenim quieftimant fc fcire opinaturficlehaberein
ipfam.^roptcr hoc enim oportet vt domus fiat ex lapi cognofccndo, licut di&um cffiSciftes autem verx fic
dibus &
lignis quia cft operimentum protegens nos I
,
,
fc hablt.Eft autem hx refla manif effatio diffinitionis.
Tex.co.xt.
lec.if.
frigore & xftu.Sic igif de demonftratione dat hicduas Diffinitio enim cft ratio, qui fignificat nomen, vt dici- Significatio
diffinitiones ,
quarum vna fumitur i fine demoftratio - tur in^.Meta,fignificatio autem nominis accipienda nominis.
nis,quod cft fcire.Et cx hac concluditur altara, qux (u- cftab eo , quod intendunt coiter loquentes per id no. Cap-f.
mitur a materia demonftrationcs . Vnde circa boc tria men fignificare.Vnde&in.i.Topi.dicif,q, nominibus
facit Trimo diffinit ipfum fcire-Secundo diffinit deu>6 vttndum aft.vt plurcs vtuntur. Si quis euam re&c co-
fidetet
 y.

159 i- 0STER.10 AVU ITT I C0 *VM fifo

fideret per hinc notificjtionem magis oflcnditur quid carent medio demortrite, primi' aut in ordine ad alias nes deme
nome, quam direSas aliquid ligni ficctur.No
fignificet propolitiones, qux per eas probanfiEt iteru ex notio- i«w. S r
enim notificat (cientia , de qua proprie portet diffinitio nbus, St priorihus.St caufis conchifionis. Secundo ibi. S"*.
A * c T'
afsigna ri, cfi fit (pes alicuius generis fed notificat ipfum
Pixfeou le. fctre.Vnde Sc i pt icipio dixit-jSdrc aut opinamur &c. }
Sic emm erunt & ipfa principia propria esus ,
qrtod
demonstratur.
& non dixit.Scire cfi aliquid tale, Quartoibi. A*T
Quare cuius fimpbciler cjl fciemia, id vt aliterfefilsa-
Sk.n.erut & principia propria eius, qnod demoflratur.
*'

arct. Exculat le ab additione alterius particolx,qux vide-

bcal fieri omnino nonpolefl. batur apponenda, qi.r.demonllratio ex propnis princi-
antx. Quare cuius fimpbciler efl fciemia , boc impoflibile efl piis procedcret.Sed ipfc dicit , hoc intclligitur per ea,
vide i anos alllerfe habere. quxdiSafunt. Nam quia ptopofitiones demofiratio- , pj, M
Concludit corollarium quoddam ex diffinitione, nis funt caufxcondufionis, neccfle efl ij fint propria ; i. lecto,
, de quo {impliciter cfl Iciemia oportet . Oportet enim clfecaufas ^iportionatas
fcilicet cj, illud peincipiaeius texxvlri.
efle neceffarium. Quinto ibi. clfcdibus. Tertio ibi.
ARC Y. j, igitur ei altui fac di fit modus,pofleriui explicabimus. T^am ratiocinatio quidem fmehts erit, demonllratio ve * Rcr.
ANTI. Siquidc igitur et alius cfl fciedi modus, pojlerius dicetur. ronon erit. Scientiam enim non faciet.
Kclpondct taciti quxflioni.virum.l.lit aliquis alius Syllogifmus quidem erit &ftne bis, demonllratio autem ASTU
modus (ciendi IprxdiSo. Quod promittit fcdicluru non erit, blpn enim factet fcientiam.
in fequetibus.Efl enim (cire per eSeflum.vt infra pate- Manifcflat prxmirticonfequentix necefsitarem,di-
le&o.ij.
bit.Dicim ur ctia aliquo modo (cire ipfa principia inde- cens,q> licet lyllogifmus non requirat prxmiflascon-
mortrabilia , quorum non cfl accipere caufam. Sed fi- •'
ditiones in propolitionibus.ex quibus procedir.rcqui- 1

prius Sc perfeftus feiendi modus cfl qui prxdrfius cfl. rit tamen eas demonllratio . Aliter enim non face&t
a » c y. Addimus e tusm,per demnflrationan etiam fare. fcientiam Deinde cum dicit
Anti, Diurnus aut ,quu fcire per dcmbjlratione efl mlelbgere. Pera igitur efle oportet, quia fieri nequit,vt id, quod non arct.
Diffinit iyllogifmum demoltrationu per operatio- esi, fetatur, veluti diametrum conmenfurabilem efle.
nemadlinem fuum,qui eft Icire.Circa quod tria facit. Verum quidem igitur oportet efle, quonam non eflfcire *»U
Primo ponit fcire cfl finis fyUogifmi dcmonflratiui, quod non en,vt quid diametros fit fymetros.
fiue effefius cius, cum (cire nihil aliud ede videatur, qua colla.
intclligere veritatem alicuiuscondufionis per demon
flrationem. Secundoibi.
a rc. y. Demonflrationem autem dico ratiocinationem eam, qwo
fcientiam efficit.
anti. Demonttraiioncm autem dico fyllogifmum apoditkon
idefi facientem fcire.
tidei Jnot. Diffinit Iyllogifmum demonllratiuum per huiuf-
modi fiocm , dicens,
9> demonllratio cfl fyllogifmts
fcicntialis.idcil faciens fcire. Tertio exponit hoc, quod
dixerat fcientialem, ibi.
ar c t. Eam vero fcientiam efficeredico, qua farnus, eam tp -
fam habendo.
anis. Sed fcientialem fyllogifmum dico, fecudum quem inbau
bendo ipfum femus.
Dicens q, (cienti alis fyllogifinus dicitur , fecundum
quem Icimus, inquantumiplum habemus, ne forte ali-
quis fyilogifmum fcientialem intclligeret quo aliqua Manifcflat pofitam diffinitionem, manifeflans et ii
icientia v teretur. Deinde cum dicit. qdimediatedixerat.f.q, nifiprarmiflx conditiones de-
arct. Si igitur ipfum fcire tale efi, quale pofuimus , necefje eSi monfl rationi adertent Icientia facere no portet Primo .

& demonflratiuam fcientiamex verisjy primis, medioque ergo olt cudit quod femp procedit ex veris , ad hoc q,
meantibus, & IX &
notioribus prioribus 'spfaconclufione, Icientia faciat, quia quod noefl,non contingit fcire.fi-

caufisq ; eiufdcm cjfe. cut diametrum efle fymetrum.i.comenfurabilf lateri

ANTI. Si igitur efl fcire vt pofuimus, necefle efl ir demonflra- quadrati. Dicunturenim quiritares incbmenfunbiles,
tiuam fcientiam ex veris efle, & primisr& immediatis, cr quarum non potefl accipi aliqua menfura comunis,&
notioribus,
& prioribus, & eaufisconclufioms. hmoi quantitates funt, quarum n<5 efl proportio adin-
uicem ficut numeri ad numerum quod quidf contin
furjbile».
Concludit ex p rxdi&is diffinitionem fyllogifmi dc- ,

molltaui ex materia (umptam. Et circa hoc duo facir. git dediametro quadrari & eius latere, vt patet ex. i 6.
/ primo concludit.Secun do manifcflat, ibi { Verum qui- Euclidis.Quod autem no cfl verum, non ell.Ni efle,Sc
dem igitur oportet fcire.fCirca primum iria facit, pri- erteVerumconucrtuntur. Oponet ergo , id J fcitur *;Met»«
q
mo proponit confequcntiam,qua dcmonfl rationis ma effeverum.Et fic conclufioncm demonflrationis,que
t£cxtpn'
’
tcrialis diffinitio conduditurex primifsis, dicens, q>fi facit fcire , oportet efle veram, Sc per cofequfs eius
fi-
fcirehoc fignificat, quod diximus, cauiam rei cogno- politiones. Non enim contingit verum fciri ex falfis,&
^
’
fcere &c. necerte cfl demonllratiua fcientia.i.quae fi concludi polsit ex eis, vt infra oflendet. Seciidoibi.
expoti'
per dcmonllrationem acquiritur, procedat cx propo- Exprimis autem,et tndemonSrabihbui efe.quia no fciet a r
q t’,
fitionibus veris , primis , Se immcdiatis.i.qux non per sion habens demonflrationem ipforu Scire enim nonper ac-
.

aliquod medium demonflrantur,fedper feipfas funt cidens es, quorum esi demoti ratio^ubil aliud cflfanctfudm

Prapofuiv ; mamfcfte Qux quidem iroediatx dicunturinquantii

.
demonsiratumem babero,
Ex
 . - • .

T«f
'
'
L I E 1 R T K I My s Usi
Ex primis autem indesnonflrabdibui esi ,quia non fckt opponunturvniuer(alibus,fiueoppofitione prioris* s '-T
nonbabls denusnflrationem ipforum. Scire enim rilhabc- polierioris fiue oppofitione propinqui remoti . Vi- &
.1 n demonft rationem ,
quorumdemonRratu esi ,nonfecun- detur autem contrarium huius haberi in.i. Phyfic.vbi In pnn. «e.
dumacctdens. dicitur tj> vniuerfalia (unt priora quoadnos,*pofle- co. j.Solut.
Oltcndit q> demoftratiu (it ex primis , & i mediatis, rioratecundum naturam. Sed dicendum eft <j, hic lo-
fiue indemoaftrabilibus. Non enim co tingit alique ha quitur de ordine lingularis advniuerlale (impliciter,
bere fcientiam, mfi habeat demonftrationi eorti, quo- quorum ordinem oportet accipere fec&dum ord nem
,n ; a rum potcftclfc demonfiratio,* hocdicoper(e,*n6 cognitionis fenfniux,* imclleftiu* in nobis.Cognitio
'*
per accidcus.Et hoc ideo dicit, qa pofsibilc effet fcire ali autem fenlitiui eft in nobis prior i nttHefiiua.quiaimd 1 •

quam cooclulionem non habens demonftrationcprz- leSualis cognitio * fenfu procedit in nobis. Vnde*
miffarum, etiam fi cfTcnt demonftrabilia.quia feiret ei fingulare eft prius* notius quo ad nos,q vniucrlale.
per alia principia, & hoc eflet fecundum accidfs. Detur In. I.a0t Phyfi. non ponitur ordo vniuerfalis ad fingu-
ergo q> aliquis demonftrator (vilogizetex demonftra lire fimpliciter.fed magis vniuerfalis ad minus vniucrfa
bilibus, Huc mediatis, aut ergo habet illorum demfiftra le,vtputa animatis’ ad hominem,* fic oportet quo
tionem.au t non habet.fi non habet ergo non (cit prx- ad nos vniuerfali us fit prius,* magis notu. In omni.n.!
LeOio. i j. miflas,& ita nec conclufioni propter przmillas.Siau generatione", quod eft in pote nria.eft prius tempore *
rfqoeaijd habet, cum in demonftra ttonibus non fitprocede pofteriusnatufa . Quod autem eftcomplelum inactu -

re in infinitum,vt infra oftendet, tandem erit deuenire eft prius natura,* pofterius tcmporc.Cognitio autem
»d aliqua imedia» & indemdftrabilia. Et fic demdftra generis eft quafi poretiafisin comparatione ad cogni-
Dcmn. quo
tionem fpecici, in qua a&ufciunf omnia eflcntialta rei. “
'

tx - --S-i lio oportet 9>

procedet e* immediatis, vel ftatim.vcl
Cap. i. per aliqua media. Vndc in primo libro Topicorum & Vnde* in generationefcicmixnoftrxpriuscftccgno ;i *

dicitur,^ demonfiratio eft e* propriis, & veris, aut his, keremagiscdsnuneqtninuscoiTimunc.Itcminhbro Dubium
quz per ea fidem fumpferunt. Tertio ibi. Phyfic.dtcitur 5> innata eft nobis via ex nobis notiori-' primo tcx.
ater. Caufa etiam fint opertet ,& notior x, ac priora . Calefit, bus. Nonergodcmonftratiofitexbisquzfuntpriora eoa.ex.i.

quia tum /iimus cum eognfcimus cauf.tm.Trioraftqmdcm fimpliciter.fed quo ad nos.Sed dicendum rp hic loqui
. <jr caufa funi , C- antea consutarum illo modo fotum, quid tur fecundum q> id qttod eft in fenfu eft notius quo ad
fignificent ,fed alteroetummodo . Dupliciter autemfimt nos,eoquodcltin intelleSu. Ibiautem fecundum q>
priora nottorauc. Tijm esum idem efi prini sutura, & uo- id.qnoJ eft notios quo ad nos eft etiam in intclIefiu.Ex
fira ex per te prius, neque notius, & nobis dum notius. M- lingularibus autem qux funtinfenfu non funt dcm6- -

que ta quidem ad mu priora , notwraue dico, qua proptn Orationes, fed cx vniuerfalibus tantum, quzfunt in m-
maere fenfia funt.ee verofimptr priora notiorabe afestfu j telledu.Vcldicfduqsin omni dcmonftratieme opor- .
* *'
longius dtsltns. Sunt autem remotifima quidem eajfunt tet q> procedatur ex his , qux [unt notiora quo ad nos,
vniuerfalia maxime .Tropinqutjfwu vcro,fmguUriotpfa. non tamen lingularibus ,
fed vniuerfalibus, Non enim
ottque hacisiterlefe opponuntur. Ex primis autem eflinlhd aliquid potell fieri nobis notu,nifi per id, quod eft ma-
uhu.i eff quim ex propriis principiis ejfe . Idem esum pri-
,
gnnotum nobis. Quandoqj autem jdquodcft magis q ml •

i mum, atque principuast dico. notum quo ad nos.eft etiam magis notum fimplicitcr, ffif I10 f,,
_ ,
Caufasqooq; notiores oportet cjjc.ct primas caufaijjuo- * fecundum naturam, ficut accidit in mathematicis in i magis no.
(impliciter
suamtum fcirsuu, cum caufxs cornofcssmti Et prkrrcs, fi ve- quibus propter abftrafiionem I materia, nonfiunt dc-
ra funt caufa, &
notiores, mnfolum altero modo mtcUigen - monfi rationes nifi ex principiis formalibus.Et in talib*
fustuTiiora autem, et notiora du fiuntdcmonftrationesexhisquzfuntnotiora limplici
lidc iinet dojcd in fckndo, qutmiam >
pliciter funt.T^on enim id? cR natura, &ad nos prius, neq; ter. Item quandoq; id, quod eft notius quo ad nos non

. _ , notius natura
,
nobis notius. Dito autem priora ad nos, cr eft notius fimplicitcr, ficut accidit in naturali bus,in q-
nothra.proxma fenfu,fimpliciter autem pnora,Cr aeriora bus cfTcntix * virtutes rerum propter hoc rp in mate-
qua longrn funt Sunt autem quidem longiora mtiuerfolia,
. ria funt, funt occultx/cd innotefeunt nobis pet ea, qux
Piaxmeautmprepinquurafenfuifingularia. Etopptmm- cxteriusdeipfisapparent.Vndeintaltbusfiutdemon- Demon, ia
turhac admuteem.Ex primis auti ejl, quod ex propriis prin flrationesvtplurimumpercfteSus,qui funt notiores yaiucriali-
eipiis eR.Iam enim dico idem primumdr principium. quoadnos,*non fimplciter.Nunc autem non loqui- boa-
Probat q> demon (I rationis propofitiones fint cauf* tur dc hoc modo deroonftrationfljfcd de primo. Quia
conclufionii , quia tunc fcimus, cum caufascognofci- vero in hac manifeflarionehoc etiam omilerit manife
mus.Et cx hoc oftidit vlterius cp fint priores * notio- flare qrdemonftratioelftt expropriis principiisjconfa

omnis caufa eft naturaliter prior, & notior fuo

res, quia quenterfubdir q. habetur etiam ex prxmifsi* Perhoc .
• -

effeSu. Oportet autem cp caufa cdclufionis demoftra enim quod dicitur tp demonfiratio eft ex primis, hab
tiu* fit notior non folum quantum ad cognitioni quid tur q>fit ex propriis principiis.licut* luperiusdiftum
eft.fed etiam quantum ad cognitionem quia eft Non . Idem enim videtur e(Te primum * principium. Ni
eft. T c4 |, r ,
enim ad dcmonftrandtt q> eclipfis lolis e It fufhcit fcire primum in vnoquoquegenere * maximu eft c5 oium , ic.expoa.'-

eftIunx inter pofitio,fed oportet etiam fcire rp luna eorum, quf funt poft.vt dicitur in fecOdo Mera phyfi.
terponitur inter folem * terram. Et qa prius, Se no-
. lius dicitur duplicitcrXquo ad nos,* Iccundum natu- L t c t 1 1> V.
ram, dicit confequenter <p ea, ex quibus procedit demo Quod nam (it Immediata propofirio.ft quz fint immediata
Iccundum demouflrationil principia manifefiat.
ftratio.funt priora, 4: notiora (impliciter,*
naturam , * non quo ad nos Et ad huiulmodi expoli-
. Eft autem dcmonftrationis principium propofitio medio ater.
tionem dicit <p priora St notiora (impliciter Ium illa, vacans.Ea vero medio vocat, qua rudia esi aluprtor.
quatiunt remota fepfu , vt vniuerfalia Priora* no- Stantem principium dcsstonftrauonts propofitio Ime- AUTI.
E
!i .

qux dtata. Immediata autem eftufua non eftaltetapriar . .

tiora quo ad nos funt proxima fenlinJ Jiogulana,
-.

Poftcr.Analy.DiuiTho. F Quia
 - .

ItfJ TOST EVJOflrM AW^AirTICOf^VM

LeA.przce. Quiafuperius Philofophus dixerit quod demon interrogat , fcd fumit quod demooftrat , quali no-
K. np&p ftntio cft ex primis, & immediatis, & hzc ab ipfooon- tum. Tertioibi.
dum manifcftata erant , ideo intendit iftamanifefta- £ nunctatio efl eontradidionis utraque pars contradiQio ai c r.
re.Et diuiditur in tres partes . In prima parte oftrndit efl oppojitio, cuius nullum per fe medium cil.CoutradsBn-
quid iit propofitio immediata. In fcctida ofledit quod HIS partium, ea quidem, qua qmppiam cuipiam athunfjtur,
oportet huiufmodi propolkionestfle notiores con- affirmatio dicitur. Ea ueio,qua qnippiamd quopiam Je wo-
clufione,ibi.{ Quoniam autem oportet credere Se (d- uetur, negatio nuncupatur.
t efl.imme. re } In tertia excludit quoldam errores , qui ex prz-
. Enuntiatio autem contradi Bionis quamlibet partem
leque.kc.7. didis occalioncm habebant, ibi { Quibuldam quidem C ontradttiio autem efl cppofitio, cuius non eH medium fe-
igitur.} Circa primum duo facit . Primo oflendrt quid cundum femuemre. Tari autem contradidionis, qua qui-
fit propofitio immediata .Sec undo diuidit eam,ibi }Im dem aliquid de aliquo , affirmatio esi ,
qua vero aliquid ab
mediati autem principi)'.} Circa primum hoc modo aliquo, negatio eH.
procedit. Primo nanque rciumitquod lupra diftum Diffinit enunciadonSquz ponit in dilfinidone pro-
cft , Icilicet quod principium demon Arationis iit pro- pofiuonis dicis, ep enuntiatio copleducr striq; par-

pofitio immediata. Nam edam fupra dixerat quod de-
monftratio ex primis St immediatis. Secundo.ibi
cft
Lefl-a- -{Immediata autf}. Diffinit immediatam propofitio-
nem, St dicit qudd immediata propofitio cft, qua nS
Cuius quidem notificationis ratib ex prz-
altera prior.
Lecb 4. tex. didis patct-Didum cft enim fupra q> deruonftratio ex
expo.(.
prioribus eft. Quandocunque igitur aliqua propofitio
eft mediata, ideft habens medium, per quod demonftre
tur przdicatum de fubiedo , oportet rp priores ea fine
propofitioncs,cx quibus dcmonftretur. przdica-
tum condufionis per prius ineft medio, quam fubie-
60, cui etiam per prius meli medium , qulm prxdica-
tum. Relinquitur ergo quod illa propofitio, qua non
eft altera prior, fit immediata. Tertioibi.
Tropo/itio altem enuntiationis
ARor. efl pars,
cemplcdpa.
tem eontradidionis, vt ex didis patet. Quid autem fit
con tradiftioconfequemcr offendi 1, dicens, qicotradi-
ftio cft oppufitio , cuius non cft medium fecudum fe.
eft Quamuis erum in pduatione, St in habitu, St in contra-
Medium u
riis imediatis non fit medtum circa determinatu
fubie pnuj. opf
Sum, tamen cft medium fimpliciter.nam lapis neq; ice 6i contrarj
cus, neq, videns,&a)bu,neq; par, neq; impar eft. Huc
edam quod habent, dc imediatiune arca determinatu
iubiedum,habentinquantum aliquid participant con-
Nam tradidionis. Na priuado eft negatio in fubie£to deter- Priuatio.
minato . Et alterum etiam cotrariorum imediatoru-eft Comrad.ca
habens aliquid cotradidionis.Scdcotradi&io fimplid
ter in omnibus caret m edio . Et hoc non habet ab abo,
led ex feipla.Et propter hoc dicit
vnum de uno
9 eius non eft mediii
fmlie. Exponit edam c6fcqucnterquidfitparrc6tra-
didionis. Et enim cotradifiio oppofidoaffirmadoois

ANTI. Tropofitio autem eH enuntiationis altem psts , unum Sr negationis. Vnde altera pars eius eftaffirmado, quj
de uno. przdicat aliquid de aliquo^ltera vero negado, quz
rc
Oftendit quid fit propofitio, quz ponitur in diffini- mouct aliquid ab aliquo. Deindecum dicit.
tione immediatz propofitionis . Et circa hoc tria facit. Tnncipiomm autem ratiocinandi vacantiummcdio,».
Primo nique diffinit propoli tionem fimplicitcr , qudd quidem , quod fieri nequit , vt demonHretur quodque non
,
propofitio eft altera pars enunciationis, in qua przdi- ncccjje esi eum babere qui difeendo quodms efl
, perceptu.
catur vnum de vno. Habet enim enuciatio duas partes rus,pqfitiommmatur.i>uod vero nece 'e eH habere docen-
ff
affirmationem Senegadonem. Oportet enim q> om- dum quemlibet , digmtas appellatur . Sunt emm taiiaqna.
nis lyllogizans alteram earum proponat, non autem dam , quafefe offerunt bifee quidifeunt ad vnamqtumqne
vtranque . Hoc enim eft proprium eius.qui a principio ftientiampet di/ccndam^Atqnc talibus hoc potijfimum
no-
qupftionem mouet.Vnde per hoc feparatur propofitio men tribuere eonfueuimus.
l problemate. Sicutcnim in vno fyllogifmo non con- 1 mmediati autem principi) fjllogiHiti
,
pofittoncmqui- ANTI.
cluditur nifi vnum , ita oportet quod propofitio , quz dem dico,qtiam non efl dcmonflrarr.nequcefl necefle habe-
vidciiaot»
cft lyllogifmi principium fit vna.Vna autem eft in qua re docendum quemlibet Quam vcroncccjfc
. efl habere do.
vnum de vno.Vnde per hoc quod Philofophus dicit
eft cendum quemlibet, dignitatem, vel maximam
propofltitni.
vnum de vno, feparatur propofitio ab enunciadone, Sum emm quadam huiufmodi. Hoc emmmaxmemhnm.
quz dicitur plures in qua plura de vno, vel vnum de
, fcemodi nomen eonfueuimus dicere.
pluribus dicitur. Secundo, ibi. Diuidit imediatum principiu. Etcircahocduofa-
Digerendi quidem , qua vtramuis accipit. Demonflran- dt.Primo diuidit. Secundofubdiuidit.ibi Pofitionis
videi anet, {
ycro.qup definite alterum, quod efl verum. autS quzdam.} Dicit ergo primo,
<p imediatum prin-
AN T I. Dialedica ftmditer efl accipiens quamlibet. Demonflra- cipium lyllogifmi eft duplex. Vnum quidem quoddi-
Uua alterum determinate /quoniam rerum efl. dtur pofitio , quam non contingit dcmonllrirc , ex &
Ponit differldara inter dialedicam propofitionem hoc imediatum diritur, neq; tamen aliquem docedfi,
& demonQraduam,direns,qu6d cum propofitio acci- ideft quidoccri debet in demoftrariua fcicnria.necefle
/ piat alteram partem tnunciadonis, dialedica autem eft hebere, ideft mcteconfpicerc.fiueeiaffendre.
Aliud
indefferenter accipit quamcunque tarum. Habet enim vero eft quod dicitur dignitas, vel maxima
propofitio,
viam ad vtranque partem contradidionis, eo qudd ex quam occede eft habere in men te, St ei aflendre, quili-
probabilibus procedit. VndeedamSt in proponen- bet qui doceri dcbet.Et manifeftum eft
q, quzdJ prin Tcx c le
do accipit vtranque partem contradidionis,& quzren cipi* i»lia funt.vt probatur quarto Metaphyfic.de hoc
9. i .

ce. cx.j.
do vtranque ponit Dcmonftradua autem propofido
. pnncipio,q> affirmatio & negado non funt fimul vera,
accipit alteram partem determinate, quia nunqulm quorum contrarium nullus credere mente poteft, & fi
habet demonftratio viam nifi ad verum demonftran- ore proferat . Et in talibus vtimur
nomine prxdido.f.
dum . Vnde edam lemper proponendo accipit ve- dignitads.vcl maxime propofidonis, propter huiufmo-
ram partem contradi&ionis. Propter hoc etiam non di principiorum certitudinem ad manifcftandum
alia.
•
Ad
 1 6p '•
H l£'a£~K T !{, 1 MV s 1 66

Ad huius autem diuiflonis manilcftatiuncm fcicndum diuffibilis fecundum quantititem.Sed tamen diffinitio
cft, qudd quilibet propofitio, cuius pridicatum cft non ponitur fuppofitio Illud enim proprie fupponi-
.

xreai) hll in ratione fubiedi elt immediata, & per fe nota, quan-
Pref-coAi- tum cft de fe . Sed quarundam propofitionum termini
gtrn ter* iunt «des, quod iunt innotitia omnium ,iicutcns,&
lioiivfisfi.
vnum, Sc alia, quzfunt cotis inquantum ens. Nam ens
cft prima conceptio inttllc&us. Vnde oportet quod
tales propoiitiones non folum infe,fcd etiam quoad
nos,qua(i per (e noti habeantur*Sicut quod non con-
tingit idem ede & non e (Te ,& quod totum fit maius
fua parte, St fimilia.Vndc & huius principia omnes fcie
Mctaphy. cuius cft coniiderare ens fim
tiz accipiunt £
quzfunt entis. Quidam verooppofitio-
pficiter.Si ea
tur,quod verum vel falfum fignificat. Et ideo fubdit q,
) non idem cft , quod quid cft vnitas , f quod neq; ve-
rum, neque£slfumfigaificat,{&cfle vnitate, } quod
fignificat verum, vel falfum. Sed poteft quiri cum Dubium,
diffinitio non fit propofitio fignificans e Ile rcl non
efic, quo modo ponatur in fubdiuifione immediati
propolitionis. Sed dicendum qudd in fubdiuifione Solu. prima,
non fumit immediatam propofitionem ad fubdiuiden-
dum.fcd immediatum principium. Principium autem SoluticJa.
lyllogilmi dici poteft non lolum propofitio , fed etiam
diffinitio. Vel poteft dici,qudd licet diffinitio in fc non

nes funt immediati, quarum termini non (unt apud fit propofitio in aAu,clt tamen in virtute, quiaco-

omnes noti. Vnde Irce t przdicatum fit de ratione fubie gnita diffinitione apparet diffinitionem de lubicAo
Ai, tamen quia diffinitio fubic&i non cft omnibus no veti przdicari.
ta.non cft neceflarium q> ules propolidones ab omni-
bus concedantur. Sicuthzc propofitio, Omnes redii Ltcrio Vi.
j
Principia ipfa notiora cflcipb conclufione neque Quod iUia
,

cernui cfle oftcnduur , tjuam prmdpiia .oppoitta Cal-

la lini.

Cum autem credo ejeireque rem oporteat talem ratioci aut.

nationem habendo , quam dcmonSirauonem vocamus , hac
vero fin, quia funt ca,ex quibus extruitur ratiocinatiojiecef
fe efl nonfolum antea prima ipfa vel omnia , vel aliqua co-
anguli funt zquales, quantum cft id fe , cft per fe nota, gnoflantur,fed etiam nugis noflantur.
y'oniam &
fiue immediata, quia iqualitascadii, iodtffinitione
anguli reffi. Angulus enim reSuseft quem
nea reAa fuper aliam lineam rcAam cadens , ita quod
et vtraq; parte anguli reddantur zquales. Et ideo cum
quadam pofitionc recipiutur huiufmodi principia.Ilft
facit li-

Q autem oportet credere,

huiufmodi habendo fyUogifmum
dcmonflrationcmaft autem hoc quidem fcirceaax
quibus cHfyllogjfmus , neceffie efl nonfolum pricognoflere
prima, aut omnia,aut qrudamjedetiammagii.
,
flirt
quem vocamus
rem in aser it

! a
& alius modus quoaliquz propoGtiones dicuntur fup- Pdftquam oftendit Philofophus quz funt imme-
i abi*
pofiriones. Sum enim quidam propoli tiones.qui no diata principia, hic de eorum cognitione determinat.
pofiunt probari nifi per principium alterius (ciemii,& Et circa hoc duo facit. Primo ollendirqudd imme-

Ideo oportet g> in illafcicnria fupponamur, licet pro.' diata principia lunt magis nota conclufione. Secun-
betitur per principia alterius fcienriz. Sicut a pun- do ofttndit quod Se falfuas contrariorum debet cfle
nonlsima, ibi -{Non folum autem &c. }• Circa pri-
Aoad punAum tftrcAam lineamducere, fupponir mum tria facit Primo proponit intentionem, dicens,
.

geometra ,8c probat naturalis , oftendens qudd in

• quodqnia omnia nos credimusalicuireiconclufi. Se
Dein- Icimus eam per boc , quod habemus lyllogilmum dc-
ter quilibet duo punfla G linea reAa media.
roonftraiiuum ,&hoc quidem cft inquantum Icimus
de cum dicit.
AUCT, Sjcrfus ea quidem pofitionum qua vtramuis emacia lyftogifmum dcnumftrauuutn.ncccllccftiion folum
,

parum ejle inquam quippiam, ut non cfle, ptzcogn ofeere prima principia condufionis,(ed eliam
tiom accipit
Ea vero qua cH fine hoc ipfodtffimm ca magis cognofcere , quim condufionem . Addidit Cur addic
fuppofitio dicitur .

en . Diffinitio nanque pofitio quidem efl . Tomtemm autem aut omnia , aut quzdam quia quidam princi- ,
omnia , aut
pia probatione indigent ad hoc qudd lint nota, Se an- quidam,
arithmeticus vnitatem quantitatem indtmfibtlcmeffc. Sed
pnral wtCT
fuppofitio fane non eji . iqamqnidcftvmtat vnitatem & tequam probentur non funt magis nota conclufione.
Sicut qudd angulus exterior rrianguli valeat duos i-
ejfe non eadem funt.
qua efl qualibet partium emaciationu quales intrinltcos (ibi oppolitos , antequam probetur,
AMTL Tofitionis autem
ita ignotum cft, ficut qudd triangulus habet tres angu-
accipiens, rt dico aliquid effie, aut aS effit, fuppofitio
quidem
los zquales duobus reAis. Quadam vero principia
e/Ulua utro fine hoc diffinitio efl. Diffinitio enim quadam
Tonit enim arithmeticus vnitatem in diuifihilem
funt, quz ftatitn polita , funt magis nota conclufione.
effi pofitio.
autem non efl. Id.n. Vclalitcr quidam conclufioncs Ium, qui funt notifsi- Secunda.
ejfe fecundum quantitatem. Suppofilio
rwnsswwjwvs* mtm mm mi,viputa per fenlumluropti,liuc acceptp, ficut qudd
UU CJ* vn*u**y\2
membrum prim; diuifionis fci fot eclipletur . Vnde principium per quod probatur No Cg prin
Sobdiuidit alterum “*•
non eft notum magis (impliciter fcilicct quod luna in-
beet politionem, dicem , qudd quidam politio ,eft,
J terponatur inter lolem & terram, licet Iit magis notum
quas accipit aliquam partem enunciationis, fcilicct af
invia rationis procedentis ex caulain effettum . Vel
firma tionem, vel negationem quod fignificat, cum di- Tertia.
efle.jrEt hzc politio aliter hoc ideo dicit , quia etiam , dixerat fupra , q uod
cit, { vt dico cfle aliquid, aut non
quidam principia tempore prius t ognofcumur.quf m
fuppofitio dicitur , quia tauquam veritatem habens
conclufio, quidam vero fimul tempore nota funt cum
fiipponitur. Aliaautem cftpolitio , qu* non fignificat
conclufione. Secundoibi.
non efle, ficut di Ifinitio , quz pofitio dicitur.
cfle , vel
Sempcr enim magis, ob quod unumquodque
illud eft tale
Ponitur enim ab arithmetico diffinitio vniutis , tan-
cHtaleyduti magis ideji diteSmn/ttque amatum, ob quod
quoddam principhun,(cilicct qudd vnitas cft in*
Polle. Analy.DiuiTho. F x
 - . -

i$7 T OSTEf^IO^VM JVytilTTlCO^rM

unamus, Atque diligimus. Quare fi ob prima fcimns,decre aut omnibus, aurquibufdam qulm conclufioni, m-
&
•rnul.-.i 'V».
dimus,&iUafaneJcnnus ,ac credimus, magu, quoniam ob tclligendum ed de illo, qui debet accipere di fciplinam
illa & ipfafcmms poflcnora. per demondratioucm. Si enim aliunde concludo ef- Ide lu.pi*.
AHT
»id« ioot.
I. Semper enim propter quod unumquodque & illud ma- fet nota, ficut per fcnlum .nihil prohiberet principia' fciui IcC-O,
i
gucfil ,vtpropttr quodamamus , illud amicum magisefh nonede magis nota conclufionc in via illa. Bem- 3 u3 t u«a
Quar e fiqmdcm farnus per prima, dr credimus , dia Ici- decumdicic.
mus, <y credimus nugis, quomampropter dia O" poste- jqpn fotum autem ipfa prine ipbs magis nota , magifqUf
ARGI.
riora. .
•>
credtufmt, qulm i d, quod ex ipfisofteiiditurjed etiam tii-'
Probat propofitum dupliciter Primo ratione oden . ini piorjus conmtflua principiis Opponuntur
*x quibus erit
• fiuaiic.{ Propter quod vnumquodque & illud ma- raaocmaliofalft , veraque contraria, credibile fit, aut no-
fi amamus aliquem
gis, ficut } propter alterum, vt . tius ptmripui ipfis oportet. Quippe cum eum, quijlmpliri-
!iMagidrum propter dilcipulum, difcipulum ama- ter efl frientiam confice utut, nunquam ab ea perfiufione di-
mus magis.. Sed conclulioncs Icimus & eis credimus mouerioporreal.
qi propter principia Ergo multo magis Icimus princi-
Propter . "Hmfolum oportet principia magis cogmfcert, drma-
mumquod- pia,& magis cis credi mus, qulm conclufioni. Atten- gisipfis credere
ANTI.
, quameiquod demonstratur ,fed neque
quejcc.
dendum ed autem circa hanc rationem , quod cauta ahudipfo credibilius est , neque nolius oppofitis principiis;
femper ed potior effedlu (uo.Quandocrgo caufa,& ef ex quibus eritfltUogifmus contraria deceptionis S iqnidem
fectus conucniunt in nomine, tunc illud nomen ma« Oportet fcitnttm fimpliciler non incredibilem '

efie.
gis pnzdicatur decaula.qulm dccffcSu, ficut ignis ed Odcndit quod i non Colum magis oportet cogno-
magis calidus , cj ea, qui per ignem calefiunt Quan- . fcete principi
} qulm concSifionemdcmollratiuam,
doque vero caula , & effedtus non conucniunt in no- fed etiam nihil debet cfle cettius qulm quod oppofi-
,
mine, & tunc licet nomen effeflus non conucniat cau- ta principiis fint falfa. Etboc ideo, quia
f oportet
li , tamen conuenit ei aliquid dignius, ficut fi: fi in Iole fidentem non efle incredibilem}, principiis ,lcd fir-
non fit cal6r,ed tamen virtus in eo quidam, qmeft mifsimc cis alTcnrire Quicunque autem dubitat de
.
principium caloris. Deinde cum dicit. vnius oppofitorum , non pqted firmiter in-
falfitace
hirere oppofito , quia femper formidat de veritate al,
ARCI ,
Fieri autemnonpotesl vt u magis quifquam, qtitene-
teriusoppofiti.
circa qua quam fi fcierit,
non melius dijpofitus
cfi ,

quam ea, qua cognofrit , credat , atque effemiat. Alcttf-

W idprofcdo , fi
non prius cognoucrit principia qiufiiam, Exctio Vit.
' '

qulm ea, qua per demonSlrationem creduntur. Duo elidiinuremra , alrer illuni ejui nullius riEr fcconana
* N T t. •ji^on potefl autem credere magis qua frit , qua non coii- opinati lime, alter eorum
,
qui omnia per dcmonflrauor
ridei anot. tingunt, nem fcir pofle exiAimauemnt. *
neque fciens ,
neque melius diftofitus ,
qulm fciens, i

fi contingit Jiccidit aure hoc nifi aliquis precognoueritper S unt autem quibus non videtur effit feientia propter ea
.
, ARCI*
demonstrationem credentium. quod ipfa prmu friantur oportet. Sunt etiam qiubus efic.
quidem vidctur,d<monflrationts tamen omnium efic. iduo-
It a e*
P r°bat idem per rationem docentem ad impofsi-
*l.
' rum neutrum fanc verum ,aut ncccfiarium efl. I
bile, quae talis ed. Principia prxcognofcuntnr condu-
fione vt fupra habitum ed,
gnofeuntur,
principia
& fic quando principia co-
nondum concluGo ed cognita. Si igitur
non edent magis cognita quam concludo fc-
queretur quod homo,vel plus, v e! aequaliter cognolce
Q nbufdam quidem igitur propter id, quod oportet
prima fcirc, non videtur feientia efic Qiiibuflam
autem omnium videntur efic demoflraiiones.Qjio
rum neutrum, neque verum, neque neceffa rium efl.
.
ANTI.

ret ea,qu* non nouit qulm ea quae nouit Hoc autem .

Podquam determinauit Philofophus de cogoi TJM
iropofsibileed, ergo impofsibile ed quod principia tione principiorum dcmondrationis.hicexcludtter-.
non fint magis nota conclufionc . Litcra fic exponi- rores ex prideterminata veritate exortos
. Et circa

tur. { Neque Iciens, neque alius melius difpofitns in co hoc tria facit . Primo ponit errores . Secundo ratio-
gno.ccndo.qulm fcicns.fi contingeret aliquem cdie ta- nes errantium, ibi } Supponentes quidem igitur.} Ter
lem , } quod dicit propter intclligentem principia , de tio excludit rationumradices,ibi-{ Nos autem dicit,
uo adhuc non cd manifedum.f non potcd magis cre- mus . } Dicit ergo primo qudd ex vna veritate lupe-
rius determinata, duo errores contrarij
3ere qui non con tingunrfciri ab eo, his, qui iam fcit. funt cxorti.Ue- .n**
Accidet autem hoc, nifi aliquis de numero credentium termina tum cd enim fupra qudd oportet principia de-
condufionem per demondrationem pricognoucrit, } mondrationis prlcognofcere, immo 91 oportet etiam
jdeft magis noucrit principia In grxeo planius habe-
. magis fcire. Sed primum horum fufficitad propofi- Lea.*-*1
tur fic.Non cd autem pofsibile credere magis his, qui tum. Propterhoc autem videtur qutbufdam.qudd, CX.S & S‘
nouit, qui non cxidunt.nec fciens, neque melius difpo nullius rei fit Ccicntia.QuibuCdam autem videtur qudd
• Tertioibi. fitfeientia & qudd omnium po£dt haberi
litus,
q fi contigerit, fciens. fdentia
per demondratkmetn . Neutrum autem idorum eft
AKG T. Magis enim principiis, aut ommbus,aut qutbttjdam cre-
verum , nec ncceflirio fequitur ex rationibus eorum.
dere, quam conclufiom ncccfifc efl et, qui per demonUiatio-
Deinde cum dicit.
nemjeientiam efl habiturus.
Qui nanque frientiam non effie omnino ponuntfibii ccnfent A» 11,
Magis enim ntccffe efl credere omnibus principiis , aut
afe edendi efic mmjimtu,proptcrea quod poflenora nofaun
' quibujdam, quam conclufiom debentem baberefeientiam.
tur ob ea pnora fluorum prima nonfimt,reae quidem dict-
'
per demonflrationem.
us. Feri enim non potefl vt infinita quifquam pertranfeat.
... r. • Exponit quod dixerat , dicens, quodhoc, quod di Quodfi flatur, ac principia fimi, bete incognita dicuntur ef-
fium ed quod magis neceflced credere principiis,
, cum ipforum nonfit demonfiratto qitod quidem folsim
fit ,
,
inquiunt
 .

109 T II t
inquiuf effe [cire. Quod fi fieri ne» potcfl vt prima [dantur,
H V til Ut V
fe eft quidem [cire priora
S
ex quibus efl demonflratio , flant
17»

neque fieri pefle dicunt vt eaa/ua pioficifcunc exiUttfcian autem quandoque immediata , hac quidem priora inde -
turfimpUciter , propneue ,ftd exfitppofttonc , dimtaxat monftrabilia nec effe efl effe. Et hoc igitur [ic dicimus . &• ride i inot.

fiMaJm. non [olum [dentiam, fcd&principiumfctcntiaeffcqitod-

1 KTL Supponentes quide enim non effit omnino [cireJhi ad infi dam dicimus. Ipfs enim cognofeimus, tnquantum termi-
, unquam
nilum volunt reduci non [me vtique [cientes po- nos cognofeimus.
fleriora, propter priora, quorum noneffeprima rcfledicen- Excludit falfasradicts przdifiarum rationum. Et
tes. Impoffibtle cmmcfl infinita tranfire. htprienl, &fi primo hocquod fupponebant fcilicct quod non eft
fint principia Jsac ignota effe, cum demonflratio ipfori non demonftrationem . Secundo hoc qudd
icire nifi per

fit, quod vere dicunt effe

[cire [dum. St vero non eli prima dicebant fcilicetquod cotingeret circulariter demon-
ferre , neque qua fuit er ipfts efl [cire [impliciter neque pro - ftrari, ibi { Circulo quoque. £ Dicit ergo primo qudd Leflio. feq.

non omnis fcientia eft demonftratiua ideft perdemon ' mnK-

priefed er conditione fi dia [int.
Ponit rationes quibus in przdiSos errores incidut. ftrationem accepta, led immediatorum principiorum
Et primo ponit rationem dicentium qudJ non eft eftTcientia indemonftrabilisideft non per demonftra-
tionem accepta. Sciendum tamen qudd hic Ariftot. Sdcotii hic
fcientia, quz talis eft. Principiademonltrarionis.aut
procedunt in infinitum , aut eft ftatus in eis . Si proce- large accipit fcientiam pro qualibet certitudinali co-
ditur in infinitum.non eft in eis accipere principia.qui» gnitoinc,& non fecundum quod fcientia diuiditur ci-
infinitanon cfttranfire.vtad prima veniatur. Etita tra intelleftum ,
prout dicitur . Scientia efl conclufio-

non eft primum cognofccre.Etinhoc refte argumen oum.&intelleausprincipiorum.Quod autem neccfla- Oponec ad
titur. Nara pofteriora non polTunt cognolci, non co- rium fit.vt certa cognitio aliquorum habeatur fine de- imeaedu.
gnitisprimis . Si autem ftetur in principiis, oportet monft ratione , fic probat. N ecefle eft feire priora ,ex

quod principia nefeia ntur.fi feire (olum eft per demon quibus eft demonflratio, fed hoc aliquando contin-
hr iraott ftrationem. Non enim principia habent aliqua prio- im mediata, alias oporteret dice-
git reducere in aliqua
*°* ra.perqui detnonftramur. Si autem principia igno- requod duo extrema fcilicct fubicftumSc prz-
inter
P“a '
fentur, oportet iterum pofteriora non feire limplici- dicatum eflent infinita mediainaftu. Et plus qudd
ter, nec proprie, fedfolum fubhacconditione fi prin- non cfttt aliqua duo accipere, inter quz non effent

cipia fint. Non enim poteft aliquid per aliquod igno infinita media .
Qualitercunque autem media aflu a
tumcognolci, nifilubhacconditione, fi illud princi- manmr,eft accipere aliquid alteri immediatum. Im-
,
pium quod eft ignotum fit. Sic ergo fcquitur vtroque mediata autem cum fint priora, oportet effe inde- •
[

modo.fiue principia ftent.fiue procedatur in tisin in- monftrabilia . Et ita patet qudd neccffc eft haberi ali-
finitum,^ nullius rei eft fcientia. Secundo cum dicit. quorum fcientiam fine demonftrari one . Si ergo quz-
raturquo modoimmediatorum fcientia habtaturirc-
A * c r. Jid fecundi de modo quidem [ciendi confentiunt.per de- fpondendum q> non folum immedaitorum eft fc!a,im-
UunSir itionem enim fidum effe [dentiam dicunt, verum om i'
niim demonftrationem efje nihil inquiunt prohibere .Fieri
mo etiam cognitio eorum
tiz.
eft
Nam cx cognitione principiorum demonflratur
principium totius Icitn- b
Is»
enim potcfl vt dcmonfl ratio circuli modo verfetur , omnu- cognitio conclulionum quarum proprie eft fcientia.
,

* quemutuodemonllrentur Ipla autem principia immediata non peratiquod me-

A K T 1. Quidam autem qnodipfum quidem [cire fit confitentur dium extrin/ccum cognofcuntur.fcd per cognitionem
per demonstrationem [olum effe fed omnium effe demon!i ra propriorum ttrmi norum . Scito enim quid totum,3c
tionemnibilprohihet Contingit oihn circulariter fieride- omne totum
.
quid pars, cognofcitur quod eft maius
monflrat'ioncm,& hoc cxquafimt admuicem. lua parte, quia in talibus propofitionibus ,vt fupra di-
Ponit rationem dicentium omnium efte fcientiao» fium eft, przdicatum eft in ratione lubie&i. Et ideo j. ex-
per demonftrationem quiaprxmiffz radiri.f.ip non horum principiorum eft caufa po. s-
rationabiliter cognitio circa
,

edet feire nifiper demonftrationem, addebant aliata cognitionis condufionum, quia (emper id,quod eft per mc 'b-
.f.quod poffet circulariter demonftrari . Sic enim fe- fe,cft cauli cius,quod eft per aliud.
qucbatur,quod etiam fiin principiis demonftratio-
nis edet ftatus, prima tamf principia erant fcita per de- Lectio V i e i-
monftrationcm ,quia illa principia dicebant demon - Quod non contingat circulariter demonftrari tribus rariooi-
bu» offenditur.
ftrariex pofterioribus . Nam circulariter dcmonftra-
tecftdemonftrare ex inuicem , ideft quod primofuit Et etiam patere dicimuifierinon poffevt circubmodo A E o*.
principium ,poftmodumfitconclufio > & conuerfo. demonflratio {impliciter conuertatur ,
[t demonftrationem

Deinde, cum dicit. ex prioribut oportet ac notioribus effe Fieri enim n equit .

Ater. 'Hos autem dicimus nec omnem [dentiam effe demon- Vt eifdem eadem fimulpriora fiint jrtquc poflenora, mfial
flratiuam , [ed eorum , qua mediis vacant indemonftrabi- tero modo ,vcluti fi alsa nostra ex pane , alia [impliciter

lem effe. Qtfod quidem neceffarium effe patet . T/amfi ne- dicantur , quo quidem modo facit tnduBio notum. Quod
ceflanum quidem efl , vt priora [dantur , &ea,ex qui- [lita fit, non beneesf dtffimium ipfum [impliciter [cite,

busconficitur demonstratio statur autem tandem inhtjce, [ed efl [ane duplex . An altera demonflratio , qua fit
qux vacant medus , hac mdemonfirabilia neceffeeft effe. ex htfce ,
qua nobis funt notiora ,
non efl [impliciter de •
Hoc igitur ita fefc habere dicimus vt non [olumfcientiam,
, monflratio?
fed Cf principium [cientia quoddam ejje afferimus , quo ter Irculo quoq; quid hnpoTc fit demoflrare /impliciter, ANTE.
minos ipfos cognofeimus. nunifeflum eri, [t vere ex prioribus oportet demon -

T H?< autem dicimus neque omnem [dentiam demonflra- flrationc ct notioribus. Impoffihile efl.naade fibitpfie

tiuamcffefled [dentiam immediatorum indemonfirabilem. finud p mra,& pofieriora effe rufi altero modo.rt hac qui-
It hoc quod uccejjarium fit manifestum efl.ti enim necef- dem ad nosalla autem [impliciter,quo certe modo facit idu-
Pofter. Analy. D.uiTho. F ) Bio
 -

« 7* 1>o STBi{,ro 0T(.yu 17»

Cito notum.Si autem fic eft non erit fcirt vtique fimpliciter Mcidit autem dicentibus circulo demmilraliencm ef-
,
AK T (
bene determinatum, fei dupliciter, aut non fimpliciter alte- fe , nonfolum quod nunc ditium esi, fed nihil aliud dicere. Vide i ia
ra dcmonjlratio fit ex notioribiu. qudm, quoniam Voc eft fi hoc eft. Sic autem facile eft demon
flrare omma.Tilanifesium autem eft quod hoc accidit tribus
Poftquam Philofophus exdufit vnara fallam radi-
terminis pofitis.Ter multos quidem aut per paucos reftetle-
cem , oftcndens quod non omnis (cientia eft per de
rejubtl differt.Ter paucos autenhaut per duos.
monftrationem,hic excludit aliam oftcndens quod no
con, ' n B' tc ‘ rcu 3r terc* c,Tlon ^ rarr- Ad cuius euiden-
l ' Ratio talis eft.Si fic demonftratio circulari, (equitur ieaiadi ii
Circalarii
fydogifini!
riamicendum eft , quod circularis fyllogfmus dicitur qudd in dcmonftratione probetur idem per idem, vt
quando cx condufionc Se altera przmiffarum con - fi dicamus , fi eft hoc, eft hoc . Sic autem facile eft de-

uerfa concluditur reliqua ,

ficut fi fiat talis lyllogifmus. monftrare omnia. Hoc enim facere quilibet poterit,
Omne animal rationale mortaleeftrifibile, omnis ho- tam fciens qulm ignorans .Et fic pcrdemonftrationem
mo eft animal rationale mortale. Ergo omnis homo non acquiritur feientia, quod eft contra diffinitionem
Alfumatur ergo concludo tanquam prin-
a(i rifibilis. dcmonftrationis. Non ergo poteft efle demonftratio
cipium ,8t adiungatur Seminor conuerlahoc modo. circularis. Veritatem autem primi confequcntizfie
Omnis homo eft rifibilis , omne animal rationale oftendit. Primo enim dicit qudd manifeftum eft qudd
mortale eft homo, ergo omne animal rationale mor- accidit circulari dcmonftratione fa&a, hoc, quod prius
Circularem tale eft rilibilc,quz erat maior primi fyllogifmi.Often di 3 um eft fcilicct qudd idem probetur per idem. Si Quid; a
derr.on. 'fle ditautem per tres rationes qudd non contingit circu- gs.n. fumat tres terni inos.Rcflcxionf it fieri p multos,
*ar * ter t^ emon ftcari Quarum prima talis eft. In ar- aut per paucos, nihil differt . N ominat autem hic refle-
.
cncr proba
tu. priarS* cu ' ar ‘ fyHogifmo idem fit conclufto Sc principium. xionem proceflum ,qui fit in dcmonftratione circu-
Principiu autdemonftrationis eft prins notius con &
lari 1 principio ad condufionem , & iterum 1 conclu-
clufione, vtfupra oftenfumeft. Sequitur ergo quod fione adprincipium.Huiufmodi autem reflexio quan-
idem (it prius St pofterius refpedtu vnius St ciufdem, tum ad vim argumentandi, fiue fiat per mulca , fiue per
Tacita ob. St notius.St minus notum. Hoc autem eft impolsibilr. pauca non diftert.Nec differt de paucis,aut de duobus.
Ergo eft impolsibile drculariter demonftrari. Sed po Eadem enim virtus arguendi eft , fi quis,procedit fic, fi
telt aliquis dicere quod idem poteft efle prius & pofte- eft a eft b,8t fi eft b,cft c,St fi eft c eft d,Sc iterum refle-
riusalioSt alio modo, fciHcct vthocfit prius quoad Satur dicens, fi eft d eft c,8t fi eft c eft b,& fi eft b eft a,
nos. St illud (it pofterius (impliciter. Sicut Cingularia *
. ficut fi ftatim a principio reflcftitur dicens, fi eft a eft b,

c* drlnm'
*'int
P r‘ ora<l uo a<* nos.St pofteriora (impliciter . Vni- & fi eft b eft a. Dicit autem per duos terminos. St fu- Cur dicit j
Kdponiio. uerfatiaveroeconuerfo. Hoc autem modo indu&io pra dixit tribus terminis politis, quia in dedudione doona.
facit notum, fcd altero modo a dcmonftratione. Nam quam faciet vtetur tertio termino , qui fit idem cum
demonftratio procedit ex prioribus fimpliciter , indu- primo. Dcindecumdicit.
Iee.4. ccx. flioautem ex prioribus quo ad nos. Sed fi (ic fieret
ex. a.
T^am quando cum a fit,e B neceffario hoc cum fit, a Rcr.
demonftratio circularis , vt fcilicct primo concludere-
fopn ime. tur ex prioribus fimpliciter, poftea vero cx prioribus eft neceffario c , tum cum a fitficceffario c ipfum erit.
Cum enim fit a ex neceffitate efl t.lloc autem cum fit, A N ‘Jti
quo ad nos , fcquerctur quod non eflet bene determi- erit c.
Cum igitur a fit, ex ncceffiitateerit c.
natum fuperius, quid eft fcire . Didium eft enim qudd
Proponit formam arguendi in tribus terminis hoc
(cire eft cautam reicognofcere. Et ideo oflenfum eft,
modo.Si fit a eft b,& fi eft b eft c, ergo fi eft a ex necef-
qudd oportet demoftrationcm quz facit fcire,ex prio-
fitate eft c. Dcindecumdicit
ribus fimpliciter procedere . Si autem demonftratio
nunc ex prioribus fimpliciter, nunc ex prioribus quo Si igitur cum a fit neceffe efl b effe,<£rcum « fit,necef-
ad nos procederet, oporteret qudd fcire etiam non fo- fe etl efle a, hoc enim erat circuli modo verfan, ponatur a
lum eflet caufamrei cognofcerc , fed diceretur qudd eo in loco, quo ipfum efl c Dicere igitur cum ofitn ipfum .

eflet etiam quoddamfcire per pofteriora. Aut ergo efle, nil aliud efl qudm dicere, cum tfite ipfum effe.l d au-
oportebit fic dicere, aut oportebit dicere qudd altera tem rui aliud eft, qudm dicere, cuma fit c ipfum efle,,at
demonftratio quz (it ex nobis notioribus , non fit fim - idem efl c &
a, quare fit, vt hi qui cenfent orbis modo de-
plicitcr demonftratio. Ex his ergo apparet quare dia- monflrationem ver/ari , nihil aliud dicant qudm cum
,
JpaL ieflicus fyllogifrous poteft efic circularis . Procedite- A fit a ipfum effe . Hoc vero paBo facile efl omnia de-
n m ex probabilibus .Probabilia autem dicuntur , quz
' monftrare.
abnon au
um demon. funt magis nota,velfapientibus,velpluribus. Et ficdia Si igitur cum fit Anecepe efl a effe, hoc autem cum fit. ANTI.
Icdicus lyllogifmus procedit ex his quz funt magis no erit a. Hoc autem erat circulo. Tonatur enim a in quo eft
tanobis. Contingit autem idem efle magis St minus c t, igitur cum fit A effe dicere,eflipfumcditcrc.Hoc au-
notum quoad diuerfos, Se ideo nihil prohibet fyllo- tem efl , quoniam cumfitAcflc. Sede cum a idem efl.
gifmum dialefiicum fieri circularem. Seddemonftra- Iduare accidit dicere circulo dicentes effe demonftratio-
tio fit ex notioribus fimpliciter, & ideo vtdichimeft, nem , nihil alterum, mficumfit a eft a. Sic autem omnia
St non poteft fieri circularis demonftratio . Secun- demonfirare leuc.
dam rationem ponit ibi.
Per formam arguendi przmilTam oftendit 91 in cir -
Alter. Eucnit autem btfce , qui dicunt demonflrationem verfa- culari dcmonftratione concluditur idem per ide fum-
ri , nonfolum id quod nunc eft ditium , fed etiam ml altui ptis duobus terminis tf tum. Eft enim dicere. Si eft a eft
dicere, qudm hoc efl,fi hoc eft. Hoc vero paBo.facile eft ola b St refleiSfdo fi eft b eft a quod eftcirculariter deroo-
dcmonflrarc . jttque patet idipfim accidere tribus pofttis ftrare. Ex quibus duobus fequitur fecundum przmif-
erum per midtos, ftueper paucos redire dica-
terir.inis. 5 iue fam formam arguendi.fi eft a eft a. Quod fic patet. Si
tur/uhil profeBo refertyitq-, perpaucos etiam duos. cut enim iif prima dcdu&oqc, quz fiebat per tres ter-
 171 L I B E H_i my s 174
minos «d b fequebatur c,ita in dc ductione reflexa duo- git mdftrarein prima figura ex alterutrisj.circulariter
rum terminorum ad b fcquitur a. Ponatur ergo q> ide omnia quzflta.i.conclnfloncm ex duabus prxmifsis,
fignificet a in.i.dedudionc reflexa.quod lignibcabac in & vtramlibet prxmiflarum cx conduflone, fi: altera Lia.c. j.

, prima directi, qua; c(l per tres terminos. Igitur dicere przmiffaru conuerfa, ficut oftclum eft in his.quz funt
in.x.dcducrione.C eft b tft a eft hoc ipfum quod erat di defyllogilmo in libro Priorum, in quo agitur de fyllo
cere in prima dedu&ionc,fi eft b eft c.Sed cum diccba gifmo fimplicitcr .
Quod fi qpater. Sumantur tres ter-
tur in prima deduftione.fi eft b elt c lequeba tur.fi eft a mini conucrtibiles.f.rifibile,animal rationale mortale,
eft oErgo in dcdu&ione circulari fcquif (i eft a eft a cu & homo , & (yllogizeturfic . Omne animal rationale
a idem ponatur quod c.Et ita leue erit dcmoftrare om- mortale eft riGbile, Omnis homo eft animal rationa-
nia, vt dictum elt. Tettiam rationem ponit ibi. le mortale , ergoomnis homo eft rifibilit . Et cx ron-
a&Gt. jitvtroucc idipfum fieri poteft , mfiinbifice,quxmu- dufioneporcft iterum concludi ram maior quam roi-
. tuo fefiequuntur , quemadmodum ipfia propria . Dcmon- nor.MaiorGc. Omnis homo eft riflbilis, omne animal

ft ratum efl igitur primano quidem pofuo nunquam necefi- rationale mortale eft homo, ergo omne animal ratio-
fipmaliquidaliudcffc,vnoinquam,autiermmo .autpofi- nale mortale eft rifibilc. Minor lic. Omne rifibile eft LU.c(.
tione. Ex dualius autem pojitiombus primis ac minima animal rationale mortale, omnis homo eft riflbilis, er-
ficti poffc ,fi quidem & ratiocinari contingit .Stigituradr go omnis horno eft animal rationale mortale. Oftcn-
b&c,mutuofiefiequantur,fic tantum jieri poteft, vt often- Ium eft autem irr libro priorum, fp in aliis figuris i pri-
dantur exfefe mutuo cunila qua poftulata fiunt in prima ra- ma.fiin.i.fit jjurnon fit circularis fyRogifrous.f.pcr
Manationis figura , vt inhbroTriorunioslcndimus . Quo quem ex condufiooe polsit lyUogixiri vtraque prx-
loco etiam patebit exteris in figuris , aut non fieri ratioeina- miflarum, aut fi fiat, non eritex acceptis, fed ex aliis

uonem,aut non ex bificefienaiuf
prxdicationcmnonfufcipuint
fiunt fiumpta. Ea vcnnqup propoli tionibus quxnon fumunturin primo fyllogif-
mullam fieri non poteft , vt
, mo Quod lic patet in. 2. figura non eft concludo
.
nifl

mutuo demens Irent ur . Quare cum in demonstrationibus negatiua . Vnde oportet alleram prxmilTarum ede Cur noa m
pauca talia fint constat vanum effie ac impoffibde demon- negariuam, & alteram affirma.riuam . Non enim ex
flrationem ipfiam mutua effie cenfierc, atque ob idipfum pof- duabus negatiuis poteft aliquid co ndudi , nec ex dua-
fidcmonfirationem omnium effe. bus affirmamus pouft concludi ne$,'afiua. Noncfter-
Mvcronecbocpofifibile eftnifiin bis, quacunque al- go pofsibile quod ex conduflone 8c przroifla negati-
® IIt*
yno quidem po-
ternatim fie feqnuntur , ficu! fiunt propria . ua concludaturafflfmiliua Si ergo alSrmatiua debet Cur «6. i.j.

fuo oSienfum efl quod nequaquam efl aliquid effie alterum. probari , oportet-q> per alias propofniones probetur,
Dico autem vnoquod neque termino vno, neque propofi- qu* non funt fumptz. Similiter in.j.figura non eft con
|me vnapropofita Ex duabus autem propofitiombus pri-
. duflo nifi panicula ns. Oponet autem alteram pratmif
nos &
minimis , contmgit fie quidem fiyllogrgan. Si quod larum ad minus c(Te vniuerfalem.Si autem in primit-
igitur &,aipfib&c Mereat &
bxc admuiccm,& ipfi a iis Iit aliqui particularis, non poteft concludi vniucria-
quidem contingit ex alterutris monflrart omnia quxfi-
jSc lis. Vndc non poteft efle <}> in.j.figura cxconclufio- ii
ta in prima figura. Sicut oftcnfum cflmhis, qua dcfiyilo- nefyllogizetur vtralibct prxmiflarum. Et eadem ratio-
gifimo fimi, ofltnfium autem efi quod in aliii figuris, aut non ne apparet , g> nec in prima figura talis circularis fyllo—
.

* fit fiyUogifmus ,
aut non dc acceptis . Von autem xqnaliter gilnms poteft fieri, per quem vtraque prxmiflarum
praduantia nequaquam efl monflrart circulo. Qjurt quo- concludatur, nifi in primo modo, in quofolocondu-
tuam paucahuiufimodidemonfiratmubus fiunt, nurufiefium diturvniucrfalis aftirmariua. Nec etiam in hoc modo
esi quid vanum quidem esi, &
impoffibde fitdtcerc ex bis, poteft fyUogifmus circularis, per quem vtra-
fieri talis q 1

qua fiunt adinwccm effie dcmoflrationcmdr propter bocom que prfmifiarum concludatur, nifi fumantur tres termi
mumnonconiingit demonftrationetn effie. niiquales, ideft conuertibiles. Quod patetex hoc. f

HfC ratio t Utilis. Ponentes omnia poflefriri per Oportet enim ex conduflone , & altera primidarum
dcmonftrationcm quia demonftratio eft circularis, nc- conuerfa concludere reliquam , ficut difiu eft. Non m
ceffe habent dicere <j> amnia pofltint demonftraride- poteft autem vtraque prxmiflarum conuerti , cum
monftrttione circulari , & ita necefle habent dicere rp vtraque lic vniucrlalts aflirm 11101,010 in terminis con-
indemonftrarionc circulari exconclufionepofsitcon ucrtibilibus.
cludi vtraque prxmiflarum . Hoc autem non fleri po-
teft nifl in his.qurad fe inuicd conuertuntur,i.conutr LioTto IX.
tibilia funt , ficut propria . Sed non otnniafunt huiuf- Demonftrationetn rlle cx neccftariu oftendic , & quid de om-
ni
modi, ergo vanum eft dicere q, omnia poflunt demon
lic declarat.

ftrari,propter hoc ep circularis eft demon ftratio.Quod Cum. tutem fieri nequeat, vtid aliter fiefe habeat ,cnius ucv, i

efl abfolutc Icientia , id neceffiarium efl profcQo , quod de-

autem oportet in dcmonftrationc circulari omnia ef-
feconucrtibilia Iccundum politionem iftonim patet, monSlratiua fctnfcientiapoicfl ,atq; eaefl demonfiratiua

quiaoftenfum eft in libro Priorum , qudd vno polito ficia.quam habemus dcmonflralionern habendo. Efi ergo de -

lipriacf. non fcquitur ex neceisitate aliud, nec vno polito ter- tnonSlratiocxneccfJariis ratiocinatio. Sumendum efl igitur
LLt.c. s.
m ino,nec pofiu vna propofuionc tantum. Nam om- ex quibusrfuahbusbc dcmonsl rationes conficiuntur.
nis fyUogifmus eft ex tribusterminis
pofi tionibus ad minus . Oportet ergo accipere tres ter
minos conuerubilcs in demonftrationc circulari frili-
cet a b c, ita qudd a infit omni b, Se omni c, & harc.f.b
tce inhzrcant Cbi inuictm, ita ip omne b fit c& omne
4c duabus pto-

Q yomam autem impoffibile efl alster fe habere illud A

cuius eft fidentia fimpUciter , neceffiarium vtique
fecundum demonslraliuam
erit id fcibile.quod eft

fcicntiam.DeisionUratiua autem efl, quambabemus inba-

bendo demonllrationem .
Texeo-r.

Ex neccfifiariis itaque fyUogifmus

K Tl.

cfitb.fi: iterum hzeinfint ipfia, ita qudd omne a fit efl dcmonilratio^t eripiendum igitur ex quibus, & quali-
b,& omne a lit c. Et ita lc habentibus terminis contin- bus dcmemflrationcs fiunt.
Poti er. Analy. DiuiTho. P 4 PoftquI
 »75 t osr E*jor,y m aii.Annco\VTA i?s

PoAqua Philofophus 0 Aedit quid Iit fylogifmus de-
Tm.co.1. monAnnuus, in parte jfia incipit oltendereex quibtu
& qualibus Iit. Et circa hoc tna facit.Primo continuat
Lectio. i}. fe ad prxcedemia.i.decerminat quadam quz funt ne-
ceffariaad przcognofcendum,ibi{Prtmo autem deter
minabimus, } ^.determinat propolitum. f.ex quibus Gl
fyltogifmus dcmonAratiuus, ibi { Si igitur elt demon-
Itratiua.f Dicit ergo primo tp quia didium eft fupra.tj»
impofsibile eA aliter le habere in diffinitione eius quod
eA fcire, neceflarium erit id quod fcitur fecundu demo
quando vero non,vtde omni homine animal.S i enim verum
eA diccrcbominem, verum eA dicere animal, &fi alterum
<*r alterum. Et fi in omui linea punBumfimditcr meji.
Determinat propoli tum. £t diuiditurin tres.Primo Le&oao.
oAcndit quid fit dici de omni.i.quid fu dici per fe , ibi Le&e 1 L
fit vniuerfale, ibi {Vniuerfale au
Notun.
•{Per fe autem.} j.quid
tem dico.} Circa primfi duo facit . Primo dicit quid fit
dici de omni. Ad hoc (ciendum eA,quod dici dc om ni,
prout hic fumitur, addit fupra dici dc omni , prout fu-
ri, iiur mlib.Prioru. Nam in libro Priorum lumitur di-

Arationem effe neceltarium.Quid autem At quod eA le ci de omni communiter , prout vtitur eo diale&icusSc

eundum demonArationcm fcire exponit,St dicit q, de- demon Arator. Et ideo non plus ponitur in diffinitione
monAratiua fcientiaeft quam habemus inhabfdo per cius,fj q> przdicatum infit cuilibet eorum , quz conti-

demonArationcm.i.quam acquirimus ex demoAratio- nentur lub fubo.Hoc aut contingit, vel vtnunc,Sefic
ne . Et fic hr tp demonArationis cdcluliolit nectffatia. de omni diale<Sicus,vel fi triplici-
vtitur quandoq; dici
Neceflarill
Quamuis autem neceiTarium pofsit lyllog<zari ex c6- ter,Mecundum omne tempus , Se fic folum vtitur eo
ex connng.
ryllagifmi
tingcntibus,nontam£dencceffario porelt haberi fcii- demoArator. Et ideo in difhniticne dici de omni duo
non in fari tia per medium contingens, vt infra probabitur. Et qa ponir,quorum vnum eA,vt nihil (itfumerefublubie-
Lectio. 1 j. conclufio demonArationis n6 lolum eA neccllaria, led do cui przdicatum non infit.Et hoc lignificat cum di-
etiam per dcmonArationem fcita,vc difium elt,fequi- cit. { Non in quodam quidem fic, in quodam autem
turtplyilogifmus demonAratiuus lirex nes.efhriis.Et non.} Aliud cil, qudd non Iit accipere aliquod tem-
ideo accipiendum eA exquibus neceffariis.St qualibus pus , in quo przdicatum non conueniat Et hoc defi- .

AntdcmonArationcs. Dcindecum dicit. gnat cum dicit.{ Non aliquando fic. aliquaudo non.}
Et ponit excmplum.Sicut deomni homine przdicatur
1UT. Aid; primo determinemus quid de ormi,qmi perfe quid
animal, St de quoennque verum eA dicere qudd fit ho-
vniuerjaliter dicimus.
ANTI. Trimum autem determinabimus quid dicimus de omni, mo, verum cA dicere qudd fit animal ,St quando-
cunque eA homo,eA animal.Et limi liter fe habet de li-
& quid perfe,& quid vniuerfale.
nea, St de punfio . Nam punfium eA in linea qualibet
Interponit ea,quz funt przin ttllgenda ad pcogno- St lemper. Sccundoibi.
fc£Ju de quibus tranaturus cA. Et circa hoc duo facit. Atq; huius fenum ejl id, quod facmnuUocmimpaBo ARGI.
Primo dicit de quo eA intftio.St dicit tj> antequi deter [ciemus inficiationetafferre, cu interrogamur deomni.fi de
minetur in fpeciali ex quibus & qualibus eA demoAra» aliquo nondicatur,aut fi interdum non infit.

tio, primo determinandu eA quid intclligimus cu dici- Signum autem eA , nanque inflamus fic proferimus, ANTI.
Curdeoi.o musdpomni,Scperfe,8t vniucrfale.Cognofccre.n.iAa ficus deomni interroganti, aut fi m quodam non aut fi ali-
fe Sirii. eA neceflarium ad fciendu ex quibus ell demo Aratio. quando non.
Hoc nlqjoportetobfcruari in demoAratiomb’. Opor ManifcAat poGtl diffinitionem per Ggnum abin-
tet.nJnpropofitionib’ demoArationisaliquidvniuer- Aantiis fumptum . Non enim infertur inAantia cir-
faliter prxdican.quod ligni ficat dici deomni, St per fe, ca vniuerfalem propolitioncm , nifi quia dcGcit ali-
& primo quod lignificat vrc Hxc autem ttia cx addi-
. quid eorum , quod per cam fign ficatur . Cum autem
i

De o*. p fe tionefehabent adinuicem . Namomnequod

perfe interrogamur an aliquid prxdicetur de omnidemon-
& vniucr - ptzdicatur.przdicatur vniuerfaliter.St non econuerfo. Aratione, tunc dupliciter ferimus inAantias.vcIquia in
Pilitcr qua.
Similiter quod primo przdiraturprxdicaturperle.fed quodam eorum quz continentur fub fubiefio non
ionrfe.
non conuertitur.Vnde etiam apparet ratio ordinis iAo- eA verum , vel quia aliquando non cA verum Vnde
LU.c. prio. .

rum . Differentia etiam St numerus iAorumtnum ap- manifcAum eA qudd dici deomni vnumquodque eo-
paret ex hoc, Huc
aliquid przdicari dici turde omni rum Ggnificat. *

vniucrfaiiter percomparationem adea,quz continen-

tur fubfubicfio. Tunc enim dicitur aliquid deomni,
Lectio X.
Quinior modi ipfiui per fe exponuntur.
vt habetur in libro Priorum , quando nihil eAfume-
re lub fubiedto , dequo przdicatum non dicatur. Terfe autem dicimus ea, qua funt in ratione quid ejl A AC T.

Per fe autem dicitur aliquid pr;dicari per comparatio- dicente, vt triangulo linea, & linea punBum meji .Erhit
nem ad ipfum fubieflum , quia ponitur in cius diffini- enim ipforum fiwjlantia conflat, dr hac iufunt m ratio-
Lcftio. feq. tione.vei econuerfo, vt infra patebit. Primo vero dici- ne quid ell dicentc.Et item ea, quorum in ratione qus,qutd
tur aliquid prpdicari de altero per comparationem ad eA patefacit ,ea ipfafmtqmbus infimt , quo paBo linea
ea,ej funt priora luho cotinentia ipfum. NS haberetres quidem reBum dreurmm ineil, numero vero par atque
angulos non przdicatur primo de ilochele, quia prius impar, primum atque compofitum , figura denique lau-
prxdicaturdc priore.f.dc triangulo. Secundo ibi. rum aqualium, ac altera parte longior Atque in horum .

AKCT lditaq;de omm dicimus quod non cuidam inefl , cuidam quidem definitione numerus , in Morum autem linea inefl.
non meji , nec interdum competit , interdum non competit, Q.ua igitur au illo, aut hoc infimt modo
,
per fe cuique
tjam fi animal omni de homine dicitur , ft verum eSl hunc competere dico . Qjut vero neutro modo competunt, ac-
dicere hominem,verum ell eum ©• animal dicere. Acfinuc cide tia, quemadmodum competit aiali muficumjut album.
verum ejl & alterum dicere, verum ejl &
alterum dicere . Er fe autem funt, quacunque funt in eo quod quid efl,
A NTf.

ANTI
Et fi in omni linea punfium meji, fimthter.
De omni quidc hoc dico, quod vtiq; ejl no in quodam qui
quidem fursli
P vt triangulo inefl linea
tuenim ipforumexhiseSl 0-qua
dic eme quid cft,
, & mlmeapunBum fubflan
infimt in ratione
Texaco, fo

iemficfin quodam autem non,ticq; alrquido

Ifocbcles
 trf LIME*.
Ifochele» fcu atquicrus bibert duo Uter» zqu»>
liauntum.
Et quibufcunq; tari que infunt ipfts ,
Ipji in ratione
pifclfaet.
fmt tjud efl demoflrante.vt retium inefl Imee^r circulare,
& impar &par numero, & primum campofttu.dr ifoplcu-
ros quod efl aqudaterum, &fcalenon,idefl altera parte
,
Equilatcrus fcu Ifopleuros habft inxqualia.
tria latera
Itonus, que m motibus bis infunt io ratione quid efl dicen-
ttSmc quieti Unca, huic vero numerus. Simdtter&malsji
Scalcnon fcu gradatus habens tria latera infqualia.
'V
buiufmodi vnicuiq; per fe efft dice.Qufciq-, vero neutrali-
ter infunt, accidcntiefunt, vt muficum, aut albutu animal.
Poflqui determinauit Philofophus de dici de omni,
Kotfl . Per Wc determinat de per fe . Et circa hoc tria facit. Primo
pipo. oftendit quot modis dicitur aliquid per fe. Secundo
oilendit qualiter his modis demonflraror vtatur.ibi
{Quae ergo dicuntur. } Circa primum fciendu,^ hzc
propolitio per delignat habitudinem ciufz . Deiignat
etiam in terdum,8£ litum, ficut dicitur e(Ie aliquis per fe
quando efl folitarius. Caufz autem habitudinem defi-
gnat aliquando quidem formalis, ficut dicitur, r> cor-
pus viuit per animam.Quandoq; autem habitudinem
caufz materialis, ficut dicitur, q> corpuseft coloratum
perfupcrficicm , quia.f.proprium fubicSu coloriseft
fnperGcics.Defignat etiam habitudine caufz extrinle-
cz,& przcipue cfficientis.ficut cum dicitur, q> aqua ca
per ignem. Sicut autem hzc propoGtio per.defi-
lefcit
gnat habitudinem caufz, qnando aliquid extrinfecum
cll caufa eius, quodattribuitur fubiedio.ita quando fu
biefium, vel aliquid eius efl caufa eius, quod attribuit
Pn. nodu,
ei, 8t hoc GgniGcat per fe . Primus ergo modus dic€di
diefdi g fe. per fe , efl quado id quod attribuimr alicui pertinet ad
formam eius. Et quia diffinitio figniheat formam St ef
fentiam rei, primus modus cius quod efl per le,cft qui-
do przdicatur diffinitio de aliquo difii nitio , vel aiiqd
in diffinitione politum. Et hoc eftquod dicit, q, per fe
funt qujcunq; infunt in eo,quod quid cfl.idn diffinitio
1 r. / mr s 178
ne indicante quid tfl,Gue ponatur in reSo, Gue in obii
quo,Gcutin diffinitione trianguli ponitur linea. Vndc
linea per fe inefl triangulo. Lt limiliter in diffinitionefi
nez ponitur pun&um. Vndc punflum per fe in efl li-
ncz . Rationem autc quare ifta ponanf in diffinitione
fubiungit dicens.-] Subftitia autcm.Jidcft c flentia, qui
GgniGcat diffinitio ipforumd.trianguli &
line* , efl ea
his.f.ex linea , & pundis . Quod non efl intclligendu q>
Hnea ex punflis com ponatur, (cd q, punSum lit dero-
nelincz,ficutlineaderarionctrianguIi.Ethzcdicitad Tex. o8.jf.
excludendum ca , quz lunt partes materiz, & non fpe-
ciei.qu* non
ponunf in diffinitione, Gcut femicirculus
h£ no ponitur in diffinitione circuli, nec digitus in diffini
lione hominis , vt dicitur.7.Metaphy. Et fubiungit Q> Qn s przp.
‘ 6| h-aauo.
quzcunq; vniuerfaliter infunt in ratione dicente quid
efl per fe attribuuntur aUcui.Sccundus modus dicendi
perle efl, quando hzc propoGtio per dcGgnat habitu- Subieflum.
dinem caufz materialis, prout.f.id cui aliquid attribui- poiumdifi.
tur , efl propria materia proprium
,
& fubicQum ipfis. acu.
Oportctauti q> proprium lubieffum ponatur in dif-
finitione accidentis quidoq; quidem in obliquo, ficut
quando accides inabfira&o diffinitur cumdicimus q>
limius efl curuitas na fi quandoq; vero in refto,vt cu
,
accidens diffinitur in concreto, vteu dicimus q, fimus
efl nafus curuus.Cuius quidem rado efl, qicueflc acci
Secundus
dentis dependeat 1 fubicfto, oportet etiam q> diffinitio uaudui.
eiusGgmficans cficeius contineat in fe (ubiedlfi . Vnde
facundus modus dicendi per fe efl, quido fubiecf u po
pitur in diffinitione przdicati,quod efl proprium acci-
dens cius.Et hoc efl quod dicit ] &
per icdicutur quz-
cunq; eorum}.i.dc numero eorum { quz infunt ipfis {
ideft lubiefl is accidcntium,& ipfa fubicfta infuntin rd-
ne dcmonflrateqd efl ipfum accidens.i.in diffinitione
accidetis. Sicut retium & circulare infunt linez per fe.
Nam linea ponitur in diffinitione eorum.Et eadem rd-
ne par dcimparpfe infunt numcro,qa numerus in eo-
rum diffinitione ponitur . Na par efl numerus medium
babens.Et (imiliter primum & compofitum per fe pro-
dic acu r denumero, & numerus in diffinitione coru po
" n,n ““ “*
nitur. Efl enim primum in numeris, numerus qui nullo
numero alio mcnfuratur,fedfolavnitate,vtbinartus. (opo-cpiul.
Compofitus autem cft numerus, quem etiam alius nu-
merus menfurat, ficut nouenarius. Et fifr ifopleurus.i.
zquilatcrus , & fcalenon idefl trium inzqualium late-
rum, & altera parte longius, per feinfunt triangulo, &
tnagulus in diffini tionccoiu ponitur. Et ideo iubiun-
git q> omnia fubieffa,inlunt cibus przmifsisacciden- ,
tibusin ratione dicite quid elf.i.in diffinitione, ficut ali
cui prxdi&orum accidentiu inefl linea,aficui vero nu-
merus, & Gmi liter in aliis, vnicuiq;inqua iploru iubie-
<ftoru,pcr fe ineffe dico fum accidens . Quz vero prx-
dicata ncutraliter infunt.i.ncqv ita q> ponantur in diffi-
nitione , fubiedorum. neq; lubiceta in diffinitione eo-
rum, funt accidenua, idefl per accidens przdicantur.
Sicut muficum & album przdicantur per accidens de
animali. Deinde cum dicit.
Tretcrcaid perfodiemus, quod no defubtetl0 alio die i- aacr.
tur vllo-Ambulas enim aliquid aliud efl, quod ambulas efl,
atq; album. Jtfubflantiaw queeunq-, boc aliquid ftgnifi -
eant, non funt aliud, quam id quodfunt. Ea igitur. que de fu
bteBo non dicuntur ,perfe, ea vero, que dcfubictso dicun-
tur accidentia duo.
amplius quod nem defubieBo dicitur abo quoda, vt am *kt t.
halans, tum alterum quodam fit ambulans, &albn.Stbic- «de i inoc.
w
 -

179 TOSTE 0 JQVTtl A WjA LTTI C 0 \ y Ttl 180

(Ia autem, & quacunq; hoc aliquid figmficant, non alterum cudum quod fequirur. Quare fi neceffi; efi affirmare aut tte-
aliquid funtdfuod verefunt.Qua quidem igitur nondefubic gareqieccffe eft cr qua funt per fc,iiieffc. ......

do [nnt,perfe dico, qua vero de fubieflo. accidentia. Ollendit qualiter vtaturprpdiflis modis demdftra- NotinJua.
Ter. moiL Poni (alium modum ciuc, quod eft per fe,prou( per tor.Vbi notandu efi q> cum fcientia fit couclufionum, Propri*.
P«le. fefignificat aliquid iolitarium, ficut dicitur q> per fc elt* intelleflusautcm principiorum propriefcibiliadicun fsit«lu.
aliquod particulare, quod cilio genere Cubfhntiar, qi^ turconclufionesdemonllrationis.inquibuspalsioncs
non praedicatur de aliquo fubiecto . Et huius ratio eft, przdicantur de propriis fubieflis.Propria autem fubie-
quiacum dico ambulans,vel album, non Ggnifico al- flanonlolum ponuntur in diffinitione accidentium, jJjjJj,
bum vel ambulans, qnafi per fealiquid folitarium exi- led etiam funt caulx eorum . Vnde condulioncsdemo
' '
(lens, cumintelligatur aliquid aliud effc quod fit ambu Arationum includunt duplicc modu dicendi per fe.f.2.
lans,velalbum.Sedin his,qup fignificant hoc aliquid. (. &q.Et hoc efi quod dicit, q>illa quar praedicant in (im-
in primis fubllantiis,hoc non contingit. Cum. n.icitur pliciter fcibilibus hoc eft in conclufidnibus demon-
Sortes, vel Plato, no int#lhgitur,q> fit aliquid alterum, llrationum , Gc funt per fe ficut ineffe prxdieantibus.i.
(ubieflum eorum.
‘ u
je
q id quod vere ipl a lunt.quod.f.lit ficutquadofubicflainfuntindiffinitione, accidentiu,
Sic igitur hoc modo qu* non prxdicaturde fubieflo qua; de eis prxdicantur, Aut ineffe propter ipfa,i-qUan-
funt per fc.qux vero dicuturde fubieflo, ficut in lubie do prpdicauinfunt fubieflo propter iplum (ubieflum, '

flo exift entia .accidentia funt.Nam qux dicuturde lu- quod efi caufa przdicati.Et conlcquenter oficnJir, tp -

bieflo, ficut vniuerfalia de inferioribus n6 lemper acci huiufmodi (cibilia fini neceffaria , quia nd cotingit qn
Not» circa deotia lunt. Sciendum eft autem q. ille modus non eft proprium accidens praedicetur dr (ubicflo.Sedhoc efi
j.mwi. modus prxdicandi, fed modus exiftendi Vnde etiam . duobus modis.Quandoq; quidem (impliciter, ficutcii Dupliora
in principio dixit, per fe funt, Bcnonpcric dicuntur. vnum accidens conuertstur cu fubieflo, vt habere tres ac piopr m
Deinde cum dicit. &
cum triangulo, rifibilecum homine. Quandoq; au * lca ‘
‘*e
*
Alet. Infuperaho modo id quidc perfc dicimus, quod vnicuiqj tem duo oppofita fub diliun Aione accepta ex ncccfsi-
competit ob ipfumfid autemquodhanc cbdmone egreditur, tate fubieflo infunr,vt linep aut reflum,aut obliquum,
accidens y eluti fi ambulante quopia corrufcaucru, id acci- & numero par, a ut iropar,Cuius rationem oftedir.quia
des dicimus, Tfoncnimobidipfum corrufcaueritquiaambu contrarium, priuatio, & coo tradi flio funt in eodem ge.
l Liucritjcd td dicimus ac adi f At fi cu iugulareiur,qufpia
e. ncre.Nam priuatio nihil aliud cll q negatio in fubieflo
mortem abicrit,iugulationcuc,id perfc dicimus. Ob tdipfim determinato . Quandoq; etiam contrarium xquipara-
tnm .qma lugulabatur emortuus eft,fed non accidit eum, cu tur negationi in aliquo genere, ficut innumeris idem
iugularetur mortem oppetufie. eft imparquod non par Iccundum confequen tiair. Si-

axti. Item alio modo quod quidem propter ipfiumineft unicui- cut ergo necefle eft alfirmare vel negare,ita necefle eft
que per feqjuod vero non p ropter ipfuniqtcciJts efiyt fiam alterum eorum, qu* per fcinlunt proprio ineffe fubie-
vidciinot. bulanle corrufcauit , accidens esi . Tfon.n. propter idqutd flo. Deinde epilogat dicens.
ambulat corrufcauit, fed quod accides eSi dicimus hoc. Si , Id igitur quod de omni, &
id quod perfc dicimus,hoc fit a R c r.
vero propter 'tpfum.per fe efi, vi fi aliquod ticrfcBu interit modo determinatum.
mojUf rit fecundum mterfcQsoncm , quoniam propter id quod in- Dc omni quidl tgf,& perfcfilctcmusatufit hoc modo, an t y
per fe .
terfeflum efi fed non quod accidat,imcrfe 3um interire. Quod cli planum,
.;••• ^
-1
Pome quartum modum, fecundum quem hxc prx- .. .

pofirk>,ptr,defignat habitudinem cauf? cfticientis,vel Licti» Xr. '- 1

cuiufcunq; altenus. E(idcodicir,9>quicquid in eft vni- Quod nam Ct Prxdicatum vuiuerfiile & quomodo eo natur
,

deuiouibator aperit.
cuiq; per fci pfum , per fe dici turde eo, quod vero non ;

per feipfum ineft alicui, per accidens dicitur, ficut cum Vnuterfabter autem id competere dico, quod de omni di AR CT.
dico, hoc apibulantecorrufcat.Non enim propterid citur,& per ferstq; hoc plane quo ipfum eft. <

* N 1 1 •.
quod ambulat corrufcauit, fed hoc dicitur fecundu ac-
cides.St vero quod prxdicatur iniit fubieflo per fe ip-
ium , per (e incil, vt fi dicamus <j> interfeflum interiit.
y lfjurrfale autem dico , quod, cum de omni fit,&per
[e,& fecundum quod ipfum eft.
PoftquamPphilofophus determinauit de omni &
nde

Maniftftum eft enim <j> propter id quod illud interfe- per fe, hic determinat de vniuerlaliJst diuiditur in duas
flum cft,intcriit,& non eft accidens, cj, interfeflus in- partes. In prima ollendit quid (it vniucrfalc.in.a.quo-
terierit. Deindccum dicit. modoin acceptione viis contingit errare , ibi { Opor-
a R ct. igitur inhifie, qua fubfcsentiamfimpticiter cadit, tet autem non latere.}Circa primum duo facit . Primo ,
per fe dic uni, vel eopaflo.vtfintm pradicatisfubicBa, vel ollendit quidfit vniuerflle.z. ollendit quomodovnt-
eorurfus, vtipfafinlmfubie(lu,eaobipfa necefurio & uerfalivtaturdemonftratorpbi-i Demonftratio autem
funt. Vjim fieri non potefi vt non competant, autfmplici- per (c.} Circa primum duo facit. Primo oftedit q> vni-
terraut oppofita.veluts linea nflum, aut obliquum, <y nu- uerfale continet in fe & dici de omni, St per fe,fccundo
mero par aut smpar.Efi.n.cotramautt priuattoqtut citra oftcnditquid fupra ca addit, ibi {vniuerlale autem. }
diBio, genere in eodem, ceu par efi id quod eft non impar i» Ad euidentiam autem eorum, qu* hic dicuntur,lcicn
numeris,vbijiquitur. jQuare fi neccffc cii affirmaremus ne dum eftqi vniucrfalenon hoc modo accipif prout ot ,

gari neeeffe efi & ea, qua perfc infuntaompcterc. quod prardicatur de pluribus dicitur vniuerfale fecun-
anti. Qua ergo dicunt in [impliciter fcibihlnis per fc, ficfunt dum <p porphyrius determinat de quinque vniucrfali-
Te» ficut meffepradicantsbus, aut inefie propter spja, qua funt bus, (ed dicitur hic vniuerfale fm quandam adaptatio-
™* 1 1Dot '
ex nec effitaic.ff on.n.contmguiil non inefie, aut fimpheiter nem, vel adequationf prxdicati ad lubum.cum.laicq;
aut oppofita,vt linea aut rcBum aut obliquum, numero & prxdicatu inuenif exrra fubieflu.neq; fubum fineprf.
parqtut impar. Efi enim contrarium^ ut priuatio, aut con- dicato. His autem vilis Iciendum eft, circa primum
uadiBio in eodem genere , vtpar vel impar in numeris fe- iriafadc. Primo dicit 9 vniuerlale. hprxdicatum cll
etiam
 itl L I
etiam quod de omni eftideft vniuerfaliter prxdicatur
de fubiedo,8c etiam per fe .f.incft ei, conucnit fubie&o
f m q> ipfum fubicSu eft .Multa.n.de aliquibus pdicanf
v liter, qux non cdueniunt ei per fe,8t f m q> ipl um eft.
Sicut ois lapis coloratus eft, no tn fecfidum q> lapis,led
fecudum q> ipfum eft fuperficie habens. Secundo ibi.
A*Cf*. Tattt igitur ea neceffario rebus inefie , qua ip[is vmuer -
[aliter competunt.
, A H TI. Mamfcflum igitur esi, quacunq-Junt vniuerfaka, ex ne-
cejfit.ue infunt rebus.
Infert quoddam corollarium ex difiis, dicens, q> ex
quo vre eft quod per fe ineft, que aute per le infunt ex
necefsitate infunt vt fupra oftfiuro eft , manifeftum eft
avniucrfatia prz dicata prout hicfumunturdcnecefi.
itate infunt rebus, de quibus prxdicant.
B £ R
demon lirans. Quadrangulus enim figura quidem efl non
autem habet duobus redu aquales. Sed ifocbeles habet
quidcnifortaffc duobus redis squala, fed nonprimum.fed
triangulus prius. Quod igitur quolibet primum monsira-
tur duos redos habere , aut quodcunque aliud, buic premo
ineflvmuerfile.
Manifellat per exemplum, dicens, g, habere tres an-
gulos xqualcsduob’ redis no ineft cuilibctfigurpvni
ueifaliter, licet hoede figura demonftref, quia detrii-
gulo demonftratur q eft figura , fed non cuilibet flgu-
rx ineft necdcmonftratorinfua demoftratione vtitur
qualibet figura . Quadragulus enim figura, eft, led non
habet tres duob* redis pquales.flbchelesaut.i.triangu-
lus duoru xqualiu laterum habet quidem vniucrlalitcr
Tertio ibi. tres angulos xquales duobus redis, fed non conuenir,

AlCT. -dtq\pcr fc,Cr hoc quo ipfum esi fodem tjfe dico, velati primo ilochcli.lcd prius triangulo, quia ifochcli c6ue-
linet per [e putidum inefl rcdumuc Ea nanq; ratione qua
. nitinquantum eft triangulus Quod igitur primo de-
.

linea td&r triangulo hoc, tres anguli copetunt , duobus re- monftratur habere duos redos ,aut quodcunque aliud
Bis aquales, quo triangulus efl. Terfe enim ti ungulus duo- huiufmodi,huic primo ineft prxdicarum vniuerfaliter,
bus redis aquales angulos habet. ficut triangulo. Deinde cum dicit.
ANTI. Ter fe autem, &
fecundum quod ipfum efi,idccfl,vtpcr Etdemonflratioperfeeiiisvniiierfaliteresl ,caterorum
suor,
fe linea inefl punlium& redttudo Etnanq-, fecudum quod vero quodammodo nonperfe . Tlcccius vniuerfaliter efl,
linea efl. Et triongulofccundu quod efl triagidus duo redi, qui duorum esi aqualium laterum ,fcdfuperat, & ad plu-
C enim per te triangulus duobus redis aqualis efl. rafefeextcndit.
Ne aliquis crederet aliud ede qd in diffinitione viis Et demonstratio per /e huius vniuerfaliter efl, aliorum au aMTl.
dixerat, per fe, & fm g> ipfum efl, offendit g> per fe, Se tem quodammodo non perfe . tfeque ifocbclcsmn efl vni-
fm , idem eft. Sicut linea: per fe ineft pun-
91 ipfum eft uerfaliterfed frequentius.
cturo primo modo, Se recfitudo.i.modo .Na vtrunq; Oftendit qualiter demon flrator vniuerfali vtatur,&
fecundum g> linea eft . Et Cmiliter triangulo fe.
ineft ei dicit qi demoftratio
eft p fe huius vniuerfalis , fed alio-
cundii <j triagulus eft infunt duo refli.i.qd valet duos rum quodammodo, & non per fe.Demonftrator.n.de- ,
refiosquod per fe triangulo ineft. Deinde cum dicit. monftrat pafsionem de proprio fubiedo,& fi demon-
&6T. Tunc a iitem qidppiam vniuerfaliter inefl, cum de quouis, ftret de aliquo alio hoc non eft nifiinquantum pertinet

& primo ostenditur. ad illud fubicdum. Sicut pafsionem trianguli probat de

ANTI. y niucrfalt aut efl iucf si in quolibet, et primo dcmoflrat. figura St ifochcle,inquantum quxdam figura triangu
Oftedit quid addat vniuerfalc fupra dici de omni, Se lus eft, St triangulus quidam ifochelcs.Quod autem pri •
/ per fe.Et circa hoc duo facit.Primo oftendit 3» tunc eft mo non ineft ifocheli habere tres, hoc non eft, quia no
*
vniuerfalc praedicatum , cum non folum in quolibet eft vniuerfaliter prxdiceturdceo , fed quia eft frequen-
de quo prxdicatur , fed St primo defnonftratur incile tius
,
ideft in pluribus quim ifocheles eft, cum hoc ci-
«i,dequo prxdicatur. Secundoibi. mune fit omni triangulo*
UCT. yeiut equoles duobus redis habereaio vniuerfaliter inefl
figura ,& tamen de duorum redarum angulorum
figura Lsctio Xii.
tqualitate licet oflcndcrcJcd nondj quauisfigura.necoflc- Modi duo exponuntur quibus contingit errare in vniuerfalis
des figura quouis vtitur. Quadratujt.cH quidem figura, no acceptione , deinde met odus traditur ad dignofcendum ve-
etiam trian- rum vmuertafe.
tn habet tres angulos duobus redis aquales , is

gulus ,qui duoru efl aqualium laterum , habet quidem qita- Oportet autem non Utere errorem per fapefieri, trnon uct.
uis duobus redis aquales fed non primus, fed triangulus effeid, quodoslenditur, primum vmuerfjic quemadmo-
,
i or. Qui igitur demonflrotur primus duobus redis aqua- dum ejji: videtur.
£ & primi
habcrc,vcl quoduis aliud,
Quadrangulus.
vniuerfaliter copetit.

O Tortet autem non latere , quoniam multoties con

tingit peccare

mum vniucrfulc
flrari vniuerfalc primum.
,
non ejfe, quod demondratur, pri-
fecundum quod videtur demon
isti.

Poftquam notificauit Arifto.quid fit vniuerfalc, hic Tex-c.i ».

oftendit quomodo in acceptione vniuerfalis error co-

tingat.Et circa hoc tria facit . Primo dicit <j aliquando
circa hoc peccare contingit.Secudo alsignar quod mo
dis,ibi •{ Oberramus, {-Tertio dat documentum .quo-
modo pofsit cognofci vtrum vniuerfalc acceptum fit
vre, ibi { Vtrum autem fm q>.} Dicit ergo primo, g» ad
hoc q- no accidat in demoftratione peccatum, oportet
non latere, q> multoties videtur demonftrari vniuerfa*
le.quod non demonftratur. Deinde cum dicit.
Vtduos redos babere,ncq; cuilibet figura inefl vniuerfa Decipimur autem hac deceptione , ciimaut praierfmgu * »c».
*t«T.
liter, tr tamen efl demondrare de figura quod duosbabet, Ure , vel ftnguUria nihil efl , quod accipiatur fucinus ,aut
ftdmcmufidet figures efl, neque vtitur quahbetfigurs efl quidemfed nomine caret in diuerfisfpccie rtbusr :tt »/?,

»< 1
 , ;

I*J V OST EKJO\r M 'A. 1 ^oiLTTICO\VM

>t pa n latum, id de qua demonflratur.Tarti nanque acco-
modabitur quidem demonstratio , crdc quilibet erit , at-
pter id quod inefl rettis. on autem efl,
ftc aquales ftntJiat hoc fed aut
nift

m quolibet aquales.
quod quoniam vye ^
tamen non erit huius primi mwerfalitcr demonflratio^Atm Subiungit«emplaad prxdidos modos. Er primo
quebuiufce primi VI boe cflrfcmonttrationcm dico, cum efl ad dicens, cj> fiquis demonflrct de lineis redis 3,
tertifi
ptirmvmuerfaUier. n6 intercidant.i.non concurrant, videbitur huiulmodi
*kti. Oberramus autembanc deceptionem, cum aut rui fit aeci efTcdemoflratio.f.vniuerlalisprimi, propter hoc 31 no (

n&c i inoc. perca fupenon extra fingulare qiuntfingul.iria , aut ft fit concurrere inefl aliquibus lineis refl Is . Non auti ita <p
,
quidem , fed innominatum fit indifferentibus fpecie rebus hocfiatnifilinex redxfint xqualcsidcflxque difli-
aut contineat effe ficui in parte totum , mquo monflratur. tcs. Sed litincx fuerint xquales idefl xque diflantcs,
Eis enim qua funt in parte inett quidem demonttraiio, & tunc n6 concurrere cSucnit eis in quolibet , quia vni -
erit de omnifed tamenno huiufmodi primi rniuerfaliter de- uerfaliter verum efl 31 linex rcflxxquc dillantes, ctii
mmttratio. Dico enim primi fecundum quod ettdemonflra fi in infinitum protrahantur, in neutram partem con-
tia,cum fu primi vnmcrfahs. cutTent. Secundo ibi.
fJBrmrie Alsignat modos quibus circi hoc crrarccontingir. Et fi nullus alius effet triangulus, qiumbifcc,qui duorum At e r.'

Etcircahocduofacir.Primoenumeratipfosmodosdi tfl aqualium Uterum, huic, vt duorum efl aqualium Uterum

**“ ccs, 31 tripliciter contingit decipi circa acceptioni vni-
angidos aquales duobus rtttis liabert competere videtur.

Primo quidem cum nihil aliud litacciperefub

lierfalis. Etft triangulus non effet aliud quam ifoibtleifecundum ANTI.
quid efl ifochtlet videretur vtiqut effe. J '

aliquo comuni cui primo competat vniuerfalc,quam

hoc fingulare,cuiinconueni£terafsignaiur.Sicuifilen Ponit exemplum ad primum modum, dicens,qt>od
fibile quod primo fi non edet alius triangulus, qnlm ifochtles, qui vere
& per fe inefl animali, ifiigoaretur
,
duorum xqualium laterum , quod efl
vt vniuerfalc primum homini.nullo alio animali exiflfr efl triangulus
inquantum huiufmodi, videretur effe ile che-
trianguli
U Gbg.ee; te.Vnde notandum Q, lingulare hic large accipit pro
fecundum quod efl ifochclcs , nec tamen hoc effet
Non lalua* quolibetinfcriori,ficntfifpeciesdicaturcffcfiogularc. lis

m genui jo lubgcnerecontcntum . Vel potefi dici, 3, non ett pofsi verum. Tertio ibi.
witm Ipe. bile inuenire aliquod genus, cuius vna titu fit Ipccics. Etfimihtudo rationum mutato ordine, numeris, vt nume ARCT*
Genus enim diuiditur inlpecies per oppolitas differe- tifunt lineis vt linea, folidis ,vt folida temporibm dem -
Oportet autem fi vnum cdtrariorum inueniturin
tias. que, vt tempora , videtur competere, quemaimodumfeor-
& reliquum inueniri.vt patet per Philolophum
natura, Jum olim oflendebatur. Quod tamen vna demonflrationt de
Ccclo&mundo.Etideofivnal'pcciesinueui- omnibus dcmonflrari potefl . Sed quu non funt quippiam
Texxo.it.
vnumhac omnia nomine vocitatum, numeri inquam, longi-
lxdt4.t.ex! turpnuenitur Se alia.Vna autem fpccics diuiditur in di-
uerfa indiuidua per diuilionem materiar. Cotingir au- tudines , tempora, folidaque, atque differunt tuterfefpecie,
tata.
tem totam materiam alicui (peciei ,pportionatam fub ideo fumtbanturfeorfum , \on autem vr.iuerfahter den, 0-
vnoindiuiduo comprehendi »& tunc non tfl nili vnu flratur. tfon enim ifce competit, vt linea funt, vel vti nu-
indiuiduum lub vna fpecie . Vnde Se fignater delingu- meri, fed vt hoc, quod quidem vniucrfaliter iis ineffe cun-
lari mirionem facit. Secundus modus c((,qu 3 doqui- Bisfupponitur.
, mniim
dem cft accipere fub aliquo communi multa inferiora, Et proportionale, quod &
commutabiliter eflfccnndum anci.
fed tamen illud eflcfimune innominatum, quod inue- quod numeri funt , &
fecundum quid linea fecundum &
nic in differentibus fpecie. Sicut fi animali non cflet no- quod firina , &
fecundum quod tempora funt, quemadmo-
me impolitum, te fenfibile quod efl proprium anima- dum &
demonttratum efl aliquando fcorfum, contingcttl
effe de omnibui vici demooflralione monflrari . Sed propter
lis afsignctur vt vniuerfalc prirnu , his qux fub anima-
•

id , quod non ett denominatum aliquid in quo omnia hae

li contincntur.vel diuifim.vel conuinSim.Tertius mo ,

dus cft quado id, de quo dcmonftratur aliquid, vt vni-
uetfale primum fc habet ad quod demonllra turde eo,
ficut totum ad partem. Sicut fi poffe videre afsigoaref
animali vt vniuerfaleprimum.Non enim omne animal
vnum funt, numeri, longitudines, tempora, & firma,&fpe-
cie differentias,fcorfum adinuicem accepta funt ."bfon au-
tem vniuerfalc monttratur.Tfcn enim fecundum quod linee
funt aut fecundum quod numeri, inerat, fedfecundum quod

poteft vidtre.Inefl autem his , qux funtinparceJ.qux hoc efl quod vniuerfalc ponunt effe.
particulariter Se non vmuerfalitcr alicui fubiedo cduc Exemplificat de modo fecumdo Et videtur hocvl .

niunt, dcmonflratio idefl 3, demoflrari pofsint, Se erit timo ponere, qa circa hoc diuturnius imoraf Et circa .

dcmonflratio de omni, non tamen refpedu eius quod hoc tria facit.Primo ponit exemplum.Sccudo inducit
demonllratur . Polle enim videre demonfiratur quide quoddam corollarium cxdfdis, ibi{ Propter hxc nec Notldum.
aliquis.}Tertio alsignat ratione didoru.ibi 1,ro P°ru°-
de aliquo vniuerfaliccr, non tamc de animali vniucrfa- fi
f Quan
1'
liter,ficut de eo cui primo infit.Er «ponit quid fit pri do igitur non nouit.}Circa primum Iciendfj efl, 31 pro- ji™*
mum fecundum 31 dcmonflratio fertur, quod efl vni- pomo efl habitudo quantitatis vnius ad alteram , ficut luTiuaud,
uerfalc primum. Secundo ibi. 1 « ad tria fehabent in proportione dupla. Proportio-
collcdioduarum proportionum.Qux fi fint
ualitas efl
alci, Si igitur qufpum attenderit rtttat duas lineat non con- difinndx habent quatuorterminos Vthic.Sicutfeha
currere, inter ipsas eadem in partefunt anguli rcBi,rcBa ex bent quatuor ad duo,ita fex ad tria .Si vero fint coniuts-
linea fecante, illas, oborti,buiusexcodemonttratioproprie fixhabent tres terminos . Nam vno vtitur vt duobus.
videbitur effe, quia ftc ett m omnibus angulis rettu. yerum Vt hic . Sicut fc habft odo ad quatuor, ira quatuor ad
non ett, quippe cum idfiat, non exeo, quia fle fint illi anguli duo. Patet ergo 3, in proportione duo termini fe'habct
duobus rettis aquales , fed ex eo , quia quouit modo duobus vt antecedentia.duo vero vt confequentia. Vnde hic.Si
aquales fml rettis. cut fehabent quatuor ad duo, ita fe habent fex ad tria,
ANTI. Si igitur aliquis demonfirabit quod retta Irnea non inter- 1« Be quatuor funt antccedentia,duo vcro,& tria funt p
cidant , ridebitur vtiquehuafmodieffe demonflrano,pn- confequentia. Pennuntaei^o proportio efl, quando pro^J™'
antecedantia

l8j -s Ll
antecedentia inuicem conferuntur Se conlequeiia limi
liter . Vtfi dicam . Sicut le habent quatuor ad duo,ita fe
habent fex ad tria, ergo ficurfe habent quatuor ad fex,
ita (e habent duo tria . Dicit ergo q> efle proportionale
commutabiliterconucnit lineis, & numeris, & firmis. i.
corporibus, & temporibus. Sicut autem de fingulis de-
terminatum eft aliquando leorlum .denumerisquide
in Arithmetica, delincis,& firmis, in Geometria, de
temporibus in Naturali Phtlofophia , vd Aftrologia,
ita contingens cft,quod de omnibus prxdidis commu
tadm proportionari vna dcmonftratione dcmonftrc -
tur. Sed ideo commutarim proportionari de fingulis
horum feorfum dcmonftratur, quia non eft nominatu
Alia intcif. iDudcomune.i quo omnia iftaftmtvnum. iit fi enim
quantitas omnibus his communis eft , tamen fub fe&
alia prarterhxc comprchedit.ficut orationem, & qux-
dam, qux firnt quantiutes per accides.Vcl melius dief-
dum,'p commutarim ptoportionari quantitati nonco
uenitinquantum eft quantitas, fed inquantum eft co-
parata alteri Quantitati fecundum propqrtionalitatem
quadam.tc ideo dixetat etiam in principio ptopertio-
naleefiequodcommutabilitcteft. Omnibus auieiftis,
inquantulunt proportionalia , non eft
mune pofitum.Cumautcm dcmonftrator comutitim
proportionari deCbgulisprxduftoruu diuiiim,n6de-
inonftratur vniucrl ale. Non enim cdmutatim propor-
tionari ineft numen s,^' linetscfiqi q> hmoi,ied fecundu
quoddam commune, DeinonOrantcs amem dclineis
ieorlu m,vcl de numeris, ponunt hoc, quod eft commu
tabiliter proportionari eflequafi quodam vniuerfalc
przdicatum linex fecundum cp hnca eft autnumero,
lecundum q> numerus. Deinde cum dicit. .
AKCT. Quo circa fiquis rmmujucq; triangulum, cum nupta qui
.- K ex (qualibus lateribus omrubm,Csr eum.qui ex vnuterfii m
equilibus conflat, &
item eumupu duorum eft ( qualtu late-
'
rum-Aut rna,aut aha ftorfum demonstratione , tres aquales
,
duobus tcBts oslcndcmnumduhuprofitto triangulum fcit
duobus reliss aquales baberenifteofeiedi modoapti ipfifuo
moreprofiliturfophtfta.hleq; detnagulo vniuerfahter td
percipit, &
ft nullos altus frater filos t
rungulus esi. Tifo.il.
tdifits.vt trianguli fuui, nec omni triangulo
que
’
fid numeri iM^eeogrusuit,tama- fi nullus triigulus eft,
tpfa& nonfcit aqualesduobmreBisbabcrc.
AUT I. , Tropurboc neq-,[ialtqmsmons]ret vnuqucmq ; triangu
lu dcmonftratione, aut via aut aluta, quod duos redas ha-
bet vnuquodq ; , ifopleunu,ideft ifocheles feorfum, Cr fcale-
’
: »- tiothidcSi gradatumpumdu cognouit triangulum quod duos
rcQot habet, mft fopbiSlico modo: neq; vmuerfak tndguh,
nk ianoc. neq; fi
nullus eft prater hx triangulus alter.Tqon.nfecm-
dumquod triangulusefteognomt.nequeomnem triangulum
non om-
fedfecundum numerum.S eeundum fpeeiem autem
nem, &ttullus cfl, quem non nouit.
fi
Inducit quoddam corollarium cxdi&is , dicit <p
eadem ratione,qua non demonftranir vniucrlale.cum
de fingulis (peciebus demonftraiur aliquid, quod eft
vniuerlale przdicatum communis innominati nec etiS
dcmonftratur vniuerfalc prxdifto modo ,G fit com-
mune nomen pofitum. Sicut fi aliquis
ftrarioncoftendat aut demonftret de vnaquaque Ipe-
cie trianguli.rp habet tres angulos zquales duobus re-
ais aut diuerla feotfum (cilicet de ifochelc , fcorfum
de gradato, ideft de triangulo trium laterum inxqua-
jta lium.nontamenproptethoccognouitip triangulus
tres angulos habeat zquales duob' rectis, nili
'UV
1
, &
t ZK TlitMfS l8d
co modo, ideft per accidcns,quia no cognouit de tria-
gulo lecundum rp eft triangulus, fed fecundum quo J eft
zquilaterus,autduorum zqualium laterum, aut trium
inzqualium. Neque etiam demonfirans cngnnuir vni-
1
uerlale, ideft habet cognitionem de triangulo in illos,
‘
vniuerfali, etiam fi nullus alius triangulus cftctprxicf
deqbus cognouit.Lt hoc ideo quia non dc triangulo co
gnouit lecundum cp eft triangulus, Icd luia ratione Ipc,
cicrum cius . Vndc neq; cognouit per le loquedo oeni
triangulum ,quia& fi lecundum numerum cognouit
omnem uiangulum, fi nullus eft, quem non nouitrffi
fecundntn Ipeeiem non cognouitomnem .Tunc cnmi
cognolcitur aliquid vniucrlalitcr fecundum fpcci em,
qn cognofcitur fecundum rationem fpcciei .Sccudum
numerum autem, & non vniucrlalitcr, qri cognolcitur
fm multitudinem contentorum fub Ipecic.Nec eft dif-
ferentia quarum adhocfi comparemus fpcciem ad in-
diuidua , vel genera ad fpccics. Nam triangulus eft ge-
nus xquilatcri,&ifochc!is. Deinde cum dicit.
Quando igitur non fcit vmuerfahtcr,& quando fimpii- eicr.
citer fcit mamfeflum esi . Emmueroft cadi effetlriagidi ra
tus , & duorum aqualium laterum trianguli estrrorumque
nomen com- triangulorum demonftraUOAUl tuiq;,aut omnibus, sq; fine
vUodifcrimuu accommodautur,vt palet. Cum nero nonfit
eadem,fed diuerfa , trefq- anguli duabus redis aquales boc
emq; competunt .qmqmfq; triangulus eft, non feitbifce fsm
pisetur, qui ditio modo dcmonftrit.
Quando igitur nonmnitvniucifahtcr , &
quando nouit suti.
T”-
1
fimpliciteri Manifeflumcflajuod fi idemmerat trtaguloef.
fc,& ifocbcli.aut vmcuiq; , aut omnibus. Sivero nonidcn,
fed alterum eft, aut fecundum quid eft triangulus, no nouit.
Afiignat rationem pridiCtorum , quarens quandq
aliquis rognofeit vniuerfahter & fimplicitcrexquopi
dido modocognolcfs non cognouit vniuerlaliter.Lt
rclpondet manifeftum efie cp fi cfict eadem ratio ttiaO
c6muni,&vniufcuiulq;fpccienim,tius feorlum
guli in
acccptz , aut vniuerfaliter fimul acceptarum tunc vni-
uerfaliter fdretde triangulo 8c limpliatcr, quando fer-
ret de aliquafpecic cius,vcl de omnibus fimul. Si veto
ratumfirma,
non eft eadem ratio, tunenon erit idem cognolcere
triangulum in com muni,& lingulas fpccics eius, Icd
eft
a)tcrum.EeciDgnofcendodelpecicbus,nancagnolcit
de triangulo, fm q> eft triangulus. Deinde cum dicit.
Tatel autt vtrum id dlscopeiat,vt triangulus eft ,anrt ARcy>
duori aquabulateru py qfsper hunc competit prtmum,&
euius eft vmuerfahter dcmonfiratio.Ham euopetu.vttalf
est, cui cretosis fublalis competet primo velari later ii duori
aqualium aneo triangulo competent anguli duobus retlu
aquales <At atefublato,vt non fit aneus, etiam competent.
Et ili lauru aquahtalc duorum fnbiata, vt non fit duorum
A
aqualium laterum. t non compctentfublata figura,vel ter
mino, fed nonprimisipfisfublalis. Quo igitur prrmofublato
& non competentiQuod fi triangulo, per hunc, et cauru com-
petKMy& huius tfi vmuerfabter demonftratio.
ytrumaMemfecundumquod cfl triigutus,aulfecundi nun.
quod eft ifochetcs fitt,&qh fecundum hoc cH primum,
vmuerfalc, cuius demonftratio eft, mamfeflum eft, quoniam
eadem demon- quando remoto infit primum, vt ifocbdes , & anco remoto
triangulo infunl duo redi . Sed aneo remoto gr tfocheli, fed
uoo figura,aut termino fed non prius. Cuius igitur pnsuti Si
& itaque trianguli esiAt fecund umhoc incfl cr alqss&busufi. V
modi vniuerfahler eft demonflratio.
Dat documentum quo proprie pofsit accipi vniuer
lophifH- falc,quod eft , vtrum aliquid Gt trianguli fecundum ^
. triangulus.
 ifry rosTEiuoiiryi
triangulus, aut ifocheSs fecundum q>
quando id primum tf vni-
cuius cft demonftratio cll
hoc idcft aliquod fubieflum potitum,
uerfale fecundu
Manifcftum eft enim ex hoc quod dici Quandocuq;
p m n,
remanet quod erat al -
iWu. quo enim remoto aliquo adhuc illud
cor. vniun- fignatum vniiierfale, (ciendum ert quod non eft
primfi
G!c- vniuerfale illius. Sicut remotoifochele vel xneo trian-
gulo , remanet habeat Ires angulos.f.duobus reSis
Xquales.Vndc patet qudd habere tres angulos xquales
duobus reftis n6 eft vniuerfale primum , neqj ilochelis
neq; xnei trianguli Remota aute figura non remanet
.
habere tres, nec etiS remoto termino, qui eft fupenus
uicnrL
ad figuram, cum figura fit, quxtermino, vel terminis
dauditur.fed tamen non primo conurnit neq;figurx
neq;termino,quianon cfiuenit cis vniucrfaliter.Cului
ergo eritprimo?Manifeftum cft y> triangulo, quia fccu-
dum triangulum ineft aliis tam fuperioribus,quam infe
riotibus Non enim competit figurx habere tres, ni li
.
quia triangulus eft quxdam figura, & fimiliter ifochclr,
quia triangulus|eft, & de triangulo habere tres demon
Itratur.Vndc cft ei vniuerfale prunum.
Lictio Xt 1 1.
Demonftr jtimrcm dic ex ncceflinu , conduficoe» item de-
monOrauonit neceflxrum fi: fi tx non ncvejuiil, Istri pul-
finlylloRuxn nihilominus polle o&cndit.
, .
ate r. St igitur demonSlratiua [euntia ex principiis efl neceffa-.
riis.Quod.nujuilfii fcit,id Utri nequi,*! aliterfefe habeat.
anti. igitur eft dcmonflratiua fcitntta ex nectffariis efl prin
Vide i inoc. Jcipiu.Quod enim fcitur non poteflfe habere aliter.
Tex. x s- Poftquam determinauit Philolophus de omni ,
fe , & vniuerfali quibus vtimur in demonftratione, hic
iam incipit oftendere ex quibus demonftrario proce-
dit.Et diuiditur i n duas partes. In prima oftfdit cx qui-
bus procedit demonftrario propter quid, in Iccunda
Leflio»1}
exquibus eft demonftratio quia ibi -{Sed quia differt
Se propter quid.}- Pnma io duas. In prima oiledit qua-
’
lia fint ex quibus demonftratio procedit, in fecfidado
Leci 8. tex . cer,qux funt dcmonftrationij principia, ibi {Quid qui-
cx.j. dem igitur prima fignificent. } Prima in tres . In prima
oilcndit.yi dcmonltratio eft ex neceflariis , in Iccunda
Ledio.i 4* epeft ex his,qux lunt per fejbif Accedentium autem,}
Lcttso .1 s* -pcr [j 0 procedat cx principiis propriis, ibi { N on er-
go eft cx alio genere. } Grca primum duo facit. Primo
oftendit uf demonftratio procedat ex nectfTariis, Se-
cundo proba t fic quxdam qux pofucrat,ibi{Quod au
tem oporteat ex ncccflariis. } Circa primum tria facit.
Primo cominnat fc ad prxccdctia. Secundo probat g>-
pofitum.ibi -{Quxautlunt per fe,} Tertio infett quao
dam condufioncm cx di3is,ibi{ Manifeftum autem ex
his.}Dicit ergo primo ex prxdidtis infercns.y. fi fit de-
monftratiua feientia ideft fi fcientia per dcmonftra tior
nem acquiratur, oportet qifittx principiis ncccflaris.
Lee* tex. Cuius illationis nccefsitas apparet, quia quod fcitur, ira
*** pofsibile eftabterfe habere, vthabitumcftin
tione eius quod cft fcire. Deinde cum dicit.
ARc T.
r(n fe rth,u infunt ncccflano competunt.
, fylbgifmis. Sufficit enim in aliis lyllogi Imis y fyllogt-
' ,
Tiam quadam infunt m eorum, quibus competit, roncMuf-
dxm m fua ret eat habent , de quibus dicuntur.quorii alteri
oppofuotum tufn neccfje efl patet ex tahbus quibufdi ra -
.
liocinationc conflare .Omne uaq-„quod ineflutut boc pallo,
aut per occules iopcHt.Accidilia nero no funt ncceffaria.
ANTI. Queant per [efmt/tcctffatia infunt rebus Hae quidi
fusu luto, quodqd tftaqusbufdam aut alia infunt
l C 0\.r M lB8
cft ifocheles , 8c qmdeli pradicantibus de ipfis ,quorum altet um oppofitoru
neeeffe efl ineffe.nlamfeHum efl , quod er hmoi qmbufdam
ytique ftt demonflratiuus fyBogifmus . Omne. n.ant ficeti,
aut fecundum accides Accidentia aut no ncceffaria funt.
.
Oftenditrpdemoftratiofit ex ncccflariis. Iit primo
per rationem .Secundo per lignum ibi { Signum aute
,
cft.} Circa primum ponit duas raiones, quarum prima
taliscft.Ea qux per feprxdicitur.nccclTatio infunt. Et
hoc manifeftat in duobus modis per fe. In primo qui- Ji1
,
?*
dcm,quiaea,quxprxdtciturper(c,infuntjncoquod
quid eft.i.indifTinitioncfnbietSi.Quod autem ponitur
in diffinitione alicuius neceflario prxdicatut de co. In
fecundo vcro,quiaquxdam funt lubicfta, qux ponun
tur in quod quid eft prxdicantibusdeipIis.idefUndtf ..tj
finitione fuornm pncdicatoru.Quxqdcrelilinr op-
polita.ncccfie eft y> alterum eorum lubicctn mlit.licuc
parvelimparnumcro,vtfupcriusofttfumtft.Scdma-
nifcftum cft ep cxquibuldam principiis hm6i.f,pcrfc, tcx .ex 4.
fit fyllogifmus demonflratiuus . Quod probat per
hoc <p omne quod prx dicatur , prxdicatur aut per fc,
* aut per accidens, & ea qux prxdicanf per accidens r.o
funt neceffaria.ex his autem, qux funt per acci dens, Vio
fitdemonftraticjfed magis lophifticusfyllogifmus.Vn
de relinquitur,q> demonftratio fit cx neccftanus.Scknr
dum autem eft quod cum in dcmdftrationc probatur
palsio de fubicdo per medium , quod cft diffinitio,
oporte t g, prima propofitio, cuius prxdicatum eft paf
lio, &
fubicSumtft diffinitio, qux continet principia
pafsionis ,ftt per fein quarto modo . Secunda autem
cuius fubieSum eft ipfum fubiectum , & prxdicatum
te p jpfa diffinitio , in primo modo. Concludo veroin qua
prp dicatur palsio de fubicfto per fc,in fecundo moda
Secundam rationem ponit ibi. .vox a
Autigituritadicaturututhocprincipiumfupponai,be,
,, cli
monflrationcm neceffariam effe.Etft demonflratum ftt qstip
piam Jieri non pesffe,nt dlud fefe habeat feeut.Ex neteffartu >
ergo conflare demonllratwam ratiocinationem oportet . Et
eum fit, nt&demonflrans ratiocinituiex rcrii,atnonfit
vi ex neceffanit quifqua, niftdembflrans ratuxulationcebr
ficiat.ldmmipfumiam demonflrationit propriumqjL -n .
Uutigitur fic dicendumututprinapiumponenbutjqubd ant I.
demonstratio circa neceflarium ftt, er dcmonflratum no
fi
T exxnat.
pol ahterfe habere, ex nec eflanu ergo oportet effefyUogtf.
mnm. Ex rtru quidem efl non demonflrantem fyilogrxarc, ia
ex neceffanit autem non cfljed quidem demonflraiem. Hoc
autempropnum dcmonflrationu efl.
Qux cft talu.-f Demonftratio circa necefiariu efl, J< SccUda nt
dem onftratu m. }.i.demonftrationis conchi fio nd por
teftalitcrlc habere. Et hoc accipicdum cft tanqui prin .
' ' '
cipium ad oftendendum propolitum tcilicet i^dcnioo
ftratio cx ncccflariis procedit .Cuius quidem principi)
R omu
veritasapparet,vtiamdi3umeft.Exhocautcmprinci
'
pio fic argumcmatur.Conclufio neccflaria non poteft
(ciri nifi ex principiis ncccflariis, led dcmoftratio facit
diffini- fcire conclulioncm neccflariaro ,ergo oportet <p fit ex
pricipiis neceflariis. In quo diffat dcmoftratio ab ali is
zetur ex veris . Nec cft aliquod aliud genus lyllogtf-
tni.in quo oporteat procedere ex neccfsitatc, fed in de-
monftratione oportet hoc obferuare. Et hoc eft pro-
prium detnonftrationis ex ncccflariis procedere.
, .
Deinde r um dicit.
. Signo etiam illo palet demonflrationem t neceffanit effe.
a t. a r,
m et quod Tfam infitiationes aduerfut eosrfui dcmonflrart putitjm-
gattone
 »8p uben a» n. / m v s r- 190
gatumencccffitatis inferre
omnino fieri poffe.quo
m confutuimus, aut putantes Vtiquc C' quod ude c ex neccffilatc effe , 1 autem medum
rct aluerfefc habeat, aut difjmtatso- per quod dembftratum efluou ex neccjfita te, non fciuil pro-
niscaufa contendentes. . .
pter quid .'N on eft enim hoc propter medium. Hoc enim qui-
A M T I. Signum autem efl quod demonslratio ex neceffariis fit dem contingit non efje.conelufianemauttm ncceffanam.
qnonum infiantiam ita ferimus ad opmantes dcmonflrarc, Oftcndit quod luppolutrat. Et circahoc duo facit.
quoniam non fit nccejje fi opinamur , aut omnino continge- Primo oftendit , 9 cbclufio neceflaria non poteft (ciri
re aliter, aut rationis caufa. ex principiis non necelTariis. Secundo 9licct non pof-
Pfohat idem per lignum hoc modo. Contra ratio- fit fciri nccedariuex non necelTariis, tamctilyllogizari
Jis-aui. ti
fLifTo.-- nem aliquam noo infertur inftantia,nifi per hoc quod poteft, ibi} Cum quidem igitur condufio.} Primum
deficit aliquid eorum ,qu* in illa ratione obferuaodi oftedit duabus rationibus, quarum vna talis eft. Si quis
lunt/cd contra eum, qui opinatur tic dcmoftrare,fcci- non habeat rationem propter quid oftendentem, non
musinftantiam non lit nccclTeea , ex quibus proce-
9 efficitur Iciem, etiam dcmonftrationc habita, quia fci-
dit eft vera,liueopibcmurea contingere alitrrfe ha- rceftcaulamreicognofcere,vtlapradidumclt.Sed ra L 0810.4.
bere, liue talem inftanriam ferimus, rationis ideft di- tio qux infert conclulionctn ncctHariam ex non ne- ten-exa.
'
fputatiouis caufa, ergo dcmonftratio debet procede- crdariis principiis , non oftcndit propterquid. Quod
re ex nccclTariis. Deinde cum dicit. excmplincat in terminis comunibus . Ponatur enim
9
& alet, Ex quibus etia patet flultos cos efic profedo ,quiprmci- hxc conci ufio fit nece darii. Omne c eft a>Sc demolire
pia benefitmere putat p, propofitio probabilis fitaiq; vera, tur per hoc medium b
t0 9 noo lit necedarium medium,
vtifbpbijUfein ejje dicentes feientia habere, tfon.njdco fed contingens , puta 9
h»c propofitio fit cootingens,
propofitioprincipiwnefUqusaprobabdisautnon probabilis
9 omne b clt a vel 9 omne c eft b aut vtraq;,c oft at 9
tilfedquia primum efl ipfint generis, circa quod fit demon- per hoc medium Contingens, quod eft b non poteft ici
fhratioiCirverum , non omne proprium eft. ri de condufionc ncccdaria,qux eft omne c eft a ,ppter
awtt. Mamfcflum autem ex biseH,& quoniamslultifmtac- quid .Quod fic proba tu r. Remota cau Ia propter qua m
ride I inot. cipere opinati bene principia,fi probabilis fit propofitio , & eft aliquid, oportet
9 remoucatur cftc<Sus,fed hoc me-
veracvi fophisht, quoniam Zr feire fetenuam eft habere. dium cum fit contingens cotingit remoucri, cdclufio-
"Njm enim quod probabile eft , aut verum omne principium nem autem remoucri non contingit cum fit neccdarij,
* eft,fed primum m genere circa quod demonitrd t& verum,
rj
x
• I relinquitur ergo 9 non poteft fciri codufio necedaria
non omne Jed proprium. per medium contingens. Secundam ronem ponit ibi.
Inlertconclutionem exdiSis,dicfs,
.
9 {mani fertum Vraltrtafi quis nunc nefeit, rationem habens ,&faluus A *- cr -
eflcx hoc} 9 oportet demonflrationem ex nece dariis eftaefatua, neque oblttusui neque prius fiicbat.Qjicd fi me-
concludere} 9, flulti funt illi , qui opinati funtbenefe dium non eft corruptum, fiers vero poteft vt corrumpatur,
principia dcmoftrationia accipere, fi fotum propofitio id quod accidit erit pofftbilc, atque cotmgens,fcd VI isfciat,
r; accepta lit probabtlis,vcl vcra,vt fophillx faciunt. }id qui fic fi habet fieri, rmurme poteii.
eft qui apparent Icicntcs, *e non lunt, } Nam fetre non Umpbus fi aliquis nefest rem nunc, habens ratu>nem,& ANTI.
eft nifi per hoc 9
feientia habetur. } kilicet ex demon- fabulus ciljalua re, nec oblslus,nequc prius fciuLCorrum -
, ftrationr.Et hoc autem 9 aliquid eft probabile vil im per cautem vtiquc medium, nifi fit ncccjfarum. Hjusc ha-
probabile non habetur 9 Ct primum vel non primum, bebit quidem rationemotefeit autem. Vcque ergo pruu fci-
fed tamen oportet illud circa quod fi t dcmoftratio cf- tui. Si vcio non corruptum eil .contingis autem corrumpi,
fe primum in gencrealiquo Se elfe verum Non tamen . quod a cadit vtieruc erit polfibilc, &• conttngensS ed efl mr
omne primum demonllrator,led primum illi
accipit p-jfiibilcjkfc habentem fare.

4 ,t! - generi circa quod demonftrat , licut arithmeticus non Quz talis eft. Si aliquis nunc non fcit cumtn habeat
\e> ... accipit primum, quod eft circa magnitudind,(ed circa eandem rationeni,quampriufhabuit{Sr faluatnsell}
numerum. Attendendum autem eft 9 fophifta- non ideft non defit ede }(alua re. } .i.refcita & no corrupta,
famunturhic licut in libro Elenchorom , qui proce- iterum iple { non eft oblitus } ms mfcftum eft 9 etiam
dunt eft his qux videtur probababilia & non funt, aut ipfc-Jnon prius fciuit.} In hec autem Philulophus in- Qtunisr
videntur,fyllogizare,non tamen lyllogjzant.Sicutcnim nuit quatuormodos.quibus aliquis amittit Icientiam, modi quibus
, 0 tales fophifta: dicuntur ideft apparentes & non exi- quam prius habuit. Vnustnodus eft qn excidit Emente aliquis po-
ftentes.inquamum deficiunt 1 diale&ica argumenta- eius ro, per qua prius (ciebat. Alius modus eft per cor-
c 1

tione, ita dialeflic* argumentationes li appareant de- ruptionem ipfiusfciftis. Alius per corruptionem ipfii»
tnonftratiux probare, Se non probanr/cphifticz funt, rei (citx,ficut fi feientia (cit te iedente dum fedes, te no
inquantum videntur lua argu mentationc (cientes , Se fedente penit.Quanus efl pc roblihionem.Vndc nullo
. b*1
non funt. Deinde cum dicit. iftorum modorum exili enti fi aliquis nulk) modo fcial
I ttOT. jttque darxmflratiuam ratiocinationem ex neccfiariji aliquid, nec prius Iciult.Scd ille, qm habet concluliunc
' '

effc oportere , ex bifee patet. Tfamfinon efl itiefcieniajui necedariampcrnKdiumc6iingfs,cornipcomedioc6

non lubricius rationempropter quid efl , eniuseft demon- tingenti nefeit medio non cxiftcnre,& tn eidem ratio-
flratiouitque fieri poieit vt a quidem ipfi c ncceflario com- nem habcr,& lalua eft res, Sc non eft oblitus, ei go non
petat, medium autem per quod illud eft demonftrat um non prius fciuil, qn medium uo erat corruptum. Quod au-

l
'
fit necefiario m plane qui talem ratiocinationem cxiruit.no tem medium, quod eft contingens corruirp_atur,pro-
fcitpropter quid eil, quippe curnrnn fit dludobtpfiim me bat.Quiaid quod no eft necclhrium, oportet, 9 aliqfi
dium . Ifamipfum quidem fieri poteii vt non fit, condufio corrumpatur. Sidicatur
9 medium nondum eft cor-
nutem eil neceffaria. ruptum, quia tamen n6 necedarium, manifeflum ed 9
contingit iplum corrumpi. Polito auri cootmgcnti,il 4
a siti. lixod autem txncceffariit efie oportet fyUogifmumjna -
enm non efl habens raurmem pro- ludquod accidit non eft impofsibile, fed pofsibile & c6 J
.it TxS.tr.' mfcftum &cxhtscft.Si
** picrquid,cxislemcdcMOuflrationc ,noneftfciets.Sitaute tingens. Quod autem fequebatur ,etuimpolsibUeX9
,
ahquu
t
Ijl TOS T'E^IOX^'M A ffJdt^TTlC OH.?™
aliquis fciftiam haberet alicuius, quod podea nefciret
manentibus conditionibus lupra politis , quod tamen
fequitur cx hoc, tped medium contingens effecorru-
prum.quod Se fi non Iit verum, ed tamen contingens,
vtdidumed. Dcindecum dicit.
Cum igitur conclufio neeeffaria efi, nihil prohibet medii
non neceffarium effe,per quodfuil probata. Feri nanque po
tcB.vt neceffarium ex non neceffariis etiam cocludatur,etia
per inde atq; fit,vt vcrnnr concludatur ex fdfis. me. Mei
dium efi trecenarium conclufto quoq; neeeffaria efl,qucmad-
modum&ex verit infertur femper conclufio vcra.Tfamtd
A ipfi t auam tipfic neceffario competat. Igitur & A necef
fe efi ipfi competere c. Ferum fieri neqmt,vt cum conclufto
no e/i neeeffaria medium necejjdrtjfubeat rationem.Infn
A no neceffario ipfi c, Si igitur Aipfit,t, ipfi c copeterene
ceffark dixeris, &A profeClo ipfi c competere neceffario co
eedas oportet. Ad ipfi competere non co pallo fupponebae.
Cum quidi igitur conclufio ex neccffilate efi nihil prohi-
bet medium non neceffarium effe propter quod demonflrati
tii . Esi.n.nectffartum non ex nceeffarits [yUopxftc , ficut
C rerum non ex veris. C um autem mediu ex necefjitate efi,
& conclufio efi necefjitatt,ficut cx veris rerufempcr.Sit.n.
a det c x necefilate, & hoc decpteeeffc ergo efi <*r a
cefjitate incffejed cum non necefftria fit conclufio jteq; me-
dium neceffarium effe poffibile eft.Sit.n.Amcno ex necef-
fitate effe, in t ait a er necefjitate, &
hoc igit in c cr necef
filate,
(ciri
&
A ergo in c cx necefjitate erit Sed nococejfum eft
Odendit q> licet per medium contingens non pofsit
conclufio necefiaria, concluditur tamen coduGo
nectfiariae* medio non neceffario. Dicit ergo q> nihil
prohibet condufionem necellariam efleper medium
non neceffarium , per hoc quod offenditur fyHogiZatd
fyllogifmo dialeriico no dem6ftratiuo,qui facit fcire.
Contingit enim necelTarium fyllogizari cx n6 neceffa-
contingit fyllogizari verum ex non vero, non
riis, ficut
tamen contingit econuerfo.Quiacum medium eft ne*
cefTariu,& conclufio necefiaria erit.Sicuti ex veris prp-
mifsis fem per concluditur verum .Quod autem ex ne-
ceffariislempcr concludatur nec cffiriu.fic probat. -{Sit
enim a de omni neceflaria }• sdefl fit hic propofitio
.
neceffaria.Om nes b eft a.Et hoede c.idefl fit hpc etiam
neccffaria, Omne c ell b , ex his enim duobus necefla-
riis,fequitur tertium neceffarium fcilicct conclufio Q>
omne cella. Ollcnfum ell enim in libro Priorum <p
exduabus propofitionibus de nccelsitate.lequitur con
dufio ex neccfsitate.Oftendit etiam conlequentcr q> fi
codufio no effet neceflaria, nec medium poffet efle ne-
ccflarium. Ponatur enim haec c6clufio.Omnec ell a
fitnon neceflaria , primi II* autem du* fint neceflariat,
fecundum id quod primo politum edlcquitur g>con-
dufio fit neceflaria, cum tamen contrarium fit pofitd.f,
non fit neceflaria. Dcindecum dirif.
<f conclufio
Cum igitur id^uoddemonBratiuequiffiiam frit, nectffa-
rium oporteat effe, confiat per medium quoq; necejfanu de-
monflrationemeius ilium habere oportere , vel nefeit illud.
p rofefto, aut propter qmd efi neceffario, aut effe, fed aut ar-
bitrabitur fe fcire nefeieru ,fiputaueritvt neceffarium, id
quod non efi neceffarium, aut nec arbitrabitur tquo dtfeti
rmnefsnc ,fiue ejfepermedia , fiue propter quid efi, & per
medtfs vacantia fiiuent.
Quoniam igitur ,fifcit dcmonftratiue , oportet habere
demonfiratmnem, aut non friet , neque propter quid, neque
quia neceffe efi illud effe , fed opinabitur nefriens, fi acci-
piat tanquam necefanum , non neceffarium, aut neque opi-
nabitur fimilitcr, fiue quia friet per mediafiue propter quid
Crprr immediata.
infert ex pr:rroifsis,>t> oportet demon Orationem ha
beripermedinm .1 TK A
nccclfariu.alioquin nelciretur,q>c6-
clufiofit neceflaria, neq; propter quid, neq; quia.cutri
neccflariunon pofsit fciri per non neceffarium, vt oden
fum ed Sed fi quis habea t rationem per medium non Rl. per m
.
ntccffarium.dupliciter poted effedifpofitus. Aut enim ttoneiaa
cum ipfefdknonfciens, opinabitur taml fe fcire fi acri
piatinopinationefija medium non neceffarium, tan-
quam neceffarium, aut etiam non opinabitur fc fcire fi
IciKcet credat noirfc habere medium neceffarium Et .
hocvniuerfaliter intelligfdum edtamdefcicntiaqlli»,
quafcinir aliquid permediata, qui de fcientia propter
quid, qua Iritur aliquid per immediata Horum autem Lcdio.l
.
d Serentia poflerius oden detur.
a
14. >f.
,tJ.U
Lbctio Xmm.
Dfmonft rationis fonclufioncm per fe, & ex hi, poxpcr ftlx-
docet • quomodo item contingentium (intnco-
fiint effe
togationc» & (acntii^t conclu6o per tc fit^nonibaxiir.
Accidentium autem uon perfc,eo modo quo determi- ARCT.
,
nat fumea , qtue per fe competunt non efi demontlrati- ,tsxt
dene ,
ua fcientia. Uon enim fit vt neceffario conclufio demo»- lufit i si< •
Uretur. Titemmviaciidensipfummmiisfit.DetaUnan.
que accidente loquor.
A ccidentium autem non perfc/jwmodo determina- ANTI.
tum ell, per fc quidem effe , non cfl facntiadcmon- Yidelioa
firatiua. Tfon enimexncccffitatc efi
rc conclufionem . Accidens enim contingit non effe.
dcmoufita-
De tali
enim dico accidente.
•
Podquam odendit Philofophus <J demondratio eft
ex necelfariis, confequenter odendit 9 ed de his, quae
fum per le.Et circa hoc tria facit-Pritno odendit qt de-
mondratio ell de his,quz fum per le.i.q, conduliones
dembdrationis funt per fe. Secundo mouet dubitatio-
nem,& foluit.ibi {Et tamen opponet, {Tertio oflen-
dit.ty demondratio ed ex his.qui ihfunt p fe.i.tj prin
dpia demondrationls oportet per le effe, ibi { Quonil
autem ex ncccfsirate.} Dicit igitur primo tp dcmfiftra-
tiua fcientia non poted efleaccidentium.quat non funt
per fe, ficut demfiftratnm ed de per le fupcrius.f.q, ac- Le. xo.ta
cidens per le ed, in cuius diffinitione ponitur lubtedu* expo-pa.
par&imparfunt per (e accidens numeri . Album
ficut
autem animalis non ed per leicridens,quia animal n6
ponitur in diffinitione cius . Quod aute ne huiufmodi
accidentibus , qu* non funt per fe , non polsit efle de*
mondratio,fic probat. Accidens quod non inedper fe,
contingit non inelTe,de hocenhn accidente loquimur,
fiergo demondratio fieret de accidente quod non efi
per fe^ fequeretur q> conclufio demondratiouis non
effet neceflaria, cuius contrariu ed fupra odelum. Qd*
autem accides quod n6 eft per fc,non infit neceffario, YOS A
ex hoc poted tnberi.Si.n,aliquod xccidfs ex necefsita-
te«rfcmptr infit fubicrio, oportet q> caulam habeat in
fubieSo.qoa polita non pofsit accidis non inefle.Qdl
quidem contingit duplicitcr.Vno modo qn ex princi- Acdd.de
piis fpeciei cau(atur,& tale accidis dicitur per fe pafsio pric. fub 31
vel proprium. Alio modo qn accidens caulaturex prin
cspiis in diukiui,&hoc ed accidens infeparabile.Omne
autem accidens quod caufatur ex principiis fubieriit, fi
debeat di ffiniri, oportet q? Iu bieriu ponatur in fua dilfi
nitione.Nam vnumquodq; diffinitur cx propriis , & fic
oportet etiam accides, quod dcDccefsitatc iucfl fubie-
 ,

r 9J £ / B E T I^mr S «M
dlo.tffc accidens per fe. lUa ergo, ut non funi per fc,

UtL pcedc. Bon

q
fI necefsitate inlunt. Videtur aurem 9, Arifto.vta-
genus, qufciqs per fi finit, &fecundi quod vnSquodq; dit ^ r
marufesiumefl ,qmdehts ,qux perfe funt, demonflratuut
turdcmonllrationc circulari quam lupra improbauit. fcienttx,& ex talibus funt -Jccidcntiajs.nonccefjaria funt.
Ortcnderai enim fupra , 9* dcmonftratio ncceffarioru Quare non esi neceffarmm concUifionem fare profler quid
«ft eorum.qua funi per fe, nunc autem e-
ex iioc,9> cft
fitaseqtfs fempir fmnon perfe autcm,vtfimtperfigna Jylh
conucrlo ollendit g, dcmonftratio cft eorum, quar iunt gifmiJioc enim perfe, r.d per fc fcts,neq\ »
propter quid.Vro-
folu. per fe.quia cft neccffariorum.Scd diccndu q> lupra olli pur quid autefeire efl per caufamfcire.Vropter tpfum ergi
dit Anfto.demofltatmnetn non lolum efle ncceffarioru
propter hoc,g> «Ii eorum qua funt per le, fed ex diffini-
oportet &
medium tertiou> primum medio ineffe.
Offendit 91 demonllratio Iit cx his, qua Iunt perfe,
tione cius quod cft fi ire, &bic fuit verus demonftratio- tali ratione. Demdftratio cft cx neceflariis 8t de ncccf-
. nis modus. Quod autem ollendit dcraoullrationem lariis.Et hoc ideo, quia cfl Icientifica.i.facifs fcire.Ea
_
au
neceffariam efie propter hoc g>cft eorum qup funtper tem qua non funt perfe, non funt neccffjria/unt enim
(e, non cft vera dcmonftratio , fed tft oftenlio ad homi per accidens,& hutufmodi non fumneceffaria, vtdiftu
nem apud quem notum cft 9. dcmonftratio Gt coram, eft.Scd illafunt cx neccfsitate circa vnumquodquege-
qua; funt per Deinde cum dicit,
fe.
nus , quacunq Iunt per le , & con ucniunt vnicu q; le-
;
;

aict. Quanqusm fortaffc qwtyum dubitabit ,

cuius nam gra- cundum 9. vnumquodque cfl.Kclinquitur ergo, 91 de-
tia ic iis, heu interrogate oportetfi nox neeeffe cfl conclufio monftratio non pofsit effe nili cx his, qua Iunt per le, Se
nem effe Tfihilenim refert fi qmjpiam quxuts interrogans,
.
dctalibus.VItcriusaurem ollendit,
9 etiam fipremiffa
dicat deinde concluftonem. dient lemper , &
ncccflana A vera 8c non per fc, non ,

ANTI* Et tashl opponet fortajfitaUquis, cuius eaufabic oportet tamen (cireturdc cddufionc propter quid,vt patet de
Vide iiiwt. interrogare de iu , fi non necefje efl conchifio nem tft \1l1d fyllogifmis,qui fiunt per (igna, in quibus condufionc,
. . o* .
enim differt fi aliquis interrogatus contingentia , poflca
di- qua ell per le,non fcit aliquis per le, neqt propter quid.
cat conctujioncm. Sicut aliquis probarer, 9, omne elementum
fi
cft comi
. Mouet dubitationem quandam. Kt circa hoc duo fa ptibile, propter hoc quod videtur iplum antiquari, ci-
cit.Priroo ponit dubita tioncm,& dicit, g, poteft aliquis fetquidl probatio per lignum, non aut per fe.neq; pro-
,r . lorteopponcre,GconcUiGo,qualcquiturcxc6tingen pter quid, quia propter quid lore, eft per caufam fcirr.
qua Iunt per acodcns,non ell necefla-
tibus, vel ex his, Oportet etgo medium effc caulam cius, quod in de-
.. . . ria, quarede «mingentibus fut iter rogatio, liuc de his, monllratione concluditur. Ethocmanilcflumcftex
qua; funt per accidens.vt ex datis procedatur ad c6c!u-< pradiflis,quiaoportet& medium incile tertio ,pptcr
x v. K
lionemfeum tamen in lyllogilmo requiratur ,9 condu - iplum idell p«r le , & fimilitcr primum medio. Primum
lio ex neccfsitate accidat. Et 9, interrogatio fiat de con autem Se tertium vocat duas extremitates. Oportet er-
tingentibus, vel ex his.qualunt per accidens, tnanife- go medium caufam effe extremorum eius, quod in d«-
ftatpcr hoc quod fubdit {Nihil enim d IFcrt fi aliquis monftratione concluditur.
interrogatus contingentia, poftea dicat conclulior.c.} >
.

Quali dicat. Ita poteft inferri conclufio ex contingcmt- fteno Xv. .1

businterrogatis conctfsis,ficut ex neccflariis.Vtriuf- Dcmondutionc m non dkn Extranei, oKntdit. 1

* que enim eadem forma fyIlogi ZJ ndi eft. Secunda ibi.

'H?* igiturfieri poteft: vt ex aho genere quiftpta in aliud AItT.
A X e T. etenim interrogare oportet, non vt per interrogata ne- tranfsens,quicqudm demomftret vduticonclufionemgeome
c effarium quicquamfequalur, fed quia dicere neeeffe esi ei,
tricam, arithmetica dcmonftiationem.
qui illa dicityii' verte dic er e,fi competant vera.
"Nj On ergo efl exalto genere defendentem dcmonflrx- ANTI.
..ANTI. Oportet autem interrogare , non tanquam neceffatiutn a ’ rervt geometricum m arithmeticam. Tcx.co.ao.
tffe propter interrogata sfed quod duere neeeffe di illa di- Pollquam ollendit Philolophus q, demonllratio eft
centi, & vere dicenti fi vera funt ^ux funt. ex hisqua Iunt per le,hic concludit 9, dcmonftratio
Soluit dicens, g> non itaimerrogaturdcprpmilsisco eftex principiis propriis non extraneis neque ex cfii-
,
tingentibus quali concluGufitnecdTariaabfoiutc pro-
bus.Et diuiditur in duaspartes.In prima ofteditq,de-
pter imerrogata.i-propter pratmilla contingentia led \
, mollratio procedit ex propriis principiis.rn.t.determi-
HeceCcoo- quia neeeffe eft dicenti pramiffa.conclufioncm dicere, nat qua funt principia propria, Se qua communia ibi
dufio lequ. & dicere vera in cAcluftone, fi Vera funt, quapramtffa, {Difficile autem. }Prima in duas . In prima oftendit 9,
,

***“£'• funr *'l uaf' dicar,® licet ex premifsis coocingemibusno

dcmonftratio non procedit ex principiis extraneis .In
Leftio.il.

" '
lequatur conclufio neccffaria necefsitate abfoluta,fe-
facunda oftendit, 9, non procedit er principiis comme :
» X nJ
qunur tn fm IJ| eft ibi necclsitas conlequentir fm 9, nibus, ibi {Quoniamautem manifeftum eft.} Prima in Leftio.i f.
conclufio lequimr ex pramifsis. Deinde cum dicit. duas In prima enim ex prpmifsis oftendit,
.
demon 9
AXO T. Cumigiturcd,qux perfe infunt , neceffariocirea vnum ftratio non eft ex principiis extra neis.In.:.etiam ex pra
quodque competant genus, (r vl tale esi quodque patet de-
miftis oftendit, 9, demonftrationes non funt dc rebus
rmnsUatumes ipfasfcsentiaru effeClrices, de iis effc,qux per
corruptibilibus,led de fempiternis,ibi {Manifeftum au *•

, i fi campetunt:& ex talibus extruiastque conflare. jlcciden tem Sr fi lint propolitioncs } Circa primum tria fa- ; *A
.
lia nanque nonfunt neccffaria , Quare non fit, vt ncceffario
cit.Primo proponit intentum. Secundo probat propo
fciatur conclufio propter quid efl neque fi(it fcmpcr,mn au-
,
fittim,ibi{Tria enim funt.}Tertio concludit intentum,
tem •fu per 'fe. Quod 1tacffc.dcdar.1n1 lix ratiocinationis, qux hocenim
A«v r • 1‘nufi.m —-u---
fiitn.r J .... ...... J -Cl * ... C. /*
{Propter mn.
iu, -(riooivi
ibi enim geometna
geometria . }> uicil
Dicit ergo nt imo.
.
perftgna conficiuntur. Tid enim quod -
di per fit, no perfe qmf
t
9, ex quo demonllratio cft ex his.qua funt per fe mani
1“* W
-Scire autem propter quid (ellum eft, 9, non conti ngit dcmonflrarc defeendent*
efl ,suhu aliud est quamper caufamfcirt. Terfeergo tertio vel procedenti ex vno genere in aliud genus, ficut n6
medium, is- medio prismmineffe oportet. cAtingit q> geometria ex propriis principiis demAftret
ANTt, JsSWW Mitti*?* ncccffutlcjunt circa Tmamquodq; ad aliquid dcicen Jcns tn arithmetici. Dciudc cu dicit,
i
; #
Poftc.Analy.DiuiTho. G Tri4
 195 TOJ TEH.10WH AV^A LTT l C 0 K.’'** «9<

A g 6 y, Trii nanq\funt,qua in demonflrationibus infimi.
id/juod dtmonfiratur ineffe.Hoc autceflid , qundahcui per
generi copetit.AUud dignitates. Dignitates ait ea funt,
p
ex quibus Ut demon, iratio T ertiu efl genus ipfumfubieSu,
cuius affcSus/iccidi.ttiaq; per fe demonstratio patefacit.
AKTI. Tna.n funt m demofiratiombus. te ni quidc quod demon
Uratur conclufio-Hoc autem e(l,quod meji alicui generi per
fcVmim autem dignitates. Dignitates autem funt,ex quibus
demonSiratioell. Tertium autem genus fubieSum.cwuspaf
pones, & per fe accidentia oflendst demonflratio.
Propolium probat. Ei circa hoc tria facit. Primo p.
rnum Aum eft,(p neccfle eft aut effe fimpliciter idf genus, cir
ca quod fumuntur principia A condufioncs.A (imon
eft defcenfus.neq; trifitus de genere in genus, avi fi de-
roonllratiodcbct defccnderc ab vno genere in al ud,
oportet ede vnum genus fic.i.quodimodo.Alitcr.ii.itn
pofsibile eft, q, demonftrctur aliqua cficlufio ex aliqui
bus principiis, cum non fit idem genus yel fimpliciter
vel fmquid.Sciendum eft autem, q, fimpliciter, idf ge
nus accipitur, quidoex parte fubiefii non fumiturali-
qua differentia determinans, quz
illius generis.Vt fi
fit extranea l natura & qn.recu*

quis per principia verificata de trian Uum quid,

mittit quz funt neceffaria ad demoftrarionem.Dicit.n. gulo procedat a dcmonflrandum aliquid circa ifoche-
q> {Tria funt neceffaria in demonflrationibus. Vnum iem, vel aliquam fubicftam fpecicm'r!anguli.Secundu
efl quod dcmonftraturf.f.condufio, quz quidem c6ti quid autem eft vnum genus quldo affumitur circa fu-
net io fe id, q<f ineft per fe alicui generi . Per demoflra- biefium aliqua differentia extranea i natura illius gene
tionem enim concluditur propria paftio deproprio fu- CTtraneum l genere line;, A fonus i
ris.ficut vifuale eft

biefio. Aliudautem funt dignitate«,ex quibusdemon- genere numeri . Nummis ergo fimpCrquiefl grnut
Aratio procedit. Tertium autem eft genut fubiefium, lubiefium arithmetic;,A numerus (onorus.qui eff ge-
cuius propriat pabiones , & per fe accidentia demon- nus fubiefium muficf, non funt vnum genus fimplict-
ftratio offendit. Secundoibi. ter. Similiter autf nec linea fimpliciter quam corffide-

Altov. Feri igitur f>oufl,-rtea quidem finteadc,t quibus fit de- rat geometra, A Ii nca vifiia!is,quam confi derat pcrl pe-
monflrattoAl quarum genus diuerfum esi rt arithmetica ,
fiiuus.Vnde pater.q, quando ea, qu* funt line» GmpH-
teomrtrieq; ,in bifee fieri nequit, ut ad ea^fue magnitudini, citer applicirur ad lineam vifualem, fit quodammudo
ens accidunt,accommedetur arithmetica demonflratio, ni- dclccnfus in aliud genus, non autem quando ea, quz
ftpntipft magnitudines numeri. Hoc autem vt in qutbnf. funt trianguli, applicantur ad ifocheld Secundo ibi.
.

dam fien potefl,poflcrii explicabitur ^Arithmetica vero de. Ex eodem enim genere ipfa extrema, drmedia.neceffe efl «ter.
monflrauofemper in fe genus id habet rcirca quod tpfa ver- effe.Tfi am fi non fmt perfe&cciicntia erant profedo.
fstur,(atcraq; ftmilitcr. Ex eodem erum genere nec effe efl vlttma,& media effit. Si »»tL
ANTI. E* finibus igitur demonflratio fit , contingit eadem elpt. nanque non funt per fe, accident, a erunt.
Quorum autem genus alterum efi,ficutaritkmetica,&- geo •
Offendit propofitum hoc modo.Oportet in dem5-
matrix, nonefl arithmeticam demonflrattonemconuenire in flrationemeiufdem generis effe media A extremi. Exa
magnitudinis accidentia, nip magnitudines numeri fint.Hoc tremaautin codufionecontincmur. Nam maior ex-
autem quemadmodum contingit in quibufiattupofleriut di- tremitas in coclufione eft prpdicatum, minor vero.iu.
cetur. Sed arithmetica demonflratio femper habet genus, biefium. Medium vero in prrmifsis continetur.opor-
circa quod fit demonfiratiodr alia fmtUitcr. tet igitur principia A cAcl ufiones circa idem genus fu*
Offendit quid prardiflorum trium poftit e (Te cfitnu rni.Cum autem fuperius dixerimus, q> diuerlx Icientif
nediuerfisfcientiis,Aquidnondicens,q>horum trium fint circ* dlucrfa generafubiefia ex necefsitate fequif
?J ,

voum.f.dignitates, ex quibus demonflratio procedit, q, ex vnius (cicntix principiis non concludatur aliquid
contingiteffe idem in diuerfis demonflrationibus, & in alia (cientia, qui non fit fub ea pofita . Qu od a utem
etiam in diuerfis fcientiis.fcd in illis fcientiis, quarti efl in demoftratione oporteat media A
extrema vnius ge
, . diuerfum genus fubiefium,ficut in arithmetica, que efl neris effe, fic probat. Deturenim q, medium fitalte- Vlmmdu
de numeris, geometria, qui efl de magnitudinibus, riusgeneris ab extremis, licut fi extrema fint trilgsilu», ductuum».
A
non contingit,!}, demonflrat!o,quz procedit ex princi A habere treszquales duobusrefiis.Man feftum efl q> ;

piis vnius fcicntiz,puta arithmetici, defeendat ad fubie pafsio condufa detriangulo, per feineft ei, ron afitper
dia alterius fciftir, finit ad magnitudines.qux funt geo fe ineft zneo . E' fi econtrario pafsio per fe ineft r neo,
metri x, nili forte fubiefium vnius fcienti; contineatur putafonorum elle,velhuiufmodi aliquid, palam efl,q<
lub fubiefio alterius, Ccut fi magnitudines contincan? peraccidensinefl triangulo. Vnde patet q, oportet mti
fub numeris. Quod quidem qualiter contingat.f.conti nino fi A medium fint pamirut
fubiefin conclulionis ,
neri fubiefium vnius fcientix fub fubiefio alterius, po alterius generis, q> palsio,ve1non pcrleinfit medio, vel
lee.if.eex. flerius dicetur.Magnitudines.o.fub numeris non conti non per fe infit fubiefio , A ita oportet q> alteri eorum
«... nentur nifi forte fm q> magnitudines numeratz funt. infit per accidens. Et fi quidem infit medio peraccidft,
,

Subicfia etiam diucrlarum demonflrationuliuefcien erit per accidens in przmifsis , fi autem fubiefio eritin
tiarumdiucrfafunt. Arithmetica enim demonflratio conclufione, A
boc ex parte pafsionh. Sed vtroq; mo-
lemper habet genus proprium, circa quod dcmonArat. do oportebit per accidens effe in przmifsis, quantuad
aw Et alii fcienti* (I militer. Tertioibi, hoc,q> fubiefium accipitur fub medio, ficur fi rnig itus
ater. Qjcsre p tranfire.migrarecp, debeat demonfiratio.aut idc accipiatur fub zneo, aut ecAuerfo. OflMutn eft aurem Le.pcoka
genus fnnphciter.au: aliqua exparte, nectffe efl effeAlt' cp in demonflrationibus tlconclufio , q primiffzfunt
ter vero patet peri non poffr. •per fe,A non per accidens , Oportet ergo A in demofl-
ANTI, Quare aut fimpiuttcr neceffc ctlgemts idem effit, aut ftc, ftrationihus medium , A extrema eiufdem generis ef-
p debet demonflratio dependere, Aliter autem impofftbtle fe. Deinde cum dicit.
effe mantfejlum eft. Quocirca fieri non potcsl , quo geometria contrariorum A XST<
Probat propofitu. Et circa hoc duo facir , Primo in- vnamfcicntram e{fc,vel duos cubos cubum effe demonfit et,
ducit principale propofitum per modum conclufionis, aut alia quauis pientia, id quod ad aliam oertinet.mfi fit hi -
eo ex prjmifiis haberi poteA,diccns.Quare maoifc- pe,qua ftc interpp habent, vt alterafui altera cotiocetnr, ' x
q/

w*. - V*
 , . .

I9T X *: ' 1 •> l \ li 't E H. r n_ i mr s .. i j*

quopaBo ad arithmeticam mufiea , ai geometrum perfbe- PofVquam ex fupcrioribns philofophus rodoferat,
>
Biua fc hebet. tpdemo.nflratio nonconcludit ex extraneis principiis,
Troptcr hoc geometris non efl moflrare quod cotrarioru nuuc iterum cx fuperionbus intendit concludere, tp
AN TI_
ViJt ia ii/' eadem efl f tentu ,fed neq; quod dno cubu cubus fit viuu, demonflratio non efl ex corruptibilibus Et circa hoc .

n4q;/eientif alteriusufucd alterius efl fidant querunq; fieje duo facit.Primo oftendir,q> ferrnitemorum,* n6 cor
hqbcnt adinuice quod fit alteris fitb altero, vt perfleBiua ai ruptibilium,efl demonflratio. Secundo oflcndit, qua-
gcomttrtain,£r vt confortantis ai arithmeticam. liter fit corum,qux funt vt frequenter, ibi {Eommau-

Mmi esm .
Infert duas condufionts ex primifsis
cxprwmif. macft,<p nulla fcientiademonflrat aliquid de lubicdo
comuniores , (iuciint
alterius Icicntir.fiue fint-feientiz
•
Idcotizdifpcraur.ficut geometria non dcmonflratqi
contrariorum eadem eft (cientia. Cotraria enim pertt-
netad teiemiam communcm.f.ad philolophii primi,
vel dialedicam. Et fimiliter geometria no dcmoftrat,
%
tpduocnbi (int vnuscubus,i.ip exdu&u vnius nutne-
Cuboe rt cubi in alium numerum, lurgat numerus cubus.Di-
ou-
menit. citur autem cubus numerus , qui largit ex duftu vnius
numeri in feipfum bis , lacu: oSonarius eft numerus cu
bus/urgit eni ex duflu binarij in feipfum bis. Bis enim
duo bis funt odo. Et eadem ratione vigintim cft nume
. Quarum pri tcm.}Ci rea primum duo facit.Primo oflcndit, q> demo
flratio non fit corruptibilium, fcdfempitt morutn.Se-
'• ~ ’’
cudoollcnditidcdedifiinirione, ibi-JSimilircrlchct.}-
Circa primum duo facit. Primo proponit concluGonl
intentam.Sccundo ponit rationem probantem ipfam, Concfu.i.
ibi-{ Quod autem vniuerfalitcr.}- Primo ergo ponit
duasconclufiones,quarum vna fequiturcxalccra. Pri-
ma cft quod necclledl condufionem demoflralionis
huius de qua nunc agitur, quam pofliimus fimpliciter
&
dicere dcmollrationcm ciTe perpetam , quod quidem
fequitur cx hocquod fupra habitum efl Ictlicet, qi g>po
Gtioncs ex quibus fir fyllogifmus, debent cfie vniucrfa- Lee.;, tex.
lcs.quod fignificauit pt r dici de omni.Sccunda coclu- ex. 1.

rus cubicus, &radix eius eft tria, quia ter tria ter, fa-
«iumvigintileprem. Si ergo ducantur odo in viginti-
feptem.confurgit numerus cobicus.i.ducenta dr fexdc.
cim, cuius radix cft fcx.qafcxies lexfexies, lunt ccxvi.
Hoc ergo habet probarearithmeticas.hon geometra.
Et fimi!iter,quod eft vnius ferenti* non habtt probafe
fio ell.tj) neque dcmonfl ratio,ncq; fcientia efl corrupti
bilium, loquendo fimpliciter , led folum fecundum ac-
cidens. Deinde cum dicit.
, Quia no efl ipfius vniuerfalitcr Jcd aliquo in tcmpore,&
stet.
quodam etiam modo^Atq; cum efl,necefieefl alteram pro-
pofitionem xon vmuerfalem effe,atq caducam . Caducam,
;

vna fcietiu fit fub alia , Geut fe ha

alia fcienria.nifi forte quoniam Cr ipfa conci ufio talis cum ila rff.hf oa vmuerfali
bet pcrlpediua ad geometriam, & conlonaeitta vel quoniam quoddam non erit eorum , que fubicBi fuheunt ra-
• Y J - harmonica. i. muftea, adarilhmericam Secunda con- . tmntm.Quare fieri uequst vmuerfaliter ratiocinatiofidhoc
cludo ponituribi. in tempore tantum. '
.
t

ater, 'Heqtfiquii lineis iwftpton vr lutea funt proprioruq- ra- Quod autem vniuerfalitcr ipfius non efl ,fed aliquando »"Ti.
tione principiorum,geometria dembshat.Welaufi pulcher- • Cum autem filpeeceffe alteram non vmuerfalem efle pro- inot- *
fic.
rima linearum fit linea reBarsut fi fefc habet ddcitcbferc- pofitionem^-corruptibilemquidem , quare & ctmclufiohe y^teVamu
lumcontrarto modo.Tflon enim hacratione pmprij gene- cum fit,no vniuerfalem autem quando hoc quidem erit, hoc ‘

' ’
rit ipfarurnfii cuiufiam communis competunt. autem non er it, cx quibus efl . Quare rnntft vmuerfalem
l'
A Ut i; ’Heq-,fi alsquidincil bneis,nonfecundu quod lines funt, fyllogrgarcjcdqiionumnunc efl.
'

&noninquantum ex principiis propriisfunt, vt fi pulcher- Inducit rationem ad probandu propofitascondu- icdio.t.

rima lineari rcBa efl, aut fi cotrario fe habet circulan.Ho qu* talis efl Conclufioniscorruptibili<,& non
fiooes, .

enimfecundum qubd proprium genus efl tpforu , fei mquan fempitern* no cft in fe cotinere quod cft vniuerfalitcr , I.eftio.p.

tum commune qttoiiamcil. fedahqaandofic.Di3ueflenimfupra,q>dicideomni, n 'f‘

Et efl (p foltia de proprio fu lito n6 probat edlibet duocontinet.f.q, non in quodaGc, St in quodam n6 &
accides, fcd accidis fui generi.Sicut fi aliquidieft lineis, nun aliquando fic, Sc aliquando non. In omni-
itcrujij,

aonfm fecundum propria principia

q, funt lincar.neq; bus autemcorruptibilibusinuenirur aliquando fic,ali-
Kneanim.ltoc nddemonftrat geometra de lineis . Sicut quando non . Vnde patet qi in corruptibilibus non in-
9>reda linea fit pulcherrima omnium lincarum,aut fi 1: ucniturdicidcofnm.fiuctpcft vniuerfalitcr. Sed vbi
rea reda ell contraria circulari, velltbtf.Hcc enim no conclufio non eft vniuerfalis, debet aliqua praunifiaru
funt fecundum proprium genus liae*,fed lecundum ali cfie non vniucrfalis.Conclufio ergo corruptibiliaopor Demon, nu
,

quid communius Pulchro enim . contrarium, genus & tet tp fequanirex przroifsis.quarum altera non fit vni- habere con-

lineat tranfeendunt. uerfabs . Cum ergo huic conjunxerimus tp demonftra cor

, ° 1"'
Lictio Xvi. ‘ tiofemper debet elle fimpliciter ex vniucrfalibus »fe-
~
quitur [pdemonfiraricinonpofsii habere co.lulion em •’ -t a
Demonflrationetn non ex carmptibilibus die , Ccd fempiter-
norum, quomodo item eorum fir, quz frequenter funt corrupti bilem, fcd fempiternam. Deinde cu didr.
docet. Similiter res fefc habet cr in diffinitionibus ipfis ,
quippe arsr
ja ks Y • "Patet autem fi propofitiones fmt vniuerfales , ex quibus cum diffinitio principium fit demonflrationis^iut demonfl ra
filratiocmatio, nectflario concluftonem quoque perpetuam t» po/itionc diifcmu^sut quadam dcmoftralxmi ebetufio.
efleiemoHrationis taltsdemoflratumis omnmo.T^o esi rjir Similiter fckabet,& de diffimtioneufuouiam esi quidem, a nT i.
eorum qua intereunt iemonfiratio , utq; fidentia fimpUi
,
aut principium demtmflrationis,aut demonflratio pofitione Vvleiann.
ter,fei unquamper accident. . diffierensuiut conciufio quadam demonfirattems.
ANTI. .
-jy
*• Amfetium efl autem, & fi fmt propofitiones vni- ,
Oftcndir ip etiam difiinitionon eft corruptibilium,
fn.e.n. V/l
|
utrfaltsscx quibus eft fyHogifmus ,
qubdncccfjc efl fedfempiternorum,taliratione.r)emonftratioquantu
r'* coctufionrtn efle perpetuam hui ufinodi dimemflra ad principia & conclufiones cft fempicernorum, & non
tiods.cr fimpliciter vt cH dicere demonfirattcnrs . tqonefi corruptibilium, feddilltnitio vel cft principium, vel c&
eegodemon/iratiocorruptibiium mc fiicntu fimplsattr, duhodcm6flrationii,vcldemonftratiopo(iiionc dif-
feific Jient efl fectutdumacfidats. ferens, ergo diffinitio non cft corruptibilium, fcdlem-
Po(le.Analy.DiuiTho. G i piterno-
 :. . .

199 vos r*n./o kpm ir t 1 c 0 m i ats'

piternoram . Ad intelligendum autem huius litetx, fecundum quffd de ris demonftratirmet dantur funt •

EiuOcm di
fciendum eft , quod contingit dare diffinitiones diucr- femper, fed fecundum quod non funt fcmper,funt par-
•et.
fas ciufdcm rei , fumptas e» diuerfis caufia . Caulxau- ticularia .De particularibus au r»m non poteft effe de-

tetn adinuicem ordinem habent . Nam ea vna fiimitur monll rat io,vr oftenlum cft.fe J fokim dc vniuerlabhut. Lffi.na, -

ratio alterius* Ex forma enim fumitnr ratio matenx. Vnde patet qnodlhuiufmodi fecundum quod de eis eft '•

Talem enim oportet effe materiam, qualem forma re- deironllraoo, funt femper. Et fii-utcftdcdefeftu lunas, i

quirit . Efficiens autem eft ratio f ormx , quia enim ira dc omnibus aliisfimihbus Confideranda tamen ctt
.

agens agitfimilcfibi, oportetqudd lecundum modu d fferentia inter ea. Quxdam enim non funt femper fe- Quadi iaac
agentis, Gt etiam modus forma- , qux cxaftionccon- itidu tempus, funt aut femper per comparationem ad femper relp.
cjulx * ut
Diffi. sGpta 1equitur. Ex fine autem fumirur ratio efficientis, nam caulam, quia nunquam dcficit,quin polita tali caufa fe-
temporis.
proba,
line
omne genus agit propter finem, oportet crgoqttbd quatur effeSnj.ficut dedefeffu Iunx. Nunquam enim
silarum.
diffinitio, qux fiimitur i fine, fit ratio, Sc caula probati - deficit, quin femper fit Iunx eclypfii .quandocunque

ua aliarum diffinitionum, quxfumu nturex aliis caulis.
Ponamus ergo duas diffinitiones domus, quarum vna
fumitura caufa materiali, qux eft t ilis . Domus eft co-
operimentum conftiturum ex lapidibus, & cemento, 8r
lignis .Alia fumitura caufa finalt, qux talis eft. Domus
eft operimentum prohibens nos a pluuiis, frigore, &
calore. Poteft ergo prima diffinitio demonftrari ex (c-
eunda , fic . Omnecooperimentttm prohibetis ooa i
pluuiis, & frigore, & calore, oportet quod fit exmftitu*
terra diamctraliter interponituriter lolem Se lunanti 1
Iaquibufdam vero contingit, qudd non femper funt, OrJmaodx
etiam per comparationem ad caulam , quia videlfcec demea.
caufx impediri poffunt.' Non enim femper ex (emi-
ne hominis generatur homoduas manus habens, fed
quandoque fit defeflus.vt propter impedimentum can
f* agentis vel materix. In vtrifque autem ordinande
funtlicdemonftrationcs, vtex vniucrfatibui propoli-
tionibus inlcraturconclufio vniuerfali s.rcmou endo ila ,

tura ex lignis, ccmcnto & lapidibus, domus eft liuiuf- li.in quibus poteft efledefcSus, vel ex parte temporis,
modi.ergo Sc c. Patet ergo quod diffinitio, qux fumi- vel ex pane caufx.
tur i fine, eft principium denonflrationisjlla autem, .t, ... vu.tt-n
qux Jumituri materia, eft conciufio dcmonflrario- Lictio Xvit. 1

nis.Potcft tamf vtraque coniungt.vt fit vna diffinitio, Demonftrationem no procedere e» eommunibm decer,quj. e
Iu item fit iHa (cientia qux ornmuta Jbenuatom ptlticipta,
hoc modo . Domus eft cooperimentum conftitutum /profatur oftendit.
Qtur diifio. &
ex diciis, defendens i pluuia, frigore, calore.T alis au-
fit demonft.
tem diffinitio continet totum, quod eft in dcmcnft ra- Cum autem patrat fieri non po[fe,vt dcmonftretur quod- Aul -
pine dlffe-
rcui. tione fcilicct medium , & conclufionem Et ideo talia
.
que, nifi excuiufque principiis fi id,quod demonSlratur , rei,
diffinitio eft dcmonftratio, politione differens, quia in lompetit.verfl ilia,nonfane quippiam fatur y(icxrerts,Cr 3Jl
hoc folo differt Idemonftrattone, quia non efturdi na- tndcmtmHrab itibus, medtoip, vacantibus osiendatur . \

Cur Placo
ideas poluic.
ta in modo, & figura. Sciendum cliauttm, quod quia
dcmonftratio non eft corruptibilium , fed 'ttnpitemo-
mm , neque diffinitio Plato fuit coaflus ponere ideas.
Cum enimifta
.

fenfibilia fint corruptibilia,

polsit ede dcmonftratio
videbatur
neque dif-
Q Poniam autcmmanifcRum esi quid vnumquod-
que demos! rare nocil, fedautcxvno quoq-, prm
cipiorum ,fiid, quod dcmanftratur , fit fecundum

quod eft dlud, nonelifcire hoc quidem, fi ex vcrisafr inde-

m*n r rsitibus monflteiur, dr immediata.
A N T <
f

*'

quod eorum non ,

finitio.Et ideo videbatur, quod oporteret ponere qual- Offenderat (upraPh'Iofophus quod demonftratio.
dam (ubftamiai incorruptibiles, de quibus demonftra non eft ex principiis extraneis, bic amem oftendit,.

tiones,& diffinitiones darentur. Et hat lempiternas quod non procedit ex communibus. Et circa hoc-,
Le&.pfiti. fubftantias , vacat fpecis , vel ideas . Sed huic opinio* . duofacit. Primo oftendit propolitnm. Scrundoin-
ni occurit Ariftote. fnperius dicens , quod demon a
,
ducit quandam conclufionem cx diffi s, ibi { Si ament
ftrationon eft corruptibilium , nili per accidens. Et (ii hoc eft.}- Circa primum duo facit. Primo proponit

enim ifta fenfibilia corruptibili 1 fim in parriculari . ta- intcntum,dicens,quod quia manifeftum eft.quod noo-
men in vniuerfali quandam fempiternitatcro habent. contingit voumquodqueper vnumquodque demon-

Cum ergo demonftratio detur dciftis Icnlibiltbusm ftrart.lcd oportet quod dcmonftratio fiat ex vnoquo-
Eft fempi -

«er. per re* vniuerfalt.non in particuiirif fcqtlitur q, dcmonftratio que principiorum , hoc modo, quod id, quod demon-
cornrp. per non fit corruptibilium nifi per accidens.fempitemoru ftratur fit fecundum quod eft illud idtft oportet quei-i
accid. autem per fe. Deinde cum dicit. principia dcmonftrationis inGnt per fe ei,quod dem o»
Tat et etiam demonftratiantt, atque fcieHiiat eorum, ftratur, Si inquam ita eft , non fufficit adhoc quff d ali-
A*CT. qua Cape fiunt, vt lunat dcfcBvmcs,& hmujcemodi rerum, quid fciatur , quod demonllrctur ex veris, Sc immedja-
quo quidem fune talcs,boc effe femper, quo vero uonfuntfem tis, fed oportet quddvlteriusdctnoiiflreturex princi-

per, hoc ejje particulares. piis propriis. Secundo ibi.

Eorum autem , qua fape fiunt demonftratiomsfuni fr
,
Fit enim, vt quippiam perinde oftendatur , atque trif- A «ct.
ANTI. MamfcRumefl qmdem quod fe- fo quadrationem ojiendit huiufmodi nanque rationes per
fcientia , rt luna defcBus . .

cundum quod huiufmodifunt, femperfint. Inquantumau- commMcquoddamotlcndunl,quod &alijcompeta. Qjsa-

tem non femper , fecundum partemfunt. Sicut autem defe- propter &
ad alias res non propinquas ipfa taliones ac-
Bus fimilctcrcslmaliii. commodantur Igitur res, non vt dia eft, fed per accident
.

Oftendit quo modo eoram.qux funt.vt frequenter, fdtur N

on enim dr ad aliud genui demonftratio accom T te A
demonftratio, dicens, quod -f eorum qux (x-
pofitit effe nodaretur Tunc autem vnumquodque non per accidens
. r-S-xs -

pe fiunt,funt etiam demon Orationes, Sc fici emi», fic ut fcimns , cum per id cognitionem confeqmmur , per quod
dedcfetffu lunx,quitamen non femper eft.}- Non enim competit er pnncipui illins, qua ratione eff illud, vela-
femper lutVa deficit , fed aliquando . Hxc autem ,qux ti cum duobus rcBis aquales habere , rerum ci femus com-

funt frequenter , fccundu ttl quod huiufmodi fnnt ideft petere, cui perfe competit idipfum ex principiis buius.
Quare
 -

tot iri** HiMn *•*

Quare fiSudeompemeiperfe^ui competit, medium mctf- medi demcnflrantur quidem fimiltcrfid diffcnit.lpfumji.
m eadem effe propinquitate.
fe efl
qma alterius quidem fcientia efl, fubieBum enim ulterii ge
mu eSlJed propter quidfuperioris eSi, cuius perfe pajfumes
fuut Quare ex bitmanifcBum efl, ipuod no ftt demonflrarc
tiK
rmuquodq; fmpliciter ,fedfecundu auodex rniufeujufqm
pnncipiii ejl.Sed Imum principia habent commune.
Excluditquandam dubitationem. Contingit enim
aliquando medium detnonflrationis non tfTcincodl
genere cum dcmonftratione.Quod qualiter contingat
E Us .i oftendit dicens. Si vero non fit medium in eadem pro-
«imitateconolufioni.fcdliocmodoficutdesnonftraf
I rflio. t ?.
Lectio f.i.

aliquid in harmonica ideft in muficaperarithmcticam,

verum quidem eft ep huiufmodietiamlimiliter dem6
-

Aratur. Et enim demonfiratio in inferiori fcientia per cuifcLe.

>ria principia luperioris fcienti»,vtioftenlum eft.Gcut 81 in conuc.
fcientia fuperiori per principia Iuperioris.Sed in
hoc dif
fert alterius frientixfdlicet inferioris eft tentu fcire
, <f
quia, genus enim lubie&um inferioris fcientix eft altc*-
Tt JuT emmjic fttOtUtriTCtJtCUl tinijo ictragpmj
Jnnm . jc- rum 1 genere fubiedo luperioris fcientir, ex qua fumfi
tur principia. Sed (cire propter quid eft fuperioris
Icien
VUciiaoc. eaadu eotaUcmonHrantur rationet hmoi ,& quod alteri
ti«, cuius perfe funtin*palsiones.Cum enim
palsioiis
«>r in eliit conueniunt ha rationes, non samipro-
incfl,vnde
u
xitmsiHon staq, fecundu quod ilfud eflfcit,fedfei
udi acri fit fubiedo propter medium , illa fcientia cor.fiderabit
Vide i tam. i m
on.nxonueMl demenflrarc cr iit aliud geua. rni- propter quid , ad quam pertinet medium , cuius per fe
ift pafsio,qux demonflranir. Si vero
(ubiedum fit ad
auodq aut fecundatu accident efl, cum fecundum
illud non

cornofcuuui fecundum quod efex principiis

illius, inquass- aliam icientiim pertinens illins fcientip nfi erit propret ' •

quid, fed quia tantum. Nec taHfubiedo perfe

conue-
twnlluddi,*t duobus rcBis aquales habere, cutmeft per
demonftrata de iplo,fed per medium extra-
quod diSu eflfx priucipus tpfttuQjtan ft per ft& ciet pafsio
illud
fi
medium in cade proximitate e/fe. neum. Si vero medium Sc (bbitdum penineat ad ean-
intsl, cui me/l,necejfe efl
propter qd,
Probat propofirum.l.cp non (ufficiat ex verii, h im dem fcientiam tunc illius fcienti* erit fcire
-
au Sc quia. Remotaautem dubitatione;
vherius codufio-
m cdiatii aliquid demonftrare.quia fic contingeret ali-

principaliter inducit , dicens . Quod ex

quid demonftrare ,ficut Briffomonftrauit
tetrigoniC- nem intentam
q> non eft demonftnrc vnumquodqt
munvdeft quadraturi circuli, oftendent aliquod qua- prxdiftis patet ,

principia com- fimpli citer ideft quocunque modo, fed fecundum hoc,
dratum effe circulo «quale , ptr aliqua
quod demonftraturex propriis principiis vniufcuiuf-
*»:»*. Math. munia, hoc modo. In quocunque genere tft inuemre
—
io <
aliquid maiuJ,«r minus alicui,
in eodem eft inuemre & que.Sed 81 principia per propria fingularum fcicntiarfi
inuemre habent ilitpiod commune prius eis. Deindecu dicir.
Bi«quale. Ingenereautem quadratorum e»
circulo.quod.f.fcribaturtn- Quod fi idcoflahpatet fieri ndpofle, quoquifquampro- * «cr.
aliquod quadrarum minus
aliquod maius circulo,intra quod cir-
& priorum principiorum exhibeat dentontlralionrm.Frunt.it.
tra circulum ,
illa omnium principia ,& forum flictu domina dium erit.
defcribif.ergo eft inuenire aliquod quadratu cir-
culus f
non cll vnwfcnufq; a n t
Si autem hoc , manifenum efl quod
i.
probatio efl £ra commune,
culo «quale . H*c qoidem
cquale enim & magis,* minus ,
«cedunt genus qua- principia monflrare . Erunt enim illa omnium pmerpia , & Vide iioot.

dranguli, & circuli. Vnde patet q> hm6i rationes de«6 fcientia illorum propria omnibus.
conclufioncm fcqucnt^ ex diwit*
mediu alteri ineft,ij ei de Inducit qu ardam
ftrantur f m aliquod cfte.quia •
conueniunt hoc tria facit. Primo inducit cSchilioneit» di
quo fit dem6ftratio.Et ideo hmoi rationes Et circa
cens , q> {fi boc vetum eft} Icilicet cp demonfl
rationes
aliis, & non
conueniuntiftis.de quibus danf, tanq pro-
rones.non fit f m infirgulisfcientiisnon fiunt ex comunibus principiis,
«imis. Vnde patet 91 qui fcit per hm6i •
ahquidprius
iHud,quod eft.i.per fe.fedp accidf s tm. Si.n.effet
ftn fe, & iterum q> principia feientiarum habent
c6mnr.e,manifcflumefl,q> non vniuf.
non coueniret demfiftratio in aliud genus.
V nCquodq; le.quod tft
eft

enim (cimus Pm accidens.cH no ccgnofcimus illud f m •cntuftpfcienri*demon ftrare principia fua proprio. Illa
Imgu-
quod efl «principiis illius.i.fm q, eft ex principiis
per enim priora principia , per qu* poltunt proben
«qualo duobus redis in- Urumfcientiarum propria principia funt
commuoi»
?e.Sicut habere tres angulos
,
• • :•«(!* nnv rnnlmPNllIt hll
eft trilguloperle.iim <y*ft« principiis illius. Quare
fi

feeffet in
icciici
medium acceptum condufiom , necef-
perfe ineffet
— — —"
eadem proximitate
r- : efle.i.proximumcfleie-
s ...
naDet aa ea.quj funt c«u.»™~... -
Ita te
- , — —
hibft ali* fcifti* particulares ad «, qu*
Tpftin funi propria,
genuf conclulioni» Tettio
t illi
ibi.
eundum
fubieiSfi arithmetici fit numerus , ideo arah-
ficut cfi
M
numeri. Sim,-
Tr : quidem
Serica confidcr,t ea ,qu* funt propria
literprimaphilolophia.qu* confiderat ommapntici-
dem fmibter.drfferentia tamen efl-T^am ipfum ef-
pia.habet pro fubieSo ens, quod eft commune
ad
rejidaliamfcientiamattinet.Subieaum.ngeniisdiuerfum

S?uerlnonQdf,Uam™ap*ar,dm«,«am,buiuf-
AN , ..
 v ,

JOJ TOS TE-Kl OK.rM U LTTIC OK.VM S*4

rationem. Qjure fi magis fcit,er maxime, & fi
esi ilUfcien- nantur enim multifelcire; fi h^aflt.f)’llogila)um.c«
tia, magis profedo,maximeq-,fciemia efi. . Sed fioc non clt rerum ,imo
aliquibus veris, Se primis
ANTI. Etiulftpte fciuit magis intclhgctu cxfupciioribus caufis. opot tet ad hoc g> nos fciimtJS,^ principia fine pro-'
q>
Ex prioribus enimfciuit ,cum non ex caseatis fidat caufias. xima illis, qux deben: Jemonlt rari, qua- hic dicunFpri-
Sluare fi magis ficiuit , & maxunt , crfcioiua illa crit,& mi, ficut Se lupra dicebant extrema . Oportet f rima
magis, &
maxime. efle primis principiis in demonllrabilibus . SecC.lo ibi.

Ollcodit prxeminentiam huiufmodi fcientix , qux Ea autem mquocunq; genere principia dieoojua fieri ne- a k G r.
confidcrat principia communia. I.primx Philolophix quit, vt demonflrentur effit.
ad Scmpcr enim oportet illud, per quod aliquid
alias . Dico autem principis in vnoquoque genere, qp(cimfmt, ANTI-
probatur, eile magis fcitumvi.Inotum . Qui enim icit non comngpl dcmonjlrarc. i
Vide i io*
aliquid ex fuperioribus caulis, oportet cp fit magisitcl Determinat de principiis prppriis & commlsnibus.
ligens illas caufas, quia fciuit ixfupcriorib’ (impliciter, Et circa hoc duo facit. Primo enim determinatde prin
Sdr« cautas
cumnon fciatex caufatis caufas. Quando enim aliquis cipiis propriis
, Se
communibus. Secundo oftfeJit qua-
„ „,i, (cit ex cauratis caufas, tunc non intclligit ex prioribus, literad huiufmodi principia fehabeant huiufmodi de-
& ex magis notis (Impliciter, fcd ex magis notis Se prio monllratiuc fcientif.ibi -{Non contingereAutem.l-Cir
ribus quo ad nos.Cum autem principia inferioris (cieo ca primum doo facit Pruno diltiogbitprincipia 1 no
.

tix probantur ex principiis luperioribus, nonprpccdi- principiis.Sccundo prinqijria adihuiCcm, ibi -{Spnt au-
turtxcaulatisin caulas, led cconuerlb. Yndcoportct tem quibus. Circa primum duo lacit
J- . Primo oltcdir
9 talis proci (Tus ex prioribus, & ex magis notis Gnv-
fit quxlint principia, & dicit ep principia in vnoquoqigc
plicitcr. Oportet ergo magis tffc Ici tu,quod clt lup e» nere lunt illa,quT cum fint vera, tamen nSconnpiitca j ,'ai
ex quo probaturquod clt inferioris 3c
jioris fcientix, < dcmonfirarcinillalcictia.in qua funt principia. D^cit FallioiA
maxime cITe fcirumid.quo omnia alia probantur, Bc autcum fint vera, ad diffcrcmiamf.lforum, quu non mon-

ipfum non probatur exaliquo priori. Ut per conlequfs dcmonltrantur in aliqua fc ientia. Sccundoabi. iid
(cientia 'upcriorcrit rnagif fcjenua.qinf^io.r^ (ci&ia Sumitur iguur quidnjmipjapnma,iir que exbifee pro- a k er.
iUa.f.phdofophia prima erit maxime fcictia'.Tertio ibi. ficifcunturfignificant^At principiafumcre effio , cxtera.de ,
A k G T. Demonflralio vero non ad ahud genus aeeomodaturM' monfirsrc necefieefl. Ceu quid c(l vnitss, autndum ,aut
fi
eo modo , quo tam ad demonflrotionem facultatis machi- triangulus fumere , effie vero vmtalcm , ac magfiuiuiitpq^
narum extruendarum , ad profiefiiuas geometrica
vel extera autem demon sl rare.
quam ad muficam arithmetica demvnfirauonesaccommo- Siuid quidem igitur primafignificpm,& que funt ex his a n t i.
dantur, vt diximus. accipiendum csl.Ouod autem fmt principia mdempeceffip
q
ANTI. Sed demonflratio non conucnit in aliud genus, fcd aut fi- efi accipere, alus vero demonftrare,vt qiud vmtas, quid
cut didii efi geometrica in mechanicas , vel moebusacmas, reOum,& quid efi triangulus JEfi autem vmtatem accipe.
autfipeculatuus,&a/ttbmetica in harmonicas. „ ,
rc,fir magmtudmtmutlter* vero demonslrare. ,k
Redit ad principalem Gonclpfioncm> & dicit cp.fier • Oltendit coauenientiamdc differentiam inter prin . 1

monfiratio non procedit in aliud genus , nili licuc di- pia & non principia. Conueniunt enim principia cum
flum efi, <j> demo nitra tio geometria: procedit adjetep non principiit in hoc , tyridc vtrifque oportet accipere, 1

,
tias interiores ficut fuat artes mccchanicx, quxvuin- jquafi fuppon endo quid fignificft,& prima. i. principii.
lur menluris, aut fpeculatiux,ficut fcientix , qux funt Se qux lunt ex his.i.quecx principiis fumuntur, quia
devifu, vtperipcdiux, quxfunt devifuali. Similiter quod quid efi,proprir pertinet ad lcientiam,qup clt dq
efi arithmetica in comparatione ad.harmonicam id- fub(taniia.f.ad pbilolophiam primi qua omnes a lix
elimuficam. hocaccipiiit.Std in hoc differiit principia ,8< qux funt
cx principiis, quia de principiit, oportet accipere fuppo
Lict.jo X» 1 1 1. nendo q. funt. De aliis autem qux funt cxprincipiis,
TraAandum de principiis cfle, quomodo item principia a non oportetdcmonftrarf.quiafunt.Sicut in mathematicis
principiis & abinuiccm diliinguantur Jocet ,
quo pafio crii
accipitur fupponendo, & quid clt vnitas, qux clt prin-
«ommumbus & propnii principiit vuntiir declarat.
cipium, Sc quid clt rectum, & quid clt triangulus , qux
A k c t. M vero difficile admodum efifefe percipere quempiam, .no funt principia, led paffiones, Sed q> vnius fit , aut ep
fisficiatnec ne. Efi enim difficile cognoficere fi ex prutes- magnitudo fit, accipit mathematicus quali principia,
pus vmufcHiufquc femus, nec ne. quod quidem eflficire.Tu alia vcrodemonftrat.f.qux lunt ex principiis.Demon-

tamus autem fiepe numero fcirefis ex veru qubufdam, pri- llrat.n.ttiangul um xquilaterum , Se angulum rectum,
nusve ratiocinationem habemusJ d vero non efi ita fcd opor Bc etiam hanc lineam redam ede. Deinde cum dic it.
tet 'tpfu primis effie propinqua. Eorum autem,quibui in demmflratims vtunturfcientiis,
A r c r.
umt. *— lffiede autem nofcere eflfifeiustaut non. Difficile. n. aha cvwfq;fcientia propriauxha communufunt . Comunu
Tcx.c0.a4. I
— 1 nofcere
'
efl fi ex viuufcuiufq; principiis, fcunus, aut
r.onquod vere esi fime. Opinamur autem fi habea-
tamen fimiluudine rationis, quippe cum vfus eorum tantum
fefe extendat in quacunque fcientiaajuantuin emufq;fubie-
mus ex versi aliquibus fyllogfmum,& primis fcue.Sed hoc do gener i congruit. .,
non efi fcd proxima oportet effie prunis. Sunt autem quibus vtmur in demonttratiuis fidentiis, an TU
Poltquam ollcndit , <p dcmonllratio non procedit alia quidem propria vniufcuiufq jctcntia, aha vero comma
ex principiis communibus, (ed ex proptiis , hic ad cui- ma. Communia autem fecundum analogiam, quoniam vttle
dentiam prxmiflbru, determinat de principiis propriis efl in eo, quod eflfubjcientagenere.

& communibus. Et circa hoc duo facit. Primo oltendit Diltinguit principia admuicem Et primo principia .

necefsitatem huiufmodi deter minationis, dicimpj dif propria i communibus. Secudo communia adinuicf,
.. fiede clt rognofeere, vtrum Iciamus ex propriis pr*nci- ibi -{Nonelt autem fuppofitio.} Prima diuiditur in Ledeq-i*
piu,quod iolum clt vere Icireput 06 ex propriis. Opi- duas. Primodiuidit principia propru,&communia.
Secundo

/
 . m .

~
toq K
h '
if a k ^ ‘ V \1 MJ>5 'i 06

Secundo manifeflat quoddam , quod poterit eflcdu- gnificet inaquaque, accipiunt, n Arithmetica quidem
bium, ibi {Quafdam umcn fcientias.} Circi primum qmd impar, aut par, aat quadrangulus, autcubus.Geonte -
tria facit.Primo ponit diuifionem ) dices ) <ji {principio- tria iero quid ralionalt,iut rtfielii^ut ctiruare.lfiwd oua
tum, quibus vtimurindemonftratiuisfricntiis.aiiaiunc rem ftnt,demonflrant per conrmunijnjr ex his, qua demon »
alia vero communia.}
propria vniufcuiulquc fcicntis , ftrantur per communia . Et Allrologia fimiliter. Omnis.
**A£cc<K. Ei quia poflet videri contrariu ei.quod fupta oflenfum dcmonllratiuafcia circa tria ell, cr quaatnq; effe ponunt.
ell,
quia fcicntis demonftratius Bon proccdut exc6- I lac funt aut,gemis, ritius perfe paffionu [peculatum
efi, cir
ouaibus ( ideo fubiungit, <j> {principia communia acci qua eo es dignitates dicunt, ex qbuspnms demonflrant, hr
piuntur in vnaquaqi (cientia demonflratiua iccundum tertium paffiione,squorum quidfignifieet vnaqupq-, accipit.
analogiam}. i. fecundum qifunt proportionata illi Icie Oflendit qualiter dcmonllratius fcictip vur.f pro-
tis.Et hoc efi, quod fubdit exponens, 91 {vtile eft acci- priis principiis , & dicit <Ji propria principia funt , qus
perejhuiufmodi principii in fdentiis, inquantumper- lupponumurcfle inlcienriis.f.fubicfia.circa qusfcif-'
lincnt ad genus fubic&t.quod continetur lub illa feien tia Ipeculatur ea, qus per le infunt eis. Sicut Arithmeti-
tia. Secundo ibi. ca confiderat vnitatctn,& t «eometria confiderat figna,
Tropriafunt,it linum C Ha, it fi
effe talem, reSumie. Ideltpunfta* lineis. Ptxdidsenim (opponunt effe, 3

ab aqualibus aqualia demas, ce^ua reflat, aqualiafunt. Sthoc cOc.i.fupponunt dc cis, & quia funt, & qd funt.
Proprii principia quidem, it lineam effe liuiufmodi & Sed de pafsionibus fupponunr, quid fignifieet vnaqus-
rtSunhCommuma autem, it ab aqualibus aqualia fi aufe- qut.Sicut Arithmi tica fupponit, quid •’ ~ *
eft par, & quid
rasaquilia quidem reliquafunt. eftimpar, aut quid ell numerusquadratus, aut cubus. 1
Qiig diffini- Exempliticat de vtrifq; dicent.q. propria principia
, Et Geometra fu pponit qd t II rationale in lineis.Dici- Linia ratlo-
funt vt linei ede liuiufmodi vel rectum. Tam enim lu- hir enim rationalis linea.dc qua pofTumusrationati per "alis quid,
htbcn. pro
bieSi,q pafsionis diffinitio, in fcictiis, pro principio ha lineam datam.Huiufmodi autem cfl omnis linea com 1 Linr l ""p
fOOOpiO. ,los 15
betur. Communia vero principia funt, vt fi ab xqoali- mcnfurabilis lines dats qnr verocllincommer.fura-
,
it«l bui xqualia demas, quz remanent funt.equilia,* alie bilis ei, vocatur irrationalis vel furda. Similiter Se Cico-'

comaunesanimi conceptiones. Tertio ibi. metrialupponir.quid cfl reflexu autcuruum Sed prx-' .

ARG T» Atque borum inuquodque, cmquefatisficisad cuiufq; difisfcientisdcmonflrant de omnibus prsdiSispal-

genus accommodatum. Idem enim boc faciet, & fi
non de fionibus ij lint.per principia communia,* ex illis prin'
omnibus tpfum accipiet geometra , fed de magnitudinibus qus demonflrantur ex principiis communibus.'
Cipiis

tantum, ir arithmeticus de numeris folum. Ecquoddifium cfl dc geometria & Arithmetica ,intel
A«T I. Sufficiens autem cfl inumquodque tftorum quantuncun- Sgendum efi dc Aflrologia, {Omnis enim fcientia dc- - ~ •,
>
que in genere efi . Idem enas faciet Geometria ,&finon monflratiua efi circa tria,} quorum vnum efl genus Iu
de ornmb ui at cipiat, fed m magnitudinibusfolurmAriihrne biefium , cuius perfe pafsioncs faurantur . Et aliud eft
autem in numeris.
tica fdmunes dignitates ex quibus ficut ex primis demon-»
Oftendit quo modo prxmifsis principiis fciitiz de- ftrat .Tertius autem pafsioncs, dequibus vnaqtisqoe
moofirativx vt antnr . Et primo quidem dc communi- fcientia accipit quid fignificenr. Drindecum dieit.
bus dicit, q>{fufficiensctl accipere vnumquodqiifto- ihil tamen prolnbetjcienti.tnm r.onuUa:, hortem pre- a R c v.
nstn}communiutp, quantum pertinet ad genus iubie- lerire r.oniJh.rchuigenus mn frpponerc effi.fi pateat effe.
fiu.de quo cfl fcientia. {Idem enim faciet j-geometria, Von n.tqne patet numerum cffe,(ir frigidum, atq\ cahdn.
fi n6 accipiat pramiflumprincipinm communeintua Etaf-Clusnonfiimcrequidfigaificant jifinttlan fient nec
communitate {fed folum in magnitudinibus , Se arith- dignitates, it quid fignifieat aqualia ab aqualibus auferre,
metica folum in numeris.} Ita enim poterit cocludcre qma efi notu. Sed nihilominus hac tria tteceffaria funt ad in
geometria , fi dicat fi ab squalibus magnitudinibus quam creca quod fcientia dcntonfirat,& ea, qua demofirat,
squales aulcras magnitudines , qux remanent funt atque ta,e x qtnbus dcmonSlrit .

squales , ficut, fi diceret , fi ab squalibus , aqualia de. Iluafdam tamen [dentias mhil prohibet quadam eorum A n T I.

mas,quf remanent funt squalia.Et fimiliter dicendum dejl>iccre,it genus no fupponere effe
,fi fit
manifesium qm
ell de numeris. Secundo ibi. rfl.T^o.is fimdttcr manifelii quod numerus fit, quod ea &
^ AEG Y. Sunt etiam tr ea propria, circa qua fcientia confiderat, bdu & fiigidi . Etpaffiones non efi recipere quidfignifieat,
ea, qua per fe illis infunt.A tq\ hac &
effe, et quidfunt feien fifimt mamfefle , ficut nee coit non recipit quidfignificenr,

ts; fumunt.yt innatet . Arithmetica , p unCla fiue Unea Geo quod ell aqualia ab aqualibus demere , quoniam notum efi.
metriaA t horum perfe affedum,quid quidem qwfqfftgni- Sed mhil minus tria hac neetfjaria funt , circa qmd demori
ficat.fumut,it arithmetica quid par,qmd impar, quid qua- Uratur £r qua dcmonflrantin,iSr ex quibus.
U *
1
dratumrfind quoque cubus. Geometria qutd expers rattomt Manilellat quoddj.de quo poterat t fle dubiti.Quil
* Al*
quid fronghquul concurrere, Orhuiufirodi eatera. Dcmon- enim dixit, ijfcicritisfupponunt de principiis^ja funrj
9
flrant autem ipfos effit,& per comrmmiar& per ea, qua de- de pafsionibus, quid fum.de fubictlis autem vtromq;i
9

P*
monslrata funt. Eadem & Aslrologia facere falci , Onmii poflet aliquis credere, oporteret fpecialem fieri meri
nanque demonfimiut fcientia circa tria lerfatur . Sunt tioncni dc omnibus ilhs.Vnde hoc remoucr.dicens, tf
*
'
enim ea^jtta ponit effit. IJac autem funt,gtms, cuius perfe nihilprohibetquafdamlcientiasdcfpiccre.qupdjprp- *

cffcBuum efi contemplatrix, & ea, qua communes dignita- difiorum.i.non factremcntioncm exprcllamdcprr-
*
tes dicuntur, e v quibus premis dcmoulirat, & tertium aff e- mifsis, ficut quando non facit mentionf de hoc q> fop-
dus, quorum. qmd qutfquefignifieat ,fumit. > ponat genus fubiefiumefTe.fi fit manifefluq. fit, quia
«HTI. 1 Sunt autem propria qutde O- qua accipiuntur effe, circa no ell fimiliter manifellum dc omnibus q> finr, ficut cp
fit num erus,* q> fi t calidum &• frigidum, quorum vml
3
ride t iaoc. qua fiietia (peculatur, qua funt per fe, it Arithmetica im-
£.

id*
Tex.co.) >.
tates,Geom etria autem ftgna & Irneas. HaM.ncipimttef- 'eft .ppinquum rationi, alterum lerifui.Similiter Srquf-
in
ft,&boc cfje. Horum autem paffionci perfe, qmp q nidi fi- dam feientix dc paliiombus non fupponlit quid figofa
i.
li. Polle. Analy.DiuiTho. G 4 flectat.
o
 V.
—*

»07 v o s te ^.lo^ru, AK* ir rico fl.

r m x«>
ficent.expreflam mentionem de eis ficiedo. Sicut cita iiuod igitur demonfiran quidem potefl, no demonstrati
a XGT.
non oportet de commuuibusprinctpiis lempcr (cie
>71 autem dfe,quilpiamfnmt,id auifuppomt.fi ita efle difeenti
ti* faciant mentionem, quia nota funt.Nihilominus ta ridetur, atq; non abfoiute quidem Jed ad dium tantumpdefi
men tria ptudi&a naturaliter luntio Icienua quali- fuppofitio, aut poflulat.ft nulla pratfrs dtfccti dehocppcm,
bet fuppooenda. rei etiam contraria infit .Atq; boc urterefl inter fuppofit»-
*
nc,pofl ulattom: ite. Etenim idesi pofluJatio, quod efl contra- • • *

Ll.cno Xit, riumopinioni difcentit, rei quod efl quidem demonilrabdt,

Qtjomodo communia pnqcipu ab inuicctn diflinguannir , St fnmit autem qmfltam iflud atq; rtitue non demonflrato.
quomodo definitio a fuppoficione (eparatunqi non ite pro-
Huacunq; igitur demonfl rabiha accipit efle 'tpfe non de • as T
pter demonfl rationem necedc fit ideas ponere dcmonltrar. t'.
momlrans,hxc quidem probabilia fi au ipiatahlccnti fnppa ride i
•'

,ltr. on efl autem id fippofitia.ncquc poBulatio fane.quod nuntur,dr non efl fimpliciter fuppofitiofed ad illum folum
fi
necefle esi efle perfeipfum atque rideri . Demonflratio nan- rero neq; rniut opiniomi,aut contraria efle idc accipiat, idi
que non morationem , qua tflextrafed moratione , qua esi petit. Et m
hoc differunt fuppofitio, de quaSUo. Est.n.qua-
1 n mente confisUtajiiandoqiiidc, neque ratiocinatio ridetur Bio in contrarium ducatis opinioni. Aut quod ji.itiquu dt-
in dia confiflere. Etenim fit rt femper aduerfus externam monilrab dccum fit,atcipiatyir rtaruramn ccmcntlrans.
orationem per inficixtiouem obslctur . At nonfemper aduer Diltinguit fuppofitiones abinuiccm.
Scicdum tamfi.
fu eam qua efl m mente. eft,(j,aliquidc6munehabem,&etiaminaliquodiffe „
A K T 1* ta -i Oneil autem fuppofitio , neque petitio , quod ncccfle runt.Hoc quidem comune cft eis, tp cum ftnt demon-
eiit i anot. IXI tfl propter feipfum efle.Cr rideri necejje e/1 TdJji.
. flrabilia, tamfi demonftrator actipit ea nodcmonltris,
-* ^ ad exierint ronemejlfed ad ea, 2 efl inanima, quo? &prarcipur, quia non funtdcmonUrabilia perlui Iden
niam neque fyllogifmus.Sempern.efl intiare ad exterius ra tiam, fed per aliam, vt fupra dtdum elt. Vndeficimer Ltdbae
tionemjtd adinteriu rationem nonfemper. mediata principia computamur, quia dem Aftrator vti-
Pofiquam diuilit Arido. principia communia i pro- tur eis abfqj medio, eo rp medium non habeant in illa '* ' 11

priis, hic diftiqguitcommunia principia adinuicem.Et fcientia. Differunt autem adinuicem quia fiquidfi talis
,
diuiditur in tres partes . In prima ponit diftindionem propofitio Iit probabilis addifcenti,cuifudcni6ftratio,
principiorum communium adinuicem.In fecunda o(t fi dicitur luppofttio. Et fic fuppolitio non dicitur Ampli- \
die differentiam diffinitionis i quodam genere prin- citer ,lcd ad aliquem. Si vero illa: nec Iit eiufdem opi-
cipiorum communium , ibi {Termini igitur non.} In nionis, neq; contrarii, oportet cp dcmbftrator hoc abi
tertia excludit quendam errorem ibi { Species quidfi eo petat, fittuncdicitur petitio. Siautem lint contra,
Coium ani ‘S'
,ur 4 ^* rca primum duo facit. Primo diiiinguitcom ria opinionis, tunc erit quxflio.de qua oportet di pu- f - s
concept. «i munes animi conceptiones l petitionibus tiucfuppofi tari inter cos . Hoc tamen omnibus commune efl, tp
•lutu prin. tionibus. Secundo petitiones fuppofitiones adinui- & vno quoque eorum vtitur demonftrator, non demon-
couc.&dif- cem, ibi {Quatcunque quidem igitur.} Circa primum flrans , cum fitdcmonflrabile.
fr** 00 * conliderandum cft.cp communes animi conceptiones Diffinitiones igitur, cum affirmationei.aut negationes no uxor,
habent aliquid commune cum aliis principiis demon- fsntjitppofitmesnon efle patet, quas quidem rt genus coplt
1 (rationis, Se aliquid proprium . Commune quidem ha- Bitur propofitio . Diffinitiones praterea percipiamur folum ’
bent.qa neceffc cft, tam ifta, qalia principia per fe efle oportet. At id noneSi fuppofuto,ntfi qtnfpia Oraudncfup-
vera.Proprium autem cft horum principiorum cp non pofit tonem dixerit efle.Sed eafuntfuppofttiones.que ci fuit,
folii necefle efl ea per/e vera elfe, fed etiam ncccfle efl hoc ipfo quod funt, emergit tpfa conclujio.
videri 91 (int perfevera. Nullus enim potell ple opi- T enumi igitur non funt fuppofitiones, nihil enim effecta A n t I.
nari contraria eorum. Dicit ergo cp illud principium, inwi efle dicut.Scdmpropofitionibus funt
fuppofitiones. Ter
quod ncccfle e(l non folum per Iciplum eff,- , (cd etiam mini autem non, fed folum uitelligere oportet. Hac aut mu
vlterius necefle efl, ipfum videri fcilicctcomtnunisani
mi conceptio vel dignitas,nd efl neq; petitio, neq; fup-
eBfuppofitio.nifi & audire fuppofitionem aliquis efle dicat.
Sedquoruncunq ; exisientiu ineo quod illa funt fit coctufio.
pofitio.Quod fic ptobat. Petitio & fuppofitio exteriori Diftinguit diffinitionem a fuppolltionibus per duas
prima ne.
ratione cAfirmart poflunt tdcfl argumfitationc aliqua. rationes, quarum fecudaincipit,tbi{Ampliuspctitto.} quod ii*.
Sed communis animi conceptio non eftad exterius ra Circaprimum duo facit. Primoponitrarionem,qux «wficfbp
tionem,quia non potefl probari per aliquam argum en talis efl. Omnis petitio.vtl luppofttio dicit aliquid efle
tationem, fed efl adeam rationem, qu* efl in anima, vclnoneffe termini autem idefl diffinitiones no dicut
a lumine naturali intelleftus flatim bt nota . Et rp n6 aliquid efle, vel non efle , termioi ergo n6 lunt petitio-
tad exterius rationem pater, quia non fitfyllogifmus nes, neqj fuppofitiones perfe lumpti.Sed in propofitio
per aliquid exterius ad probandas huiufmodi commu- nibus » 0 u m pti.luppofitiones fnot.vt cum dicitur. Ho-
nes animi conceptiones.Et y> huiufmodi n6 funt notf mo efl animal rationale mortale . Sed terminos per fe
per exteriori rationem, fed per interiorem,probat per fumptos oportet folum intelligcre. Intrlligereautem
noc.q. exteriori ratione potefl inflari, vel vcre.vel ap • non efl fupponcre,ficut nec audire.Sed illa lupponun-
parenter , interiori autfi ratione no efl pofsibilc lempcr tur quorumcunque txiftentium idefl exquibulcunque
Quart’ me tnQari.Ethoc ideo, quia nihilefladeo verum quin vo- exiflcniibus fit codufio.incoyiilla funt idefl proptef
ia.tex. eo.j. ce pofsit negari. Nam & hoc principium notilsimO, tj> przmifla. Secundo ibi.
c‘
non contingit idem efle & non efle, quidam ore nega-
po.» tuna.
uere Quxdam vero adeo vera funt, a eorum oppofi-
"Kfllifostslsa falfa fuppomtrqutmadmodu nbmdliptA- Ater.
Urunt,qui quidem(aquiunt)demonflrantc
falfis rti juopoft
ta intellcftu capinon poflunt, & ideo in interiori ratio- tionibus non oporteregeometram
rero falfa fupponere deft
ne eisobuiari non potefl, (edlolumextcrioti, quareit gnatam bncam, nue pedalem, nunc rcBam
efle, dicente, qua
pet voccm.Ethuiulmodi fune commuots animi concc quidem non reda efl no pcdahi.Tqamgcomctra, cum non — -
fu
ptiooes. Deinde cum dicit. M tinea, quam defignauit ,
aut protulit ore/soneIndece foiet,
fti
 »09 S f C I •t K y T Mtt 110
fidium ea fmt qua ptriU.i figmficaatur ,ac iudtcanlur,.
,
Boionclufiodemoflrclnr. Quod quidem fiicr.i fi fmupferi-
qua defignauitysc protulit ipfe. mus affirmare quidem primum de medio efie veli , negare
4)111, Ifequegeometrafalfa fuppomt,ficut quulamaffirtnatdi au tau verum non effr.tfihit autem refert medium effe.atq;
etntes quod non oportet faljo Mi goMttrtmjMUUri tut di &
mn ejiefutuere, tertium parimodo. Jfa pilatum ell id,
entem vmuipediseffe, no vnius pedis, aut icBam feripti, de quo hominem dicere verum cHuLsbitur &
i d eirfiM uou

non rcBamcffe.Scd geometra mbd concludit fecundum hic hominem dicere verum eft. Sedfi tantum boe totum fuma-
lineam, quam ipfe pofiutjed qua per hanc offenduntur. tur , hominem inquam animal non autem non animal effe,
_ gj
“}•
,

erit etiam verum Callum dkertf+r nem Callum arumabion

ExduditquanJam dubitationem. Dicebant.n.qui-
datn q> geometra, falfa luppofitionc vtcbatur.cum di- autem non animal . Caufa autem, efi quia primum non fo-
'
ceret, lineam efle vnius pedis ,
qux non eft vniui pedis, lum demi dio ,fed enim de alto dicitur , propter ea quid ad
aut lineam de' criptam in pylucrc efle redam , qnz
non plura fefit extendit. Q uare mhil ad conclufionem refert, Cr
. .
..
ipfedidt,<pgeometranonIupponitfal-
t jt rt Qj_Scd fi
medium &
ipfum eft.
Lea.id.ttn fum,propter hoc. Cum enim geometra nihil demoliret 0
N
Oncontmgert asii fimul affirmare negure, neque a n t t.
cxpo.x. dc particularibus.fed de vniucrfaLbus.vt fupra didum vna recipit demonft ratio. Sed fi indigeat miftrare ride ioot. i

ell, tue autem linex funt quidam particularia , manife- coclufionc fic ofiendit.qubd accipientibus primi de
- - Itum eft tp de his liocis non dcmonftrat aliquid, neque medio quod veru jit affirmare, negure ait non veru. Medii Tex. eo.a <•
«*«• etiam ex t is, fed vtitur eis vt exfplis vniuerlahum.qux autem nihil differt effit, 0
non effe accipere .fimilttcr auti .

per exempla intellicuntur , de quibus& ex quibus de- 0 tertum. Si enim afjignetur, de quo homine veri efi dice-
monft rat. Deinde cum dicit. re ammalujuanmi non hominem verumjid fijbtum homi-

A»c T. Infuper omnis poBulatioJiippofitioq;uiut vniuerfaliteft, nem animal efle omne, non animal autem non. erit id verum
llt aut particularis. M
neutrum iHorum diffinitionibus cope- dicere Calliam 0
non Callumaion animal autem non. Ca u-
tit/fuare diffinimusJuppofiuonesffoffulatunctq; nonfunt. fit autem eft quod , primum non folum de medio dicitur ,fcd

A«Ti. impluis pctiliotCrfuppofitio omnis, aut ficut totum cfl, de alio, propter quod de pluribus . Quare fi neq; medium 0
aut ficui m parte, termini autem neutri horum. i dcm.cr non idem cfl, ad comlufiancm nihil differt.

Secunda ra. Ponit fecunda» rationem qui tabscft. Omnis fup- Poftquam determinauit Ihilofophus dc principiis
politio.vel petitio tll in toto, vel in parte ideft eft pro- propriis & communibus, hic oftcndit qualiicrdemon
pofuiovniuer falis, vel particularis, (ed di fhniuones neu (tradux fcientix fc habeant ad comunia It propria Et .

inunitorum funt, quia in eis nihil pooitur,fiucf ridica diuiditurin duas partes.ln primaoftenditur quali terle
tur,neqi vniuerfalit er, neque paiticulariUT,eigo& ex- habeat demonftratiux fcicotix circa comunia.In fec fi-
tera. Dcindecum dicit. ,
da oftcndit qualiter fe habeant circa propria, ibi}Si au . . _

A lt o r. formas mtwruiut vnum quid prtter tpfa multa non ne- tem idem ell interrogatio.}- Circa primum duo facit.
'
ceffeefl effe.ji demonflratio eft, tamen verum ell dicere ne - Primooftcndit qualiter demonftratiux feientixeirem
l
ttjftno ,
de pluribus prtdicandum . Vjimfi id
vnum effit prima principia inter corounia fc habcanr.Sccudo quo
nonfit.vniuerfalrfane nonent, atft vmutrfale non fit, non modoichabeant comuniter circa omnia prinapiaco-
erit medum ipfum , quare nec demonstratio . Efle igitur munia,bi}Communicantauiemomneslcicntii}Or
l vnum quid oportet, idemq.de pluribus non folum comtim- ca primum duo facit, quia primo oftcdic qualiter (e ha-
ninomincprtduandum. beant demonftratiux Icicntix circa hoc principium, q>
ANTI. Speciei quidem igitur rffe, aut vnu aliquid extra multa, non contingit idem fimul altirmare vel negare. Sedo
quo modo le habeant circa illud principium de quoli-
.

non neceffe eflffi demonflratio erit. Effit tamen vnum de mul

tis verum dicere neceffe eft . t{pncmm
erit v lunerftle,tufi bet eft affirmatio vel negatio vera.ibi-jOmneautem af
I
hoc Si vero vmuerfate non fit , medium non erit, quare
fit.
firmare. }Hxc enim duoprincipia omnium luntpri-
T
,&tdem de T“ cSm.9.
neq; demonflratio. Oportet itaq; aliquid vnum ma,vtprobaturin.4.Metaph. Dicit ergo primoq> nui
I f-cd-d-tex.
pluribus effit non equimee in demonstratione. Iademonlltatio accipit hoc principium r tp non c6iin
CK|’°' 1 '
1
1
leti j.tex. Oftcndit ex pnmilsis , n no eft nectlfarium ponere git limul affirmare Sc ncgare.Si enim aliqua demonllra
«xpo.i. ideas, vt Plato pofuit.Oflelum cft.n. fupra cp demolita tio couteretur ad oftendendum aliquam ccmdufionf,

tiones de vtlb’ lunt,& hocmo luot de (empiternis. N6 oporteret q» lic co v teretur, cp acciperet primum ideft

!S igitur necelte e(l,ad hoc q> demonftrat io Gt.fpfs efle.L maiorem extremitatem atiirmari de medio non ne- &
idea s,aut quodeflq; vult extra multa, ficut ponebat Plf gari . Quia fi acciperet affirmationem Sc ngationem ex
parte medij, nihil differt v trum fic vel fic t liet, 4 cadi
1«
tonici roathema rica feparata cfl ideis , vt fic dcmflftra- r

ratio elide tertio , ideft de minori extreroitare per co-

iit
tiones pofsint efle de (etnpiternis,lcd nccelfariu eft efle
0- - 1
vnfi in multis
•- a
& 1.:. j fi — «.
de tnukis,fidem6flratio debet efle, qa paratienixd medium. Verbi gratia. Sit aniroal 4tinu,
ia
n 5 erit vfc.nifi fit vnu de muhis.Et no fit vre.non erit fi Homo medium , & Callias tertium . Si quis vclfet vri

niediu demoftratiois.ergonec demd(lratio.Et q> opor prxdifto principio in dcmonftratione,oporterct fic ar

1«
teat mediu dcmflftrationiseflc vrc, patet p hoc,q> opor guere.Omnis homo eft animal , Sc non eft non animal,
t»
tet medium demonftrationis elTe vnum St id^de pluri- Callias eft homo,ergo Callias eft animal, Sc non eft no
n-
bus pndicatu non iquiuoce/ed S m rationem eandf, animal. Cum enim dicat omnis homo ell animal , nihil
ut
quj eft ratio vniuerfa!is.Si autem jquiuoce effer, polltt diftcrt, vtrum etiam hxc fit vera, non homo eftanimal.
id
tcciderc-vitium in arguendo. Dcindecum dicit. vel non fit vera . Et fimiliter in condufionc no differr,
1
ex quo Callias eft animal, virum non Callias fit animal
ift
Lectio Xx. velnon anima I . Er huius cau Ia cfl , quia prim ttm non
^
Quomo do primi» St communibu» principiis Icienux demon- oportet dici de folo medio.fed poteft dici etiam de ali.
hrxtiux vexntur quo quodam, quod eft diucrfuroa medioquod fignifi-
Trulla autem demonflratiofumit fieri mn ptffie, vtfimul catur per negationem medij, propter hoc cp primu di-
XX e. t.
idem affirmeturAq, negeturjufi fuerit opus, vt hoc etii pa- citur dc pluribus qnandoq; q medium, Gcut animal de
pluribus
 .

SII T 0 ST EH!0\‘VT>f mi
pluribus q homo.V nde dicitur dc equo qui cft non ho demptis aqualibus dqnalta fiunt ca,qna reflant. Vel talium
mo.Vndc fi accipiatur medium idem, Se non idcm.i.fi aliqua, jt tque rpfla differendi facultas non efl fle diffimto-,
accipiatur medium affirmatiuum, Se nt gariuum vt cu •
rum quorundiateq; generis cmufdam. ?fon erutu interroga
,

dico, homo Se non homo eft animal, nihil facit ad con ret.Oeinenflrjti nanq; noheet interrogare, propteresqubd-
dubonem Cum. autf accipitur affirmatio negatio, & exoppoflus mn offenditur idem Hoc autem demonflratum
.

ex parte maiorit extremitatis differunt quidem, quan hifcc.qua de ratiocinationefunt pes tralh.ta.
, efl in
tumadconclufionem , & etiam quantum ad veritate Sed duiefhca deommhus.Cr
fl
aliqui vmuerfaliter len- ANT»» 3
prxmiOarum.Si enim homo elTct non animal, non effer tet monflraie comunia,vt quidem omne affirmare , aut ne- Vidiiibot
verum.tji homo eftanimal, neqj fcqucretur, cp Callias gare , aut quod efl aqualia ab aqualibus, aut talium qua-
No. totum • eflet animal. Tamen nihil phu certificatur, cum dicitur- libet. Sed duleflka mneflflc diffinitorum querundam,
homocft animal, &
homo non cft non animal, q cum neque generis alicuius vnius. ‘HoncnhnintcrrogaretSKon
Vide a
dicitur,folum homo cll animal. Idem enim intclligitur efl enim interrogare demonsirantem propter id qitodop-
i

, ,
per vtrunq;.£tfic maniteftum cft, tp demonffrationes pofltorum effit non demostflrat idcm.OfltnJum autem eflboc
non vtuntur hoc principio .f q, affirmatio & negatio in his, qua dcfyUogiflno.
non fini limul vera, neq; ex parte prxdicati, neque et Offendit q> qurdl fcienri* vtuntur principiis com- DuUequi*
.1 1.%. r partefubieSi. Deindecnm dicit. munibus alio moJo,quJm diflum eft. Diale&ica enim but & pri-
AICY. Hoc autemomneinquam afflrmaJum, aut negandi effe deefimunibus
nuphiloC
eft ,
Se aliqua alia fcientia cft de coibus,
ea demoflratiofumit, qua deducitur ad idquod fieri nequit
ficut philofophia prima, cuius fubie&um eft ens, Se c6
Tfec tn fatifer vmuerfaJtter , fed quod fatii efl generifar- fiderat quf confequuntur cns,vt proprias palsioncs en.
ca quod gentu demfnnct affcnmturfficut
& prius esi diclui tis.Sciendum tamen, q, alia rationecft deeffibus Logi-
AVTIi Omr.c autem affirmare, aut negaremus efl ad intpoffibi ca & Philofophia prima. Philofophia.n.primaeft dec6
ledcmonslratioaccipit,cr hoc neque femper vniucrfate ,fei
munibus, quia eius confideratio eft circa ipfas res com
quantum fufficiens efl . Sufficiens autem efl in genere . Dico munes fcilicet circa ens & partes cius.Et quia circa oi»,
autemingenere, vt circa quodgenus demonstrationes fluit, qu* funt habet negotiari ratio, Logica aute cft deope-
ficut diflum efl prius. rationibus rationis, Logica etiam erit de his,qux coia
Modus dt- Offendit quomodo dem&firatiuz fcientiar vtantor funt oibus.i.dc intentionibus rationis, qui ad o(s res fe
mo. ad im> hoc principio ,
de quolibet cft affirmatio vel negatio habent. N6 aut ita q*ipfa Logica fit de ipfls rebus coi-
poflibUc.
vera. Et dicit q> hoc principii! accipit dem6ffratio,quar bu',ficut de fubieSis.Confidcrat enim Logica ficut fi - Idem (upn -

eft ad impofsibilr. In hac enim demonff ratione proba- biedum fylIogifmum,& enunciatione,* prj dicatum, in peuhe.
tur aliquid effe verum, per hoc
9 eius oppofi tum eft fal aut aliquid hm6i. Pars alit
Logicx,qax dcmonftratiua
fum.Quod nequaquam contingeret fi pofiibileeffct,q> cli & circa oSs intentiones vt rfcf
fi
docendo quo fiunt
,
vtrunq; oppofi torum effet falfum. Non tamen femper demonftratioz feientie, non tamen procedendo tr c6-
artitur pndida demonffratio hoc principio, quia qui- munibus intentionibus ad aliquid offendendum dc ri
doq; illud oppofitum quod offenditur effe fallum non bus , qux funt fubieda aliarum feientiarum Sed
eft negatio, led
hoc .
contrarium imedia tum. Sicut fi oftfdc- Dialcfiica facit, quia ex cfiibus intentionibus probat
retur aliquem numerum effe parf , per hoc q> cius op- Diilcf. it
arguendo ad ea, quffunt aliarum feientiarum, fiue fint cuibuk du*
pofitum falfum eft fci licet ipfum effe imparem ducedo
propria.fiuc fint coia.maxime tn ad coia.Sicut argumt pUciccr.
ad impofsibilc.Neq; vtitur etiam hocptincipio vniuer
tatur cp odium eft in concupifcibili.in qua cft amor.tx
• V % bu

(aliter. 1. in fua vniuerfalitate.fub his terminis, ens&nd hoc.q. contraria funt circa idf . Eft ergo
ens fed inquatum cft fuffici&ingenerealiquo vel in- Di-ilcSica de
.. r. . - -, - coibus, non folum quia pertraSat intentiones
quantum contrahitur ad. genus fubiedum.Et -
. -
cocs ra-
dico de il fioms.quod toti Logici eft coe.fed ctii quia circa iffi»
Io primo genere, circa quod funt demonffrationes. Si-
rerum argumentatur . Quicunq; autem fcientia
cut fi in geometria accipiatur re&um,
argu'*
St non rcftti, vt mentitur circa coia rerum, oportet q> argumenterurcir
cum ofteditur aliqua linea effe reda propter hoc quod
, Ca c ^' ’ ?“'* vcr' ,is principiorum
a
eft falfum eam effe nonrcftam ducendo ad c6ium tft
impofsi- manifeda ex cognitione terminorum cdium
bile. Deindecum , vr entis

AtCT.
dicir.
& non entis.rotius & partis,* fimiliu.Dicit aut fignan
Conueniunt autem inter fefe fcientia omnes in hifee, qnt
ttr{& fi aliqua Iciemia tentet,} quia Philofophia
communia flent mon in htfcejc quibus demoflrantj ice in bis prima
non demonftrat principia cfiia.funr.n.indcmonltrabi-
etiam qua demonstrant. Communia autem ea dico, quibus
lia Ompliciter, fed aliqui errantes
fle vtuntur, vt ex ipfls demonflrant.
tentauerunt ea dem*
re, vt
patet in.^.Mcta. Vel etiam
ANTI. Ctmtmunicanl autem [cientia omnes fecundum j quia & fi non pilt Tex. ca t.L
' commu- demonftrari (impliciter , tn Philofophus
Tt x. C&4 7. nia. Coia autem duo quibus vtuntur, tanquam primus tentat S-cexpo .6.
ex bis demon monftrare eo m6 quo eft pofsibilc.f.contradicedo & ccx.co.9.
flrantesffed no de quibus dembflrat,neq; quod dcmonflrat. , ne-
gantibus ea, per ea qui oportet ab cis i-6-t.cx.j.
Offendit quo mododcmonftratiux fcicntiz feha- concedi.non per
ea.qux funt magis nota.Sciendum tft
beant com uniter ad alia principia communia. Et circa etiam, o, primus
Philofophus hoc non folum demonftrat ca, led ctil
hocduofacit.Primo dicit CJ» omnes Icii tic in principiis aliqd de eis monftrar, ficut de
fubieais.ficutq, impofc
corr.munibuscommunicant hoc modo.cj. omnes vtu- tlf mente concipere oppofita
eoru.vt patet in. .Meta. Tcx.c.tfX4
tur cis ficut ex quibus demonffrant ,quod cft vti eis vt
Cum ergo diiputetcrrca hic principia* 4 taj.
principiis. Sed non vtuntur eis,vtdequibus aliquid de- Philofophus
primus & dialoSicus, tn aliter & aliter DiaL«icus.n.
monftrant, vt de fubie&is.ncq; ficut quod deroonftrSt .
non procedit ex aliquibus principii,
idcftconclufionibus. Secundo ibi. demonftratiuis,
neq; affumir alteram partem
a»« i. • Differendi quoq-,,facultas cum omnibus couenit,&
f fl qua 1b a V l “ n< Coniin
contradiflionis tm, fed le

vniuer 'aliter ipfls communia ofl cudere nitatur , vehit omne k « effc.vtJ
n
l*- g *J’.vtranq; qnq; velproba-
|

•b,km
i
ex probabilibus oftcndi.quiaccipit M A
qnod vis affirmetur aut negetur oportet , vel ab aqualibus dia-
le«tcus. Et propter hoc
intmogat.Demonftrator afit
 , .

»I| V i-; I I I £ « T H, / My S «4
non interrogat, quia non fe habet id cppofiu. Et hac Primo oftedit qux interrogationes funt proprigvni
.quxpofitacft in his , quzdetfyl
tft diffcrctia vtriufq; cuiqj fcientix . Et primo inquantum alium u n ( ur v t
jp
logilmo funtj.in libro Priorum in principio . P6ia, er- politiones, cs quibus demondrator procedit. Secundo
guprima procedit circa coia per modum demondra- inquantum lumunf, vt conclufiones,ibi{Et de his qui-
non per modum dialc&icx di putationis.
taonia,& dem.} Dicit ergo primo, <j» interrogationes geometri-
czfunt ex quibus demonllraf aliquid circa illa, dc qui-
,
Lictio Xxi. bus cdGeom et ria,aut illa, qux demondrantur ex prin

b omnibui dcntoaAmiuii fciitiii propria interroga unaer* Geomctrix ciufdem.Yicut illa, ex quibus demon
cipiis
ref-onfionea, & dilpuucmoca die , quibus f i propria prin- dratur aliquid in fpeculatiua fcientia ideft pcifpedi.
cipiis vtanturroflendil. ua.qux procedit ex principiis Geomccrix.Et quod di-
akct. f>u«d /i udem eri interrogatio ratiocinatiua CT propo- &u m cd dc-Gcometria,inteDigcndum cd dc aliis Icien
.t [ttiocontradibhonis (funt ante in unaquaque fcictia propflo
propodtio;vd interrogatio dicit' proprie
tiis,qa Icilicet
tioaei,ex quibus viuufcuiufq; proprU conficitur rocinatio) qua dcmonftratur in ip(a fcientia,
alicuius fcientia, ex
erunt porro quadam interrogationes ad fingulasfciss atti- vclinlcicntiafubalurnata. Deinde cum dicit.
nentes, ex quibus fit cuiufqipropns ralioc insim. Tatet ergo *dtq;dcbisipfts reddenda quoq; ratio efl ex geometri- tttr.
non omnem interrogationem geometricam effl , ncc ad me - eii principiisxbclufionibuiltcjid de principiis nd efl redden
iendi artem ocm accommodari, &
pari modo de exteris. ia ratio geometra, vt efl profeffor geometria. Eadem funt
ANTI. I autem idem eii intorrogatiofyllogiflica, ci" propofs- Cr mcaierisfciemiisobferuania.
S tiocontradi(lioms(propofitioi:csautemftmtfccudum
unaquaque fcienliam,cx quibus efl hbogifmus) fecun-
Et debil quidem rationem ponendam
ptmeipus &
effe Geometricis
concluftonibus.fcd principiorum rationem non
n uti.

dum uniquique vtiq ; erit interrogatio labiis
quidem fecundum vnaquaq;flientum proprius fitfyUogif
mus.Jrlamfeflum itaque quod non 0T1 interrogauogcomttri
tartiq ; erit,neq ; medicinaluSimitiler auuft in abis.
Poliquim oftcndit.Philofophus quihtcr faentiz
w A A dcmonftratiux habeant circa principia communia,
fe
hic oftendit qualiter fc habeant circa propria . Et diui
ditur in duas partes. In prima ofledit cj> in qualibet fci£
tt* tia funtproprix interrpgationcs.rnfiones , & difputa-
I* tiones. In fecunda oftendit quo modo in quxlibct fcid
tfa funt ,pprix deceptiones, ibi -{Quoniam autem fonc
IcimcJeq. geometrici.} Circa primum duo facit
. tio reddi poted in cildem, fed principiorum ratio non
a' in qualibet fcientia funtinterrogationes proprix. In
fecunda, ep in qualibet fcientia funt refpondoncs pro-
, e.tr quibus ponendam cffcG comctrix fecundum quod efl gcomeuia.Si-
nubicr autem &
m aliisfcientiu.
Notificat geometricam interrogat kmem, prout cd
& coodufio.Et dicit, cj, dcjntcrrogatiooib’ geometricis
ponenda ed ratio, dcmonftrando fcilicct vcntaieipla-
rum ex principiis geometricis, & conclufionibni.qua
per ipfa principia dtrmonliramur.Non enim cuiuflibct
f ,
s
dcmondratlonis , geometrica raiio redditur cx primis
geometria principiis,fcd interdum cx his,qux per pri-
ma principia funt cons'lufa,Iot( rrogationum aut,qug
(emper liintconclufioncsm demondratiuislcicuis, ra
primo odedit 1
potcll reddi a geometra^ccundum tp geometra cflXt . ,
fimilittr in aliis feientiised. Nulla cnimlcieniia probat Ledio.»*. -

pria, 8( difpurationcs,jbi {Neq; omnem interrogatio- fui pinna principia, fecudum q> odenfum cft fupra.Et teax.7.
nem vtiqj.} Circa primum duo facit. Primo odfdir.q» dicit fecundum <}> geometra eii, quia cdtiqgit in aliqua
w» t in qualibet fcientia funt interrogationes proprig.Secu- fcientia probari principiailliuslcieniia.inquantumlcili
«»>•
** '4 — do qux funt iftx , ibi {Sed ex quibus aut demondraf.} adumit principia alterius fcientif,ficut geo-
cct illikia
Primum dc oftendit. Idemcd Iccundum fubftaneii in metra probat fua principia fecundum Q>afluniiifJru.i
terrogatiofyllogiftica,& propofitio.Propofitioauti Phiiofophi primi.r. Mctaphy . Deinde cum dicit,
accipit alteram partem contradiflionis, licet in modo Hpc igitur artificcmqucmquxquxuis pctciclari, nec ad * a c T.
proferendi differant. Hoc.n.quod ad interrogationem quatmus interrogationem de fmgulis refpondcre oportet ,
rcfpondctur, affumitur vtpropofitio in fyllogilmo ali fed ea tui, que infcientia fua dctemiiiuu funt Qsjcdfi qui- ,

quo.In vnaquaqs tute fcienitx funt proprix propod- jpiamcugcometra,vtgeomelraesl,ficdef(rKit^uictci bc- .

tiones,cx quibus fit fyllogifmus.Oftenfumeft enim, g, ne illu effe difceputurihfi ex iis oflenderit aliquid. Idjiod ft
quxlibct fcieptia ex propriis procedit. Ergo in qualibet nonboc diflerueri: modo, ni bene fine dubio difceptabit.Va
{cicnria,funt proprix interrogationes . Nd ergo quali- tet elumiUum no redarguere geometram rufi per accidens.
bet interrogatio ed geometrica, vel medicinalis, fic & Ifijamobrcm inter ignaros geometricxde geometna diffe-
m
de altis Icicntiii. Scicndu tn cft, «j» interrogatio aliter rendum 11011 efl, latebit ciumuqui dixerit prattej a exterit
Interroga, dem 6 ftratiuis, 4 aliter cd in dialcQica.In
clfin feientiis r
etiam feientiis resfefe liabct fiutluer.
ciulitrr in
dialedtica enim nd folum interrogatur de cdclufione, "H eque omnem interrogationem vtiqnc cll vnumquem • * N T I
•emjtdu.
fcd etiam de prxmifsis . Dcmonftrator autem non in- que fcient em interrogare, neque fecundum omne interroga-
ferrogat de prxmifsis , fed fiimit quafi per fe notat , vel tum refpondcre de unoquoque,fcd qux funt fecundum flic-
Uift peralta principia probat. Sed iorerrogat folum de coo tum dctcrmmatamS i autem dtfputat cum geometrajetu-
dufione.Et cum eam demondrauerit,vtiturea,ficut dumquod eflgeometra.ficmanifcslumcH quoniam beneji “f
'aliapropodtionc, ad dcmooftrandum aliquam aliam CX iis abquid demonflret.St vero non,no bene. Mamfeflu esi
^snclufioncm. Deinde cum dicit. autem quod non arguit geometram Jid aut fecundum acci -
Xct> ucy Sed aut carex quibus aliquid oflenditur, de quibus efiip- dens . Quare non vtiq; erit in non geometricis de geometria

irU-
fa Gcomctriayiul carqux ex eifdem dcmonflrantur, ex qui - difjmtandum, latebit enim praue dijputantcm. Similiter au-
bm Geometria demoniirat, qualia funt perfpeQnu. Ide eii tem & malus fe habet feientiis.
ffrin exteris intebigendum. O
icnditqrin qualibet Icientiafunt propria refp6-

ANTI ,
Sed cx quibus .aut demonfiratur aliquid eorum , de qui- fiones &
difputationes. Et primo qifint proprix rcfpA
bus Geometria efl, aut ex eifdem demoniiratur geometrica, dones. Secundo cpfint propria difputationes, ibi {Si
fient mjpcculatiua.Sinuhicr autem & in alus. autem difputat.} Dicit crgo,q> cx przdiutia pate t,qudd
{non
 *«s V 0 ST SKI 0 1H' HV ATlAirTICO^FM
{nS contingit vnumquSq; fcientem dc qualibet qux- 11 Ii autem , qui peccat in fotma, fyllogifmus quide nS
ftione interrogare.}- Vnde etiam patet , 9 non contin- eft.fed paralogilmus ideft apparens lyllogifmus.In dia- Opi. s.
de quolibet interrogato relpondere.led folii de his,
git Icfiicis quidem vtroq; modo contingit heri deceptio.
quz funt fecundum propriam fcientiam , eo 9 ad ean- nem.Vndc Scin.t.Top.Atiftiacit mentiont de litigio-
dem Icientil pertinet interrogatio Si rcfpofto . Et quia fo.qni eft fyllogifmus, Se de peccante in forma , qui nd
est interrogatione St relponfione (it dilputatio, confe- apparens. Eft ergo quiftio , vtrum
eft lyllogilmus, fcd

quenter offendit 9 in qualibet (cientia eft rfspria difpu- fyllogifmusignorantiz.quifitin IciStm demonftrati Seofita trLq.

tatio.kiiccns, 9. fi difputet geometra cu geometra, fe- uii,fit lyllogilmus exoppofins fcicmir,i.cx fallis proce
cundum 9 geometra ideft de hi<,qup ad Geometriam dens, aut paralogifmus (cilicct peccans in forma, qui nd
pertinet, manif edum eft , q> bene procedit difputatio. eft fyllogifmus, led apparens. Deinde cum dicit.

Si tamen non folum fiat dilputatio deeo , quod eft geo At enim in geometria interrogationes ,
aut ex Geome- a' £c ».
metrif.lcd etil e* principiis geometricis procedatur. Si tria, fint aut exalta facultatc.J\am mufica quidem interro-
vero no Cc fiat difputatio in geometria, nd bene difpu gatio,ft de geometria fiatjngeomctrici efl.

tatur.Si vero aliquis difputet cum

geometri no degeo S eeuiidum Geometriam autem ,aulquxcxalia arte, vt an tl.
" a metncti,man;fe!lum elt , q> non arguit ideft 91 non c6 mufica e/1 interrogatio non geometrica.
uinck,nifi per accidens, puta fi fit difputatio in mufica, Soluit prxdiff as quiftiones Et primo foluit primi
.

Sc-contingat geometram peraccidenseflemuficfi.Vn- Secundo fecundam, ibi {DcGeometriaautcm.}Ter- .

: '
de manifeitum eft, 9 non eft in ni geometricis deGeo autem.} Dicitcrgopri-
tio tertiam ,ibi{ In doflrinis
• - • metria difputadum,quia non potent iudicari per prin- tho,qu6d{interrogatio omnino non geometrica eft il £«111.14.

cipiaiHius Icientiar, vtrum bene vel male difputcrur.Et Ia, qui omnino fit ex alia arte,ficutcx Mufica.} Vt Ii

fimibtar fc habet in aliis fcientiis. uiratur in geemetria , vtrum tonus polsit‘diuidi in

uos femitonos iquales, talis interrogatio eft omnino
ticrio Xsn. non geometrica, quia eft exhis, quxnullo modo ad
Et £ in damonSratmi» fcimtiii nonmmquam intemganonn geometriam pertinent.
fiant non proprii, St falGr, non propterea aliquis commit- At aqua diflantet putantes concurrerejum geometrici, a A « y.
tit ur in illis parafogi fmus.
ti mgcomctrica efl. Duplex efl erum ingeometrui &• per- .

A E c y. autem inlcrregationet fint geometrica, funt ne , dr inde atq-, informe, atq; alterum ex eo
,
qua nihil habet geo-

mgeometricaiEt 'interrogationi hi qui ah ea prodent igno metria, vt tnforme,quod vacatforma jltcru ex eo, qua ali-
ratioitequa «fi dijpofitK,geometria ne funt, in quaciq; & quid etui praue compleihtur, vt informe, quod turpem I10-
fatuitatum fimtUtcriVratcrea utra ratiocinationi ah igno- het formamfitdamqi Athee ignoratio,
& que ex ulihut efl
ratione proficifatur, virum ea, quia oppefttit conflat, an principtii Geometria contraria cH. , .

ea,qua conflruSa efl vitiofti De geometria autem paraleUas fubire opinari .geome- kyttU
anti. /-v Foniam autem funt geometria interrogationes, trica quodammodo rfl,dr non geometrica alio modo. Dupli
Tsc.c6.1t. i • nonefuntdr non geometricaiEt fecundi vnaqui- citer enim hoc efl ficut anthmon,idcf1 quod efl fine ritlimo.
\iit Kinoc. que fcientiam, qui fecundi ignorantia quamlibet, Altera quidem no geometrica in non habendo ficut aritb
efl

geometricafimtiEt vtrum fecudum ignorantia fyllogifmus moualtera vero m praue habendo. Et igorantia bfc qua efl e

fit,qui efl ex oppofititfyUogifmusututparalogifmusi ex buiufmodi prine tpin contraria efl.

Poltquam offendit Philolophus,t}> in q ualibet (citri fecundam quiftionemdicens,9 {eft imerro
Soluit Solu. t.qi.

ria funt proprii interrogationes, relponfiones ,Sedi-
fputationes, hic oli edit 9 in qualibet fcientia funt pro-
prii deceptiones St ignoramiz.Et diuiditur in duas par
tes.In prima mouct qualdatr. quiftiones.In lecfida fol-
QS. primi. uir,ibi-(Secundum geometriam vero.}Ponitergopri-
Lc.pcc.tme. mo ttes quiftiones, quarum prima eft Cum fint qui-
dam interrogationes gcomctricz,vt fupra oftflum eft.
nonnelunt etiam quidam non geometrici? Et quod
Secunda.
de Geometria dicitur, poteft etiam de qualibet fcientia
quiri.Secundam qu a ftionem ponit, ibi {Et fecundum
vnamquiq;.}qui talis eft.Vtrum interrogationes quz
funt fecundum ignorantiam, quz eft io vnaquaq; fcien
iy tiapolsint dici geometrici , St (imilitcr alicui (cii ali j
gatio dc Geometria}ideft de his, qui pertinent ad geo-
metriam vt cum intctTOgaturdc aliquo aliquis, quod
eft contra veritatem geomctriz-Sicut fi fiat quaftio.de
hoc quod eft { paralrllas fubire } ideft lineas zque di*
diftantes concurrerc{eft quodammodo genmctrica,Se
. quodammodo non geometrica . Sicut enim arithmon
ideft quod eft fine rithmo}v(l fono dupliciter elicit uri
Vno quidem modo, quod nullo modo habet Ionum,
vt lana , alio autem modo, quod non habet bene fonti,
ficut campana non bene (unans , ita interrogatio non
geometrica dicitur dupliciter. Vno modo, quia eft ora
nino non geometrica, quafi nihil habens geomctrii.fi-
cut quiftio de Mufica propofita.Aho modo,quiapra. [

proprii? Dicuntur aut interroga tion es fecundum igno ue habet id quod eft geometria, quia videlicet habet
rantiam alicuius fcientii , quando de his interrogatur, cStrariOgeomctrici veritati. Ita ergo interrogatio quf

Tenis.'
qui funt contra veritatem Icientil iUius.Tcrriam quz- eft deconcurfu linearum zquediftaotium , non eft n6

PcrlyilogiA ftionem ponir.ibi {Et vtrum fecundum ignorantiam} geometrica primo modo , cfi de fit rebus geometricis,
nun decipi quitaliseft.In vnaqiiaqsfcieiuiacotingitdecipiperali led fecundo modo, quia prauehabet id, quod eft geo-
dupliciter.
q Uem (y)logifmum,qucm vocat fecundum ignorantia, metrii.Et ignorantia hic.fcilicet, qui eft in praue
autem per aliquem lyllogifoau deceptionem vtendo principiis geometriz , eft contra ventatete v
pccomsin
nuteru. accipcreduplicilcr.Vnoquidcm modo, quando pereat geometriz. Deinde cum dicir.
in forma non feruando debitam formam (yllogifnsi St In mathematici! autem mmfimiliterfrausfit cum differi arct.
modum. Alio modo, quando peccat in materia, proce- tur,quia medium tflfemper duplex. Hpm alter extremeni
dens ex falfis Et eft differentia inter hos modos duos,
. deboc omni,& hoc rurfus, identidem dc altero dicit, atque .1 1 .

quia iHiqui peccat in m.iteria,(yllogifmus eft, cum ob- praduatum no dicitur omne. Hac autem licet quafi cernere
lenientur omnia, quz ad formam lyllogifmi pertinent. initu pcrtcptxncjm dtfleicdi vero facultatit dtfctptumibut
Utens.
 1

LIBER T Kt M r % 31$
latil.lfl ut aUeitndm figura!fi drfignauerit.patct.Scd ud- gizidi, ideo primo oflcndir, qualiter ferenda «flinflan t *
um vltrai Carmina neJuni circului I C otmuo patet no ejfe. tu in demon f)ratiuis.Sccundo ollendir,<j> in eis no po.
..UT I. IndoQriuis autem fimditerni ell paralogifmH. ,eo quod tcfteffcparakigiftnus lectidum fallaciam extradidio- ' 4
medum (it femper dupliciter ,/r de hoc cmm omni , & hoc nem, ibi {Contingit autem quofdatn,} Dicit ergo pri -
iterum de alio dicitur omw.Quod autem prtcdicatur nondi- mo,q>-Jnon oportet in dcmonflratiuis ferre inffantiam
7>de eii
1 tmne.iUc autem funt rt ridere esi mcBeBu. Sedinro- in iplum}idcfl in aliquem paralogifmum, lumendo ali
* iooc.
ruhui latcuntrum omnis circulus figuraJit. Slautcmfcriba- quam propofnionem indu&iuam idefl particularem.
tur manifestum esi. Quod autem funi carmina arculus jna Nam inductio ex particularibus gtccdir.ficut fyllogif-
tufeflum quoniam non cfl. mui cx v niuerfalibus. Et hoc ideo cfl, quia in demon-
,S«la.j.q4. Soluit terriamqu-rilionem . Ut circa hocduofacir. flratiuisnonlumiturpropufirio, nifiqux efltn pluri-
Primo oft indu, ij> in dcmonflraiiuii fcicntiis non fit pa bus.Nifi enimfit in pluribus non ell in omnibus. Opor

ralogtfmu» inrlidionr. Secundo, fp non fit extra didlio- tetautem fyllogiftnum dcmonllratiuum ex. vniuerlali-
ncm ibi { Sun oportet auterr. [ Cum autem fecun-
t bus procederc.V ndc manifcllu ell q> neq; inflantia po
dum fex locos fophiflicos.fiat paralogifmus in dictio- teli cficin dcmonflratiuis, nili vniuct (alis, quia extern r

.1 T ne^ his accipit vnutnparalogifmum.qui fit fccundu funt propofitiones & inflantip.Tam enim in dialedicia
v z sqaiuocationf,oftendcns,q>ialisparalogllmui in fcie quam in demonflratiuis,iftud quod fumitur vtinflan -
tiisdemonflratiuiscflenopotcft, de quo tamen magis fumitur vt pro politio, ad fyllogizandam co
tta.pofl ea
videtur.Dicitergo,q,{m doQrinisnon fit paralogif- trarium eiut,quod probat. Deinde cum dicit.
mus} idlicet fyllogiimus peccis in forma, (icut in dia- fit autem rt quida ritiofe concludant
,
propttrea quod *. n. t ya
le&tcis.ln dementi ratiuis enim oportet medium idem eos mtdtoi fumant, qui terminos rtrofque liquuntur. £(«j-
femper e(Te dupliciter, ideft ad duo extrema compara- lt quidem facu <Jr Cerreus, ignem gigm multiplicatu ratnrx
ri Quia & de medio maior extremitas vniuerlalitcr p -
. concludens , hoc paBo. lgnts,rtdutt, celerrime gignitur. .

dicatur ,& mediu vniuetfaliter de minori extremitate. Quod multiplicata gignitur ratione , id celerrime gigmtur.
Sed quod prxdicatur , non dicitur omne, ideft fignura Hoc autem modo conflare ratiocinatio nequit. Sed jit der- .7

«« vniuerlalenon ponitnr ad przdicature In fallacia ve . rimam generationem multiplicata fequatur ratio, ignem &
ro xquiuucalionis ell quidem idem medium iccundu celerrima generatio.
«oeem non autem fecundum rcm.Eiidco quandoin Contingit autem quofdam nonfyUogiflict dicere profler
A NT,
voce proponitur, latet.Scdfiad enfum demonliratur, f id,
quod accipiunt vtnfque inhar entia ,vtO- Cenem facit
vue i 4*.
non potefl efle aliqua deceptio. Sicut hoc rOcne circu quid ignit in multtpheata analogia fit. ‘H/aq tgmt eilogi--,

hoxquiuocedc figura dicitur, & dcpoematc.Smnlitcr neralurftcutdtcil,&- hoc analogia. . ,

u
&in rationibus argumantationibus latet ideft
ideft in Ollcndit,c^m dcmonflratiuis non accidit deceptio .

deceptio potefl accidere, vt fi dicatur. Omniscirculus, L ' a l>nn-

iir-
per paralogilmox extra didionem . Et ficut oflenderat
*ft figura, poema Homeri ell circulus, ergo poema Ho fupra quod non erat paralogifmus in didionem dr-
meri eft figura. Si vcrblcribatur ad lenium circulus, , oflcndendo de vno paralogilmo , qui
roonftratiuis -

nulla potefl cHedeceptio.Mamfcft um enim crit,q> car
»ina non tuntcirculus. Sicut autem hxc deceptui ex-
cluditur per hoc , q> medium demonflratur ad lenfutn,
ita tc in dcmonflratiuis excluditur per hoc, <j medium
demonflratur adintelleflum Cum enim aliquid d>ffi-
. fallacias extra
nitur.itafe habet aditclleclum.ficut id quodfcnlibili-
terdefcnbitur, fe habet ad vifum Et ideo dicit q> hic
fitfecundum fallaciam xquiuocationis , ita hic ofleu •>
dit,quodin.dcmanflratiuis non cfl paralogifmus ex-
tra didionem , oflcndendo de vno qui fit IcCUndum
,
fallaciam confequentix. Patet enim q, fecundum afias •*
"
dictionem non potefl fieri paralogifmus
'
in dcmonflratiuis . Neque enuofecundum acadeus,
. cu m demonflrationes procedant ex his qup funt per fc. >

fcilicetdiffinita in dcmonflratiuis Icientiis.funt.qux Neq; fecundum quid,&fimplicher, cum ea qux in dc-

vnr in intellectu. In demiflrauonibus autem procedi •
mcinflrationibusfumuntur.fint vmuerfaliter, Sc Icm-
( faLzqui. tut femper ex diffinitionibus. Vndc non potefl ibi efle per , tc non Iccundum quid . Circa ergo hoc duo facit.
deceptio*quiuocitionn,& niuitotuinus fecundu alias Primo ofledit, qualiter fiat paralogifmus lecnndum lal
fallacias in dicfionc. Deinde cumdicir. laciam confcquentis.Secundo,q> cx hoc modo noo ac-
axe t- odtq; non oportet infitiatione ad ipfum afferreJi fttpru- cidit decepbo indcmonflratiuis,ibi { Aliquandoqui.
pofttto mdufhuaVt erum neq; propojitio eft ea, qua non ai dem.} Dicit ergo primo, q, {quofdam non contingit Filfxcaofe.
plura fefe extendit/ no enimertt de o mutui) rniuerfahhut fyllogiftice dicere i- idtflnon leruircforimm Ivllogi'- S“ ftu S“d..
autem extruitur ratiocinatio , fu patet nec eam infitiationi mi, propter hoc,q, acopiuntvtranqucinhxrcmijut,i. ,tot
efftrqua vntuerfalu no efl . Etenim cade funi propojitionct, quiaaccipiAt medium affirmatioepivdicatumcle vtro- .1

infietationesue.lf a quam affert quijpum infitiationi, c) rei que exirem orum , quod efl fyBogizire in fecunda figu
dtfferendt,vel dcmonsl ranii propojitio fieri potefl. raex duabus propofitionibuc alhrmatiuis quod facit
,

UTI. ‘hjon oportet autem instantiam in ipfum ferre, ftfitpro- fallaciam conlequcntis.Sicutfacit quidam Phtlofuphut
pofttto indulhua .Sicuteium neque propeftltocfl qua non nomine Cencui, ad oltendendum,q> ignisfit in multi-
, - A
cflan pluribus (non enim luerit io omnibus) ex vntuerfali plicata analogia, ideft q, in maiori quantitategeneraf
ausa»»
bus autem esi fyllogifmut , mantfeflum efl quod neque in- ignis quam fuerit corpus ex quo generatur , eo p igoit
flantia eH . Eadem enim funt propofutonet , & inflantia. cum ut ranfsimum corpus perrarefatSionetn exaltis
, t
Quam enim feri instantia, hae jiet rtiqfpnpofitioueut ie- corporibus gencratur.Vnde oportet r materia prioris
p
1 mohslratiua^tuldialeBua. \... - t. ; coiporislub maioribus dimeniionibus extendatur, tbr
»1*
vs
Ollendit.gi non potefl fieri paralogifmus in demo- nam ignis afluinens. Ad hocautem probandu vttbaE
fecundum fallaciam extra didionem Et quia
firatiuis . talilyllogilmo.Uuod generatur cx multiplicata analo-
buiufmodi p^ralogilmis frequenter obuiatur ferendo gia cito generatur , fed ignis cito generatur, ergo ignit
inflandam per qua, oftendiHU dek&utin fiitma fyllo- generature* multiplicata analogii. Deinde cu dicit.
r Interdum
 ;

ri9 T 0 ST Euoum U L r TIC 0 71 / na

At«y, Interdum igiiur fieri nequit, vt ex its/j fumunt ratior ina bilia
,
quia non accipiunt pro medio aliquod p radica-
tioccnflruatur, interdum vero fieri potest, fed non cernitur. tum per accidens,lcd lolum di(finitiones,qu»funtdaJ
ANTI. siliquando tjuidem igitur fyllogrgare non contingit ex monftrationis principia, vt oftenfum eft.-) Et inhoc dif- Letf.i6.fti
acceptis, ahqiundo veto contingit fed non videtur. ferunt ab his, quxfuntindialogKp-idcftin dialecticis eiffc-f.
“
Oftcndit,q> per hunc modum lyllagizandi 06 acci fyllogiimis,in quibus frequenter recipiuntur acciden-
dii deceptio in demdftratiuis icietiis. Iit circa hocduo tia . T eruam rationem ponit ibi.
facit.Primo minifeftat, q, ex hoc modo fyllogizandi Accrcfat etiam ratiocinatio no per media fed affumido,
non femper accidit deceptio, dicens q, aliquando fecu- madet fumi t, et hoc decet hoc nerfus dess . Datq;bocm
dum fupra diftura modum arguendi non contingit (yl infinitum procedit, yerfus quoq; latus eius fit incrementi, tu
logizarc cx acceptu quando fcilicet termini non funt ndq; de c atq-, de e concluditur. Sit n.A quidl mnncrMab- .-i
,

conumibilcs. Non enim Icquitur.Siomnithomocft folutc, vao fimpfr numerus tmpar,& c defimtus nume-
animal,, quicquid eft animal fit homo. Aliquando ve rus impar , a igit de c concludetur altera
. rtrrfiu in parte,

ro contingit lyllogizare fcilicetin terminis conuembi- v quidem fu par numerus (impliciter fumptus, ivero defi-
libus . Sicut enim Icquif.Sicft homo, eft animal ratio- nitus numcru 1 par. a igitur de E concludetur.
nale mortale. Ita etiam fcquitur econucrio . Si eft aial fugentur autemnon permedia,fiedin pofl affumendo A K T I.
Uno
rationale mortale,fequitur q> homcxScd tamen non
(it vt a det hoc autem dec iterum hoedert &
hoc in mfird- Vile
videtor , <p (equator fyllogiltice, quando non leruatur tum.it in latus, vt ndcc&det vteflimmerusquamus
debita forma fyllogilmi. Secundo ibi cum dicit. finitus aut infinitus. Hoc autem in quo fit A , impar numerus
AJLC Y. Quod fi fieri no poffet,vt verum oflendatur ex faffis, fa- quantus in quo n, numerus impar in quo fit c. Eft itaque A
cile ejfct refoluere.Conuerfio naq;necelJariofierre.Siemm a 1

dtc& efl par quantus numerus , in quo fit D par numerus

verum quod cum fit, hse fune, quequidemeffe feto, veluti a. tn quo eft c.Efl ergo a dee.
Ex ha igitur dlud effc oflevdam. Quae talis eft.In demonftratiuis fcientiis funt deter-
ANTf. Si autem effiet impoffibde ex falfo veru monSlrare, vtiq minata principia, exquibus proceditur ad cbclufiones.
Vide i ioot. facile effrt rcfiduerc. Conuerierentur enim ex ncccffitatt.Sit Vndecxcdclufionibuspoteft rediriin principia , ficut
enim a effc . Hoc autem cum fit, &
ea vtiq-, funt, que noni, cx determinatis in dttcrminatum.Quod autem demon
quoniam funt,vt 1 ,ex hit demonSlrabo quid iliud eft. Orationes ex determinat» principiis procedant, cx hoc
Ollcdir,q> in dcmonftratiuis fcientiis coungit pr*- oftendit, quia -(dem onftrationes non augentur per mt»
Prime n. in
di&o modo lyllugiziri (i ne deceptione Et hoc ollen- . dia (- ideft in demonftrationibus non ailumumurplu-
deifjo I7II0-
eifmis Gne dit tripliciter. PrttsoGc. Secundum przdicium mo- ra media ad vnam condufionf demonltrjndam.Quod
xpuone
occei dum lylleg'zandi non conuer
accidit deceptio ex co,q> inielligendum eft in demonftrationibus propter quid,
titur cor.fcquentia, quam putat conuertq in qua nftjc- de quibus loquitur . Vnius enim effeflus non poteft ef—
cidet deceptio, fi quemadmodum cbclufio ell vcra,(ic lenifi vnica caufi propria propter quam eft. Sed licet
premide fint ver», tunc enim in conuertendo n6 acci* non multiplicentur per media demonftrationcs mul- ,

det dcceptio.Sicut fi dicam de Sorte Sortes eft homo,

, tiplicantur tamen duobus modis Vno modo , in poft .

ergo Sortes eft animal, nulla deceptio faHitatis fcquitur. aflumendo ideft in alfumendo medium fub medio.
Sicut fi cconuerfo arguatur fic.Lft animal, ergo eft ho Sicut (ub 1 lumitur b, & (ub b fumitur c,lub c ite fic in
mo. Sed fi prztnifla ell falfa , conclulione exiftente ve- infinitum Sicut cum haberetresangulos probatur de
.

ra, tunc accidit deceptio in conuertendo. Sicut (i dica. triangulo.per hoc, q> eft figura habens angulum extrita
X» J 41CX •

Si afinus ell homo, eft animal, ergo fi eft animal, eftho- iccum squalem duobus intrinfccislibioppo(itl<,&‘de
Ue/Sktk
mo.Si ergo ex (alfis edet impofsibile oftendere verum, ifochclc per hoc ff eft triangulus. AKo modo multipli,
& femper oporteret verum oftendi ex veris, tunc facile canturin latus, ficut cum a probatur dcc &• de e Ver-
edet rcfolucre cbclufionem in pricipia ab(q; deceptio - bi gratia. Omnis numerus quantus, aut eft finitus. Et'
ne,quia nulla fallitas edet fi ex conclulione inferret ali hoc ponatur in quo Iit a fcilicet ede finitum vel infini^
quapremiQarum. Tali enim fuppolitione fafla con- tum.Scd impar eft numerus quantus. Etl«c fcilicet na •Wf* Jtfj I
uertetur de necefsitatcconclufio&prxmida, quantum ro erus quantus ponatur in quo fit b fed numerus impar
ad veritatem . Sicut enim prxmida exiit cltte vcra.con- ponatur in quofit c. Sequitur crgo,q> a prydicetur dtcf
dufio eft vera, ita te econucrfo.Si enim, q, a fit, 8t hoc ideft q, numerus impar fit numerus (initus vel tfiniius.
po(ito,fcquitur, eadem ede dequibus certum eft nihil Etlimilitcr poteft iterum concludi denunHropari&
ficut b . Vnde cu vtrunq; fit verum , ex hoc per idem medium.Poteft autem St hxc pars, que mcipiy
Cur rai'1 q^unt vera
manon e/leettam,fcilicet ex b potero iterum inferre a.Sic ergo vna ibi{Augenturauiem} introduci aliter. Vt quia dixerat, InrroHaftj-
falU. conlc- ratio eft <p deceptio non accidit in dcmonftratiuis fci£. t» in demonftratiuis affumumur diffinitiones pro me- alia pnuu
qoentu.
Lee 1 j.ca
tiisper fallaciam confcqucniis , quia in demonftraituis
ex falfis, ficut often
fcientiis impolsibile eft lyllogiaari
m
tur,cjj
H
v vnius autem rei vnica cfl diffinitio, exhocfequi»
i-

dernoni i ra tionts non augeamur per media. >

pcc.

cxpo.l.
furo eft fopra. Secundam rationem ponit ibi.
AICTi Conutrtuntur autem tamtgu,qupin mathematicis funt, Larrio Xxtix.
quia nulli accidens Sed diffinitiones, accipiunt, atq; hoc etia Duplicem differenti! in eadem fa en tia denumerationis qaif
tpfioa differendi differunt facidtate. A propter quid offendens, quomodo demonftratio quia pet
m mathematicis, quo cffcctuir, coauerdbilcmA non conucrnbilem tiat»docec.
ANTI* Conuertutur ante magis quafuia ,

niam nullum accidens recipiunt ,fedinhoc differunt ab his, autem fctrtefftdr propter quid efl ,prmoqmde
Differt
qua funt in dialogisJed diffinitiones. in eadem fcicntia^Atq; in hoc dupliciter, vno quidemmo
fi
in terminiscmmconuertibihbusnonaccid t dece- ratiocinatio non per caujua vacant medio fiat, non enim pii
ptio per (alliciam confcqucniis, eo q> in bis conlequen ma fumitur csnfa,fcictia autem eius propter quid efl per pri
tia conuertitur. Illa vero, q (unt in mathematicis ideft mamfit eaufsm^Aho vero mo, fi per ea quidem que vicani
in dcmonQritiuis fcientiis , vt plurimum funt coucr ti- medio, non tamen per caufaa, ftd per notius eorum, qua eon
uertuntur
 * .

«St LIBE TKiMyg 1It

uertunlur efficitur. Atq-, nihd prohibet W
teri, qua defefe laut.Sed &
a de b non fcint Hiant errin; prope efl Hac au- .

mutuo pradicanlur, notius interdii fit id quod non efl caufa. tem accipitur per uidufiwncm, aut pci fenfum .t^eceffi efl
Quare dcmonflraito per idipfum efficietur. ergo a ipfi c ineffe. Quare monffrati eff quod erratica pro-
-»-W WT1. Edquia differt &
propter quid fare. Trimum quidt in pefunt. Hic igitur fyllogifmus non efl propter quid, fed quia.
$hT«w6. j & eadem fcicniia^r m hac dupliciter. t'no qmde mado ft
S non per non medii fiat fyllogifmus. 7fi enim accipitur
Igjm emmexeo qubd nou fciutiUqi, propefunt. fed propter
id quod prope funt, nonfcintdlunt.
prima caufa.Sed qua esi propter qiud fcientia fecundupri- Manifeffat prpdictam Ciflcrcntiam per exempla. Et
ma eaufam. Aho vero medo ft per no per media quidem fed diuiditur in duas partes Iii prima manifeffat exemplfi
.

non percam, fed perconuertentia &

per notius . Trobtbet
erum nihil aque pradicantmm nerim effe aliquando non i au
fam.Quartpcr hanc erit demonffratio.
Poftquam Philofophus determinauit dedcmonftra
Bone propter quid , hic oft endit differentiam inter de-
jnonftrationcm quia , te demonffratio nem propter
de demonftraiione quia, qui tff per effrdum. In fecu n
da dc dcmonftratiunc quia, qui eff per eaufam media *
tam, ibi { Amplius in quibus medium. Prima in duas.
} i_ e_ ioujjq
In prima ponit exemplum de lyllogifmo, qui fit per ef-
fefiumconuertibilcm. In fecunda dcfytlogifino.qui fit
per effectum non conucrtibilcm , ibi In quibus autem
-J

quid. Et circa hoc duo facit. Primo ponit differentiam media.} Prima diuiditur in duas partes, fecundum duo
*«
w X.efiao.i(. vtriufqucin

^ Alio autem modo. }

eadem fcientia. Secundo indiuerfit ,ibi
Circa primum duo facit Primo
.
exempla, qui ponit. Secunda pars incipir,ibi -{Item fic
lunam } Circa prim um duo facit . Primo ponit exem-
.

ponit duplicem differentiam vtriulquedemonllrationit plum de demonffrationc quia qui eft per effefium.
,

in eadem fcientia.Secundo manifcftat per exempli, ibi Sccundodocet «quomodo poffctconuertiin demon-
leA. 4- tex. .{Vt <p pmpe fint plancti.} Dicit ergo primo. Supcnut ftrationem propter quid, ibi Contingit aurem.} Dicit
{
»P°-7- diftum efl quod demonffratio eft iyliogilmut faciens ergo primo, cy demonffratio quia tft per effefium. Vt
fcire, Bc tp demdllratio ex caulis rei procedit ex primis fiquis concludat, q> plancti funt prope, propter hoc,q>

fltJmediatis. Quod intelligendum eff de demoffratio- nonfcintillant. Noftcnim non fcintillarc eft caufa q»
ne pp quid. Sed tn differt fcire.quia ita eff, 5: pp qd ita plancti fint prope , fed econuerlo Propter hoc enim
.

eff. Et cii demoffratio fit fylfs faciens fcire, vt dictu eft, non fcintillant plinetar.quia lunt prope. Stelli enim fi • Cur Bell» fi

oportet etiam, q> demonffratio qua facit lore q uia, dtf xifcintillant,quiavilusincomprehenfioncearumcal « fcinul-
ligatur propter earum diliantiam. Formeturergo lyllo * Bt
ferat i demonftratione.qu* facit fcire propter quid.Ut
,

hac quidem differentia confideranda eft in eadem feif gumus fic.Omncnon Icintillans eft prope,planet( lunt
tia,pofleaconrideranda eft in diuerfis.In vna autem, di nonfcintillantes, ergo lunt prope. Sit in quo cptancti,

eitur dupliciter differre vtrunqj pradiSorum.fm duo, ideft accipiat' pia neti, quali minor extremitas In quo
d .

qua requirebantur ad demonftrationem ftmpliciter, autem b fit non fcintillarc ideft non fcintillarc accipiar
i.

f~ qua facit fcire ppqd.Ctp fit ex caulis & fic ex media-, i medius terminus. In quo aurem a fit prope effeideft
.Vno igitur m6 differt (cire quia, ab hor.qt! eft fcire
•
tis prope effe accipiatur vt maior extremitas Vera igitur .
tt
tft , fi non fiat lyllogiftnus de- eft hic propofitio.Omnc c eft b quia plancti nolcina
4- pp quid, quia fcire quia
•inonftratiuusper non rtiediu, ideft per imediatum, fed tillant Etittrum verum eft ijb fit aquiaomntsffell»
.

.ft
fiat per mediata . Sic enim non accipietur
prima caufa, non IcintillSs prope eft. fpiiufmcdi autem propolitio- -y
o.
i» eum tn fcientia , qua eft propter quid ,fit f m primam nis veritas oportet i}> accipiatur per induflionem .au-

eaufam. Et ita non erit fcientia propter quid. Alio m6 tem per fenfum, quia effeflushiceft notior caufa. Et fic
de
differt fcire quia eft quando fitquidem
lyllogifrous nfi fequitur conclufio,q,omne c Iit a.Et fic dcmonllrai um
io J -
permcdia.i.permedia,fed perimeJiata ,& non fit per eft,
ip
planeti non fcintillantesfiuifttllicrraticf fune
de
catifam. fed fit per conuertentia.i.per etfoSus couerti- propc.Hic igitur (yllogilmus n6 eft propter quid, led
fi-
biles tt !mediatos.Et ifta talis demonftratiofit per no- quia.Non enim propter hocq. fcintillant planerc/unt
er- Non.n.per-
tius fcilicet nobis, alias non faceret fcire . prope, fed propter id, (p prope funt , non fcintillant.
E Deinde cum dicit.
uenimus ad cognitionem ignoti , nifi per aliquid magis
ni-
notum. Nihil enim prohibet duorum iqui prardican- fieri etiam potcfl,vt per alterum alterum oflldatur.at- *ict.
«B
lium i.cfluertibiliutn, quorum vnum fit caufa, &aliud que tunc erit ipfim propter quid eff,rathcinauo,V,am Hei
P* tffeSus, notius elfe aliquando non eaufam, fed effeiftu la vagantes qmdcmfnt c prope autem effe in b non mi- &
t<f
magis.Nam effeftus aliquado eft notior caufa.quo ad care collocetur in a.EIu igitur competit ipfi cnam vagan
ut-
nos Sc fecundum fenfum, licet caufa fit notior fimplici letflellafunt prope, &a conflat ipfi comperne t, ea nanq;
ri* lecundum naturam, Et ita per effefium notiorem non micant tqup prope fiat. Quibat fitvn quoque competat
ter,8i
ip"
caufa, poteft fieri demonffratio, non faciens fcire pro- ipfic. Atquehateil ratiocinatio ipfius propter quid esi.
rat, l* Deindecum dicit.
•pter quid, fedtantum qnia, ifamfumpiacfl ipfa caufa prima.
•*•{' yeluti vagas slellat effe prope , quia non micant . Vaga Contmgitautem& per alterum altentmmonflrare ,CT ANT I.
r akgy,
^uv-
flella funi c, non micare n, prope effe collocetur me. .y era f rf« per propter quid demonftrationem .ytfitc erratica,m
igitur a dicet de c ,vtga itaque HelU non micant. t vera A quo B prope effe, A mmfimtillare.Esl icitur &tin c,qudre
etiam ndeipfo dicetur b quod enim non mic.uadeff propin- drincA&innA, quod efl non fcintfilare . Et erit propter

quum. Hoc autem per induSionem vel fenfum fumatur a quid fyllogifinut. Accepta efl enim prima caufa.

q dj igitur nece/fe eft ipfi competere c. Quare

dernouiiratum eff Docet quomodo demonffratio quia,conuertatur in
af** vagateffc propinquas. Hac igiiurrathcmttiononeil ipffut demonftrationem propterquid.Et dicit, ^{contingit
•
tt-
propter quidcfi/tfonemm quia non mutat, vacantes ftclla per alterum dcmonftrare alterum, } ideft propter hoc
0*/' ideo funt prope Sed quia funt propendeo non micant. rp eft prope effe dcmonftrare cp n6 Irim ilUr, & fic erit
*il5 ANII, ytquddffiopcfuatplaoeta perid,quodnonfcmtdlant. demonffratio propter quid .f Vt fit cerrarci.} ideft
quoc. planita.mquotnofcintdUre.inquo a proprie
m accipiatur ftelia «rratica minor exrrcmitas.{rn quo b fit
»/"? Sitit
MVsdictrt, plancta eMMmmfciiuil- prope} j.prope effe, accipiatur vt medius terminus,
- J ~1 "*
tffe.ytrumiffiiur
(C«* quod
 « }-

**J TOST
EKJO^yjH TICO l^FTit
quod fupra frit maior extremitas, {a fit no fci titillare.} rum roDcludi.Sicut non poteft concludi,rp aliquis ha- j, pro 1
jdeft accipiatur,non fcincillare, maior extremitas, quod beat febrem, ex excitatione pullus. teft.
fupra erat medius terminus. Eli ifjitur St b in c quia ois
plancta prope tff, & a c(l in bquia omnis plancta, qui Lectio Xxiiii.
prope eft, non fcintillat. Quare l'cq:iiturq>& aficinc Nauiram cfcnibnflrationis quia.qux dl per cantam mediatam
exponit.
iciliccr.q, omnis plancta non fcintillct. Et lic cfl ly llo-
gifmus propter quid , cum accepta Iit, prima & imme- Tra teres in his , quibus medium extra ponilnr, t£r in hit a r c r.
diata caufa. Deindccum dicit. enim ipfis efl ipfius effc & non ipfius propter quidffl demo
A*« Y. flurfiu fit vt luna per accretiones demoliretur effc rotS -
fl ratio. on enim dicit caufam ipfitm.
&
da, quemadmodum quidam demoflrit.
id

efl
Hom
fi rotundi cB
omne, quod fic aecrefcitjuna ante fic accrefi it, per fricui
lunam effc rotudam-Atq-, hoc quidem mo ea falla e/i rj -
tiocinatio, qua ipfitm effeoflcnditwr. Ut fi medtumcotra po
A titpluts in

enim ipfius
qwbn medium
qma non
,

efl.Hpn entm dicitur caufa.

extra ponitur , in Im
propter quid, dcmonflreti* Vide i jec

Poftquam mamfeftauit Philofophus per exempla,

aN T I.

naturccxtrueturipfiut propter quid cfl ratiocinatio ."HpJi. qualiter demonflratur quia per cHcctum, hic oftendit,
ob excrettoncs tales, rotunda efi lunajed quia efl figura ro. qualiter demonflratur quia per non immcdiata.Et cir-
tunde, ideo talia fufeipit incrcmcta^Atq-, fit in c luna,rotun ca hoc duo facit.Primo manilefta: propoiitum. Sccua • 1
dum in > fit,rtccrefcere ponatur in a . do ofter.dit, quabter inhuiufmodi dcmonllrationibux
AXT i. Item fic lunamdemaflrant,quiaper incrementa circula- media fe habeant ad condufiones , ibi {Comparan-
Vide 5
tur autem huiulmodi &rc. } Circa primum tria facit.
ris fit, Sic quidem igitur ipfius quia faUutcfl fyllogifmus,

cconuerfousut p ofito medio, ipfius propter quid jit . ~kon n. Primo proponit inrcntu.Secundo nianifcftir per exem
propter augmenta circularis efl , fed quia circidaris efl acci- {V c quia non rdpirar.} Tertio ordinat infor-
pia, ibi

pit augmenta bttmjmtdi . Luna mquocfm quo b augmen- ma fyllogiflica, ihi { Syllogilmus autem . } Dicit ergo
tum fit, in quo a circularis. primo, non foluruitihis,qU2 probantur per effedii
Ponit aliud exemplum dicens, q>{fir} ideft demon- {demonftratur quia, &non propter quid fed etiam in
firatione faciente fcirequia, {demonftrant , Iunalic quibus medium extra ponitur.} Dicitur aute medium Medium es
3v"
circularis per incrementa,} quibus, f.omni mcnleauge extraponi, quando eft diuerlum a maiori termino, vt “V0®-
tur,&minuitur,ficarguentes.Omncquod lic augetur, acciditin fyllogifmis negatiuis. Vd medium extraponi
quafi circulariter.cir culare eft, augetur aute lic luna,cr dicitur, quando medium eft quafi communius, & non
go eft circularis, { Sic igitur faSus eft fyllogifmus de- conuertiturcum maiori termino. Quod autem per tale Aliter,
monftrans quia. Sed cconuerlo, polito, medio ipfius, fit medium nonpolsitdemonftrari propter quid, probat
fyllogilmus propter quid}.f.fi ponatur circulare vt me ex hoc , q> demonftratio propter quid , eft per cautam.
dius tcrminus,& augetur maior extremitas. {No enim Tale autem medium non dl per caufam propriclor
ideo eft circularis luna,
} quia fic augetur, {fed quia cir quendo. Deindccum dicit.
cularis eft, ideo talia augmenta recipit.} fit ergo {luna V eluti propter quid psries non rejfiirat ,
quia non animal ateri
in quo c} ideft minor extremitas, {augmetum in quo cfl.Tfam fi hoc mn refpiridi caufa efl, oportebat animat rt
b } ideft medius terminus, {Circularitcr autem in quo fpirandi caufam ejfc.C eu fi negatio caufa cfl non cffcndwfjir
Viri.
^forandum.
a} ideft maior extremitas. Et hoc intelligendum in ly I- mano caufa cfl effindi, vt fi calidorum , ac frigidoru intem l
logifmo quia.Econuerfo autem in fyllogifmo propter peratiofanitatem non haben
7-ndi caufa cj),corundem tipent -
quid. Deinde cum dicit. tu fani talem habendi caufa efl. Tari quoq; mo fi affirmatio
AACT, In quibus autem 'pfit media non conueriulur,& efl id no effindi caufa eft.jtd lute autem Jute hoc pallo a(]ignata,no
tius,quod non cfl cauftroslenduur quidem cfjc,ipfirmantem accomodat id, quod efl dsfilu. Ho.n.animal omne rcfpnat.
propter quid efl, non demonflratur. ^tt quare nonrcjbirat parieti quia non cii animal . Si.H. as TU
AN TI. In quibus autem media non conucnuntur.ftd tranfetn- hoc caufa efl non refptrandi, oportet animal caufam effc rcffi
dunt,& efl notius quod non efl caufa, qma demoflratur qui- randiVt fi negatio caufa cfl ipfius no effc affi rmatio cfltjfe.
dem ,fed propter quid non. Stent fi fmc menfura effc calida & frigida »8 fanandi eaufit
Oftendit quod fic demonftratio quia per eficQum , efl,& cum menfura effc fanandi caufa efi. Similiter a uti cfl
Sjdlagifmu non conucrcibilcm,dicens,(jiUisetiamlyllogifmis{ in ji affirmatio ipfius tffe,& negatio non effc. In bis autem
per cflcc.no quibus media non conuertuntur} cum extremis, & ac- fic demonflratujton contingit quod dtBum eft. Tgon erum
Conuertibilc
cipitur vt notius quo ad nos.Lloco medij, {quod non ornnereJpiratammaL.
ici) & qua.
eft caufa} fed magis effc&us ,{ demonflratur quidem Mamfcllat quod dixerat percemplum.Eidirit.Vc
quia,fcd non propter quid.}Et quidem fi tale medium fi quis vellet probare,q>
{ non refpirat paries quia non
conuertatur cum maiori extremitate,& excedat mino- eft animal,} non demo nftrat propter quid, nec accipit
rcm,manifeftumeft,qpc6uenicnsfitfyllogifmus.Sicut caufam. Quia {(i non cfle animal, edet caufa non refpi- A
fi probetur de venere q> fit prope,quia non (cintillat.Si randioportctcrqjcfleanimal, efiet caufa refpirandi,
aut cconuerlo minor terminus effetin plusq medium, quod (alium cft.Mul ta enim funt animalia, qux non re
non eftet conueniens fyllogilmus. Non enim poteft de fpiram, ficut pifces.Oportct.n.fi negatio eft caufa ne-
concludi, 9 fit prope, pp hoc sp non
ftella vniuerfalitcr gationis,^ affirmatio iit caufa affirmationis, ficut non
fcimillant.In copararioneaurem ad maiorem tcrorinu, cfle caliduin St frigidu in menfura eft caufa ,q> aliquis
eft cconuerlo . Na fi medium fit in minus q maior ter non laactur, & cfle calidum & frigidum in menfura, eft
minus, conueniens fyllogifmus. Sicutli per hoc,
fit caufa q> aliquis fanet ur.Similiter aurem ecouerfo eft
quod eft moueri motu progrelsiuo, probetur de ali- fi aftiematio efl caula affirmationis
,
negatio eft ci ne-
quo a habeat animam fenfibilem.Si autem fitin plus, gationis.Inprxmifsisautemhocnoncontingit.quiaaf. v
Ab efle&u non fit conueniens fyllogifmus. Nam abcftc&u, quia b rmatio non eft caufa affirmationis quia { non omne ,
•JUUpllUAl plutibus eaufit procedere poteft , non poteft v«aiU». quod efl animal refpirat.} £d nde cum dicit.
•Atqt
 &-

'**J t 1 B K \ T *./ MV S 1!&

: iter. ratiocinatio caufia talit in meda
fit figura, a non . Lictto Xxv.
Vide I iaee. Q*fit animal, a n fricare, paries c. /grrw ipfim a cuilibet VtoAcndac quomodo diuerfhin frientiit ipliimquia a pro-
quidem i competit, omne nanque quod refpirat, animal efl, d
tJUKl Ici ungitur, >(w
q&o iviuiuc
/acuti* uiuuic iumjtur uccunii
diutr/e laauBAiHr declarat,
tudli autem inefl c.Qjure neque a cuipiam quo patto
Irt ir#hi
item ca fiku la,nn — il,-.. — — .L... r— — ..2 —
ta/ibttf^lemooftraiionibuf rciair, exponit.
.

competit c.Ta-
rict igitur non rtfrirat.
^dlio vero modo diffenait
A mt I Syllogifimus autem fit huiufmodi cauftt in media figura.
rfific, propter quid efl quod
per altimytupte aliam vtrunq- confidrratur.
, txcr.
. .
ytftt a animal, m quo b refjiirare, in quo c panes. In b qui- A Lio auti
t
modo difj ert propter quid ab ipfo quit quod
dem igitur omni efl u, omne enim rejjiirant animal efl, mc ANTI.
aut nullo. ilualt une nullo cfl.jqin igitur refrirat pariet.
f\ efi per aiiam fidentiam, vtrimque /peculari.
,

Poltquam oflendit Philofophus qualiter demon-

• Ordinat p/edidum exemplum in forma lyllogtfli- flratio quia, differt a
,
dem onftrarione propter quid , in
lyllogifmum przdidum oportet Heri in
ca. Et'dicir, ip
eadem fcicnria,hic offendit quomodo differt in diner-
inedia figura. Et hoc ideo elf, quia in prima figura non feientiis. Et circa hoc duo facit
fis
Primo proponit in-
.
poreflefIecondufionegatiua,irag> maior fit affirmati- tentum, dicens, g> alio modo a prxdidis differt
propter
ua,quod oportet in prardifto exemplo cOc.Nam refpi- quid ab iplo quia, propter hoc q, in diuerfis
fcientiiscfi
rare,quod efl maior extremitas, oportet g. coniunga- fidcramur, idef)g>ad vnam feientiampertinet
tur cum animali, quod efl medius terminus fm affirma
propter
quid,8/ ad aliam fcientiam quia. Secundo cum dirir.
tionem. Sed paries, quod efl minor extrcmiris,oportct Talet a utem funt lip, qua ita
fic habent vt altera fub alte A X« T.
rpeoniungatur cum animali, quod efl rnediu, f-cundu ra collocetur, vt ad Geometriam VerfreOiua,
negationem. Etfic opottet, g> maior fit afiirmatiuadt dr adficitdo-
rumlcientiam, machinarumfacultas extruendarum,
minor negatiua. Quodquidtm nunquam fit in prima d~ ad
*4ritmutcam Mufica, et ad jtflrologiam fieje habet eorum
figura/edlblum in fecuda. Accipiatur ergo animal a.i. fictentia^ua apparem.
medius terminus b rtfpirareidcf) maior extremitas Se
, Huiufmodi autem fiunt quaciq-ficfie habent admulcent,
paries rJ.minorcxtremitas.{Sit ergo a in omni b.^quia
quod alteru fub altero efl, vt Sptculatiua ad
Geometria,
omnerelpirasc(lanimal.{{nnulloautem cella.} quia Machmahua, ad Ster romttniji- Harmonica ad Miilimc
• BullusparieseflanimaJ. Quare fcquitur,g> etiam b in Ucam.dr apparentia ad jlflrologiam.
i nullo c fitj.q, nullus paries rcfpirct.Si autem accipere-
Manileliat propofirO.Ei circa hoc duo ficir.Primo
tur medium propinquum , effetdemonflratio propter :A ii, 'J
mamfcflat propofitum in feientiis, quarum vna
efl fub
quid. Vtfi ullenderetur.g. paries non refpirtt, quia n6 .11
altera.Sfecundo in fcientiis.quarum vna non
habet pulmonem. Omne enim habent pulmonem, re- efl fub alte
ra,ibi{ Multzautem non J fC /u
f Circa primum duo fa-
i :
fibi.
fpirat,8r econuerfo. Deinde cura dicit. cit, Primo oflendit qualirerfehabeftfcientif
A*®*- Tateivero caufia ftrmlrt fiunt Infer, qua per exuperatio-
quarum vna ell fub altera, id quarum vnam
adinuicc,
pertinet
ttem dicitur. Hoc autem efl medium id dicere, quod fuperat propter quid,ad alteram autem quia. Secundo
oflfdir,
caufan,cuius genent efl. jtiucharfidis illud, in fcytbu mo quomodo in przdidis feientiis ad vn«m eorum perti -
dulatncet non funi, nam neque vitet.
net quia,& ad alii propter quid.ibi^oc.n.ipfum tccfl
7 *'
a“° U
Comparantur bmufintdi caufarum fecundum excellen-
.
Circa primum duo facir.Primo oflendit, quo przdiflf
didis, hoc autem eil plurimum dislantem medium di- fcientiz le habeant adinuicem fecundu ordinem, Seetl-
\ eere/tcut efl dlud quod jiuacharfiis mScythit.quod no
fiunt do oflendit qualiter fe habeant adinuicfpm conueni«
/ibilatoret, neque enim vites.
tiam ibi-jfere autem vniuoce.f Dicit ergo primo
g>hu
Qllendit quomodo media (e habeant ad conclufo- iulmodi cienti* funr.f.ad quarum vnam pertinet quia,
i

nemdicens^phuiulmodicaufir remote comparantur ad aliam autem propter quid.qu*ciiqs fic fe habent ad

didisfecudum excellftiatn quia, excedunt cdmunita- inuicetr,q> altera efl fub altera.
Hocautcm cfitingit du
tttn condufionis probanda;, Et huiufmodi medium c6 pliciter. Vno qnidem m6,qri fubieflum vnius fcientiz,
*“ , P* *cere,g>eft multem diftans.Vt paret in ,pbatio- Vui CcietL
r5j probx ell fpecies fubieai fuperioris fciftiz,
sucWL nt Anacbatfidis qui probtr, g» apud Scythas non funt cica corporis naturalis, Sc ideofeientia
ficut animal cft fpe d fub alte,
,
deanimalib* ell dupliciter.
fi bi Datores,
probat hoc,g> non funt ibi vitet. Hoc «nim (ubldentia naturali . Alio autem modoqri fubicflu in-
cft medium valde remotum . Propinquum enim efiirt, ferioris fcientiz, non efl fpecies fubieai
fuperioris fcien
oo habere vinum, & adhuc propinquius, n6 bibere vi- tiz,fedlubiedum inferioris fcieniz, comparatvrad fu
num , ex quo (equitur lctitia cordis quz mouer ad can bie«u luperioris, ficut materiale ad lormale.Et hoc mo
tandum.vt fic fibiilatio prd cantu intelligatur. Vel mc- do accipit hic vnam fcientiam cflefub altt ra, ficut fpecu
Hut poteft dici g> ftbilius hic accipitur non pro quoli-
, latiua-i.pcrfpeaiua fe habet ad geometri! Geometria
bet cantu , fed pro cantu vindemiantium quod voca- enim efl de linea Sc aliis magnitudinib’.Perfpea ua au- :
,
tur celeuma. Deinde cum dicit. tem ell circa lineam determinatam ad mauriam.i.circa
A ®T
* * In eadem igitur fidentia,
idr sinet, differentia ratiocuutionii
&m
medioru,pofitionejncfiant lineam vilualem. Lignea autem vduaUs.non eft fpecies
ipfim effe, ad ipfius propter quid Imej fimpliciter, ficut nec triengulus ligneuvefl fpecies
esi ratiocinationem. trianguli. Non enim ligneum efl differentia trianguli.
AMT t. Secundum quidem igitnr eandem fidentiam, drfiuundu Etfimiliter Machinatiuailciftia de faci#dis machinis, Vnam frit
eorundem pofitinnem, ha diflereutia fiunt ipfius quia, ad ei, fe habet ad flcreometriim.ijd Iciemil «fic fub ah»
quz efl de me
fmcfl propter q uidfiyllogifimum. lurationibus corporum . Ethzc Icifiia dicitur efTe fub mali» a*im^ P appli.far*
Epiiogat quod dixerat,dicens,g>h* funt differenti* per applicationem formalis ad miteriale.Nam terule.
fcientia
fyllogifmi quia , ad lyllogifmum, qui efl propter quid, nacnfurz corporum fimpliciter comparantur ad men-
• in eadem fcientia, fecundum eorundem politio- furas ligno ru Sc aliarum rrarcrierum, quz requiruntor
nem, f idefl cotum qui habent eundem ordinem.Quod ad machinas per applicationem formalis ad materiale.
dicitur ad rcmouendum illud, quod poli dicet',
g vna Et limiliter le habet lurmnnica.i. mufica , ad arithme-
fcitmta eft fub altera. tici, Nam mufica applicat numerum formalem, quem

Pefle.Analy.Diui Ibo, H confiderat

 . . -

,**7 TOSTEKH>K.rM
adfonos.
dV iT T I C 0 K.r M
hoc rcmouet dices, tp multotiens illi, qui fciunt pro-
»»*

confident arithmeticus ad maceriam ter

Etfimiliterfe habetapparencia ideft Icientia naualis,

, ideft
pter quid, nefciunt cja.Et hoc manifeftat per exeplum, —
qu* confident figna apparentia fertnitatis vel tem pe- cum conCderatcs vniuerfale , multoties nefeiut
fcilicet

ltatis , ad aftrologiam , qua- confiderat motus St fitus quidam lingularia, propter hoc, cp hoc non intendunt
aflrorum. Deindecum dicit. perconfiderationd. Sicut qui fcitoem muli efieftcrilf»
nefeit de illa, quam non confiderat. Et limilitermathc • *
AKe T. «dtf; harum nonnulla fcieultarum nomine ratmtic fe-
nani
re fonueniut,ccu aflroiogia efl et ipfa mathematica, & matfcusquidcmonftrat propter quid, nefeit qriq; tja,
gaildi fcientta, & muftca,ea efl, qua mathematica, &qua quia non applicat principia luperiorislcicntixad eam,
qu* drmonilrant in inferiori (cidtia. Et quia dixerat cp
auditum obleflat.
tere autem vniuocdfum harum quxdamfacMrumfvt fcire propter quid, tft mathematicorum, vult ofl edere
anti.
Vide i aaot. aflroiogia mathcmatica,qux & nauidts efl,& harmonica, rt cuiufmodigcnuscaufza mathematicis fumatur . Vnde
ma-
mathematica, qua efl fecundum auditum. dicit, i(l*.icicnn* 1 cju* accipiunt propter quid a

Oftcndit, qualiter fe habent pisdidf* (cienti* adin-
utcemfmconuenientiamjitdicit.cpferchmoilcicn-
Primo cur
ti* funt v niuocx adinuicem. Dicit autem fere, quia co
diut fere,
rounicant in noie generis, Be non in nomine fpeciei.Di
cuntur autem omnes fcictixroatlicmatica-.qua-di qui-
. a -
dem quia funt de fubieflo abflraSol materia, vt geo-
thematicis, -fiunt alterum quiddam, h ideft differunt ab
cis £m fubftantiam.i.inquantum applicant ad materia.
Vndehuiulmodi (cienti* -{ vtuntur Ipecicbus }-.i. for-
malibus principiis, qu* accipiunt i mathcmaticis.Ma-
thematici.n.fcienti* funt circa fpes. N6.n.borumcon
fideratio -feli de fubicdto,} ideft de materi a, qutJqu^-

metria & arithractit a,q (impliciter mathcmatic* funt, uis,deqUlbusGeomelriaco^^idcrat,fintinmatcria,li-

quzdam autem per applicationem principiori mathe cut linea, (uperficics,d>- hmoi,'non tamen confiderat de
maticorumad res materiales, ficuc aftrofugia dr ma- eis geometria, fm ip luntin maierix,fcd f m tp funtab-
_, thematica St naturalis fciemia.Sc (imiliter harmonica.i. ftrada.Na geometria,eaqu*funt iu materia fm cfTc,
mufica dicitur mathematica , St qu* elt f m auditum-i. abflrahit a materia f m confidcrationcm . Scienti* auc

pradica mufica, qu* cogoofcit ex experientia auditus, fubafternat* econuerfo, accipiunt c»,qux funt cofide-
Tonos. Vel pot dici, ip Ium vniuoc», quia etiam in noie rata in abflra dione a geometra , St applicant ad mate»

fpeciei conueniunt . Nam &' naualis dicitur affrologia. riam. Vnde patet , cp geom ara duit^iptcr quid in ifti»
.

Cur dixit fe
4 pradica muficx dicitur mufica. Dicit autc fere, quia fcientiis fm caufam formalem. Deindecum dicit.
hoc non contingit in omnibus, fed in pluribus. yt autem perflreQtuafefe habet ad geometrum, ficalu A R c t.
aro T. nic enim ipfum quidem eflead coi perimetfcire quiftnfu fefe habet ad pcr\pe[Uuam, velim de rride. Tq am ipfauqui -
vtutur , ipfum autc propter quid efl ad mathematicos tpfos. dem eflead naturalem pertinet ffite ipfum autem prtf ter-
,

Uinanq-, caufarum demonSlrationei habent. Et perfepe ne- quid cilflpftui efl peifpctiiuiaiut jimphcUcr,aut en,quteom r A
fetunt ipfum ejfe quemadmodum hi.qui contemplatur ipfum pleduur mathematicam.
vniuerfale, ti onulla fingularunuquia non ammaduertit,ft- Habet autem fefckntiade 'mde ad perfpeBtuaficut bae> AKTI .
pe lurmcro nefaunt.Ha autc funt,quxformn ipfts vtuntur, &
ad geometriam, aha adtflom,vt eit td.quod efl de rndtv Vkk i iac
quxquidcm funt alia quadi fubflanliaq;diucrfa.7rlathema Ipfum quidem quia phyflet eflftire.fcdpropter qiud pcrjpe-
* ' ' '

ticd nanqifcientic funt, circa fonnat.De nullo cnimfubteBo (hui,aul fimphcucr-tut fecundum doHruiam. >'

dkuntur.il amer fl geometrica ipfa funt infubicBo, no tfi Oftendtt etiam , ip Icientia fubaltcrnata dicit ^spter [
vtinfubkBo funt geometnex confidcraiioni fubheiuntur, quid non rc-fpectu lubalternaotis.fcd relpeSu cuiuldl-
Hoc mim ipfum quiajenfibiliu efl fcire.fed propter quid al tetius .Pcrlpc&iua.n.fubaltcrnafgeometrix.Et Ii co-
ANTt. .

Vide in an. mathematicorum. Hi emm habent caufarudemoflrationei,
er muiloucs nefemnt ipfum qa.bicut vniuerfale confidera-
tes multat tes quadam fmgidanum nefciunt, proptend quod
non intendunt Sunt autem hx quacuque alterumquddom
paremus pcrfpe&iud ad geometriam, perfpcbtiua dicie
quia,Sc geometria propter quid . Sed lic ut pet Ipcctiua-
lubalter natur geometri*, ita icictia dc iride lubalrernc*'
turpcrlpcffiu*. Applicat.n.principia,qu*per pcSit»' ..
-

funtfecundumfubflanliam,& vtuntur fpeciebusMathema tradit fimplicirer.ad determinati materia. Vndeipfios

ticeenimeirca fflecies funt, non enim de fubicflo aliquo. Si phy lici qui tradat dc iridc.eft fcire qa,fcd perfpediu^i
enim &de fubieSo aliquo geometrica funt ,fed nonfecun- cll fcire
pp quid. Dicit.n.phyficusconucrlionem vilus
dum quod defubiefio funt. ad nube al iqup m6 dilpolita ad fdie , cfTc caufam iridis.
ftlanifcftat , quomodo in paedidis fcientiis ad vnS Propter quid aut,fumit a pl pediUo.- Deinde ca dicir.
fcientiam pertinet quia,& ad aliam propter qnitLEt cir Complures etiam fcicntiarunhqux non funt ita difflc/ite, ance
ca hoc duofacit.Pritno oflcndit, tp Ici enti*, qu* lubfc vt altera fub alit ra jit collocata, pari modo fe habet vt mc-
continent alias, habent dicere pp quid. Secando, quo diciuaatqigeontetna.Tl.qm fcire vkerum, ea qua orbis fik
modq fcienti*, qu* fub cis cootincmur, habent dicere beunt formam tardius exteru curari, ad medseum tfedxt,
propter quid,refpcdu aliarum Tcicntiarum,ibi -f Habet propter qmdautmadgtomeirami •

Notandum .
aut fc.}Sciedum ergo efl circa primu , in tribus prie-i 9 JduUxautctnon fiminmcc fciariflubit flevt medicat liUT ll
nominatis (ciendis, ill*qu*continftur (ub aliis, apph ad geometriam £>«od enim vulnera circularia tardmefa-s
“ *
eant principia maihematicaiadfcnfibilia. Quzautfub nentur medictefl fcire quia, proptcrqnid autem, geometro.
AliqS teien fecontindt alias, funt magis matlicmaticr.Et ideo dicit Olfendit.quo quia & propter qutd, in diucrlisfcieo
t« pyq““l primo PhiIofopbus,Q> fcire quia , cft lenCbilium.i.fcien non fubaltcrnisdiffcrut.EtdicU(p-{n)ultxlcienaa-
tiis
nelciit ha tiaru inferioru,qu* applicant ad fenfibilia.led fcire fi- ru,qu* non funt adinuicem ile fe habent adinuiccsnf-
,

pter quid,eft mathematicorum, ideft fcientiarum, qua- ficilicetipadvnam pertinet quia , &: ad altera pertinet
rti principia non applicantur ad fcn(ibtlia.Hmdiautem propter quid. Sicut patet demcdicinadc gcometria.N6
habentdemonftrareea,qu*fumonturvtcauf*ioinfe enimliibicdu medicin* lumiturlubfubicdogeomo
E f lificat
n oribus fcieqtiis . Et quia pofTct aliquis dicere, ip q lci« tri*, ficptfubicdum pcrfpecliu*. Sed tamen ad aliqui
de* m*he -
maiico. (et ptopter quid,fciret 3t de nccefsitatc quia.coDlcque- condufionein medicina confidcrati^pplicabiUafuntt
iTkcan • T -J
.lU-., ' (I
principia
ttWe.WCa . . . '*• *
 *»9 LIBE \ riiJMrs »30
principia gometrif.Sicut tp vulnera circularia tardius vlt ima vero fit quide, at neu eft vniuerfalit.vt patet, ipfum
fanetur medici eft feire quia , qui hocexpcrir, led pro- autem quid eft, vniuerfalium efle conflat. Hpn entm aliqua
pter quid feire eft geometra? ,ad qui pertinet cognolcc ex parte homo eB animal bipes.
lotandum. re <j> circulus eft figura fine angulo. V nde partes circula ToHea ipfius quod quid eft,feientia,perfidam hac prima A N T I.
lis vulneris non appropinquant libi.vt polii nt de facili figuram venari pojjibile cft.ln media quidem enim figura no
coni ungi. Sciendum aut efi,tj> illa differentia quia,8r
pp fit catbegoncui fyllogifmus fed ipfius quodquid cfl fcictitix
,

quid, q eli fim diucrfas fefas, continet fub altero dido- vnmer
.
affirmationis cft.ln vltima autem fit quidem.fed non
rum modur u. I.qn fit demonftratio pcaulam remoti. quodquid eB vuuterfialium eft.iqon entm quoda-
fialiter, fed

modo eB animal bipes homo.

Lectio Xxvt. Quz talis eft. Quodquid cft.potilsimG locum in de-
Figurarum,prima magis apum ad dcmonftratioMm eile pro- monftratiuis (cientiis habet.quia ficut difiu eft, diffini
nai, quomodo item aegatiua ptopoficio, mcduiaro, vel im-
tio aut eft principium demonllrationis , aut conclulio, Lea.iE.cex,
mediatam cire contingit, exponit.
aut demonftratio pofitione differens . Ad inueftigandu eapof,
* «« T. Trima ituum ratucinationts figura maxime adfeientiam autem diffinitionem fola prima figura conuenit. Na in
ipfam accommodatur . Mathematica'feientia nanquevt fola prima figura concluditur voiucrfalis affirmatiua.
arithmetica, Geometria,<y TerfficBiua, per hanc, vt pa- quz fola copetit ad feientiam quodquid eft. Ni quod
tet, fuas afferunt demonUrationci , atque etiam omnes fere, quid eft,per affirmationem cognolcitur. Przdica tur.n.
qua ipfis propter quid eB faciunt conflictationem . Aut diffinitio dcdilfinito affirmatiue , St vniuerfaliter.NS
enimomnino, aut per fape, &m plurimis ,bae in figura enim quidam homo eft animal bipcs,fed omnis homo.
ipfius propter quid esi exteritur ratiocinatio. Qjtxrt pro- Ergo prima figura maxime eft faciens feire , St accom-
pter hoc etiam tpfum maxime ad factitiam erit accommo- moda, dcmonftrationibus. Tertio rationem ponit ibi.
data. Tropruffimus enimjciendi modus cfl contemplari ip- lnfuper hac figura caicrarum non indiget figurarum,& c T.
fum propter quid esi. indiget huius illa profeBo.Td.am hac denfantur,atq; acere-
E MT 1. liturarum autem magis faciens feire maxime prima fiunt, qitoufquc ad ea perueniant, qua medio vacant. Tatet
p eft. Mathematica enim fcicntiaru per hanc prima fi

guri demofirattones ferit vt Arithmetica, et Geme

triadi Terffelhua.etfere dicere eft qcuq; propter qd faciut
fpecnlationi ^tut.n.oino, aut fient frcquctius,cr in plnnb',
Intne figuram, qui esi propter quid,fit fyliogifinut.Qua-
k i ioou p er
rt\jrpcr hanc erit faciem fcn epivpter quid jfieerdari.
Poftquam Philolophus Jcterminauit tle materia fyl
logifmi , hic determinat de forma ipfius , oftendens in
qua figura prxeipue fiat (yllogifmus dcmonftratiuus.
Etdiuiditur in duas partes. In prima oftendit,cp fyllo-
gilmus dcmonftratiuus maxime fit in prima figura. Et
- quia in prima figura proceditur etiam ex negatiuis ,|4c
' oportet demonftrationemex immediatis procedere,
oftendit in fecundaparte, quomodo contingit propofi
sa ra. cur
tioncmnegatiuaefie immediatam, ibi •{ Sicut aut6 el-
ato- iit in feain b&c.J- Primum oftendit tribus rationibus .Qua-
aaafigu. r C prima talis eft. In quacuq; figura maxime fitfyllogif
mus propter quid, figura ifta maxime eft facies feire,
propter hoc eft magis accomoda demonft rationibus,
cu demonftratio fit fyllogilmus faciens feire. Sed in pri
oia figura maxime fit fyllogifmus propter quid . Quod
patet ex hoc, quod mathematicz fcictix vt Arithme-
tica, St Geometria ,St quzcunq; aliz propter quid de-
snonftrant,vt plurimum figura prima vtuntur.Ergo
prima figura eft maxime faciens feire & maxime acc6-
moda dcmonftrationibus. Caufa autem quaredemon-
firatio ffipter quid maxime fit in prima figura, eft hzc.
Nam in prima figura medius terminus fubiicitur maio-
icitur prinum figuram exaBifsimam, atque accoomtodatif-
fimam ad feientiam effit.
Amplius bac quidem illis mhd indiget illa ante per hanc AN T1>
denfantur & augmentantur, quouftjuc vtiquead immedia-
ta veniant. hlanifeBum igitur euqubd maxime proprium
fcieruta prima figura.
Quz talis clt. Alizfigurz in demfiftrationibus indi—
ent prima, prima autem non indiget aliis , ergo prima
gura efficacius facit feire, q aliz. Quod aute aliz figu-
rz indigeant prima, ex hoc manifcflum eft, q> oportet
ad perfefiam feientiam habenda, q> propofitiones me-
dia tz, quz fumuntur in dcmonftrationibus ad imedia-
ta reducantur. Quod quidem fit dupliciter Iciltcet den
fando media, St augmftando. Defando quidem, quan-
do medium acceptum coniungiturmediatz vtriq; ex-
tremorum, vtl alteri. Vnde quando accipiuntur media
aliaintermedium primum,8t extrema, fit quafi quzdS
& condenlatio mediorum. Sicut fi acciperetur primo fir.
Omne e eft c.omne c eft a, St deinde inter c c,fuma- & Etx - jc roa
tur medium d,St inter c St a medium b. Augmentando dcniaua.
autem, quoniam medium eft imediatum minori extre
mitati,St mediatum maiori.T unc enim oportet accipe
re plura media alia fupra medium primo acceptum . Vt
fi dicatur. Omne e eft d.otnnc dcll a, etiam poficafu- .,
pra d accipiantur alia media . Hzc autem condenlatio, Condffielt
Staugmentatio mediorum fitfolum perprimam figu au g. medio-
ram , tum quiafolum in prima figura concluditurvni- lumfolumi
uerfalis affirmatiua, tuquiafoluminprimafigurame- P” 1 8url ii -

quz eft prfdicatum concIufionis,8t pro-

ri extremitati,
dicatur de minori termino, qui eft fubiedum cficlulio-
nis. Oportet aut in dcmonftrationibus propter quid
medium efle caulam pafsionis , quz przdicatur in cona
dufionc de fubiedo.Et vnus modus dicendi per le, eft
qu do lubiefium eft caufa przdicati, vt interfe&us in-
teriit, ficut fupra didtum eft, & hoc competit primz fi-
gurz, in qua medium fubiicitur maiori extremitati, vt
diftum eft. Secundam rationem ponit ibi.
diumfumitur inter extrema. Infecunda autem me-
dium accipitur extra extrema.quafi przdicatum de eis.
In tertia vero figura, infra extrema quafi fubie&um
de eis. Deindccum dicit.
Sluemadmodum autem fit,vt\ indiuidua competat ipfs a t c T,
,
ficetum vt identidem non competat fieri potejt .Atque
tum indiuidua competere, vel non competere dico, cum inter
ipfa nullum medium eB. Sic enim non erit vlterius per aliud
ineffe.vel non ineffie.

A R 6 T. Deinde hac tantum figura ipfius quid eB, venari fcieutta Sicut autem efle a in b contingit indiuidualiterfic & no ant i.

poffumus. In figura nanq; media nulla fit affirmatiua ratioci effie

conceditur. Dico autem indiuidualitereffie, aut non effie. Vide i ano t.
natioffeientia vero ipfius quid eft affirmationis nirniru eft. In eum mbil eft eorum medium.
Poftc.Analy.Diui Tho. H * Docet
 .

tjt TOS TEfl.lOK.r7lt LTT1C Ofl.rirt *J*

Docet quomodo propoli tio negatiua pofsit efle im jpofttionibus rerum, qua inter feno mifient ur. Tflamfi ruhU
mediata. Et circa hoc duo facit.Primo proponit inten- eorum, qua in AC I), ferte collocantur de vllo predicat euri

tum>dicens, q>ficut -{contingit omne a elTc in b indiui- qeilrn» E r dtuerfa fmccollocam,n vero in toto efl c quod

• dualiter } .i.iincdiatx, -{fic& conceditur no efle f.i.tta quidem eiufdem efl fincuperfpicuum efl fieri no pofje.vt B m
potcll concedi, q. propoli tio figmfkans a non efle in b ipfo fit c,.Mioqum conuemrent,ac mifcerenturba fenes,re-

Iit imcdiata.Vnde exponit,quid cft.indiuidualilereffe, rum. Idem fiet &fi npfumm toto quopiam fit.
vel nonefr«.f.quandoafiinnatiua,ve) ncgatiutnon ha Quod autemcontmgu » non efle in quo toto efl nant ite- * N T I.
bet medium per quod probetur. Secundo ibi. ru ntnquo esi », manifeflurn ex coordinationibus efl, quae- Vide itu

,16 r. Cum icat]; vel a vel b in toto quopiam efl , vel etia vtri- cunq; non commutantur adinuiccm.Sicnim nihil cnrmn.que
que,rma erum fieri nequit vi a pnmonocipetat ipfi l. Scit funt m A c d coordinatione dc millopradicaiur qua funt in ,

enim a tpfum m toto c, fi igitur nnofitm aliquo toto c fieri m coordinatione praexiflenti mani-
B b f , A aut m toto p fit
nanq;potcft rt a, quidem m tctoquopu fit b veromboe eo- feflii eflquid e non erit m p. Comutarenttir.n coordinatio -

dem non fit, tu ratioe inrtio fiet, uc tpfum A non inejjc opere nes. Similiter autem efl & fi» in toto quodam efl.
medium c deludetur. Tfam fi c cuilibet quidi competat ude Manifrllat quod fuppofuerat.lcilicet q> alteroextre Fxp. prim

nullo vero b prfdicdtur, a fime nulli competet». Idem fiet et morum cxiflenteinaliquo toto, alterum non fitineo- »
fi» in toto quopiam fit, vel vi m
d.Tfli tpfum d cuilibet qui- df, dicens, <p manifeflurn efl ex coordinationibus prf-
dem competit ufie nullo vero dicit A . Iduare fit vt a per ra dicamentorum diuerlorum , quie non cdmutantur ad-
tiocHiatiooem nulli competat». Eadem oflendcntur ,&fi inuiccmquia.f.idquodtflin vno prxdicamenro.non
vtrunque tam a quam » in loto quopiam fit. efl in altero. Manifillum eft,q> cfitingat b e(Te n6in «o

ANTI. Cum igitur aut a quidem , aut a m toto quodam fint aut to ,in quo efl a, aut econueifo.quia vidclicetcontingit
ambo, no contingit a in» primo no cfJc.Sit enim a intotoc, vnum rerminorum accipi in vno prardicamem, in quo-,
igitur fi» non efl in toto c potefl enim a ejfe quidi in quodd non efl aliud. Sit enim coordinatio vnapradicamenti
toto fed b noefjei hoc .(yliogifmut ent quod no fit a m b .Si a c d,puta prxdicamentum fubftamix,8t alia coordina
1
enim in a qdi ot efl c, in» aut nullo c innuito» efl A.S i
efl tio fit b e f, puta prxdicamentum quantitas. Si ergo ni-
in n.n autem m
militer aiit efl & fi» in toto quodam efl vt
hil corii, qux funt in coordinatione a c d,de nullo pra:-
eorum, qux funt in coordinationcb e f , a au -
omni» efl, a autem in nullo » erit per lyUogifmian.Eodc ait dicatur ,

mododemonflrabitur,& fi vtraq; m quodam totofunt, tem fic in

p quafiin quodam generalifsimo , fit quod
Manifeftat^pofitum.Etcirca hoc duo facit. Primo principiumtotiusprimx coordinationis, manifeflurn
oflCdit quomodo propoli tio negatiua fit m edia ta. Se- efl qp b, non efl in p.quia fic coordinationes idcll prx- /

cundo quomodo imcdiata,ibi -{Si vero neutrum &c.} dicamcnta commutarentur. Similiter autem dl fi b.

Grca primum duo facit. Primo manifeftatpropofitu, fitinquodamtoro, vtpstta in e, manifeflurn efl q> a

Secundo oflendir, quoddam quod luppoiiierat, ibi non efl in e. Deindecumdieir.

{Quod autem contingit b non e(Te 8tc.j Dicit ergo pri Sed fi A nulli b infu,& neutri in toto fit vllo, neceffc efl a 1101.

mo q>cum a.i,maiortcrminus,autb.i.minor terminus a fine medio ni copetat i pfi t . 'lfli fi qutppiam inter iplant
funt in quodam toto.licut fpeciesin genere, aut etiam medium cadet, neceffc esi alterum tpfln um m toto quopiam

ambo funt fub aliquo genere diuerfo , non contingit a effe^Aut.ujnpnma figura rattocinatioeoriem, au: m media .

non efle in b primo, ideft non contingit quod haec pro- extruetur. jtlflinprma , nimirum m toto quopiam erit. '

politio, nullum b efl a fit immediata. Ut primo manife
> Hat hoc , quando a.f.cft in quodam toto, fcilicct in c,b
autem in nullo.Vtputa fi a Iit homo,c autem fubftatia,
bquantitas, potefl fyllogifmus fieri adprobandum ,q>
a nulli b iniit per hoc q> comniaincft.b autem nulli c,
vtfifiatfyllogifmusinfecuda figura .Omnishomoefl
fubflantia.nullaquStitas efl fubftatii,
citas eflhomo. Et fimilitere(l,(ib.i.terminus mino/ fit
Vropofitionc cmmeam.que verfta t nllocabiturr tffirman-
uam ejfe oportet.Si mfccuda,vtriimuiiintoto qimpumene.
Tfam rtrumuts micruallum affirma uuum eflepolesl -dtq;
nunc verfut maim , nunc verfus mimis extremum, negatiua.
propofitionefumpta,conficii rattccinatio.^lmba veropm-
pofttiones fi fuerint negatiua, ratiocinatio non conflabit.
ergo nulla quan Si vero neutrum fit in aliquo toto a in» .neceffc esi indita. A N T fc
dualiter no enim ent medmm,ncceflc efl alteri tpfir--
efle. Si

in quodam toto, vt in d, a autem nonflein aliquo to- rum in qmda toto cffe.jtut cntmm prima figura, aut m me-
to fyllogiz ari poterit q, a fit in nullo b. Vt fit a fubftan- diaant fydogifnus . Siquiic igitur utprima figura » erit in
tia,b linea, d quantitas,& fiat fyllogifmu] in prima figu loto quodam, affirmatiuam enim oportet ad hac fieri propo
ra fic. Nulla quantitas efl fubll atia, omnis linea efl qui- fitionem Si vero in media, quodeunq; contingit. M vtraq-K
ritas, ergo nulla linea efl fubllitia.Eodem autem modo enim pofitopriuattuo fit fyilogtfmru . C «m autem vlraqut
poterit demonfl rari condulio negatiua,fit vnuquodq; negatiua fttjun erit fyllogifrmu.
Iit in quodam toto.vt fi fit a linea c, quiritas, balbedo, Oftendit, quomodo propofitio negatiua fit imedia-
& d quatitas ,
potefl fyllogizari in fecunda figura, & in ta, dicens, q. fi neutrum fit in toto aliquo}-.f.neq,- a ne-
{
F.«c in.aig. prima.in fecunda figura fic. Omnis linea efl quantitas, &
que b cura a non fit in b ncceffe ell.q, hxc fit imedia-
Ih prima, nulla albedo efl quitiras, ergo nulla albedo efl linea. In ta.nullum b dia. Quiafi accipereturaliquod medium
prima figura fic, Nulla qualitas efl linea, omnis albedo ad fyllogizandum eam , oporteret q> alterum ipforum
qualitas, ergo nulla albedo ell lmea.Ell autem intcl effer in aliquo toto,&fic etiam oporteret fieri fyllogif-
’
ligendumpropofitianem negatiuieffe mediata, vtro- mum, aut in prima figura, aur in fecunda . In tertia ji.
que terminorum exiit ente in quodam toto,non quidi figura non potefl concludi vniuetfalis negutiua, quale
in eodem, fed in diucrfis.Si enim fint in codc toto, erit oportet effepropofitionerolmcdiatam. Siquidctnlyl--
propoGtioimediata.ficut nullum ronaleefl irrationa- logifmusfit inprima, oportet q> b,fit in quodam toto,
le ,
vel nullii bipes efl quadrupes. Deinde cum dicit, quia b efl minor extremitas, & in prima figura fcmpor
ater, -di fieri pofle vt» no fit meoii quo loto efl tpfum a , oportet minorem propofiriont efle afiirmatiui . Non
aut mrfus vt a no fit t eo in quo toto efl tpfum t,patet ex dt - enim fit ly llogifurus i primafiguraex tnaiori affirmati-
 . -

4 JJ H It K r k1 *• y * •

ua, & minori negariua . Sed fi fyllogifmus erit in media dum vocem , & fecundum quandam falfam imagina-
figura contingit quodcuqjvda vel b elfcin tutoquo- tionem, vt dicitur de quibuldam negantibus principia
dam.quia in media figura potefi elfc negatiua,tam pri- in.qMctaph. Aliomodocircaconclulioncs, qua non ",

ma cj fecunda propoiitio. Nunquam tamen potefi efle,
neq; in prima neq; in iecunda vtraqjpropofiiio negati-
ua.Ct ideo oportet altera exifiente aflirmatiua,altc-
rum extremorum fit inquodam roto . Sic igitur patet,
rppropofitio negatiuaimcdiata eft, quando neutrum
terminorum eft in quoddam toto. Non aut potefi dici
<p quamuit neutrum fit in quodam toto, potefi tamen
accipi medium ad ipfum concludendum fcilicet fi acci
piatur medium conucrtibile, quia oportet tale medium
eflc quod fit prius & notius. Et hoc eft vel genus vel dif
finitio, qu* non eft fine genere. Deinde cum dicit.
Ult, Tatct igitur fieri pofic, >r fine medio quippiam cuipiam
fune prima St imediata.Et prinn quidem ignorantia fi- j
ue deceptio opponitur cognitioni intcllctius.Sccunda
autem cognitioni aurem ignorantia di
fcientia. Vtriq;
fponi, fi ue fit de his q ua funt prima, Gue fit de his, que
non funt prima,p6t homini prouenire dupliciter . Vno
m6 fimpliciter, qn.f.abfolute ablq; aliquodutiu ratio-
nis exifiimat fallum, fiue affirmando, fiue negado. Alio
mo,qn inducitur ad falfum cxillimandum, per aliquam
rdncmlyllogifticJ.fieutdicit Philofophus in.4.Meta. Tei. tpJA.
tp quidam principiis cotradicunt, vdut rationibus per- tcxax.j.j,
luafi . Alij vero, non quali ratione perluafi , fed propter
ineruditione vel pertinaciam, volftes in omnibus qup- ,
'

non infu, atque quando, & quemadmodum fien potefi Satis rere demonftrationem. Deinde cum dicit.
iam nplanaumuu. Simplicis igitur cxiflimaimisjimplcx eH error. Eius au arct.
A UTI. IUtmfeilum igitur cfi quod contingit & aliud in alio no tem,qui per ratiocinationi efficitur plurcs A,nanq; fine me-
effie indimdualiter,& quado cotmgit & quomodo,diximus. dio nulli competat a. Sugitur quifyiam deludat ncopetrre
Concludendo , epilogat quod di&um eft Et litera
. ipft a fumpto medio c deceptus erit [ane per ratiocinatione.
plana efi ex di&is. Simplicis quidem igitur opinionis fimplex deceptio, fed AH TI.
qua eft per fyllogifmum, pluresfuns. Tfonfit enim a in nui
Lectio Xxvii. Io a indmiduahter. Igitur fyllogiget tffic a in t, medium acci
Diflmfu duplici ignorantia ,
quomodo lyllogiGtio ignoran- puns c deceptus erit per fyllogifmum.
tue contingat lyllogican immediata amimatiua lalla cx-
Ofiendit quomodo prxditi* ignoranti? caufantur.
' ponit.
Et primo quo caufatur ignorantia,qu? eft per fyllogif-
Ater. Ignoratio autem ea que non negatione, fed dijpofitioneuTt mum. Secundo quomodo proucniat ignorantia horni
eiturignoratiojecepimeft,qu(eircapropofnionesmcdiova nifincfyllogifmo,ibi{Manileftum eft autem Stc^Cir- j. e ai«-;
cantes,yelnon*Jcanta^ffirmatiuas,uelnegaiiuaSfiiitper ca primum duo facit.Primo proponit, quo modo cau-
ratiocinationi-, aut ftmplicitcr fit. 'Njm aut fmpluiterqui- fetur ignorantia per fyllogifmum in primis Atimedia-
fluam effic^wt non effie putat, aut per ratiocinationem cxifli- tis. Secundo quo modo caulaturinnis, qua; non funt
mationem talem confeqitur. prima imediata, ibi {Iniis autem exiftentibus.} Circa
* vT t. rr Gnorantuaut non fcumdumnegationem, fedfecundum primum, duo facit.Primo proponit, quo modocaula- Leaia.19.'
rtdei anet. I dljjiofitioni dicla , eft quidem per fyHogifmum fida de- tur ignorantia, qua exiftimaturc/Te,quod n6 eft. Secfi-
iCixiai.}. -*• ceptio.Hac aut
inhuquafuntpnmo/tulnoufuntcotin do quomodo caufctur ignorantia, qua exiftimatur non
. git dupliciter, ut emmesicu [impliciter accipiat, cfle aut etle,q J eft ibi {Qux vero ipfius no e/Tc.} Circa primu,
,

' non efleutut cum per fyllogifmum accipiat opinionem. tria (acit.Primo proponit modfi , quopditia ignoritia
Poftquam Philofophus detcrminauit de lyllogifmo coitcrcaulct. Secundo, afsignatdiuerfitatcs, circahoc -
demonfiratiuo, per quem acquiritur fcicntia,hic deter- cotingentcs, ibi{C6tingit quid£.}Tertio, rndet tacitae
minat de fyllogilmo.perqud inducitur in nobis igno- qoni,ibi{IpGusquid£iguur efTc&c.j-Dirit ergo primo, Le.une.feq.
ratiafiucdeceptio.Et circa hoc duofacit. Primo enim Q> falli opinionis, qui (upra vocauit fimplicE , eft fim-
ofiendit,qualisignorantiaperlyllogirmuminduci pof- plex deceptio.i.vno mo lolo ad hoc puenif. Nd.n.cau
fir.Secundo ofiendit modum, quo talis (ytlogifmus faf ex rone,q diuerlificari p6i,(ed magis cx defetiu ro- Cur , ignor.
cedir, ibi {Simplicis quidem igitur opinionis &c.} Di- nis,qui non diucrfificaturpcr diuet/os modos, ficut nec /•*>• ntjS>
ftinguit ergo primo duplicem ignorantiam quarum ali* ncgaioncsfm proprii rone. Sed quia 16 falfa mul
,
vna eft fecundum neguionem, it alia fecundum difpo tipliciter variari pot , inde efi,q>hmoi ignorantia, fit
q
/itionem Ignorantia quidem fecundum negationem,
.
per fyllogifm u, multipliciter accidere p6t,£m ip multi-
eft, quando homo omnino nihil Icit de re. Iit hac eft pliciter fsl/us e/Te pot lyllogi/mus. Ponit aut cocm mo-

cieo, t a.
ignorantia in nonattingedo, vt Philofophus dicit in.9. dum dicens, {Non fit. n.a in nullo b indiuidualitcr J-.ulit
ec.flt.tex. Metaphyfi.Sicut patet de ruftico.qui omnino nihilfcit hxc propoiitio veraimediate. Nullum b eft a. Praida-
us-A de triangulo, an habeat tres angulos aquales duobus canturenim dux negationes, loco vnius. Puta fi dica- ,
re&is. Ignorantia autem fim difpofitionem eft quan- mus.Nulla qualius eft lubfiantia, fecundum doctrina
, ,

do aliquis habet quidem aliquam di/pofitioncm in co- /upra pofitam de negatiuisimedtatis. Si quis ergo con- -s
gnofeendo, fed corruptam. dum. f.exiftimit aliqui cur eludit oppofitum huius, per aliquem /yllogifm'u,oficn LeAio.'i%
dum exifiimat efle,quod non eft, vel
rere.fcd fallo, vel dem fcilicet omneb e/Tea accipiens pro medioc erit tei.eipo^t
noneflequod eft Jit hac ignorantia idem cfi, quod er- deceptio perfyllogilmum. Deinde cum dicit.
lec 9.tex. ror • Pont» ergo ignorantia non fit per fyUogilmu , fed
fecunda per fyllogifmum fieri poteft. Ettuncvocatur
Mq-.ficrlpotcft >t amht propofttioues fini falfa, & etsi Alte r.
iqrimz. altera tantum, iqamft neq; a cuiquam c competat , neq ; c
dcceptio.Hfc autem ignorantia fiucdeceptio potefi c6 euiquam u,rtruq; autem mteruallum ecoutra fit fumptum,
ex.c0.9_L tingere
circa duo . quidem Vno
circa ea, qua modo arnbs propofitionet erunt fine dubio falfa.
•xpo.]. (unt prima principia Jcimediata ,dum.f.opinaturquis Cotmgit quidem igitur vtrafq; propofitmncs effio falfas, A H T I.
oppofita principiis, qua quidem & fi non pofsitopina autem alteram tantum . Si aum neque a nullo c
contingit
ri interius in mente , vt fupra ditium eft quia no cadfit
,
erit,ntq; c m nullo b , accepta autem funt vtraque econtra-
iub apprehenfione , poteft tamen eis c&radicere fccu- rio,rtraquc erunt falfa.
• Polle. Analy.Diui Tbo. H ) Ofiendit,
 *rt TOSTEK.t'01 irr 1 c 0K.yyi
. Offendit, quod modis pAt hoc variari.Cff aui? Icien imediata,quod ell a non inclfe b pfimo.Didum ell au
dum, q, r>tfa conclulio non concluditur nifi fallo tyllo- temfupra, illas negatitiaslmcdiatas, quarum neuter ter
SylfoSlnS
etJc 3.du* gifmo.Syllogifmus autem poteflcffefilfus dupliciter, minorum cftfub aliquo toto . Sed videtur hxc,pbatio Dubium,

plidtrr. Vno modo, quia deficitin lorma lyllogillica.Ethic n6 noneffc fulficiens, quia de eo etiam quod nA ell lub ali
eftfyllogifmus,(edapparen<. Alio modo, quia vtitur quo toto, ficut fpecies lub genere, potefi aliquid vniuer
fallis propofitionibus . Et hic quidem efl (yllogifmus, laliterprxdicari.Non enim folum genus aut differentia
propter lyllogiflicam formam , effcafit falfus , propter Vniucrfaliter prxdicatur , fcd etiam proprium. Sed di-

fallas propolitiones alTumptas.Indilputationeergodia cendum ell, q> licet dida probatio non (itcfficax,cAi;
leftica.qu.r fit circa probabilia, vius efl vtriufq-, falfi fyl ter loquendo, ell tamen elficax in piopofito. Quia li- Capi. 1.0
cahn.
logi imi, quia talis difputatio procedit ex comunibus.Et cut in ptimo Topicorum dicitur paralogilmus dilcipli-
ita in ea error attendi poteff, IV circimatcriJ quam (u nx de quo hic loquitur, procedit cxconuenicntibus di-
jk i,- - mit qux efl formam.qux eft com •
cAis, Aeetiam circa fciplinx.Vnde intendit vti talibus mediis, qualibus uti-
• munis. Sed in difputatione demonllratiua, que < 11 cir- tur demonfirator.Dcmonftrationis autem medium eft Le.iS.tr

ca ncceffaria n6 efl vfus,nifi illius fyllogifmi, qui ell fal fupradidomell. VndcSr infyllogilmo
diffinitio, vt cipo.j.

Cap.r.eirca fus propter materiam, quia vt dicitur in primoTopico dequo hic loquitur, intfdfivti dilfinitionepro medio. .

finem. rum paralogilmus difciplinx, procedit ex propriis di. Diffinitio autem continet genus &• differentiam. Vndo
lciplinx,fednoncx veris. Vnde, cum forma fyllngifti- oportet, id, quod vniucrfaliter prxdicatur inhocfyllo-
ca fit intercomunia computanda, paralogifmus difciplr gifmo, continere id, in qooeftfnbiedumlkutinioto. i r :ia

ne, de quo nunc agitur, non pcccat in forma, (ed lolum Q uod autem a non infit vniucrfaliter ipfi r,ideft,t|>i(lj
in materia, & circa propria.Sr non circacommunia.Et non fit vniuerfaliter vera, omne perfedum eft lubtlan-
J 1 ’ ideoprimodicit,quomodobm6ifyllogifmusprote- tia.qux erat maior, vt omne c ell a, probatur per bocj
dat ex duabus ialfis. Secundo, quo modo procedat et al quod non eft necefle dcquocuq; vniutrfali.quod infit

ter» fal(a,ibi {Sed altera contingit Atc.}Primum autem
contingit dupliciter,quia falfa propoli tio, aut ell cAtra-
ria veru, aut contradiftoria. Primo ergo ollendir, quo
lyllogifmus hmAi procedat ex duabus fallis contrarii!
veris. Secundo quo modoaccipitur contradictio , ibi
•jPoteft autem fic fe habere.} Dicit autem primo, q> in
praedi ftofyllogilmo deceptionem caufante, contingit
quandoq; vtrafq; propolitiones elTc falfas, Acquadoq;
v niuerfaliter omnibus, qiix funt} quia nullum prxdica-
• mentil prxdicatur de his, quxcominfturftibalioprx-
dicamento.neqi etiam vniucrfaliter prxdicaturrfe his,
qux communiter confcquuntur cns.qur funt adus &
potentia perfedum & imperfedum,prius & pofterius,
-i
&aliahuiufmodi. Deinde cum dint.
Mfieriquoq; potefi,rt altera vera fiumaturno tn vira- A
nis, fed a c. tfampropofitioc tfimper erit falfa, quinht

alteram tantnm,Vtra(q; autem fallas accipimus cAtra- nuUoefltpfum 1 Sed a c vera efie pot.vclun (i n finte medio
lias verum. Habeat enim le c ad a St ad bq, nullumc copetat quidem ipfi c, non competat autem ipfil B ,cum enim
fit a,& cp nullum b lite. Si autem accipiantur contraria idem primo de pluribus quouis dicitur modo, neutri erit tn
_ , c -

horum.l.omncce(la omneb eftcvtrxq; propofitio- ahero.Tfthil autem mterefi ,&fi nonfintmedheompetat.

* tt.
nts erunt falfx totaliter. Puta li dicam. Omnis qualitas Sed altera contingit veram accipere, non tamen qualibet a
' '^f*
ell lubftantia , omnis quantitas ell qualitas ergo omnis contingentem, fed que efl a C.Tfa tcpropofttm femper fal
quantitas eft fubftantia. Drindecumdicit. >
fia eritlpropterid quod cinnullo efl B . Sed que efi u epoh
akgv, Fieri nanque fotefl ,vtc fic fe habeat ad extremum vt/iuincdrinn eft indiuiduabter. Cu enim primum pre-
vtrunque , vt neque fiubiuiatnr a neque vmuerfaliter com- dice tur idem de plui ibus, neutrum in nentro efl. Differt. tua
petat ipft b Etenim b quidem fieri non potefi, vt 01 toto quo.
. tem nihil fi non indiuidualitcr mfrii
piam jitffam u primo remonebatur ab tpfa,u vero non ne- Ollendir quomodoprxdidus (yllogifmus proce-
cefic efl vmuerfaliter cunths.qu* fiunt, mtfie.Qjiare fit am- dat cx altera vera,& altera falfa.Et dicit, quod in prxdj
. bapropofttiouesfmt falfx. do fvllogifmo -{contingit accipere alteram veram,}- .fi

ANTI. Toleft autem fic fit habere &

cadu ad b &quod neq; maior? , qux ell a c altera «iflcnte falfa, (.minore, qux
fiub a fit, neq; vmuerfaliter c in b. b quidem impofisibdcefl eft bc.Et «j, prdpofitio minor, qux tft b c femper (it fal

.Trimum enim difium efl m ipfio A non efie, a

in toto aliquo fa,probat (icm S. lupra.propterhocq. bm nullo eft c',

autem non necefie cH tn omnibus qua fiunt in efie vniuerfiali- ficutin toto,lcd cp hxc propofitio a cpofsit effe vera,al
tcr.Qjurc vtraque falfi* fiunt. tera cxiftentefalla ,
probat interminis. Sit enim ita <p a

Oflendit quomodo polTunt c(Te ambx falfx, & non iofit b & cindiuidualiter.i.imediatr, ficut genus ^ipriis
funt contrarix veris ,
fcd contradidorix . Puta li{ fic fe Ipeciebus.vtcoloralbedini&nigredini. Manifettu eft •

fi®bcat cada&ad b nec contineatur totaliter, lub a

q> eni m fecundum hoc ,
quod maior erit vera.f.t}, omntc
Ei? in ter'.
minii fpeda neq; vniucrfaliter infit b.J-Puta fi accipiamus , prrfedu eft a, vt puta omnis albedo ell color & minor eft falfaff.
hbui. veiens in adu,& procedamus fic.Omne perfectum efl omnis albedo ell nigredo , quia quando aliquid prxdi-
I
- fubllantia, omnis quantitas efl perfeda, ergo Atc. Ma- catur primo de pluribus , neutrum illorum plurium de
nifeflum ell, quod vtraque ell falfa , fed non totaliter, neutro prxdicatur Prima enim prxdicato genens ell
.

Sunt enim contradidorix earum verx fcilicct quoddi deoppofitislpeciebus . Eft autem circa hoc dubitatio, 0u i»i«, ' "

perfedum non efl lubflantia , it quxd? quantitas non quia his terminis politis, nonfequiturcAclufiofalfa fed
dlperfeda, Contrarix aut< falfx, f.nullum perfedum vera.EritenimcdcIufiotpainlitbcuifuppofitum eft Sota-

eftfubflamta,& nulla quantitas ell ptrfeda.Quod aut ineffeindiuidualiter.Seddiccndum ,q,hocexetrplum

c non vniuetfaliter infit b.idcfl.cp illa non fit vera om- ponitur folum ad manifeftandum, quo modo polsitcf- j
• nis quantitas ell perleda,qux erat minor vt omneb ell (e maior vera & minor falla.Sed hoc exemplum roha-
cprobatpcr hoc.quodbnon potefi contineri lub ali- bet locum in propofito, vbl qufritur conclulio falfa. Et
quo toto, quod de co vniucrfaliter prxdicetur Et hoc . ideo Philofopbus (ubiungit . Differt autem nihil fi non
iaeo quia hxc propoficio, nullum b efl a dicebatur efie indiuidualitcr infit. Po Humus aut? accipere tales termi-
:.Q ai “ • nos,
 '

3? . ' « 'o* rt tv i * n r k1 m r t ’
Sjs
nos,<j> a non infitb indiuidualitcr, neque aliquo modo, 'finientis.ficutfehabetgenus remotum ad vltimamfpe
imo potius ab eo indiuidualitcr remoucaf. Nec c(i etia riem. Sint ergo termini, color, albedo, nigredo. Si er-
necefTe q, iniit c indiuidualitcr, quia non eft neceflariu go accipiatur a quidem in nullo cefle, vtpote fi dica-
rpdemouftrator vtalurfolum propofitionibus imedia- mus, nuHa albedo eft color, cautem in omni b,vtputa
Sif.ia tet- os,fed etiam his, que per itnediata fide acceperat . Ac- fi dicamus , omnis nigredo eft albedo, falfz funt ambx
cipere ergo pofTumus alios terminos ad propolitu pti- propofi tioncs,& falfa eft eonclufio fcilicet nulla nigre-
nentes.Vt fi accipiamus pro medio fubftanttair incelle doeftcolor. Deinde cum dicit.
dualem omnisenim intelligentia cftlubftantia, minor Feri quoq; poteft, vt altera propofitiomem,vtrauis,falfa uno t,
autem efi falfa , omnis quantitas e 11 intelligentia. Vnde fumatur.'fiam efje poteSl a c quidem vera c b vero falfa,
fcquirurconclufiofiilfa. Deindecum dicit, A c quidem vera, quia a no omnibus mefl qua fiunt , c b ve-
aiat. < Deceptio igitur efje ndi per hecjstquc hoc modo fit folum. ro falfa , tum quia fieri nequit , vt c cui ipfum a nulli com-
Hem enim aha m figura ratiocinatioeratefjcndi. petit Jpfi competat B, nam a c propofitio nem erit vera, tum
AMTI. • Ipfins quidem igitur effe deceptio per ifiamfit,drficfit quia fi ambdfint vera, erit ipfa eonclufio vera.
fotum, non enim erit in alia figura ipfiusejjc fyUogtfmut. Contingit aulem dr altera falfa, & hac quaamq;com- ANtfc
Refpodei tacita qu.rftiom.Pofler enim aliquis ab eo gente. Toteft enim qiue eft ac vera effe , qua vero n c falfa
requirere, offenderet diuerfitatemhuios fyllogifmi qua a c, quidem vera, quoniam non ommbu; qua
efi e. Sed ,

in aliis fieurts. Sed ipfe refpondet , q> deceptio, quz efi funt tntfir.,fcd qua efinc falfa , quoniam impoffibile rff
quam aliquis exiftimat propofitionetn
ipfiusefle.i.per efje int c in quo nullo est a. ifo cmm vera erit qua eft ac
affinnatiuam fallam, poteft fieri lolum perprimi fi gu- propofitio.Sitraut& fi fine vtraq ; vcrc.coclufio erit vera.
ram, quia in alia figura, f.in fecunda , non poteft fieri Oftendit quomodo pofsit cue in prxdifto fyllogif-
fyllogifmus affirmatiuus. Tertia autem figura non per- moaltcra vera & altera falfa.Et primo oftedit, quomo
tinet ad propofitum ,
quia non poteft concludi vni- do pofsit effe maior vera St minor falfa. Secundo, quo-
uerialis, qux principaliter intenditur, in demonftratio- modo contingit econucrfb , ibi { Sed &• eam quzeft.} .
‘‘
e,& in hoc fyllogil m o. Dicitergo primo, cp contingit fyBogifmum ignorantiz
negatiuum fieri in prima figura .exiftente altera ,ppofi
L.scr io- X x v i 1 1.
Quomodo fyllogifmo ignorantia; fyllogi^tur immediata ne- tionum indifferenter falfa, quzcunq; fit illa. Poteft enim
x gathn faifa , contrarta affirnuciu* i.uraeiiatx , tam in pri- contingere, q>hzcpropofitioac,quzeftmaiorfitvc- T 1; A
ma qui ra fecunda ligur a. Iu <t t\l »
ra.Et propofitio, qux eft b c,fit falla.qux eft minor, Et
ttCT. . on efjendi vero , & in prima fit , (Jrm media .jUque q> propofitio maior pofsit efle vera , probat per hoc, $
primum duamus quot modii , cr quomodo fefe habentibus ille terminus a no eft necefTe qrinfit om
quicuq; fit ille,
tpfis propofitionibus fit in prtrmr figura. nibus, ficut calor non prxdicatur dc omnibus entibus.
ANTI • vpvero
vero eil ipfius non efje , in prima , media fi- & Quod autem m inor fit falfa , probat per hoc , quia non
~
efi. Trtmu igitur dtcamus quot modismpri-
1 ) gura 'poteft accipi aliquis terminus, quo vniucrfaliter negef
a
^-<.mafit,c
, &
quomodo fe habentibus propofitionibus. a, qui quidem terminus, prxdicctur dc b Supponimus .

Poltquam Philofophus oftendit, quomodo conclu enim q> hzc fit vera & itnediata , omne b eft a , fi ergo
datur per lyllogilmum affirmatiua falfa,cont raria ne- aliquid vniucrfaliter prxdicctur de b, ita q> huiufmodi
gatiuz immediatz, hic oftendit', quomodo per fyllo- fit vera, omne b eft c,n6 poteft efle, g> deillo vniuerfa-
gilmum concludatur negatiua falfa, cotrairiaaflirmati- liter ita hzc propofitio , nullum c eft a no
negetur a. Et
uj imediitz.Et primo io prima figura. Sccudo in fecun erit veraqux erat maior Si enim omne b eft a,vt fup-
.
,
dj,ibi,{Sed in media figura, (-Circa primum duofacie. ponitur,& omne b eft c,vta(Tumitur,fequilur m tertia
Prinioofteodir.de quo eft intenrio.Etdicir,g> eum ne- figura, quoddam c eft a, quzeft contradifloria maior.
Falfa ergo eritifta.nullumcefta. Si ergo hxc fit vera,
quf eft maior,neceffceft,<j) hxc fit falfa, quf eft minor,
Omne b eft c. Secundo , probat q> ex duabus veris non
propoGtionibus in veritate & falfitate . Secundo ibi. , vt lupra probatum eft. Datur aut
poteft concludi falfa
A KO T. Fieri itaq; poteft, vt ambe falfa propifitiones fumantur, hxc efle vera, nullum ceft a, fi ergo etiam hxc fit vera,
vetuli fi ipfum otamc qudm i fine medio competat Ham omnefb eft c,fequitur q> eonclufio fit vera, nullum b eft
.

fi
fumatur a quidem mdirineffec , ipfum autem c cuilibet «,quod tamen eft inconuenicns in fyllogifmo ignoran-
competere > , eritvtraq, propofitio falfa. tix, qui debet concludere fabam , qux tamen fupponi-
AH» I. Contingit quidem igitur vtrifq;falfis, vt
fi o&inc & tureUc falfa, vtpote contraria huic immediatz propo-
in t fit indiuidualiter. Si enim accipiatur a quali in c nullo Ctioni.omncbefta. Deindecum dicit.
c autem in omni b, falfie fiunt prnpofitionet. vdte b etiam vera effe potefl, altera fiimpta falfa ,ceufi a a « r.
Profequitur propoGtum. Et primo oftendit qualiter t,&inAfit,&mc. lieceffe efi enim tunc alterum effe
fiat talis (yllogifmus in prima figura ex duab’ filiis. Se- fiib altero. Quare fi fumatur a nulli competere c erit bac
cundo , quomodo fiat cx altera vera, Sc altera falfa , ibi propofitio falfa. Tatct igitur, &
ex altera latum ex am- &
{Contingit autem & altera.} Dicit ergo primo 9. prx- babuspropofitionibiis fidfis ratiocinationem fierifalfam.
,
diSuilyllogilmus fieri p6t ex vtril'q;falfis. Quodpa- Sed & eam, qua efi ce contingit veram effe, cum alte- ***’
tet fi a m Se in c & in b indiuidua!iter.i.fmediatx.Eft au ra fit falfa , vtfi b & in c & in a erit , Vjceffe efi enim al -
temimediatz genus in proximis fpeciebas, in quas pri- terum fub altero effe. Quare fi accipiatur a »1 nullo c efie,
mo diuidif, ficut color in albedinc Sc nigredine. Genus falfa erit propofitio. ‘Maniftslum igitur eft, quoniam, &•
enim per fe praedicatur de fperie,quia primo ponitur in tum altera falfa fit, & in vtrifq; erit falfus fyUogifmus.
&
eius diffinitione, imediatx przdicaf de fpccie proxi- Oftendit quomodo minor fit vera, tnaion exiftente
ma, quia imediatzin eius diffinitione ponitur. N6 au- falfiuE: dicit q> propofitio c b fcilicet minor poteft efle
tem ex hoc, y ponatur m diffinitione alicuius partii dif veri, cum maior Quia enim hzc propofitio,
fit falfa.

Peftt.Analy.DiuiTho. 4 orna* H
 -

*j 9 tos tekioa^v jtX.-* irri c on_rM »40

omne b eft a cuius cdtraria debet concludi, cft imedia- ucat.fit tamen oportet.fi debeat fieri fyHogtftnua in fe-
ta, ncccflc clljfjj b fit in a licut parsio toto.Gcut albedo eunda figura, tj> medium de vno extremorum prxdicc
in colore-Poiell autem accipi aliquid aliud, in quo ctia tur,8tde alio negeturXt ideo fi amb* 1 unt falis torali-
fit b ficut in toto, non tameimediate , & illud fit quali- ter, oportet,^ earum contraria fipt ven, quod eft im-
tas,qu*Iitc.Ncce(Ieeftcrgo,fmprzdicU,Q>horum pofsibilc, vt probatum cfl.NibiUnim prohibet, vtid-
duorum fcilipet a & b alterum lit fub altero.ixolor fub que ^politionem efle fallam particulariter . Puta (i ac-
quilititc.Si ergo aliquis accipiat a in nullo cede vtputa cipiamus quoddam medium, quod particulariter prs-
fidteat, nulla qualitas cft color.falfa erit ptopofitio.Mi- dicetur dea & de b puta tnafculus.quod particulariter
t
nor autem erit vcra.f.omnis albedo cft qualitas. Con- prxdicaturdc animali &
de hominc.Si vero accipiatur
clufio aut erit falfa, & imediate contraria.f.nulla albedo c efiei omni a puta fi accipiamus omne animal elTe ma
ergo manifeftu eft, 9 poteft fieri fyllogif-
cft color. Sic fculum , &
accipiamus c io nullo b cfic,puta fi dicamus,
musignor4tix nrgatiuusin ptiina figura, Scalfera pro- nullus homo etlmafculus , vtraq; propofitio .cft lalla,
pofitionc falfa, Srrtrifq;. Deindecum dicit. non tn totaliter, fed particulariter, ftteandcoi ratio eft,
alar. Sed ia figura media; vt totx quidem propofitiones xrnbx fi econuerfo maior fit neganua, & minor affirmarim.

'tjamcum a cuilibet mcflt nulli tu

fint falfa jieri nequit, Vt fi dicamus, nullum animal eft malculum, omnis bo-
fum medium poteft, quod alteii cuilibet niteri nulli copctel. mo cfttnafculuf. Deindecum dicit.

Oportet Miti jnc piOo fumere propofitiones , vt alteri qui -
dem infit, alteri vero no mfitji bac w figura ratiocinatio fic
ridebeat.S i igitur fu fumantur, fmt falfa conHatfi fumant
tcontra veraa vtrafqjbn. Quod quidem fieri nequit. y,eri
aliqua ex partefolfamejfe viranq; non obfiare quicqna vi-
detur veluti fi medium clam a quam a cuida nifit. T uc.nji
Fieri tamenpot, vt altera falfa, atq; vtrauis propofitio-
A * c T’
num fumatur.Quod enim mefi cuilibet x,id b quoq; cuilibet
incftSifgiiuripfume tale fumptumuulibci quidem n,nuUi
vero t copetere dixeris, a c quidem ait vaa,c » aut falfa.
l{urfusquod nubi u competit,ul nec a cuilibet menul^a fi
cuilibet tpfi cbpetct, &ipfiquoq;u cuilibctpxofcfiocompc-

,
ipfum c cuilibet quide a nulli vero b dicat inejfe, falfa qui. tau. Jit nulli mejfc fuppomiur . Si igaur cudibet quidem
dem erunt anisa propofitiones, at nonfimpbciter.fed aliqua a, nulli vero b competere dixais, ea quidam venam, alte
ex parte, ficuti patet Eadem erunt &fipropofuiaaanncr
. ram verofalfamefficies.
gatiuam verfus extremum maius pofuais. Similiter autem alteram falfam,& quamlibet contingit. AU TU
au TU Sed in media figura vtrafq ; quide propofitiones totas faf Quod enim efitn a omni, et in > eft.Si igitur accipiatur in a
faseffe non contingit .Cum.n.Ain omni t fit,ml>dcrii acci'- totocffct,in b autem toto non ejfe, qua quide c a vertent,
percquodinaltcroquidcmommjnaltaovcronullo.Opor- fed qua c 1 e/i falfa.Iteru quodmn nudo ciljteq; ut a omni 7 a ..

ttt aut fic accipere propofitiones, 6' quid in boc auidlfitjn ait. Si enim in Acii,cirin Bj Sed non erat. Sugitur accipta.
bocautcnonfitji vere ait fyUogifmu.Siigitur fic accipian tur c in loto quidem a tffe, in» amem nullo, b c propofitio,
tur falfa, mamfefiu eft quod contraria ecouerfofe habebit,
Hoc au te impolfibdeeftJn quodam autem vtraq; nihil pro-
vera eii,altera vero falfa.
Offendit quo modo cotingitakeram cOe falfam.E»
_ .1 H i.

hibet falfim c!Jc,vtfi c in a & in n quodamefl.Si nequi- primo in fecundo modo fecunde figurs.Secfidotn pri
dem in omni accipiatur efle a, in t autem mdlo, falfa quide mo,ibi{Sirnilitcr aut fit tranfpofito&c.} Dicit ergo pri
' vtraqtic propofitiones, non tamen totajid mo,q> contingit in hac figura alteram propofitionf ef- -
m quodxm.Econ-
uerfo autem pofito pnuatuio. fe fallam indifferenter, quxCuqifitiHa. Quodpatctex >

Oftendit quomodo fyllogifmus ignoranti* nega, hoc, q> fupponatur aper fe& imediate prxdicari de b,
tiuus fiat in fecunda figura.Et primo, quando vtraq; cft quicquid cft in omni a eft in omni b , ficut omne, quod
falfa. Secundo, quido altera tantum, ibi {Similiter au- vniuerfaliter prsdicaturdeanimali prxdicatur vniucr
&
tem alteram efle fallam . (• Dicit ergo primo, non de homine. Si ergo accipiatur aliquod mediumc
(aiiter
contingit in media figura vtnfq; propofitiones efTc to quod vniucrfaliter prcdicetur dc a,vt G dicamus omne
tas falfas.Et dicit totas illa falfas,quat (unt cotraric pro- animal eft viuum,& vniucrfaliter remoueaturab.fldi-
pofitionibus veris. Et hoc probat.Quia cum debeamus camus , nullus h6 cft viuus, patet q, ac , qux eft maior
negatiuam concludere fallam contrariam affirmatius ^politio erit vera, fed b c qu( cft minor, erit falfa. E« fi.
Imcdiatz.necefleeft.accipcregihzcfitvcra&imcdia militer probat, q> cconucrlo contingit maiorem eflofal . .

ta.omnc b eft a puta omnis albedo cft color. Sic autem fam.NS enim poteft efTc 9 aliquid vniucrlalitcr remo
fe habentibus terminis, non poreft inucniri aliquis me- ucatur a b,& vniuerfaliter prsdicetur dea tetminis fic
dius terminus, qui vniuerfalitcrprsdiccturdcvnoter- fe habftibus. DiSumeffenimcp fi aliquid sftiua vni-
mino,& vniuerfaliter remoueatur ab altero. Dctur.n. ucrfalitcr.fequifrji fit in b. Si ergo aliquid rcmoucator . ,

9 ille terminus e vniuerfaliter remoueatur ab a,& vni-

> ab vniuerfaliter, non poteft efle , vniucrlalitcr przdt
ucrfaliter prsdicetur de b erit ergo lute vcra.Nullum a ectuf dea Sicut,
. vniuctlaltter remoueatur abhoiet
eft c, quare &
conuerfa erit vcra,nullum c eft a, fed om- non pfit vniucrfaliter prsdicari de animali . Si ergo ac-
ne b eft c , ergo nullum b cft a,cuius contrariu fuit fup- cipiatur aliquid, quod vniuerfaliter remoueatur abho-
pbfitum. Similiter etiam oon poteft e(Te, 9» vniucrfaliter mine, puta irrationale.Ji dicatur fk,omne animal tft ir
remoueatur a b & vniuerfaliter prsdicetur dc a, quia fi rationale, nullus homo eft irrationalis , fequit 91 minor
hsc eft vera, omne a eft c,8c connerfa erit vera quoddi propofmo cft vera, & maior falfa. Sed in his terminis,
ceft a.Si autem hfc eft vera, nullum b eft c, coucrla & maior propofitio non eft totaliter falfa.Poteft aute ac-
- erit vera nullum c eft b Sie ergo ex his duabus propofi
. cipi terminus in quo fit totaliter falfa, puta fi accipiamu*
tionibus , quoddi c eft a nullum c eft b , fequitur quod- inanimatum pro medio. Deindc cumdicit.
A>m bnonefta,quscftcontradiiaoriaeius,qusfup- 1 dem vtiqffietji vafus maius extremum,propofitioucm **cr.
ponebatur, omne b cft a,K.elinquitur ergo, 9, impofsibi negatiuam pofueru.Quodjuiulhcompait a ,idetum uul-
leieft inucniri aliquod tqedium ,quod prsdiSo modo licompititnSiigiturcnulliqmdcmACuibbctvaoBcbpe
fe habentibus a &
b dc vno pr;dicetnr,'8( ab alio remo- cac dixerit^, c quide propofitio erit vaauUta* vero falfa.

Kurfut

\
 »4 * LIBER T\I-MVS ~
< 4*
Rurfufudquodb cuilibet iucfl^mlli copetcre dixeris aJoI do concludatur aftirmatiua falfa, qux opponitur nega-
fax» tu efficies propofitiori. Hcceffic
efl enim fi • cmlibct i» tiuxvcrx,ibi-{Si vero Iit alfimatiuus.} Circaprimum

\ .tH,&A euidacopeut. Sugitur huujiemodi fumpiit cimi duo facit Primo ollendit hoc in prima figura Secun-
.
.
'
Ii quidem A^utlwet vero t dicatur copetcre , erit c equi- do in lecunda.ibi -jSed per mediam figuram!} Circa pri
\ dem vera, a c autem falfa. Tatettgitur ex vtrtfquefalfiu, mum tria facit. Primo ollendit, quomodo Iit fyllogif-
' & ex altera tantum^ircapropefinontt mdiuiduxs ratioci- musignorantix in propofilionibus mediatis, per me-
nationem fieri falfampoffe. dium proprium Secundo, quotrodo fit per medium
.

ANTI. Similiter autem fit tranffiofito priuatiuo . Quodenimin quidem non proprium , fedtamen ftmilc habitudinem
nullo efl A,ncq; in b tIIo erit. Sugit accipiat c m toto qui- habens ad terminos, ficut medium proprium, ibi-{Simi
V ii a non cffie,in t autem toto effe, que quidem efl a c.propo liter autem efl & fi eat alia ordinatione.} Tertio, oflen-
,
vera eflatltera autem falfa
Et iterum quod in omni • efian
. dit quomodo Iit prxdi&us fyllogifmus per rnediu ex-
pdlo accipere a non efficfalfum efl. t^cccflc efl.n.fiin omni traneum, >bi-{Si vero non per proprium medium.} Di-
*esL& m quodam a effie,Si igitur accipiatur in omni quidc cit ergo pruno quando fyllogilious concludens fal-
. 9
» effit Q,in a autem nullo, qua quidem efl b c vera erit dq au lum , fit in propofilionibus qux non funt indiuithix.i.
,
»em efl c AfalfaManifcflum igitur eft quod vtnfq;faifis,et imcdiatx,li accipiatur proprium medium, vrrde fit fyl-
altaa tantum, eritfylfogifmut decepimus in indiuidun. logifmus,n6 poteft efle vtrafq; propolitiones effe fal-
. Ollendit idem in primo molccudx figurx ,in quo fas.fedfolum maiorem. ElCvpcnir, quid nominet pro-
maior eft negat iua. Manifcftu eft enim ptsdidlis ter- 9 prium medium . Ex quo enim propofitio, cuius c6rra-
minis, f.a & b Ce fe habentibus , vt di&um eft ,q J vni- rialyllogizatur ell mediata.oportct
uerfalitcr remoueturab a non poterit cfTc in nullo b.Si
9 prxdicatumlVl-
logtzetur de lubiedo per aliquod medium.Potcft ergo
ergo accipiatur c medium, quod vniucrfaliter rcmoue illud idem medium accipi ad concludendu oppofitti,
tur ab a & vniucrfaliter prxdicet de b , erit maior vera puca,hxceft propofitio mediata, omnis triangulus ha-
& minor falfa.Puta fi fint ifhtcrm:ni,inaiiiniatum,ani bet tres angulos xquales duobus redis. Medium aut
mal,homo.Et fimiliter oftcndit,q> poteft cilc minor ve per quod fyllogizatur prxdicatum de fubiedo eft figu
ra Si maior falfa. Manifcftum eft enim Jccundu prxdi- ra babens triangulum extrinfecum , xqualem duobus
Sa,q> id, quod vniucrfaliter prxdicatur debnon remo in trinfecis libi oppofitis .Si ergo volumus probare ,
uetur vMerab oi a , quia quod v liter prxdkaf de b ad
9
nullus triangulus habet tres angulos xquales duobus
minusoportetinquqdamacire.Sicrgoeecipiafcmc- redis , per idemmedium , erit fyllogifmus falfitatis per
diu,quod vniucrlaliterprxdiceturdcb,putt rationale proprium medium.Etidco dicit, medium proprium
vel viuum,& vniucrfaliter negetur dea, minor propoli
9
elliperquodfitfyllogilmuscontradidionis.ud oppo-
tio erit vera Icilicct omnis homo efl ratiopalc vel viufi. fitum.puta in prxdidocxemplo.Sit a triangulus habe
Maior autem, nullum animal eft rationale, eft falfa in retres b, medium c,fit figura talis. In prima autemfigu
partc.Nullum animal eft viuum.eft falfa in toto. Dein- ra,ncccOe ell minorem efle a ffimatiuam Se ideo opor-
de epilogando concludit, 9 fyllogilmus deceptiuus po
9 illa , qux erat minor in lyUugifmt^ero, maneat
tet ,
teft fieri in immediatis, vtriiquc propofilionibus exi- non conuerfa nec tranfmutata in fuam oppofita, in fyl
ftentibus lallis, vel altera tantum. logilmo fallitatis. Vnde oportet,
-

^
9 femperfit vera. Sed
maior propofitio veri lyllogifmi conutrritur in negati-
Lectio Xxix. uam contrariam, 5: ideo oportet, 9 maior fit falfa Pu-
m
.

Quymodoin fyllogiGno ignoranti* fyl|oi>ii«ur negati- ta fi dicamus.nulla figura habfs Stc.habet tres S:c.om-
ua falia mediata , q affirmantia, tsni per medium ptopnum nis triangulus eft figura &c. Deinde cum dicir.
4 non proprium & extraneum docet. Idem efficietur, & medium alia exferte fuerit fumptu , a A c r.
fi
aiGT. Srd cupropofitioncs affiimatiut vel negati ua medio no
vacantes falfo per medium proprium concluduntur, fini no
ceu o fi m toto fit A & de omni t prxdicet. Eienimn no-
de i taSa maneat propofitio,altera vero vertatur neceffie efl.
potest, vtpropofutonts ambo falfa fumanturJed ea tantum Ojubus efficitur, vt illa quidem perpetuo vera , hac autem
fmmtUT falfa, qua esi verfui ex Srcmii maius Mq\ proprii . femper falfa fumatur. .A tq; tahs error concurrit eum eo, qui
id medium dico , pa quodfit ea ratiocinatio, qua opponitur per medium efficitur proprium, ac fert idem efl.
falfa. a nanque per c medium copetat ipfi b. Cum igitur C B Similiter autem ell , &
fi tx aha ordinatione accipiatur
ANTI.
propofnionemaffirmatiua oporteat funu, fi primamfigura medii , vt d quamuit in roto a fit, de n eradicetur 0 m- &
ratiocinatio fieri debeat fatet hanc quidem perpetuo veram ni-UcctiJe enim efl que quidem t d propofitionem manere,
effitaion enim ipfam vertere licet, a c autem effiefalfam. alteram autem conueru.Quarehae quidem femper vera, Il-
ANTI, -w- Hjbts autem , qua non induudua funt cum quidem per
, la vero femper falfa. Etftrtbuiufmodi deceptio eadem efl
I proprium mcdiumfiat falfitatis fyllogifmui , nonpofti - et qua fle per proprium medium.
bile efl vtrafquefalfas effit propojitiones,fcdfolumqua Ollendit qub modo fit prxdidus fytlogifmut per
(fi vlnmum. Dicoaulem proprium medium, per
ante maius medium extraneum & non proprium , fed fimile pro-
quod fit contradi3unUfyllogifnmt. Sit enim a in» per me- prio. Et dicir, 9 fimikrer lyllogizabitur.fi medium acci
dium c. Quoniam igitur neceffie efl qua efl c b affirmatum piatur ex alia ordinatione. Puta fi a demonftrerur de b

accipi fyllogifmo fallo, mamfesium efl quod femptr hac efl per e, Se accipiamus in lyilogifmo falfitatis medium n6
vera,non enim conucrtiturjtdqua efl a c falfa. Hac enim tamen d etiam continea? fub a vniucrfali-
c led d,ira 9
conuerfa ecmirartoflet fyllogifmui. prxdicetur vniucrfaliter deb, pura fi accipiamus
ter, dc
Poftquam Pbilolophus ollendit, quo fyllogifmus pramcdiofiguramcontentamtribuslineisredis,quta 1

ignorantix fit in propolitionibusimmediatis,hic oftf- hic etiam ncccfTceft minorem propofitionem Icihcetd
<Et,quomodo Iit io propofilionibus mediatis. Et pri- b manere, ficut erat in fyllogilfno concludente verum, -1

mo, quo modo concludatur propofitio negati ua fal- quauii per proprium medium. Maiorem autem propo
fibqnx opponitur affirma tiux vcrx.Secundo.quo mo- liuoncm neccffc cfttranfmutari m contrariam, ideo &
femper
 . , , ,

»43 T 0 ST EKilOHKM ; «44

femper minor erit vera a & maior femper erit falla Et . teruuilibctnlten nulli competat,ficut & antea diximtu.M
quantum admodum arguendi, iftadeceptio dl limilis tera tamenpropofitio falfa, & vtrauis etiam, fumi poteH.
ei, quz fit per propriom medium. Deinde cum dicit. Uam ficti a quam s cuilibet tneflfi idipfum cuilibet qui-
aa« T. Si >r >o no per medium proprium extruitur ratiocinatio dem A.nutli vero n competere dixeris, c quidem erit ve- -,

cumboc tale eSl , vt ipfi quidem fubuaatur a de nullo vero ra. altera vero.falfa.fiurfiui fi tpfum c nulli quidem a,cui-
dicatur a tum ambas propofitio,its folfis ejje necejfc cfl.
, libet vero o competere dixeris c s quidem erit vera A C
Etenim modo contrario funt fume uda, fi ratiocinatio fieri autem falfa . Sitgttur deceptionis rattoctuatio fit negatiua,
debeat. .At [i hoc modo fumantur ,amba fane vertentur in diSum eft quando,<£r ex quibus ipfa deceptio erit.
falfas , veluti fi a quidem cudtbet mfitDipfum automdli Sed per mediam figuram facla deceptione,verafq ; quidi ANTI.
copetat n. His enim vetjis ratiocinatio fiet, & ambi propo- non contingit falfit ej]'e propofittonei totas Cum enim fit * .

fitiones erunt, vt diximus, falfa. Cum vero medium ,ccud, quidem fub a nihil contingit in hoc omni quidem, in dio avfi
mmfubiicitur ipfi a , tum a d quidem propofitio erit vera , nullo effe,ficut diSum eft prius ^4 Itera vero falfa potefl ejfe,
quia d non erat in a , d a vero falfa quoniam fi ejjet vera,
, & quaettq; ebtinp.it. Si cmmcdr in a & inis eft fi accipia-
tonclufio etiam ejjet verabit erat fal/a tur c in a quidi tjfe, in b vero non ejfe.qtu quidc eft ac ve-
A X T I. medium fiat jyllogifmus cum
Si vero non per proprium , ra erilusltera, autem falfa. Iterum alit fi in t quidc accipia-
quidefiub a fit medium, in b aut nullo e?J, necejfe cfl vtraf- tur c ejfefin aautem nuUoajux quidem ejice vera entuilet
que falfas eJJc.Rjapicdi.n.vitq; ccotrariofiunt, qudmfeha ra autem falfa Si quidem igitur fit priuatiuus deceptionis
.

bent,propofitiones, fi debet Jyllogifmus fierLSic enim acce- fyllogifimus, dilium eil quando,dr per qna erit deceptio.
ptis,vtraq ; fiuntfalfa, vtfi a quidem in toto ajs aut in nui Oftendit quo modo fit fyllogifmus ignorantif nega
Io txonuerfisemmhis quidem erit, eirvtraq;
, fyllogifinui tinus io fecunda figura. Etdicit, q> non poteft continge'
propofitiontsfalfi.Cu vero non fit fub a mcduan.vt d ,qu( re in fecunda figura, q> vtraqi propofitio fit falfa totaH-
quidem cfl a d vera erit, qua vero esi D n,falfa,qutafi,effel ter.Si enim debeat concludi hzc falla b eft a, con-
saulfu
vera &
conclufio ejfel vera.Sed erat falfa. traria verz, oportet qi a vniuerfaliter przdicetur de b.
Oftedit quomodo fitlyllogifmus me-
fellitatis per Vndenon poterit aliquid inueniri ,
quod vniuerfaliter
dium extraneum , & difsimile proprio Poteft aut hoc
. przdicef de vno. St vniuerfaliter negetur de altem, fr-
modo medium accipi, vt contineatur vniuerfaliter fub cutfupra difium eft, cum agebatur dc fyllogifroo igoo-
a , & de nullo b przdicetur . Et in hoc cafu oportebit rantiz nimediatis. Poteft tamen altera tantum efleto
i

vtrafqj propolitiones efle fallas quia oportebit ad hoc fit iUa.Etmanifcftat primo, infc-
taliter falla, qufcunq; Left-pccA
,
tp fiat fyllogifmus in prima figura, accipere ^politio- eundo modo fecundifigurp, in quo maior eft affirma-
nes con trano , vt fcilicet accipiamus maiorem negati- tiua,8c minor negatiua.Sitergo medium fiefe habcr.s
uam,& dicamus, nullum d eft a, Se minorem affirmati- ad extrema, vt vniucrlaliter przdicetur dc vtroq;,(5 cut
uam, & dicamus, omne b eft d , & lic patet vtrafq; ede vniuerfaliter viuum de animali przdicatur, & dc homi-
falfas. Et hzc quidem habitudo terminorum nueniri i ne. Siergoaccipiaturmaior affirmatiua , vt dicamus,
n 6 poteft in <&uertibilibus,ficut in fubieflo, & pafsio- omne animal eft viuum, Se accipiatur minor nrgitiur,
ne, quz per anquod medium de fubieSo concluditur. vt dicatur, nullus homo cfl viuus, maior erit v era,&' rtii-
Manifeftum eft enim q> non pot accipi aliquid , de quo norfalla,8: conclufio falfa. SimiliterctialiaccipiamuV ,
pafsio vniuerfaliter przdicef quod a fubie&o vniuer- *
, in primo modo fecundz figurz maiorem negatiuam,
faliter remoueatur. Scdhzc habitudo potcll inucniri, vt fi dicamus, nullum animal eft vinum, St minorem a!«
quando propofitio eft mediata ex hoc luperius ge- ,
firmatiuam,vt dicamus, omnis hoell viuus.erit mzibr
nus ,
vel palsio luperioris generis przdicatur de vlcima falfa, & minor vera,& conclufio falla. Et hisdifiis,cpi-
’ fpecie,Puta fi dicamus, omnis homo eft vinus, Viuum logando concludit diftumcITe, quando, St perquxpof
enim potcll concludi de homine per mediu, quod eft fit fieri deceptio , fi fyllogifmus deceptiuus fit priuati- "c x v
animal Si ergo accipiamus aliquid de quo viuum vni«
. uus. Deinde cum dicit.
ucrfaliter przdicetur , ficut eft ol.ua, quz verp remoue- Sed fi affirmatiua fit, eum per medium quidem extruitur aa et.
tur ab homine vniuerfaliter , erit habitudo terminoru, propriumjieri non potefl, vt amba propofitiones fint falfa.
quam quxrimus.Hzc enim erit falfa, nulla oliua.eft vi- 'Necejfe esi enim intada maneat ipjactfi ratiocinatio fieri
, j
ua,& minor erit limiliter fall a, omnis homo eft oliua,& debeat, quemadmodu & antea diximut. Quare femper erit
fimiliter conclufio erit falla, nullus homo eft viuus.qd a c propofitiofalfa Mac esi enim ea, qua vertitur.
eft contrarium propoGtioni verz mediatz . Contingit Si vero fit affirmattuus , tunc quidemperprqpnu mediu an t i.
etiam maiorem elfir veram,* minorem cfielalfam. Pu mpojjibile vtrafque effefalfat.N ecejfe enim eji.qup efttC
tali acccipiamus per medio aliquid qcf non continea- manere ,fiquidemerit fyilogpfmns , ficut diCfumcfl
1 " A
prius.
turlubaputa lapidem. Tunc enim maior, quz eft ab Quare a c femper erit falfa. Hac enim eft conuerfa.
eritvera fcilicet nullus lapis eft viuens,quia lapis nficd Ollfdit, quo modo fiat alfirmatiuus lyliogilmus de-
tineturfubviuo.fed minor erit falfa fcilicet omnis h 6 ceptionis in propolhionibus mediatis . Et primo quan-'
eftlapis.Si enim cflct hzc vera prima exifteme falla, Ic- do fit per proprium medium . Secundo, quando htpei 1

queretur,q> conclufio edet vera cum tamen diiftum fit medium firniU proprio, ibi { Similiter autem Bc fi ci
^ fit falfa . Non autem potcll cflceconucrfu', 9 minor alio 4ec.}- Tertio , quando fitper medium extraneum,
fit vera fi fit medium extraneum, quia medium extra- ibi { Cum vero fit per non proprium
} Dicit ergo pri- .

Minor i pri
ncum non poterit vniuerfaliter przdicari de b . Opor- rao,q>fi fiatlyllogifmus deceptionis alfirmatiuus in p-
mafiguta. tet autem femper minorem affirmaciuam acccipereia pofitionibus mediatis fi accipiatur proprium medium
,

prima figura. Deinde cum dicit. vt fupra expolitum eft, impoisibileefl,

9 vtraq; fit fal-
A&cr. C um autem per mediam figuram fit error , tum fien ne- la. Quia cum talis fyllogifmus non pofsit fieri nili in prt
quit vtambapmpofittones tota falfa fumatur. Uam cum
, ma figura, v traq; exiftete affirmatiua, neceflc eft,q> mi
tfubucitur ipfi * fieri nonpotefl , vtqukquam vnquamal. nor 4>poficio maneat hoc modo/icut erat in verolyl-
logifmo.
 14 )
logilmo.Vnde oportebit maiorem propofition em efle
mutatam, f.dcncgadua malfimatiuam, & oportebit ®
fit falfa.Puta fi velimus concludere,^ omnis humo fit
quantitas, quod cft comratium huic, nullus homo cft
LIBERI * */ MfJ l » 4 (f
ambz erunt fahx,puta fi dica mus, omnis albedo eft vir
tus.omnis grammatica cft albedo, ergo &c. Quandoq;
autem poteft efle vera, Nihil enim prohibet fiefe habf-
tibustcrminis.tpartmoueafabomnid.&dfitinom- ' 1

proprium medium cft lubtlar.iia, acci-

quantitas, cuius mb. Sicut efttn terminis Ius, animal, fcientia, mufica. - ‘

piemus illam lalfam, omnis Cubitanda tft quantitas , & Animal enim quod eft maior extremitas rcmouetur
tunc veram, oishoeft lubftanda. Deinde cum dicit. vmuerfaliter ab omni (cientia , vnde hxc, quz fumif vt
A nor. /dem effiaetur,et fi ex alia ferit medium tpfum fumatur, maior in lyllogifino ignorantia.', omnis fcientia eft ani-
ficut &
in errore dit imus negatiuo. Uterum u a propo ma- mal, cft falfa.Mtnor vero.fcilicet omnis mufica eft fcif-
neri a ia vertat neceffe tfl.jitq;bic error couemt cit priore. tia,t ft vera , fcd concludo fiat contraria nrgatiux verz
Att TI. Similiter autem&fi ex aha ordinatione accipiatur me mediata-. Contingit etiam tp a fit in nullo d, St d in nui
dium, jient didam ejl &
ui pnuatiua deceptione 'Hecejjc
.
iobvt diftum cit .Sic igitur patet tj> quando medium
esi emm qua quidem e fi D b manere, qua vero cSl a d con- qon contincf lub maiori extremitate poliunt efle vtrf-
iam. Et hac deceptio eft eadem priori. quefallz, St altera caru quacuq; contingit, quia maior

nJ a Oftendiqquo modofit fyllogiimus ignorati*, quS- St minor poteft efle falla , maior aut non poteft efle ve-
do accipitur medium non proprium, quod no fit ciuf- ra/icfc habentibus terminis, vt Cupra dnSum eft. Vlti-
dem ordiniSjCedcxaliacoordtnationc.Puta fi dicerem. mo autem epilogando com ludit manifeftfleflc ex pro-
Omne agens eft quantitas omnis homo eft ages,ergo
,
dictis quot modis, St per quas propofitiones veras vel ij n-.l
omnis homo cft quantitas. Oportet enim minore ma • fallas poliunt fieri deceptiones per fyllc gifmum.tam in
. - M ,
nere maiorf autem mutari dcncgatiuain afiirmadui. propofitionibus immediatis, qin propofidonibus me-
, , ;5 :t Vnde St hfc deceptio fimilis eft priori deceptioni, ficut diatis, quz demonftrationcprobantur.
dicebaturin Cyllogifmo priuatiuo. Deinde cu dicit.
«KST. Sed cu non per proprium ratiocinatio cofialur medium, Lectio Xxx.
d tjitidem collocatur fub n.propojitto quidi ad erit vera,
fi
Natura ignoranti* timpUcis negationis exponitur.

D s ante falfa. Feri uanq; potefl, vt a cuidam iufit, cudi no 'nlanifeflum eil etiam fi fenfiu quifriam de fuerit , ne-' ar c r.
inftt ,
tfnorum neutrum fub attero collocatur. S in vero » non ceflano & fi ientiam aliquam deefle , quam quidem conft-
fubiicitur ipfi a , ratm a d quidi fempereH falfa, quippe ci qui nonpoflumus.
affirmatius ea ejfe oporteat, n b vero fieri potefl vt nue ve-
ra, nunc falfa fumatur. Fjjhil enim vetat, vt
competat, n vero

bet quicqua, vt neq;

cuilibet mfit b. Animal

topetit^Atfcictia muficp cuilibet meR. Heq; rurpu prohi-

A cuictua D, neq;
A quidi nulli D
emm nulli fcittip

D cuqua infit B .Pa-

M Anifcflum autem cfl,cT fi aliquisfenfus defecerit^
neceffe e Cr fcientia aliquam dejicere quam tm -
fl

pojfibtle ejl accipere.

Pollquam Philolophus determinauit de ignorantia
difpofiiionis quz fit per (yllogifmum, hic determinat
,
r»Tt.
T J /

tet igitur fieri poffe, vt amba atq ; altera fit falfa , cu medii de ignorantia fimplicis negationis quz fitabfque lyl-
,

non collocatur fub a. Ter fricui igitur efl,quot modu per ra logifmo. Et primo oftenditin quibus habeatur talrr
ttocinationem error, tjp per quf fieri potefl circa propofitio- ignorantia ex necefsitate. Secundo probatpropofitum
'
nes vacantes medio , t£r item eat , qua demonflran pojfunt. ibi { Siquidem addilcimus Scc. } Dicit ergo primo ij> (i

A(J T I#
Cum vero fit non per proprium, fiquutcm fit d fub a hec alicui deficiar aliquis lenfut.' puta viliis, aut auditus, ne-

nde i anoc. quidem erit vera, alter a aut falfa. Votefl enim a in pluribus eeffeefttpdeficiatei fcientia propriorum fenfibiliumil
efle, que no funt fubinuicc. Si vero no fit D fub A, hec quidi bus fenfus. Puta G cui deficit fenfus vifus, neceffe elt q>

femper mamfellum cll quoniam erit falfa, affirmauua enim deficiat ci fcientia decoloribui.Etfic habebit ignoran-
accipitur.Que vero eft d b cottngit vera falfam . Tfljhil & tiam negationis de coloribus , omnino ignorans colo- *

• enim prohibet a quidi in D nullo ejjc, d aut in omm b ,vtam rem Scdhocintclligendcm eliquando nunquam ha-
.

mal, fetitia, mufica. Tff b aut iterum neq; a in nullo D, ne- buit fenfum vifus, ficut patet in caco nato.Siquis emm
que d in nullo b. Mamfeflu igitur etl, quoniam cum no fit me amittat vifum prius habitum, non oportet propter hoc
diumfub a, & vtrcq;poj]unt falfa efle, & quacuq; contin- <p careat fcientia colorum, quia ex his, quz prius fcn-
git. Quot quidem igitur modis, cr per qua pofjunt fieri per litremanet in eo colorum memoria Contingit au- .

fyllogifmum deceptiones ,&mbis, qua funt fine medio , tir
in his, qua funt per demonflrationem, manifeflum e/i.
, Oftedit quomodo fiat CyllogiCmus deceptionis affir
matiuus per medium extraneum , te dicit <j> fi accipiai
. . talcmcdium extraneum, quod contineatur lub maiori
cxtremitate.tunc maior erit vera , St minor
enim aq eft maior extremitas, depluribus vniuetCali*
tem de aliquibus rebus haberi ignorandam negario-
nis,quxtamcncognofci poffuut per fenfum, quem ha-
bemus , ficut fi aliquis habens vifum (emper fuiffet in
tenebris, careret quidem fcientia coloru.lednon ex ne-
cefsitate, quia poffetaccipere fentiendo colore», quod
Calla. Poteft non contingit in eo, qui caret fcnfu vifus. Et ideo ad- Cardiali-
dit cp impoisibile cft accipere, quia videlieet ille, qui ca pofsibile eft

retpotentiaviliua,nonpotcft etiam percipere co^ni- accipere,

ter przdicari,qux non Cunt Cubinuiccm, puta habitus
. .
dcgrammabca&virtute, Hrcenimellmcdiata.nulla donem colorum. Deinde cum dicir.
grammatica eft virtus. Pc (Turnus ergo concludere con Siquide difcimus, vel induBione, vel demoflratione. EU A R c T.
trarium huius. C.omnis grimatica eft virtus , p aliquod autem demonflratio quidem ex miuerfahbus, induBio vero
medium , quod contineatur, fub virtute, tunc maior & ex particularibus. Fieri vero non poteli vt vniuerfalia perci
erit vcra,8t minor falfa.Puta fi dicamus.omnis tempe- piantur, nifi per tnduBionem,quonia cr ea, qua abltraBa di
rantia eft virtus, omnis grammatica eft temperantia, er- euutur, erunt per induBionem nota.fiquis nota voluerit face
go omnisgrammatica cft virtus.St vero accipiatur ab. re,incflc inquam normulli generi cuique, cr fi no feparabdia . ,y
quod mediu, quod oon fit fub maiori extremo, maior funt& vnumquodque ell tale. InduBionem autem eum,
femper erit falla, quia accipitur aCfirmatiua.Sed minord qui fcnfu caret, conficere, vmtm eorum efle eonslat ,qua
contingit efle cum hac quandoq; quidem falfam, St tuc nullo paBo fieri pojfunt. Ip forum rnnquc fmguhrium eft ip-
ft
 ,
»47 t o st E\ion,yin
fe fenfus.iqpn enim fieri potefl,vlipforum accipiaturfcicrt.
tia.iqcquc enim ex •pniutrfahbui abfque indudionc , neque
perinduflionemfincvifcnticndi.
ant 1. SiquidcmaddifcimuytutpcrindHtlioncm.autperdemo
Vide i inoc. flrationun.Esl autem demo flralio quidem ex 'vniuerfalibus
induGio autem ex bis.qucfuntjecundu partem.Impoffibile,
efl autem vniuerfalia fpecuLri.iufipcr indutitonem ,quon:a
& qusexabilralhonedicmtur^fl per induBiones nota fa-
cere, quia infum in r noquaq-.gcnere quedam.&fi nonfepa
rabiha fmt fecundum quod huiufmodi vnumquodq; esi.In-
ducere autem nonbabenteifenfumimpoffibde esi . Singula-
riumfenfus ejl enim. lqon,n.cotingit accipere ipforumfcicn
tiam. "H eque enim ex vniuerfalibus efl flne induSione, neq;
7 quam affimutiuu procefliim in infinitum fit, inquim.
per induBionemfinefenfu.
Probat propofitum per hoc q> duplex
c(l modus ac-
quirendt fcientiam.Vnut quidem per demonftraiionf,
aliusautemper inductionem, quod etiam in principio
huius libri pofitum eft. Differunt autem hiduomodi,
Le&pri.
quia dcmonftratio procedit cx vniuerfalibus . Induflio
autem procedit ex particularibus.Sicrgo vniuerfalia ex
quibus procedit dcmonftratio, cognoicipoflentablq;
induSione, fcquetetur 91 ho pollet accipere Icientiam
eorum quorum non habet fcnlum. Sedimpofsibileeft
vniuerfalia fpeculari ablq; induSione. Ethocquidein
rebus fcnfibilibus eft magis manileftum, quia in eis per
experictiam quam habemus circa lingularia lenfibilia,.
accipimus notitiam vrem,licutmanifcftaturin.i.Mcta.
Lea. 1. tex. Sed maxime videtur hoc dubium in his , quz dicuntur
cxpo 4 . fecundum abffraSionem licut in mathematicis. Cum
enim experientia a fenlu ortum habeat, vt dicitur in. E.
Circa prin- Meta.videturtphoclocumn6habeatinbis,quzfunt
cipuim. abftraSa \ materia fenlibili. Et ideo ad hoc excludendi!
etiam ca.qurdicuntur fecundum abffraSionf,
dicit 9,
contingit nota facere per induSionf, quia invnoquo-
que genere abffradorum funtquzda particularia quz
non iuntieparabilia i materia fcniibili.fecundtiqjvnu
quodq;eorumcffhoc.Quamuisenimlineafecundum
abffraSionem dicatur linea communi, tamen hxcli-
neaqup eft in materia lcnlibili,inquantu eft indiuidua-
ta.abffrahi non poteff.quia indiuiduatio eius eft exhac
matcria.Non autem manifeffaatur nobis principia ab-
ftradoru , ex quibus demonftrationcs in eis procedli t,
nili ex particularibus aliquibus, quz fenfu percipimus,
Puta ex hocqd' videmus aliquod totu lingulare fenfi-
bile, induamur ad cognolcendum quid cft totu & pars,
Sc cognofcimus 9, omne totum eft maius fua parte c6
(iderando hoc in pluribus.Sicigitur vniuerfalia cft qui-
bus demonftratio proccdir.no lunt nobis nota, nili per
induSionem. Homines autem carentes fenlu aliquo no
poliunt induiSioncm facere dc lingularibus pertineri-
bus ad fenfum illum .quia lingularium ex quibus pro-
cedit induflio, eft folum cognitio fenfus . Vndeopor-
tet q, omnino lint huiufmodi lingularia ignota, quia n6
conti ngit.q, aliquis carens fenfu accipiat talium lingula
rium fcictiam.quia neq; ex vniuerfalibus poteft demo-
lirare line indufiione, per quam vniucrlalia cognolcu-
tur, vtdiSum cft, neq; per induSionem poteft aliquid
cognofci fine fenlu, qui
Gngularium,cx quibus pro-
cft
ceditinduSio.Eftautem conliderandum q> per verba
Philofophi, quz hicinducuntur , excluditur duplex po«
htio. Prima quidem ell politio Platonis, qui ponebat
OpiuPUaL
tp nos h abebamus fcicntiam de rebus per Ipecies parti-
cipatas ab ideis. Quod fi edet verum vniuerfalia fieric
nobis nota abfqj iodu&ione , & ita poffemus acquirere
'V
^tijltticowm *4«'
fcicntiam eorum, quorum fenfum non habemus Vn- .
dc &hocargumentovtitur Arift.contra Plato.infine.i. Lefl.rl«
Meta. Secunda cft pofitio dicentium
y polfumusin com 49.
hac vita cognolcere lubfhntias reparatas , intelhgfdo Op.alui
quiddirates carum, qux tamen per fcnGbilia que cogno
fcimus,qurabcisoimodetranlcendunturcogiiofcin6
poliunt. Vndcfi ipfecognofccrcnturpm fuas eflenrias,
fequeretur tj, aliqua cognolctreni abfq; induftioneSc *'
fenfu, quod Philofophus hic negat, etiam de abftraSis.
Lectio Xiii.
Extermini», qui affiumimur in demonflratione. maiori rideli-
cewninon extremitatibus & medi», tam in non negaturi»,
Omrni autem ratiocinatio tnbm ex terminis cbftat.altq; A acri
alia esi affirmatiua^fiue quidem oflcnderepotefl a competa
re ipft c ex eo, quia a competit tpft b c>« competit tpft c,
aliaefl negatiua.qus quidemaltcram propofitioncmhabct
affimatiuamailteramnegatiuam.
T-t St autem omnis /ytiogifmus per terminos. Et boc qui- a n r I.
demdemonjlrarepojflbdeeSf, quoutiefl ninepro- Tex.cojt
'*~ y pter id quod esi in 11 6' boc in c.Sed pnuatiiiui al
efl
teram quidem propofttionem habens quomam efl aliud m - k
elio^dteram autem quoniam non efl.
Pollquam Philofophus dctcrminauitdefyllogifmo
demonliratiuo , offendens ex quibus Sc qualibus pro-
cedat, & in qua figura demonllrationcs fieri poliunt,
hicinquirir, vtrum demonftrationcs pofsint in infinita
procedere. Et primo mouer quzffionem. Secundo dc-
terminat eam, ibi {Quod quidem igitur non contingit Le&.(eqol!
mcdiaStc.} Circa primum duofacit. Primo prrmittit
quzdam antccedcntia.quxfunt neccffaria ad intellefiti
quzffionis.Sccundomouct quzffionem, ibi{Sicigituc
c huifumodi &c.}Circa primum duo facit.Primo prx-
mittit dc forma lyllogiffica, qua oportet in dembltra-
tionibusoblcruare. Secundo refumit qualis debeat effe .
demonftrationis materia.ibi {Manifcftum igitur eft
y • ,
principia} Circa primum tria tangit. Quorum primum ^t
eft commune omnifyUogifmolcilicct qiois Ivllogif.
mus ell per tres terminos, vt manifeiiu ell in libro Prio
rum. Secundum autem pertinet ad (yllogilmum aftir-
matiuum, cuius forma talis eft,q> codudit a effe in c
pp Lib. 1 cip .
pter id quod a cft in b,Si b eft in c,q> hzc eft forma lyl* Secundum.
logillica in prima figura, in qua fola poteft concludi af-
firmatiua vniuerfalis.quz maximequzritur in demon
ftrationibus.Tcrtium cft, quod pertinet ad fyllogifmu
negatiuum.qui de necclsitate vnam propolitioncm ha
bet afiirmariuam, aliam autem negatiuam , differenter
tamen in prima figura, & in fecuda,vt patet per ea,qu{
p^mo Prie
in libro Priorum (untoffcnfa. Deinde cum dicit. runvcij.
Tatet igitur hac efle principia, &ea,qua fuppofitioner a k c r.
dicuntur. Ilis enim fumptu ncccfle e{l demonflrare aper
medium, ipfi competere c Et rurfut a per medium aliud,
.
ipft inefle a. Et item t per aliud qmppiam,ipfi competere c.
7damfcflum igitur efl quod principia ,&diffx fuppoft- a N t t.
tioncsha fuit, ^iccipicntcs cnimhoc ,ftc necejfe efl demon-
Slrart, v; quia a fit meper n. Iterum autem quia a fit in n
per aliud medium^r quod nfttinc f militer.
Refumitquzfit materia dcmonftraiionum.Lt circa
hoc tria facit.Primo enim proponit materiam . Sccun-
do oftfdit differentiam huius materiz ad materiam fyl
logifmi dialeSici.ibi} Secundum quidem igitur opina-
tionem.} 'iertio differentiam politam manifeftar, ibi
{Habet autem fic ie t } Dicit ergo primo y cum fyllo-
g iimus 4
 -, m

149 LIBER :» H, 1 Trl r J 150

gifinus habeat tres termino», ex quibus formantur dux fiefe habe t,vt dicetur .Inuenitur enim aliquid.quod de
ropofitiones cocludentes tertum mani feli u m cft q> ,
alioprrdicatur, non fecundum accidens, & exponit p
Cxpropofitiones.exquibus proceditur in (yllogilmo affirmatiuam, dicens, quid prxdiceturfecundum acci-
demonllritiuo fecundum forma prxdi3am .luntprin dens. Dupliciter enim aliquid prxdicaturlecundtiacci
dpia & fuppofitiones, de qnibus in procedentibus di- dcns.Vno modo quando lubicSum prxdicatur deae- Jjdumacd-
flum efl.Qui enim accipit huiufmodi principii, lic de- cidente, putacum dicimus album eft homo . Aliomo- dou.
,a.f.
monftrit per ea.Gcut expolitum elt in forma lyllogifti- do difiim ilitcr quando accidens prxdicaf de fubicifto,
ca, vt fcilicet quia a fit in c probatur per b, & fi propoft ficutcum dicitur homo eft albus.Et differt hiemodus a
tioab fititerum mediata q> a fit inb demonltraf per rimo quoniam hic, quando accid&pry dicatur de fu-
,

aliquod medium, & (imile cft fi propofitio minor Icili ieSo, dicitur homo eft albus, n6 quia aliquid alterum
cet bc fit mediata. Deinde eunt dicit. fitalbum, (ed quia ipfc homo eft albus, & tamen < ft fi-
* • c r. j, ,g llur probabiliter, felumq-, differendi
modo ratiocma politio peoaccidens , quia album non conuenit homini
ri volumus ad tm.vt potet, confidcrandiim efi fi
ratioeina fecundum propriam rationem. Neq;enimponiturin
confla - diffinitione eius, neq; econucrfo.Std quando dicitur
tio.ex quam maxime probabilibus , verifimitibuiq-,
tur. Atque fi per ab prapnfiuoncm.qut
qwdcmxxmetfi ve album eft homo , non dicitur quia effe hominem iniit ,

albo, fed quia effehominf ineft fubie&o albi cui.f.acci

r* non vacat medio,vtdetur tamen eodem vacare ratiocma
dit cflcalbu.Vndc hic modus cft magis remotus a pry-
tionem quipiamfecerit, is rf 1, vt ad differentem pertinet, ra
veruatemra- dicationcperfe, quam primus. Sunt autem quxdara
tiocinatus. Sinveronon dio paCIo , fidad
tncmatitmes extruere libet tum , id confsderandimefl,vt
ex qux neutro iftorum modorum per accidens prardicJ-

qua competunt , ratiocinatio femper conficiatur . Kjs tur.SC illa dicuntur per fc.Et talia funt ex quibus demd
hsfce,
• ftrator procedit . Sed hoc dialcfticus non requirit , Sc
autem ita/e habet.
ANTI. Secundum quidem igitur opinionem fyUogeganubut ideo quxftio,qux ita proponitur de huiufmodi qux
rfohmsdialeuica , manifefhm eff quod hic folum mten
- per fc prxdicantur, non habet locum in fyllogilmi»
<3
dialecticis , fed folum in fyOogifmo dcmonftratiuo.
dendum fit, ex quibus contingit ptrifmulis fiat fytlogtfmns,
a» me- Dcindccum dicit.
quare & fi
efi aliquod in veritate eorum quqfunt
Sit itaq; c tale, vt ipfum quide nulli copctat rei, e autem «UT.
dium, videtur autem non per hoc fyllogrganijyllogrgaius
rsl dialcflica . M
veritatem autem ex bis, qua funt buic competat primo, vt non fit inter ipfa medium vllum,
&
rurfus d ip/i a E ipfi o, & &
r identidem ipfi competat
oportet ostendere. ,

Oftrndit quantum ad prxdiSa ditferentii inter lyl- s . Quasendum eft igitur fi neceffe efi hoc Hare , m fieri po-

logitmum demonftritiuum & fyllogifinum dialecti

- teil.vt m infinitum psroficifcaiuri
AfIT
c huiufmodi quod ipfum quidem no fit m alio,
*•
cum ,quia enim fyllogifmus dialefticus adboctendir, Sit igitur

intftionc diale in hoc autem t fit primo.&non esi aliud medium. Iterum
vt opinationem faciat, hoc folum eft de
tmifil fimiliter, er hoc in n , nun.quid igitur hic ntccfic efi
ftici, vt procedat ex qux lunt mexime opinabilia,
his ,

& hac funt ea ,

qux videntur, vel pluribus, vel maxime flate,aut contingit In infinitum iref

fapientibus. Et ideo fi dialrftico in fyl>(pa anclo occur Mouet quyliioncsintftas.Et circa hocduo facrt.Pri
'
ritaliqua propofitio, quy fecundum rei veritatemha- momouet quxftiones in quibus locum habent Secun- .
.
^ beat medium , per quod pofi.it probari , (cd tamen
non do oftendic in quibus locum non habent, ibi Sed in'
conucrtcntibus&c.}- Circa primum duo facir.Primo
*
videatur habere medium, fed propter fui probabilitate
, videatur per fenota,hocfulficitdialcdiico,nec inquirit mouet quxftiones indemonilrationibus affirmatiuis.
4c exilia lyl Secundo oftendit q>hxquxftiones (imiliter locum ha
aliud medium, licet propofitio fit mediata,
bentin dcmonftrationibus negatiuis ibi { Similiter'
logi7ans , fnfftcienter perficit dialefticumlyllogifmu. ,

Sed fyllogifmus demonftratiuus ordinatur ad Icicntii autem dico & in priuatiuis } Circa primum duofacir.
.

veritatis.idcoaddemonftrationem pertinet, vt proce

-
Primo enim mouet quxftiones. Secundo oftcnditad
dat ex veris qux funt fecundum rei veritatem imme- quid huiulmodi quxftiones pertineant, ibi {Eft autem
, p
diata.Et fi occurrit ei mediati propofitio, necefle eft tj> hocintcndere.} Circa primummoucttres quxftiones
probet eam per medium proprium, quoufquedeue- fecundum tres terminos fyllogifmi. Etpnmo mouet
niat ad immediata, nec eft contentus probabilitate fi-
“
quxftioncm maioris extremitatis , vmi fit abire in in-
•
pofitionis. Deinde cum dicit. finitum in afeendendo. Etin hacquxftionefupponi-
Quoniam cH id quod de alio nonper accidens pradsea
• turvltimum fubieSum quod non prxdicatur de alio,
A & c Y. ,
& ali a prxdicantur de ipfo.Sit ergo hoc c,4cin c primo
tttr,atque per accidens dico vetuli cum dicimus nomun-
,

quam album illud hominem effe non perinde dicentes , at- &immcdiatxfitb,&in bfitequafidcoyntucrfaliter ,?

que eum dicimus hominem efje album. Homo nanque,qui prxdicatu , & iecru f fit in e fi militer de eo vniucfaliter
prxdicatum Eft ergo quxftio vtrumifte afeerfus ali-
non efi aliud quicquam , ed album At album esi bomo,
.
.

cubi Itet, ita CJ> fit deuenire ad aliquid quod prediectur

uit accidit homini, vtfitalbum. Sunt igitur nonnulla ta-
de aliis vniuerlaliter ,& nihil aliud prxdiceturdeipfo.
Sa.vtpcrftprtdicemur.
ANTI. Habet autem fi fic . Quoniam autc efi quod ipfiem quide Aut hoc non fit necefTe, fed contingat afeendere in in-
finitum. Secundo ibi.
ITUeianot. dcaliopradicatur non fecundum accidens . Dico autem fe-
Rurfus fit a quo de ndnlper fi prodicatur, ^dtq; hoc ipfi »tct,
cundum accidens , vt album aliquando illud dicimus bot em
effc,non fimililer dicentes & hominem album. Quod quidem pi une competat n&
nulli priorimediocotnpetal.Et H ide-

enim cum non alterHmahquodfit, album eft, album autem, udemipfio,& c ipfi t,&vipfi competat a. Quatimus
’ quoniam accidit bommi efie album. Sunt igitur quadam bu igitur virum &
IwiufieprofcSmis fit necefftrio flatus, an
jinemo fit femper absilio* Mqueboc tantum ab iUo differt,
mfinodi, qua fecundum fipradicantur.
Maniftftat quod dixtrat , dicens, q> hoc diSu eft rj> quod illud quide efi, fieri Htpotefl.vt quifjnamfiA tali inci-
piat, vt ipfum quidem ni infit cuiquampiliud autem
de ipfo
demonttraior ad veritatem ex his , qux lunt procedit, r
dicat
 5

*Jl T 0 ST EK.lGfi.rM tJ^JLT TICOfi_VM *}*

dicatur verfut fiipent pergedo,finc fine fempcr profieifcaj. idisquzd.onibus , idem ed ac fi quzratur, vtrum de*
Hac aut cfi,jieri ncpot.vt quijpid fi incipiat ab eo,4e qua ni mondrationes procedant in infinitum vel afeendendo
hd dicitur, ipfum vero de altero pdicjfur patctqiin iferiora vel defeendendo i Afeendendo quidem ita Qi quzlibet
fmperboc paBo proficifcatur nullus.)’, ei madui occurrat?
, propofitio cx qua dcmondratlo procedit litdcmon-
ANTI* Et iterum fi de a quidem nihil pradscaturperfe,A autem drabilis per aliam priorem demondrationem , Se hoo
in c esi primo medium autc in nullo priori, ite cfitmi, & cdquod lubiungit . { Se fi demonfiratio omnis } ided
& boc in tjumqusd & in hoc Harc ncccjfc est,aut in hoc c cuiudibet propolitiouis .Quod quidam exidimantes,
tingit in infinitum abirei Differt autem boc A priori, qutuia circa principia crrauerunt,ficutdiciiurin.q.Metaphy.
hoc quidem etl nunquid contingit incepturi ab humfmodi , Defeendendo autem Ii cx aliqua propofitionc demon

quod m nullo efi altero fed aliud in illo, iu furfum i infinitum drara contingat iterum ad aliam dcmondrationcro po
abireutltcrum autem iucepturum ab huiufmodi quod ipfum deriorem procedere .Et hoc ed vnum membrum du-
quidem de alioJc illo autem nibilprpdicaturjn deorfutn in- bitationis-Sidemondrationcsininfinitumprocedout, %
tenderefi contingit in infinitum irc? vel delcendendo vclafcendendo . Aliud autem mem-
Sccundiq. Mouet quzltionem cx parte minorij termini , vtril brum dubitationis ed,fi dcmondrationcsadinuicen»
infinitum defcendendo.Et in hacquz-
fcilicet fit irein terminantur , ira fcihcet q, vna demonfiratio cofirme-
ftionc (opponitur aliquod primum przdicatum vni» tur per aliam afeendendo ,
Se ex vna demondratione
uerfale quod de aliis przdicetur , & nihil (it vniucrla» procedar defeendendo, & hoc vfque ad aliquem
alia

Kus eo , quod przdicetur de eo Si tergo a tale q> nihil

. terminum. Deinde cum dicit.
de en przdicetur, ficut totum vniuerfale de parte.a ve- Similiter & de
rattocinationib' negatiuis cr propofitio- A Iter.
to de c przdicetur , & primo te immediate , & c de l,8e mbus efi ditendum.veliiti fi A nulli B ebpetat, aut ilii prima
l,dcb. Ed ergoquzftio vtrum ncceflefithoc inede- non inesl,aut efi aliquod medium cui priori non meli,atq; fi
fcendendo (lare, au t contingat in infinitum irclEt olle fit c quod quidem cuilibet copem B.fiuriui a autipfi opti-

diteonfequenter differebam harum duarum quzftio- mo, aut ahj priori non inefl quod quidemcuibbet eopttit c,
num.quia in prima quzdione qufrebatur.fi aliquis in- CT mhis tmm, aut infinita funi ea, quibus noninefi prioribus
cipiat a parricularilsimolubielio, q> nulli ined per mo ipfum A^mt firutaqmodusq; tandemoccunit.
dum quo totum vniuetlalccfl in parte, fed alia infunt Similiter autem dico Cr in priuatiuu fyllogifmis ,($• a NT I.
ei, vtrum contingat procedere in infinitum alcenden- propofitionibus,vsfi a non meti nulli t primo, aut abquid
Srefuj.i.<j. dolSecunda vero quzllio e(l,(i aliquis incipiat ab vni- a vi ipfi idtfi quod eri in omni B .,
infra cui priori non inesl
uerfalilsimo przdicato , quod przdicetur de aliis, ficut Et iterum hoc etiam m alio priori, vtficcSiquod fit in om
totum vniuerfale de parie,& nihil hoc modo przdi- ni t Etnamjuein his, autinfiuita fusu m quibus non meji
.
',

catur de illo, vtrum contingat defeendendo procedc- prioribus,aut flatur,

tein infinitum. Tertio ibi. Odcndit quod przdiflf dubitationes habent locum
Aact, Tratcrcaqucrldum efi, fieri ne potefi,vt fi extrema fint etiam in demondrationibus negatiuis, quiadembdra-,
finita velutiji a competat ipfi c,& inter ipfa fit medium >, tio negati ua oportet q> vtatur propofitioneaflirmati-.
a c inter A & i medium otia aliud cadat, & inter hac rur - ua,in qua fubicdtum conclulionis contineatur, lub me-
'
/iu aliud , vtrum &mbii ipfis fit in infinitum procejfio , an dio,& a quo przdicatum conclufionisremoucatur/c-
idipfum fieri nequeat? cunduergoq» edafccnfusSe defcenfusinaffirmatiuis, '
*
ANTI. Amplius medu nunquid contingit infinita ejfe deter- oportet q> fit afcenfus Se dcfccnfus in negatiuis fyllogif
minatis terminis Dico autem , vtfi umefit, medium
. mis Se propofitionibus.vtputa fi conclufio demondra-
autem ipforum fit t, ab iofo autem a ad a alterum , fed fyliogifmi fit nullum c ed a & accipiatur ficut mc-
tiui

horum alia , nunquid &

hoc in infinitum contingit abire , diumb.aquoa remoueatur Edergo primo confide-
.

authnpofsibileeft? randumvtruma remoueatur ab primo fiueimmedia-

Tertia, q. Mouet tertiam quzflioncm ex parte medijtcrmi- tz.aut aliudmcdiu accipere a quo primo remouea-
fit

ni.Etinhac quzdione (upponunturduo extrema fd- tur a quam a b puta fi prius remoueatur a b idtd quod

licct vniuerlalifsimum przdicatum,

&
particularifsi- oportet vniuerlaliter przdicari de b & iterum erit con
mum fubieflum, Se qu.tritur cum hoc , vtrum poliunt fiderandum vtrum a remoueatur ab aliquo per prius
efTe infinita media , puta fi a Iit vniuerfalifsimum prz- ab ided fcilicet ac ,quodprzdicatur vniuerlaliter do
q
, &
dicatum c fit particularifsimum fnbie&um.Seintera ided . Ita ergo Se in his poted,pcedi in infinitum in re-
&c fit medium b , 8e inter a & b iterii fit aliquod
,
& fi - moucndo,vt femper fit accipere aquo per prius remo-
militer inter b Sec, Se horum etiam mediorum lunt ueatur,vcl oportet alicubi dare. Deindccumdicir.
alia media.inter ipfa fcilicet St extrema, tam afeenden- Inhisauti, qua conuertuntur, res non fe habet fimibter. t ic r.
dq .quam defccndcndo . Eli ergo quzdio vtrum hoc Tionefiji inbifee, qua mutuam jufeipiunt pradicatmcm,
polsit procedere in infinitum , aut impolsibile Iit hoc. id de quoprimo,vetvlumo prodicatur. Omnia nanq; fimili-
Deinde cum dicit. l er hoepaBofe habent ad cmBafiutfirA cainfinitadjpra-

Alat* Idem eff autem hoe confidet are&~ fi demonslrelionei in dicantur de ipfojiut vtraq; dubitatafint infimta.prdier id •
infinitum profictfcantur,&
fi fit euinfhbet dcmouflratiousn ipfum quod non fit vt fimibter coucrtanlurjcd alterum per
ad vtranq; partem finis occurrat. accidens,alterum vero natura.
A «Tt, Scdin conucrtentibus non fimibterfe lubet.Tfon.n.efl in A N Tt.
Efi autem hoc intendere idem ejfe ,
Vi Je 1 asm. in infinitum veniunt,
fi &
dcnionflrationes
VlJe
&fi efi demonfiratio omnis reiutut ad-
aqup prtdicalnlibus de quo primo radicatur, autvltimo.
insucem includantur. 0 mma enim ad omnia fic fimibter fthabet , & fifint infini-
Odcndit ad quid tendam huiufmodi quxdiones, in ta de ipfo p radicantia , vtriq; fiunt pradiBa infinita, nifi fi • •

quo declaratur q> huiufmodi quzdionespertinentad militer non contingat conucrtifcd hoc quidemficut accides,
materiam de qua nunc agitur fcilicet ad demon ftratio- illud vero ficut pradicamentum.
nes . Dicit ergo <j> intendere acquifitionem veritatis in Odcndit in quibus dicis quzflioncs locum non bs
beant,
 , >

»53 LIBER i i '- 154

beant, quia inhisquxxqualirer de fe inuiccm prxdi- Si enim a pradicante decinfinita/uiitmcdia inqbuscCi A N r
cantur , de conucmmtur adinuicem , non eft accipere tjnatufeSiu eft quod cotmgit vtiq;. Quare ab a m deotfum

aliquod prius , de pofterius ,,lecundu illum modum m alterum de altero prtdtcan contingit in afinitii . vtntrqua
quo prius c(l a quo non conuertitur conlcq ucntia (ITen tmmin c veniat infinita funt media, ef- a c m furfum mfim
di, prout vniuertalia Ium propria, quia fiuc lint infini- ta, antequam in a veniat. Quare fi hac tmpcffibilu funt, et

ta przdicata , ita Icilicet q, procedatur in infinitam in ipfiut a& cimpoffibilceit infinita effe media.
prxdicando.liuc fint infinita est vtraque parte, i.tam ex Oftcndit propofitum per hunc modu. Sit ira q> a fit
parte prxdicari quam tx parte fubieSi, omnia huiuf. fummum prxdicatum ,&c fit infimum fubicdum.de
modi habebunt ad oia, quia quod-
infinita fimiliterfe media quorum quodlibet vocetur b quia
fint infinita
,

libet eorum poterit prpdicari de quolibet.de lubnci cui- igitura erat primum-predicatum ,prxdicabiturdeali-
libet conuertibilium, nifi folum q> potell cITc talis dif- quo medio inferiori, & cum media fint infinita, lequif th
ferentia, q, vnum eorum prxdicatur vt accides, 8t aliud 9> in infinitum procedit prxdicatio in dc(cendedo,qd
l

prsdicatur vt praedica mentu tu, ijicut formale prxdi- eft contra politum. Ponit enim q> no dcfcendtbat prx-
Hffcremia
jjtu.tt hxc eft dilferentia proprij di (finitionis, quo-& dicatio in infinitum; Similiter li accipiamus a c qd1 tft
rum vtrumti' eficonuertibile, &
tamen difiinitio eft infirmum fubictftum,p rocedcturaiccnd endo in infini-
praedicatum c(Tentialc,& propter hoc eft prius natura- tum antequam pcrucniatur ad a quod etiam eft ceStra-
literproprio, quod eft prxdicatum accidentale . Et in- rium poItto.Sicrgo hxc lira inipufsibilia.ficpprorcdas
de eft q> in dcmoftrationibusvtutur diffinitione quali tur prxdicando m infinitum (urium dcorlum, ftque &
Hiedto ad demoftrandu proprii pafsioni defubicdto. tur qi iropofsibtle fit media tfle infinita. Et ita pater q» , ,

qupttio de in fini tale mediorum reducitur gdquaflio-

Lectio Xxxti. nem de infinitate extremorum. Deinde cum dicit.
Quemadmodum
na in negatiuis
eft (latus

eile
ia aAumatiuia demon ftrauunibui,
ollcndjt rcipcctu tara mediorum tjuani
Heque quicqium refert fi quifpum dicat alis quidem ip
forum A a c inter fefe barere, Pt mlul prorfus fit inter ipfa.
uc T .

extremotum.
vitiavero non pofjetaha fumi, Quouit nanque nedto a
l
alar. Uti bcc paClo diftiofitti,parttficri nb peffc,vt media fm fumptOyab hoc autem ad a aut ad c infinita,velfinita media
infinita -fi pradicatioiut vcrfu/Jupenus, mfciiutuc profici- a quouamprimo fint infinita,
erunt. Tfiliil igitur mterefl
fcantur ad dati . ,itqiverfus qui de fupenus prsdicatioiic fiueClaum ,frut nat siatm fiant ta , qua funt poCi hac,
.

tam dico qua pergit ad id,quod est magu vmuafalc,verfus infinita efte ponuntur.
autem inferius, capi qua ad particulare defendit, . KitiKiu.fi aliquis dicat quod hac quidi qua funt At C, a N T t.
ANTI, J*'d*33 igitur no contingit media infinita efit, babitafutu adinuicem, quare neceffceftmeduhpc,ilUvetn Vult i aan.
l
J fi iufurfum, Crdcprfum Cient pradicamcnta,mani noefie,acctpe>c mhdatijfert.Quod.n.vtiq, accipio eoru.qup
^-^.feftum cfi. Dico autem furfum quidem quod in vni- funtnent ad a aut ad c aut infinita media aut non, A quo
uerfalt magis eftldtorfum autem quod m particulare, iamfmil primum infinita,fine fiatim fiuc non itjumjil dtf
Poftquam,PjuMophtis mouit quxftiones, hift inci- ftrt,Qrut rmmjunt poft hac, infinita funt.
pit eas determinare , fle uiuiditur in dtlas pattjs «In pi i- 1 Lwludiiquandi obirationem . Poffct enim aliquis -
sna parte oftcpdit quod quarundam dpbitstieouro Colu obutareadiccns,q> prxdidta probatio procedar, acli a b'

^
tio reducitur ad lolutiontm aliarum . Iafecuodafoluit c ideft medium & extrema ira fe haberem, q, tflent habr
dubitationem quantum ad illa in quibus perlege prin- taxdir.isicem , ira. f.qi interca non edet aliquod medili,
edeq.imc. cipaditcr difficultas confift ir, ibi
{ Quod autem in illis fi lietnim diffinitur habitus in qbinto Phylicorum, q>.f. Tex.ao.s t.
logicx&c.^Circa prunum duofacit. Primo enim olle coniequenserfehabtr,cuiDnoncadatmedium.Hnr.n. Leajo.j.
«Iit quod dubitatio qtue poteft t fie circa media rcduci- videbatur in prxdidta probatione fupponi. f.tj> a prx- "P 0 4 - ’

•' •
tur ad dubitationem, qu> mouetur de extremis , de ta diccf de aliquo medio quafi habito , ideft imcdiarx fc-
Iblutaloluitur.Scamdo oflendit q, dubitatio, qua; eft qucnti.Sed qui ponir media infinita dicet q, nocon
ille,

circa negariuas demonfl rationes, reducit ad dubi talio- tsngsr accipcr c.Dicit enim q> inter quofcunq; terminos
nes, quz eft deaffirtDauuis I ibi{\lanifcftumcft autem acceptos eft aliquod mediu. Sed hic Philofuphusdicil
in priuatiuis dec.}- Circa primum tria Cacir. Primo pro q, nihil d:ftcrt,fiueficaccipiltur infinita media cj> fint
ponit, quod intendit.
Sacundo probat propofitum, ibi habira adusuic^ficut contingit in dilcrctis, puta intiui
{Si enim a przdkantc &c.} Tertio excludit quandam tate,domus domui eft habita,& in numeris vmtas vni-
obuiationcm,ibi {Nec fi aliquis dicat.}- Dicit ergo pri- tati.fiue non pofsit inueniri in mediis aliquid ha bituded
mo <p mamfcftum eft, fiquis rationem lequentem cop femper inter duo media fit aliquod mediuaccipere,li-
Gdera.q, non contingit t (Te media infinita, fi prxdica- cut accidit in continuis, in quibus inter quxlibct duoli-
tiones tam in furfum , q n deorfu m , ftem in aliquibus
i gna, fiue inter duo pumSta, lempcrcftaliqnod medium o
tcrminisd'.infummoptjdipato,& in infinito fubicSo. accspcre.Et «j> hoc mlul differat ad propolitu, fiuc vno
'

\
Et exponit quid Iit piocederc prxdicatioues furlum.dc modo, fiue alio, fic manifeftac iubdcns,quia iuppoliro
deorlutn St dicit iq> (uri umalceditur, quando procedi- q> fini infinita media inter a tc c quorum quodlihct vo
tur ad nugis vniucrialc de cuius ratione eft tp prxdice- caturb quod cunq, horum accipio, neceiTe tft, q>imer
tur.deorlum proceditur, quando itur ad magis particu illud, & a de c fint infinita mcdia,vel non fint infinita rc
larc.de cuius ronceft-jlubiiciatur. Deinde cum dicit. Ipectu alteriuseorum. verbi gratia ponamus q> media
,

Ater. IfamficuAtn cpridicaiur,hifimtafuntmcdia*cut, fint habita adinuicem, ficut accidit in dilceris,de accipia
patet fieri pojfc,vt aba verfui inferius in infimtnm aliud de mus aliquod medium quod fit habitum adipfuma,ne-
alio prxdicet . Ha antea quam accedat ad c infinita media ceffe ctitq, inter illud medium de c fint
adhuc infinita
funt.et A c verfusfyoerjnsifimtafiTr funt antea qudmafce mcdia.Et fimilitcr fi ponitur quxdam finita media in-
datur ad A.QuarcftbncfietinequeuntfitnproftClo mmpo medium acceptum. Eteadf ratio tft fi po
ter a de illud
tqfort inter a &cmcdiafmtmbmu. nauir medium acceptum tmmeducxcoiungi ipfi c vel
tid per

*yj tost sn/our.M
per finita media ab eo diftare .Exquoigif (empa me-
dio accepto oportet accipere infinita media ad alterti
extremorum, non differt vtrum ftatim coniugatur alij
extremorum, idefi fine mcdio,vtl non ftatini.i.pcr ali-
qua media, quia edam fi coniungatur vni extremo fine
medio nectrfe eft <p poftea inucnianf infinita media re
fpcftu alterius,& ita femper oportebit fi eft infinitu in
mediis, q> veniatur in infinitum in prsdicationibus vel
alcendcndo vel de fcendendu , ficut prxdida probatio
procedebat. Deindecumdtcit.
.Atqui patet elrm negatiua icmonflrationt fine effie pro-
ceffiemisji m affirmantia verfus vtriiq; fatetur, Supponatur
tmm fieri no poffie, vt praedicatio aut ab vltimo verfus fupe
raptui a primo verfus rltimu in infiniti proficifcatur.
que id r It imum dico, quod non praedicati ronemjed fubicBi
tantumodo fubtitfitq, id c. Trimi aut id,quod mnfubiici-
tur cuiquam, fed folum dc alio dicitur . Httcfi ita fine ,
frofedionit negatione etiam flatui.
Manifestum cfl autem cirin priuatiua demonstratione
"
qrk flaturfiqnidem inpradicatina statur in vtrifq;fic.
vltimo enim non contingens e/i , neq; infurfum ab eo, in quo
flatur in infinitum ire. Dico autem in quo flatur quod ipfum
quidem inalionullo eft.fedinillo altud, rt. q.Ueque aprimo
in ktequod flatur in rltimiun.Dico autem primum quod ip.
fum qmde de alio , fed de tllo nullum aliud.Si igiturfioc erit,
& in negationemflabitur.
Oftendit ip quia in afiirmatiuildemonftrationibus
non proceditur in infinitum, neq; in negatiuisininfini-
&
tum proceditur , fic quzftio de dcmonftradonibus
negatiuis reducitur ad quxftionem de affirmaduis . Er
circa hoc tria facirPrimo proponit quod intendit. So-
eundo probat propofitum,ibi {Tripliciter enim demo
firatur. ) Tertio excludit quandam obuiationem , ibi
{Manifeftum eft autem.) Dicit ergo primo q> manife
Ilum erit ex lequendbus cpfi in pratdictdua.i.in affirma
tione fiat in vtriiq; idefi ia furfum &
deorlum , nccclfe
erit q> fietur in negatiua demonftratione . fit ad expo-
nendum hoc quod propofitum eft , dicit. Sitita q> non
contingat ab vldmo idefi ab infimo fubieftoire in fur-
fum in infinitum verfus przdicara vniucrfaiia. Etexpo
nit quidefi vltimum fcilicct illud quod nonintft alicui
alij tanquam minori particulari,fed aliud fit in illo & fit
illud. 3 .Et fit etiam q, in accipiendo a primo verfus vl-
timum non procedatur in infinitum. Et ex ponitur quid
fit primum illud fcilicct quod praedicatur de aliis, & ni-
hil aliud praedicatur de eo , & quali co vniuer!aliui,vc
primum intelligatur rniuerialifsimum,vlomum au-
fic
tem particularifsimum. Si igitur cx vtraque parte fie-
turin demon firationibus afhrmatiuis, dicit confequent
efie quod etiam fietur in demonfirationibus negati-
uis. Deindecum dicit.
Tripliciter enim oflendi negatiua conclufiopotcfl. Et pri
mo quidem hoc paBo,cum t cuilibet c,& a nulli neompe-
terefumilur. e c igitur propofitwac interuallumonmmo mi
nui,fi medio no vacet, in ea necejfario reducetur, qua medio
vacant quippe cum id fil(vtpatct)affirmetiuum. Alterum.
aut inter uallu (fi medio no vacet) ad id redigi poterit, quod
medio vacat.Ifam fla non fine medio non copetat ipfintu
aliquid erit a quo plui ipfum, quam au remouci ,qiwd quid
cuilibetcompetere a oportet, alq-, illud fit D.Eurfiufi uner
uallum a d non vacat medio , aliquid item erit , i quo prius
ipfum d quam a d remonet . A
tq; dlud fin quod quidi ne
cefficcB cuilibet competem>.Curn igitur eius via, qua fupe
riara petuntffinis fit atq; flatus, flabitur & hic tandcjritq;
c
AH^ALTTICOWM xjtf
aliquidfaneprtmonui non competit ipfum a.
T ripliciter endu demon firatur non effie^Aut in quo quidi
eft ca inefl omni, fed m quo b nulli 'meti a Jpfius quidi ip
ture a quod femper alterius Jfiatq, necejfe eft ire in imme-
diata , pradicatiuacnimhac esi diflantia. Sed alterum ma-
mfeflum eft, quod ft in also nm cfl priori, vt in d boe indige-
bit in onim n efje, &
fi iterum in alio ipfo D priore non fua-
ritallud indigebit in omm D effit . Quare quoniam deorfum
liatur, ir qua efi in furfum stabitur , & erit quoddam prin
cipiuman quo non erit. ,
Probat propcfitum-Et primo in prima figura.Secfi»
do in fecunda, ibi{Iterum fit b quidem.) Tertio io ter
tia,ibi{Teniuseft.) In tribus enim figuris cotingitne-
AU gariuum concludi . Dicit ergo primo q> tripliciter poa
teft demonfirari propofitio negatiua per quam fignifi •
catur aliquid non cllr.Vno quidem modo in prima fi-
erit gura,& (ccundum hunc modum q> b infit c vninerfali-
tcr in minori exificti vniuerlali altirmatiua a vero infit
nulli b,hoc efi maiori exificti vniuerlali ncgatiua.Quia
Ab igitur fupponitur q, in afiirmatiuis fietur, & in furfum,
& in dcor(um,neccfie eft (p ifta propofitio, qu* efi b c
quar eft affirma tina.fi non fit immcdiata,& quodainq;
aliud fpatium accipitur exiftfte aliquo medio inter b &
C neccife erit reducere in immediata , quia illa diftitia,
qu* attenditur fecu nd um habitudinem medij ad nimo
rem extremitatem altirmatiua tft, in qua fuppponif efi'
fe (latus . Si autem accipiamus alteram Ipatium, quod
1 efi inter b & a manifeftum eft quidem q, fi hj-c propo
fitio, nullum b eft a non cftimcdiata.necefteeft q,a rc-
moueattir ab aliquo per prius qui a b St (it illud d quod
fi accipiatur vt medium inter a & b decede eft
q,p re-
dicetur vniucrlaliter de b quia oportet minorem clTe
affirmatiuam . Et iterum fi hzc non fit immediata, nui
Kideft a, oportet cp a negetur ab aliquo alio per prius
ija d.put^fi illud c quod eedem ratione oportebit vnf
ucriilitcrprxdicari ded.Quiacrgoafcendendoftariir
in afiirmatiuis, vt fupponitur, (equitur per confequenf
q> fit deuenire ad aliquid, de quoprimo&Imediarr ne-
getur ipfum a, Alioquin adhuc procederetur amplius
inalfirmeiimsficutcxprfdiftit paret. Deindecfi didr.
St eundo autem hocoflenditurm»do,Cum b cuilibet quid?
A nubi vero c competere fumitmr ,&boc emmpaffo a md- *
li competere concludeeur.S i igitur hoc oportet oficderr.
aut
per medium fuperhn diUum,aul per huc, (vt patet) aut per'
tertium osieudetur^A t primas eft diHus.Ter fecundum au-
tem hoc oftendetur paSo,fiqmsD cuilibet qmde b, mdli ve
roc competere fumpfent,mo competat aliquid ipfi ». Quod
d fine medio fegregatursebene efi, Sin vero medium
fi
cadit, necefje efi tllud d quidem cuilibet ineffie , nulli ve-
ro competere c. Cum igitur in affirmationibus, cum jit-
penora petuntur, finis occurrat ,&tn negationibus itidem
hic fe offert tandem.
Iterum fm quidem m
omni , \ in c autem nullo, Arne a
nubo erit . Herumfi hac oportet dcmonflrare , manifeftum Vi
efi,quorum aut per fuperiorem modum dembjlrabitur, aut
per hunc , aut per urtium.Trimus quidem igitur diBus
eft.
Secundus autem demonfl rabitur. Sic autem vtique demon-
firatur, vt d in s omni efi, in c autem in nullo (fi neceffie eft
aliquid effiemo) Iterum fi hoc inc nonerit,aliudveroms>
eft quod mc non eft. Igitur quoniam effie femper in furfum
flat.flabit &• non effie.
Probat idem in negatiua, quxconcluditurinfecun-
da figura.Sit enim ita q, b,quod eft medium.prxdicc-
tur vniuerfaiiterdea& negetur vnincrfaliter de c8c ex'
 1J7 !-• II IEH. T tU Mr S '
T aj8
his concluditur quddnuUumc (ita. Si autem iterum Terftncuum auteft,£rfincn Vita vit.fed vniuerfis oflen a RGT.
negatiua dcmonltrari oporteat propter hoc tp eft me- ditur,nune per prinum, nunc per fccundarr„nunc per terna
diata, nccefle efl vel q> demdftretur in prima figt>ra,de figuram, vt patuit, hoc etiam paBo Stare, ac finem ipfius ef-
quo modo demon Arationis iam o (lenium eft <f habet fit. Ha naqucfinit.Ea vero, que fiunt finita finities,neecj]e eft
{iatum.li in affirmatiuis Ct (latus , aut oportet <j> demo vniuerfia effefinita , Tatet igitur m negationcSlatumacfini
(Iret m
per hunc modum , ideft per fecundam figuram. affe.ft tn affirmationibus flatur.
It&psd. Aut per tertium ,ide(l per tertiam figuram. Didum
autem in prima figura, q> habet (latum negatiuis,
Hiatufcfium autem eft, quoniam fi non vna via de- & anti.
cft i monftrareturjed ommbut, aliquando quidem ex prima figu
fi fit (latus in affirmaturis. Sed hoc quidem demonftra-
bitur nunc quantum ad fecundam figuram.Dcmoftre-
rdeliquando vero ex ficcundaeut tertia, quomam fic fla- &
bitur.Fuiita enim fiunt via. Ftnita autem finitamuhoties
turergohxcpropofitio, N ullum c cft blic, cji dvni- fumpta neceffe rfl finiri omnia Quod qmde igitur in prlita- .

uerlaliter przdicetur de b maiori exiftente vniuerfali tione, fiquidem & ineffe slatur, viamfeRumeft.
affirmatius, & negetur vniucr faliter de c minori exiften Excludit quandam obuiationem.Pofletenim aliquis •
\
te vniuerfali negatiua. Si vero hzc propolitio nullum dicere q> nccefle cft flare in proponibus negatiuis fla-
c eft d eft mediata, necclfe erit accipere aliqtf aliud me- tu exiftente inaffirmatius,li Iemper lyllogizctur fecun
dium quod quidem przdicetur de d vniuerfaliter , & dum eadem figuram, fed potcfl ininfinitum procedi, fi
vniuerlaliter remoueatur a c . Et ita ficut proceditur in nunc dcmonllratur per vnam figura, Sc nunc per alii.
negatiuis demonftrationibus, oportebit pccderc in af- Et dicit manifeftum cft q, fi non procedatur in demon
£rmatiuis fcilicet q> bprzdicabitur dea Sc db & ali- ftrationibus vna via, fed omnibus, aliquido quidem ex
quid aliud de d & (ic proceditur in infinitu in affirma- prima figura, aliquando autem ex Iccunda, vel tertia fic
tius . Quia ergo (upponitur q> in affirmatiuis detur in oportebit flatu cfTein negatiuis, fiaiucjiilletHcinaffir
furfum,necefle cft etiam <j fletur in negatiuis, fecundu matiuis. Huiufmodi.n.viz diucrfzdcmanflrandi funt Lcltpnu-
illum modum , quonegatiuademonftraturin fecunda finita ,8c quzlibet earum multiplicatur noin infinitu,
(igura. Deinde cum dlcir. fed finite tfcendendo, vel defcendcndo,vt o licium cft.
Tertio hoc oRanditmpaQoJi a quidem b cuilibet compe Si autem finita finities accipiatur, rotum effe nccefle eft
Iit)c tero nullt eidem meji, tuncemm concluditur c no cuili finitum. Vndc relinquitur iplquibus omnibus modis
btt competere a . Ex hoc icitur, aut per antea dUlos modos, nccefle fit in demonftrationibus negatiuis ede flatum,
aut per hunc tertium oflendetur. .At per illos ( ut ofli dimus) fic fit flatus in affirmatiuis
flatur,per hunc ait oflendetur,fi tquidem fumetur cuilibet
'
i tbpetere ofipfium tero c nulli eidi meffe^uq; d rutfui cuUi- Lectio Xxxut.
het inejfe e , ipfium vero c nulli eidi competere. Cum igitur Quzdi de pdicacis diffiiuti»oe> fiae (appones exponit , ex q-
fuppofitum fit,verfiu etia infera pradteationis affirmattuf bui m amrmatiujsno e fle ^sccfUiin m ihnitu pbarc imedit.
flatum , ac vltmum cfle,patet ipfius etiam c pradteatiohi A t idipfum, & illis ita effe patebit, fi primum differendi a r c T.
negatiuam slare tandem ' non in infinitum procedere. modoateinde refoluttuc, id contemplabimur. In hisitaq; ve-
NTli Tertius autem eSi. Si a in * omni in/it, c vero inmdlo rum id effe patet , qua de diffiniendis rebus dicuntur, earun-
de i in. fit non in omni fit cin quo eR a. Iterum autem hoc, aut per demq;diffimiioncm ingrediuntur.

q fupenus ditia, aut ftmtliter dcmoniirabitur.lUo autem mo-

do flatur. Si vero fic esi, iterum accipietur b in e effefinquo
c non in omni. Et hoc iterum fimihter. Quoniam autem con
ceffumcsliiaredr tn deorjum , maiufelium esi quod flabit
deme quod non eft.
Q Vod autem iu
illis fi ( logica quidem fpcculcnwr,) a n t j.
hic rnamfeSlu fit. In hu qutdi igitur. qua quod quid Tex.co.jf.
eR prodicant,patens efl.Sui.est diffinire, aut fi no- v,Jc * *««•
tum eR quod quid erat effe, infinita aut non eR tranfire, ne-
ceffe efifiniri meo quod quid eft pradicar.ua.
Oftendit idem in tertia figura.Sic ergo medium, vt b Poftquain Philofophus oftendit, q> fi fit flatus in ex-
de quo a vniuerfaliter przdicetur, c vero ab eo retno- tremis, neceffeeftefle flatum in mediis, Sc fi fit (latus
ucatur, fequitur particularis qegatiuaXq> a negetura in affirmatiuis ,
necclfe eft cfle flatum in negatiuis, hic
quodam c Et .
g> quidem in przmifTa affirmati ua ,
que intendit oftcndercquodfit flatus in affirmatiuisin fur-
omne b cft a fletur, habetur ex fuppofitione. Quod au- tum Se deorlum . Et diuiditur in dua spar res . In p rim a
tem nccefle fit.flare etiam iubac negatiua, nullubeftc parte oftendit propofitum logicz ideft per rationes co-
quz ed minor patet,quia fi hoc debeat demoftrari, ne- munes omni lyllogifmo,quz accipifitur fecundu prz-
ceflcell q> demoliretur p fuperius di&t.Lper primi & dicata commun iter fumpta In fecunda oftendit idem .

fecundam figuram vel demoftrabitur.fimilitcr ficut c6 analeticp ideft p rationes proprias dcmonflratiuni,qup
eludebat concludo fcilicet per tertiam figuram, ita tn accipiuntur fecundum przdicataperfe, quz funt dc-
q>hxc minor no affirmatur vt vniuerfalis,'fed vt perd- snonftratioui propria , ibi { Analeticz autem mantfe- i e(^ 0 , ...
olaris. {Illo autem modo flatur,}- fcilicet fi procedatur ftum.J-Pri ma autem pars diuiditur in duas partcs.ln pri
in prima Sc in fecfida figura . Si autem procedatur in ter ma oftendit q> non fit procedere infinitum in przdica-
tia figura ad concludendum quoddam b non ede c acci tis.qui przdicantur in eo quod quid.In fecunda often
piatur medium e de quo quidi b vniuerfaliter affirme- dit q>non fit procedere ininfinitum in przdicatisatfir
tur , c vero ab eo particulariter negetur. Et hoc itera fi- matiuis, ibi-j Vniuerlaliter autem fic dicimus.} Dicit er-
rnilitcr contingit i}> fecundu hoc procedetur in dem6- go primo <f cum oftenfum fit tp in priuatiuis non eft in
flracionc negatiua iemper fecundum augmentum prf- infinitum ire, fi fletur inaffirmatiuis,hicia oftendendu
dicationis af firma tiuz in inferius, quia b quod erat pri- erit quomodo aliquis (peculatur in illis affirmatiuis cfle - -

mum medium przdicabiturdee& ede quodam alio, flatum per logicas rationes. Et dicuntur logicz rones,
&ficjn infinitum. Quiaigitur fupponif flatum eflein quz procedunt cx quibufdam communibus, quz pera-
affirmatiuis in deorlum, manifcftu eft cp flabitur in nc- tinent ad confiderationem logicz . Hzc autem veritas
gatiuisex parta ipGusc. Deinde cum dicit. maoifefta eft in his quz przdicantur eo quod quid m
Pofle.Analy.DiuiTho. I eft
 a .
J5 $ TOSTEKlOK.rM
quideft ideft diffini
|n penfica- efl idcft przdicatis, ex quibus quod
tis per feno tioconftituitur.Sienimhuiulmodi przdicatadeturef-
clt proceflux q>non contingat diffinire aliquid. Et
( c i n (initafcquitu r
in mhniium,
g (jjj£ n i tllr |iquid,eius diffinitio nopofsitcflc nota.Et
hoc ideo quia in infinitum non eft pertranfirc . No au-
couenit diffiniri, 'neque diffinitionem cognolci.ni
tem
vfq; ad vltiinum,8c alccn-
ft dclccodendo perueniatur
dendoperucniatur vfqj ad primum , Si ergo contingat
aliquid diffinire, vel fi contingat diffinitioni
alicuius ej»
hoc cofcques
fe notam, ex vtroq; antecedenti fequetur
przdicatis non fit procedere in intinitu,
(f in predidlis
(ed in eis contingat liare. Deinde cum dicit.
vera di
A It 6 Y. yniutrfalitcr aMtcmJKamusbocpaBo.fit.ti.rt
catur,cnw album ambulare, &
magnum illud dicitur effe li-
gnum, &rurfus lignum magnum effc,tc bomme ambulare.
*At differt hoc, &'dlo dicere mo. 'HJ cum album dico effe
It
onumjum lignum td effe dtco,cui accidit vtftt albi, fcd no
- biefto , vel f m totum, vel fecundum partem , ficut ho-
album effefubieBum ipfius ligni . 'HouoLaut albufimphci
ter erat, aut aliquod album deinde faBum
ejl ligni . bluaie
non dicitur hoc paBo,nifi per accidens. Cum autem ligni
al
bum cffcjunc no dico aliquid aliud album cffeuaqi illi,rtfit
lignum accidere, rcluti cum dico mu/irumalbi effeaunen.
hominem eum album effhdico, cui accidit vt muficuifit,fcd
lignum effe fubieBumdluod
quidem nihil aliud erat , quam
aut abfolute lignum aut aliquod hgmmatcindc faBum efl
ai
bum.Quodfi oporteat nomina poncrcjioc quidem dicere pa
Bo fit proditure, illo aulpaBo ,aut nullo paBo pdicare.au:
non abfolute. fed per accidens pradteare dicatur. Efl autc id
quidem,quod prodicatur, rtalbum,id vero de quo pra dica-
tur, vtbgnum.Supponatur igitur id, quod praduatur
abfolu
tejemper de eo, de quo dtc uurjed non per accidens prodi-
turi Moc erum paBo demon/lrationes demonflranl
ymuerjaliter autem ftc dicimus. E fi emi» wrr dicere
.
NT .
album ambulare, & &
magnum illud tignum effit, iterum li-
gnum magnum effe, cf" homine ambulare, jtlteri igitur efl
modo.Cumenim quidem album effe dico li
Jic dicere, aut illo
gnujucdico quod cui accidit albii effcflignu esljedjio quod
fubieBum ligno album fit. Et naque neq; quod albu efl, neq;
quod vera albii aliquid faBum efl hgnum.Quarc no efl boc
fecundi fc, fcd aut fccursdu accidens, Cum vero buiufmodi
lignum album effe dico,no quod alteri aliquod fit album, illi
autem accidit lignum effe.vt cum mupciim effe album dico,
tunc enim quonumbomoeflalbuiKui accidit muficumcflc,
dico.Sed bgni efl fubieBum, quod verafaBi efl albumam
quod alterum aliquodfi t^uam quod vera lignum efl. autli
gnumahquod.Si igii oportet nomina ponere,fic dicere prf-
dicariffed dio modo aut nequaquam efl pradicarivtut pradi
cari quidem non fimpliciterjed fecundi accidens prpdtcart.
Eflautem tanquamalbian quidem, quod praduatjed ficut
lignum efl, de quo predicatur. Sublidatur igitur pndicati
pradican femper, de quo pradicaturfimpbciterffed non fe-
cundum accidens. Sic enim danonilrationes demonflranl.
r 4r ficut poflumus noiaponere.ita poffumus tarcilnrv
Ollendit vniuerfaliter <p in przdicatis affirroatiuis
non fit procedere in infiniti. Et circa hoc duo facit.Pri
mo, quadam p remittit, quz funt neceffaria ad propoli
Le.leq. Tme, tum offendendum. Secundo oftcnditpropofitunvbi
Tnp. modus {Amplius fi non ed.}- Circa primum duo facit. Primo
diftinguit prjdicataper accidens i przdicatis per fe.Se-
a™ P "
acddcni. eundo dillinguit prardicata per fe adinuicem,ibi{Qua-
Sccunde. je autem in eo quod quid elt. J- Dicit ergo primo q>cu
pftcnfumfitin quibuidatu ptadicatis in eis noncfl
• procedere in infinitcmXin his, que prfdicantur io qtf
.quid cft,oftendendum cft hoc vniuerlaliter in omnibus
przdicatis affirmatiuis .Et incipit fuam conlideratione
LTT1C0
I przdicatis per accidens ,in quibus efl triplex modus
vera przdicationis . Vnus quidem modus efl, quando
accidens predicatur de accidente, puta cum dicimus a!
bum ambulat. Secundus modus cft quando (ubiecfutn
cum dicimus hoc magni
przdicarur de accidetc, puta
cft lignu.Tertius modus eliquando accidensprardicac
cum dicimus lignu eft album, vel
tur de fubicflo.puta
cum dicimus, homo ambulac.lfti modi prpdicandi funt
alteri & diuerfi adinuicem,quiacum fubicSuni przdi-
catur de accidente , puta cum dicitur album eft ligni,
hoc fignifico , q, illud vniuerfale przdicatum, quod eft
lignum , predicatur de fubicdocui accidit efte Iigri0.f.
de hoc particulari ligno, in quo eft albedo . Idem
enim
eft fenfuscumdico,albu eft tignum , ac fi
dicerem, hoc
lignum cui accidif effe album, cft lignum, non autf eft
fenfus tj,album fit fubieftum ligni. Er hoc probat, quia
fit hoc , quod predicatur
de iplo ficut de Itt
fubiefium
mo fit albus, fed neq; album, neq; aliqua pars albi, qUf
album.i.qux delubftitia ipfius albedinisht
vere
fit fit
lignum, non enim accidens cft fubieSum trilmuiatio-
n is, qua de non ligno fit hgnum.Omne autem quod IX
cipit cflc hoc, fit hoc.fi igitur no fit hoc, hoc
n6 eft hoc
nili detur q, hoc femper fuerit, non
autf femper -fuit v*
rum dicere album cft lignum , quia aliquando nSfimul
fuerunt albedo fit lignum.Cum ergo non fit veru indi-
cere q> album fiat lignum, manifcftum cft rp album n6
eft lignum propriefir per
(eloquendo. Sed Ii hoc conce
datur album eft lignu.intclliginir per accidens, quiaX
illud particulare fubieflum.cui accidit albuni^f t ligno,
Ide ergo eft fenlus hmfli przdicationis , in qua lubiefti
predicatur de accident elScd cumdico lignum ell attfi
prrdicando accidens de fubieflo, n6 fignifico ficut in
przdiclo modo praedicationis tp altero aliquid fit fgb-
flantialirer album ,cui accidit lignum effe. quod quidi
fignificat tam in pradi flo in modo, quo lubieSu prz-
d icatur dc accidcte, quam etiam in alio modo quo aev
cidens predicatur dc accidente, vt cum dico. Mulicum
eft album, przdicando accidens, hic
enim nihil aliud fi-
gnifico, nifiif ille h6particularis,puta Sortes, cui acci-
muficum , eft albus . Sed quando dico hgnu eft
dit effe
album, fignifico q> iplum lignum verz faiSfieftlubic.
dumalbi non q> aliquid aliudif ligno, veli parte ligni,
qut eft lignum aliquod^lt faSum album. Eft ergo dif-
ferentia in tribus modis pradifiis ,quia cum przdica»
turaccidcns de fiibieflo , non przdcatur per aliquod
aliud fiibicSum cum autemqzzdicatur fubiedkom de
,
accidfte.vel accidens deacddentCj-fit prcdicHio ratio-
ne eius quod filbiicitur termino polito in lubietio , de
quoquidem prpdicat aliud accidet) s «ccidentalirer^p-
favero fpreies lubiefii effennalitcr. Etquiain quolibet
prediSoru modorum vtimur nomine przdicationis,
gere , imponamus etia lie nomina in probatione feque-
ti.vtpridicari folum dicamus illud, quod dicitur mo-
do.l.non ratione alterius fubtedi.lllud vero quod dici-
tur illo modoXratione alterius fubiei3i,vclut cu fubio-
dium prpiicaiur de accidente, vel accidens de accidfte,
non dicitur predicari, vel fi dr przdicari,non df przdi-
cari (ifnpliciicr, fcd fecundum accidens. Et accipiamus
femper 31ud, quod fe habet per modumalbi, exparte
praedicati , & id, quod (ehabet per modum kg ni, acci-
piatur ex partefubiedb. Hoc ergo fupponam us predi-
cari femper ia probatione fcqucnti , quod pradicttnr
deeo,
 .

»ff« LIBE UJEfJ ' adi

d* eo, de quo przdicatur (implicirer, 8c non fecundum quidem fubiefium ncc vere ideft effentialiter cft illud
accide ns.Et ratio quare debemus fievti vocabulo prae- predicatum, neq; aliquid eius, omnia huiufmodi pre-
dicationis hac eft, quia loquimur de materia demdftra-
dicata funtaccidcnralia. Deinde cum dicit. ’

tiua,dcmonftration ts autem non vtuntur talibus prx- Vt cum album de bomii. epradicatur. Homo uaque,neq; *****
dicatiombus. Deinde cum dicit. idcH, quod album neque id quod album eft quoddam ,fed
,
Aac T. Qjure.cum vnum produntur de vno, illud aut fubit ra- animal fortafie. Efl enim homo id,quod animat efl^Atque ea
tionem eorum, qua diffinieuido fubieBo competunt aut esi
, omnia , qua nonjubflantiam fignificam , de fubieBo aliquo
qualeutut quantum*ut ad aliquid,aut agens aut patiens*ut
ybiyiut quando.
pradican oportet, &
non efie quicquam album, quod quidc
album,non aliud quicquam.
fit
ANTI. Quare autem quodtfluid efl,ant quoniam qualeatut qua- Vtde homine efl album. on enim esi homo, neque quod A n
lum, au: ad aliquid^tutfjcicnSrtut patiens utut vbhaut qua- TI
vera album efl, neque quod vera album aliquid efljed ani- v«k i infic.
do* uni vnum de quo pradicabitur. malforfitan.Quod vere enim anmtal efljiomo eft. Quacu-
Often Jit differentiam pradicatoruperfe adinuice. due veronon fubftantiam flnmficant oportet de quodam fu-
Et circa hoc duo facit.Primo diftinguit prfdicata adin- oieBoprtdicari , & non efje aliquod album , quod non*um
lucem fqi diucrfa genera Secundo offendit differen-
•
aliquid al terum fit*lbum eft.
tiam pridicatorUjibi-j Amplius fubftitiam quidf.&c.}-
Dicit ergo primo, q> quu nospredicari dicimus folum
Manifeffat premi (larum differetiam per exempla, &
dicit ^ cum dicimus homo cft albus, predicatum illud
illud, quod przdicatur non f m aliquod fubiedtum,hoc
h6 nrihcft qd verz album, eft ideft
eft accidentale, quia
autem diuerfificatur fm decem przdicamcnta (equi- ede album non eft eflentiale horni nis,ncq; quod verp al
,
tur ijomncquod przdicatur ,fic p radicetur, aut in bumaliquid,vtfupra expolitum eft. Sed cumdicitur
{
quoJquidcff,}idcff per modum fubftantialis przdicati, homo eft animal { forian homo eft quod vere eft ani-
aut per modum qualis , vel quanti, vel alicuiusilterius
,
mal. Animal enim fignificat tffentiam hominis, qa
)•
il-
przdicamcn lorum de quibus aiffum eft in przdicamc- lud iplum quod
eft homo, eft edentia liter aial. Et qui- Tc ' secidei
tis. Et addit cum vnum de vno przdicctur.quia Ii prz-
quz non lignificant fubftantiam fint accidftia, uo
uis illa ,
,
l
*cc, l’-
dicatum non fit vnum (ed multa, non poterit predica- non tamen peraccidensprzdicantur. Przdicamur.n.
tumGmpliciterdici quid, vel quale,fcd forte dicetur fi- de quodam lubiefto non propter aliquod aliud fu bie-
snul quale quid, puta, (i dicam, ho cft aial album. Fuitau fium,pura cum dico, homo cft albus, przdicatur albus
tem neceflaria hzc additio, quia fi multa p redicitur de de homine, non ea ratione, aliquod aliud fubic&um
vno, ita <p accipiantur in ratione vnius prxdicati,pote- fit album, ratione cuius homodicaturalbus,ficut fu-
terunt in infinitum prxdicationes multiplicari fm infi- pra didumeft in his, quz przdicantur per accidens.
nitos modos combinandi przdicata adinuicem . Vnde Deinde cum dicit.
cum queritur ftatusin his,quz przdicantur.neccffe eft
accipere vnum de vno prxdicari.
Formanaq; valeani.Fidiumnmfimt ittreBatkmes.Ft ner.
Deinde cum dicit. fifint, nihil prorfia ad prafentem fermonempertment. Jpfie
a as t. Vraterta omnerfuod fubflantiam fignificat id quod illud nanque pramonslratwnes de lebus talibusfient.
tfl*utquod illud esi quoddam, id ejfefignificat, dequoprp- Spectescmm gaudeant, monflra enimfimt.Etfifint,mhil a n t i.
dicalur.Quod vero tmn fubflantiam figmficjt.fcd de fubie- ad ratiorem fimt.pramoniirationei enim dehuiiifmodi funt. V H* ‘ inot
1 Bodic tluralu , quodquidem nec esi idipfum , quod illud efl Excludit quandam obuiatione. Poffct enim aliquis
quoddam, id omne accidens efl. dicere przdicata, quz lignificant fubftantiam non
*ti. ad mpliusfabflantium quidem fignificamiadfuod vera il funt verz Bc effentialiter id,dequo praebeantur, vel ali
lie i Ia. lud esiutut quod vera tUud aliquid efl figniflcant,de quo pdt- qnid eius, neq; accidentia, qup (untinindiuiduislicutin T ' A
cantur. Quacunque vero non lubflant tamfigmfi eant Jed ali lubieftis conuemum huiufmodi comunibus przdica- 1 '

quo fubieBo dicunturajuod neqi vera illud ctlsreq; quod ve tis effentialibus,qa huiulmodi vniuerfalia przdicata fi-
ra illud aliquid efl, accidentia jmt. gnificant qualda effentias femper (eparatas per (e lubfi-
Offendit differentiam predidtorum przdicatorum. ftftes, ficut Platonici dicebant. Sed iple respondet, quia
Et circa hoc tria facit. Primo proponit differetiam. Se- filupponantur (pccies ideft idez cffe,dcbcnt gaudere,
cundo manifeffat per exempla, ibi { Vt de homine al- & quia lecundum Platonicos habent aliquod nobihus c fle
bo &C.}- Tertio exduditquandi obuiationem.ibi -{Spe qres nobis nota materiales. Huiulmodi enim res funt
cies enim gaudeant 8tc. f Dicit ergo primo <j> illa qu* particulares Se materiales, illa autem fu nt vniucrfates &
fubffantiam fignificam, oportet ip fignificent relpedtu Imaterialcs.Sunt enim quadam przmoftrationes rclpe
dus de quo prxdicantur,{quod vere illud eft, aut q, ve flu naturalium ideft quxdam exeplaria horum vtac-
,
rz illud aliquid quod poteft dupliciter intelligi vno
.
cipiantur hic monftra vel przinfiftrationes, ficut fupra .T aa
modo vt oftf datur diflindio ex parte przdicati, quod. premonftratur aliquid ad aliquid probandi! .Quia er-
Vel fignificat totam edenti! fubie&i ficut diffinitio . Et go funt przmonftrationesvtl exemplaria rerum natu-
boc fignificat,cum dicit,‘{Quod verz illud &c.} vel fi- ralium ncccllc eft cj, in iftis rebus naruralibus , inuenii • ' ‘ - ‘ y
smficat partem effentiz, ficut genus,vel differentia. Et tur aliqua participationes illarum fpecierum.quz perti
boc Ggnificat, cum dicit , { Au t <p vere illud aliquid } nent ad cfleotiamharurertl naturalium. Etidco fi fint
.
Alio modo. St melius , vt offendatur diftindtio ex pane huiulmodi fpecics fcparatz ficut Platonici dixerdt fiue
iubieSi, quod quandoq; eft conuertibile cum przdica potuerunt , nihil pertinent ad ratione przfentcm . Hos
to cfllmiali, ficut diifi niium cu diffinitione. Et hoc fi- enim intendimus de huiufmodi rebus de quibus in no-
gnificat cumdicit {
tp vere illud eft. } Quandoq; vero bis fcientia per demonftratione acquiritur. Et huiulroo
eft pars lubiedbua przdicati ficut
,
homo animalis . Et di funt res in materia exiftentes nobis nota, de quibus
hoc fignificar,di dicit {Aut vere illud aliquid. J-Ho- demonftrationes fiunt. Et ideo fi detur tp aial fit quod-
moenim aliquod animal eft. Sed illa quz non lignifi- dam fcparatu.quali przmonftratio exiftens animalium
cant fubftantiamded dicuntur de aliquo fubie&o,quod naturalium,tunc cum dico, homo eft animal, fecudum
Pofte.Analy.Diui Tho. Ia ijhac
 '

ttf} TOSTE 4,101X1* A H,A LTT I C OIQVM

q> hac proportione vtirrurin dcmonflrando, )y ani- aut alio modo.Et fi ficut fub(litia,aut ficut genus, aut
mal fignificat e dentiam rei naturalis,de qua fit demon ficut differentia. Hxccnim dux funt partes diffiimio-
ftratio. Dcindccum dicit. nis,quxfignificanteirentiam. Deinde cum dicit. ' ’

H[C autem dcmonflratum cfl,ncf, adfuperajtcq; adinfc Ater

Lectio Xxxiiii. ra infimta effc.Hequu emm homo efl bipes, &
bipes animal,
- *4
In praedicitis quocump modo necn io lutfuin.neqs in deorfum tir animal aliud, neq; rurfus aialde homine, homo de Callia,
c0e proceflum in inJinicum dialcAicx probat.
& is de alio hoc ipfo quideSI
p redicatur. Ocm.n.talemfub
-
A rcy. Treterca ea fine hoc illius c(l qualit. Ui& illud buiutfnt- flantia diffimrcpojfumus At fieri nequit vt infinita qutfqui
que qualitatis eff qualitas intelligendopertranfeat. Quare neque ad fupera, neq; ad in-
A Tilpliusfinoncsl hoc huiufmodi qualitas, &slludhu- emm non polefl,vt ea fub fub flantia,
fera funt infinita, fieri
’ "•
*

*“
Ix iufmodi,neque qualitatis qualitas eri. de qua infimta dicuntur,diffiniatur.
Premifsis his,qux nectfiaria fuo( ad propofitum de- Hac autem oslcnfafunt quoniam no erunt infinita nec in uttru
monftrandum de diffinitione praedicatorum adinui- furfum.nec in deorfum, vt homo bipec,hoc animal, hocautf
cem , hic accedit ad propofitum offendendum fciliccc alterum cfl,& ammal dehominediu autem de Callia, hic ai
non procedatur in prxdicatis in infinitum. Eidiuir tetn de alto in mquodqutdcfl . Subflantiamqnidemomnem
turhzc pars in partes duas fecundum duos modos, eff e diffinire buiufmodtjnjimta autem non efl tranfire inteUl
quibus ollcndit propofitum Secunda pars incipit , ibi
. gentem. Quare neq; m furfum i.eq;lli deorfum infinita funt.
{Adhuc autem alius &c.}Circa primum duo lacit.Pri- illam emm non eSl diffmie.de qua infinita predicantur.
mo oftendit q> non efl procedere infinitum in prpdica- Refumit quod lupra probaueratin principio prarcea
tis per modum circulationis. Secundo cp non proceda- dentis lefiionis.f.huiufmodipr*dicata n6 efieinfinitaj
tur in infinitum in eis f m reditudinem in furfum , neq; quia fi ininfinitum proccdercnc,non habere in eis locii
indeorfum, ibi { Sed vtiquequod neque in lurfum.f reciprocatio,fiue(irculaiio. Dicit ergo q, ficut fupra de
. Circa primum tria facit.Primo przmifsis fuppofiiis adi his ollcnfum ell, in huiufmodi nri contingit procedere
ditquxdam ncccITariaadpropofitumoffendtndu.Sc- ininfioitu neq; in furliini.neq; in deorfum, ficut fi prad
cundoexhis & aliis prxmifsts concludit propofitum, dicatur btpesdchomine, Scanimal de bipede.fcdeani
ibi{ImpofsibiIe ef> xque prxdicari.(Tcrtio probat, ibi mali aliquid alterum , noD ell boc procedere in infinitfi
{Aut enim ficut fubftltia.J- Primo ergo proponit duo, in furfum, neq;in deorfum, vt fi animal dicatur de hoW
quorum vnum ell, quia cum przdicatum quod fignifi- in eo quodquid ell Sc homo de Cailia , St hoc de q uo-
cat accidens, fignificct aliquod genua accidentis, puta damalio, fuppofito q>ita eflet genus continensfub (e
qualitati , non pot e (Te ip duo (e habeant hoc modo ad multas fpecies, quarum vna cfT.t Callias,non pollet hd
inuicem g> primum fit qualitas fecundi , & adit qualitas proctdi in infinuum.Et refumit rationem ad oltendi-
.
primi. Alia ell enim ratio qualitatis,* eius, cui qualitas dum quod lupra poluit, quia omnem huiufmodi fub-
tnefl. Secundum cfl q> vniuerlaliter non ell polsibilc <p ftantiam, qux.f.habct aliquid vniuerfalius.quoddeipfx
qualitas habeat
qulcunq; aliam qualitatem fibiinhz- prxdicetur,Se qux poteff dcalioinftriori prxdicari,co - T ***
rentcm.quia nullum accidens cfilubieSu alterius acci- tingit diffinire, genera vero generali(sima,dequib’alii
dentis per ie loquendo. Soli enim fubflantix conuenit vniuerfaliora non prxdicantur, & fi ngularia , qux noit
proprie ratio fubicdi. Deinde cum dicit. prxdicantur de aliquibus inferioribus, no cotingitdtf- f
AlcT. Fieri profcBo nequit, vt hoc paBo mutuo prediceturjed finirc.Solum autem fubllantiam mediam dilfimretoiT
quid idem vt veru dicasytt no fit, vt econtra pr edices vere. tingit.lllam vero fubllantiam non coungit diffinire, de .1 t4
anti. eque prxdicari adinmce fte, fed verequi-
Impofjibile cfl quainfinitaprxdicantur,quiaoporictdilfinientetnin- ’- s
—
Vide i Sssou de contingit dicer e, eque autem pr[dicari vere no contmgtt. tclligf do pertrlfire omniaitla, quxlubftatialuer prx-
Proponit quali ex prxmifsis concludens g> intendit dicantur de diffinito ,cum omma-cadat m diffinitione,'
,pbarc & dicit-Si illa funt vcra.qu e prxmifia lunt,{im - vel ficut genus, vel ficut differentia. Infinita autem n&
pofsibileell q> fiat mutua prxdicatio adinuicem licj-id- contingit pertranfire. Ergo oportet omnem vniucrlald
lecundum aliquem prxdiSorum modorum. No au
ell fubllantiam, qux non ell fupremum genus, neque infi

tem hoc dicitur, quin contingat verx prxdicari vnu de mum lubiefium, non habere infinita, qux de tpla lub-
alio, de econuerfo. Dicimus enim verx q> homo cfl al- flantialitcr prxdicatur . Sic ergo no ell procedere io in-
bum, & album efl homo.Sed hoc non fit zque.Uecun- finitu.ncq; in lurfum,neq; in deorlnm. Deinde cu dicit.
dum xqualem ratioucm prxdicandi . Et fimiliter efl in Vt genera igitur mutuo non prfduabuntur.Erit emm ip- aec t.
przdicatiscflcntialibus. Dcindccum dicit. fum,id quodtpfum efl quoddam. »

AH c T. 'Hem aut accidcnsasut vtfuh flantia pradicabitur.vdu Siquidem igitur genera adinuicem aquahter prpdicatur, a n T 1.
tiftfit genus, vel differentia predicati. erit enim tpfum quod vera ipfum aliquid efl.
A nti. Aut emm ficui jubilantia prxdicobitur ,vtcft aut cum Ollcndit cptn fubllatiaitbus prxdicatis no pofsit «fi

Vide i inoc. genus fttutut differentia. fe procelfus in infinitum per mbdu circulationis. Et di-
Ollcndit propoiitfi.Et primo in prxdicatis ellentia- cit ip Ii aliqua prxdicatafubffantialia prxdit antur de ali-
libus.Sccundo in accidentalibus, ibi {Verum etiam ip- quo vt gentra non prxdicantur adinuicem xqualiter.i.
fius qualis. {-Circa primum tria facit.Primo ponit qui- conuertibiliter.i.q>vnum genus fit alterius, Sc cconucr
dam diuilionem cflcntialium prxdicatorum Secundo . fo.Et ad hoc probandu fubdit . {erit enim ipfum quod
refumit quoddam, quod fupra probatum ell, ibi {Hxc verx aliquidj-quali diceret. Si aliquid prxdicatur deali
autem oltenfa.}- Tertio probat propofitum, ibi {Siqui- quo vt g«nus,illud,de quo ptf dicatur, ell aliquid quod
dem igitur genera. } Dicit ergo primo q>ad offenden- verx ell ipfum j.efl aliquid particulariter quod lubllati
dum q> non fit adinuicem xque prxdicari, primo opor- tialitcr recipitprzdicationcm iplius.Si ergo hoc prxdi-
tet hoc cdfiderareinclTcntialibus prxdicatis. Autcnim cetur de illo v t genus, fcqucretur q> ipfum quod particu
quod prxdicatur xque pixdicabitur ficut fubftantia. laritcr conuenicbat ahcui,ec6uerlo particulariter reci-'

piat
 l6 f '
l l B
piat predicationem illius, quod eft idem refpcdu eiufdi
cfle partem & totum, quod eft impofsibile.Et eadem ra
tio eft dc differentiis. Vode & io primo Topicorum di-
cirur g> problema de differentia reducitur ad problema
de genere. Deinde cum dicit.
tlCT. M vero neque dc aualitate.aut de citeris quicquam,
mfi
per ac c idem pradicabiiurjiac enim omnia acciduntor de
fubfiantus prodicantur.
ANTI. Uffil de qualitate, aut aliorum nullujuf: fecundi acci
ilspradicabit.OU boc accidit , &
defubieClis pradicari.
Offendit q> non poteft ircininfinituper moducir-
culationisin prxdicationibus in quibus przdicatur acci
dens de fubie&o, Se dicit q, neq; etiam ipfius qualis p6t
efleconucrfiocum fuo fubiefto, aut aliorum nullupo-
teft habere huiufmodi prxdicationcm,qux accidctali-
ter prxdicantur, nifi fiat prxdicatio per accides, lecun-
dum 9> didum eft q> accidentia non prxdicantur de fu-
bieSis nifi per accidens.Qualitas enitn & omnia alia hu
iufmodi accidunt fubftantiz,vnde& przdiciturdefu-
bicdis ficut accidens de fubiefio. Deinde cum dicit.
AlCt. Sed neq; verfusfupera infinita erit. De vnoquoq; nartque
pdicatur,id,quodfignificatuiut quale quid aut quanti quid,
aut aliqtdd talium, a ut ea, quam fui)fi a ntia funt . Hoc ante
funt finita, & genera pradicamtntorum finita funt.Efi
aut qualc^ut quatuntor catera.qua id dudum cnumeraui-
*
E \ fKiMrt l6g
ducit, quia poffet aliquis dicere, primo prxdicabitur
q>
vnum de vno , puta de homine animal. St ifia prxdica-
tio multiplicabitur quoufque poterit inueniti aliquod
vnum, quod de homine prxdicetur, quibus finitis
p ra-
dicabuntur duo de vno, puta , dicetur q> homo cfi ani-
mal album, & fic multo plura prxdicata inucnirftur fe-
cundum diuetfas combinationts prxdicatoru.Rurfus
prxdicabumurtru de vno puta , dicetur q. homo eft
,
animal album magnum, 8c fic femper addendo ad nu-
merum magis multiplicabuntur prxdicata,& erit pro-
cedere in infinitum in prodicatis, ficut etiam in additio-
ne numerorum Sed hoc excludit per prxdicationcm
.
vnius dc vno.Quinto refumit vt no dicamus aliqua fim
pliciter pradicari de ipfis, qux no aliquid
funt.i.de ac-
cidentibus, quorum nullum eft aliquid fubfiftcns. Dc
accidente enim neq; fubiefi um , neque accides proprie
prfdicatur.vt fupra diSum eft. Omnia enim huiufmo-
di , qux non lunt aliquid fub(tantiale,fiint acridetia,
&
de hisnihil przdicat (impliciter loqufdo, fed hxcprx-
dicantur quidem per fe.f.de fubieais, vel fiibftantialia
prxdicata vel accidentia.llla vero fecundum aliu
mo m
dum j per accidcnsXcum prxdicantur de acciditibus,
aut (ubieaa.autaccidcnria.Hxc cnimomnia.f.accidf-
cmm tia habent de fui ratione q> dicitur de fubieao, illud au
temquod eft accid&.non eft fubieaum aliquod.vnde

I
mus. Atq;fupponuntur vnum pradicari de vno, ile ipfa & nihil propriz ioquido poteft dc co pradicari, quia ni-
no pradicari de tpfti, nifi ratione ipfius quid efi prodicentur.
hil taJium.f.accidentiuponimut clfe tale, quod dicatur
Etenim accidentia funt vmuerfa. Sed quadam per fe, queda quod dicitur , ideft q, fufeipiar prxdicationcm cius;
id,
alio modo^Atq; hac omnia dcfubicBoquoda dicimus predi
uod deeo praedicatur, non quafi aliquid alterum exi-
cari , & accidens non cfle fubteBum vllum. T^ibil.nJaJiiim 3 ens, ficut accidit in fubftantiis. Homo enim non dicif
ponimus id ejfe, quod idefi, quod dicitur, non aliud quicqua animal velalbum , quia aliquid aliud fit animal vel al-
,
fed ipfum in alus ejfe , et alia quadi de alio dicimus pdicari. bum, fed quia ipfummet quod eft homo, eft animal, vel
ANTI, Sed rttquc neq; infurfum infinita erunt . Unumquodque album, fed album ideo dicitur homo, vel muficu, quia
enim quod prf dicatur figmficat/iut quale aliquod, aut qua aliquid alterum fcilicet fubieftum albi eft homo.vcl
tum aliquod, aut huiufmodi^utqua funt m fubsiantia.Hac
mu
licum.Sed ipfum accidens ineft aliis, & alia qux prxdi-
autem finita fune. Et genera pradicamenlorum finita. Aut ,
cantur dcaccidentc, praedicatu dealtero.idetldcfubie
enim quale, aut quantum, aut adaliquid,aut facere, aut p*. do 2 cciJcui,Sc propter hoc prxdicantur de accidente,
tijut vbt, quando. Concejfum autem efi vnum de vno prodi
. Hoc aurem introduxit, quia
vi difium eft fi accidens Prardic.
fidas ioot. carijpfa autem detpfss qudtunq; non aliquid funt, no prodi jp-
przdicaturdcfubicdo,& cconucrfo,& omnia, qux ac- cedcrei in-
dicari dicimus Accidentia enim funt boc omnia, fed hoc
.
cidunt fubiefio.prxdiccntur de feinuiccm,lequeturq> bnitum.
quidemfecundumfeipfa,illa vero faundnmalteru modum. prxdicatio prorcdatininfinitum.quiavni infinita ac-
Hoc autem de quoddfubicBoou pradicari dicimus, fecun- cidunt. Deinde cum dicit.
dum accidens autem non cfle fubteBum aliquod. Xihil.n.ta
Hfl! igitad fuperiora, neq; ad inferiora, vnu de vno m ARGYa
bum ponimus ejfe [ubteBum, quod alterum aliquod efe dica infinitum dicetur. De quibus enim accidentia dicuntur, quo-
twr quod dicitur , fed ipfum in aliis, dr qlta quodam de alio. cunq; m vmufcuiufq jubflantiafune.ea no funt infinita.!' er
Offendit vniuerfaliter in nullo genere prfdicatio- fui ctiafnptra, nec tpfa, nec vtraq; etti accidentia, funt
mfi
nii fitpedere in infinitC infurfum aut deorfum. Et di ni» a .tqjcefle efi igitur aliquid cfle, de quo primum aliquod,
cit q> non folum n6 eft procedere in prxdicationib'
infinitum fecundum circulationem
in &de hoc aliud , & huius profcBionis tandem exitumefle,

do infurfum infinita
, fed neq! procede- vt id fu, quod de nullo vltcrws alio dicatur, &
id etiam, de
erunt prxdicau, Stfimiliter nec
deorfum. Et ad hoc probandum .Primo refumit quxdi
V
auo non prodicatur aliud prius nus igitur hic cfi modus ad
boc propofttum demonstrandum.
fupra polita. Secundo e* his probat intentum, ibi
fNe- eq; in furfum ergo vnu dc vnojtcq; in deorfum diem. ANTI.
ue in in furfum, ergo flrc.J. Grca primum refumit qd 1
De quibus quidem.n.dicmtSur accidentia ,ftmt quocunq; in
evnoquoq; poliunt aliqua prxdicari quicquid fignifi fubf\anuavniuftusufq;funt. Hac autnon funt infimta. Sed
cent.fi uc quale, fiue quantum, velquodcunque aliud
fit
m furfumdpfaip.dr acctdcntia,vtraq;,no infinita fimt.Hf•
genus accidentis , vel etiam qux intrant fubflantii
qua funt eflentialia prxdicata.Secudo refumit hic.f.
i
rei, ccflc cfi ergo cfle aliquid Jc quo primi prodicetur,
ahud,& hoc fiare,&- cfle altqwd,quod non amplius, neq; de
& de hoc
<f
prxdicata fubftantialia,fint finita.Tenio refumit rp
ge- aliquo priori, neq; de illo aliud priuipraducturVnus
qui de
nera prxdicamentorti funt finita^cilicet quale,
qui- & igitur modus dicitur demonfirationu huiufmodi.
11 C" ^ cn m aliquis dicat
'
quantitas prxdicetur Offendit propofitum ex prxmilsis.f.q, prxdicatio-
j ? t-«
de fubuantia, Se qualirat de quiritate, 8c fic in infinitO,
ne,qua przdicatur vnum de vno, non proceditur in in-
***ludit per hoc q, genera prxdicamentorum
funt finitum neq; in furfum, neq; in deorfum, qa omnia ac-
finka.Quarto refumit a ficut fupra expolitum cft.vnu cidentia prxdicanturde his, qux pertinentad fubftan-
de vno prfdicatur fimplici prf dicatione.Ec boc ideo in-
tiam rei, quod erat quinta fuppofitio . Subftantialia anti
Pofte.Analy.Diui Tho. I prxdicau
j
 e
- y

Jtf 7 T0 S r £H_/ OKrM jtfi.jlLrTlCOK.VM *«8

przdicata non funt infinita, quod erat fecunda fuppofi- (iillam per quam nota efl nefeimus, neq; cognofcimus

tio,& ita ea parte fub fubiedoru non proceditur in infi eam meliori modo, quam lcicndo.confcquens efl g> n6
nitum in huiulinodi pdicatiombus , quafi in dcorfum. fciamus illam propofitionem , quz per eam cognofci-
Infurfum aute neutra fint infinita fcilicet ncq;fub(ta- tur.His igitur tribus luppofitis procedit fic.Si cotingit
pdicata.neq; accidentalia, quia & genera acciden
tialia aliquid fimpliciter fcire per demonfirationem , St non
tium lunt finita, & in vno quoq; generum non cft pro- ex aliquib', nec ex fuppofitione,accede efl q> fit flatus
cedere infinicum.ncq; in futfum neq; in dcorfum, ficut in przdicatis.quzaccipiunturvtmedia. Dicit aut (im-
neq; in fubdantialibus praedicatis, qa in quolibet prz- pliciter, St non ex txdudendu demondra
aliquibus, ad
dicamcto genus przdicatur dc fpecie in co quodquid- tiones ducentes ad impofsibile,in quibus procedit con
ed. Vndc concludi pottd vniucrlaliter tp ncccfic cll cfTc tra politiones aliquas ex aliquibus propofitionibus da-
aliquodprimufubiedum ,dc quo aliquid przdicctur, tis. Dicitautem neq;exfuppofitione,adexcludendum p roct gb,
exidente datu przdicationis in deotfum, Sc de hoc ali- demollrationes, quales fiunt in fcietiisfubaltcrnis.quz Jcrooo. a
quid aliud przdicat, 8t hoc habebit flatum in futium, fupponuntcontlufionesluperiorum (cientiarum,vtfu impo.
Sc erit inuenirc aliquid quod no amplius przdicabitur prahabitum ergo firaili ter per demo nil ratione
cll.fo.ll

dealio.nequeficut poflerius przdicatur deprioriper fcire,quandoquzlibetpropolitionumprzmiflarum,(i

accidens , neq; ficut prius przdicatur de pofteriori per fit demondrabitis, Icitur per demonflrationf, St fi non j_ c£ho ,

fe.Hic igitur efl vnus modus logicf demonilrandi pro- efl dcm6flrabilis,intclligif per fcipfam . Iit hoc fuppo-

pofitum, q'ii fumitur fecundum diuerios modos przdi fit flatusin przdicationibus,qafi no
lito neceffe cll q>

cationis. Deinde cum dicit. femp potcfl accipi aliquid lupentis.fc-

fuerit flatus, led
A * c T. jlUus autem efl bic,Vatet enim horum demonfirationem quitur <y omnium fit demondratio , vt primo diceba-
efflede quibus priora aliqua prad icantur. Et ite fieri no pofi- tur. Siergoaliquaconclulioderaondratur,oportetq> - v
fc,vtaul mchut fimus, ad ea difipofiti.quoruefl demoftratio, qualibet przmilTarum fit demondrabilis. Sicrgoad
quam fifeiamus^sut ea fine demonflratione ficiamut. Quibus eius cognitionem nullomodo pollumus melius nos ha
efficitur, vl fi per aliqua priora quippum inoiefiatalla vero bere,ijlciendoeam per demonllrationf, trgo oporte-
nefiamus , neq; ad illa melius fumus cffcBi,quam (ificientii bit eam demondrare per aliq uas alias propolitiones.Sc

haberemus ,ncc id proficBo ficiamus,quod perdia notu effici illas iterum per alias, & (ic in infinitu.quu igitur infini-
tur.Siigiturfit,vt (impliciter quippum per demoBratiom, ta non cd tranfire.non poterimuseam cognofeereper

& non ex qubufidam,nec ex fuppofitione ficum us neccflcefl demondrutioncm.neq; melius eam cognolcere poliu-
pradicittor.es medias flarclNJfi no flent fiedfiemperfit ah- mus.cum omnia fint tfcmoudrabilu, ergo lequetut tj> «

quid fiuperius fiumpto, omnium erit tii demonflralio. Quare nihil contingit fcire perdemondrationem fimpliciter,

(i fieri non potefl.vt infinita quifquampcrlranfcat, eapiofie fedfolumcx fuppofitione. Vltimo autem epilogindo
Bo quoru esi demonflralio nunquam per demonfirationem
,
concludit principale propofitum.
fidemus. Qjfod fi neq; melius ad ipfia fumus affc 3 i,qua fi fici
remus nihil tum per demonfirationem {impliciter, ficd exfiup Lictio Xxv.
pofitione fidemus. Ex hisigitur, qua differendidiximus mo- In quibufeanque per fe przdicarinquibus demonffratiua fcif-
ua rtumur,noncfleproccf]umm infinitum licuumifrati-
do, ld,dc quoloquvnurfita cfiequifpum credet.
ua probat.
ANTI. jtdhuc autem alius Ji de quibus priora quxda pradican- ^
tur,erit horu dcmonflratiojquorum demonflralio cftjiequt Kefiolutiue autem per hac breuius per(fiicuumfucrii, fse- akc t.
potius habere pfit ad ipfia quam fare , neq; fictre effit fime de- rihow pofle,vt verfus fiuperius, aut inferius infinita (int pre. .

mofi rationeJ i hoc aut per hoc notii efl, hoc autem neficimus, dicata in demonfiratiuis fidentiis , de quibus , esl hacprre-
neque melius habemus ad ipfia quam (cire, neque per hoc no- fiens confideratio.

tum (ciemus. Si igitur efl aliquidficire per detnoufl rationem

fimplidter ,
nifeflum efl
&
non ex ahquibus,neque ex fuppofitione, ma-
flare pradic amenta mcdia.Si cmmnonficterint
AA fialeticeautc manifeflu efl per hoc velocius
quem fiurfium ,
quod ne- a n T
neque in deo rfium mfimiapreduantia
contingit cffiui dcrnofiralius ficicmns^le quibus mictio efl.
t.

fiedefl fiemptr acceptio in fiuperius .ommument dcmonflra- Poilquam Philpfophus odendit logicz qi no Iit 41-
tio.binon contingit percurrere infinita Jr ac non (ciemus per cedcrein infinituminprzdicatisfurfumaur dcorfum,
demonfirationem. Si igitur neque melius habemus ad ipfia, hic odendit idem analitice.Etdiuiditurin duas partes.
quJm ficire, non erit nil.fictre per demonfirationem (implici - In prima patie odendit principale propoiitum.ln Iccun
ter, ficd ex fuppofitione Logica quidem igitur ex bis,vtiqu
. da infert quadam corollaria ex didtis , ibi { Monft ratis Left leqni

aliquis credet de eo, quod dtBum efl. autem his manifedum Stc, }- Circa primum duo facit.
Ponit. i. modum probationis. St dicit q> quando efl Primo proponit quodintendit. Secundo probat pro-
aliqua talis propofitio,in qua przdicatur aliquid de fu- pofitum.ibi {Demonflralio quidem enim Stc. ( Dicit
bieflo,fi aliqua poliunt
p prius praedicari dc illo fubie- etgoprimoqi hoc quod non contingit indemondra-
fio,talispropofitiodemondrabilis erit, puta hzepro • riuis fcientiis,de quibus iotedimus,pradicationes in m-
politio, ho cll fubflantia ,
demonfiratur per hanc, ani- finituptocedere neque in futfum.ncqjin deorfum,bre
mal fubdaroia,quia dc animali per prius przdicatur
cll uius St citius poterit manifedarianaliticc,quam manife
fubflantia quam de homine Si autem aliqua propofi-
. datum ficlogica.Vbiconfidcrandum cd q, analiticaid Notamks
tio efl demonflrabilis.non pofTutnus melius cognolct- cll demonllratiu» 1 cienda, quz refolucdo ad principi*
re qua fidendo, ficut principia inderaonflrabilia,raclius per fe nota iudicariua dicitur, ed pars logicz quz cril

cognofcimus q fciendo , quia coguofcimus ea,vt per fe dialedicam fub fe continet. Ad logica aute communi-
notu. Ut iterum hui ufmodidemonllrabilia noo pofTu- ter pettinct confiderarepradicatione vniucrlalitcr, fe-
mus fcire nili per dcmoflrationcm, quia dcmonilratio cundum tj, continet fub fe przdicationcm, quz cd per
efl fy llogifmus faciens fcire.vt fupra difium cfUte co- fc , Sc quz non cd per fe. Sed demondratiuz cientiz f

ftderaudum cd q> fi aliqua propofitio efl nota per alii. propria ed prz dicatio per fe.Et ideo fupra logicz pro*
bauit
 1

1 69 L 1 B E H, T ti 1 Mr S »70
bauit propolitnm, quia oftendit v niuerfalitcr in omni pcrfe.f.qujdo lubieflum ponitur in diffinitione pradi
genere praedicationis no ede procedunt in infiniti!. Hic cati. Secundo in primo modo, quando prxdicatum po
autem intendit oftendere analetice.quia probat fotu in nitur in diffinitione lubiefii, ibi { Si etiam quxcunq;.}-
his, quz prxdicantur per 1'c.Ethuiulmodicft via expe- Circa primum ponit duas rationes . Circa quarum pri-
ditior, & ideo lufficit adpropofitum, quia in demon- mam f ic procedit.Primo quidem promittit propofitii.f.
ftrationibus non vtimur mfi tali modo prx dicationis. q> in neutro modo dicendi perfe contingit in infini-
Deinde cum dicit. tum procedere. Deinde probat hoc in fecundo mo, pu
A*. 01 . Deinonft ratio enim efi dehifce, qua rebus infunt perfe. ta cum impar prxdicatur denumero. Si enim proce-
» K 1 • Demonstratio quidem emmtti , quacunque ipfa infunt datur vlterius ,
91 aliquid aliud prxdicetur per fe de im-
• fecundum fttpfa rebtss. pari fecundum ifium modum dicendi per l"e , (equitur
Oftendit propoli tum. Et circa hoc tria facit. Primo gi impar infit in diffinitione eius. Numerus autem po-
proponit qua prpdicationeanalitica,ideft dcmoftrati- nitur in diffinitione imparis,vnde fcqueretur quod et ii
ua feientia vtatur.quia prxdicatione per fe.Secundo re numerus ponaturin diffinitione illius tertij quod per
fumit quot funt modi talis prxdicationisribi { Per feip- fe ineft impari.Sed hic non contingit abire in infinitum,
fa vero &'c.}Tertio oilcndit q> in nullo modo prrdica- vt (cilicct infinita infint in diffinitione alicuius, Gcut fu-
tionis per fepofsit procedi in infinitum, ibi{Horum au pra probatum efi.Kclinquitur ergo quod in talibus per
tem neutra contingunt. {Dicit ergo primo 91 {demon le pradicationibus non contingit procedere in infi-
ftratioeftfolum circa illa, quz per leinfunt rebus} Ta- nitumin furfumideficxparte.prxdicati . Secundam
les enim funt eius concK]lioncs,& ex talibus demofirat rationem ponit ibi.
vtfupra habitum efi. Deinde cum dicit, jtt vero neceffe efi ipfi primo competant vniuerfa, velu A RG Y.
ager. £» vero, qua per fe competit, duplicem fubeunt modum. ti numero, & numerus illis infit . Quare conuertHntur , &
Quedam emm in eadem rerum funt diffinitione, quibus ineffe non Superabunt.
d icuntur, vt multitudo, vel diuifibilc. Hac enim numero cope M vero neceffe cH omnia ineffe primo,vt numero, et tn 'd ANTI.
tunt, &in ipfiusfunt diffinitione. Quadam m ratione fm res lis numerum. Quare conuertibiha erunt, fcd non excedentia.
eat fufcipiut quibus competunt, vt impar . Hoc enim numero Et dicit 91 quantucunquc procedatur
huiufmo- in

competit,& in diffinitionefua numerum fufeipit. di per fe przdicationibus.:.modi,opottcbit quod om-

INT I. Secidum feipfa autemduplicitcr.Quxcuqtcnim illis in- nia przdicata per ordinem accepta infint primo fubic-

funt i/i eo quodquidetl,& in quibus ipfa in eo quodquidefi in-
funt ipfis.vt numero miparujnod inejl quidem numero. K(l au
tem ipfe numerus in ratione ipfius. Et iterum multitudo, aut
diuifibilc in ratione numeri efi.
Ponit duos modos przdicandi per fe.NS primo qui-
dem prxdicaturperfcquzcunq; infunt fubicdisineo
quodquidefi f.cum prpdicata ponuntur in diffinitione
iio, puta numero quafi przdicata de eo , quia fi impar
per Icprzdicaturdc numero, oportet 91 quicquid prx-
dicatur de impari, etiam per fe prxdicetur de numero.
Et iterum oportet quod numerus omnibus illis infit,
quia fi numerus poniturin diffinitione imparisopor-
tet 9> ponatur in diffinitione omnium eorum quz diffi
niuntur per impar Et ita fequitur mutuo libi inuice
.

fubie&i.Sccundo quando ipla fubiefia infunt prxdica infint. Ergo erunt conuertibilia Se non fe inuicem ex-

tis in eo quodquidefi .i.qui do fubic&a ponfitur in dif« cedentia, lic enim proprix pafsioncs fe habent ad fubie
finitione prxdicatorum.Etexemplilicat devtroqi mo- Safua.Vnde fi etiam fint infinita per fe prpdicatafecun
,
do.Nam impar praedicatur de numero per (e fecundo dum hunc modum, nd erit ad propolitum.quo aliquis
modo, quia numerus ponitur in diffinitione ipfius im- intendit ponere infinita inprxdicatis efle in furfum vel
enim impar numerus medio cares-Multitudo
paris. Efi in deorfum. Deinde cum dicit.
autem vel diuifibilc prodicatur de numero , Sc ponitur Hpc item eaqua diffinitiones eorum, quibus infunt inore ARC Y.
itandam. Ifon enim affignan diffinitiones poffeut Quare fi
;n diffinitione cius.Vndc huiulmodi praedicantur per fe diuntur. .

de numero primo modo. Ahj autem modi, quos fupra
poluit reducuntur ad ifios. Deindecum dicit.
Aitcv. -*t fienuiequit,vt aut hac, aut tllafint infinita. Tfec.n.
ea.qup vt impar de numero prodicatur. Tfam in impare rur
fus aliud eritm diffinitione cuius eft ipfumjhocfiftt primum,
numerus ipfe, cui quidem competunt, in diffinitione erit ipfo-
rum.S i igitur fieri nequit, vtinfit vnialsainfimta, nec infini-
bfc funt vniuerfa ea, qua perfe prxdicantur, bxc autem infi
mta non funt, fiam omnia plane verfusfupera . Quare slant
& ad infera.
Si etiam qiucuq; funt in eo quod quid efl,nechac infinita ANTI.
funtiH.ee enmicfftl diffinirciQuarc fi pr (dicantia quidtper
fe omnia dicuntur, hac autem non 'infinita funt Rabunt vttq;
id furfum. Quare & in deorfum.

ta verfusfuperius erunt. Probat propofitutnin primo modo dicendi perfe,

xti. Horum autem neutra contingit effe infinita, nec vt imper- & dicit 91 illa
,
quz przdicanturin eo quod quid eff.i.
idtiaoot. feflum numeri Iterum enim fitmpari aliud infitxui inerat
. quafi polita in diffi nitionefubiefl i, no polTunt cUe infi
cxiflentijioc autem fi rff primum, numerus inerit bis qua in- nita, quia non contingit infinita diffinire, vt fupra pro-

fimt ipft Si igit non contingit infinita huiufmodi effe m vno, batum efi Ex hoc ergo concludit 91 (i omnia, quz po-
neque infurfum erunt infinita. nuntur in dcm6ftrationibus,per fe ponfitur, & in prp-
Oftendit q> in vtroque modo praedicationis per fe dicatis per fe non eft procederein infinitum in furfum.
necefle cftclfe fiatum. Et circa hoc tria facit. Primo necefleefi q> przdicata in demonfirationib' fient in fur
offendit q> nec diarium efi effe fiatum in vtroque mo- fum. Et ex hoc etiam fequitur q> fient in deotfum, quia
do przdicationis per fe , tam in furfum quam in deor- ex quarunq; ponat infinitum tollitur Icientia ,
parte &
fum.Sccundo concludit quod non pofsit infinitum ef- diffinitio, vt ex fupra difiis pa tet. Deinde cum dicit.
lein mcdiis.ibi {Si autem lic efi ficc.}- Tertio concludit Quod fi ita fit, erum & ea fanc finita, qua inter duos ter- ARCY.
g>non potefi procedi in infinitum in demofi rationi- minos collocantur.
bus, ibi {Si vero hoc &C.J- Circa primum duo facit. Pri Si autem ficeti , & quafunt in medio duorum termino- AN TI.
mo proponit propofitun infecundo modo dicendi rum femper funt finita.
Puiic.Analy.Diui Tito. I 4 Conclu-
 - ,

*7t TOS TBt&OlirM JTfjtLTTlCOWM »7 *

Concludit exprxmilsisqifi tft (latus in furfum , & odendimus logicar,&podcaanaleticc, vtexpofitum
dcorfum ,q> media non contingit ede infinita. Supra. n. cd . Per hanc igitur conduiioncm vltimo induSam
odendit ej. extremis exideniibus determinatis , media m anile liat intentionem totius capituli & quare quas-,
non poliunt ede infinita. Deinde cum dicit. libet propoli tio fit inducta.

A K c y. &
Qjmd rurfusfuta fit, patet iam demensi nimium effe
ommumefic,
principia neicffario , ac demonflrationem non Lbctio Xxxvt.
quodquidem notmllosajfercrcum m inuio',diximus. Etenim In omnibus qnx de vno,Icu pEunbus pixdicanturefle aliquod
jt principis fint,neq; dcmonffrabdu funt oia.ncq-, m mfinitb primum oiiendu. quomodo irem in omnibus figuris prunis . ; > i
propofirionibus fic vcenJum docet.
fieri potefl abino.ffam alterum tfloru vtruuis effe mi aliud
cll,quam milii mteruallum effe medio vacans, atq; indiuiff- Demonflratisautemhis patet fiquippiamidc,vtAduo- A R cr.
bilcjed vmucrfaeffediuifibili.t . Id enim quod demonftrat, bus infit quibufdam, vt c atq; n quoru alteri de altcroutut
non foris addnofed Imijfo termino demonslralur. Quapro- nullo modo, aut non de quolibet pradicatur,non femper illud

pter fi fieri potell ,vthocpaBo prot edatur in infiniti , fieri per commune aliqiudipfis competere.
quoq; poteB vt inter duos terminos mfiniu media cadat. ^tt Oiiflratts autem Iris manifedi eff , quod fi aliquod A N T *•
hoc fieri nequit,fi tam verfits fapertus. quam verfus mferius idem duobus infit, vtu&inc&mn ncnprxdi- Te*- C“- S
. pradicatianufit finis. Effe vero prxdicationi boc paffo fi- cante altero de alter», aut nullo modo,aut no de om
nem, antea differendi modo, nue refolutiue fatis offendimus. ni non femper fecundum commune aliquid inerit.
ANTI. S i vero boc esl,mam/eSlu hi eB,& demoiiffrationii quod PoltquamPh lofophus olienditqudd non contin-
neceffe ed principia effe,& non oium effe demonftrationem, gitprocedere in infinitum in demoUrationibuqhic in-
quod vere diximus quofdam dicere iuxla principium. Si n. ducitquxdi corollaria cx prxdidis. Et circa hoc duo
Junt principia,non oia funt dcmonffrabdsa,mq, m infinitum facit-Primo odendit q>necdlecll accipere aliquas pri-
poffimt ire. Effe enim horum quodlibet nihil aliud eff, quam mas propofitiones Secundo quo illis primis fit vten-
.

effe nullum fpatium fine medio,&

indiuifibdefed omnia diui dumindcmondrationibus,ibi-{Cum autem oportet
enim irnmitendo terminum, fed non aff umendo
fibilia.lntus demon drare.JCirca primum duo facit.Primooltcndit
dcmonilratur id, quod demonslratur.Quarefi hoc in infini- cp neceffe ell dcucnirc ad aliquod primum quadovnu

tum contingit ire, continget vtiq; duorum terminorum infini
ta effe interius media.Sci'hoc impoffibile eil.fi pradicamen-
ta Beterintfiupcrius & inferius. Quod autem fiet dembftra -
tum logica pnus,anxluicc vero nunc.
Concludit vltcrius 9» in demodtationibus no pro-
ceditur in infinitum, St dicit <j> fi prardidta fint vcra,ne-
ccdc cd edealiqua principia dcmondrationum,qux no
demondrantur,& fic non omniu erit demondratio fe-
cundum quidam dicur, vt in principio huius libri di-
q>
ftum cd.Ht q> hoc fcquat odendit. Polito enim tj, fint
aliqua principia demondrationu , ed nccedecde tp illa
(intindemondrabilia ,quia cum omnis demodratiofit
ex prioribus, vtfupra habitum ed, fi principia demon
lirantur, (equetur g> aliquid edet prius principiis, quod
ed conrra no lunt omnia de-
ratione principi). Etita (i
mondrabilia, (cqucrctur cp non procedantdemondra
tiones in infinitum. Omnia autem huiulinodi
dcpluribusprxdicatut.Sccundoquando vnuroprxdi-
caturdcvno.ibi-jManiltdumauicmdl.J-Circaprimu .. ,
quatuor Cacat. Primo proponit intentum . Secundo ma-
mfcdatpropofuum.ibi jvt(calenonStc.}Tertio pro-
bat, ibi {Sit autem bScc.J- Quattoexcluditquandam
obicSioncm, ibi-jln eodem quidem genere &c.} Dicit
ergo primo 9, dcmoullratis prxmilsts.l. ipnofit pro-
cederem infinitum in pixdicationibus& dcmonllra-
tiomb’,mani(edum ell rp fi aliquid prxdicatur deduo-
bus,puta a de c Sc d ita.f.q, vnum eorum non prxdice-
tur de altero, aut nullo modo,ficut animal prxdicatur
dchomine&boue,quorum vnum nullo modo de alio
f
prxdicatur, aut non de omni , puta animal prxdicatur
de homine Sc malculo quorum neutrum dealtcro vni-
uerfalitcr prxdicatur, (ic inquJle habent ibus terminis,
manifedum cd 9, non oportet q> id prxdicatum, quod
prxduda de vtroq; prxdicatur, infit vtriqifecundu aliquod c6e, " 1

confequun tur ex hoc, quod odcnfu m ed cp
ditur in infinitum in mediis .quia nihil ed aliud ponere
verum cflequodcunqueprxdiflorum.f.velq» demon-
drationes procedit in infinitum , vel tj> omnia luntjde-
mondrabilia , vel 9. nulla fint demonllrationum prin-
cipia , fi ponere nullum (parium ede imediatum Scin-
no proce- Schoc in infinitum procedendo. Dcindccumdicit.
Triangulo nanque duorum aqualium, <£ omnium ma- A Rc T.
qualium laterum angulos habere duobus redis aquales
per commune compcutquoddam . Competi: cmm vt vter-
que cd quadam figura , cirnon vt aliud quicqnam .
femper id itafi habet.
M non

diuifibile, ided ponere duos terminos fibiinuicem co-
hxrcrein aliqua propofitione aifirmatiua vel negati-
ua,nifi per medium. Si enim aliqua propofiriofitimme
diata, (equitur q> fit indemondrabilis, quia cum aliquid
demondratur, oportet (umere terminum irnmitendo,
ytfcalcnon,& ifiocheli duobus reBis aquales habere fe- A nti.
eundum commune aliquid mcfi.SecHndum enim quod figura Vide i ana
quadam eff, cir non fecundum alterum quod meji . Hoc au-
tem nonfemper ftcfe habet.
Manifedat propoGtum per exemplum Sunt enim .

ided, 9, fit infra prxdicatum St (ubieflum, de quo fcili-
cet per prius prxdipetur
prxdicatum,quam de fubicdo
Medi, ia de. vel a quo prius remoueatur. Non autem in dt monllra
tior.ibus accipitur medium adumfdo extrinfccus ,hoc
enim edet adumere extraneum medium. Se non pro-
prium , quod contingit in litigiofis St dialcSicis (y Ilo-
gifmis . Si ergo demondrationes contingit in infinitum
procederc,(cquiturqu6d fint media infinitainter duos
terminos . Sed hoc cd impolsibile fi prxdicationcs de-
tcrintin (ur(um St dcorfum, vtfupra probatum cd. Et
quod dent praedicationes in furfum St deorfium prius
dux Ipccies trianguli , quarum vna vocatur (calenon,
vel triangulus gradatus, cuiusfiint tria latera inxqualia,
alius cil ilocheies, cuius (unt duo latera aquali», vnum
autem horum non prxdicaturdealtero,vtriqueautcm
incd hxc pafsio habere tres angulos xqualcsduobus re
Ais.Intdautcm hoc eis fecundum aliquid communc.fi
9> vterq; horum ed figuraquxdamXtriangulus . Hoc
autem no fic femper le habet.f.fccundum 91 in infinitu
conueniat fecundum aliquid aliud puta 91 habere tres
,
conucniat triangulis iterum fecundum aliquid aliud,
Sc fic in infinitum. Dcindccumdicit.

*7J LIBER
ktc Y. Sit enim i per quod Atam ipficquamu copettredici-
tur. Tutet igitur ipfum aper aliud commune quippum tpfts
competere, ce illudite per aliud. Quare inter duos terminos
infiniti termini cadent. M hoc fieri nequit .Tfo ergo neceffie
efl pluribus idem per aliquod commune femper incjjejiqui -
dem fintinterualla,qux medio vacant.
ahii. Sit autem n fecundi quod eft a mcn. Tdanifcfluigitur.
eft b m c D fecundum comuneeii , &
illud fecundum alte-
rum Quare duori terminorum in mediis infiniti vttq; inci-
. Slratiofed hxc eft ea via.qua acceditur ad principia.
dent termm.Sed hoc eft impoflibile 5 ccundum igitur cornu
ne aliquid, effit non necejfit efl femper idem in pluribus,quo-
niam vere erunt immediata ffiaua.
Pro batpropofitum,& dicit, Sititaq>bprediceturde
c &
de d (ccundum hoc commune quod elt o, manite-
ftum eft ergo <j> b erit in c & in d £ m illud comune quod
eft a, & fi iterum iniit a (ccundum aliquod comune, fle
iterum illi communi fecundum aliquid aliud, procede
tur in infinitum in mediis, fequitur igitur q, inter duo
extrema qux 1'untc &b cadant infiniti termini medij.
Hoc autemeft impofsibilc,crgo non necefie eft fi idem
iniit pluribus,!}, femper in infinitum iniit cis fecundum
aliquid comune, quia necefie eft q, pcrucniatur ad ali-
qua fpacia imediata.i.ad aliquas imediatas prxdicatio-
Uftprxce. nes quas appellat fpatia,vt fupra diftum eft. Quantum
lente Ari. igiturvidcturexhac probatione Anfto.non eft fuus in
TclIcctuSji}, hoc non fit verum
quado aliquid praedi-
q,
catur de pluribus, qux de fcinuiccm non prxdicantur,
q, illud non iniit illis pluribus fecundum aliquid com-
mune. Hocenim veru eft in omni quod prxdicatur fi-
cut pasio, oportet enim fi ineft plurib’, q, iofit ei liecu-
dum aliquid commune,licct forte id (itinominatu, fi-
x6io. i ». cut fupra ditium eft, cum de vniuerfaliagerctur.Sed in
ncwpo i. jUo communi nonproceditur in infinitum, vthxc ratio
indudaa Philofopho cuidcntcrprubat.Si autem acci-
piatur aliquid commune, quod infit pluribus Gcut ge-
nus (pecicbus, non femper oportebit aliquid prius Aci
perc fecundum q, infit . Puta fi viuuminfit homini,
alinofccundu aliquod prius.f.lecundum animal, ani-
mali autem St pia ntxnon ineft fccundu aliquod prius,
quia hxc funt primz Ipccics corporis viui Cuc ani -
mati. Deinde cum dicit.
iter, &
Tenninos tamen eodem in genere , indiuiduis ex eif-
dem necefie eflefie, fiquidem ipfum commune rationem eo-
rum, qux per fe competunt, fubit. heri ntnq; nonpotcsl.vt
ea,qux dcmonslraturytd aliml genus ex alio migrent ac tra-
feant,vli diximus.
a N T i.
Taxo.}». ffi terminos
in eodem quidem genere, & ex eifdcm atbomis
effie, fiquidcmbisqux perfi funterie commu-
ne. Ifon enim eris ex alio genere in alind defendentem
demonftrare.
Excludit quadam obuiationem . Poftct enim aliquis
dicere q, femper accipitur fecundum aliquid comune,
quia poteft accipi commune alterius generis puta fi di -
camus q> efle fcipfum inou cn s ineft homini afino fe-
cundum hoc commune quod eft animal, &fecundum
alud com mune quod eft habens quantitatem , vel ha-
bens colorem, aut aliquid huiufmodi,qux pofiunt
aliud
accipi in infinitum.Et ad hoc excludendum dicit q> ne-
cefie eft cfie terminos medios qui accipiuntur ex eode
pjf genere { Sc eifdcm athomis}- .Undiuilibilibus. Et appel-
uhomof. lat athomos ipfos terminos extremos, inter quos opor
tet accipi medium fiidcomuncquodaccipiturvtme.
dius terminusfitdc numero eorum, qux prxdicantur
Leftio. i j. 'per fe .Quare autem oponeat ex coderogcnexcfume-
& & -
1
'
»74
'
reterminosmedios,oftenditpcrhoc,q> fi cut (upra ha-
bitum eft, non contingit drmonllrationcmtranfiredc
vno genere in aliud. Deinde cum dicit.
Parer etiam eux copetit ipftn atq; efl aliquod medum, A R c Y ,
tum » pofie oflendi ipfi edpetere t.^itq; huius hxc erunt,
totidem elcmeniaajuot media funt . Tropofitioncs.n.bx qux
medio vacat, elemeta funt, aut omnes, aut hx qux vniuerfa-
Icsfunt. Quod fi nullum fit mtdmm,non efl vlterius demon
Mamfcflum Sutem efl, <3- cum Amo fit, fiquidem eft ali- ANT
quod medium, eft demonflrare quod a m b fit, &
elementa vjei
,
ano
iiuiufmodifiunt bpc,& tot, quot media funtjmmedlate enim
propofittoneslunt elementa, aut omnes, aut vmuerfales. Si
vero non eft medium , non amplius erit dcmonflratio ,fcd m
principia via bxc efl.
Ollcndit q, necefie eft dcucnire ad aliquod vnum in
prxdicabilibusin quibus prxdicatur vnutn de vno. Et
primo in affirmatiuis. Secundo in negatiuis, ibi -{Simi-
liter autcm-& fi a &c. } Dicit ergo pnmo manifcltu cf-
ie q>cu aprxdicaturdebfi hotum fit aliquod mediu,
q> illo medio vtipofsumus ad demonflrandum qafit
in b & hxc lunt principia huiulmodi condufionis . Et
quxcunqi accipiuntur vt media, lunt principia condu-
fionum mediatarum , qux per ea concluduntur. Nihil
• enim aliud lunt clementa,fiucprincipia demonltratio-
num, quam propolitiones imediatx . Et hocdico {vt I p^cen | UI
omnes, vel vniucrfalcs, } quod quidem poteft duplici-
ter intelligi . Vno modo vt propofitio vniuerlalis acci-
piatur fecundum qidiuiditur contra Cingularem. Nam
Ipccics fpecialifsima no prxdicatur de lingulari per ali
quod medium.Vndepropofitio hxc eft imediata, Sor-
tes eft homo, nontamen eft principium dcmollratio-
nis , quia dcmonftrationcs non funt de (ingu!aribus,cu
corii non fit feientia , fle ita non omnis imediata eft de-
monftrationis principium, fedlblum vniuerlalis. Alio
modo poteft intclbgi Iccundumq, propolitiones vni-
uerlalcsdicuntur propolitiones communes in omnib*
propoli tionibus alicuius Icicmix, licut omne rotu eft
maius fua parte, vnde huiulmodi funt (impliciter demo
Qrationum principia Se in omnibus perlc nota. Hxc
autem propo, homo eft animal, vclilochelescft trian-
gul us,non eft principium dcmonftrationis in tota l«£-
tia, fcdlolum aliquarum particularium dcmonftratio-
nuin , neq; huiulmodi etiam propolitiones funt omni-
bus perlc notx. Sic igitur fi (it aliquod medium pro-
politionis datx,erit demonftrare per aliquod medium
necefie quoulq; dcucmatur ad aliquod imediatum . Si vero no
fit aliquod medium propolitionis datx, non poterit dc-
monftrari.Sed hxc eft viaad inucniendum prima prin-
cipiademonftrationum, ideft procedere a mediatis ad
immediata refoluendo. Dcindccum dicit.
Similiter fit* t fi a non competit tpfiz.Hamficfl mediu a r c t.
aliquod aut prius, cui no competit ipfum A efl fine dubio de.
flt rnofiratioSi vero non eft, nulla eft dcmonftraUo-Atq-, quot
funt termini, tot funt demeta prnuipiahe.Tropofitioiies. n.
quxex bifee coftantapftusfunt dernofirationis principia. Et
vtquxdamprmcipiafmtdcmbflrabdiabocpaGo.boceflU
lud.cir illud ineft hutefierboe modo boc non efl illud, il &
lui non me/1 butc. Quare quadam effiendt quippiam, qua-
dam non effiendt, prmctpta erunt.
Simtbter autem erit, &
a in o non fit. Siquidem enim, a N T
fi I
autem mediumyiut prius, cui non ineft, erit dcmonflratio, fi
vero no, no eflfed principium. Et elementa totfunt, quot ter
mini, et borutn pnpofttionespiintipiademonftratiomsfunt.
Et fi-
 1
/

»75 T 0 ST Eiyo^rid 11^-4 IT TIC OWM fj6

Et ficut qtuda principia funt mdmonflrabilia quodfu boc dia. Et loquitur adfimilitudinem hominum qui viden-
illud, &quod fit boc tn illo,ftc &
quod no erit boc illud, nec tur cfTecddcnfatiredcntes in aliqua fede, quando inter
quid fu boc in iUo. Qjtare hac quidem effe aliquid flu autc fedftcsnulluspotefl intercedere medius,ita& media in
non effe aliquid, erunt principia. demonffratione dicuntur denfata, quando in ter termi-
Oflcnditq, (it accipere primu in negatiuts, & dicit nos acceptos nihil cadit medium, Et hoc eff quod dicit
q, fi a negetur de b fi fit accipere aliqcV medium, a quo {qimedium dcnfaturquoufquej-pcrueniat adhocqi t
icilicet per prius retnoueatur a quam a b tuncbpc pro- fpatia { fiant indiuifibiltaj.i.diffantiz inter duos termi
pofitio b nOn eft a erit dcmonilrabilis.Si autem non fit nos funt tales q» no poiTuntdiuidi inplures huiufmodi
aliquod tale medium accipere, non erit hzc propofitio diffantias, led fit vnum
Ipatium tantum. Et hoccontin
demon (trabilis, led principium demonffrationis.Kt tot git, quado propofitio effimediata Tunc enim vereeft

crunc elementa ideft principia demonftrationis, quot
erunt terminiad quos IciKcet ftatur,vt vitra non fit
ucnire mcdium.Propofitiones enim quz fiut ex huiuf.
modi terminis,funt principia dernoft rationis . Pura fi c
fmediateprxdiccturde b & aimediate remouetur a b,
aut prxdicetur de eo imediateb cft terminusad quem
vna propofitio non folum aftu/ed etiam potetia,qu5-
in* du clf imcdiata.Si enim fit mediata , quamuis fit vnain
a6fu,quia vnum przdicatur de vno, tamen eff multain
potentia, quia accepto medio formantur duxpropofi-
tionis.Sicut etiam linea quxcftvna in aftuinquStum
eff continua, eff multa in potentia inquantu diuifibitix

vlrimoperucniturin mediis Tumendis, vnde vtraqtprr- per punflu mcdium.Et ideo dicit q> propofitio imedia
pofitio erit itnediata,& demofirationis principium . Lt ta clf vna ficut fimplex indiuifibilis. Deinde cum dicir.

pater ex prxmilsisg» ficut funt quzdam principia inde -Atquavtcicterismrebmprincipiufimplextfi ,idq-,no asci,
monftrabilia affirmatiua, in quibus vnum dealio przdi efi idem vbtq;fed in pondere quide efi mina, in modulatione
catur,fignificando q> hoc efientialiter efi illud,ficut cu vero primus fenftbihs fomts, & in aliis aliud,ftc in ratiocina-

genus przdicatur de proxima fpecie, vel hoc fit in illo,
ficut cum pafsio przdicatur de proprio &imcdiatofu
biefto,ita ctia funt principia indcmonftrabilia in negs
tiuis,ncgando cfiemialc przdicatfi, vel etiam propriam
palsionem.Exquo patet q> quzdam funt principia dc-
monflrationisad demonffrandum coclulione alfirma
tiuam,qua oportet cochidere ex omnibus affimatiuis,
& quzdam funt principia demonftrationis, ad proban
dum condufion i nrgatiuam.ad cuius illationem opor
tet afiumere aliquam negatiuam. Deinde cum
*Rc Y . Cum autem ofiendendum quippiam eHJitmendi efi qutp
tione quidem efi vnum, vacans medio propofitio, in demon-
firatione aulcm,& fcientta iiitelleUus.
Et quemadmodu in aliis efi principium fimplex, boc aiit unri.
non idem vbiq -,Jid in grani quidem vnciajn melodia autem Vide I em.
tonus , in membris aurem diuifto , aliud autem inalto, fic eff
in fyllogtfmo vna propofitio immediata , m dcmonfiratione
autem, &fcientiajnlcllc(lus.
Olfedit quomodo lc h ibeat propofitio imediata ad
demonlf rationem. Ybi colici crandum eff qi ficut habe
dicir. tur in.x.Metaphy. in quolibet genere oportet cflevnfi Texxia.
primum, quod cft fimphcifsimum in generei!lo,& mi Lca»a. ,

piam, quod primu de ipfo b predicar,fitq; id c dequoftmi-
liter ipfum dicitur a . -Atque boc modofcmpcrprofictf. enti,
nulla propofitio tibi,mdlusq; terminus affirmandus, extra ip
fum a futuuntur in probandojcd medium femper denfatur,
quoufq, indiuifibiha fiant, &
vnum. E fi autem tunc vnum,
fura om nium quz funt illius generis. Et quia mefura eff
homogena menlurato, fecundum diuerfitatem gene-
rum oportet efle huiufmodi prima Idiuifibilia diuerfa.
vnde hoc non eff idem in omnibus, fcd in grauiratepS
derum accipitur vt vnum indiuifibite vncia.i.quoddJ t

cum fuerit vacans medio interualluutc vnaftmphcitcrpro
pofitio,qiuc quidem medio vacat.
AHII. Cumautem oporteat demonstrare aliquid, accipiendum
efi quod de a primum pr edicetur, &
fu c, et de boc ftmiliter
a dr ftc femper vadem, nequaquam extra propofitio cadet.
eque extra efjcipfiuso accipiaturvtdemoii(lretur,fed
femper medium condcnfct quoufque indiuifibilia fiant, dr
ynumt.fi autem vnum,cumtmmediatum jiat, <$• vna pro-
pofitio ftmplex & immediata.
Offendit quomodo vtedum fit primis propofitio»
nibusin demonflrando .Et primo in propofitionibus
affirma tiuis.Sccundo in negatiuis.ibi {In priuatiuis au
tem &c.}Circa primum tria facir.Primo offendit qua-
minimium pondus,quod tamen non eff fimplex omni-
no, quia quodlibet pondus cft diuifibile in minora pon
dera, fcd accipitur vt limplcx per fuppofitionem.In me
lodiis autem accipitur vt vnum principium tonus qui
•• 4
cofilfit inlexquioiftaua propofitionc, veldicfisquzrft
dilferctia toni,& femitoni, 8 in diucrfis generibus funt
diuerla prinicipia indiuilibilia.Syliogifmi autem princi
pia funt propofitiones, vnde oportet q> propofitio fim
plicifsima,quzc(timediatafitvnum,quodeftmcnfu-'
rafyllogifmorum.Demoffratioauiemadditfuprafyl-
logifmum quod facit fciemiam.Comparatur autem m«
tellefiusad feientiam, ficut indiuifibileadm.uItaNam
perde curium a principiis ad c6c)ufiones,in-
Icictia eff

liter oporteat Tumere propofitiones imcdiatai in demo tellefiusautem cft abfoluta Se fimplex acceptio princi
Arationibus . Secundo offendit, quomodo huiufmodi pij per fc noti. Vnde intcllcft us
rcfpondet imdeatf pro
propofitiones Te habeant ad demonff rationes , ibi { Et politioni, feientia autem cficlufioni quz eff propofitio
quemadmodum in aliis.} Tertio epilogat,ibi { In offen mediata. Sic igitur demonftrationis diuifibilis inquan-
quide igitur. } Dicit ergo primo q, quado oportet
fiuis tum cft fyllogifmus ,
vnum indiuifibite eff propofitio
demonfirare aliquam conclufionemaifirmatiuam,pu- imcdiata.Ex parte autem fcientiz quam caufat, vnum
taomne b efi a neccfTe cft accipere aliquid quod primo eius eff intellectus. Deinde cum dicir.
przdiccturdcb q a.dequoa etiam prxdicetur, & fit il- In affirmatius igitnr ratiocinationibus nihil extra id, arci.
lud c,& fi iterum aliquid fit dequo a per prius prxdice- quod inefi,atque competit, cadit.
tur q de r,fic femper proccdedo, fic nec propofitio nec Indemonfiratiuisquidemigiturfyllogifmisciusquodtfi, ANTI.
terminus fignificans aliquod ens,accipietur in demon- nihil cadit extra.
ff rando extra ipfum a, quia oportebit quod a prxdice- Epilogando concludit quod fupra oftenfum eft,f.g>
tur de eo per Te, te ita q, contineatur Tub eo &
no fit ab io aflirmatiuis fyllogifmis medium noa cadit extra
cotxtrinfccumfed oportebit femper condenfarc mc- extrema. Deinde cum dicit.
/•
 & .

•77 LIBER T \ l Trl r S *7l

arsy In negatiuii autem.vbi quidem cfl id.quod mefle oportet, praslabihor.Et eodem modo de ea/fua relie dicitur demort-
nihil extrahoc cadit, vclutiji Aperh non competit u. 'Ha (i ftrarcecr de earqua deducit ad id, quod fieri nequit.
c quidem cuilibet infit u, ipfum autem a copetat c , at- Vm autemfu demoiiralio alia quidem particularis, ANT t

C
nulli

que fit rurfus a nulli competere c demonsl randum , medius alia vero vniuerfalis , & hac quidem catcgorica , il-

inter hac ipfa fumendus ejl terminus , atque boc modofcm-
per proficifcendum.
ANTI. In pnuatiuis autem boc quidem quod oportet effe nihil ,
extra hoc cadat, vtfi a nentfi in opere. St enim in n omni
quidem esi c in nullo c autem efl a item fi indigeat quod in
c a nullo fit medium accipiendum cfl ipfius
femper procedet,
OAedit qdo vtendu (it prupofitionibus imediatis in
fyllogilmis negatiuis.Et primo in prima figurr.Scdo in
icda.ibi -{Si vero oporrear moArare.J-Tertio i rertia.ibi
{In tertio aut mo.j-Dicic ergo q> i negati uis fyllogilmis
la vero pnuattua, dubitatur qualis poliorfit. Simdi-
ter autem & de ea, qua demonSlrare dicitur, &de ducenti
ad i mpoffibde demonflratione.
PoAquam Philofophus determinauit de fyllogifmo
demontlraiiuo , hic agic dc comparatione demonfira-
a , & c &fc tionum adinuicetn . Lt quia feientia ex dcmonAratio-
necaufatur,idcodiuiditur hxc pars in duas partes. In Leflio. *r.
prima agit dc comparatione dcrnfi Arationis.In fecun-
da dc comparatione Icicntix, ibi -{Certior autem frico
tiieA &c.} Circa primum iria facit. Primo mouet du-
bitationem de comparatione dcmonfirationum Secun
(

nihil medioru acceptorum ,pccclcdo ad imediata cadet do dicit quo ordine fit proccdendum,ibi{Primo quidS
extra genus terminoru afiirmatiux proponis in prima igiror.}Tertioprofequitur dubitationes motas,ibi{ Vi-
figura puta, fi demonfirandu fit q> nullu b efi a,& acci debitur quidem igitur &c.}- Dicit ergo primo ep dcm&-
pitur mediu c tali cxiAente fyllogiimo, nullum c eA a, Aratio tripliciter diuiditur.Vnoenim mododiuiditur
omne b efi c.ergo nullu b eA a.Siergo oporteat iterum in vniucrlalcm & particularem Alio autem modo in .

probare <p in nullo c fit a , oportet accipere mediu ip- categoricam & priuatiuam idcA affirmatiuam & negati
fius c,& a qd.f.prcdicctur de c ,& p cofeq ucs de b & fic uam. Tertio autem modo diuiditurineam.quxde-
pcrucnict ad genus terminoru afiirmatiuf proponis, monfiratoAcnfiuc,& in eam, qux ducit, ad impolsibile.
Ita femp procedef g> media accepta non cadet extraaf- EA ergo quxAio in fingulis diuifionibus qualis, potior
firmatiuam propofitionj, cadent tn extra genus predi- fit. Dcindccum dicit.
cati negatiui , puta extra gcr.us a . Dciude cum dicit. Utq-.hoc de vniuerfalt primo partieulariue, deinde deaf a x c Y.
A* c T. Qjtodfi fit ipfum n nulli e copeteredemonflrandumjioc firmttiiu, negatiuaq ; &
poSlea de rcSadcduccntcq • ad im
patio, vt c cuilibet quidem d , nulli vero vel non cuilibet in- poffibile demonflratione determinabimus.

fit t,nullusextra ipfum e terminus vnquam cadet. Hoc au- Trmum quidem igitur intendamus de vniucrfah ,t£rdc a nti.
tem cfl id,cui non inelfe oportet. particulari.Oflcndcntes autem hoc, &
dc ea, qua demonflra

A NT I.
Si vero oporteat demoslrare quo trino no fit, in eo quod re dicitur, &
qua cfl mpoffibde dicemus.
idea asio c.
c m o quidem omni, in e autem nullo, aut non in omni vn
efi OAcndit quo ordinefit agendum, 8; dicit quod pri-
quam extra e cadet . Hoc autem cfl, cui oporteat nonineffe. mo agendum cA dc comparatione vniuerfalis & parti-
OAcndit qualiter fe habet in lecunda figura, & dicit cularis demon Arationis Et cum hoc fuerit offenfum,
.

cg fi oporteat demonArare cp nullum e fit d in fecunda tunc dicemus & dedcmonllratione , qux demonflra-
figura accipiendo medium c, vt fiat fyllogilmus, omne tione, qux demonArat aliquid affirmatiux, &dcea, .nT
d eA c, nullum e eA c.aut quoddam e eA c,ergo nullum qux demonArat ad impofsibile.vtrumfcilicet affiima-
vel non omneeeAdnun^ medius terminus acceptus tiua fit potior , & vtrumea quxcAad impofsibilc fit
cadet extra c, quia fi oportebit iteru demofirare <j> nul- potior. Dcindccum dicit.
lum e eA c oportebit iterum accipere aliquod medium Forfitan itaq; cuipiam boc pado confidetantiparticula- A R c r.
inter c,& c, quia oportebit in fecuda figura probare ne- ris praiiabdior vniucrfah videtur. Tfamfi ea demoli ratio,
gatiui. Afiirmatiua enim in lue figura probari no po- qua magis famus,cH praiiabdior, hpc emmfane demonfl ra
tcA.Vndeficut in prima figura media accepta femper nonis cfl vi nus.atq-, magis vnumquodq; tumfcimus.cu ip-
accipiantur ex parte ,ppofiiionisafhrmatiux,ita opor- fum per fe, quam eu per aliud fcimus, ceumuficu Corifcii tu
tet in fccuda figura femper media accipi ex parte pro- farnus magis cum perapiamusCorifcu efie muficuqudmcu
politionis negatiux. Deinde cum dicit. cognofamus hominem effe muficum , &
in cateris fimUiter,

A A c Y. Min tertio modo, nec id, dquo negare, nec id, quod vniuerfalis autem oslendil quippiam no vt tpfum efl,fed vt
- A
negare , feiungereque oportet, terminus fumendus vnquam ahui.vciuti triangulum duorum aqualium Laterum angulos .

egreditur. habere duobus retiis aquales, non hoc fane, quod duorum efi
ANTI. In tertio autem modo, neq; d quooportet,neq ; quod opor- aqualium laterum fed quod triangulus efl,particular i demi
tet priuari, nequaquam extra ibit. Urat tone cuipiam ineffe quippiam,vt ipfum cfl osieudenteff
OAi dit q ualitcr hoc fe habeat in tertia figura, & di igitur ea demonHratio praiiabdior eliqua per fequippum
cit 9 > in tertia figura media accepta no erum extra prf- demonflrat,& particularis esi talis, ipfa demonstratio par-
dicatu,qd negat, neq; extra lubeiduaquo negant . Et ticularis magis mmirum demoft ratione praiiabdior, quam

boc ideo , rji mediu iubiicif afiirmatiuz vel negatiux vniuerfalis efle videbitur.
vtriq;,vndefi oportet accipere aliquod mediu oportet Videbitur quidem igitur fartafttt vtiq; quibufdamfic m- AN T I.
iteru id medium fubiici affirmando vel negando, & fic tendentibus particularis efle dignior . Si enim fecundum ejui
media acccepta nunquj acciperent neq; extra prxdica maxime fcimus demonilraltone potior efi demonflratiojhac
tum negatum, nec extra fubie&um de quo negantur. emm virtus demonflrationis efi ,
magis autem fisimus vnum
cuipfumcognofcimus fecudu ipfum, qu.imfecudu aliud, vt
Lictio Xxxvtt.
Tres apparente, rationes (oluit, quibus dcmonftrationcm par- muficum Corifcum quando Cemfcus muficm tft.qudm cum
' .
..aadanena viuuetlali potiorem cllc oflendebauir. homo muftcusfit,fimiliterautcm& inalinjed vmuerfalit

Cum aut em demonstrationum aliafit vmucrfdualia par quomamaltud ,non quoniam ipfum commgn demonflrat,
ARC Y. '

ticukns & edi* affirma tuuvtha nega tiw.ambtgii vtrafit vt quoniam xquilibiarum efi, non quia xquilibiarum , fed
quoniam

»7 9 T O ST BttfOnVW
quoniam triangulus ,fedparticulant quoniam ipfum efl,fi
,
igitur pothr quidem efl qua eH fecundum tpfumjiuiufmodi
autcmcHparticularis , vniuerfab magis
.s. fecundum partem demondratio erit.
Proloquitur dubitationes propolita J.Et primo de c6
paratione dcmondrationis particularis Sc vniucrfalis
Secundo de comparatione affirmatius & negatius , ibi
-{Q uodautem affirmatiua Stc.J- Tertio de compara-
Leflio.».
Lefiio?4o; t one odcnliusfic ducentis ad imporsibile , ibi
' Quo-
niam autem categorica Src.J- Circa primum tria facit.
Lcfl.37.11- Primo proponit rationes ad oftendendum particula-
”P° S' ris demonftratio fit potiorq vniuerfilis . Secundo lol-
"
uiteas,ibi-{Aut primum quidem Stc.J-Tcrtioponit ra-
tiones in contrarium ibi, {Amplius fi demodratio &c.}
Circa primum ponit tres rationes dicens , q> quibufdi
forte vi Jebitur per has rationes imediateponendas , <p
particularis demondratio fit potior, vel dignior vni-
uerialis. Et prima ratio cd.IUa demodratio ell po-
talis
tior per quam maxime Icimus . Et hoc fic proba t, quia
Viro» rei
v>nus >dem6ftrarioniseftfcirc.Dtcitur.n.virtusvniuf-
cuiuique. cuiufq; idquodvltimumpoted,ficuthominisquipo-
poted (errc.C.libras, virtus non cd q> ferar.x.fed q, fe-
rat.C. quod ed vltimum fus potentis , vt dicitur in. 1.
Tex.ro.il*' deCcelo & mundo.Hsc autem maximum cd quod po
Lec.if.a*
ted faccrc demondratio. (.q, faciat Icire. Vndehsced
e»P“'J'
virtus demodrationis. Vnumquodqjautcm tantoper-
Tcx.c5 .tl' fe&iuscft, quando magis attingit ad propriS virtutem,
Lcflio. 5.1. vt patet in.7 .Phyfi.Vnde manilede patet hsc propofi-
cxjxafd. tio quanto magis demonftratio facitfcire, tanto ed
potior. AITumit autem q> magis vnumquodq; cum co -
gnolcimusipfum (entndum le,cj quando cognolcimus
ipfum fecundum aliud , vtputa dqCorifco, q> Corifcus
ed muficus magis hoc fcimus,q fi fciamus lolum cp ho-
mo edmuficus. Et idapropofitio fimpliciter veraed,
quia lemper id,quod ed per fe prius cd eo, quod cd per
Tex^i. aliud, & caufa eius, vt dicitur in. 8. Phylleo. Ex his itaq;
Lec.p.i. fubintelligircondufio, <j> potior cd demonftratio quf
expo.vlu.
f(c ; t fecundum fc,q qup facit fcire fecundi!
fcire aliquid
aliud.Demondratio autem vniucrfalis demondratali
quid & facit fcire non lecundum iplum , (cd fecundum
aliud.f.lecundu vniuerfale ficut q> triangulus
squalium lateru qui cd ilochelcs habere tres, non quia
ed ifochelcs fed quia ed triangulus Particularis autem .
demondratio demondrat de aliqua re particulari Iccu-
dum feipfam.Vndc (equitur fecundum prsmida q» par
ricularis demondratio fit potior
q vniucrfalis. Sccun
dam & tertiam rationem ponit ibi.
AKe T• Tratcreaffi vmuerfale quidem non fit prater res fingulas
qmequam , demonftratio autem opinione
de quo demonflrat,vt quadam in ratione rerum tale effena -
turani, ceu trianguli prater fmgulos ,figura prater fmgulas
maneri deniq; prater fmgulosuttq; ea demonstratio, circa
q
id verfatur^uod efl in ratione rerum, ea eff demonfl ratione
prafiatior,qua circa id verfatur, quod rationem ccrum,que
Junt egreditur aaq ; rwrfus,per qium non efficitur error, pre-
ftantur «ff ea per quam error efficitur, vniucrfalis autc ta
lis eH demonftratio, quod quidem intueri licet cum rationum
fimslitudo mutato ordine demonftratur, na id inquiunt quod
eff quid tale ,fimilitudinem mutato ordine rationum fubibit
quod quidem neque linea, neque numerus efl, neque folidum
neque planum , fed prater b[c aliud quiddam ,ft igitur hac
demonftratio vniucrfalis efl magu^r efl
effe videtur, quam id ale quo particularis demonftrat, atque
opuiionem efficit falfam , vniucrfalis profedo demonilratio
A
. ;
. l "N^jl L T T1 C 0 Td 1 1®
biferior erit longe particulari.
jimpltusfi vniuerfale quidi non efl aliquid prater fmgu
& potior vtique laria, demonftratio autemopimohc conficit efje aliquid hoc,
fecundi qnbd dcmonflrat,& quanda naturi effe hac in bis
qua funi, vt trianguli prater quofdam,& figura prater ali-
quasar numeriprater numeros, potior autemeff quaeflde
ejfcujuam de nonejfc,£r propter quam non crrabiturajuam
propter quam errabitur, efl aut vnmerfalu butufmodi,pro- Vide Ia
•{ cedentes enim demonflrat quod efl analogum, quod neque U
nea,neq; numerus, neq;fobdumjicq;planu efl Jed prater hoc
aliquid,fi igitur vniucrfalis quidem magis hoc tflulc eo autc
quod efl, minus, quam particularis, & facit opinione falfam,
indignior vtiq;crit vmuerfiln particuLtri.
Qus talis ed . Vniuerfale non cd aliquid prster fin -
gularia.vt probatur in.q.Mctaphy .Demondratio au- Tex-ciil
tem vniucrfalis facit opinionem ex ipfomodo fusde- Lcc-7-fi
q monllrationis q» fit aliquid &
quasdam natura in enti-
bus, Puta cum demondrat aliquid de triangulo prster
particulares triangulos,& dc numero prster particula- I
res numeros.Premilsis aurem duabus propofitionibus
duas.Mam prims propo(itioni,qu{ dicebat
addit alias
no efl aliquid prster lingularia, addit hSc
q>'vniuerftle
propofitionem q> potior ed demondratio, qus cdde
,
cntc,q qus ed de non ente. Secudx autem propofitio-
ni,qus dicebat q> demodratio vniucrlalis facit opinio-
nem Q> vniuerfale aliquid fit in reru natura ,
addit aliam
propofitioncm.f.q» demondratio, qusnon facit errare
ed potior q> ea perquam crratur.Et odendit q> propter
demondrarionem vninerfalcm erratur, quia procedens
fecundum demondrarionem vniuerlalcm, demondrat
de aliquo vniuerfali ficut dequodam analogo.Uicut de
quodam communi quod proportionaliter fe habet ad 1
multa, quali Gtaliquid comunt- quod neq; ed linea, ne-
que numerus, neq; (olidum.i.corpus , neq; planum.i.fu
perficies, fed aliquid prster hoc.i.ipfa quantitas vniucr-
vclaliquid pter hoc.i.qi neccITc cd ponere ad hoc
lalis ,
(jida habeant rationem quantitatis.Sic igitur fecundu
duo media quafi duplici rone concludit vnam conclu-
fioncdicesjtp fi vfis demodratio, ita le habet, q> minus
de ente habet qu 5 particularis, & magis facit opinione
duorum falfam q particularis, fequitur cx his duobus mediis, tp
vf.s fit indignior q particularis. Deinde cum dicit.
*AnbarumaLerarationonmagitcfldevniucrfali,qua AR CTl
dc particulari. ffam fi duobus redis e quales babere, no hoc
ei triangulo competit, qui duorum efl aqualium lateru, quo
quo triangulus eflds.qmfeit illud ipfi competert
efl talis,fed
quo duorum efl aqualium lateru, mtnutprofcdo fcit cui ni
& ipfum efl competit, qua qui fcit idem eidem ea ratione eo
efficit effe quid id, petere, qua triangulus cfl.Atque olito fi iUud non eo triagst-
lo competit, quo triagulus eH, deinde quijpiam id ipfum oflen
ditaion erit ipfiiu vuq; demonflratio.Sm vero triangulo co -
petit, vt triangulus cHas magis profedo fcit, quiiliud tridgu
lc,qito triangulus efl, percipit competere. Eadem efl &mca
teris ratio. Sugitur triangulus ad plura fefe extendit, ratmq;
efl eadem, & no folo comunis eH nomine, atq; cut vis tnfunt
triangulo tret anguli duobus redis aquales, non fane trian-
efl (qualum laterum Jed econtra qui duo-
gulus, vt duorum
rum eH aqualium laterum , vt triangulus eH, tales angulos
habet. Quare qfcil vniuerfabter,is magi,fcit vt quadq, cui-
que copetit, quam is, qui particulariter fcit.Vniucrfalis igi-
tur demondratio praflebilwr efl dcmbflrationc particulari.
de eo, quod minus -dut primi quidi nihil magis an vXtquam m particulari a nt i.
ratio efl. Si emm quod duobus redis meffino efl Jecidu quod , .v s
eff ifochelcs ,fcd fecundum quod triangulus eH, cognofcem
quoniam
 sti 11 b t *
quoniam ipfum, minus cognouit inquantu ipfum efl, qui
gnofcens,quonu triangulus e/1 , &
omruno /i non Jit qmdi fe-
cundi quod efl triangulus,poflca iemonflrat , non vtiq; ent
dcmonslratio.St vero fit cognofeens vnumquodque Iccundu
vmmquodq; efl onagis cognomt. Si igitur tmngulus m plus
&
cRi& eadem ratio nonfecundi aquiuocatione triagulus
&
*R , tnefl omni triangulo , quod e!i duobus redis habens
aquales , non vtiq; &
triangulus tnquantum aquitibiarum,
fcdcquitibiarum fecundum quod efl triangulusjiabet buiuf-
modtangulos.iluartvniuerfaliterfciensonagiscognomt fe-
cundum quid eft,quam fecundum partem.Totior itaque cR
yntuerfaiisajuam particulam.
Soluit prsdiblas rationes per ordinf. Et primo pri-
mam dicem, q primum quidem.Uecundu quod pro-
cedebat prima ratio non habet aliam ronem in vniuer-
(ali
^ in particulari, quia vtrobiq; inuenitur Iccundu/e
& Iccundu aliud. Et manifeflat g> in vniuerfali inuenia-
lur fio fe.Habere enim tres angulos squales duobus re-
«fth.non conuenit ifocheli fecundum le,i. fecundum
<f
ifocheles eft, fed fecundum ij> efl triagulus,
cognofcit quendam triangulum babere tres.f.ifoche.
lem, minus habet cognitionlde eo, quod eft pcrfccj G
COgnofcat q> triangulus habeat tres.Et cll vniucrfaliter
dicendum, <j> G fit aliquid, quod non inGt triangulo fe-
cundum q> triangulus, & dcmonftretur de eo, quicquid
Gt illud, non erit vera demoftratio. Si autem infit «fe-
cundum gj eft triangulus, cognofeens itvvniucrlali , de
triangulo fecundum ij, huiulmodi perferiorem cogni-
tionem habct.Ex his igitur concludit condicionalem in
cuius antecedenti pon untur tria . Quorum vnum eft 91
triangulus fit in plus ifocheles. Secundum eft
q qp tria-
gulus prsdicetur de ilochele & aliis fecundum eandem
rationem & non squiuoce. Tertium efl g> habere tres
sngulosxquales duobus redis infit omni triangulo. Lic
bis tribus I uppcfttis .confcqucns efl q> habere tres non
conueniatad triangulum inquantum eft ilocheles , fcd
cconuerfo.Appofuit autem prima duo in antecedite,
quia G triangulus non cfTct in plus.velG squiuoce prs-
dicaretur de pfuribus,non compararetur ad ifochelem
Gcut vniuerfaleadparticulare.Tertium aut addit, quia
G habere tres non conneniret omni trangulo, non con
ueniret ei inquantum triangulus, ledinquantum aliquis
triangu]us.Sicut hoc ipfum <p efl habere tres,quia non
Conuenit omni Ggurs inquantu efl Ggura, fcd inqtan-
tum efl Ggura qusdam,qus triangulus efl. Ex his con-
cludit oppoGtum eius, quod obicdiofupponebat.f.q>
ille qui fett in vniuerfali , magis cognofcit rem per Ic tlc
inquantum huiufmodi,quam ilis, qui cognofcit in par-
hoc concludit principale propofitum.f.qi
ticulari. Cc ex
potior demonflratio vniuerfalis, quam particularis.
fit
Secundam rationem foluit ibi.
AACY. fraterea fi vniuerfalc vna quadam fit rat m,& non fido
communi nomine, non minus erit, quam res nonulla particu-
lares , quin etiam magis erit, ac tanto, quanto in tUisfunt ea,
qua non intereunt:Tarticularia autem magis occidunt,
ANTI. Amplius fiquidemfit quadam ratio vna,dr non aquiuo
catio, vmuerfate erit vtiq;, nihil minus
quibufdamfecudum
partem fcd magis efl quatoincorruptibilia m illis funt.Qup
vtro fecundum partem funt corruptibilia funt magis.
Et dicit q, ii vniuerfalc prxdicatur de pluribus fecu-
dum vnam rationem, & non squiuoce, vniuerfalc qui-
tum ad id, quod rationis c(t,idefl
quantu ad fcientiam
&demonltrationcm,non erst minus ens, qui panicula
tt, fed magis. Quia quod incorruptibile efl, magis eft
t * rm r s aSi
co- quam corruptibile, modoautem vniuerfalc efl incor-
ruptibilc, particularia
autem lunt corruptibilia, quibus
accidit corruptio fecundum principia indiuidualia, non'"' *' ^
fecundum rattonemfpccici,quscommuniuscflomnl- '
j
bus.&conlcruaturpcrgentrationem.Sicigitur quan-
tum ad id,q uod rationis efl , vniuerfalia magis funt en-
tiaqui particularia. Quantum vero ad naturalem fubG
flentia particularia funt magis entia, qufdicutur prims
& principales fubflantis. Tertiam rationem foluit.
Traterea nulla prorfus necejjitas cogit Ideopraterhac
.
ARcr<
aliquid hoc effe putaturajuia vnumfignificat.Tq 0 erum id m
'flo magis, quam m abis copeUeret,qu.ecuq ; no Juhflant tam,
fed quantum, aut quale,cateraq; figntficdt talla. Quod fipu
t
taturjion demonfIratiofanefedisj)m audit huius cR caufa. »
-Amplius mquevna necejjitas elt opinari aliquid
eflt hoc untt.'
praterhec^m vnuoRcdit nihil magis, quam in aliisdjcunq;
non aliquid figniflcatfcd aut quale',aut ad aliquidjiut fisce- a
reJic ergo non demonRratio efl caufa fed male audiens.
Et dicit, ipquamuisin propolitionibus.veldcmon-
& ideo qui flrationib’ vniucrfahbus GgniGcctur aliquid vnum fe-
cundum fe,puta triagulus, nulla tamen necdsitas eft, q>
propter hoc aliquis opinetur
qp triangulus Iit quoddl
vnum prster multa, Gcut in his, qus no GgniGcit fub-
flantiam.fed aliquod genus aecidcntis,cum ea abfolute
GgoiftcamuSiputa dicendo albedinem, vel paternitati,
non propter hoccognofcimus aliquem opinari q>hu -
iufmodi funt prster lubflantiam . IntellcSus enim po- Intcllc<3u*
tefliutelligere aliquid eorum.qucfuntconiunflafecun F« pnmam
dum rem, line hoc q> aau intelligat aliud, nec tamf in- °P*-4^ P" 1-
telleSus efl falfus. Sicut G album Gt muficum, polium
iotclligere album,8r aliquid attribuere ei,& dcmdflra.
re de ipfo, puta tp Gt dilgrt gatiuum vifus, nulla confide
ratione fadta de mulico.Si ta mf aliquis intclligcret al-
bum non efle mulleum, tuncintelhctus cftctfallus.Sic
igiturcumdicimusautinttlligimustpalbedo efl color,
memione faSa de lubicfto, verum dicimus.EfTct
nulla
autem falfum G diceremus, albedo.qus efl color, n6 eft
in fubieSo. Et Groilitcr cum dicimus, omnis homoefl
animal, vers loquimur, non faela mentione dealiquo . .*
particularihomine.EGct tamen lallum G diceremus, ho
mocfl animal exiftensleparatusl particularibus homi
nibus. Si autem hoc efl, ergo fcquitur q> dcmonllratio
nonGt caula falis opinionis, qua quis opinatur vlcef-
fe extra lingularia , fed
audiensqui male intclligit. Vn-
de ex hoc nihil derogat vniuerlali dcmonflrationi.
Lectio Xxxvtir.
Septem tacionil&s probat vniuetfaiemdrmonllnttioncm po- i
uoremcUe particulari.
Traterea, fi demo flrauo quidem eR ratiocinatio caufiam aAc T.
oflendeiu,dr propter quid efl,vuiuerftle auti magis efl cau
ft,nam cui perfe quippia tnefl, id fibiipfi efl caufa , atq; vim-
uerfalepnmiun eflfanejrgoeR caufa, demonstratio ntmtri
vmuerfalisprasiabdior efl dcmonftraiione particulari . Efl
enim magis caufa^r ipfms propter quid eft.
A Mpliusfidcmdflratio eRfyllogtfmm demoRratiuus
caufa, (T propter quid , vnwerfalc autem
caufaaui-n.perfe tnefl aliquid , hoc ide ipfum caufa
eR.vmuerfaleaulc primo eflaruiintfl perfe, caufa ergo vm-
magu eri
ANT I.
__
uerfale eH Quare
. &
demonflratio dignior efl . Magu enim
caufa cftr& quod propter quid efl.
Poliquam Philolophus loluit rationes qus erant, vel
flant ad partem fallam , hic inducit rationes ad panem
vcram.fad oflendendum demonflratio vniuerfalis
Gc
 *

»8j TOSTKH.n>W*C * IT^ytLTTlCOWht 1*4

fit potior .Et circa hoc ponit reptem rationes, annciftcs namur nos feire propter quid , & hoc ideo , quia illud,
eas prfrai(sislolutionibu!,cx quibus etiam propofitum quod iam liceft v!timum,vt non fit aliquid aliud vhe-
Prima ratio concludi poteft, vt fupra patuit. Prima ergo ratio talis rius quzrendum eft id,quod eft vera finis Sc terminus,
ad per. V. f fl _ Dcmonrtratio eft /yllogifmus oftendens caufam Se quiquaritur,cum quarimus propter quid . Et ponit
tcf quid.licenimconlingitfcireficut habitum eft. exemplum, puta fi quxramus cuius caufa aliquis venit,
le ”ioex-r. pr°P
Sed vniuerfalc magis eft tale, quam particulare. Iam
'
& refpondeatur.vt accipiat argentum.hoc autem proc
enim oftenlum eft in prima folutione,q> vniuerfali ma- pterquid? vt reddat debitum, & hoc propter hoc, vt
gis ineft per fe aliquid ,
quam particulari . Illud au- fcilicet non iniufte agat. Et fic femper procedentes,

tem cuiineft aliquid per fe , eft caufa eius. SubieSum quando iam non erit amplius aliquod aliud , ,ppterqd,
enim eft caufa proprie palsionis, que ei p fe ineft Vni- . ficut propter finem,puta cum pcrucnimus ad virimum
ucrlale autem eft primum cui propria pafsio ineft , vc finem , qua eft beatitudo , dicemus q> propter hoc ve-
ex fupra diiftis patet. Vnde patet q» proprie caufa eft nit ficut propter finem . Et fimiliter in omnibus Sii»,

Lc&.t> ex.
•‘bquod eft vniuerfalc. Ex quo concludit propofitum qua funt vel fiunt propter finem, 5; qn ad ho : peruene
eln tex. 1 . fcilicet quoddemonftratio vniucrialis fit dignior, vtpo rimus, friemus propter quid venit. Si igitur itafc habet
vltim. le magis declarans caufam, & propter quid. Secun- in ali is caufis, ficut in finalibus, tunc maximefeimos
dam ratonem ponit ibi. quando ad vltimum fuerit peruentum , ergo ttic in aSis
a»ci. Tratcrea vfq; ad boc proplcr qmd quarimus tuearii & maxime fcimus quando pcrucnimus ad hoc quod hoc
tramurfiircaum no cfl aliquid aliud quam hoc,ob quod aut in eft huic non amplius propter aliquid aliud. Et hoc
fitquippianiytutcfl. Stcjupfumcxtrcmumiom finit, ac vl- contingit quando peruenerimus ad vniuerfalc. Et hoC

( tmu cfly eluti gratia cuius acceffl ti vt argentum occipiat, manifctlat in tali exemplo. Si enim quaramusdeifto
& hoc gratia cuiusi vt reddat id quod mutuo cepit , ac de- triangulo particulari, quare anguli eius exrrinfeti lunt
bet, et hoc ite gratia cuiusi ut no inmriamfacut.Etficeuiet aquales quatuor rcclis i Refpondtbitur qi hoc contin-
cum non esi oh aliud vlteriits,nec esi aliud cuius gratis, tum git huic triagulo, quia eft ifochelcs. lfochcled autem eft

ob idipfum,vt finem accejfiljcrdr ejfe,ac fieri dicimus. Et tu talis, quia eft triangulus.Triangulus autem eft talis, quii

maxime fiirc propter quid accejjit putamus, tiuod fi euBis elt figura reftilinea talis.Si amplius non pofsit procedi^
cum propter qusd quari-
in caufis rcsfifc habet fimilitcr,et tunc maxime fcimus . Hoc autem eft, quia peruenitur
vt harum gratia cetera
turfin lis autem, quo fic funt caufa, ad vniucrfale. Ergo vniuerfalisdemfiftratio potior eft
ftnt,& fiant boc fi imus maxime paBoj$- m coleris tum ma particulari. Tertiam rationem ponit ibi.
xtmefi smus,cu non vlterius hoc efl,quia aluid cB.Tercepto Traterea dtmonf}ratio,quo particularis efl magis, coma a r cr.
boc igitur angulos externos quatuor rcBu aquales habere, gis ad flmplex ac ipfum vltimii pergit. A t rts,quo funt infinl
quia duorum e Si aqualium laterum, reflat querere, propter ta, eo nequeunt foiri.Q,uo verofunt finita, eofubfcientiain
quid hoc eos angulos habet, -dtq; cognito quia triagulus eft, cadunt. limbus efficitur,?! rei, quofunt vniuerfales, eo ma-
reflat item querere propter
,
qmd hoc eos triangulus habet. gss fub [acnuam cadant,qudm boc fanc, quo furstparlscula-
Quodfi pcrcipiamussquia cfl figura qua redis ex lineis con- res.ymurrfaha igitur funt dcmonslrabilu magis. viteorum
flat, cui qutdem
nonpropterea quod aliud quippiamcflutngu magis efl demonflratio, qua funt dcmonflrabilia magis.tiS
U competunt dsBijum profeBo maxime fiimus&c etiam ti ea,qua referuntur pmul funt talis magis yniucrfalss icitur
mtiucrfalucr fitmut . Demonflratio igitur vmutrfalis pra- demonstratio praflabihorefl longcparticulan , cumfit &
flabilior efl longe pa rtitulari. magis, vt probatum cfl,demonBratso.
AMTI . simplius vfq; ad boc quarimus propter qsdd,(r tue opi- jtmpl-MS quantocunq; aliquid fecundi partes cflfln infi- ante
namurfiirc, cu no fit aliquod aliud,qudm bocyiut quod fiat, llita cadit, ymucrfalis autem in fimplex & fini efl . Secun-
aut quod fit Fimsjt.& terminus vutmus ia fic cfl, vt cuius
. dum quodfunt infinita, non funt fiibiliafed fecundum qnbd
caufa venit i vt accipiat argentum hoc autem efl, quatenus funt finita fabilsa funt.Sccidum itaq; quod vniuerfalia funt
reddat cui debuit , boc autem efl,vt non iniufle agat .Et fle magu funtjabilia, quam qua funt fecundum partem J)cmo
procedentes,cu no ampltuspropter aliud, neque alterius cd, flrabhia ergo magis fimt vniuerfalia . De demonflrabilibns
propter hocficut propter finem dic imus venire , dr effc, (r aute magis efl demonflratiofimslitcr emm magis ad aliquid
fieri, & tunc cognofiere magis propter quid venit. Si igitur funt.Dignior ergo vmuerfalii cfl, qu.im particularis, & ma •

fe habet fltmilittr in alus caufis, cr qua funt propter quid, in git demonflratio efl.
iis autem,quacunq; caufa fic fimt fient qua cfl cuius caufa,
,
Et dicit, q> quato magis proceditur verfus parti Ala •

fic fi imus maxime , & in alus igitur tunc maxime fiimus, ria,tato magis itur verfus infintium, quia vc dicitur in.;.
quando non amplius fithoc quoniamahud efl . Cumigitur Phyfic.infinitum congruit materia qua eft indiuidua-
cognofiaf quidc quod quatuor, qui funt extra, aquales funt, tionis principium. Sed quanto magis itur verfus vni-
’
y quamam ifocbelesrtdbuc deefl propter quidajuia triangulus, uerfale, tantomagisituradaliquidfimpliciter&inip-
& hoc qua efl figura rcBilmca. Si autem boc non amplius fum finem , quia ratio vniucrfalis fumitur ex parte for-
propter qusdaliudjmc maxime fiimus, & vniuerfalc aute maqua eft fimplex, & habet rationem finis inquantu
tunc.ymuerfalis itaque potior efl. terminat infinitatem materia. Manifeftumeft autf q>
Et fumitur hac ratio ^ caulis finalibus. Vbi confide- infinita inquantum huiufmodi non funt bibilia, fed in- 1: '

randum eft . g>

aliquid eft finis alterius, & quantum ad quantum aliqua funt finita , intantura funt (cibilia.quia
Finis «Ite - fieri, & quantum ad efle Quantum ad fieri , quidem,
.
materia non eft principium cognofcendi rem , fcd ma-
riuiduplr.
g Cntres e ft p ro pter formam. Quantum ad cffe,fi crgo.qi vniuerfalia lunt ma-
- fornia.Manifcftum
fl cut gis eft

cut domus eft propter habitationem . Dicit ergo vrque gis fcibilia q particularia. Ergo etiam lunt magis demo-
ad illum terminum quarimus propter qd fiat aliquid, 1 trabi lia, quia demonftratio eft fylloglfmus faciens fer.'

x quoufque non fit aliquid aliud afsignare quam hoc>ad re, fcd magis demonftrabilium eft potior dcmoftratio.
quod peruentum eft propter quid fiat,velfitiddcquo Simul enim intenduntur ea , qua dicunturadinuicem.
quatitur propter quid.Et quandohocinuenimus, opi- Dcmopftratio autem ad dsmonftiahilc dicitur .Et fic
CUtn

V /
 ,

»85 LJBEK T K l MV S
cum vniucrfalialunt magis demonftrabilia, demonfl ra ficut viuum quam animal, manifeftum cftq>b quod
lio vniuerfalis erit potior, Quarum ronem ponit ibi. mediatum ipliadr per hoc magis
cft vniuerlalius erit

A*GY. Trntcrca,fica demonflratio maguefl expetenda , per cognolcitu r,qua per c quod eft minus vniuerfale. V n-
&
quam hoc aliud fatur,quam ea,per quam hoc folum perci dc relinquitur , 9. demonftratio vniuetlalis potior fit;
pitwrjfqucqui bahet r nuterfitefcit particulare, non & & quam particularis. Addit aurem quafdam przdi&arum
econtra, patet vniuerfaUtu demonfl rationem expetendi effe rationum logicas eile, quia fcilicer procedunt ex com-
magis , &
probabiliorem hoc quoque pado, quam demon- munibus principiis ,
quz non lunt dcmonflratiori
Arationem particularem. propria, ficut przcipue tertia & quarta quz accipiunt
ANTI. simplius fi magis preponenda efl fecundum quam habet pro medio id, quod cft commune omni cognitioni.
hoc &
altudsjudm fecundum hoc folum cognouit vntucrfaU Alizvero tres przdidlarum rationum fcilicct prima,
autem habens cognouit &
panteularc,hoc autem vniucrft- fccuda,& quinta, magis videntur cffeanaleticf.vtpOte
le non fciuit quare &ftc vtique maga pr(ponenda erit. procedentes ex propriis principiis demonftrationis.
Quz talis eft Cum demonftrationis Anis fcit Icien-
. Sextam rationem ponit ibi.
tia, quanto demonftratio plura facit fcire, tanto potior Maxime autem mde patet vmucrfalcm magu proftabde argy.
eft . Et hoc <11 quod dicit , q> magis prxfcrcnda efl dc- effe. Hamcam propofitionem prurrem habemus .posteriori

inonftratio, fecundum quam homo cognofeit hoc Sc quoif, tum quodammodo fermus, potili tq\ habemus, velulifi

aliud , quam ifta Iccundum quam ho cognofeit vnum qnijfiam omnem triangulum fett duobus rtSis (quales habo
folum. Sed illz qui habet cognitionem dcvniuerfali, re, eum quoq;,qui duorum efl aqualium laterum frit quoda -
cognofeit etiam particulare ,dumodofciat q>(ubvni- modo,potcntiai; duobus redis aquales habere, &fi uefeit
uerlali contineatur patticulare, ficut qui cognolcit om- ipfum triangulu effe . Sed qui propofitionem banebabet,»
ntm mulam effe Aerilem cognofeit hanc e (Te ft erilem, vniucrfalcm nullo frit modo,neq; pmcnttajttq-, adu.
fed ille qui cognofeit particulare, non proptet hoc vni- Maxime aut mantfiebii efl quid vniuerfalu magispro- ANII.
ucrfalc cognolcit . Non enim fi cognolco hanc mulam pria fit, quoniam propofittonumjiac quidem priorem haben-
e(Tc ftenlcm, propter hoc cognofco omnem mulam ef- tesfcimus quodammodo & poflertorenh& habemus poten-
fe ftenlem.lUlinquitur ergo q> demonft ratio vniuerfa- tia. Vi ft aliquis cognouit quid omnts triangulus habet angu
lis per qua m
cognofcitur vniuerlale , Iit potior quam los tres aquales duobus redis, femit quodammodo quid ifo-
,
panicularis.perquam cognofcitur particulare. Quin- cbeles duobus redis potitus fit, & fi no cognouit qtudi quid
tam rationem ponit ibi. triangulus fttjiac autem habens propofitionem, vniuerfa-
1( 0 . Infuper vniuerfaliler magis dcmonbrart cil aliud efl qua
per id ofledere medium,quod principio propinquius efl.Tro-
le tudlomodo cognoust,neq; potentta,ueq; adu.
Et dicit,g> maxime cuidens cil vniuarfalem dempn -
pinqutffmum ante idesl,quod vacat medto,al hoc efl prmci (lrationcm principaliorem eflie ex ipfis propolitioni-
pium Si igitur demonSiratio, qua conficitur exprincipio,vtl bus, ex quibus vtraque demonftratio procedit. Nam
ex magis prlncipiotxaHior eflea^uanon ex principio, yel voiueriaiisdemoftratio proceditex vniuerfalibuapro-
ex minus principio pn>ficfcilur,atq; talis efl ea , qua magis pofitionibus. Particularis autem demonftratio proce-
yniucrfalis efl demoflratta,y nutcrjalis profed 0 dcmoflratto dit ex aliqua particulari propofitione. Propofitionuin
probabilior efl demonstratione particulari . C eluti fi de- autem vniuerfalu Se particularis talis cft comparatio,
monflrare oporteat a competere d , mediaij; fint » atque c, g> ille qui habet cognitionem depriori (cilicetde vni-
& t fitfupeiiusipfo ejea faucdemonflraMOs quo per d me- ucrfali.cognofcit quodammodo pofteriorem Icilicet in
dium cbficitur, magis erit, vniuerfalis, quam ea, qua per me- potentia . Nam in vniuerfali funt in potentia panicula-

dium c extrunur.stt enim horum raltonum.nonnsdio diffe- ria,Gcut in toto funt potentia partes. Pnta fi aliquis co-

rendi fubcunt modum. gnofeit 91 omnis triangulus habet tres angulos zqua-
ANT I.
simplius auii dr fic.yniuerfalr enim magis demonfl ra • iesduobus rcffis.iam in potentia cognofeit hoc deifo-
re efl quod efl per medium demonflrarecum propinquius fit chele . Sed ille qui cognofeit aliquid de particulari, noo Deduci con-
m prine ipio,proximum aurem est imedtatum, hoc autem efl propterhoc cognolcit in vniuerfali neque in potentia ,
diriment*,

quo ex principio efioa, quo non e/i ex neque in afiu. Non enim vniucrfalis propolitio conti-
^
p rincipium . Si igitur
,uprlI>0’
principio &
quo magis , cui ex princ'tpio,ea,quo minus efl,
certior efl demonflratu>,eft autem huiufmodi yniucrfalis ma
netur in particulari, neque in a&u neque in potentia,
Si igitur demonftratio eft patior, quz ex putioribus
^
gudignior ytiq ; erit yniucrfalis magis, ytfi oporteat demo propofitionibus procedit , fcquitur quod demonftra-
brarc ude d media funi in quibus efl nc, magis autem )ur - tio vniucrfalis lit potior. Eflautem attendendum ,<j»
hzenoa differti quarta luprapofita , nifi q>
ibi fiebat
fum fit u, quare fipert vniuerfale magis efl. Sed torum que
diffa funt quodam logica fuut. comparatio condufionum , quz cognofeuntur per
Qua: talis efl . Quanto medium demonftrationis eft demonfl rationem, hic autem .fit comparatio propo-
propinquius primo principio , tanto demonflratio cil fraonum ,<x quibus dcmonllratio procedit . Septi -
potior. Hoc probat, quia C ilia demonftratio quz pro- mam rationem ponit ibi.
cedit ex principioimmcdiato ,cft certior ea quz non Traterea yniucrfalis qmdemmtcUigibtltsefl,particulant *(ct.
procedit ex principio i mediato, fed ex mediato, necef- autenrad ipfum fenfum vttquc terminatur Sed vntucrfalem
fc cft 91 quanto aliq ua demonftratio procedit ex me- qmdem demonft rationem probabdioremeflepandari,^
,

dio propinquiori principio immediato, tanto Iit po- Xuiamper ea.quodtda fmtjdemonflraumus.
tior. Sed vniucrfalis procedit ex medio propinquiori EI vniunfalu quidem intcUigtbilis efl fed particularis in A N Tt,
Tex.co.40.
principio, quod cft propoihio immediata . Et hoc ma- fenfu perficitur. Lfuod vmucrfahs igitur dignior fit particu
n deflat in terminis. Si enim oporteatdemonftrarc a, lari,tot nobis didafunt
uod cft vniuerfalifsimum, de d, quod cft particularil- Quz talis ell.Vniuerfalis demonftratio inteliigibilis

2 mum,putafubftantiamdc homine, & accipiamur b, eft ideft io ipfo intcUcdu terminatur, quia finitur ad vni
&c,putaanimaldf viuum ,11491 fit fuperiusquamc, uerlalc 91 (olo intelle&u cognofcitur. Sed dembflratjo
particularis
 -

* 87 TOST BKlO\r-M ^n^LYTICO tgg

particularis in intelle&u incipiens terminaf ad fenfum, gnior.qux paucioHbus vtitur eneris paribus, oftendlc
quia concludit particulare, quod direfle per fenfum co dupliciter. Primo quidem quia ,
fi detur n, vrrxq; pro-
gnofcitur.&per quandam applicationem feu reflexio- politiones ex quibus ,pcediturfinr xqucnotx, fequi-
"«".vero non demonftrans, vfquead particulare pro- tur 9. velocius edet cognofcere per pauciores propofr.
. .
duc,tu r • Cum '8" ur intelleaus fit potior fcnfu, fequi- tiones
, q per plures , quia citius
determinatur difcuifus
tu
[*» delnonllratio vrnuer falis potior fit , quam parti- qui eft per pauciores propofiriones
, q
qui eft per plu-
culans. Vltimo epilogando concludit hoc cflemanife- res.Hocenim eft eligibilius feu appetibilius o, bomo ri
ftumper omnia fupradifta. tiusaddifcat.Vnderelinquiturqudddemoftratioqu*
ex paucioribus propofitionibus procedit, dummodo -
' 1

_ .
Lhctio xxxix. fintxquenotx, (it melior. Secundo probat eandem
<toi»y««wtootei>di«utagHaiam demonlirauonem propolitionem vniuerfaliter abique prxdifla luppofi-
negauua.
Z rma “ u m
autim negatiua demonfirationi prtflare
tionelcilicetg> omnes propofitiones alTumptxlintx-
qualiternota.Htadhocprobandum.afiumithancfup-
u^"P f
bmcfanepatcbit.Sitenimcapraflabiliordcmonftratio,c*- politionem, <p media.qux funt vnius ordinis, fint fque
teri modo fint eadem, qua ex minortbm poshdatiombus ,aut nota , fed media , qux funt priora funt notiora . Hoc
fuppofiitiombiu aut propofitionibus coflat .fgl fint fimils- enim oportet efie vniuerlaliter verum. Hoc igitbrfup-
fi
ternota,citius per hafce cognitio comparabitur.Q.mdqm- polito , fit vna dcmonlt ratio in quadcmonllretur ija
demnugu eft expetendum.! huus autem propofimoms prx- fit ineper tria media, qnx funt ecd.qux quidem con-
flabiliorem eam, in quam effe vntuerfaliter qux eft pauciori- eludit ex quatunr propoli tionibus t qux funt omne b
busconflat. Hac autcmcfl ratio
'Ifamfi feminer funt
. cft a, omneceft b.omned eft c.omneeeft d Alia ve- .

tpja media nota priora vero funt notiora, fnvtia quidem rodemonftratio lit, quj conci udat eandem conclUlio-
,
.'1 demonfiratio , qua icd mediis a demonfiraturipfi compe- nemfciScet a ellein e perduo media, qux funt. }.b
9ere tutha vero, quxrurfus Aper n,c media ipfiv compete vel tres propofiriones . Hisitaque fuppofitis manife-
re demonflratur. Ha igitur a n inquam & n f.fimhmodo Ilum eft, ex quo ordo cognitionis proportionaturop-
Jefc habentfed ad prior efi, atque notior a t, per illam enim dini mediorum, quia priora (unt notiora vt di&iim eft,
bac demonflratur, atque ul magis creditur per quod osten. necefte eft q> «qualiter fit nota hxc propolitio, omne
auur aliud. Demonfiratio igitur ea, qux ex p auctoribus con- demonftratione prima, A' omne e eft k
-d cft a, etiam in
flat, mo fint extera paria, prxsUbiltor efi , vt probavimus. in fccuda quia vtrobique inueniuntur duo media. Sed
,
^irnba igitur per tres terminot ypropofitumetkc duae, de* manifeftum eft in prima demoli ratione hxc propo- '»

monfirant. ycrum altera efi e quippu.altera &• effe quip - fitio omne d eft a prior& notior eft qharc propoliticS,
parm, tir non efie fumi t. Ex pluribus ergo conflat, quare ia- omne eeft a.Et quia h*c fecunda demonflratur ex
ferior efl,vtctmflat^Ulmtma. priori in prima demonftratione, & ex Itis, quxfupradj
‘
/ X yodaute affirmxtma priiiatiuafiinc mxniftflii fii. <9 a funt , apparet
<j id per quod demonflratur aliquid,
V J ® m
n“ demonfiratio dignior ,aHis afdemexiflen •
eft credibilius Se notius eo, quod per ipfum demoftra-
f^td>ui , mu qua ex minoribus qdmbur, aut fuppofr- tur, relinquitur q. haec propo fitio omne e eft a fecundfl
ttombus, iui propofitionibus Sictitm not.e fint militer ,velo
fi q. concluditur per fecundam demonftrationent, fit nq
cius cogmfcere per hecefi.Hoc autem appetibilius efi. Kjitio tiorquam eadem propolitio fecundum q> concluditur
aut buittspropofitionis, quod melior fit er miiioribus,vniucr per priorem demonftrationeai, qux vtebatur pluribus
fatis fic efi.Si enim ftmilttcr erit cognita cfe media friora au mediis. Relinquitur igitur, <j> dcmonftratioquxcxpau
Um mltara ' ‘ghurpcrmedu demon ficato eorit quafitm cioribus procedit , eft potior ea qux procedit «x pluri-
Vide Iase t.
s CDajuodA me fit, altera vero per b c quod a in vfit.it- bus. Maiore igitur propolitione probata, Ariftote.af-
militcrigitbxbetltocqubd Ainnfit&qubd Ainr.fit.Sed fumit tj>affirmatiua dcroSfiratio ex paucioribus pro-
fii prms efi, &
cognofcibilius.qudm quid Air, ceditquam negatiua , non quidem ex paucioribus ter-
ftxudujtjxc dlud dembsirai . Credibilius aut efi illud quod minis, vel ex paucioribus propofitionibus fecundum
efi propter quod'aliquid. Et qua vtiq;per minima demon-
materiam, quia vtraque demonftraiio tam affirmatius
... fi ,J "°' mel'ortl'ra ‘ ulc‘l“eexifientibus.ytraq;qiiidc igitur qua negatiua demoftrat per tres terminos te .luas pro-
per fta terminos c> propofitiones duas demonflrantur. Sed pofitiones.fed demonfiratio dicitur ex pluribus proc»-
Crhac quide efie aliquid accipit, illa vero
aliquid.Ter plura itaq;.Quare indigiiur
& & non
effe effe dere fecundum propofitionum qualitatem. Namdcr
eft. mdftratio alfirtnatiua lolum accipit ens, ideft procedit
Philolophus ollendit qudd demonftra- ex lolis propofitionibus affirmatkiis, demonftraiio ve-
.

Oovniuerfalis eft potior quam particularis, hicoften- ro negati ua accipit efTe,& n6 efie ideft afiumit aflirma- •

oit quod dcmonftratio affirmatiua fit potior negati-

tiuam & negatiuam fimuLErgo dignior eft affirmatius
ua . Et circa hoc ponit quinque rationes.in quarum
q negatiua. Secundam rationem ponit ibi.
pnmahoc prxfupponit, 9 exteris paribus illa eft di- Tratereaid ita effe patet cum demonstratu fit rocma- * .
gniordetnonftratio.qux proccditex paucioribus peti-
CT
... tioii?ejfenonpoj]e,fi ainba proponesfimi negatiua ,ftdal-
leflio.ij. tionibus & luppofitionibus aut propofirionibus Qux . teram taltm,altcram affirmat tuam effe oportere.
quidem qualiter mlfcrant ex (upra diftis patet Nam ^impCtus quonia oflcnfumcft tmpojfibile elfeper vtraq;
propofitiones poffunt dici illi, qux funt per fc notx,
.
Av v1
priuatiuarum propofittonum fieri fyUogifmH.fed vnamqut-
qi» neque iuppofiuones neq; petitiones (unt, vt (upra demoportet buiufmodiejfc, alteram vero quoniam efi.
dittum eft Suppofirioautem a petitione differt Nam
.
. Et inducitur harc fecunda, ratio ad confirmationem
luppolino eft propofino non per le nota fed
accipitur primx.qux poterat videri deficiens, ex boc o> non allu
,
Iicut a dilccnte opinata
. Politio autem cft propolitio,
mcbatur fub maiori propofitioneco modo quo proba
qux non eft opmatal difccnte , fiue habeat contrarias tur. Et ideo vt omnis calumnia excludatur addit hanc
,
opiniones, fiue non .
Qudd autem dcmonftratio Ut di- fecundam rationem ad confirmationem primx.Olien-
i
, ^ funa

x
 i8 9 L I B £ H. t If. / MV S ipa

furo enim efl in libro Priorum,g> ex duabus propofitio non concluditur ex duabus negatiais, (Id in prima figu
ribus negatiuis non potefl fieri lyllogifmis, fed oportet ra per quam maxime fit demonflratio ffm prsmiffa,

ad roinus vnam quidem propofitionem cfii affirmati- maiorem oportcttficnegatiuam& minortm affirmati
uaro Sc alteram negatiu 5 , ex quo a perte apparet 9. pro- uam,vnde oportebit 9 hoc medium d fit affirmatiuum
pofitiones affirmatius maiorem habent efficaciam ad per coparar.onem ad B,fit autem negatiuum percopa-
tali demonllratione fafta. Nullum d efl a,
iyllogizandum.qul negatius.Vnde fequitur 9 demon- ratione ad a

ltratio affirmariua,qux procedit ex folia alfirmatiuis.efl omne b efl d , ergo nullum b efl a. Sic igitur augmfta-

potior 9 demonftratio negatiua, qux procedit ex affir- tademonllratione negatiua per refolutionem propfi-
niatiu.i, Si negatiua. Terr am rationem ponit ibi. num infua principia, eruntquatuor propones, quarum
Vriterea infuper hoc fumere oportet NJ* ci demonflra - vnafola efl ncgatiua.f.nullum n efl a, tres alis erunt af-
propofitionci nec effie efl fic firmatius.f.omne b efl D vt t efl n omne c efl r Et idff
tioaccrefcit, affirmativas quidem
.

riplures,fed fierinequit, vt vlla in ratiocinatione

plures »1« omnibus aliis (yllogilmis ,qnia femper nectflcefl
efl in

naque comp-.tat » ciM! cudibct mfit c.Si igi medium per quod affirmatius propefitiones probltur,
fini negativi, a
Hir ambi propofitionts funt augcdi,mediafunt
mterponen. efreaffirmatumadamboextrema.Mtdium aCtpcrqd
dajtq; mttr a b /r* r, inter tefin. Vitet igitur e quidem probaiur negatiua propofitio, ncceffe efl effe fohim ne-
vero diciquide affir gatiuum ad vnam extremitati, 8; ita fequetur 9 vnafo-
affirmative tamfubwi qudmctiadici.o
matiuejubiiei autenegattuc . Vamipfumquidide quolibet la propofitio efl negatiua, alis omnes affirmatius . Ex
ipu dicetur , a vero m,Ui ipft infit , oportet. Fit igitur vna
quo patet, 9> propofitio negatiua maxime dcmonllra-
negatiua, ipfa inquam a v.ldem efl es ctteritin tur pet affirmatiuas.Si ergo illud p qtf dcmoflraf efl no
propofitio
ratiocinationibus modus.Et erum ncceffe efl medium quidem tius,& credibilius eo,qd per ipfum dcmonflraf.cti nega
terminor cadit, inter- tiua prop6 maxime dcmonilrcf per alfirmatiuas, non
id,qyod inter affirmatius propofitionn
vnum affirma! murti, all erum negativum auteconuerfo.fequerctur 91 affirmariua propofit prior
natium vtr linque ,
efficere .
Quare tantum r ria fit hic propofitio talis , cptert & notior &
credibilior 9 ntgatiua,vnde demonflratio
Sugitur id,per quod quipptam affirroatiu a erit dignior. Quanam rationem ponit ibi.
oei funt, vt patet, affirmatiiti.
demonflratur , notius cfi , magisque creditur , negatiua & Triterea ft vniucrfalis ea propofitio, qua vacat medio ra R A c Y.
iiocinatioms,efl,vt patet,principiu,atq-,\naffirmatiua qui-
quidem per affirmativam- demonflratur, vt patuit ,affir-
dem affirmatiuajn negatiua, vero negatiua, conflat auti
maiuu vero per negatiua non demonflratur , hic ipfa fane, efl

cum prior fit, & «otior, & magis credatur, pnflabtlior affirmativam negativampriorem effie, mtioremuc , negatio

dubio negatiua. naque peraffi rmatione inotefccrefolet, pncedttq; negatio-

erit fine
nem affirmatio perinde ad prsccdit non effie.affirmatma
simplius iuxta hoc oportet hoc accipere,Tndicatiuas q- effie

profeci 0 demonflratio probabilior efl negatiua, quippe cum

dem augmetata demonllratione necefle efl fien plures.pnua
*• tiuasautc 'mpojfibUe efl plures vnainomuifytlogifmo efje. principium ipfius, negativi fit principio prtflabdms, eamq;

A eslednc autem omni fit 1.

in quibus pnflabiliorem effie oporteat qut prtflabilioribus prin-
Sit enim in nullo effit ,

vtrafquepropofniones, me- cipiis vtitur.

Si igitur opus efl iterum augere
simplius fi prmcipilimfyllogifmipropo vniuerfalis Ime- A NT I.
dium inveniendum efl.Huiufmodiquidl At fit vjed nefit
eftpridicatiuumeffie.fedo diata csl,cfl autem indemonflratiua affirmauiua,m priuati-
l . Equidem igitur manifeflum
tanquampriuatiuum ua autemnegatiua vniuerfalis piopofuiosiffirmaima autem
de e prtdicaliuum quidem, a d autem
mdlo oportet o effie. negatiua pwrj& notior, per ajfirniatiuam erum negatiua no
ponitur. qutdem.n.de omni n fed a in
v
qui efl a d . Idem autem ta efl prior affirmativa cftfficut prius efiefleqiidm no ef-
Fit igitur vnapriualiua propofitio,
fe quare potius efl pnruipiu demonflratiui quam privative.
modus efl in aliis fyllogifmus Semper enim medium quidem
.

Dignioribus aiitcmprmcipiisvtitiir dignior.

pridicatiuorum terminorum pridicatluurnin vtraque esi,
Et dicit 9» principiu demoflratiui lyllogifmi eflpro-
fed priuatmi alterum tantum priuatiuu nccefficffl effie.Qua-
pofirio vhs mediata, ita rfi q. affinniriuilyllogifinni cll
rehac vnafit huiufmodi propofitio, alio vero pndicatim.
efl illud,per
Si igitur notius quod dcmoflratur credibilius, & principium proprium affirmariua propofitio^ negariui
autfyllcgifmi proprium principia negatiua prop6v!i$. . . ; a'
demonflratur autc eriuatiua quidem per pridicatiuam,pri
uatiua autem per illam non demonflratur,priorergo,&
no Sed nobilioris principi) nobilior efl effe&us. Ergofm
proportionem proponis affirmatius ad negatiuam efl
lior, & credibilior cumfit, melior vtiq ; erit.
proportio dcmoflrationis affirmatiusad negatiua. Sed
Et dicit 9>fm confequcntiam prsmiflarum ronum
affirmariua propo efl potior 9 negatiua. Quod probat
poffumus hoc accipere, 9. qn demonflratio augraen-
propofitionum in fua princi- duplieiter.Primo quide,quia affirmatiua efl priorr 8t no
tatur.f.per refolutionem
^politiones affirmat mas, fed tior cu per affirmariua probef negatiua Aeno econuep-
pia, neccffe eflcffe plures
vnaro.Sit.n.talis fo.Secundo,quia affirmatio prsceditnaturaliternega-
negatiuasimpolsibilc efl effepiures, 9
tionc ficut ede prius efl 9 n6 effe, quiuis in vno & rodi
demonflratio negatiua Nullu b efl a, omne c efl B,er-
.

qd|dc non efle in effe procedit, no effe fit prius tpc, effe
go nullu c efl a Augeatur ergo demonflratio quatutn
.

tn efl prius natura , & (impliciter prius etiam rpe, quia

ad vtriq; propofitionem.fi vtraq; fit mediata, accipien-
non entia non producuntur in effe , nifi ab aliquo eme,
do medium vtriufq; ,& medium quidem maioris pro-
d, medium autem mino- ergo patet 9> affirmatiua demonliratio efl potior 9 ne-
pofitionis.f.nullum « efl a fit

ne c efl B,fit s.Et quia bxc ,ppo- gatiua. Quintam rationem ponit ibi.
ris propo(itionis.f.oro a R c r.
Infuper antiquior efl. Tfamabfque affirmatiua negatiua
fitio oc c cfls affirmariua, ad quam concludendi non
q<f non potefl.
concurrit aliqua negatiua, necefie efl, 9» eius mediii effie

efl B fit af firmatiuum ad vtraq;

extremitatem , fiefu- & stdhuc & principalior efl. Sine enim demonflratiua non a n t t,

jnuntur dus propofidones aftirtnatius.f.oJ e efl b om-

efl privativa.

ne c efl •> ex quibus concludit omnec efl b. Sed

maior Qus talis efl Jlhid ex quo aliud dependet, efl princi - .

Sed demonflratio negatiua dependet exaffit*.

propofitio efl ncgatiua.f.nullum b efl A.negatiua autem
palius.
Pofle.Analy.DiuiTho. K tnatiua.

191 T 0 S T E \ I 0 \.y
matius, quia non poted cff* negatiua
3 demondra rio fine—
affirmatiua proportione, qua: non probatur mfiper
alfirmatiuam demondrationem. Ergo demonllrayo
affirmatiua ed principalior quam negatiua.
Lectio Xi.
Ex narara demonftmionis ofteafiuXi & im-
deducentis ad
poti ibile , oftenfiuam poti orem dic ea, qux ducit ad tmpof
fibile offenditur.
. Cum autem affirmatiua praflabihor fit negatiua , patet
redam etiam ea pradahihorcm cjfe, quaadid deducit, quod
fieri nequit.
O yoniam autem cathegoriea priuatiua dignior fit, ma-
nifcdum efl &
ad impoffibue ducente.
Poftq Philofophus odendit q> demondratio vniuer
falis dignior ed particulari,&alnrnutiua negatiua , hic
odendit tertio q> offeftua potior ed ea, que ducit ad im
pofsibilc Et cica hoc tria facit
. Primo proponit quod
.
intendit. Sccudo praemittit quadam nectffana ad pro-
poiitum odcndendum,ibi {Oportet autem lcirc.}Ter
tio probat propofitum, ibi {Natura autem prior &c.}
Dicit ergo primo,q> quia odefum ed,q» affirmatiua dc-
mondratio ed potior q nrgatiua.cx hoc vlterius (equi-
tur, qsaffirmatiua demondratio odcnfiuacd potior ea,
quar ducit ad impofsibile. Deinde cum dicit
Atque prhnofcire difjmtiam ipftrum oportet. Igitur A
quidem nulli b competat, b vero cuilibet infit c.Atq-J)ocpa
do negatiua reda jit demo nflralio, qua quidem A proujfu-
ne reda nulli c competere demondratur.
Oportet autem fcire qua differentia fit ipftrum Si igitur
A in nullo b in cfl,c autem omm b .neceffe efl in nullo ccffc n.
Sic igitur acceptis demonflratiua priuatiua erit
tiorquoniam a ut c non erit.
Przmittit quzdam qux funt necedaria ad propofi-
tum odendendum.Et circa hoc tria facit.Primoodcdit
qux (it demondratio negatiua . Secundo odendit qux
'
fit demondratio qux ducit ad impofsibile , tbi {Qux
, At conflat propofitionem hanc, a
veroadimpofsibi!e.}Tcrtio concludit comparationem
vnius ad alterum, ibi {Termini igitur.} Dicit ergo pri
mo,q>ad propofitum odendendum , oportet confide-
4T
rare differentiam ipforum.f.dcmondrationis negatiup
&ducdtisad impofsibile. Si ergo accipiatur q> Ainnul
loB(ir,8c b fitinomnic.St concludatur a clle in nullo
C.erit demondratio negatiua. Deindecum dicit.
Sed ea, qux ducit ad idatuod fieri nequit, fic fe habet. 7fla
ft demonflrandum efl a nulli competere nfumcndumcd eco
tra, cuilibet eidem ipfum competere. At b etiam cuilibet c.
Quare fit vt a cuilibet competat c. Sit autem notum atq;co
ccffum boc minime fieri pojjc . Tflrn ergo fieri potcd
petat ipft n, quod fi b conceditur tpfi competere c Jieri profe
Bo nequit, vt a competat ipft b.
li«4 vero efl ad impojjibile.fic fe habet. Si opus efl demo-
Rrarequod A in u nonfit, accipiedumed affirmatiua a cjfe
in ts&w in c.Qjcare accidit a in c effejioc autemfit notum
& certum quod impoffibile efl effle.
Manifcdat qux Iit demondratio ducis ad impofsi-
le.Et dicit, g, demondratio ducens ad impofsibile^ hoc
modo fe habet.Sit ita q> oporteat demondrare q> a non
infit b .accipiamus oppofi tum eius quod probare volu-
mus fcilicet omne sed a & accipiamus q> Blitincpcr
hanc propofitionem, omne c ed b, ea quibus (equitur
concludo, omnec ed a, & (it ita q> notum fit & cocef-
(um apud omnes quod ed impofsibile.Et cx hoc cficlu-
dimus piimam effe falfam fcilicet omne «ed a & ita
,
M A Tfl^A L rT I C 0 \y M tpi
oportebit vel ip nullum b fit A, vel faltem (pquoddam
Bnon fit A. Sed hoc tamen intelligendumclt quodfe-
quiturA non effeina quando manifedumeda effeia
**
c,quiafimanifcdumeffethance(Icfallani,oninrc ed
A & fi non effet manifedum hanc effe veram , omnec
ed b non effet per conlcquens manifedum hanc cflefal
fam.omnc b ed a, quia faliscas codufionis poterat pro-
cedere ex alterutra prxmiffarum, vt ex lupra didis pa-
tet. Deindecum dicit.
T emuni igitur ordine fimiti difponuntur, verum differen a t c i.
tiaconfiflit in propofuionumuegatiuarumcogmtione,rtra
inquam iflarum fu notior , vtrum hac a nulli competit b, an
isia a nulli competit c . Cum igitur conclufio notior efl, tum
ea fane fit denwnflratioa]ua deducitur in idajuod haud qua-
quam fieri poteii. Sed cum ea propofitio qua in ratiocinatio-
ne funutur notior cfl,tu reda nimirum efficitur demofl ratio.
Termini quidem fimilucr ordinant. Differt autem in quo nuru
& qualis fit notior priuatiua propofitio, vtrum igitur qua efl
a b nox tned, aut a c non 'tned. C um igitur conclufio notior
quoniam non efl a in b ad impoffibile fit demondratio . Cum
autem infyllogifmo fttalemonflratiua efl.
Concludit comparationem vtriulq; demodrationis
przmanifedatx. Et primo odendit in quo conueniunr,
. Namficutindc-
quia in fimili ordinatione terminorii
mondratione negatiua accipitur b medium inter a te c
qux duettad impolsibilc.Secundo auteoden-
ita in ea,
dit differentiam quia differt in vtraque dcmollratione
,
qux negatiua propofitio fit notior, vtrum fcilicctida
propofitio, nullum seda, vel ida nullum c ed a, quia
.
in demonffratione ducente ad impofsibile accipitur
illa propofitio, c non ed a, vt notior, quia ex hoc q> ed c
demonflra- a non in ctffc, offenditur a non effe in t , vndchxcc 4
non ed a fumitur vt notior. Sed quando illa, qux puni-
tur vt prxmiffa infyllogifmo accipitur vt notior, tunc
ed dcmondratiua,id ed odenfiua demondratio nega-
tiua. Deindecum dicit.
nulli competit b
,
prio- a tc r.
rem hac effe natura, u nulli competite. Eanaqucfuntcon-
clufionc priorarea quibus emergit ipft conci:,fio.Atq; patet
hanc quidem, x nulli c competit, conclufmemcffcjllam au-
tem a nulli c compelitad efficax quo emergit ipft conclufio.
7fl atura aut prior efl, qua e(i quod a in b non fit quam a a n T t.
non in c.Triora cnimffr notiora natura conclufione funt, ex
quibus est conclufio. Efl autem qua efl a quidem tnc no effe
autem non
conclufio, a in b ex quibus efl conclufio.
Offendit propofitum hoc modojda propofitio i no
ed a ed naturaliter prior ij ida (Ppofitio, c non ed a. Et
hoc probat per hoc,q>prxmiffe,ex quibus inferturcon
vtxco- clufiofunt naturaliter priora conclufione.Scdin ordina
(yllogifmicnon edAponiturvt conclufio ,fed Bnon
ed a ponitur vt id, ex quo conclufio infertur, ergo b n6
ed a ed naturaliter prior. Confequenter cum dicit.
quippiam tollatur, hoc quidem efl conchi u aer.
7flpnji.fi fit vt
fio, ,lia veroexquibusjedid quidem, cj quofitratiocinatio,
fiefe babetrVt aut totius ad parte , aut partis ad totu habeat
rationem. At xcdrxt propofitionesaionfic inter fife ha-
bent, vt patet . Si igitur ea demonflratio,qux ex notioribus,
prioribujq; conficit,femper efl praflabihor, vtraq ; vero de-
mondratio dida ex negatione quidem creditur , altera tanif
tx priore,
altera expofleriore , negatiua demondratio reda
praflabihor efl ea (impliciter dcmonflrationc, qua deducitur
ad id quod fieri nequit, quare patet affirmatiua quoq, demo-
drationem redam.qua quidem negatiua praflat, vt patuit,
prxHabdiorcm effe eadem.
HP
 tpj L l B E R, T R_ / My S 0
Tfon.n.fi contingit remoneri aliquid, hac coclufio e fi, illa Poflquam Philofophus comparauit demonflrario-
autfunt cx qbus. Sed hoc quidi tx quofyllogifmm esi, quod nes adinuiccm,hic agit de comparatione feienii x, quz
Vtiqjfic fe habet,qih aut vt toti ad parilyiut VI pars ad lo efldcmoflrationis effedus . Etdiuiditur in duas partes.
tifthabetSedqfunt nincet ab propones no ftefe habet In prima parte comparat fciam ad fcientiam.In fecunda
odmuicc . Si igit ex tutioribus fit &
credibilioribus dignior parat feientiam ad alios modos cognolccndi,ibi
ell. Sit ait vtraq; ex no effe credibiles.Sed hoc
quidem ex { Scibile autem Se fcientia differunt.}. Circa primum
prtoripHa ait ex poHerion,potior fimpliciter vtiq; erit eafj duo facit. Primo compara! feiemiam ad feientiam fm
eflad mpolc, priuattua demofl ratio, quare et ci hac dignior certitudinem .Secundo fro vniiarcm & pluralitatem, ,

fdicatiuajnamfefii efl quod et e.ifj efl ad impote, potior efl. Vna (cientia autem &c.} Circa primum ponit tres
ibi } X. effio . 44.
Kemouetquandam obuiationem. Poflct.n.aliquis modos, quibus vna fcientia efl certioratia. Primum mo
dicere, q> ctia illa negatiua c non efl a eit id cx quo co- dum ponit dicens, quod illa fcientia & certior efl prior

dudiuirindcmonllrationcad impolsibilegi unoneft q alia.quf.f.cadem facit cognofcerc,& quia, & propter

x.Sed hoc excludit dicens, 9. per hoc g> coclufio interi- quid. Non autem efl ilta certior, quz ell cognofcitiua
mirurSt ex eius interemptione interi mituraliquodprf- ipfius quia.lcparatim ab ca, quz cognofcit propter
folii

miflorum, non efficif quod prius erat cdclufio fit prin
cipium,& cconucr fo (impliciter & fecundum naturam,
fed fotum quo ad aliquid. Na illa efl habitudo condu-
fionis & principiorum, g> interempta condufionc inte-
rimitur principium.Sed illud quidf efl ficut principium
cx quo (yllogifmus procedit , quod le habet ad conclu-
fionem vi totum ad parte, Scconduliole habet ad prin
tipium vt pars ad totum. Nam fubiedum condufionis
negatiuz lurnitur fub fubiedo primx propofitionis-
Non autem itafehabct ac& ab propofitiones q>AC
comparetur ad 1 vt totum ad partem. Non.o.B Aacci-
pit fubc a, fed potius econucrfo.Vnderelinquitur 9»
licet interempto c a concludatur interemptio eius ,qd
efl b a, naturaliter tamen c A efl coclufio & B a efl pnn
cipiu m,& p confequcns b no n efl a ell naturaliter no-
tior, ijc no efl A.Et tx hoc fic argumentar. Illa demon
ilratio efl dignior, quz procedit cx notioribus &prio-
ribus.Scd demonllratio negatiua procedit ex notiori
priori quam demonllratio duces ad impofsibile.Vtraq;
enim facit fcire per aliquam negaliuam propofuionc,
fed demonllratio negatiua procedit ad faciendam fidi
cx hac propofuionc negat iua,B non efl A.qux efl natu-
raliterprior. Demonllratio autem ducens ad impore
procedit ad faciendum fidem ex hac propofitione nega
tiua c non efl a quz efl poflcrior naturaliter. Relinqui-
tur ergo, 91 demonllratio negatiua fir potior ea, quz du
quid . Hrccnim efl difpoficio fcientixfubaltcrnaniis Leffis f.t*.
ad fubalternatam,rt fupra didum ell. Nam fcientia cxP°-«-
fubalteroa feparatim fcitquia, nefeiens propter quid.
Sicut chyrurgicus fcit 91 vulnera circularia tardius cu-
rantur, non aut fcit propter quid.Sed huiufmodi cogni-
tio pertinet ad geometram, qui confidcrat rationem cir
cuh.frn quam partes ciusnon appropinquant libi per
modum anguli, ex qua propinquitate contingit q> vul-
nera triangularia citius fanantur. Secundu modum po-
nit dicens, qiilla fcictia,qux non efl de fubiedo, e fl cer
tior iOa,qu; dl dc fubiedo. Lt accipitur hic fubicdum
pro materia fenGbili, quia vt Philofophus docet in j. Te.c.i*. le.
Phyfic. quzdam funt Icientiz pure mathematicz , quz 3. rex. ex. 4.
oino abfirzhut fm rationem I materia fenfibili, vt geo- ***• «. » ®.
metria Be arithmetica, quzdam autem fcientipfunt me-
diz, quz.f.principia mathematica applicat ad materiS
(cnfibile, ficut pfpediua applicat principia geometriz
& ad lineam vifualc.&harmonica.i.mufica applicat prin- .1
cipia arilhmeticzad fonos fenfibiles. Vndc hic dicit 91
arithmetica cflccrtior <j mufica &
prior . Prior quidf,
quia mufica vtitur principiis ciusad aliud. Cenioraur,
quia certitudo caufatu r per tranfmutationcm materiz
fenfibilis ,
vndc quanto magis acceditur ad eam, tanto
fcientia efl minus ccrta.Tcrtium modum ponit dicens,
quz ell ex paucioribus, efl prior & certior ca , quz efl
ex;appolitionc.i.q illa , quz fe habet additione Et po- .

citad impolsibile.Scdaflirmatiuaefl potior negatiua, niqexcmplum, ficut geometria efl poflcrior & minus
vtfupra oflenlum efl, ergo demonflratio affirmatiua certa qariihmetica.Habcnt.n.feea, de quibus ell geo- L
-

2
olltnfiua efl mulio potior ea, quz ducit adimpofsibile. metria, cx additioucad cadcquibusdlarithmetica.Ut <

hoc quidem planum efl fm politiones Platonicas, Pm 11

Lectio Xli. quas hic Arifi.exponit , veens eis ad propofitum ollca-

Modo* rre* exponit ,
quibus coparantur Icicnrizin certmuli- deudum. Sicut frequenter in libris Logicz vtii opinio-
ne.hinc de vnuaie 8c diueriitaie Icienriarum tnAanquomo nibus aliorum Philofophorum ad propofitum manifc-
do itf vna cocfo cx pluribus principiis poGic ,pban docet.
flandum per modum exempli . Poiuit autem Plato ,9*
p0 £rio Pia.
#
Scicntiaautcm cllexallior, atq;prioreaquaefleadc ip- vnum eflfubflamia cuiuflibet rei, quia no difhnguebat
ftus ejjeuttq-, propter qd esi, fed no ea,qua efl ipfiut effefi ue inter vnum quodeouertitur cum ente, quod lignificar
ea, qua efl ipfius propter quidcfl.Et caj/ua non efl dcfubic- fubflantiam rei,& quod efl principiorum numcii.quod
Bo,vt arithmetica ipfa mufica.Et ili- ea, que efl ex pauciori- cofiderat arithmeticus. Hoc ergo vnum,fm
9 recipit
busxa, qua efl ex additione, vt arithmetica ipfa geometria. additionem pofitionisin continuo, accipit ratione pun
Ex additione autem dico hoc pallo, yrutas ell fubiiantia di. Vndc dicebat, q> vnum efl fubflatia non habes po-
Vacans pofilione .punitum vero ell cum pofitionefubllan- litionem. Punctum autem efl lubflanria habcis politio* .b’. .uiZO
tiaMoc igitur ex additione effe dico. &
nem , fic puncturo fupra vnitatem addit poofitione. • *

1,
— &
s 'I Ertior autem fcictu efl prior quxcuq-, ipfmsquia
I &propter quid eadem ell fed none/1 ipfius qui.1/1-
tra eam, qua ellpropter quid. Et qua non ell dtfu-
bicfloolla qua elide fubitUo,vt arithmetica harmonkaXt
qua efl ex minoribusaa.qua efl ex appofittone.Dico ante ex
mmoribus,ea qua non efl cx additione, vt vnitas fubiiantia
Et ficut cx vno caufantur omnes numeri non habentes
politionem, ita ex pundofm Platonicos caufanf om-
nes quantitates conrinux . Nam pundus motus facit li-
neam, linea mota facilfupcrficicm,fupcrficies mora fa-
corpus. Et fm.hoc quantitates continui, de quibus
cit . . a
efl geometria, (c habent ex appofitionead numeros,dt

efl fine pofitione.punUum autem fubiiantia pofila.Hoc au- quibus ell aritlametica.Vudc Platonici pofuerunc nume , tl a A
temeslcxappofitione. ros effe formas magnitudinum, dicentes formam pudi
Poflc.Analy.DiuiTho. a effq K
w
195 TOS^tE\tOK.yM UX.ALrTico\riit
efle vnitatem, formam autem line* efle binarium.pro- Oftedit qualia fimt illa gcnera,de quibus poffuntcl-
ptcr duo extrema, formam autem fu perficici efTe terna- fc fcientiz, A ponit duas cbditiones fiue rationes .Qua-
rium, propter primam fuperficiem triangulare, f.qu* rum vnam ponit diccns.{Quzcunq; ex primis compo-
tribus angulis terminatur, formam autem corporis po- nuntur. { Ifta.f.lunt quorum vnius generis vna fcicntia
nebat quaternarium , propterhoc (J prima figura cor. tft.Ad cuius euidentiam confiderandu eft, Q> ficut iam
porea elt pyramis triangularis , qu* quatuor angulos diSum eft.progrefTus fcientiz confidit in quodam mo
corporales habet , vnum quidcm.f.in conum & tres in tu rationis difcurrftis ab vno in aliud, omnis auif mo-
bafim. Et f m hoc patet ip comparatio certitudinis (ai tus i principio quodam ,pcedir, Se ad aliquid terminaf,
tiarum accipitur hic fm duo.NJ primus modus accipi- vnde oportet q> in pregrclTu fcientiz ratio procedat ex
tur fm <p caufacfl prior A certior fuo effeSu.Alij aute aliquibus principiis primis. Siqua ergo res eft, qu* non
duo modi accipiuntur, f m q> forma eft certior matt ria, habeat principia priora, cx quibus ratio procedere pof-
vtpote quia forma eft principium cognofcendi mate* fit,horu m non poteft efle fciftia, fm ,p (cientia hic acci
riam.Eft aut duplex materia, vt dr in.7-Meta.vna quide pitur prout eft demonftrationiseffefitus.Vnde fcientiz Primi k
Tex.c&j y.
lctt.cxpo.j, fenlibilis, fm qua accipitur fecfidus modus. Alia vero in- f peculatiuz non lunt de ipfis effentiis fubftatiarum fe- dicio pt
mkibda
telligibilis.f.ipfa fm hac accipit tertius mo
cotinuitas,& paratarum. No enim per Icientias dctr.onftratiuas pol- nooit
dus.Ct quamuis hic tertius modus expolitus fit fm opi- fu mus fcire quodquideft in ris ,
quia ipfz edenti* hara
nioni Platonis, cn etiaf m opinione Arift. pudus feha- fubftatiarum lunt intelligibiles per feiplas ab intellectu
bet ex additione ad vnitati. N i pumftu eft quoddS vnu ad hoc proportionato.Non autem congregatur earum
indiuifibileincontinuo, abftrahens fecundum rationi notitia, qua cognofcif , quodquideft iplaru.per aliqua
i materia fenftbili.Vnum autem abftrahit & i materia priora . Sed per Icientias fpcculatiuas pot fciri de eis an

ienfibili A a b imclligibi. Deinde cum dicit. fint,A quid non funt , Se aliquid f in fimilitudiue in re-
A RCY. Vna autem efl faentu,qits vmui eft generis. bus inferioribus inuentam.Et tue vtimur pofterioribus QiiiJpi

ANTI. ynt autem fcicntia eSl,qna eft vnius generis. vt prioribus ad earum cognitionem, quia, quzlunt po* lan j
k
fpc. dcli
Tcx. CO. 4t< Comparat fcientiasadinuicem fecundu vnitatem Se fteriora fm naturam, funt priora A-notiora quo ad nos. liioii k]
diuerfiiatem. Et circa hocduofacit. Primo enim often Et fic patet, q> illa,dequibushabeturfcictiaperea qu*
dit vnitatem & diuerfitatem cfTe in fcientiis & fecundu funt priora fimplicitcr/unt compofita f m fe ex aliqui-
fubieSum Se principium Secundo profequttur A de
. bus prioribus . Quzcunq; vero cognolcunf per polte-
fubieSis A de principiis, ibi{Eiusautem quod eft b for A
riora,qux funt prima quo ad nos, Ii in feipfis fint fira-
tuna.}Circa primum duofacit.Primo oftendit quid fa- plicia.fm tn q> a noflra cognitioneaccipiuntur,compo
ciat ad vnitatem & diuerfiiatem fcientiz. Secundo olli nuntur cx aliquibus primis quo ad nos.Secundum con
dit quoddam neceffarium, ad cognofcendum quid fa- ditionem ponit cum dicit. -{Iit partes aut pafsiones eo-
Lc.fcq.lmc. ciat ad pluralitatem fcientiarum ,
ibi f Plures autem de- rum funt per le.{Vbi confiderandum eft, tpfubieSum iCueil

monftrationes.f Circa primum duo facit. Primo oflcn alicuius fcientiz duplices panes habere poteft.f.partes
ivcrtpr
dit quid faciat ad vnitatem Icicntiz.Secudo quid faciat cx quibus componitur ficut ex primis, vt dichtm eft.i.
iotellipt
ad fcientiarum diuerfitatem, ibi { Altera aurem (cien- ipfa principia fubiedi , Se partes fubicdiuas . Et quauis No»
tia. {Circa primum duo facit.Primocnim ponit, q> vni- de vtrifque partibus polsit quod hic dicitur , tn
inrclligi
tas (cienti* conlideratur ex vnitare generis fubitfti. Se- magis videturcffeintetligendum de primo genere par-
cundo oftendit quale fit genus, quod ponitcflcfubie- tium In qualibet enim Icientia funrquarda principia fu-
dtum (cienti*, ibi {Quzcunq; ex primis.} Dicit ergo bieSi , de quibus eft prima conlideratio, ficut in fcietia
primo, fcientta dicitur vna.ex hoc <j> eft vnius gene- naturali de materia Se forma, A in gramatica de literis.
ris fubietfti , Cuius ratio eft, quia proceflus fcientt* cu- Eft etiam in qualibet fcicntia aliquid vltimum.ad quod
Scicria ma iufltbet elt quafi quidam motus rationis-Cuiufliber au terminatur conlideratio Icihi* , vt.f.pafsiones lubieSi
virtacc fu- temmotus vnitasex termino principaliter conlidera- manifeftentur . Sed vtruq; horum. I. A proprietates , Se
bicrtt.
tur, vt patet in. 5 .Phyficoriim,8r ideo oportet q, vnitas pafsiones poftuntalicui attribui Aper fe, A non perfe.
Te c.j j.Ie.
6 cxp. 4 . St
fcientiz confiderctur ex line fiuecx termino fcientiz. Nam ea qup funt per le principia A pafsiones trianguli,
te.cd 40-1 e. Eftjautem cuiufiibet fcientif finis, (iue terminus, genus, non funt p fe principia, A pafsiones ifochelis.mquamu
7 cx P‘i > circaquodeft fcientia,quiainfpeculatiuis fcientiis ni- ifochelcscft.fedinquantu triangulus.Nec etiam funtp
hil aliud quzritur quam cognitio generis fubicSi. In fe principia A pafsiones zris A albi, qufuis coti ngat ali
pra&icis autem fcientiis intenditur quafi finisconftru- quod *s triangulum efle, vel aliquod album. Vnde fi
dio ipfius fubiedi . Sicut in geometria intenditur qua- qua fcietia edet quxex principiis triiguli manifeftaret
fi finiscognitio magnitudinis , qu* eft fubieSum geo- pafsiones triaguli, hm6i fcientiz fubiciSu no effetifo.
metri*. Infcientia autem zdificatiua intenditur qua- cheles.neq; albu aut zs,fed triangulus, cuius etiam per
fi finis conftruSio domus qu* eft huiufmodi artis fefubiedhu* partes funt ifocheles zquilaterus Se grada
,
fubieSum Vnde relinquitur <p cuiufiibet fcientiz vni-
. tus. Sed pro lito dixide his partibus hic ad prefens n6
Coitu* fclx tas f m vnitatem fubic&i eft attendenda.Scd fient vnius ita c6nenienter accipi ,qa magis accipere pofiumus do
Vudc. generis fubieSi vnius eft c6munior,quam alterius, vt- cumentu qualiter fcicntia le habeat ad huiufmodi par-
potc entis (iuc fubi* q corporis mobilis, iu vna fcien- tes lubieAiuas,ex eo fe habet aliqualiter ad totum ge .1 T •

tia eft c&muniorq alia . Sicut Metaphyfica,qux eft de rus , q econuerlo. Deinde eum dicit.
ente (iuc de fubllantia eft communior , q Phyfica , qu* Diuerfet vero fcietue [untrfuaru prmeipia non funt exeif- AtCl
eft de corpore mobili. Deinde cura dicit. ii , nec ex vnius principiis principia projictfcumur alterius.
ARCT. &
Qua componuntur ex primit , funi parta autaffe- -d Itera autem fcicntia efl ab altera, quoruncunq prine i-
; ant
£lus horum per fe. piaateque ex eifdem, neque ex alter utris funt.
A NT X. Quacunq; expnmiicompouuntur,(i- partes, autpafsh- Oftendit roncmdiucrfitatis fdcmiaru.Et primo po
na eorum [uni per fe. uit hac rationem. Secundo maoifcftat eam, ibi { Hmui
autem
 *P7 LIBERI •
Jt / MV S xjS
aut lignum.}- Eft ergo conGderandum circa primu ,
ej> tur. Signum aulembuius efl, quando demonflrabilia per ip-
cu ronem vni latis fcientiz acceperit ex vnitatc genens fa in eodem genere funt, &• congenea.
fubiedi, ronem diucrGtatis fcientiaru non accipit ex di Manifcllar poGtam ronem. Iit dicit, q> GgAum hmdi
*nerGtatcfubie3i ,
(ed cxdiueiGtatc principioru . Dicit efl.q, fcietiz Gnt alterz f m principia, cu pueniatur re-
enim q. vna Icietia eft altera ab alia, quarum principia fotu endo in prima principia, qux funt indemollrabilia,
Gint diuerfa, ita q» nec ambaru fcientiaru principia pro- quz opottet cfle ciufdcm generis cum his, quz demoa
cedam ex aliquibus principiis prioribus , nec principia liratur, quia Gcut lupraoHcnhimell, non contingit cx
vnius fcientiz procedant cx principiis alterius,quia liue alio genere procedetcm demoftrare. Ad hoc autem q> le.jzap.f.
procedit cx eildi principiis,Guealia ex alterius, non cf- principia indcmonftrabilia Gnt vnius generis, accipitur
jct diuerfa feien tia. Ad hmoi ergo cuidcntiam , feiendu vt Ggnum, cum ea, quz demonftramur per ipla,hnt in
eft,q> materialis diucrGtas obiedti no diucrGficat habi- eodem genere, Se congenea, i.cfinaturalia vclproxima
tu, led folu formalis. Cu ergolcibilc Gt propriu obieflu fecundum genus GbiipGs, huiufmodi enim habet cadi
lci{tix,nondiuerftGcabunffciemizfmdiuciGtatSma- principia. Lt Gc patet, q> vnitas generis fcibilis, inquatG
terialemlcibilium.fcJfmdiuerfitatem corii formale. eft fcibile, cx quo accipiebatur vnitas fcientiz & vnitas

Sicut aut formalis ratio viGbilis lumitur ex lumine , per principiorum.fecundum quz accipiebatur fcientiz di-
quod color videtur, ita formalis ratio (cibilis accipitur uerlitas, libi mutuocorrefpondcnr. Deinde cum dicir.

frn principia ex quibus aliquidfcif . Et ideo quantucu- J.tq, fieri potefi.vt plura eittfdi ftnt demonflralionei,no ater.
que Gnt aliqua diuerfa fcibilia per fui natura , dtimodo foium fi ex eadem ferie medii non cobarens accipiatur,vt ft
per eadem principia fciantur, pertinent ad v na fcietiam: uner a b mir.ee, nunc d jiuiic e r.ndium accipiatur, fed elii
quia non erunt iam diuerfa inquantu funt fcibilia. Sunt fi ex diuerfofumatur.Sit enim a mutatur c , monetur , B vo-
enim p fua principia (cibilia.Sicut patet q> voces huma luptate afficitur. yerum igitur fit cdeoelr ude c prpdiea
nz multum diffe rut fm luam naturam i Ionis inanima- ueru. Qui nique voluptate afficitur,mouetur,& qui monet
toru corporum , fed quia f m eadem principia attendit mutatur. IQurfui tmer eofdem termmot medium i > ponatur,
confoDantia in vocibus humanis,4e fanis inanitr.atoru in quo fit/juietem confcquitur.ycrum igitur idettdem dicet,

corporu,cade eft cientia muficx.quz de vtrifq; conli-

1 fi a de D & D de B pradicauerii. Qui naque afficitur volu-

derat. Si vero aliqua Gnt eadem f m natura, Se in per di ptate, it quiete confequitur , & quietem ccnfequitiir, is mu-
ucrfa principia conGderentur.manifcftu eft.q, ad diuer tatur . Quare per diuerfa media non ex eadem ferie fumpta
fas fcietias pertincnt.licm corpus mathcmaticG non eft coficitur rattocmalio.Hon tamen adeo diuerfa vtnciitmm
feparatu fubie&ol corpore naturali. Quia tn corpus dicatur de altero.t^ecefje eft enim ambo cuipiam eide intfje.

mathematiefi cognofcitur per principia quantitatis, cor Confiderandum autem esi quot modis per exteras quoque
,
'
pus autem naturalepcr principia motus,non eft eadem figuras ciufdcm ratiocinatio fieri poteSi.

lcientia geometrix.Se naturalis.Patet ergo, q> ad diuer Tlures autem demonftraliones effe ciufde poffibile,& no a n T t.

GGcandu fcientias fufficit diucrGtas principiorum.quz foium ex eodem ordine accipienti fed fumendo non continuit
comitatur diucrGtas generis fcibilis. Ad hoc aute q> Gt medium,vt eorum qua funt ntc&v,fedex altero, vtfit
vna lcientia GmpEciter vtrunq; requiritur, Se vnitasfu- A tranfmutari, in quo autem D rr.oueri,fed a latari,& iterii
biefii, Se principioru. Et ideo de vnitate fubie&i fupra x quiefcere.y eri igitur rfl &d de b <Sr a de Dpradicari.
^
fecit mentionem, cum dixit fquz eft generis v nius } de Letans enim mouetur^r quod monetur tranfmutatur. Iteru
principiis autem cum dixit { Quzcunqj ex primis Sec.} A de e <T ndet vcrumcSlprxdicari Omnis enim latans.

Sed vkerius conftderandu e(t,q> fecunda principia vir- qutefcit^r quiefeem trafmutatur. Quare per altera medis,

tutem fortiunf i primis. Vnde requiritur diuerlitas pri- cr non ex eodem ordine fjtlogifmus efl. Quare neutrum &
morum principiorum ad diucrfttatem Icientiaru.Quod de neutro dui contingit medioru.Heceffe esi enim eidem uli
quidem non e(fct,G vel diuerfoium principia ex eifdcm cui vtraq; ineffe. Intendere autem eft per alias figuras, quot

principiis fluant, Gcut principia triaguli Se quadrati dc- modis contingit ciufdcm fieri fyllogifmum.
riuatur ex principiis Ggurr, vel principia vnius deriul- Oftendit quomodo vna conclufio per plura princi- i

tur ex principiis alterius, Gcut principia ifochelis depen pia dcmonftrari poteft. Er hocquidem contingit dupli
denti principiis trianguli.Nec tamen intclligendutft, cirer.Vno quidem modo, quando ponuntur plura me
qpfufGciatadvnitatemlcientiz vnitas principioru pri dia in eadem coordinatione, Se in vna demonitrarione

morum Gmpliciter, fed vnitas, pricipiorum primorum accipitur vnum illorum mediorum, Se in alia demoftra
in aliquo genere fcibili.Diftinguunturaute genera fci- tione accipitur aliud ad eadem condulionf, Se Gc opor

biliumfm diuerfummodum cognofcendi. Sicutalio tet q> accipiatur medium non cStinuum, vt G lunt duo

modo cognofcuntur ea, que difGniuntur cum materia, extrema a b vtputa habere tres St ifochcles, Se Gnt eo-
& ea quz line materia .Vnde aliud genus Icibilium eft rum duo media coordinata, fcilicet d c, vtputa triangu-
corpus naturale, Se corpus mathematicum . Vnde funt lus Se Ggura talis . Pollet ergo dcmonftrari a de b dua-

diuerfa principia prima vtriufq; generis. Se per confe- bus dcm6ftrationibus,in quaru vna accipietur pro me-
quens diucrfx fcientiz . Et vtrunq; horum generum di- dio c,& in alia d & in neutra accipientur medium conti
ftinguunt in diuerfas fpecies fcibilium f m diuerfos mo- nuum extremis, quia in vna accipietur medium conti-
dos St rationes cognofcibilitatis . Deinde cum dicit. nuum vni extremo, Se difeootinuum ab altero ,Se in
tat. Huius autem efl fignum,cuni ad cavute non dcmor.Iiran vero econuerfo. Alio modo hoccontingit,quldo
alia
media ex diuerfa coordinatione, vt-
accipiutur diuerfa
tur, fuerit ventum Oportet enim ipfa eodem in genere effe,
.

in quo funt ea,qua funt demonftrata.Efl autem huiusfi- & putariaquodeftmaiorcxtremitasfittranlmutari,&b .

gnum^umea, qua demonjlrantur per ipfa, eodem in genere
Juntyttqnc propinqua,
Huiufmodiaul ftgnum efl cum in demonflrabilia veniat.
HT I.
Oportet enim ipfa in eodem genere efltbis.qux demonftran-
quod eft minor extremitas Gt dcleftari, Se accipiantur
diuerfa media no exiftentia fubinuicem, fcilicet e, quod
eft quiefcereSe d quod eft moueri, fecundum hoc ead4
conclufio poteft concludi per diuerfa media non vnius
Poftc.Analy.DiuiTUo. K j ordinis.
 e

199 TOSTE fi_l 0 K.V M l TT l C <0 M 3 00

ordinis, & erit demoli ratio vna talis. Oc quod quicfcit cit tj, demonftratiua fcientia n5 poteft el-
ergo primb,
tranlmutaf , quia ciufdcm eft tranlmutari & quicfcerc, fe de co,quod cft a fortuna quod tft per accidens eue-
,

& omne quod dclcflatur quicfcit ,

quia quies in bono nicns.Et hoc ptobat fic.Omnis fyllogifmus dcmflftra-^
defiderato caufat deleflationcm,ergo omne quod dele tiuus, aut procedit ex propdnibus
ncccffariis , aut ex
flatur tranfm utatur . Alia demoftratio cflct.Omneqtf propofit>onibus,quz funt verx vt frequenter. Ex pro-
Patltexpri mouetur tranfmutatur,omne quod dclcflatur mouef, pofitionibus autem neceflariis fequitur cAclufionccef-
BUCXpo. quia dclcflatio cli quidam motus appetitiux potentif, laria.vt fupra probatum cft. Et Gmiliter ex propofitto- Lee-ij. m
ergo omne quod dclcflatur tranfmutatur.Vcl quod di- nibus.qux funt veri ficut frequenter, fequif conclufio
cit. Omne quod dclcflatur mouetur, eft fecundum opi qux cft vera vt frequenter, vel forte etiam necefTana fe-
nionc Platonis, & habet locum in dcleflationibus (en- cundum q>ex contingenti poteft lequi neccITarium.vt
fibilibus.qux Ium cum motu Aliud quod dicit , Om- . ex fallo verum. Nun^ autem ex propofitionibus, qux
ne quod dclcflatur verum fecundu opinio-
quicfcit.efi funt verx vt frequenter, fequetur propolitioqux efl ve
Icetio. i>. ni Ari II. vt patet in. 7 8 Ethicoru.Ethocprxcipuc
.
,-
io. ra vt in paucioribus, quia (equeretur rp aliquando pro-
J-cdio . io. verificatur in dcleflationibus intelligi bilibus . Deinde, politioncs effent verx Sc criclufio falfa,quod eft impof-
C*p,«. dicit ij> ficut hoc oftenfum cli in prima figura , ita etiam iibilc.vtoftenfum eft. NcccAc-cd ergo q> conclufio fyl tcflio.il
poteft in aliis figuris de facili confideran.q, eadem con logifmi dcmoft ratiu ,vcl fit necc (Taria, vel fit vera ficut
;

clufio d iuerfis mediis potell ly llogizari Inducit autem . frequenter. Sed idqdcft 1 fortuna non eft necelfarium.
hoc Philofophus ad oftendendu , <j> diucrlum medium neq; quod verum vtfrcqueter,ledacciditin pauciori.
demonflrationis quandoq; pertinet ad eandem fcieti- bus,vtin.i.Phyfi.probatur.Ergodemonftratiuafcicn Te.e f i.le
tiam, puta cum eadem coordinatione, qriq; au-
cft ex tia non poteft de eo, quod tft i fortuna . Eft autem
efle

tem ad diuerfas (cienti as, puta quando efl ex alia coordi confidcrandumq, de his quidem,quxfunt ficut IrequC-
Tcc.i oJe, natione. Sicut terram eflc rotundam per aliud mediu ter contingit eflc demonllrationem,inquantu in eis eft
q u f.ium.
S.exp.vlti.
dcmonftrataftrologus.(.j)er cclipfimfolis&lunx, & aliquid necefsitatis, Neceflarium autem vt dicitur in.i. Tcx. d ll
peraliud naturalis. I.permotum grauium tendentium Phyfi.aliter eft in naturalibus quxfunt vera vt frequen *»• »°
”
ad centrum,vt dicitur in. 2 .Phyficorum. ter, & deficiunt in minori parte Sc aliter indildplinis.i.
in mathematicis ,qux funt lemper vera .Ni in dilcipli-
Lectio Xt t i. nis eft necelsitas i priori.In naturalibus i pofteriori,q<f
Eorum qux funt i fortuna, vel per lenium cognoleuntur , non tamen cft prius fecundum natura.f.l fine St forma. Vn-
eflc fctentiam docet, quam difhngui nccedatio i lcafu oflen
defie docet Arift.oftendere propter quid, vt fi hoc de-
dttur, licet ad iplam ordinem habeat.
beat efle.puta q, oliua generetur, neceffehoc prxexifte
a Rcr. Eius autemquod proficifcitur d fortuna, no efl per demo re.f.femen oliuf, non autem ex femine oliux generatur
firationem fcictia.ldjiod.nfortuilo fit, nec efl vt neceffrrtu, ex neccfsitate oliua, quia poteft impediri per aliqui cor
necvt pleruqcfed efl id.quod fitpreter ifla.Dcmofiralio ve ruptionem generatio. Vnde fi fiat demonftratio ex eo
ro alterius efl iflomm.Ois.n.raiiocinatio, qua fitpcrpropo- quod cft prius in generatione, noncondudit ex necef-
nes, aut necefidriai,aut eas qua funt pleruq;atmfiatur.^Uq; fitate,ni(i forte accipiamus hocipfum eflcneceflarifi,
fi neccflaria quidem frnt, conclufio quoque necejjaria efl, fin femen oliux vt frequenter eflc genera tiuum oliuxpro •
9 plerunq; pnt,conclufio quoq ; talis cfficilur.Quare fi tdquod prie quia hoc facit (ecudum proprietatem fux naturx
,

proficijcit d fortuna, ncq;plerunq ; ,ncq; neceffarto fit, nulla nili impediatur. Dcindceumdicit.
prorfus ipfius erit fine dubio demonstratio, -A t vero neq; fit, vt per fenfum fciamus.tqi fifenfusta- * Rc T.
ANTI, ius aut,quod cft d fortuna,non efl feta per demoflra & no huius
E
lis, alicuius efl ,fentire tn necefi efl hoc aliquid,
tionem.\cq;.n.ficut nectflanti efl, neq; ficuificque & aliquo m loco,& nucVniuerfalc vero, & quod efl fupra
ter quod eft d forttmajed quod extra bccfic.Scddc- omnia, fieri nequit vtfentiatur , quippe cum non fit hoc, neq;
moHratio alterius boriiesl.Oh.n fyllogtfmut, efl aut per ne- nunc.iqon.n.tfjci vmucrfate.Qjiod enim fetnptrrflaZr vht-
celfarias.aut per eas, qua funt unquam frequiter propones. queid vniuerfale dicimus cfie. Cii iftur demoflra tiones qui-
Et fi quidc propofitiones neccflaria funt & conclufio necef- dem flnt vniuerfalei,vniuerfaha vero fentiri nequeat, pci fpi
fariaefl.Si veroftnt vt frequiter coclufiobutufmodi efl. cuum efl fieri non pofie, vt per fenfum fciamus.
Qjurefi id, quod efl d fortuna neq; efl ficui frequenter , ne- Tfeq; per fenfum eftfare.Siai.etefl fenfus talu quhtehu
que ficut neceffarium,neq ; vtiq ; ipfius erit dcmonflratio. iufmodflir non hmufmodi alicuius flicd tamen fernire neeefie
V “c 1 ***

tis,
Poltquam Philofophus alsignauit rationem vnita-
&diucrfitatis feientiarum ex parte generis fubie-
efl hoc aliquid, Cr vbi & nuni .Vniuerfale autem &inom-
mbus impoffibilc cft fentire -Hpncnim efl hic neque mnc.
fli , & ex parte principiorum , hic de vtrilque profequi- Tflon enim vtiqtic cjjct vniuerfale. Quod enim fcrnper tfl,&
tur.Et primode fubieflis de quibus eft fcientia. Secun- vbiq; efUvniuerfaie eflc dicimus.Quomd i%itur demonflra-
do de principii$t ibi {Eadem autem principia &c. Cir- }• t umes vniuerfalesfunt, has autem non efl feni ire, manifesti
ca primum conlideraudum cft,q>fupra duas conditio- eft quod nequefebre per fenfum.
nes pofuit generis quod eft fubieflum Icientix, quarum Dicit q>k icntia non cft eorum, quxcognofcunf Fm
vna eft , vt componatur ex primis , alia eft vt partes Sc fenfum, Et circa hoc duo facit.Primo oftendit fcien-
pafsioncs fint eius per IcQuarC conditionem vna dceft tia non confiftit in fcnfu. Secundo oftendit quo modo
in his, qux funt l fortuna, quia noneucniunt perfe,fcd fenfus ordinatur ad (cicntiam, ibi {Sunt tamen quxdl
per accidens , Sc przter intentionem , vt probatur io. 2 , rcdufla.fCirca primum duo facit.Primo oftendit fcen
Te .e. j oJe. Phyfi. AI ia vero conditio deeft in his qux per fcnfu m
, tii non eflcper fenlum.Secundo pra fert fcientiam fen-
8.tex. c< 4.
cognofcunt-ir, qux funt prima in noflra cognitionc.Et fui.ibi { Vniuerfale autem honorabile &c. } Circa pri-
ideo oftendt , cp fcietia non eft torum qux lunt i for- mum duo facit. Primooflendit veritatem. Sccundoex-
,
tuna. Secundo oftendit q, non cft eorum, qux cogno- clud; terrorem qnorandl.ibi {Sed manifeftueft&c.J-
fcuntur ptr fenfuro, ibi{ Neq; per fenfum elllcirc.JDi- Dicit ergo primo, tj> ficut fcientia non eft eorum, qux
• funi
 r

joi 0’ £ I S E H. T IU MV S
non coflftitin cognitio- expo. p.x
funt h fortuna, ita etiam fcietia bet tres angulos squales duobus rcclis, adhuc oporte-
Obltflum ne, quae eft per fenfum. Et hoc probat (i e. Manifellu cfl re demonftrationcm ad habendum fcientiam, neq; per
(entia. ( nim q> fenfus cognofcit aliquid ta!e,& non hoc. Non fenfum perceptionem Icircmus.quia fenfus elt Angula- innue.
prii

enim obie&um per fe fenfus eft lubftaria.St quodquid- rium,fcientia autem coliftit in hoc,cp vniuerfale cogno c
J - cct. 1 6. te.

fcimusvt oftenfum eft. Et quia polucrat exemplum de CI- *

eft, fed aliqua fenfibilis qualitas , puta calidum, frigidu,
album, nigri), & alia huiulmodi . Huifmodi autem qua- his,quz fenlu percipi non poliunt, ad maiorem euiden
litates efficiunt, Angulares qualdam fubftatias ig det t ponit exeplu in his,q fcnAbilia funr, videlicet in ecli-
tia

&
minato loco tempore exiftentes, vnde neceflc eft,tp • pA lunat, q cotingitcx oppone terra? , quxinterponit
hoc, quod (emitur, At hocaliquid.C Angularis lubftan- inter fol£& luna , vt claritas folis non pofsit pertingere
tia,& At ali cubi, & nunc j.in determinato tempore & Io ad lunS propter vmbra terrx quam dum luna fubintrat

Quo inteL c0 - I" 0 pater, id, quod efi, vniuerlale non poteft edipfaf ponamus ergo, tp aliquis eflet in ipfa luna ,
.
&
lteejum (it cadere fub lenfu. No enim quod eft vniuerfale determi fcnfu peiperet interponem terrz per vmbra ipAus,fcn
rFcdfcvbi- natur ad hic & nunc, quia iam noertet vniuerfale.lllud fu quide perciperet, q> luna tuc deficeret ex vmbra ter-
^ucS Ij.
tn V fe dicimus , quod eft lemper « vbique . Quod
j m rx.led non propter hoclciret totaliter caulam ccliplis.
quidem non c ft fecundum vii alfirmationis intclligcn- Illud enim eft perfecaufacclipAs, quod caulat vf.tcr
dum.tp hoc At de ratione vniucrfalis,auc cius quod eft edipAm . Vniuerfale aut no cognofcit fenfu,fed ex plu-
vniuerlale, q> At fempcr,& vbiq;, puta de ratione horni ribus Angularibus viAs in quibus multoties confidera-
ois aut animalis, quia oporteret q> quodlibct Angulare tis idem accidere, aedpimus vfem cognitio-
inuenitur
&
hominis , Sc animal effet femper vbiq;, quia ratio ho- nf.Ut Ac per caufam vniuerlale demon liramus aliquid
• minis &
animalis in in quolibet Angulariu inucnitur.Si in vniuerfali, de quo eft fdentia . Deinde cum dicir.
vero edet de ratione ipAus vniuerfalis , Acut de ratione Ipfum autem vniuerfale praflabile nimirii efl,propterea okcy.
eneris eft,q> contine*l‘ub fe fpccies,fequerctur,cp ni- quod ipfum caufam indicat. Iduare dc talibus notitia viis

g il edet vniuerfale, quod non eflet,®: femper, & vbique prxflabilior eft perceptione fcnfuum,& intdUdione eorum,
jnuenirctur, & fecundum hoc oliua non eflet, vel no ha quorum esi aha caufa.Dc primis autem alia ratio eft. Vatet
berct effe vniuerfale.quia no in omni terra poteft inue- igitur fieri nonpojfe, vt quifquam fentiendo quicquam vn-
niri . Eft ergo hoc intelligcndum per modum negatio- qua eorum fciat^uxdmonfirabiliafunfinififcntirc quijiii
nis leu abllra&ionis, quiaXvniucrlalc abftrahit ab om- id efie dicat , fcientiam inquam per dcmoftrationem habere.
ni determinato tempore & loco. Vnde quantum cll de ymuerfale anternhonorabilibui efUquonia oilendit cau A KI i,
fe, ficut inuenitur in quolibet vno loco vel tempore, Ac fam. Quare dc huiufmodi vniucrfaU fcielia honorabilior cH
natu eft in omnibus inueniri.Sic igitur patet, q> vniuer- fenfibus, &
cognitione quoruncunq; caufa cfl. Sed dc primis

Ua.te.ca. falc non cadit fub fenlu. Quia igit dcmollrationcs funt alia ratio efi . Manifestum efi igit quod impoflibilc fit fen-
vniuerfa!es,prxcipue, vt oftenfum eft fupra, manifeftu tiendo feire aliquid demonstratorum, mfi iam aliquis fcntvrt
eft,q> fcientia per demonftrationcm acquiAta,non con hoc dicat fcientiam habere per demondrationem.
fiftit in cognitione fenfus. Deinde cumdicir. Oftcndit g> fcientia eft potior cj lenius. Manifeftum , ,
»hoy. . vt patet ft fieri poflet, vt fenfu triaguli angulot hx eft enim qf cognitio , quz eft per caulam , nobilior eft,
iere duobus redis cqualcspcrcipcrcmus,qucrcmus vtiq; de- caufa autem per fe eft vniuerlalis caufa, vt iam diflfi eft,
monftrationcm. EtUon.vt inquiunt quidam, fchremus.S itire & ideo cognitio pervniuerfalf caufam, qualis eft fcic-
naq; nceeffe eti fingularc,al fcientia 'tia, eft honorabilis. Et quiahmoivniuerfalcm caufam
in vniuerfalis cognitio-

ne confiflit.Qjiamcbrem fi in luna etiam cjfemus, terraq; vi impofsibile eft apprehendere perfenfum, ideo conlc-
deremus obicientemfe Iunx, non profedo caufam ipfam defe quens cft,q> fcientia, quz oftendit caufam vniucrlalcro,
fiionis fetremus Sentiremusenim luna deficere, non pro- & non lolum At honorabilior omni fcnAriua cognitione,
pter quid omnino fcnfu perciperemus. Tfton entm ipftus vni- fed etiam omni alia intcllcdiua cognitione, dumodo Ac
ucrfalts eft fenfus. al t tamen cum ex eo, quia ftpe hoc accide- de rcbus.quz habent caulam, quia feire aliquid per cau
re videremus, ipfum vniuerfale venari poffemus, demoflra- fam vniutrfalcm , eft nobilius ej intclligcre qualitercflqi
tionem vtique haberemus . Ex fwgularibut enim pluribus, id quod haber caufam Anecognitione fur caufe.Sed dc
vniuerfale ipfumpatefieri folet. primis, quz non habent caufam eft alia ratio. IUa enim
AUT!. Sed manifefium eft quoniam , & fi eflet fentirc triangu- per le mtdligunf , & talis eoru cognitio eft cernor om-
lum duobus redis aquales habere angulos, quateremus vti- ni fcientia, quia ex tali intelligentia/cientia certitudini
que demonftrationcm, & non quidamfatentur, fcire-
ficut habet-Vltimo autem concludit principalepropofttum,
mus . Sentire quidem enim necefte eH fingularitcr, fcientia (Ji.f.impofsibilc fit per fenfum cognofcere aliquid de-

autem eft in cognofcendo viuuerfale. yndc&fiin luna ejfe- monftrabile, nifi forte {quiuoce aliquis vtatur nomine

mus , & videremus obiedam terram , non vtique fciremus fenfus, vocans demonftratiuam fcientiam fenfum, pro-
caufam defedus. Sentiremus enim, quoniam deficeret nunc, pter hoc fci£tia demdftratiua eft determinatz vnius
fed non propter quid omnino. Tfon enim ejfet vniuerfalis fen &
fm certitudinem, ficut fenfus. Propter quod ie certp
fus. Sep confidetare hoc multoties accidere vniuerfale ve extimationes fcienrir vocantur. Deinde cum dicir.
muitcsalemonflraiioncm.babeniiis.Exfingidaribusenimplu Sunt tamen inter carfux proponuntur, nonulla,qux qui- A RGY.
ribus vniuerfale manifefium eft. dem ad fenfns reducuntur defediotS.iq onulla naq; no qup-
Excludit errorem quorundam, qui crcdebantinipfa rcremusfi illa vifu perciperemus, no propterca quod femus
perceprionefenfus confidere fciemiam.Et videtur hfc vididoffed quod ex eo, quia vidcmuijyabemtis tandi- ipfum
ratio pertinere ad iDos, qui non ponebant intclle&um vniuerfale,vtlutifi vitnmperforxtu cjfcjumcq; penetrare

differre i fenlu, & per confcquens nullam aliam cogni- permeatus vifu perciperemni, pateret etiam nobis propter
tionem cfle nifl fenfltiuam, vt habetur in. 3. de Anima, quid pofi vitrum Ium f efficitur, cx eo plane, quia rideremus
quidem feorfum id ipfum fieri in vnoquoqttc , intel/igercmus
Tertijo. &in.4.Metaphyft.Etadhoc excludendum dicit , ij A
It 11X4.14, etiam per fenlurn percipere pollemus rj> triangulus ha- autem fimulin vniuerfis hoc fieri patio.
poftc.Analy.DiuiTho. K 4 Su'i
 ,

30 J fOST£J{_/0 H.PsM AX.ALTT1C0 1^E HI 304

ANT 1. Sunt l.mien quadd redtdia ad fcnfus dcfeBum in propoft fnjamc id fcmel efficitur, vcluti fi A quidem verx decprx-
lis.Qjudam.ti.fi videremus. non vtiq; querctcmus, non ta- diccturjr.cd'nm autem » falfum fumatur. Tum enim neque
quam fiientesin ridendo ,fedtanqua habites rnuterfale ex a competit ipfi», nequeo competit ipfic. Sed fi inter has 1

eo.ijiwd ridemus. Et fi vitrum perforatum videremus, &lu propofitiones fumantur media , falfa erunt, ex eo, quia eon-
men pertranfiens,manifefium vtuj; erit de propter quid. Et clufio omnis falfa, ex propofitiombus proficifcitur falfi s . Ex
propter id quod, videmus quidem feorfian in vnoquoq„m- veris autem verx conclufionts emergunt . jU patet a falfts
m in omnibus fic eft.
Iclligere autem fimul eflajum ia vera differre,ac effe diuerfa,

Oftendit quo lenius ordinatur ad fcientiam. Qurda • Et fi

cniin problematicr dubitationes reducunt ficut in cau
fatn ad defeSum Icnfus . Quzda etiam lunt de quibus
non quxrcremus dubitando,!! ca vidiflcmus.no quide
eo Q> fcientia confidat in videndo, (ed inquitum ex re-
bus vilis per viam experimenti accipitur vniuerfale,de
quo cd Icientia. Puta G videremus vitrum perforatum,
& quo lumen pertralit p foramina vitri, fciremus pro-
pter quid vitrum cd tralparens . Et vtitur hoc exemplo
fm opinionem eorum, qui ponebat lumen effe corpus,
fitquzdam corpora cOg tranfparcntia propter lubtil a
quidam foramini, quz pori dicuntur, quos quia viiii
difccrncre non poffumus propter paruitate , dubitamus
quare vitrum Gt tranfparens . Et potcd Gmilc exfplum
poni de quibufcunq; rebusque habent caufam fenlibi
icm latentem .Et quia dixerat, cj> fcientia huiulmodi rei
nonedin videndo, manifedathoccfle verum. Nam in
vidfdo cognofcimus feorfum vnuquodq; lingularium,
fcd in Iciendo, oportet oia intclligcrclimul in vniuer-
ndque fit verum ex falfis fyllognpare , fcd fcmel anti.
hic fit.vt fi a de c verum fit,medmm autem n faljum.lfe-
que enim a in t eft, neque n in c. Sed fi harum media ac .
aptantur propofittonum,falfa erunt, ex eo quod omnis con.
tlufio falfa ex falfis eSi, vera autem ex veru, altera autem
funt vera & falfa..
Excludit quandam obuianonetn pollet enim aliquis
dicere, g> etiam fyllogifmorum verorum funt principi»
falfa, quia cotingit ex falfis lyllogixire verum. Sed hoo
excludit diccns,tpquamuis contingat fyllogizare veru
ex falGs, tamen hoc folum contingit in primo fyllogif-
mo.quo cx falfis conduditurverum. Sed G oporteat ali
quos lyllogifmos induccread probandum przmilfas •
propoGtioncs.ncceireciretijiillifvllogilmi procedant
cx fallis, quia ex veris non concluditur fallum , & ita ia
fola prima (yllogizatione ex fallis concluditur verum.
Et hoc manifedat per excmplum.Sit enim bzc propo-
Gtio vera, Omne c ed a, accipiatur autemad vtraq; cx •
tremitatem mediu falfum , quod ed b ita fcilicet q> ne-,

falijVl fcilicet intclligamus ita Ic habere in omnibus. Vi- que a iniit b , neque b inGt c. Si accipiantur aliqua me-
demus enim ligillatim de diucrfis vitris ,
(cd (cientiam dia ad probandu primilfas propoGtioncs omnes pro- ,

accipimus de omni vitro q> (it tale. poGtiones falforum fyllogifmoru erunt t/lli,quia om-
nis conclufio lalla concluditur cx fallis, cGclufioaucem
Lectio Xttti. vera potcd concludi cx omnibus veris. Vnde quando .
•

Non efle eadem principia omnium fyllogUtnonim ram pro- propoliriones przmiflz funt verx, ex quibus conclu-
priis q communibus rationibus eAeadlt. ditur verum, no oportebit deuenire ad aliquod falfum.
Sic ergo , cum alii Gnt propofitiones veri , aliz falli,
A a C Y. Mqui fieri mmpot, rt omnium ratiocinationi! eadi prin
fequitur q* alia funt principia verorum lyllogi imorum,
eipia fint. Quod quidem prius differendi modo comempLibi-
mur.tqam ratiocinationum alia vera funt, ahafalfa.
& alia filiorum. Deinde cum dicit. ..

Deinde neque ipfa falfa ex eifdem proficifcuntur. Sunt.n. A & c Y.

ANTI. lidem autem principia effe omnium fyllogifmoru im-

E poffibilc efl, primum quidem logica ffeculantibiis. Hi

quidem enim verifumfyllogifmi,alij autem falfi.
& talia falfit.vt inter fe fint contraria ,cr fimul effe nonpo.

tefi.vt iushtiam,& tniuftuiam

mmemxquum,
, vel fortitudinem effe.tt ho
vel boucmriut aquale maius, vel mmm. Ex
Podquam Pbilofophusprofecutused deillis, quo- his autcm.qux tacent hoc paBo. ,
rum ed icienua , hic profequitur de principiis fcientia- Toftea neq-, falfa ex eifdem funt. Efi.n. falfas odmuicem anti.
rum.odcndens non ede eadem principia omnium (yl-
logi Imorum. Primo ollendit
boc logici ided per ratio-
& contrarias & impqffibilc fimul effe vtiuflitia effe imu/h- Vuiei am*.
uam,tr»ttimotcmsiui hominem xquum&boucm, aut equa .
nes comunes omnibus fyllogiimis, Secundo hoc oden le maius & mmus.Ex pofilts autem fic eft.
v id e 1 ann.

dic analencx , fcilicet per rationes ,pprias dcmbftratio- Odendit q> neq; falforum lyllogilmorum funt eade
nis , ibi { Si vero aliter Sic. } Circa primum tria facit. enim conclufioncsfallascirccQtra-
principia.Cotingit •

Primo odendit propoli tum pcrdifferctii fy llogilmo-
rum falforum l veris Secundo per differentiam falloru
.
adinuiccm,ibi{Podea neq; falfz Stc.J- Tertio per diffo-
rentiam fxllogifmorum verorum adinuiccm , ibi { Nc-
rias adinuiccm, & incompofsibilcs libi.Sicut hzccodti
Go.Iuditia cd iniuditia cd ipcom polsibiUs huic codu
Goni.Iuditia ed timor, cum vtraq; Gt falfa. Timor enim
Gcut differt generi i uGit ia, ita edam ab iniuda.Simili-
i

uc verorum, f Circa primum duo facit . Primo oden - ter etiam bi duz condufiones falle funt contrarii &
3 ic propoGrum. Secundo excludit quandam obuiatio- incom pol sibiles, Homo cd xquu$,& homo ed bos. Ec
- nem, ibi {Et G nJque Gt vetum.} Dicit ergo primo , <p Gmilitcr bz duz propoGtioncs funt incompolsibiles,
primo logicz fpeculando manifedum ed <p non pol- , Equalc cd maius , & squale ed minus Oportet enim .

iunt efle eadem principia omnium fyllogifmoru pro- concludere Gc ede ex aliquibus, quibus politisidale-
,
pter hoc 91 quidam fyllogifmi lunt faIG.i.concluden- quentur,vnde oportet q> cum ilta Gnt contraria & im-
tes f-liuni, & quidam veri.i.concludentes verum.Syllo polsibilia , ita etiam principia cx quibus concluduntur.
gifmorum autem falforum & veroru funtdiucrfa prin- Deindccum dicit.
cipia.Nam fyllogilmorum verorum funt principia ve- 'bfequc enim ratiocinationum verarum omnium eadem A Ac T.
ra jlyOogifmorum autem fallbrum funt principia falfa. principia funt. Complurium ndque principia dtuerfafimt
Non ergo omnium (yllogifmorum funt eadem princi- genera , neque quihufuis accommodantur quauis. Emutes
pia. Deinde cum dicit. enim non accommodantur punftis. Illa naque pofitionevo- -
AXcr. Qudqitam entm fieri poteft,vt verum cocludatttr exfal-. eantffiis eadem copetit. tfecclje eft autem vl ad media ac.
commodari.
 ?0 S LIBER T Hl Mr S j 06
commodari , aulfiupera exparte aut infera , aut alios intra fint omnia fyllogiznri quia genera entiufuntdiucrfa.
alios extra terminorum habere, * Etdiucrfalunr principia, quxluntlolum quantitatum
,

NTj. "Kfq; etiam verorum eadem principia ommu fiunt. jtlta principia ab his, qui fotum (unt principia qualitatum, .

'ide I ana. enim nndtoru genere principia funt, neq; conuemuut,vtvm- qua: oportet coafliimere principiis communibus adeo
tates pundisnonconueniunt.Hacquidcmemm nonhabent eludendum in qualibet materia. Puta Ii in quantitati-
pofitionemalU autem habct.Tqeceffeaulcm eft m medtaco bus opotteatex diflo principio communi fyllogizare,
uenirCyaut ad fiurfium^tut ad deorfum ,aut hos intcriushabc oportet accipere, quod cum haec fit lalla, punttuscfl
rePUos autem exterius terminorum. linea, oportet hanc t De veram , pundus non cfl linea.
Oftcditqi ncdyllogilinotum verorum funt eadem Et furnlitcr in qualitatibus oportet coafliimere aliquid
principia , quatuor rationibus , quarum vna lumitur cx proprium qualitati . Vndc relinquitur , q> impolsibilc
differentia principiorum proprioru.Vnde dicit ij> -[ne- ^jtefle eadem principia omnium lollogiimotu. Ter-
queetiam verorum lyllogilmorum funt eadem ptinci- liam rationem ponit ibi.

pia.} Diucrlorum enim gencrii diuetla principia lunt,
ii cut patet ij. magnitudinum principia funt punda.nu-
merorumautem vnitates, quia non conueniuntadinui
cem,quia vnitates non habent' politionem, puncta ve-
ro habent. Si autem omnia principia fyllogilmorum co
ueniretadinuiceni.neceflceflctrp vel cfiucnirct in
dio , vel (urium afeendedo verius maiorem extremita-
tem, vel deorfum verius minorem , quia in fyllogifmo
neceffe eft q> termini vel affumantur interius, vel exte-
rius. Interius quidem quando multiplicatur lyllogifmi
ad probandum propofitiones indudas-Tunc enim ne*
ceffe eft ry accipiantur media qu* funt inter pr*dicata
propolitionum & fubicfta , vtputa fi fit talis
mus , Omne b eft a , omnec ell b, ergo omne c eft a, Ii
oporteat ipbari omne b tft a oportet aflumerc aliquod
medium inter b & a potad. Et limiliter Ii debeat fbi-
ri minor oportet accipete aliquod mediumintere fii b,
puta e 8c fic femper termini aflumpti interius habf tur.
Exterius autem aflumunf, quando vel maior extremi-
tas accipitur vt medium afeendendo, vel minor defccn
dendo, puta Ii a concludatur de c per b,& iteru m c c6-
eludatur deb per a . Et fic limiliter etiam .pccdiiur de-
fcendendofibc6cludaturdeeperc,neccH ceft ergo in
lyllogifmis comunicatibus in principiis, vel <j> accipia-
tur medium vnius fyllogifmi lupra propofitiones alte-
Tratcrea principia mn multo funt pauciora conclnfioni- argy.
bus. Trincipia enim ipfiefunt propones. Tropofitiones au-
tem ftmt.cum aut additm.aut interponitur tenninus.Trt-
terea conclufiortes funt injiml e, termini
rero finiti.
Amplius principia non multo minora funt coclufionibus, a»ti.
me- Trincipia quidem enim pTopofimnesfi,nt,propefitioncsau- Videiinot.
rem afiumpti tcrmim,aut wimijji fiunt..Adhuc concluficmes
infinita fiunt, ternum amem fkiti.
Quat lumitur cx compararioneprimiffarum acf coit
clu(ioncs,&' dicit q> principia non lunt multum paucio-
ra coclufionibus Sunt quidem pauciora.quia quauisad
vnam conclufioni inferendi duo principia.i.dux pro-
lyllogil- politiones requirantur.quia vna conclulio non condu
ditur imediate nili ex duabus/amen vna propofitionc
potcftquis vtiad inlcrenduplurimasconclufioncs,le-
eundum iy> fub lubietSo autlubpridicato multa accipi
.
pbffunt. Non tamen lunt multo plura principia.qcon-
elutiones, qa plurima eorum qu* principiis coaflumfl-
tur adconduliones alias inducendas/unt etiam cbclu-
fiones. Principiaenim propofitiones hic appellant, pro-
politiones autem au t aflumpti termini, aut i mifsi lunt.i.
propofitiones in lyllogifmis multiplicantur, aut aflumC
do terminos extnnlccus, vel fupra maiore extremita-
tem & infra minorem, vt fupra dibtu eft, aut accipien-
do terminos qui lunt in medio Et ad hoc addendu eft,
.

riusfyllogifmi, velaccipiitur extreina vnius fyllogifmi g, condufiones funt infinitp.Potcft enim quodlibet con
fupra extrema alterius lyllogilmi. Sed hoc no poteft cf- cludi de quolibet vel affirmatiue vcl.neganuc.ljt ne vt- Left. perd.

fe in rebus quatum lunt principia diuerfa ,quia punita dcreiur hoc efle contrarium quod fupra oltcnderar,
ei Le.J 4 .etjj.

no poliunt accipi neq; vt media, ncqpvtcxn craa in lyl przdicationcs non procedere in infimtu, (ubi ungit q>
logifmusin quibus concluditur aliquid de numero, ne- termini funt finiti, Scad hoc pertinet quod fupra often
que vnitates infyllogifmis in quibus concluditur ali- fum eft, ede ftatum in pr*dicationibus,fed ex terminis
quid de magnitudinibus. Relinquitur ergo, q, non pof- poliunt mfinitz condufiones fieri lecundum di-
finitis
funt efle eadem principia omnium (yllogifmoru. Se- uerfas combinationes,vt tamen accipiamus communi*
eunda ratio ponitur ibi. ter condufiones tam qu* lunt per fe.qqu* funt per
arg r. vdt neque fieri poieSl,vt principiorum communiumvl- accidens. Loquitur enim nunc communiter de fyl- Deduciora
Ls fint, cx quibus eunda demonstrabuntur. Dico autem com logilmis. Si ergo condufiones lunt infinitx, principia ti«u».
munia,vclutiquoduisaffirmandum,autnegandumeSl.Ce - autemnon (untmulto pauciora condufionibut , Ic-
neraemmeorum, qua fiunt non eadem fiunt, fied diuerfiautt- quiturip etiam principia lyllogilmorum lunt inliuita.

que alia fiolis competunt quantis , aha fiolts bifice,qua ratio- Noncrgofuntcadcmprincipiafyllogilmorij. Qhar-
nem fube0it qualitatis, cum quibus per communia demon- tam rationem ponit ibi.
flrationes conficiuntur, Infiuper principiorum alia fiunt neccjfiaria, alia contin- arcy.
arti. Sed neq; communium principior ii pofjimt effe aliqua ex , gentia . Hoc igitur modo confiderantibus fieri non poffe por-
quibus omnia dcmonfiraountur.Dico aut e cbmuriia,vt om- ro videtur , vt eadem fint principia, aut finita, fi conclufio-
ne affirmaret negare, genera.n.eommfiunt altera. Et alia nes fint infinita.
quidem inquantitalibus.sha veroin qualitatibus fiunt fiolis, ^Amplius principia hac quidem ex neceffi late , illa vero ANTI.
cum quibus dcmonflratur per communia. cotingctUSic igit in intetione his habilis impoffibile efl ea- Videiinot.
Quzfumitur ex principiis communibus, & dicit, <}> dem effe principia, aut finita, cuminfinitx fint condufiones.
non poffunt efle aliqua principia communia 'cx quibus Qux lumitur cx differentia ncceflari) & contingentis
folum omnia fyflogizantur.ficut hoc principium com- & dicit q> principiorum quibus vtimur in lyllogifoio,
mune.de quolibet affirmatio vd negatio, quod quidem quzdam lunt contingentia , & quzdam ntccflaria , vt
communiter eft vetum in omni genere , non tame eft patet in libro Priorum,vbi docuit lyllogizarecx nccel-
pofsibilc q,exlolis aliquibus taliter communibus pof- iariis&condngcntibus.Nonaute eadem lunt necefla-
riade

4
 -

V
J07 vo s r Ei^i 04 rw i r ti c o kv m ?o8
ria & contingentia, trgo non funteadem principia om- flis mathematicis fiuedodrinis, ve! ad eas deucnitur
nium lyllogilmoru m Et hoc cft quod concludit ex his •per refolutionem.Vidcmus autem q> dcmonftratur alia
.

. duabus vltitnis rationibus, quod fecundum confideta- conclufio, coadumptaimmediata prbpofitionealia.Et

tionem przmifloru cum infmitx fint c6clu(ioncs,im- ideo non pot edeq. ex quolibet demonftreturquod'
polsibile cft ede eadem principia omnium lyllogifmo- libet. Confcquentcr cum dicit
rum,aut etiam finita. Demdecumdicit. Qjiod fi qiiiffiam ipfas primas racantes medio propofi- arci.
A ft c T, Qjtodji quiffiamahomo dicat, reluti hac quidem geo tiones omnium effe principia dicat ,fciatis rnam in unoquo-
metrue hac autem arithmetice , er hac medicina , principia que,genere effe.
aliud erit quod dicitur rfuam faentutrumprmeipta
effe, quid autem dicat aliquis primas immediatis propofitiones
Si anti.
iff&Atex co dicere eadem efle,quia ipfa fibiipfis cade funt, effe principia, rnuminrnoquoq; genere cfi.
v “*e ** 1

tedicidumeff.Hoc enimpaBo cmBa eademfiunt. Excludit quadam obuiationem . Pollet enim aliquis
anti. Sirero aliter quodam mo dicat aliquis, quod hecquide dicere, g> duplex eft genusimmediatarum propofitio-
Vide in an. geometria, alia rcro frllogifinorum/iiia aut medicme,qnid num, quzdam enim immediatz propofitiones pri
funt
rlique erit aliud, quod dicitur
, nifi quod funt principia fcien mz,& quzdam.i,ita q> accipiatur ordo immediatarum
tiarumiS ed eadem dicere denfio eft, quoniam eadem cifdcm propofitionum,(ecundum ordinem terminorum. Nam
eadem effent. Omnia enim pe fiunt eadem. illzpropofirioncs quz confidunt in terminisprimis&
OftCdit idem analeticx/.per rationes proprias prin- cuibus,ficut edens Si non ens.xquale 8t in zquale, to-
cipiis quibus fcientix dcmonftrat . Et ponit tres ratio- tu 8: pars, funt primx,& imediatz pofitiones.vt noco-
nes . Circa quarum primam dicit q> fi aliquis non,dicat tingit ide & non ede & quz vni St id£ funt zqua->
ede ,

omnium fyllogifmorurn ede eadem principia , (ed ali- lialubiinuiccm funt xqualia & fimilia. Immeditz autc
,

quo 'modo dicat alitcr.f.q. quxdam funt principia geo propofitiones , quz funtcirca pofteriores terminos &
metrix,& quxdam logicx, quz dicuntur principia fyl- minus communes, funt.t.rcfpcQu primarum, ficutq>
logifmorum vel ratiocinationum, & quxdam funt ptin triangulus cft figura.vel q, homocft animaLPoteft er-
cipia medicina , &
1
fic accipiendo principia omniu fcien go aliquis dicere coafiumuntur ad
q>. t. propofitiones
,

tiaru,i(la fic accepta eadem funt principia omnium de- diuerlas conelufiones demon lirandas, fcd primz pro-
snonflrationum hoc non facit ad propoGtum,quoquis pofitiones Tmcdiatfluntefdem in omnibus demuftra-
vult fuftinere eadem ede principia, quia propter hoc <li tionibus.Etideoad hoc excludendum dicit cj, fi aliquis Ex.tex.qa
df um, nihil aliud dicitur, nifi q, quxlibet fcien tia habet dicat primas imediatas propofitiones has ede illa prin- «dudu»
fua principia, & non fint principia vnius Icientix quz .cipia cxquibusomniademonftranr,conlidcrarcopor • -
funt alterius, quod oporteret fi eadem edent principia tet,q> nihilominus i vnoquoqj genere oportet ede vnu
omnium fyllogifmoru Icicntialium . Scdiftudeftim- principium vel vnam propofitionem imediatam , pri-
pofsibile & derifibile ,
quia fecundum hoc fequcrctur, mam illo genere, non prima omnino fimpliciter .Et q>
9>quxfuntin fcientiis edent eadem, & ita omnes fcien tx illa qux eft prima fimplicitercoadumpto iftoprinci
tix edent vna ftientia . Qux enim eifdem funt cade, li- piohuiufmodi generis oportebat in hoc gcocrcdemo
bi inuiccm funt eadem. Sed principia cuiuflibct fcictix lirari. Et ita non ex folis comunibus principiis podunc
funt quodammodo eadetn conclufionibus, quialunt omnia demonflrari, fed oportet accipercpropria qux
vniusgencris . Non enim eft ex vno in aliud genusde- funtdiuerforumgeneru Confequcntcrcum dicit.
.

leftio . x j. moftrare,vt fupra diflum cft. Si ergo principia funtea- Quod fi neq eadem omniu principia funt hoc paBo ut a R c
; , y.
dem, (cqueretur, qiomnia quz funt in Icicntiis edent ex omnibus quoduis oporteat detmmflrari.ncq; funt adeo di
eadem. Secundam rationem ponit ibi. uerfa , rt rniufcmufir, fcientix fint diuerfa , reflat fi princi-
A Rc y. ^dt rcro neq; boe efl.e.v omnihui inquam quidnis demon pia omnium generis fint eiufdcm,ex his tamen hae tx htt
lirari, quarerc omnium eadem principia effe. £/i cmm infi- hacdemonslrentur.
gitis Slultitiafane . Tdjim neq; in manifeflu hoc fit fcientiis, Si rero neq; ex omnibus, rt opus esi demonflrari qnodh - anti.
neq; in refolutioue fieri potefl . Tropofitiones erum racantes bet,neq; fic ex altera.Quart erunt uniufcuiufq; [cientrc ala
medio principia funt astquedtuerfa plane conclufio fit ajfum ra.ffciinquitur igitur fi proxima funt principia ommum, fed
pta racantc mediopropofitione. cx iis quidem bxctcxilhi autem illa.

anti. ver0 Mq; tjuod cfi ex omnibus demosirare quodhbct Exclufo ftultointellcfhi propofitioniseontra qmm
Vide i iaot. horum efi.tfam hoc quare omnium cade effit principia. Mul difputatur, concludit propolitum & dicit q, fi nondi-
,
tu enim infipies efl.Tfftq; enim in mamfeflis mathematicis, caturq> quodlibet demonftref ex quolibet , ficut opus
neq; in refolutione poffibile efl. Immediata cnhnpnpofitio- eft dicirepropter prxmida.fequitur q, nec fic ex prine»
nes principia funt. altera autem conclufio fit, accepta pro- pio, ex quo concluditur hf ccondufio concludatur ahc
. pofitione immediata. ra, alioquin ex quolibet demonftratur qaodWet. Vnde
Quz talis eft.Si aliquis quxrcns ede omnium eadem necedeeft, q> diuerfarum fcientiaru funt diuerla prin-
principia,hocintcndcbat dicere, q> quodhbct demon- cipia. Sedhzcoportetqiomnium Iciftiarumfint prin - • t
Arcturex quolibet, hoc eft ftultum dicere, quia hoc ne- cipia vnius generis his quz ex his demunftrantur fed
, ,

que eft pofsibile in manifeftis mathcmaticis,necin refo oportebit q, cx his demonftrcntur hz conelufiones, &
lutione.Et vocat manifefta mathcmatica.i.c6Gdcratio- cx illis illae ex diuerfis fcilicet principiis dctnullratione
nes vel difciplinas , quando «aliquibus propofttioni- fafta in diuerfis fcientiis, qux funt de diuerfis generi-
bus manifeftis flatim infertur conclufio . Vocat autem bus. Tertiam rationem ponit ibi.
refolutionem , quando propofitiones adumptx no funt
manifeftx.fcd oportet eas refoluere in alias manifeftio-
M patet &
hoc effe non poffe, DcmonflratumcBemm argt,
fcientiarnm, que genere differunt , principia diuerfa genere
res. Et q> hoc fit impofsibilc probat, quia vtroq; modo
principia demonftratiuorum fyllogilmorum lutu ime-
effe.Trincipia naqut duplicia funt, ex quibus, & circa quod.
Tuncipia igitur cx qtubusxomimia funt, principia rcro cir
diatx propones, quz vel flatim afi umuntur in manifc ca,quod,propria, rt rnilas, magnitudo,

Marufcslnm
 jop LIBER V \inty S '
3 10
ANTI. Manifeflu tutem boc tjl quoniam no contingi. Monflra- quod non contingit aliter fe habere.Et hoc etiam elt fu Ie6.ii.ei.
lum eft enim quod ollera principia genere funt differ entium pra manifeftuin,9> demonllratio procedat cx necefla- » j.4.
gcncrc.frincipit, n. duplicia funt, ex quibus, & etret qux,ex rus. Deinde cum dicit.
quibus quidem igitur comnunu funt qut tutem funi etret
,
.At funt quadam vera qmde,& numerantur inter raxjuc trer.
qux, propria funl,vt numerus,magnitudo. funt, tamen & aliter fefehabei e poffunt. Tatet igitur circa
iit dicit q> m amfcftu eft etiam alio modo, 91 non c6 hac non effefcieutiam.Tqam ea non poffent aliter fe habere,
tingit hoc.f.Qj eadem funt principia omniu
quia oftenfum cftfupra ,<j diuerlbrumgencrumdiuer
(ctentiaru, qua aliter febabere poffunt. M
vero neq; intellehu.lnteUe
Ilum enim principium fcientia duo. neq; fine demoftratione
Iafunt principii gcncrc.Vnde cum diuerixfcientiplint fcientiam . Qua quidc eft exilltmatio vacantis medio propo
l<6.4! te.

BH»i'
de diuerfis generibus , Icijui tur quod diuerla principia filioms . £ft autem intelledus verus, & fcientia, & opimo,
fintdiuerfuum Icientiarum. Sed quia quodammodo & id, quod per hac dicitur.Qjure reSlat opinionem effe.cir
eadem principia communia funt quibus omnes Icien- ea id,quod verum quidem eft, aut falfum aliter autem fe ha
tix vtuntur, ideo conliequcnter difiinguit de principiis, berepoteil . Hac alitem eft ciiflimatio vacantis medio , &
& dicit cj» duo funt principia . Quidam prima , ex qui- tumneceflaria propofitionis.
bus demonftratur,ficut primi dignitates, vt quod non Sum autemquadam vera contingentia aliter febabere. AnT t.
fini idem efle & non effe.Et iterum lunt quidam, circa 7>laniftftum igitur esi quod circa hac fcietia non eft. efle t.n, Vldc‘ inou
qui lunt fciemip.f.fubieda fcicntiaruin,quia diffinitio-
nibus fubie&i vtimur , vt principiis in dcmonllratio-
vtique impote aliter fe habere, poflibile aliterfebabere.
vero neq, intcllcHus,Dico.n intcllcdum principium fcietia,
M
nibus . Illa ergo prima cx quibus demonftratur , funt M eq;enim fcientia ell indemonstrabilis. Hac autem opinio Vide I ano.
communia omnibus fcientais , led principia circa qui eft immediata propofitionis . Perus eft enim iutcllcdiis &
funt Icientii lunt propria cuiuilibet Icientii , ficut nu- fcientia & opinio, & qiiod per hoc dicitur.Quarc relinqui-
merus arithmetici, & magnitudo geometrii.Principia tur opmonem efle circa verum quidem, aut falfum fed con
autem communia oportet ad hic propria applicari ad lingens esi & aliter fe habere . Hac autem eft acceptio im -
hoc qj demonftrctur. Et quia non ex folis communi- mediata propofitionis, &
non neceffaria.
bus principiis demonr)ratur,non potcfl dici eadem Oftendit quid pertineat ad opinionem.i.q> fit circa
clTc principia omnium fyllogiimorura demonftratiuo- cotingftia aliter fe habere, fiue in vniuerfalifiue in par . s
xum,quod intendit probare. ticulari.Et hoc probat triplicitcr.Primo quidem per mo
dum diuifionisq.pnter vera neceflaria quxnoncon-
Lectio Xliiii. tingunt aliter febabere, funt quidam contingentia ve-
Quomodo Icientia ad opinionem oeterocq, intellefhuJes ha- ra, qui contingunt aliter fe habere. Manifeftum eft aut LtUij.
biius comparetur.
hoc ex prxdi&is 91 circa huiufmodi no eft fcientia, quia
AKCT. Intercfl autem inter idjquodfub fcientia , <£r id,quoifub fcqueretur 91 contingrtia non poflcnt aliter fe habete. -

opinione cxdit£p- inter fcientiam,& opinionem. Circa talia enim eft fcientia, vt iam diftum cft.Similiter
inti. Cibile autem , & fcientit differunt ab opinabili, & etiam non poteft dici,q> eorum fit intelleftus.dt accipi-
Tn.cfa.44.
S opinione.
Poftquam Philofophus oftendit comparationem
mus hicintelledum non fecudum 91 intelleftus dicitur
quxdam potentia animi, fed fecudum 91 eft principiu
fcietiarum adinuicem Se fecundum certitudinem & fe- fcientia-.i. fecundum q> eft habitus quidam primorum

cundum vnitatcm&diucrfitatcm,hicoftenditcompa principiorum ex quibus procedit demonftra tio ad cati

rationem ad omnia, qupad cognitionem per-
Icientii fandam fcientiam.Et ideoad exponendum quid fit ifte

tinent.Et diuidif in duas partes.In prima agit derdpara
tione fcientix ad opinionem , qui eft verorum & bifo-
rum. In. i.dc comparatione fcientix ad aliquos habitus
cognorcitiuos,qui(unt femper verorum , ibi {Reliqua
intelledus,qui eft principium, fubdit{ncq; fcietia inde-
monftrabilis eft {..ficorum, qux contingunt aliter fe ha-
bere, ac G dicat q> intcllcdus nihil aliud fir,q qujdlfcid
indcmontlrabilis . Sicut enim fciftia imponat certi-
lia

autem quomodo oportet &c.} Prima autem
prima determinat veritatem. In
di tur in duas partes.In
2.exdudit dubitatione, ibi { Qualiter ergo eft ide &c.{-
Circa primum tria facit. Primo enim proponit differen
pars diui tudinem cognitionis per demoftrationcm acquifitam,
ita intelledus importat certitudinem cognitionis ablq;
demon llratione, non propter dele&um demonftratio-
nis,led quia id,dequo certitudo habetur, eft indemon

tiam efle inter fcientiam.&opinioncm.Secundooftcn ftrabile,& per fe notu.Etideo ad hoc cxponcndO fub-
dit quid pertineat ad Icientiam.ibi { Quoniam quidem dit,9> fcientia demdftratiua nihil aliud eft,fj certa exifti
fcientia &c. }• Tertio quid pertineat ad opinionem, ibi matioimediatx propofitionis. Quod autem intclledus
{Sunt autem quidam vera &C.J- Dicit ergo primo , 91 fit fcientia indcmonftrabilis patet ex hoc ipfo,quod di
Icientia differt abopinione.&fimiliterfcibile, quod eft cir,q> eft principium fcientix.Cum eni fcientia fit ne- m
obiedtum Icientix differt ab opinabili , quod eft obie- celfariorum, & neceflaria non concludantur nifi cx nc-
dum opinionis. Deinde cum dicit. ccflariis, vt fupra probatum eft, neccfle eft, 91 itelleftus

A»C». T^am fcientia quidem vniuerfalis eft cogmtio,&per qui principium fcientix non fitcontingentiu.Ofte- LtCuij.
eft

neccjfaria comparatur ,neceffarium autem aliter febabere fo ergo,9> neq; Icientia neq; intelle&us funt cotingen-
non potefl. tium,ponitquandamdiuilionem.Et dicit, 91 contingit
. ahti. if nomam fcientia minerfalis, &pcr neceffaria eft.T^e • verum effit, &intelle&um,& fcientiam, & opinionem,
ceffanum autem non contingit aliter fe habere. & quod per hocdicitur id eft quod enuntiat voce per
,

Oftendit quid pertineat ad Icictiam, ponit duo ad& intelledum, & fcientiam, & opinionem veram.Eft enim p r mo ptri ;

k&SMX. eam pertinere, quorum vnum eft q> fit vniuerfalis.Non verum &
in compofitione & diuifione intellectus^ in Hcr. Ic.jjs.
Sccuoit
enim eft fcientia de lingularibus & fub fenfu cadctibus enunciatione exteriori inquantumlignificit interiorf mcth.lc.vl.
veritate opinionis, fci£ui, vel intellcdus.Si ergo cuiuf-
Anlm *
Si hoc fupra manifcftatu.Et aliud eft 91 fcientia eft per
' IU
pcccflaria.Ec exponit quid fit neccflarium fcilicet illud bbet veri vd eft intcllcfius, vel fcientia, vel opinio, 8c
funt
 & &n r

jti toste k.i o n r *i jilJLrricoKrM 3 «*

funt quxda vera contingentia.quoru non eft ncq; (cicn opinanaonfequetur quod hoc quidemfetem, ille vero opinas
da neq; itellcSus, relinquit <j> circa hmoifitopinio, fl- per media quoufq; ad immediata vemat.Quare ftquidem il-
ue fint a£fu vera,(iuc fintafiu falfa.dumodo pofsnt ali lefciuit,& opinans fciuit.Sicut enim & quia c(l opinari, &
ter (e habere. Et ad exponendi! quid fit opinio fubiun- propter qutd.Hoc autem medium cft.
git, tjj opinio cft acccptio.i.exiftimatioqiitdiimcdia- Mouct dubitationem circa prarmlfia. Et primo mo-
ti propofitionis & non ncce(]arix. Ciuod poteft duo- Sedo (oluit, ibi -(Aut liquide fit &c.{-
uet dubitationes.
bus modis intelligi.Vno modo fic.quia propolitio im- Circa primum mouet duas dubitationes, quatum vna
mediata in fc quidem fit, recedar ia, led ab opinate acci cft deopinab>li,& fcibili.Siopinio cftcotingetis,lcicn- Dubium
!

piatur vt non necefiaria . Alio modo vt fit in fc contin- tia vero nccefiarij , noneftidem necefiarium dreontin upinaUi*
gens. Dicitur enimimediata propofitio ,
quicunq; per gens. Ergo remanet dubium qualiter polsit homoali- fcibili.
J

aliquod medium probari non poteft, fiue fit neci (lana, quid ide o pinari & fcire.Secu nda dubitatio eft de fcid-
fiue non neceflaria.Oftf Ium cft enim fupra, q, no pro- tia & opinione, quare.f.opimo non fit fcientia . Si tame

ceditur in infinitum in prxdicationibus, neq; quantum aliquisjponat q> de omni cognito pofsit cfle opinio.Do
ad tDcdia.ncq; quantum ad extrema, & hoc non (olum quolibetenim cognitio poteft homo o pinari cp pofsit
analcticz in demonftrationibus.fcdetiam logici- com aliter fe habere,nifi forte de primis principiis per fe no

muniter quatum ad fyllogifmos.Si ergo fit aliqua pro- tis, quorum contraria non cadunt in cxiftimationr, de

pofitio contingens mediata, oportet q> reducatur ad ali quibus tamen non eft fcientia.Sed circa omnia mediata
quas immediatas . Non autem reducitur ad immedia- quorum eft dcmonftratio.&fcientis.potellaliquispti
tas neceflarias, quia necefiaria non funt principia coti (iimarerp polsibilcfit aliter fe habere, & ita poteftea
gentium, neq; ex necefiariis poteil concludi continges. opinari. Non enim opinio eft lolum dc bis.qux lunt c6
Vndcrclinquitur, q> fit aliqua propofitioimediata con lingentia in fui natura , quia fecundum hoc non omne
tingfs,& aliqua mediata. Sicut homo n6 currit cft me- quod quis nouit contingeret opinari.Sed opinio cft de
enim probati per hoc medium. Humo no
diata, poteft his, qui accipiuntur vt contingftia ajiter le habere, fi-
mouetur.quz etiam eftcontingenSjIcdimediata.Exifti ue fint taba fiue non. Hoc ergo luppofito, videtur <y fic
matio ergo talium propolitionum contingentium ime idem fcientia & opinio quia tam (ciens, qui opinans co
diatarum cft opinio, fcd per hoc non excluditur quin- fcquuntur fcicntiam & opinionem per aliqua media
etiam acceptio propofitiunis contingentis mediate fit quoufqucperueniant adaliqualmcdiata.ficutexdiffi*
opinio. Sic enim le habet citcaconiingetia, licut fcien patet. Vndc fi aliquis fit procedens per media adJmc-
tia,& intcllcchis.circa necefiaria. Secundo ibi. diata habet Icientii.Quod autem opinio per media ve-
A R G Y. Atq; hoc confentaneum eH itum iurfHt apparent. Tam niat ad immediata, manifcftat per hoc, quia licut cdrin
tnim opinatiorfium tahi natura incertum eft [ane. git opinari quia ita cft, ita contingit opinari propter

ANTI. EI con fefjum autem cHfic apparettbus Opinio enim in- . quid fit ita. Hoc autem quod dico propter quid, figiiifi ...... A l
tortum cil, & natura butufmodi eji. catmedium . Vndc patet, qi opinio poteft procedere
Probat idem per id, quod comuniter apparet. Et di- permediutnadimediata,fiucopiniofiteoruro,quiin .
.

cit g> id, quod

diAumtft.f.opinionemcflcconiingcn natura funt contingcntia,fiuc fit eorum, qu* accipiun-
tium,eft quoddam conlt-ITum. i. confentaneum his,quf tur vt contingentia. Deinde cum dicit.
apparenr.Opinio enim videtur lanare aliquid debile, An fi cxiflimaucrit quidc ea ,q aliter fe habere
nequeut,
A RO y.
incertum, & videtur cflcabqua talis natura, qux habeat perinde atq ; habent dtffimltoms habere, per quas ipfa demo
in fe imbecillitatem , inrcrtitudinem. Tertio ibi. flrationet conficiunturfcietaton opinabttur.Sm autem vera
ARc T. T{emo praterea tum opinari quippiam arbitratur cum , quidem effit crediderit, non tamen hac ipfisputanti it compe
illud putat aliter fc habere no pofjejedfcire.Sed tu effe qui tere ratione fubflatut atq; forma, opinabitur, verefeiet:
fi
dem fic putat, cxiflinut autem & aliter fe habere pojptjuhd Atq', ftperea quidcrfua medio vacat procrfjcritbpfum effe,
prohibet illum tum opinari,proptcrea quod rei quidem tabi
& propter quid esi opinabitur.Sin vero non per ea, qua va
opimo ell,nece(farue -tero fetentia. eant medio, tantum tpfum effe opinabitur.
ANT *t jidhuc autem nullus opinatur probarejum opinetur im- A ut ftquidem fic arbitratur non contingentia aliter feba a N T 1.
pojftbilc aliter fe haberejed fiirc.Scd altquandoqiudem effe berefteut habentdiffinitiones,,per quas funt dcmoftrattones,

fic,fed th mhtl alitet prohibet, tunc probare, tanqudmlmioi non opinabiturjcd fciet.S i autem vera quidem effe,no tome
quidem opinionem effe,fed neceffarif factitiam. hocipfii ineffe fecundum fubflatiam,& fpeciem.opinabitter,
Probat idem per experimentum. Nullus enim quan- & non fetet verc,& quia,& propter qutdftquidem per im-
do opinatur ej> impofsibilc fit aliter fe habere, reputat fe mcdiata opinabitur. St vero no per immediata, folum tpfum
opinari, fed tunc reputat refcirr.Quando autem opina- quia opinabitur.
tur <j> fic cft, Sc rp nihil prohibeat ab ter (e habere, repu Soluit prxdifias dubitationes. Et primo fecundam,
tat fe opinari, ac fi opinio fit talis.i.contingentis, (cie-tia qu; eft de jdentitatelcientix & opinionis. Secundo pri
autem neceffarij. Deinde cum dicit. mam.quxeft dc id&itate fciri & opinati, ibi {Eiuldcm
A R c T. Qjto icitur fit , vt idem vnus opinetur, aliutfciat , cur & autem &c.}Dicit ergo primo, <j fi aliquis proccdatpcr (

opimo non erit faentiafi quipiam pofuertt fieri poffe , vt de media ad immcdiata,ita q> illa media non arbitretur vt
eodem omm opinio habeatur quod fint I Troficifcctur enim contingctia aliter fe habere, fcd arbitretur ea fic habere
,
CT tfcequifctt, &
ijcequt opinatur per media quoufqut
,
ficut diffinitiones, qux luntper media, per qui demo
peruematadea,quxmtdio vacant Ifuarefi iUefcit ,& . Orationes procedunt, neq; erit opinio, fed fcicntia.Si au
qui opinabitur, fcit , Fieri enim poteft vt quemadmodum ip- vfquead imediata per aliqua me-
tero aliquis procedat
,

fum effffcit, &

tpfum propter quid eH opinetur . Hoc auti diavera.qux tamen velnon infit illis, dcqbusdicun-
conflattpfum medium effe. tur per fe, licut diffinitiones, qux prxdicanturfubftan-
* T t. Qualticr igitur eH idem opinari, fcirt, iir quare non erit tialiter 8t lignificant fpem rei, vel non accipiat ea qu*
^ I inot.
Vide ,
op IM0 f fcientia , CXJiquti pofuerit effe. aut mhtl contingere fic inlunt tunc habebit opin ionem , tc non feiet vere,
quia
 1 -

51 j I J I E I
' 1
HIMfS 3*4
quia & propter quid fimul.fi tamen procedat vfque ad opinaretur. Non ergo poteft dici q> vera opinio Se filfa
immediata, tunc enim per immediata opinabitur, 8r no (int eiuldem (impliciter. Sed quia idem dicitur multipli
Iciet. Si vero non procedat per immediata, fcd per me- citer, quodammodo opinionem veram & ial
contingit
diata,tunc non opinabitur propter quid , icd opinabi- fatn effe eiufdem, & quodamodo non. Si enim accipiat

tur folum quia . Nam & fcientia , qui non c(l propter
quid Se immediata, non eft fcientia propter quid, (cd
quia. Deinde cum dicit.
Opmionaquefcienliaq; no omnino eiufdem efl.Sed vteli,
A a s r.
& vera, &falfa, modo quodam eiufdem opinio, fic drfeie-
tia,& opinio efl eiufdem. Et enimquemadmodu quidem opi
nionem veramate falfam( inquiunt quida ) eiufdem effe acti
dunl, aliaq;abfurda, &
non opinari quempiam quod opina-
turfaifo.Sed cum multipliciter idem dicatur, partimeffepo
teJUpartim ejfe non potcfl.Tfam opinari vere diametrum co
* menfurabdem efferabfmdumttlfime, fed fit efi etufdc.quia
diameterycirca quemfmt ipfe opiniones cjiidcmVtnufq; ta
idem fubieSum fecundum rcm,dc quo funt opiniones,
fic de eodem poteft cfle opinio vera & talla. Si aute ac-
cipiatur idam cflcipltim cnunciabilc opinatum , fic hoc
ell impofsibile.Puta diametrum efle commenfurabilem
laceriquadrati opinaturaliquis falfa opinionc,& incon
ueniens eft dicere , q> hoc rnunciabile aliquis opinetur
vera opinione. Sedlecudum <p accipimus ipfum fubie
dum cnunciabilc diametrum, fic ciulde poteft cfle opi
niovera Se filfa.Nam circa diametrum, vnus vere opi-
natur q> fit vere incommcnfurabilis, alius falle, q, fit c6-
menfurabilis.Etficmanilcftum eft, tp id, de quo eft opi
nioSt fcicntia,& fi fit idf lubiefto.non tfitft idlfm r6- •

trsrn ratio non eadem efl.Tan modofeietia eiufdem effe,atq-, nc.Eft.n.idelubieCto diametrii cbmcnfurari. Se diame-

opinio potefl . Illa naqut ficerit animalis exi/limatio , vt fieri tru non comenfurari , quia lubit flu vtriufq; t nticiabi-

non poffit,vcluti fi 'dia quidem existimatio fit bominifubfla- lis eft idem,tn maniicftum eft, «|> ronc differt diameter,
t ia ratione competere. Hae autem homim quidem Sed no
ilio fecundum q» accipitur vt comenfurabilis, &• Iccundum
copctcrcmo.lde eft.n.id circa quod vtraqtfit. Efi.n.hofed q, accipitur incomenfurabilis. Ct fic opinio vera Se fal-
modus no efl ide.vt patet. Ex Ilis aut emergit fieri non pojf, fapoliunt efle eiuldem (ubiciSi , no aut eiufdem lecun-
dum rationem. Simillitcr eft etiam delcietia &opinio-
vt fimul idc opinet quifqua ac fetat. N. a firmui exiflimatione
haberet, et aliter et no aliter idefefe habere . Quod quidi fic ne.Nam fcientia quidem eft de hoc q> aliquis fciat ani-

ri nequit .Eiemm fieri quidi pot, vt in alio atq ;

aliofit eiufdc mal, ita tamen q> non contingar id non cfleanimal.led
vtruq;,ficuti diximusJed in eode fi hoc paffo fieri neqtMabe opinio eft de hoc q> aliquis Icit animal, ita tamtq>con
ret.n.fimtd exiflimatione hoiem pfeaiat ejje,ct non pfeaial tingat illudnon effcanimal.Pura fi fcientia fit ty homo
effe. iiyoru primi efl no poffcfim jit poffe boiemno aial effe. verelitid quod eft aial, & fic impofsibile fit lc habe- - * :

re, opinio fit de hoc q. homo non vere Iit id quod

vero
*K 1 ,
Eiufdc aut opinio &fcia non pamtuseSi. Et ficut falfa,
<£r vera eiufdequodamodo efl, fic & fcia&opuuo eiufdc. eft animal,& per hoc contingat aliter fehaberc.Mamte

Opinione.n.vera,& falfirm ficui dicit quidi fiufde ejfe, in-
&no opinari quod opinat
connenietia accidit appetere alia,
filti anot. folfo.Qjh aut ide multipliciter di, efl ficut ccnt:ngit,cHaut
ficut non.Cbmcnfluratum.n.cffc diametri colit vere opinari
ineonuemens esi Jed quod diametros, circa quafunt opinio
nes, ide,fic eiufdc efl . Sed quod aliquid erat effe vmcuiqjfe-
cundirdnemnonidiefl.SitrauiO' fcla^r opinio eifde efl.
Hoc quidem. nfic ai at esl,qiiod no efl coimgerc no effe aial,
fed illa quidi quod eft cotmgerc ytfi hoc quidi, quod
.
vere
hoiijlla vero bois efl quidem non aut veri bois . Idem.n.esi
ftum eft enim q> idem eft lubicdu,& fcitum, & opina-
tum quod eft homo, fed noneft vt idem ratione.Stc er-
go c* difiis manifelium eft , q> non contingit omnino
timui idem fcire Se opinari , quia fimul homo haberet
exiftimationem q> poflet aliter fc habere, q> non pof- &
fet aliter le habere. Sed in alio homine hoc contingit , ep
de eodem vnus habet fidentiam , Se alius opinionem, li-
cui dilium eft. In eodem vero homine non contingit
tione iam difta. Deinde cum dicit
De reliquit aut, quo na pa8o diflribuenda fint de mente * Rc T.
,

inquam, de mtcIU8u,de fctentu,de arte, deprudetia, defa-

quia ho, hoc aut non fic idc.Manifeflum aut ex bis esi, quod
pieutia, aliis in locis perlradabisur . Quadam. ntpjurum ad
neq\ opinari fimul idc dr ferre contmgu. Simul n.vtiqthabc
ret opinioni aliter habedi
f &
no aliter ide effe, quod vere no "Haturali,quadi ad mori magis pertinent contiplationem.
Reliqua aut, quo oportet distribuere in ronem, intelle & ANTI.
coiin^it. lnaho.n.vnuquodip effecottngit em/dijicut didi
eft,fed in eode nihil fic pot iffc.Habcrct.n.opmi<mifimul,vt &
Bu,& fciam,& artem, prudentiam, fapuntiamjutc &
quid hi qubdvere efl animalJhocemm fic contingere. quidem phyfica, illa vero ethica (ptciilatiomt nugis funt.
efjct
Natandum. primam dubitationem , qu* eft de identitate
Soluit
Comparat Icientiam ad aliquos habitus qui le habent
fciti & opinati. Vbi confiderandum eft,q> no
eft incon- ad veru. Et primo ad illos habitus, qui liinr de condu -
Sccudo ad habitu qui fpeciafiter refpicit me-
ucniens , id quod eft fcitum ab vno , efle opinatum ab
(ionibus.
dium,ibi-}Solcrtia autem &c.}Dicit ergo primo, q> re-
alio.quia quod vnus accipit, vt impoisibile aliter fe ha-
liqua ab opinione ad cognitionem pertinentia, quomo
bere quali (citfi, aliter accipit vt contingent aliter fe ha
bere quafi opinatum . Sed q> idem homo de eodem fi- do diftinguantur in rationem & intelle cium,& fcientia,
tnul habeat opinionem &lcicntiam .noneft veru
om- & &
artemur prudentiam, lapientiam, quantum ad ali
nino, fed aliquo modo . Sicut eni m talla opinio
vera & quid, pertinent ad confidcranonem Philofophiz.i.vel
etiam Philofophif naturalis, quantum autem ad aliquid
opinio polfunt eflede eodem quodimodo, led n6 fim-
plicitcr.fic ctia eft deopinione& fcientia. Si quis enim ad confiderarione Philofophii moralis , qu* dicit ethi-
diceret, opinio vera Se fal>a eflent pccnitus de eodem, ca. Ad cuius cuidentiam iciendum ell ,<p Ariftotc.in.6.
Ethi.ponit quinque, quzfc habent femper ad vcrum.f.
ficut aliqui dicunt, puta illi qui dicebant f). omne
quod
«licui videtur eft verum, vt diciur in. 4 .Mctaphyli.
ille artcm,(ciam,fapienti3, prudentia, &
intclfm.lubiungfs
duo,q uzle habet ad veru St fal(um.f.lulpitione& opi-
qui ficdiceret, vellet confcqui aliqua inconucnieria , Se
niont.Prima aut quinque Ichabitlolu ad veru, <ja im-
multa quidem alia qu* pofita lunt in. 4.Meraphy.qu*
conlequuntur e* hoc,q> aliquis dicit idem ulle verum & portant reSitudinl rbnis.Scd tria coru.f.f]pi£tia,lcia,de
Intellcdus important rectitudine cognitionis circa ne-
falfum, & fpccialitcrhoe inconucniensconlequertf ei,
*"* iUe qui opinatui falla,n6 ceffaria Scientia quidi circa condbnes, inteJicflus alit
q, nulla opinio effer faha^St q,
.

circa
 31 $ TOSTE JllOUriH jtri^ULrTjco^ybi jt 6
circa principia,fapietia aut circa alrifsimas caulis, qux ARISTO. STAGIRITAE
funt caufzdiuinx. Alia vcro.f. ars & prudetia imponat POSTERIORVM ANALYTICORVM
refiitudini ronis circa cAtingctia. Prudetia quide circa
agibilia.i .circa a&us qui funt in operante puta ama-
, ,
LIBER SECVNDVS.
re, odire, eligere & hmdi, q pertinet ad a cius m orales,
quoruetia didircfliua prudetia. Ars aute importat re- Cum San&i Thomx Expolitione.
flitudir.e ronis circa fa&ibilu.i.circi ca,cj agunt in exte
riorc mam,ficut eft fccare tc alia hmoiopera,in qbusdi Lectio. L »
rigit ars.Hic aut addit ronem,q pertinet ad doduSionf
principioru in cocfones. Determinare quid£ de lapien- Quatuor eorum, qux fcimus,quxfbones efle, qux omnes ipfiin
tia qd
fir,8tquole habeat &: de l"cia,&iiellcltu,& arte, muli j efic oftcndttur.
pertinet aliqualiter ad Pbiara primam . Prudentia vero -d ,qiu queruntur, tot fane profeflo.quot funt ea, qui A Rcr.
pertinet ad confidcrationc morale, intcUs,&
fignificant potetias qualdl, pertinet
naturale, vtpatetinlib.de Anima. Deinde cum dicit,
ro,£m
ad conliderationl
g>
E fcimus. Qjiarimus autem quatuor, efle, propta quid
efl,fi efluiquequidcSl.
vjt V aestiones Sunt amula nn Vidciiut
iler, Solat ia vero bona quadi efl coni (flat io medii in tempo- p. mero his, qutcuq; vae fcimus.ilup * ST .1,
re admodum brcui,v eluti fi quifpiam hoc vifo luna eam par Tcx co,t
V rimus autem quatuor, quia, propter
tem.qcsl verfus fote,lucidi femper babere,citopcrccpcrit, quid,fi efl, quid eH.
L
propterea id ipfnm qtlunic ex folefufeipiat lunaaut
effici,
£ pOftquaPhilofophusih primo
fi vifo paupere diuiti adeitejioc illi propterea facere,quod “ I lib. determinauit de fyllogil.
mutuo argctu accipit, itcllexertt, aut fi cognouait cur hi sit 9 mo dcmonftratiuo, inhodibro
amici quia funt ciufdcmhominismimici.Omncsenimmcdias intendit determinare de princi-
caufas qui vidit, extrema cognouit. Lucidant partem rerfiu piiseius. Eft autem duplex principium demonftratiui
folem habere fit a. fotis lucere lumine fit b, luna fit c.1fitur lyllogifmi.f.mcdium eius,& prima; propofitiones inde-
ipfum B,idefl fohs lucere lumine competit cflpfi inqua luna: monftrabiles . Diuiditur ergo liber iftein duas partes.
at ipfum a lucidam inqua femper vcrfis folem haberepar- In prima determinat de cognitone medij in demon -
tem tpfi b incsl, quire fit vt Aperi medium ipfi copetat c. ftratiombus.In.a-de cognitione primarum propoli tio-
ANTI. Solatu autefl fitbtihtas quadi m non perflieflo tpcmc- num.ibi {De principiis aute qualiter fiunt cognita Stc.}- Lciftio. r.
dij iuuemendi, vt fi aliquis videns quod ffilendori fempa bx Quia enim in primo libro habitum eft, <j> omnis do&ri
beta fole luna,fiatim itellexit propta qd hoc fitaja propta na &difciplina fit ex praexiftenti cognitione, in demo-
id,quod tlluflrai d fole, aut dijputantc cu dume, cognouit qm ftrationibusautem cogniriocondufionis accipitur per
acc omodatus efi,aut propter id quod amici funtajuia inimi- aliquod medium, & per primas propofitiones indemd
Ois.n caufits rpedias videns cognouit dr vlti-
ci eiufdc funt. ftrabiles,refiduum erat inueftigarc qualiter ifta cogno- t

tmas.Sptcdidi cfie i fole fit in quo a, lucere dJole r.Juna c. fcantur. Prima autem pars diuiditur in duas partes.
Ineflait lung qde c ipfi n quod efl lucere d foleflpfi aut B Ai In prima inueftigat quid fit medium indcmonftratio-
quod efl hoc cfie fplididb d quo fptedor aquare ct ipfi c a b . bus.In.i.partc inquirit quomodo illud medium nobis
p ,
Facit meuone deliabitu, tj fpiliterrcfpicit mediuXt innoteicat , ibi I Quomodo autem quodquidcftoftenr J-eflia».
dicit , tp lolcrtia eft qdS fubtilis & facilis conicduratio ditur.J-Quia vero medium in dcmonftrationibus afiur
medlj.p p qtf aliqd euenit, & hoc qn no habet maximi mitur ad aliquid inotefeendu, de quo poterat efle dubi
. tps ad pcrlpicicdu vel dclibcrjdu , fiettt fi alios vides q> tatio vel qusflio, ideo circa primum duo facit. Primo
lemp luna qn couertir oppofita ad fol£, (plcdore habet enim ponit numerum quxftionum. Secundo, ex ipfis

p toru,ftatim itellexit pp qd hoc fitd.qa illuftraf Mole.
Ht fifr in adib’ humanis
.Si aliqs videat aliqui paupere
.. . altcrcatccualiquodiuitr.cognofcit, tpillediucsacco-
modauit ei aliqd,et altercat de redditione. Vel fi aliqs vi
dis aliquos, qui prius fuerat inimici, cos ede (alios ami.
cos, cognouit & pp qd hocfit,qa.f.funt inimici eiulde.
Et q» cognofcere mediufit cognolcereppqdmanfe-
ftat.a. Primo qdi per r6ni, quia talis folers vides oes cis
inedias, cognouit & vltimas.i quas (it vltima reiolutio,
p quas cognolcii pp qd.Scdo manifeftat p exeplu ordi
natu i fyllogifmo.Vt ponamus luna c(Te c, i. minore
tremitate, fed efiefpledidu
p oppone ad fole fit a maior
extremitas, (ed illuminari i fole fit B.i.mcdiu c.n.cft u.i.
luna habet lumi a fole, & a ineft ipfi B,qa qd habet lumf
i fole I plvdet coucrlum ad fole,& fic ,pbaf q> a infit ipfi
c p i . Vnde pa tet g> folertia eft qda plpicacitas vcloci-
terapprehedendi mediu, qd contingit ex naturali apti-
tudine,& etiam ex ex ercitio.Pofuit autem diuerla exem
pia lolertix.vt oftendat q> in omnibus pradifiis habiti-
&
bus/. prudentia, lapienda, Src.polsit cfie folertia.
Expofitimis S.Tbom fuper librum primum
Totiemrum finis.
quxftiombus inueftigat propofitu m , ollendens quali-
ter quxftiones pertinea n t ad medium dcmonftratiooti,
ibi{Quarimus autem, cum quxramus.}Grca primum
tria facit.Primo enumerat quxftiones. Secfido manile-
ftat compolitas quxftiones, ibi -{Cum quidem enim Cipi. e.
vtrum hoc.}- Tertio (Impliccs , ibi •{ Quidam autem
alio modo. }• Dicit ergo primo, q> xqualis eft numerus
”' ob'
quxftionum ,& eorum, qui Iciuntur. Cuius ratio eft;
quia feientia eft cognitio per demonftrationem acqui-
lita.EorUm autem oportet per demonftrationem cogrii
ex- tionem acquirere, qui ante fuerint ignota, & de his
quxftiones facimus, quzignoramus . Vndefcquitur q>
ca,quequxruntur fint xqualia numero his, qux Iciun-
tur.Quatuor autem funt.qux quprunturi.quia, propter
quid , fi eft , & quid eft , ad qux quatuor reduci poteft
quicquid eft quzribile, vel labile . Diuidit aurem in. i.
Topicorum quxftionesfiue problemata aliter in quat-
tuor, qux omnia comprehenduntur iub vna harum
quxftionum,quxdiciturquxllio quia.Nonenim inten
ditibinifide quxftionibusad quas dialectice dilputa-
tur. Deinde cum dicit. }
1 4 fiam cum quatimus vtrum hoc^m hoc fit,plura coplet ra c T.
dentes hoc paQo, vtrum foldefictat,an non deficiat, efle tu
. quatimus.
 >

JI 7 L 1 B E H. S £ c r v s r*
quarimus.Cuha id indicium eft. Hoc enim inucnto,folcm in- Manifeftat alias duas qoiftiones.quj non ponunt in
quam ipfum deficere, flatimccjfamui.Jtq; fi'i principio fo- numero, fed funt fimplices Et dicit q> quidam quiri-
.

lem deficere fcimus, non quarimus utrum deficiat foL mus alio modo a pndiSisquiftionibus.f.nonponcn-
Cum quidem emm utrum hoc, aut hoc fit qudnmus in nu tesin numerum .Vtpotefi quiramusan fit Centaurus,
AWTl vel non, hic fimpliciter quirimus de centauro an fit, no
merum ponentet , ut utrum fol deficiat, aut non, ipfum quia
quanmus. Signum e(l . Inucmcntci enim quia deficit, paufa- autquiritur an ctntaurusfithoc.putaalbumvclnon.
mus. it fi in principiofcirtinus , quia defic er et, non quatere- Se (ictit fcientes quia hoc eft illud, quirebamus propter
quid,ita etiam Icicntcs de aliquo, quia tftfimphciter,
mus utrum deficeret.
Manifeftat propoli tas quilliones, Se primo coropo- quirimus quid fit illud, puta quid cll neus,autquid ell
fit as . Ad cuius cuidcntiam coniidcrandum eft, q> cum homo. Hic igitur Se tot lunt illa, qui quirimus.qui cG
fcicatia non (it nifi veri, verum autem fignificatur folii innem r mus, dicimur cire. Deinde cum dii it.
i I

per cnunciationcm , oportet folam enunciationem ede
fcibilcro, Sc per conlequcns quiribilem. Sicut aut in.a.
Perihermenias dicitur, enunciatio dupliciter lormaf.
Lliui.
Vno quidem modo ex nomine&verboabfquealiquo
Cum autem quprtmus cjje* ut fi cftfimplicitcr,tumfifit, * E o T.
nec nc ipfius medium quanmus . idtque cognito rei efte , qui
quidem modus aliqua ex parte rei complcBitur quxftionem ,
vel fi eft , quod quidem fimplex est rei quaiho rurfiu pro-

oppofito vt cum dicitur homo eft Alio modo quan- . pter quid eftatut quid cii, quarimus, quid nam fit tunc ipfum
,

do aliquid tertium adiacer.vtcum dicitur, homo eft al- medium quarimus.

ANTI.
Quanmus autem, cum quaramus quia autfeftfimpli •
bus. Potcft ergo ratio lormatarefcrri,velad primum
,

vtrum medium ipfius , aut non Cum autem co-

modum cnunciationis,8t lic erit quafi quillio iimplex, citer, fit
.

aut fi eft, aut in parte , aut fimphei-

vel ad lecundum modum, Oc fic erit quf (lio quafi com gnofientes aut quia eft,

'ter, iterum propter quid quarimususut q

uideSi, tunc quari-
numerum ponens, quia videlicet e 11 quar-
polita , vel in
fliodc compofitioneduorum . Orca huc ergo modum mus quid fit medium.
enuntiationis duplex quillio forma ripotelk . V na qui- Oftendii qualiter prididi qufftiones lehabeant ad
dem an hoc fit verum quod dicitur -Et hanc quiflione medium-Et circa hoc tria facit. Primo ,pponit quod in-
-
primo exponit dicens, sy cum de aliqua requirimus, tendit.Secundo manifeftat quod dixerat, ibi { Dico au
v irum illa res fit hoc aut ili ud , lic quodammodo poni- tem quia .} Tertio probat propoGtum , ibi f Contingit
autem itaque in omnibus quillionibus &c.}Orca
pri-
mus in numerum accipicndo.f.duo,quotumvnume(t
mum fciendum eft qipridiSarum quatuor quaiftto-
pridicatum , & aliud lubicclum . Puta cum quirimut ,

vtrumfolfcd deficiens per cdypfim,vcl non, & virum num,quarum dui ponunt in numerum A* dui non po-
coordinat.f.qui(lio-
homo fit animal vtlnon, tunc dicimur quarrere quia, nunt, primam vtraruquein vnaro
nem quia,& quiftionem an eft.Et dicit, ij cum quirt-
,

noitatphoc quod dicoquia,lit nota, vellignum inter-

rnus.qa hoc eft hoc, aut cu quirimus
dealiquo (impli-
rogationis, fed quia ad hocqutrimus, vt lciamus quia
cft.Cuiusfignum eft, quia cum inucnerimus per de- citer fi eft ,
nihil aliud quirimus , q vtrum aliquod me-
ita
in princi- dium ipfius, qd quirimus, fit inuenire, vel non .
Quod
monft rationem, quiefeimus 1 quirendo,8t fi
n. cum
pio hoc fciui!Tcmus,non quircremus vtrum ita fit . In- non dicitur i m ipfam formam quiftionis. Non.
quifitio autem non celTat , nifi habitoeo, quod quire- quiro an (ol eclypfctur.vel an hfi fit, ex ipfa forma qo-
nis quiroan fit aliquod medium, quo
polsitdemriftra-
rcbatur . Et ideo cum quillio, qua quirimus vtru hoc
ri fcilcm ecly pfari vel hoiem
cfle , ied fi fol eclypfatur,
fit hoc,cc(Tct habito <j> ita eft, manifeftum c(l,quidhu-
iulmodi quillio quirit. Deinde cum dicit vel homo eft, confequens eft, cp (it aliquod medium in- *
ucnircad demonftrandumifta qut
quiruntur.Nfi.n. N
UCT. Cum autem femus ejjc, tum propter quid efi dicere confue
fit quillio de imediatis,
qui & fi vera funt, non tamen
uimus, deficere ndque foic,terratnq; mouenfcientesaur defi-
manifclla,lub
habf: medium, quia huiuimodicum
fint
cit qttatimus,aul mouetur^A tq ; hac hoc pado.
quiftionc nocadut. Sic ergo qui quirit an
hoc fit hoc,
**T J. Cum autem fcimus ipfum quia , ipfum propter qd quari- quirit an fi t hu-
mus,ul fcientes quia deficit luna,& quia mouetur tcrrajpro- vel an hoc fit fimplex , ex confequenti
iufmodi medium. Quiriturenim inquiftionefi
eft,
&
pter quid deficit, propter quid terra monetur, quatimus.
fit id quod eft medi uro, quia
vel quia eft, an
id quod cll
Hoc quidem igitur fic.
Manilellat conlcquetem quxftionem, qui etiam tn medium eft tatio eius , de quo quiritur an hoc lit hoc,
fimpliciter, vt infra dicetur. Non tamen quyrttur
numerum ponit, 8t dicit, g>cu fcimus quia ita, cll qui- vclan
inuento quod qui-
rimus propter quid ita fit, puta cum fcimus quia fol eft fub ratione medij . Cotingit autem
aut quia eft , aut fi tlt,
ritur per duas qones , cognofccre
deficies per eclypfim,& q terra eft mota in terremotu.
1
alterum
quaerimus propter quid lol deficiat, aut propter quid quorum alterum eft cognofcerc elTe fim pliciter,
Hocergo quirimus ponentes fcilicec e(Tc in parte,ficut cum cognofeimus q. homo cll albus,
terra moueatur. hominis
quia e(Tc album non figmficat totaliter elTe
innumerum. Deindecum dicit.
fed fignificat ipfum elTe aliquid . Et ideo cum homo fit,
Quadam alioquarimus modo Quarimusoumfifit,an
Alt J. .
albusnondiciturcflefimpliciter.lcd elTe lecundu
quid.
non fit ccntauruSytul veus,fi fit autem nec ucfimplicitcr di-
tseum Sed curo homo eft , fignificatur ipfum elTe (impli-
dicit
co Jcd nonfi albus fttrsul non albus. Hoc pracepto,& generati (impliciter.
citer, Sc cum homo fit ens , dicitur
inquam tjfe,uel hominem, quid eft poiiea quanmus, vt quid
tH &
neus^uid homo, Hac igitur, tot funtsju* quarcrccen Cum ergo cognito quia eft.qup rimus propter quid eft,
autcognitofi eft quirimus quid cll, tunc quirimus
uenimus,& qua iam fcimus muenta. ,
eft accipiendum non
Quadam aut alio modo qu{nmus,ytft cfljuit non eft ceu quid Gt medium . Et hoc fimiliter
UTI. fecundum formam quiftionis.fed (ccundum
concomi
taurusriut d eus. Hoc aut fi esi, aut non cH,fimplicitcr dico, propter quam
quia funtqd eft tantiam. Nonenimqui qurrateaufam
fed nonfi albuesUaut non. Cognofcentes aut dcroonftrans,
foledyplatur, quirit iplam vt medium
quarimus , vt quid eft Deus, aut quid eft homo. Qua quidem quia confequens eh.
fed quirit id quod eft medium:
igitur quarimus*! qua insumentes fcimusJstcdr
totfunt.
 31 9 TOSTE E_I 0 I{ y 7d -4 7 L TTI C 0 E-y TU 310
vthochabitopofsitdcmorftrare.Et eadem ratio cft de in quiftionequid cft. Er probat q> quf ftio ,pptcr quid,
quallir.ru quid eft. Deinde cum dicit. quzrat quid Iit medium. Manifcilum cft enim q> caufa
uc>. -dtq; modum tum aliqiu cx farte rei quictlioncm cople- eft medium jn dcmonftratione que facit fcire,quia (cire
8i dico cum boc dicitur fa8o.Dcf.cit nc luna oiut accrcfciti eft caufam rei cognofcere. Caula autf cft' quod quxri-
tum enim,vt patet, Ji quippiam copctat.mfitq; cuipu, que- turin omnibus prxdidis quxftionibus. Quod primo
ritur. Simplicem banc qiutsltonem appello, tfl nc luna , yd manifcltat in quxftione, quia.Cum enim qupritur vtrft'
nox, vel dies? luna deficiat, quxritur fecundum modum (upra expo-
ANTI. Dico ante quia aut fi eff in parte, aut /impliciter. In par- litum, vtrum aliquid fit caufa defeftus Iunx, vel 116 cft.
te quidem ipjtur, virum deficit lunatu! augetur? Si enim esi Et confcqucnter hoc manifcftat in quxftione propter
aliquid, aut non cft aliquid in huiufimodi mquirimusJSimplt- quid. Cum enim fcimus,quia cft aliquid caufa defeftus
citcr autem efl,fi eft aut non tfl luna-sut nox? Iunx , quxritur quid (it caufa ,& hoc cftquxrcrc pro-
Manifcftat quod dixerat ,q> quia cft ,&fieft, diffe- pter quid. Et eadem ratio eft in alis duabus quxftioni-
runt ficur in parte & (impliciter. Cum enim qua rimes busvtperfequftiam manifcftat. Dicit enim q, fiue ac-
vtrum luna deficit, aut vtrum augetur,cft qufftioin par cipiamus aliquam rem efle non hoc aut hoc puta cum
,

te. Inhuiufmodi enim quxftione quarimusfi luna cft dico,'homoeft albus autgrammaticus,fed accipiamus
aliquid , puta (i deficiens , aut aufla , vel non . Sed cum ipfam lubllantiam (impliciter efTc, fiue etiam non acci-
uxrimus an luna fit , fiue an nox Ct.eft qua (lio de effc piamus rem aliquam cITe, & (impliciter, fed rem aliqui
mpliotcr. Deinde cum dicit. efie aliquid ponendo in numerum , fiue id aliquid fit de-

A ac v. Tit igitur, vt omnibus in qiixSlionibus queratur amt fifit numero eorum , quxprxdicantur per fc, fiue de nume-
medium^ut quidni medium ipfum fit.Caitfa enim eft ipfum ro eorum, qux prxdicantur per accidens, fiue hoc tpo-
medium, atque vniuerfis kec queritur, deficit nc lunat eft ne do , fiue illo accipiamus rem efle , caufa eius cft mediis
huius aliqua canfatToflea cognito boc.ciufam inqua aliqui ad dcmonllrandum iplum . Exponit aut confequcnter
tjc,quid nam fitilla caufit querimus.Caufa enim tam cfjcndi quod dixit.fimpliciterfubftantiam efle, cum quxrimus
fimpliciter,quamtjfcndiquippii corii, que rcl per fe,vcl per de de terra, aut de triigulo,aut de quotibetTu
luna, aut
accidens competit, ipfum mediii cfi.-dtq; fimpheiter effc di- biccto an 8: ad hoc demonltradum accipif aliquod
(it ,

co fubieflum ipfum,vt lunam^ul [olemini terram asm iria- medium . Dico autem rem effc aliquid , cum quxrimos
gulum quippiam effit, vt dcfc8wnc fi m medio vniucrfi eofi cclypfimdc luna , aut xqualitatem , aut inxqualitatem
JUtyin non in co confiflatutqiialitatem, inequabtiti, s*r hu- de triangulo, aut de terra vtrum fit in medio mundi aut
iufcemodi.l n bis enim omnibus patet idem effifluid efiastque non . Etoftcndit <j non differt quantum adpropofitti
propter quid eft . Qjiid esi luna dcfcfliol pnuatus lucis ob vtrolibet modo accipiatur rem effc, quia in oibus prx-
mterpofitionem terre ,
propter quid eft defetho lime ? difiis idem eft quid eft, de propter quid. Et hoc manife-
aut cur deficit luna ? quia lux eius deficit , obiiciemefe ter- flat primo in dcfeftu Iunx. Si enim quxraf quid cft de-
ra .Qjiid e ft concentui t ratio numerorum inter acu - fectus Iunx ? rcfpondetur, q> eft priuatio luminis a luna
tum , & grauc, cur inter fefegrauc, atque acutum con- propter terram, qux obiictf inter ipfam
r
& foletn. Et hoc
fotus fiunt < quia numerorum inter fiefie fiuficipiunt rationem idem re pondcmus fi quxratur propter quid luna defi.
acutum ipfum & graue. Eft ne inter acutum & grauc conci cit.Dicit enim deteftum luminis
q> luna deficit propter
tutici fimihs ne ratio ipfiorum innumeris? Quod firrnd atque exoppofitioncterrr.Etidem manifcftat in alio exem-
percepimus, quanamfit die ratio querimiis. plo. Si enim quxratur quid cft confonan tia ? refpondc-
xtir Cdtingititaq;inomnibiisqueflionibusquercre,autfieft tur q> cft ratio.i.proportio numerorum fecundu acutu
J-
Videi anot. medium, aut quid
eft medium. Caufa quidem enim medii eft. & graue. Et Turium, fi quxratur propter quid acutum • 1

Inomnibiis autem boc queritur , vt vtrumliina deficiat, confonatgraui? rcfpondetur propter id , quod habent
vtrum fit abquod mediumautnon . Tofi hoc fidentes quia numeralem proportionem acutum &• graue. Sic ergo
tfl,quid igitur boc fit querimus . Caiifit.n ipfiuscffc nb hoc, quxftio quid cft, & quxftio propter quid, redeuntin
aut boc, ficd [impliciterfcchdumfubSlantiamysut no fimpli- idem (ubief!o,quiuis differant ratione. Vnde quia cum
citer ,fied aliquid horum, que fiunt per fie, aut fecundum ac- quxritur propter quid, quxritur quid fit medium, vt
cidens, medium eft. Dico autem ]impliciter quidem fubfian- oftcnfum clt, relinquitur q> cum quxritur quid eft, fimi-
tiam,vt luna, aut terra aut trianguli, quid ait eSl defeUu, quxratur medium. Et idem offendit in quxftione, Qoquid.J
liter

equa htatem inequabtatem ,fiin medio terra fit , aut non.

,
quia.Vtenim didhrm eft,confonamia eft ratio in nume f p «p.idre
In omnibus enim bis manifieftum eU quod id? fit quodquid- risacuti&grauis,cumcrgoquxriturvtrumacutum& 1,1

**
efl,& propter quid eft. ^mphus quid eft defe8us,priuatio graue confonent, quxritur vtrum fit aliqua ratio nume
luminis a luna ex terre obicSu.Tropterquid eft defieS us, aut ralis acuti St grauis , & hoc cft medm m ad demonflran •

propter quod deficit luna? propter defeCIum luminis oppofi- du ijacutum & graue confonant . Kelinquiturcrgo q>
ta terra .
Qjiid eft confionantia? ratio numerorum in acuto inquxftione,quia,quxrituranfitmedium.Cumautcm
ep-graui. Troptcrquid refonat acutumgram? propter id, acceperimus quia cft aliqua ratio numeralis acuti & gra
quod rationem habet numeralem acutum dr grane, vtrum uis , quxremus qux fit ro illa . Et hoc cftquxrcrc quid
fit in numeris ratio ipfiorum . -decipientes autem quid efl, vel propter quid. Videtur hic Arifto. dicere q, diffinitio Medium i
quid igitur eft ratio? pafsionis fit medium in demonftrationc Scdc&lidcri- demonft.
.

Probat propofitum.f.q> prxdiftx qoxftiones perti- dum eft, tp diffinitio pafsionis perfici nopotcft fine dif-
neant ad medium. Et primo probat per rationd.Secun- finitionelubiedi.Manifcftficft.n.qi principia, quxeon
do probat per (ignum,ibi-{Qu6d autem fit medij.}C8- tinet diffinitio fubiedli funt principia pafsionis.Non er
cludit ergo primo ex prf milia tnanileftationr,q> in om- go demonftratio reloluct in prima cam nifi accipiatur
,
nibus prxdiftis quxftionibus , vel quxritur ati fit me- vt medium demonftrarionis diffinitio fubieai. Siter- Lib. prim,
diu.r.in quaftionr,quia, 3c in quarftione li eft, vel qux- gopafsionem condudercdelubicfto per diffinirionf I-.i c.exj.
ritur quid cft medimnd.in quxftione propter quid , & pafsionis , & vltcrius diffinitionem pafsionis cocludrrc
de
 3*» L I B E SE cr^Drs JJ,
de fubiefio per diffinitioni fubiefii. Vndc etiam inprin eftlingularium, ea vero, qux quxruntur funt vniuer-
cipio difiu cft , q> oportet prxcognolccre quid cft, non falia,licut* ea.quxfciuntur,* iraperfenfum non vi-
lolum dc pafsionc.lcd ctil delubicflo, quod non opor detur pofsit nobis innotcfccre id.de quo ell quxflio.
teret nifi diffinitio palsionis concluderetur de IfibieQo Ideo quafi obuiationi rcfpondens fubiungit ip c x hoc
,
Nata, per diffinitionem lubicSi. Et hoc patet per exemplum. ipfo Qifentircmus particulare fcilicet ip hoc corpus lu- '
Si velimus dc triangulo demonllrare ,q> habet tres an- np nunc fubintrat hanc vmbram tcrrx.ftatlm accideret
gulos squales duobus reSis, accipiamus primo pro me- nubis gtfeiremus vniuerfale. Senfus enim nollcr effit
dio quod ell figura habens angulum cxtrinfccu xqua- dc hoc ip nunc lumen lolis obftruitur per oppofitjo-
Je duobus reftis mtrinlccis libi oppolitisi quod ell qua. nem terrx,4epcr hoc manifeftum effit nobis q>luna
fi diffinitio pafsionis. Quod iterum demonllrare opor- nunc deficit
. Et quia nos conficeremus q> fimper hoc
tet per diffinitioni fubie&i vt dicamus. Omnia figura roodoacciderctlunxdefeQus, flatira in nollra fcientia
tribus redtis lineis contenta, habet angulum exteriorem fenfusrci lingularis fieret vniuerfale. Er ex hoc exem-
zqualem duobus interioribus libi oppofitis, ledtrian- plo concludit ip idem eft fcire quodquidcfl,* propter
ulus ell huiulmodi', ergo &c. Et idem patet fi velimus quid. Nam ex hoc quod videmus terram interpofitam
emonflrare <p voxacuta &
grauis confonent , accipia- inter folem & lunam , feiemus & quid eft dcleftus Iu-
inuj diffinitionem pafsionis vt hic dicitur, fcilirct <}> ha nx, propter quid luna deficit, quotum vnum fcilicet J
bent proportionem numeralem, fedrurfus ad hoede- fcire quid cft , refertur ad feientiam qua Icimus deali-
,
monllrandum oportet accipere diffinitionem grauis quo tj. limpliciter fit , non autem
q, aliquid inlitalicui,
acuti.Nam grauis vox eft, qux in multo tempore nata fcd propter quidrelcrtur ad cognitionem enrum qux
ell mouere fcnlum, acuta autem qux in modico tempo infunt, ficut cum dicimus quod tres anguli funt squales
,

re, modici autem ad multum ell proportio numeralis. duobus reflis , aut maioresaut minores. Vltimoau-
Nec refert fi aliter diffiniatur acutum St grauc. Opor- tem epilogando concludit principale propofitum, fci-
tet enim in eorum diffi nitionc ponere aliquid ad quan licet manifcflu efl ex pradiftis.in omnibus, qux qux-
titatem pertinens, Stfic nccciTceru concludere in eis runtur efle medi/ quxftioncm.
proportionem numeralem. Deinde cum dicit.
Kc Indicat ctiamcircaca, quorum medum fitnfu percipi no
A r. Lectio Ir.
potcft.ms ipfum medum quxrere. non fcnticntei Iunx Verum omnium,quonam ell demonftrario.fit diffinitio, & econ
defedioncxfl ne, an no cflxlefedione i]u.er mus Iunx . Qjtod ueilo , Se vmrni alicuius eiufdem fic diffinitio , & demon-
firacio.
fi cfiemus in tpfa luna,ncqi fifitxicq; cur fit drfcdio, vtique
breremusjed fimd vtruqifc nobu vitro offerret, atq; pate- His itaq ; determinatis dicendum effit videtur, quonampa akct.
fierct.tfifc.n.cx fenfu peueptione &
ipfmm vniuerfale netu
,
do oflenditur ipfum quid t(l,quis redudionis cft modus, quid
nobis fuiffit.Scn/undque terra nue fefeobiicertlunx cogno- eft denique & quorum eft diffinitio . utique antea dubitan-
fctremus.T aleret enim vifii nunc deficere lunam^uq; ex hoc dum effe videtur.
ipfiunemerfsffet vniuerfale. Hi igitur dicebamus idi eft fcire Homodo autem qmdqutdesl demonstretur , cfr quis a n t i.
quid esi, &
propter quid efi.Et hoc, aut fimphatc,,it no ali.
qiud eorum, qux infunt, aut aliquid eorum , qux competunt,
modus mtrodudionii, & quid efl diffinitio, & quoru,
diccmuiftpponentcs primum deipfis.
vcluii duo redi, aut maius, vel mmus,& buiufccmodi.Tatet Poftquam Philofophus oftendit q> omnis quxflio
igituromma,qux qnxruntur,medtj qusftiotsem effit, eft quodamodo quxflio medij.quodquidem cft quod-

ANTI. liuod autem medq fit quxflio , offenditur quandocunque quideft, St propter quid, hic incipit manifcftarc quali-
medium fenfibile cft . Quxrimut enim non fentientes, vt de- ter medium nobisinotercat,&diuiditurin paitrsduar.
fedumji eft.S i vero effemusfuper lunam jion vtique quxre- In prima parte oftendit quomodo&quid cft ,& pro-
rernus, neque ft fitaieque propter quid,fcdftmul manifeftiim pter quid fc habent ad demonftrationcm Infecunda .

effet vtque,ex eo erum quod fcntimiis,& vniuerfale nobis fa-
llum ei) fcire.Senfus quidem eft eius quod nunc obiicitur,dr
manifeflum.n. esi quod nuc deficit, ex Ins aut vniuerfale vti-
que f'adii eft. Sicut /git diximus,quadquidcfl fcire idc eft,
propter quid eft.Hoc aut, aut eft ftmplsciter,& no corii, qux
infunt aliquidutut qux infunt, vt quoniam duo redi funt, aut
quoniam maius, aut quoniam minus eft. Quod quidem igitur
omnia,qux quxruutur.medq quxfliofit, manifestum eft.
Oiledit propofitum per lignum fcnfibile.Et dicit ep
ea.in quibus medium efl lenlibile, manifcfle oilendunt
epomnisquxflio fit quxdio medij, quia fcilicetbene
medium fenfibile per lenium innotefeit, nullus relinqui
tur quxflioni locus.Tunc enim quxritnus in rebus 1‘cn-
Cbilibus fecundum aliquam prxdi&arumquf Itionum,
5 medium non fentimus ,ficut quxnmus an fit defe-
2tus Iunx, vel fi eftdefeSuslunx, vel non,quia non (en
timus medium quod eft caufa faciens deficere lunam.
' Sed Ii edemus in loco , qui cftfuper lunam, videremus
quomodo luna fubintrando vmbramtcrrx deficeret,
ideo circa hoc nihil quxreremus, necGeft, necpro-
ter quid eft, fcdfimut vtrunque nobis fieret manifc-
S um . Et quia poffet aliquis obuiando dicere, <p
parte oftendit quomodo oporteat inueftigare quod-
quid cft,& propter quidtibi^Quomodo autem oportet Leflio-sj.
venari. } Prima autem pars djuiditur in parres duas. In
& prima manifcftat quomodo fe habeatad demonftra-
tioncm lyquid eft.In fecunda manifcftat quomodo fe
habeat ad demonflrationem ly propter quid, quod fi-
gnificatcSm-.ibi-jQuoniam autem fcire opinamur, cum L ectio.7.
fciamus caulam. }• Circa primum duo facit . Primo di-
cit de quo cft intentio . Secundo profeq uitur propoli
tum*-ibi{Principium autem futurorum.} Dicit ergo pri
mo, quod quia omnis quxflio adeuius determinatio-
nem dcmonftrat io inducitur , cft quxflio medij ,quod
cft quid, St propter quid, oportet primo dicere per qu€
modum hoc ipfum quodquideft nobis offendatur,
vtrum fcilicetper dcmollrationcm vel perdiuilioncm,
vel quouitalio modo. Et iterum oportet dicere, quis lic
modus reducendi ea, qux apparent dc re ad quodquid-
eft. Et quia diffinitio eft oratio fignificans quod quid
eft, oportetetiam fcire quid fit diffinitio,* qux line
autem hoc ordine procedemus. Pri-
diffinibilia. In his a
mo quidem opponendo. Secundo autem veritatem
lenius determinando. Deinde cum dicit.
Poftc.Analy.Diui Ilio. L Idq;
 , .

j;j T 0 S T£ /t I 0 Kf' M fi-^LTTlCOK.yitl 314

ldq initium faciendum, quod maxime dicendis erit aeco dcmonslrationcmhabcrc. Qjure fi in talibus demonfi ra-
* *G T. ;
efl

modatiim Dubitauerit itaq;qufftam, virum fieri poffu,vt

. tio c(l,manificsiu esi quod non erit ipfiorum diffimtio.ScitJt.

idem ratione q; eiufidemabffinmone, demonstratione//;, ficu vtique aliquis dr fecundum ihjfiniiioncm non habens demon vide! inoe
tur,an idipfum fieri nequeat. Hrationcm. \1bil enim prohibet non fiimul habere.

ANTI. Trir.cipiiun autefit futurorum , quod vere fit nugis pro - Oltcndit idem dicens, q> neq; d-fiinirio etiam potcfl
priumhabitariimrationuiii. Dubitabit emmahqmi > virum omnium torum , qua; concluduntur per Ivllogif-
cfie

fit idem, 6* fecundum idem ctffiotnonefcirc , & demonfi ra mos aliirmatiuos, quod contingit efic fblu in prima fi-
tione,aut impo/Jibilc. gura, ficut demonSratiue fyllogizatur, q> triangulus ha
Exequitur propofita ordine prxdido . Vnde pri- bet tres angulos aquales duobus rc 9 is. Huiulmodi au
mo peoerdit circa pnmifia dilputatlue opponendo, tem quoddidum cll.l.cp non omnium, quvlyllogizan
leflio. 7. Secundo veritatem determinando , ibi f Iterum autem tur pofsit cfTe diffinitio, ratio cfl, quia fcirealiquid demo

(peculandum fi non diciturbene. } Circa primum duo llratiue nihil aliud cll >q demonilrationem habere, lix
facit. Primo procedit ddputando dcipla diffinitione, quo patet, qifi omnium horum fcicntialolum perde-
qoi' ligni (icat quod quid cfl. Secundo de ipfo quid cft monllrationcm habetur, non cfl eorum diflinitio.Ea

per diffinitionem fignificato, ibi Ipfius autemquid

-j
ledeq.ime. efl, vtrum lyllogifmus.} Circa primum tria lacit.Pri-
moinquirit difputatiue, vtrumomnium quorum cfl
dcmontlratio, fit diffinitio. Secundo vtrumcconucrfo
omnium quorum ell diffinitio, Iit dcmonflratio: ibi
•JQuid autem cuius cll diffinitio.}- Tertio vtrum ali-
cuiusciufdcm iit diffinitio , & dcmonllratio: ibi {Sed
vtrum fi non omnis.} Circa primum duo facit. Pri-
modicildeqnocflintentio. Secundo cxcquiturpro.
pofitumtibi •{ Dubitabitenim vtique aliquis.} Dicit
ergo primo, q> interca, qui in futurum dicenda lunr,
principium oportet fumere ab eo, quod cfl conucnicn-
tiUimumhabitarum.i.conlequftium rationum. Quod
quidem cfl dc hoc quod pollet aliquis dubitare , vtrum
contingat idem St fecundum idem fcircpcr diffinitio-
nem, & dcmonflrationem. Deinde cum dicit
RGT. Etenim diffinitio ipfiles quid eilcjjcvidetur. Omncautt
A
quid cfl,vniucrfaUcflaitq; affirnutiuum-si: ratiocinationes
alias negat mas, alias non vmiierfahs effe palet . Vmuerft
ndqtte ra lioeinalionesfiecundx figura fiunt ncgatiua.
autem vniuerfiales non fiunt,
enim quorum cfl diffinitio, cognofeiitur per diffinitio-
nem. Sequeretur ergo,q> aliquis non habens eorum de-
monflrationefciretca ,coq>nihil prohibet aliqu. ei ha-
bentem diffinitionem non limul habere dcmbllrauo-
nem.quamuis diffinitio fit de monflratioms principium.
Non enim quicuq; cognofcit principia .fcitconclufio-
nem inducere dcmonllrando. Tertio ibi.
lndulhone e Ium idem fiatis oflendi , credtq potcfl. Tfiihil uner,
enim vnquam eorum, qua vel perfie, vel per accidens in finit
diffinientes cognouimus.
Sufficiens autem fides efl ex induflmc . Tfiihd emmali- an ti.
quando diffinientes cognoficenl, neq; eorum qiut per fewfimt,
neque qua mfiunt fecundum accidens.
Oliendit idem per induftioncm cx qua potcfl fie»
pramifTi condufionis fufficicns fides quiadcmonflra-
tioefleorum, qua- perlcinltint,vt patet de his, qui in
primohibitafunt. Nullus ante vnquam cognouit per L .*. St Ictp
neque aliquid eorum, qua-, per fe infunt,
diffinitionem,
neque etiam aliquid eorum qui per accidens inlimt,
T crtit quoniam accidentium qui per Ic vclper accidensin-
funt, no poliunt effe aliqui diffinitiones, vt habctur.7.

ANTI, Diffinitio quidem. na/uodquideflficirc videtur , quod au Metaphy. Quare eius quod efl inefle per le vclper acci-
tem quid efl omne vniuerfialesy prxdicatiuum cslSyUogtfi- dens , quod fyllogifmus concludit, nullus vnquam de-
mi autem fiunt a.‘ir quidem pnuatmi alit non vniuerfiales . Si- dit diffinitionem. Quarto ibi.
cut m fiecunda quidem figura priualiui omnesfiunt m terta , Trxterca fi diffinitio fiubflaniiam explicat atq; declarat, A » c r
vero non vniuerfiales. patet t.tlu non fiub flantia s effe Terjptcuum igitur cll non
.

Probat ij> non omnium , quorum cfl demonflra io, omnis eius diffinitionem effe, cuius efl demensi ratio.
fit diffinitiu.bt hoc quadrupliciter.Primo quidem, quia simplius fi diffinitio fubflamix quxdamtfl noiificatio, k NT I.
diffinitio cll indieatiua cius quodquidc(l,omr.c autem huiulmodi mamfcHum efl quod non jint/uhUantix Qnbd .

quod pertinet ad quodquidell , pi a- dicatur & affirma- quidem igitur non eH diffinitio omnn , cuius efl dr demoti
tiuc St vniucrfaliteriergo diffinitio cfl (olum eorum co- flratto,numfieflum efl.

tentiua , fiue lignificattua qui pridicantur af firmatiue Oltcndit id£ per rationem, quia diffinitio efl noiifi-

& vniuerlaliter. Sed non omnes ylfogifmi funt demon-

I catio (ubflantiz,tum quia fubflantia principaliter ditfi-
flratiui codufionum affirmatiuarum vniuerfalium,fed autem perpofleriusdiffinitionc,quaeft
nitur, accidens
uidam funt negatiui , puta omnes qui fiunt in fecunda per additamentum , vt habetur in.7-M1.ta. tum etiatr, Te». c£+
gura , quidam vero particulares : puta omnes qui funt quia accidens non diffinitur, nili quatenus fignificatur
in tertia figura. Non ergo omnium cfl diffinitio , quo- per modum fubflantiipcr aliquod nomen. Hic au-
jum efl dcmonllratio. Secundo ibi. tem, dequibus funt dcmonflrauones, non funt fubflan
ARGI, Deinde nec eorum omnium efl diffinitio , qua per primam lii , nec per modum fubflantii figmficantur,lcd per
affirmaltut dtmonflrantur figura opule efl hoc omnis trian- modum accidentium fcilicetfccudum ineffe aliquid a li-

ulus habet tres angulos duobus rc 3 is aqules , aluquc fimi - cui. Vnde concludit 00 cfie pofsibilc.vp diffinitio fit om-
a.Huiusautcm ratio esi, quia idficire quod demonftran po- nis eius, cuius efl dcmonllratio. Deinde cum dicit.

. tefl.ml aliud efl,qium demcmflrationem eius habere. Qua- sit esi ne eius omnis demonflratto, cuius esi dffmiticd sit a * G T.
re fi efl talium dcnionflratio ,
pates eorundem & diffinitione videtur non effc,vna naque &
eadem de hoc etum cfl ratio.
mmefJe.Sjsm fi e(fel,pcr diffinitionem etiam qtiifpiamfctret C onflat enim vnius ea ratione, qua vmtm efl,fcicntiam vnam
demonflriuoncm non habens. Hjlul enim vetat, vt non/iinuL effe Quarefi idfcire , quod demonflrari potefl,ml aliud eH,
.

demonflratioutque diffinitio habeatur. quam demonshationem euu habere, euemet aliquid, quod fie
ANTI. Toflct neq; eorum,qux fiunt in prima figura, omnium eii n nequit. Sciet enim is, qm diffinitionem habet fime demon-
diffinitio, vt quod omnisui ungulus duobus rechs cquales ha flrationeprofeBo.
btlJiwufmodi autem ratio tfl,quonumfieht dcmonflrabiie. Qiud autem,cums eH diffinitio, nunquid omnis efl demo antU
Jlratio,
 i
-

>

}»5 L I B E H_ S E c V N. D V.ff ,
.
4 i .
JJ 6
flratio, aut non i Vna quidem hm ratio,& de lue eadem esi. tero prndscatur,vt quod animal de bipcdc.r.cquchoc de ani-
V mus erum taquintum vnum.vna est fcietu . Quare fi vere mali neqne de plano figura . Tffeque enim planum eff figura,
fcire dcmonflrabtlc cfl faentiam liabere, accidet quoddi im- neque figura planum.
poffibtle Dffimtioncm.u.babcnsfinc demonstratione fcirct.
. Q uz talis ctlJnco, quod per dcmdflrauonem con-
Inquirit an ccomedo dcmunlfratio Iit omnis eiu<, cluduur przdicatur aliquid de aliquo vil aftirmaiiuz
citius di diffinitio. £t oflendit tj>no,duplici ronequa- vd negat. u.r, led in dilfinitioncnon przdicatur aliquid
Lcdpfid. rgm prima lupra tacta cfl. Vmus cmm inquantum efl de aliquo ficut inhacdiflinitionc.Homocfl animal bi
vnum, videtur efle vna fcicntiaidcfl vnus modus co- pts,ncq; przdicatur animal dc bipide.neq; bipes de ani
gnolccnd'. Vndc fi id. quod cU demonfirabile, verefei- mali £ luniliterin hac diffinitionciCirculus aut tnagu
turper hoc , <J> hibetur dcmonflratio deeo, fcquiiur hgura plana, nec planum prpdicatur dc figura, ne-
lus clt
quoddam impofsibile fi per diffinitionem fciripoisir, que econucrlo.Si enim partes difhnitionisadiungcrcn-
quiahibcnsdifiiniiionemcirct aliquid demonllrabdc tur libi inuiccro , oporicret g>przdicatiointilligiretiH . -t
ablq; hoc<f
haberer, demoflratione, quod videtur in- per modum conucrucnic diffinitioni fcilicuinco quod •<

conucnu ns.Ei hate rario luit lecundo pofita inter prz-
mtfias. Secundam rationem ponit ibi.
Ale Y Traterea demoftrationu principia funi diffinitiones,quo-
rum non eff e demonflrationcs antea demonffraumus . stho-
qum w infinitum effies proceffio. Etenim aut primipit demon
fleantur, & principiorum funtfemper prmupia modusq-nul
lus vnquamoccurrit^tutmprirms fletur nccefle cSl,qu*qut-
dem cr diffinitiones funt, o~ dcmonflran nonpoffunt.
ait T 1.
-Amplus principia demonstrationem
quarum non effie demonfiralionci monflratum eff prius, aut
erunt principia demonllratiua , principiorum principia,
Cr boem infinitum abibit, aut primarum dffimuones erunt
indemonslrabdes.
Diffinitiones enim funt principia dcmonfiraiionum,
vt in primo habitum di, led principia nq funt demon-
aurem non vidcmus.Nec enim genus pri-
quidslt, hoc
eo quodquidcll de diflertntia.net;; econucr-
dicatur in
fo.Hon ergo eiufdcm cfl diffinitio & dcmonllrauo.
Tertiam rationem ponitibi.
Traierea differt qd cfl at effie oflsdere.sitdffimin qut- aaci,
dem quid esi palefattt.demcniffraiio vero quippu meffe tui-
pum.vtl non incj\e,demonffrat.Diucrfbininauic diuerfatff
dcmonffratio, rufi quid lonns fu pars. Quod quidem piopie
diffinitiones fient , rea didum esi, quod fi demonstratum esi triangulum oiune
duobus redis angulus tres aquales babere,demonffratnm eff
etiam triangulum duorum aqualium laterum tres angulos
aquales duobus redit habere. iffe ndqueparlis.iUc tonus ro-
nem habere videt -At quid csl,& effie, non ita fe habere vide
tur, quippe cum neutrum ad aiterum partis habeat ratiori.
Tatet igitur nec erns omms demoflratumi effie cnius esldffi-

ftrab lia.quia iic Icqucrctur/j. principiorum tffent prin finitm,nec risu omnis diffinitionem effie,cuius eff demofftaito.

cipia , & q> demonflrationcs in infinitum
quod di impofsibile, vt in primooflenliim cll. Vndc
icquitur, qi 6 J diffinitiones fint indemonfirabilcs , tan
quamquzdam principia prima in dcmonllrationibus.
Et fic non omnium, quorum cfl diffinitio
ftratio. Dcindecumdicit.
a »6
-At fi non omnis eiufdcm,cuiufdam ne faltem diffinitio ac
y,
dcmonflratio cftytnncq;hoc efftpotsfli \on.n.eius eff demo
flratio, cuius eff diffinitio. Et enim diffinitio cfl ipfus quid eff
fubffantiamej; dciLtat, demonflrationcs autem idtplumfubu
ccrcfumercq; videntur. Mathematice naqut quid eff vmlas,
qdpar quid impat , 'eripiunt ,c£tciaq;demonilrationeifilr.
auri. bed virum fi non omms cinfdcm.fed cuiufdam eiufdcm fit
diffinitio & demonflratio.aut tmpoffibile fiti
firatio cuius eff diffinitio Diffinitio quidem ipfius quid eff,
fuhffantiaefl fed demonflrationcs videntur omnes fuppouc.
re efferar accspictcs quodqiudcfl,vt Mathematici quid vni-
tas.crquid impar, cir alia funditer.
Inquirit virum Iit polsibile q> alicuius eiufde fitdif.
£nitio&dcmonflratio,&finonomniscius. Etoflen-
dtt cp non , tribus rationibus. Quarum prima cll , quia
diffinitio cfl mamfcflatiuaciusquodquidcfl, ScfubltJ-
procederent, Quibus efficitur, vt ommmcmufquam eutfdem vtruq; liabn
n no poJfit.Quarepcrfliicuum cfl,ncq;sdcm effie diffinitione
demonitraiioniq;,neq ; alterum inaltero effe. hfamea,qua
fubliciutnr ftmilitcr profedofe haberent Sed dc bishadte
, cfl dcmon- msfatis enim de bifcc diximus dubitando.
^mphusaittruniesl quodquuiesl, &
quia eff demo flr.t- ANII.
rt.Dffimtio quidem igitur quid eff offendit Jei demoffratio,
uia fi cfl hoc dc hoc^uil imncsl. st Itertus aule altera demo
ratio cll anfi fu tanquam quadam pars tottus.Hoc aule eh-
coqih qftenfum eff quod ifochele s duobus redu habet aqua-
les tres fi omnis oslcnfm eff triangulus, parsemmefljrocau
tan totnm.Hxc nutem adinuiccm nonfe habent fic,.& qua
effr& quid eff. Tfon.n. alterum eff altcnut pars.hUmfejlum
H on eff demo itaq; eff, quod neq; euiusefl diffimtioroisfit demoffrali ; neq;
&• cuius oisfit demonsl ratio, huius omnis fit. diffinitio . Quare
omnino tiuldem nullius contingit habere vtrunq ; ManifeH
igitur effquod neq; diffinitio esi den.oslralio, neq; idc erit,
neque alterum in altcro.Et ndqne fubieda fimdllcr fchabe-
rentHae quidem igitur vfque ad bocoppofita.
£( dicit q> alterum cfl manifeftare quodquidcll, Sc
quia efl vt patet in differentia quzftionum fuprapofira»
fed diffinitio oflendit dc aliquo quidcfl demonllratu} ,

tiae idcfl cllcntiz cuiufiibct rei . Dcmoflrationes autem autem oflendit aflirmatiuz vd negatiuf aliquid clfi dc
hoc non mamfeftant,fcd fupponunt.ficut in maihema- aliquo velnoncfle. Videmusautcm q, alterius rei alia
ticis dcmonflratiombus arithmetica: lupponitur quid efl dcmonllratio,nifi illa duo fc habeam adinuiccm, fi-

cfl vnitas.Sr quid cll par, & fimile etiam in aliis demon cut totum & pars, quia tunc vna»& eadem effit demen-
• Arationibus. Ergo non cll eiufdcm dethon flratio It dif- flratio dc vtroque. Sicut dcmonflrato q, triangulus ha-

finitio. Sceundam rationem ponitibi. bet tres angulos zquales duobus refiisfimilitcr etiam
Traterea omnis demonflsatio aliquid demonstrat de ali- oltenfum clt de ilochcle , qui fe habet ad triangulum fi-
** CT quo,vt effie atut non effie sit m diffinitione mhd deahopra- cut pars ad totum, fed non ita cfl in his duobus, quia
' .

dicatur, r eluti neque ammal de bipedejteque hoc de anima- efl & quid clt, neutrum enim efl pars alterius. Ollefum
li, nec item figura dcpUno.\on cfl enim planum figura, ne- efl igitur ,cpuiec ois, cuius efl diffinitio fit demonflra-

que figura planum. rio,neq; econuerfo.£t cx hoc vlterius concludi poteff,

. si mptius omnis demoflratio aliquid de aliquo dcmoflrat, q> nullius eiufde fint, & quod diffinitio & tfcmofftatio,
A * TI '
yt quia effu>utnbefl,in diffinitione autem nd alterum deal- neque funt idem, neq; vnu Iit in alio, ficut pars fubicfti-,
Polte.Analy.DiuiTho. L i ua
 j»7 TOSriH./OH.^M jt i r t i c o m 3*8
oa in Tuo toto, quia oporteret q> etiim ea, quorum funr, omne quod eft proprium alicui ,
pertinet ad cllentiam

(ehaberenr per modo totius & partis, ita lcilicetq>om- eius, ficut rifibile humini.tdeo req uiritur fecunda condi
ne diffimbile e(Tct demonftrabile.aut econuerfo , quod tio,ij> prxdicttur in quid.Et has duas coditioncs necef-
Lcdpfici. fupra improbatum eft. Vlttmo epilogando concludit feeft (equi tertiam fcilicet quodquideft fit conuertibi-
vfquc ad hoc procefliim ede opponendo. lecum eo cuius eft. Deinde cum dicit.
Namfi a fit proprii ipfius c patet n quoque ipfius A c& R c r.
Lictio I r i. A rurfus ipfius b proprium t/TeQuo fit omma conuertantur,
Quodquideft , (eu lignificatum diffinitioni» demonftrari mini- mutuamq;prad:cationemfufiipiant.
. mc f
olle 0 (tenditur. Si enim a ipfi c proprium mamfcftum eft quod
eft , &A ANTI,
A ac T. tqjicinueiliremus oportet, vtrii ipfius quid cfl rbcinalio ipfi a & hoc ipfi c. Quare omnia fimt adinuicem.
fit,demoftrattoq;,an nonfit, v t nunc firmo nofier fuppomt. Ponit rationem ad propolitum oftendcndum.Et cir
anti. T T ftus autem quid efi vtrum fyliopijniksfit, an dcmoftra- ca hoc tria facit. Primo dicit qualem oporteat efle fylto'
Tex.co.j. rfl^ui non,fient ratio fupponiti
J ,j 0 gifmurn, quando concludit quodquideft, fi hoc fit pof-
Poftquam PhilofophOs drlputatiue inquifiuit,*trum libile. Secundo concludit irreonuenies, quod ex hocfe-
quodquideft pofsit demonftrari,
diffinitio fignificans quitur.ibi { Si ergo quodquideft.}- Tertio exemplificat
hic procedit vlteriusad inquirendum dilputatiue, vtrum in tcrminis.ibi-fEt omnino fi eft monftrare. } Circa pri-
ipfum quodquideft, quod eft diffinitionis (ignifteatum, mum tria facit.Prim® enim oftendit quid requiratur ad
probari.Et primo proponit quod
E»po.to> pofsit demonftratiue fyllogifmum concludentem quodquideft, ex eo quod
Ct intendit . Secundo exequitur propolitum , ibi {Syllo- eft proprium . Secundo quid requiratur ex eo quod
gifmus quidem enim . }• Moutt ergo primo quxftio- prxdicaturin quid, ibi -{ At vero & Ii a.} ertio often- T
nem, vtrum pofsit cfliTyllogilmus aut dcmonftratio dit ,tp fine his, talis fyllogifmus effe non pofsit, ibi { St
eius,quodquideft,ita fcilicet quod concludatur hoc elle vero aliquis Dicit ergo primo , rp fi a quod ell pro-
}•
.

quodquideft, huius aut hoc n6 Iit pofsibilc, ficut fuppo bandum dec tanquam quodquideft eius, eft proprium
fuit ratio immediate prxmifla. Fuit autem ncccfiaria ipfi cquod requiriturad quodquideft, ve diftumcft,
hxc dubitatio polt prxmifli.quia in diffinitione atten- oportebit q> primum fcilicct a fi proprium m edij quod
diturnon folumvt illud, quod fignificatur. Iit quod- efta . NamfiAexceditiiquodvniucrfaliterprxdicatur
quideft fed etiam vttalimodo tradatur, qui competat dec, fequitur <j> a multo magis excedat c. Et fimiliter
ad manifcftandum quodquideft, ita fcilicct q> Iit ex prio manifeftum eft , q> oportebit Befie proprium ipfius c.
ribus & notiorib’ & alia huiufmodi habeat quxin dif- Nam
, fi b excedat c lequif cp a quod vniuerfaltter prx-

finitione funtobferuanda.Signanter autem dicir.vtrum
fit fyllogifrous aut dcmonftratio, nam rationum fubfe-
qucntium quxdam concludunt eji eius quodquideft no
fit demonftratio, quidam vero <ji cius omnino,
non (it
(yflngifmus. Deindecum dicir.
aa-gy. Tatet enim ra manationem quidem aliquid per medtii de
dicatur de b excedar c te fic non erit proprium eius , vt
fupponebatur. Relinquitur ergo.q, fi aliquis (yllogif-
snusfitqui concludit quodquideft, oportet cuc talem
habitudinem terminorum eius, vt omnes adinuicem c6
Uertantur. Deinde cum dicir.
Mvemfi tam A copelit ipfievt quid eft ipfius quam B A RCT. ,

aliquo femper oflenderejpfum autem quid eft proprium efth, competat identidem tum a de c predicetur
ipfi c,necef[c eft
& bocipfoquid esi pradieanMxc autem i ouerti neccfic eft. yt quid efi ipfius.
ANTI. SyUoqjfmnt quidem enim aliquid de aliquo demdflrat per jtrrerodr fi kineoquodqddefi inomni* &rniutr[a- A nt i.
medium Sed quid esi proprii <•/!,©• in eo quodquideft pradi liter b de omni c m eo quodquideft dicitur , nccefje eft \ &
eatur.Hoc autem necejfeest comtei li. m eo quodquideft pradicaridec.
Procedit dilputattue.ad oftendenduni q> no fit lyDo- Oftendit quid debet habere (yllogifmus prxdiSus
gifmus vel dcmonftratio eius quodquideft. Et primo ex eo, quod concludit id , quod praedicatur in eo quod-
excludit quoldam fpecialcs modos, quibus poffetvide- quideft. Et dicit , quod oportet hoc modo fvllogilmum
li tf poftet demonftrari quodquideft. Secundo ponit procedere, vt maior extremitas, qux eft a prxdicetttrdn
rationes communesad hoc , ibi j Amplius (cimus quo- eo quod quid de medio , quodcfti,&B fimiliterprx-
Le&o.<. mododemonftrabit.}- Circa primum tria facit. Pri. dicctur in eo quod quid de minori extremitate , qux eft
mo oftendit, <J> non poteft demonftrari quodquideft &
c lic conduditu r q> a prxdicetur de c in eo q uod-
per acceptionem conuertibilium terminorum. Sccun- quideft. Deindecum dicit.
lefti»^. t non P otc ^ demonftrari per diuifionem,ibi{ At ve Quod fi non hoc pafto bn illud q iofiiiam funtpferit ,
nulla A R c T.
Lectio.), ro neque per diuifionis.J-Terrioqt non poteft demon- fancneceffitas omnino compcUct,vto de c vt quid eft ipfius
ftrari accipiendo id, quod requiritur ad quodquideft, ibi dicatur, ft fia quidem vt quid eH ipfius b copetere dixeris,
{ Sed vtrum fit demonftrarc.}- Circa primum triafa- b vero non eodem modo de quolibet cpredicauent . Qiiare
Primo prxmittit quxdam, qux fu nt necedariaad
cit. no folum a de b dicatur oportet, vt quid eft ipfius Jed b quo-
propofuum oftendendum. Secundo inducit rationem, que de c modo eodem praduetur necefieejt.
ibi { Si enim iplins c A proprium eft }- Tertio mani-
. Si vero aliquis non accepit pc reduplicansmon necefjceft A N T I.
fcftat inconueniens quod Icquirur.ibi-j Oportet autem a in eo quodquideft de c pradteari Si autem a quidem de .

. in duabus propofitionibus.}- Circa primum prxfuppo- b in eo quodquideft non de quibufeunque b m eo quodquii-

nit duo .quorum primum pertinet ad ipfum fyllogifmu eftapfion autem quodquideft vtr unque hoc habebit ant ita -
fyllogilmus probat aliquid de aliquo per aliud medium, que&n de c in eo quodquideft.
vt ex fupcrioribuspatct.Aliud autem pertinet ad iplura Oftendit q> prxdiftus modus lyllogizandi requira-
quoJquideft, quod eft perlyllogilmum probandum, tur.Ft dicit q, {fi aliquis no ita accipiat terminos dupli
ad quod requiruntur dux conditiones, quarum vna eft, cans } ideft obferua ns duas condi tiones prxdiftas, vel
q> quodquideft fit proprium . Quilibet enim res ha- potius accipiens quodquideft ex duabus partibus, non
bet propriam cllentiam (iue quidditatem. Et quia non (equitur ex nccc(litatc,q> a prxdicetur de c in eo quod-
quideft.
 )

3»? I I t £ Jt S E C V Tft^D V S 'r

330
quideft . Sed & fi ex vm tantum parte predifl* condi- principiotales propofitiones, Scficmaximepofcrit mi
uoncs obfcruencur, non lufficit ad propoli tum. Et fi.n. nilieltaripropofitum. Secundo ibi.
detur <j> a przdicctur de »in eo quodquideft , non pro • Qui iptnr per ea conuertunfir quidfn anima quid ho-
, ,
arc y.
pterhoc fcquitur cp prpdicetur in eo quod quid de qui- mo, vel quodms almd conantur oflcndcrejii petunt idfine da
bulcunq; prxdicatur b & qualirercunq; . Ei lic fequitur bio^uod initio quoruntolcmonslrateq; mtuniyt ft quit cen
9 ex vtraq; parte oporteat accipere quodqdctt , ta.f.q, i
fuerit id animam effe, quod eft fibi
vmendi caufaYstq ; hoc nu
non lolum a fit quodquideft ipliui «, led etiam ip Ium b merum cfie fetpfum mouentem. It enim ncccffc eS poflulet d
fu quod eft ipfius c conucrtibiliter & in eo quod quid veo animam numerum effe fcipfum motucictem,vt idem fit
prxdicatum. Deinde cum dicit. anima,numcruiq ; fcipfum monens.
AICT. Hac ewiB itafint.SlItt vtroque ratiocinationis mlrrual - Qui quidem itaq; per conuerfionem demonftrantes quid ANTI.
10 iplum quid ai quidditasque fumatur, quidditas nimirum
, eft anima ,& quid eft homo, aut aliud quolibet eorum, qua
antea quam concludatur in ipfo medio ratioemaliomt ter-
, funt.quod efltx principio petunt . Vt ft aliquts diffiniat ani-
mino collocabitur. mam effe eandem eidem caufam viuendi hoc autem numeri
ANTI. Si igitur quodquidcii, & quod quid erat eflir, vtraq; ha- fcipfum mouentem, nec efte eft repetere ft cofcqmtur quod ve
bent an medio ent prius quodqutd erat effe. re numerum fcipfum mouentem ftcjicutidcm.
eft effe
Ducit ad inconucniens,quia fi (icutoftcnfumeftex Proponit quod intendit, & dicit condudfs ex pri-
vtraque parte inucnitur non lolum praedicari aliquid milsis q> illi qui volunt dcmonftare per terminoscon-
,

in eo quod quid, ficut genus praedicatur de fpecie,fed
etiam q> ex vtraque pattc fit quod quid erat cOe , quod
figmficat diifinitio, (equitur quod quid erat elfc priu»
fuifieinmedio termino ideli quod medius terminus fit
quod quid erat effe minoris extremitatis , ita lup-
ponitur q, oportebat probare (cilicet quidditatem ip-
uerlibiles quodquideft alicuius rei , pura 3 quid eft ani-
ma, vel quid eft homo, velquodcnq; aliud huiufmodij
necefle eft q, incidi t in hoc q> petant principium.Et in-
ducitexemplum dc diffinitionesnimx fccundu Plato-
& ncm.Quia enim anima viuir,& eft corpori caufa viucn
deorporeper hoc q, corpus viu t
di.lcquitur q> differat ;

liusc. Deinde cum dicit. propter aliam caulam, anima vero viuit per feipfam.Po
aast. U tq; omnino fi fieri polefl,vt obtendatur quid nam fit ho nebar autem Plato q. numerus eft lubllantia omnium
mo, fit equidem homo, uc vero quid eft de ipfiui,fiue fit aial rerum, eo q, non diltinguebat inter vnum quod c6uer
btpcsjiue aliquid aliud. Si ipl buiufce ratiocinatio fit. ntctf- titurcum ente.quodfignificatfubftantiam eius, dc quo
dicitur , & vnu m quod eft principium numeri, & ita fc
•
Ji etl a de quolibet n prodicetur . Hoc autem ent aha media
inter a <3- 1: ratio. qua quidem etiam quid cfl ipfius hominis quebaturq> anima fubftantialiter fit numerus ficut Sc
tnihumuur igitur id ptcfcflo,quod dcmonflrarc oportet, b . quxlibtt alia res multa in fecontincs.Itcm ponebat Pia
nique diffinitio ipfius hominis eft. to viucrefii quoddam moueri . Duobus enim difbn-
Lt ommno fi efi monstrare quid eft homo, fit c ho, a ve- guitur vinum \ non viuente.i.fenfu & motu , vt dicitur
Uciinoc. ro quodquidcfl fiue animal bipes fiue aliquid aliud Si igitur . in. i.de Anima, Sriplumfentire fiue cognofccrc dicebat Tei. c5. 1».
fyUogi^atur,necejje eftdet a omni pradicari, huiufmo- & quoddam moueri. Sic ergo dicebat animam effe nu
effe
L«3. j tci.

diauti ent alia media ratio. Qjiare et hoc quodquid eft ho.
Mamleflatquoddixeratin terminis, puta 3 fi volu-
mus monftrarc quid eft homo, fit cj-.i.minor extremi-
tas 3 homo A vero)- .i.maior extremitas (it quodquideft
hois,puta{animal bipes.vd aliquid aliud hm6L}Si ergo
hoc oporteat per lyllogifmu probari, necefle eft 9 dif-
finiatur aliquod medium fcilicct b de quo omni.A prae-
merum feipfum mouentem, dicebat etiam animam effe
id, quod eft fibi caula viuendi. Si quis ergo vt Iit proba-
requid eft anima, quia fcilicct eft id, quod eft libi caula
viucndi,& affumat pro medio, q> anima eft numerus lc-
ipfum moufs, necefle eft hoc petere fcilicet q, anima fit
numerus feipfum mouens, ita fcilicct q> hoc fit idl ipfi
animae, tanqquodquidcftcius.Alioquin non fcquefe-
'

dicet ur.Uc ad hoc medium pertinebit quxdam alia me- tur ipfi aliquid eft quodquideft ipfius numeri mouen-
'
3
dia difh nitio , qux (cilicet erat diffinitio minoris extre- tis fciplum q Iit quodquideft ipfius a nimp. Tcrtioib :
.

mitatis. Vndc Icquctur, q> hoc etiam medium fit quod- Tfton enim ft A quidem ipfum 0,0 vero c ipfumfequain a Et c Y-
quideft hominis. Et ita qui fic fyllcgizat, accipit luppo- diffinitio ent tpftuscfid de ipfo tantum vere dicetur, vtpi

nendo id, quod oportebit oftfderc, fcilicct q> a fit quod tet.Tft.eq; ft rurfus a ratione luhflantio competit & de omni
quid erat effehominis. Deinde cum dicit. % prodicatur a continuo diffinitio erit ipfius c. Quaquam.u.
AUT. Id autem ipfumin duabus propofmombusot primit.mc- animalis effe, de hominis effe dicitur, omne enim ammalrb-

dioq; vacantibus tcrmmsoohftdctctur oportet. Mascime au- uitpaiticept fubftantia vere eft animatu particeps, qna cfl

tem id, quod di3 um eft, elue efcit. principium fentiendi, quemadmodum & omnis homo eft ani-
ANTI. Oportet autem m duabus propofitionibusprhnis.et imrne mal, non ih hoc dicitur paffojVt vnufit.St igiturquijpid neti

dialis termims confidetare. Maximi autem manifcHum eff, hoc paUo terminos fumpferit,nuqua a fane quidditate ipfi ut
quod dicitur fic. c fubslanaarr.il; effe concluferit Si autem hoc acceperit
tum antea p nfello b ipfius c
,

diffinitione fumpferit effe,

0
qua-
Mamfcftat quomodo hoc inconuenicns fequiturex
pratmilsis. Et circa hoc tria facit.Primo oftedit modum re non demonftrabit . Sumit emm id quod initio quxrcbatur.
quomodo hoc conuenientcr manifeftetur. Et dicit cp Tftonfi emm cofcquitur Aipfittir hoc ipfi c erit iofic A amti.
id, quod diftum eft oportet c6fiderare in duabus pro- quod quid erat effejcd verum erat dicere quod erit filii, neq;
poli tionibus,qu;e fi ntprimar, & habeant terminos im- A quodquideft cr de tpr [dicatur omni.Tftam ai alis ef-
fi eft
mediate fibi inhxrcntes. Pofsibilc enim effer per plurcs fe prodicatur de hominis effe.ficut &
dicimus omnem boiem

propofitiones hoc oftendere, ex quibus plures fyllogif- effe animal, fed non ficfient vnum eft efte.S iquidem igilur ito
mi conftarent.veletiam effe pofsibile duas (olas propo- ficaccipiat non fyBogf^atur quod a fit rnc in eo quod quid

fitiones accipicdo.iccipcrc eas media tas.Sed quia opor erat in fubftatia.Si vero ficaccipiat, tunc prius erat accipies

tet femper deducere ad duas primasiromediatas, ideo quod mceBincoquod quid erat effe B. Quare neq; demm-
vtbrcuior &
expeditior Gt confidcratio , a&raiamusi ftratum eft.Quod enim erat mpnncipioaccepit.
Poftc.Analy.DiuiTty. L 3 Probae
 s

33 « V 0 S TE J{. 1 0 M a v^A ir t i c o \vn 33 »

Probat propofitum fcilicct 91 talis probatio cotincat conuertibi!es,ita etiam non poteft demonflrari per vil
petitionem principi) ,Bt dicit sy non fequitur >y maior diuifionis, perquam etiam nihil lylagiflice probatur fi-
extremitas qu* cfi a fit quodquideft minoris extremita cui dicfumcdin Rcfolutionc circa figuras ideflin.t. Cap.it.
quod ell c,ex hoc qi A Icquitur ad B & efequ turad
tis Priorum analyti.Sicutcmmtn Poftcrioribusanalyticis
c/ed icquitur (impliciter q> a folu iniit c.Etli vlterius docetur refokitione vfq; ad principia prima , ita ctiiin
detur ipfum a Gt quodquitieft alicuius, & praidicetur
ij. Prioribus anatytios fit reioluno ad prima quxdam fim
vniuerlaliter des non adhuc 1‘equit rp Alit quodquid- plicia pertinentia ad difpofitionrm fy llogif mi in modo
c(t ipfius cidcft quo Jquiddt animalis, pr^dicari de hoc & figura .Quodautciri per viam diuifionis non polsit
quod ell homini efleideft de eo quod cfi quodquideft aliquid lyllogizari probat per hoc, gavja diuifionis n 5
J
.

hominis Sicut enim verum e(i,q> animal vniuerfalitcr

. ex necclsiiate fequitur condulio exiftentibusprxmil-
prodicatur de homine, ita verum ell g> diffinitio anima- lis, quod requiritur ad rationem lyllogifmi. Sed ita fe
lis vniuerlaliter prxdicetur de diffinitione hominis, no habet in via diuifionis, ficut &
via indu&ionis.llieenim
tamen vtfint omnino vnuin& idem Sic ergo patet, iy , qui inducit per lingularia ad vniucrfale, nec dcmoftrar,
fi aliquis no Gc accipiat terminos, vt primum Iit omni- neque lyll ogizat ex necefsitace.Cum enim aliquid lyllo
no vnumde idem medio, & medium vltimo, non po- gifticc probatur, nfie It ncceffarium vlterius ip vel inter-
terit, fyUogizari g> a quod ell primum , fit quodquideft roget de conclu fione, nec quod refpondcns ei det con
ipfi e quod ell vliimu ex cflcntia cius.Si vero accipian- clulionem , fcd ncceffccft quod conclufio fit vera ptx-
tur termini modo prxdicto , fequitur quod priusq con- mifsisexillentibus veris. Hocautem non accidit in via
cludatur, accipiatur in prxmilsis quodquidcfliplius e diuifionis ficut manifcflat per exempla . Proceditur
icilicct ipfum b , ex quo icquitur ty non Iit detnonflra- enim via diuifionis , cum accepto aliquo communi,
tio,fcd petitio vel acceptio principi). quod per multa diuiditur, remoto vno concluditur al-
terum . Putafieniiumaliudcllanimal.&aliudcftin-
Lectio. I 1 t r. a n i matom , h abit o iy homo non fi t nanima tum conclu
i

Diffinitionem ipfum non polle per vum diuifiorm danoaftra- ditur cp fit animal, led illa conclufio non fequitur, nili
ri»oftenditur.
refpondcns det cp homo vel fit animal vel inanimatum.
ater. Atqui neq; per diuifiorm viam fit ratiocifiatio,rr juT/it
Et cfi attendendum , q> fatis conuenicnrer comparauic
rm rcfolutworu diximus libra . Xunqua.nan Juiifione fit,
dmilioncm induet ioni. Vcrobiquc enim oportet fuppo-
Vt ei btc fint, neceffario itla fiquatur fcd fit perinde a'q, eu nere,quod accepta lint omnia, quae continentur lub ali
quiffiam inducit, \oim.dt'inonil r j t . \ani non mlcnvga~ quo communi, alioquin nec inducens poterit ex lingu-
rt conelufionc oportet,ncc quia data cfl,idn ipfism effeopor
laribus acceptis concludere vniucrfale , nec diuidens
tetjid ncccffc cfi ipfum effe eu Mafint,o~ fibijlc,qui refoon
ex remotione quaruodam partium poterit conclude-
det non dicit, nec affentitut. Etenim quijjna hoc interrogat
fi re altam . Patet ergo ty inducens fufla inductione tp
palle, horno animat ne, an inanimatum
mal, nullam prorfiisratm matiorifacit vtpatet Rjafusfi
cfi t deinde accipit ani
Sortes currat,!: Plato,!: Cicero, non potefl ex necefsi- i
. .
tate concludere , cp omnis homo currar, nili detur (ibi b
erane aialgrcffsbilceffe, aut aquatici dixerit, demdegref
rcipondeme <y nihil aliud contincaf fub homine, q,ift»
fibile ccperttmullam ratiocinatione fecit profcBo,ncc Imnii-
quaiinduiSUluot. Similiter etiam nec diuidens, tipro-
nem boc effe totum animal inquam greffsUe nec cfi ario ex di
b.iuem ij. boc coloratum non (ir album , nec palidum
Bu emergitSed boc quoq; perinde vt illafitmit Atq, nihil .
non potili cx necefiitate concludere cp fi t nigrum, tuli
oint refer tfiuein multis ,fiuc in paucis boc paBofiar,cst.n.
detur fibi a refpondcnrr, rp nihil aliud contineatur fub
idem.Ftt igitur vt bifee, qui boc procedunt modo, mutilis
fit colorato, nili ca.quxaflumptalunt in diuilionc.Etquia
bic vfus,& ad ea, quorum fieri raliocmattopotcll.
inuclligautibuS quid eft homo, oportet accipere no fo-
ANTI.
Tee eo. 4.
A ...
T vero neq; per duiifionii viam efj fyUogizarcftcitt
in fiefolutione circa figuras
enim ncccffc cH illa
diUiim efi.tqyqnaqtum
re effe eu
inducens demonflrat.Tqonji.oportet conelufionc
jnaqitxm
bxc fint -Sed ,SHhneq;
ficui, neq;
interi oga-
lum genus quod cli animal, fcd dificrciiam, vlterius in
fuo exemplo procedit ty
e(l,auc
mal quod
fi omne animal, autgrelsibile
aquaticum, & accipiat cp homo qui non eft ani-
ell aquaticum fit totum hoc quod eft animal
TC,ncq, in concedendo effefed ncccffc efl effeci fint tlliyS- fi grelsibile,non cx necefsitaie Icquitur ex di&is,ftd ojioc
non dicat rcjponacns , vt homo anm.il cfi,aut mammat u,po '
tetephoc
qihoc etiam
edai fupponat datum fibi a refpondente.f.
fica accipit animal, nonfylltsgizalum cfi. Item omne animal a
cpanimalfufficicntcrdiuidaturpergrelsibilciSraquati-
«** grcffibile,aut aquatile,& fi accepit greffibile , boiem & cum. Et quia quandoq; pcrpluresdiuifiones procedit
totumanimalgrejfiibile, non neceffe efl ex diBitfcd accipit
ad accipiendum quodquideft alicuius rei, ideo prxmif.
tt hoc. Differt autem mhil m multismut in paucis
fic dicere, fisduabus diuifionibus in luo exemplo, lubditep nihil
idem enimefi.Hpnfyllogiflicusaiuidc igitur v/usfitfic pro-
differt 9. fic procedatur in multis,aut in paucis.Eadem
cedent ibus, & de conuenienlibus lyllogizari. enim ell ratio in omnibus. Et fic vlterius cbcludit q>^>-
Poftquam Philofophus oftendit cp non poteft de-
cedemcs per viam diuifionis , etiam circa ea, qux con-
monftrari quodquideft per terminos conucrtibilc*,hic
tingit lyllogizari, non vtuntur probatione lyllogifti-
oftendit qudd non poteft demonflrari per viam diui-
ca. Deinde cum dicit,
fionis.Et circa hoc duo facit.Primooftendit propofi- Qmd vero prohibet, vt illud totum vere quidi dicat de
tum.Secundo excludit quandam lolutioncm,ibi{Con- ARCT.
homine, non tamen quid ell,neque qiuddttalcm declarcti
tingit (oluere auttm.J- Circa primum duo Cacir. Primo Quid enim prohibet hoc verum quidem omnccffcdc horni
oftendit propofitum per rationem communem A NT 1,
omni- nomon tn quodqmdefi, neque quod quid erat fjjc ostendenti
bus,qu* fyUogizari pofTun t . fecundo oftendif projH)-
inducit duas rdnes proprias ci quodquideft. Quaru
mum quantum ad ea, qu® funt propria quodquidefl, ei prima eft, quia non omne, quod vere praedicatur dc ali-
ibi {Quid enim prohibet &c.
} Dicit ergo primo» tp li # quo.prardicaturin eo quodquideft eft, nec figoificat e(-
cut non potefl dcnionitrari quodquidcU per tcnuioos
fentiam cius.Si igitur detur ty pet viam diuilionis fufri-
J&rfl t U •airioi0.vu:^S^cl cieo ter
 a

J 33 l 1 B E SE C r r S 334
dcnterprobetur,9 totum hoc.f.animal grefsibile vere uifionem,vt putat omne animal /sut immortale efle, aut mor
przdicetur de homine, non umcn propter hoc erit pro- tale. Talis autem oratio tota non per ratiocinatione ejfe ofieu
barum 9 przdicetur de eo n eo quodq uideft, vel o(lc
i ditur.Qjure etiam fi diffinitio per diuifionem dcmcnllrarc-
dat quod quid erat effeideft 9
dcmonllrat cllcntiam tur, nunquam tamen per ratiocinationem conficitur.
rei. Secundam rationem ponit ibi. Sed jyllogifiniii tamen non inesl.drfi vere alio modo co- adi t.
Quid mfuperobflat,vt aut addatur fub flantia quippiam, gmfcere faci t,& hoc quidem non efl tnconueniens. 'hfeqi.n.
aut auferatur, aut prxtermttatur? inducens forta/fe demonflrat ,fed tamen mamfeitat aliquid,
Amplius quid probilret, aut apponere aliqd, aut auferre, Jyllogifnsum autem non dicit, ex diuifione dicem diffini notiS.
autfupergredi fubflanliamtHxc igitur dimittuntur quidem. Sicut, n.in coclufionibus qua fine medus funt, fi aliquis dicat vide i iaor.
Que talis eft . Edentia enim cuijflibet rei declaratur quoniam Iris exijientibus nece/fe efl hoc ejfe, contingit inlerro
per aliqua certa qbuj nec addere oportet, nec lubtrahi. gare propter qmdjftc &
in diuiftuis termims, quid efl homo1

Nihil autem prohibet quin illa qui procedit perviam
diuifionis , aut apponat aliquid Cupra ca, quz lulficiunt
ad offendendum quodquideft, aut auferat aliquid corti
quz adhoc lunt neceflatia, aut etiam 9 (upergrediatur
vel excedat effentiam rci,vtpote fi fit com munius cj
fa res , quod fit dutnfubtrahuntur differentis vliimz
animal mortale bipes habens pedes fine pennis , propter quid
fecundum vtumquaq; appo/itionem.Dicet enim motita- &
bit diuifione, ficui opinatur, quod omne animal aut mortale,
a ut immortale fit. Huiofmodi autem ratio nonomnis efl dif-
ip- finilio.Quarc quamuis diuifione demonflrauerit ,fed diffini-
tio non /ytlogifmusfit.

quibus ea quz funt communia contrahuntur. Vnde Excludit prxdiSamfo(uiionem,&dicir 9 quamuit

per diuifionem non probatur (ufficienter quodquid- neceffe iit prxdifiisexiftetrtibus aliquid indiuiduum fie
tft.Ethoceft quod concludit, 9
in viadiuifionisprz- ri,ficut expolitum eft tamen przdifla vianoneftlyl-
termittuntur, przdidz conditiones, vtfcilicet id, quod logiftica quamuis cognolcere faciat quodquideft per-
,

concluditur przdicetur in eo qnodquidert,& 9 nec ex- altum modum, & hoc non eft incooueniens.fcilicct 9
cedatur. Deinde cum dicit. aliquid alio modo mani fcfteturquipcrfyllogifmu. Il-
jltq;hac quidem cuenimi fcdjumma (quieta dixerit) le enim qui vtitur induftionenon probat fyllogillice,

vmuerfa hoc ipfo quid efl prodicantur. Et adhibita di (ed tamen aliquid manifeftat .
Quod autem ille qui per
ligentia poli primi diuifionem altcrtushc poflulalione, rpfmt diuifionem ad diffinitione peruenir non faciat fyllogif-
rurfuspofluUre diflribuiioncm deinceps fanam^Atq; adeo, mum.oftendit per quoddam fimlle.Si enim inducatur
vt nihil pratermittatur quod quidem eft ncccflariwn,fi om- condufio ex maiori propopofitione .fubtrafta media, 8c
ne cadit in ditufione, &
nihil dee/1 . Id vero ejl neteflanum. concludens dicat, 9 necefle eft fequi «x przmilsifipote-
Indmduum enim iam efle oportet. rit interrogare refpodcns, propter quid fit neceffanunr,
Contingit autem foluere in accipiendo in eo quod quid e/l quod non accidit in fyllogiftica probatione. Vnde tali»
omnia , & quid efl con/equenter per diuifionem facere qua modus argumentandi no eftlyllogifticus.ltactiamit»
•’>

fiunt prius , et nihil rehnquere. Hoc autem neccflarii efljn- terminisdiuifiuisnonfitfyllogirmus.quiafcmpcrreftat

diuiduum enim (pecic oportet effe. interrogatio propter quid.Puta fi aliquis volens notifi-
Excludit quandam folutionem. Etprimo proponit care quid eft homo, accipiat per viam diuifionis 9 ho -
cam. Secundo concludit ipfam, ibi -{Sed fyllogifinus mo eft animal mortale bipes,vel habens pedes fine pf-
tamen &c. } Dicit ergo primo, 9 contingit foluere ea, nis,ad quamlibet oppofitioncmprxdiftorum poterit
quz obiecCa lunt ex eo 9 aliquis dicat 9 diuidendoae- conuenientorquzri propter quid fit neceffe. llle.n.qui
cipiat omnia quz przdicantur in eo quod quid , Sc ita ad manifellandum quodquideft conatur, non lotum di
per colequeotiam ad diuifionem faciat id quod primo ,
cet,fed etiam probabit per diuifionem, fecundum ip- 9
in tendit, vt.f.cdftituat diffinitionem fignificanti quod- feopinatur omnequod eft, fit mortale, aut immorta-
9
quideft, & nihil relioquat eorum, quz requiruntur ad le. Et quamuis detur 9 per hanc diuifionem pofsitde-
diftiniedum Et fi hic duo faciat.l.q> omnia quz acci-
.
monftrarepropofitum, tamen non eft neceffe 9 ratio
pit per diuifionf przdccntur ineo quod quid, & om- lac condufa fit diffinitio, quia forte ea,*x quibus conltac

nia huiulmodi cadit in diuifione, ita q> nihil delir.necef ratio talis, non przdicantur in eo quodquideft, vel ex-
larium eft id quod eft inuentum iit quodquidcftJlt hu cedunt (ubftantiam diffiniti. Sed & fi contingat, talis 9
ratio fit diffinitio, non tamen pcrfyllogifmum proba-
•****
iufmodi necelsitatis ratio eft, qa acceptis omnibus quz
prxdicantur in co quodquid , nullo dereliSo , iam id tur 9 diffinitio fit, vt cx fupra diflis patet.
quod inuentum eft, oportet ede quoddam indiuiduum
Icilicetindiuiduam rationem talis rei, itafcilicct qnon
L1ct 1 o V.
Ex duobus modii cx hii quz »d quodquideft exiguntur , if Ium
indigeat vlterioridiuifione ad hoc 9 approprietur huic demonflian minime polle oftenduur.
rei. Deinde cum dicit.
^tt quaquam id fieri poteH , nulla tamen hoc pallo vn - Sed ne fieri potefl,vtipfum quid efl accomodatumfubfla ARGT.
tia demouflraretur, exfuppofimnc tamen,hocpa(io,vtacci
qua efficit ratiocinatio. Sed fi nofcere diui/io facit, alio quo
•

modo.~dtq',hoc quidem non ciiabfurdu . TdJI; piatur td quidem proprium quod ex hifce conflatfluo hoe ip-
dam idfacit
fo quid efl prodicantur, diffinitionem efle, hac autem fota di-
enim is flui vtitur iudu[iione fottajfe demonfl ral .h/otum t
ti10 prodic ari modo,totumq; quod ex hifcc conflui proprium
tnen aliquid facit ratiocinationem autem na dicit, qui diffini
ejfe. Id efl cnm i/luis nimirum ratio. . ..:»
tionem ex diuifione dicit.Tfam vt in conctufionibus.qupfine
mediis inferuntur, fi quijjnam dixerit hoc neceffe e/l efle, cum Ed vtrum fit demonftrare quodquideft fecundi fubfli- ANTI.
islafmt fit vt interrogetur propter quid.fic cr mdifiomhus^
hac co
S tiam ex conditione accipiente quodquid erat ejfe , quod
eSicxhisflUofuntmcoqiiodqmdeflpmpriistHocaulcmm
1 ei
cum per diuifione hmesligantur fieri polcfl.Ttameu
pedes habensbipes quodquideft fola,& proprii efl omne.Hoc enim eli ejfe illi.
ficitur diffinitio hominis,'animal mortale
ac alis vacans.Curboctin vnJqnaq; partiumaddittoncmmi Poltqnam Philolophus oftendit, qudd non poreft
rutn interrogatio fieri polefi. Dicet enim atq; ofledet per di
- demonft rari quodquideft, nec per comiertibiles termi-
Poftc.Analy.DiuiTho. L 4 nos,
 -

335 T 0 S TE It I 0 M ji L r T I C 0 H_y M 33 6
nos, nec per viam dilutionis, hic oftendit vlierius tp no ceffe esi fine eo quodquideft fyllopfrmttyaut quod quid erat
poteft quodquideft demonftrari, accipiendo id quod effitJytlogrgarc aliquid.
requiritur ad quodquideft. Et circa hoc duo facit. Pri- Qux lumitur ex fitnilitudinefyllogifini Cum enim .

mo oftendit propolitum . Secundo concludit ex om iti- aliquis lyllogizat.non oportet g> accipiat diffinitionem
bus prxdidis, g, nullo modo quodquideft demo nli ra- ly lloogiimi ad (yllogizandum, quia ea ex qnibus proce
ri polsir, ibi {Qualiter igitur diffiniens &c.f Circa pri- dit fyllogifmus hoc modo fe ha beor, ip lemperquodli-
mum duo facit.Primo inducit rones proprias ad propo bet corii eft aut tuta propolitio.i.vniucrfalis,(cu maior,
fitum. Secundo inducitquadam rationem cocm adid, autcflpars.i.particularis,feuminor,quz lumiturlub
quod nunc dicitur, & ad id quod fupra di&um ell, ibi maiori . Et ita diffinitio fyllogifmi non ell aliquid eotu,
•{Ad vtrolq; aut &c. {-Circa primum duofacit . Primo ex quibus procedit Iyllogilmus. Iit limiliterfialiquis ve
oftendit g> non pot demonfirari quodquideft per hoc g> litlyUogizarcquod quid erateffe alicuius rei,nonopor
accipiat id , quod pertinet ad ronem eius quodquidcit. tet ip accipiat quid fit quod quid erat effe , (cd oportet
Sccudo oftendit , <p nuo pot demonftrari quodquideft hocicorfum haberi in mente, prztcr ea, qux ponuntur
huiufmodi rei, ex hoc g> accipitur quodquideft alterius in diffinitione velfyllogifmo. Huiulmodicmm rones
rei.ibi-Jlix fuppofitione autem &c.{Qrca primum duo lyllogifmi &jdiffinitiones fe habent in diffiniendo & lyl
facir.Primomouetquxftioncm. Secundo argumenta- logizando,hcut regule artis, ad quas debet alpicereAr
tur ad propofitum ,ibi { Aut iterum accipit &c. Qux- operando. Artifex enim qui facit cultellum,non
tiicx in
{
riturergo primo, vtrum contingat dcmonftrare quid facitoperando regulam, fecundum quam operatur, led
fit aliquid fecundum luam fubftantiam,ex tali, tuppofi fecundum regulam, quam habet in mente examinat an
tione, per quam accipiatur quod quid erat clfc alicuius culttllus bene fit fafitus. Iit ita etiam ille qui (yllog-zit
rei, cx illis co ditionibus qua: funt proprie ei quodquid- non accipit rationem fyllogifmi in fy llogizando led
,
eft . Puta fi aliquis probet , tp animal grclsibile bipes fit examinat lyllogifmum i atf um,an fit bonus. Vndcii ali
quodquideft hominis, accipiens pro medio gihicratio quis dubitet de lyllogifniofaiho anlitfyllogizatum vel
conucrtatur cum homine, & confiat cx genere & diffe- non, potent lyllogizans obuiare , offendendo ip fyllo-
rentia.Hic autem fola requiruntur ad quodquideft, gifmus lit ule aliquid. Simili ter etiam ei qui intendat lyl
totum hoc quod diflu eft , eft proprium et quod quid- logizarc quod quid erat tffc,c6ucnit v t habeat feorlum
eft,quia eft offc illi. f. ei quodquideft, quali dicat, tp hoc in mente rationem cius quod quid erateffe, vt fi aliquis
quod eft effe rationem conucrtibikm ex genere Bt dif- dicat tp non tft fyllogizatum quod quid erat iffc , ipie
ferentiis conflantem, eft omnino idem ci qnodquid- dicat (p imo, quia tale aliquid ponitur quod quid erat
eft. Deinde cum dicit. effe. Sic ergo patet, q>fyIogizans quod quid erateffe,
A KC T. -in&iuc rurfusfumtur diffinitioibfeccffic eli enim per non debet timere quid eft Iyllogilmus neque quid ell
I
,
medium ipfum offendere. . quod quid erat effe. Dcindccum dicit.
AN 1 1. Herum accipit quod qmd erat effie,^- inboclbfcccffie Alcmmncq;fic bene fefe habebit ipfiusqd eft probatio fi * tct.
esi enim fer medium monstrare. exfuppofitione etiam quiflnam ipfimi osicdatjioc paBoJI ra
Obi icit ad prxdiftam quxftionem duabus rationi- lio mali eft dmifibile effie , quibus autem eft contrarium , ft>-
bus , offendens ip non poteft quodquideft ptxdifio rum,& ratio contraria eft rationi contrarqpttquc bonum eft
modo demonftrari. Quarum prima cft,quialicot prx- malo contrarium , ej indiitiftbile diuiftbih , ratio boni nimi-
milsi modidemonllrandi deficiunt in hoc quddacci- rum eft induupbiU effie.
piuntidquod quaeritur, ita cfiin propofito. Accipi- Et ex fuppone aha demonflret , vt fi malo inefl diuifi - a rt I
fi
tur enim &in modo probationis quod quid cratcfle, bile effie pn contrario
autem contrarq effiepn quibuieft cotra- Tei.» 4,
puta dum accipitur ip omnis ratio conuertibilis con- riumjstmum autem contrario malo, et indiui/ihiie diuifibih,
Videii»
flans ex genere &
differentiis figoificat quodquideft :& cSl itaque bonum effie mdiuifibile.
itainconuenicns eft probatio. Nccclfeellemm id, ad Offendit tp non pot dcmdllrari quodquideft vnius
uod dcmoftratio inducitur non lupponere quali me- rei ex quodquideft alterius rei.Et circa hoc duo tacii.Pri
2ium.fed potiusperaliudmediumdemonftrare. Se- rao proponit quod intendit. Secundo probat propofi-
' eundam rationem ponit ibi. tum, ibi { Etenim hic accipiens &c. } Dicit ergo primo,
ARc T• Trtterea queadmodum me in ratiocinatione fumitur
qi tp etiam non probatur quodquideft fi aliquis velit hoc
efl ratiocinar i, femper enim tota, vel pari
eft propofttio ,
ex probare cx fuppoliuone quodquideft alterius rei . Puta
qmiiu ratiocinatio conflat,fic neq; diffinitione oportet in ra- aliquis fic procedat accipiens tp idem diuilibdi
ii fit effe
tiocinatione mefficjcdfeorfum a proponibus
effe . Atq ;
vt fi & malo idefi tp diuilio fit quodquideft mali,& vlcertus
quii ambigat, fi ratiocinatiofit confeBa nec m , obuundum argumentetur iic.In omnibus qux habent contrarium,
eftafferendo ratiocinationem effe extruBamjd enim ratioct- contrarij eft contrarium quodquidcft,(cd bono c-ll con
. . natiofic et ad eum, qui dicit non diffinitiomm effe coclufam, trarium malum arindiuifi bile ell contrariu diuifibih,
,
ajferedumeft diffinitionem effe coclufam. Id enim nobn {ap- fequitar ergo g> indiuifibilcfit quodquideft ipliusbo- .
.
ponebatur effe ratio diffinmone.Qjiare nec effe P* 1
efl,& fine ra ni .Etfumunturifta exempla lecundum Platonem, qui
twcinationis,ci' fine diffimtiomi ratione, aliquid per
ratioci- eadem eft ratio vnius & boni Videmus enim
pofuit cp .

nationem conclufum effie. tp vnumquodque appetit vnitatem licut propriu m bo-

ANTI. Amplius ficui infyllogifmoaieq; accipit quodquideft num, vnum autem dt idem quod indiuilibilc, & fic per
fyl.
logfzxrcfcmpcr enim totu^ut pari eft ex quibus oppofitum fequitur g, malum fit idem, quod diuilibile.
eft fyilopf-
musjic neq; quod qidd erat effe oportet effe in fyllopfmojed Vnum enim refugit diuifionem, lui, quia per hoc tendit
feorfum hoc appofitit effe, & ad dubitanti fyli<p{atum eft, addiminutum ficimperfciftum. Di inde cum dicit.
aut nothcfl hoc contradicereajuomam hic eratfyUog,fmus,et Et htc enim accipicnsjiiffimtmcm oftendit. ai 4 *'
adhuc quod neq; quid erat eftefyUop^atum eftafuonia vtiq- Etenim hoc accipiens, quod quid erat effie demonstrat. a N r '•
tiljioc emmptfitum eft nobis quod quid erat ejfe.ifuatenc Probat propofi[um.t.g>nb polsit demo lirari quoti-
quidcff.
 337 LIBE K.
quidtft. Et hoc duabus rationibus , quarum prima eft, ducens per fingulark cummanifeffa fintajnoniam omne ftc,
quia etiam in hoc modo probationis demoliret aliquis, cmndnl aliter eft. Hpa enim quid est demonfirat Jcdquo-
accipiendo quod quid erat efle, di ita accipit quod opor nia esi, aut non esl.Q uis igitur eft modus reltCl usti^on erum
tet probare. Deinde cum dicit. monstrabit fcnfuriut digito.
Ater. Sumit autem diffinitionem ad oslendidam diffinitionem, Concludit ex prxmilsis q> nullo modo potcll proba
jltfit aliquid aliud. Et in demonstrationibus enim aliquid de ri & dicit. Si igitur neq; per terminos con
quodquideil,
alio dici fumitur. T^on tamen ipfumaicque id^usus ell cade ucrtibilcs,ncqiperdiuifioncm,neq;pcr luppofiiionctn
ratio, atque conuertitur. dcmonllratur quodquideil, quo modo igiturdilfiniens
Idccipcrc autem ad dcmonflrationcm quod quid erateffe poterit demonltrare fubllantiam rei vel quodquidtfK
ANTI. ,

alterum tantum fit. Etmdemonftralionibusesl ,

quoiuam Iam enim ex prcmilsis patet ip non probat, ficui inani-
esi boe de boc, fed non ipfum, neque cuius eadem ipfaratio. l.ltum faciens ex his,quz 1'unt per le nota, cp neceflc fit
Et conuertitur. alterum aliquid Icqui per ea, quar ditSa lunt, 91 requi-
Et dicit , <j> nonfolum eft inconuenifs q> accipiatur ritur ad dcmonftranoncm. Relinquitur aut prarter tres

quod quid erat efle ad demunflrandum, led Bt alierum modos quartus modus, qui ell per induftionem . Sed
fit q> accipitur quod quid erat ad demon
inconueniens nec cdtingit probare quodquideil per lingularia mani
Arandum quod quid erat e (Te, quia etiam in demonfira fefla.l.ip aliquid p radicetur de omnibus , St non fit ali-

tionibus,in quibus probaturhoc de hoc, puta palsiode quid eorum tp aliter le habeat, quia lic inducendo non
JubieSo, accipiturpro medio quod quid erat ede , non dem onilrabit quodquideil, fed dcmoflrabit aliquid c[-
tamen quod quid erat efle quod accipitur, eft ipf um vi- le vel non dfc.puta tpomnis homo ell animal, vel nul-
delicet,quod debet concludi, vel aliquod quod habeat lus homo ell lapis. Nullus autem alius modus relinqui-
eandem rationem St couertatur. Eandem autem ratio- tur ad demonllrandum quodquideil, nifi forte modus
demonllrationisquiell ad lenium, licet cumdcmoftra
nem habet q> bonum fit indiuifibile,& malum diuifibi-
tur digito.Manifeilum ell autem ip bic modus non po- Tex.co.9.
lc,&haecduo conuertuntur, quia polito vno ponitur
Lcifiic. it.ee.
alterum,& econuerlo. Deindecum dicit. tell competere in propofito, quia quodquidcflnon ell
expo.x.
jld utrofqi antiquorum alter diuifionc , alter tab ratio- obiedum lenius, led intdleCt us,vt dicitur in.j.de Ani-
AACT.
cinatione offendit, cade eft dubitatio , cur bomofmul animal nia.tUlinquiiur ergo quod nullo modo polsit demon -

bipes greffibile, fed no animal feorfum,ct bipes ent [corium.

II ran quodquideil.

•N ulla naque necejjiias cogit, rf extis, qua fumuntur,rnum

efficiatur, quod predicetur, fed erilforfitanperindc,aiq; ide
Lsctio Vi.
Ex communibus idem quod fupra ratiocinatur , diffinitionem
bomoa& niuftcus efl,& grammaticus.
ANTI. M r trofq autem
; & fecundi dtuiftonem demonHranie

dr ad ftc lyllogifmum,eff tadt oppofttio, propter quid eft ho

item eile nominis cjuiddltatcm tribus rationibus oftcndic.

Trxtereapjuonam paBo ipjum quid eft oflcndcitUcccfie A1CT.

mo animal & bipes greffibde, fed non animal, drbtpes . Ex enim eunirfuifcit quut eft bomo aut aiiud quodun.w ejjc
eft

acceptu enimneq; rna neceffitas eiI rnum fieri quod pradi
caturjcd rtiq, idem ent homo,&grdmaticus,& muficus.
Inducit rationem communem contra eu, quidemd-
ftrat ex fuppofitione Sc diuifionc, St dicit cp eadem op-
etiam fare. Idemm quod non ell inrauone, ncmofeitvn -
qua quid eft, fed quid nam oratio rei nomen fignificat , rt cii
dico hippocentaurus bene percipimus , fieri vero nequii ,yt
fetamus quid bippoeentaumi eft. \

pofirio habet locum contra vtrolqi.f.contra eum , qui

vult demonltrare quodquideil per diuihonem , con-
tra eum qui vtitur fuppofitione quodquideil in fyllo-
gilmo Manifcflum «II enim rp diffinitio fignificat vnu
&
A Alphus autem quo modo monBrabit quodquidefii ANTI.
'Njceffeesl enim quodquideil homo , aut aliquod Tex. co.7.
quomodolibct , fc ire quia csl. Quod enim non eft,
nullusfcil quid esi, fed quid fignificat diffinitio quidem, aut
aliquid, vnde ea,qu* ponuntur in dilfinitionc.ad figni- nomen, cum dico tragelaphus ,
quid autem esi tragelaphus

ficandum vnitatem debent poni abfqi copula, vtdica- impoffibile eft ferre.

turg, homo eft animal grclsibile bipes, non autem de-
bet dici q> homo fit animal dt bipes . Vnde fi aliqs vult
probare quodquideil, oportet oi probet quar allu m un*
turfieri vnura.Sed non ell neceflarium fecundum prz-
difias vias diuifionis St fuppofitionis,q> ex his,
Pollquam Philofbphus oftendit quod non contingit
demonllrarc quodquideil, inducendo per lingulos mo
dos, quibus aliquid demonllrari potcll, hic oftendit
propolitum per rationes communes. Et circa hoc tria
quzac- facit. Pnmo przmittit quoddam, quod eft neceflanum

cipiunturad diffiniendum fiatvnum przdicatum , fed
poterit efle g> fjnt multa., puta fi dicatur q> ell gtamati
cus, dt muficus . Videtur ergo, tp fecundum vias praedi-
das,non probetur quodquideil. Deinde cum dicit.
AUT. Hac cum ita fmtajuonampafto is,qut diffinit fubflattam,
ad propolitum oftendendum. Secundo oftendit pro-
politum, ibi -{Atverofi dcmonftribit quodquideil.}.
Tertio epilogat quz dida lunt, ibi -{Ex his igitur neqi
diffinitio dcc.j Dicit cigo primo, 91 no videtur efle poi-
libilis aliquis modus, quo aliquis demoliret quo dquid-

& ipfum quideft offendet ni differcdatU eq;

enim vt u.qui
demonffrat,exbifceafue conceduntur, notum factet tpfum.vt
cum dia fint,ncccffano aliquid aliud fit, hac enim eft demon-
ftratio,neq; etiam rtuaquipcrfingula nota inducit rmucrfa
«II efle hominis, St hoc idco.quia necefle eft, ep qutcuq;
icit quodquideil efle hominis vclcuiultuq; ici, q> Icjat
t»juT
rem illam efle. Quia enim no eqtis non ell aliqua quid-
ditas vel eflentia, de ee>, quod non eft nullus potcll feire

exeoficfe habere, quia nihil fingulorufcfc aliter habet. Ho quodquideil, led potcll Icircfignificationem nominis
enim quid eff.fed effit, aut non ejfe offendit. Quis igitur alius vclrattoncm cx pluribus nominibus compofuam.lkut
modus reflatliqon cnimfcnfu rei digito demonftrabitur. poteft aliquis Icire quid fignificat hoc nomen tragela-
ANTI. Qualiter igitur diffiniens demenffrabitfubslannam , aut phus vel hircoceruus, quod id{ dt.cj.i fignificat quod-
quodquidefiiHfqi enhn ftcut demonslranstx certis efleema dam animal compotitum ex hirco St ccruojcd impof-
quodquideil hircocerui,quia nilui ell ule
nifeflum faciet quod ncceffe eft, cum ftnt dia, alterum effcali fibile ell fciri
rerum natura. Deinde cum dicit.
quod, demonflratto enim boc eft neq; dcmonflrabii ficui in- in
M
 i

3J9 VOSTEIlIOKrM IV r / c o 34° M

itet. *4t vero fi quid efl oflcnderit, & effiequoq, oilendet. Et neam reflam datam contingit triangulum xquilaterii
quonam modo ratione eadem ottemlet . Idam vnurn qmdda confli tuere. Si igitur aliquis demonft rarct folum quid
diffinitio ipfa declarat, ir dcmonSlratiocliam vnu. Quid au ell triangulus,prxter morem demonflrationum, quibS
tem efl homo,& hominem effie, diuerfa fanc,mm eadem funt. vtuntur Icientii , non dcmonflraret hoc tutu quod dl
ANTI. jlivero fi demouflrabii quid cft,&quiacfl.ES qualiter triangulu cfle , fed dcmonflraretJolum hoc quod dico -

eadem ratione monflrahit.Diffimiio enim quoq ; »»« aliquid trianguIum.Sicutenim propter hoc tpefle non ell fubr _
manifeflat,& demonSlratio.ld autem quodquidefi bonOyZr flantia rei, ille qui demonllrat cfle, hoc lolii dcmollrat,

tfle hominem aliud efl. ita fi aliquis dcmonllrarct quid efl , hoc folum demon-

Exeo.quodprxmiflum eft procedit ad propofiium llraret. Sequeretur igitur q, aliquis (ciens per diffinitio-

oflcndcndu. Circa hoc duo facit.Primo oflendit g» non nem quid cfl,ncfcirct an cfl,quodcll impofsibie, vt ex
potefl oli endi quodquidefi dcmonflrationc .Secundo ptidictis patet. Tertiam rationem ponit ibi.
q> non potelf oflendi diffinitione , ibi •{ Si ergo & diffi- Vates autem per ipfos etiam diffini ionum, qua nunc affi- A Rc T.
niens demonftrat.j- Circa primum ponit tres rationes gnantur,modos,cos,qui diffiniunt, no ofliderc cfle . Tflam <y
quarum prima talis cf) . Sicut diffinitio inducitur ad ma medio quid aqualeph cur efl ipfum diffinuum,
Ji efl pro,- &
nifefiandum aliquid vnum
inquantum.f.ex partibus pier quod hoc circulus efl queretm.1 > oleris enim illud dicere
diffinitionis fit vnu per fc,& non per accidens, ita etiam qmfpiam diffinitione orichalci eliameffie . Tgeq, emmideffie
oportet q, demonflratio, quxvtitur diffinitione tan- pojjcquod dicti ,ipfs diffinitiones mfuperfaciunt mamfifli.
quam medio, vnumatiqiiid demon liret. Oportet enim &
Hcqi illud, non aliud efficimus inquiunt diffinit tortem tfi
cojclufioncm efTe medio proportionatam.Et ita patet, fejcd propter qiud femper dteert licet.
q> per vnam & eandem demonflrationem non poliunt Trtamfeflum autem efl fecudum nue modot terminorum, ast t.
diuerfa demonflrari { fed aliud efl quodquidefi homo, quod non dcmoHrant diffinientes quia efl. Siaufl ex medio Vidci iw.
Sc efTe hominem. }In lolo enim primo eflendi principio aliquod aquale fed propter quid efl quod diffinitur,
, pp &
quod ell eOcntialitc r ens, ipfum cfle & quidditas cius eft quid efl circuitu . Efjet.n.vtiq; & monili auet dicere ipfitm.
vnum & idem , in omnibus autem aliis , qui funt entia "Keq; enim quod poflilule fit cfle quod dicituraum ajiiguan
per participationem, oportet g> fit aliud elTc quiddi- & tur termini, neq; quod illud eftaums dicunt effie diffinitione,
tas entis . Non ell ergo pofsibile g, eadem demonflra- fedfemper licet dicere propter qrnd.
tionedemonflrct aliquis quid ell & quia efl. Secun- Per exempla conluctarum diffinitionum manifeflat
dam rationem ponit ibi. idem , quod in priccdcmi ratione efl coclufum.r.q, roo
AAc T. Deinde etiam dicimus omne qttoduisptift fu fubflatia, ne- flrans quid efl, non monfltat, quia efl. Vndc dicit, mani-
teffiario per demonflrationem effie oflidi.Efle vero rei nulhut feflum cfle non folum fecudum prxdida, fed etiam fe-
efl ,vt patetfubslantia.ld.n.quod efl, non efl genui. Demon- cundum modos terminorum,id eft diffinitionum , qui
• flratio igitur id efl
,
quippiam ofltnditur effie, quod qmiem nunc funt in vfu q, illi qui diffiniunt, non manifcliaiu
,
etiam nue ipfcfetent ia faciunt.Ceometra naqueqmd fignifi- quia cll,puta qui diffinit circulum, dicens, q> ifl aliquid
tal quidem triangulus fumpflt, effie autem ipfum dcmonflral. cx cuius medio linei ad circufcrcmia duai funt xqua-
8jco modo igitur oflendetipfe diffiniens quid efl triangulus Ics,adhuc reflat qupflio propter quid opoiteat poni cf-
Sciens ergoquifpum diffinitione quippiam quid efl Ji fit illud fc id , q uod diffinitur, puta propter quid oporteat poni
rufent -it nunquam fieri potefl. ey fit circulus qui pridiSo modo dif finitur Conuenic .

arti. Toflea et per demonflrationem dico neceffiarium effie om- enim aliquam fimilcm rationem dicere montis f nci,pu
Videi aaot. ne iemonflr are quia efl,mfl fubflantia fit,effie auie nulla fub- ta q> cil corpus xneum in altu & vfqucquaq; diffulum,
flantia efi.Td.on enim tflgenusquodcfl. Demonflratio vtiq & tamen adhuc reflat quircte an fi t aliquid tale inrcrfl
uod efl, quod vere &
nunc faciiit fcutia. Quid enim fi- natura. Et hoc ideo quia termini idcll roncsdilfinitiux

S at triangulus accipit geometra quod autc efl, demon

v't triangulum. S ciens

,
Quid igitur monflralnl diffiniens. Quid efl, no quia eft,
itaq; aliquis diffimtionc quod quid efl,
non declarant cy illud, de quoalsignantur, autfir, aut
pofsibile fit cfle , fed fem per afsignata tali ratione , licet
quxrcre Ii oporteat tale aliquid cfle . Sic igitur patet q,
fi efl nor.fciel.Scd mpoffifisle efl. impofsibileefl q. fimu) demonllretur quid cli , & quia
Qux talis eft .Secundum commune fapiftum diflu, efl. Dcindecum dicit.
recefiarium eft g>omnc.i. primum totum.quod per dc- Si igitur iiajui diffinit^aut quid efl ofliditamt quid ipfum A R c T.
monllrationc demon(lratur,fit ipfum quia cfl,nifi for- nomi fignificat. Si diffinitio milio paelo efl ipfiiu quid cjl,eric
te aliquis dicat g, hoc ipfum quia efl fit fubflantia ali- ipfa profe flo ralio idem, quod nomen flgnificam.
euiusrei . Hoc aut efl impolsibile .Hoc enim ipfum qtf Si ergo diffiniet dcmojlratjut quid efl aut quid fignifleet AKT I.
efle(Ie,non efl fubflantia, veleffcntia alicuius rei in gene nomen, fed non efl vllo modoeiuiquodquideflrentvtiq-.dtffi
re exiflentis. Alioquin oporteret q> hoc,quod dico ens, nitio,& ratio nominis idem flgmfieans.
eflet genus, quia genus efl quod prxdicatur de aliquo Oflcndit g> non potcfl offendi quodquidefi diffini-
Tex.eS. io. in coquodquid.Ens autem non efl genus, vt probatur tione, ducendo ad inc6ucnicns,vndeprimo proponit,
LcAio.s.tc. in.j.Meta.Et propter hoc etiam, Deus qui eft fuum ede fecundo oflendit quid ex hoc fequatur, ibi-fSed incon-
c>po.io. non efl in genere. Si autem quia ell eflet fubflantia ali- ueniens &c.} Dicit ergo primo , q> cum il!e,qui diffinit,
cuius rei.fimul cum aliquis oflenderet quia e II, ofl ede- pofsitollenderc velquidefl, vel tantum quid fignificat
ret quid efl, Sota non totum quod demonflratio demo nomen, non propter hoc oportebit q, diffinitio fit iwa-
flrat .eflet quia efl. Illud auteto cflfalfum. Ergo patet nifeflaliuaipfius quodquidefi, quod proprie pertinet
q> demonflratio folum demonft rat quia efl. DemAflrat ad diffinitionem, alioquin fequetur q, diffinitio lignifi •
enim enunciationem aliquam, qui fignificat eflc&no cansquodquidelf nihil ficaliudi) ratio fignificans idd
efle.Et hoc etiam apparet in proceflu Icientiarum. Geo quod nomen, nec enim fuper talem rationem addit ali-
metra enim accipit quid fignificat hoc nomen triangu quid diffinitio, nili quia fignificat cflentiam alicuius rei,
Ius, & dcmonflrat
9 fir, puta cum dcmonflrat/uper li- vnde fi no fit aliqua res , cuius cflentiam diffinitio ligni-
ficct
 j4» LIBENS £ C V 7^ D v S 3 -
1
»

fi exponere fignifica
;er,nihil differt diffinitio i ratione
& dcmonllratio ollendit quia eft . Sed ad cognitionem

t Deinde cum dicit.

ionem alicuius nominis. quodquideli requiritur cognitio, quia tft,vt difiuui tll.
ARCI. jit hoc abfurdu efi fam. Trimo naque& nonfubftitia-
runir& eorum qux non funt in ratione rerum, erit vtsq; diffi Lectio Vi i.
Nonnunquam pium quodquideli dcmonlbationc ollcndi pop
nitio-Uam &
exaqux nonfuntfgnificare nomine licet.
fc
i

demuaflr ar.
ANTI. Sed mconuenieru efi.Vnmum quidc et nonfsbflantia vti-
que efictiir torum que non funt. Significare entm eft etiam I'crum confiderandum eft nerfitt quid iftonmi bene ,cir Ater.
qux non funt. quidnon bene, rcBeque dicitur , & qmicft diffinitio, Cr
Ollendit inconuenies effe 9. diffinitio niliil aliud iit, vtrumaliquomodofitipfius quid eft demonftralio, diffiu-

q ratio exponens nominis tignificationcm .Et hoc trib’ tiouc.an nullofit modo.

lationibus.Quarutn prima ell, q>contingit cui ea, que Terumantem Ipeeulandum eft quid borum dicitur bene, anti.
quid non bene,ec qiud fit diffinitio, Cr eius quodqmd- Tex. co.».
nec tunt fubftantia , nec lunt vniucrfaliter entia aliquo
noicfignificarc. Quodlibet autem nomen per aliquam
I Cr
tfl, nunqutd quodammodo
ejl demdfl ratio , aut diffinitio,

interpretationem exponi poteft . Si ergo nihil aliud ef- aut nullo modo.
fer diffinitio , q ratio interpretatiua nomini», fcqueretur Poliqoam Philofophus difputatiue inquifiuit quali-
ij diffinitio effec non fubllatiarum dr totaliter non en. ter cognofcaturdiffinitio & quodquideli , hic determi-

tiutn,quod patet effe ialliim. Oiienium eft enim in.7. nat vtranque veritatcm.Et primo dic it dc quo eft inten
Mctaphy.q» diffinitio principaliter quidetn cft fubftan- tio. Secundo exequiturpropofitunybi {Quoniam au tea.exp.vlt.

tiar, aliorum autem inquantmn le habent ab lubllan- tem (icut diximus. i Teitio epilogat quiditta lunt, ibi
tiam. Secundam rationem ponit ibi. {Manifcftucft igitur ex di6tis&c. f Dicit ergo primo,
ARCTA tp iterum poli dilputatiuumproceffum confiderandum
Deinde omnet orationes diffimlioncs erut fine diferimme
eft veritatem , determinando quid pradiftorum
dica-
yUa.Ftcri nique poteft, vt cum orationi nomen pona i .Qua-
re diffiniliombui differemus omnet, atque loq nemur . Et
iluu tur bene & quid non bcne,& hoc tam cnca ipfam diffi-

ipfa diffinitio erit.

nitionem, vt confideremus qui fit ipla diffinitio, 9 etiam
ANTI. circaipfum quodquideli ,vt confideremus vtrutn ali-
jimphus diffinitio omnes rationes efjatLEffet enim vti-
nomen ponere cuilibet rationi . Quare omnet terminos qualiter pofsit manileftari demonftratione , vel diffini-
qtte
tione, vel nullo modo. Deinde cum dicit.
vuq; diffiutaremus,& dias diffimno fit.
Qu* talis ell Cu libet rationi ideft orationi aliquid
.
Cum ttaq-Jcirc quid eSU&fcirt caufam ipfiusf ei l.idcm A , eT<
imponere aliquod nome, quod cft ei cor fit.vti diximusJieri poteft.vt quid eft oflcdaturiCmns quidc
figniti canti ell
rcipondens, quod pet illam ratione manileliatur. Si er- bxc ratio efl. Eft enim quxdam caufa Et hac aut efi eadem,
.

autaha.EiffitaUa ,aul cft dcrmnftrabihs,autwdcmbfirn

go mh I aliud ell diffinitio , q ratio interpretatiua nomi
nis fequtf cp omnes rationes effent diffinitiones. St ita bilu. S igitur aha fit,demoftrariq;poteft,cum caufa fu me-
,
fequetur.cum dilputamus.vel colloquimur adiouicem dium, <Sr prima figura ratiocinationis oiicndalur, uectffc cft
id quod oftiditur, vniucrfalc effic,& affirmatiunm.vt patet,
ipl* dilputationes vel collocutiones nolit* (ini qup-
y>
dam diffinitiones, & limil' ter iequetur quod dias ideft ynms igitur is efi modus, quem nunc mquifmmm,pcr aliud
poema Homeri de bello Troiino fit quidam diffini- tnqium ipfsm quid cft oftcnderc. bfam medium ipforitm
- 3
qludcfl, ntctffic cft effe quid cft,Cr proprium identidem pro
-
tio. Tertiam rationem ponit ibi. ..,>1
AR GY. Trxtcrea nulla fcientia demonfirabit hoc nomen lioc indi pnum. Quare diffinitionum ciufdcm rei alta oft cndel,aUa no " *
oftendet jiique htfcc modus non eft demonstratio ipfus
carente fignifieare, ergo nec diffinitiones idipfum indicant.
.

ANTI. mplius neque vna fcienlu detnonflral vliquc.qubd hoc
jt
nomen eius quodquideft fignifita t , neque diffinitiones igitur
huius affignant.
Qu* talis eft.Nulla fcientia dcmonftrat ip
figni licet talem rem. Nomina enim fignifiiatad placi-
tum, vnde oportet hoc lupponcre fecundum volunta-
tem mlliiituentiSA Maoifcftum eft ergo ,9, diffinitiones
quid eft, (vi antea diximus ) fed ratiocinatu ad d ilfertndi . j
modum accommodata.
Quonum autem ficui diximus tdem fare quodquideli, Cr anti.
nome fcsrt caufam ipfiusf cft.l{also aute hutus cft
quonum cft ali. Vide 1 anot.
tale
quacaufa.Et bc c aut eadem,aut alia cft. Et f vtique aha cft,
aut demonflrabihsutut indemonstrabilis eft Si igitur eft alia,
& contingit dcmonftrarcpil ceffe eft mediii caufam effit, ct in

non lignificam hoc , fcilicet folam nominis interpreu- figura prima dcmonftrariyniucrfale enim &
prfdicatiuum
cft, quod demon ftratur. Vnui quiit igitur modus nite txqui-
tionem. Deinde cum dicit.
Aie y. Ex his igitur nec tdem efle diffinitionem ratiocmatiomq; ftus per aliud quodquideft monftrare,& horum enim quod .
qmdeft medii effe quodqusdcsl,et propnoru pro-
videtur. Et infuper neq; difimitoncm demonftrare quidnam neceffiecft

dcmonftrano- prium.Q «are hoc quidem medium monftrabit , illud vero no

fU qmcquaffienqi uonpofjc, vtipfumquii
esi
rei. Hic
monfl rabit eorum, qux quod quid erant effic ciufdcm
ne diffinitioneuc vnquampercipiatur, aut cogmfcatur. - * *
Ex his igitur neque diffinitio, neque hUogifmus tdemai- quidem igitur modus quodnon fit demonftralio ditium cft
ANTI. quodqmdcsl.
tlcnspieqiti eiufdemfyUogifmus cr diffimtiocfl.jidbuc au- prius,fed cft logicusfyllogifmus tpfius
>
neque monftra- Excquicur propofitum. Ht primo quantum ad ipfum
tem quid neque diffinitio nihil demonftrat ,

tur.Tieque quodquideft neque diffimtionejiequc demonflra- quodq uideft.Secundo quantum ad diffinitionem, qu*
cft ratio figuificatiua eius , ibi { Diffinitio autem quonia Le ime.fcq.
tione cognofccre esi.
&c.^Circa primum ponit duos
“* CIpo1 '
modos ma
Dpilogat qu* difputatiue primiiia funt. Et dicit , 9» dicitur ratio
qi diffinitio 8c fyllogifmus nifeftandi quodquideft .Et primo ponit modum logi-
ex pr-emilsts videtur lequi
ci probationis .Secundo modum demonilratiu* pro
,

non lunt idem, neque de eodem, Se 91 diffinitio mhildc- Lib.Ueft.

•

bationis, ibi^Quo autem modo contingat &C.}- Circa ^

monftrct.quia non eft de eodem de quo eft dcmonllra
no. Et liroiliter videtur effeoftefum, 91 non eft poliibile
cognofccrcquodquidcft, necj; per diffinitionem, neq;
per dimonllrauonc, quit diffinitio fuluro oflidii quid.
primum relumitur primo id, quod fupramanileftatum
eft.f.q> idem eft fcire quid eft & fcire caufam quf
fttouis,
an cft, ficut idem cft teire propter quid, & caulam fcire
quaftionis

34? 7> 0 S T
quxRlonis quia eR . {Ratio autem liuiufmodi} .f.q, ide
E\l
cft fcire quid eR, 8r lare caufam ipfius fi eR ita, cR,quia
oportet quod cius quod eR r{ effe fit aliqua cauli Pro-
pter hoc enim dicitur aliquid ea u fatum ,
m
ftn fui efTe.Hfcautcm caufa e (Tendi, aut
Eadem quidc ficut forma &
effentia ipfius rei, aut alia.
materia qui funt partes eflcntix , alia vero , ficut efii-
, nibus. ibi f ER autem quorundam &c. Circa primum
cicns & finis, qu* quidem dux caufa; funt quodammo-
do caufie format & materi*. Nam agens operatur pro-
pter finem , & vnit formam materiat. Et fi accipiamus
caufam , quat cR alia ab edentia rei fjuandoq; quidem , tio epilogat, ibi •} Quomodo quidem igitur &c. } Circa
eR talis, per quam pofsit fieri demonflratio,quandoque
aurem non. Nonenimex omnicaula agente fcquitur
ex nccefsitatc effeftus. Exluppofitione autem finisic-
quitur q, fit id, quod eflad finem,vt probatur in.a.Phy
fico. Supponamus ergo q> fit aliquis effectus , cuius ede
caufafit non folu ipfa effentia rei, fed habeat etiam alia
.rnl.-
.jIv s. cautam, Jc fit talis per quam pofsit demonflrari , puta fi
diramus,q> fi homo pertingit ad beatitudin em, ncccffe
*R prxcxiRcrc virtutem. Accipiamus autem, q, effentia
virtutis fit habitus operas fecundum rationem re&arn.
Potcff ergo demonRraricflealiquem habitum fecundu
redam rationem operatcm,fi.fit aliquis habitus ad bea-
(itudinem perducens. Accipiatur ergo pro mcdioilla
cauta alia,qux cR dcmonRratiua, & formetur (yllogif-
mus in pnma figura, quod neccffc eR fieri, quia oportet
quodquideR vniuerlaliter & atfirmatiuepdicaridcre,
cuius eR. Syllogizabiturergo Omnis habitus per-
fic.
ducens ad bcatitudinem , eR habitus fecundum redam
rationem operans, fed virtus «R liuiufmodi, ergo&c.
Concludit ergo q> iRe modus qui eR nunc inquifitus
eR vnus modus offendendi quodquideR per aliud , 3
cR caufa. Et tp ille modus fit coucnics patet, quia nccct-
fe eR, ficut lupra diftum eR q> medium ad probandum
,
quodquideR accipiatur ipfum quid eR , & (imi liter mea.
dium ad probandum aliqua propria accipiatur aliquid
Eiuflem rei proprium . ER autem confiderandii q> cum quid eR (it
cl “k 'pfi us rci.lecundu diucrlas caufas eiufdtm rei po-
Subi' ^ a'**
ter a£aaJ teRmultiplicitcrquodqutdeReiufdemreiafsignari.Pu
ni caquid clt domus potcll accipi per comparationi ad
caufam materialem, vt dicamus y cR aliquid compoti-
tum cx lignis 8c lapidibus , & etiam per comparationi
ad cautam finalem, vt dicamus y cR artificium prxpara
tum ad habitandum.Sic ergo cuntinget tp cu fint mul-
ta quodquideR ciutdem rei, aliquod illorum monRrabi-
tur,& aliquod non monRrabitur.fed iupponetur. Vn.
de non fequitur y fit petitio principi), quia aliud quod-
quidcR fupponitur, & aliud probatur . Nec tamen cR
modus probandi quodquideR demonRratiue, fed logi
ce (yllogizandi , quia n6 fuflicicnter per hoc probatur,
9 id,quod concluditur fit quodquideR illius rei, de qua
>
concluditur,fed Colum quod iniit. Deinde cum dicit.
A\G1. Quo aut modo fieri pol , vt quid efl eliciat ex dcmoflra-
tionc , deincept dicamus oportet , huic rurfus initio fnmpto.
Jfiomvt quatimus propter quid efl, priiu habites effefinter-
di vero <$ fimul nota nobis hac fi ut,fed nunqua fieri potefi,
Vt antea cognofcamus cur rfl^uim percipiamus cffc.fic pa-
ti ratsonc neq;od efi querere ,atq ; cognojcere po t fumus fine
perceptione ipfius effe. Fieri emm nequit, vt quid efl vnquam
fiiamus,fi ignoremus fi efl.
Quo autem modo contingat dicemus , dicentes iterum ex
principio .Sicut emm propter quid quatimus habentes quia,
aliquando ante & finiul manifefla fiunt, fed neq;priu< pro-
pter qd poffibtle efl cognofetre quam quidjnamfcflu efl quod
q
0 K y W j
funditer
l m
& quod quid
c o ii y m 544
erat effe non fine quia efl.lmpojfibile
emm efl fcire quid efl, ignorantes ficti.
. ORenditquomodoper dcmoRrationcm poteR ac-
qd habet cau- cipi quodquideR. Et circa hoc duo facit. Prima oltfdic
cReadem.f.cu quomodo manifeRctur quodquideR per demoRrado-
ne in aliquibus.Sccundooflfditur 9 non eft ita in om-
,
}
tria facit. Primo prxmittitquxdam,qux funtnecefla.
ria ad propofitum oRendendum. Secundo manifeRat
propolitum, ibi { Quorum igitur habemus &c. } Ter-
primum prxmittit tria, quorum primum eR compara-
ratio quidam ipfius quodquideR id propter quid. Di-
cit ergo q> ad oRendendum quomodo contingat acci-
pere quodquideR per demon Rrattonem , oportet itera
i principio refumere. Vbiconfiderandum occurrit y
dupliciter fe habet aliquid ad cognolccndum propter
quid.Quandoque enim habemus quia in noRra cogni-
tione, & quirimus adhuc propter quid , quandoq; au •
tem fimul manlfeRatalunt nobis vtraq; .Tertium aute
impofsibite eR,vr.t.prius cognofcat aliquis dc aliqua rc
propter quid qua quia.Et fimiliter eR de eo quod quid
erat effe, quia aliquando fcimus rem effe, nec tame per
fefte fcimusquid fit, aliqn autem fimul fcimus vtruqi-
Sed tertium cfiimpofsibilevt fcilicetfciamus quid eR, .Itu
ignorantes fi elt. '
Secundum ponit ib>.
Habemus ait fi efl nonunquam per accidens.nomnquam Aisr,
aliquid habentesipfius rei,vcluti tonitrui effefctmmjiaben
tes fonum quendam nubium effe at defieCl loti lucis effe qui-
dam priuationemjiomini item quoddam animal effit, & ani
mam etiam tdcffcjjuodtpftmfc motu fetet.
Hoc autem fi efl aliquando quidem fecundum accidens ba ANTI.
bemut,aliquado vero habetes quodquideR ipfius rei,vt toni
tnwm, quoniam fonus quidam nebularum esi, dcfelium, &
quoniam priuatio quadam luminis , efl, &
hominem, quomi
animal quoddam efl, 6~ animam, quoniam fcipfum moucns.
Et dicit y rem aliqui effe pefiumus fcire abfq; co y
friamus pertecte quid cfi dupliciter. Vnomodo, fecun-
dum y cognofcimusaliquod accidens cius, puta fi velo
citatcmmotucxifiimcmus leporem effe. Alio modo,
per hocQ>cogitofcimus aliquid dc effentia eius, quod
quidem eR polsibile in fubflantiiscompofitis.vt puta fi
comprehendamus hominem effle perhoc q, cR rona-
le nondum cognitis aliisquae compleat effentiam horni
nis In fubRannis vero fimplicibus hoc non contingi',
.
quianon poteR cognotci aliquid de fubRamia (implicis
tota cognolcarur.vt patet jn. 9-Mcta. Oportet
rei.nifi
autem y qui cognoicit aliquid effr,q> per aliquid rei il-
lud cognofcat , & hoc vel eR aliquid prxtcr effentia rei,
vel aliquid de effentia ipfius. Et dehoc ponit exempli, Tn» 11
puta fi cognofcamus tonitruum effe propter hor,quia
percipimus quedam tonum in nubibus, quod quiedm
pertinet ad effentiam tonitrui ,
non tamf ctl tota toni-
trui effentia,quia non omnis tonus nubili cR toni truii.
Et fimiliter fi cognofcamus dcfefium.i.cclypfim Tolis,
vel Iunx effe propter hoc,q> eR quxdam priuatio Iu mi-
nacum tamen non omnis priuatio luminis fit cclypfis.
Et eadem ratio eR, fialiquis percipiat hominem effe
propter hoc,quod cR quoddam animal,vcl fi percipiat
animam effe, propter hoc, q>eR aliquid feiplum snor
uens. Tertium ponit ibi.
Que igitur per accides effcfcimus,ncccj}c efl ad eoru per- A* ct '
cipiendum quid eR nullo modo nos qusequi habere. 7fieq;.u-
ilia effe fcimus. Mq; qutrere quid efl ne habetes effe,perin-
de
 ;

34S LIBENS E C r D V $ 3 qlS

de 4ttj; tfl fi nshilprorfus quaralurfiuoru autcmhabemus quarere b efl quarere quid tfl, vtrum fi obieBio, aut conuer-
at iquid,eorum quid tfl fatiliuspercipcrt poffumus. Quapro fio luna, aut cxtinBio. Hac autem efl ratio alienus termini,
pier ve habemus ipfum ejfe,pc & ad ipfum quid efl perci- vt in hts.qua funt ipfius a , efl enim defeBus obieBio Quid .

piendum fumus dijpofiti. efl tonitruum ( ignu cxtinBio nube. Sitnubes i , tonitruum
Sed quacunque quidem fecundis actidis [cimus quia funt, a cxtinBio
, ignis b . /n c igitur nube efl b, cttingiatur

neceffe nullo modo habere fe ad quid est . Tfleq; enim [cerntu enim in tpfa ignis, hoc autem efl [onus , & efl b ratio ipfius a
uiafunt.Qutrcre autem quid efl nonhabentes quia efl, ni- primitermim. Si autcmitcrumhuius aliquid medium fit, ex
il quatere efl. Sed cum habemus quia efl, quid efl facile est reliquis erit rationibus.

quarere. Quare quemadmodum habemus quia efl ,fic habe- Manilcftat propolitum fecundum prxmiffa , St dicit
mus ad id,quodquidefl. q>inhis,qux Icimus tffeperhocq,cognofcimus ali-
Et dicit q> illi dequibus Icimus qa funt per aliquod quid clienti* cius accipiamus primo tale exemplum.
accidis ipforum > nullo modo per hoc fe habent ad hoc Sitdcfeflusideileclyplisin quo a, quxeft maior exue
<ji cognofcamus deipfis quid eft, quia nec etiam per hu miras Juna in quoc,qux efl minor extremitas, oppofi-
iufmodi accidis vere fcimusea effc.Scimus quidem *fle nn terre dire&a inter lunam St folem in quo B , quod
eorum accidenda, fed quia accidentia non lunt iplx rrs, efl medium. Idem igitur eli quxrere vtrum deficiat lu-
non propter hoc vere Icimus ipfas res tlTr. Vanum aute na vel non,Sc quxrere autem vtrum b fit vel non, nihil
elt quxrere quid eft, fi aliquis nelciat quia eli, fed illa.de differt,!) quarere fi cft aliqua ratio ipfius dtfeclus,Nam
cogno
quib’ Icimus ea effe |> aliquid iplorO facilius pnt b , id cft cppofitio terrx elt ratio defeftus Iunx, St fi fit

nobis quid lunt Vndemanifeflum efl q» licut nos

fci a . oppofitiotcrrx,ct am tunc dicimus eflclcilicet delcflii
habemus ad cogno fcendu quia efl aliquis, ita nos habe- lunf.autnon. Similiter fi quxramus qualis fit ratio coo

mus ad cognofcendum quid cft. Deinde cum dicit. tradiclionis, vtrum. I.in habendo duos rectos vd non
Quarum igitur rerum aliquid habemus ipfius quid efl, ta- habendo fit contradictio. C um aute inuenia m us effe id
rum hec fint cxempla.Su defeBus eoin loco quo tpfum efl a, quod qu;rimus,puta efie defectum, fimul fciemus quia,
luna i n eo quo ipfum efl c , interpofltio vel obieBio terra, in & propter quid ,
fi inucniatur propolitum per medium

quo efl ipfum pofltum a .Querere igitur virum luna deficiat, debitum quod cft caufa. Si vero no, fcd per aliquod cx-
an no deficiat, ml aliud est ,qudmipfum b quarere fi fit, nec trinfecum, (ciemus quiajed non propter quid, puta fi fit
ne. -At idipfum ml ab bac qbnedijftrrt videt, fit ne ro esus. luna c St defeSus a accipiamus pro medio q-eft s.hoc
Quod fi fiteHr illud dicimus effe. Vd quaratur vtnus partii efl q, luna non potefl facere vmbram aliquo noftrum

cotradiBioms fit ratio, virum habedi duobus rcBis aquales, medio non cxiftcntecum fit plenilunium. Luna enim
an non habendi.Quod cu inuenermus,^ effe ftmd, pro- & quandocunq; non deficit facit vmbram interpofito ali-
pter quid [cimus, (fimo fit medium.) Quodfl nofitaffe qui- quo corpore, fcd hoc quod elt non poffe facere v rubri
dem [cimus, propter quid autem nefcunus^Atq-, idipfum hoc nili aliquis noftrum cxiftat in medio, non efl caufa defe

exemplo patefieri potefl . Sit naqut c Ima, a defeffio,» non ftusjed potius cffcftus.Si ergo b przdiceturdt c.quia
pojfe^um efl tota referta lumine, vmbrx efficere interceden
-
luna potefl in plenilunio facere vmbram aliquo
fcilicet

te manifeflo corpore nutlo.Si igitur b quide ipfi c infit, a ve- noftrum medio exiftente , St iterum fi in hoc medio fit
ro competat ipfi b Juni quidem deficere notum fit nobis, cur A.idcftfi accipiatur q> quando hoc accidit luna dcficir,
autem deficit nondum efl notum . -Atq ; dcfcBioric quide effe manifeftum erit lunam deficere , fed propter quid luna
/cimus fed quid eH defcBio nefcimus^Atq; cuma quide ipfi deficiat nodum erit manifcltu, St
fimiliter fciemus quia

ineffc c patet, quaritur autem propter quid mcB,nil aliud tu cft defcftus/cd nclciemus quidcft dcfc6tus.Quadu au-

quatitur, quam qd.Tfa fit ipfum a vtrum obieBio terra , an tem manifcltu cft q, a eft in c,id «ft q> luna deficit ficuc

ecSuerfo luna ^in lucis eius extinCho. Hoc autem alterius ex- in prxdiflo cxcmp!o,nec fcitur propter quid cft, nec fci
tremi ratio efl, vthoe m exemplo ipfius a. Efl enim defeBus torquid eft, tunc quxrere propter quidtft.nihilcnira
obieBio It rra.Vraterea quid tonitruum cfltcxtinBio ignis in aliud cft qujrcre quid cft, puta fi quxra mus quare de-
q
nube,p r opter quid tonate quia ignis innube cxtinguitur-Wji ficit luna vtru deficiat propter hoc quod obiicitur ter-
bts fu c, tonitruum a, ignis extuiBio,u.Igitur ipfi c ,nubi in- ra in medio inter (olcm St lunam vel hoc fiat per con-
quam b ipfum ineB,exitnguitur enim ignis in nube. Albule uerfionem Iunx , vt tunc vertatur verfus nosfupetficies
a ipfum mefl tonitrui fcufimut. -Atq b ratio ipfius efl Apri lunxquxeft tenebrofavt quidam dixerunt, vclctiam
mi inquam extremi. Quodfirurfusbuiusahuimedutmfil, lumen extinguatur in aliquo humido. Quxrere autem
id ex bifer rationibus eritrfua reflant. vtrum propter aliquam harum caufarum fiat defectus
Quorum igitur habemus aliquid ipfius quodquidefl , pri q quxrere vtrum defectus Iunx fit
lunx,nihilcft aliud
mum quidem fit defeBus in quo a Jwia inquo c,oppofitio ter obieflio terrx , auc conuerfio Iunx aut extinCiio Iu mi-
ra in quo b. Vtrum quidem igitur deficit, aut non urfuarerc nis eius.Ethoc medium cft ratio alterius extremitatis fiv

eft vtru efl, aut non Hoc aut nihil differt quarcre,quamfi efl
ro ipfiusat fi fit boc,& illud dicimuse[fe.-Aul qualis citra -
diBtonis efl ro! vtrum habendi duos reBosatut non habendi!
Cum aute inuemamm fimul quia & propter quid eflfcimus
fi per media fit. Sivero no, quia, propter quid autem non.Sit
igitur luna c , defeBus a lunam plenam , vmbram non poffe
cut in prxmifsis exemplis eft r6 ipfius a quod eft maior
extremitas, quiadefedtus Iunx nihil cft aliud, qua obic-
aio fa&a lunari lumini a terra. Ponit etiam aliud exem
pium , vt fi quxramus quid eft tonitruum ! St dicamus
fecundum opinionem Anaxagorx,8t Empedoclis, q,
eft extinttio ignis in nubr.Sccundum vero opinionem

facere, nullo noslrum medio exi flent e manifeflo inquo b. Si
igitur in c efl b,quod efl lunam non poffefacere vmbram,cu
nullus noslrum medius fit , in hoc autem A quod efl deficere,
quia deficit quidem mxntfcftum efl, fed propter quid nondu,
ttr quia defeBus esi quidemfamus, quid autcmcSlncfcimus.
Cum mamfeflum aut efl, quia a in c fit, fed propter quid efl
eiusin.a.Methcororum tonitruum fit ex percuffura ex-
halationis ficcx in fratemitatead nubes . Vtitur autem
multotics in exemplis opinionibus aliorum. Si ergo fe-
cundum prxdiaam opinionem queratur propter quid
tonat i rcfpondetur, propter hoc q> attinguitur ignis in
nube. Sit igit nubes c quod cft minor externius, toni-
truum
 347 T 0 S T E 0 1\ y ?/ d !(,,< i.f TK 0 M j+8
truum aut a quod eft maior extremitas, extinftio ignis Pollquam Philofophus oftfditqi inquibufdamper
Mcdiu ofte . (it a.quod eR mcdium.Syllogizctur ergo lic. In e cft », demonftrationd accipitur quodquideft , hic oftendit q.
«les propter
j(j c f( in nube cft exti nftio ignis fcd omnis extinaio
,
hoc non ell polsibilcin omnibus . Et ad bocoftcndcn-
^lu ignis cft (onus tonitrui. Et lic patet q> accipiendo pro- dum praiupponit quod quoi undam cft quzdam altera
pter quid, perdcmonliratioiie, accipimus quid ell, quia caufa, quorundam autem non Quia igitur quodquid-
.

iplum medium oftendens proptcrquid,c(l ratio diltini eft accipitur per demonftrationcm, cuius medium cft
tiua primi termini idell maioris extremitatis. Sed fi caufa , manifcflum eft q> Iu nt quzdam, quorum quod-
oporteat accipere aliquod aliud medium ad hoc demo- quideft oportet accipere ficut quoddam immediatum
ftrandum,hoc a ITumctur ex reliquis rationibus id cft ex principium oportet fupponere de tali re & e fTc Sc
ita q>
dilfininonc minoris extremitatis , Se aliarum caularum quid t ft , vc1 manifcilare aliquo alio modo q per demo
cxttinlecatum Cum coim lubicctii lic c.iufa palsionis,
. ltrationam.putapereffetftum, vd per fimile, vel aliquo
necefic eftejidiftinitio pahionisdcrronftreturpcrdiffi tali modo.Eft autem confiderandum q> hoc quod dicit
nitionem lubicifii . Iit hoc patet in exemplo propolito. {quorundam non efie aliam caulam,{ poteftintclllgi
Quia enim lunaefl corpus natum lic moueri.ideo De. tripliciter.Vno modo q> (impliciter & abfolmccaufam
cefle cft q> obiiciatur certottmporc terra inter Colem & nbhauct Et hoccoinpetit foliprimo principio p n mola
fui cfic. .

ipfam. Deinde cum dicit. quod cft caufa cfTc Severitatum omnibus rebus. Nihil (oli ptu»
Ater. Quo igitur pallo fumitm ipfum quid efi,& fit notum,fa- enim prohibet etiam eorum, qup ex necefsitatc funi, cf. pnoesp-cae
-
ti< iam diximus. Quare ratiocinatio quidem ipfius quid ejl,dc fc aliquam caufam nccefsitatis.vt patet in.yMetaph. Et
t™'”*eo. i
monfiratioq-, mu fit per ratiocinationem tamen imlefcit& idcocum hic Philofophus pluraliter loquatur, nolic cft ( cet ua
, s
dtmonfir.mone. Quocirca ncq;fmc dcmonflraiione Jieri pot, incelligendum quod hic dicirur,q> aliqua lint quz nolU »lt.A- 8.14»

VI cognojeatur ipjiim quid ejl cunis tft aha caufa,neque rur- habtntcaulam lui efTe.Alio niodo poteftintdligi fec6- J cxx°' 6 '.

fus ipfius esi demonfl ratio , vr in dubitationibus et, a diximus. dum ordinem caufarum ciufdcmrci.Manifellumeft.n.
Quomodoquidem igitur accipitur quid cH,& fit noli, di inrcbushabftib’quatcorcaulas,q>vnacauiacftquo- vnam o»
A MT Ji
Sum efi, quare fyUogifinus quidem ipfius quid e ft lio fit,neq; damodo caufa alterius. Quia enim materia efl propicr laro erteat
demonstratio , maniftilu fn esi per fyliooiimum ejr demoii- formam Se non econuerlo, vt probatur in.i.Phyfi.diffi
fir.ttionem .Qnare neque fint dcmonflraiione eit coptmfccrt
quid eft,cuuss efl cau/aaliquaauq; cll demonflratio ipfius,
fi-
nitio quz lumitur ex caula formali eft caufa dilfinitio-
nis,qux(umiturexcaufamatcrulieiufdemrei.Etquia
1 ™
ent & in oppofiiionihusdiximui. generatum confequirur formam peraSionemgencrl-
Epilogat quod diflOm cft, Se dicit. Diftum cft {quo tis,confcqucns efl agens fit quodammodo caufa for
q,
roodo accipiatur Arinnotelcat quodquideft }-.(.pcr hoc mz, & diffinitio dii ii nitionis . Vltcrius aut omne agens
accipitur propter quid. Didium ell etiam ep no cft (yl agit propter finf.vndc diffinitio, quz 3 fine fumitur, cft
logifmus , neq; demonft ratio ipfius qd eft vr.f.proprie quodammodo caufa diffinitionis, quz fumitur deaufik
fyllogizeturvel demonftretur quodquideft, & tamen agente. Vltcrius autem non eft procedere in generibus
mamfeftatur quodquideft per (yllogilmum Srperde- caularum, vnde dicitur qtfinisift caufa cauiarum.Po-
monftrationcm.inquantum.l.mcdiumdcmoftrationis tcft tamen in fingulis caularum generibus fieridemon-
Obieftioues propter quid eft quodquideft. Vpdemanifeftum eft q, ftratioi pofteriusad priora, fcd diffinitiones vel demon
inducti. neque fine demonftrationcpntcftcognolci quodquid- ftrationesdebentdaripcrcaufas primas. Etfccundum No. ciral
eft, cuius eft altera cauCa, nec tamen citdemollratio ip- huncienluminquibufdam libris interponitur Qs eialfini tcrsdiS.it
fius quodquidt (I (ictae probatur in obiicicrulo. Et (ccun cioncs fecundum fpcciemfiUz nullum habent mediu,
dum hoc obiedtiones induftz (unt verz. quo dcmonftrcntur, diffinitiones autem fecundum ma-
Lectio V i i t.
teria fa<3z poliunt habere mcdiu, quia.f.diflinitioocs
Nonmomntbus pode quodquideli demonflramme oOendi, quz dantur fecundum caulam meram materialem pof-
quomodo item definitio demonflrattonem iplaut rdpiciat quz dantur fccundu
funt dcmonftrari perdilfinitiones
exemplis mauifeAat. caufam formalem. Diffinitio autem qu£ datur fccundu
axcT. E/I autem quorundam quide alia quadam caufa/fuorun- caufam formalem non poteft vltcrius demonfirari pcf
»
dam autem non efi.Qjurt patet ipforum quid eft quadam aliquod principium intrinlecum rei quod proprie perii
vacare medio prine ipiaq; effe. Quide &effi,etqd Juni fup- neiad quodquideft, vtpoteintrans eilcntiamrc.i.Sedlt
p onere, vel alio mo facere manif esta oportet. Qtiod arithme- fi demonftretur per caufam efficientem Sc fiuale.diccn
rmtas,& vnttate efie fuppomt.
ticus facit.Jqam Cr quid fit dum erit g>fempcr caufa (upcriorfe habet vi formalif
Eorum autem,que medium habent, quorum cft aliqua cau & refpeau inferioris. Przdifla tamen verba non habftur Qor «ri*.
faudia i Jubilantia fit , vt per demon J rationem ipfum quid I
in libris grzcis. Vndemagis videtur elie glo!a quz per nonhaWtu:
eH(vt diximns)dcclaratur,non demonfl retur. errorem (criptorum introdufta ell locotcxtus.Tenio in S rJr;°-
anti. t St autem quorundam quidem quadam altera caufit, modo poteft intelligiioqoantumaliquafunt, quz non 3
No. litera H quorundam autem non efl. Diffinitiontt quidem fecun- habent caufam in genere lubicfloalicuius fciemiz, ficut
"
' dum Ipectes falli nullum habent mcdium,quo demon
in genere numeri , de quo cft arithmetica cft deuenire
rionet^vf
firentur , fcd diffinitiones fecundum materiam falle pofjmit ad vnitatem eius In hoc enim genere non cft accipere
aTqultc* mi .

eflccx.ctx. habere medium . Quare manifeftumcii quoniam eorum, aliud principium. Ut hic fenfusedeordat exemplo, quod
fcd glo. qua fuit quid efl, aha quidem fine medio , principia fnnt, & Philofophus fubiungit dieens , q, arithmeticus fuppo-
Tex.co. (. quy &
effe,erquufunt fupponere oporlclvtul alio mo mani nitquid eft vnitas,& quia eft.Et ficut illa, quorum non
fefia facere, quod vere arithmeticus facit , cr ndque quid efl eft alia caufa, ita etiam illa.qup poflunt habere mediu,8C
Vilitas fuppomt , & quia esi , fcd habentium medium , quo - quorum eftaltera caufa poteft manifcflari quodquid r
tum eri quadam altera canfa, fubflaniia , cr ipfius cflc.csl tamen <j> non demonftretur ipfum quodquideft,
cft, ita
per demouflrationcm,(ficui ditli cfl,joslcnderc, non quotl- fcd magis vt medium dcmSItrationis quodquideft ac-
.
quidefl demonflranlcs. cipiatur. Deinde cum dicit.
Cum
 ’
H9 'l 1 L I B E a. S E C V 7^0 V S Jio
Cumautem diffinitio dicatur tffc ratio ipfius quod efl pa finitionis (cillat quod diffinitio eft ratio ipfius quod-
RCY. ,

tet quandara diffinitionem rbnemefje^ua td explecat,quod quidcft. Deinde cum dicit.

nome fignificat, vel qua nomina inttrp relationem copleBi - jtlia aut efl diffinitio, ratio, que declarat propter <jd efl. ajot,
tur,veliiliqutd fignificat trtangiduseiouuut, que habiles cf- lu vero terminus efl danonflrans propter quid efl. ANTI.
fc, quantitus, deinde propter quid efl. Difficile autem efl hoc Ponit alium modum diffinitionis, & dicit IJ, alia dif-

paBo fumerccarfuc nefctmui effe^aufamq; diff icultatis an- finitio diffinitionis efl ,
vt lit ratio manifcftans propter

x.co.io. tea diximus..\aru neq; fi fmt, an no fint farnus mfi per acci quid. Dcindccum dicit.

des. A tenon oratio cjivna dupliciter.^tUanaque coiunBio - Quarcprwrfignific.it quidem fed non oslenditposlerio- ar c t.
ne efl vnj,vt ihas,alia quia vnu de vno declarat,mnper ac- rem autem patet qmfi demonstrationem effe ipfius quid esi,
cidcs.yna igitur bae efl diffinitio diffinitionis, qua damus, po/itione differentem a demonstratione.

ANTI. Diffinitio autemqumtam qusde dicit ratio ipfius quod- Quare prima quidem fignificat quodquideft , demonflrat ANTI.
quideitanxnifcftum eft,quomam aliqua ro ipfius quodquid- autem non. Qua vero pcSitnus efl , manifestum eliquo,
ell fignificat nomenant erit ro altera nomina pones, vt qui - niam erit vt demonflratio eius quodquidesl, pojitione dijfc-
dem figntficans quid efl fecundum quod triangulus efl, quod rens a demonflratione.
verob.ibenics,quiacit , quatimus propter quid efl. Difficile Oliendit quomodo vtraq; diffinitio fehabeat ad dc-
aulcnnfl fic acapcrequa non famusquu funtX aufa autem monfintionem concludens ex przmifsis cpprimadilfi
prius diQa efl difficultatis, quia neque fi efl, nequefi nonfei- nitio folum lignificat quodquidell,led non demonflrat
tuusfed aut fecundum accides l(atio aiitemvna efl duplex, ipfum. Secunda vero dilfi nitio cli quali demonflratio
bac quidem conumBio esi ,vt qua efl dias, alia vero vnum quzdam quodquidtfl,& non differti demon-
ipfius

dc vno oflendcnsnon fecundum accidcm .Hatio autem vna Aratione mfi politione, id cft ordinctcrminorum
lola

quidem igitur terminus cfl termimapia diBa efl.
Ollenfo qualiter fehabeat quodquideft ad demon-
Arationem, offendit quomodo le habet diffinitio.Et cir
ca hoc duo facit.Primoofiendit qualiter diffinitio le ha
beat ad demonftrationem.Sccudo manifcfiat quod di
&propolitionum. Deinde cum dicit.
Inter esi enim cumpropter qtud tonat, atq;quid esi toni a IU T•
truum dicitur, quippe cum ad primum bac aaomodetiir red
ditio^uix in nubibus ignis exlinguilur,adfecuHduni bac co
petat, fonuscumextmguitur m nubibus ignis Quare eadem .

xcrat per exemplum, ibi ) Differt enim dicere propter ratio dtucrfo diatnrn.odo.Et dloquidemmodo continua rfl

quid.} Circaprimum tria facit .Primo proponit vnum dctndflrxtiojioc aut efl diffinitio. Vralerea est tonitrui dif-

modu diffinitiouisfignificantisquid efl. Secundo pro. finitio,fonus m nubibus, atque hoc efl dcmonflratioms ipfius
ponit alium modum diffinitionis fignificaotis propter quid eflpofitio .Ejl igitur diffinitio vna quidem ratio ipfius
quid, ibi -{Alia vero terminus . } Tertio offendit quali- quid efl conelufio.
terte habeat vtraq; diffinitio ad dcmonflralionem , ibi Differt erum dicere propter quidtonat,et qd cfl tor.itruii. ant i.

{Quare prima quidem.}- Circa primumfupponitpri-
mo <}> dif finitiofit ratio fignificatiua illius quodquideft.
Si autem no poflet haberi aliqua ratio rei q diffinitio,
impofsibdecfTet q> faremus aliquam reeflc.quinfcire-
snusdeea quid efl quia impofsibilc efl <p Iciamusali-
,
Dicet enim fiquidem propter id,quodextinguitur ignis in nu
bibus,quid autem tonitruum cflt fonus cxlinBi ignis in nubi
bus.Qjtare eademrano aliomodo dicitur. Et fic quidem de -
monstratio continua,fic autem diffimtio.-dmpkus efl terni
nus , continuus fonui in nubibus . Hoc autem rfl, qua efl ip-

ple* ro quam rem eflenifi per aliquam illius rei rationem De . fiusquid efl demonflratsontsconelufeo.
roicpne- eoenim quod cfl nobis pcenitus ignoturonon poffu- Manifcfiat quod dixerat per exempla. Gtcircahoc,
diffi.
mus fcire fi eft, aut non. Inuenitur autem aliqua alia ra- duo facit Primo manifcfiat per caepia, qui- didta funr.
.

lio prztcr diffinitionem, quz quidem vel cfl ratio
litiualignificationisnominis.vdcfl ratio ipfius rei no-
minatz, altera tamen i diffinitione, quia non lignificat
quid eft ficut diffinitio, fed forte aliquod accidis. Sicut
forte inuenitur aliqua ro, quz exponit quid fignificac
hoc nomen triangulus , & per huiufmodi rationem ha-
bentes quia clt, adhuc quf rimus propter quid cft,vt fic
accipiamus quodquideft. Sed ficut fupra di&ueit, hoc
illis, in qbusnefcimusan fit. Et
eft difficile accipere in
huiufmodi difficultatis caufa fuperius efl afsignaca, quia
quando nefeimus rf «fle per aliquid rei, non ab-
fcilicet
folute fcimus fi efl vel non,fed lolum fm accidens, vt fu
a.poecc. pra expofitum efl . Ad diftinguendum autem rationem
expo Secundo colligit ex przmifsis diucrfitati diffinitionu,
ibi{lmmediatoiutn autem diffinitio .} Dicit ergo pri-
mo q> differt dicere propter quid tonat, quid Ut toni- &
truum , quia lecundum opinionem illorum , qui dicunt
epextindio ignis in nube eft caufa tonitrui, dicit aliquis
propter quid, cum dicit tonitruum tffc propter hoc , ip
ignis exiinguitur in nube. Ille autem dicit quid cft tom-
tiuu,qui dicit ey fonus ignis cxtio&i in nubibus. Verum
autem horum lignificat eandem rationem, fed per alifi
modum. Nam cum dicitur tonat propter hoc rpexiin-
guitut ignisin nubc.fignificatur per modum demon-
Arationis continuz.i.non diflindz per diucrfas propo
fitiones, accipiuntur tamf continuz omnes termini dc-

lignificantem quid efl ab atis,fubiungit q> dupliciter ali roonflrationis. Cum autem dicitur n> tonitruum cft fo-
qua ratio potcfl dici vna. Quzdam enimeft vnafola nuscxtinSi ignis in nubibus, fignilicaturpcrmodum

coniundione,per quem modum etiam habetvnitatcm diffinitionis.Sed fi dicamus q, tonitruum efl lonusin
ilias.i. poema dc hifloria troiana . Et per hunc etiam mo nubibus nulla mentione fa£ta deextin&ionc ignis, erit
dum dicitur e(Tc vna ratio, quz efl cxpolitiua nominis, quid cft, & erit lolum derooullra-
diffinitio fignificans

vel mamfetlatiua ipfius rei nominatz per aliqua acci- tionis condufio. Deinde cum dicit,
dentia, vt fi dicatur homo eft animal riGbilc fufeepti- Eorum autem diffmitio,que mediis vacant, indensofirabi a R c t.
bile difei pii nz. Alia vero ratio eft vna inquantum fim- lis, efl ipfius quid efl pofetio.Efl igitur diffinitio vna quidem
pliciter lignificat vnum de vna re,cuius ratioeft,& hoc ratio ipfius quid efl indemonflrabtlis.aUa veroratioanatio

nonfecundum accidens. Ettalis ratio cft diffinitio fi- ipfius quid efl a dcmonfl ratione differens eafu , et tertia dc
gnificans quid ett,quia c flentia cuiuflibet rei eft vna.Sic psonflratioms ipfius quid efl conelufio.

ergo codudit illa.quz difta eft, eft vna diffinitio dif* Immediatorum autem diffuuewpofitio efl ipfius quid efl ant i,
indernofh

t
 . - -

35 * TOSTZKIO^VHl j 71 yt Lrn c o\v m cjp

indcntonflrabilis . Vna verofyllovifmus ipftm quid cH,cafii alteraautem aliquid prmto mouet, quarta vero , caufis cuius
differens i dcmonfiralmc.Terttum autem esi, qua ejl ipfius omnes hx per medium monfiramur.
quid efl conclufio. Poftquam Philolophus odendit qualiter iplumquid
Colligit cdprxmifsisquot funi modi diffinitionum edic habeat ad dcmondraiioncm , hic oden Jit quo»
per rcfpcSum id demondrationem . Et primo reluunt modo ad demondratione fe habeat propter quid,quuii
quoddam quod lupra dixernr , q, eorum , qux non hi- lignilicat caulam.Et circa hoc duo lacit. Primo odeiit
bent caufjm, Ji(finitioncs funtaccipicndx,ficut quadi
r
quocaufc aflutnanturin dcmonllrationc a.quomodo ,
imediata principia.Ht ideo dicit hic, q> diitinitio imedia diuerlimodcin diuerlis rebus, ibi { Eadem aurem caufa Lc. imei
totum, id c(t rerum non habentiu caulis, ell licut qui- cd.} Circa primum duo facit. Primo proponit quod Le-s-tc.
dam indemontlrabiiis politio euii quodquidcft.Ex hoc intcuit.i.maiiifcdatpropolitii.ibi-JEthoc.n.cxillftc.}- '••Et 0 '

concludit <ji triplex ed genus diffinitionis percompa- Dicit ergo primo q>quialcire opinamur, cum fciamus
,
,
rationem ad demonftrationcm.Quxdam enim cd di Ili caulam , vt in primo habitum cd, demcndrano autem romTl:
nitip, qux ell indemor. lira bilis ratio cius quodquidell. ed lyllogilmus faciens Icirc, itaconlcqucscd ipmcJiu Stj’.!cc
Et hac ell illa.quam dixerat cfle iracdiatorum.Alia au- demondrationis Iit caula.Sunt aut quatuor gciura cau to
rem diffinitio ell, quat ell quali quidamfyllogifmus de- larum, vt in. a.Phy(i.& ims-Meta.plenius manifellatur,
monllratiuus cius quodquided.A non diflVre i demon quaru vna ell quod quid erat clfe.i.caula formalis vquat
llratione nili ca(u,id cflfecundum diucrfam acceptione tllcophtua cCentix rei Alia aut ell cauta, qua polita
:

Stpolitionem didionum,vt cum dicitur tonitruumell occede cd caulatu poni & hxc cd caufa niiiiiials.qi
,

T
fonus extinfti ignis in nubibus. crtia autem diffinitio ei ,
qux (cquutur ex necefsitate materi* lunt neceffaria
edqux folum ell lignificatiua iplius quodquidell, & ell abfulute, vt habetur in.i.Phyli.Tcrtia autem cauri, dl 1 ex.ee I
concluliodcmonllrationis. Dcindecum dicit. m
qu* ell principium otus. i. ci efficiens : Quaita cauta kc-tt-o*
. Tat et igitur ex htfce,qu e di xim:is,quo pallo efl, quo pallo ell, cuius gratia fit abquid.f.caula finalis Et ita patet ip
.

non cfl ipfius quid efi demonfiratto, quoru efl,
non efl.Quotq; modis p rxterta dicitur diffinitio, quoq-, pallo
ipfum quid e fi oilcndtturys- quo pallo etiam non ofieditur ,
atq;quorum efl,& quorum non tfl.lnfuper quomodo fe ha-
bet ad demoftrationem, quoq- modo feri poictluZr quomodo
fieri nequit, vtemfdem fit diffinitio demonstratione.
Mamfeflum igitur ex dii! is (Jl,et qualiter efl ipfius quod,
quidefl demonflratio,& quomodo non efl Jit quorum efl,&
quorum non.-dmphus autem diffinito quot modis dicitur, et
qualiter quodqiudefi demeiisiretHr ,dr quomodo no, e> quo-
rum efi,& quorum noneii.Jdbuc autc &
ad dembfi ratio-
ne quomodo fc habet, &
quo modoctmtmgere quo non,
Epilogat quxdida lunt ,& dicit manilellum clfe ex
prxdidis per quem modum ell demonltratio iplius
quodquidell, & perquem modum non , quia. f. quod
qtiidell potell accipi cxipfa dcmonllratioiic,
potdldemonllrari Didum ell etiam in quibus polsit
. quocaufa materialis accipiaf in demonfiratione.i.ma»
elfc demonllratio cius quodquidell fecundum modum
prxdidhim , quia in habmtibos caufim , &in quibus
cir quoru per medium dcmondrationis’omncshx caula manile-
dantur,quia qualibet harum caufarum potell accipi vt
medium demondrationis. Deindccum dicit.
Tfam id , quod cum fit , neceffe esi hoc effe, non esi vna k t c y.
propofitione fumpta,fcd falsem duabus . Hoc autem efl eum
vnum medium hahenUJoc igitur vnofumpto neceffe efl eo-
clufimnemefle.
Et hoc enim quod cumfitjioc neceffe efl effe,vna quidem
rL
autem ad minus. Hoc
propofitione, accepta non efl , duabus
autem efl cum vnum medium habeant . Hoc igitur vnoac-
ceptoxonclufioncm neceffe efl effe.
& Manifcdat qd dixerat.Et circa hoc duo facii.Prinio
odendit qfio diuerf* caul* fumunt vt medium demon
drationisindiuerfisrcbus.r.odenditquo vnius St ciuf»
demrei poduntcircdiuerffcauf*,ibi-jContingitaUtem a
non autc ibidcm.}Circa primum quatuor facit.Primo manifi dat
ntfellat propolitumin caufa turmali, ibi \ At veroip-
fius. } Tertio odendit idc dc caufa efficienti, ibi lVo; ij

non, quia in non habentibus caufam.Didum ell etiam pter quid aut mediorum.} Quarto autem in caula fina-
quot modis dicitur diffinitio, quia.f.quxdam fignificat li, ibi {Quoruncuq; autc.} Circa primum duo facit. Pri
quodquidell, djdam aut etii manifeflat pp qd.Didd ell tno proponit modii , quo caula materialis aliumiturin
etil quo quidrddcmondratur, inquanru.f.fignificatur demonllratione,qui ctiacopetit in aliis caufis. Sccundd
perdiffinitionf fignificantl folum quodquidc(l,8cquo ponit cxensplu, ibi-).Mandi dum ed autem.} Dicit ergo
non demonflraf inquantu.f.per diffinitionem accipitur primo, cp illud, quo exidete necclfeed aliud cdc.f.caufa
non folii quid,fed etiam propter quid.Didum ed etiam materialis, non contingit accipi fic, vt ex ncctdsitatc ab
uomodo diffinitio fe habeat diuerfimode ad demon- quid fequatur.fi accipiatur vna lola propo.lcd oportet
rationf.Sc quomodo contingat tf ciufdem fit demon accipere ad minus duas hoc modo fe babemes.tp com-
ftratio& diffinitio, & quomodo hoc non contingit. municent in vno medio Si ergo accipiatur in duabus
.

propofitionibus vnum mcdiuquod ed caufa materia- t

Lictio Ix. lis, cx necefsitate (equitur cAdulio neccliaita.Puta fi di
camus,omnecompofitum excontrarijs cd corruptibi-
Quonam modo demonllnri coniingst ex qnituor generibus
caularum.
ed huiufmodi,ergo Ac. Oportet autem accipe-
le, lapis

re duas propofitiones , non folum propter exigentiam

Cum autem tum arbitremur fc nexum cognofctmus cau formxfyllogidicx.fcdetiiquiinon omnia, qux funt Nioiaif
fiam, quat uor vero caufie funi vna quidem qwdditasxlia au cxmateria.lnbentcx materia necclsitatcm.vt probatur ex mate
tem.quat cum fit, hoc effeneceffeefl ,& tertia, qua proruam in.a.Phyfi. Etideoprxter propolitionem in qualumi- h*«ex tn;
momt,& quarta,grana cuius extera fui, omnes hx per de- tur hoc habere talem materiam oportet lumatur alia ncc
monstrationis medium oflenduntur. propofitio qux declaret q> ex tali
<j>

materia aliqdex ne-

” -
1
,

Q
|
Vomam a ulefeire opinamur cum fcimus canfam,
, cefsitatefequatur. Deinde cum dicit. expo.j.
caufx autem quatuorfum , vna quidem quod quid Tatet autc cir hoc paSo Cur reftut is angulus efl, qui in a
. u c. v.
erat effe, vna veroxumhxc fit, neceffe efl hoc effe. fani circulo defiigiiatur,qmd cu fi t, tetius efl illxfSit itaq; re-
ctus
 : , t

35J ,
L I B E S E c r T^D V S JP4
Bui a, dimidium duorum rcBonm ningulus dentqiqui esi Ius cades in femicirculo fit extremitas in quo eft c.Hoe
infemicirculo defignatin c. ?t igitur a tdesl rcCtus copetat ergo, quod eft a cfTeinc.LQi angulus in femicirculo fit

ipf, cidcSl angido, qui est infemicirculo def

gnatus, ei esi rectus, caufa tll.l.q» angulus femicirculi eft medium
ipfum o.J\am duorum quidem reBorum dimdium aquale duorum reflorum. Hoc enim medium efl aquale per
eil ipf a ipfum autem c equule eil ipft n .Angulus erum in
.
conucrfioncm ipfi a & tpfum c eft fimili modo aquale
femcirculo def gnatus duorum reflorum dimidium tfl.Cum ipli s. Nam a efl efTe medietatem duorum anguloi um
igitur » duorum reBorum dimidium fit a competit ipft c reflorum . Hoc ergo exiilente necefle efl q> a lir in c,
quod quidem eil rcBumeum angulum efle, quiejl mfemicir quod nilul aliud eft quam angulilemicirculi efle redti.
culo defignxtus. Quidditai autem eil idem quod hoctfirto Subiungit autem hic, q, modus dcmonftrationis po-

fune quia hoc fgnifleat ipfa ratio. etiam a J formalem caufam pertinere, quam nomi
teft

Mamfc/lum autem efl.Cr pc,propter quid retia in medio naut rat quod quid erat effe.eo q, efTe medium duorum
circulo,quo exifl ente retia eiliSit igitur retia in quo a, duo- reflorum potcll accipi , vt ratio fignificans quod quid
rum reti orum in quo b, que eil in medio circulo m quo c. A eft refli anguli. Deinde cum dicit.
igitur m
rechmefle c, qux eil in medio circulo caufa , s efl, M vero quidditatem etiam caufam efle mediam, antea

boc enim ipft, a equa le eil, quod rcro eil c ipft e, duorum dcmonflrauimus.
enim re [lorum medium efl . Exiilente igitur b medioduo- Mvt,o& ipfius quod quid erat efle , caufa monilra- ,

rum rettorum a, mceil, boc autem erat in femicirculo U efl media.

retiam efle . Huic autem idem eil quod quid erat efle, cum
hoc fignificet ratione.
Proponit exemplum in mathematici». Nec
id, quoti diciturin.j.Mctaphy.ij mathematici fcietii
nondcmonllratpcrcaufam materialem. Mathemati-
ca.n.abftraht quidem 1 materia fenfibili, non autem i
Remittit ad pmifTa, St dicit <p in fuperiorib* moftra-
tu clt quo caufa formalis.qui eft, quid erat efle, prrti-
e (i c6tr» ncatadmedium demonllrationis. Deinde cum dicit.
Idem fivumquaritur, propter quidaduerpu-J themeu-
/er perficum bellum cxarftt i que caufa fuit,vt athemerfei
bello nexentur i quia contra Sardoi ipf cum Entrienjibus

materia intelligibi, vt dicitur in.6. Meta, qui quidem irruerunt. Hoc iLprimum mouit. Sitttaq; bellum a: priore
materiaintclligibilis confideratur fecundum q> aliquid irruifle u: aibemenfes c. a igitur , priorei in qui irruifle ipf

diuifibile accipitur vcl-in numeris vel in continui». Et C rdrfl alhcmenftl inefl, a quoq ; b ipfi competit , hlmdi na -
ideoquandncunquein mathematicis aliquid demon- que lacefliti , bellum aduerfus eas agunt, qui priores iniurii

ftra tur de toto per parte», videtur efle demonflratio per intulierunt . A igitur, idefl bellum, vexartq ; bello b ipf in-

caulam materialem, partej.n.fehabentad totum lecun efl , idefl (/ce qui priorei bellum geflere B vero ipfi c idefl

dum rationem materiar , vt habetur in fecundo Phv.Et Mbemenfibus tncsl.Hi naque trtUarc bellum capere Me- .

quia materia magi» proprii dr in fenCbilibus, propter dosq; lactfliutrc . Medium igitur & boc in loco caufa eil,

hoc noluit eam nominare caufam materiaK.fed caulam atque ea, que primum mouit.
necefsitatis. Ad euidentiam autem exempli quod in li- Tropter quid aut Madorum bellum filium efl jtibcnisl
tera ponitur, fciendu efl q> omni» triangulus cadensin que caufa efl preliariatbcuienfesiquomam m Sardos comi-
femicirculo efl reflus.vt prnbatur in.j.Eudidis.Eft au jcerunt.Tropter boc.n.motum efl primi . Sit bellum in quo

tem probatio talis . Sit femicirculut a i c, corda autem Atprtus committit B. thentenfes c . EH igitur b idc prius
eius, qui efl diameter circuli, diuidatur in punfloD
qd eit committere athenienfbus , A autem m odebeltancnim
efl centrum circuli.Erigatur ergo fuper punflum o,li- prius iniuslos .Et itaque in» a debellari prius incipientes. »

ncaperpcndicularis.qujattingatcircunferentia circuli autem pnunnMbemenfbHS,prius eainiucepernnt. Medii

in punflo b a quo ducantur dui linei ad duo punfta itaque hic caufa efl primum moucm.

a Sc c.dico ergo,t}> angulus a i c,cad£s in femicirculo, Ponit exemplum decaufa moucmetangfs quandi
eft reflus. Probatio. Ttriangulus idc
habet tres angu gricam hiftoriam , videlicet, q> athcnicnles quondam
Io» «quales duobus reflis,fcd angulus eius i dc efl re- adiunflis fibi quibuldam aliisgricis inna ferunt Sardc-
fius , quia linea b d efl perdendicularis , ergo duo abj fes,qui erit fubicfli regi Meedorum.Si ideo MccJi m-
anguli.f.o-nc&BCDfunt iquales vni reflo. Sedhi uafetunt Alhenienfes.Dicitergo primo q> quiri poteft
duo angulifunt iquales.eo q> dui linea d b & D c lunt propterquid bellum medorum faflumeft cumaihc-
squales, quia contrahuntur! centro ad circur, ferentia, nienfibus ,& hoc propter quid eft caufa quare athenicn
relinquif ergo q> angulus d B c fit media pars re® an- (es impugnati funt i merdis , quia.f ipfi fimul cum qui-

guli . Pari quoque modo probsturq» angulus abd(k dam aliit.f.eritriis fecerunt inlultum in Sardenfes .Hoc
media pars refli.Ergo totus angulus a b c n eft reflui. enim eft quod fuit motiuum belli . St ergo bellum in
B. quo a quod eft maior extremitas : priores infultum
:

fecerunt Iit a, ideft medium, fed athemf fes fit c.idcft mi

nor cxtrcmitas.Ergo i eft in c,inquamu fcilicet aihe-
nienlibusconuenitq> priores fecerunt infultum. A au-
tem efl in b, quia.f.illi , qui prius aliis iniuftitiam intule-
runt lunt debellati. Sic ergo a eft in i inquitum debel
lantur illi, qui prius inciperunt . Hoc autem foliccr >

D C quod eft medium pertinet ad Athemcnfes.qui prius btl

lum inciperunt. Etfic patet ip hic accipitur quali me-
•Hac ergo probatione vtitur hic Philofophusdicfs,
dium caufa, qui primo mouit. Deinde cum dicit.
o, manifellu eft per hunc modum.ij. eft reda qu{ in <e-
micirculo.i.rcftus angulus,qui cadit in femicirculo, dii
Ea vero quaru caufa esi td.quod alicuius esi gratia, eu
Sit ergo demfubcuni modi, ceu propter quid deambulat, vt valeat,
accipit illud, quo exiftete fequitur tj> fit reflua .
cur domus efl ivt eonfernei fupeIlex . Uspe valuudmis de-
re&us angulus in quo k quod eft maior extremicas,mc-
amaulatiOifupcUetiilis conferuandfjomus efl gratia, jdtq;
dictas duroum angulorum fit medium io quo »,angu-
pofte.Analy.DiuiTho. M inter
 S , .

JJ* TOSTEttlOlLVM A X.A l r t i c o i^r m jj<f

bxc propter quid ooflcxnjm ambulare
inter
ius oportet
& cn oportet,
Generationes autem econtrariohic, &hteaufis fecundis
gratUffidmmterejfe videtur. Sit itaq deambu - motum ibi quidem enim mediumoportct primis fieri, hic au *
;
latio poficxnam c: no natare cibum,cum
occupet locum, in tem ipfum c vltimum rltimum autem efl propter quid
.
quocjl b: valere fit A . Competit igitur eft.
deambulationi peti Oltcndit quomodo diueifimode fe habet, & in cau
txrum ni efficere, cibum inquamfimptum m ore ventris
na fi.qu* efl principium motus.Contrario enim modofe
Jupernatare >atq; tdipfum famutc cdfcruet.Sic.n. videtur
habft in via generationis caufa finalis, caufa qua- cfl &
» Igitur , cibum mqua haud tutare c
tpft mefl.idefi deambu principium motus. Nam. I.indcmonll ratione, qua fu-
lationi pofi canam .At A.vabtudmeminquam conferuare b mitur per caufam qua eft principium morus, oportet
tpft competit. Qua igitur cfl caufa. vt a gratia cuius catera ,

medium principium ficri.i.rffe principium in via gene

fimis, ipfs competat d
T^empe b ipfum efl: non fupernatare rationis, ficut prius fuit q» Athenicnfes infultum fcccrut
inquam nbum.Mqut bocefi tanquam tpfius ratio.
T^am \ in Sardenfcs 9, impugnarentur a Merdis Sed hicin
, q .
hoc ajfignabitur paflo. Curant n copem
ipfs c { Quiafanu dcmonftratione.quae fit per caufam finalem, accipitur
ej]e id ntmtrb efl
fic inqua feli habere . rerum mutetur ro- ficut primum in via generationis ipfum c,quod<ft
einationes oportet.
mi
Magu.n.hocpado fingula elucefcent. nor exrremitas,* vltimum caufatum cauli finaliS.VIti
A n t t. Qnorucisnq; autem caufa efl propter aliquid.vt propter
mum etiam in vi a generationis eft finis, cuius gratia eft '

Vide inot. <juidambulaifvtfanusfiat,& propter quidfaBa

efl domus*
i
aliquid. Manifcftum eftautem q>primoaliqutsambu-
vtfaluet vafa. Hoc ergo ve fanet, illud vero propter
sd quod latpoftc*ni,cx hocfcquitur qicibi non emineant in
faluet propter quod pofi canim oportet ambulare, cuius & ore flomachi, Sc exhoc vlteriusfequiturfanitashomi-
grariaoportct,nibildiffert. Ambulare pofi canam in quo c: nis qua: ell principalis finis. Deindecum dicit.
Videt inot. ,ian eminere cibos innuo t: fanari mquo a . Sit igitur in eo fieriautempotcfl,vtidemgratiafitalicuius,&rxnrccf
quod pofi carum ambulat effe facere no fuperemmere cibos A aer.
fitatc.vcluti propter quid per laterna penetrat lumc. Een.
tuxta 01 ventns,&hoc
effe fanum, ridetur enim inefie ipfi id quod minoret habet partes fabriliorCibe,
, neeeffarioper
ambulare quod efl c b ,quod efl non eminere cibos m boc
t an meatus maiores penetrat^tmplioresue . Siquidem lumen
fit,
tem n quod fana ituum efl. Qua igitur caufa e fime quod
a quia tranftt.Et cuiuflnam gratia, vt non dememus pedesS;
fit propter quid, efl b non eminere ciboi. Hoc autem
cfl fient etiam offendamus., i t vt esi mhifce,qux funtjic nc ciia ek
illius ratio a enim
fic dcmonflrabitur . Tropterquid a inc
.
in hificc.qut fiunt f vefi cum ignis cxiinguif tonilat , necejfe
Vide j inot cfifquoniam hoc efifanan . Oportet autem
commutare ra- eft flrepitusfonusq; fiat. Et vt pythagorici dicunt, terroris
tiones, &
fic magis vnaquaq; apparebit. gratia, quo pertineant hij, qui in tartaro degunt.
Manifeftat idd in caufa finali.Ercirca hoc duo facit.
Piimo proponit exemplum in caufa finali . Secundo
Contingit autem idem,& vnum, quid
quid cfl,V crncceffitatc,vi pcrhtcernt peilcmlumi
&
propter efl, & a NT t.

offendit differentia inter caufam finalf,* caofam, qu*

.h.t na- T tu rf> n
que ex neeejfitate digredlt /jucd in parua efl partiblliusper Vide i um
eft principiu motus, ibi-{Gcnerationes
autem ccontra- maiorei poros. S te quidem ignis fit digrediendo
, ct- propter
rio.JDicit ergo primo, q, fimihtcrfe habet cum pr.*di- aliquid, vt non offendamus Itaq;
fllisinquibulcunq; aceipitur.q.caula finis cuius caufa fi effe contingit,^- fieri co-
tingit.ficut fonat cxtraBo igue,neciffe efl feeptire et fonare,
fit aliquid. Puta fi dicamus propter quid

lat pofi canam i vi fcilicct fiat fanus,

aliquis ambu-
& fi efl que admodum pythagorici dicunt minarum caufa
&
iterum propter his, qui funi in tartaro, quatenus timeant.
quid eft domus? ad hocvtjfcilicct vala, i.fupellcftilia
Oftenditquomodo adeiidcm effeflum poffumae-
hominis faluentur.i. conferuentur. Sic ergo hoc Icilicet
cipi plurcs pndiiSarum caufarum.Et circa hoc duo fa-
ambulatio pofi canam fir gratia fanandi, hoc autcm.l.
cit.Primo manifeftat plures caufas effe eiufdem.a.ofti
adificatio domus efl gratia feruandi fupellettili j.Sic er qeibus habeat locum quod dicftu eft, ibi pluri-
dit in
go nihil differt diccra propter quid oportet pofi canam {
ma aut hmdi funt.} Dicit ergo primo q, contingit vnfi
ambulate, & cuius gratia hoc oporteat.Sic ergo ambu & eundem effeflum effe propter aliquem finem liuc gra
lare pofi cani in quo c minor cxtremitas,fcd non
emi eius,* ex necefsitatc alicuius prioris cauf;, ficut h;c
tia
nere cibos in ore itomachi fit medium in quo effe: fa-
quo eft lumen apparcrcpcr pelle lucem;, ex necefsita-
nari vero fit maior extremitas in quo cfl a. it ergo B in
te prouenit, Neceffc cfl enim q» corpus minoru partiu
c,quia ambulatio pofi canam facit vt non emineant ci tranfeat per poros largiores. Dicif autem hoc f m opi-
bi inore flomachi , &
propter hoc prouenit fanitas
qj nionem ponentium q> lumen fit corpus quoddam fub-
efl a effe i B.Vf.n.tp ipfi ambulare q-J eft c infit B,q<J eft tile,& q, apparentia luminis perdiaphanum fiat^spter
non eminere cibos in ore flomachi . Ad hoc aut (equif magnitudinem pororu quali quorundam foraminum.
A quod eft effe fanatiuum.Sic ergo patet q, B.f.no emi- Corpus autem lubtile videtureffeparuarum partium^
nere cibos in ore flomachi eft caufa quare c eft A,tdeft
Et quia hoc non eft £m fuam opinione, (ubiungit q»cx
quare ambulare pofi canam fit fanatiuum, & hoc.f.nd
talineccfsitate hoc prouenit, fi tn Ipmf appareat difgre
eminere cibos in ore flomachi eft ratio eius quod efl
diendo.i.perxgrePum partium cius per poros diapha-
effe fanatiuum. A.n.ideftefle (anatiunm ficafsignabitur
ni.Hoc autem, quod eft apparcrelumcn per pellem lu-
& notificabitur.Quod aut a fit in c eft b propter quid,
cernae, eft propter aliquem finem.vtXambulitcs in no-
quia fcilicct fic (e habere vt non em ineat cibi in ore (lo
&e beneficio luminis non offendamur . In talibus ergo
machi eft fanari. Et ad hoc q> fingula fif t magis mani-
fefta, oportet tranlumcrc rationes, vt fcilicct accipiatur
pofsibile eft dupliriterarguroftari.Vno mo a ci prrexi
dicamus fi effe contingit hoc, & hoc ent.pura
flente, vt
medium quafi ratio maioris extremiutis ficut in pra-
ii lumen tmpofitum eft lucem,
,
fequirurqidiffundaf
miffo exemplo apparer. Oeindecum dicit.
* UT ' 0 rdo autem gencrationisuc ortus verfo modo fefe habet
per poros pellis, alio modoicipofteriori,quz
ri°r in fieri,* fm hocargumftabitur,q,fi
eft pofte

in his, & in mouentibuscaufis. In illu.

n primo medium fiat lincm vltimum oportet procedere ea per qua?
fieri cfltingit

peruemt
oportetjn hu autem c ipfum extremum primo, deinde id
>f- ad fine.Sicur patet in tonitruo, 9, fi extinSus
eft ignis
timum,grana cuimcsiera fiunt. neceffc eft fcepriie.i.fulminarei & facere fremitu qui-
dam
 ; .

r JJ 7 L I B E l{_ SE C V D V S 358
dam ignis extin£tr,& fonuquendi.Gt fi opinio pytba- vel vt comedar, vel vtquielcat.Vndc fiintcndedovnu
goricoru cft vera 9, ronitruu liat ad cominuidu Ius qui eorum cueniat aliud, erit fortuna.Sed domus, St fta-
a'

lunt in tartaro, opurtet dicere q> tonitruum fiat ad hoc tuanon fiunt nili propter eildemcaufas,& ideo talia
tphoies qui funt in tartaro umeat. Deindecum dicit. noncontingit fieri h fortuna. Dcindecumdicir.
A R 6 Y. .Atq;pl;mnia talia funt,prxfertimi bifce,qux natura u Quare ft finis fit bonus,ea,qut ad illum cofcquendiim ef A a c r
lia fiunt/ tconslant ^Altera naque natura ahc utut gratia fa ficiuntur/luutus gratia fiunt, & autd natura, aut ab arte.
cit, altera nccejjitatt. "Heceffitas autem etl duplex. *dlia.n. A fortuna vero nihil cuiufquam fieri gratia folct.
naturam, cir appttittoncm.xlia violenta , qua
esi fecundum Quare finis bonus propur aliquid jit , aut natura*ut a n r& t.
quidem cllprater appetitionem Heneceffitatesextant, cum ertr.d fortuna autem nihil propter aliquid fit.
lapit nunc furfum,nunc deorfum mouci.T^a tamelft necef- Coni ludit ex prxmilmqi perut nire ad bonum cft
fttate lapis vtroq; motu cietur non eadem tamen nccejfitate. aut i natura, aut ab arte. Ars enim St natura liirilter

Attii. "Plurima autem buiufmodi funi, et maxime in bn,qna na operantur propter finem, vt habetur in.a.Phylie. Sedi Tex.co. 79.
tura fubfishm.tr conflantibiit.Hoc quod propter hoc natu fortuna non fit aliquid gratia huiutmodi.Quod ideo di ,ta -' } -tex.
ra fecit, aha vero ex neeejfitate .'HeccflUas autem duplex citur,quii & fi fortuna contingat in his, qua fiunt pro- ' f'
ejl . Hoc qudtm enim fecundum naturam, motum, ficui & pter aliquid ,
vt dicitur in.i.Phylico. illud tamen, qui d
lapis ex nccejfitate & furftm,& deorfum defer tur,fed non dicitur 1 fortuna fieri, non cft intentum tanquam finis,
propter eandem ncccjjitatem. fcd prxter intentionem accidit.
Oftendit in quibus contingat hoc, quod diflum cft.
Et circa-hoc tria facit. Primoolicndit quomodo hoc fe Ltcrt o X.
habeat in his , quz funi a natura. s.quomodo fc habeat Quomodo demondrari contingar aliquid ex eaulii qux fimol
isa hu, quxfunti propofito ,ibi
{ Inhisaut quxfunt.}-
lunt & non limi cum fui cfTedtbus,cx|>oDit, quomodo item
• prrort ip£un pollenut non fyllogi 1 etur docer.
.3 .infert quoddam corollariu, ibi -{Quare finis bonus.}-
Dicit ergo primo 91 plurima huiulmodi , quz. f.funt ex Eadem autem caufa efl in bis,qux funt /1 in his, qux fiut, a R r. r.
Dtcdsitatc&funt propter finem , maxime inucniutur & in bis, qux fuere, &
m his item, qux fient futuram funt.
in his quxfubfiftunt a natura, & in his,qux lunt per na Medium enim ipfum caufam ejfe conflat. Perum differentia
turam cor.ftrufta. N atura enim quxdam facit propter quxdam ejfe videtur Eorum enim qux funt/fl, eorum, qux
.

finem quxda vero facit cxnccclsitate priorum caula- jiunt, fit, eorum qux fuere,fuit, eorum deniq; qux fient erit.
rum, qux quidem cft duplex. Vna fecundum naturam, Adcmante caufa efl in bis, qux fiunt/jrfafliseirfu ant I.

qux clt fi.n conditionem materix ,

alia fecundum cau- turu, qux vere efl his,qua funt Medium cmm caufa .

fam mouentem.ficut lapis mouetur quidem ex necclsi- efl in his, qux funt, qux ejl ipfis autem, qux jiunt/qux
tate quandoq; furlum,quidoq;deorfum,fed non pro- fit,fxBis autem f.i(ia,& futuris,futura.
pter idem genus necelsitatis , fcd deorfum moueE pro- Poftquam Philolopbus oftendit quomodo quatuor
pter neccfsitatem naturp/urfum autem propter ncccf- genera caudarum in demonftratione pro medus alTu*
fitatem mouentis ideft projicientis. Deinde cu dicir. muntur,hic oftendit quomodo in diuetfis demonftra-
A no T. In bis autem, qua proficifcifolent a mente , quxdamnu- tur aliquid per caufam . Eft autem tirca
hoc duplex
quam funt i cafu.vt domus vel fatua, neq; nccej]itate,fcd differentia confideranda . Prima quidem lecundum q>
alicuius gratia. Quadam funt etia a fortuna,vt jamtas atq caufa fimul cft cum tffcftu.velnon fimul.a.prout cau-

falus, maxime vero in ijuibus fit,vt jic,cr aliterfe habeant, faproducit effeflum fcmpcr,aut licut frequenter. Et c’e Lcii.ri.tex.

cum generatio non efl a fortuna. hac agit, ibi •{ Sunt autem quidem quxdam qux fiunt
Anti. Inbis autem, qua funt ab intelligentia, alia quidc nequa- vniuerfalitcr.}Circa primum duo facit Primo oftendit .

qua funt ab eo.quod per fe fruflra efl, vt domus, aut effigies, quomodo aliquid dcmonftretur per caufam, quft ft li~
neq; ex neeejfitate funt , fcd propter boc vero funt d fortu- mulcumeo, cuiuseftcaufa.i.quo modo demonflra- • 1 A
na, vt famtai, &
falus. Maxime autem in quibufemq; con- turaliquid per caufam, quy non cft fimul cum eo, cuius
tingit fic c'r aliter, cum non d fortuna generatio fit. autem qux nonfimul.JCirca primum
eft c 5 ,ibi -{In his

Offendit quomodo fe habeat in his, qux lunt a pro- confiderandum cp quia in motunecefle cftcblidcrare

pofito, & dicit 91 in illis, qux fiunt per rationem, licut prius & pofterius, in caufis motus eft accipere caufam.
• funt opera ardi, quxdam talia funt ip nunquam liunt i St caufatum fe habere lecundum prius & pofterius. Si-

cafu.ficut domus, & flatua, nec etiam podiint vnquam cut patet 91 caufa agens naturalis moucdo perducit ad
ex necefsitate naturx, fed lemper fiunt propter fi-
fieri (uum effeflum. Et licut per totum motu perducit mo
nem.quia fem per fiunt i ratione, qup non operaturni- bilead terminum motus, ita per primam panem mo-
fi intendens fine . Quxdam
vero qux poflunt quidem tus perducitur ad.:.&Gc deinceps . Vndcficutmotus
fieri i ratione artis , tamen polfunt etiam quadoq; ficti eft caufa quictisconfequentis, ita pars prima motus eft

i fortuna , ficut patet de fanitate , qux quandoq; fit per caufa fublequentis,& fic deinceps. Et hoc indifterenter
artem medicinx.fed tamf, quia poteft prouenireex ali fiue hoc confideretur in vno mobili, quod mouetur cd

qua caufa naturali, poteft contingcreq, aliquislanetur tinue ii principio vfq; ad finem , fiue m diuerfis mobili-
prxter intentionem , ficut fi leprofus lanctur ex efu ler bus quorum primum mouer.a.dt i.q Licet fimul dum
pentis,quem comedit, vt moreretur. Et fimiliter con- primum mouens mouct, primum motum moucatur,
tingit de falute, cu.f.aliquis intras domum propter ali. tamen primum rcmanctmouenspoftquadcliit mouc-
quid aliud liberatur de manu inimicorum quxrftium ri.quo mouentc fimul mouetur.:. mobile. Et ita luccef-
ipfum .Et hoc maxime contingit in omnibus rebus,in fiuc mouemur mobilia , quorum vnum eft caufa me-
quibus contingit q> aliquid fit St lic Se aliter , cum non de his qux proticiunf manifcftat Phi-
tus alterius, ficut

i fortuna fit ideft contingit eundem tffefium non for- lolophus in.8.Phyfic. Per hunc ergo modum cotmgit Tex.co.»*.
tuito exdiuerfis caufis .puenirc.Puta poteft aliquis in- tp caufa non eft limul cum eo, cuius cft caufa, inquan- leS.ai.iet.

trare domu non i fortuna vtfaluetura manu hottium, tura feibeet prima parsmotus cft caula.i.vtl primum
Pofte.Analy.DiuiTho. M » motum
 .

359 l 1 B E K r e c y » r s jdt»

motum mouct.i. Quamuis lutem motus in luis parti- qn intenle exhalat calidu,confec]ufs efltjiintiftfinfpif-
bus fuccefsioni habeat, umeo timui ei) cum caufa mo (etur humidum.R educendo ergo ad form.l fyBngHhca
ucntc.Simul enim dum monens mouct, tr.obilc muue dicemus q- n efl in e quia.l.cryftallus habet perfecti ex-
tur,co ip motus nihil efl aliud cj adus mobilis a mouen halationem ca)idi,in B autein efl a, quia ille quod per-
te, fecundum quem moucns dicitur mouere , & mobile fede caret calido denfatu efl.Sicut ig-f hmoi q>efl cry
tnoutri. Et multo magis mhis.quxfunt extra motum Qallum effe plenu aqua denfata efl caufa cp habeat de-
oportet caufam fimul efle cum(uocaulato,iiucaccipia fedam caloris, ita etii caufa rp fiat cryflallus caufa efl
tur aliqd , vt terminus motus ficut illuminatio aeris fi- cp flare. Et eadem ratio efl in fadumefle, Sein futu-
mulcflcum folis exortu, fiucaliquid accipiatur in his, rum elTc.Etficconcludit, rp fi fic accipiat caufa Srcau
qux funt penitus immobilia Se caulis cflenrialibus,qux faium oportet cp fimiliter fint fimul in fieri Se in ede, Se
funt caular ipfius e(Te.Circa primum ergo duo facir. Pri in fadum e (Te, Se in futurum effe. Deindecum dicit.
mo proponit quod intendita. manifellat-prcpulitum Sedm Iufi e, qua nonfunt fimul, fit ne vt in continuo tpcf
per exempla, ibi { Vt propter quid fadus defedus.}- In lutantem, que non fimul funt, nunquid funt in conti-
Dicit ergo primo q> quandoq; caula efl fimul cum fuo nuo temporei
effedu,oportet eandem cautam accipere quantum ad Ollendit quo caufa, qux non efl fimul cum caufato
hoc, quod efl fieri, vel fadum ede, Se futurum efle.quf accipiaturmediu demonflrationis.Et primo inhis que
accipitur quantO ad hoc qtf efl elTe, quia fi caufa fimul fiunt indiredum.i.in his qux fiut circulariter,ibi -{Qm
cum fuo caufato, ficut nccclfe efl ip qn efl caufa, clt t fle autem videmus.JCirca primu tria facit.Primo propo-
dus,ita occede elt cpqii fit cauta, fiat effedus, & qfiefl nit quaflionem.i. interponit quodda quod efl nect (la-
facta q> fit fadus effedus, & qii efl futura fit futurus cHc rium cognofcereadlblutionemq6nis,ibi{Efl igif a po
dus.Ncc efl inflantia g> dum fit xditicator adddeendo llerius fado.J- .j.foluirquxllioncm,ibi -{Speculandum
artem xdificatiuam n6dum fit xdificium, cuius ipfe efl efl igitur quid ell contingens.}- Circa primum duo fa-

caula per artem xdificatiuam, quia xdificator no noiat cit.Primo proponit quxllioncm.a.manifeflatcam.ibi
eam adi fici j
in adu, fed caro in potentia,vel in babitu. •{Sicut videtur nobis.}Mouet ergo primo quxflionem
Sed aedificans nuiatearr. in adu, qui opoitrt timui el- vttum in caufis , qux non fimul fiunt cum caufatis , fit
fe cum eo, cuius efl ci,vrdiciturin.i.Phy.fcfl aut idlti dicere q> caufatum fecundum tempus continuum con
tasquatuadhoc, rpinoibus mediu efl ca.Scd-hoc ac- fequatur ad caufam vel noni Deinde cum dicit.
cipiendum efl f indebita proportionem/vt.f.iplumtITc Quemadmodum nobis videtur aha aliorum fint caufa,
caula , .pportion ctur ipfi efle effedus, Sc fieri caulxfieri
-
ceu fadum faBi,fient fientts futuruq; futuri.
a-
caufaii.Sefadum ede caufxfado efle caufati.SC fututu Sicut videtur nobis alias aliorum caufas effe, hoc efl f
ede cauli futuro c(Te cauiati. Deindecum dicit. di cffc,altera fada, & futura,futuri, eius autem quod fit fi
tfam Vt ha patefiant excplo ci interrogamur cur fuit, , aliquid antea fadum efl.

ytl fit, vel erit, vel efi,dcfclho lunata fuit, vel fit, vel erit, Manifcflat quxllionem. Videmus enim rp alix funt
vel efl terra inter fote, & lunamuucommodaUfjimc reffion- caufx aliorum nonfimulcum eis exiflentes, ficut eius
demu t Qjud efl glalies?
. &
accipiatur aqua congelata ip- quod fadum effe, efl alia caufa prxcedfs quod efl fieri,
fam efJe-Atq; fit aqua quidem c congelata aute a caufa de- Sc ipfius foreideft aliquid fit futurum caufa efl ali-

inde collocetur m medio quod ipfnm occupat n abfintia peni quod futurum fieri , Sc iterum ipfius fieri caufa efl ali-

tui ipfiui caloris a igitur ipfu c mest a quoq; n ipfi compe- quid quod prius fadum efl. Efl igitur quxflio vtrum
tit.Atq; fit gUtics,cum ipfitm e fit^rfutt, clifiit, eritq;ci iltx caul* fe confequentes fint in temporecdtinuo.vel
erit Ea igitur, qua hoc patio esi caufa ft,& efl, fuit, & & non? HocenimnecefTariumcflfcire dcmonflratori,
erit vua cum eoauius effe caufa dicitur. quia fi non fit continuatio in huiufmodi caufis,noeric
yt propter qdfatlus efl dcfidus fpropter id. quod in me- accipere immediatum, quia femper inter duo non coti
dio faBa esi terra, fit autem propter td/juod fit, erit aut cj" nuata ell accipere aliquod mediu Et ideo fi illud nuc,
.

propter idtquod erit m medwaSr efl propter id quod efl fimi in quo efl effedus non fit continuu ad illud nuc,in quo
liter. Et quid efl crystallus! Accipiatur igitur qm aqua dc- efl caufa , erit in mediojaliquid
accipere quod fit ca ufa
fata efl. Aqua cAcnfata m quo a .caufa media m qtto u defe media, & fic in infinitum. Deinde cum dicit.
flus caloris ptrnitus.Efl igitur m equidem e, in hoc ait dl- At condat in his , ab coratioanationem txtrucndd effit
fatum effe quod efl in quo a fit aute cryfiollus cum fiat n fa- quodpoflea fuit,principia autem &
eorum ea funt,quc prius
flumefl a faBo n erit autem futuro o . Siquidem caufa & fucrunt.Quap r opter idem &
m lufce, qua fiiit,firuddus efl
cuius efl caufa fimul fiimtuum fiant, drfuntaum fint, <3 in tnodus.Scdabeo quod ante fuit, non extruitur ratiocinatio,
'
eo quod foBumesl,& in futuro fimilaer efl. vt quoniam boc fuit, hoc quod efl poflerius ortum cflfifd
Manifcflat quod dixerat per duo exempla,quorum Uter &m fusuro.
prinui efl de eclypfi Iunx . Dicimus. n.cp heri fadus efl Efl igitur d poflerius fado fyUogifmus prmeipiumfigit
defedus Iunx pp hoc ep heri fada efl interpofitio ter- et horum efl, qua fada fmt.ynde& in his qua fiunt fimdi-
re inter folcSe lunam, Sc <p nuc fit defedus kmx ,pptcr ler tfi-A priori aut non efl, vt quoniam hoc fadum efl, qua-
hoc, 9> nuc fit talis tcrpolitio terrx, & cp cras fiet defe
i i re hoc poflerius fadum eflr& mfuturo fimiliter.
dus lunp propter id,quod terra ponetur in medio, & cp Manifcflat quoddam quod efl ncccffarium ad folil-
nunc efl defedus Iunx propterid qd nunc efl interpo- tionem prxmiflx quxllionis Et primo proponit quod.

fitio terrx.Sccundii aut exemplum decry(lallo,puta fi intendit.s.probat propolitum,ibi{Nequcenim deter

dicamus quid efl cty flallus t & accipiatur hoc pro eius minati.}- Circa primum confiderandum efl, <p ficut li*
diffinitione, fit aqua condcofata vehemctcr.Sit ergo nea efl quoddam continuum,pundus quoddam indiui
aqua c.i.minor extremitas, Se denfatu efle fit a j.maior fibile,quod terminat Sc diuidit lineam, ita etiam ipfu®
extremitas, Se accipiatur promedio a.i.q> penitus caret fieri vel moucri efl quoddam cotinuuro,iplum autem
calore. Exhala tuc.n.calidoinfpi flatur humidum.Ynde quod efl motum effe vc! fadum effe cft quoddS i«d'*
^ uitibile,
 1 - u

jSl E c y h_d y s
! £ I B E H_ S j6t '

uifibilriquodpoteftaccipi.velvttcrminans totum mo Nonenim (equi tur,q> quia hoc faftum eft fcilicet ty ifte labile- f.

tum, vel vt diuidens motum unqui linis primi partis medicinam bibit, hoc erit fcilicet fanabitur.Iam enim fu
motus, fic principium fecundi, ficut patet de punfto qui ex nccclsitare infert eflcftii,
pra dicfu eft,<y caufa
quod di.ndtt lineam. Sic igitur ipfum faftuelTeeft cau- cum eflcftu Et accipitur quali mediu homo-
cft fimul .

fa pnecdens ipfum fieri, cuius cft principiutn.fic eft dic
ftus conlcqufis illud fieri cuius cft tcrminus.Si ergo de-
beamus demonftrare, oportet fieri (yllogifmu demon-
firatiuum i poiieriori fiict um clfe ad fieri pricedcns vt
Iidicamus hoc littum tfic, ergo illud prius fiebat. Sed
gencum ideft vmus generis , ficut ad probandu aliqua
pro medio & caufa ali-
effe fafta in pra-terito accipitur
quid quod cft m priterito, fit fimiliter futurorum, id
quodcll fututum, fiteorum, qui funtin fieriidquod s 7
eft in fieri , fit eorum fcilicet qui exillunt id quod exi-

quia fic ipfum faftum elle clt principium fieri ,fiue que llit. Sed quando lic fyllogixatur , hoc fjftum eft ergo ,

fafta lunt eorum qu* fiunt , confequens eft vt fimiliter hoc erit, no accipitur medium vmus generis, fed vnum
fe habeant in his qui fiunt , vt Iciltcct i poiieriori fieri eft prius fit aliud polierius . Vndepolttopriori non le-
fyllogizeturad prius facium, puta Ii dicamus lol moue quitur ex necefsitate polierius in illis tn quibus eftccfu»
tur ad punftum medi coeli, ergo prius motus eft ad pu-
j
caufarum impediti poliunt. Deinde cum dicit.
dui» orientis . Sed } priori non poteft fieri fyllogi Imus Trstcrea fieri non potesl,vt aut indeterminatum, aut de-
akct.
td polierius , vtputa fi dicamus q> quia hoc prius faftu termin.uumfitipfummedwmtcmpus . Faftum enim erit in
eft, ideo (equitur ep illud quod cft polierius fiat , aut la- medio illud dicere tempore.
ftun. (it. Et que ratio cft de fieri & de fidum efle.eadc Amplius enim neq; indeterminatum contingit effe tepus a H T I.
ratio cft de lore, Se futuru fieri. Deindecum dicit. medium,neq; de terminatu. F alfum enim erit dicere in medio.
A M ji Sine ndque determmatumjiue indeterminatum fuerit te-
pui non eri l vnquam,vt cum hoc fuiffe veri dicatur, pofte
, ris
Ponit aliam rationem, qui fumitur ex parte tempo-
mcdij,8c dicit, quod (icut ex parte temporis abfolute
riui inquam ipfum. In medio enim tcmpoicfalfumcntprofe confidenti manifeftum cft q» non poteft fyllogizari 1
do boc ortum fuiffc dicere, altero um orto. Eadem esi in & priori ad polierius,
nec fecundum tempus determina ^
futuro penitus ratio,neq; quoniam boc fuit boc erit. tum, neq; fecundum tempus indeterminatum, ita etiam
*NT 1 . Tifl* cmm drremuiiati aut non determinati cni teporis. nec ex parte medij temporis cottngit accipi aliquod de-
Quare neq; quoniam hoc verum eft dicere fattu effe,hoe ve- terminatum, aut indeterminatum, in quo fcilicet poti ft
rum eft dicere fatlum elfe potienui. In mcdn.nfalfum effet concludi polierius i priori . Iam enim diftum cft, ty m
dicere becftam altero faRo.Eadcm aut ratio eft et in futuro. toto tempore intermedio falfum eft dicere, id quod cft
Probat quod dixerat . Et circa hoc duo facir. Prim o polierius eflc,quamuis id quod cft prius iam priccfsit.
probat propolitum ratione accepta exparte temporis
a bfolute conliderati.i.cx patte temporis.quod couenic Ltcno Xr.
cITc medium intercaufam priorem 8t cffeflu pofterio- Fafium efle non continuum elle ipfi fieri , nec alio fadto elle
ollcndit qujquam cuam in vno fieri infinita fafta elle m-
rem,ibi-{ Amplius enim neque indetern>inatum.}Dicit ,

rclligan. ur ,lumcndii tamen elle in hu mediu atquod docet.

ergo primo, ideo i priori non poteft fyllogiziriad
polierius, quia pofito priori no oportet ij> Icquaiur po- Confiderar.dumefl autem quid nam fit quod continet, vt
A T
ilcrius, neq; fecundum aliquod determinatum tempus, in rebus pofl faCium effe fit ficri^An patet fallo fiens non bt

neq; limpliciter non determinati. Et hoc primo manife tertinec cmm fallo faUum cita bxrctSunt enim fi netote in
flat quantum ad determinatum tfpus, puta fi dicamus diuidua.TJtm vtpunRumpunRonohxrtt fic neq; fallo fa
‘

bibit infirmus potionem, ergo tali die fanabitur.Si enim Rum. Ambo iidquc funt indiuffibdia.Hec i git ob m ipfum fa

^ priori fafto fyllogizari polsit polierius Pmdctcrmina-

Ro fient btrerepol.Fiens cmm diuifhiU. folium indimfibi
ty quia verum eft dicere le conRat tffcYl igitur linea fe habet ad punRii ,fu ficus ad
s tum tempus, poterit concludi,
hocfaftO elfe puta infirmum bibiflepotionem , q> etia faftum.I{am m co, quod fituiifinita furit faRa. Magis autem
verum Iit dicere hoc faftum ede quod polierius cft, pu de btfce darius cft dtccdum m vniucrfahbus libris de Moesi.

taeum elfefanatum . Sed hoc non lequitur, quia poteft Teculandiim igitur quid eft contingens, vt pofl td, quod o n r t.
dari aliquod tempusin quo verum clt eum potionem faRitm eft Jit fieri m rebiu. Aut manife]lu esi quod no Tcx.c6. 14.
bibifle , Se tamen nondum verum eft eum fanarum elfe, cR habitu cum faRo effe quod fit:t]eq;.n faRu cufofl
ficut tn intermedio temporeinter fumptionem medici- fallo effe, termini enim funt et atomi, ficut neq; pulla admui

ni & fanitatem adeptam Et hoc cft quod dicit, cy ideo

.
cem funi habita, neque qua faRa funt. ytraq; n indiufiibiUa
prfdifia concludo non fequitur,quia in medio tempo- funt. tjeque igitur quod fit cum eo, quod falium esi propter

re lalfumerit ty hoc fit faftutn.l.hunc c(Tc lanatu, quis id. Quod quidem cmm fituliuifibilc eft, quod autem facium

alterum iam fit fa&um.f.cum medicinam bibifle.Et ea- eft,indiuifibile esi . Sicut igitur linea ad punCtum jeb-bet,

dem ratio cft etiam refpeftu futuri.Non.n.polIumus co fic id, quod fit, ad quod faRum eft Sunt cmm infinita f.Ra
.

eludere, ilie nunc medicina bibit, ergo erit fanatuspro meo quod fit . Magii autem mamfeflum in vuiucrfahbus de
aliquo tempore detcrminato,quia hoc non erit veru in Motu oportet dicere debu.
quolibet tpe futuro.f.in tepore medio . Secundo ibi. Poltquam Philolophus quxfiuit vtrum initis que
Medium enim fimul habeat ortum, oportet.vt fitfaRufa non fimul fiunt, polierius Iccundum continuitatem
a»cT
Rorum, futuronnnq; futurum, &
ctteroru fimiliter. tid A temporis lequaturad prius , fic interpofuit quoddant
quod fust,& id quod erit,fieri ncquit,vt ortu habeant fimul. neceflarium fcilicet ty l priori ad polierius non lyllegi
quoniam boc failu est,boc erit. Medium enim bo zatur hic accedit ad determinandum quaftior.em mo
,
»N1 .
trtogcncum oportet effej'aClorum fa 3 um,futurorum vero fu tam. Et circa hocduo facit. Primo ofledit quomodo le
turum,cum bis qua fiul fierircum bis, quafunt effe.S ed futu- habeant fieri fic faftum elle fecundum temporis conto
rum effe&effenon contingit ejfc homogeneum. nuitatem.a.oftendit propufitum, ibi -{De boc quidem
Probat idem quantum ad tempus indeterminatum, igitur ficc. } Dicit ergo primo, cy ad ollcndendum pro-

puta fi dicamus ilie medicinam bibit ,

ergo fanabitur. poli tum, oportet Ipeculari quid cft coniugens.vclcoo-
Poftc.Analy.DiuiTIio. M j tinuarj

Digitized

T 0 S T£ H. 10
tinuans fadum ede ei, quod eft fieri , vtpoft vnumcon
linue fequatur aliud. Et circa hoc dicit primo manifeftu
ede q> fieri cum co > quud eft fidum e(Te, non
idell confcquentcr Ichabem. Dicuntur aut confequen
terfe habentia,quorum nihtl eft medium ciuidem ge-
duo milites io acie,vcl duo clerici in choro.
neris, ficut
Habitum autem fupra id, quo i eft confcquenrcr, addit
Tei. eo. > J. fcomadum, ficut dicitur m.t. Phy fi.Sic ergo dicit q> fie-
rinon poteft clTcconfequcntcr le habens Sccotiguum
c.j-c.ex.4.
£um f10C(qU0(j f fi fjQun, t (7e. Et hoc probat, quia neq;
etiam fadum ede eft contiguum feilicet vt cdfequeter
le habens cum alio fadum clfe.eo 91 duo fada ede hoc
mofe habcnr.vt quidam vltima & indiuifibilia in tem-
pore, ficut duo pundain linea. Vndc licut duo punda
non funt confequenter fc habentia adinuicem, ita etiam
neq; duo (ada ede, quia tam punda fada ede funt fi-
9 tutis autem eft econuerfo.Sicut igitur accipitur vt prin
cut indiuifibilia, & talia non fe habent confcqucnter in
Tei.cf a. continuis, vt probatur in.i.Phvfi. Et quia duo fada el-
Lcet m.cx. fenonlunt confequenterfe habentia, propter hoc
ctii
maniicftumeft 9 fieri & fadum tdenon confequenter
fehabent. Fieri enim eft dmilibile ficut St moueri/ed fa
dum elfeeftindiuifibile ficut pundui. Sicut igitur fe
i nnecedeeftq» prius fadu (it A, Sc accipitur pro cau-
habet linea ad pundum.lic feh ibet fieri ad fadum ede.
Sutcnim infinita fada ede in eo, quod eft fieri.licut Sc
infinitapunda potcntialitcr funt in linea.Et hiceftcau
Ia quare in linea non podunt ede duo punda confeque
ter fehabentia.quia inter quilibet duo punda eft acci-
pere aliud pundum , & limiliter inter quaelibet duo fa-
da ede eft accipere aliud. Vndc duo fada ede no le ha-
bent confequenter Et quia fadu ede eft terminus cius
.
quodeft fieri, fequd confequenter 9. nec fieri fc habeat
confequeter cu eo quod eft fadum ede, quia tunc duo
fada ede fe haberent conlequcnter adinuicem.Scd fieri
imediate terminatur ad fadum ede, licut linea ad pun-
Tei.co.a. St dum {De his autem oportet Scc.)- ideft de hit patebit
.
ma S i,in yniuerlalibus de motu.un libro Phylic.Tra-
! ta t tci
Iipoi datur enim de hoc in feito illius. Deindecum dicit.
na c r. De eo igitur ipfo quomodo /e/e habet medium cum dem.
cepsfitgeneratiojixc eo vfq;fumant.Xa et in Ius ipfit me-
dium, O- primum neccfje eft medio vacare,velut a fuit cum
fit fadum.c. Anteaautfuit A. .Aut; c principiui.i efl ex eo,
quia propinquius efl ei p undo, quod efl principium temporis.
Item c fuU.qmmd i> fut.Orto igitur n necefle efl c fufle,c
vero orto, necefle efl a prius ortum fuijfc. Atq; mediu hoc
fi
acceperis modo,ad id tandem acccflcnsrfuod medio vacat.
ANTI. De hoc quidem igitur quod quo cum eo, quod confequen-
V de i aaoc. ter fehabeat, media caufa,intatumacceplumfic.Xccefle.n.
&mtis mediam, & &
primam fine medio effe, vt a fadum
efl rfuoniamcfaftu esi, anteautemefl a. Vrincipium igitur
efl c propter id quod proximum eftppfi nuc, quod eft princi-
pium temporis Jed c fadum efl,quomam d fadii eft vagitur
cum fiat a necefle eft fadum efle.Caufa autcefl c.d cmmfx
do necefle efl c fadii eflit,c. aut fado necefle efl a prius fmf-
fc.Sic aut accipiens aliquod mediu.ftabit alicubi imediatum.
Oltcndit lecudum przdida quomodo accipi polsit
immediate , vel mediate eftedus caufz in his qui non
, extflil. Futurum naqucfuturo non baret.
fimulfunt.Et primooftendit propofitum.a.manifcftat
per exempla , ibi { Habet autem fic fe in operibus St c
Circa primum duofacit.Primooftendit propofitum in
przteritis.2.in futuris, ibi Similiter autem in eo, quod
{ erit . Huius autem caufa efl c. Siquidem enim n erit. prius c
erit Stc.J-Circa primum duo facit. Primo oftendit pro-
pofitum.i. excludit quandam obuiationem,ibi{ Aut
femper intercidet. f Dicit ergo primo, q, ex pnmilsis
accipi poteft, quomodo caufa qu* accipitur vi
, accipiendum eft.
.
\y M jt X. at L T T I C 0 K_r M jgq
dium in demonftratione, fe habeat colequeter ei fcilicet
quod eft in fieri vel generari , quia etiam in his demon-
eft habitu ftrat ionibus qux fyllogizant de his qur funt in ficti,
, ,
necede eft accipere ede aliquod medium, & primum
quod fit fine medio , ficut fi concludamus <p a fadum
eft propter hoc q> c, fadum eft.ita.f.tp pofterius factum
fitc,& prius a. Puta fi dicamus, ille laoatus eft ergo bi-
bit medicinam, a priori enim non confequeretur fyllo
gifmus.vt fupra didu eft, fed ipfum c accipi! vt id quod
eft magis proximum ipfi nuc przfenri
q a Przlens au- .
tem nunc eft principium temporis, quia fccundu ipfum
diftinguiturprneritum St futurum , & freooortet prz-
lens nunc accipere vt principium notificandi temporis
fuccefsionem.In prxteritis enimtantoahquideft polle
rius in fieri, quanto proximus eft in prsfcnti nunc, in fu-
cip um fyllegizandi quod eft pofterius in fieri <4 a, 8c
:
propinquius przfenti nunc, ita &accipiamus n propin-
quius przlenti nunc q c,& concludimus q> Ii fadum eft
o, q» prius fadum eft c. Puta fi perficit opus l ani hois,
. Podumus ergo concludere q> Ij fadum
prius fanus eft cipo-t-
eft
qunderat in medio.l.c.Fadoenim o necede eft tp
fa id
priusfadum fuerit c,Sc fado c necede eft q> piius fa-
dum fuerit a, ergo & fado D nectite eft quod prius fa-
dum fuerit a, puta fi hic homoil perficit opus fani ho-
minis, fequitur q. prius fit fanatus ,& Ii eft lanatus ne-
cede eft q, prius biberit medicina.Sic igitur femper ac :
cipiendo medium,puta aliquid aliud inter c & a, ficut c
acceptum eft medium inter d &• a, ftabitut alicubi ad
aliquod immediatum. Deinde cum dicit.
An femper ob infinitionem medium cadet? Tsfptt enimfa- * » c I
A
dum fado heret.vt diximus. ttarr.cn d medio incipiidum
cft,& ab eo, quod nunc eft primum.
Aut fe 'nper intercidet propter infinitum? X cn enim coli a uti.
guum fadum cum fado.quemadmodumdidumeft. Sed luci Vifciia*
pere tantum necefle efl i medto,& ab ipfo nunc primo.
Ponit quandam obuiatinnem. Poteft enim aliquis di
cereq, nunquam veniatur ad immrdia tum, (ed lemper
eritaccipere aliquod medium inter duo fada ede, pro- j. c g.paa
pter hoc 91 in ipfo fieri funt ifinita fada ede, eoo, fadu un. P"**
ede non cnnfequfter fe habet ad aliud fadum cfTc,vt da
dumeft.Sed hinc obuiationc excludit ipfe, quia qui led.po»
s'1 -”!'
uis fint ifinita fada ede in vno fieri, tamf necedeeli in
1
ciperc ah aliquo medio.f.ab ipfo nuc tanq 1 primo . Di-
dum eft enim q> id quod eft pofterius, cll principium
fyllogizandi.Refpedu autem omnium in prarterito lar-
dorum , poftrcmum eft ipfum pra-lens nunc, vndc ne-
cede eftiplum prxfens nunc accipere vt primum & im-
mediatum principium. Quodlibct autc aliorum fiidoru
Deindecum oicic.
accipitur vtprincipium mediatu.
Idem&in futuris feruandum eft.Xqm fi verii efl d fo. a » « r*
re, verum fit prius oportet a fore. Huius autem caufa efl ip,-
fumc. Etenim fi erit d prius c ipfum erit. Et fi c rurfuserit
a prius erit. Similiter autem &
m iis ipfis infinitio duufionis
A
tqut pnnapium A ,.
& in iis eftJumendum,quod medio vacet.
{ Similiter autem eft &• in eo quod erit. Si enim verii efl di n ut
ccre quoniam erit D necefle efl prius verum dtccrc.quonia a - a .
eritft vero c erit, prius A ent. Similiter autem eft decifio in*
finita (*r in iis.X on enim funt talia qua erunt contigua adin-
me-
uicem. Trincipiumaiaem & iniis immediatum ,ftnc medio
Manifcftat
 3<5 T 0 ST SK.1 o y M ji T(, JLYTICOKrM }66
Manifeflat idf & infuturis,& dicit tj. licut fe habet dam circulatio in genera tionibusinuenitur, puta <p ex
ineo quod facium eft , ii militer fehabet & in eo , quod aqua generatur terra, & ex terra iterum aqua . Dicit er-
fa&um erit , quia fi verum eft quod erit d neceffe eft y> go, quia videmus effequandam generationem in his,
prius verificctur q> Iit a & htr.oi caufa accipietur c qui qux circulo gentramur, in his etiam contingit oblerua-
cadit mcdiu iter D & A.Quia fi erit D nccefle eft ip prius rihocquod fupra didumcft,q>lcilicct lyllogizcturl ,

erit c.St fieri c nccefle eft rp prius fit futuru A.Et fimili- pofterioti, fi hoc modo accipiantur termini detr.ollra-

ter etiam in his poteft fieri obiedio de infinita diuilione tionis ,

tp & extremi termini fe inuiccm confe-
medium
iuturi in initantia , vel motus in momenta , quia licut in quuntur ,quia his,quxfic generantur, eft quxdam.
in

praetentis ita & in futuris non confequcnt.r Ic habftm cducrlio circularis, dum fciliceta primo generato dene
diuifibiha & tamen etiam hicaccipiendum ell aliquid nitur ad vliimum,& ab vltimo reditur ad primum, non
,

ficutimcdiatum ptlncipiu<r,iicut dictum eft in his qup idem nunur i.lcdidcm iplc fpccie, vt patet in.i.dcGc- Te. c. 7 ode.
LeAptaecc. tattaium m prxtcrito. Licet enim non Iit accipere duo neratione. Et ita non fequiturgi idem numero fit prius vlt14.ex.vU.
faSa ede fe cdlequder habetia, neq; in prztcrito, neq; & podertus, t iitef us, & cauia . Et hoc iplum com petit
in futuro, pot iri accipi aliquid vltimu vtrobiq;, &hoc proce (Tui dcmonftratioiium .eoqjvt in prxcedcntibus
accipietur vt principiumimcdiatu. Deindecum dicit. didum cft.quandoq; conclufiones conuertuntur,vt ex
licti m
Hac tutem ipfil operibus ilafe babet,vt dsximus.lfi, cis Icilicct fyllogizenturaliquxprzmif] arum, hoc enim

domus cxtruBa ^lt id >lt circuIndcmonftrarc.Quod quauis non competat, fi DemoB.rir.

fi eft , lapides incijos futffc neceffe eft.

quaobtem i quia ncceftc efi fundamenta fulfte , fl domus eH omnino fit vnum & idem quod prius fuit condufio , Sc cularis,

Jailj.is vero fundamenta uCla fuere,ncc cfte eft lapidcsan- pofiea clt principium, relpedu eiuldem numero , ne fit
tefuifte.fiurfus fi domus er it,pari ratione lapides prius er Sl. idem notius <St minus & notum , fi tamen non lic omni-
Siuod quidem per medium modo dcinonfiratur eodem, la- no idem licut accidit in his, qux circulo gcnerantur,nul
cientur cmm antea fundamenta. Ium inednucniens efi. Deindecum dicit.
AMT !• Habet tuti fiefe & mopeiibus.Si faBaeft domus necef- In rebus autem ipfis hoc videturfieri modo. Humidafa aut,
'
fe eft decifos efte laptdes,& faBii efle hoc propter quidt quo- Qapluma terra,vaporneceJfeefl oriatur, fluo quidem orto,
niam neceffe eft fundamentum fj u cftc,fi domus faBa 3 efi. nubem conflare neceffe eft. Qua faBa fieri aquam. Qua or-
ta, terra pluma ncceftc cBbumcBctur Hoc autem id erae,
Si vero fundamentum eft,prwilapidcscfje feilot neceffe eft. .

Iterum fient domus, fimihter prius erit lapides.Demoftra- quod initio fumpftmut Quare modo circuli conuerfto fuit
.

tur autem per medium fimihlcr.Erit.it fundamentum prius. Quicquid enim ex hifce fnnpfcrii , aliud fequitur quidem,

Maniiettat quod dixerat per exemplaA dicit <y prf eum [it aliud.Qjtod quidem cum fit, aliud item eft. Quod rur
diftus modus argumentandi potefl confiderari circa fuscum fit,primum tpfum emergit.
opera humana. Accipiamus enim fadfi efie domus ti- Incperibusautcmvidctiirfic. Compluta.n.tcrra ,nccef- anti,
quam quoddam poftremum , ex quo concluditur ficut fe efi vaporem fieri, Isoc autem faBojtubcmJbac vcrofaUa,
quodda primum g> necefle eft lapides prius fuific deci- neceffe efi terram complutam efte. Hoc autem erat ex prin-
fos.S; accipiemus pro medioconflruftione fundamen cipio. Quare circulo cireuiuit.Cum.n.vmmborumquodh-
ti, quia Ii domus fafta eft , necefle cll g> prius fi t funda- bet eftyilteru efi , & cum illud eflythcru, & cum boc prinsu.

mentu tactu, & fi fi&um eft lundamentu.necefie clt ManilVftat quod dixerat per exerrqli , & dicit tp in
prius fint lapides decifi. Et qd diSu eft in priterito ac- ipfis operibus naturx videt lic cucnire, q> fit quida cir-
*
cipifdum eft in futuro, puta li erit domus, neceffe eft q> cularis proccflus, quia compluta, necelle eft cy
fi terra fit

prius futura Iit decilio lapidum ,

flrhoc dementiretur per adiuncin (olis vapor ex ci refoluatu r.quo rcfoluto,
per medium quod eft conllruCtio fundamenti. & (uil um eleuato necelle eft generetur nubes , tc hac
generata nccefle cfl qi generetur aqua pluuix,qua gene
Lictio Xti. compluat
rata,nece(Ie eft gi cadat, cadens luper terram
Qjaomodo in his ,
qua circuliritcr St vt frequenter fiunt pro- eam. Et hoc eft quod accipimus quafi primum, non n 1

pter quid St mediam liimcndum fit docet, prarmiila corom eft eadem eopiutioterrx ad quam vltimo petuenitur,
rpiz nuat diudionc. &• aqua primo incipiebatur. Etlicmar.ifcflum eft ej> Ia

A» e Y. Sed quonii inbifcc,qua fiunt,gcnerationem quadammo- dus eft quidam circuitus , inquantum vno eorum exi-
do circuli conucrti videmus feri pot eft, vt idipfumfttfi me- llentc fit aliud, & illo exiftente fit aliquod aliud, quo exi

dium, & ternum mutuofefequantur.ln iis cmm conftfht ip- ftente redditur ad primum, non idem numero, ied iao
tame 1 caufarum circuitus inueniri no pot eft
fa conuerfto. Mq-, idipfum mfermombm primis ostendimus, fpccie. Ille

conucrti inquam ipfat conclufiones , hoc eft enim circuli mo- iedidum ordinem, qui inucnitur in caulis per fe. Sic.n.

anti.
Videiinot.
Tea. e»t S
.
^
do ratiocinationem conucrti.

I
y
ornum aut videmus in bis, qua fiunt, circulo qui-
1 damgencratioacm cfte ,& colmgit hoc cJfe.Sicnim
C onfequantur admuuem medium, termini. lis. n. &
neci fle eft perueniread vnum primum in quolibet ge-
nere caularum, vt probatur in Iccundo Mctaph.Quod TtIc3 .
&
autem aqua gtncrerur ex igne, ignis iterato ex aqua, c
hoc non clt per fe, fcd per accidens . No enim ens per fc vlu& te.c.6.
] .

autem hoc in prioribus, quod con-

conucrti e fi. Often/um efi generafvt cxenteinadu,fedex entein potentia, vtdi le.31ex.ex,
citurin.i.Phyfic.Proccdendo ergo in caulis per le non
vertatur conclufiones Jirculo autem ejjcboc eft.
Poltquam 1'hilofophus ollcndit quomodo accipien erit circulatio.Natura complutionis terrx caulam age-

dum fit medium quod eft cauia in his qui fiunt in re- tem accipiemuscalorc acris, qui caufatur cx fole,& non
dum, hic offendit quo debeant accipi in his, qux fiunt econucrlo. Caulam vero materialem aquam, cuius
(m generatione circularLEt primo ollcndit propotitu. materia non eft vapor , fcd materia communis elemen-
Secundo manileftac per exempla, ibifln operibus aute torum. Deinde cum dicit.
videtur lic.J- Circa primum conlideraaduns eft, tj> quia Sunt autem rerum nonnulla qua fiunt vniuerfahler , A Rr
. v.
Tex.co. 70.
lec.rlts.ecx. motus cexlicirculariscaufa eft generationis in illis infe femper enim &
omnes, aut eodem modofehabcntyaitt eodem
•aponde. Jiunt paBo onnulUfunt rurfus qua femper quidem non
rioribuspdeo dicitur in fcefido dcGcnerationcqiqup-
.

Polle.Analy.DiuiTho.
,

M 4 fiunt
 q a

}«7 T 0 S TE I 0 J^. V M A •bfji LT T I C 0 \ V7A q6i

fiunt eodem modo,fiunt tamen plcriq;. TJam non omnis qui- Quomodo quidem igitur quodquidefl inter terminos affi- »»TI.
dem mas homo barbam emittit Jit autem plerunque, vtbo- gnatumest.w qualiter demonstratio, aut diffinitio fit ipfius Tcx.co. 17,

tno mas barbam emittat, talium igitur o' medium effe ple- aut nonahBum efl prius.
runquc neceffe cSl. Epilogat quz dicta funt,* dicit ty ia m lupra diiftum Notatotua
cpiJo.
AKT t. Sunt autem quadam, au* fiunt vniuerfaliter femper qui - efi quomodo quodquidefl quod ell aliqualiter idem
,

Te», co. 16. dem,& mommurutfi habitavit fiunt femper.jtha vero fem ei, quod propter quid,alsignatur inter terminos fyllogi

per quidem mn.fed ficut frequenter funi,vt non femper om fticos ,dum ollcnlum efi qualiter lingula caularum ge-
nis homo mafculus barbatusJed efi ficut frequenter. Talium nera, & in lingulis diucrfitatibus rerum , lint media de-
igitur neceffe efl & medium ficut frequenter effe. monltraiionum.Didum ell etiam qualiter cius quod-
Oftcndit qualiter diucrfimode demoliretur per cau quidellfit vel non fit dcmon!lratio,vtl diffinitio.

famin his.quxfunt femper, *in his quz funtvtfrc-

quetcr.Et circa hoc tria facit. Primo proponit quod in- Lectio X i i i.
tendit, a. probat propofitu,ibi:{Si enim a de E.}Tcrtio Diffinitionem fubflaimaleni cx his quz femper infimi confla-
epilogat qux difta funt, ibi {Quo mo quidem igit Sec. {• re, quorum quodlibet in plus efl, non ummeiui
genns, &
Dicit ergo primo, ey quxda funt quz vir fiunt,* quan-
tot quoufq; omnia non imt m
plus.

tum ad tempus, quia lemper, quantum ad fubieSum,

& TJunc duendum effe videtur , quo nam paBo venart nor A R CT.
quia omnibus {aut fe habent, { (icutimmobilta, qui-
in oportet, qua hoc ipfo quid efl pradicanlur.

bus non expedit proprie fieri , {aut fiunt}- ficut mobilia

quz femper eodem modofe ha bct.vt patet in motibus
calcftibus.Quzdam vero no fiuntlicutfcmper, fcd fi-
O Vomodo autem
nienua,mnc dicamus.
oportet venari ui co quod

Pcftquani Philolophusoflcdit qualiter quodquidefl,

qmd efl ve ANTI.

%
cut frequdtcr.Et ponit de his exemplum. Sicut q>ois lio & propter quid Ic habeant ad demonfiratione, hicollf
mo malculus efficitur quandoq; barbatus , non accidit dii quo polsint inueftigari . Gt primo quo inuelligetur

fem per,fed ficut frequenter . Sicut igitur eoru.quz funt quodquideft.Secudo quo inueftigetur
pp quid, ibi {Ad L eft io. 17.
lemper, oportet accipere medium lemper, ita St talium, habendum autem &c.j- Circa primum duo lacit. Primo
quz funt ficut frequenter oportet accipere medium fi- dicit de quo efi intentio Secundo exequitur propoli-
.

cut frequenter. Deindecumdicit. tum ibi {Eorum autem igitur, quz inlunt femper &c.}-
,

A RGT. Tfamfila a de %,quim isdee vniuerfahterpradieel,& Dicit ergo primo g> pofiquam didtu eftqualitcrquod- Expoucx.
a dec neceffe efl, & lemper,&de quolibet pradicari. Id.n. quideft cognofcatur , &
qualiter quodquideft vel pro-
efi vniuerfaliterpradicari.de omntfempcrq; dici. -At fuppo pter quid accipiatur vt medium in demonfiratione, nuc
nebatur splcrunq; dec pradican . Tl eceffe efl ergo me- dicendum efi quomodo oporteat inuefiigarcca quz
,
dium etiam ipjum b conditionem eandem fubire , ac effeple- ponunturin eo quodquidefl. Deindecumdicit.
runque Erunt igitur cjr eorum, qua funt plerunque,ca pnnei Eorum uaq-„qua femper cuiq; compctunt,quadam exten ARCT.
pia vacantia mediisajua plerunq ; fsc funt, vel fiunt. duntfe quidi ad plura, non tamen genus egrediuntur ,4tq; .

ANTI. Si enim a dee pradicatur vuiucrfalitcr,ct b dec vniuer eafe ad plttracxicdcrc dicoujua quaqua vniuerfaliter ciuq;
fahter, nec effe efi er a dec femper, dr de omni pradnan. competit jion lamifoli.fed etiam atu tnfunt.Esl cntmquod
Hoc enim erat vniitcrfahicr,&- de omni,(r femper. Sed fup- dam,quod omm competit trini ia t i, cretum non trinitati. Id
pofittu esi ficut frequeter effe. TJcccffc ergo efl medium ficut enim quod esl,trtmlati,& ena num numero i opetit. -At im-
frequenter effe, quod efi in quoetlo.E runt igitur & eorum, efi C<r ipfum quidem tnmtati,
parili &
alus etiam pluribus.
qua funt frequenter , principia fine medio quacunque fre-
,
Humano naque competit, non tamen genus egreditur . Qut-
quenter funt fic aut fiunt. narius enim numerus efl, &
nihil efl extra numerum impar.
Probat q>ad concludendum id quod efi ficut fre- Eorum igitur, qua infuit vmcutq;, quadam extenduntur
ANTI.
queter, neceffefit accipere mediu cy fit ficut frequfter. tamen erunt extra genus. Dico aurem m plus effe
in plus, non

Detur enim oppolitum.q, accipiatur medium quod fit
vniuerfaliter,* lemper, puta fi a qux ell maior extremi
,
tas, przdicetur vniucrlaliter de B, quod efl medium,*
B dec, quod efi minor extremitas, ex ncccfsitatc fcqui-
tur ty a przdicetur dec vniuerlalitcr,& quantum ad
tempus ,& quantum ad lubiei3um,quod eft femper*
de omni przdicari.Vnde idem nunc dicimus vmuerla-
liter przdicari,quod przdicari de om ni, & femper. Sed
fuppolitum erat . prxdicarctur dec, ficut frequen-
tcr.NecclTe efi ergo.qj mediu qd efi b accipiai ficut fre
uenter exifies.Sic ergo, patet q> pnt accipi quzdS ime
iata principia eoru, quz iunt frequfter, ita <y ipla prin
cipia iint,aut fiant ficut frequcntcr.Hmdi tu Jcmoltra-
tiones non faciunt fimplicitcr Icire verum effe quod co
eluditur, fed f .n quid.f.q. fit verum vt in pluribus,* fic
Videt. I io etiam principia, quzaflumuntur,veritatf habent. Vn-
prio. lec. 16.
de huiulmodi fcienriz demonfirant ii fcientiis.quf funt
tex.exp. ric-
de nccelfariis abfolute quantum ad certitudinem de-
monflrationis. Deindecumdicit.
A KOI. jit enim quo nam paBo ipfum quid eff ad ratiocinatio-
nis terminos accommodatur, dr quo modo, vel efl ipfius,vel
non efl dcmonilratio, diffinitionefatis antea pertraBaufmus.
quacunque mfunt quidem vmctuquc vmuerfahter , at vero,
jid&alif,vt eff aliquid quod omm trinitati mefljed& non
trinitati . Sicut quod efl ineii trinitati , fed & non numero.
Sed impar m eff omni trinitati, & esi in plus. Et naque ipfis • 7 «1 A A
quinque inesl, fcd non extra genus. Quinque enim numerus
eff impar,nullum autem impar extra numerum
efl.
Ollenditpropofitum* manifeftat qualia oporteat
effe illa quz accipiuntur ad oftendedum quodquideft.
Secundo quomodo funt inquirenda, ibi{Congruum au
tem efi cum totum aliquod &c. }• Circa primum tria fa-
cit. Primo prxmittit quandam diuifione. Secundo pro-
Le.ime.feq>
ponit qualia oportet cflcqux accipiuntur ad ccnfiituf-
clum quodquideft.ibi {Huiulmodi accipit da Iunt *c.}
Tertio probat, ibi {Quoniam autem ofienfum eft icc.f
Circa primum confidcrandum cll,q> ca,quz ponuntur Le. i.t-et;-
ineo quodquideft, oportet <y lemper* vniuerfaliter
przdicentur , vt fupra habitum eft, & ideo accipiens ea,
quz przdicantur.de vnoquoq; vt femper, dicit <y inter
ca,quzdam inueniuntur.qux extenduntur in plus id,
q
cui inlunt,non tamen ita q> inucniantur extra genus lU
lud.Ut exponit quid fit efle in plus,* dicit <j> in plus effe
dicuntur qu jcunq; vniuerfaliter inlunt alicui, non tame
cifoli,
 3«9 L 1 B E K. S E C V X .
D ? S 37°
ei foli, fed etiam alij.Datur tutem per hoc intclligi aliud cft ternarius. Sed videtur q, non requiratur addiflini- Dubium.
membrum oppolicum.quia.f.cft aliquid quod extendi- tionem q, qua libet particula Iit in plus, t) difiinitum.
tur in plus , & cft extra genus . Et de hoc primo, ponit Dicit enim Philofophusin.y.Mcta.q, quado perucni- Tex. cg. 43.
exemplum dicens, q, elt aliquid quod inelt omni terna- turad vltimas differentias erunt aquales diftcrenrn Ipe Ledio.ix.
tex. cxpo.6.
rio, (icut patet de iplo ente quod quidem vniuerlaliter ciebus, non ergooportet q, differentia Iit in plus <j fpc-
Tcx. co 6 .
inelt, non tantum trinitati, led etiam alus.Sc non lolum cies.Quod ttii ratione videiur.Dicit enim Philokplius Le.x.c.ex. 3 .
in genere numeri, led etiam in hit,qux funt extra genus in.8.Metaph. q> ratio que cft tx differentiis videtur clle
numeri.impar vero inelt omni ternario, & elt in plus, fpectei fic actus idclt formi,quia licut ibidem dicitur,
quia etiam inelt ipli quinario, non tamen mucnitur ex- differentia relpodet formp, cuiuflibet autem (pedti eft
tra genus ternarij,quod elt numerus,quia etiam quina propria torma que nulli alij conuenit. Videtur igitur
rius in genere numeri inuenitur , nihil autc quod lirex- q, differentia vltima non excedat Ipecitm .Dicit tuam
tra genus numeri poreft dici impar. Demdccu dicit. Philofophus in, 7. Meta, q, nihil eft aliud in diffinitio- Tcx. co. 41.
ARG T. Talia igitur coufq;fumcda funi,quoufq; totfuermtfum- ne q genus & d.ttercntia.Cc q, poisibileeff dilinitionem le.ia.i4Lj.
pta primo, rt rnuquodq; quidem illorum pluribus compe- ex duobus conllitui, quorum vnum Iit gcnus,aliud dif-
tat , cmflaautnnfimul non ad plura fefe extendant. Hanc (crentia . Differentia autem non inuenitur extra pro-
tnirn neeeffe cft fubsiantum rei diffinienda. prium genus , alioquin non edet diuifiua generis per le,
ANTI. Huiufmodi amem accipit da fient rfq; ad hoc, quoufq; tot (ed per accidens , videtur ergo cp ditfereniia non exee •
accipiatur, quoriimrnnquodq; quidem m plus fit, omnia au- dat (pccicm.Sed dicendum cft q. Ii accipi pollet dtfferc- Solu.
tem no fini in plui . Hanc enim neeeffe esi fubflantia rei cfjc. tia,qua- notitie aret ipiam (oimi(ubftantialem(pcciei,
Oltendit qualia debent efle, qui accipiuntur ad con nullo modo differentia vltima edet in plusqlpecies, vt

flituendum quodquidelt. Et primo , proponit quod in- rationes probant. Sed quia (urini cdcntiaUs non (unt
tendit. a.mamfcftat per exemplum, ibi^Vt trinitati om- nobis per (e noti, oportet q, manifeflentur per aliqua
ni 8ec.}Dicit ergo primo, q> ad manifclladu quodquid- qui lunt ligna illius (ormx.vt patet in.8.Me- Tcx cd.43.
aceidetia
clt, accipienda talia, quxquidcm funt lempcr & in
lunt taphy.non autemopurtet accipere accidentia propria Lcd.ix.tcx.
plus, non tn non extra genus, vlq; ad tale terminu.vt pri illius (pcciei, quia talia oportet per diffinitionem Ipccici
no quidem vnuquodqtqd accipitur (it in plus, oia aut demonftrari, led oportet notilicarc (ormam fpecici per
no fmt in plus, led conuertantur cum re, cuius quiritur communiora.At fecundum hocdiHcrcn-
ilia accidentia

quodquidelt. Eius cnimraiionero neccllccll lignilica- tixlumptx dicuntur quidem lubllantiaks inqtiantum ,

requodquidclt rei. Deinde cum dicit. inducuntur ad declarandum (ormam c(Icntialcm,(unt

ARCT. ydnt omni trinitati competit numerus impar primum autem communiores (pecie, inquantum allumuntur
rtroque ntodo,& quia non menfuratur numero, dr quia non ex aliquibus lignis ,
qui (cquuntur luperiora geneta.
ex numeris conliat. Id igitur ia ipfa trinitas cftaiumcrus in- Deinde cum dicir.

quam impar primm, atque hoc padoprimus Horumenim . Cum autem ncccftaria quidem fintca,quxbocipfoquid A Rc Y.
prima caleris etiam miuerfis impanbus infunt , rltimum eft eradicantur, rt antra patefecimus, mincrfaha naquenc-
dualitati etiam competit Id t rniucrfa fimul
. nulli prxtcr cefjana funt , trinitati rero ,
rei cuius altj fic competunt ea,
trinitatem numero competunt. qua fumum ur , hoc modo neceffam quidem trinitas ea , qua
ANTI. Vt trinitati omiu meft numerus impar primus Urobique, diximus,eixt.

dr ficut quod non esi nonmcnfiirari numero ficut non , & Quoniam autem ofiefum cft d nobis in fupcrioribus,qubd ANTI.
componi er numeris. Hoc itaq; tam trinitas efifimpar nume- neceffana quide funt m eo quodquidelt pradicantia, rnmcr Vulc i inoc.

rus primus, d” fic primo. Horum enim rnumquodque, aliud falta autem nec effar ia fiunt jn trinitate autc, & m rnoquoq;

quidem in imparibus omnibus mesi, rltimum autem duali- alio, fic accipiuntur m eo quodquidefl accepta, fic autem erit
tati, omnia autem nulli. ex neceffitate quidem trinitas hoc.
Manilcltat quod dixerat per exemplum. Accipiamus Oltendit quod (upra dixerat. Et primo ,
q, oporteat
enim ilia quatuor,oumcrus,impar, primus vtroq; mo- prxdifta vniuerfaliter &
ex necelsitate prxdicari deter
do. Dupliciter enim dicituraliquisnumerusprimus, nario.t.qicx pridiflis conftituaturipfa edentia ipfius
vnomodo.quia non meluraturaliquo alio numero, li- ternarij,ibi f Quod autem (ubftantia tx his &c. } Dicit

ctitperoppofltum patet, q, quaternarius non elt
rus primus, quia menluraturdualitate, ternarius autem
elt numerus primus, quia non mefuracur aliquo nume-
i. modus ro, fed folavnitate. Alio modo,dicituraliquisnume-
rus primus, quia non componitur ex pluribus numeris,
nunc ergo primo quod quia luperius uftenlum cft q> t a , qux
prxdicantur m eo quodquidelt ex necelsitate mlunt,
quxcunq; autem ex necefsitate infunt vniuerial, ter pro-
dicantur, necedccft q> liue de ternario liue de quocuq;
alio accipiantur pri dicto modo ca, qux prxdicantur

ficut patet per oppofitum,de feptenario,qui primo mo
do elt primus, non enim meniuratur nili
autem e(t primus fecudo modo, componitur enim ex-
ternario & quaternario, fed ternarius non componitur
ex pluribus numeris, fed ex Io Ia vnitate, & dualitate. Sic
in eo quod quid, q, tx necelsitate & vniuerlaliter przdi
vnitate ,non centur. Deinde cum dicit.
Subflanttamautcm bec eius effle rationemue,tx hifcepate
rcpotcSl.lfam fi id,quod affignaunnus ,non fit tpftus ro tri-
ni tatis, neeeffe cft ipfum quafi genus quoddam ipfius efje, aut

ergo patet , q> quodlibet prardiSorum quatuor conue - nomine rocitatumuxut nomine carens.lgitur no trinitati mo
nit vniuerfaliter trinitati, quodlibet autem eorum coue do fed prater tpfam alus etiam copelet. Ocnus enim buiufcc-
nit etiam aliis in genere numeri.Nam hoc quod dicitur modi ponatur ef]e natura , rt infit potentia pluribus, atq; ad
numerus & impar conuenit omnibus numeris impari- plurafefe extendat.Quod fi illud prater mdiuiduas alu nulli

bus, vltimum autem fcilicct q> Iit primus vtroq; modo
conuenit etiam dualitati ,qux nec menfuratur alio nu-
mero, nec componitur ex numeris, fed ex (olis vilitati-
bus , vnde omnia ifta fimul iun&a lignilici t quodquid-
competis rei,id erit profeSo ipfa ratio trinitatis ?fam et boc
etiam fiuppcmtturdd csdufij; jubflantia m ejfe, quod rltimum
de indiuiduis tali dicitur modo. Quare fimibter et in quibuf•
ms alus 'inerit eumfin rano, quod boc ostenditur modo.
Qiibd
 f

J7» l 1 S E H. S E •
r y^D v s 37 »
AN T I. Q uod autem fubsiatia fit ex bis ,manif'tlum efl.Hectffe Primo odendit q> oportet vti diuifione generis ad diffi
aul eft nifi hoc effiet trinitati effie, vt genus aliquod cf]e. Hoc nicndum.Serundo quo oportet accipere differftias, ibi
autem nominatum, aut no nominatu ent. Igitur mplus quam JPoft aut accepto &c. } Dicit ergo primo q, cu aliqui»
trinitati inefte. Conccffium esi enim huius effie genui, quod eii vult negueiari ad diffiniendum aliquod totunt.i.vrc,c&
fecundum potentiam in plus.Si itaqt nulli inerunt altj, quam gruum eft vt primo diuidatgenusin primas partes illius
atomis trinitatis , hoc vtiq ; erit trinitatis efe.Sitpponatur.n. genens, qui lunt indiuifibiles fecundum fpecif, puta <j>
hac fubflantia vnnifciuujq-, efte.qux efl in illius atomis viti diuidat numerum in binarium &
ternarium, & hac diui-
mum pr edic amentum. Qjtarc fi militer ahj cuilibet fic de- & fione przmiffa,perquicognolciturgcnus,tcntecpo-
monUratiuorum eidem effie inerit. tlca accipere diffinitionem lingularum lpccierum,(icut
Offendit ij> ix his qui prxdiclo modo accipiuntur, etiam fri in aliis,puta in linea refla, St in circulo, 8t in te-

conllituaturclfentia ternarij vel cuiufcunq; alerius, qi 6o angulo.Omnia enim hzc congrue diffiniutur pn-
ncccflc c(l fi hoc, quod fupra politum cl(,non eflet ipla mifTa diuifione generis. Deinde cum dicit.
, cu m praedicetur in eo quodquidell,
fubflantia ternarij Tofi hoc fumpto quid nam fu genus, virum quantitas, an *
quod ellet quoddam genus , vel nominatum, velinno- qualitas, proprios affedus per communes primos contempla-

minatum.Non enim cuilibet rationi eft nomen impofi n.H am ca.qux iisaccidunl,qua componitur ex indiuiduis,
tum.Ut inde eft q> multa lunt inom nata, tam in generi- i e.r diffinitionib' inotefcii,propterea quod diffinitio fimplex,
bus, q in fpeciebus.Ideo autem oportet tjpridiita ra- qua prineipiiimeii omnium & ea quafimplicibus accidunt ,
tio fit genus ternarij fi no fignificet efientiam cius, quia perfe quidem ipfts folii,per ipfa vero caleris competunt.
omne quod pridicatur in quid, aut eft genus, aut diffi- Voti hac autem accipiendum quid genus fit, virum quan- A N' r'

v ** **«
nitio fignificans efientiam. Non c It autc polsibile ep fit litatis fit, aut qualitatis , & proprias paffior.es (peculari per
genus, quiafequcreturqFcfletin plus q ternarius, hoc coia prima . Compofititemm ex alomseouutmenlia ex dif-
enim fupponimus edegenus, cuius potentia lub le co- finitionibus cnml mamfeila, propter quod principii eft om-
tinctplures fpccies. Habitum ell autem ipprxdida ra- nium diffinitonu quod fimplex efl, & ftmphcibui perfe inef
tio non conuenit nili atomis.i.indiuiduis lub ternario fe conucmcntta folum,alus autem fecundum illa.
continentis.K.elinquiturcrgo g, prxdifla ratio (itdiffi Odendit qualiter lini accipiendi, & dicit q> poflqua
nitio fignificans efientiam ternarj. Hpc enim fupponi- acceperimus per diuifionem generis in fpccies quid fic
turcflecllcmia vniulcuiulq; qux uiucmt in indiuiduis genus, puta vtrum fit in genere qualitatis, vel quantita- Lcft.pncc
cx l" +
illius Ipeciei . Similiter fecundum prsdiflu m modum iis, oportet ad inuedigandu differentias cbfidcrarepro-
pridicationis,ficut duSumcli de ternario, ita etiam efl ptias pafsiones,qui ficut durium cfl/unt ligna mamfe-
intelligendum de quibulcunq; aliis, quibus dcmonflre- flantia formas proprias fpecierum.Et hoc oportet pri-
tur aliquid efle idem per modum pridiftum. mum facere per aliqua communia. Si enim nos congre
genius accidentia exgencribus communioribus, quz
Lectio Xiiii. hic dicuntur indiuifibilia, quia noreloluuntur in aliqua
Modus venandi quodquidell ponens , eurdiuifiuo vtarur pro- priora datim cx diffinitionibus eorum erunt manifeda
cetiu offendit , cum ipfum reprobauent , otdinem item par-
ea, qux qjxrimus.Oportct.n.oium diffinitioni! eficpnn
ticularis diffinitionis docet.
cipium id,quod fimplex cd.i.gcnus c6c,hmoi fimplici-
aeci. Oportet autem, cum toti aliquod qiitjpiam tradat genus
, bus folum per fc infunt accidentia, que coiter inucniu-
in ea diuiderc, quxfunt prima ,aiq; mdiuidua jpccic, veluti tur in mullis, omnibus autem aliis conueniunt Iccundu
numeri iu dualitati, trmitatemuc, deinde illorum cmti diffi- illa . Sicut album & nigrum per fcquidcm conueniunt

reda lincjt,cinuli,atq; anguli redi.

nitiones accipere, vt corpori terminato, fc pm hoc cfie conueniunt & homi T
A NT t.
Tex.co.iH. I
.
—^ Ongruum aut esi,cum toti aliquod aliquis ncgociet, ni.Sc xquo,& quibufcuq; alns.Vnde fi oporteret accipe
departirigenusinalomafpecieprima,vteftnumerus re diffinitionem alicuius cui vniucrlalitercoueniret al-
^—‘ m trinitatem, &• dualitati, poflea fic illorum diffini -
bum, puta diffinitionem niuis , oporteret recurrere ad
tiones accipere leniar e,vi reda linea, & circuli, & anguli. genus communius, quod cd corpus terminatum, & cx
Poflquam Philolophus oflendit qualia oportet efle eo inuedigare caufam albedinis,& lecundum boc ode-
ea , quz condituum diffinitionem fignificantem efien- deretur nobis quare nix vniucrlalirer fit alba. Utiffa cau
tiam rei , hic odendit qualiterdcbcantinucdigari. Et fapotcrit pertinere ad quodquidell niuis, puta infpif-
circa hoc duo facit. Primo proponit modum maxi- latio huiulmodi quz facit humidum terminarieumco
me conuenientem ad inuedigandumea, qui lunt in feruatione lucis. Deinde cum dicit. arct.
diffinitione ponenda, Icilicet per diuifionem generis. i. At qui dimftonei qua per diffctcntiasproficifcmi,vtilct
ponit quendam alium modum per fimilia & difteretia, funi ad diffimtiones hoc pado inueShgandas. Ipfai lanii no
Leflio.id. ibi { Quircre autem oportet &c. } Circa primum duo osiendert dilium eft anteaVlilcs autem erunt boc pado foti
facit . Primo odendit oportet vti diuifione generis ad ad ratiocimdum ipfum quid eft . Atq; vutebuur ipfa diuifio
inuedigandum paniculas diffinitionis.a.quid oporteat nihilfacere prorfusfed vmuerfa siatim accipere perinde atr
intali inucfligatione obferuari, ibi-f Ad confcqucndum que fi eadem ab uulio fuit diuifione, quifpiamfumeret.
Le.Inseleq. autem termini &c. } Circa primum duo facit. Primo Diuifionei autem qua funt fecundum differentias vides nnrt.
,
C P°' 6 ' odendit veritatem. a.excludjterrorero.ibi-JNihil autem
vu' r funi mbis, vt fic adeamus. Sicut tamen demonfrant, didum
oportetdiuidentem &c.}Circa primum tria facit. Pri- eft in prioribus H siles autem funi vtique fic folum ad colis
texpmna .

mo odendit qualiter per diuifionem generis in uedigen gidum quodquidtfi,& etiam videtur vtiq, ml vulefed mox
tur diffinitionis particuli. Secundo quomodo proccf- videntur accipere omnia, tanquamftex principio acceperis
fus diffinitionis fitvtilisad propofitum,ibi {Diuifio- aliquis fine diuifione.
nes autem qui funi itc.JTcrtio quomodo lunt caucn- Odendit quomodo prxdiflus proceffus conferat
da ea, qui circa hunc proceffum defcflu inducere pof- & dicit ad hoc quod aliquis in prx-
ad diffinitiones ,
funqibi -{Uiflcrt autem Jcc.}- Circa primum duo facit, difto modo procedat ad diffiniendum idift diuideodq
genus
 J7J ItBtliS t c r d r s }74
genus in fpecies vtile eft quod homo accipiat diuifionf inferiorum aliquam diuiponem accipiat, non incidet omne in
generis per differentias. Sed tamen quo modo per hoc boc.Vt non omne animal aut letatum efl, aut diuifum pems,
snanifeftctur quodquideff, diftum cft in prxccdcntib’. fed pennati arumal efl omne.Huiusentmdi(ferentia hac efl.
Lcd. praece. Sunt quidem vtilcsprxdiiSxdiuifionesadaccipiendu Trima autem efl differentia anmalisflnqua omne animat m-
Item iupra quodquideff folum, ficut didum cft, fed ad fyllugizan- eidit.Simihter autem efi in vnoquoq;ahorimt,c!r in his qua
dum quodquideff nihil videntur facere vt prius di£tum extra penus , &
qua fub ipfis funt, vt m aue,tn qua efl omnis
efl. Sed videntur quod diuidentcs ffatim accipiant om- auis,& i n pife,m quo efl omnis pifeis. Sic igitur eu ambulas
nia fyllogizata , ficut fi prius aliquis acccpiflet.antcquS efl, quid esi fcire, quando nil relidam efl. alitet autem rehn
diuiderct. Deinde cum dicit. qucreeflnrcef!'e,& non fcire.
Refert autem, fa. qua prad icantur primum, <p? poflenus Docet cauerc duninutionf offendens quomodo fio
fttdicari,veluti fi animal mire bipes,annnal btpet mite dica ri po sit vt nihil pr.Ttermittatur eorum , qux requirun-
tnr.Etemmfi ex duobut omnis diffinitio conflet & vnu quid
, & dicit q hoc contirgit fieri folum
tur ad quodquideff,
ftl ipfum animal manfuetuMq-, rnrfus ex hoc, & differentia iftomodo.quodicetur. Ad cuius euidenuam confidc-
fise Vmirn, homo inquam, vel quicquid tandem id jit, quod randum eft q> omnes diffcrentixlupcriorum generum
vnum efficitur.neccflc efl dimdemem petere femper. perlinent ad quodquideff alicuius fpeciei.Nam inferius
ANTI. Difcrt autem aliquod prius, &
pofleriui pradicametoiu genus con diruitur per differentiam diuifiuam (operio-
Vide i Inoe. pradicari,vt efl dicere alal manfuesi bipeseCr bipes animal ris generi-. A vitandum ergo diminutionem, oportet
I

manfuetum efl,& iterum ex hoc &

differentia efl homo aut q> nullahuiulmodi differentiarum prxtcrniittatur.Prx- .

quod libet effit vni fteynde nectffie efl dnudentem repetere. termittitur autem fi accepto fuprxmo genere,
aliquis

Offendit quid oporteat cauerenecirca pnrdiSum accipiat conlequcnter aliquam diffcrfiiam diudam,n6
proceflum defeftusaccidat.Et circa hoc duo facit. Pri quidem ipfius luprxmi generis, fed alicuius inferioris. • • a

dio oftedit qd oporteat cauerc inordinatione.:.!], opor Quod quidem hoc modo cognofci poreft ,
quia cum
leat caucrediminutionem, ibi { Amplius autem ad ml animal accipiatur aliquod fuprarmum genus , fi poffea
relinquendum Src. } Dicit ergo primo , muhum dif- q aliquis accipiat diuifionf alicuius de inferioribus gene-

fert quid prius, Scquid pofferius prxdicetur inter ea, ribus , non totum quod continetur fub genere fuperio-
qux ponuntur in diffinilione . Potcff enim vnomodo recadetfubilladiuifionr.Et ponit ad hucexeplum, fi-

q homo eft animal manfuetum bipes. Alio mo

fic dici cut non omne animal eft vtl totalum, vel diuifum pen
do potcff ordinari, vt dicatur qhomoefl bipes animal uis. Diciturautcm animal totalu quod habet totas alas
Anj[m |

mifuetum. Et <j> hoc differat ad diffiniendum patet per integras, tc continuas, ficut vcripcrtilio.
Ub- Diuilum pf nis
hoc, quia oportet q omne quod diffinitur conft ituatur autem dicitur animal.cuiusalxdiftinguumur per diuer uuipcniu».
ex genere & diffcrentia.Sic igitur fi manfuetum accipi- fas pennas, ficut accipitris vel corui. Animali autem n6
habenti alas neutrum horum conucnit, fed omne ani-
tur vt differentia animalis oportet q
animal manfuctfi
iit aliquid vnum quod accipiatur vt
genus ex quo Af mal volatile continetur luh altera harum differcntiiru,
alia differentia quar cft bipes conftituiturhomo.Et ead£
quia lecundumprxdiflas differentias diuiditurhoc ge-

ratio eft de quocunque alio quod fit vnum ex pluribus

nus, quod efl animal volatile. Sed prima, & immediata
per fe,& non per accidens.Sicut igitur differt accipia- q differentia animalis attenditur ex hoc q> omneanimal
acci- cadit lub diuifionc.Et ita cft cfiam de omnibus aliis ge
tur hoc vel illud pro genere vel differentia aut q, ,

piatur aliquid vt eft differentia coftitutiua generis &: di

neribus,liueaccipiamus genera qux funt cxtrinleca ani
4 * mali, fictu lapis 8t planta, fiue illa, qux lub animali con-
uifiua eiufdem, ita differt ad diffinienduq, lic vel aliter
partes diffinitionis ordinentu r. Si enim dicam q> homo tinemur, ficut auiSpifcis.Primatamf differentia auis at-
vt genus, tenditur lecundum differentia m,in quam incidit omnis
eft animal manfuetfi bipes, accipietur animal
manfuetum autem vt differentia conlliiutiua cius, bi- auis,& eadem ratio eft depifcc.Concludiiergo q> fi ala
pes autem vt differentia diuifiua ipfius. Econuerlo aute quis fic procedat in diuidcndo.f.q totum diuifum con

erit fi dicatur q> homo eft animal bipes mifuci u. Quia tineat lub partibus diuifionis.potcrit homo cognofcrre
igitur differftia ordinis facit differentia in quodquideff, q,nil cft relictu de hi<,qup funt ncccflariaad dilhmddu.

confequenseft q> ille , qui diuidit, non folum fupponat Si aut aliter procedatur, ncccfleeft cp aliqua relinquan-

ea, quxaccipiunturad diffiniendum, fed etiam petator tur, & q homo non cognofcat Ic intcgral ter ciittinifle.
dinem eorundem. Et fic manifeftum cft q> diffinitio no
fyllogix at quodquideff. Deinde cum dicit. Lictio Xv.
AUT, Trsterea hocpadodur, taxat feripit, vt nihil eoru pro- Non oportere diffinientem aediuidentem omnia
dilfin] entem
ffite offen-

ditur, que item oblciuan oportea c docet.

terminatur, que funt in diffinitione poncda-Sumplo naquege
• '•
nere primo, fi accipiatur aliqua diuiftonum inferiorum , non Tfon autem oportet eum ,
qui diffinit , ac duudit , omnia a n c T.

omne cadet in Mamoeu non omne animal, aut continuarum, fcire /jua funt.

i'
aut diuifarum alarum efl fed volatile animal omne.Huiuseff
enim hac
in quam
differentia
omne animal cadit,
Trima autem animalis ea efl dtfftritia,
&
cuiufq; atteroru fimihtcrgt
N ihil
funt.
autem oportet diffinientem otimia fcire

Poftquam Philofophus offendit veritatem circa di-

, qua a n t i.

o ncrum,& eorum, qua funt extra animal , &

eorum qua fub uifionem generis, qux fumiturad diffiniendum , hic
prtmajnqui excludit duos errores. Secundum , ibi {Omncautem
ipfo funt collocata, ceu volucris ea efl differt tia
incidere.}- Circa primum tria facit . Primo proponit
omnis volucris cadit, & pifeis itidem ea, in qua omnis psfcu.
exchifionem erroris , & dicit q non eft neccffarium <>
Hoc igitur fi proficifcatur quiffisampaBoJc ut nihil prorfus
ille, qui diuidendo diffinit fciat omnia qux lunt id inu-
pratermififfic.Quod fi non hoc modo procedat jtprxtermit-
do. Secundo ibi.
tere eum neceffie efi,& idipfum quoq nefclre. ;

simplius autem ad ml rebnquidumin eo quid eStfficfolu

Quaquam nonnulli cenjcnt flcrinonpoffe.vt qtufqud vn- A Rc i.
AKT I. quam difficrctia ad vnuquodq; cuiufqJciat, mfifcicnt vnm
modo colingit . Cum cmm primum accipitur genus, fi quide
quodq;.
 t .

37S T 0 S T Effl OR, V M WK,jdLrTlCO\V*i V*

quodqt.Sme vero differentiis nuquamflenpoffe, vt quicqua quoufq; perueniatur in illa
,
qux vltcrius diuidi no pol-
friatur. U
quoq; ndqne no dijjeu quiffiam,idc quod illud in. iunt effcntialibus differentiis, fic procedes habebit diffi

quiunt efferi quo vero differ rtb eo diuerfum effe. nitionemlubftantix.quam quxrebat. Decipiebantur
anti. EI timen impoffibile quidum dicunt effe differentias eo- ergo prxditti homines ex eo cp non diflinguebant in-
gnofccrc.qux funi ad vmtmquodq; , non cogmfcentcm vni. ter cognofccrc aliquid in communi & in fpt-ciali. Opor I

quodq;. Sine autem differentiis non effe vnumquodqucfcirc. Ut emm q, quicuq; fcit quid eft aliquid, cogntffcat om- 1

id quo enim non differt , idem effe huic , a quo autem differt, nia alia in communi, non autem in fpeciali. Puta qui fcit
alterum ab hoc. quid ell homo, oportet cp (ciat hominem per hoc quod
Narrat opinionem errjtium. Dicebant enim quida eft animal diftingui ab omnibus, qux non funt anima-

g> non potcil agnofct differentia alicuius ad omnia alia lia, Sc per hoc quod eft rationale diftingui ab omnibus

entia, nili omnia alia entia agnofeantur, vt patet in ali- qux non lunt rationalia Non enim oportet <> illaco-
.

quibus duobus, quorum differentiam cognofccrc non gnofeat nifi Iccundumhoc commune, quod eft ani-
poffumus,ni(i vtrunqjcognofcamus. Addebam autem mal, vel rationale. Deinde cum dicit.
cp non eft pofsibile <j> aliquid rciaturquid eft, nili cogno Omne autem in ipfamdiuifione cadere, ftfint ea oppofita, * Rcr.
Icatur differentia cius ad omnia alia . Id enim i quo ali- quorum non e ii rncdium qui equa, non efl poflulatto. Tfeceffe
quid non differt eft idem ci, illud autem i quo differt eft efl emm omnem altero tpforum cfje,fi dlius efl differentia.
alterum abipfo.Non aut poffumus (cire quid iit vnu- Omne autem incidere tndiuifionem,fi funt oppofita, qui- an t.l
quoJq;,nili Iciamus quid fit idem ei,& quid alterum ab bui nihil intcrcfl/ion efl repetitio N eceffe emm efl omne m
co. Etlccundu hoc concludebant ip non poteff aliquid altero ipforum cffeffiquidtmilbus differentia efl.
cognofci nifi omnia cognofcantur. Tertio ibi. Excludit Iccundum errorem. Pollet enim aliquis cre
ar ct. Trimo igiturhoceHfalfum.Tionenimquauisdifferentia dere tp quicunq; vtitur diuifione ad diffiniendum, indi-
res funi dwcrfx . C omplures enim infunt rebus cifdcm Jpecte geat petere cp totum diuilum contineatur fub membris
diffcrentix fed non per fubtiantia m,neq; per fe. diuifionis, fcd ipfc dicit cphoc non eft neccflariu fi op-
ANTI. Trimum quidem igitur boc falfum efl.Tfon enim fecundi pofita, per qux fit diuifio fint immediata, quiafccundu
omnem differentiam alteiumefl.TUullx enim funt differitix boc necclfarium eft,p totu diuilum fub altero oppofi-
in eidem fftciefcd non fecundum fubslantiam,ncq;perfe. torum contineatur dum tamen accipiantur primf dilfe
Improbat quod di&um eft dupliciter.Et primo qui- rentix alicuius gencris.Differentix enim, qux funtime-
dem interimit hoc quod didum clt, cp illudiquo ali- diatx fi comparentur ad genus inferius, non funt imme
quid differt eft alterum. Loquimur enim nuncdeeodl diatx , fi comparentur ad genus luperius . Sicut par Sc
& alteto fecundum effentiam, qua fignificat diffinitio. impar funt immediata fi comparentur ad numerum,
Manifcflum efl autem cp etiam in cade fpede funt dif- cuius funt proprix diffcrentix, non autem fi comparco
ferenti* mult* accidentales , qux no diuerfificant lub- tur ad quantitatem. Deinde cum dicit.

ftantiam Ipecici.quJ fignificat diffinitio, nec per fc in- sld exlruendam autcmfrobadamuc per diuifioites diffi- arci.
funt . Vnde confcquens eft q> non omnis differentia fa - nitionem, hac tria funt obferuada. Trimum vt ea fumantur,
cit talem alteritatem ,
quam necclfarium fit cognofccrc qux,boc ipfo quid efl prxdicantur Secundum vt hac adeo
.

ad diffiniendum. Secundo ibi. dijponantur , vt primum m pruno,fecundum infecundo loco

ARCT _
Deinde, cum quiffiam acceperit ea, qux opponuntur , & ponatur. Tertium vtbac omnia fint.
differentiam & omne,aut m hanc partematut in illam cade- jtdconflrucndumail terminum per diuiftones tria opor a nti.
re, fumpferitq; in altera parte rem eam, quam quxrit ef]e,0- tet conieflurari accipiente prxdicintu w co quodquidefh& Tcx.iA.il.

idipfum cognouerit,mbn refert fi friat, nccnc.dc quibus alix bxc ordinare quid primum , aut fecundum, bxconmafunt,
differentia predicantnr.Tatet emm eumbabilurumeffe ra- Poftquam cxc lufit ca,qux non requiruntur ad diui-
tionem fubftamix, fi fic proficifccns ad ea tandem pcrucnc- fioResdiffiniti.hicoftenditquxIccudum rei veritatem
rit, quorum non efl ulterius differentia. requirantur. Lt primo ponit quod intendit. i.manifcllat

A„T , Toflea cum accipiant oppofita dr fecundum differentia, propofitum , ibi {Eft autem horum vnum.} Dicit er-
& cum omne mcidathinc^iut uide, et accipiat in altero quod go primo cp ad hoc <p aliquis conftituat terminum ideft
quxritur effe,& Itoc cognofcitjnbd differt fcire, aut nefeire, diffinitionem per viam diuifionis, tria oportet confide
sn qmbufcunq; prxdicantur de abii differentix.ldanifesium rare, quorum primum eft , vt ea, quxprimoaccipiun-
enim quoniam fi fic vadent veniat in bocajuoru non amplius tur.prxdicentur in eo quodquideft, fecundo vt ordine-
efl differentia, habebit rationem fubflantue. tur quid fit primum & quid fecundum , tertium eft rp
Improbat qux difta lunt alio modo Cum enim diae
. accipianturomnia,quxpcrtinemadquodquidcft,& ,

qui vult diffinire diuidendoaccipiatoppofitas differen- nihil eorum pratermittaiur. Di inde cum dicit.
tiashoc modo cp omne quod continetur fub diuifo ca- -dtque primum islorum erit, fi poffumus quemadmo- A Rcr.
dat fub hoc membro diuifionis, vel ftsb illo , &accipiat dum ad accidens ratiocinari, ipfum inquam competere ,tflr
. fub altero membrorum id,cuius diffinitio quxritur , fi per genus probare.
hoc quod intendit dif finire.cognolcat fub illo mero bro Eli autem horum vni primum per id , quod poffumus fi- A N T I.
diuifionis contineri, non differt ad propofitum , vtrum cut ad accidens colligere, quoniam efl, et per genui probare.
fciat.vcl nefeiat <j> dequibufdam aliis rebus prodicetur Manifefiat propofitum. Et primo ollendit quomo-
oppofitx diffcrentix. Puta fi diuidam animal per ratio- do tria prxdidta pofiitnt obferuari . Secundo oftendir
nale Sc irrationale , & accipiam propofitum fic homini ip prxdicta tria obferuatafufficiant,ibi {Manifcflum
contineri fub rationali, non requirit fcicntia.de qui- eftautem.} Circa primum rra facit. Primo oftendit
bus irrationale prxdicctur , nec qualiter illa adinuicem quomodo obferuatur primum, Sc dicit cp vnum ho-
differant. Manifcflum enim eft cp fi aliquis fic procedat rum <p fcilicet accipiantur ea , qux prxdicantur in eo
,

.
fcilicet diuidendo genus per primas differentias cius,& quodquideft obferuatur, primo quidem per hoc p ho-
accipiendo propofitum fub altero membro diuifionis mo poteft inducere fyllogifmos p id , quod affumitur
infif,

X
 . * .

j77 - t> o s rs n. io K.r m . t ITT l C 0 lir M j-8

infir, ficut cum difputarur ad problemata de accidente. “Patet enim neq; plus oportet quicqiiam additum cffe.Om
*Rcr
Secundo, vt oftendatur quodprxdicaturtn eo quod nia ndque fumpto hoc ipfo quid cll piadicanf,neq; quicqua
quid perca, quibus dilputatur ad ptoblcmata degene- detffe. x a aut g/musutut diffaetia eflet. AI genui ejl ipfum
re. Secundoibi. primum, cr hoc cum diff, r cuius fmulcft fumptum Diffe-
AR6 Y, Seciidum ipfum primum fumpferimus. Hoc autem
flet fi rentia etiam vniucrfafunsfuiuptaqiuUa emmprorjus pcsle
erit.fl ut accipiatur quod tale est, vt tpfum qudi omnia li- nor efl. Specie i.aque dijjcnet tpfum extremum. As lice di-
quatur,onima autem ipfum nor. ecoira fequatur.Ifeceffe tfi Ptumcji non differre.
enim aliquid effe tale, quo fumpto idem u eru^j,- mmferio- Tilanifcslmn enim efl, quoniam neq ; plus hoc apponitur, «itn,
ribus modus. Id enim erit fecundum quod eaierorum efl pri- Omnia enim meo quodquidefl accipiuntur liorum neque ce-
mum.El id etiam tertium,quod esi lutrtulhttnprimu. Supe ficerembil.Autenimgenus^ut differentia vnq ; effr.Cenus
ro tuque foliato, id, quod liaret exteror inn erit
p rimum, vt quidem igitur efl,primum,& cum differentiis prius acceptu
patet.Et in r aiens eodem modo, efl,dtfferentia autem omnes continentur. oh enim amplius
ANTI. Ordinare autem ftcutoportet,fipnmu accipiat. Hoc au- funt vltima Specit enim differret Cr vltimum.Hoc amem
.

tem eril,fi primum atcipiatur,quod omnibus inbarct , dii au efl difium iioii diff erre.

tem no omnia. eceffe eft emm aliquod effe bmufmodt. Ac -

H Ofteditq, tria pntdifla obferuata fufficiant ad diffi-
tepto aute hoc serit idem m omnibus inferioribus modus. Se- niendum, tp diffinitio neque fuperfluum neq; diminu-
1 eundum autem aliorum primumem &
ternum labitorum. tum habebit. Qudd autem non apponat aliquid plus
Pernoto enim quod eflfurfum labitum, aliorum primu erit. tj debeat, manifeftum eft per primum trium pnrdicte-
Similiter autem efl er in alus. rum,quia fcilicet accepta Ium Iulum ea, qua predicart -
Manilcflat quomodo obferuetur fecundum fcilicet lur in eo quod quid, A talia necc ffc erat accipcrc.Simi-
debita ordinatio partium , Adieircptunc ordinantur ter etiam manifeftum eft ip nihil deficit .Aut enim defi
partes diffinitionis ficut oportet , (i aliquis primo acci- ceret genus, aut differentia. Scdcp genus non deficiar,
piat id, quod eft primum, & hoc erit fi aliquis homo pri patet ex.z. trium dtftorum . Acceptum eft enim pri-
Itio accipiat id,quod eblequitur alia poficrius accepta, mum id fine quo non lunt alia, A pottft tlle line aliis,
,

te non econucrlo. Hoc enim eft communius A prius. & hoc efl genus, A- cu genere poliea accepta funt dif-
NccdTc eft aut£ aliquid huiulmodi accipiin diffinitio- ferentia. Sed cp diffeJentia omnes funt accepta patet
netanquam genus, puta cum dicitur homo eft animal per tertium prxdiaorumtrium.quia non amplius po-
grefsibile bipes. Si enim eft grcfsibilc bipes, eft animal, teft accipi porterior diffetftia poftillam cuius diximus •’

led non econucrfo.Cum ergo iam acceperimus animal
tanquam primum, idem modus obferuandus eft in or-
i dinatione inferiorum. Accipietur enim quafi fccudum
in diffinitione illud , quod fecundum rationem prxmifi
i fam erit primum inter omnia fequentia,& fimihter ac-
non effe etiam differentiam, quia iam lequeretur <p vt-
timum acceptum adhuc differret differentia edcutiali,
cum tamen didtum fit, qi non differat. S-nuI teretiam
ex pra mifsis patet q» non intermittatur aliqua diffcren
tia in medio, per hoc fcilicet q. iemper accipiuntur pri

cipietur tertium id , quod eft primum relpcft u habito- mx diffcntix . Vnde relinquitur tp lufficiant tria prx-
rum idcftconfequentium. Sempercnim remoto fupe- dicta ad diffiniendum oblcruari.
riori, illud quod eft habitum ideft immediate confe-
ques, erit pnmum omnium aliorum. Et ita eft etiam in Lectio Xvi.
u omnibus aliis, puta m quarto, te in quinto fi tot opor- Verus venandi quodquldcft mojm exponitur, diffinitionem
item vei mctapboii, nequaquam conueniic offenditur.
V teat partes diffinitionis ede. Tertiotbi.
A R c Y. Tatebit autem hxc omnia effe, quod erat tertium, ftfum- Hjta.cre autem oportet inffu tendo, primum ad ea qua a r e. r.
,

pfermusprtmum ipfum per diwfioni omne, aut hoc, aut hoc
animal effe. Effe aut hoc, &
rurfus totius differ e nam Imius
extremi vero non vllenus differctiam effe, vel etiam flitrm
cum vltima differentia ab ipfo toto, non differte idfpecie.
ANTI. Sluod autem hac omnia fmtmanifcflum efl ex hocrfuod
recipimus primum quidem fecundum diuifionem quoniam
omne esi aut boc,aur illud . ESI autem hoc ,
iterum totius
differentia J toto ntl differre fpecie amplus hoc
Mam fellat qualiter polsittertiumobleruari,& dicit
funt limi!ia,<jrnuUurrrinterledifferentiambabit, quid nam
idem habeant vmuerfa. Deinde ad ahaajua fub eodtmcu il-
lis genere collocantur, &Juni quide euifdcm mter fe fficciet,
ab illis jutcm.fpccie funt dmerfa.Atq; fi i n iisacctpiatnra/i
quid penitus idcm.& in aliu ftmili modo. Rurfus confideran
,
dum efl fs m us,qup funt fumpto, fit aliquid idem, quoufq; ad
&
vnam ratione flas acctjflo.Hxc enim erit ipfiui diffluum rei.
Qjtod /i mnad vnam rationemJed ad duas, vel ptures itur,
patet i d quod quantnr, non vnnm qmd effeJed plura.

«p manifeftum erit omnia, quf pertinent ad quodquid- H.trere aute oportet intendentem m Jimiha drin auri.
fecundum modum (upra di-
cft accipi in diffinitione differentia. Trimum quidem osa idem habeant, po Taxx6.it.
t ftum ex hoc ip diuidfdo aliquod genus accipimus pti- fleo ner um inalter II , qua m eodem qmdrm grue-
masdiflerentias fub quibus diuifum vniuerlaliter con- re funi cum illis, funt autem ipfis quidem idem fpecie , illo-

tinetur, ficut omne animal eft hoc, vel illud, puta ratio
•
rum autem altera. Cum aut enim his accipiatur quidhabelt
> nalc vel irratioriSle.A accipiamus quod intedi mus dif- omnia idem, &
malus fimihter, iuaccepiis iterum fi rmteu
finire effe hoc,puta rationale. Et.iteru accipiemus hoc dendumji idem fitajuoufque m vnam conucmant rationem.
, &
totti fcilicet animal rationale diuidemus ipfum per Hac autem erit diffinitio, hi vero nou vadit in vnam Jtd in
differentias proprias ,
fed qri iam deuenimus ad vltima duas, aut plutes ,manifeflum efl quod vtique non efl vmem
differentiam ,
ii non erit diuidere per alias differentias aliquod, quod quxritur Jed plura.
fpecificas, fed ftatim vltima dria addita, hoc, cuius diffi Poffquam Philolophus docuit inuefligare quod-
nitio quxnt ,in nullo differret fpecie i luo toto.i A rone quideft iecunduni modum maxime congruum qui ,

congregata ab omnibus partibus acct piis, ficut homo efl per diuifionem generis , hic docet inueiligare quod

non differt fpecie ab aliquo eorum, de quibus prxdica - quid efl alio raodc.Et crca hoc tria facit. Primo docet
turanimal rationale mortale. Deinde cum dicit. prxdidtum modum inueftigandi.a.manifcflat perexc-
plum,
 , , .

37 9 TOSTt^IO\yiH a
pium, ibi {Vtputa dico, }Tertio probat hunc modum licet
if.A l m c o K.y
impofsibilitatem 1 fortuitis cafibus,8c
m
non tolera-
380

ede conut nientem , ibi { Semper autem eft omnis dif-
finitio.}- Dicit ergo primo q> fi aliquis inquirit diffini-
tionem alicuius rei , oportet qufid attendat ad ea, qua:
funt fimilia illi, & etiam ad ca , que funt differenti i ab
illa re,quod quidem qualiter fieri debeatollfditfub-
dens , quod primo oportet circa limilia cofiderarequid
idem in omnibus inucniatur, puta quid idem inuenia-
tur in omnibus hominibus, qui omnes conutrniunt
in hoc,quod e(l ede rationale. Poflcaconfiderandum
re iniurias.&r confideremus fi eft aliquid commune eis.
In hoc enim confidit ratio magnanimitati$.Sicut fi dica
musqr vtrunqj contingit propter hoc,q> aliquis exifti-
mailedignum magnis. Ex hoc enim contingit q> ho-
mo non patitur iniurias ,& ex hoc contingit gt&coq-
tennit mutationem exteriorum bonorum tanqua mi-
nimorum. Siautcm nihil commune inuenireturillis
duobus acceptis , non effet vna fpecics magnanimita-
tis, fed du* . Vnde non poffet dari vna communis diffi-

e fi iterum in aliis, qua: conucniuntcumpti.nis in eo- nitio. Deinde cum dicit.

dem genere , St funt fibiinuiccm idem fpecie, funt au- Omnis autem diffinitio tniuerfalis efl femper. Medicus *Acr.
tem altera Ipecic ab illis, qup primo accipiebantur, licut enim non diffinit falubre cuidam oculo, fed aut omni, am ffie
atqui ab hominibus, oportet etiam accipere quid fit uc determinato.
idem in his, fcilicetxquis, puta hinnibile.Cum ergo ac- Semper enim omnis diffinitio tniuerfalis . T^onemmin anu
piatur quid fit idem in omnib’ his fcilicet hominibus, quodam oculo dicit fanabile medicus, fed aut m omni, aut iit
quia rationale, St quid fit idem fimiliter in omnibus fci- ffiecie determinans.
licet equis hinnibile, iterum confiderandum eft fi ali- Oftcndttprimiflum modum inucniedi quodquid -
quid elt idem in iftis duobus acceptis fcilicet in rationa efteffe conueniente.Et circa hoc duo facit.Primo olle-
li,&' quia hinmbili Et ita c(l confiderandum quoulq;
. d.t hunc modum conuenientem .Secudo oftSditquid
,
pctucniaturad aliquam vnam rationem communem. oportet in hoc modo vitare, ibi {Si aute neq; difputa-
Haec enim erit dii finitio rcr. Si vero talis confidcraiio r e. j- Circa primum duo facit.Primo oftendit pra dicfum
non inducat in vnam rationem communem , fed indu- modum effe conuenientem quantu ad tcrmiaum,pro-
cat in duas rationes diuer(as,aut etiam in plurcs,manife ut fcilicet peruenitur ad aliquid commune.a.quantum
Dum, erit, q, id, cuius diffinitio quiri tur non erit vnum ad procefium, prout fcilicet proceditur in prxdiflo mo
fecundum elTcntiam/ed plura, St ita non poterit habe- do 1 particularibus, ibi •{ Factliusq; eft lingulare.}- Di-
re vnam diffinitionem. Deinde cum dicit. ci t ergo pri m o q> c6ueni€ter difium cft.tj, oportet in-
A a e T. yduti fi quaratur, quid nam fit magnitudo animsaofide quirentes quodquideft perueniread aliquod commu-
rodum efl m aliquibus, quos quide fcimus effe magnanimos, ne, quiaomnis diffinitio datur de aliquo fecundum cy
quid nam habeam trium omnes quo paBo tales effe dicitur. confideraturin vniuerfali.non autem fecundum tji con
Ceufi Alcibiades fuit magnanimus , & Achilles, ac etiam fideraf in hoc lingulari, vel in illo. Non enim medicus
Aiax, quid tnu om nes habebant! Atqui ideft eos effettos t o diffinit quid fit fanum in hoc oculo huius hominis, fed
tumclu i no perferre. V. amp nmus inlidil belli Jecudus ira- vel in vniuerfali limpliciter quantum ad omnes, veldi-
tus fed fociis dcfendisfemnxitjartius fibi mortem cofciuit. ftinguit fanum lecundum diuerfas ipecic s,puta cum di-
Hjtrfus ia aliis confiderandum eft w Lyfandroac Socrate, cit hoc effe fanum cholericis, illud autem flegmaticis.
uid nam & iftis inerat tnu 1
. A tqui idcfl aquailiter[efe ha Deinde cumdicir.
ere infecundis atq; aduerfts rebus fortuna. His fumptis co- Atque facilius efl fingulare di finire quam tniuerfale. a r c r.
,
fidero qiudnd idem habeant hac, aquabilitas inqua in rebus 0 uapropicr, d finguiaribus ad tniuerfilia oportet afcede-
fortuna, & non patientiarum contumelia affcruntur.Quod reequiuocationes enim in tmuerfahbus magis Laum,quam
fi nihil habeant idiohia profcBomagnsminitatis fjreserut. in ils,qux non differunt.
A v T i. ytputafi qd esi magnanimitas quatimus, tntidendu cB Faeiliut emm esi fingulare diffinire quam
Videl ann. in quofdam magnanimos quos fumus quod habeat tnu
tniuerfale A n t i.
, oes ynde oportet ex fingularibut in tmutrfitlia afcendete.Tflfi-
inquitumfunt hutufmodi. yt magnanimus Alcides eft, aut que aqutuocationct latent magis m tmuerfahbus quam
,
Achilles,aut Aux/juid tnu omnes Irabiti no tolerare imu in differentibus.
riam.Hic quidem emm dimicauit, ille tero infaniutt,hic aut Oftendit prxdiffum modum effe conuenientem
interfecit feipfum.lteru idteSlm alteris, tt in Lyfandro,& quatum ad procedunt quo fcilicet proceditur b minus
Socrate, fi tam indifferentes proffieritati, &
improfpcritati, communibus ad maius commune . Et hoc dupliciter.
hac duo accipies intendendo quid idem commune babetiaut Primoratione facilitatis.Procednenim dilciplina 1 fa-
impoffibilitasqux eft circa fortunarent no tolierantia miu- cilioribus . Facilius aiit eft diffinire fingulare ideft ali-
ruri. Si tero nulli fitAuctifici rtiq; erunt magnanimitatis. quod minus commune, quam vniuerfale quod eft ma-
Alanifeftatquod dixerat per exemplu , & dicit, ip fi gis commune, inquantum fcilicet in vniuerfalibus qu*
quaramus quid efl magnanimitas? debemus attendere iunt minus determinata magislatent xquiuocationes,
adquofdam magnanimos , vt fciatnusquid vnum ha- cjin illisqux Iunt indiflcrcmia 6c qu* non diuiduntgr
bent in feipfis inquantum magnanimi fuot. Sicut Alci- per differeuas fpecilicas Et ideo oportet a lingularibus
.

des.i.Hetculcs diflus eft magnanimus, & etiam Achil- diffiniendo afeendere ad vniuerfalia. Secundo ibi.
les, Sr etiam Aiax, qui omnes habent vnum quid com- ytautcmni demonftratiombm ratiocinandi forma, fic * rc r.
mune quod eft nofuftinere iniurias .Cuius Tignum eft, tndiffiniliombus diluciditas infit oporttt Qjiaquulcm fue-
.

quia Alcides non fufttnens iniurias dimicauir, Achilles rit,fi feotfum id di finiat quijfiiam, quod m pluribus generi-
vero in infamam verfus eft propteriram Aiax autem bus efl, per eayjue m tuoquoque dicuntur, reluti funde mn
,
interfecit Tei pfum. Iterum debemus confidcrarein altis,
qui dicuntur magnanimi, ficut in Lyfandro.aut Socra
omne, fed id, quod in coloribus efl, ifr figuris, & acutum fi-
militer,quod eflmtcce ,<Sr fic ad ipfum commune profici -
te. Habcnt.n.hoccoeq» non mutabantur propter pro- fcaturaaucns ne aquiuocationem offendat.
fperitarem fortunx, & per infortunium.fed indifferen- Sicut mdemonflr itionibus oportet fyltogrgari effeJit & A n Tt.
ter Te habebat in vtrtfq;. Accipiamus ergo harc duo Tei m terminis certa. Hoc autem er it,
fi per ea, qua finguUntcr Vide in in
dicuntur
 .

jti L l B E K. S E C V tlD V S }U
dicitur, fit Hi puere diffinire feparatim, vifimde locis ,m quibus c E d, Utere defignantur animalia fmgula,
f;
im omne fed ut coloribus, &figuris,& acutum quod in vo collocentur. Ta tet itaq; propter qmd a competit ipfi c pro-
pter > na que compent.Et ftmdtter cateris.
cceflEt fic neceffc ire timentem, tu nquwocatio contingat.
OOcrulit idem ex ratiore cuidemiar.Sicuc enim in
demonftrationibus oportet fyllogizari przfupponcn •
do aliquid, quod eft euidens Se mamfeftum, fic etiam
in tcrminii, id eft in diffinitionibus. Nontnimpoteft
& A D habendum autem problcmala.ebgere oportet de- a n T
cifiontitZr diuifiones. Sic autem digere fubicflu ge-
nus ede omnium cofimilium,vt fi animalia funt, qua
confiderantur , qualia omni animali funt . Acceptis autem
l

aliquis deucnirt in cognitionem alicuius ignoti nifi per hu reliquorum omni qualia inharent.vt ft hoc efl auti, qua-

aliquod notum, fiueafiquisintendatcogoofrerequia inhtrtant omnt auiMrfic fctnper proximo. Manifolium

lia

efl, quod enim ct quoniam habebimus iam dicere propter quid mfunt
eft, quod fit per demonft rationem, fiucquid

fit per diffinitionem. Hoc autem contingit, vt fcil cet inhtrentiais qua funt fub communi: vt propter quid homi -

prpexiflat aliquod euidens, fi fit,’d cft contingat fepara m, aut equo mfunt. Sit autem animal m quo a, b autemin-
tim diffinitionem diffiniri per ea qu* fingularirtr di-
,
htrentiaomni animali in quibusautc funt cd t,fmtque-
cuntur, ideft qu* propricconueniunr, dillinflehuic, dam animalia Mamfeftum igitur cft propter quid efl b in
.

vel iUi, ficut fi aliquis vtlit notificarcquid efl (imile.non D propter a cmm , fmihter& mallis,
:
femper mallis &
confiderabitad omne id , quod poteft fimile dici , fed deorfum eadem ratio efl.
de quibufdam fimilibus.puta quomodo dicatur fimile Poftquamollcndit Philofophtis quo oportetinue-
io colorib’,* quomodo dicatur fimile in figuris
Dici- . ftigarc quodquirleft.hicoftendtiquooportttinuefliga

tur enim fi mile in coloribus ex vnitate coloris, dicitur hoc duo facit. Primo oft endit
re propter quid . Et circa

autem fimile in figuris exeorp anguli funt aquales, & quo oporteat inueft giri prrptcrquid.a.mouct quafdl
latera proportionabilia. Similiter etiamin aliis fi velit qones circa ipfum propter quidribi-jDe caufa, aut & cu
d acutum non refpiciet ad omne quod dici po-
ffinire ius cft cauli.} Circa primum duo facit. Primo oftendir Le.Tmefeq.

tefl acutum, fed refpicitad acutum

fecundum rpdicif quo alicuius qonis propofiurpofsit inueftigari propter
quid.a.oftendir quo diucrf* qones coicant in propter
in voce. Er per huc modum patet q, aliquis diffimrein-
tendens refugit flarim nc coringat iquiuocaiio.Et per quidubi {Eadem aut problemata.} Circa primum duo
hoc patet effeconuenientem modum diffiniendi, quo facit. Primo docet accipere propter qd accipiendo ede

ex inferioribus proceditur ad tommune,inquantum vniuocutn. 2.accipiendo coe analogum tibj -{Amplius

.f.inlpccialib’ fpecialia diffinire facilius eft,& magis in autem alius modus.}Ctrca primum duo facir.Primo do
talibus prt efie nota vniuocatio. Deindecum dicit. cctinucftigarc propter quid accipicdo cdmune vn uo
* 1 s T. Quod ftnetfue digerere tiaiijUtionibus oportct,patel ne- cum, quod cft genus nominatum, a.accipicndo quod -
que diffinire oportere , aut tranjUtionilusaut bifce^ue per libet aliud commune ibi ^ Nunc quidem igitur &c.
:
J-

tranflalionem dicuntur . E nt enim ncceffitas vt tranflatio- Dicit ergo pi imo q> ad hoc q> habeamus propter quid

mbus differatur. circa Cingula problemata.qu* ponuntur, oporteteon-

au T I. tutem neque diffutute in metaphoris , neque qutcun- fiderarc diuifiones & fubdiuifiones , Sc fic ad fingola
'
que dicuntur metaphoris. Diffutaic cmm neceffc erit
m m procedere difputando fuppofito communi genere. Vt
fi aliquis velit confidcrarc propter quid aliquid conuc-
metaphoris.
Excludit modum procedendi in diffinitionibus. Et niat aliquibus animalibus oportet accipere qualia lunt

non oportet difputare per metaphoras.ita

dicit (j ficut
quz conueniunt omni animali. Quibusaccepris, opor-
tet iteraro accipere fecundum diuilioncm qualia funr,
etiam non oportet diffinire per metaphoras , vtpotc fi
dicamus q> homo efl arbor inucrla.nec oportet diffi- qu* eonfcquunrur primo ad aliquod commune qu* ,

nitionibus affumere quacunque metaphorice dicun- fubanimalicontinentur, puta qualia confcquunturad

tur.Cum enim diffinitiones (int principia Se efficacifsi- omnem auem, St fic femper debemus procedere acci-
ma media in difputationibus , fi diffinitiones darentur piendoid quod eft primum , in quod fcilicet fit imme-
per metaphoras, fequeretur quod oporteret ex meta- diate diuilio,quod fupra oblcruabatur in diuilionibus, Leflie-M-

phoris difputare. Hoc autem fieri non debet, quia me- quibus proceditur ad inueftigandum quodquideft. Sic
taphora accipitur fecundum aliquidfimile, non au- ergo procedendo manifeftum eft <j> lempcr poterimus
tem oportet vt id quod cft fimile lccundum vnum', fit dicere propter quid aliqua inlunr Ius, qu* continemur

fimile quantum ad omnia. fub aliquo communi ,

vtfi velimus fcirepropter quid
aliqua infunt homini St equo pura fomnusdr vigilia.
LscTto Xvti. :

SltergoanimalinquoeftA,quodeft medium: aauif,

Quomodo mue (ligari oporteat ip(um propter quid, tribu*
ideft maior extremitas accipiatur pro his qu* inhzrent
quali regulis docet.
Vt aulcmfacultatcm habeamus mediarum ad ea demon omni animali , ficut fomnus& vigilia, quidam amem
flranda, qua proponuntur, peruestigare oportet ,
ea qua & animalium lpccics,puta homo, equus.bos, accipiantur
animantibus apertis infficiuntur, &
tpfas quoq; diuifiones, vt minor extremitas fcilicet c D E, Sic ergo mamfeftum

atq-fic peruefligare oportet fuppofito

genere communi m- eft propter quid a , ideft fomnus , vel vigilia fit in D,pu-
ta in homine, quia propter A, ideft propter hoc q. ho-
i nium^cufi animalia (int ea, qua confidcrantur,quu nam em
ni competunt animali Hjiibiufumptis rurf is idi
.
udem per- mo eft animal. Et fimililcr cft faciendum in aliis, & in
uefligare opartet,qua nam ceterorum pwno cuilibet
infimt, omnibus cft eadem ratio obferuanda . Huiufmodi au-
ueluti fudfn auts qua nam omnem aucfequutur.Etficfem
tem documenti ratio eft, quia lubiefium cft caulapro-
pri* palsionis. Et ideo fi volumus ir.ucftigarecaulam
per aut nam propinquiffimo competunt . Tatct cmm nor
alicuius pafsionis, propter quam infii quibuldam rebus
p effetam dicere propter quid mfunt ea.qut competunt hi-
ollocata, ve propter quid lio inferioribus.oportet accipere communequed eft pro-
fc e, qua fubtpjo c ominum funt e
mmi competunt , aut equo. Sil autem animal quidem nana prium fubiedum,pcr cuius diffinitionem accipitur cau
quaammal oiunefequuntur, bisautemin fa illius palsionis. Deinde cuuidicit.
c tero ponani»i ea,
Eadem
 3 jj t o s r in.ro * rm
ANTI» Eadem tutem efl femperydr m alus ratioyatque tume pe,
dicimus per tradita nobis nomina communia rebus . Oportet
autem non fidum iu iis ipps dido modo conpderart , fcd etid
fi aliquid aliud
videatur commune copetens,& idipfum ac -
aper e deindefumere
, & eao/us ipfumfeqnuntiir.crci,que
hoc fcquuntur, velutt cornigeris competii fericiu habere Jit
perionbus.fi vacare dentibus. Sumantur igitur hae, &
tur-
pis accipicda fisnt ea, quibus competitjequiturfigenere cor-
nua. Tatet enim propter quid illis competit ea, que diximus,
tqam ob idipfum illis ineruntajuia cornua gerunt.
juti, Vjmc quidem igiturfecundum ea, qua ajfignantur com-
ta. tS.13. munia nomina. dic imus Oportetautemnonfolumfic confide
rare, fcd & fi aliud aliquod aicipitur eoe, accipientes fi ali
Vide inct. quibus hoc inltareat, & qualia hocfequantur.y t cornua ha
bilix hoc habere ve tres,no vlrobiq ; deles efje. Iterit cornua
habere quedam fcquuntur. hlanfefli esi.n. propter quid efl
quod dicitur,propter id fw.tquod cornua habent.
miliis
Oftendit quo oportet inueftigare propter quid efl
reducedo in aliquod coc, quod non fit genus noiatum,
tc dicit cp ea,qux fupra dida iunr.dicutur £ m illa coia,
quibus nomina liint alsignata , fcd oportet non folu (ic
in talibus confiderarc.fed & Ii quid aliud appareat ede,
quodinfit aliquibus etiam Ii nonlit genus, vel Ii nolit
nominatu. Deinde oportet conliderare adquf hoc coe
conlequatur, Se qux lunt qux confequantur ad hoc
commune innominatum acceptum. Sicut habere cor-
nua eft quoddam commune, cui non cftnomf impoli-
tum , & quod non eft genus Ad hoc autem commu-
. culsionesdifferut (pecie.Nam echo fit per repercufsio-
ne fcquuntur, duo quorum vcum eft, q> omne animal
habens cornua habet multos ventres propter necefsi-
tatem ruminationis, quorum vnum vocatur echinus in
interioribus exiftens , afper & capedinem habens, vt di
citurin libro de Hiftoriisanimalium , Aliud autf quod
conlcquitur ad animalia habentia cornua eft q> non ha
beant dentes in vtraque mandibula/ed folu in interio-
ri, quia materia dentium couertitur in cornua. Item c6
hderandum eft ad qux animalia confequantur habere
cornua, puta bouem. St ccruum.Sic enim manifeftum
erit propter quid hxc animalia habent illas proprieta-
tes, quia.l.hlbcnt cornua. Deinde cum dicit.
AAC Y. Et infuper alsus modus peruefligadi perfimUitudihero-
nit. 7\J on.n.pot vni quippid idem fumi, quod quidem fepiu,
Cr fluna,& os appellare oportet. Inerit aut er i is, atque fe-
quentur aliqua, quafi talis fit vna quadam natura.
AUT I. simplius autem alius modus ell fecundum analogum. Eli
gerccmm vnum idem non efl accipere quod oportet vocare
fepion,& jpmam, &
os.S unt autem qua fcquuntur, hoc. & uicem eo
Unquam natura vna huiufmodi exiflente.
Oftendit inueftigare propter quid reducendo ad ali
quod commune analogu m, & dicit q> alius modus in-
ueftigandi propter quid eft eligere communefecundu
analogu m.i.proportionem.Contingit.n.vnum accipe-
re analogum quod eft idem lecundum fpeciem, vel ge
nus, ficui os fepiarum quod vocatur fepion,& fpina pi-
fcium,& ofla animalium terrcftrium.Omnia.n.ifta co-
ueuiunt fecundum proportionem , quia eodem modo
fe habet fpinx ad pifces, ficut offa ad tcrreftria anima-
lia. Ad hoc autem commune analogum.quxdam con-
fcquutur propter vnitatem proportionis, licut Ii com-
municarent in vna natura generis vel fpecici , licut ede
coopertum carnibus. Deinde cum dicit.
A AC T. Eadem autem funt nonnulla eorum qua proponitur mul
,
tiplicitcr. Quadam enim ex eo funt ea, quia medium idem
habent, veluliquut funt ommaantipariflafis. Atque horum
a ii a l rr i c o \r m 584
nonnulla funt eadem genere, quacunque differentias habent,
ex eo, quia funt diuerforum, vel alio mo, vt propter quid re .
fonatysut propter quid apparet, Cr propter quid iris exiflit.
Vniuerfa enim bactdem funt propofitum genere, omnia n.i-
quefunt plane reflexojedffecie funt duierfa.
Eadem ait problemata funt, qua quide ide medii habet. ANTI.
Amplius vt qm ola antipariflafis, horum ait quadam gene Tei. cis
ra funt eadem, quacunq, habent differentias, ex quo altori,
aut aliter funt, vt propter quid echo , aut propter qd forma
apparet, & propter quid iris.Omnix.nbxc vnum pioblcnu
funt genere,omnia enim repercuffio funtfed /pccic altera.
Oftendit quomodo multa problemata conueniunt
in eo quod eft propter quid. Et primo, quantu ad vni-
tatem medij.2. quantum ad ordinem mediorum , ibi
{Alia autem . } Dicit ergo primo , quxdam proble-
mata funt eidem, inquantum.f.conueniur.t in eo quod
eft propter quid , propter hoc ij> habft idem medium.
Sicut per hoc medium quod fcft antipariftalis. i. contra
multa demonftrantur.Sunt
refiftentia, vel repercufsio
autem quxdam eadenon fimpliciter.fed genere, qux
quibufdam differentiis diuerlificantur , qux fumuntur
vel ex diuerfitarc fubflantiorum.vel ex diuerfitate mo-
di fiendi . Sicut fi quxratur propter quid Iit echo , aut
propterquid apparet.Caliquidin fpcculo, vel propter
quid generatur iris. Omnia.n.ifta lunt idem problema
quantum ad medium propter quid , quod eft idem ge-
nere. Omnia.n.caufantur ex reperculsione . Sed reper-
nem aerisrooti i corpore fonante ad aliquod corpus
concauum. Apparitioautemreiinfpeculolitproptcr 1
hoc <J>in mutatio medi j repercutitur ad fpeculum. Iris,
autem fitpropter hoc sy> radijlolaresrcpercutiuturad
vapores humidos. Deindecum dicit.
Quadam attem differunt ex eo, quia medium eflfub alio AScr-
medb,velnti propter quid ~bfiliis,decrefictc mifc,rnagn af-
fluat aquis? quia menfisdecrefcens fimilis magis hyemis ests
Tropter quid mefis decrefces,fimilis magis hyemis efl! quia
luna decrefcitMac enim fic inter fefe habent, vt patet.
Alia ait exeo quod medii,quodfub altero medio efl dif- ANTI.
ferunt problemata . yt propter quid 7g ilus, finiente mcnfc, Vide i»
magis fluit i propter id, quod vernior efl fimi menfis, Tro-
-
pter quid autem efl vernior finis menfiilproptcr id.qubd lu-
na deficit. Hac quidem enim fe habent adinuicem.
Oftendit quomodo problemata conueniut in prd-
pter quid fecudum ordinationem mediorum, 8t dicit,
<}> quxdam alia problemata funt, qux difterunt adin-
habent diuerfa media , quorum vnumelV
fubaltero.A ponitexemplu .Vrpotefi quxratur pro-
pter quid Nilus in fine menCs.f.lunaris magis in undar.
Huiulmodi enim ratio eft, quia finis menfis maglseft
pluuialis. Quare autem hoc fit accipitur per aliud me-
dium , propter hoc fcilicet cp tunc deficit luna, q ux ha-
bet dominium fuper humores, 8r ideo deliciite lumine
cius magis commouentur vapores in aere , ex quo cau •
fatur pluuia. Et fic patet g>ifta duo media lic fe habent
adinuicem, vnum eorum eft fub altero.
Lectio Xviii.
An C uli St effetius (imul lmt,At non fint inquirit.
Ambiget autem quiffta de caufa,& de eo, cuius efl cau- * ,c ''
fa, efl ne tum caufa,cum efl id,i mus efl caufa.vcluti,cu fion
des deciduntiU nctumipfx caufa deflue di frondes latitudo
inquam foliorum, fi idipfum illius,fit caufa. fel cum deficit
luna-.etl ne tum mterpofuio terra,
Dt
 1 n
f*j 1 b e k s
" £/« eSt,et cuius efl ea dubitabit aliquis nunquid,&
“ *'n cacatum eit^rci elly t fi folia fluunt, aut dificit
*—J
I ibi
' luita,&cadcfiaendi,etiafolucadendierunt. ytfi
Inuus efl latu haberefohajleficiendi ait terra ctfc iit medie.
Poftq Phs oftendit quomodo oportet inueftigare
propter quid hic mouct duas quxftiones circaiplum
propter quid,quaru prima eftde eo exiftentia caufx ad
caufatu,lecunda pertinet ad vnitatem caufx, ibi.{VtrG
eaatfiq. aut contigit. [ Circa primu tria facit. Primo proponit
qfinem . Sccudo obiit it: ibifSi.n. non c ft.}- T ertio fol -
uit:ibi{Aut contingit vnius.f Dicit ergo primo ,ej> de
& caufato p6t aliquis dubitare, vtru qri eft vnum
caufa,
eorum,Gt & aliud.Qux quidem quxftio non eft intel-
ligenda quantum ad Gmultatem temporis , fcd quaatu
ad Gmultatem confecutionis,vrpote G poGto vno con-
fequatur aliud Gmul tepore, vel pofterius .Et ponit duo
exempla,in quorum vno caufa prpceditcaufatum.NS
lata foliahabere eft caufa q> fluant folia alicuius arbo
rit,n6 autem habere lata folia St folia fluere funt Gmul
tempore. In alio antem exemplo caufa, & causatu funt
Gmul tempore, Gcut interpoli tio terrp Gmul tempore,
eft cum defoSu Iunx. Eft ergo quxftio vtrum ad vnum
iftorum confequatur aliud. Deinde cum dicit.
BfcCT. Tfamft noneSl,aliquaahaCrit,ipforumcaufa:finfimul
funi caufarCr id cuius esi caufa,ceu fi intercedit terra, defi-
cil luna,aut fi latitudo efl foliorum, dtfluunt frondes.
tu TI. SiJt.no aliqua alia erit caufa ipforum. Si vero caufa fit,
UtilaM. fimulep caufatum,vt inmedtoefl terra, deficitjtut latu
fi fi
felium iRfluit.S i igitur non fit fimul itatl; erunt.,
Obiicit ad propoGta quxftioni.oftendens q> caufa
& caufatum femper Gmul funt fecundum conlequcn-
til,& ponit ad hoc duas rationes, quarum primalumi-
tur ex ratione caufx &
caufati , & dicit q> omne caufa-
tfi oportet q> habeat aliqui caufam.Vnde G polito ifto
caufato, non fimul ponitur q>ifta eius cl fit, fcquitur <J
fit elui aliqua alia ci, tc hoc ideo, quia neceflie eft q>cau
fatum Gmul Gt cum aliqua caula.$icut ad hoc,o> eft ter
rf effe in medio , (equitur q> luna dcGciat, & ad hoc q<f
eft arborem habere lata folia, loquitur quod folia eius
fluant . Si igitur non eft darealiam caulam, fcquitur q?
iimuIGtcumhaccaufa. Secundi rationem ponit ibi.
**!•' Tu mutuo profeHo demfabuntur.Sit.n~d frondet depo
mt,tflantajuiusfuntfoUalata,cvitis.SiigiturKcuiluiet
topetit a .Ois.nplitaawHi folia sit lata, frodes deponit,
•utro c ipficbpetit . Latas.n.frondes qualibet vitis habet
?t ipfi c copetit.Oisq; vitis frondes fuas deponit. ^tq; ca »
medium efl,vt patet, jit licet it per foliori defluxi lata vi
temhabtrcfoludmonllrare.Su enim d lata habere folia:
obticere frodes i .vitisait p.e igitur cuilibet inefl F . Oii.n.
yitis abucitfuai frondet, o »fro cuilibet competit I , omnis
nanq; planta, qua frondadeponitfiabct folia lata-.omiui er
go vitii babetfoha lata , atque caufa efl foliorum defluxus,
.
AXII. Etfitdembflre turper altera. Sit.n.fohuflucriinquoA,
latum aut folii in quo a ,vitis vero m quo c.Si ait in n efl n
tie.ii.lati folium folio fluit , incauto, omnit.n.vitii esi ha-
btru latum folium , in c igitur a omnis enim vitii folio fluit,
Ca ait efl b medii. Sed qm latisfoliis vitis fit, efl profler id
quodfolio fluit demonSlrare. Sitn.D quidi lati foliu, taut
fotio fluere, vitu veroiu quo. z, In z igitur eft i folio,nfluit
o is vitis jn 1 aut d omne.n fluens folto latum efl foliumrbii
itaqi vitis latum efl folium. Caufa autem efl folto fluere.
Qux quidi fumif cx boc, q, caufa, 8t catum pinuica
dcmrantnr.Ee circa boc trialacit.Primo ponit ronem.
Sedo rcmouet errori, qui poflet confequi,ibif Si alit no
*c r r s j8<
c6tingit&c.}-Tertio,pbat quoddam qff fuppofuerar,
{Quod aut non d elicere. { Circa primu dicit,q> etia
manifcltu eft ,q, caufa ArcStum Gmul feconlequiitur,
G hoc verum ett quod per inuicf demonft rentur, quia
ad medium demonftrationis de necersitarc fcquitur
condufto . Quodautem pcrinuiccmdcmonftrcntur
probat in prxdi flo exemplo. Sit enim folium fluere in
quo A,qux eft maior extremitas, latum folium habere
in qao b, quod eft medium , vites vero accipiantur io
quo c quod eft minor extremitas . Sic igitur in i eft a:
quia oe.quod habet latum folium, folio fluit, in cauti
eft a quia omnis vitis habet folia lata, & Gc concluditur
q> *. eft in cidcftq, omnis vitis folio fluit . Etintoto
hoc proceflu caufa accipitur pro medio, & (ic caufatu
pcrcaufam demonftratur. Contingit autem econuer-
fo demonftrarc caulam per caufatum , fcilicct tp vitia
habet lata folia per hoc q> fluit folio . Accipiatur.n.lata
folia habere quafi maior extremitas, eft n fluere folia
q
quaG mediu,qd eft E,vitis vero minor extremitas, q eft
z.Sic igitur a elli z qa ois vitis fluit folio, o aut eft in a
,
quia.l.of quod fluit & lata habet lolia folio fluit, ex hoc
concluditur q> omnis vitis Iit lati folij, & accipitur pro
caufainconlequendo folia fluere. Deinde cum dicit.
Quod fi fien nequit, vt fml fibi mutuo caufa, caufa ndq; atet.
frier esi eojutus efl caufa, tir deficiedi quidem caufa esi tu
medio terram effejiuius autem non cfltaufa deficere lunam,
^ttq;demoflratio, qua fit fer camjfl propter quid, demon-
firatio vero,q nonp campt,rUea,qita qutppu. tm efji olle
dtt.Qui per dcfcU i terra m medio effe percepit , isfeit qui -
dem in ipfium effe, propter qmd aut esi non cognofcit.
Siautnoncontmgitcasefjeadinuicem^a.n.prmselito, a nt t.
cuius efl ei, &
deficiendi quidem caeli terram ejfeinme- VideiJaat
dio, non esi ca dificere.Si igitur quidem per cam efl den.on-
flratio,prop ter quid efl,fi vero nonptrcaufam,ipfius quia,
quoniam inmedio efl cognouil, propter quid autem non.
Excludit quidam errorem qui polfet lequitxprx-
mifsis, vr.f.cadem rone vnu prpdictorum demoliretur
ex alio.Scd iple excludens hoc dicit , <j> G non cAtingie
q, aliqua duo Gnt Gbinuiccm caufx.l.in eodi genere,
eo tp caufa efl prior eo, cuius eft caufa, non autem con -
tingit idem efle prius &poftcrius, eodem modocum
caula dclcftus lunxfltterra effe in medio, no eft pol*.
Gbilcip deftftuslunxGt caufa eius q> terra Gt inme-
dio.Si igitur demoli ratio, qux efl p caulam, eft demon
a firatio propter quid,qux aut n6 eft p caulam eft ipGus
quia, vt in Primo habitu eft,fequitur q, ille, qui per de- !.«'»«•
Ie5um Iunx demonftrat q. terra fit in medio, cogno- «*!•
icit quidem quia, non propter quid. Deinde cu dicis.
Mque deficere lunam non effe caufamvt fit in medio ter
rafcd tcotra caufim cffc,vt deficiat Inna , mdc perjpici po- ** or ;
tefl. In ratione naque deficiendi mefl , in medio terra ejfe.
sijurc patet per boc illudfcd noti per illud hoc imotcfcerc.
Sfucd autem non deficere caufa fit in medio ef]'e ,fed boc x K T t.
deficiendi caufa, mamfeflum efl In ratione enim deficiendi
.
tli quod eft in medio . Quare mamfeslum efl quod per hot
illud cognofcilur, fcd non hoc per illud.
Probae quod luppofucrat.f.quod imerpoGtio terr»
Gt caufa defeaus,& no ecoucrfo,&’ dicit manifeftu ef-
fe g> luna deficerenon eft ca eius, quod eft rena effe in
medio , led ceonuerfo, quia in rone edypGs ponitur <f
terra fu in medio, vtfupra diftu eft.Cum igitur quid Sc
propter quid Gntidem,manifcftum eft q, delectus co-
gnofeitur per interpoGtionem terrx,ficut per medium
propter quid,& non ceonuerfo. Deinde cum dicit.
Periher.DiuiTho. N An
 |*7 T 0 ST Kf[_l 0 PM stv^A lttic o \r i* jM
sdn fieri potefl,vt vrdus plures fint caufa ? Etjs.fi fit.vt Sicut G qupramus quare arbores fluant foliolfi accipiaE
ulc primo de pluribus prodices .fituquod quidc ti equam ca huiufmodi effe propter hoc q> humidu efl codenfa-
c copetat pumoiquoru alteri mfit I), alteri ipfi copetat i. tum St Gc facilius dcGccabil t, feq uciur q> G cauiatu (ii,
Inerit igitur ipfum A 'illis vinfq; , linqui V D. Atque vt cp etia caufa Gt,puta G fluit arbor,
<p
Gt condenfatiohn
inftt quidc ipfi d caufa efl ipfutn n,vt copetat ait lpft e ci moris. Et econuerfo oportet tp polita csula in talilubie
tfl ipsi c. llnare fi ea efl, neceffe cfl & re ejfe.Si vero rei cjl, fio ponatur effefius , vtputa (i cridcnlatio humoriseft
tu cfl neceffe id effe, quod efl ea ,fed eam qieeffejso tn oem. non in quacuq; re,(cd in arbore, fcquitur <p folia fluau
A» Tt. Aut contingi! vnius plures caufas effe ifi naqifiefl ide Lectio Xix.
A in b primo ejfe, m c alto
de pluribus primu prf dicari, fit c An ad vnitarrm caulx vairas eflcAus lcijnatur,& ecanuerfo.
A Aer.
primo,&hocfit inv,&illudini. F.ruttaq aui d 6* e ; sit quarct quifpiam rurfut . ft fieri poflit, vt non eadem
Vtraq;. Caufa ait efl in d quidc t ,in B ait c. Quare ci ea, eiufdem fit vmuerfis caufajcd diucrfa,ncc nef
qusdequod Trum autem contingat non eandem caufam eiufdem astu
fitjieccffe cfl r? cjjejcd res ci, fit,no neceffe cfl

fit caufa.Caufam quidem necefle cfl efle,nm tamen omnem.

Soluit primi qdnem offendens inqbus verum Iit ij>
V in om ilibus,fed alteram, aut non?
Poflquam Plulofophus determinauit qdnf motam
ci,& cauiatu i c fcquitur,& i qbus no.Et circa hoc duo vtruad exillcntii effefius icquatorexiflentiacaufx, Se
fjcir.Primo oflenditin quibus non (it verum Sccudo . cconucrlo.hic inquirit vtrtiadvnitatcm caufxfequac
in quibusGt veru , ibi {Aut (i (emper.} Dicit ergo pri- vniias effcfius,& econuerfo.Et circa hoc duo facit.Pri
mo ,t)i contingit vnu commune habere plures caulas mo oftedit quomodo ad vnitatf effefius Icquatur vni-
fecundum 9 conucnitdiuerfis, ficut e(Te vituperabi- tascaufx.Secundo exhoc manifeftat conlecutionecau
le cduenit audaci pp exceflum, timido aut propter dc- fx,8e effefius, ibi{Habet aut lic cofequi.> Circa primu
fefiu.AccIpiaE ergo <j> aliquod vnu prxdicetur de plu tria facit.Primo proponit qupftionem, qux cfl vtrum
ribus primo, & immediate, vr prxdicetur a de i primo, contingat eiufdem effefius non Gt eadd ci in omni-
& fimiliter de c ficut ed e vituperabile de 1'uperabudi- alia, vel no. Videbatur enim in folurione
bus.fed alia St
tia & defeftu,& idaduo.f.c,& e prxdiccnturde d & e, praemiffx quxftionis fupponi ip contingat vniustfle-
ficut luperabundantia conuenit audaci, defefiusautf fius in diucrGs rebus effediuerfas caulas. Secundo.
timido.Prx dicabitur itaqi a de d & E, quia tam audax, stnfs perfe quidem tfl demoflratu, & no perfignu aut a Ac T,

q timidus cfl vituperabilis. Caufa autem q> a fit ino eff
ipfum B.EILn.audax vituperabilis ^rpterfupcrabaditia.
Quod aut ainfit ipfi Eci eflipfiim c.Timidus.n.viiu-
perabihs eft ,ppter dcfcfiu.Patet crgoqpcu ca Gc necef-
peraccsdemad fieri nequit, quippe cum ipfum medm extre-
mi fu ratio. Si vero non hoc paSo efl demonflratu,ficripit.
Aut fi quidem perfedemonfl rttur , et non fecundumfi- tNTI ,
gnnm,ant accidens, r.on potefl autem cflc.fiatiocmtn vlsimi Vide um
i

fe cfl rem cflc,quia (iue a Gt fuperabundada Gue defe- medum. S ivero non fic efl, contingis.

fius, neceffe clt aliquid elle vituperabile.Scd exili ete re, Soluit qux(boncdiflmguendo.Contingit.n.aliqui<l
ncccftc eft quidc q> aliqua caularu Gt,no tamen necefle afsignari pro caula alicuius effefius tripliciter. V no roo’
efl quilibet caufam cflc.Sicul pofito rp al.qd Gt vitupa do accipiendo caufam per fe , & Gc demonftratiuc cd-
. bile,nocfl neceffe tp Gtin luprbudatia, fed neceffecfl cludendo e£fefiu.Alio modo accipiendo Ggnum.Ter
tpfit veli fnpabudatia, veli defectu. Dcidecu dicir. tiomodo accipiendo aliquod a ccidens.Si ergo accipia-
Attae, Aut fifemper id, quod proponitur , vniutrfale efl , caufa tur pro caufa id quod perfe efl mediu demoflrationis,
,

quoq; tota quadi efl
efl. Metuti foliis fpoUan
fpecies funi illius , &
fcemodi plantis competit. Qiiare
tus efl caufa, equa fint oportet,
, & id, cuius efl caufa,vmuerlaleetiam
, tonanda inefl determinato, dr fs
bis vniurrfaliter, aut plilisstul huiu-
& medium n his,& i
& pro
conucrtantur,veluti
non potefl effe nili vna caufa vnius effcfiusinomoEx
bus.Et hoc probat , quia hoc medium per fe in demoti
ftrationib'cff ratio vltim Li.diffi nitio maioris extremi-
id,cu tatis. QuxtamenGdemonftrariindigcatde fubiefio, Lib-aJo-r
demonflrabitur per diftinitionem lubiefii.vt fupra ba-
c *.Sjn.a.

pter quid arbores foliis (poliantur? Quid fi id spfumobcon - bitum eft.Manifeflumeftaijt, Q' vnius vna efl diffini-
gelationem effe oportet? & ft congelatio non cutuis inefl, fed tio . VndeoportcKpvniuseffcfiusnonaccipiaturnifi
arbori?foliis arborem/poliar i oportet. vna caufa, qux efl medium demonftrationis.Si vero no
ANTI, Aut ft femper efl vniutrfale propofiti,&caufa quodda accipiatur quafi caufa inferens id
,
quod efl p fe mediu
totum cfl,& cuius efl caufa vniuerfaliter , vt folio fluere in dcmdfl rationis, fed accipiatur pro medio aliquod Ggnu
totoquodam determinatum efl,& ft fpecies ipfiusfmtmul vel aliquod accidens,tunc cotingit vnius effefius accipi
ta,& vniuerfaliter igitur, aut plantis, aut huiufmodi piatis. quafi plures caufasin diucrGs, ficut patetin exemplo
Quare medium aquale oportet effe miis ,& cuius efl caufa, fuperius pofito. Per le enim caufa q> aliquid fit vitupe-
& conuerti,vt propter quid arboresfoliofluunt?Si ergo pro prxtcrrefiam rarionem.Scd ij. aliquid fic lu-
rabile efl
pterdenfitatem huiufmodi folio fluit arbor, oportet efle den- perabundans , vel deficiens cfl lignum cius quod tfl
fiutc.fi denfltas csl,nb in qualibet fed m arbore, folio fluit. prxtcrrefiam rationem. Tcttioibi.
Offendit in quibus neceffe Gt Gmul fe colcqui cau- Fit aut idauius.ey id, cui efl caufa,per accidenscbfide- «ICT.
fam Se caufatu, Se dicit q> G aliquid quaeraf in vniuerfali, rentur.ffo th ex numeroeoiueffe videntur/jua propanun-
tam ca ci id, cuius caufa, Se quaerif in vniuerfali,
accipiat tur.Quod fi ita no efl fimiliter habebit & mcdiu.U.n.pqui-
tuc oportet q> ad caulam femp (equitur effe dius , Se ad uoca fint, medii habebit aquiuocuSi fint vt i generejnediu
effefiu caufa.Sicut hoc quod efl fluere folio non con- habebit fimiliter, velati propter qtudelia inutuoordmeft-
uenit primo pluribus, vt erat in pmiffo exeplo , fed de- mUitudine fubeunt roni.Esl.n.aha ca m lineis, & ui nume-
terminate vni primo cGmuni, quis illius comunis Gnt ris. A tq; cadi alta quidc efl, vt lineari i oitem fubit. Eadem
multa fpecies, quibus vniueifalitcr cduenit, q> fluGt fo- autem vt tale habet incrementum, codc m omnibus mo-
lio,puta fi accipiamus plantas, vel piatas tales.f.lata fo- do. Vt color autem colori, figuraq-.figure fufmulis, alta erit

lia habentes. Vndcin omnibus illis oportet accipere alij caufa Simile niq-,inbiscfl aquiuoeum . In jigunsemm
.

«quale mediu, ita q>conuertaturcl,Sc id cuius eftea. in fimditudinc forfui rationumxonfislit qua inter Utera
,
 j8p LIBENS
funt,& anguloru aqualitatc.In coloribus ait in mutate ip-
fiutfrnfui ,aulaliquo tali, ea vero, qua fimililudinc
demfiuusmedii idenlidc ftmilitudnie rationi idt habebunt.
imtIi Esi autem <£r caufam, & emus caufa, in quo conftderare
/id* i inot. fecundu accidens, mimo videtur problemata cffc.Siaii non,
fimililtrfe habebit medii. Siquidem cqmuoci,dr aquiuo-
cu medii eil, fi vero ficui in genere filfimiliterfe habebit,
yt propter quid vicijflm analogum . -dliaemmefl caufa
in numeris, cir in lineis, &
eadem lnquantum aut linea eil
. fluendi fohumeil. Erit enimprinumquidcmquodinaltera
non eadem esi, inquanii ait habens augmenta huius, cade
ficut tu oiunibus.Simtlc aut efie colorem colori ,figuram
•>« ' figura ^ham caufam efie.aquiuoci.n.esl fimde in omnibus.
Hoc quidem tflforta(fis fecundum analogiam habere
ra aqualia, & aquales angulos . In coloribus ait vuuni fen-
fumeffeuiut aliquod aliud huiufmodi. Secundum aut ana-
logiam eadem funt ,& medii fe habet fecundum analogia.
Manifcdat polium folutionem odendens membra
diuifionis pofits efle polsibilia , Sc dicit <p contingit Sc
ed caula, & id cuius ed caufa confidcrarc fe-
id, quod , modus confcquentixinueniturintcrcaufam,&: caufa-
cundum accidens , ficut muficus per accidenscfl caufa
domus , cuius per fe ed caufa xdilicator, qui tamen ed
cauta receptaculi latronum peraccidens,li hoccontin
gat in domo fieri quinimo etiam ipfa problemata vi-
,
den tuueffe p accidens. Si vero no accipiatur per acci-
dens caula & caufatum, oportet ip medium quod acci-
pitur proci (imiliter fe habeat ciicficflu, cuius demo-
ftratio quaeritur, vtpote fi aliqua iiintsquiuoca.Si mc
diu commune quod accipitur erit squiuocu.
non fint zquiuoca, fed conueniant quali in genere, 8c
f, mediu erit comunc ficut gcnus,ficut viciisim analogu,
idcftcdmutatimpropornonari vniuoce in multis in-
uenitur,puta in numeris, & lineis, in quibus habet quo-
dammodo aliam caufam , & quodamodo cande . Alia
quidem fecundum fpcciem, inquantumXalij funt nu-
meri, Sc alij line*, fed ed genere eadem ioquantum.f.
tam linez, quam numeri conucniunt in hoc q, habent
tale augmentu ,ex quo in cis comutata ^portio demo-
Uratur. Aliud autem exemptu fubiungitinfquiuocis,
& dicit q, eius qd cd fimile , alia caufa ed in coloribus,
& in figuris, quia zquiuoce dicitur vtrobiq;. In figuris
.n.nihii ed aliud tfTc fi m ile, qq latera habeantanalo-
,
,
giam.i.q, fint adinuiccm proportionabilia,8e q anguli
ed quod faciat
irnt aquales. Sed in coloribus elTe fimile
eandem imutationem in fenfu,vcl aliquid aliud huiuf-
modi.T ertio aut dicit de his , que conucniunt fccundu
analogiam, quonia in bisoportet clle medium vnu le-
cundum analogia, ficut lupradiflum ed, quia tam iris q
echo ed quedam repcrculsio. Deindecum dicit.
A&ST. Caufa aut, & id cuius e/1 caufa , atq; id, cui eil caufafita
fc habent ad mutuo fefequendum . Ha fi
hoc fumas perfin-
gda,id, ciaiis eil caufa, ad plura fc extendit, velul externos
angulos quatuor redis aquales habere extendit triangulum
atq; quadratu.Quodfi omnia fumas, aquatur. Sunt.n.qua-
cunq-.quatuor redis aquales externos anguloshabcnt. Simi-
liter [cft habet &
medii. 'Efl aut ipfum medium extremi ro
primi-Quo circa fcienlia omnes per diffinitioni fiunt, vcluti
fpoliari frondibus fimulfcquitur vite,atq\ excedit. Et ficum
item atq ; exceditJcd non omnis fuper at, fed aquatur. Si igi-
tur prsmu medii fumpferis,ro illud erit abuciendi folia. Erit
.n.pnmu qde medii verfusextremu altcru, tales inqud vui-
uerfis efie, d eide medii Inuus fuce u cogelari, vel ahqd aliud
tale, jlt fi qffiid iterrogauerit qd cfl defluere folia 1 cogela-
ri rejfodebimus eiusfuccu, q in feminis coiundionccdfiilit.
AMT I. Habet ait ficcofiqui caufam admuuc cuius cfl cau -
e e y r s jpo
fa,& in quo efl caufa. Vnuquodq; quidc accipienti,
& & cmui vtfeianot.
ronu ea- eil caufa, caufa in plus cfl , vt sn quatuor aquales qfunt
extraan plus funi, qua in triangulis,aut quadrigulis ,in om-
nibus ait Om aque . Quecwiq; eni quatuor redis aquales
qua funt extra, &
mediu fimihter ed. Efl aut medii ro pri-
mi termini Ex quo oes (cientia funt per diffinitiones,vt folio
fluere ftmilutr fequitur vite, &
excellit fici , no omnia, &
ftdaquahucfl.Si vero accipiat ahquisprimi medium, ratio
medium,quoniam huiusfunt omnia. Sit huiiffmodi medissm
& quoniam fuccus denfatur, aut aliquid huiufmodi, quid aut e
eil folio fluere? denfari in coniraUu feminis
fuccum.
late- Odenditfm premitfa qualiterfibi inuiccm caufe
confequanrur. Et circa hoc tria facit. Primo odendit
qualis fit cdfecutio caule & cffcftus.Secundo, ordinat
hmoi confequcntiam in figura lyllogidica.ibi { Infigu
r'»afit.| Tertio mouctquanda dubitationem exprs-
milsis,ibi {Si aut in athomu.}Dicit ergo primo tp talis
tum Si fubicflum cui ined illud caufatum, fi aliquis
q
accipiat fecundum vnum aliquid particulareid, cuius
caufa qupitur, erit in plus caula vel fubicflum, ficut
q
habere angulos extrinfccos equal es quatuor reflisco-
ueni triangulo cadi rone, quia tres anguli ciuscxtrin-
lecilimulcu tribus intrinfccisfunt squales fex reflis.
Cu igitur tres intrinlcci fint a quales duobus reflis, leq-
turq, tres extrinleci fint e quales quatuor reflis . Etii
Si autem quadrangulus habet quatuor angulos squales qua-
tuor reflis , fed alia ratione. Anguli.n.ciu$ intrinfeci Sc
extrinleci funt squales oflo reflis, fed anguli intrinfeci
quadranguli funt squales quatuor re&it, ergo anguli
extrinfeci funt (quales quatuor reflis. Sic igitur habe-
re angulos exteriores squales quatuor reftis efl in plus
qua triangulus, aut quadi jgulus, fed fi fimul accipiant
(qualiter le habebunt. Quscunq;.n.figurs comunicat
in hoc ip habeant angulos exterioressquales quituor
reftis, oportet tp (imiliter comunicent in medio, quod
ed caufa (qualitatis ad quatuor angulos reflo s. Et hoc
probat ficut, Si prius , per hoc medium cd diffinitio
q
maioris extremitatis. Et inde cll quod ofslcicntix fiut
p diffinitione. Probat aut hoc p exfplu in rebus natu-
ralibus.Hoc.n.quod ed folio fluere, confcquitur ad vi-
ti , & pa ex pluribus cofequitur etia ad ficu excedit ip-
fam,tamf ed cxcclsiuu omniu quibus conuenit, fed ed
eoru ficut squaliu. Si ergo aliquis velit accipere id qd
,
ed primum mediu relpeflu omniu , erit hsc diffinitio
cius, quod ed folio flucrc.quxquide diffinitio erit pri-
mum medium adalia,co q, omnia talia lunt . Et iterum
huius accipietur aliquod aliud medium, puta,q> fuccus
dcnlatur per dcficcationem,vc! aliquid aliud huiulmo-
di.Vnddiquxratur quid ed folio fluere dicemus, ip ni
hil aliud eflg condcnfari fuccum feminis in contaflu,
fcilicct fol j ad ramum. Deinde cum dicit.
In figuris ait hoc pado quifpiam affignabit,quarentibus uner,
quona pado fefequuntur caufa, &
id cuius efl caufa. Tona
tur A cuUsbetincjfc tppfumait > cuique iopct.it eoru qua
funt D. a iptur vniuerfalehifcefuerit, qua funt D. Etenim
id vniuerfale dico, quod non conucrtitur .Idautvniucrfalc
vocito primicum quo vnumquodq-, quidc no conucrtitur,
,
vmucrfa autem conucr tuntur atq; aquantur. t igitur caufa
efl.vtx eundis bifec competat, qua funt d. Oportet ergo
, ipfum a ad plura fefe ex tendere, quam ipfum t.Iiuod tu
fi
non esi, cur magis hoc erit illus caufaiiijiod e non omni-
fi
bus copetiti,t\crunt vniuerfa illa vni quid alindab ipfo t.
Pofle.Analy.DiuiTho. N a Mtoqutn
 -

391 TOSTEIflOP-VM Jll^ALYTlCO^VTrl

Moqidn quo nam paflo dicere licebit, a quidc ipfum di co talipft D caufa tpfumc, vt aut a copetat ipft c, ea efl ip-
petere e, ipfum aut t no di cope tere a i Civero no erit ali fum b ,atvt huic infit, idipfum .M-n.de rocinatione quidi
qua ci,ni ipfum a cudis copctit n:at ipfis ctia E s& ipfa igi- demondrationebe quidni vtrunq; fit, &
quo fit modo fatis
tur vnum quid erunt , atq ; td conftderare oportet ,&ficc. &
tam patuit, fimul etiam demonflratmafcia. Est.njdem.
AN J,l-
Heri igitur pot,vt ciufdcfed ncn cifdcmffe plures fmt cau- Si autem in atomum non Hatim veniunt no folum vnum
v*de iia«i
fx,v eluti vt longx fmt vitx quadrupedes quidi ci eft ipfas mediii efl, /er/ plura, & caufx plures funt. Et qualis rfi cau-
bili vacare, volucres aut ipfas tffe ficcas , aut aliquid aliud. fa medioru,qux advniucrfalc prima efl, aut qux ad ftngu-
'»Tt. In figuris aut fic affignabit quxrentibus confccutionem lara fingulariulhlanifeflum igitur efl quod magisproxime
Vid« i anot cxufx,w cuius ed ca.fit.n. a quidc.in b omni, b aut in vno- vnicuiq; proxima efl caufa.Trmium quidem fub vmuerfali
quoq; eoru qux funt i>. b quidem v\iter vtiq; m ipfis erit D. effie ,hxc efl caufa, vt in n quod efl c, tpftus b caufa efl. In D

Hoc aut dicovlc, quod noncomiertttur, dia aut conuertunt quidem igitur e ffe c, caufa esi ipftus a, in c ante a b ,in hoc
& exceduntur. In ipfis igilurelfecaufa ipfius, a b cH.Opor autem eadem efl.Defyllogifmo &
demoflratione quid vnu- Tea.ci.iA
tet itaque,* in plus quam b extevdi.Si vero non,quid magis quodque fit, &quomodo fit, manifedum esl.Similiteraule
erit caufa hoc illiuslSi ergo m oibus.i eft a ,erit aliquod vnu & de fcientia demonsiratiua.ldem enim efl.
illaoia aliud At.Si.n.non,quoerit dicere,qminquoesl E fit Mouct quandi dubitatione ex prxmifsis . Didu ell
a cmni,w quo autem a non omni fit tlTropter quod.n erit fupra <j> nd flatim i principio venii in aliquod atomO, i.
aliqua caufa, vt a fit in omnibus i.Siitaq-, quxfunt E erit, indiuifibile.in quo inueniat illud, cuius c3 quxrif, fed
aliquod vnum conftderare oporrct.dr fit c.Contingit igitur flatim inueniutur multa St indiuifa,in quibus illud vnu

& plures caufas efjeeiufdemjed mneiufdcmjfiecic.vtltm- inucnitur,Sc non efl vnu medium per quod de oibus il
gx vite effe quadrupedia, caufa eft non habere choleram, vo lud vnu dcmonllrctur,& cauff pofsibiles funt.Efl ergo
Utilia autem ftcca tffeatut aliqna alia. dubitatio fi illoru medioru oporteat aliqui caufam ac-

Ordinat modupr-rdifl* ronfecutionis in figura fyl cipere, vtrum oporteat ci accipere ex parte vfis primi,
logi(lica,5t dicit q> fi qnixraf cfilecutio caufx St caufa- puta ex parte ipfius a , vel ex parte fingulariu.i.eorum,
ti,fic poterit afsignari tm figurat fyllogifmoru.Si.n.a in quxfunt minus coiafticut fupra accipiebatur e 9d vel
omni b,b aut in vnoqttoq, eoru qux lunt D.fed in plus
, quadrupedia, & auesfEt ad hoc refpondcns dicit quod
cj D.Sic igitur b vfiter erit in his qux continentur lub o oportet femper media accipere quf funt propinquiora
f m quod v liter dr ine(Te,quod non conucnirur,fed pri- fubiedo.in quo quxritur caufa illius cois caufati& fic
mum vfe di, cui vnumquodq; quidem contentoru lub oportet procedere quoulque perueniatur ad id , quod
co non conuertitur.Oia aut fimul accepta conuertunt efl immediatum coi caufato. Et huius rationem afsi-

cum primo vti.fed excedunt quodlibet eorum, quf fub gnat , quia illud quod efl ex parte eius quod continetur
eo continentur.Sic igitur quod i fit in ipfis, qux conti- fub aliquo communi, ell ei caufa q> fit lub illo commu-
nentur fub d cauli eli b. Oportet ergo q> a extendar in ni, Gcut n ed fub b, & fi c fit caufa n, q> b infit ei.Et ex

plus quam n.Si alit no, fed fc haberet ex fquo, quare ma hocfequif vlterius q>c Iit caufa qi A iniit r> Sc q> a in- ,

gisBelfet caufa in inferendo qi a Iit in oquacconucr- iit c,B ell caufa.Ipfi autem b incfl a, per fetplum & im-

foiPot.n.exvtroq; conuertibilium concludi aliud. Po- mediate. Vltimo autem cpilogatea ,quxdifta lunt irt
natur igitur vlterius ij» a prpdicetur deoibusin quibus lotadoiSrina Analyticorum , St dicit qi manifeflum
efl e ,fed non conuertitur , opotter.n.dicere q> illa oia, cll ex prxmilsis tam in libro Prioru, quam in libro Po-

qux continftur (ub B.lint aliquid vnudiuerlum abeo ficriorum de ly llogifmo , & demonllratione quid fit,
quod oliB.Si.n.nun efict aliud E quam B,quo elfet veru & quomodo fiat vtrunque , & llnuliter manifeflum ell
dicere q> a inclTetomni B,8r noneconuerfo.cum a no de (cientia demollratiua, quomodo liat in nobis. Hoc
fitnifim e dr in b I Et ita lequcretur fi E St Bnonefient enim ad idem pcrtinct.quiadcmonrtratio cll fyllogif-
i aliud quam A,n6 cflit in plus qua Supponatur ergo e. mus faciens lcirc,vt (upra in primo habitum efl.
q> a fit in plus qua D,& quam E.Quareergo non pote-
rit inueniri aliqua ci propter quam infit oibus qux lunt Lectio X x.
in D .Et harc caula cll B.Scd adhuc quxrcndti ell vtrum Quomodo prima ac communia demonftrationis principiai

& oia qux continentur lub E.habeant aliquam vna cau nobis cognolcantur, determinat.

fam,& fit talis caufa c.Igif concludit q> contingit eiuf- De principiis aut quoni pado nota nobis euadut.&qms ilctl
dem clfc plures caufas, led nd ciuldem fim fpem. Sicut habitus ea cognofcitfinc patefiet,fi antea dubitabimus.

eius quod efl A, caufa eft b St c, fed b efl caufa a infit Eprincipiisautemquomodofiuntcogmtaprincipia, A n TI.
his qux continentur fub n,c aut efl caufa tj> a infit his, CT quis ed cognofcens habitus, hinc eh manifcdu,
qux continent fub e. Et ponit exfplum in his rebus na dubitantibus quidem primum.
turalibus. Sit.n.hoc,quod ell cfle longe vitx, quafi a, Pollquam PhilolophusolUdit quo cognofcaturid,
uadrupedia quafi D, fed nd habere choleram/.fuper- qd ed principium dcmddrationis ficui mcdiu.f.quid,
uam.lit quafi b, quod efl caufa in quadrupedibus Ion Sc pp quid, hic odendit quo cognofcantur prima prin-
gevitx, autem quafi e: ficcum autem effevel
volatilia cipia demondrationis cfiia . Et primo dicit, de quo ell
aliquid aliud hmdi quod ell in eiscaufa longe vitx, aut intentio.Sccundo exequit propofituro,ibi {Quod qui-
aliquid aliud huiufmodi fit quafi c. Deinde cu dicit. dem igitur &c. } Dicitergo primoquodex his, qux
Qu°d ft non flatim accidunt ad mdiuiduu, &ftmnfo- fequentur manifeftum erit de principiis primisinde-
A K c Y.
lum vnum,fed plura funt media,plures etiam caufx funt. & mondrabilibus qualiter eorum cognitio fiat in nobis.
Vtrum «nte mediorum fitftnguus caufa, vtrum id, quod efl St quo habitu cognolcantur . Hoc tamen ordine ob-

verfus vniuerfale primum*sn id,quod verfus ftngula collo - feruato ,

vt prius circa hoc dubitationes ponamus.
caUTatct igitur ea effit, qux propinquiffimafunl vnicuiq;: Dcindccum dicit.
cui ed caufa.~S.qm vt primum fit fub vniuerfahjmc efl cd, Fien itaq; non pcffe, vt demonftratiorie qitifquam feien- tISTi
vd.it i vt a copetat tpft D ci efl ipfum c. Vt igitur a cope tiam confequatur,fi non cognofcal prima principia vacan- Lea. 4.
M

)Q
 39 } l I B E ft. S E C V 'H.D V S 594
(u mediis, prius rf! dittumytc explica tam. Nulla autem cognitio certior eft cognitione huiufmo-

NT I.
Quod quidc igii mu contingit fcire per demonfl ratione, diprincipiorum.Vnde non videtur, ip poffumus ea co-
rx. co. Mncognofcemc prima principia imediata.ddiumefl prius. gnofcere, cum prius non cognouerimus. Tcrtioibi.
»7.
Excquitur (ppoiituni. Ei circa hoc duo facit. Primo Conflat igitur fieri nonpo([e,vt aut habeamus ipfos, non tlcr.
mouct dubitationem. Secudo loluit,ibi 4 Neccflc itaq; enim faneignoraremus ,aul ignari , mdlumq; habentes ha-
eft habere icc.J-Circa primum tria facit. Primo prjmit bitum, confcquamiir.
tie quoddam , ex quo oftenditurnccefsitas huiufmodi Kamfeiium igiturefl , quoniam neqihabcrepcffibilcefl nux t.

inquifitionis. Secundo mouct quxftiones , ibi -{Imme- ignorantibus >C' neque non habentibus habitum fieri.
diatorum aut &c.f Tertio obiicit ad quxfiioncvbi-JSi- Cocluditex prxmifsis duabus ibnibus qd neqjpoic
(‘
quidem Scc . }• Dicit ergo primo quod diiftum t ft q> no eft lemper habere cognitionem horum principioru, q

contingit aliquid Icirc per demonftralion{,nifi prxeo- nos lateant , neq; etiam pofccft quod in nobis generet
gnofeantur prima principia imediata. Et ideo ad fcien de nouo talis cognitio, omnino ignorantia prjccdentc,
tiam qu* eft dcmonftratione , vtile efl vt friatur quali- & non aliquo alio habitu. Deinde cum dicir.
ter prima principia cognofdtur. Deinde cum dicir. 7^ecelfeeflitaq;vimqdcnoiatiqud,potentiaq;habere, arc x.

Dubitaucrit autem qmfpiam, vtrum cognitio corum,qus non th tale, vt his ipfis cxaBsor fit, ac certitudine pHabilior.
AMT.
mediis vacant,fu cademini autc non cademur vtru [cien- Tijcceffe itaq; efl habere quanda quidem potentiam , non A N T I.
tiafit vtriufquCytn autem non fitjed alterius quidc [cientia, Iimoi aiit habere, vt fit his honorabilior fecundi certitudine.

alterius autem aliquid aliud genus^t vtru habitus corii non primo (oluit vltima.Scdo
Soluit prj mifias qones.ft
1

inftntfed fiant utc acquirantur, an infint quidem,fed lateat. foluit duasprimas,ibi{Qm aut corii, q circa itclfin &C.J.
Immediatorumaulemcognitio virum eadem cfiusut non Circa primu duo facit. Primo foluit dubitationi. Sedo
ANTI*
eadem dubitabit vtique aliquis, & virum [cientia vtnufq;: manilcftat folutiunem politam, ibi -{Quod aut didum

autefl,aut non cflutat huius quidem [cientia filhus

autem al- eft olim irc.} Circa primG tria lacit.Primo proponit tp

terum aliquod genus ft,& vtrum cui iioninfmt, habitus oportet aliquid cognofcitiuum in nobis przexiftcnte r.

dum m/intjatcaut.
fiant, aut
Secundo olicndit quid fit illud, ibi-JVraut Bte.J-Tertio

Mouct dubitationes tres circa pridifU cognitione oftedit quo cx pr.r txiftcnri cognofeitiuo principio fiat

principiorum, quarum prima eft, vtrum omniu imme- in nobis principioris cognitio, ibi{Hx fcnlu quidf Scc.p

diatorum principiorum fit eade cognitio. vel n6. Secun Dicit ergo primo tp ncccffe eft a principio in nobis et-
da dubitatio,eft vnum omniu immediatorum Gtfcien- fe quanda pottntia cognofcitiuam,qu*.f.pr*exiftatco
tia, vel nullorum, act fit fciaquorundam, aliorum vero gnitioni principiori ,
no tfi tale qu* fit potior quarum
aliud genos cognitionir.Tertia vero qurftio eft, vtrum ad certi tudi nem cognitione principioru. Vnde no eode
habirui iftorum principiorum fiat in nobis cum priut m6 principiorum cognitio fit in nobis cx przexiftenti

non fuerunt, vel in nobis fuerunt, led tamen nos lateat. cognii ionc.licut accidit in his,qufCOgnolcunf per dc-
Si igitur ipfos habemus, abfurdumeflfane. Fit.n.vt latet monftrationcm, quiacognitio corii, quzcognofcunt
ARCT* per demonftrationf xcognotiocoduuonu fit in nobis
nos bahetes certiores dcmoflratione cogmtioneshas habere.
Siquidem igitur habemus ipfos, mconuenicns cfl.Cotingit ex pnexiftenti cogmtioneintdleftiua principiorum. i.
,NTI, ex habitu, fed cognitio principioru fit in nobis ex prz-
uic i ann.
enem &certijfimas habitas cognitiones demoti tante latere.
Deinde cum dicit.
Obiicitadquzftioncm vltimaro, ad quam ali* ordi exiftenti cognitione fenfitiua .

nantur .Et primo obiicit ad vnam partem , dicit , <p & yfaut idipfum aialibus cunblis inefie . tfi habent vim arci.
eft inconueniens dicere q> habeamus habitus horum
quadi infiti dtfiernedi,quiquide vniuerfi fenfum appellat.
yideturaut hoc uiefle ornmbus animalibus. Habit.n.na ant i.
principiorum, Sc lateat nos. Manifeftum eft enim ly il-
li, qui habent cognitionem
principiori), habent cettio- turalem potentiam nidicatiuam, quam vocamus fenfum.

rem cognitioni cognitione, q eft per demonftratione. Oftcndit quid fit illud prinripiu cognofcitiuu prxexi
No.n.pol haberi ita q> lateat habetem.Didtum eft.n.in ftes.Et quatu ad hoc ponit tres gradus in aialib’ , quo-
.«a.4. tex.
xpoa. principio habet (cientiam , fcit cp im-
libri, tp ili*, qui rum primus eft hoc quod videtur in elTecoitcroibus
pofsibile eft aliter fe habere.Ergo multo minus pot c(-
animalibus , quod oia habent , quanda connaturalcm

fe q> aliquis habeat cognitione principiori) imediato- potentiam ad iudicandum de fenlibihbus ,qu* vocat
rum,8t lateat ipium. Quodtninconuenifsfequervtur, lenius, qu* non acquiritur de nouo,fedipfam naturam

fi habitus huiufmodi ineflcnt, 8t lateret. Secundo ibi. confequiiur. Secundum gradum ponit ibi
Infito aut animalibus ftnfu natura, in quibufdam fit for a r c t .
Si vero non habentes prius acquirimus, quonam paO oco
ARCT* na fenfibilu manfto, in quibufda nonfitjnquibus igitur no
gnofcamus,atq\ difcamus,ex non antecedenti cognitioneild 1

hifce,priucr ipfumJcntirc,non cH cognitio, aut omnino,

enim fieri nequit, vt de demonfiratione etiam dicebamus. fit,

Si autem accipimus non habentes prius , itaq ; qualiter co

aut eorumcetrca qua non fit fomut manfto. In quibus autem
ANTI. habeam.
gnofeimus , fir adthfctmus , ex nonprxcxificnticognitionci fit,vt cum fentiunt vnum quid anima
Cumautemutfitfenfus animalibus,mbis quidem antma- A nti.
Impojfibile enim i.fl ficui in demonHratione diximus.
Obiicit ad contrarii) . Si.n.aliquis dicat tp accipimus lium manfto efl fenfibilis, in aliu ante non fit. In qmbufcun-
de nouo habitus principiorum , cum prius cos non ha- que igitur non fitutnt omnino,aut circa aii(nonfic,noneflm
his cognilio,vleraquam [entium lnquibufcunq; autem fen-
buerimus, relin quitur vltcrius dubitatio qualiter pollu
mus hmoi pricipia de nouo cognofcere Sc addifeere, & t lentibus esi habere vnum quoddam in amma.
hocnoex aliqua prpexiftcnticognitione.lmpoleeft.n. Et dicit quod cum fit fenfus in omnibus animalibus,
aliquid addifeere nili prxcxifteti cognitione, ficut etia in quibufdam eorum remanet aliqua inprxfsio fenfibi-
ib.1Jc6.i- abeunte re lenfibiH , ficut contingit in omnibus aia-
fupra circa dctnonftrationcm diximus .Immediata au- lis
CX.CX. I.St hbus quibufdam autem non cotingit hoc,
pcrfeftis. In
ijiacu. tem principia, ideo ex pricxiftenti cognitione addifee-
ficut in quibufjam animalibus imperfectis, ficut patet
re non poflurnus,quia prpexiftens cognitio eft certior,
. Et forte
cum fit cauli certitudinis bis,qui peream inotefeunt. in his qu* non mouentur motu progtefsiuo
Pofte.Analy.DiuiTho. N } contingit

i4 Vm ?
[C
 W TOSTE J flA i rtic o \y m jq 6
comingit q uod circa aliqua ni -dia remanet aliqua im- coifi deratio ad hoc a(cEdit,q> talis fperies herb* fanat
prelsio quantuad aliqua feniibilia, qui lunt vchemc- ftbrientcm fimplicitcr, hoc accipitur vt quidam regu
tiora , non autem quantum ad aliqua qui lunt debilio- Ia artis medicini. Hoc efi ergo qd dicit q> ficut ex me-
ra, fn quibmcunqueigituraiilibus tino nulla imprjf- moria fit cxperimcntnm, ita etiam ex experimento, aut

fio remanet fenfibilis,hm6i aialia nulla cognitioni ha- etiam vltrrius tx vniucrfali quiefetnte in anima quod,
,
Jum fcntiut.l-r fiir ji jlia, in quibus nata di re-
bet, nift Icilicetaccipitur ac fi in omnibus itafit ficut eft experi-
mancrctalis itnprxlsio,li circaaliqua fenfibijiaineis mentum inquibufdam. Quod quidcmvniutrlaledl
no remanet non prit habere aliqui cognitioni nili du
, citurtfTc quiclcens inanima inquantum.i.cbfideratur
fentiunt v Sed animalia in qubus mclt hm6i rema rt fio priter lingularia in quibuseit moras. Quod etiam di-
imprxtsionis contingit adhuc liibcrc,quandam cogni- vnum priter
cit tlfe multa ,
non quidem fecundum c£f
tionem in anima prattr lenium, Ct illa iunbqui habet
fc,fed Iccundum confiderationem intcllerius,qui c6(i
memoriam. Tertium gradum ponit ibi. derat natutam «liquam puta hominis, non relpiciendo
a»cr i„ hi, cum multi tsliajiiu, differentia quadam emergit,
, t
ad Sortem, St Platonem. Quod St fi fecundum conii- -
Vt quibufdam ex lilium mi[tone ratio fi.it, quibufdd no par. derationem intcllerius fit vnum pritermulra, tamen
*"T '• 'Mulus igitur faSis buufmods , um ddfcrcmu quadam
.
ideiaqot,
fecundiicfieeif inomnibus lingularibus vnudf idem, :

fh.Ojumnbts quidam eri fieri rationem ex taltummemo
r 11,1 a alus vero non.
Et dicit cu multa fint talia animalia habentia me-
moriam, inter ea vlurius c(l quidam dttfcremia. Nam
inquibufdam eorum fit ratiocinatio, de his,qux rema-
nent in memoria, ficut n hominibus, quibufdam au-
m vna humanitate numero in vtroque exiftete. Ex hoc
tem non, ficut in brutis. Demdecum dicit.
*tcr, Exftnfu igitur jit memonaqueadmedu dicimus, ex me-
mons veroftptus ciufdem facit, cxpertitia nafcuur.Tlurei
enim memoric numero vna experiens ejt. Experientis vero,
aut ex omni vmuerfali quietem ism in anima cdfccuto.quod
non quidem numero, quali iit eadem humanitas mimi
ro omnium hominum, fed fecundum rationem fpetici.
Sicutenimhocalbumefl fimile illi albo in albcdine.rfl
qnaftvna numero albedine exiftentein vtroque, m
Sortes ell fimilis Platoni in humanitate, non qnj.
ctia
fi
experimento «cex tali vmuerfali perexperimen-
igitur
tum accepto eft in animaid, quod eft principium attis
& fcientit.Et dillinguit inter artem, St fcientiam.ficut
etiam in.tf.Ethi.vbi dicitur q>ars eft reria ratio fariibi-
Iium Etideohicdicit, tj.ii cx experimento acripiaf
.

efi vmimpixter multa, quoihi; in omnibus illis rmim inefi,

aliquod vniuerfale circa generationcm.i.circa quicun
idanq;prineipium arus atq-,lhctit,pullidat.Mlisfifii<ir
que fariibilia,puta circa fanationcm,vcl agriculturam’,
ca generationem Scientis, fi fit circa id,quod esi. Tfeq-, igit
hoc pertinet ad artem. Scientia vero vt ibidem dicitur
determinati habitus infimtxieq; ab alus ad cognoftendii ma eft circa neceflaria , St ideo fi vniuerfale conii derctur
gis apris habitibus Jed fenfu fiut( vt diximus) vcliium plto
a circa ea.quifcmpereodcmmofunr.pcrtincntad (cif-
foda fuga fi fletu vnus,Jlctit,ct aims, deinde alius, donec ad tiam.puta circa numeros vel figuras.Et ille modus, qui
principium efl peruitum. Ma aut esi talis, vtpoffit Id pati. dirius competirin principiis omnium fcientiarum
eft
; *
ANTI. Ex fenfu qnidc igitur fit memoria ficut diximus, tx me. St artium.Vndeconcludit 9, neque priexiftunt in no-!
.

Vide i inoL mona autem multotiesfada experimentum. Multam. ne.

,
bis habitus principiorum quali determinati St comple- ,
mone numero experimentum cfi vtiuin. Ex experimento , 4
,
ti,nequectiam fiunt denouo ab aliquibus notioribus 1
autem, aut ex omru quiefceuie vmuerfali in anima vnopri-
habitibus priexiftentibus, ficut generaturin nobisha-
ter muUa,quod cumm omnibus vuum fit&idc, illud efl ar
bitus fcientii cx pricognitione principiorum, fed ha-
th principium, Crfcientix . Siquidem circa generatione ar- bitus principiorum funt in rn.bitafenlu prtcxiflcntel
tis eft, fi vero circa effe fctentix . Tfeque igitur determinati
Et ponit exemplum in pugnis ijui fiunt per reuerfio-
habitui, neq; ab alus habilibus fiunt notioribus , fed a fenfu,
rem exercitus deuirii fugati. Cum cnimvnus eorum
vt muerfione pugna, yno emm flante Ater fletit.pofied al- perfecerit llatum.idcft immobiliter ceperit flare St n6
lerajuoufquc in principium veniat . Anima autem cum hu - fugere, alter Itat adiungem fc ei, & pollca alter, quouf-
tufmodijitajuahs pojfit pati hoc. ’
que tot congregentur,q> faciunt principium pugni, fid 1

Ollcnditlecundu pridicia quomodo in nobis fiat etiam exlenfu «cmemoria vnius particularis, R: iierfi
cognitio primorum principiorum, concludit tx pr*. & alterius, St alterius quandoque peruenitur ad
id, quod
milsis q> ex fenfu
memoria,in illis fcilicet ani malibud
fit
tft principium arris & fcientii, vt dirium eil . PofTct
in quibus icilicet remanet imprefsio fcnlihilis, ficut fu
autem aliquis credere q> folus lenius, vel memoria fin-
Hxperimeu- pca dirium eil. Ex memoria autem multotics facta cir- gulariumluffiriat ad causandum itltelligibilem cogni- i
ium quid, ca eandem r i in diueriis tamen lingularibus fit experi-
tionem principiorum , ficut pofuerunt quidam antiqui
mentum ,quia experimentum nihil aliud videtur, qui non difeernentes inter (enfum ,& inrdl trium, & ideo 1

•eripere aliquid ex multis in memoria retentis. Sed ta- ad hoc excludendum Philolophus fuhdit q> cum fen- -l d
men experimltum indigttaliqua ratiocinatione circa ,
fu oportet prxlupponcretalem naturam animi,
particularia, per quam confertur vnum ad aliud, quod
qut
poITtt pati hoc. i.fit fufceptiua cognitionis vniucrlalis,-
eil proprium rationis. Puta cum talis recordatur q, ta- quod quidem fitperintellerinmpolsibilem,& itcrfim
lis herba multories fanauit multos i febre, diriturexpe ip pofsit agere hoc per intellerium
agcrtem.qui facit
rimentum <p talis fit fanatiua febris. Katio autem non intelligibma in ariu per abllrariionem • niuerlalium
a
fiilit in experimito particularium, led
cx multis parti- lingularibus. Deinde cum dicic.
culanbusm quibus expertus cl), accipit vnum commu Qiwd autem diClumefl antea
ne quod firmatur in anima , St confiderat illud ablque , fed non c lucide ditium utar.
efl ,id rurfus dicemus. Vjmcumfletent 1 mm , qua nem
confidcratione alicuius lingularium & hocaccipit vt
, differunt primum vniuerfale tum in anima afettur .E te-
&
principium artis (cientii.Puu diu medicus confide-
nimfehtk
,

illud quidem fingulare . Senfus as lem

\

efl ipfius
rauithac hctbamlanaffe Sortem febrientem, & Plato- vniuerjalisfvt hominis fed non C allia
nem, St multos alios fingulares homines, cum autE , bommr . EjtrJus m
fua hu ipfts flat qitoufque ad ca Hei, qua partibus vacant,
,

que
 (

397 I / 5 E S E C V r^D r s 39 *
queadipfa vniuerfaha veluti tale animal , donec flet ani-
, tix principium erit/ttque principium quidem efl ipfius prin
modo eodem . Tfeccjfc esi igitur nobis, nex
mafity- in hoc cipq. Scientia autem ad rem omnem fieje habet fimihter.
btfice palet, tpfa prima induti tone cognofis er e. Sic enim & Sluouiam autem eorum, qui circa mtclhgetia habituum, * N t t.
fenfus efficit m nobis ipfum vniuerfale. quibus verum dicimus/tlq quidem femper' veri funtytlq au viJe ‘ *»t.
I. iQuod aut ditlnmefi olimalibi, non aut plane ditium efl, lem recipiunt falfitatem, vt optmojt ratio veri autemfunt
iterumdicamus . Stante.n.vno indifferentium, primum qui- femper feientia , & intelletlus , & mbilefl fcicntta certius
de vle inanima esi. Et naque fcntire quidc fmgularecfijen- aliud genus, quam intelletlus, principia demonsl rationum
fusaut vmuerlc efl ,vtbominis,non CalhnhonmnsJteruin funt notiora , fidentia autem omnis cum ratione efl , princi-
hisflalur,quoufiq, vtiq; impartibilia Slet,& vntuerfdlia,vt piorum quidem /cientia non vtsqueerit. Quoniam autem ni
huius animalis, quoufiq; animal, & inhoc fimihter. irtamfe hil verius contingit effe fidentia
,
quam intelleCtus , intclle-
Sium efl, quoniam nobis prima induti ione cogmficre necef But vtiqueerit principiorum, ex his confideratibus.Et quod
fanum efl Et naque fle fenfus vniuerfale facit. quidem demonflrationis principium non fit dcmonflralio ,
Manifcftat quod difiu efl in przcedeti ielutione, ij quare neque fcienlta fidentia eflSiigtturnilaliudfecundum
tu id hoc , q> experimento Cingularium accipit vniuer- fidentiam genus habemus verum, intelletlus vtiq ; erit fcien
falc ,8i dicit <p illud, quod lupra diflu eft, Se no plane, tia principium , & principium pnncipq. Hoc autem omne sridcinin*
quo.f.expcrimemo Cingularium fiat vniuerfale in ani- fimifiterfe habet ad omne genus rerum.
ma, iterum oportet diccrc, vt planius manifeftetur. Si Soluit pri.nas duas quacftiones,vtrum.f.primorum
enim accipiatur multa Cingularia, qu* funt indifferetia principiorum Iu fcienti* vel aliquis alius habitus.Circa
quantum ad aliquid vnum cis exiftens, illud vnu fccun quod ex pratinifsis accipitur q> principiorum cognitio
du qd non differunt, in aia acceptum , cft primum vni- pettinctaditelleaum, cuius elt cognofcerc vniuerfale.
uerfale.quicquid fit illud, fiueXpcrtincat ad c flentia fin Nam vniuerfale dicit efle principium fcientij.Orcain-
gularium.fiueno.Quia.n.inuenimus Sortem, Plato- & tcllctftum autem funt duo genera habituum habentiu
nem, &: multos alios e(Te indifferentes, quantu ad albe- ad verum. Quidam enim funt femper ve-
fe aliqualiter
dinem, accipimus hoc vnu m/.album.q. vniuerfale, qd vero interdum recipiuntfalfitate,vt patet de opi
ri, alij

cft accidens. Et Cimiliter quia inucnimus Sortem, Pia & nione, Se ratiocinatione, qua* pottft eflc veri St falli.
nem 8r alios eCTc indifferentes quantum ad rationabi- Sunt etiam, & quidam habitus erronei fe habenresad
litatem,hoc vnum, in quo non diffcrut.C.rationale acci . Quia vero principia lunt maxime vera , mani-
falfum
pimus quali vniuerfale, quod eft differentia. Qualiter feftum eftqi non pertinent ad habitus, qui lemper funt
autem hoc vnum accipi pofsit, manifcftat confequftcr. falli neq;etiam ad habitus, qui interdum recipiunt fal-
Manifcflu eft.n.q> Cingulare fentitur proprie & per Ce, fitatem, fed folum ad habitus, qui femper lunt veri.Hu-
fed tamen fenfus cft quodamodoS: ipfiusvniuerfalis. hjfmodi autem funt feientia, &intelledus.Additurau-

.Cognofcit.n.Calliam , non (oluinquantum eft Callias,

tem in. 5 Ethico. tertium. f. fapientia.
. Sed quia Capi {tia, Cap.40,
Ced etiam inquantu eft hic homo , & Cimiliter Sorte in - vt ibidem dicitur comprehendit in fefcicntiam,Sc intcl
quitum eft hic homo.Et inde eft q> tali acceptione len leftum,eft enim quadam feientia, Sc caput fcietiarum,
fu przexiftente ,
anima intellcftiua poteft confiderare hic eam pritcrmittit.Hac ergo pritcrmiflanullu aliud
hominem in vtroque.Si autem ita cflet,q> fenfus ap- genus cognitionis, quam intellcflus cft certius fcietia.
prehenderet folum id, quod cft particula ritatis,8r nullo Manifeftum eft autem q> principia demonftrationum
modo cum hoc apprehederet vniuerfale in particulari, funt notiora condufionibus demonft ratis, in vt princi-
non tlfct pofsibilc quod ex apprehefionc fenfus caufa- pio habitum eft. Non autem poteft e(fe feientia ip(o.
retur in nobis cognitio vniuerfalis.Et hoc ide manifc- rum principiorum,quia omnis feientia fit ex aliqua ra-
ftatconfequentcr inproceflu.quicCUCpeciebus ad ge tiocinatione.f.dcmonftratiua, cuius funt principia il Ia,

nus, &
fubdit qi iterum in his, fctlicct in hoic , St equo, de quibus loquimur .
Quia igitur nihil poteft cOe ve-
anima ftatper confiderationcro,quou(q;pcrueniaf ad rius, quam feientia, Scintcllecius, nam fapientia in his
aliquid impartibilein eis, quod cft vniuerfale. Vtputa intelligitur, colcquens cftcxcunliderationcprimiffo-
cofideramus tale, 5c talcanimal, puta hoiem St equum, rum ep principiorum propnxfit intellcftus.Probat hoc
quoufq; perucniaturad commune animal quod eft ge etiam alia ratione, quia Icilicet demonft ratio no cft ex
nus fuperius . Quia igitur vniuerfalium cognitione ac- rcccfsitate demonflrationis principium, alioquin pro-
cipimusex lingularibus cficludit manifcflu c(Te, quod edereturin dcmonftrationibus in infinitum, quodin
neceffeeft prima vniucrfalia principia cognofcerepin- primo improbatum eft. Cum igitur demon llratio Icien lefl.t
dufiionem. Sic enim Icilicet per via tndudionis fenfus tiam caufet,fequitur*q>ncq;fciftiapofsitefleprincipiu
facit vniuerfale intus in anima, inquantum confideran icientiz, ita Icilicet <ji principia fcientiarum per fcietia
tur omnia lingularia. Deinde cum dicit. cognolcatur. Si igiturnullum aliud genus cognitionis
Cum autem mentis habituum, quibus verum perfficimus prsterfeientiam habemus, quod lemper fit verum, re-
quidam veri perpetuo fmt,vt intdletluSySlq;fcientiama)ui- linquitur qiintclleSus erit principiumCcietiz, quia Ici
dam interdu falfum fufeipiantur, vt opimojubducedeq; ro - licet per intellefium cognofcuntur principia Iciarum,
msprinupuim.mdluq; aliud genus exatlius fit fcla.quam m- ita fcilicet q> hic intellcdtuqqui cft principium fcientie,
tclieUusatij; principia notiora fmt dcmonflrationibusjcirn quo procedit fciftia Hoc
eft cognofettiuus principi)' ex

tiaq; cum rei ne fit oisjtac inquam euntia fisnt feientia quidc autem. (.feientia cft omne, totum, quod fimiliter le ha
i.

principiorem nonerit.Sed.cism fieri nequeat, vt aliud qutc- betad omnem rem,ideft ad totam materiam,de qua cft *

quam verijus fclentia fit, qua intelletlus ipfe, intelletlus pro- fcien tia, (icut.f.inicllcSus ad principium Ic ientiz.
jfcBo principiorum habitus crit.Q uodexeo quoq; perjpicnu
fuerit, qui a demonflrationis principium non efl demo Aratio. Commentariorum D. Tlioma Aquinatisfuper
Quare niq; fidentia fi igitur prater fidentiam nullum alwd Libros Teri bermenias , Tostenorum &
genus veAinn habemus, quam mtdlcQupnlcilcBusfxncfcie- jlnalyticorumfmii.
Pofte.Analy.DiuiTho. N 4 S. tuo.
 .

599 ifbo

S.THOM AE AQVINATIS modum recipientis : ideo illud, quod obiediuein aftu

redo intelledui reprefentatur, oportet efle denudatu
ORDINIS PRAIDICATORVM amateria 8ti conditionibus materix, quz funt hic St
S V M M A nunc.Et dico hic, denudatum i materia, non (implici-

TOTIVS LOGICA ARISTO, ter ab omni materia, (ed I materia lignata. R es enim na
fc X OPvsc v L I s
turalcs intelliguntur cu materia , Sc propter
eft 9. debet efle denudatum i conditionibus materiz.
hocdidum
excerpta. ,

verbi gratia , in nf phatafi a eft phantafia feu forma re-

a
Quodam doflrintc ordine omnes Logic* prxfentans hunc hominem fecundum q> fuit in aliquo
Libri ordinantur, ienfu exteriori, quz forma virtute jntelledus agentis 1-
git inintcllcdum pofsibiK, (icut colores virtute lumi-
Opufcu, Mkhs Homines natari nis agunt in potentiam viliuam, Se caufatur nunc in in-
nlfiij.
Ici re defiderant Scircaute . telleftu polsibili quzdam forma, qux dicitur fpecies
eft effeftus demonftratio- intelligibilis, vel lecundum alios aftus intelligendi,vel
nis , ell enim demonftratio verbum, qux forma reprflentat hominem, non tamen
lyllogilmusapodiricoB.i.fa vt eft hic Sc nunc, led abltradum I talibus conditioni-
cies Icire . Ad hoc autem q, bus, & hoc dicitur efle vniuerlale. Vndein homine fle
taledcfiderium naturale co intclltdocft duo confiderare.f.ipfam naturam huma-
pleaturin homine, nccefla- nam, Icu habens eam , 8c ipfam vniuefalitatem feu ab-
ria ell demoftratio
non.n. , ftraftioncm a diftis conditionibus materix qu antum
:
poteft efle effeftus inquan- ad primum homo dicit rem quantum vero ad fecun-
,
tum huius. fine caufa. Et quia, m diftum e(l,dcmonrtri m
du dicit in tentionf , non enim in re inuenitur homo,
»iocftlyllogifmus,ad cognolccndumeam neccfleeft qui non (It hic 8r nunc, &
ipla natura, vt (ic dicitur ede
przcognofcerelyllogifmum. Syllogifmus autem, cum prima intentio. Sed, quia intclledus refieditur fupr» ft
iit quoddam totum aggregatum ex partibus ,cognofci ipfum, 8c fupra ea, quz ineo funt (lue fubieftiueliue
non poterit partibus ignoratis. Ad cognofcendum er- obiediue, confiderat iterum homine fic i (e intelleftu
go fyllogilmum oportet primo cognofoere partes eius, fiue conditionibus materi;, & videt, 9, talis natura cum
partium autem (yllogifmi quzdam funtpropinqux.vt tali vniuerlalitatefeu abftradioneintelleda p6t attri-
propofltioncs,& conclufio,qux omnes enunciationcs bui huic St individuo, Sc q> rcaliter eft in
illi hoc Se illo
dicuntur, Quzdam veroluntremotx,vttcrmini,qui indiuiduoiideo format fecundam intentionem dc tali
funt partes eounciationis , ideo ifta oportet traftare.f. natura, & hanc vocat vniuerfale, feu praedicabile, vel hu
de enunciatione & de terminis , an tcquam de fy llogif- iufmodi. Secundum ergo prxdida res, vt eft intelleda,
mo traftetur.Quilibct aut terminus qui fine coplexio- t dicitur vniuerlalis.fecundum autem mintelledustaK
ne dicitur, (igmficat lubltantiS.aut quantitate aut qua- vniuerfalitatcm confiderat fecundu hoc attribuit fibi
,
I tatem, aut aliquid aliorum ptydicamcntorum: St ideo aliquid.f.efle in pluribus, vel dici depluribus, St (ic di-
antequam deenunciatione tradetur, oportet determi citur (ecunda intentio . De quibus fecundis intentioni-
nare de prxdicamentis.Et quia predicamcntum »t hic bus nuncdicemus.f.dequinque vniuerfalibus feu prx-
fumitur nihil aliud ell qui ordinatio przdicabiliumin dicabilibus.qux vniuerlalia dicuntur, prout intelleftui
ordine przdicamentali, ideo ad cognolcedum przdica attribuit cis tfleinp1uribus,pr;dicabi1ia vero dicuntur
meta oportet przcognofcere prxdicabilia. Ad hoc er- prout intellcftusatrribuit eis de pluribus . Sunt afit
dici
go vt perueniamus ad ipfum fcire ab amnibus naturali hxc.genus, fpecies, differentia, proprium, & accidens.
ter delideratum debet effe ordo, que cum auxilio
, ille
oei tenebimus, vt primo tradetur de quinque przdica- Caput Secundum. Quid Jit genus, &• vnde
bilibus. Secundo dedeccmprxdicamentis. Tertio de
originem habeat.
enunciatione.Quarto defyllogilmo (impliciter.Quin-
to de fyllogifmo applicato ad materia demondratiui Vide P*

10 fine
opus fil
ius»
hu-
'fcu dedemonftratione. Dc fyllogifmo vero applicato
ad materiam probabile, qui pertinet ad partem Logic;
quz dialeftica df,de quo traftatunnlib.Topico.8t de
G Enus.vthic (umitur, eft quod przdicaturdcplU
ribus differftibus fpecie in eo quod quid. Ad vi
dendum aut particulas huiusdefcriptionis.fcien
dum cft,g> genus dicitur prxdicari depluribus Ipecie-
pby*»*
01

lanarum ab lyllogilmo applicato ad materiam fophifticam,qui op-

bus, feu diuiditur in plures fpecies.Et, cum non fit vnfl
ipfo ardi tum ponitur lyllogilmo dialcftico , de quo tradatur in Iib.
11 fento con
fecundum le,fcdfolum lecundum rationem, ideo non
Elenchorum, non intendo me ad prxfens intromittere.
fedojiis ad- diuiditur fecundum rem Et, quia genus non eft vnutti
.

’*•
dere placuit re, ideo partes fubieftiux, feu (pecies, in quas diuiditur,
TRACTATVS DE VNIVERSALIBVS, funt realiter diucrlx & diftinftz inter fe, ideo oportet
.

SEV PRAEDICABILIEVS. 9> aliquod reale habeant in fc,per quod realfc vna fit di-
Caput Trimum. Quid fu rniutrfaU uerfaabalia. Vbinota, 9, vna St eadem rckperfuam
,& quo- effentiam cum effentia alterius rei habet alitiui confor
modo oitgmctur
mitatem feu conuenientiam,& aliquam diffujrmitatem
D cognofcendum quinque vnhterfalia, realem, quz conformius vel difforinitas potdrfl efle ma
feu prcdicabilia,qu; Porphyrius ponit, ior v«lminor per comparationem ad diuerfa# res. ver-
liriendum eft, 9., quia intelllcdus nofter bi grati», fortes per effentiam(uam.qux eft cxlhac ani-
eft feparatus a materia non enim eft po ma 9> hoc corpore conformatur Platoni
,
, St hilic
equo
tentia affixa organo corporali feu ma- Sc huic plantz. Sortes enim perfuam cflcntiaj
teriali
, St omne quod recipitur in aliquo recipitur per tionalis fenfibilis,& viuus, in omnib’ his tribti
 •

4 «I
5
T ^
formis Platon i,huic autem equo eft conformis in duo-
bus.f.in (cnfibili & in viuo,& in vno eft difformis,quia
in eo eftrcaliter rationale, quod non eft in hoc equo.
Huic vero plantx conformis eft in vno.l.in viuo.Quia
vero intellectus noftcrea,quxin refunteoniunds, po
teddidinguere, quando vnum eorum non cadirin ra-
tione alterius, &: cum rationale in le conlideratum non
lit de ratione fenlibtli, nec Icnfibile de ronc viui , ideo
ea iitfortc feparatim accipit , vt didum cd per reipectu
ad diuerla.Quando ergo irtelledus confiderat in re il-
lud, in quo conuenit cum abis rebus illi rei coccptc at-
tribuit intentionem vniuerfalitatis.Er.quiain qualibet
A c " jt T r S qoa
niut in cScreto fumpta.puta animal, eft genus, quia, &
vt didum cd, talis natura lumpta in concreto de pluri-
bus formalttcr differentibus , quxfunt in diucrfis fpecie
bus , dici poteft, hinc eft cj> tali natur* intentio generis
pot attribui. Ideo dicitur, g> genus prxdicatur.i.prxdi-
cabileeft de pluribus differentibus fpecie, (eu dicif di
uidi in plures fpecies. Ethoc quod didum eft in concre
to fumptom intclligit folum in prsdicamento lubftan-
ti*,in aliisvero prxdicamcntis St maximein ablolutis
fumitur genus & fpecies in abflrado. Dicitur autem ge
nus prpdtcari in eo quod quid tftj.fubftantiuc lecunuti
grammaticos vt animal, quod de homine St de equo
,

re lingulari cd conlidcrare aliquid quod cli proprium rxdicatur.tft lubftantiuum,*; non adiediuum. Senii
illius rciinquantum edhee res, licui in fortecd c olide ile enim, quod deanimaliprxdicatur, quamuis lit do

rare aliquid, quod eft ita proprium fortis , inquamum effentia animalis, non tamen dicitur prxdicari in quid,
cd hic homo, quod nulli alij conuenit .Rei ergo liccon fed in quale.St caula eft quia eft adiediuum. Sciendum
ceptx, attribuit intelleftus intentionem fingularitatis, eft autero,q> quia ca.qux in quid prxdicanrur , funt de
& vocat illud lingulare, vclindiuiduum.Sr h* lecundz effentia Icu quidditate eorum , dc quibus prxdicanrur,
intentiones funt.f.vniuerlalitas & fingularitas.Vndcli- ideoprzdicari in quid non (olumpfit dicere modum
cct fupradi&um fuerit, mictiones fiunt ab intelledu, fignificandi ,
vt didum eft , fed etiam dicil quiJitatciri
tamen oportet aliquod fundamentum habeant in re iplius.de quo prxdicatur, St pate t quid fi t genus.
extra, nam intentioni lingularitatis, refpondct extra il-
Jud, quod cd proprium iurtis,inquantu ed hic homo. CaputTertium. Qjtid fit Species & vndefu-
Intentioni vero vniuerfalitatis rc(pondcccxtra,vt fun- mat originem .
damentum, illud, in quo fortes cd conformis cum aliis
rebus.Cum igitur ea, qux in vno conformantur & in Pecieseft.qu* prxdicatur de pluribus diffcrctibut ^in-
alio funt difform ia,du modo talis difTormitas fit fecun- eo q> quid . licet aut hic prxdida deleri
nutriero in
dum formam,& non fecundum materiam lignati, vel ptio Ipcciei ex didis pol sit intelligi, tamen ad ma-
fecundum illud, quod cd proprium huic indiuiduoin- iore declarationem aliquoru.qux fupradida fun t,fcic-
quantum huiufmodi vni.in quo talia coueniunt, at-
,i Ili dum ,
eft q> licet principium indiuiduationis proprium
tribuit intelle&us intentionem generis & vocat genus. fit J materia lignata, vtlupradidum c(l,non tamen eft
Vbinota fecundum Auiccnnamq, duplex ed forma. inte lligcndum ij> aliqualiternon fit f forma . Vbi nota,
Quaedam ed,qux ed pars compoliti, lictit anima ed cp aliquid difiingui ab aliquo per form5 dupliciter po-
forma hominis, exanima enim & corpore componitur teft effc.Vno modo,q> talisdiftindio fitperformf ra-
homo. Quzdam autem fequitur totum compotitum, tione formx fecundum quod in formis diuerfi gradus
vt humanius, que etiam cd forma hominis, & ido mo inueniuntur,3t qux ficdiftinguuntur neccffccft vt dif-
dofumpta forma dicif quidditas , & ed illud quod in- ferant Ipecie, vt lupra didum eft. Alio modo poteft ali
tclledus intelligi t dc re.Quando ergo intcllcftus intcl- quid dillingui abalioper formam , non fecundum ab-
ligitprzdidtam formam, Icuquidditatc.vted determi- (ulutam rationem formx, fed fecundum <y ell hxc for-
nata ad hanc materiam, puta humanitati, vt cd in hac ma , 8tfic differunt numero dux quantitates fcparatx;
materia fignata.f.in his carnibus, & in his ofsibus St hu fiuc fiot fcparatx per intelledu, vt in mathematicis, li-
iufmodqtunc faciendo concretum, pura hunc homini uefint fcparatx a materia fecundu rem virtute diurna,
intclligit lingulare, St huic attribuit intentionem fi ngu vt quantitas duarum hoftiarum confccrataru, quanti-
latitatis, fi vero didam formam intelligit no vt cd de-
, tasenim quxdam forma cft.Et fic etiam differunt ani
terminata ad hanc matcriam,quia omnis talis forma de mx leparatx numero ,
non enim diflerunt per materia
fe plurificabilis ed ad hac St ad illam materiam habiti quam non habent, nccci coniungutur,necper relatio-
talem formam intelle&us attribuit intentionem vniuet nem ad materiam cui coniungibilcsfunt, cu relatio fit
falitatis.Vndc homo ed vniuerlalejit fi ea, qux in hac pofterior iplo relato . Vbi nota,g> omnis forma lob le
forma conucniunt, non habentinterfedidormitatem habens roulta.i. qux vniuerfaliicr lumiiur, ha bei quae-
pertinentem ad didam formam, fed fotum funt diffor dam latitudinem , nam inucniiur in pluribus & dicitur
mia per materiam fignaum idius vel iflius.in qua dida de pluribus. Duplex autem poteft effe lati rudo infora
forma determinata cd in ido,vel in illo fecundum mo inis, vna fecundum gradus formales quorum vnus fe-
,

dum, qui dicetur in tradatu dc fpecie , illa dicuntur fo- cundum fe nobilior tk profedior ell altero, 8e hxc,vt di
lum differre numeto St concretum fubftiotiuu huiul dum eft, latitudo generis eft, fub qua lunt diuerfi gra-
modi fornax acceptx.vt plurificari poted, puu homo, dus formales fpccificc differftes . Alia latitudo eft Iccu-
dicitur fpecies fpccialifsima.Si vero ea, qux eonueniu t dum plurificationcm numeralem in eodem gradu , Se
in aliqua forma plurificabili,vt didum ed, funt inter fe quia ifta latitudo non eft fecundum abfolutam rationi
difiormia non folum quStum ad materiam lignatam, formx, oportet (p forma ,
in qua eft talis latitudo, im-
vt didum eft ,fed quatum ad difformitatem ipecifica, portet in fua ratione aliquid, per quod coueniat fibi ta
pota q> talis forma eft animalita$,in qua conueniut for lis latitudo quod fic aliud ab abioluta ratione formx.
,

tes,& hic equus, qui inter fe non folum funt difformes
quantum ad has carnes, St hzc ofla.led in hoc, quia hic
homo habet formam Immanitatis, St illexquiniutis,ta
lia dicuntur differre fpecie,Sc talis formapn qua conuc
Et fi loquamurdeilla forma, qux eft pars cfipofiti.pu-
tadeantma rationali, illud ,pptcr quod fibi tal a latitu-
do conuenit, eft imperledio quxdam, fecudumfeilicet
31 nata eft habere rationem partis alicuius totius, non
folum

4° 3 D E T Ii ^tE
tolum <j (it pars fecundu rationem, quia etiam forma?
fpccifici funt partes fecundum rationem , fcd quod Gt
ars fecundum rem. Nam anima rationalis e(t pars rea-
s hominis, & albedo e A pars realis hominis albi. V n-
dc ad hoc p tales formz multiplicent fub fpecie, opor
tet p habeat illam potentialitatf.qu* facit partes rea-
lcs,& fecundum hoc illa potcntialitas.per quam anima
rationalispcreflentiam luam nataefl e(Tc parscopofi-
ti,dat eiquandam latitudinem plurificationis fecundu
eundem gradum , non obflantc , quod fic feparata Se
adu non informet materiam. (it, quia talis potftia litas
non competit edenti* angelorum ideo angeli no dif- ,
ferunt inter fe numero/ed quilibet angelus facit fpecie
per fe.Non enim efl apta nata natura, (eu edentia angeli
ede pars compofiti, ex qua cnmpofitionc confequatur
(pecies, ficut anima humana.Potentialitas ergo formz,
quam forma habet, f.vt iungatur materi* facit lubea
multiplicari indiuidua , Se ficidcbet inteiligi quod lupra
didum e(l,ij>lcilicct humanitas, qu* ell forma fequens
totum compofitum, fi confiderctur.vt ell determina-
ta ad hic materiam Ggnatam, facit lingulare. Huinani-
tas.n.vt didum efl dicit animam Se corpus , vnde di-
, tate lumitur differentia, quz diuidit viuum, quod com-
cendo hoc corpus Srhancanimamdicit lingulare. Et
quia anima in eodem gradu cxiflens nonpodet diuidi
in plura, vt dictum cfl.nifi propter potentialitatem,qui
habet , vt vni.itur materiz (ignatz, ideo dicendum ell,
p materia lignata efl principium indiuiduationis, for-
ma autem non nifi per materiam, ad quam habet natu-
ralem politiam, vt fibi vniatur, Se (ic patet quid efl fpo
cies . Sciendum tamen efl , p licet forma fpecifica , vt
dtd u ell, de fe plurificabilis fit propter potetialitatem
quam habet, vt materiz vniatur, tamen aliquando ta-
lis plurificatioacciden taliter impcditur.puta, fi
homines morerentur,& vnus folus remaneret, tunc hu
manitas non elTct in pluribus materiis. Vel potefl im-
pediri propter conditionem materiz, ficut modo efl
vnus tantum fol,non quod repugnet naturz folari ede
in pluribus fecundum confiderationem formz, (ed
quia non ell alia materia fufceptiua talis formz, vnde
fol efl fpeciesin vno indiuiduo.
Caput Qjurtum. De origine differentia, quid & ipfa
fit fecundum rem &
intentionem.
D ifferentia, vt hic fumitur, dupliciter deferibitur.
Primo (ic.Differentia e(l,quz przdicaturdeplu
eo p quale . Secudo
ribus di ffcrf tibus fpecie in
qua (pecies abundat 1 genere. Ad vi-
fic, Differentia efl
dendum autem primam deferiptionem, fcicndumeft,
q>,vt fupra didum efl, in aliquibus formis potefl ede la
titudo in eadem forma £m gradus formales Quo- . fam , vt fic non habet mudum accidentis, fed modum
rum vnus fecundum fe efl nobilior & pcrfedioralio,
& ab hac forma fumitur genus. Vbi nota, q> in entibus
funt diucrfi gradus cdendi.fiue fint gradus fubflatiales,
fiue accidentales qui gradusjicet in aliquibus entibus
,
fintdifperfi , tamen aliquado inucnitur aliquod vnum
plures gradus perfedionis fubflantiales vel accide tales
comprehendens. Verbi gratia, vegetabile, fenfibile, ra-
entium fubflantiales.Planta enim
tionale funt gradus
fubflantialitcr efl vegetabilis , canis verofubflatialiter
c(ltenfibilis,& homo fubflatialiter efl rationalis.
gradus difperfi in multis aliquando inueniutur in vno
folo,putain homine, homo niqueper fuam formam
fubflan tialem,quz efl v|)a, habet omnes idas tres per-
/
D / C jt B I L I B V S 404
fediones ,nam efl vegetabilis & ell fenfibilis & efl r6-
nabilis. Vnde-fortes per vnam fuam edentiam confor-
matur plitz & cani & Platoni , vt fupradidum efl, bzc
autem conformitas , quz efl furtis ad piatam potefl ef-
fcvna duorum flrutenimfimilitudo duoru nigroru
,
ell vna amborum, quia vnius vtlubiedi ,8c alterius vt
conformitas efl fortis, vt fubiedi.St il -
t errnini, fic talis
lius plantz , Nec propter hoc dico , 91 talis
vt termini
.
conformitas fit relatio Pecudum ede , fed efl relatio fe-
cundum dici,vt fundamentum relationis Pecudum ede.
Talis autem conformitas , quz realitcr vna efl, vt didG
cil;, mouct intellcdum noflrum ad vnum coceptum,
puta viuum, 1 quo edeeptu fumitur genus ,velaliqui_
do fpec iei.vt ex fupra didis haberi potell.V nde talis co
formitasfe habet ad genus vtfundamftum remotum,
conceptus vero viui , ad quem talis conformitas mo-
liet intellectum , fc habet ad genus vt funda mentu pro-
pinquum , Se fic licet vnitas generis Iit vnitas rationis,
tamen aliquo modo habet fundariin vno fecundum
rem. Difformitas vero, quz efl interfortem St plantam
efl,quiafortcslcmit,non autem planta,! qua diffoimv
mune efl homini Se plantz . Vnde per hanc differentia
ollcditur,q> viuum inucniturin habete aliquam aliam
perfcdionem,quz no eflin planta.Et.quia in tali per-
fcdione, puta'fcn(ibili,c6ucnit fortes cum cane, fimili»
ter inter cos efl vna conformitas mouens ad vnumcon
ceptum ,1 quo fi fumatur in concreto fubft dtiue,ita p
tale concretu de fuo (igni ficato dicat explicite St viuu
Se fenfibile fumitur aliud genus , fcilicct animal, fi vero
fumatur in concrero adiediue, ita n> de fuo figmficata
dicat (olam illam perfedionem explicite.f.fenlibile, fu-
omnes mitur differentia, puta inquantum dicatur fenfibile, 8c
fic de aliis vfq; ad vltimam differentiam fpecificam, in-
fra quam non efl perfedio formalis . Cum ergo de tot
polsit dici fenfibile, de quot dicitur animal, (ed animal,
quod efl genus prxdicatur de pluribus differentibus
fpecie, G militer & fenfibile quod ell differentia przdica
tur de pluribus differentibus Ipecir.Notandum.q, for-
ma fubllanrialis habet duplex cffc.Vnum efl obic&iue
in intellcdu, & fecundum hoc cfle intellectus attribuit
Ghi nomen abftradum. Confidcrat enim eam intelle-
ctus non confiderando materiam, in qua e(!,& propte
rea dat fibi nomen abllraCtum , vt humanitas. Aliud
effe habet in matcna,ad quam habet duplicem habitu-
dinem, vna cfl,quia inhzret ci tanquam faluata in ipfa,
& fic aliquo modo habet modum accidentis, & Gcdat
ei intelleClus nomen concretum adiediuum, quale efl
nomen accidenti s,vt humanum. Secunda comparatio,
quam habet ad materiam, vt complens Se perficiens ip*
fubflantiz, & Gcdat ci intelleClus nomen concretum
fubflantiuum,vt homo.
Notandum, q, animal differt l (cnfibili, quia animal
dicitur ab aia fcn(ibili,fcnfi bile autem dicitur a fenfibi-
litate,& quia anima ad fenfibilitatem le habet ficut po-
tentia ad adum.ideo magis efl actualis quam
differetia
id cuius efl differentia, licet tantum ambiant ambo.Di-
citur autem differftia przdicari in quale.i.adiediue. hu
ius ratio cfl.vt enim didum efl differentia diuifiua alicu
& ifli ius generis fumitur ! perfedionc.qua non habent om-
nia quz funt fub genere, quz perfedio cumparataad il
lud , vnde fumitur genus , fe habet vt quoddam perfe-
<Sum,5r per conlequens vt formale, & quia addieCtiua
communiter
 &

40J t \ a c r AT V % 4°b
communirer a formis famuntur, quar formx habent homo difformis rei in fubftantia nulla eis conformius
adiacere,uleo ad defignandoin.Qi diffieteMia lumitur a temanetet,nili entitas. Cum autem ens non pofsiteffe
folo formali , * illudlolum dicit explicite, perfeci a eft genus vt dicetur ,rc(lat q> lubtUtia Iit genus gcnerahl-
v
modum adieSiuum in lui prxdicanone.
differentia per limum, reliqua vero genera , qux fubftantii diximus/,
Ad sidendum autem fecundam diffinitionem difteren- corpus .animatum corpus, & animal (untgeoetaltih-
tix, (ciendum, q> impoliibile c ff partem dc totoprxdi- alierna.qux aliquando ponuntur effe genera,* aliqua-
do fpecies.quodhbct enim corii eft Ipccics re fpcfsu fu
can.led quicquid de alio vere prxdicatur, oportet q> di
cat totum.Cuin auif dc forteprxdicetur homo,* ani- perioris generis,* eft genus rcipcftu inferioris Ipeciei.

mal, * rationale, oportet g> homo dicat totum forma- Exhis poteft patere, quomodo vna & eadem differen-
quod eft in petro, * dico formale loquendo dc for-
le, tia eft diuifiua & conrtttmiua,fi enim animatum, q> rft

ma, qux fequitur lotum compofitum.Simihter opor- differentia, addatur corpori, cum illud.quod lignificat

tet animal dicat totum formale, St limilitcr rationale

rj, corpus,inueniaturin non habentibus hic peilcSione,
dicat totum lormale, feddiuerlimode, ni rationale di- qux eft animatum , hxcd ff.remia diuidit corpus, q<f
cit'totum illud, quod dicithomo, non tamen cxplicitc, modo eft genus,* conftituit vnam fpecietn. I.snimac j
fitd implicitc.Karionale enim dicit habens rationein.vn corpus. Vndehxc differentia, animatum modo eft di-

dede luo principali fignificato dicit folum rationem, uifiua generis,* coulfitutiua fpccici.* fic eft accipere

fed,quia dicit habens rationem, in hoc q> dicit habens, inaliisgcneribusvfqueadlpecie» fpcciahfsimas, qua-
intelligitur implicite homo qujcunqi fit ille, *fic di- rum non funt d.flcrentix diuifiux. Qux
autem lint
cit totum quod dicit homo, aliquid tamen cxplicitc & Ipecies fpecialilsimx.ex diSis haberi poteft. Quod au- Entnon po
lc|f ellejc-
aliquid implicite. Similiter ttiam animal dicit totum, tcmensnonpolsitcflegcnusficpatci.Vt.n.diSumeft,
mu *
quod dicit homo, non tamen exphcite.Dicit enim ani- ilfudeftgenus.quoditafchabctad luam differentiam
mal habens vitam * fcnfum.Vndedcfuo principali fi- diuifiuam,q, differentia lignificat aliquid explicite,q<f
gnificato folum dicit vitam & lenium, (edin hoc, tpdi n6 lignificat ipltim genus, licet implicite ambo totum
habens, implicite intel!'giturJiomo,homo vero di- dicant, vnde genus elt extra intcllefium differentiarum,
cit
cit cxplicitctotum formale quod clt in fdtte.nam dicit & datur exemplum in rebus compotitis ex materia*
habes humanitatem, que humanitas dicit cxplicitc mo forma, n.& aqua conocniunt in materia prima,
ignis

tum drfenfum , quod dicit animal , * rationem quam differunt autem informa.quia alia eft forma fubflatia-
lis ignis,* alia aqux. Vnde ignis * aqua fic conue-
dicit rationale. Vndc homo de luo principali lignifica-
to dicit animal rationale . Compar.ido enim lignifica - niuc in materia,q> materia crt pars effcntialis toru,lor-

ta illorum cxplicite , cd genus & differentia, vi diffum
eft, non (ignihcft quodli bet eorumnifi partem, fpecits
vero cxplicitc fignilicet illud, quod lignificat vtrunq;:
ergo fignificatum explicitulpccici excedit lignificatii
explicitum generis in fignificato cxplicitodiflcrcntip,
limilitcr etiam excedit hgnificatum differftix in figni-
ficato generis.Bene ergo diciturin prpdnSa delcnptio-
quafpecicsabundaD genere, quia
ne,q. differentia eft,
fpeciesabundat.i.exccditinfuo fignificato etiam illud
ma veroignis *aquxconuemuntin materia, licut in
quodam diuerfo ab cffcnria coru,detcrminabili t jmen
per iplas.Sic fuo modo fpeciesaliter conucniunr in ge
nere quam differentix. nam fpecies ronueniunt in ge-
nere, ficut in eo, quod includitur in rationeiplarum,*
in carum principali fignificato, in ratione.n.hominis*
in eius principali fignificato includitur animal. Sed dif
ferentir comieniunt in generr, ficut in quodam deter-
minabili fecudum rationem per eas, quod eft extra in-

quod explicite fignificai differentia ,

* lic pater quid tclleft um earum , ficut rationale &
irrationale comie-

eft differentia fecundumfui rationem. niunt in animali. Cum ergo nihil polsii inucniri, ixtra
cuius intellectum fit ens, nihil potent effle differentia en

Caput Quintum. De genere C eneratifmo ,& Sub -
alicmo,& quod ens mnpoteji ejjegcnus.
/ide Por- ^Juiditurautem genusin genus gcneralifsimii
I Jgenusfubaltcrnum.Genusgcncralifsimumellil
tis.nccperconlequcns ens poterit ede genus. Afsigna-:
turetiam alia ratio quareens non fit genus, quia noti
poteft effle vmuocum ad (ubflantiam & accidens. No-
tandum , in prxdifto exemplo alitCT fumitur mate-
ria quam (umebatur in primo, quando diQum eft, qt

J— ' lud '

,
fupra qd non eft aliud lupcruenicns genus. indiuidua diftinguuntur per matenam,* tj> materia elt
principium indiuiduationis.Eft.n. materia primx&mfc
Quod fic debet intelligi.vt enim diflu eft, genus fumi- quantitate ligna-
hxc , qux vidtlicc t
tur a conceptu conformitatis aliquorum, qux in aliqui
tcria lig nata ,
fcu

tur,* aliis accidentibus indiuiduantibus. Dicit autem'

bus aliis perfeflionibus formalibus funt difformia ,!
materia prima illud.quod eft impotentia ad omnes for
quibus perfectionibus formalibus (umuntd.fFcrentix.
masfubftantialcs ,i|Uxconfidcratur folum in fuariuda
Sicut anitnaleft genus, quia dicit motum & lenium , in
potentialitate,qux dicitur vna per remotioni omnium
quibus homo & equus conformantur, quitamen funt
diflormesin aliquibus aliisperfeflionibus, puta quia in
formarum inquantum confidcratur vna quidem natu-'
ra potentialis perfcfiibihs per formas ablq; hoc.tp aclu
homine eft ratio qux non cft in equo , i qua fumitur
,
differentia.f.rationalc. Conformatur etiam homo cum perfeda fit,* dcifta materia loquebamur in cxemplc/
qua conformitatc fumitur aliud ge-
planta in viuo , ex lupra pofito.Materia vero lignata feubxc dicitur, pra-j

nusXanimatum corpus, dc hxc eft maior conformi tas ut habet efle cum hacquantitate* hacqualitateflcin
- •'*'*
quam prima, * quia ad plura le extidit animatum cor- aliis accidentibus ,
& ficptfidcratanon df vna omniu,
Idntprp-
pus quam animal, ideo hoc eft fuperius genus. Cum la-
fedpquflibet indiuidua eft diuifajficur dioilb

difta accidentia vniufctiiulqiieindiuidui. Et, quia om-

pide vero conformatur in corporeitate , aqua lumitur
nia indiuidua &quodlibet eorum habet partem primx
aliud genus fuperius.l.corpus.Cum angelo vero confor
maturin fubltantia, qux adhuc eft remotior cftformi- materix confidetando illam partem, non vt eftligttaM'
qua fumitur aliud gcnus/.fubftantia. Si vero effit cx his vclhisaccidcntibuSjdiciturigms aqua conue- *
( as,l
nirt
 407 DE TK.AED'1
nire invm miterii,vt in dido exemplo didum ell.
Pater ergo de tribus przdicabilibus effentialibus ,qu*
concurrunt ad ordinandum prfdicamctutn/cilicctdc
genere fpecie, St differentia , qui dicunf effcnrialia.qa
funt de c flentia corum,de quibus przdicantur &c.
Caput Sextum. De origine Troprij,& quomodo in
ifl omni miiuiduo (pectet &
femper.
Vnc dicendu elide duobus przdicabilibus ac -
Vide Por -
phytiu.il y.
N cidentalibus.f.dc proprio St accidente .Dicun-
autem accidentalia 1 quia non funtdelub-
tur
{lantia/iue de effentia fubieff orum.de quibus pndici
tur.Notandum, (p ens rcale diuiditur in fubflantiam St
accidens , vnde fic iumendo accidens, prout diuiditur
contra fubllantiam, proprium eftaccidens,& inter ac-
cidentia computatur, non. n.di de fubffantia eius,cuius
eli proprium, nec potelieffein pridicamento fubllan
tii.Alio modo fumitur accidens, non vt diuiditur con-
tra fubllantiam, (ed vt eli vnum de quinque przdicabi
libus,& fic proprium non eli accidens , immo contra
illud diuiditur Dcfcribitur autem propriu fic, Propriu
. eadem
eli quod inefi vni foli , & fem per , St conuerlim pndi-
catur de re . Ad videndum autem particulas liuius dif-
finitionis, quia valde eli nubis ncceffariu (cire propriu,
quod quia Philolophus propriam pafsione proprium
vocat,quia in demonllratione nihil aliudcocluditur ni-
fipropria palsio dcfubicdo.fciendumtj aliquid de ali
quo dici (eu pndicari contingit duplicitcr.f.per fe p & Czra,quz recipit figuram, dicitur pafsiuc fc habere
accidens.Prxdicatio per accidens potell ficti tripliciter
Vno modoquando accidens przdicatur defubicdo,
vt liomo eli albus, Alio modo, quando fubicdum prf-
dicatur deaccidete,vt albumeli homo. Tertio modo,
quando accidens przdicatur de accidente, vt albueli
muli cum. Predicatio vero per felit multipliciter, vt pa-
tebit in tradatu de demonllratione. Quorum fecun-
dus modus dicendi per fc eli, quando proprium przdi
caturdeeo ,cuiuscll proprium, vthomo eli rilibilis.
Cum ergo proprium przdicaturdclubicdo,quia non
prpdicatur per accidens, Ucutdidum dide accidctibus
refpedn luorum fubiedorum,(cd per fe, aliam habitu-
dinem habet ad (ubiedum fuu quam habeant accidc-
tiacommunia Illa naque nullam habitudinem habent
. adiue refpcdu trabis. Sic fuo modo ffhabet de lubic-
ad fua fubitda.mfi vt ad caulam materialem, fumedo
hic materiam pro fubiedo quod eli in poteria ad acci-
dentia, Gcut ad quoldam actus (ibi inherentes. Vnde fi
proprium folam hanc habitudinem haberet ad lubie-
dum,vc.f.fubiedum lolum modo edet pafsiuum Se re-
ceptiuumeius.tunc, cum illud, quod eftreccptiuum tan
tum alicuius non rmponatnccelsitatem edendi ei, rei pe
diu cuius eli tale,fequitur,q> proprium no dc nccefsita-
te (equatur lubieCtu, nec per confequens per (e poffet
przdicari , & tamen videmus oppofitum Nam in re-
. turin omnibus , in quibus cflforma pecilica , fcd for-
bus naturalibus videmus qualdam operationes, quz
conucniunt femper omnibus, quf lunt t iufdem fpeciei,
ficut attrahere (errum femper conucnit omni magneti.
Vnde oportet q> tales operationes fequantur aliquod
principium intrinfecutn permanens in illis corporibus,
hoc tamen principium dicitur potetia,fiuc virtus, quia
virtus di potentia , quz fertur ad vltimum,quod fieri
potell. Tale ergo principium necefsitate effendi habet
i forma Ipecilica illius rei.Nec potell dici,q> tali virtuti
fubiedum non imponat neccfsitatcm edendi, fcd gene
rans, quia, fi fubiedum nullam habeat necedariam ha-
bitudinem ad tale proprium, quaniuncunquc generans
C B l L J B y S 4°*
lemper generet fubiedum cum tali pafsione, tamf talis
propria palsio per rei pedum ad fubidum clfet per ac-
cidens, Sr non per fe,Sr fic non poffet demonlirari, cu-
ius oppofitum infra patcbit.Kcllat ergo, 91 (ubiefrum
habeat adfuum proprium habitudincmcaufxcflicicn
tis, quod fic potell parerema propriz qualitates agunt,
vt inllrumcnta formarum fubffantialium, agunt enim
ad produdionem formarum fubllantialium, ficut calot
ignis agit in ligna ad generandum ignem, quod non
poffet facere nili effet inftrumentum, formz lubflatia-
lis huius agentis hoc ergo eft , quia recipiunt virtutem
aformislubdantialibus agendi hoc, nec recipiunt, tales
qualitates ^ formis fubllantialibus aliquam virtutem
differentem ab eius,nihil ergo aliud recipiut nifi leipfas,
formz ergo fubllantiales fubiedorum funt caufa effe-
diua fuorum priorum. Verum circa hoc videtur ma-
gnum dubium .Nam (equitur tp idem lubicdum fit fe
eundum idem agens & patiens , Se tp idem fit caufa age.
di & patiendi rcfpedu eiuldem.ad minus in iubllantijs
feparatis,quz non habent partem extra partem. Vnde
fubflantia angeli fecundum idem , quia indiui-
fibilis tft, effet ca effediua proprip palsionis.fir recepti-
ua,quod videtur ineonueniens. Ad quod intelligendu
fciendue(l,q, ficut fe habet res in patiendo, (icfuomo
do le habet in agendo , in patiendo autem non lolu di-
citur pafsiuc fe habere illud quod recipit aliud , fcd ctii
illud, quod illud difponit ad hoc rccipicndu.verbi gra-
tia,
ad figuram,& non lolum ipfa czra palsiue le babet re-
fpe&u figuri , feci etiam mollities difponens caram ad
talem receptione pafiiue fe habet rclpcfiu figuiz, licet
enim mollities non fit in quo recipiat figura ficut in eo
quod cll ratio recipiendi,c(l tamen aliquo modo difpo
(itio ratio fufcipicndi.Sic etiam (uo modo principium
originans aliquid quodam ordine, St quadam ncccffa-
riaconnexione mediante aliquo alio aliquid producit,
etiam illud quod producit rclpeduillius quod produ-
citur fe habet adiue. Sicut dauus infixus trabi,fi fem-
per motus daretur trabi mediante clauo,quamujs totus
inotus effediue effeab homine moucnte vtrunque.f,
trabem , & clauum , tamen dauus ad motum le haberet
do refpcctu lur proprii pafsionis .nam fubicdum cfl
ficut clauus, palsio ficut trabs, generans ficut moucns
vtrunq;, & dans effe v triqj.f.lubieflo & pafiioni. ficut
motus in dauo & trabe caufaf a moucnte, & fic fatua-
tur vtraque opinio, &omnedubiumrcmouctur. Ux
didis ergo poliunt patere duzparticulz diffinitionis
proprij.f.q, propriu inell omni Se lemper, fi enim pro-
prium necefTariam,& naturalem connexionem babet
ad formam fpecificam,vt didum 1 11, oportet ij> inucnia
I
mafpccifica inucnitur in omnibus indiuiduis ciuldcm
fpeciei, ergo proprium competit omni contento fub
fpecie, &
Icmpetfibi conucnit quandiu formam il-
lam fpeclficam participabit, & fic patent dux particulj
diffinitionis propnj Sec.
Caput Septimum. Qjud proprium iwfl foli jpectci,
&
Comierfm de ipfa prad icatur.
A D videdum autem, aliam particulam diffinitio-,
nis proprij.f.quomodo coucnit vni
Sciendum, <j>,vtfupra didum
foli
cfl diuerfi
fpeciei.
lunt
gradus

4° 9 T\ACTjrrs
gradus perfectionis in entibus, quos Philo(ophus. 8 .
Metaphylicx comparat numeris. Vnde dicit, ipfpe-
cies reru funt (acue numeri, & ideo ficut numeri relpe-
fiu vniraris diucrfos habet gradus formales, ficut altus
cft gradus quaternarij , quam quinarij & flede aliis , ita
diuerfifunt gradus formiles fpecierum reru perrefpe-
fium adquudcunq; primum principium incompofi-
tum Nec eft inucnire duas fpecies in eodem gradu.fi-
. ne lubiedum i propria palsione. Vndequxcunq; de-
cut nec duos numeros fpf differentes , in qualibet ergo
fpeeft vnaforma fpecifica nullo modo exifiens in gra-
du effendi vel operandi formx Ipecificf alterius fpeciei.
Cum autem, vt diftum eff proprium fequatur propria
principia fpeciei, nec polsit effe niti in vna Ipecie, pro-
pter hoc in diffinitione dicitur ineft vni.ScKdum eff
autem , 9? licet proprium flrifto modo fumptum fi Iu
conueniat vni fpeciei fpecialtfsimx, tamen largo modo
nihil prohibet propriumctiamconuenirefpeciei lub-
altcrni.quf videlicet poteff effc genus.Dicimus enim,
epiproprium trianguli eff habere tres angulos «quales
duobus reflis, Se tamen triangulus multas conti net lub
fe fpecies . Ex didis patet illud quod dicit Porphyrius,
q> proprium prius conucnit fpeciei, & pofterius indiui-
duts, quod oppofitum autem e (i de acci dente com mu
ni.Si enim proprium refpicit indiuidua inquantum par
ticipant formam fpecificam , per prius ergo verificatur
de Ipecie, quam primo refpicit, q de indiuiduis per
confequens indiuiduis conuenit.quia conuenit Ipeciei.
Accidens autem, cfi non refpiciatlubiedum nili ratio-
ne inh«renti«, St per prius couenit (ubflare indiuiduis
quam fecundis fub(Untiis,vt infra dicetur, accidens er-
go conucnitfpecieirationcindiuidui. Deinde
nitione proprij ponitur illa particula, q>,f.conuer(im
prxdicatur de re. Vbi nota, q,vt inlra dicetur, differt
aliquo modo prxdicari per le,!c pr«dicari primo Ea
enim per pr*dicantur,qux neceffariam habent con
fe
restionem ad lubiecta,
de quibus prxdicantur.Scd ea
przdicantur primo , qux prxdicanturdido modo, Se
tantum ambit prxdicatum quantum fubieflum.Vnde
per fe pridicetur de lortc,no tame primo,
licet rifibile
quia proprium , vt didlum cft , per prius refpicit fpecii
tj indiuidua , &
cum tanti ambitus fic proprium quanti
funt fpecies, ideo dicitur prxdicari primo, feu conuer-
fim dc fpecie.Notandum,g> licet proprium vni fpeciei
conueniat, tamen nihil prohibet, proprium vnius fpe-
ciei participatione multis aliis fpccitb’ coucnire, ficut
proprium cft igni quod fit calidus , & tame multis aliis
fpecicbus hoc conuenit inquantum hxc participant ab
igne.Sciendum.eft etiam, quod proprium alicuius fpe-
cieialiquando fumitur lub vno nomine & vno ligni fi-
cato, vt rifibile eft proprium hominis,iliquando vero
lub duobus oppofitis cum difiunfilione , vt propriu eft
numeri q> fit par vel impar, Sc fic patet de proprio &c.
Caput odauum . De origine Meidentii
dlthone ipftttl.
A Ccidens vero eft, quod cAtingit eidem ineffe,
no ineffe prxter fubiefii corruptione. Ad quod
intc!ligcndum,fciendum cft, quod vnum poteft
dependere ab alio dupliciter. Vno modo ficut ab eo,
quod cft prius eo ad minus natura , ifto modo vna & ligicoruus fiue fpecies corui effe fine nigredine, vel etii
res dependet ab alia quatuor modis, fecundum <j> qua-
tuor funt caufx. Dependet enim in horni ne corpus ab
«nima , ficut forma , St animai corpore ficut 1 mate-
2;
& ;
410
ria, &liomoa oeo, Gcut a caufa efficiente, a beatitu- &
dine ficut i caufa finali. Alio modo potell ede depen-
dentia alicuius rei ab alia ficut abeo,quodfchabetad
ipfam conlecutiue. Sicut corpus dependet a figura, Se
linea i reditudine vel curuitate.Non enim poteft inue.
niri corpus in quu non fit figura, vtl linea, in qua non
fit refiitudo , vclcuruitas , & ifto mojo dependet om-
pendentia fit in rebus, fiue caufalis.liuc conlecutiua, Sc
vna res ita depfdrt abaltcra, qicflcfuumnecadu nec
aptitudine fine tali re pofsit conleruari, certum cft, g> il
Ia fine illa, i qua fic dependet , non poteft inttlligi cllc,
non enim poffet inttKgi materia ede fine forma. Vbi
nota, tpitclltgerc aliquam rem fine alia poteft duplici-
tercontingere Vno modo in prima operstionc intel—
.
ledus,in qua.f.intelleftusintelligit folum figmficatum
termini Alio modo in lecunda operatione mtelledus,
.
in qua in telligit componendo vel diuidendo per etTc vel
per non effe, ficut cumintelligo petrum ede, vel non
effe album.In prima autem intcllc&ione polTum intelli
gere corpus fine figura, & omne fubiedu fine propria
pafsionc. Non enim figura eft de eflentia corporis, cii
corpus fit in genere quantitatis , figura veroin genere
qualitatis ,
& ideo intellectus pottft intelligere corpus
non intellecta figura.Non tamen poffet inttlligcrc cor
pus ifto modo non intellecto continuo, quia continuti
eft de effentia corporis in fecunda verooperatiooern-
telleftus, nappffum intclfige re corpus effe fine figura,
nunquam pot effe fine figura, nec lubicdu
quia corpus
dictum cft. Cum autem luio
fine propria paliione,vt
in diffi- biettum non habeat talem dependentiam ab accidctc
communi, non enim neceffario fcquitur fubieCtum, fi-
cut figura fequitur principia effentialia corporis.na , fi
. corpus eft neceffario habet politione partium in toto,
vt infra dicetur, quia politio eft differentia quantitatis,
ad hanc autem neceffario fequitur figura, quod Ho co
tingit dc accidite communi refpeftu fui (ubiedti, ergo
fuhicdtum poteft intelligi non inttlletSo accidente co-
non intellcflo accidctc co
ni uni, St poteft intelligi effe
muni Sine accidente vero proprio non poteft intelli-
.
gi effe, cum fine accidente proprio effcnojpolsit. Nam
ablata figuranon erit fituatio partiu , St per conlequgs
non erit corpus ergo non poterit intelligi effe fine co.
,
Poteft ergo accidens ineffe Sc no ineffe prater fcbuCti
corruptionem, cum effefubiedti non dependeat aliquo
modo ab cflcfuo,vt dictum eft,& fic patet prxdicra de
feriptio accidentis. Sciendum tamen eft, q> aliquod ac-
cidens commune poteft inueniri, quod relpeflu huius
fubiefli lingularis ita le habet, Qicaulatur ex pnneipiis
cffentialibus eius, puta nigredo corui,quxcaulatur ab
hac fiue ex hac materia lignata corui neceflario.loqui-
do igitur de tali accidete dico,q> nopoflctintelligr hoc
lubie&um effe fineeo,& hoc dicif accidis infeparabi-
& le.quod ita fe habet ad principium fingulare,ficut acci
dens proprium ad principium fpeciei, Et quia materia
lignata eft extra intellc&um fpeciei.de intellectu enim
hominiscft habens humanitatem non plus, vtrum &
autem tale habens fit hoc lignatum, vel illud,nd cft de
intelledu explicito hominis, ficut differetix funt extra
intelleflum generis, vt (upradiSu eft, ideo poteft inrel
cum albedine,& propter hoc accidens infeparabdecol
locatur cum accidente communi, & non cum proprio,
licet aliquo modo cAueniat cum vtroqjtvtdiftum eft.
Sic
 Q
4« DE TK-JZDlC^iniLlBVS
Sic ergo accidens quoddS eftinfcpirabilc, St quoddi
eft Teparabile. Accidcti infcparabili conuenit prxdida
fubiedum potcfl iatclligi ede
diffinitio accidentis. f.cj,
fine eo,G fumatur (ubiedum pro Ipecic.Sc non pro fin-
gulari.Scicndum ell autem , t); licet (ubiedum pofsit
feparari ab alio accidente, vt ditium clt.non tamen ac-
cidens potcfl feparari a fubiedo a£iu vel aptitudine.
dico aptitudine, nam licet Deus pofsit aliquod accides
fepararc a fubiedo, vt cornu niter tenetur de accidenti-
bus hoflix confccratx, tamen ij> illa accidentia non ha-
beant aptitudinem ad {ubiedum , hoceflimpofsibile.
Quod enim eft de ratione propria alicuius ab eo fepara
ri non poceft, fed inefle actu vel aptitudine fubiedo eft
deratione propria accidetis.quia acciditis e fle eft inef-
fe,ergo abeo feparari non poteft.Hoc autem potcfl pa
«erecxhis.quxfupradida funtdefpecie. Cum
accidentia & omnes formx fubfliciales non fint
purus,qui de feplurificabilis non eft,fi ipfa pluriftcen-
tur numero, hoc eft propter potcntialiter,quim habet
cflentialiter , vt fcilicet fiat pars rcalis alicuiuscopofui
fmelubftantialis.fiueaccidentalis.Vndeficut materia,
& forma funt pattes rei fubftantiales itaaccidcntia funt
partes rei accidentales, licut albedo, qup eft pars huius
compoGti,quod eft homo albus. Cum autem omnia
accidentia fint talia, ergo necdTario oportet g> inGnt
i ubiedo a itu vel aptitudine , & (ic patet de accidente,
& de quinque prardicabihbus Scc.
T raBatus dt prtdUabikbus. Finit.
TRACTATVS PRIMVS DE PRffiDI-
CAMENTO SVBSTANTIiE.
In quatuor capita diutius.
Caput Trimum. De duterfu modii prtdicandi.
Vnc dicendum eft de prxdica-
mctis.St quia prxdicamcntu dicit
quxdam prxdicabilia .ordinata in
ordine prxdicamentali, videndu
eft quot modis fit prfdicatio.
nota, j aliquid dealiquo dicitur
prpdicari tripliciter, ideft vniuoce,
zquiuocc,&denominatiue.Vniuocc dicuntur praedi-
cari, quz non folum conueniunt his, de quibus prxdi-
caturquantum ad nomen ,fcd etiam quantum adra-
tionem cfTentialem , & Dico hic rationem illud , quod
per diffinitione dicitur.fcu Ggniftcatur, vel per aliquid,
quod fumatur loco diffinitionis.Sicut animal prjdicat
de homine & deboue.vnde non folum hoc nomen ani
inal conuenit homini & boui , fed etiam diffinitio eius
animatum fenfibile. Non lo-
c(Tentialis,qux eft, corpus
tam enim vere dicimus, q> homocft animal , fed etiam
9> homo eft corpus animatum (cnfibilc ,St fimillter eft
deboue. Equiuoce vero dicuntur prxdicari.quxdc
pluribus prxdicantur fecundum idem nomen, non ta-
men fecundum eandem rationcm,8tiftomodoprxdi-
catur canis de latrabili, St de marino . Licet enim fe-
cundum idem nomeo canis de vtroque prxdicetur, ta-
men alia ratione conuenit cani latrabili quitm marino.
Ratio enim latrabilis eft,ip eft animal grelsibile quadra
pes, qux non conuenit marino . Sciendum eft autem,
ip fub xquiuocis comprxbenduntur analoga, Prjdica-
4«‘
turenim analoga de pluribus inquantumdicunturad
vnum.vt lanum dicitur de animali primo St proprie,
eft enim fanum, adxquatum in humoribus , quod non
potell cfTe nili in animali , dicitur tamen fanum dc vri-
na St medicina.Nam dicimus, hxc vrina eft lana , quia
eft fignulani ,
quod eft in animali, & hxcmcdicina eft
St fana, quia eft caufa fani, quod eft in animali. Vndc licet
hoc nomen fanu dc animali St dc vrina dicatur , ume
ratio fani non poceft dici de vrina Non enim vrina eft
.
adxquata in humoribus, fed eft fignu talis adxquatio-
nis, St (ic prxdicatioanaloga aliquo modo conuenit
cum xquiuoca, vt didum eft, St aliquo modo cum
vniuoca Licet enim fanum , quod de vrina dicitur,
.
non dicat fuam rationem. f.aJxquationera humo -
rum in vrina, non tamen dicit aliam rationem, fedean-
enim detn adf quationem humorum dicit, cuius vrina eft (i-,
adus gnum. Dcnominatiue vero dicuntur prxdicari, qux
cocrcta funt adiediu<,8t ab aliquibus accide tibus ab-
(tradis denominantur, feudcriuantur.vt album de ho-
mine prxdicatur,St de xquo dcnominatiue, quia albis
deriuaturab hoc abftrado, quod eft albedo, qux eft in
homine,quc (ic in abftrado lumpta dc homine prxdi-
cari non pollet , Nulla enim pars, vt fupradidum eft,
potcfl de toto prxdicari . Albedo enim eft quxdam
pars accidentalis hominisalbi, StGcdcco prxdicari.
non poflet.Conccrnituraut,St dicitur album, quodide
eft quod habens albedinem , St tale potcfl de homine
prxdicari. Ad videndum prxdicamcnta feiendum eft,
prxdicamentum,feu genus gencralilsimum duplici-
. Vno modo pro ipfa intentione prx-
ter potcfl accipi
modo pro ipfa re,
dicamentali, feuvniucrfalitatis.Alio
inqua talis intentio fundatur, vt didum cft.Primomo
do prxdicamdum eft ens rationis Secundo modo eft .
ensrcale. Ad maiorem autem nptilicationemhorun»
fciendu, eft q> ens in fua maxima vniuerfalitatc diuidi-.
tur Quinto MetaphyGcxinensperaccidcnsScinens
per fc . Ens auic per accidens tot modis diuiditur quod
modis aliquid prxdicatur per accidens , de quibus fu-
pradidum eft. Ens per fc diuiditur , quia quoddam eft
inanima, St quoddam extra animam. Ad feiendum au
tiquid iit ens, in anima, nota, n> tripliciter aliquid po-
Vbi teftefle in anima.Vno modo cHcdiue.Gcut dicimus,^
arca eft in mcntcartiRcisantcqui fiat. Alio modo fu-
biediuc , Gcut dicimus g> fcictia ell in anima, vel actus
intclligcndi, vel verbum, qux funt in anima, Gcut acci-
dens in lubiedo.Ttriio modo aliquid dicit clTc inani-
ma obicdiue, Gcut lignu intcllcdum dicitur tffein ani
ma obicdiue. Duobus primis modis ens in anima eft
ens rcalc,8t dico realc, non vt hoc nomen res dicitur a
reorrerisded vt dicitur aratus rata ratum. i. firmu. Ter-
tiomodofumpto ente.f.vt ell obicdiue in anima, in eo
poftumus duo conGderare.f.id, quod eft obicdiue in
intellcdu,puta lignum, St iftud adhuc eft res, vel illud,
quod conuenit ligno folum, ,vt eft obiediue in intclle-
du,St non conuenit Gbi fecundum eflc rcalc.f.effeab-
flradum ab hoc ligno , St ab illo , St hoc modo ens in
anima non eft res,fed intentio, cui rei nihil extra animi
rcfpondet.nift pro fundamento remoto, St Gc atribui-
tur efTe non enti Dicimus enim g> cecitas ell in oculo.
.
Cum autem excitas fit non ens , quomodo ergo habet
eflc, quia dicimus excitas eft. certe fotu t fle intetionis,
quod nihil habet facere cu ente rtali , fed ex oppofito
ab eo diuiditur.Et G quxratur de tali ente vbi lst fubie
diue , dicitur op eft nuIquam.Si enim tffet in aliquo fu*
bicdiur,
4‘S T\ A C T AT r S 414
& per confequens ens reale, fed
ticfliuf.c flci accidens, iDtclleSui.Nos.n.fumusr6nales,i.difcurfiui,quicquid
folumhabclc(Tcobie£liuc. Ens autem reale diuiditur .n. intelligimus fere cu difcurfu mtelligimus ,occurunt
in decem przdicamenta, quxlunt dece genera rerum. autimclleilui nollro primo magis confufa.Depotctia
Et, quiarcscfl fundamentum intentionis remotu, ta- .n. reducimur ad adii
p mediu.f.p adii iperfcdii , quo
men fecundum illam duplicem diuifioni poliunt du- intelledus non intelligit determinati rem, Sc difi urre-
przdicamenta. Ad feiendu autem prx-
pliciter accipi do determinat fe ad perfedionem icut Polsibile efl in-f

dicameta opottet diuidercens reale. Vbi nota, tj> licet telligi rf, vt ponit pBs.i.Phylr.cxcplum infenfibilibus.
ensnon pofsitcfle genus, quia non inueniturdiflerftia Vidcndo.n.in magna ditlantia aliquid, primo percipio
contrahens illud, tamen contrahitur p modos c (Tendi, 9 fit corpus,deinde accedcdo video 9 iit aliud, deinde
modusaut edendi alicuius rei poted accipi dupliciter. cognofco 9 fit hd, deinde 9 fit Petrus , ficinrtHigedo
Vno modo vt efl proprietas rcalis alicuiusrealiter dif- dilicurit intclfs nofter. Primo.n.de reconcipitiplitcns,
ferens ab eo,ficut dicimus de aliquo, ille hahet bonum deinde 9 fit liiba, deinde fit corpus, & fic vfq; ad fpe-
9
modum,quia clt manfuctus, vel concors.Conllat au- cic fpecialilsimi.Confufiis aut q J intcll gi pot efl ens.
tem, manluetudo & concordia quas diximus mo- Ens ergo efl illud qd primo occurit intclledui nofiro,

dos,rcs luntdilfercntcsabco,cuiuslunt.Secundu mo- Et fic patet qualiter in przdidanotificationclutizfu-

do dicitur modus res edeepta vno modo refpeSu fui-
. mif ens. Sed, quia didu clt, q> fiiba efl ens'p fe , notadii,
ipdus.vt ed edeepta alio moda,qui quide diuerfi mo- 9 pfediuidif cotra p accidens, licut dicimus qihoeft
di conliderandinon (umuntur ex diucrlis in reexideti- aial
p fe, efl aut albus p accidens, & hoc md nue lumiE
bus,fed ex habitudine ad diuerlafub qua habitudine hic p le. Na quantitas & qualitas nd funt entia p acci-
,

res imelligitur.Verbi gratia fubdantia, fecundum g>ed dens, fcd p fe,vt didu ell.qa ens p le diuidif in.to.prxdi

1 ubiefium accidentium , fignificatur per modum liib- camcnta. Alio md clfe p le diuidit cotra effe in alio.Sc-
ftaotiz,quia (ubdantia dicitur a (ubdando Iccundum: cudo mo lolii lubz cduenit cfTc p le & ille efl modus ,

proprius cius. Vel pdc dici, 9 lubj efl ens p le cxillens,

autem 9 l nullo priori dcpedct.cui initatur, fignifica-
tur vt ens per fr.Se idi modifunt idiplum quod lubllan corpfibi propriccoucnic cxillcre. Aliis veroaccidcnti-
tia differentes fola ratione animf cocipientis. lpfam (e- bus coucnit cxillcre p ei. Sicut ignis ell p fe ca!idus,qa
cuodumdiuerlashabitudines,quz ratio non cftfidla, olafunt calida pcii,cll.n.ci'is proprietas cfie calidum.
led accipitur a re-.ita enim in re efl. Ni & fubdantia ac- Sciendum tn cll,q,lubadiuiJiturm materia, formani,
deotibus , Ac rsulli inoittitur , tamen idz non funt dux & cdpolitum. Materia. n.n6 dicitur proprieifle per le,
res diftinft r, fcd diilinftio inter ida lolum ed ex rone. cum non habeat c(Tc nili p forma . Similiter etii forma
Vnde tales modi lunt ens reale, f.lubdantia.quj fub- & non dicitur elle p (e, cu non lolii habeat ede in materia.
tamen eo-
ftat accidentibus, Sc nulli innititur didinftio Copofitum aut proprie dicitur elfc per fe.ir dico con»
rum ed a ratione . Contrahitur autem ens per modos, politum, (integratu ex fuis partibus, licet.n.partes inte.
non 9 modus fit aliqua differentia
contrahens ipfum, grales liat cdpofitz, nd tn dicuntur proprie elTe per fe.
fedquiain cntercali communiter fumpto inueniutur Copofitum. n.direftc ell in przdicamcnto,vt Boethus
aliqua entia habentia inter le diucrfos modos edendi, incomentario prcdicamftorutn dicit , licet etiam pol-
quibus non relpondet vna decadi res, ni fi forte ipfum fitdici, <J| forma, & materia & partesintcgrales fintp

ens ia vniucrfali . Primi autem modf quibus cotrahitur fc,quian 5 funtinalio,(icut accidens in (ubicdo.Nota-
ens, funt efle per fe,&: elfc i alio. Ede aiit pfeed modus du, Q, licet hic defendatur luba copolita , ni dupliciter
prfdicamhi fubftatiz, ede vero in alio ed modus alio- &
potefleluba cfipofita. (.natura, f nppoliru . Dico aut
rum nonem przdicamemorum . Alio modo adhuc bicnatura.vt ell humanitas ,fuppolitu aut nd lumo hic
contrahitur ens per duos modos,quorum vnusedede pro fingulari in gencrcfubz, (ed pro concreto naturz
ad fe,&i(le modnscomprehendittria przdicamenta vt homo.Humamtas.n.licet forma dicatur, efl tn copo
abfoluta,l.fubdaotiam , quantitatem , & qualitatem. fita ex materia & forma , vt fupra dictu c(l, dicit. n. hu-

Secundus ed edic ad aliud, & ide modus comprehendit manitas animam & corpus. Ita tn humanitas fiuc qua-
(eptem prxdicamcta rtfpeSiua. (.relationem, aftione, cunque natura dicit formi fubalem.Se materiam, 9 de
pafsioncm , quando , vbi, fitus, & habere , quar omnia fuo principali lignilicato przfcindtt oe aliud a przdi-
qualiter inter fe differant dicetur infra. Notandu ed ait fia forma, &
matcria,nd aut fic effdeluppofito, quod
tem, 9 diuifio entis in decem przdicamenta ndclt di- ellhd.Hd.n.da fuoprincipaliGgnificato dicit habens
uifio vniuoci, fcd analogi . Ens enim analogice dicit de humanitate , Icu habens talem forma Sc materia , quam
eis.per prius enim dicitur de fubdantia,in qua maxime dicit humanitas, & quia ha bis humanitati pot die Iu p-

faluatur lita reahtas.de aliis vero dicif inquatu funt ali- pofitum non humanum, vt patet de humanitate Chri-
qd ipGus fubz.Quatitas.n.cd materia exteia vel extffio ili,qupluppo(itaiurluppofitodiuino.Vclpotell habere
fubz.Qualitas vero ed eius affeflio.i.difpofitio , & fic aliqua alia, puta accidentia ,
quz humanitas omnino
de aliis.Vnde de eis przdicat cns.ficut lanii predicaf de przfcindit, ideo in creaturis differunt fuppofitum,&
animali, vrina, 8c medicina. Diuidi! ergo ens in decem natura, & quia natura, puta humanitas, clt quid habitu
przdicamenta, quz funt fuba, quantitas,qualitas, rela- cxillens in habcote,licct fitcompofita , tn fibi nd pro-
tio, a&io,pafsio,quido vbi, fitus, & habere, feu habitus, pric conuenit effeper fe. Proprie ergo ens per « dicitur 1

de quibus figilladm dicendu cd,& primo de fubdatia. fuba compofita , quz clt fuppolitum , & hic efl cauls,
quare genera drlpccics lubxlumunturin concreto dc
Caput Secundum. 3jud fit iubBantia fe- non io abflrafjo.ndautalioruprxdicamcntorij . For-
cundum intentionem logicam. ma autem lubllantsalis, quz elt pars compoliti, dele nd
fubflat accidentibus, fed cdpcfitujorma vero, quz efl
St aut fuba ens per feexidens . Ad videndu par-

E ticula huius deferiptionis fcicndu.q, licet de ente

plura difla fini ,tnensedqd primo occurit nf o
natura.fcu cllcntia.vt humanitas, quamuisfiteompo-
fita cx materia, &
forma, tamen in luo lignato prffcin-
 &

4M * Z T D I C M E VT 0 S V B S T jt VT I jiE '416

dit fubftare accidentibus. Alia vero accidentia ita fc ha- indiuidua,que funt prime lubftantie,non.n.homo cur
bent, 9 eorum genera & fpccics funt formx,cu tamen ri t.nifiquia Petrus vel Sortes currit. Et fic patet quali-
ex cis cum lubiefio no fit vnum per fc. Dicitur autpo ter prima luba fubftat proprie Se principali ter. Sccudo
ftea tpeft cxiftens.Vbinota.cj, in creaturis cflceflcnti;, dicitur q> fubftat maxime & fumitur lubfiare fecundo
Aeflcadualis exiftentie differunt realiter ,vtdu* di- tno.lp elfe fub alio, ficut minus vfcfub magis vniuer
uerfat res.Quod fic patet, illud.n.quod eft extra eflen- (ali. Cu aut prime fubftantiefubidanturoibus fpecie-
tia alicuius, differt rcaliter ab ca.eue afit adualis exiften bus & generibus,que lunt fupra fc.lpecies vero & gene
tie c fi extra cftcntia rei, na dilfinitioindicattotJ effen- ra no fubfunt tot.ergo prim; (ubcrcfpedu fecundari!,
tia rei, efle aut adualis exiflftii cficxtra diftinitionem, ifto modo maxime dicuntur fubftare. Dicitur pofteai,
qa ponit (olu genus & differentia, & nui
in diffinitione ey non dicuntur de fubiedo.quia non funt predicabi-
la mftio vttu res dif finita exifiat,vel no exiflat.Ap-
fit liade aliis, ficut Ipccics & genera. Et non funt in fubie
paret et hoc manifcftcNdimpote efi pofTe intclligerc do, quia non lunt aeddentia, fola.n.ecddentia funt in
aliqui r< nomtelligfdo ea, que funt de clfentia eius,tn fubiedo,vt hic fumitur efle in fubiedo. Et fic patet de-
coftat q> ego intelligo rofam, no intelligfdo vtrfi adu feriptio prime fubf, feu indi uidui.Secude vero fub; di-
fit vel no, ergo adu efle, vel effe adualis exiftentie dif- cuntur (pedes Se genera, q funtin predicamento fub;.
fert realitcr ab elTcntia . vnde citra primu in quacunq; Differenti; vero, que cadunt ex latere, non propriedv
fuba creata efi copoGtiu efie & elTcntia, que noeft c6 cum ur fube, quia non proprie dicuntur cflein predica
politio materie & forme,fed efi cdpofttio duorfi prin mento nififorte redudiue.Dicuntur aut fecunde (ubp
cipioru fuppofiti.Quoru elTcntia afi potentia St ellc efi quia fccundo,vt didfi efi, fubftant accidentibus . Inter
adus. Vnde elfe refpcdu ellentix dicif accidens, qa efi fccundasaur fubasdicuntur magis fube fpedesq gene
extra elTentii rei,& dicif fuba, qa eft in genere fube fi- ra, non q> fuba fuldpiat magis Se minus, vt infra dicef,
cut principiu fuppofiti, &
efi adus fimpliciter,qa in'ge fed quia vtroq; modo fubltidi magis fubftant (pedes
nere fube, licet non Iit forma,que efi adlus materie, qui genera, vt ex didis haberi pot.Speries vero fpccia-
efi adlus frn quid,qa cllentia , cuiaduenit , no efi pura lifsime dicunf equalitcr fub; , quia zqualitcr omnibus
potftia, ficut efi pura materia . Scicdu tn eft q> eff u ef- lubftat.Et fic patet de primis Se (ecudis (ubftatiis.qua-
fentie p prius cctuenit fpecicbus.qa, vt fupradidu efi, liter aut prpdicamftu lube fit ordinatu, patet in arbore
fola fpccies diflinif ,
& dilfinitio (ignificat elfc eflentie, Porpbyri),qui gfa exempli ponimus, licet non in toto
& p pofierius dicif de idiuiduo, feu coucoit ei. Efle au t reperiam eam veram.nam rationale animal non efi ge-
exifientiz
p prius conuenit indiuiduis, ablato. n.cffe in- nus, vtipfe ponit, nccdij funt rationales, vtipfe dicit-
diuiduorujpofc efi aliquid aliud remanere, vt Pbs di-
cit libro pdicamentorO pofierius aut couenit ipfis fpe-
Tvrphyrij Arbor.
cicbus.V ndeexifiere fic de genere Se fpecic dicif, ficut
accidentia communia. Sic enim dicitur homo exiftit,
quia Petrus exifiit ficut ho currit , quia Petrus currit.

Caput Tartium. De Trinu & Secundafubslantu

quid fnt,& de ordme fibflant ite.

D
bicdfo dicif
Iuidif aut fuba in primi & fecundi
ma fuba , que proprie principaliter Sc maxime
dicif fubftare, que nec in fubiedio efi,
. Ad videndu aut przdidam delcriptionf,
. Efi aut pri-

nec de fu

ficicndu cft.tp fubftare dicirur duplicite r.f.pro lubfiare

accidentibus, ficut dicimus, q> fuba fubftat accidenti-

&
bus, fi fubftare vniuerfahbus,ficut dicimus, q> minus
vfe fubftat magis v ri.ftat.n.fub eo in ordine prcdicamfi
tali. Vnde maius vfe de minus vli przdicatur.Si fubfta-
re fumatur primo mo,fic prima fuba proprie fubftat.
Sicut.n.fupradiftfi efi illud in efi alicui proprie quod
ineft p fe ei,& no p aliud , ficut calor proprie ineft igni,
fic eodem m6 ineft prime fube fubftare aeddentibus.
Licet.n.fuperficies fubftet colori, & linea curuitati,ta-
le fubftare hfit non perfc.fed p aliud.f.per fubam pri-
snlRemota.n.inhzrentia fuperficiei & linee, qu i nnx
ad primi fubam, adu Se aptitudine non erit (uperficies
nec linea .Subftft igitur aeddentibus, quia fuba prima
fubftat ds. PropriO ergo prime fubfiantie efi fubftare
acddcntibus.Ex qtiolequitur <}> fubftare accidentibus
Caput Qtfirtum. Sjfod fubBantia non fufeipit contra-
infit prindpalticr 6r primo fube prime lllud.n.primo
.

conuenit alicui, quod conuenit fibi& non per aliud. rietatcmjuc magis &
minus,licet ft fubicdum
Pctro.n.nou conuenit primo ederifibile, quia libi per ytriujqut perfui mutationem.

aliud, '.per hominf, vnde homini conuenit primo efle

rifibile. Sic licet fubftare accidentibus conueniat fuba
prime & fecunde ,
& fpedebui conuenit fccundario
tn fecundis fubfiantiii,f.generibus

,
quia conuenit ds
p
R Eftat nunc dicere de comunitatibus 8c proprie-
tatibus fubfiantie. Habet autem fubftantia duo
communia cfiahquibus accidentibus.f.y
fufeipit contrarietatf,& ey no fufeipit magis Sc
non
minus.
Ad qua
 ;

*7 x
TKXXT ut rt 4 ,g
nec minus. Non folu aut de quantitatibus fic conii
Ad quz inttfligtnda, fciendum eft, 91 quidam form* gis

lubcnc in fe latitudinem, quzdam vero non, & quia q- aeratis, (edfimplidtcr loquendo de quiritate, vrlinea,
d*m formehabeut przdiSam latituditrf.ideo hnteo- iupcrficics , Sc corpus , verum eft tp non fufdpit magis

tmietatem, licet n6 fetu per fit verum in omnibus . Ad nec minus.Cuius ratio eft, quia pcrfe&io& imperfectio
uantitaris eil fecundum maiorem velminorf exten-
fciendum autem prardiflam latitudinem, nota.q. in re-
buifpirituakbus augmentum transferturaquandtate 2 one.fccundii quam aliquid dicitur maius aut minus,
corporali .dicituraut in quantitate
corporali aliquid no aut maior vd minor cxtenlioeftcaufa fufhcit ns.tj,
magnum fecundum ad debitam pcrleSionc quan- aliquid dicatur magis vel minus, qa no dicitur elfc fecu

titatis perducitur • Vnde aliqua quantitas reputatur du cxtenfione.v t patet in aliisformis,in qbus eft eit4
reputatur magna in ele- fio,& non intenfio, Gcut in formisinanimatoru & btu
magna in homine, qua: non
phante . Sic etiam in formis dicitur aliquid magnum torum , quoru form* funt extff* , Sc non dicuntur fm
ex hoc,q> e 11 perfe&um,perfc&io autem form*
dupli- magi» & minus -Patet ergo que form* fufdpiunt ma-
piam formam, gis Sc minus , & qux no :,quia videlicet habetes przdi-
citer poteft confiderari.vel fecu ndum
i

vel feCundum participationem fubic&i ,

primo modo di latitudine fulcipiuc magis & minus. Ex bis Icitur fta
tim quzform* recipiunt contrarictatem ,& quznon.
forma paruavcl magna , vt parua albedo,
dicitur ipfa
fecundo modo dicitur magis vel minus, vt magis vel Nulla. n. forma, qu*no redpit magis & minus rccipic
Form* ergo »quz de fe indeterminatae contrarictatc.Vbi nota.q, form arum, qu* habent lati-
minus album .

magis vel minus, leu perlefiius & imperfectius

tudinem przdidam, quzdam habent eam folam ferui
funt, vt
ill* form* dicuntur przdiSam
habe- do eandem fpeciem, quzdam vero in genere & in fpe-
fine in fubieSo,
intenfionis Sc re- cie.Nam tales gradus latitudinis funt vfq; ad vltimum,
re latitudinem, &pr*diSos gradus
Ad fciendum autem qu* fint ill* form», in quo faluatur Ipccies illa, quem gradu fi tranfeat for-
miisionis .

nota, s> in formatria poflumus

conliderare.Prtmo,(i ma variabit fpecif,& remanebit fibi idem genus , & in
agens poteft fc diuerfimode habere
adeam . Secundo illa fecunda Ipede habet etia gradu, quandiu perueniat

eam recipiens aliquando fit magis vel mi- ad vltimum, quem fi tranfccoderct.non effet in eadem
fi fubieSum
Tertio qualiter ipfa forma fpede. verbi gratia, Croceu habet gradus , & fit magis
nus difpofitum ad ipfam .

Vndc in illis formis in quibus croceum quidiu veniat & fiat rubeum , & licet rubedo
participatur i fobieao .

agens non fe habet diuerfimode nec

aliquando lubie- fit alia fpedes quam croccitas, lunt tn ciufdcm generis.
Conueniunt enim in hoc , quod eft participare lucem
dhim eft magis, & aliquldo minus difpofitu,illf formf
incorporatam, & de rubeo venitur ad nigrum vfq; ad
nonhabebunt przdictam latitudinem, fedln vlnma P-
(ubicBo. verbi vltimum gradum nigti,qui io eodem genere tranfeen-
feaioncfu* fpeciei femper recipiunf in
srathuSi.n.acr elTet (emper eodem
modo difpofitus ad di non poteft. Si etiam croceitas remittatur , fi t pallidi-
aerem eodem modo tas,& poftea albedo, & iftz lormf illorum duoru gra-
recipiendum lucem, & iBuminans
fem p fe haberet ,nunq lumf in acre reciperetur magis duum, f. albedo Sc nigredo funt contrariz.Nota, quod,
illuminatus, multi moderni tenent q> duo gradus faciunt vnam c6-
necminui, nae aer effet magis vel minus
fcdquia aliquod illorum vanaf ,
ideo aliterfc habet de trarietate.ficut albedo & rubedo, Albus & magis albus.
femper eodem Et apud ipfos duplex eft cotrarietas,f.c6pleta Sc inco-
lumine.Cuafitin formis fubftStialibus
& materu pn plcta.Pnmaell inter extrema maxime diftatia,f.inter
mO fe habeat agens, fubiedum.quod eft albedinefummS,8r nigredinem fummaro.Sccunda eft
maafitfcmp*quedifpo(itu,formaergofubftatuhsno
pdifla. Quod ipfa m ateria
pnma ut inter gradus medios , quia duo gradus diftinfii nume-
habebit latitudini
pbare, qa darii elt. ro non copatiunturleadinuiccm Sc denominatiue in
(emper atque difpofita,n 6 oportet
patet Lt- eadem parte fubiefli, ficut gradus. vt duo & gradus
De agite vero leu ,pJucete forma lubftatiale dc fingulis . Vit tatis latitudo,f.pfcdtius&
abiicicdo difpfines vt tria,& fic
cet.nTtalc agis diuerfimode leheat
fwma- imperfectius participari l fubiefio (equitur formis aut
contrarias ab ipfa materii.St hoc faciat riitu te
fubilatialqitro- ratione form*, aut rabone fubic&i. Ratione formz,
ru acdditali(i,(eu qualitatu, tn formS
fubftantialisqvniformiterfe vt patet in coloribus, nam lux incorporata magis vel
dncit virtut* lu* forma;
ide Sc eodem minus partripata cauiat fpes contrarias .Nam fpcciex,
habet in oibus generalibus eiufdi (pf i.Et
lubie quz pfeflius participat de tali luce.puta albedo, eft c6
mo pot codudi de,ppriis pafsionibus.q fimul cu mSIe imperfefiius talem lucem participat,
traria fpeciei,quz
&o producunt Sc fubiefla rdpeSu earii aliquo
puta nigredo,& in talibus inuenitur con trarietas.Qui-
eft.Tales igitur formz.tam
habet aSiue.vt fupradi&u
agis ad eas fdu do vero tali latitudiue no participat ratione formz, fcd
fubftantialcs q propricpafsioncs,quia
quia fubieflu eas re folum ratione fubieAi,vt patet demagis vel minusillu
tendas no fe babet diuerfimode, 8i
eft difpofitum, io no
m6 fufopiut minato, tuc ubs formajicet recipiat magis vel minus,
cipiens femper eodi
eflet eodem mo tamen non habet contririu , lumini. n.nihil eft contra-
magis nec minus. Si vero fubicfiu n 6
ad formS, vd agens, adhucdiuerfimodefo
num,& umen condat, <f aer eft aliquando magis illu-
difpofitum
quoddidu elt,i. minatus & aliquado minus. Vbicuq; enim eft conarie-
habctct,oportctconiidcrare tertium
lubieao.Nam.li par tas.ibi eft magis minus , & latitudo przditfta in foi*.
&
qualiter ipfa form» participatur a
forma non fu mis.Vbicunq; vero talis latitudo no eft, ibi n6 eft vera
ticipaturfm r 6 nem indiuifibilitatis, talis
patet de Ipeciebus nume cficrarictas.Et dico vera cotrarietas,qa qdam dicuntor
fcipiet magis nec minus,ficut
»i,qu* colillunt in indiuifibili vnitatc.Et
de Ipectebu» contraria ,
quz opponuturfcdm habitum & priuatio. 1

bicubitu/ncubi n4, Gcut rationale Sc irradonale,par Sc impar, ficut dici-

quantitatis continu*,£m numcros»vt
ditm- & mus, & in vnoquoq; genere elt vna prima convictas,
tum, 8cde aliquibus rdnionibus.vt duplum
dium,8cdcfiguris,vttrigonu,& tetragonu, et
quuoes quz no eft vere cotrarietis.fed magis eft habitus Sc pri
fubiectis , ideo uatio, Sc hoc idem dico de oibus cotnriis immediatis,
quantitates &figur*fic recipiuntur in
nonfulcipifiuo»- fcilicet 9> no opponuntur vere cotrarie,licet fiat habi-
quantitas &figur»)8£ h* re*ationts
Peri berm.Dim.Tho. O tu»
 . 6-

4 X9 DE T H, At DIC. .4 7i.TITjtT IS '

4*0
tus &
priuatio.Sanitas enim At xgritudo licopponun- tj, vnu conueriiiur cu eme,
Ac vnu eft principiu nu me-
rur:nam,fifinitn eft humoru aqualius , At zgritudo ri. Vnu afit primo mofumpu nihil aliud
eft
q ens indiui
inpquabtas, At qa (qualo At inxquaJe opponu tur priua- fum Addit aut vnu fupra ens negationi fcu priuatione
.

tiue, melius diceretur, qu6d Unitas At xgritudo oppo- diuilionis.At quiaomne ens eft vnum ifto modo fum-
nuntur p tnodu habitus At priuationis quino contrarie, ptum , ideo vnumficfumptumnonfolucftin genere
Ac hzccft cauia quare non dicuntur habere medium. qmatis , fcd in oibus generibus (icut At ens ,ifi vnu eft
Sciendum eft adi, licet ,vt diftu cft in aliquibus i nue de cranlccndentibus, Sc multitudo caufata per vnu.ilKi
niatur latitudo Ac gradus, non tamen ef> intclligfdum, molumptu non eft numerus, q cft fp£s quiritatis, fed
rp,cum vna forma intenditur, <j> augeatur per additio- eft detranfeenden cibus. Dicimus.n.efTe qua tuor ange
nem gradus ad gradum,ita q» lint ibi duo gradus diftin Ius, vel tres perfonas in diuinis, At tn nec in angelis, nec
di.quaru rnus addatur alreri , At pollet ab eo diflinfte in Deo eft quantitas. Vnu auqqUod eft principifi nume
(ignari ,led fit tale augmentu inquacum (orma imper- ri, addit fup vnum quod cAucrtitur cfi ente non rf ali-
fecta fit per(cfia,ita quod ipia perfecta habet plufqul qui, led concernit illud addendo (ibi duas r6ne$,f,quia
priusnou fecundi partes lignabilesdiuerfas/ed virtu- dicit non ofm indiuifionem, i.no dicit oi ens inquiri!
te, ita cp primus gradus conti netur in fecundo virtute, eft?diuifum,fed dicit ens indiuifum qtitaris c6tinue,Ac
ficut itnperfefli continetur in gradu perletto. Ux illis dicit r6nem menfurz diferetz. Quia.n. numerus,
q eft
pater, q>, quia fubftantia non (ufeipit magi* vel minus, fpisquititatis,cauiaturesdiuifionec6tinui,fupponaf,
vt diftu cft, q> luta: nihil ell contrariu m
. Et fic patent q> Jiuidcremos vnJ linei M multas partes, cfi quzbbct
communitates lubftantiar.Propriumaut (iibltanti* cft, pars lmez,q lic diuidif Iit indfuifa, At linea
fic c6fidem
q, fecundum fui mutationem litfulccptibilis contra- ta eft vnfi . Vndc vnu nihilaliudeft
q continuQ indiui-
riorum. Dicitur auieoa hoc efle proprium fubftatttiz, lum.Vnu ergo, quod eduerttur cu ente, dicit ens indi
quia (ibi loliper leconucnit.Mam (i aliqua dicuntur (u uifum,quodcuq; fit illud. Vnfi aut quod eft principio
fcipcrecontraria.ficut lineadici tur recta vel curua, ta- numeridicit ens cAtinufi idiuifum, At numerus
cx tali-
men linea no fufeipit ift a mii ratione luiaftanti*. Datur bus vnitaubus aggregatur ,vbi lunt multa continua
di
etiam inflantia de oratione Ac opinion«,qua eade ma- uifaabmuicem.At in fe indiuifa.Sctfa ro, qui ad dii vnu,
nens, aliquando ell vera, aliquando ell falfa . Ad quam quod cft principium numeri fupra vnum, qifcfiucrtif
rclpondet PBs.ip hoc non fit fm mutationem oronis, cu en te, clt r6 menfurz diferetz. Vbi nota,q>
menfura-
velopinionis,non.n. mutatur oratio, vel opinio, dum difcrcto p6t lomi dupfr. Vno
ri
m6 vt id£ fit quod cer-
Sortes fedet eo furgente,fed mutatur re$,non.n.perJin Beari apud intcfle&fi quot funt aliquz
ti
res , inquantO
mutationi oratio vd opinio dicitur e(Te luiccptibilis aliqsp vnu aliquotiens replicatum cerrificatur
denu-
contrariarum ,(ed permutationem rei lignificatc. Soli mero illorum, q numerat: At ifto mo fumpta meniur*
ergo fubftantix huiulmodi conuenit , & Ii aliis conuc- eftserietas accntalisiplius numeri Sc cdniicnnetiam-
,
nit,huiufmodi eft ratione fubftantie.in qua habf teffe, vni,qa conuertitur cum ente. Alio mu fumif
menlun-
vt patet de fuperficie,qn2 eft iufccptibilis albcdinis At r<iPeoqJ c ft facere totres formafr. ficut albedo for-
nigredinis, dc cuius edentia eft aSu vd aptitudine clTc mafr facit album ,At talis meiura eft df rone
vnius vel
in iublUntia.vt lupra diftum eft. Ac fic patet de prxdi-' numeri Habemus ergo qdeft vnfi, er cuius aggregas-
.

camcnto fubfttntiz Atc. tione fit numerus , & qualiter fit menfura
eflentialitw
At accidctahter. Ad^idAdu aut
qd fit multitudo fcifdu,
TRACTATVS SECVNDVS cp.vtfupr.diaCi eft, primum, q.intelleiSusnoftcrinttli

DE PRADIC AMENTO ligit eftens.fcdo vero intelligit negation* entis,

mut i-
tclligif aliudno elTehocens.Er his duobus ftats intelli-
q_V ANTITATIS. git diuifione .Vfi diuifio cftdiftindio
pens. At no ens;
tertio intelligit vnfi.qrf prinat
diuilione.Eft.n.vnfi ens,
In oAo capita diuifus in quo non eft pdifta diuifio.Sc fic intellcflus
vnius po
fterior cft intelleSu diuifionis,(icut intelle&ui
priua-
Caput Trimum. Bc numero, qui cfl juautiUudifcM*. tionis pofterior cft intelledu habitus
, q
priuat, quarto
intelligit multitudinem,
q dicit duas negationes, quaru
Vantitas diuidit in continui vna eft, 9, hoc n6 fit illud,At altera eft,
q, quodlibet eo-
Atdifcretam. Dici tur aut difereta rum non fit diuifum.At
quantitas,cuius partes interfe ita
p cofequens fit vnu, At japterca
multitudo
habct,<pfunt fcparatx, &ad vnu
diffinitur
p vnfi , quia nunq diir multa, nili
quodlibet eorfi Gt vnfi, leu ens indiuifum. Et ficut
cocm terminum non m
copulanf. fimipfimus ens,At diuifione Ac vnfi At multitudinem
in
Partes.n Jiui’ numeri eft decf,
, q tranfcendentibus.fic fumif in qtitace,ita quod ficur
fu-
ad nullu cfiem terminu copulanf. mebatur ens, ita fic fumatur c6tinuum,licetaliqua
dfia
N6.ti.in numero, qui cft.io.inuenitur aliqua particula, fit inter ea,vt fupra didum eft. Scicndum,q, hzc mul-
ad quam copulentur aliz particulz, cum ofs panicul* titudo, quz eft in qtitate, eft multa continua
eius lint feparatz vna ab ,
quorum
alia . Continua vero quantitas vnum non eft aliud ,At quodlibet eorum eft indiuifum ;

didtur, cuius partes ad vnum cuem terminum copull- in fe/iue vnu, quod idf eft, At fic patet prima
diffinitio
tur.quia ois funt coiun&z , & non funt afiu leparatx, numeri, f, numerus eft multltndo, cr vnitatibus aggre-
fed funt feparabiles, vt infra dkef.. Diuiditur a&t citas gata. Patet etiam fecunda diffinitio,
q (.numerus eft mul-
difereta innumerum At oroncm.eft aut numerus mul- titudo, menfurata per vnum . Nam
quia vnum multo-
titudo ex vnititibus aggregata. Aliter aut diffinitur nu tiens replicatum caufat multitudinem , perhoccertifi-
merus Gc, Numerus eft multitudo mcnfuratap vnum. cambr de multitudine quanta fit difcrcte.Atficvnura
Ad videndum aQt prjdifilaj dillinitioncs, (ciendum eft, «U menfura moltitu<iinis,& patet de numero Sfc.
W>» O -
 y

4*1 r a. a c r jtr y s 4«
Caput Secundum. De fecunda fpecie quantitatis Caput Tertium. De quantitate continuant communi
iifcrettjcilicet it Oratione. fecundum logicam intentionem.

O Ratio vox aggregata ex diltinfiis fyllabis

eft

ei menfurantibus.i in partibus luis no habens

pcrtnanentil. Ad intelligtndum aut
diffinitionem , (ciendum, g> vox no pomf h
prxdifia
c pro qua-
C Ontinua vero guras eft, cuius panes ad vnum
cbmunem tcrminu copnlantur.Notandu,<p ali-
qui fic intelligunt hoc.f.q. partes continui
Icnfad vnuterminucSem. NSpartesIinexterminanf
copu

litate, tll.n. vox in tertia fpecie qualitatis, vt infra pate ad vnupufiuqafiueS terminat ,noad punfifiin po-
bit/cd pro aliquoquod fuit in voce , quia in tali voce tentia.lifrfnperfici ei partes copulantur adlineam.qup
funt multa; difiiones,4( fyllabx, qux licet indiuilibiles afiucam terminat, & partes corporis ad fuptrficicm
Cnt, tamen fu ntfuccefsiue. Nam
vnaluccedit alteri, terminati illud. Ad quod intelligendu fciendum eft, rj>
vnde in talibus (yllabi* eft duo conflderare.f.indiuifi- nos debemus imaginari pGfiu, qd eft indiuifibile in li-
bilitatem earum Sc fuccefsionem talis autem indiul-
,
nea moueri St motu fuO caufare lineam, Sc lincJ moti
fibilitasnon alioquin ora-
eft indiuifiblitas Vnitatis, caufare fuperfici£,8rfuperficif
mori caufare corpus Sc ,

tio eflet numerus , fed eftindiuifibilitas mcnfuransdu nunc motu caufare tps. Quibus ficcaufatis & imagina
rationem, fecundum qudd tales plures jytlabzindi- tis, licet noita fit realiter,intelligcmus pdifia diffinmo-
uifibilcs plus durant , quim vna . Vnde , fi in oratione nc.Si.n.punfius motus caulat lineam , ofs partes linea!
coDndcramus indiuilibilitatem fyllabarum per hoc per punfiucopulanftSt quia in qualibet parte linex eft
conueniteum numero, fi vero ibi confideraturmcnfu imaginari Fm ifti vi5 punfiualquf.ad quefecontinue
ra durabilitatis, qua; tamen non eft femper ftans/ed eft habet alia particula fine alia dccifione , iodr linea effe
fucccfsiua.in hoc conueniteum tempora, quod eft mf continua liodf mote habet de fuperficierelpefiuli»
.

fura fuccefsiua, & fuccefsiuorum, vt infra patcbit.Non nex , 1 qua mota , vt difiu eft, imaginamurei caulari.
tamen oratio eft numerus fi m pl iciter, (ed eft numerus Ni partes eius per linei 8f ad linei cotinuanf.Silretil
pertinens ad mf furam durationis Nec eft tempus c6-
. fehabet derorpore refpefiu fuperficiei: quia locus &
,
dnuum.quod nihil aliud eft quam fuccefsio continua- fuperficicsquxdicfheodc* mo h.bet terminum coetu
ta femper diuifibiiis, fed eft luccelsio aliquorum indi- fuarum particularum, ficutluperficies.Scifdu tn eft
, y
uifibilium.puta fyllabarum . Sciendum eft autem, q> Pfts libro Prxdicamcntorum dicit,
<p partes loci copu
Philofophus in lib.Prxdicamcntorum dicit , y oratio lan? ad eunde terminum , ad quem copulantur partes
menfuratur fyllaba breuis & longa. Alius |cx ius hi bet corporis.Quod no beneftclligif, fi locus eft fupcrficics
g, fyllaba breuis & longa menluratur oratione. Men- corporis c6tinftis.Cu.n.termmus cfiispartiu corporis
suratur autem oratio lyllabaeomodo.ficut diflum fit lupctficiis, lequif,
y terminus loci fit fuperficies,&
eft.quod numerus menliaratur vnitatc,qux indiuifibi- fic luperficies ctit
terminus fuperficiei. Vbi nota,g> Io
liseftinquantum huiulmodi. Similiter etiam oratio cus poteft dupir confidcrari. Vnomfipro fupcrlicic
menluratur fyllaba.quar vt difium eft,indiuilibiliseft. corpotiscontnetis,& tunc terminus partium eiusdr
Io hoc autem, tp dicitur,laSs fyllaba breuis eft, vtllon- linea, vt difiu eft .alio mo fu miiur locus pro toto cor
talis breuitas vel longitu- porelocanrc.ficut aer dicif effe locus aqux, Sc Ignis lo-
gt, non eft intelligendum y
do pertineat ad tempus continuum, ita videlicet, y cus aeris,&; ifto mo dicit PDs,<j> partes loci copulantur
oratio fit aggregata ex multis temporibus continuis, id eundem terminum, ad quf copulantur partes cor.
alioquin non tftet alia fpcciesa tempore. Partes.n.tem poris.Partes autem temporis copulantur ad nunc, &
potis non faciunt aliam fpeciem I tempore, fed indiui- fic patet de diffinitione quantitatis continui.
fibili durationi fyllabx aliquando coeaiftit tempus Caput Qjartum. De quantitate habente pofitionem,
continuum, fcu fimul cum eo exiftit, quod tempus ali-
quando eft breue,& aliquando Iongum.Vndetcmpus
& de reqmfitis ad ipfim.

continuum eft m en fura fuccefsiuorum qua; funt in

motu.Syllabz vero exiftunfin quoda indiuifi bilis, &
fine moto, licet finteu mutatione 8c fuccelstone
aliqua
,

tamen m< fura.vt difium eft. Vnde menfura quf

,
fub H Abet autem quantitas continua pofitionf, licet
non omnis. Notandu.qi pofitio idem eft, or-
do partium inloco,&hzceft vnumdc.io.p-
dicamentis, quz etiam dicitur fitus,de quo infra diccf.
y

eft tempus, & menfura, quaccft ipfius fyllabx, licet fint Alio modo dicitur pofitio ordo partium in toto ,
Sc fic
diuerfx menfurx durationu,fcu durabilium, tfi poffunt fitio eft dria quantitatis. Ad hoc autem q> quantitas
fimul exiftere, & fic fyllaba diccf breuis vclldga no ex Kbeat pofitionem requiruntur tria. Primo , h abeat
longitudine vel breuitatecontinua, 4 fit in ea, cumipfa partes luas continuas tignabilcs & non fignata;.Sc<fo,
fit indiuifibilis, fed ex longitudine & brcuitatetpis co- y f m hac fignabilitate habeat partes interfe ordina-
tinui, quod ei cocxiftit-Aliqui tamen dicfir.q, licet fyt tas, vnam videlicet poftaliam.Tertio,q> partes illa ha.
lab* no fint motus, tn fiunt p motu, cu aut ois motus beant permanentiam. Kbne primi numerus, qui habet
menfurctur tpe continuo, pp hoc fyllabx dnr longe partes fuas non fignabiles.fed tigna tas, quituebq; ha -
velbreuesex Idgitudinc vel breu itate tpisedeinui mf beat eas ordinatas, puta duo pol! vnu,8r tria poft duo,

furantis motus, per quos lyllabx fi ut. Alj dicuc aliter &Gcdc aliis, non habet politionem. R6nctertij,licet

de oratione. Secunduro.n.eos,cum numerus caufe- tempus habeat partes continuas fignabiles,& non li-
turex diuifione continui, Sc nihil addat fupra con- gnatas Sc ordinatas, quia tn non habet eas permanen-
tinuum nifi diuifionem , in qua quodlibet eft indiui- ies,i6 non habent int.-rfe pofitio nem. Oro vero partes

lum : & tamen eft alia fpecies quantitatis, ij continua, fuas neq; continuas habct,nec cti i permanentes, vt di-

ita accidit de oratione refpefiu teporis . Nam orario fium cft,iS n 6 habet pofitionem in pattibus fuis . Spe-

eft multa tempora diuila , quotum quodlibet eft indi- ergo qualitatis habentes pofitionem lun t linea, fu
cies

uifum,& tamf eft alia fpecics I tcmporc,& fic patet de perficies, corpus,locus,& licetpunfius non fit qulti tas,
quantitate dilcreta &c. quu eft quid indiuifibile, & principium quantitatis, qx
Peri herm.Diui.Tho. O x eft
t »j
D l 7' DICA. VA K T I T A T I S 4»4
eft principium linei, qui» in hibetordincm ad parte» tet
q terminetur adinuifibile fm illam dimenfionem.
linei,dicitur habere politionem. Nam vt coitcr dicif, Sic oportet qilupcrficics terminetur ad indiuilibilele-

pudus eft indiuifibile habes politionem , cum Iit linis cundum latitudinem, & hic cft linea. Corpus atit co-
prioris partis, & initium pofterioris.V nitas vero cft in- tinct omnes prididas.}.dimcnliones, leu ipfum cor-
diuifibile nd habens politionem, St fic patet quz qua- pus eft ipla trina dimcnlio ,ficut fupcrficies cft duplex

litas habet politionem, St qux non. dimefio,8t linea vna. Terminatur alit corpus ad luper-
m
ficiequi indiuifi bilis eft f ,pfti nditatem, v el ad linei,
Caput Qjfintum. Dejpeciebus quantitatis continue, cj indiuilibilis cft Pm latitudine.Notadu.q licet corpus

C
primo de Unca. fit trina dim£ Go/.ldgitudo,lilitudo, Se profundius, tn

ratio corporis perficitur cx lola pt olu n Jit atc. Simi liter

contineat duas dimcfioncs,f.tdgi

N Vnc dicendum eft de prididis Ipebus quanti- ctia licet fupcrficies

tatis continui, St primo de linea . Eft aut linea tudinc.St latitudini, tn rd cius fpecifica complcf cx fo
logitudo fine latitudine, &
profunditate, cuius Ia latitudine ,
ficut ro fpecifica hois copletur cx rdnah,

extrema lunt duo puda. Ad quod intclligcndu (ciendu quis ho fit lenfibilis & viuus.Ko vero bruti ex fenfibili
eft, q, cum quantitas fit mcnlura fiue extenfio futi , vt completur, licet etii cfi hoc fit viuu.Linei vero rd fpe-
fupra dictum eft,fubftantia corporea inquantum huius cifica pficif cx fola logitudine.Eqqa quantitas cdtinua

tripliciter menfurari feu extendi pot , S m q tripfr dia- hoc habet,q> femp Gt diuifibdis , Ii corpus iquitu cor-
metri in angulis redis poflunt fe intcrfecare,8t no plu- pus terminari debet ad idiuifibile, terminabit ad lupfi-
ries.Si.n.vnus diameter debet interfecarc,alium in an- cic.q licet fit diuifibil:s,no tu Pm ,pfunditat£, in qua cd
admodum crucis rd fpecifica corpis , vt didu eft, Sc fifr de fupfirie
gulis retiis, oportet q fit fic. fift it

rcfpcdu lincc.Et fic patpt de trib’fpSb’ qtitatis cotinup.

Caput Sextum. De loco , qui esi (pectes

quantitatis continuat.

Equif dc loco. Eft aut locus fupfides corporis 06 ti

S netis imobilis.Eicet.n.locus Iit fupficics, ndtfi le-

qtur, q> locus fit in genercfupficici,fcd cft ailud ge
nus qtitatis pp alii driam fpecifica fuperaddit J, q non
conucnic lupcrficiei inquitum fuplicics cft, nec lihi di-
fconuonit/.imobilis.Scieodu,q,cu nd fit dare vacuui
natura, oporter o€ corpus alio corpore circudari . Di-
mittamus mo de vltima fphira . Vn fupficies corporis
dreuditis illa.q cotigua eft corpori circundato, df cfle
locus.Nec pp hoc talis fupfides df locus, qa dreudat,
alioqui nauis,q vadit cu flumine.cu femp fit circu da-
ta fupficie eiufdcm aqui, eo q ipfa femp defeendir/i-
cut aqua defcldit, diceretur e (Te in eode loco , q J tn fal
fum eft. Similiter etiam nauis ligata ad ripa fluminis , c£i
propter fluxum aquasfemper mutet fupficie, tuc femp
mutaret locum.Quod etiam falfijm eft .Non ergo ratio
Vbi funt duoanguli redi ex parte fuperiori , duo & loci eft rdfuperficiei.nec econuerfo,fcd rd lod cofiftit
ex parte inferiori . Dr autem angulus rcdusqcauiatur in hoc , q cft immobilis, l.fim firum vniuerfi. vnde da.
rx duflu line* ppendiculariter cadentis luper linei re- to q mundus edet vacuus, St effet folum crclura conti-
dam fic. Vnde fi talis linea cadit in medio caufat duos nens vacuum, St vnus Iapis eflet in centro quatuncuqi
angulos rcdos,v t di&um cft, Habemus ergo duas dia- non circundaretur fuperfide corporis continentis , tn
metros fe in angulis redis in cruce (uprapofita interfe- adhuc effet i loco, qa effet in parte, q p refpedd ad litu
cites. Si vero.j.diametcr debet pdidasduas diame- vniuerfi feu cali,cilct immobilis, St fic patet de ipeo.
tros ihtcrfecare in angulis redis, oportet <j> tranfeatp
CaputScptimum. De tempore, quomodo cfi
pudu.vbi quatuor anguli redi iungunf.Nec pot quar-
quantitas fuccejfiua.
tus diam eterpdidas^ .diametros interlecarc, quin cau
fttangulum redii, vnusergo diameter didarutriu dr Empus autc eft numerus motus primi mobilia
longitudo, fecundus latitudo .Tertius vero profunditas
qui diirtres dimenfiones. Vn
fine aliis
fi cdfiderctur longitudo
duabus dimcnfionibusdr linca.Extrema vero
T fm prius & polleri us Ad intclligtdu autpdidta
diffinitione, fcicdu,
.

q duplex eft numcrus/.quo

numeramus, vt duo, tria, & huius, St illa eft prima fpcj
linei, habet extrema quod dico
fi quantitatis difcrctr, de quadidue(l.A us cft numerus
, pp linea circulari, Ii

qu* non habet extrema, funtduopunda.Terminat.n, numeratus/, ili; res quibus nosiilum numerum appli-
lineam ad indiuifibile, fm illam dimefionem.Si.n.fcm camus, inquantu numeranf , vtduo canes vel.).linef,
P ere fTet darediuilibile f tn illam dimenfione.cu huiuf- & illo mo futuitur hic numerus.Sciendu,q in oi motu
roodi dimenfio fit linea, vt didum eft, tunc linea nun- eft quiritas fuccefsiua facies ipfum formafr quatu qui.
quam terminaretur.Supcrficies vero continet duas di- litate fuccefsiua, q qualitas fuccefsiua nd eft motus/ed
menfiones de prididis, filongitudinl latitudinem, & accidens dus - Motus aut primi mobills/.vlrimi coeli
cuius extrema funt duxlmei,vet vna.Quod dico pro- qa cft regularifiimus St fimplicifsimus oium motu&,i6
pter (uperficiem circularem, qu;vna line* terminatur. qtitas eius fuccefsiua eft rcgularifsima St fimplicifsima
Sicut enim didu cft, ad hoc
q
linea tcrminetur.opor- oium aliaru quantitatu fuccefstuard , St ideo applicatio
illam
4*5 i
•
-x v. - !
r c
illam ad omnes alios motus, qui, vt didiu cd.fuccefsiui
funqccrtificamur de duratione ipforti.A hoceft melu
iari>vt fupradifium ed . Quia vero anima iu illa 1'ucccl-
fionemotus primi mobilis conliderai prius & pode-
rius, illa fuccelsiofic numerata vel meniurata ab anima
per prius & poderius dicitur efle tempus . Sicut diem
vocamus fucccfsioncm vnius partis motus primi mo-
bilis, prout.r.parteseiusmoucnturab orientein occi-
dentem . Vnde tale prius in luccelsione , prour.f.pars
primi mobilis mouebatur in oriente , & t^Je poderius,
prout, f.pars mouebatur in occidente confidcrata ab
anima faciunt di Au tEpus, puta diem,&fic de aliis, &
hoc tempus , vt diSum ed , applicando ad omnia fuc-
cefsiua de eis certificamur quantum ad ipforum du-
raboncin tali fuccefsione.Patet ergo qualiter tempus
ed numerus motus fecundum prius A poderius. No-
tandum,<]>,quia,vtdi£tum ed, tempus ed fubieStue
in motu primi mobilis , ficut ed pafsio in fuo fubieAu,
fecundi) ea qfunt in illo motu dicimus aliqua cflein
tempore Vnde in motu ed conlidcrarc mobile, A in-
. tio, qux dicitur xqualicas. In vno in qualitate fundatur
diuifibile ipfius motus, quod dicitur mutatum efle, qd
(< habet ad motum ficut pundus ad lineam, A ficut
in qualibet parte linexedimaginari punflum ,fic in
qualibet parte motus ed conlidcrarc mutatum elfe,
omnis. n. motus fi terminabilis ed , terminatur ad mu-
tatum efle, ficut ad terminum intraneum , ficut linea
ad pundura .Vnde illi motui refpondet tempus dupir,
quia A ficut eius pafsio, quia ed iucce&io eius, vt diftfl
ed,A ficut cius menfura.Non.n.tempus folutn menfu-
rat alio motus , fed etiam paries motus primi mobilis.
Dicimus.n.q, vna circulatio fadla ed in vna die.Ipfi ve
romutato efle, quod ed indiuifibile in motu, indet in
tempore nunc, quod cd indiuifibile tpis,vcl ed ei idem
.redicet poflet rone, differre, & in omni tem porc ed li-
gnare nfle, ficut in linea pu nfium, A tempus termina
fi
retor, vtiq; ad nunc terminaretur.Patet ergo de tepore.
Caput 08 auum. Quid quantitas nonfufeipit nugis
net minus, net habeat contrarictatcm,fcd fe-
cundum camaliqud dicitur aquale
yel inaquate alteri.
Omroune ed autem omni quantitati non fufei-
C pere magis A minus, nec Iulei pere cfitrarietatf.
Quod qualiter intelligatur fupra de predicamE
to fubdantixdi&um ed.Scicndum autem , iy a Philo-
fopho lib.prxdicamcmorum ponitur indantia de ma-
gno & paruo.qui videmur efle in quantitate. St vidE-
tur efle comraria.Ec refpddct primo, g, magnu par-
uum non funt in genere qualitatis , licet fint pafsiooes
ipfius quantitatis , fed funt in genere relarionis.Non,n.
magnum dicitur aliquid abfolute,alioquin non dicere-
tur milium magnus, & mons paru us, niG per refpeflu
ad aliud milium,vel per rdpcAum ad monrE magnum.
Secundo refpondet.g, dato ey magnum A paruu cflent
iu genere quantitatis, non tamen cflent contraria . Ide
enim non poteff efle contrarium libi ipfi,A tamen vna
& eadem quantitas dicitur magna perrcfpe&u ad mi-
norem, & parua per refpcAum ad maiorem. Proprium
autem quantitatis cd fm cam xquale vel inxquale dici.
Ad quod intelligendum fciendum td,g> quantitas du-
pliciter potcd iu mi. Vno modo pro magnitudine mo-
lit. Alio modo pro magnitudine perfetrionis. Primo
nodo quantitas pertinet ad hoc prxdicamEtum ,quia
3 UT rs c 4!<S
idaed prior & notior acceprioquantitatis Secundo .
modoquantiras eddctranfcend£ntibus,quiain multis
generibus inuenitur,ficut & perfectum . Dicimusenim
ideed magnus medicusp.pcrfeaus.Aiftacd magna
fimilitudoj&Pm quantitatem vtroque modo lumpti
dicitur xqualc Se inxquale Dicimusenim duas lineas
.
xqualcs,& duas albedines fimiliter,A quia quan-
efle
primo roodoed notior, & magis propria/ccundo
titas
autem modo diciturtranfumptiueab illa, ideo aquale
vel inxquale dicitur proprie fm quantitatE primo mo
dolumptam, Notandum, g, vnum conuertirur cum
ente.St fic quicquid ed ens ed vnum,cii alie (ubdantia,
quantitas,A qualitas fint entia, oportet quodlibet eo-
rum efle vnum, A cum in fubdanria,quantitate,A qua-
litate polsint efleplura entia, ergo I eis poliunt iflc plu-
ra,quorum quodlibct cd vnu ,qux funt multa in quo-
libet : ergo illorum pnrdicamEtorum ed vnum A mul
ta.In vno autem in fubdantia fundatur relatio, qui di-
cituridcntitas.Invno vero in qualitate fundatur rela-
relatio, qux dicitur limilitudo,diuerfimode tamen , ni!
vnum dicitur tripliciter,!! vnunumero, vt Sortes, vel
Plato quilibet enim per le ed vnus numero. Aliud cd
,
vnum fpecic.vt Sortes A Plato funt vnum in homine.
Aliud cd vnum genere, vt homo A equus funt vnum
in animali. Identitas aut, qui- fundatur in vno in fub-
dantia, nonfiindatur in vnoin genere, necin vnoin (pe
cie/edin vno numero , ac fi cflent dux fut>x. Vnu ve-
ro numero ed idem libiipfi, prout nunc fumitur idem,
licet etiam in (uba polsit dici idem fpccie,A idem gene
re,tn non fic modo fumitur idcntiras,vnde tale identi-
tas non cd relatio realis , fed rationis , vt infra dicetur,
xquale vero A limile non fundaturin vno fm nume-
rum,qa nihil ed xquale velfimilefibiipfi, fed fundatur
in vnofmlpcciem, nam duas lineas dicimus zquales,
A duas albedines limilcs.Notandnm <y xqualc A fimi
le fumfitur communiter, C.jp vtroqi fundamEto xqua-
A ,p vtroq; eius termino. Aequalitas.n.ed duo-
litatis,
ntm,vniusfiindamAaliter,Aalteriusvt termini, A ted
ucrlo.fimilitiidoaurcm elt multa tcrminis.Nam ad li-
militudinem lulficit participatio qualitatis fm eandem
fpecicm. Qux. n. (urit alba lunt fimilia ,
A qux partici-
pant diucrlas qualitates quantum adfpecicm funt dilii
milia, vt album A nigru,non cd autem fic cd dc xqua-
litafe, nqn.n.|ulficitadxqualitatcm,g>
titareseiufdEfpecici.alioquinomnes lmex.qluntciul-
fint dux qua n-
dem fpecieqeflcnt xquales Quod tamE lallum ed, fed
.
requiritur g, fint duc quantitates eiufdeni Ipeciei cuiu
& pricatione imioris A minoris,vt.f.voaoino no fit ma-
ior, nec minor altera, inxquale vero nd fumif fm dfurr
fas fpeciesquantitatis,vtdi&umcGdcfimi)iln quali»
te,led in eis,q funt eiufdE Ipeciei fine priuationc majo-
A
A minoris , fic patet quid fic idem, quid squale,'
ris
quid limile. Sciendum, ty licet fundamentum^dentita
T
tis fit (ubdantia, vt diEtum cd, tnpfitdici de aliis prx-
dicametis.A in eis fundari.Dicimus.n.cp bxc albedo elt
eadem fibiipfi A hxclinca ed eadE fibiipfi A ideo nd
, ,
ed proprium fubdatix f m ea dici idem vel diuerfum ,
cum hic conucniantal.is prjdicamcntis, licet coueniac
fubdantix principaliter. Proprium aut quauiiutiscft.
fm eamdici xquale vel inxquale , quia nihil dicitoss
f
quale vel inj quale nifi f m quantitatem. Proprium ve-
ro qualitatis cd f m eam dici fimile vel difsimile , fio &
pstet de prxdicamento quantitatis.
Peri herm.Diui.Tho.
J OTaa-
 1

4*7 D £ T H. AE DICA. Q,y A L l T A T I S 41 !

TRACTATVS TERTIVS ttrr plura , fiue fint partes , fiue potentiae vel afius
Cunt adinutei comcnfurabilia diucrfis modis, ita, quod
,
qux
DE PR/EDICAMENTO in eis polsitinueniri aliquis modus medius commenCu-
O.VALITATIS rationis,4 talis modus dicitur habitus. Verbi gratia Ce-
nitas eft debita commcnfuratiohumoriidiucrfimode
In feptcm capita diuifus. adinuicem commcnfurabilium,quar tamen reduefitor
ad Canitatcm,ficutad determinatum modum commen
Caput Trimum. Quid fit qualitas in genere. Curationis , & ideo fanirascft habitus. Nam quia quali-
tates clcmcntales in ipfis clementalis fecundum v num
Vnc dicJdu cftdeprpdicamdto modum menlurantur, & non diucrlimode.ideoin cis
qualitatis qd fit. Defcribitur aut non eft habitus.Bene ergo dicitur. q> habitus eft diCpo
qualitas.Qualitas cft f m qua qua- (itio Ceu ordo partium diucrlimode commcnfurabiliii
les d icimur, Sci£du, q> pdicameta bene vel male, id eft fecundum modum medium deter
diffiniri non piit. Cu.n.in diffdne minatum.$ed,quia dicitur fiue lecundum fc,fiucadali
ponatur genus4 dria diffiniti, ge quid aliud. Sciendum, quod duplex habitus inurnitut,
nera autem gnali£sima,cuiufmodi vnus diCpofitio rei fecundum modum & naturam rei
funt fuba,cjtitas , ,
& hmdi n 6 habeant genus
qualitas intra.proot partes naturales adinuicem fecundum vnu
Cupra (e , vt Cupra difiu eft , ergo diffiniri non pofTunt. modum medium commenlurantur, v t difium de Cani
Poliunt aut p aliqua nobis magis notadeferibi. Ceu no tate.qux cft debita commcnfuratioquatuor'humor6 .
tificari.Notandu,q>,vi ex lupra difiis colligi pdt,intcl Similiter pulchritudo ,qu* eft debita commenfuratiO
lcfius nofternon 1'ohim abltrahit vTei particularibus, menbrorum,4 hoc eft quod dicitur in diffinitione ha-
fed ettf formam.ab hnte talem formi.Intelligit.n.hu- bitus, Icilicet fecundu fe. Alius modus habitus eft qui ,

inanitatcm prateife non intelligcndocum ea hns huma eft diCpofitio rei in ordine ad fint, 4 quia finis potetia-
nitatem,f.hoiem ,in quo non Colum cft humani tas,Ced rum lunt operationes, medius modus determinatur fe-
etiam multa alia entia, f.albedo,4 hmdi . Eod£ md in- cundum, quod ad luas operationes bene vel male ordi
tclligitalbedinemabftrahfdoab habente ipCam quod nitur, ficut lunt virtutes & vicia, & propter hoc in dif-
vocamus albu.vndclicet albedo noinueniaf finelu bie finitione habitus dicitur, fiue ad aliud, fcilicet ad finem,
fio, tn intcllcfius ei intelljgit abftrahendo i Cubiefio, 4 tales habitus liint difficile mobiles. Quia.n.habitus
eo videlicet, no intellefio, Se fm hoc magis pertinet ad virtuofos ex multis afiibus iteratis generatur , ideo nd
intellefium acens in abftrafio, ijin concreto. Et, quia eft ita de facili mobilis, qui vero ex paucis afiibus inci-
cognitio nf a ortum habet a fenfu minus Cenfibilialunt peret vel dilponi vel ha bituati ad virtutem, illediccrtf
nobis minus nota,abftrafia aut vt difium eft,lunt mi- haberedifpofitionem.qux facile mobilis eftloqucn do
nus fenfibilia , ergocouenif ter notificantur p cdcrcta, de difpofitionc,no prout eft genus ad habitu , led vt eft
ficut
p prius nota. Dcneergo data Cuit notificatio qua- fpfsjfibi codiuifa,4 fic patet de prima fpi qualitatis &c.
litatis ,q eft abftrafiap quale, quod eft concretu dicf-
do, qualitas cft fmqui quales dicimur . Sciendum cft, Caput Tertium. Be fecunda jpecie qualitatis, que ejl

91 eft dria inter quantitatem 4 alia accidentia ,n< in ea Haturalts potentia, vel impotentia,
pdicaf concretu de abftrafio, dicimus.n.hic linea eft
quanta, quod non contingit in aliis prpdicamentis acci Ecunda Cpfs qualitatis, eft naturalis potentia vel
dentiu , non. n.pot dici, q> hic albedo eft qualis , 4 in-
de eft,q> quantitatis in abfirafio non diffimf Ceu deCcri S impotentia aliqd facile faciendi, vel
intclligidu aut hancfpfmqualitatis, fciendu q> po
paciendi. Ad
bit per concretum, fi.n.vnumdealioprzdicaturcouer tantis poreft m
fumi dupfr.Vno 6 vt cft de tranfeende-
fim.ita1 it male notum v num, ficut reliquum, 4 lac pa tibus potentia. n. 4 afius diuidunt omne ens vt patet
, ,

tet deCcriptio qualitatis. •S. Meta. 4 ineo gnr,in quo eft afius,eft etiam poictia.
Caput Secundum. Dcprima fticcie qualitatis, qudejl Nili linea afiu eft in genere qtitatis/ic linea in pot£-
i

tia eft in eod£gne , de tali aut potitia nd loquimur md;

Habitus & Dijfiofitu.
Alio mdfumitur poten tia, prout eft principi utranlmu
Vnt autem qua tuor fpecies qualitatis , q funt gene tandi aliud inquanrum aliud , velquod eft principium

S ra lubalterna.Pri
du eft.iji
ma eft habitus Ceu difpd. Vbi Icii
diCpofitio eft genus ad habitum:ois.n.ha-
tranfmutandiabalio inquantum aliud. Notjdfi,q> ficut
agens artificialerequirit inftrm pquod agat, 4 ppliml
binis cft diCpofitio, ndtnols diCpofitio cft habitus. Na talionem fua: virtutis non pdt hfelimul illud qd cft in ,

qualitas Cacile mobilis eft difpofido , no tn eft habitus. ipfo 4 in inftro neceffariu ad agendfi , ita 4 nulla Cuba
Vnde , fi fumatur diCpofitio pro qualitate , q cft Cacile creata pdt ede pfcfufficilsprincipiuad agendfi 4 ef-
mobilis, tunc eft vna fpes qualitatis condiuifa habitui, fi fendu . Vnde requirif aliud principifiin ea qd i mediate
vero Cumaf diCpofitio, prout dicif ti de qualitate facile Ce habeat a operationi, 4
hoc prindpifi dicimu s poli-
mobili qua de difficili mobili, tunc eft genus ad habitu tiam, quod quidi fi afiiuu eft, ficut Cunt potentis nutri
& difpolitioncm.quar habitui condiuiditur. Diffinitur riuz in aiato, dicitur pot&ia aftiua ,<5 eft principiutrif-
aut habitus q uinto Metaphyficz fic, habitus cft dilpo mutadi aliud inquStu eft aliud.4 dico inquantu aliud,
latio, qua aliquis diCponif bene vel male, fi ue fm fc,fiue quia nihil fimul poteft elleafliuum 4 palsiuum rclpe*
ad aliud. Ad qui diffinitione intclligendam , (ciendum fiu eiufdcm.Vnde, fi potftia afiiuacft principii! tranf-
cft , 91 diCpofitio eft ordo rei habentis partes, non Colu mutandi,no erit principium tranfmnundife, fed aliud
panes quutiutiuas,fcdete(Tcntialcs,velpot£tialcs.Vn inquantum atiud.Si vero tale principium fit pafsiuum,
deordoiftaru partium interCe vel ad aliquid aliud di- vt funt potentis lenii tius in aiali , tunc eft principium
citur diCpofitio. Ad rationem quidi habitus requiru- tranCrautandi ab alio inquantu eft aliud, 4 ad bic (pe-
dam
4*9
citm qualitatis pertinet durum Sc rr.olle, pugillator Sc
curfor.A h6modi.Ita,<j> nonlumiturpugiUaiorabarte
pugili adi ,qa fic e flet in prima fpccic qualitatis, fed pro
politi» naturali, & fic pater dc fcciida ipccic qualitatis.
r c t jt t r s 430
detranfcendentibus,qulainpluribuspdicamentisinue
nuur, ideo ft forma eft de tranfcendcntibus,quia
inue-
nitur in pdicamdo fubftantir, quantitatis, Sc qualita-
tis, dhuius, Sc iflo md non fumif forma hic. Ad viden-

dum quid importaf hic per formam, primo videamus

Caput Quartum. De tertia facie qualitatis, qui rfi de figura, q cft nobis magis nota Vndefcicndu, q>, vt
p ajjio rei Tjflilulis quiluat. fupradidum eft, proprium totius pdicamcnti quantita-
tis eft fm clxqualcvel inaqualc dici, vnde ipla primo

Ettia vero fpis qualitatis dicit pafsio vel pafsibi- vel fecun dario ois resquanra cft. ratio eft, quia iliud di-

T lis

eft
qua!itas.Notandum,q> pafsio,
vnu de.i o.prydicamcntis ,
vt cft in
& fic no fumif hic
pafiio.Scd dicif pafsio vel palsibilisqualitas, quia infer
motu, cif elTe
cipiis
proprium alicuius, quod imediatecaufaf i prin-
(ut cflentizifed pofilis duabus quiritatibus eiuf-
dem fpeciei.ftatim (equit, q> funtfquales vel infquales,
tur per aliquam pafsionf primo modo fumpti.vel quia hicftatim fcquiturtiquam imcdiatccaufaru ex princi-
infert aliqui pafsionem. verbi gratia, calor Sc frigus di- piis cflcntialib', qtilatis ergo aquale & iniqualequl-
cuntur pafsibiles qualitates eo q> inferunt fenfui rattus tuncunq-,fin( in genere relationis, tii funt propriu qua-
quam palsionem. Sed albedo, Sc nigredo dicunt paf*
ali ritatis.$ic ergo (e habet figura rclpedu quantitatis
fib des qualitates, quia generantur ex aliquibus pafsio- tinuf habentis pofirioncm,cuiufmodilum linea, fupfi-
mbus illatis. Proptcr.n.magmj alium agentem in cor- cies, & corpus, & locus, nam ad lineam (equitur redd
pora athiopu,athiopesfunt nigri, 8t germani lunt al- vel curuum.Ad fupcrficicm fequitur triangulare, qua-
bi propter frigus , licet ctii albedo Sc nigredo pofsinr drangulare, & hic. Ad corpus lequif pyramidale, cubi-
dici pafsibiles qualitates, eo qi inferunt palsioncm fen- rii.&huius. Ad loeu materialiter fumptu fequitur va-
foi vifui, videre. n.efl quoda pati. Vbi nota, q> licet qdl riatio figuraf m variatione contenti . Oia autem prz-
entia abfohita non habeant Ipecicm abaliquo extrinfe dida figura funt, q lunt in quarta fpcciequalitatis . No
co,quod non eftdeeflentia eorum, Sc q, diftinguantur enim figura cft quaiitas.fcd qualitas imediate caufatal
fcipfis,vtparct i ftmpficibusialbedo.n.feipfadillinguif predidis fpfcibusqtitatis,& inde cft, 9 figura magis du
realiter a nigredine, vel ab aliqua parte intrileca fui, fi- citnosin cognitionem luha tam indiuidualis, tj Ipcpi- /
cuthomo diftinguif ab equo ,
Stecotrario per formas fica , q aliquod aliud actidcs.Quanritas au 1, licet Iit lun
«orum.nihil.n.extrinfccu, quod nota eft de edentia rei dameiitu aliorum accidentium, in Icquitur materiam,
conftituit vel diftingnit aliujab alio fpecifice.tamf ni- & quia materia defe no cft ci cognitionis, fcdlola for
hil prohibet qnin aliquando aliqua diftinguantur cau ma, ideo qtitas no bene ducit nos in cognitionem fub-
fis extrinfecis,f.finali & efficiet.- , ficut dicimus, f poti ftantii in qua tft.fed, quia figura eft tant) qd formale,
tiz diftinguutur per aftus tanquam per fines ,
& aSus & for m a abfolute fc habet immediate ad quili tatem, I
diftinguutur per obieda tanquim per caufas efficien- qua non pot ablolui qtitas, vt didtum cft, quod non eft
tes , & licet hoc modo extrinleca d ftinguf tia non fint fic dealiisfpecicbus irritatis, ideo figura pfedius ducit
decDeniiadiftinSoru. tamc per tales diftinftionesco in cognitionem lubftantia, vt clare patet de figuris ani
gnofeitur ratio fpecifica eorfi.Per adus.n.di (finitur po malium.vcl holum fculptis . Et fic patet defigura.For-
tcntia,quia eft principium tranfmutadi ,
vrdidum cft, ma autem, vt hic fumif, differt a figura, licet ad idem ge
ficut p manifeftatione fuf ronis Ipecificar , Sc p obieda nus rcducantur.Figura.n.vt didum eft.fequitur quali-
diffiniuntur a&us,ficut dicimus <}> vidcreelt vifum mo tatem continuam habentem politionem. Forma vero
uenlcolore.Siceftipropofito,licct.n. pafsio & pafsi- habentem aliqua facramata.Carader.n.
fequitur aiam
velfiotur
forma fimp|iccs,fe ipfis fint inefle fpe-
bilis qualitas, vt impreflus eft in cllentia anima ex rcceptionealiquoru forma hac
cifico.tn quxda diffiniunt paSus.ftcut p fines, quia, f. facramentorum/ji cft lignum diftindionii inter hntes etlcniulem
hnt caulare palsionc, in fenlu, qfiq; vero p caulas effi- ilhidfacracnunium & non habentes Sic forma ,
qua eft g r3li “ ln “*
1 "°'
cietes.qa.f.habent caufari ex pafsiombus. Uifferut aut in quarta fpecie qualitatis, non pollet dici figura, quia ““ J
pafsio Se pafsibilis qualitas, quia pafsio cito tralic, ficut ibi non clt quantitatis continua.Licet aliqui dicant, y>
rubedo, q fitex verecundia, & palliditas, q fit ex timo- omnis figura etiam forma dici pofsit , Bc quod fint fi-
re, dicuntur pafsion es, quia cito tranfeunt . Nec per ta- c utfynonima.
lem rubedinem vel pallidi tatem inlmgua graca deno-
minantur rubei vel paffidi, licet forte n6 fic in lingua no
Caput Sextum. De Quali, & conditionibus eiufdem
ex tribus modis eius.
ftra,fed pro nunc denominatur verecundas rubeus , Se
timens pallidus. Et qa ira, amor, & odium, & huiulmo
di.quj oia Philofophus.a. Ethicorum palsiones vocat,
fiunt cu aliqua pafsionr,8ttranfmutationecorporis,&
parutn duram, fub iftis pafsiombus cbputitur. Palsibi-
Ls vero qualitas dici tur, qu* non cito tranlit, ficut didu
Q Valeautem lumitura'

vel lignandi, f.abftradus,

telligimus
qualitate.
telligendum/cicndum eft, quod omnium pr{-
dicamentorum duplex eft modus intclligendi,
Adquodin-

& concretus. Of.n. quod in

vd cognofcimus vtquoeft,efthabitum.vcl
cft dc frigore Sc calore, fi vero ira, amor, odium, Sc hic, vt qtf eft,eft habens. Humanitas.n.intelligif,vt quo tft
qua hic Philofophus palsiones f m animam vocat , diu aliquid,humanitate.n.homoefthd,&rifrfehabet deal
durarent, pafsibiles qualitates dicerentur. bedinc, albedine.n.ahquid cft album. Homo vero & at
bum intelligiturvt quod cft, &vt habens humanitate,
Caput Quintum. De quarta jpeac quAiuiu^ua eSi
& vt habens albedinf.Dcfcnbitur aut quala fic.Quate
forma, rei circa aliquid confiant figura.
eft,9> fro qualitem denominatur. Sccundum.n.logicfi
Varta vero fp is qualitatis eft forma , vel circa album denominatur abatbedine,& non cconucrfo.nl
aliquid cbltans figura. Scit ndum,q> lorma pflt vere denoiatiua tria debent hr e. Primo, tp conueniant

Qi umidupfr . Vno md vt cft adus qdi, & fic cft in voce cum eo ,1 quo denomin Jtur.f.in prindpio . Se-
Periher.Diui Tho. 4 O
eundo
 43 « D E V H_ E DI C \A. . jd D vi L l Q^V I D 43 *
eundo gidiffiuot in fine. Tertio,^ idt lignificet,vnu principali lignificato fignificantrefpefifi.vt pater, qui
tfi vt quo aliquid eft ,& alterum vt quod ctl,& vt ha- dcfuoprineipalilignificatofignificar refpeftu adfilid.
bens, ficui Ic habet de albidi ne, & albo.conucniunt.n. ftelatiui realia funt qui habent referri rcaliter circun-
albcdo&albu in principio quantum ad voce, & dif- Icripro omni aSu intcllcftus.vt pater, &filius,circun.

ferunt in fine vocis, & ligraficant i Jf, licet diucrfis mo (cripro.n.omni adlu intellcdtus.patcr refertur adfiliu,
dis.Scicnduro,q> quidam funt qualia, quia ommaifta &filius ad patrem, quia rcaliter pater genuit filium, & fi :

tria perfeSe habent, v t album , quida vero (unt qua- lius i patre fuit genitus.Norandum,q> ad hoc vt relatio
lia ,qux difVciunt ab bis, quibus denominantur in Ii t
a
fit realis, quinque requininf, duocx pane fubiefli, duo
gntftcationc,ficutcutfor,ar pugillator, prout funtin (e ca parte termini, & vnum cx parte relatoru. Primi «
eunda fpf qualitatis. Curlur.n.At pugillator,dcnomin| parte (ubiefti cft,g> relatiofupponat aliquod funda m<
non ! potentia, qa
tur ab arte currendi Se pugillandj,& tum reale in oo cuius tft vt fu biccli , vnde non entishb
non eft nomen impolitum tali potentia;. Vel dicuatuc pouft efle relatio realis. Secundu cx parte lubieSi ,gi
denominatiue a curfu & pugna, q non funt in fecunda in eo fit ratio fundamentalis quare releraf ,
vt videlicet
Ipe qualitatis , Se ideo no conueniunr in fignificationo m quod dicit referri,includat aliquod lealedlcut
illud,f

cum his, i quibus denominantur. Aliqua vero qualia moucns in coq>mouet, includit potentiam adtiuam^
dicunturdenominatiua , qui cum his, i quibus deno- f m quam poteft agere Vnde propter defefium huius
.

minantur, nullo modo conucniunt nec in voce, nec in non refertur rcaliter ad intclli
conditionis, res inttileda
principio, nicin fine, nec in fignificatione,vt i virtute gentem ,quia res intellcSa in eo q> huius denominatur
dicitur ftudiofus. Etlicpridi&iduovltjmi modi qua- ab aSu irwclhgcudi,qui nihil f m rem ponit in re jntel.
lis diminute dicuntur, qu ia non dicuntur perfecte de- k&a.led foli m imcIligentc.Tcrtium quod requiritur,
nominatiuc,5c fic patet de quali. & eft prmuro cx parte termini, eft , q< terminus ad que
tft rtlirio Iit res quidam. Quartum cft.qi terminus fit
Caput Septimum. De commnmtjtibui & proprie- diucrlus rcaliter ab alio correlatiuu.quiauufdcmadfe
talibus qualitatis.
ipfum non eft relatio realis. Quintu autem, q> ratio ex
N e fi autem qualitati contrarictas,licit non omni.
partecorrclaiiuorum tft ,qilintciuld£ ordinis, ita vi-,
Quod qualiter intelligatur diftum eft in prcdica-
I menro lubi. dicit afltPbs, tj dubitatur vtrfi quali -
dtlicet qi ambo (int Imitata ad genus & fpem , vtl am-
bo fint extra genus, ita q> cx iquo refpondcat cis r6 ge
magis & minus, non afit dubitatur dequa
tas fufeipiat
neris aut IpcciciQuacunq; autem harum conditioni!
.
li.Ni dubitatur vtrum iullitia Iit magis vel minus , non
non exillcntein quocunqi rclattuo non erit relatiuum
aut vtrum iuftus, quia dicitur iuftior, feu magis iuftus.
reale,fcdfm ronen ,Vndc Dei adereaturam non elt re-
Quod qualiter intelligatur ibidfdifium eft.Proprium’'
quicquid eft in Deo , non cll in genere
latio realis, q uia
vero qualitatis efl fm eam fimile vel difsimiledici, qJ
relationis.Vndc Lee t Deus rcajiter fit dominus creatu-
in przdicamcnto quantitatis declaratu eft, & fiepatet.
ri^ creaturi rcaliter ferua, tamen dominus non tft tq
TRACTAT V. s Q_V A R T V S
Dto relatiuum rcalc, quia illud dominium non elt in
genere relationis exjquo vt oppolita lp£s feruituti -rea
DE P R X. DI C A M E N T O turi corrcfpodcns . Dealiisquatuorconditionibui,
AD ALI q,VID iam cxcmplilicatum eft. Notandu m dominium cx par-)
t,c Dei eft quid infinitum .cuinonadiquatur, vt poliis

In quinque capita correfpundcrc (eruitus creature qui elt finita , iniimtu

diuiiiis.
autem non corrcfpondet finito, quia plus habet, domi
niumergo Dei eft relatio ronis, Ictuitus vero creaturi
mi cn Caput Trimum. Quid fit ai aliquidfecundum
rclatiuorum Iu,
eft relatio realis. Lx his patet defcripiio
intenthnem logicam.
UD O? i?a prapolita.Nani ipla comprehendit omnia rclatiua tam
'Ohrx t Icto depridicametisabfolutis, f m dici quam fm efle ,
tam rclatiua realia qui rclatiua
dicendum eft de relpefliuis. JEt rationis. Omnia naq; dicuntur adalia.l.ad cor rclatiua,
primo de relationc.Not5dum,tji, vel i habitudine cafus genitiui, propter quod dicit, alio-
quia relatio parii habet de entita rum dicuntur , vt patet filij pater : liuc quomodolibct
te,
ideo de ipfa non tra&at Phs, aliter,i.in habitudine cuiufcuq, calus liuc diSi.vt fimi,
led lolum de rclatiuis ,qus pro- lis lamili flmilis, fiueacculatiui, v4 mons magnusadpar-
SB pter concretione magis a nobis uum montem, fiueablariui , vt maius maiore maius.
pntcognofci.Vocat.n.relatiua ad aliquid & diffinit ca Et fic patet prima diffinitio.
ficadaliquid talia dicuntur quicuq; hoc ipfum y> funt
aliorum dnr, vel quolibet aliter ad aliud. Ad intelligf- Caput Secundum. Defecunda diffinitione relaliHormityu*
tiam huius dif finitionis, feiendum ,q> quidam |pn t rc- conuemt rciatiuit fecundum efle & r colibus.
latiua fm dici, quidam vero fmelle.Quidam (unt rq
quidam vero f m rationem. Relatuu Ssn
latiua realia,
dici ea, dicuntur
bent rem
quxdefuo principali fignilicato de-
alteri usprzdicamcotis, fecundario ante dc-

bcntrclationcm, (eu debent refpcffum. Sicurfcicnti*

D
efle,
iffiniturfecundo ad aliquid fic, ad aliquid lunt,
quibus hoc ipfum tft efle, ad aliud quodamodo
fehi e.Hzcdiffiuitiocoucnitfolum rclatiuis fin
& rcalibus ,eorum nf q; t fle tft ad aliud fchabere
de fuo principali lignato dicit habitum animi, fic eft & Notandum, q, ad cfiftiturionem relationis duo requi
in prima fpe qualitatis , lecundario autem dicit reipe- runtur.Vnum vt fundamentum, aliud vt terminus, Ii ne
fiumajlubile, & fcnlus ad lenfibile qui eft quidam quibus relatio non folum non pofletefle , led etii non
,
potentia in fecunda (pe qualitatis , & talia funt rclatiua poflet inteUigi.vcrbi gra . fimilitudo requirit duoalb*
fm dici.Rclatiua vero Iccundii eliefunt ,quse dp fpp realia, quorum vnum eft fundamentum,alteruta termi
nus,
 . '

43J TRACTATVS 414

nus.fimiftudo.n.Sortisalbi ad Piati nem album inal- didumeft. Vndef milia diuctfa fundamenta poliunt
bcdinc Sortis eft vt io fundamento, in albedine vero lumi diuerfz fpccies relatiuorum . Poliunt & afsigniri
Platonis eft vt in termino,econucrlo (e habet de (i mili- aliter eorum lpecics,f.fuperpofitionem,vt pater & do-
tudinc Platonis ad Sortem ,fcmper.n.in duobus iimi- minusduperpuliiioncm.vtfil.us & feruus,Sc xquipari-
libus funt duc fimilitudiucs.vna vnius vt fundamentu, tiam.vt iqualis fimilis &c. &
& alterius vt terminus, & alia eft cennuerfo Cum aut .
Caput Quintum. De communitatibus
dicoip fimilitudo Sortis habet albedinem cius vtfun- proprie-
tatibus relatiuorum.
damcmum.non eft intclligendum, q> fimilitudo Sortis

Q
fit aliqua res in forte alia ab ipl a albedine, fed folum eft Va' autem rclatiua fufeipiunt magis Se minus
ipfa albcdo.vtfehabetadalbcdinePlatonitvtad ter- & contrarictatem, quznon Iciendum, <j> re-
minum , Si.n.fimilitudo adderet fupra albedinem Sor- &
lotiuaquorum fundamenta & termini lufci-
,
tis aliquam rem, nullo m6 pollet aliquis alicui fieri fimi
,

piunt magis & minus de contrarictatem ipfa etiam fuc ,

lis Gne fui mutatione, fit autem homo fimilis alicui fine fcipiunt magis
minus de contrarictatem, quorti vero'
Se
fuimutationc,vt patet.Ni fi quis in India fieret modo funda menta de termini non fulcipiunc magis fle minus
albus ego libi, nulla i me lacta mu
fieret fimilis mihi, de nec contrarictatem, nec de ipfa fufeipiunt. Notandum,
tadone.Similitudo.n.in me nullam rem additlupra al- ej. quadam rclatiua,
q fundantur in vno, quamucuque
bedinem :qux realiter fit in me, vt patet. non lufcipiant iplorum fundamenta mag s nec minus,'
ipfa tn fufeipiunt magis vel minus, vt ina qualior.vt di-
Caput Tcrtium. Quod rdttio differt d fuo fundamento
rcaluatc extrinfecafolum.
tium eft, de ita fundantur in vnofmfpem,&cum hoc
addatur cum priuatione maioris vt minoris quia talis
Ed hic oritur dubium Cum enim prcdicamenta
. priuatio non confiftit in
,
indiuiftbili, fed pot intendi ft:
(int.io.gencra rerum inter fc realiter dfia,fi relatio

S nullam rem addit fupra fundamentum , ergo non

erit alia rcsl fundamento, dtfic non erit in alio genere
remitti, indceft.yatqualcfufcipit
de aliis. Dicunturaut omnia
magis d: minus, &fid
rclatiua ad conucrtentia,
Vt prfilij pf, de filius patris filius
, Se hoc conucnit om-
fimilitudo ejalbedo, quod oinofalfum eft. Dicendum, nibus rclatiuis.Ncc oportet tj> conucrtentia fiat femper
<j> diuifio entis in. io.prjdicamenta cfl diuifio in.io.di- in oibus calibus fimilibus.Dicitur.n.lcia fcibilisliia,
uerla fm re , vel quantum ad hoc q> dicant diucrfas res non dicitur fciemix. Ad hoc
de feibilefeientia fciblle,de
intrinfece.St realiter, licut luba, quantitas, & qualitas, autem ej> talis conuertcntia fiat,o portet fiat ad aliud,
qux comparata adinuicemluntdiuerfercs, vel inqua- de fecudum id nomen ,fm quod ad aliud dicitur non
,
tum dicut diucrfas res extrinfcce , quia vnum importat enim dicitur fm conuertcntiam caput ad animal . Si.nJ
aliquam rem diuerfam , qua non importat reliquum, & dicitur caput animalis caput, non tamen poteft dici ani
fic relatio diflert i fuo fundamento, quia iporrat oppo- mal capitis anim al.quia non refertur caput ad animal,
fituos rcIatiui.Sicut.n.dic i
m us,g> totu differt i Iu a par- f m hoc nomen, quod eft animal, fed fm aliud nomen,
te non ficu t res i re, fed ficut illud ,
qtf importat plus <j .f.capitatum Vndc hxc dicuntur ad conucrtcntii , ca-
.

jsarsjhomo.n.dificrt ab aia ,
quia impottat materiam, put capitati caput,decapitatucapltecapitatu,de ideo,
quam nonimportataia,ficrelatiodiffert 1 luo funda- fi aliquando tale nom£ non inuenitur, licet illud finge-

mento, quia relatio dicit rem fundamenti , & oppfitu
terminum, quam non dicit funda incntum.Ex his patet
fec&da diffinitio relatiuorum.Si.n.verum e fle rclariuo-
rumin hocconfiftit,f.q> importat aliquid vt fundamf
tum .draliquid vitra, f. terminum ,
cfle
ad aliud fc habere relatiuorum.
Caput Quartum. Quomodo,
fumentur d fundamentis.
&
qua nam relationes
T quia entius relatiuorum quafi
remus non dicitur nauis remus.fed fingamus no-
re, vt
men de dicam us remus rei remirz remus , de fic oia re-
latiua dicemur ad conuertcntiS . Sunt autc oia vera rc-
latiua timui natura. Si.o.cffcrclatiui eft ad aliud fe hrc,
ergo eorum eft vt ditium cli, polito vno relaiiuo ftatim ponitur fuum
correlatiuum,& id polita fe ponunt Se perempta fc peti
munt-Proprium autrtlauuorumcft.vtquidilfiniieno
uit vnum diffiaite nofcat Se reliquum . Si.n.dilfinitio
eft oratio quid eft effe rei fignans.adeficaut vnius rcla
totali funda- requiritur ncccflario cortclatiuum.qui ergo cogno

E
tiui
mentis, ideo videndu cfl in quibus pollet relatio Icit effe vnius rcladui, oportet cjicognofeatcllefui cor
fundari.Notadu,(j> v t coiter dr , Rclatiua funda- rcladui.de fic patet de przdicamcntuad aliquid dcc. ~
adione & palsione.m mefura Se in m£
tur in tribus, f.in
De quatorpradicasnenlis.
furato , & io vno.nihil tn obllat quin relatio non pofsit
Tinis.

fundari immediate in fuba,cum materia fm fui effen-

tiam,non j> aliquid libi additum referatur ad formam,
TRACTATVS p r i m V, ?,
& creatura fimilitcr ad crcatotcm , led cbiter relatio in de SEX PRINCIPIIS
tribus prardidis fundatur, fundamentum. n.patcrnita -
f A ' .
-*
,5>
;
tiscft adio,f.gcncratio,qua quis genuit Bliu, unda- & f In tria capita diutius
mentu filiationis eft palsioj.gnatio pafsiua , qua quis
genitus cft,8t fifr fe habet de domino* feruo . Duplu Vn c dicCdu eft de aliis fest ptfdi'
vero Sc dimidium, & triplum Se fubtriplum,& hm6i camcmis.quzlcx principia dnrJ'
fundantur in menfura, & n.cnfurato.Silr & relatio quf Notandum, g> quia przdicamcn-'
eft inter feoium & fenlibile, & fciam & fcibile,fundatur ta funt ordinationes pradicabi-
fupermcnfuradc menfurato. Scibile. n.ad fciam Se fen- lium, vt fupra ditium eft, ideo p-
fibile ad fenlumdc habent vt menfura ad menluratum. przdicari feu denominare cogttd?
In vno vero in fufia, fundatur identitas, in vnoio qua- Icuntur. Dupliciter autem poteft
titote zquabtaspn vno i zqualtutc fimiluudo,vtfupra aliquid de alio prpdicart dcnominatiBv,fcu illud deno-
minare.
431 fi E SEX
minare . Vno modo , <J> talis prjdicatio fcu denomi-
natio ti at ab aliquo, quod fit intrinfecum
talisprxdicatio.leu denominatio, quod videlicet ipfum
perficiat fiue per identitatem, (iueperinhxrentiatr.Et
hoc adhuc contingit dupliciter . Vno m6 g> talis deno-
minatio fiat abfolute,& in fe,&Gc denominant tria
prpdicamcnta abtoluta.Cfubft antia, quantitas, & quali-
tas. Vnde dicimus fottcseftfubftantiaper identitatem,
vd eft quantus, &• qualis per inhxrentiam. Alio modo
q> talis denominatio fit ab intrinfccoimportldo tim£
aliquid extrinfecum, vt terminum ad quem fe babet il-
lud quod denominatur, 4: ifto modo denominat rela-
tioni cum dicimus/ortcs t fi aqualis vtl fimilis.Plato-
ni . Secundo modo fit dcnominatioabextrinfcco,f.ab
eo , quod non eftin denominato formali, fed cft aliqcf
abfolum cxtrinlccu , a quo fit talis denomina tio.vt cu
dicit u r, fortes cfl agens, talis denominatio eli ab ipfa for
ma fluente,qu* in pafsio acquiritur .Calor nlque cau-
fatusin pafTo ad hoc q> denominet aliquid calidum, q
denominatio efl intrinfeca , nihl aliud rcqrit vt fic de-
nominetur per iplum.nifi lubiedum in quo cft. Sed ad
hoc vt denominetur tale aliquid, puta calcfacifs de ne-
cefsitatc requirit aliam rem a lubicao.f.caufam i iftfti-
uam caloris, quia requirit paflum,in quo
dio. Similiter eft etiam deloco,qui cft fupcrficies qux-
dam.fuperficics.n.ad hoc vt denominet illud, cuius cft
fuperficics,non requirit nififubicdum,in quocft/.cor
pus continens, fed ad hoc vtdenominet aliquid,
locus locatum.rrquirit aliud ifubicdo fuperficiei. Et
ifto modo denominant illa fex prxdicamcnta
ficdenominantia denominatione cxtrinfeca imponit
aliam realitatcm tj rem denominatam , qui m non im-
portant alia prxdicamcnta, qucintrinfecedcnominat,
licet ipftr rei, 1 quibus accipirur talis denomina lio,fint
exdero, & talis diucrfitas fufficir ad diftingucndu prx-
dicamcntJ,& ifto modo ifta fex prxdicamcnta i primis
quatuor diftinguutur,(.pct res cxtrinfecas, quas deno-
minant, quod non faciuntilb quatuor. Sciendum eft
autem, <j de nominatio abcxtrinleco requirit aliquem
p fe refpcdii inter cxtrinfecu denominans & denomi
natu ab eo . Quia oportet g> p fe & ex conditione rerti
modus dcnominldi conlequatur rcs,8c io oportet
talis
illud, 1 quo fit talis denominatio fit fundamentis per
fe alicuius habitudinis , &
quia habitudo rerum no eft
per fe fundamentum habitudinis.alioquin iretur in infi
finitu, i6 talis denominatio no fitlrefpedu.Habcre.n.
aliquid fe produdu, g> pertinet ad actioni dicit qu£-
ii
da rclpedu,& habere loeu, & fic de aliis. Ifta tn prxdi-
camenta non differunt p hos refpedus.quia ifterefpe-
dus ptinet ad genus relationis, fed prxdida prxdica-
mcntafolum dicunt abfoiutu,vt denominas
Ce.Calefadio.n.quz cft adio, dicit calorem,qui
ma ab(oluta,8c denominat cim elficient£.f.calafacicn-
tc,&licdealus.Alij vero aliter dicunt.Scdm.n.eos,re-
fpedus cft de trifccndcntibus,& no otsrefpcdus eft in
genere relationis, fed dicitur rcfpedus de fcptcmpdi-
camentis/.dc relatione,8t de fex principiis. Hxc cft au
tem differentia inter rcfpcdum, qui eft in relatiuis.Sc in
fex principiis. niin rdatiuisomnis refpcdus coexigit
io termino adquem alium rtfpedum fibi correlpon-
dentem.&dicoin veris rclatiuis, quia in fex principiis
refpcdus non requirit in termino ad quem aliquem rc-
fpedum fibi corrcfpondcntem. affio.n.prcut eftvmi
de fex principiis,dicit rcfpedumjn motu ad ages. Vn-
T K_TT^CTTIIS
de illud.g» fi t interages & patiis fcilicet morus refpefHj
ci, dc quo fit agentis, dicitur adio, refpedu vero patiftis.diciturpal-
fio, tamen nec in patiente eft rcfpedus ad motum prx-
diafi, licet fit refpcdus agentis ad patiens & ccouerfo,
qui rcfpedus non funt adio & pafsio, fed dux relatio-
«cs.f.adiui & pafsiui. Similiter etiam quando dicit re-
Iped u tfporis ad rem tfpori1c,& lic de aliis. vt patet.
Caput Trimum. Quid fnafliofccundum rationem prtdi-
tamcntalcmjuxla vtranqut opinionem.
A Ctio eft forma, fm
turagcrcdicimur .
quam in id,
Adquod
fciendum.cp duplex eft adio.Vna.qux vocatur
adio immanens, vt calere. Alia qux dicitur trifiens vt
quodfubijci-
intclligendum,
calefacere. Adio immanis non eft caufa cffcdiua rei,
vtfit inadu.lcdcftidcm.quodefleinaSu. Calerem,
idem eft quod cft eOe in adu caloris. & fecundum ul£
adione dicitur agere aliquid quod eft formalitcrtalc,
ficut calor facit fcu agit formalitercalidu illud, in quo
eft.Calerc.n.coinparatur ad calorem ficut adus fecun
dus ad primum. Notandum, q> adus iprimus & fecun-
dus poteft dici tripliciter. Vno modo fic, q> adus pri-
mus fit forma aliqua ,&adus fecundus Grattio tran-
eft talis calcfa fiensdifteris realiter ab ea, ficut fe habet calor ignis ,8e
eius calefadio, &
ifto modo calere non eft adus fecun-
dus caloris . Secundo modo dicif adus primus forma,
quxfubiicitur ,
& afius ciinhxrensdiciturafiusfccun
(icut dus,vt funt fupcrficies St calor, nec etiam ifto modocx
Iere eft adus fecundus caluris.Tcrtio mo dicitur adut
. Et talia primus & fecundus, fecundum cpvnus itidem adus
poteft accipi vt confideratur I fc,8c prout confideratur
vt alicuius haben fis iplum adualir er.Sicut confideratur
calor,vt cft quxdam forma in fe, calere vero importat
eidem formam in habitudine ad aliquod habens, qa
calere afthabere calorf, vel efTe in adu caloris. Simili-
ter intelligere&r fentirefuntadionesimmanf res, quia
dicunt adu intclligcndi.vclfcntiendi cflcaduinintel-
1 geme vel lcnticntc,hxcautema3io immanens ni eft
direde in pdicamcnto actionis, ideo de ipfa fatis di dii
fit. Secunda vero adio.quf dicitur tranfiens, facit prx-
dicamcntum adionis .Notandu,q> vt habetur.j.Phyfi
eurum adio&pafsio Sc motus luntvna&r eadem res.
Vnde calefactio nihil aliud eft q calor , vt eft in fluxa,
,quod idem tflij»
prout.f.cft adusexifteniis in potetia
motus, Verbigratia. Dato, inaqua calefieret abigne,
cert u m cft, epin ea edet aliquis calor caufatus a calore
ignis, qui calor quantu ad efTe luu conii deratus eft fnr-
ma,q eft qualitas in tcrtiafpecie qualitatis, fecundu au-
tem ,
eft in fluxu, '.quia magis & magis participatur
in aquam, dicitur motus.Secundum autem ipdenomi-
extrinfe- nat ignem calefacientem dicitur afiio.Ni ignis fecun-
eft for dum eum dicitur calefaciens iuxta primam opinionf,
& fecundum q> habet refpeftam ad ignf.vt ad caufam
efficientem , eft adio iuxtalccundum opinioni, & di-
citur calefadio actio. Calefadio vero pafsio dicitur, vt
dcnominatvel importat refpcdum adaliquo rccipiis
in cfiparatione ad id , 1 quo recipit. V ndc ratio a&ionis
prout eft prpdicaraentu confiftit in hoc, tpadio dicit
forma in motu, vel mutatione vt cft 1 caufa efficiente,
vnde caufa cfficieos qua denominat velad qui habet
rcfpedum.eft de ratione adionis. Nec propter hoc fe»
quirur q> adio, quis fit ead£ fundam ftahtcr cu calore^
q» fit in eodem prxdicamenro cum calefadione , vt eft
pafsio . Sicut etiam fupra didum cft !• prxdicamento
relationifi
 .

437 T \A cr A T r S r
4J g
relationis, licet fimilitudo (it eidi res cu albedine , ta- fo cum motu,& pati nihil aliud eft ij talem formam re-
men quia fimilitudo importat aliquid aliud,quod non cipere ,
neceflario (equitur, q> ad omnem aSionem fe-
importat albcdo.f.terminum ad q uem eft in alio przdi- quitur pafsio, S ad om ne agere fcquitur pati. Bene er-
camento q fi albo .Sicin propofito , licet calcfa&io, go diSu eft.qi proptium eft aSionis caulatepalsionem
vt eft a&io, dicat calorem in motu, quia tamen dicitur in pa(To,& Gc patet de aSione.
•Sio , vt denominat agens iuxta primam opinionem,
vel dicit refpeSum td ages , iuxta fecunda m opinioni, TRACTATVS SECVNDVS
ad quod n6 habet refpeSum calor, nec calcfaSio vt eft
pafsio,ideo calcfaSio aSio eft in alio prxdicamftoq
DE PRIDIC AMENTO
Ex his patetdlcripiio aSio-
calor vel calefactio pafsio. MSI IONIS
nis fuprapofita,f.aSio eft forma ?m quam in id quod
fubiicitur agere dicimur.EI) enim forma, qu* eft in mo In duo capita diuiliis
tu,feu in mutatione, fm quam dicimut leu denomina-
mur agentes iuxta ptimam opinionem , velquar habet CaputTremum. Quid fet paffio formaHter,
relpe&um ad nos.qui agimus,(icutad caufamtfiicien »1 eft pradicamtielum.
tem , Icilicet quia agimus in r< quz fubiicitur,i.in rem,
quz patituriuxta fecundam opinionem, Se (ic patet qd rS-ia A s s i o eft effcSus illatiotj; a-
eft a fiio. Sciendum, ij Audior Sex principiorum qux-
Sionis.Notadu.q, aSio* palsio
dam dicit de aSione corporea, velin corporea, quz (unt vnares&eadc.f.forraa.qux
quia vel (impliciter reputo falfa,vcl extorta indiget ex-
eft ifluxu vel fieri.Vndc no vidtf
poGtione. Dicit. n.q> a Sio corporea necelfario eft cum
9> pafsio fit efleSus aSionis, (i.n.
motu agentis, quod noreputo veru in omnibusaSio- confiderantur inquantum funt
nibus corporum. Magnes.n.non.mota vilo genere mo vna forma, tunc cum idem non
tusattrahit ferru, Se de multis aliis agftibus pofTct hoc polsit cfIecaula&cfFcSusfuiipftus,pafsionon erit cf-
inueniri^deo oia talia
,
quz ille ibi ponit, prztermitto. feSus aSionis , fi vero conGderenrur inquantum funt
duo, quia aSio denominat agens,* pafsio patiens, nec
Caput Secundum. Quaatttofufctpit magu <& mutus adhuc fequitur q> palsio fit effcSus ipGusagentts, non
&
contumulem, qua non. & ergo pafsio eft effeSus ipGus aSionis.Sei endum,q> ali
quid poteft dici effeSus alicuius dupfr . Vnomo pro-

R
qu; folum
Ecipit autem aflio magis Se minus Se cotrarie-
tatcm.non tamen omnis. Notandu, quod aSio
vel dicit formam,quz eft inmotu, vt calcfaSio,
dicit calorem in motu vt denominat agens,
prie, prout, f.caufatur vclcaufatum eft
paGio non eft effeSus JaSionis . Alio mo quia quando

xione inicHigitur
,
abeo,

vtrunque fit, ita fiunt fimul, q> vnum ncccfiiria conne-

Vndeprimum dr clfe
tffe poft aliud.
Se ifto mo

vel vt habet refpeSum ad aliud, vel dicit fermam.quz
eft in mutatione, & non in motu.vt generatio lubftatif.
Se creatio. Et quia, vt diSum eft , aSio fupra formam,
qui dicit, nihil addit ni(i quia denominat, iuxta primi
opinionem, vddicit refpeSum ad agens, iuxta fecundi
opinionemfi forma, qui dicit, cftin motu.dictf a Sio
fulcipetc magis vel minus , vel ipfum agens, quod eft
concretum, (icut enim in prxdicameto qualitatis diSu
eft, 9 abftraSa non lulcipiutit m agis & minus, (ed co-
creta, ita in ifto dicif aliquid/.calcfaccre, fufeipere
gis ve I minus, quia eft magis vel minus calcfaciis. Si ve
ro(orma,quam aSio, non fit in motu, fed infula
quodammodo caufa efficiens rcfpe&u fecundi, quem-
admodum in traSatudc Proprio diSum eft de clauo
& ligno, cui infigitur, qualiter fe habeitad motum,
ficluomodofe habet de pafsionc refpeSuaSionis.
Nam aSio Se pafsio lunt ab iplo agente ordine quod!
necefTario.Pnus.n.inteJligitur agens agere aliquid i
q
fe pati,* fic pafsio dicitur effeSus aSionis.
Caput Secundum. Quod dcneminatiopijjioms eft
ma- formalitcr ab cxtrmfeco.

D Vbium autem oritur contra ea, qnx diSa funt,

dicit
mutatione,cum talis fotma non fi t apta lulcipcrt ma- videlicet q> iftalex principia denominat lutam
gis velminus,necperconfequcns contrarietatem fu. extrinlece. DiSu eft.n.q. a Sio, quz lubieSiuc
mendo contrarieutem proprie, nec etiam talis aSio fu eft in patiente, denominat agens, hoc .n. non vf t fle ve-
ftjpiet magis vel minus , nec per confcquens contrarie- rum de palsione. Nam ipfa denominat pafTum, io quo
uti,fumendo contrarietatem proprie . Vnde generant eft formalitcr &
(ubieSiue. Dicendum, q, forma in flu-
vel creans non dicitur magis vel minus generans , vel xu, que eft iplc motus fcn fe accepta, eft I prp clicamcto
creans, &
Gc patet Sec. abfoluto, puta calor, qui caufatur in aqua, prout cftin
prxdicam tmo qualitatis, quia motus eft in
fluxu, eft in
Caput Tertium. Quod proprium aSiomi tfttxft prcdicamcnto termini ad qui eft , prout autem eft in
rnferrt pajjioncm. fluxu dicitur motus, prout vero habeas talem calori,
•f.aqua,quz ca)efir,tranfmutatur ab igne calefaciente,
Stautem propriu aSionis ex fe inferre pafiionf.

E Notandum, q> licet aSio & palsio

aliquid mouetur,fint
Se fotma, qua
vna res, rami propter diuer
(am denominationem, qua impoi tat, vel propter diuer
talisdenominatio pertinet ad palsioncm,prout eft pdi
camitum,nonji.aquadr calefieri, quia in ea eft calor,
fed qa talis calor eft 1 calefaciente. Vnde fi n6 eflet ca-
lefaciens, quantuncuq,-calor efletin aqua, non propter
fum rcfpeSum importatum funt diuerfa przdicamita. hoc diceretur calefieri vel pati, feddicti calefieri* pati
HabS autem fe aSio & pafsio in hoc ordine , nam ad inquantfi talis calor eft i calefaciente. Talis ergo deno-
OtnnemaSionemigredicntem ad extra (equitur pa(- minatio vel refpeSus pafsi eft formalitcr ab extrileco,
fiosfi enim agere nitui aliud eft
q caulare forma in paf- « quo iportat agens quod eft exuinfccU.Sic ergo paf-
Go
 &

439 DET HJJE DIC. Q^r jll{DO 44°

fio extrinfece denominat fubiedum, vel dicit rcfpcdu
abcxtrinfeco. Recipit autem pafsio magis vel minus,
cotrarietatem eodem modo quo didumeftdeaflio-
ne. Proprium autem pafsionis cft inferri ab adione.
Quod intelligitur (icut fupra de a&ione expolitum eft,
& lic patet de przdicameuto pafsionis &c.
TRACTATVS TERTIVS
D E Q.V A N D O
In tria capita diuifus.
Caput Trimum. De pradicamento Quando quii fit-.quia
t(l tempus , rt denominat tcmporale.fcu refpeftus
temporis ai temporalia,que menfurat.
numero, ideo cft vnum numero tipus
fuccefsio eft vna
omniutemporalium,perquodmenfurantur finit m{-
fura extrinfeca, o!s aliis motus.vt luccefsiui funt.Scien-
dum, q, prxdida fuccefsione primi motus mcnfurltur
omnes allj motus,vt menfura extrinfeca & menluratur
partes motus primi mobilis, rt,f.pars illius motus men
lutetur parte rfporis menfura intrinfcca, (icut dicimus
hxc circulatio cccli fuit in ifta dic,!; illa fuit! illa die, fi-
cui cft aliis motibus, qui mcnfuranturfuisfuccclsioni-
bus menfura intrjnfcca.Sciendum,q> menfura vniufcu
iufqt poteft coliderari dupliciter.Vno modo abfolute,
, alio m6 prout
.f.prout applicabitis eft applicaf ad ip.
Ium menforabilc. Cum aut tempus fit quxdam men-
fura, poterit his duobustnodis confiderari . vno modo
abfolute, & lic dicitur tempus. Alio modo applicata ad
motus fuccelsiuos,fiuclint partes motus primi mobi-
(iuefint abj motus, vel ad mobilia inquantum mo-
lis,

Vando edquodex adiacentia bilia (unt,& q uia talia , vt fic menlurata 1 tepore fic m!
teporis relinquitur. Vocatur aut furata denominantur, ficut dicimus ambulationi hoc
bjc adjacentia temporismenfura dicrnijideo 1 tali abfoluto,f.tcmpore lic denommite
eius prout.l.ipfum tf pus cft me
,
lumiiur prxdicamcntum quando, iuxta primaopinio-
fura temporalium . Adfcicndum ncm,iuxta vero fecundam opinionem , quando eft re-
autem particulas prpdiflm deferi- Ipedus tem poris , vt menfurantis adipium temporale:
ptionisA quid eft quando, noli- proptprea dicitur, q> quando eft quod rdinqoif ex adii
du,rpderone menfurz eft q> applicata p intelledu ad c£tia,fcu menfura temporisrtempus enim vt menfurat
menlurata certificet nosde ipforum quantitate,!; quia temporale, denominat illud denominatione extrinfe-
duplex eft quantitas, f.cxtenfionis Se perfectionis, ideo ca,!; hoc relinquitur.!; hocdicitur,quandoiuxta pri-

vtrobiqi ioucnitur menfura. Dicimus. n.cj> mefura om- mam opinionem ,iuxta vero fecundam, quando rtlin-
nium colorum eftalbcdo.Quia.n.albedo plus continet quiturex adiacentia temporis , quia cx menfuratione,
de perfc&ionc !r participatione lucis q ali j colores,! p- quz eft i tempore, relinquitur refpcdus tcmporiltnl-
plicando ipfam ad altos colores per intelledhim , ccrti- I lirantis ad menfuratum, quod dicitur quando,!; (icut

ficamur de quantitate perfe&ionis ipforum,non tam! funt partes ipfius tcmporis,fcilicetprafens,pteritumi

de quantitate cxtenftonis. Similiter perline! bicubita- & futurum, Cc etiam funt partes quando, quia abom-i
lem applicatam ad panum certificamur de quantitate nibustalibus partibus denominJtur temporalia . Dici*
fuz extentionis ,Cu aut tempus nihil aliud fit qquan- m us.n.hf c eft operatio hodierna , vel craftina, vel he-
titasfucccfsiuaiplius motus,lecundum hoi tempus po- fterna.Et fic patet quid eft quido.quia nihil aliud clt cj
teft accipi dupliciter . Vno modo large, l.pro oi quanti- forma abfoluta,quz efttfpus , prout denomina t tfpo-
tate fiiccefsiua motus, & fic accipi edo tepuqquot fu nt ralc.Vcl iuxta (ccudam opinionem, quando nihil aliud

snotus.tot funt tepora , quia omnis motus habet quS- eft quam rcfpedus przdidz formx abfolutj ad tem-

titatem fuccefsiuam facientem ipfuro formalitcrquan poralia, qup menfurat.

tum quantitate fuccefsiua,!r talis quantitas non eft
tus , fed accides eius faciens ipfum efle
liter , vel cft accidis ipfius mobilis inexiftens ei medii-
te motu, (icut qualitas aliqua,f.color ineft
diante luperficie,vt fupra didum eft,!c
cclsjonem Philolophus Quinto Metaphyficz pofujt
motum in gcncrequatitatis,vnde motus noeftin aliis
generibus nifi forte ratione termini motus, prout dici-
mus g> augmentum Se decretu ctu lunt in qualitate no
titione qua motus funt, fed ratione termini ad quem
mo
quantu forma- Caput Secundum. Quod quando non eflreAeffm rei
menfirata ad tempusjed eeonuerfo.
fubxme-
propter hac fuc Ciendum, g> aliqui dicunt q> quando non eft refpe
dus temporis mcnfu tantis ad rem temporali, fed
S eeonuerfo eft rcfpedus rei menfuratx ad ipfum tf-
pus.Hocnon reputo verum, quia lecundum'iftos,qua-
do non edet denominatio extrinfeca, fed intrinfcca, !c
fic non edet vnum de fex principiis, quz extrinfece de-

funt . Sed eius fuccefsio df tempus large fumpto tpe,
tali tpe ftcut menfura intrinfcca habet ois motusmffu
rari, quiatantus eft motus, quantum eius (uccclsioncs
certificatde eius quantitate, Se quia aliquando talis luc
cefsio eft nobis magis nou,ideoper eam mcnluramus
fuccefsione primi mobilis,vt Philolophus quarto Pby-
£ eorum dicit Menfuramus.n.tcpus per noftras adio-
nes.vt per- tanta viam viuimus,crgo tot temporis horj
tranfierut. Alio modo tempus ftritte & magis
dicitur quantitas luccefsiua primi motus leu motus pii
mi mobilis q fuccefsio eft vniformifsima. Se fimplicif-
fima , Se per confequens eft apta nata nos ccrtificare de
iis quftitatibus fuccefiiuis applicata ad eas.iuxlaqd
Scimus, f d urauic per hora, vel per diem, Se quia talis
Se nominant, vtfupradidum cft.Gt fequefetur iuxta fccli
dam opinionem g> quSdo edet relatio, quia edet refpe-
dus ab iutrinleco,quod falfum eft.Scicdum,q> fucccf-
fioptimi motus, qux tempus dicitur, poteft ede men-
fura partium motus primi mobilis, & ifto ruo eft men-
fura intrinfeca,& ex tali menfura fit denominatio, quz
pertinet ad prxdicamen tum quando, (icut dicimus, J
hfc circulatio eft hodierna, vel fuit heftema.Et ifto mo
proprie do, in quo efttempus , in eo eft etiam quando, quii Itl
motu primi mobilis eft tempus fubiediue,!; ideo talis
denominatio cft in partibus eius, quz denominantur !
partibus motus,vt didumeft. vel iuxta primi opinio-
nem in primo motu eft tempus , quod eft Iundamenl6
rcfpedus, qui eft qundo,ergo etiam in «o eft terminus
ipfiUS
 & - p

«4 « T KA C T
ipGus rcfpedus, partes, f.motus m£furatf,qup (unt ter-
minus talis refpedus,&: hoc eft quod dicit Audor Sex
principiorum, 31 ia quo eft tempus, in co cA eoa quan-
do. Alio m
odo tempus pote A c Ac menfura alioru mo-
tuum extrinfeca,ex quo tunc ht denominatio, quxp-
tinct ad przdicamentu.quando iic dicimus, hxc ambu-
AT V S 44 »
nens ftat,& ifte aduseft duplex. Quidam.n.cft adus I-
diuifibdiSjinquo nulla eft lucccftio, tamen natus eft ei
aliusadus lucccdcTe , & ipfe natus cli luccedcrc alteri,
ficutformx lubftatiales corruptibiles, cogitationes, &
volutionesfuccelsiuz angelorum. Horum. n.aduum
vnulquilq; eft indiuifibils , & vnus luccedit alteri Vna .

latio fuitheAerna,& Ac, quando no cA in eo, in quo eft niqilormafucccdit alteri in materia prima, & tameef-
tempus,quia tempus eft fubiediuc in motu primi mo fe talis formz in indiuifibili eft,&: fic eft de didis cogi-
bilis,8t denominatio fada ab eo eA in ambulatioe.Vel tationibus, & volitionibus angcloru . Vnde tales adus
juxta iccuJam opinionem, quado eA rcfpcdtu funda- menfuramurtcinporedilcrcto . Vnufquifq;.n.talium
tas im tempore cuius tamen terminus eA ambulatio, aduum menfuratur nunc tpis difcreti.A fucccfsio.qup
Gc aliquo modo non eA in ea , in quo eA tempus &c. eft inter tales adus, menluraiur tpe difcrcto.ipsaui di-
fcrctum eft in illo gne cjtitatis dilcretz , in quo ponitur
Caput Tertium. Quod quando non fufcipit magis nec oratio.Non. n.oratio ibi ponitur pro lono,cum lonus
minus, nec habet contrarium. Et quod quando fit numero fyllabarum,quia fic n6 ef-
qualitas.nec pro
eftinomui corfuoi incipit efle. numero nec pro pluribus temporibus
fet alia Ipccics i ,

continuis (yllabarum, quia ficnon eflet alia Ipccics i te

Oa porecontinuo Plures.n.partes teporis non faciunt alia

N
rtfpedus
fufeipit a St qn magis vel minus , nec edam
ipA qh eft aliquid contrariu. Na hocprzdicaraf
tu iumif 1 iorma abfoluta denominante, vel eft
talis formz. Ecquia tempus , i quo fumitur
Ipeciem a tempore, vt fupradidum

re plura, led eft dare plus,durare

eft, fed ponitur pro
mcnlura prolationis illius foni.lbi.n.non Colum eft da-
fm 13 talia plura indi-
quando.non (ufeipit magis vel minus, nec habet con- durant 3 vnum . ideo oportet ibi ponere
uilibilia plns

trarium , igitur nec quando ifta lulcipict.Uft autf pro- aliquem numerum pertinerem -admenfuram alicuius
prium quando efle in omni co quod incipit e fle. Noti- durationis,hocaut eft diferetnm in talibus, quz fic in-
dum 3, res quadrupliciter incipit efle. Quzdam enim quz fic habent efle, non eft quando, fm
cipiiit cfle.tr

incipit permotura Colum, vt calor in aqua, quz calefit, Q> hic fumitur quando, prout relinquitur exadiaccntia
incipit efle per motum calcfadtionis, immo motus po. temporis continui, St fi in cis eflet quando ex adiacftia
niturin genere talium. Alteratio.n.eftingenercqua- ipfius nuc tfporisdifcreti eflet alterius rationis qqui-
litatis.in qua alteratio inucnitur.Quzdam vero incipit do, dcquonuncagitur. Ahusvcroadus indiutfibilis
efle permutationem lequentem motu neceflario,ficut eft.q no eft aptus natus lucccdcrc alteri , nec alius fibi,
forma lubilatialis inducitur in materia per generatio- ficut eft adus cflcndi angelorti ,& aniraz rationalis 6c
nem lequentem alterationem.cuiusipia eft terminus, corpori! calcftium, & intelledio angeli, qua videliccc
faltcm extrinfecus. Quzdam autem incipit efle per mu intclligit non eft luccefsiua, & beata vifio ange
Ic.quz
titionem fequentem motum, Ccd non ex neceCsitatc.fi- lorum & animarum. Ut tales adus menfurantur euo,
cut illuminatio noftrihemilpherij de mane, quam illu- quod eft totum fimul. Vndeliccttalesadus inepperie
minationem prccedit motus localis Solis, per quem no cfleperfimplicem emanationem, tamen in eis non eft
bis przlcns fit, talem autem mutationi non ex necelsi- quando, non.tQiabcnt menfurari tempore . Poffumus
tate prjcedit motus, quia in primo in flanti, quado crea autf dicere, 3>tn omnibus didis adibus fit quando
tus eA lol nullo przccdente motu Colis fuit aer illumina quandam cocxiftcntiam, quam habet tempus cotinuu
tus 1 Cole. Quzdam aut incipit efle per Amplici emana cumdurationibus eorum. Dicimus.n.quado fuit ange
tionem,8e non per motum, nec per mutationem , ficut Ius, & rcfpuiictur heri vel hodie, non tamen 3. angelus

Hia quz creantur. Sciendum eft autem 31 tipus fiuc At
,
continuum fiuc difcretum,vtcuum,funt quzdam m{-
lurz fm quas adus quidam nati Cunt mcnCurari quia
,
,
«C.habent durare tantum vel tatum, quidam autf adus
eft.in quo rno numero exiflete efl lucccfsio.Si cius du
uantum ad fuum efle menfurcturdic heftcrno vel ho-
Sicmo, led quia dies hcfterna vel hodierna fimul fuit
cum dida durationc angeli fcilicct cum fuoeuo,vcl
euumfuum fimul coexillittempori heftcrno, vel ho-
dierno.Lt fic de aliis, 4 patet dc quando.
:

duratiocfififtit in accipifdo parte poft parte, ficut (unt

ea.dequibus didum efl, 31 incipiunt efle Colum per mo T RACTATV S Q^V A R T V S
tum, & ules adus, quando fiunt fiue quando fadi Cunt
cum.f.luntin quiete mcnfuranturtpe continuo. Eorfi
DE V B I

enim fieri eft motus, & fidum efle cA quies Motus au-
In duo capita diuifus.
&
tem quies menfurantur tempore continuo. In omni
tutem tali adu eft quando , ficut in-temporc, vt didu

eAXt hoc eft proprium quando.eflc in omni tali adu, CaputTrimum. Depradicamoito Vbi quidfitfor
quific incipit efle, tales.n.adus, quia proprie tfpore mf maliter& m quofitfubicBiuc.
furantur, proprie etiam fumitur denominatio i tempo- Bi eft circunfcriptio corporis flo
re, vt dicatur de ambulatione hodierna , vel heftema. ci circufcriptioncprouenies, Ad
Et hoc eft quando, vt didum eft.vd iuxta fecundi opi- intelligedam prfdidadclcriptio-
nionem tempus, vt mffurans proprie habet reCpedum nc,& quid eft vbi fcicdu 3, locus
,
ad adus tales, & hzc relpedus efl quando.Propriu er- eft luperficics corporis continen-
go quando eft efle in omni tali adu, qui fic incipit efle, tis imobilis, dupliciter autem po-
vt in tcrmino,vt didum efl. Aliquis vero adus eft, cu- teftaliqttid eflein loco.f.diftini-
ius duratio non confiftitioaccipifdo luccefsiue parte uue&dclcriptiuc. Diftinitiueluntinloco ea,q Acet
poft parte, fedcofillitin hoc, 31 idem indiuifi bile ma- quanta non fini, ncc per fc nec per acddcos,t ani en no
funt
 44 J DE f /f,
funt vbiq;,(ed ita funt in vna parte mundi, tp non funt
inali»,(icutfuntangeli,8r animzfeparatz.Vndedicu-
turcffein loco dilfinitiue,i.de«eruiinaiiue,qa ita deter
minatz funt in vna parta mudi,n> tunend lunt in alia,
& dc talibus non poteft proprie dici vbi e (Te in . Na ca
quz funt in vbi cdtinenturin loco. Sed huiufinodi ma
gis continentlocum.qujcdtineanturl loco, non ergo
proprie funt in vbi . Circunfcriptiue vero dicutar effei
loco oia quata.Uimittamus mo dc vltinu fphera qua-
-<£ DIC. S 1 Ty
fundamentu.nifi terminu ad quero.vt fupra de rebtio-
nediSu cft.Vrinulla re dicit diueriamd loco. Sed lo-
cus ndrecipit magis vel minus, nec loco aliquid eft c6-
trarium, vt lupradiSum eft.ergo nec vbi fufeipit magis
vel minus, nec cotrarietatem.Propriu autem vbi eft ef-
fein oi corpore terminato vel denominariue, vel iuxta
fecundam opinionem terminatiue ,licet.n.quxdl alia
accidetis fint incorporo, vt calor.dulcedo&huiufmo
di , & quidam etiam refpeSus terminentur ad corpus,

liter fit in loco. Vnde quantitas', quz (ormaliter facit
fubiefia materia quanti efficienter facit ei effe in lo-
co.Vndecorpus locatum per fuam fupcrficiem tangit
fuperficicm corporis locitis . Et ficut eft lignata fuper-
vt zqualitas & inaequalitas, tamen non ita proprie c6-
uemut corpori, licut vbi.Corpus.n.eft quod fuperficie
vel fup erficiebus terminat , & hoc eft de rfine corporis
inquatum eft corpus Sed qa natura n6 luftinet vacuu,
.

ficies corporis locati, ita& iuperficies locatis. Superfi- oportet q> flarim fibi coniungatur alia fupcrficies,quz

cies autem corporis locantis poteft dupliciter conGde- vt immobilis eft, locus dicitur &
circunlcri bit illud, te
rari.Vnomodo vteft in corpore locante, St denomi- hoc eft vbi . Vnde proprie
vbi cftin corpore, quia im-
nat illud.Di fic eft quiritas. Alio modo , vt denominat mediate lequit ipfum corpus inquantu huius. Et dico,
corpus locatum, & fic facit prpdicamentum vbi, quod q> proprium eft vbi effe in omni corpore, fupple,& nfi
nihil aliud, eft fecundum rem qui locus, vt denominat i alio, quia iudiuifibili inquatu huius non debeturlocus.

locatum denominatione cxtrinfeca ficut dicitur ciuis

. Si.n.locus eft qtitas continua, oportet <p fit diuifibilis.

i ciuitate,& pragenfis 1 prags.Vcl itntta feciida opinio- Locatum autem & locus adpquantur. Vnde, Ii alicuius
nem prxdicamentum vbicil rcfptdfuslocicirctmfcri- indiuifibilis edet locus, lequcret qi locus illeefTet indi-

bentis locatumJix przdidf is patet, motus localis no uilibilis . Notandu,<j> indiuifibile dupliciter poteft lu-
eft in loco inquantum huius ,fed eft in prxdicamento mi.Vno modo mathematice, & fic (olus pfjSus eft in-
vbi, motus autf fubieSiuc eft in eo quod monetur, feu diuifibilis,cui,vt diSu eft, non dtbeturpropric locus.

inmobili. Dicitur auteth motus effein genere formz, Alio mofomit indiuifibile naturaliter, eft.n.dcuenire
quz acquiritur per motum, quz eft terminus motus, ad minimi carnem, quz fi diuidarur , ion erit amplius
non aut mouctur locus cum Iit terminus continentis caro.Hectri indiuifibile eft qtum,& non punSus,8t
immobilis, mouetur aut locatum , locus autem inquie- nullus prohibet tale iodiuifibilecfTe in loco, igifin eo
tum huius non eft forma quz acquiraturin locato, frd eft vbi.Dico etiam, q> vbi eft in corpore terminato. Si
eft forma locantis. Nihil ergo acquiritur in re mobili enim effet corpus infinitum, vt ponebant Primi philoa

nili vbi qd eft relpcftusloci ad locatum, vtcircunfcrt- fophi cllc extra caelum, tale corpus non effer m vbi^l
bit illud . Vel eft denominatio fupponens przdiflum fic patet de vbi &c. t

rcfpeflum iuxta prima opinionem . Hic alit rcfpedlut

terminatiue eft in ipfo locato, & fecundum cxtcnfi onf TRACTATVS QJINTVS'
loci, cuius eft talis refpeQus.vt
in re, quz
fundamentu acquiritur
mouetur ad aliud, & aliud vbi,vfq; ad termi-
DE S T V I

num motosXx his patet, g> in aliis fpeciebus motui in

In tria capita diuiius.
ipfo mobili acquiritur forma intrinfeca.Na I alteratio-
ne.qupfitde frigore ad calorC acquirit calor qui eft for
CaputTrimum. Depredicsmento flui, an aliquid
maintrinfeca in hzrens ipficafefado. Et in augumeto
fit fecundum rationem formalem
&decremento acquiritur certa quantitas , quzetiJcft
forma inhzrens intrinfece. Sed in motu locali acquirif O s t t o
i eft ordo feu ordina-
vbi, quod denominat extrinfece . Vel iuxta fecundam rio partiu in loco. Ad intelligen-
opinionem eft refpeSus extrinfccus fundatus in loci- du aut przdiSi delcriptionem,
te & terminatus in !ocato,vt ditftum eft. Patet ergo dc- fciendu eft,q> pars multipliciter
Jcriptio ipfius vbi, f.tp eft circunlcriptio corporis, i. de- dicitur ficut & totum. Eft.n.tri-
nominatio corporis locati circulcripti prouenies 1 cir plex totum, f.vniucrfale, poten-
cunfcriprione loci, i. ab ipfo loco circunfcribente .Vel tiale.dc integrate. Et fi aliud tota
iuxta lecundam opinione eft circunfcriprio corporis dicatur, vt rotu in quatitate, totum in tCpore, totum in
locat i,i.rcfpe£lus terminatus in corpore circufcripto, k>co,ad ifta tria reducuntur. Dicitur autem totfi vfe ge
prouenicnsl circunfcriptione loci ,i. fundatus io loco, nus, cuius partes fubieSiuz lunt fpecies, totum vero
prout circunlcribit locatum. porenriale dicitur aliquid ,
in quo funt potentiz, quz
nec partes in tegrales dici poffunt , nec partes fubiedi-
Caput Secundum .
Quid rbi non fufeipit napis nec mi- ue, ficut anima rcfpc&u luaru potentiarum eft totum
nus , nec habet contrarietatem ,C~f‘bd tfi m potentiile ,]& quclibct eius potf tia dicitur vis potfria-
omni corpore terminato fuperficie. lis. Totum vero integrate eft duplex. Vnum eft, quod

c&ftituitur ex partibus integritibus effcnrif rei copo-

V Bi vero non fufeipit magis nec minus, & nd fu-

feipitcontrarietatem. Vt.n .diftum eft, vbi nihil
aliud eft q locus vt denominans rem locat5,quS
circunfcribit.Vel iuxta fecundi opinioni eft refpcfius
extrinlecus fundatus in lococircunfctibente,& termi
natus in r* iocata.Qui refpeSus nihil reilc addit fupra
fnr.Quaru partiu vuaquzque p fe accepta n6
ta effe naturaliter fine aiia,ficut funt
eft na-
forma, & materia.
Aliud vero rotu intcgralc eft, cuius partes funt nat; di-
uifzltoto quzlibetp fe effe , ficut diuilo ligno toto in
duo ligna vnaqueque partiu poteft p fe ede , 8c hzc eft
pafsioquanti io coq>quintu eft, vt dicit ur.jJHeta-
pbjrfi-
44J rj^^cr jt T r s
44 *
phyficx. Et quia talespartts ficut funt diuifibiles, ita mo pollet faluari.fed prima magis flat ad fatuandum
p
intdlcdtu lignari poliunt, quis no fint diuifz,& quia in q>hoc przdicamentum dicat formam extrinfecusad-
fe confidcrat* inter fe habent aliquem ordinem in to- uenientem.S.cunda vero videtur magis ftarc cum li-
to.quia vna coGderatur proprie efTe cctru totius, 8e alia gnificato didtiooum quz important poGtioncm.
, N4
poft talia m,& Gc de alijs,talil ordo dicitur potetia.qup lelsio & cubatio magis videntur dicere
difpofitioncm
eft differentia ijti tatis, vt I upra di&um eft . Nec tamen partium locati perrcfpe&um ad partes loci, qui
tcon-
eftcredendu.q, talia ordo, qui dicitur potentia, Gt rela- ucrlo. Et fi militer le habet de afperoA leni,
alperum
tio, quia differentia qiitatjs non poteft clfe in alio prx- enim clt cuius partes zqualiter porriguntur Qu* au-
.
dicamento i qtitatejed poteft efle relatio ftn dici,Gcut tem illarum opinionum fit probabilior legentis iudi-
dicimus, q, fdetia eft relatio, vel relatum fm dici. Eft.n. cio relinquo &c.
feientia in prima fpecie qualitatis p prius.lcc udario au-
tem dicit quendam ref pedum ad fcibile. Alio md pof- Caput Tertium. Quod fitus nonfufeipit magit nec minui,
funt conGderari prxdi&x partes integrales, vt compa- nec habet contrarietatcm^r quod proprium
rantur ad locum , prou t/. cuilibet parti Gc ordinate in emi ejl proxime ajjiilercjubslxntta. i
loco corrcfpondct pars Ioci,& talis ordo, feu ordinatio
partium in loco dicitur pofitio, quz eft przdicamentu itus autem, feu pofitio non
recipit magis nermi-
fitus. Notandum, q, manente eodem toto locato & eo-
dem toto loco , poliunt partes diuerfz locati diuerlis
partibus loci applicari,&.idea eft aliqua diuerGtas inter
S nus,fiue rcfpe&us partium loci ad partes locati,
fit

fiuecconuerfo.quia nec partes loci necpartes cor

comparationem totiuslocati ad totumlocu,& inter
comparationem partium ad partes, &Gc potentia, q
dicit ordinem partium locati ad diucrfas partes loci, eft
aliud przdicamentum quam przdicamentum vbi, qcf
dicit circunfcriptionem jocati a loco . Notandum q,
,
fuperficies corporis continentis, quz locus dicitur , Se
fuperficies corporis contenti funt limul , Se fecundum
quod eft Ggura corporis contenti, Gc eft figura loci, feu
luperfteiei continentis,
Se ideo fecundum Gtuationem
partium Se cius diucrfttatem in corpore locato,nccefTe
eftlocum diucrfam habitudinem habere ad locatum.
Vnde i prxdido locoGc diuerfimode locante partes
denominat iplum locatum rationeluarum par-
locati
tium.DiciturprzdicametumGtus feu politionis, ficut
dicitur homo fcdcos,quia partes loci Gccircunfcribunt
partes locali .Vel iuxta fecundam opinionem rcfpefius
fundatus in loco ratione Tuarum partium, & termina-
tus in locato ratione fuarum partium, eft politio, feu fi-
poris locati fufeipiunt magis vel minus, ideo
nec| fitus
(ulcipitmagis vel minus, bimilitpr nec recipit contra-
rietatem.vt ex fupradidis poteft patere . Eli aute pro-
prium fitus proximz afsiftere fubftantix materiali. Ad
quod intelligendum.fciendum eft q, afsiftere, vt hic
,
fumitur, eft efTe refpedliuum .Notandum
q, quantitas
afficit rem materialem priusq aliquod accidens.
Vndc-
primam materiam prius natura informat forma fubfli
tialia,quxdar fibidfe. Ad quam informationem prius
natura fequitur qualitas quam aliquod aliud accidis,
,
vt autem lupradidfumeft propria palsio quatitatiseft
q,fit diuifibilis in partes integrales. Etideo.y.Mcta-
phyficz aPhilofopholicdelciibitur. Quantum efl
qj
eftdiuilibilc in femper diuifibilia.Adquaspattcsinte-
grales terminaf fitus, qui eft rcfpcQus quidi,HCet fun-
detur in loco .velletundum alios fundatur in partibus
quantitatis Se terminatur ad partes loci, ad quem refpe
dxumlequiiur denominatio, quz facit przdicamentum
fitus, iuxta primam opinionem Proximus ergo rafpe-
.

tns .Patet ergo quid eft fitus feu politio. fius fubftantie materialis fiue terminatiue liuc funda-
mentaliter eft fitus Ime pofitio &c.
Caput Secundum. Quod pofitio efl denommatio feu
rcfpeSuifumptuiapartibuloci ratione TRACTATVS SEXTVS
partium locati.
DE H A B I T V
Ciendum eft, q, quidam dicunt, q, Gtus feu poGtio ' r '
ln quatuor capita diuifus.
S n6 eft denominatio fmerefpciftusfumptusf parti-
bus loci ratione partium locati, fed potius eft refpe
Caput Trimum. De habitu fecundum quod ejl prsdi-
(Sus Ium ptus 1 pattibus locati ad partes !oci.Et fi obii-
camcntum quidfitformaliter.
ciatur eis,q>G hoc cflet.lequeretur q, talis denomina-
tionon eflet ab cxtrinfeco.qarefpeSus fundatus in par Ai i T vs eft corporum, & eoru
tibus locati iuxu fecundam opinionem, ad quam fcq- — . - -- quz circa corpus funt adicenttr;
denominatio iuxta primam opi nionf !quz eft
tur talis Adinrelfigendurr» z6c prpdia^Vn
przdicamentum Gtus , non eft extra totum locatum.
r
ITCiyri deferiptionem fciendum q, hic
][ ,
Vnde fequetur q> Gtus effet relatio. Ad hoc refpondft, aliquid dicit quendam relpcCtO.
quod dc litu accidit ficut de pafsionc fupradicium eft, ^ Quxda.n.dicunf habere aliquas
quz licet Gt fubieftiue in paffo , tamen ab cadenomi- resjfedioterhabdtfae res habitas
natur patiens denominatione cxtrinfeca, quia non de- eillolus refpedus roms.vt cu aliquid dicit habere lub-
nominat illud niG ratione agentis, quod eft extra, & Gc ftantiam , ve) partes fuhz, ficut pedem vel manum, vel
dicunt, q, partes locati Gc ordinatz non denominanc habere quantitatem, vel qualitatem & tn inter habens ,

totum in przdicamcntoifto, nifi ratione partium loci,
adquashabcntrcfpedum.Etquia,vtfupradifiumeft
ifta przdicamenta non fecit Ariftot. & illz , qui fecit,
non fuit tantz au&ori tatis , nec habuit aliquem expo-
mo-
fitorem alicuius audoritatis, ideo de cis quilibet
demorum dicit, ficut libi videtur, Vtraquc umeo opi-
& res habitas nullus efl relpeSus realis, fed folB roois.
Vndehochre pertinet ad pridicamfta abloluta.Qup
dam vero dicuntur haberealiquas res, ira q, inter hab«
tem & res habitas efl refpeflus realis, Se c6ut rfiuus, fi-
cut pater dr habere filium, & filius patrem, & dominus
fetuum ,
vd poflcfsioncm.de feruus vefpofiefsio dnro,
Patris
447
DE V D I : M H A t\T V 448
Patris autam ad filium , & fihj ad patrem eft refpeaus diate in ea fundatur.nec propter hoc fubftantia eft rc-

realis, & fimili ter eft de do mino & Icruo , & illud ha- (pcftus vel accidens.Notandum , differt accidenta,

bere pertinet ad przdicamentum relationis. Quzda litas quantitatis & qualitatis, qui lunt accidentia abfo
temptem pridicamf.
luta, ab accidcntalitate aliorum
autem dicuntur habere aliquas res& inter habentia
& res habitas eft rcfpeSus rea lis, led non
conuerfiuus, torum Namaccidcntalitasabfolutorum conliftitin
.

fed eft refpe&us habentis ad rem habitam , & illo

mo hoc, <j> adueniunt enti in aftu per inhzrentiam,8r ifto

do tempus dicitur habere temporalia, & locus locatu,
&
continens contentum.
& partes loci partes locati,
Etiftud habere pertinet ad przdicamenta quando , 8:
vbi.St (itus. Nam continensita dicitur habere conten
tum, quod reducitur ad praedicamentum quando, &
fitus fituatum,quod pertinet ad przdicamentum
modo fubftantia non poteft effe accidens. Accidenta-
litas aurem aliorum fcpicm przdicamentorum coniia
ftit in hoc,q> accidit formz Icu iubiecto formz habere
terminum ad quem. Et quia forma fubftanttalis (eu
fubftantia compofita poteft habere tale terminum, ifto
li- modo non eft inconueniens g> fitaccidens,ideftvt

tus. Nam vas eft locus mobilis, & locus eftvasim- accidentaliter alteri adueniat . vnde accidit veftimen-
mobile.vt dicitur Quarto Phyfico. Quidam autem tovtadiaceat corpori, &vt talem rcfpe&um habeat

dicuntur habere aliquas reSj Se inter habentia

res & adipfum,& fic fiue fumatur vcftimcntumvt denomi
nans accidit (ibi fic denominare, 8r fic eft przdicami-
habitas eft refpeaus realis non conuerfiuus, ita
videli-

cet cp refpcdustaliseft rei habiti ad ipfum, quod ha tum habitus, iuxta primam opinionem, & eft accidft,

bet eam, ficui homo dicitur habere tunicam, & refpe- vt iuxta fecundam opin.accidit veftimento habere cor

fiuscfttunicz ad ipfum hominem habentem , non & pus pro termino ad quem,vt adiacens habet refpeau.
econuerfo.Et hoc habere pertinet adiftudprzdica- Vel poteft dici, tp non ex omni lubftantia indifferen-
mentum.fcilicet habitus. Notfdum, viPhuolophus arma & veftimenta, fed arma fiunt ex fubftan
ter fiunt

dicic.15.de Animalibus , natura procidit aliis animali-

tiahabente aliquam qualitatem, puta duritiem & hu-
dearmis. Vnde quidam pro ve-
& iufmodi, fimi liter veftimenta fiunt no ex qualibet fub-
bus, de vdtimentis
ftimento habent pilos .qujdam uero corium grolum,
ftantia indifferenter, led ex habente talem qualitatem,
vel corticem, vel aliquid huius . Similiter etiam aliqui-
puta mollitiem &plicabilitatcm ,vel huiuftnodi , & fn-
per hic qualitatibus fundatur refpedfus.qui eft habitus,,
bus pro armis dentes dedit, aliis cornua, aliis vero vn-
horum vela didis fubltantiis inquantum habent taks qualita
gues,& huiulmodi, homini autem nihil dedit,

fed dedit eiintclledum & manus, ut percas poffet (ibi tes .Eft ergo habitus adiacentia corporum , & torum
prouidcrc,& de rebus exterioribus faccrct fibivefti- qux circa corpus funt, quod fic intelligitur,habitus eft
menta & arma.Vnde imaliis animalibus tam veftimcn adiacentia,idcft denominatio corporum, (icut eorum,
taquam etiam armafunt partes lubllantialescorum, qui denominantur A eorum quz funt circa corpus,!.'

& inter habentia & habita n6 eft aliquis refpefius rea
lis,fed folum rationis , vt difium eft. Vnde denomina-
tio,quz fit in eis vel 'a vcftimentis , vel ab armis eorum
naturalibus non pertinet ad hoc przdicamentum^ed
inter veftimcnta & arma noftra & nos eft rcfpeSus rea
eorum, a quibus fit talis denominatio, ficutl vcftimen'
tis,quz funt circa corpus, dicitur & denominatur ho
mo v citi tus. Vel iufta Iccudam opinionem, habitus eft
adiacemia.i.refpe&us corporum terminatiue.Talis.o.;
rcIpcSus.l.veftimcnti terminatur ad corpus vellitunv

lis, & ideo veftimenta dearma prout

denominant nos eorum , quz funt circa corpus fundamentaliter,-
St eft

habentes ea 'funtprzdicamcntum habitus. Vcliutta

fecundam opinionem refpcdtus eorum ad nos eft pdi
caroentum habitus. Vnde hoc przdicamentum folum
conucnit hominibus.Verum eft autem, tp etiam quz-
dam animalia veftimus & armamus veftimcntis & ar
mis exterioribus . Veftimus enim fymias & (aderamus
Nam fundamentum talis refpe&us eft ipfum vcftimen
tum,vt diftum eft, ex fic patet deferiptio habitus . No-
tandum, q, licet talis denominatio (irtotius habentis ta
lem habitum . nam homo dicitur vcftitus & calceatus,
tamen conuenit fibi ratione habitus, qui adiacet parti.
Licet.ndi6 dicatur calciatus, tamen dicitur ratione cal-

equos. & illo modo hoc przdicamentum poteft ad ea ci amenti, quod adiacet pcdi,qui eft pars integratis ho
, cum totum corpus non fit
minis viftiium , fed ratio-
pertinere. Et fic patet &c.
ne illius partis cui adiacet veftimcntum . Patet ergo
Caput Secundum. Qjtod habitus potesi immediate de habitu &c. >

.
" j-o.l .! .
fundari in fubftantia. .

Caput Tertium. Sluod habitus fufeipst magis minus, &

dubium, Gue hoc przdica-
Idetur autem efle luet non omnis, &
quod habitus non habet
mentum denominatio (equens refpedlum,
fit contrarie tatan.

fiue iuxta Iccundam opinionem fitipferefpe-

flus,quomodo hoc pradicamentum pertinebit ad ge-
nera accidentium Conftat enim q> veftimenta, fiue ar-
ma funt in genere fub(Ucix.Dcnominatio autem fum-
pta a fubftantia non ponitur in alio generet fubftan-
tia,fiue iuxta fecundam opinionem» quomodo funda-
dabitur refpe&us immediate in fubftantia , cum refpe
minus , licet non
R Eripit autem habitus magis 8e
omnis. Qualiter autem habitus recipit magis*
mimis , videtur effe dubium. Si enim refpciftus
intantum recipiunt magis & minus inquantum funda-
menta recipiunt intenfionem,& rcmifsionem, & lecis
dum iftos rcfpeftus denominamur termini rcfpedhis

aus nihil realc addat fupraiundamentum, utfupradi magis vel minus . Sicut dicitur magis vel minus calefis
Sum eft.ideo (equitur q> (ubftantia vel erit accidens, ciens 1 maiori vel minori calore, quem efficit^ed cum

vel q> habitus non erit accidens. Ad quod dicendum fundamentum habitus fit (ubftantia, vt diftum eft.qu j
refpcQus realis in (ubftan- non fufeipit magis uel minus, ergo nec habitus (ulci-
9 non eft inconueniens,<j>
enim creata inquantum huius pit magis vel minus. Ad quod intelligendum fcieodu
tia fundetur.Subftantia
rcaliter reiettur ad creatorem, & talis relpc&us imrae- cft,9>, vt difturn eft, ifta fa prcdicamcnta nihil aliml
dicunt
a._I
44 9 T C T
dicunt nifi abfolu tum, vt denominat aliquid extrinle-
cum ,quz denominatio fequitur aliquem rcfpeftum
iealem,qui ed inter denormni» &
denominatum, qui
tn relpe&us ed in genere relationis. Vel iuxta fecundi
opin. dicunt prxdirtumrefpcc3um,& talis refpectus cll
communis didis fexprincipiis. Vnde tale denomina-
tum dicitur magis vel minus ab intenlionevelremil-
fioneilliusabfolutidenominantis.vt dictum cll.
quando vero denominatur magis vel minus n6 ab in-
tentione vel rcmilsione denominantis, fed li plura fue-
runt denomina tiuaciuldemrationis,a quibus denomi
natum fecundum vnuquodq;,quodedeo,denomina
«ur , licut dicimus , tf ignis calefaciens tria ligna magis
calefacit G calefaceret duo eodem gradu caloris. 05-
ej
ftat.n.rp omnes idxtres calcfaSiones lunt ciufdem ra-
tionis quibus rcfpondctignis fecundum vnam poten-
tiam calefa3iuam,& iftojmodo calefaciens poted dici
magis vel minus,licet in calefaflionibus vel in quibuP
cQq; a&ionibusnon fit conluetum dicere illo modo
magis vel minus, & iimile ed fi lumarur hzc iuxta (ccu
daro opin.quia Ii plures refpedus vnius rationis, qui-
bus vnus refpondcttcrminus , denominant terminum
magis, pauciores vero minus,habitusprimomodo no
U T r S '45°
partes loci , non tn ratione alicuius partis ligna fz, fed
rationeomnium, quibus,'adiacent partes loci aliquan-
do vno modo, & aliquando alio.Scd in przdicamento
habitus fit [denominatio totius ab vna parte (ignari,
cui adiacct lingularis habitusjit qa licut confideratur
inhoc przdicamento corpus habens habitum quantis
ad fuas partes organicas lignatas , lic habitus partiu li-
Ali- gnatarum funt diuerli At dtuifi. Nam in habitu vnius
hominis diuifa eft pars vcllimiti 1 calciamento & lic
,
de lingulis, ideo dicitur e fle proprium habitus exidere
#m diuilionem partium corpori s,l.habtntis,& Fm diui
fioncm corii, quz funteirca corpus, Fm diuilionf ha-
bitus,At (icpjtctdcprpdicamcnto habitus,
& deoibus
przdicamcntis hoc modo. Notandum fppridicamen
ta pertinent ad prima operationem intclledus
, in qua
nulla lit cApofitio
p elTe,nec diuifio per non efle. Qtye
autetn pertinent ad talem primam operanonf poliunt
dupliciter conliderari, vno modo quantum ad res
in-
telledas.At lic de cis iam didum cll.Ola.n.quz
(iepti-
nent ad talem primi operationem per.io.Prxdicam£ta
lignificantur,vt ex didis pater, alio modo
poliunt c6-
liderari quantum ad modum
(ignificandvnquantutn
f. igni (icatur per nomina At
i

p verba, & per alias partes

magis vel minus , ab vno.n.veftimento vel cal-
fufeipit
damento.f.vno numero , nunrj aliquis dicetur magis
vel minus vellitus vel calciatus,& licintelIigitur,Q> no
omnis habitus lufcipit magis vel minus.quia nec velti-
mentum nec calciamcntum (ulcipit intentionem vel
remifsionem.Sccundo vero modo habitus (ulcipit ma
gis vel minus, quia vnus At idem homo^ pluribus velli
mentis poted denominari magis vellitus, & i paucio-
ribus minus vdlitus,& Cede alijs.Hoc autem non c6-
ucnit prrdicamento quanto, cum rempus denom inis
fit vnum omnium temporalium. Nec enam conuenit
orationis, &
de his dicetur immediatc.proptcrca logi-
ca non folum eft (cientia rationalis, vtputa de fyllogif-
mo,qui pertinet ad difeurfum rationis, fed eft etiam It Ia
fcrmocmalis.Trattat.n.dcfyllogilmo& partibus cius
quantum ad modum (igmhcandi ponendo quided
nomen , At quid ell verbum,, Ac ponendo ligna vlia &
particularia, quz oia admodum lignilicandi
pem-
nenc.dc quibus omnibus infradicetur.
Tradatuum fuper Tradic amenta Fimi.

przdicamento vbi , cum vnius corporis vnus tantum

S. THOMAf A Q_V I N* AjT I $
fitlocus.Ncc przdicamento fi rus, cum cuilibet vni par D£ ENVNCIATIONE SVPER
ti locati v na rcfpondeat pars loci. Poted autem conuc- tIBRVM DE INTERPRE-
oire ille modus dicendi magis vel minus alicui rclatiuo tationi TXACTAIVS.
& alicui agenti velpatienti,& lic patet qualiter habitus
fufeipit magis vel roious,& qualiter non.Vcldicendii, In Quatordecim capita diuilus.
refpefius habitus non immediate fundatur in lublli-
tia,vt lupra didum cll, nifi mediante aliqua qualitate, Caput Trimum. De nomine quid fit fecundum r

puta duritie,mollicie, At huiufmodi.qux qualitates suc intentionem logicam.

fundamentum talisrefpedusicum autem didz quali-
tates (ufcipiant magis ergo & habitus. Non
& minus ,
Icto dchis.quxquantumad
tn recipit habitus conirarictatcm.V t enim fupradidu rem (ignilicatampertincntad pri
«11 ex receptione magis&minus caufaturcontrarietas, mam operatione intclledus, q eft

uando magis & minus cll lecundum gradum inten- indiuiiibiiium intclligcntia , vt ia
onis At remifsionis in fpeciebus vnius generis , vt pa- Tertio de Anima tir qua videlicet
tet de albo &
nigro.talis autem intcnlio non efl in ha- res cognofciiurquitum ad luam
bitu, vt didum cll.ergo in habitu non efl contrarictas. quiditatem, nuc dicendum cll de
his, quz pertinent adlccundam operationem intclle-
Caput Quartum. Qjiod proprii habitui efl exifterctam dus,quzibi compolitiovel diuifio nominatur, qua.f.
u corpora quam m»i r qua circa corput fuit iotellcdus noder vnam rem cum alia componit, velab
fecundum dtuifioncm partium. aha eam diuidit p elTc,IA non tfTc.Ec dicitur rradatus
ille de cnuncialione t u prop> (itione large Tumpta p.
Stautcm (ciendum, 'f proprium habitus ed exi I

E llcre, tam in corpore tj in his quzcirca corpus

funt in pluribus Fmdiuilioncm partium. Hoc
qualitcrintelligarur didum cll. Denominatur.n.iliqd
politione, (i.n.ftride (umeretur, tunc enuntiatio ilict
genus eius. Propolitio.n.fulum dicitur deprzmifsis
iplius lyllogifmi.lcd cnuciatio dicitur tam dcprzmif*.

lis, que conclufione. Ad tognoicendum autem dia.

ab habitu fm tf habitus adiacct alicui parti integrati
fignatzyCcut dr homo calciatus a pedibus, & galeatus dam enunciationem dicendum ed primocum Arido,
de partibus fuis,f.de nomine dt verbo, At de eius ge-
h capite, at fic de alijs,hocautem nulii aliorum pnxdi-
nere, quod clt oratio. Nomen ed vox (ignilicanui
camcntorum conutniulicet.n.ioprxdicamcnto fitus
fiat denominatio totiusidne partium , quibus aaiiacft
ad placitam fincttmpore.cuius nuUa pars lignificac
Peri herm.Diui.Tbo. P feparata,
4 JI DE Et^yTiCI. MODALItPS 4 ?*
nominis diffinitione erunt nomina. Deinde dicitur nita, ad differentiam
feparata, finita ,8t reda. In illa fi

ponitur vox pro genere. Notandum, q» vt habetur.:. nominum infinitorum licut eft non homo. Vbi nota,
,

Metaphy.hiccft differentia inter diffinitionem fuppo q, omne nsmen accipiendo etiam pronomen
pro no

(i torum, & diffinitionem formarum.liue fubflitialium mine, aut fignificat determinatam naturam ,vt ho-

(iuc accidentalium. Nam in diffinitione fiippofito- mo , aut determinatam perfonam , vt ego & tu , aut
rum nilul ponitur tp fit extra tflentiamdilfiniii, fed
,
determinatam naturam St perfonam, vt Sortes, Plato:
omnes particulz diffinitionis funt de edentia difliniti. cum autem nomen infinitum nihil horum fignificet
Forma vero, quia non poliunt per fe efle , fed in alio.l. non vere poterit dici nomen. Quod autem nihil
in'(ubitdo,vel in materia, in tui diffinitione icqrunt fu horum fignificet patet, nam nomen, quod imponi-
biedum vel materiam qui tamen non funt deeffen-
,
tur! priuatione, ad minus requirit fubicdum exiftens,
lia earum, & ideo ipfarum diffinitiones dicuntur eflc non enim cacum dicitur nomine animalis, fed lup-
per additamenta, Vndcomnes forma accidentales in ponit quod illud ,
quod eft cacum, fit aptum natum
fui diffinitione requitunt autem
fubicctum. Hac cf) habete oculos. Nomenautcm infinitum.oum i nega
differentiaintereas diffiniendo, nam forinaabftrada tiohe imponatur, nihillupponittpoteft enim dici dc
«liter requirunt fubicdumin earum dilfinitionibus, ente, ficut de non ente. Dicimus enim quod chymera

q forma fumpta in concreto, fortr aabflradi requi-
runtfubicdum loco differentix, vt cum dicimus, cri-
fpitudueftconrradio capillorum, vbi capilli, qui funt
lubiedumcrifpiiudinis, ponuntur loco differentia. In
concreto vero requirunt fubicdum loco generis, vt
cum dicimus, crifpum eft capillus contradus.Hoc ha-
bito, fcicndumefl, cp nomen, verbum, oratio, funt
qupdam artificialia, & per conlequens accidentia, eo-
rum autem fubicdum clivos, qua eft quid naturale.
Ars enim in voce, vt in fubicdo format nomina ver-
eft non homo , vt equus eft non homo. Vnde talia li-
gnificant folum per modum nominis, quia ad minus
eft fuppofitum in comprihcnfione. Deinde dicitur
reda.ad diflerentiamcaluum obliquorum, qui cadunt
a redo, leu nominatiuoperquandam originem decli
nationis.Solus enim nominatiuus dicitur nomen prin
& cipa lirer, quia per ipfum fida eft impofitio nominis ad
aliud fignilicandum. Non autem pertinenr obftqui di
rede adLogicum.qui verfatur circa verum Stfalfumi
quia tales cafus ,
fcilicct obliqui , cum hoc verbo fum

&
ba, & orationes , ideoin eorum diffinitionibus de- es eft , in quod omnia verba refoluuntur, non dicunt
bet poni vox vt fubicdum Jat quiaconcrcta funt, ideo verum velfalfum. Nihiltamen prohibet eos cum ali-
in eorum diffinitionibus ponitur vox pro genere. Di- quibus verbis imptrfonalibus iungi, fignificat* ve- &
citur autem nomen vox fignificatiue ad differentiam rum ve I lallum, vttedet me ledionts,& fic patet d»
vocum non fignificatiuatum.quxcunquefint illa, qup nomine Stc,
videlicet pro nihilo proferuntur. Adpiacitum autem
dicitur ad differentiam vocutn figniftcatiuarum natu- Caput Secundum. De verito tjutdfil formaliter fe-
raliter, vt funtlairatcs canum, qui fignificant iram, fi- cundum dtfcnptionem Logicam.
Ut natura didauh eis ,
dum inftitutionem humanam.
citur ,
quoniam noa fignificat fecun-

ad differentiam verbi
Sine tempore vero di-
& participi j. Vbi nota , g>
Vt lupriin alio traftatu dictum cft,aflio,pafsio mo-
tus funt vna rcs.vcrbum autem fignificat per modum
adionis vel pafsionis,& per conlequens per modum
motus.feumutationis.primum autem, quod habet mi
furari tempore, eft motus, verbum vcrofignificatcum
tempore. Sciendum, actio & pafsio dupliciter pof-
funtfignificari.Velpcrmodum abftradum.vtfunt
quadain res,& tunc non (ignificant cum tempore, (i-
gmficat enim per modum habitus & quietis, f.fine mo-
tu, & fic fignificantur a nomine, Alio modo lignifican
tur per modum adionis, prout funt fgredientes i fub-
iedo ,
motus, vel mutationes,
de fic fignificantur vt
per confcqucns vt mtnfuraotur tempore , & fic figni-
ficantur f verbis formalitcr, & non materialiter fum-
ptis, &
etiam! participiis, non ! nomine, nomen ergo
fignificat fine tcmpore.Deindcdicitur, 9. nominis nui
)a pars fignificat feparata,ad differentiam orationis,cu
ius partes fignificant Icparata. Vbi nota, q>fignificatio
fe habet ad nomen, vt forma cius.litcra vero & fyllaba
funt vt materia eius , Icu vt partes integrales,
&
V Erbum eft vox fignificatiua ad placitum, cuius
nulla pars fignificatlcparati, finita, & reda. St
femper eft lignificatiuum eorum , qua de alte-
ro pradicatur. In illa diffinitione vox: fignificatiua
ad placitum, cuius nulla pars fignificat Icparata, intel-
liguntur eodem modo quoin nomine dida funt. Di-
citur autem finita , ad differentiam verborum infini-
torum , vt (u n t non curri t, n on am at, qua non proprie
funt verba. Vbi nota, qudd proprium eft verbi fignifi-
care aliquid per modum adionis & palsionis,vt lupra
didum eft, pradida autem didiones hoc non faciOt,
immo rtmouetadioncm vclpafsionem potius quini
aliquam determinatam adionem vel pafsionem fi.
gnificent,nun ergo proprie funt verba. Sciendum)
& quod licet hxcpropne non fintveiba, tamen aliqua
polita in diffinitione verbi eis conueniunc ,
primo
quia fignificant cum tempore, ficut enim agere Se pati
funt in tempore, ita etiam priuatioeorum, vnde Se
quies tempore menfuratur. didiones autem pradida
fignificant priuationem adionis & pafsionis , vt di-
dum eft. Secundum eft, quia ponitur in diffinitio-
ne verbi , quod femper poniturex partepfxdicati > qa
c u in au- eft.cft figmficatiuum eorum, qua de altero prxdican

tem nulla pars fit, qua non habeat formam totiusin tur. Quod fic intelligitur, quia enim fubicdupi
toto , ideo nulla pars feparata habebit per fe fignifica- enunciationis fignificatur vc id , cui aliquid inita-
fiontm nili folum illam , quam habet totum. Vnde in rer, verbum autem fignificat adionem per modum

Oomin ibus compotitis, vt funt terra noua,caftrii loan- adionis , vt didum eft, de cuius ratione eft quod in-
,
nis.G (igni ficatum edet diuifum, puta, quod intclli- hxreat.ideo femper ponitur ex pane pradicati.etiatn
geretur pro terra , qua edet noua tunc non edet noua. quia in omni pradicationt oportct,qudd fit verbum»
St tunc non eflet nomen, fed oratio , fi vero fignihea- cum verbum importet compoGtioacm ,
qua p ra-
tumfuutn edet vna res, puta villa vethuiufmodi, tuae dicatum componitur fubicdo . Vnde ficut ver-
ba fignificando
 453 T\UC
ba fignificando aAionem vel partionem fignificant etiam fint inftrumenta naturalia virtutis inrcrprcra-
aliquid, vt in alio exiftens, propter quod femper po- tiuz.vt Plato dicebat. Eius
nique virtutil inftrumtn
nuntur ex parte przdicati,ita etiam przdiAa verba in- lanaiuraKafunt pulmo, guttur, palatum, linguajdcn-
finita, quia fignificant remotiorum a chonis vel palsio-
tcSi&labiadunttamen inftrumenta ipfiusintcflrAus,
nis, femper ponuntur ex parte przdicati, negatio enim qui non cft viitusmateriaiis, fedfupra omnem nata-
reducitur ad genus affirmationis. Sciendum q> ver- ram corpoream. inftrumcntum autem diffinitur ex fi-
,
ba infinitiui modi aliquando ponuntur ex parte fubie ne, qui cft vfus eius: vfus autem vocis fignificatiuz cll
Ai,vt cum dicimus currere eft moueri, Sc hoc cft, quit fignificarc audienti conceptum intcllcAus dicentis.
habent vim nominis. VndeGrzciadduntcisarticu- Bene ergo diffinitur oratio pcrfcAa Sc imprrfcAa, per
los.ficut nominibus, hoc idem facimus nosin Logica generare fenlum fcu fignificare. Vnde oratio pcrfeAa
vulgari. Namdicimusclcorrcre mio. vbily miocft dicitur, quz perfeAum fenfum generat in animoaudi-
articulus. IntelleAus enim noflcrproctflum a&ionis toris propter complexionem quam dicit-Orationum
,
velpalsiunii .fcuinhirentiam eius in fubieAnappre- autem perfcAarum quinque funtfpectes, fcrlicct cnun
h£dit,& fignificat.vt eft res quzdam , Sc fic habet vim ciatiua,vocatiua, intcrrogatiua,imperatiua, Sc dipre-
nominis. Si autem verba aliorum modorum aliquan- catiua. Sciendum, ratio non folum concipit iplas
do ponuntur exparte fubieAi.vt cum dicimus, curro res, fed etiam per fuum conceptum alia
dirigit Sc ordi-
cft verbum, tunc non fumitur verbum formaliter.fed nat, concipi endo autem res in fe format
orationem in-
materialiter, lectindum quod (ignilicat ipfam vocem, dicatiuam, fcu cnunciatiuarr. Ordinando autem alia,
quz accipitur vt res quzdam, vnde verba Sc orationes format alus orationes. Dirigitur autem Sc ordinatur
Sc omnes partes orationis quando lic ponuntur ma -
aliquis ab atiquoad tria. Primoadmente
,
attendendu,
terialncr/umuntur in vi nominis. Deinde ponitur in & ad hoc pertinet oratio vocaliua: fecundo ad voce
diffinitione, rcAa,ad differentiam verborum obliquo- rcfpondeodum , Sc ad hoc pertinet oratio interrogati-
rum, Icilicet przteriti & futuri tem poris, quz non funt ua: tertio ad opus exequendu,& ad hoc
pertinet quan-
fimpliciter verba. Cum enim verba proprie diAa fi tum ad interiores oratio imperatiua
,
quantum ve-
cnificent agere vel pati, hoc erit proprie verbum, quod ro ad fuperiores oratio deprccatiua ad quam re.
,
fignificat agere vel pati in aAu.quod eft agere vel pa- ducitur oratio optatiua quia refpeAu fuperioris ho.
,
ti fimplicitcr.hic autem fignificant verba przfentis mo non habet vim innataro ntfi pcrexprzfiionem lui
temporis,agcre autem vel pali in przterito vel in futu- dcfidcrij.Suppofttiua vrro.ideftcondrtmnalis.i' dubi
ro, eft fecundum quid,& ideo verba przteriti &: futu- tatiuareducuntur ad interrogatiuam.Et.quia ift qua. '
V
ti temporis non funt fimpliciter
verba , fed fecundum tuor fpecias orationis non fignificant verum vel tal-
quid. Dicuntur autem cafus verbi przfentis tempo- ium. fed quidam ordinem ad illa confcquentem ideo
,
ris, quia aliquo modo tempus przfens.
fignificant non pertinent ad przfensnegocium,quod dircAc or-
Przteritum enim & futurum tempus dicuntur per re- dinatur in feientiam detrtonftratiuatn,in qua auris
ho
IpeAum ad przfens. Eflcnim przteritum tempus, minis per rationi adducitur ad confiderandum verum
quod fuit przfens,8t futurum quod erit przfens, Sc fi- ex his quz funt proprii rci.fcd magis perlinit ad
rhe-
militer verba aliotum modorum , quim fit verbum toricam ve! poeticam quz inducunt ad aiJeniicndum
,
indica tiui modi: c afus verbi dicuntur, quia eorum va- per difpolitionem audientis. Solaautem
enunciatiua,
riatio rcfpicit ipfam aAionem vel pafsionem , (icut & quz fignificat verum vel fallum ad hoc negocium Ipt-
variatio temporum, & quia variatio verborum in nu- Aat.Si It quz alu orationes ad eam reduci pofTunr.
mero & perfona non rcfpicit ipfam aAionem vel paf-
fionem.fed folum fubie Aum, cui a Aio vel pafsio inhz C jput Quirtum. De enuntiatione quid fit,
ret,ideo non faciunt cafus verbi &c. verum C- ftlfim.
& quid
efl

CaputTertium. Dc oratione quid fit/5- de Nunciatlo eft oratio verum vel falfum fignifi-
fpcucbustius.
E cans. Adintelligendum autem hanc diffini-
tionem , primo videndum eft quid fit verum

O
di
Ratio cft vox fignificatiua
partes fignificant feparatz
ad placitum, cuius
.
Qualiter
huius diffinitionis particulzfint inteDigendx
Aum eft in diffinitione nominis . Diuiditur autem
autem
vel falfum, fecundo videndum eft quare fofi enun-
ciationi conuenit fignificarc ver um vel fallum. Quan-
tum ad primum , (ciendum, quod, vt communiter
dicitur, veritas efl adzquatio rei ad intelleAum, fe-
oratio in imperfeAam &perfeAam. Oratio imper- cundum Ifaac. verum dicitur adzquatum , falfum
feAa dicitur, quz imperfcAum fenfum genera t in ani- vero non adzquatum. Hzc aurem adzquatio leu
moaudiroris.vbi nota, quod vt dicitur Quinto Mcta- conformitas non potcfl cfle relatio realis
, alioqui»
phyficz, perfeAum elicui nihil dcefl in genere fuo: verum non conuertcrcturcum ente. Quod enim efl
fenfui autem, quem generat oratio imperfeAa in ani- in vno przdicamento tantum non poteft efTe dc tran-
mo auditorii, aliquid dccft ,
quia deeft fibi compofi- fccndentibus.eft ergo relatio rationis. Sc fic veru m efl
enim dico homo albus,quz eft ora-
tio vel diuifio. Si relatiuum fecundum rarionem , quod nihil prohi-
tio imperfeAa , nihil dico fibi ineffe, vel non ineffe, Sc bet ipfumeffe in pluribus przdicamentis vel
in om-
per confequcns fenfus huius orationis facit flare ani- nibus. Quz autem Iit hzc conformitasdico.qudd
mum lufpenfum, quia fibi aliquid dccft, ideoeftim- in intelleAu quzdam funt fubieAiue.vt fpecics in-
perfcAus . Sciendum umen quod non fine caufa teliigibiles aAus intclligendi Sc
, , huiufmodi : quz-
oratio perfeAadc imperfeAa dtffiniturper generare dam funt obieAiue.vt ea, quz intcllcAus intellrgrr.
fenfum. Vbi note, quod licet oratio &quzlibeteius Quando ergo res, quz efl in intelleAu obicem; c eft
pars fint quzdam res artificiales Sc non oaturales,nec conformis libi ipfi,vtefl in rerum natura, funeralia-
Peri hcrm.Dioi.Tho. p i con .
 -

DE ET^rXCr- M O D jt Ll E t' i 45 «
«onformiras dicitur veritst. Vnde in hoc confidit veri- nitur veritas. Vbi nota, qoot), ficut dierum cft ; veti-

tas,'}' rcslicapprehenJiroT ah imtlloftu licutell in rc- tas eft relatio rationis, entia autem rationis ,
ntfqtJlm
aum natura, & per oppulitum Ulluascft in rMfurmi- Ium futricSiuc, nifi lirgn modo intell gatur ,1c?Ctsh-
tarc rei,vt apprchcnfa illab intellectu ad Iciplum , vt dum illud, cui ratio auriBuif nlem rcfpiQum raio-
eftinnaturalua.fit propter hoc Philosophus 4 Meta, . niv.habet ergo vcrirasToluVi tffc obiedhue, St fimiK-
dicit, q» verum eft effeq uod cft , St non effe quod non tcr dicode falfirate. Vnde, fi 'cbtl fideramus iMud, quod
cft: non ed, fit non eife quod
fallum vero efttlie quod prihso virum ift,fcihcct rem,vt eft intellefta.J. voce-
cft. Vnde, quando imclleiiiisimclltgit rem lic efte fi - mus verum, dico quod tale verum pottft effeih prima
•cut cft in rerum natura, vel non effeiicut non eft, talis operatione intellectus . Nam intellectus intelligit

conformius dicitur veritas, quando vero apprehendit iplamrem ,vt cft in fe, fit (ic intelligit vetiim.falfum
rem effe vt non cft, vilnon cflc vt eft , tunc fallitas. autem non intelligit intillcdhis in prtma operatione
Sciendum, cj in tali contormitate, quar veritas dicitur, lua.qoia vel attingit nataram rei,8r tunc mrelligit ve-
eft confiderarequatuor, fcilicet rem, vt eft intellc 6 a, rum, aut non attingit, 8t tunc ignorar, fit m.neiftibi
feu vt cft in intclleflu obiefliue, fit ipfum inttlleftum proprie difformitas reiintcflcfti' ad natu ram eios.qiira

eamintclligentem.&atftumintelligcndi.quieftiubie- nec talis res eft intdlefta ,fcd aliqua aha, Sf i Jco mjn
&iueinintcllcdlu, 8t rem vtcftin natura fua. fn rc au- cft ibrfatfitas, quz proprie irtl portat dcfeprioritib.ft
tem, vt ed intellcfta, feu vt eft obiediuein intellectu, non ignorantiam folam,fit inde tft, quod 1’hiJoTopbus
cft per prius veritas, quam fit :n intelledo,vil quam fit Tertio de Anipia dicit , quod iritellcftnstdmpre fren-
in adtu intclligendi, vel quam Iit in re, vt eft in fua na- dens quod quid eft fem per dt verus. Hocautem non
tura. Intellectus enim & aftus intclligendi nondicun- .eftpetfefte comprehendere veritatem, qurcft con-
tur veri ,tu(i quia funt de vero obiefto. Intellcftus.n. formius vtriufqne.Tcilicet rei vt imcllctfta eft , 5; rei

dicitur verus, quia apprehendit vcruip, &' actus intcl- , fed eft
in fua nattfra cognofccre vnum conforme feri
ligendi dicitur verus , quia cftapprchenfio alicuius ve- verum. In fecunda vero Operatione intellectui tft
ri , & res in natura fua dicitur veraapud ,
quia nata cft pcrfecfc&cOmpIetiue veritas obfcftiue, nim appre-
iotelle&um caufare apprehenfionem conformem en- hendere veritatem cft ajiprthendtfc conforirmatecn
titati luar. Notandum , q> talis conformitasrei, vtin- rei inttclleiS* ad fc ip am fectnidum fuatn 'naturam,

telle&a cft ad fciplam ,

vtcftin natura lua poteft effe vtdidlum cft, hocautem fit comparando vnunvilrir-
vel in intelleflu pratico ,
vel intelleiSu Ipeculatiuo. ri rvclidem adlc ipfum fetundum aliud fit aliud effe:

In intelleiSu quidem pratico, quando fcilicet lic eft quod non poteft fieri nifi perlecmidam operationem
res per (uam formam, ficut apprehendit eam artifex per intcfleSus tergo perfedte veritas non eft nifi in intef-

artem fuam. Cum autem omnes res naturales per for- Icftu componente vel diuidcnte.fic fimiliterdico de
mam fuam fint conformes fibi ipfis, vt apprehenfz faHitatel' Tenendo vero fecundam opinionem perdi-

funt ab artediuina, ideo qualibet res fecundum 9 ha- (Sierunt clariora. Natn.fi veriras cft conformitas
bet propriam formam dicitur vera,8cfic verum Secius reiadimellcdlum informatum fjrqdSudme rei, in pri-
conuertuntor. in intellectu vero Ipeculatiuo eft talis ma operarionc intelleSus erirverum , quia erit ibi ta-
conformitas,quia intelledlus intelligit rem ficut eft, no lis conlormitas, non tamen erit verum tunc inintel-
enim intelledius fic intefl git ficu t res in intelleflu pra- lefln, vt in cognofccnte verum. Non enim inrelle-

fiico.fed quia ficui res eft, 'ta eam intelligit intellectus, dlus aliter cognofcit verum, nili componendo vddf-
fitideointdleSuspradlicuscomparatur ad artificialia, uidendofecundumfuum iuditiuni ,
quod iudiciunifi

vt menfura ad mcnluratum , econucrfo autem intelle- confonet rebus , erit verum, puta dum ioicfleflus iu-

comparatur ad
ctus fpcculatiuus ca quz intelligit, vt dicstfeeffe informatum fimilitudrnerei,vtres cft.

mcnluratum ad menfuram. Et oppofitumcft defalfotfic hottotum pertinet ad fe-

Notandum, q> aliqui tenent ij> vetitas eft conformi cundam operationem iniclledlus, fit non a 1 primam.
tas rei ad inttlle&um informatum (imilitudioc rei,fal- Ex didfis poteft patere ,
quod in fofa cnunciatione
fitas vero cft difformitas intelledlus fic informati ad fit enim folaenun-
veritas vel fallitas, vt in ligno. Si
rem.Et hzcopinio probabiliter poteft tcncri.Sic ergo ciatio eft lignum eorum, qu* funt obiefliue in fe-
patet quid, cft verius & fallitas ficc. cunda operarioncintellcdtus /fit lolcm in illum eft vf
rum&falfum, in cnunciatione erit verum vdfalfum,
Caput Quintum .
Quod veritas & falfttas funt tantum & non in aliqua alia voce, fiuc fit dictio, fiue oratio.fit

intmnciatit>nc& quare. (ic patet quid cft en unciario.

Q Vantum ad fecundum, fcilicet quare veritas &

fallitas funt in

q, ventas non
enuntiatione tantum, (d edum,
cft in voce fignificatiua , fme fit
nomen, vel verbum, vel oratio,nifi ficut in figno, funt
CaputScxtum. De enuntiatione eatbegorita
&bypotettca,affirmauua
& nega litu.

autem huiufmodi figna conceptionum intellectus ,(c-

cundu ergo quod in cficeptionibus intelledlus erit ve-
rum vel fallum ,(icdicctureflein ipfis fignis. Scien-
dum, quod,vt dicitur tertio de Anima, d uplex cft ope
ratio intelledlus, fcilicet indiuiGbiu intclligentia.qui-
do fcilicet intelledlus intelligit quiddiutem rei in fe»8c
rompoGtio fit diuifio, fcilicet quando vn tm rem con-
ceptam componit per effe, vel diuifio, quandodiuidit
per non effe, & ia vtraque operatione intelledlus inuc- bum
D Iuiditurautem ab Ari ftot ile enunciatio triplici-
ter, & primo, vt analogii in fua anal ugata. dicit
enim quod enuciationum quxdam eft vna fim
plicitcr,qu*da coniundtiooc vna Eounciatio vna fim-
phciter.eft enficiatio cathegorica, feu prxdicaiiua. Eft
autemenunciatio cathegorica qux habet fubiedhim fit
prfdica tum principales partes lui, vthomoeft animal.
homo cft iubiedum,animal eft prcdicatum, hoc ver-
cft, quia przdicatur tertium adiaccns, dicit con-
iunSio
417 T c :
'
A T V S 458
iunffio feti copula verbalis. Coniunftionevero vnadi tia fignificat quale quid, vt fupra diftum eft.Tcrtio eft
citur enunciatio hy potetica/cu fuppofitiua, vt fi ho- in ea con fiderare iplum Inbicfhiro, prout.f.cft prxdi-
mo cfl, animal (fi. Hxc autem diuifio enunciationii cabile de pluribus, vel de vno, & fic fit tertia diuifio Sc ,

eft analogi in fua analoga ta,de quibus per prius Sc po-
fterius dicitur. Nam vnum (impliciter efi prius
coniunftione. Secundo diuidit enunciationcm vt ge-
nus in fuas fpecics. diuidit enim cara in affirmationem
& negationem, qux funt fpecies enunciationis. Licet
enim affirmatio fit prior negatione, non tamen pro-
pter hoc enunciatio detis analogice prxdicatur ficut
diflum eft,q> prxdicatur de (impliciter vna, St coniun
ftionc vna. Notandum, q, vnum diuidentium aliquod
commune poteft effe prius altero dupliciter. Vno mo
do fecundum propriis rationes, aut naturas diuiden-
tium. Alio modo fecundum maiorem participationi
rationis illius communit.quod in ea diuiditur. Primu
autem non tollit vniuocationcm generis, vt manifefiii
eft in numcris.in quibus-binarius (ccundum propriam
rationi naturaliter efi prior ternario, fed tamen «qua-
liter participant rationem communis , (cilicet nume-
ri. Nam ita ternarius ficut & binarius efi
menfiirata per vnum. Secunda autem prioritasimpe-
dit v niuocationem generis, & propter hoc cnsjnon po
ecft effegenus fubfiantix Sc accidentis, quia in ratione
entis prius habet cfle fubfiantia , qux eft ens per (e , ^
accidens ,
quod eft ens in alio, vel in aliud. Sic in
pofito. Licet affirmatio primo modo, f.fecundum fui
hxc dicitur pertinere ad quantitatem enunciationis.
vno Nam quantitas (equitur materiam. Vnde verius.
Qux ca.vel hyp.qualts ne vclaffir.v.quata.par.i fin.
Hic aut verfus fic intelligitur. In eonique funt tria
nomina interrogatiua,I.Qux, quod quxrit de lubftan-
tia: Qualis quod quxrit de qualitate. Et quanta, quod
,
quxrit dc quantitate. Vnde quando fit interrogatio
per qux , quxrendo,f.de fubfiantia enunciationis, re-
fpondef cathcgorica vclhvpotetica.Quldo fitinterro
gatio per qualis , rcfpondctur negatiua vel aflirmaiiua.
Quando vero fit interrogatio per quanta, refpondetur
vniuerfalis, particularis, indefinita, vel lingularis. De
prima diuifionc enunciationis diceturin traftatu de
enunciationibus hypoteticis.de fecunda vero cius di -
uifione fatis diftum eft.
Caput Septimum. De quantitate propofttionum cathe-
multitudo goncarum deineffejcilicetje vniuerfali par-
ticulari indefinita dr fingulari.
pro- R Edat dicere de tertia diuifione,
dum quantitatem. Vbi nota, epenunciarionum
cathegoricarum, quxdam funt de inefle.quardi
vero modalcs.Diciturautem enunciatio dc ine(Tc,qux
qux eft fecun-

naturam, fit prior negatione, non tamen (ccundo mo eft de fimplici inhxrentia prxdicati ad fubieftum ,vt
do, imo «qualiter participant rationem enunciatio- homo eft animal. Modalis vero , in qua inhprentia

nis. Vtraque enim efi oratio verum vel fallum fignifi- prxdicati ad fubiedlutn modificatur, vt Sortem curre-
cans. Eft autem fecundu m (uam naturam affirmatio re eft pofsibile , vel homo eft animal neceffario. Vnde
prior negatione. Nam affirmatio eft enunciatio alicu- primodicendum eft de quantitate, xquipollentiis, op-
ius de aliquo, vt homo eft animal. Negatio vero eft pofitionibus, qux quantitatem fequuntur in enuncia-
enunciatio alicuius abaliquo, vt homo non eft lapis. tionibus dcineffe.fecunda de eis in enunciationibus
Cum autem enunciatio,vtdi&um eft, fit vox fignifica- modalibus. Ad videndum autem quantitatem ipla-
tma,non immediate fignificat rem, fed mediante con- rum enunciarionum de ineffe, (ciendum, quod ca.qup
ceptu intcllc&us. Vnde in omni enunciatione eft tria intelleiftus apprehendit, qupdam lunt vniuerlalia vi-
,

confiderarc.f.ipfam vocem, qux eft. fignum coceptus delicer qui apta nata funt in pluribus inueniri, qux-
intellefius,8i ipfum c 6 ceptumintcllci5tus,qui eft ipfa dam funt lingularia videlicet, qux non funt apta in-
fimilitudo rci,8t ipfam rem. Quantum ad vocem prior ueniri nifi in vno. Vniuerfaleautem poteft dupliciter
eft affirmatio negatione,quia munus habet decompo conlidcrari. Vno modo quafi feparatum a lingulari-
(itione, tj negatio pluria enim diftiones funt. Sortes
.
bus, (.fecundum e(Te, quod habet in intelleftuobie-
non currit , quim Sortes currit & perconfequens eft
,
fiiue. Alio modo fecundum ede quod habet in fingu-
magis compofita. Ex parte intelleSus prior eft affir- lanbus. Primo modo confidcrato vniuerfali aliquidde
matio, qux fignificat compofitioncm, <j negatio, qux eopoteftdupliciterenunciari ,vno modo quando ei
fignificat diuUioncm.Pofterior enim eft diuifio com- attribuitur aliquid, quod pertinet adfolam a&ionem
pofitio ne/icut non eft corruptio nifi generatorum, fic intellcftus. Vt cum dicimus, homo eft prxdicabilis de
non eft diuifio niG compofitorum. Ex parte etiam rei multis , vel homo eft vniuerfale, vel homo eft fpecies.
affirmatio, qux fignificat ede, prior eft negatione, qux huiufmodi enim intentiones format intelleftus.St at-
fignificac non effe, ficut habitus naturaliter prior eft tribuit eas naturxrintcDeftx , puta homini fecundum
priuatione. Tertia vero diuifio ipfius enunciationis quod comparat ipfam ad res, qux funt extra animam.
eft in vniuerialem^tarticularem, indefinitam, & lingu- Alio modo enunciatur aliquid de vniuerfali fiefum-
larem. Sufficientia autem diftarum diuifionum poteft pto, quando attribuitur libi aliquid, prout ipfa natura
fiefumi. Inipfaenim enuciationeeft confideraretota apprehenditur abimcDcftuvtvnum , illud
intcliefta
fuam entitatem qux eft ex (ubiefto Sc prxdicato , Sc
,
tamen, quod ei attribuitur, non pertinet ad aftum in-—
ipforum coniundionero , Sc quia omne quod eft ideo tillcS us
, fed
ad effe , quod habet ipfa natura intcllefta
eft, quia vnum numero eft , ideoconfideratur vtrum in rebus, qux funt extra animam.puta,fi dicatur homo
(it vna (impliciter, vel vna coniun&ione, Scida diuifio eftdigniftimacreaturarum.hoc enim conuenit natu-
dicitur pertinere adfubftamiam enuntiati unis. Secun- re humanx, fecundum q> eft in fingu!iribus.Nam qui-
do eft in ea confiderare ipfum prxdicatum,vt compo- libet homo lingularis eft dignior aliis creaturis irra-
nitur fubie&o fine negatione negatione,
,
vel cum & tionabilis, fed tamen omnes homines (ingulares non
quia prxdicatum eft pars formalis enunciationis, ideo funt vnas homo extra animam vt dicitur in prxdiga
,

hxediuilio dicitur pertinere ad qualitatem cnuncia- enuciationc, homo eft dignilsima creaturarum, vbaly
lionis,qualiutcm) !.cfrentialeto,tecundum tpdifferen- homo flet pro omnibus lingularibus, ftdfolu ia accc-
Peri hcrm.Diui.Tho. P 3 ptione
4 <9 0 E E X. V X C /•
ptione imellcftus ed vnus , & quia communiter non
edapprzhcnfum,i}i vniuerfali» extra fingularia fubli-
fiant ideo communis vius loquendi non bibet ali-
,
quam diftionem, feu aliquod lignum, quod addatur
vniuerfali, fecundum dictus modos, quibus aliquid de
toprxclicatur. Sed Plato, qui pofuitvniueilalu lubli-
fiere extra lingularia, inuenitquafdamdiftioncs, quas
addebat vniucrlalibusin Calibus mod.i pridicandi.
Dicebat enim per (e horoo eft fpecies, vel hotnoprx-
dicabilisell fptcits. Secundo modo enunciatur ali-
quid de vniuerlali fecundum qi ctliniplis linguhii.
bus,& hoc dupliciter. Vno modo cum attribuitur libi
aliquid ratione iplius vniut-rlalis.quod videlicet ad
dTcntiam ipGus pertinet, vel conlequitur principia
edentulis ipfius , vt cum dicitur, homo cll animal , vel
homo cll nfibilis. Alio modo, quando attribuitur ei
aliquid ratione Cingularis, in quo inucnitur, liquando
attribuitur Cibi aliquod accidens indiuidualc , vt cum
dicitur, homo ambulat. Et quia ille modus cnuncta-
di aliquid dc vniucrlali cadit in comuni apprchcnlioue
hominum, ideo inuentf funtquxdam dictiones ad de-
fignandum modum attribuendi aliquid vniucrlali fic
accepto. Vnde,fi attribuitur fibi aliquid primo modo,
fcilicct ratione iplius, vtvniuerlaleeft.quia hoccflvni-
uerfalitcr decn aliquid ptzdicari.ideo ad inuentum
ell hoc lignum omnis, quod delignat , q> prxdicatum
attribuiturfubiefto vniucrlaliter, quantum ad totum
illud quod lubfubiefto cotinef.ln negatiuis vero p me-
dicationibus ad idem inuenta cll hxc diftio nullus,
per quam ligni (icatur, prxdicatum rcmouctur alu-
biefto vniucrlaliter Coeundum totum quod contine-
tur fub eo. Si vero attribuitur ei aliquid fecundo mo-
do , (cilicct ratione lingularis , ad hoc defignandum
in alHrmatiuis inuentum ell lignum particulare, Icit*
cct hxc diftio quidam, vel aliquis, per quam deligna-
tur ,q> prxdicatum attribuitur vniucrCali fubiefto ra»
tioncipfius particularis. Sed, quia indeterminate for-
mam alicuius lingularis fignificar.ideodefignat vr.i-
Ucrfalc fubquadam indctcrminationc. Vnde iir dici-
tur indiuiduum vagum. In negatiuis vero non cll in-
uenta aliqua diftio, Icu aliquod aliud fignum/cd dici-
mus, quidam homo non currit, vel nonnullus homo
currit. Sic ergo funt tria genera affirmationum, in
quibus dc vniucrlali aliquid prxdicatur. Vna.inqua
de vniuerfali aliquid prxdicatur vniuerfaliter , vt
omnis homo efl animal. Secunda, in qua devni-
ucrfali aliquid prodicatur particulariter, vt quidam ho
m o ed albus. T crtia ,
in qua aliquid de vniucrlali prx-
dicaturablq; determinatione vniuerfali, vel particula-
vt homo efl animal. Prima enunciatio dicitur vni-
ri ,
ucrfalis,Secunda particularis, Tertia indcGnira. Qui-
bus fi addatur Gngularis,in qua aliquid de Gngulari
prxdicatur, vt Sortes currit, erunt quatuor modi eou-
ciationum, qux poflunt edic negatiux Gcutfunt affir-
matiux. Et fic patet.
CaputOftauum. Deoppofitmc propofitionum
catbtgoncarum exijicntium in
figura quantum ai
cnunciattona
dcuuQc.
N Vnc dicendum efl qualiter prxdiflxenuncia-
tiones vniucrfales, particulares, 8c iodefinitj
- »o on li n r i 4'*0
opponantur. Notandum, <y aliquid alicui quatitor
modis poeelt opponi. Vno modo rclatiue, vi pater fi
.filius. Atio modo contradiderit;, vt Sortes currit,
Sortes non currit. Tertio mqdo pnuatiue ,vt vifusde
excitas. Qoarto modo contrarie, vt albedo Sr nigre-
do. Dcoppafinsrilitiuediftumcll in prxdicamen-
to relationis. Contrsdiftio vero efl oppofirio, cuius
fecundum fe non ellmcdium.snteredeenimat ncin
cfle non efl medium. Adhoc autem, quod litcon-
tradiftio inter aliqua requiruntur feptero Primo, .
quod opponantur dux propofitiones , 'quarum vna
fit affirmatiua.Sc altera negatiua. Secundo, quod
tales enunciationes fint ciufdcm (ubi edi. Tertio,
quod finteiufdemprxdicati. Quarto , quod non fiat
prxdicatio fecundum diuerfas partes fubiefti , ficut
cum dicitnr , Sortes efl albus dente, Ac Sortes non eli
albus manu. Quinio , quod non fit 'diuerfus modus
ex parte prxdicati. ficut cum dicitur , Sortes currit tai-
de , Si Sortes non currit velociter. Sexto, q,nmi fit
diuetlitas ex parte menfure loci , 8t temporis . Septi-
mo, quod non Iit diucrfitasex habitudinead aliquid
extrinlecum. ficut cumdicitur, decem homines itrnt
multi in domo ,ic nonfunt multi in theatro. Pnuatio
vero efl negatio in iubieclo apto nato. Licet enim
Excitas neget vifum, non tamen fimpliciter.lcd in
lubicSo nato apto videte. Bcnccnini dicitur animal
cxcuni,(cd non lapis cxcus. Contrarie autem op-
ponuntur, qux incodem genere polita maximeafo
didant , & vicifsim eidem (ubieftoiftfnnr. Non «mm
•albedini opponitur albedo, Icd nigredo, qux a fe ma-
xime Sciendum , quod oppofitionouprx*.
diflanr.
dicaturde dictis oppofitionibus ficut. genus de tbij
fpecicbus.fcdvtanologum defuisanologatis. Vera
nique oppofirio ell oppofitio fimplicirer.quxdici-
turcontradiftio. Alix vero dtcunturoppolitioncs fe-
cundum quid, A: in tantum funt oppofitionet , in-
quantum aliquo modo dicunt contradictionem, fci-
licet e(Te At non efle. Sciendum etiam tll.quod ia
contradictione ita opponitur negatio affirmationi,
quod nihil ponit. In priuatione autemita opponitur
ptiuatio habitui, quodfuppoflitfubicQutn. Incon-
trarietate veto ita ell oppolitio ,
quod, fupponitur
fubieftutn & aliqua forma, itaenim albedo oppo-
nitur nigredini, quod lupponit aliquod lubicftura!,
propter quod dicitur vicilsim infunt , 8c albedo etiam
ponit aliquam formam , quod non lacit negitio
nec priuatio. Sciendum, quod vniucrfalis aftirma-
tiua opponitur vniuerfali negatiux eiufdcm fubiefti
& prxdicati contrarie. Vnde omnis homo cll al-
bus , &nullus homo efl albus , lunt contratic . Ra-
quia, vt dtftum efl .contrarie opponuntur,
tio efl,
qux maxime afe didant. Non enim nigrumdicitur
aliquid exboc (olo,q> non ed album, fcd fuper hoc,
quod ed , non ede album , quod fignifieat remo-
tionem albi , addit nigram extremam remotionem
ab albo. Sic ergo id, quod affirmatur , per hanc
enunciationem , omnis homo currit, oportet quod
remoneatur per hanc negationem , non omnis ho-
mo currit , oportet enim quod negatio rcmoueat
modum , quo prxdicatum dicitur de fubiefto, quem
delignat hoc fignum omnis, (ed fuper hanc remo-
tionem addit hxc enunciatio , nullus homo cur-
rit , totalem remotionem , qux ed in extrema di-
ftantia. merito ergo dicuntur contririx, omnis homo
currit,
4*i
currit, & nullus homo currit.Particularis autem affir-
matius, & particularis negatiua nullo modo oppo-
nunturcomrariz,idcft contraria oppofitione. Con-
trariz naque differunt extrema diftancia , particularis
autem affirmatiua Se particularis negatiua fe habent
Geut mediainter contraria , media autem non lunt con
trarianec etiam opponuntur contradi&oriz, vt enim
,
diflumcft, hoc fignum quidam, quod facit propoG-
tiontm efle particularem, dcGgnat vniuerfale, feu ter-
minum communem indeterminate, vndenon deter-
minat ilkid ad hoc lingulate, ?tl ad illud. Et propter
hoc affirmatio & negatio non erunt in eodem fubie-
flofingulari, quod requiritur in contradiflione, vtlu-
pradi&umeft, ideo nullo modo Gbi opponitur. Di-
cuntur tamen fub contrariz quia fub contrarijs con-
,
autem amrmatiua & particula-
tinentur. Vniuerlalis
rianegatiua, vniuerfalia negatiua, &
paiticularis af-
firmatiua, opponuntur contradiftoriz. Cuius ratio
«11, quia contradico confidit in fola remotione affir-
mationis per negationem , vniuerlalis autemaffirma-
tiua removetur pcrfolam negationem particularem,
nec aliquid aliud ex nccefsitate exigitur . Sicut per
hanc , quidam homo non currit, remouctur bzc, om-
nis homo currit. Particularis autem affirmatiua non
poteilremoucri per particulare negatiuam , quia Gbi
non opponitur, vtdiflum ell , oportet ergo, quod rc-
moueatur per vniuerfalem, negatiuam, fic ergo iftz,
lcilicet omnis homo currit , quidam homo non currit,
Ct nullus homo currit , quidam homo currit,funt con-
tradi&orix. Quzlibct autem particularis dicitur fu-
balterna luz vniuerlalis. EtGc patet de oppofitioni-
buspropoGtionumvniueriilium , in quibus futis G-
ena, St Gngularium.Indefinitz autem fequunturrcgu
un particularium.
•
CtpnfUfmm. Dt tquipaUtntHs mmUtit***
tttbegoricamm dt ineft.
Eftat nuite dicare de zquipolleritijs (fiSarum
R enunciationum. Vbi nota q> negatio przpofi-
ta ante fignum,
,
& per confcquens ante totam
enuntiationem xquipollet luz contra diaoriz.PoGta
vero poli fignum in compoGtionem, lcilicet enuncia-
tionis, facit el zquipollere luz contrarix. Przpofita ve
ro <t poflpefita facit eam zqui pollere fuz lubal ternz.
Cauti autem illarum «quipoll curiarum cft , nam ia
rUrrs •' 4<fl
enunciationibua przdifiis ell confiderar* quantita-
tem, videlicet vniucrfaUtarem,particularitatf, St qua-
litatcm,(.ncgationem &
affirmationem.hxc ell autem
natura negationis , vt neget , Se tollat totum quodin-
ucnit poli le.lic ergoifta enunciatio, omnis homo cur
rir, cft vniuerlalis St affirmatiua, cui, Iiprxponarur ne-
gatio, lcilicet non omnis homo currit, ifta negatio tol-
lit vniucrlahtatf, 8r Gc remanet particularis vd indefi-
nita , fcilicct linequz zquipollct particulari, Sc
ligno,
&
affirmationem, per conlequens remanet mga-
tollit
tiua. Equipolltt ergo huic , fcilicct quidam homo non
curnt , quz erat lua contradidloru.fimilircr fit hzc
enunciatio, nullus homo currit, certum cft, <p hoc ell,
cui.fi vniuerlalis & r.cgatiuaprzponatur libi negatio,
& dicatur, non nullus homo currir, negatio tollit vni-
uerlalitatem , ergo erit particularis , tollit etiem nega-
tionem ,& (icerit affirmatiua, hzc fcilicct quidam ho-
mo currit,quz erat fila contradu3 oria. Et idem etit de
Nam hzc, non quidam homo currit,
particularibus.
xquipollet huic, nullus homo currit ,Sc propter hanc
caufam hzc,nonquidamhomononcurrit,zquipo!ltt
huic, lcilicet quilibet homo currit-Similiter etiam fi fir-
matur hzcenunciatio, omnis homo currit,& poftpo-
natur negatio ligno vniuerlali , & ponatur ad compo-
fitipnem fic, omnis humo noncurrit,quia negatio n6
inuenit poft f< lignu m,non negat illud, & p C r conle-
quens remanet vniuerfalis enunciatio, aufert autem
negatio affirmationem , St fic fida cft enunciatio ne-
gatiua St vniuerfalis, zquipollct ergo fuz contrarii/,
huic , nullus homo currit. Similiter hzc, nullus homo
currir, cft vniuerfalis, & ncgatiua.nam lignum negati-
uum negat compoGtionem cnunciationis poftpona- .
tur ergo ei negatio, & dicatur, nullus homo no currir,
quia negatio non habet lignu poft fe, remanet enucia-
& quia erat negatiua quantum ad com-
tio vniuerfalis,
pofitionem aufert negationem , & remanet affirmati-
ua , hzc.f.om nis homo currit , quz erat fua contraria.
Similiter etiam fumatur ifta , omnis homo currir, quz
cft vniuetfalis St affirmatiua,
poftponarur negatio fic, non omnis homo non currit,
& prxponatur (ibi Sc
certum eft,3> lecunda negatio negat ciuscompoGrio-
nem.Vndcdato,q> illa clfetnegatiua/izc.f.omnit ho-
mo non currit, przpofita ergo negatio inuenit poft fe
vniuetfalitatem,quam tollit, Si fic facit eam particula-
rem , inuenit & negationem , quam tollit St facit cata
affirmatiuam,& erit hzc, fcilicct quidam homo currir, •
quz erat fua lubaltcrna. Etficeft de omnibus alijsri
prxponatur St poftponatur in eis negatio, qum sequt-
pollent luo fubalterno.liuc fit vniuerlalis.liue partituri
laris. Notandum, cj> aliquando contingit in cadcnv
enuncutionefuntduofignavniuctfalia negatiua, vou.
videlicet in fubiefio. St alterum ioprfdicaio.fitut io
hac, nullus homo, nullum animal cft.dico.tj, illa xqn
pollet huic, omnis homo aliquod animal eli. Ratio Ut,
quia quodlibet diriorum (ignotum & ell vniucrfak,
& habet in fe ncgarioncm,& quta non przponitur ne-
gatio primo ligno remanet enunciatio vniuerfalis, er-
go negatio indufa in primo ligno, quod ell fignum
vniuerfale St negatiuum, przponitur negationi, Icu fe-
cundo ligno, quod cftfignum vniuerfale, St lignum
negatiuum, & quia inuenit vniuetfal tatem.deftniic
ergo vniuerlalitatem St remanet particulare, dcflruit
negationem, St fic remanet enunciatio aftirmatiua,
hzc fcilicct omnis homo aliquod animal cft.Vtldicaf
Peri hcrm.DiUi. 7 ho. P 4 ficut
a6 ] DEE TV-rUt c
Ccut communiter dicitur ,q> nullus non.xqtnpoller ei,
quo d cft omnis, & dico non,(ciiicct negationem, qua
continetur in fecundo ligno , non nullus vero zquipol
let ei, quod cft, quoddam , Se nullus nonlumo pro ne
itione, qua cft inprimo Ggoo , & fic remanet omnis
omo aliquod animal cft. De omnibus his pquipollen-
tiis datur verfus.
Prz contradic.poft contra.prz poflq; lubalter.
Qui fic intelligitur,prz.i.negatio przpofita, cfltra-
dic.i. facit zquipollcrefua contra diflorio
negatio poftpofita facit zquipollcreluo contra , ideft
c6 trario.Przpoftq;,ideft negatio, quz prxponitur Se
poftponitur.facitzquipollercfuo lubaltcrno.Et ftepa
tet dezquipollcntiis cathcgoricarum.
Caput Decimum. Quomodo nuncutioneicuthegoric*
de ineffi fit* in figura fe bibent ad
ycntetlem &
folfuetem.
M
ucrlali
Odo dicendum cft que modo fc habent prz-
diftx enunciationcs quantum ad verum & fal
fum.Vbi nota, ij (icut fupradifiu cftdeVni-
fecundum qielt iniplis lingularibus, duplici-
ter poteft aliquid enunciati,l'ci)icet aflirroatiue
moucri negatiue. Vnomodo quando attribuitur
,
aliquid ratione iplis vniuerfalis.vel rj> pertineat od eius
effenuam, vel 91 lequatur principia cius cflentialia . vt
cum dicitur, homo cft animal rifibili<,& hac vocatur
materia naturalis/euncceffaria.Quod autem ifto
do ab vniuerlali rcmouet ratione ipfius naturz.l.vni-
materia remota, (eu impofsibilis, vt ho
uerfalis, dicitur
mo cft a(inus.Secundo modo, quando attribuitur (ibi
aliquid ratione alicuius lingularis, in quo hzc natura
vniuerfalis inuenitur, vt cum dicitur, h6 currit, & hzc
dicitur materia contingens. Sciendum, <j> in materia
naturali Se in materiaremota, (i vna contrariarum eft
vera, reliqua cft falfa & econucrfo. Et caufa hoc cft,
,
quz prouenit fe-
quia, (i illa dicitur materia naturalis ,
cundum naturam vniucrialis.ip(a ergo conuenit om-
co lic , q> vniutrfalisaflirmattua erit
ni contento fub
vera,vniuer!atis autem negatiua , quz rcmouet hanc
materiam ab omni contento rubeo,nccc(lario erit fal-
fa.dicit enim non ede quod cft, quod eft falium,fcili-
cet dicere non ede quod eft.vel efle quod non eft.Simi
liter etiam in materia remota vniuerfalis negatiua eft
vtra,quu rcmouet tale przdicatum ab omni conten-
to lub tali vniuerlali Vniuerfalis ergo aftirmatiua tuc
.
etiam dicetur falfa, quiadick efle quod non eft,& fimi
modofe habebit de (uis particularibus (ibi
li
nis. Materia enim naturalis, quia omnibus contentis
fub vniuerfali conuenit, ideo in tali materia particula-
ris affirmatius erit vera, negatiua veto falfa,
habebit in materiaremota . In materia vero continge
ti ambz contrariz poliunt cflelalfz, 8e caufa poteft ha
beriex didtis. Si enim intalt materia non
vniuerfaliabquid nili ratione particularis alicuius con
tenti fub eo , affirmareillud de omnibus particulari-
bus filium cft, quiadieitur,quod non eft efle, ftmili
• cum dicitur. Sortem currcrcfftoeccflc, & fic de &ijL
ter etiam illud negare ab omnibus particularibus feu
lingularibus falfum eft, quia dicitur quod eft
Ambz ergo funtfall(.Particulares vero,quia quilibet
poteft faluari in vna lingulari, ambz funt verz. Aliam
rationem alsignat Arilt.Nam , vt dicir, contraria mu-
tuo fe expellunt , vnbz ilte cootraric nen poterunt
r.\ MObULlEVS
timui efle.quod eft vertrm, remotiones tamen earum
nihil prohibet fimul efle, ficut album* nigrum non
poliunt efle fimul , remotiones tamen amborum nihil
- prohibet cflefimnhfairum enim cft remotio amboiu.
In omni materia fiue naturali fiue remota, feu contin
genti, fi vna contradi <9 oriarum eft vera reliqua cft f|l
la.de cconuerlb. Contradictorii enim enunciationcs
vel funt lingulares, vt difium cft , uel vna eft vniuetr
f alis 8r altera particularis ,& hoc
habens , quia vna re-
poft , ideft mouet aliS.Vnde.G vna eft negatiua altera eft affirma
,
,
tiua, St fi affirmatiua erit vera, dicit efle quod cft ,flr
hoc eft verum, vt dicitur Quarto Metaphy ficz, verum
enim cft efle quod eft, 8: nfieffcquodnoneft.Falfutn
autem eft non efle quod cft, & efle quodnoneft.Ne-
gatiuaverofibi contradidi oria, quia dicit noB efle qd
negatiua cft vera dicit non ef-
eft, erit falfa. Similiter, fi
le quod non eft,& affirmatiua tunc dicit efle quod no
quod cft falfum. Et ficut inter efle & non efle non
cft,
eft medium, Se vnum rcmouet alterum, quia impofsi
, St ne-
bile eft dici de eodf & verificari fimul efle Se nou efle,
fic etiam eont radiftorie,quia vna ponit de eodem cf-
fe,& altera de eodem non eflc,idco vna femper remo-
uetalteram. Et quia in
verum vel falfum.vt dictu cft ,crgo fine
tali efle
medio, fi vna
vel non efle confiftft
econuerlo. Et fic patet de
eft vera,reliqua eft falfa, 8t
(ibi
veritate AfalGtatcdidUru (ppofitionu de ineffe Sec.
Caput yndeeimum. Quid fit propofilioModalis,
' Crdcciusquantitatt.
mo-
'
. .... .il
Vnc rcftat ponere vel dicere de propefitionh
N bus Modalibus. Modus autem , vrhic lumitur,
adiacens rei determinatio, ideft determina-
eft
tio faSa per adiedliuum. Eft autem adifetiuum du-
plex,(cilicet nominis, vt album Se nigrum , Se vcrbi.cu-
iufmodi (tint aduerbia, quia enim aduerbium flat iux-
ra verbum Se femper nititur verbo, ideo dicif efle adie
diuum verbi. Et uc modus erit duplex,f.nominalis,vt
cum dr curfusvelox Se aduerbialis, vt cu dicitur cur-
,
rit vdbf itcr.Notandfl, qd aduerbia multiplicior pol-
iunt determinare verba Quzdi determ inant ipfum
.
rone aflionis vd pa(sionis,qua verbfi lignificat.vt cur-
ro velociter, vel ago fortiter , & hoc faciunt aduerbia
qualitatiua.Quzdam vero ratione temporis, vt aducr
bia temporalia. Afiayeroratione modi.vtaduerbia
vocandi & optandi. Quidam vero determinant ver-
bum ratione compofitionis,quam facit in ori tignc,!c
f«,faccel^rio, impofsi bilitcr.pofsibili&r.cd
ifta funt
fubalter- ringenter,vero& 61fo.Com ehrm dicitur, Sortes cur-
velociter, fignatur rj> curfus eiusfit velox > fc<L'cum
rit
dicitur neccflario Sortes currit, no (ignificatOf q> cur-
econtra fe fit neceflarius , fcd q> ilia compofitio , Icrlicct
fus cius
Soitescurrit,fitneceffaria,&ficdealns quinque ad-
ucrbits iam didtis.Sciendum, q. prtuiQa lex aduerbia
attribuitur faciunt veras eouacia(ionesraodajtss,quia pofluntfa-
cerepropoficioncs modalesaduerbialiteriumpta. vt
cum dicitut^Sortes currit necefl«tio,& nurmna|itef,vt
Veium cftiutem 9 duo iftonrtnmodoruni.l vefoi
.
non efle, falfo.ncm variant enunciacionem quantum ad oppofi
tioucs,zquipolltntias,& huius,fed eodem modo feh»
bent,(eu eodem modo fumunuir io eis, Ikut incatbp-
goricis de incfle,ideode cis prztermitumus/ Sed quia
aliaquatuor aduerbia, (cilicct poiubilitcr, impoftibi*
liter,

465 T H.U
-
eccffario , contingenter prxdidas enunciatio
liter, n
nes variant, ideodeipfisdicamus. De his autem ad
ptxfens videbimus quatuor,fcilicet quantitatem, qua-
litatem, oppofiriones,* zquipollentias , quia de con-
uerfionc lpfarum dicetur in tra&atu de fyllogifmis,
vbi etiim dicetur de conuerlione enunciationumde
ine(Te.Adfcicndum autem earum quantitatem.Noti-
dum,cpquzdam funt propoli liones modales dedido,
vt Sortem currere eft nece (Te, in quibu$,f.didumfu-
biiciiur, & modus przdicatur, & iltx funt veremoda-
les, quia modus hic determinat verbum ratione com-
pofitionis.vt fupra diftum cfl. Quidam autem funt
modales de re,in quibus videlicet modus inter poni-
tur dido,v t Sortem neceffe eft currere, non enim mo
do eft fenlus.Q) hoc didum fit necelfariu, Iciiicet Sor-
tem currere.fed huius fenfus eft, q> in Sorte iit nccefsi
tas ad currendum.Et clarius apparet de pofsibili.Cum
enim dicitur Sortem currere eft pofsibile.fenlus eft, <j>
hoc didum.fcilicet Sortem currere, eftpolsibile. Sed
cum dicitur Sortem pofsibile eft currere, lenfus eft,q>
in Sorte fit pofsibiGtas currendi. Sunt autem & abi
enunciatiooes,qui videntur modales,& non funt, qn
videlicet modus fubiicitur , & didum przdicatur , v
Sortem currere. Ratio huius eft, quia
pofsibile eft
denominatio debet fumi b forma , formale autem in
cnunciationeeft pridicatum,& ideo i prxdicato de-
bet denominari, cum ergo in enunciatione przdicatur
modus erit modalis,cum vero przdicatur di£tum,n6
,
cric modalis. Sciendum, <j> omnes cnunciationes mo-
dales de dido funt fingulares ,
quantumcunqi fit in eis
fignum vniuetfale.Vnde hzc, omnem hominem cur-
rere eft pofsibile.eft Gngularis.St fic de omnibus aliis.
Ratio huius eft. Nam,vt fupra didum eft, enunciatio
dicitur lingularis , quia in ea fubiicitur Gngulare, feu
terminus lingularis, vt Sortes currit.Sed in talibus enii
dationibus lubiiciturhoc didum fignatu, fcilicet om-
nf hominem currere, quod totum accipitur pro yno
termino fignato,omnes ergo tales enu nciationes funt
fingultres.I n modalibus vero de re &
in his.qux viden
tur modales, &; non funt, fumitur quantitas fecundu
quod in dido funt terminidc figna.Vndt hxc,polsibi-
le eft omnem hominem cuttcte,cft v niucrfaHs.flt hzc,
pofsibile eft aliquem hominem currere , eft particula-
ris, & fic ie habet de modalibus de te. Patet ergo do
carum quantitate.
. , '„it> .. icqvdtuditx j
Caput Duodecimum. Dt qualitate pTopofttumm
modaliumquoad affirmationem
tj- nejauonem.
Equitur de ipftrum qualitate.Vbi nota, q» in enun
dationibus deinelfe eft tria confiderare,fdlicet
S fubieduro.prxdicatum , & copofitionem vtriuf-
que,qux ita fe habent quodam modo fieut in natura-
tbus. In homine enim eft confiderare Corpus & ani-
mam, St humanititem, corpus eft materia, anima eft
forma, qu* eft pars com politi, vnde forma eftrefpe-
vtnuf
ftu corpori sjiutoanitas veto eft fotma relpedu
que.fdlicet relpeducorpoHs Sc anime. Sic in propo-
1 fubiedo quantu ni ad totum illud, quod nib eo conti-
fitoin enunciatione lubiedumcll fieut materia, prz*
dicatum vero fieut forma, quz eft pars compofitis,vn
de eft quali forma relpedu ftlbiedi.compofitio vero
negatio
eft forma vtriufque. Vndein eis affirmatio Sc
fumitur lecundum compofitionem vel diuifiouem,
t & •
CT jir r j \ tfi6
vbi eft negatio. Vnde,quandoincoinpu(ilionc non
eft negatio, eritenunciatioaffirmatiua, fi
veroin ea eft
negatio, eft enunciatio negatiua. In modalibus autem
fieut fchabctinillisdeincficprzdicatum, fiefe habet
modus, quia eft vt forma rcfpcdu didi, St ideo, Ii mo
dus componitur cum dido affirmatiue, modalis .erit
affirmantia, fi vero negatiuc, propoli tiocrit negatiua.
Hzc enim, Sortem non currere eft pofsibile, elt affirt.
matiua,quiacompofitio modicum didoaffirmatur.
Hzc autem , Sortem currere non eft pofsibile.eft ne-
gatiu a.q uia talis compofitio negat ur. Et hoc clare ap -
paret in veritate &faHitate earum. Affirmatio enim
de eodem fingulari opponitur contradidorie nega-
tioni, &' pcrconfequens.fi vna eft vera , reliqua eft fal-
fa.fed ifta, Sorcm currere eft pofsibile, Sor.non cur-
rereeft pofsibile. ambzftmt vetz, quia Sortes pottlf
currere Sc poteft no currere, Side vtroquedido veli-
ficatur polsibilitas non ergo eft vna affirmatio*,
,
alia negariua.Sciendom,Qi licet enunciatio modalis di
catur affirmatiua,St negatiua a modo affirfnatoSr ne-
gato, tamen qualibet poteft quadruplicitef variari»
quia vel habebit vtruquc , fcilicet dictum St modum
affirmatum, vt Sortem currereeftpofsibilr.vcj vtrfi-
que negatum ,vt Sortem non currere non eft p otsibi
le.Veldidu m negatum & modum affirmaturo.vt Sur
tem no currere elt polsibile Vcldidum affirmatum.
.
St modum n cgatutr.vt SortenVcurrere non eft polsi-
bile.Et fic patet de eius qualitate^
Caput Dumumertium. Decppofitionccr
aquipolUntia enuntiationum
t
nodalium.
Vncvidcndum ell de caram oppofitione.Vbi
N nota, quod modales huiulmodi varianturfe-
cundum affirmationem Sc negationem
do & in modo fieut imediaredidum clt,& fic faciunt
in di-
inter fe oppofitiones.Scd, quia diuerfimodi fibinokf
opponuntur, ideo primo dicendum eft de oppefitio-
nibus modalium lecundum diucrfos modos.poftea ce
ducemus vnum modum ad alium per zquipollentias,
ScGc patebunt omniumdppoITtiones.Notandum.q.
pofsibile dupliciter poteft lumi. vel in toto fuo ftgnifi
cato, & tunc com prehendit nccefTarium ft comingh
& fic quod necclfe eft e (Te , polsibile eft elie , 4e quod
contingens eft ede, pofsibile eft cfie.Alio modo fumi-
tut lolum pro contingenti, & fic' fumitur in iftls oppo
(itionibus. Vnde licet qnatuorfiiitenunciatibpes trio
. dalcs, tres tamen earum faciunt druerfitatem in oppo
filionibus,8c acquipollemiii, qura illa de contingenti,
Stilla de pofsibili pro eadem (umuntur. De illis ergo
tribus modis dicamus, fcilicet ncccITe impofsibitc pof-
fibilc.Er licet, vt didum elt, quando modus iubftltia -
liter & didum prardicatur , enunciatio non fit m odi
-
lis, tamen cito reducitur ad modalem de fic modo ,
enunciationibus illis vtemur.Sciendum, qudd fieut di
dumeft.tn enunciationibusdcineffc.hocfignuam-
nis,defignatQ>praidicatuni enunciationis attribuitur
netur, hoc vero fignum nullus, rcmouct a (ubtedo to
tum quod fub eo continetur , & propter hoc rniuer.
affirma tiua, S; vniuerfalis negatiua funt cSrrariz.
falis
Sic in enunciationibus modalibuaifte modus ne-
iftis
ctffe facit lignificare totam inhzrentiam fubiedi ad
przdicatum.
 46 7 de etirrT^c i. MODjLiars 46»
przdicatd, quia qtf rtccciutio indi oitali iaeffc,& ideo cefleeit cfle, funt lubalternp
, &
fide habet de finguSs
tenet eundun locum, fcilicct modalis affirmatiuade aliis cnunciationibus modalium per huneverfum.
nccelTirio,& viis affirmatius de inefle. Etficut nuDus
lotum rcmouet , ita ttiam impofsibile , quia quod im- Annbimus.edemuli, iliace, purpurea, vt fatis patet.
pofsibilitcr inelt , nulli tali incft , & ideo propofitio de
impofsibilitcnetlocum vniuerlalis negatiur. Eli li- CafutDecimumfuartum. De immcumnt hypolcti-
cui quidam, affirmando non totam inlucremiam po- r.t,cr de Iribus f^ccicbus eius.
nit ,fimilitcr etiam negando non totum quod fub fu-
bic&ocontinct remouet,fic ille modus pofsibilc, quia Edat nunc dicere de cnunciationibus hypote-
quod pofsibiliter indi, non indi omni, & g> pofsibili-
tcr non indi, non indi nulli,& ideo poisibile affirman
do tenet locum particularis affirmatiuz, & pofsibilc
R ticis.feu Iuppo(itiuis,quod idem ell. Dilfinimr

autem cnunciatio hy potetica fic , Enunciatio

negando tenet locum particularis nrgatiuz. Secunda
ergo prxdi&a iftx enunciationes ncccfle dl clTc, & im
pofsibilc efl e(Te , funt contrarie Neccfle dl cfle , &
. ca,& illa, homo mouttur,dl akera. Et dico principa-
pofsibilc dl non efle, funt contradiftorix. Impofsibi-
le dl effe,& poisibile dl efle, funt contradi dtorix.Pof-
fibile efl efle,& pofsibilc dl non die, lub fubcotrarix.
Neccfle cft efle, & pofsibilc dldTe,funt fubaltcmae.
Impolsibile dl cfle,& pofsile dl non cfle
p*»vt patet in figura fcqucnti.
hypotctica efl ,quz habet duas cathcgoricasprindr
pales partes fus,vtfi homo currit, homo mouetur, pa-
tet, q> hrc.homo currit , dl vna enunciatio cathegori.
les partes, quia termini finr principales partespropofi
tionis cathcgoricar.non tamen funt principales partes
,ppofitionishypotcticx, fed remotf, ficut lapides funt
partes domus remote, & in hoc differt enunciatio hy
,
funt fubal- potetica ab cnunciatione cathcgorica.Nam principa-
les partes cathegori exfunt termini, principales autem
partes hypotcticx funt dux cathcgoricx. Alia etiam
diflerenua ell inter propofitienes cathegoricas & by
poteticas.Namin cathcgorica fubi edum (ulcipit no-
men prxdicati,cum enim dicitur homo ell animal, ho
mo recipit nomen animalis, cum homodicaturefle
animal. Non efl autem fic in hypotetiris quia vnum
,
de altero non prxdicatur.fed tantum aliquid dicitur
efle, fi alterum fuerit.vcrbi gratia, cum dicitur, fi pepe-

rit,cum viro concubuit, non efl fesfus q> parere fit cu.
,
viro concubere , fcd efl fcnfus,q> partus efle non po-,
tuiffcr.nifi cum viro concubui llctiSi mi liter
etiam cum
dicimus, (i homo efl animal ell, non ell fcnlus.tj ho-.
mo fi t animal,fed efl fen fus, q>, fi aliqua res efl homop
neccfle cft q> aliqua res fit animal-Diuiditur autem ^>1
politio hypotctica intres fpecies,quia quadam cft
conditionalis.quxdamdibunfijua. St quidam coptt-
Utiua.Conditionalisell illi,in qua coniunguntur dux
propofitiones cathcgoricx per hanc coniuntflionera!
ii. vt fi homo cft , animal cft, hoc autem condi rionalis

potcfl fieri tam cx parte fubiedtqqdm ex parte przdi

His vilis flarim patebit de xquipollentiis earum, & de cati.Ec parte fubiedi.vt fi dicarur,G homo currit,ani-(
oppofitionibus ipfarum, quando variantur per nega- mal currit, ex panevero prxdicati, vt G dicatur, fi bo--
tiones politas in dido vel in modo. Aequipollemiz mo currit, homo mouetur. Prima autem propoli-,
naque modalium eodem modofiunt, ficutin cnun- tio feu enunciatio cathcgorica ,quz efl in his cnuncia-s
ciationibusdcincfle.fccudum videlicet verfam illum. tionibus hypoccticis dicitur antecedens fecunda ve-
,
Prx contradic.pofl contra.prx polit;; fubalter, ro dicitur confcquens , & propter hoc dicitur cople-
Negatio enim prxpofitaro&facit xquipollerefuo quentia. Ad conditionalem autem redpeuntur ra-
contradidorio.vnde bic, non ncccfle efl cfle, fquipol tionales, vt Sort.cH homo.ergo Sort.cfl animal. Et
let huic, pofsibilc dl non cflc.^Et hic, non impolsibik omnis cau(a!is,vt quia Sortes cft homo, Sortes efl ani
efl efle,xquipoIlcthuic,poisibileefleflc.Ncgatio vero mal , Si temporalis, vt quandoSortes ell homo. Sor-
poflpofita , Icilicet modo , facit xquipollcre fuo con- tes efl aoimal>& omnes huiufinodi.Notandum,q> Ani
trario, vnde hxc, ncccfle cft non clfc.xquipollci huic, monius ponit duplicem hypothcfim , vna ell quando
impofsibile cft effc.Et hic, impolsibile ell non cffc.x- fupponitur aliquod impolsibile, ad quod tamen ac-,
quipoDct huic, neccfle efl efle. Pr*poflq;fubaIter.i., cellario fcquitur aliud impofsibile. Verbi gratia.fuppo,
negatio prxpofita & poflpofita modo facit xquipqllc. fito 5 quatuorfint tria, quaternarius numetuscrisiPh
reluo lubaltcrnotvndc hic, non ncccfleefl noti effc, par. Conflatenimqihypotifis lupponit poisibile, 4:
arquipollet huic, pofsibilc ell cflr, & fimiIitcrhzc,non impofsibile fubinfert, tamen flante hypotefi ncccfla-
impolsibile efl non cfle , arquipollet huic ,
pofsibilc efl rio infertur. Ex quopoteftintcDigi,<j> cooditionali;
non e(Ic£x didis potcfl patere, qualiter oppofitiones potcfl cfle vera,& tamen embx eius partes figit fal-
propofitionum eiufdcm modi variantur per negatio- fx.Vnde ifla efl vera.fi homo eitafinus, homo cft ru-
nes.Vcrbi gratia de cnuciarionibus de neccflario, ifla, dibilis, tamen vtraque cathegoricarutu tfl falfa. Secun
neccfle efl efle, &hic, non ncccfle ell cfle, funt contra- da verohypotefis efl, g, quamjoep aliquid dicitur tfl;
didoriijSi iftx, fcilicct non ncccfle efl non cflet & ne- v«I non efle fiquid fuerit, vd non luerit , vt fi homo tfl
animal
 .

469 -j T \_A C T AT V t i
anima! cft , vel fi homo cft lapit non cfi. Ex dictis po-
S. T H O M AE A Q_V N A T I I S
tcft patere, quod veritas enuntiationis hypotetiez cft
in confequemia terminorum , qui fiint in conlequen- TRACTATVS P1UMVS
te, ad terminos, qui funt in antecedente,quia enim ani-
mal oeceftario (equitur ad hominem, errtum eft,cp
DE SVtLOCISMO STMPLrClTEli'^
t

quicquid (ucrit homo, erit animal & Ii ad currere fe-

Decem &OAo capita diullus."
,
In
quitur moueri , (equitur ergo, <f quicquid currit mo- ;

uetur. Si ergo eft homo.eft animal, & li currit moue- *

Cxpul Trimum. Qjiid fit fyl’.opj[mus t
tur.Cuicunque ergo vere vel falfe attribuetur currere, &- nux xd ipfum
attribuetur & moueri. Vnde ifta cft vera, li mobile requiruntur canfiiucndum.

currit immobile mouetur. Et propter hoc duitur , cj>

ad veritatem eius requiritur y antecedens non polsit Odo dicendum eft derer»
efle verum fine conlequente, quia tanta cft necclsitas tia parte, vi dilicct d-. his,
confequentis ad antecedens , yificut (e habet antccc- qua: pertinent ad tertiam
dcns,ita fe habet confcquens.Si vero aliter le haberet, operationem intclleftus. [

fcilicet y antecedens cflet verum, St confcqucns fal- Licet enim-, vt dictum eft,
Cum,(aIrac(retcon(equcntia,quia terminus inconle 1 Pbilolopho ponantur dup
quentepofitusnon neceflariam haberet conexionem operationes intdleCxus,!.
cum termino polito in antecedite, vthic, fi homo cft limplicium imclligcoua.de
albus, homocftmuficu],ccrtum dl, tjj hac Calla cft, compolitio veldiuilio , ta-
non enim neceflario ad album fequitur muficura. Et me additur tertia operatio,
inde cft , rp Omnis condicionalis vera eft ncccfiaria.Se quz cft difeurfus ab vno copolito, veldiuilio ad aliud,
omnis (alia cft impolsibilis, quia, vtdidum eft, termi- hocautcni fit per argumemationcm.Eft autem argua
nus conCequentis neceflario lequitur terminum ante- mentatio.orauo (ignificatiua difoirfus rationis ab vno
cedentis. Qualiter aute condicionalis varietur per af- cognitoad aliud incognitum , vd a cnagis cognitu ad
firmationem & negationem, dicetorcum.dcfyllogil- minus cogniiuni. Sunt autem argumentationis quav
mis hypoteticis agetur. DiGun&iua vero eft illa , in tuorfpccics , fcili.ct fvllogil.nus, inihymcroa jin u.
quaconiuoguntur duz enuciationescathegoriczpcr fiio.Sc exemplum. Siue hxc diuilio Iu gtneris luas m
coniunctiones (peciei difiunftiuz. vthic, animal aut (pecits, vel analogi in fuaanalogata n-hil ad prupolia
cft Canum, aut cft zgrura. Veritas autem prxdictx tum.Er,quia(yllogilmus perfectior tft omnibus alus,
cnunciationiseft,quod,fi vnum ponitur, alterum rc- ad quem alia- Ipccics argumentationis reducuntur,
mouetur,5t fi vnum rcmoueatur, alterum lumatur. licutnnpcrlcclum adperieSum , ideo de iplo dicen-
Vnde videtur <j> tantum valeat ifta, aut eft (anum.aut dum eft. Diffinitur autem lyllogilmus fic.lvIlogiLmos
cft zgrum.quantutn ifta conditionalis.li non cft (anu, cft orano ,in qua quibufdam poiiiisflt coiicelsis neu
cftzgrum. Et licet in prxdifta materia verum (it, tai cefle eft aliud eucnire per ea qua- polita funt&con-
men non femper in omni materia ifta: dux (ibi xqui- cella.Oratio bic cft genus Ivllugilmi.vtcnitnin trt-
pollent in veritate, nam coditionalis es vna parte ne- AatudcEtunciatione ditSuu, cft, nihil prohibet oraa
gata ,& ex altera aftirmata faluatur in contiadidtopijs, tionem eftcplures, de vnam ,cuiulmodi eft in lyilugil-
contrariis, & difparatis, & erit femper vera. Vera enim mo. In hoc autem rj» dicit, quibufdam politis, tangit
cft ifta, fi cft album,non cft nigrum, ifta tamen cft Cal- propoli tiones iplius lyllogilmi. Per Ime quod dicit ne
la , aut eft album aut eft nigrum,
poflet enim aliquid ccficcftiliudcuemre.ugiiconclulioncm.Vndeopor.
cfie,quod nec album cflet, nec nigrum. & Cic etiam cft tetfeirequid cft propolluo. EI autem propolitio ,
vt
dcdifpcratis. Diftcrt enim diliunSiua a tali condi- hic (umirur, cnunciatio,qua polita ad eam aliquid lo-
tionali. Vnde ad veritatem difionfliur requiritur, quitur. Non enim omnis cnunciatio cft propolitio,
de tali materia fit, in qua vnum oino ponatur,& alter u loflolum illa, qua- ponitur in aliqua (pecie argumen-
rcmoucaf , vel.ec6uerfo,& fi pier hoc ad eiusvcriuij tationis, ad quam fequitur conjulio. Vetbigratia,
requirit q> altera eius pars Iit vcra.Et (i vtraqi pai s ciu s cum dicitur, omnis homo cft amnul, omne rilibtle eft
erit vera, velfalfa,ipfacnuciatiodifiun&iua erit falfa. homo,crgo omne rilibile cft anima Lilia, omnis homo
Copulatiua vcrocnunciatio eft illa, in quaconiun- eft animal,eft propolitio, & linulitcr illa, omne rilibile
guntur duz enunciationcs cathcgoricz perconiun- eft homo,proponutur.n.vt ad cas liquatur illa, omne
Aioncm copulatiuam.vt Sortes currit, & mouetur. in rilibile eft ahl.Hic au tene, ol rilibile eft animal, licet

iftaenunciationc nulla ponitur conditio, fed lolutn
coniunttio enunt iationis. Et quia copulatiua coniun
Aio femper debet limilia copulare, G antecedens erit
vetum , etiam confcqucns neceflc eft
econucrio. Etfic patet qualiter di&x enunciationcs
fitcnunciatio,conftatenim cx terminis, non tamen elt
propoGtio. Eft autem terminus, in quem rdoluitur^»-
pofitio,vt fubieaum Stpratdicatum. Cum enim dico,
y fit verum & homo eft animal, homo cft ici minus, qui diciturfubie
Sum , animal cft terminus qui dicitur pizdicatum.
,

hy poteticz Ce habent ad veritatem, nam conditiona- Sciendum, y licet propolitio cx terminis compona*

lis poteft efle vera, vtraque cius parte exiftente Calla. tur, & in cis refoluatur , non tamen in diffinitione ter-
Diliunfliua cft vera vna eius parte exiftente falfa mini ponitur compolitio propoli nonis , (cd refolutio.
Copulatiua vero ad hoc quod (it vera , vtraque eius huius cauli ell.Nam Logica, vt Boethus in fua Topi-
pars neceflario debet efle vcra,8c fic patet de enuncia- ca dicit, duas habet partcs,l.inucntiuam & iudicjtiui.
lionibushy potclicis.Siquid aut hpc de ipiis obmiflum Eft autem inuentio excogitatio rerum verari) aut vc-
cft,dicetur cum defyllogilmis hypoteticis agetur &c. nlimilium.quf alteram partem contradiSiunu proba
De cnuncixtme T raflatus ftUaler Finis. bilem reddunt. Probabile autem cft quod videtur
omnibus,
-vtu
AV DE STLL001S M 0 SIMTLIC1TE\_ AT1
omnibus , aut pluribus, aut lapientibus , & his, fcilicc t illa propofitio, omnis homo ell animal, fi conuertitur
apientibus aut omnibus aut pluribus maxime no-
, omne animal ell homo , bene fitdcprzdica-
in illam,
tis.Huic autem parti logiczdeferuiunt duo libri, 1'cili- tofubiefhim &de fubieQo przdicatum, tamen pri-
cetThopicorum.Je Elenchorum. Iudicium autcm,vt ma propolitiocd vera, Iccunda vero falla , ideo talis
hic lumuur.cfi refla determinatio rationis in'his,quo- conuerfio non ell bona. EA autemin propoli tionibns
rum e(l iudicium. Roftc autem determinat ratio qn terminorum finitorum, de quibus hac intendimus,du
principiata refoluit in principia. Et ideo (cientia, quz plexconuerfio.lcilicetfimpiex&peraccidens.Dicitnr
eA recta determinatio labilium ell per caulas ,!olicet autem conuerfio fimplex, quando de przdicato fit (u-
cnm ratio refoluit caufata in caulas , & propterea hzc biedum & dcfubicfto przdicatum, manente fecunda
pars Logicz , Tcilicet iudicatiua dicitur analitica.feu propofitione in eadem qualitate 4: quantitate cu pri-
refolutoria,quia rcluluit principiata in principia.Huic ma. Per accidens vero dicitur, quando de fubieflo fit
autem parti Logicz delcruiunt duo libri,lcilicct Prio- przdicatum, Sceconuerlo, manente eadem qualitare
rum &Poficriorum. Et, quia de materia libn Priorum propofidonis led mutata quantitate. Primo modo
,

hic intendimus, ideo hic diffinitur terminus perrefo- conuertuntur propofitiones, vniucrlalis negatiuafic
lutionem propoli tionis. Eli autem fubieflum,dequo Secundo modo conuertun-
particularis affirmatius.
aliquid dicitur. Ptzdicatum vero quod de altero dici- tur vniucrlalis affirmatius, & vt aliqui dicunt, vniucrfa-
tur, feu fit dicere mentis vel rationis, feu fit oris vel vo- lis negatiua, tamen non eA necellarium hoc ponere.
cis.Dicii autem terminus, eo q>fic periplum termina- Si enim ad hanc, nullus homo e A lapis, (equitur, nul-
tur propofitio, non vitra progreditur. In hoc autem lus lapis ell homo & ida ell
, vera ,
necelTario (equitur
tradatu dicemus de lyllogilmo,limplicitcr.E(l autem hanc efic veram, quidam lapis non ell homo.Vt enim
fyDogilmus (impliciter, inquo non confideratur ma- fupradidluin eA , exi Aentibus vniuerfalibus veris fem-
teria, in qua talis, vel talis ly llogifmis fit,ide(l non co- per particulares funtvctz.licetnon cconuerlo.Primo
fideratur vtrum talis materia fit probabilis, vel necef- probemus conucrfionem (impliciter & primo vniucr
faria, led folum confideratur lyllogilmus ad luam or- (alium. Et quia, vt diUum cA,in talibus fyllogifmis,&
dinationem , in omni autem materia exillentibus ve- eorum propofitionibus non curatur in qua materia
ris vel probabilibus przmilsis (emperfequiturcondu fint,idco vtemur terminis tranfcfdcnribus.Ioco quo-
lio vera vel probabilis.Quod autem talis ordinatio fit rum pofTunt poni termini quicunque. Sit ergo propo
bona probatur per duo principia per (e nota. Dico au fido conuertcnda Aa , nullum a ell a. Et femper fup-
i

tem principia hic primas propofitiones perle notas. ponatur <p pro s.Sr pro a lumantur tales termini ligni
Hzc autem principia lunt dici de omni, & dici de propolidonem variam.ficut fi pro
ficatiui.qui faciant
nullo. Eli autem dici de omni, quando nihil efifu- ifumatur homo, & pro a, lapis, dico crgo,qi przdi&s
mere lub fubiefto , de quo non dicatur praedica- propofitio conuertitur in iAa, nullum a eA a.quod ,p-
tum. Dici vero de nullo e A quando nihil lumere lub
,
bo per diSum tertium principium fic, quando ex op-
iubic&o J quo non remoueatur przdicatum. De his pofito confequentis infertur oppofitum antecedentis,
autem inferius melius dicetur. Sciendum , o> quia fyl- prima confcquendaluit bona, led fic eA in propoli to,
logifmi variantur per diuerlas figuris, vt infra dicetur, ergo &c. Cum ergo dico, nullum aeA a, ergo nullum
ideo aliqui fyllogilmi non poffuntimmediate probari A,efii,facioconfequentiam, cuius antecedens eA,nut
per di&a duo principia & propterea tales fyllogilmi Ium a eA a, conlequens vero efi, nullum a ell a, modo
indigent vno alio principio per quod polluat reduci videamus fi expolito confequentis infertur oppoliturrt
addici de omni,vel ad dici de nullo. Hoc autem prin- antecedentis vere. Huicautem propofitioni ,
Icilicct
cipium etl, quando ex oppofitoconlequentisinfertur nullum a eA a, quz ell conlequens, pctcA efie duplex,
oppofitum antecedentis primz conclufionis, tunepri oppofitum, Icilicct contrarium & contradi&oriuro,
maconlcquentia fuit bona. Vnde omnes illi fyllogif- fumamus ergo cotradiflorium eius, fcilicet quoddam
tni,in quibus non porelt refie laluari dici de omni, vc! a efia, particularis enim affirmatius vniuetfalis, ne&
dici de nullo, cum diflo tertio principio reducuntur ga tiua.lunt cbtradiflorif ,ad illam aut#, fcilicet quod-
ad forma, in qua laluatur dici de omni, vel dici de nul- dam eA a ell a, (equitur illa, Icilicct quoddam a cA a,
lo, & hzc redu&io vocatur ab aliquibus per impofsibi- vt proba bo.fed hzc, quoddam a eA a, &
illa, quz fuit
le,a philofopho vero perfyllogifmum conuerfiuum. antecedens , fcilicet nullum a eA a, lunt oppofite con-
Similiter etiam reducuntur przdi&i tales lyllogimi ad tradi floriz, ergo ex oppofito colcquen tis (equitur op-
przdidla duo principia per conucrfionem propoli tio- pofitum antecedentis, prima ergo cdfequemia,quatn
num. Sed quia conuerfiones non probantur ellc bo- vocamus cduerlioncm fuit bona. Nunc oportet pro-
nz nili per tertium principium,ideo dicendum eA,qui bare quo ad illam, quodda a cA a, lequitur illa, quod-
fyllogilmi reducuntur ad illa duo principia folum in dam a, e A a, hoc autem probatur per fyllogilmum
virtute terti j principij. Qualiter autem fiant conuer- expolitorium. Ponam ergo propofitiones primasin
fio nes, & pcrdiftum tertium principium probentur terminis fignificatiuis , & ficut dicimus
,
quoddam A
dicamus, & primo in propofitionibus de inedie, dein- cA n, dicamus, quidam homo eA animal, & ficut dici-
de in propofitionibus modalibus. mus, quoddam a eA a, dicamus, quoddam animal cft
homo. Accipiamus primam, fcilicet quidam homo cA
Caput Secundum. De comierfune propofitiomtm it
animal, fignetur Ae homo, & hoc anim al,fi enim iAa
i
mej[e,& ie [ftaebus eiui.
cA vera , quidam homo cA animal , oportet qudd ipfa

C
.
Onuerfio autem propofitionum,vt hic fumitur,
elt (acere de fubie&o przdi catum, ie de przcfi-

cato fubieflum , ita cj> exillente conuerla vera,

etiam ea , io quam conuertitur , Gt veta. Verbi grana
fit vera in aliquo homine lignato, puta forte vel Plato-

ne,& fi in nullo homine lignato erit vera, nullo modo

erit vera, fignetur ergo illa res.in qua animalitas.ac hu
inanitas fignatur,& vocetur fortes.modo fiatfyllogif-
 .

4.73 T A. A C T ji T r s 474
niusexpofitoriusfic, fortes efthichomo/orre' eft hoc & contingenti non todem modo conuertuntur. Sed,
animal, ergo hoc animal c [t hic homo, it per confc- quia oppofitiones m
non codtm modolurnuntur pro-
qucns.quoddatri animal eft homo, ergo ad hanc, qui- poliiionibusmodalibus.lirut in propoli tionibts de
dam homo cft animal, quz Tumebar loco huius.quod- inefle.idco oportet mamfriiare probationes prxdi-
dam t eft A.fcquiturquodJam a cft a ergo ad hanc, , ftarum propolitionun.,8 licut ollendimus depro po-
quoddam aeft», fequitur quoddam a eli «,&hoc rll litionibus de necelTario, fic erii dc propolitiombus dc
quod volebamus dicere. Et fic paret de conucrfionc impofsibili. Sirtrgo propolitio illa conuertenda, ne-
vniuerfatis negatiux. con-
Particularis aflirraatiua celTe cft nilfint b cITc a , quz conuertuntur in hinc,
ucrtiiur fimplicitcr,ficut quoddam u eli a, ergo quod. necclle clt nullum a effe b, quiaex oppolito fccundz
dam a eft B,& probatur peridem principium. ht op- propofitionis infcrturoppolitumprattdcmis. oppo-
politocrgo confcquentis infertur oppofttutn antece- litum enim illius, nccefic cft nuUvni A cITc b,i ft illud,
dentis prima ergo confequentia feu conuerfiofuit bo non necelfeeft nullum a tlfc B.ledilla jquipi.Ilcthui,,
na. Potefl autem probari hzcconucriio pcrfyllogtf- pofsibile eftaliquod a eflea. Nam nonnecsfle non
mumcxpofttorium.vtditSumcll. Vniucrlalis auum elTezquipollethuic, quod cft polsibileelTc, quia non
affirmatiua conuertitur per accides lic.Omne a eli a, nullus zquipollet huic, quod clt aliquis, ergo ilia, non
quoddam a eli B. Et probatur eodem modo , oppo- necelfeeft nullum a dic b, zquipollet huic , pofsibile
fitum enim huius quoddam a cft B, eli hoc , nullum a cft aliquod a clfe b. Adhancautcm fequitur, pofs.b Ia

eft B.qus conuertitur in illam, nullum b eli a, hac au- cft aliquod n cITc a, quod poteft probari per ly llogif-
tem eli contraria prima;, qui crat.oe b eft a,cx oppo- mumcxpolitonum. vtiupra difium cft de particulari
fito ergo conlequentis infertur oppolitumanteccdcn- aflirmatiua, led ifta polsibilc eft alquod u die a, cll
,

tis, prima ergo conlequeniia, (cu conuerlio fuit bona. contradidoria antecedentis quz era t, nece dc cft n ul
,

Particularis vero negatiua ndeonuenitur, quia ex op- Ium B clfe a. Ex oppolito ergo confcquentis infer-
pofito confcquentis non infertur oppolirum antece- tur oppolitum antecedentis. Prima ergo cunlcquen-
dentis. Verbi gratia , Sit propolitio conuertenda illa, tia leu conucrfto luit bona. Particularis alfuir.jtiua
quoddam b non eft A.conuertatur ergo, quia vel con- conuertitur eodem niodo,8r proha rur per idem prin-
uettetur in vniucrfale negttiuam , vel in particularem cipium fic, ncct (le eli quoddam b < tle a, ergo recede
negatiuam. Invniuerfalemnegatiuam fic, quoddam tft quoddam a clfe b,cuiui oppolitum eli, non necefle
b non cft a, ergo nullum a cft a, huius oppoliium eft, eli aliquod a efie B,qi z zquipollet huic, polsib le eft
Velomnc a eli b, vel quoddam a eft B,fed vtraque illa- nullum a ede b, quz conucititur in iltam pofsibile
,

rum ^politionum, fcilicct omne a cft b, vel quoddam eftnullum a efle a. Non enim lumitur hic pofsibile
a cft b, conucrtumur in illam , quoddam a cft a, quz prout idem cft quod contingens quia non conuerti-
,

non eli oppolitum antecedentis, quod erat, quoddam tur , licut infra patebit , led lumitur modo pofsibile in
b non eft a, quia lubcontrarietas non cft oppoluio, vt fuo toto lignificato , vt comprahcndit neccllariura &
fupra patuit, ergo non valet ifta conuerlio, idem etiam contingens, vt fupra in alio tradatu didumell. Hxc
fequitur.fi conuertereturin particularem, fcilicct in il- autem ,
nullum b t (Te a, tll contradidi o-
polsibilc eft
lam, quoddam a non cft b, cuius oppolitum cft, omne tia huic, nccelfc «ft quoddam B
t fle a, quz eratamccc-

A eft B,quz conuertitur in hanc, quoddam a eft A,qu{ dcns.Eodemctiim modo probatur conuerbu vniucr
proprie non eft oppofita.vtdiitum eft. etiam Q6J filis alfirmatiuz per accidens, Iciltcctper conucifio-
talis conuerlio non valeat, patet quiand tenet in om ni nem per accidens ladam.Nptandum,tj.hzc tft d. (Fe-
rentia imcrconcrcta accidentalia przdicata.&rfublU-
materia, & poteft oftendi in terminis fignificaimis. Li-
cet enim illud fcquatur, quidam lapis non eft homo, ttalta.lcuipforumfubieda.Namcx parte prfdicati di-
ergoquidam homo non cft lapis, tamen iltud non fe- cunt formam, tx parte vero fubiedt dicunt illud quod
quitur, quoddam animal non eft homo, ergo quidam habet illam lormam. Cum enim dico fortes cft albus,
homo non animal, imo omnis homo eft animal. Iht ly albus dicit lolam formam albciiinis , fcd cum dico,
autem dc przdidiis conucrlionibus quidam verbis (ic. quoddam album eft fortcs.ly album dicit habens albe-
Feci (impliciter conuertitur Eua per acci. dtnem. Intali ergomatena deficit conuerlio moda-
Per A enim hic fumitur vniucrlalis afhrmatiua.per B liumaffirmatiuarum. Nam lizc eft vera, nectffecft
vniucrlalis negatiua , per i particularis afhrroatiua, quoddam album elfc corpus.de tamen hzc tftlalfa,
per o particularis negatiua. Conftruitur autem verius ncccfie cll quoddam corpus effe album quia hzc eft
fic Fc.i. vniucrlalis negatiua Ci.i.particularn atfirma- contingens. Et fic patet de conucrlionibus propo-

tiua conuertuntur limpliciter. e, i. vniucrlalis nega- fitionum de ncceftario. Eodem modo fiunt illzde
tiua, Va.i.vniuerfalis aflirmatiua conuertuntur per impofsibili in fuo toto lignificato. Conucrfioncs au-
accidens.
'
Et fic patet de conueilione propolitio- tem propofitionum de contingenti depofsibili vt & ,
num dcineffe. eft idemquod contingens , fiunt in terminis, Ici licet vt
contingit nullumieileA, conuertitur in hjnc,con-
CafutTertium. De conuerfionibut propofuiomm tngtomneBcfie a. VnJcillxconuerfionts aliomo-i
nodalium, &
differenti do It oppolito lehabent ad conuerfionespropofitio-
nodo earum. num deineSc , & modalium diSarum. Namin tll.r
iemperde lubieSofit przdicatum.&etonucrfo.Jf
V nc dicendum eft de conucrlionibus propofi- femper in elsferuatur eade qualitas, licet n6 femper ea-

N tionutn nodalium. Sciendum

nes de necelTario &
impofsibile eodem modo
cGoertuntur.ficut propoli tiones de incflc.ffe per idem
,
propolitio- de quantitas.In
dicatum, eodem
Katiohorum eft,
iliis vcro,qi‘odfuit tubiedtu vel prz-
modo rema net, & mutatur qualitas.
quia.vt ditfttim cll.llla cft boni con-
principium probantur. Propofitioncs vero depolsibili uctfio,in quaikutcft veritas in propolitlonccoucrfa,
ita
 47 * DE SYLLOGISMO SIMTLIC1TE\
ita ell inilla, inquam conucrtitur. Si autem prcpofi-
tio de contingenti conue rtcrtiui fic, <j> dc fubicfto fie
ret prxdicatum, St econuerfo.non inuenircrurin om-
ni materia vcra,fedin aliqua materia effet antecedens
verum.St confequeni falfum, ergo mala effet conuer-
fio. Verbi gratia in terminis fignificatiuis cotingit nui
lum hominem cffcalbum,hxc ell vera, quia continge
rehocpofftt, ficonuertatiir nullum ab
lic, contingit
bumeffc hominem, hxc cfffalfa. Ponatur ergu mo-
do, ip fortes elTct albus.quu ell albus, nunquam pote-
rit cotingere fortem non cfle ho minem. Fit autem illa
conucrfloindiucrfa qualitate. Nam triplex ell con-
tingens.Vel ad vtrumlibet, vicon tingit hominem cfle
album, vel vt in plur bus,vc contingit hominem habe-
re doosoculos,vcl vt in paucioribus, vt contingit ho-
minem cfle monoculum. Contingens autem ad vitu-
libet dicitur.quiaquotpoffunt in cfle, tot polfunt remo
ueri.ergonegatiua afhrmatiua funt fimul vcrx.Cd-
St
tingens autem vt in pluribus non conucrtitur in con-
tingens, vt in pluribus, fed in contingens, vt in paucio
ribus. Vndc illa , contingit nullum hominem cfle cae-
cum, conuertitur in illam , contingit omnem homini
cfle cucum. Prima enim ell contingens vtjn pluribus,
fecunda vero vt in paucioribus, eodem modo con uer
titur contingens vt in paucioribus in contingens vt in
pluribus , & eodem modo lumitur eorum conuerlto,
iicut di&um ell de contingentibusad vtrultbet. Nam
(i contingit in pluribus deticit in paucioribus.St con
fi
tingit in paucioribus deficit in pluribus, &. fic patet de
conuerfionibus modalium. Notandum q> aliqua j>-
pnhtior.es ponuntur, qui carent conuerlionc, cum
nihil laciant ad propofltum,quia nulla earum poflet po
ni in aliquo lyllogiftnorum.qui reducendi funt, ita vi-
delicet , cb iltz indigeant conuerflone , St fic dc diftis
traSare ell luperfluum.
Caput Quartum. DefyUogimis oflenfiuu de iutjft
&
quoad modum figuram.
H is habitis, modo dicendum ell
& primo de fyllogifmisde ineffe.
de lyllogifmis,
Secundode
modalibus.Tertio de hypoteticis.SyHogifmo-
rum autem de quidam funt oflenfiui, quidam
inefle
vero ad impofsibilc,vndc primo dicendum ell de fyl-
logifmis oflenliuis. Sciendum , q> omnis fyllogdmus
oficnfiuus conflat ex tribus orationibus, quarum dup
vocantur propoli tiones fcu primilla, viti m a vero di-
citur conclulio.Verbi gratia, omne animal ell fubltan-
tia, omnis homo cft animal, ergo omnis homo ell fub-
Ide dux, fcilicct omneanimal ell lubllantia,
flantia.
omnis homo ell animal, funt dux propoli tiones,
quarum prima, fcilicet omneanimal ell lubllantia di-
citur maior, fecunda vero dicitur minor fcu affumpta,
tertia fcilicet omnis homo ell lubllantia,
vero oratio ,
dicitur conctulio. Et licet ptxdifix tres orationes fint
perfeiflx conflantes ex fubie&o St prxdicato, non ta-
men habent nili tres terminos, qui funt homo animal,
flqfubflantia. Etcaufaeft,quia amnes illi termini (u-
muntur bis, vndc terminus bis fumptus in prsmifsis
dicitur medium Terminus in maiori propolitione
. mus ergo caulas diftorum nominum, St rationes ter-
fumptus cum medio dicitur maior cxrremitas.Termi-
nus vero lumptus in minori propolitione cum medio,
dicitur minor cxtremitas.ln conduGone vero iterum
fumitur maior extremius cum minorata Icilicct <j> Ii
47 6
conduflo ell direfla , maior extremius prxdicaturd;
minori. Si vero indirefta Vnde medium
fit econuerfo.
nunquam poniturin condufione. Adlctcndum aute
caulas diflforum nominum, (ciendum <p homo ell ra-
tionalis, & dicitur aute rationalis It non intdlcftualis,
quiaintelleftusapprehenditquicqd apprehendit fine
dilcurlu, ratio vero licet non Iit alia potentia quim
intclleftus, tamen dicitur ratio, quia quicquid appre-
hendit.apprxhendit cum dilcurlu, non ergo venit ad
perfeflam apprxhcniioncm alicuius rei nili difeurae 1
magis noto ad minus notum. Verbigratiaad cogno-
Iccndum perfedtequid ftthomo.piimo tnttlligimus
<j> Iit ens, dsinde <f (it lubllantia .ileindc (it corpus,
deinde tp fit animatum corpus, deinde animal, deinde
rationalis, & fic veniemus in cognitionem hominis df.
fcurrcndo. Siucautem ealisdtlcurlus fiat fine com,
plexione, fcilicet intclligendoensfubflamiain corpus
non ponendo ibi e(l,vt fcilicet non dicamus hoc ell ho
mo.vd fiat cum complexione nihilad propolitum lufi
ficit, tp difcurendointtlltgimus,&- talis difcurfuscfl i
magis noto nobis ad minus notum .Magis autem nota
nobis funt magis vniuerfalia.vt primo Phvlicoium da-
magis confula , djfcurfus etgo tsoller in
citur, quia lunt
nollra cognitione clHtnagis vniucrlalibus ad minui
Vnde magis St prius cognofcimus ens q
vniuerlilia.
fub(lantiam,Stlub(lanttamquam corpus, St corpus
qulm animatum corpus, St animatum corpus quam
animal, St animal quim hominem. De tali autem di-
fcurfu ell fyllogifmus , qui nihil aliud ell quim oratio
fcu congregatio orationum, vt Boethus dicit ,m qua
ell talis dilcurlus. Et licet in talidifcurlu multa po(-
multxprxmiflcad vnamconclufior
fintefle media, St
nem. Verbi gratia.omnis fubllantiaell ens, omnis ho-
mo c(l fubllaniia,qux ell corpus, quod ell animal, er-
go omnis homo ell ens, tamen quia medium fi.mper
duarum extremitatum ell medium, in tali dilcurlu tnul
tos comprehendimus fyllogilmos. Vnusetgo ell lyl-
logifmus vnius medn.St duaru extrcmiUtfi.Et,quia in
prxdiflo dilcurlu terminorum primus, qui vniucrfa-
lior ell, St per conii quens magis notus, primo irtdle-
ctui occurrit
dicitur, quia
vniuerfaltor, St
, dicitur maior extremitas , cxrrcmitas.p.
primo occurrit imclk&ui. St maior, quia
magis nota.Sccundus autem terminus,
qui intellefiui occurrit , ell qui non ell ita vniuerfalts,
tanten fecundum locum tenet poli primum in vniucr
falitate, vt ell corpus poli fub!tamiam,huic autem fe-
cundo termino iam (cimus inefle primum termini, 8c
hxc dicitur maior propofttio,quiapriorcognitione,
fed quia nondum Icimus fecundum inefle alicui minus
vniucrfali termino, difcurritadhucratioSt ccgnofcit
corpus inefle animali, vbi fiilit,St hic ell minor propo-
fitio,St (latimcognolicitfubllantiam ineffe animali, Se
hxc ell conclufio. Cerre in illis terminis medium fuit
corpus, St iplum fuit caufa,<p nos feiremus lubitauam
inefle animali, vltimus autem terminus in predi&o di
fcurfu fuit animal,vbi (letit ratio, St propter hoc dici-
tur minor cxtremitas.nttremitas enim dicitur, quia ibi
ftetit difeurfus rationis, minor vero dicitur, quia minus
v niucr fal is, St per confcqucns minus nota nobis,habe-
minorum, prxmiflarum.St condufionis.Uxdiftis po
tell patere quod dicit fhilolophus Primo Pollcrioru,
q, maior propolitio ell prius nota condufione natur*
St tempore. Natura, quia termini eius funt magis vnU
ucriales.
477 T H.U CT UT V
uerfales.vtdiftumell.Tempore vero.quia indilcurfu
rationi» prius fciui fubdintiam inefle corpori, quam
inefle animali, Minor varo propofitio ed prius nota
natura,non tamen tempore. Natura , quia caufa prior
cft caufato, propoli tionei autem funteaula condufio-
nis,& quia ctii ille fuit prior difeurfus rationis de me-
dio, fcilicet ad minorem extremitatem, non tamen efl
prius nota tempore, qui enim fciebam lubdantii inefle
corpori, in eodem inflanti in quo fciui corpus inclTc
animali fciui fubflantiatn inefle animali, Sc Gc patet de
partibus lylTi,& nominibus caru.Habent autem fy llo-
giftni figuras Sc modos. Dicitur autem hic figura ordo
trium terminorum fecundum fubicdionem &
przdi-
cationem. Sicut enim termini linearum in mathema-
ticis aliter Sc aliter Gtuati variant fpecies figurarum, oS
tria pun&a.quae faciunt triangulum, (i inter fepqua liter
diflabunt , erit fpecies trianguli, qua dicitur aquila te-
rusfiue hyfoplcuros.Si vero duo zqualiter diflabunt a
tertio, quorum diflantia inter fe rit minor vel maior di-
liantia eorum ad tertium , cfl fpecies trianguli, qu; di-
citur hyfocheles. Si vero omnes didantur punAorura
fiat inzquales cfl fpecies trianguli , qux dicitur grada-
tus fiue fcalcnon. Sic fecundum diucrfitatem florum i aliquando nd funt in omnibus figuris, led in aliquibus
trium terminoru in fubiiciendo &
prxdicando fiunt.;,
figura fyllogifmorum, licet alio modo quam in figu-
ris fuperficialibusiam didis. Si enim medium io vna
propofitione fubiicitur,& in altera przdicatur, dicitur
efle prima figura.Et merito, quia tunc medium vere cfl
medium, quiafapit naturam vtriufquc extremi, fcilicet
iubie&i Sc przdicati, przdicatur enim ,
& fubflantiali-
ter.vt diftum efl. Si vero medium in vtraque propo-
fitione przdicatur dicitur efle fecunda figura, quia li-
cet medium noo fit vere medium fapiens naturam fu-
bie&ionis Sc przdicationis.tamf quia dignius efl praedi
cari quam lubiici,idco bzc figura fecudum loeu m te-
net. Si veto medium in vtraque propofitione fubiici-
tur, dicitur tertia figura Sc vkima , quia in ea medium
non flat in medio ficut in prima,& Ibbilantialiter fem-
per quod efl indignius. Pfures figura non poflunt ede,
quia tres termini in duabus propofitionibus non pof-
funt pluries variari, vnde verfus.
Sub prz prima, bis prz fecunda.tcrtia fub bis.
Qui ficconftniitur,prima,i.in prima figura ,mediu
fub,i.lubiicitur,& prz, idcfl przdicatur. Secunda.i.in
fecGda figura mctlium przd.prxdicatur bis.i.in vtraq;
przmilfarum.Tertia,i.in lenia figura medium fub.i.fu
biicitur bis.i-in vtraque przmifTarum. Modus vero, vt
hic fumitur , ed ordinatio duarum propo titionum in
cena qualitate, & quantitate, & dicitur modus, quia efl
quadam accidentalis determinatio ipfarum propofi-
rionum fyllogifmi &c.
Cuf ut Quintum. DcfyUogifmit inutilibus
w ommjigurt.
Eflat nunc dicere deipfis fyllogifmis. Vbi nota,
R 9> vt fupradidum cfl , in hoc opere tra&atur de
lyilogilmo fimpliciter.f.dcfotma ipfius fyllogif
mi inquintum fyUogifmus cllnon applicando ad ali-
quam matarum, & ideo illa erit vera forma fyllogif-.
mi,qux applicata cuictmque materi; lem per G pr;mif-
fzerunt vcrzfequeturex eis condufio vera. Sivero
lyllogifmus io aliqua materia cudentibus przmiisis
vatis, fequitur condufio falfa , licet in aliqua alia ma-
S 478
teriafequatur condufio vera , talis non erit verus fy 1-
Iogifmus,fed dicitur inutilis coniugatio.Harum aut< m
inutilium conjugationum quadam poliunt fieri in om
nibus figuris, quadam veroinduabus, vclfolum in
vna figura.Qua fiunt in omnibus figurisfuntquatnor,
prima cfl Gamba pramiffa fint negatiu; , fecunda fi
amba pramiffa funt paiticulares.Tertia,li ambx funt
indefinitz.Quartafiambxfuntfingulares.Talcsenim
fyllogifmi fiue coniugationes in quacunque figura
fiant i aliqua materia poliunt concludere vcrum,& in
propter hoc dicuntur inutiles, verbi gta-
alia falfum.flt
tia.deambabus negatiuisin prima figura aliquando
concluditur verum iic. Nullus homo cfl lapis , nullus
afinuscd homo, ergo nullus afinus cd lapis. Aliquan-
do concluditur falfum, fic nullus homo cd Iapis , nulla
margarita ed homo, ergo nulla margarita ed lapis
cd condufio, quia omnis margaritaed lapis. Et
falfa
fiepoted fieri in fecunda Sc tertia figura. De hac
Scde tribus diclis inutilibus coniugationibus datur
vna regula generalis, fcilicet. In omnibus figuris ex
puris ncgatiuisparticularibusindefinit is, fcfingulari-
bus nihil fequitur. Inutiles vero coniugationes ,qu*
funtdux. Vna eliqua conucnitprimz&tertizfigu-
ra, fcilicet quando minor propofuioeftnegatiua.be-
cunda vero conuenit prima St fecunda figura, fcili-
cer quando maior propofitio ed particulatis,& de eis
dantur regula generales, fciliccr. In prima Sc tenia fi-
gura minori extdeme negattua nihil fequitur. Notan-
dum, qi in prima figura bzc debet intclligi de lyllogif
mis dircdeconcludentibus.Nain funt in ca duo modi
lytiogifmorum in directe concludentes,in quibus mi-
nor elt negatiua, nec tamen funt inutiles coiugationet.
Secunda regula, In prima Sc fecunda figura maiori exi
dente particulari nihil fequitur. Et fimiliterin prima
inttlligiturde concludentibus direfle. Dantur autem
alizduzregulagencralcs,quarum prima ed, Si alte-
ra pramiffarum efl negatiua , etiam condufio tll
negatiua . Secunda cd , fi altera pramiffarum fue-
rit particularis concludo erit particulari». Ciufaeilj
vtenim didumcd maior extremitas inedminori iit
conclufioocii virtute medii, inquantum, fcilicet incfl
medio in maiori propofitione, A medium incd mi-
nori extremitati in iginori propofitione fiue alio mo-
do fuoutur inhxrentiadidorum terminorum ficut ,
in alijs figuris eo modo, quo medium inerit ali-
fit
cui extremitati , vel econucrfo , vna extremitas inerit
altcri^ed.G aliqua prpmiflarumfueritpartico laris, de-
bet medium indic extremitati velextremitasin medio
particulariter, ergo condufio, qua dicit extremita-
tem inefle extremitati, erit particularis. Et hac in
fyllogifmisaffitmatiuis fufficir quantum ad fecundam
regulam. Infyllogifmisautcmnegatiuis eodem mo-
do vjrtute medij concluditur. Si enim medium vni
extremitati incfl , & cconucrfoab altera rcmouctur,
neccfle efl extremitatem abcxtnmitate remoueri &
fic erit condufio negatiua,&hic quantum ad primi
regtilam . In eifdem etiam lyllogilmis , Ii medium
,
particulariter inerit veleconuer!o,vcl particulariter
remoucaturabaliqua extremitate vel econucrfo, ne-
cellario fequitur extremitatem ab extremitate par-
ticulariter remoueri , 8c fic condufio erit particu-
laris negatiua . Vera itaque lunt regula prxdi-
&z Scc. :
'
>
 479 DE S 7 LL 0 G
Caput Sextum. Dtfyllogifmisprimafiguudirefle
concludentibus, & dcfyllogtfma
fecunda figura.
Vnc dicendum c(l dcfyllcgifmis vtilibus. Et
N primo dehisqui (unt in prima figura , hi autem
lunt quatuor. Primus eft, quando maior Se mi-
nor propolitiones funt vniucrfales alfirmaiiux’, & fe-
quirurcondufio vniuctfilis affirmatiua', fic ponendo
in terminis tranfccndentibus. Omne a eft A,omnec
efta.crgoomnc ceft A.Ptobatur autem fyllogifmus p
hoc principium , quod cft dici de omni, vt enim diflu
eft. Dici dc omni tft.quandonihilcft fumetefub fubte
So, de q uo non dicatur prxdicatum. Sic enim in pro-
pofit > eft, ergo Scc. Ponamus ergo in terminis figmfi-
catiuis,& fits animal, a v.rolubltantia, cautem tit ho
mo.fiar ergo fyllogifmus fic.Omneammalcftfubfti-
tia, omnis homo cft animal, ergo omnis homo eft lub-
ftanria, certum fi ifta cft vera , omne animal eft
cft ,q>
fubllantia, nihil erit lumere fub animali.de quo non di
catur fubllantia , fi ergo omnis homo eft animal , tunc
omnishumo cft lub animali , debet ergo fumi, ficut
fubftantia prxdicatur de animali, ita prxdicabitur
de homine.
Secundus modus cft , quando cx maiori vniuerfali
negatiua.Sc ex minori vniucrfali affirmatiua condu-
dtturvniucrfalts ncguiuafic,nullumacftA, omne c
eft a, ergo nullum c cft a,& probatur per akerum prin
cipium quod cft dici'denullo.In terminus autem figni-
ficatiuis oftenditur (ic, S>t a animal, a vero lapis, c au-
tem fit hoino,fi enim nullum animal cft lapis, nihil erit
fu meri lub animali, c quo non rcmoucatur lapis.Sicut
enim omnis, quod ift lignum vniuerlaleaffirmatiuu,
eftdiftributiuum.&diftribuitaffirmatiueprofingulis
contentis lub eo-cui iungitur,ita etiam nullus fi lingu-
lis talibus diftribuit negatiue.
Tenios modus eft, quando cx maiori vniuerfali af-
firmatiua, & ex rrinoti particulari affirmatiuaconclu-
ditur particularis afiirmaiiuafic, omne a eft a, quod-
am ceft a , ergo quoddam c cftx.Sc probatur per
Sici de omni.
Quartus modus eft , quidoex maiori vniuerfali ne-
gatiua, & minori particulari affirmatiua concluditur
particularis ncgatiuafic, nulluma cft a quoddam c
,
eft a, ergo quoddam cnon eft a. Et probatur per dici
denullo. Sciendum, q> duovltimi fvllogifmi
fi.ctilli
probati pofsint per dici de omni , & perdici de nullo,
vt dictum eft , tamen philofophus primo Priornm re-
ducit eos ad duos modos primos, in quibus verius fal -
uatur dici de omni & dici de nullo propter vniuerfa-
litatctn minoris propofitionis eorum, & hoc facie-
musin fincomnium.
Secunda figu^.habet modos.Primus cfiftat ex ma
lori vniuetfahnegatiua & minori vniuerfali affir.cx 9-
busfequiturcondufio vniuerfalis ncgatiuafic, nullum
acft a, omne ceft a, ergo nullum ceft a. In illo enim
fyllogilroo nqn poteft oftendi dici de nullo , quia fub
B.iui iungi tur fignum vniuerfale,f.nullum,nihil(umi-
tur, a quo pofsit rcmoucri fubiedum , & ideo ad hoc
9, probetur perdici de nullo reducatur ad fecundum
modum primx figura, hocauttm dupliciter poteft 6c
ri. Vel perconuerfioncm maioris fimpliciter, vt dica-
tur fic, nullum A cft a , omne c cft a, ergo nullum c
efl a. Et probatur etiam per tertium priocipiumfiipta-
1 S M 0 SIMPLICITER 480
diSum quod erat, quando ex oppofito cnnfcquentis
infertur oppofitum ^antecedentis prima confequenti»
*ft bona.Sciendum,9> omnis fyllogifmus cft quxdam
confequentia,in qua antecedens funt ambx prpmiflx,
confequens vero eft condufio , vndo fi cx oppofito
condufionis cum altera prxmifiarum infertur oppofi-
tum alterius prxmiffx in ordinatione , in qua Eluatur
dici de omni vel dici de nullo,prima confequentia fcu
fyllogifmis erit bonus. Sic enim in propolito.conle-
quensenim liueconclufio eft, nullum ceft n, qux duo
habet oppofita,fcilicet contrarium & contradi Sio, fu
matur cius comtar um, f.Omnec eft a,fumaturmo-
do maior prxdidi fvHogifcni.f.Nullum a cft A.Stop-
pofita contraria coclufionis fiat minorde dicatur fic,
N ullum a cft a, omne c eft a, ergo nullum c eft A.ille
fyllogifmus eft infecundo modo primi figurx, &CX,
oppofito ,cor.fcquentisfeu condufionis infertur illa,
nullum c eft A,qux cft oppofira vnius prxmifif /.mh
neris, quia cft contraria minori primi fyllogifmi, quae
omne c eft a, ergo ex oppofito confcquentis cu
erat,
vnaprxmilTarum infertur oppofitu alterius ptxmifi,
fx, prima
ergocofequemia fcu fyllogifmus fuit bonusa
Secundus modus conftat ex maiori vniuctlali affir.
St minori vniuerfali ncga.ex quibus Equitur condu-
fio vniuerfalis nega.fic. Omne a cft a, nullum c
cft a, ergo nullum c eft a, ifte fyllogifmus reducitur ad
fecundum modumprimx figurx, per conucrfioncm
minoris f impliciter, & peQranfpolttionem prxmifTa-
runi vt.l.ifla , qux erat maior fiat minor fic, nullum eu
«II c, omne acft a, ergo nullum acft c, maior iftiusfyl-
logifmi fuit illa, inqua conucrfa fuit miuor primi fy Uo—
gilmi,qux erat, nullum c eft a. I*er tertium vero prin-r
cipium fcu per fyllogifmum conucrliuum reducituc
adlecundum modum ptimx figurx fic, fumatur pro-'
pofitio contraria condufioni ,
qux cft, omne c eft a.
St fiat minorGc. Omne* eft a, omne ceft a.crgooi
c cft a. Hxc autem , que conduditur in ifto Iccundo
fyllogifmo,f.omne ceft a, eft contraria huic, nullum c
eft A,quz erat minor cx oppofito ergo conlequentix. :
Tertius modus eft.quadoex maiori vniucrlalrncgl.
& minori particulari aifir.conc luditur particularis nt-
ga.fic.nullum a eft a, quoddam ceft A,ergo quoddam
C non cft a. Hic reducitur ad quartum modum prime
figurf pcrconucrfinnem maions fimpliciter, nullum A
eft B,quoddamccft a, ergo quoddam cnon cft a.ULc-
ducitur autem per fyVogilmum conuerGuum ad fecun
dum modum prime figurx.Oppofitum enim conclu-
fionis,quod cft, quoddam c.non cft x,cft iftud.omoed
eft a ,Sc fiat minor fic, nullum a cft a, omne c cft a,er-
go nullum c eft a,qu ; eft oppofita minoris fy ilogilmo
primi qux erat, quoddam ceft a. r
Quartus modus eft, qtiandoex maiori vniuerfali af-
cx minori particumrga. concluditur particularis
fir.Sc
nega.Gc.omne a cft a, quoddi c non cft a, ergo quod-
dam c non cft b, Ifte fyllogifmus poteft reduci per c6-
uerfionem prxmiffarum, maior enim qux cft.vniuer-
lalis affir. non poteft couerti nifi in particularem affir.
Se minor eft particularis.Expluribus autem particula-
ribus , vtdidum eft nihil fequitur. Reducitur ergo pec
fyllogifmum, 9, aliquando vocatur per impolsibilc,
ficut reduSi fuerunt exteri tres fyllogilmilupradi&i,
& reducitur ad primum modum ptimx figurx.Opps
fitum.n aronclufionis , qux erat, quoddam cnon cft a,
eft iftud,otqnec eft a, quod fiat minor fic.Omne a cft
a, omne
 - &
4* T\*iCTATrs
a,omne ceft «,ergo omne c ed a, hac autem efl op-
pofita minoris, que erat,quoddara c non efl a. £t fic
patet de fyllogifmo prima
1
, Sc fecunde figure.
Cf ut Septimum. De fyllogifmis. 3 .figitra.Et de redu-
flione omnium fyllogifmorum ai duos primos
modos prima figura.
Erria vero figuiex habet modos. Primus con-
flat ex maiori vniueriali affir.&ex minori vni-
uerfali affir.adquas (equitur conclufio particu
taris affirmatius fic.O mre 1 e(l a, omne cfl c , ergo
qaoddam c efl A.Ifte fyllogifmis per conucriionem
minoris per accidens reducitur ad. 3. modum prime
figure fic.Omne a cfl a, quoddam c efl a, ergo quod-
dam c ell a. Per fyllogifmum vero conuerliuum re-
ducitur ad fecundum modum primj figura: . Suma-
tur enim oppofitum condufionis, quod cfl. Nullum
e efl a, Sc fiat maior fic. Nullum c cfl a,omne a eil c,
«rgo nullum a tfl A,hic autem efl contraria Jmaioris
primi fyllogifmi, quferat.omnc a cfl a. Sciendum, Q>
an redudione per (yllogifmmum conuerliuum hec
difierentia efl inter lyllogifinos fecunde, St tertie figu
a». Nam in fyllogilmis fecunde figure exoppofito
condufioni fi t minor propofitio , 4r infertur oppofi-
tum minoris propofitionis , in fyllogifmis verO tertie
figure ex oppofitoconc!ufionis,fitmainr propofitio,
& infertur oppofitum maioris propofitionis.
Secundus modus condat ex maiori uniuerfali nega
tiua,& ex minor yfiaffirma.ad quas,fumitur conclu-
fio particularis negatiua fic.nullum e efl a, omne a ell
c, ergo quoddam c non efl a, hic per conuerfioncm
minoris per accidens reducitur ad quartum modum
primf figure fic, Nullum a efl A,quoddam c efl a,er-
eo quoddam c non efl a. Sed per fyllogifmum c6uer
finum reducitur ad primum modum prime figure.fi
accipiatur oppofitum condufionis, & fiat maior fic.
Omne c efl A,omnc a efl c.ergo omne a ell a, h;c c6
dufio efl contraria maiori primi fyllogifmi.
Tertius rffodus conflat ex maiori particulari affir-
matius Sc minori vniuerfali affirma tiui.rx quibus fe-
quitnr conduGo particularis affirmatius fic. Quodda
efl A.omne a efl c.crgo quoddam c efl a , hfc per
conucriionem reducitur ad tertium modum prime
figure conuertendo maiorem fimplidter, Sc tranfpo-
nendo propofiriones fic, omne a cfl c, quoddam Aefl
*,ergo quoddam a efl c.per fyllogifmum uero con-
uerfiuum reducitur ad fecundum modum prime figu-
ra fic.nullum c efl a, omne a efl c , ergo nullum a efl
a ,hec conclufio efl contradidoria maioris , quae
«rat, quoddam aefl a.
Quartus modus conflat er maiori vniuerfali affir-
matiua.Sc minori particulari affirmatius concluden-
tibus particularem affirmatiuam fic. Omne a efl a,
-
quoddam a efl c.ergo quoddam c efl a, hoc per con
uerfionem minoris reducitur ad tertium modum pri
me figure fic. Omne a efl a, quoddam c efl a , ergo
quoddam c efl A.Per fyllogifmum uero coucrfiuum
reducitur ad quartum prime fic.Nullu c efl a, quod-
dam a efl c.ergo quoddam a non efl a ,hec conclu-
fio efl contradidoria maioris primi fyllogifmi, que
erat omne a efl a.
Quintus modus conflat ex maiori particulari ne-
gatiua, & minori vniuerfali affirmatius concludenti
.
,
bus particularem negatiuim fic. Quoddam a non efl
a, omne a efl c,ergo quoddam c non efl a hec nori
,
potefl reduci per con uerfionem, quia maior eius non
potefl conuerti.cum fit particularis negatiua nriner
,
uero cduertitur in particularem Expuns autem par-
.
ticularibus nihil fequitur.Per fyllogifmum uero con
uerfiuu reducitur ad primum prime fic.Omne c cfl a,
omne a eflc.ergo omne a efl a &’hec efl contradi-
,
do, maioris primi fyllogifmi que erat quoddam e
,
non efl a.
Sextus modus conflat ex maiori
vniuerfali nega-
tiua, &
minori particulari affir.condudcnribus parti-
culare negatiuS fic.Nullum » ell A,quoddam a cfl c,
ergo quoddam c non efl a, hoc per couerfionem mi-
noris reducitur ad quartum primf fic.Nulium a efl a,
quoddamcefl i,crgoquoddam c non efl A.Perfyllo
gifmum uero conuerliuum reducitur ad tertium pri-
mf fic. Omne c efl A, quoddam a tfl c.ergo quoddi
a efl a, que efl concradidoria maioris primi lyllogif-
mi.que erat, nullum a ell A.Et fic patet de fyllogifmia
direde concludentibus in oibus figuris , & de eorum
probationibus. Pbs autem reduxit oes fy Uogifmos ad
duos ufes prime figure. Vnde tertium modum pri
me figure reducit per fyllogifmum conuerliuum ad
fecundum modum fecunde figure, Sc quartum no.
dumeiufdem prime figure reduxit per fyllogifmum
conuerliuum ad primum fecunde, illi autem reducit
tur ad duos modoi uniuerfales prime figure, ut didu
efl,omnes ergo reducuntur ad duos modos uniuerfa
les prime figure, in quibus fatuatur perfede dici da
omni Sc dici de nullo. Quodautem reducantur pre-
dididuo modi prime figure ad vniuerfales fecude,
puta tertia prime figurf, patet fic. Omne a efl A.qtf -
damc efl a, ergo quoddamcefl A.Oppofitum con-
clufionis efl , nullum c efl a , que fist minor , & fiat
fyllogifmus in fecundo fecundf figure fic. Omne a
efl a, nullum c efl a, ergo nullum c ell a,que efl op-
pofita minoris, que erar, quoddam c ell a. Quartus
uero reducitur ad primum. Efl enim quartus modus
nullum a efl A, quoddam c cfl a, ergo quoddam c
fic,
non efl A.Oppofitum condufionis efl , omne c efl a,
ue fiat minor.St fiat fyllogifmus in primo fecunde
ure fic, nullum aellA.omnecefl a, ergo nullum c
f a. Patet ergo qualiter omnes fyllogifmi reducan-
tur ad duos modos vniuerfales prime figure.
Caput OSaustm. De fyllogifmis indirede concludenti-
bus, dr de redulhone ipforum.
R Eflat nunc' dicerede fyllogifmis indirede con
cludentibus.Efl aut indirede concludere mino
rem extremitatem predicari de maiori in con
dufione.Talesaut fyllogifmi funt numero.io.quique .
enim funtin prima figura, duoin fecunda figura,
tres in tertia figura. Sciendo, q> ois lylfs cocludens ali
quam condulionem, que conuerti potell,etia potell
concludere illamin quam cqnuenitur. Cum ergoom
nes conclufiones didorutn lyllogifmoru polsint con
uerti.exceptis particularibus negitiuis.ofi tales fy lio
gifmi poterunt concludere indirede. Tales autem in
prima figura funt tres,f.primus modus, fcds &ter-
tius.Infcda funt duo, f.primus& fecundus. In tertia
funt tres,f.primus,tertius Sc quartus. Adducatur a as
in prima figura duo mod>,q«i funt cdtrt duo princi-
Periherm.DiuiTho. Q_ pia
485
«d predicatum eft animal , ergo eft medius termi-
nus per hunc I y llogifmum in primo primi figurx Gc.
Omneanimal eft lubftlria, omnis homo eft animal, er
go omnis homo eft fubftantia , G vero dcbetcondudi
hic, quidam homo eft lubftitia interno modoeiufdS
Ggurz.efi medius terminus, animal, & Get fyllogifmus
fic .Omne animal St fubftantia, quidam homo eft ani
nui, ergoquidam homo eft lubftantia In fylkigilmis .
vero nega, «iurdem Gguri fumitur pro medio repu-
gnans pridicato , St confequcns ad fubieSum . Verbi
gntia,fi debet concludi hic, nullus homo eft lapis. Vel
quidam homo non lumatur pro medio ani-
eft lapis , qd deferi-
ena! Repugnat, n. animal lapidi. St poteft pridicari de
homine, Gatergo lyllogilmus in fecudo primp Gc. Nui
lum animal eft lapis, omnis homo eft animal, ergo nui
htt homo eft lapis. Inquarto vero Gc, nullum animal
eft lapis quidam homo eft anima), ergo quidam homo
medi termini in
116 eft lapis.Et Gc patet de i nuentione
prima Ggura. In lecunda autem Gguralunt quatuor
modi omnes negatiui, quorum primus St tertius habit
maiorem propoGtioncm negatiuam , minorem vero
«ffinnatiuatn. Secundusautcm St quartus
maiorem habent aftirmatiuam, minorem vero negati
uam, Se ideo aliter vtrobique (umitur medium. Vnde
inprimo Sttertiofumitur pro medio repugnans pre-
dicato , St cfifequcns ad fubied um.Vcr bi gratia, Ii de-
bet concludi ifta . Nullus homo eft lapis , vel
homo noneft lapis, pro mediorumaturanimal, St fyl-
logir etur in primo fecundi Gc. Nullus lapis eft animal,
omnis homo eft animal, ergo nullus homo eft lapis.In
tertio modo Gc, nullus lapis eft animal, quidam
eft animal, ergo quidam homo non eft lapis. In fecudo
vero & quarto modo fumatur pro medio confequcns
dpridicatum ,St repugnans lubiefto . Verbi gratia,
6 debet concludi ifta. NuUiomoeft lapis, vel i(ta,qui
dam homo no eft lapis , fumatur pro medio inanima-
tum, quod poteft pridicari de lapide St repugnat ho-
mini,^' fyllogizctu r in fecundo modo Gc.Omnis lapis
eft inanimatus nulhomo eft inanimatus , ergo nullos
bomo eft lapis,in quarto modo Gc. Omnis lapis, eft ina
nimatos , quidam homo non eft inanimatus , ergo qui
dam homo non eft lapis. Et Gc paret deinucmione me
di) termini in fecunda Gg.ln tertia vero Gg. funt fex mo
di, omncc concludentes particulariter, quoru tres funt
eIGr. St tresncgaJn tribus aftirma.f.primo,tertio,quar
»0, fumitur promedio antecedens advtrunqi. Ver.gra
tia, G debet concludi hic in piimo modo.f.quoddam
animal eft (ubflamia , fumatur pro medio homo , de
quo animal St fubftantia pridicari poflunt , St
zetur Gc. Omnis homo eft fubftantia, omnis homo eft
animal, ergo quoddam animal eft fubftantia . In tertio
modo Gc, quidam homo eft fubftanua,omnis homo eft
animal, ergoquoddam animal eft fubftantia, in quarto
vero Gc.Omnis homo eft fubftantia, quidam homo eft
animal, ergo quoddam animal eft fubftantia. In tribus
vero negariuis fumitur pro medio repugnans pridica-
to. St antecedens adfubiedum. Ver.gratia,G debet c6
cludi hic, quoddam animal non eft lapis , fumatur pro
medio homo, quod repugnat lapidi, & de quo animal
iadicatur,St fyllogizetur in fecudo modo Gc.Nullus
orno eft lapis, omnis homo eft animal, ergo quoddi
animal non eft lapis. In quinto vero Gc quoddam ho
mo non eft lapis, omnis homo eft animal , ergo quod-
dam animal non cftlapis.ln lento autem Gc.NuIlus ho
r * j. c 1 jtT V S 496
mo eft lapis, qdlhfi eft animal, ergoquoddi animal
no eft lapis. Et Gc patet de inufrione medij in tertia G
gura.Notidu,q>adiucniedu cito antecedis St colcquls
termini couerti biles pnt efTe antecedens , St confcqufs
indi (fer ftcr,qa diffinitio St deferiptio St interpretatio
funt termini couertibiles cu difGnito deferipto St inter
pritato. Accipias terminum, cuius visinuenire ans. Si
confequcns. St diffinias iplum vel defcribasvcl inter-
preteris, poftmodu vtcre regulis (upradiftis. Veibi gra
tia,G vis concludere in primo m& primi Gg.ifti, oc cu
r fs mouetur , ubi debes fumerc ans ad pridicatu difG
nias ucl deferibas ucl interpreteris moueri,
bitnr Gc moueri eft mutare locGin tpe, lumatur hoc fi
medio St fyllogizcturfic.Of quod mutatlocumintpe
mouetur, fed omne currens mutat locum in tpe, ergo
omne currens mouetur.Et Gc poteft Geri de difGnitto-
ne 8c interpretatione. Et Gc patet dc inuentione me-
j
dij in fyllogifmis de ineffe oftenGuis.
Caput Decimum. De digerentia fyllogifmi ai
impofsibile ab oHcnfiuo.
econuerfo
D ISodc fyllogifmis oftenGuis , St de inuentione
medij eorum, dicendum eft de fyllogifmis ad
impofsibile. Differt enim fyllogilmis adipolsi-
bileabollenfiuo.NiofUfiuus cx duabus premilsis ve
illa, quida lis concludit conduGoncm vcrl.Sylfs vero ad impofe
non ficfacir.fed ex altera preroiflarum falfa concludit
falfum cuidcnrer. Deinde cx contradifiione falli con-
cluliiuru concludit contradictione pmillcfalfz.Vc;-
homo bi gratia , de vtroq; . Dato tj> aduerfanus diceret hanc
,pp6nem falfam.f.ois ho currit contra eam per fylrm
oftcnfiuum arguo Gc,quia fumo duas primiffas veras.
St concludo cotradic.,pp6nis pradu9 { Gc.Nulluquic-
fccns currit, quidam hd quiefeit , ergo quidam I16 non
currit, hfc concluGo contradicit ,pp6ni aducr larij,quz
crar,oi5 ho currit, St quia fua eft ialfa ,
mea eft vera St
econucrlo.Si vero uolocam reprobare perfylfm adim
polsibile fumo eam cu altera propone vcra,& facio eat
primiffas alicuius fyllogifmi, St concludo cociufione
fallam euidenter 3c alfumo contradiflorium iftius con
clufionis falli, St ex eaconcludo contradifiorii falli
premilfi GcJOe currens mouetur, ois ho currit , ergo
ois h6 mouetur,fed quid i ho non mouetur, ergo qui-
dam homo non currit. Modo exfalGtate huius pri-
roilfi oftendo veritatem huius mei propoGtion» , St
exiftius veritate oftendo falGtatem illius. Rd.n. verita
tia iftius vltimi conduf tonis fyllogifmi ad impofe , eft
fyllogi- quia in fyllogilmis ordinatis in modo,St in Ggura nun
quam concluGo erit falfa, niG aliqua premiflaru fuerit
falfa. Concluditur aut primo oftcnGuccotluGo falfa/.
ois ho mouetur, aliq na ergo premiflarum fuit falfa, n6
mea,f.omne currens mouetur,crgo propS aduerfarij,
.f.umnisho currit, eft falfa.ergo eius contradi ftoria,f.
quidam homo noncurri(,quz eft vhima concluGo lyl
logif mi ad itnpofsibileab oftcnGuo eft vera.
Caput yndeemum. Dc fyllogifmis ai impofsibileJn
quibus modis, in quibuiq-, figuris fiant.
Vnc dicendu eft in quibus
N
Gguris , S: in quibus
modis fyllogifmi ad impofe poflunt Geri. Vbi
primo Icicmlum.ficut dt<9 um eft , q> concluGo
fyllogifmi ad impofsibile non eft illa ,qui per lyllo-
Peri berro.Diui.Tho. 1 gifmum
 4S7 DE STLLOGISM 0 SI MTLIC1TEE. 4 **
gifmum oden fi uum primo falfe concluditur , fedquz fi in quarto modo fecundi figorz ,
& in quinto tertii,
vltimo concluditur, f.contradifioriaprzmifie aduerfa in his videlicet modis, de quibusfupradifium eft, quod
rij falfz . Debet autem femper eflic contradifloria , & per conucrlioncs propofitionum non poterant reduci
non cotnria, quia, vt fupra in alio tra&atu diSum e fi, ad modos primz figurz . Et caufa eft, quia folum ifti
lex contradi&oriarum talis eft, quod, (i vna eft vera,re duo modi habet przmiffam particularem negatiuam,
liqua eft falfa, &
non econuerfo.V nde , fi przmifla af- & non alij & dico defyllogilmis direfie concludenti-
,

fumpta aduerfanj, quzeft falfa, -femper lequitur, fi co bus. Ponamus exemplum de vtroque modo qualiter
clufio fyllogilmi ad impofsibilceft fibi contradictoria in'eis concludatur per impofsibilc vniuerfalisaffirma-
qudd fit vera . Si vero cflet fibi contraria quantun- tiua. Inquarto modo fecundi figurz fic. Omnis ho
cumque illa foret falfa, non tamen neccffario leque- mo eftanimal, quoddam rifibile non eft animal ergo ,

returiftam effe veram . Dux enim contrarii poliunt quoddam rifibile no eft homo, fed omne rifibile eft ho
fimul vtlupradiftum eft. Secundum ergo
effe falfz, mo,ergo omne rifibile eft animal. Inquinto modo
didacu prima figura nullus fyllogifmus fit, qui ha-
in tertii figurz fic, quidam homo non eft animal , omnis
beat aliquam przmiffarum particularem negatiuam, homo eft rifibilis, ergo quoddi rifibile non eft animal,
concludo in prima figura non poterit concludi per im omne rifibile eft animal, ergo omnis homo eft ani-
fed
pofsibile, (edvniuerlalis. Quia vero in primo modo maL Notandum, quod Philofophus Secundo priorfi
prima figu.ambi przmiffz funt vniuerlales affirmati- folum vnam przmiffam fallam in quolibet modo
facit

us, quarum oppofi» (unt particulares ncga.ideo in ea
nonpoteftconclndi nifi particularis nega, fi fumatur
primo maior falla,lcilicet. Omnis homo eft lapis,om
nerifibilceft homo, ergo omne rifibile eft lapis, fed
quoddam rifibilenon eft lapis, ergo quidam homo
non eft lapis Si fumatur minor falfa idem fequitur fic.
. grue poniturminor falfa, quia quod fubiicitur in oppo
Omne rifibile eft homo, omnis lapis eft rifibilis , er-
figurarum , & concludit per lyllogifmum ad
omnium
vnam condulionem.de
impofsibilein quolibet folum
tamen nos in quolibet modo dicimus vtranque fallam
& concludemus per impofsibileoppofitam vtriufque.
Notandum.quod in prima & fecunda figura magis co
fita conclnfionis fal fi, fubiicitur poftea inconctufio-

go omnis lapis eft homo , fed quidam lapis non eft ho ne fyllogilmi ad impofsibilc. Verbi gratia in prima fi-
mo, ergo quidam lapis non eft rifibilis .In fecundo vc gura fic . Omnis homo eft animal , omnis lapis eft ho-
ro modo primz figurzpoteft concludi particularis af- mo, ergo omnis lapis eft animal, led quidam lapis noa
firmatius, & particularis ncg.fic, nullus homo eft ani eft animal, ergo quidam lapis non eft homo, modo la-

mal , omne rifibile eft homo, ergo nullum rifi.eft ani- pis eft fubieSum m
oppolita condufionis falfz , in &
mal i fed quoddam rifibile eft animal, ergo quidam ho conclufione vltima.fi vero ponitur maior falfa, colon
mo eft animal, particularia nega.fic . Nullus homo eft ri poteft, vt didum eft , & communiter fic vtimur.
lapis, omnis' margarita eft homo, ergonulla marga- Patet ergo qui lyllogifmi ad impofsibilc , & in quibus

rita eft lapis, fed quidam margarita eft lapis, ergo quf- modis & figuris fiant.

dam margarita non eft homo. In tertio vero modo pri

mzfigu. concluditur per impofsibilc particularis ne- Caput Duodecimum. De fytlogifmiiad impofsibile, quali-
gatiua , & vniucrfalis negatiua . Particularis negatiua ter reducuntur adfyllcgijmos oflenfiuos.
fic.Omnis homoeftlapis.quodda rifibile eft ho, ergo
quoddam rifibile eft lapis, fed nullum rifibile eft lapis: T quia omnes lyllogifmi ad impofsibile rcducu-
ergo quidam homo non eft lapis . Vniuerfalis nega,
fic, omnis homo eftanimal, quidam lapis eft homo,

ergo quidam lapis eft animal, fed nullus lapiscftani-

E
fiunt
tur ad lyllogifmos oflenfiuos, ideo videndum eft
qualiter id fiat . Sciendum, quod fyllogifmi,qui
ad impofsibile in prima figura , funtoftrnfiuiin
mal, ergo nui. lapis eft homo. In quarto vero modo f ecupda & tertia figura Si eni m concluditur oppoGti
.

concluditur particularis affirmatiua fic . Nullus ani maioris pro politionis falfz , fit fyllogifmus oftenfiuus
mal elt lublUtia, quidam homo eft animal, ergo qui- in tertia figura fic . Verbi gratia in primo modo pri-

dam homo nfieftlubftantia fed omnis homo eft fub-

, mi figurz ,
quando concluditur oppofitum maioris
ftantia, ergo quoddam animal eft fubftantia Vniuer- . fic. Omnis homo eftlapis,omnerifibileeft homo,
falis vero nega.fic Nullum animal eft lapis quidam
.
,
ergo omne rifibile eft lapis, fed quoddam rifibilenon
margarita eft animal, ergoquxdam margarita non eft eft lapis , ergo quidam homo non eft lapis . Hanc c6-
lapis, fed omnis margarita eft Iapis ,
ergo nulla marga clufioncm!, fcilicct quidam homo n6 eft lapis, qua tuor
rita eftanimal. Etfic patet de fyllogifmis ad impof- enunciationes przceflcrfit, quarum duz fuerunt falfz,
fibile, qui poliunt fieri in prima figura. Et eodem mo- .f. maior &
cddufio illius fyllogilmi oftffiui, duz vero
do poffunt fieri in ali js duabus figuris , vt.f.ex oppofi - fuerunt verx.f.minor illius fyllogifmi, & oppo fita con-
to falfa: condulionis inferatur oppofitum falfz prfmif clufionis. Ex his duabus veris in tertia figura fequitur
fz, opfiofitum.f.falf* przmiffz, quod eft contradido- przdidta concludo fcilicet quidam homo no cfl lapis,
riumeius. Vnde, quia in primo modo Sc fecudomo ita quod oppofita condufionis fiat maior, & minorfyl
do fecundi figurae przmiffz fu nt vniucrfalis affirmati- remaneat, minor fic Quoddam ri-
logifini oftenfiui .

ua, & vniuerfalis negatiua ,

quarum oppofi» funt par fibilenon eftlapis, omne rifibile eft homo, ergo qui-
ti cularis ncga.& particularis>affirma.crgo in eis poteft dam homo non eft lapis, hic eft quintus modus tertiae
concludi per fy llogilmum adimpofsibile particularis figurz Quando vero per impofsibile concluditur op
.

affirmatiua, & particularis negatiua. Particularis affir- pofitumminorisfit fyllogifmus oftenfiuus infecunda
matiua fi fumatur maior falfa, negatiua vero fi fuma- figura . Verbi gratia fit fyllogifmus ad impofsibile
tur minor falfa, & fic fiat in omnibus ali js modis tam ifte omnishomo eft anima) omnis lapis eft homo, er
:

fecundi quim tertii figuri .Sciendum, quod vniuer go omnis lapit eft animal, fed quidam lapis non eft
falis affirmatiua perimpofsibile non poteft cfidudi ni animal ,crgo quidam lapis non eft homo , auferantur
 .

4S 9 T \A CT A T r S 4JO
dux falfx,f. minor S: condufio fy llogifmi oftenfiui, Sc Ius homo cftlapis. Ad quam Equitur, quidam homo
fiatfyllogifmusinquarto modo fecundx figurx fic. non cft lapis. Eodem modo fiat in aliis modis tertix fi-
Omnis homo eft animal, quidam lapis no eft animal, gurx, St fic patet de (yllogifmis ad impofsibile. Scien-
ergo quidam lapis non eft homo. E (Hic fit in aliis mo- dum, quod Philolophus in libro Prioru multa alia ge

dis primx figurx , vt videlicet , fi in fyllogifmo ad im- nera fyllogifmorum ponir,(. irregulares conucrfiuos,
pofsibile concluditur oppofitum maioris, reducitur ad ex oppofitis St multa alia. Sed, quia (olum ifta duo ge-
tertiam figuram,oppofita conclufionis exiftente maio nera fyllogifaioruradcineffeapud modernos funt in
ri, & cum minori vera. Si vero concluditur opplitutn vfu.dealiisnonme intromifi. Patct ergo dc fyllegl-
minoris fit talis (yllogifinus ofleliuisinfecuda figura, mis de inelTe St extera.
ha quod oppofitum conclufionis fit minor propofitio
& maior vera remanear maior. Syllogifmi vero ad im Caput Tertiumdecrmum. DefyUogifmii
pofsibile, qui fiunt in fecunda figura J lunt oftenfiui in modalibut quintum id propofitio-
rima figura.Sdn tertia. Si.n.conduditur per impolsi- net de necclfirio.

oppofitum maioris, fit ollenfiu ut in tertia figura.

ile

Verbi grati a fit (yllogilmus ad impofsibileifte. Nullus Vncdiccnducft de (yllogifmis modalibus.Vbi

homo eft animal , omne rifibile cft animal : etgo nul-
lum rifibileefi homo.led quoddam
ergo quoddam homo eft animal. Auferantur falfx ,
rifibile cft homo,
St
N feiendum ,quod quia eodem modo fumuntur
propofitiones de necefiario ,Se impofsibili , Sc
illx de polsibili 8t contingenti, vtfupra in tradam de

quarto modo terti* figurx fic.

fiat fyilogi' mus in Om conucrGonibus difium eft, ideo duobus modis fiunt
ne riGbile eft animal, quoddam rifibile tft homo, er- fyllogifmi modales inter Ic differentes. Primo dice-

go quidam homo eft animal. Sciendum quod quido ,

mus dc (yllogifmis de necefiario, ad quos reduci pof-
in prima figura (yllogilmus adimpofsibile conclude- funt illi dc impolsibili. Secundo de lyllogifmis de con-
bat oppofitum maioris reducebatur St fiebat fyllogif- tingenti , ad quos reducuntur illi de polsibili contin-

mus oftenfiuus in tertia figura , St oppofitum condu- genter fumpto . Sciendum , quod fyllogilmi de ncccf-
jionis primi fyllogifmi oftenfiui fiebat maior in fecudo fario aliqui habent ambas propofitiones neceflarias.

lyllogifmo, St minor eiufdcm fyllogifmi remanebat mi St tunc in quacunque figura vel modo fiant femper c6

nor in fecundo fyllogifmo . Sed hxc non fit ita, fed mi duGo eft neceflaria . Verbigratia. Necefleeft om-
norprimifyUogifmi fitmaiorin fecundo fyllogifmo. nem hominem efie animal , necefle eft omne rifibile ef
Si vero concluditur per impofsibileoppofitum mino- fe homine, ergo neceffc eft omne rifibile efie animal,

ris fit fyllogifmus tftenfiuus in prima figura fic . Nul- St fic de lingulis Stc. Notandum , quod duplex eft nc-

lus homo eft lapis: omne rifibile eft lapis , ergo nullu
rifibile eft homo.fed quoddam rifibile eft homo, ergo
quoddam riGbile non eft lapis. Auferantur omnes fal-
fx, St fiat (yllogilmus in quarto modo
Nullus homo eft lapis, quodda rifibile eft homo
quoddam rifibile non eft lapis. Eodem modo fyllogif-
ceffarium.f. necefiarium (impliciter, quando aliquid
ineft alicui (impliciter , St
non fecundum aliquod tem-
pus vel locum, vel huiufmodi,ficut necefiarium eft ho
prima: figurf fic. minem efie animal. Aliud cft necefiarium fecundum
, ergo quid vel fecundum tempus, ficut dicimus, <j> omne q<f
eft quando eft necefie eft efie, vel (ecundu locum , vel

mi oftenfiui aliorum modorum fecu ndx figurx. Vnde fecundum aliquid huiufmodi . Etiftomodo nonfu-
fimaior eft falfa St minor vera, tunc minor fit maior, St mitur propofitio neccffaria , lortcs.n.quando currit,
oppofitum conclufionis fit minor.Si vero maior fit ve necefiario currit. It tamen hxc propofitio, lortcs cur-

ra, St minor falfa, tunc maior remanet maior, St oppo rit non t ft ncccftaria , fed contingens . Si vero lyllogif

fitumcondufionis fitminor.SyHogifmi veroad impol mi do necefiario alteram propofitionem habent ncccf-

fibile.qui (untin tertia figura, lunt oftenfiui in prima fi fariam Sc alteram de incile , licet femper concludant
gura St fecunda Vndc Ii per impofsibile concluditur
. maiorem extremitatem inefieminori, non tamen fem-
oppofita maioris, fit oftenfiuusin prima figura, ita vi- per concludunt ex neccfsitate, fed quando qu{ fic, St
delicet, qudd oppofitum conclufionis primi fyllogif- quando qux non Vbi nota, quod in prima figura ma
.

mi maior propofitio in (ccundo fyllogifmo, St mi-

fiat iori propofitioneexiftente neccffaria, St minori dc in-
nor, quxfuit vera, remaneat minor fic . Omnishomo efie fequetur femper condufio neccffaria, maiori vero
eft lapis , omnis homo cft rifibilis, ergo quoddam rifi- exiftente dc inefle quantumcunque minor fit ncc olla-
bile eft lapis, fed nullum rifibile eft lapis , ergo quidam ria non tamen condufio erit neceflaria, quia inucniu
,

homo non cftlapis, fiat autem oftenfiuus inprimafi-
gura fic . Nullum rifibile eft lapis, omnis homo eft rili
bilis, ergo nullus homo eft lapis . Ad vniucrlalcm vetl
bene lequitur (ua particularis vera. Vnde: fi hxc eft ve
ra, nullus homo cft lapis, qux eft condufio iftius fecun
hxc vera.nullus homo eft lapis,
di fyBogilmi, erit etiam
qux fuit condufio fyllogifmi adlpofiibile.Si vero p i-
posfibile coduditur oppofita minoris fiat (yllogilmus
in fecunda figura oftenfiuus, ita quod oppofita codu-
lionis primi fyllogilmi fiat maior inlccundo fyllogif-
mo, St maior primi fyllogifmi fiat minor fic. Omnis
homo eft animal, omnis homo eft lapit, ergo quidam
tur termini, vbi eft Gc, St vbi non eft fic . Verbi gratia.
Omnis homo cftanimal, omne rifibile necefiario eft
hortio.ergoomnerifibile necefiario cftanimal. Ifti
autem funt termini vbi fic. Termini vero vbi non, funt
ifti , Omnis homoeft albus , omne rifibile necefiario
eft homo, ergo omne rifibile necefiario eftalbum.
Hxc autem condufio non eft neccffaria (impliciter
Et fic eft dealiismodisprimx figurx tam alfirmatiuii
qulm negatiuis. Infecunda verofigurain tribus pri-
mis modis negatiuisfpropofitionc cxiftfte neceflaria,
fiue fit maior fiue Iit minor , condufio erit neceflaria,
ipfa exiftentede inefle. Afhrmitiua vere exiftente ne

lapis cft animal, fed nullus lapis eft animal, ergo qda ccffaria St negstiua , de inefle , non (equitur condufio

ho non eft lapis, fiat ergo fyllogifmus oftf fiuus fic.Nul neceflaria. Ethoc clare poteft apparere reducendo
prxdi&os fyllogilmos ad modos primz figurx. Nam
Pcriberm.Diui.Tho. ) femper
 ,

A9 i I I ST LLoGISMO SIMTLICtTl H. 49 a
lemper in fyllogifmisredufiis negatiua erit maior . Ia etiam condufio erit decontingenti fic. Contingit om
prima autem figura, vi ditium eft, fi maior eft neceffa- nealbumcftc muficum, contingit omnem hominem
vero non , nec condufio. In quarto
ria St conclufiojfi efle album ,ergo contingit om nem hominem efle mu
Tero modo fecunda; figurx quacuqi propofitione ne- ficum, 8r ficeti dealiis modis In fecunda vero figu-
.

ceffaria,liue affirmariua, fiue negatiua, dum modo alte ra, fi ambz propofitiones fu n t de contingenti fiue Gnt

ra fit de inefie, non femper lequitur condufio nccefia- afiirmatiuz,fiucaltera carufit negatiua, fiue fintvni-
ria. Nam, fi vniuerfalis affirmariua non erit necefiaria ucrlales, fiue altera earum fit particularis, nunqui con
in eifdem terminis, fiet lyllogifmus ,
in quibus fiet fe- clufio erit de con tingenti, v.g.contingit nullum homi-
cudus modus eiufdcm figurp vniuerlali alfirmatiua cai nem tfTe album, contingit omne album,
riubilc cfTe

flente ncccfiaria,fcd vt ditium clt,fiaflirmatiua eft ne- ergo contingit nullum rilibilc efle hominem.nonfe-
ceffaria, non lequitur condufio necefiaria . quod patet quttur.quianeccffeeftomnerifibilc ede hominem, 8c
per redudionem eius ad lecundum modum prima fi - fiede omnibus altis. In tertia vero figura przmifsis exi
gura;, ergo nec hic lequitur , fi vero particularis negati (tentibus decontingenti, fiuefint alfirmatiuc , fiue al-
ua eft necefiaria non lequitur lemper condufio necef- tera earu fit negatiua ,
liuc vniueriales, fiue particula-

iaria ,
vtpatctinhistciminis.f. Omnealbum eft ho- res, fp lequitur cbdufio de edi ingeri, vt conii ngit ofm
mo, quidam afinus necdTario non eft homo,tamen no homini cfie album. contingit oem hominem efic mu-
lequitur, ergo quidam aiinusncce(fario.non eft albus. ficum, ergo contingit muficum cfie album ,&liceft
In tertia vero figura luntfyUogifmi afiirmatui St funt in aliis modis . Si vero altera przmifiarum fitdecon-

negatiui. Affirmatiuorum autem quidam habent am- tingemi , Sc a tera de inefie, non lemper lequitur con-
I

bas propofitiones vniueriales, quidam vero alteram. dufio dc contingenti. Vndcin prima figura maiori exi
Quj habent ambas propofitiones vniucrfales.quacu- flente de contingenti, fiue fit affirmariua, fiue negati-
que earum exiftente necefiaria , fiue maiori fiue mino ua , minori vero dc inefie fimpli citer , femper lequitur
ri,fequitur condufio necefiaria, quod patet per redu condufio decontingenti. Vt contingit omnem ho-
ftionem eius ad primam figuram .
Quivero habent minem efic album , omne rifibile eft homo, ergo con-
alteram vniuerfalem, ea exiltemencceffaria fiue maio- tingit omne rifibile cfie album. Maiori vero exiften-

ri fiue minori lequitur condufio necefiaria. Sivero
particularis fit necefiaria, no fequiturcondufio necef-
quia, fi reducitur ad primam figuram, maior eft
faria,
deinefie, vbi ,vt ditium eft, non fcquctur condufio
necefiaria. Ncgatiuorum vero quidam habent propo
(itionem negatiuam vniuerfalem , quidam autem par-
ticularem. Vnde,qui habent propofitionem nega-
tiuam vniuerfalem, ea exiftente necefiaria non fequi-
turcondufio necefiaria . Qui vero habent negatiuam
particularem , St affirroatiuam vniuerfalem quacun-
que earum exiftente necefiaria nofequitur condufio
neceffaria.v. g. fic ,
Quidam homo non
nis animal , ergo quoddam ani-
homo ncccfiario eft
mal necefiario non vigilat . Et hoc eft affirmariua exi-
te dc inefie, & minori decontingenti , non femper fe-
quitur condufio de contingenti , vt pcrfeQus fit lyllo-
gilmus fic , Omne fanum eft animal, contingit omne
equum efic fanum, non lequitur, ergo contingit omn£
equum efic animal, quia necefle eft omnem equum cf
feanimal. Sciendum , quia in qualibet propofitione
dc cotingenti poteft faluari dupliciter dici de omni fe-
cundum duplicem eius fenfum fupradidum. Vndecfi
dico.cotirgit omnem hominem efle album , comparo
hominem ad dici, de quibus poteft przdicari vel Iccii-
dumefieiplius albi, vtfitfenlus, omne quod eft homo
vigilat , om- contingit aflu ellealbum.VcIfecundum pofsib lem in—
hxrentiam, vt fit lenius , omne , quod eft homo , con-
tingit pofleeflealbum Propofitiodc Incile habet Io
.

ftente necefiaria Negatiua autem exiftente necefiaria

. Ium vnum dici de omri,(. lecundum comparationemjfti
fic , quoddam album ncccftarionon eft animal, omne bictliad lua inferiora fecundum attualem inharenui
album vigili t.non lequitur , ergo quoddam vigilas nc- przdicati. Etexhisfcquitur,qudd virtute dici de om
reffariunon eft animal, cum omne vigilans necefiario ni illa de inefie poteft fumi fub illa decontingenti Vnu

Iit animal. Et fic patet dc fyllogilmis modalibus de enim dici de omni fub duobus . quiaad minus in vno
necefiario. eftconfequentia . Sed illa decontingenti non poteft
fumi fub illa de inefie . Duo enim dici dc omni non
Caput Dccmurn quartum. De fyUogifmit continentutlubvno . Et ifta cfl caufa , quare maiori
contingentibui. exiftente dc contingenti , minori vero deinefie non fe
quitur condufio dc contingenti virtute lyllogiflica , li-

Equitur Je 'yllogifmis contingentibus. Vbi nota, cet lequitur gratia materia . Sciendum
,
quod propo

S quod duplex eft contingens,!, contingens q, ineft,

contingens quod pot int fte.Dicitur aut hic co-
St
tingcnsquoo ineft. quando przdicatum licet no fit de
cficnriafubie&i, vel proprium eius, tamen eft termi-
nus, poteft prxdjcari ic negari de fubieflo, licet nuc
q
a&udceo prcdiceiur. Et talis propofitio licet fit de
materia contingenti, tamen dicitur de contingenti q»
ineft . Contirgcns aurem quod poteft inefie, dicitur
cum przdicatum eft de contingenti , licut de albo re-
(pectu hominis, tamen in propofitionenun dicitur a-
cum dico, contingit ho-
ttu inefie, fcdpolsibiliier.vt
minem cfie album, no eft fenfus, quod homo fit albus,
led quod poteft cfie albus. Sciendum,
fitiode inefie eft dup1ex,l.dc inefie vt nunc, f. quando
przdicatum vt nunc folum ineft fubiefto,vt Sortes
currit, &de inefie fimpliotcr. Vndead hoc quod fe-
quatur condufio deeomingenti minori exiftentede
inefie, debet efic de inefie (impliciter , quia prxdicatu
femper lequitur lublettum, ideo lequitur, quod quic-
quid contingit przdicato contingit lubicSo. Sed qa
in propofitione dc inefie vt nunc.przdicatumnon lem
per fequitur fubieftum , non erit femper verum, quod
quicquid contingit przdicato. contingit lubii&o.
Nec eft inftantia , quod fi minor efiet dc contingenti
quz tantum valet quantum illa de inefie vtnunc,& ma
quod in prima ior efiet dc contingenti, lequitur condufio. Nam mi
fi

f igura vtraque propofitione exiftcute de contingenti, nor eft decontingenti, lemper predicatum contingit
fubieflo.
493
fubieflo.nam hac, contingit homin ttn currere, femp
cft veri , quia femptr contingit hominem currere, ti-
meo ifta.homo non currit,non fcmpcr cft veri, ideo
aliter fc hibet de vtraq; . In fecundi autem figura in
tribus primis modis,negatiua exiftente de cotingenti,
tfRrmatiua vero dcinefle non fit fyllogifmus.Etciufi
quia omnes fyllogifmi in tantum concludent, in-
cft,
quantum reducuntur ad primam figuram, vbi eft dici
de omni , & dici de nullo. ^Tales autem fyllogifmi non
poliunt reduci ad primam figuram. Non.n.conuerti-
tur vniuerlalis negatiua de contingenti, vt de fubieflo
fiat przdicatum,& de praedicato fiat fubieflum, vt (u-
pradiflum cft.fcd conuertiturin terminis. Vnde hic,
contingit nullumhomincm efle album, conuertiturin
hinc, contingit omnim hominem ede album. Vnde
fecundum hoc vniuerfali negatiua exiftente de contin
genti in tribus, videlicet modis, non fit fyllogifmus,qi
nonpoteft probari per dici de omni. Afbrmatiua ve-
ro exiftente de contingenti , At negatiua de ineflefit
fyllogi(mus,quia poteft reduci talis lyllogilmus ad
rimam figutam,per propofitionem negatiuam (imi-
ter conuerfam , tamen non erit conclulio de conti n-
genti,vt fupradiflum eft. In quarto autem
lo , maior ,fiue minor fit de
modo fit fyllogifrous fiue
coatingenti.Talis.n.fyllogifmus non poteft reduci ad
primam figuram per conuerfionem , led perfyllogif-
mum conuerfiuum.fed quacunquecxiftente de cAtin-
gentiAt altera de inelTe non poteft fieri talis reduflio.
ergo ex eo nihil lequitur.Quod autem maiori exiften -
te de contingenti,talis reduflio fieri
fit taHs lyllogifmus , Contingit omnem
album, quidam lipisnon cft albus: ergo quidam Iapis
non ell homo, cuius oppofitum cft, omnis lapis eft ho-
mo,fiat ergo lyllogifmus in prima figura fic,contingit
omnem hominem effe album .omnis lapiseft homo,
ergo contingit omnem lapidem efle album. Sed hac
non opponitur huic , quidam lapis non cft albus, qua:
tratmioor. Nam.vtdiflum eft, in propolitione deco
tingenti faluaturdicide omni (ccundum pofsibilem
inhxrcntiam.in futuro, n. pollet efle verum, q>
lapis fieret albus. Asty modo quidam lapis non fit al-
bus Ac fic illo modo non valetconiugatki. Apparetetia
9 > talis lyllogifmis non valeat. Nam propolitionibus
exiftentibus veris , aliquando fcquitur condufio falfa
fic, Contingit omnem hominem eflealbumiquoddam
rifibile non eft album: fequitur, ergo contingit quod-
dam rifibile non efle hominem , quod
fallum. Similiter fi minor eft de contingenti nihil
quitur, & fit Omnis homo cft animal,
fyllogifmus fic,
contingit quoddam album non efle animal, ergo con-
tingit quoddam album non efle hominem, vtputa
ouum.quod cft album, cotingit q> aliquando erit ani-
mal, aliquando non crit:fi fcqturhac de
dam album non cft homo, non tenet. Oppofita enim
eius eft- omne album cft homo: ergoomncalbum cft
animal, qux non opponitur huic, contingit quoddam
album non efle animil.vt fupra diflumelt. Si vero fu-
matur conclulio de contiogenti.f. Contingit quod-
dam album non efle animat,:uius oppofiu cft nccefle
cft omne album efle animal, idem fcquitur, & fiat lyl-
logifmus in prima figura fic,Omnis homo cft animal,
nccefledl omne album efle hominem: fcquitur, ergo
omne album cft animal , vt fupra de mix tionibu i ne-
ceflarij At dcinefle di&um eft qua non opponitur illi
,
TK.ACT AT V % 4*4
minori/contingit quoddam album non efle animal,
Ac fic cft inutilis coniugatio. In tertia vero figuratna-
iori exiftente de contingenti, minori vero dc inefle, fe-
quitur coudufio de contingenti. Nam conuerla mi-
nori in quinque modis fyllogifmorum fit reduflio ad
primam figuram.verbi gratia fiat fyllogfimusfic,C6-
tingitomnem hominem eflealbum , omnis homo tft
animal, ergo contingit quoddam animalcflealbum.
conuerla minori per accidens fit tertius modus prima:
figurae fic. Contingit omnem hominem efle album , ot
animal efthoroo,crgocotingitquoddam animal efle
alijs quatoormodis. Quimus aute
album. At fic eft de
modus tertia figurat reducitur ad primam perfyllo-
gifmum conuerfiuum fic, Contingi t quidam homine
non eflealbum, omnis homo cft animal, ergo cootin-
git quoddam animal non efle albu m. Cuius oppofitfi
eft,necefleeft omne animal efle album.deindepona-
turfub ea minor primi fyllogilmi.fiomnis homo eft
animal, At fequitur, ergo necelle cft omnem hominem
efle album , qux cft contradifloria maioris primi lyl-
logifmi. Etficpatet de mixtione propofitionum de
contingenti, At de inefle in tribus figuris Atc.
modo nul-
Caput DtctmumquMum. De mi x tione contmgenlii i
cy nccefjarif mitibus figunt
fyllogifmorum.
Equitur de mixtione eotingentis &
nectflarij.No
undum, q> in prima figura quitum ad modos af-
non pofsit, patet, S firmativos maiori exiftente dc cotingenti, minori
hominem ede vero de neceflariofyllogilmus erit perfcflus,Ac conclu
det condufionem decontingenti.Verbi gratia. Con-
tingit omne animal effc album , neceffe eft omnem
hominem efle animal, ergo contingit omnem homi-
nem efle album . Si vero iit cconuerfo.l.maion exi-
ftente dc neccffario. At minori dc contingenti , nullus
fiet lyllogilmus. Caufa cft , quia propofmo neceffaria
haberet vnum dici de omni , iccundum, f.aflualero in-
h.vrcnriam pradicariad fubieflum, A: ad contenta fub
omnis «o , fcdillade contingenti habet duplex dici de omni,
vt fupradiflum cft, non ergo poteft illa fumi fub illa de
neccflario per virtutem principi j, quod eft dici dc os.
Sciendum,<)> in prxdiflo iyllogilmo licet concluda-
tur perdici dc omni, poteli ramen concludi conclu-
fio decon tingenti dc polsibili, quod.f.commumtcr fe
habet ad neccflarium A: contingens in virtute illius
cft fimpliciter regula. Si aliquod fubieflum Iit eflcntialiter fub ali-
fe- quo prxdicato quicquid contingit tub fubieflo con-
tingit fub pradicato. In lyllogilmis autem negatiuis
propofitionealfirmatiua exiftente ncceflaria, ncgati-
contin-
ua vero de contingenti fequitur conclulio de
genti fic, Cotingit nullum hominem tfle album necef-
incflc.l. quod- fe cft omne rifibile cflehominem, fcquitur, ergo con-
tingit nullum rifibile efle album. Si vero ,pp6 negatiua
fitneccflaria, affirmatiut vero contingens, (equuntur
dua conclufiones/.ili quando de connngrnti, iliqua-
dodeinefle. Quod poteft patere, nam ex oppoljto
vtriufque condufionis cum alrera prfmiflarum infer-
tur oppofitum alterius pramifla. Ratio autem, quare
vtraq; conclu fio (equatur ad vnam negatiuam de ne-
ceflario eft, quia n6 lolumpradicatum non dicitur in-
nec eoa poteft inefle. Vnde lyllogif-
1
efle fubieflo, fed
muslignificir fubieflo non infit prfdicatu,nec pof-
lit intllc. Vnde, cum aliquid contingfter ponitur lui»
Peri herm.Diui.Tho. P 4 ul*
 49f D£ ITUOCHiH 'SIMVLICITEK
Uli fubic&o fignificatur <j tale prxdicatum remouea
turaftu abeo q<f conti ngcntrr ponif lub fubicfto,&
' fic erit concluGo de contingenti, quia quod aducon-
tingencrr remouenir,(acit enuntiationem contingen-
tem, St fign.ficatur ip nullo modo polsit libi incflc,&
ficnon Iulum contiogenter non incfl.immo nullo mo
do ineft ei, (i fit enu nciatio de inefle. Jn fecunda autem
figura in tribui primis mixfsncgatiua «i (lente de nr.
ce(Tario,affirtnatiua vero de contingenti, (equitur ctia
duplex conclufio,f.de contingenti & de inefle,quia per
conucrlionc prupofitionis neccfijrix reducuntur ad
primam figuram In quarto vero modo alfirmatiua exi
{lente de contingenti , negatiua vero de necelTario vel
tconuerfoinutiliierit coniugatio.In tertia vero figura
quantum ad fyHogifmosaffirmatiuot vniucrlales pro-
pofitiones.vcl aliquam v^m habentes, maiori exifl en-
te de contingenti, minori vero de nccelfario , {equitur
conclufiode contingenti. Cnnuerfa ergo minori fit (yl
logifmus in prima figura.Si autem maior fit de ntcef-
fario, minor vero de confingenti pofsibili,quia propo
fitionesdecontingcntipufnbili,conuertunturficut il
Ix de necefiario,minori conucrfa fit prima 6gura, ficut
diSum e(l,ep maiori exiflftc de necelTario, minori ve-
ro de com ingenti, fequitur conclufiode contingenti
pofsibili, licet non perdici de omni/ed per primam re
gulam. Quantum auc ad fyllogifmosaffirmatiuos ha-
bentes aliij prxmiflim panicularcm,fi maior e(l vfisfe-
quitur regulas prcdi&as. Si vero maior efi particula-
ris fecundam regulam.Quitum autem ad fyl
(equitur
logtfmot neg.itiuoi, dico, cj, quantum ad duos modos
habentes maiorem vniucrlalem negatiuam maiori exi
(lentedecontingenti, minori vero de ncce(rario,fequi
tur conci ufio de contingenti, Se reducutur ad primam
figuram per eduerfionem minoris.Si autem maior erit
denecellario,minor vero de confingenti, non fi t ly lis.
Non enim pofset reduci ad primam figuram. Si vero
minor efiet de contingenti pofsibili, quia conuerfipof
fet ficut illa de necelTario, fieret fyllogifmus in prima
figura, vbi concluderetur duplex condufio, fcilicet de
inefie, Sede contingenti, vt lupradicium efi. Syllogif-
musauttm negatiuus, cuius maior eft particularis ne-
atiua ea exifieme de contingenti, & minori exiftente
e neccffario, fequitur condulio de contingenti, & re-
ducitur ad primam figuram, per (ytlogilmum conuer-
fiuum.Maiori vero exifientede necellario non fit lyl-
logifmus.Etfic patet defyllogifmis modalibus.
Caput Decimumfextum. De fyUopifmu conditionalibus
ex propofitionibus fimplicibut.
D lfto de lyllogifmiscathegoricis,nunc
eft dcbypotcticis.
tres funt fpccies
dicfdum
Vt autem fupradifium eft,
propofitionum hypotctica-
rum,(.conditionalis, copulatiua, &difiun£tiua.$yllo.
gifmi autetn,qqifuntex propofitionibuscopulanuis,
eodem modo fe habft, ficut St fyllogifmi cathcgarici,
& ideo de eisprztermittamus. Sed, quia ex ,ppo{hio-
nibus conditionalibus St difiun&iuis , aliter hunt fylfi
qui I propofitionibus cathegoricis,idco de eis dicendu
c(l,& primo de conditionalibus. Notandum , propo
<p
fitioncsconditionales vel funt fimplices
, vel compofi
tx.Dico autem fimplicct.quae tm ex duabus cathego
componuntur, vthzc, Ii eft homo, eft animal.Cd-
ricis
C itx
,fi
autem
eft
lunt quat ex pluribus
,
componuntur, vt
homo, cum fitaoioal,eft fubftantia.Hxau-
i
tem compofitx tribus modisfieri pofiunr, quit veltrit
propofitio compotita cxdutbus conditionalibus St e»
thegorica,vt hic, fi eft homo, efi fit animal, eft lubftan
cconucrfo, erit compofita ex cathegorica
tia, vel cfi- &
dinunalt fic, fi tues animatum, tu es homo,autesalal:
vel erit compofita ex duabus conditionalibus, vt hic,fi
eft homo eft animatum, fi eft animal. Et, quia fylh,qui
fiunt ex fimpheibus, facilius fciuntur illis, qui hunt ex
compofitis,ideO primo ponemus fyllogifmus fimpli-
ces, At poftea breuiter ollendemus fecudum eorum fi-
militudinem qualiter nuntiyllogifmi ex compofitis.
Sciendum, g> fimplices propofition es cfiditionalcs funt
quatuor. Aut.n. habft ambas partes affirmatiuas.Un-
tecedens,& conicquens,vt hfc.fi eft homo eft animal,
vel antecedens affirmatum , fbconfcqucns negatum,
vthxc.G eft homonon eft lapis. Aut conlequcns affir
matum, Se antecedens negatum, vt hxc, fi animal
non eft fanum eft xgrum. Aut ambo negata, v t harc, fi
non eft animalnon eft homo.Syllogifmi aurem, qui ex
his propofitionibus fiunr.oportct ty lint confequgtiz
quzdam. Vt autem dicit Philofophus Secundo Topi-
corum, duplex eft confcquentia.f.in politione, fcilicet
quando proceditur propolitione antecedentis, &in
contraria, f.quando proceditur ^ deftruSione confe-
quentis, fecundum ergo illa ex prxdidlis propftnibus,
duf fiunt hgurf, in quarum vna proceditur l politione
antecedcntis,in altera vero 1 deftrufiione conlequf-
quarum quflibetquatuor habet modos fm q, qua-
tis,
tuor funt propones, vt dictum eft. Primus modus pri-
ma figurx ctl.ll eft homo, eft anima l,fed eft homo, er-
go eft animal. Secundus eft, fi eft homo,non eft lapis^
led dl hamo, ergo non eft lapis. Tertius ell,fi animat
non eft Tarsu eft a-grum, fed animal non eft fanum, er-
go eft agrum. Quartus eft, fi non eft animal nfi dl ho
mo,fed non eft animal, ergo non dl homo. Snf dum;
q, illo modo fiunt fyllogifmi cum hoc relattuo qui,
vel cum hoc nomine quicuque.faciunr.n.prxdidla n6
mina connotantia oppolitionem antecedentis fic, ofs
qui currit mouctur.iedPetruscurritttrgo Petrus mo
uetur,vel quicunq; &c. A deftruiftione confluentis
Omnis qui currit vel quidique currit mouettir, led
lic,
Sortes non mouetur.crgo Sortes non currit. Et lic ha-
bet fe in omnibus alijs modis dielarum figurarum. Pa-
tet ergo de lyllogifmis cdditionalibus ex propofitio-
nibus iimplicibus. - ft
Caput Dcctmumfcptauum. De fyllogifmi condilionatibm
ex propofitionibus hypotetiets compofitis.
S
Equitur deconditionalibus compofitis , quarum
dux.vt diiftum eft, cbfillut ex tribus cathegoricisc
Tertia vero ex quatuor. Sed tres propoli tionesca
thegoricxfm affirmationem & negationem ottomo
dis pofTunt variari. Primo poffunt omnes e (Te affir-
mati ue. Secundo omnes negatiux. Teitio dee prime
affirmatiux.St tertia ncgatiua.Quarto du» primf pof-
funt clle negatiux, & tertia aifirmatiua.Quinto prima
alfirmatiua Se dux vltimx negatiuf. Sexto prima ne-
gatiua St dux vltimx alfirmatiux. Septimo prima Se
,
vltima affi rmatiux m cdia negatiua. Oiftauo
Se prima
Se vltima negatiux Se media afhrmatiua,ideo in quali-
bet difiarum poteft fieri variatio, Afficfunt oSo/Ter
tia vero conditionalis
compofita rx duabus conditio-
nalibus.Quae quatuor habent cathcgoricas multiplici-
ter

4*7 TIl^CT AT
tn haben t varitri. De quibus omnibus com politis
politionibus , & earum varietate & lyllogifmis, qui ex
quem feci de hypotcticis
eis fiunt, diffufe dixi in libro,
lyllogilmisjdco difiufedeeis nunc tradare prxtermit
io,fed videamus fotum modos fyllogiaandi in qualibet
carum.Fmnt autem fm quamlibet didarum propoli
tionum dux figurx.in quarum vna proceditur* poli-
tione antecedentis, in altera* deftrudioneconfequen
tis. Prima.n.propolitio,vt didum e fi, componitur ex
e 8dirionali,i cathegorica (ic. Si ell homo cum fit ani
matum eftanimaMcd ell homo,ergocum fit anima-
tum ell animat. Et confimiliter liet talis fytlogifmis, (i
aliqua pars eius vel omnes fintnegatiuat lic.fi ell
mo cum non (itinanimatus ell fenfibilis.fed ell homo,
ergo cum non fit inanimatum ell fenfibile. A deftru-
dione vero confequentis fic.ficft homocum Iit ani-
mams eft fenfibilis.fed cum non fit animatum, non ell
fcnfibite.ergo non ell homo. In negatiua,fi ell homo
cfi non (itinanimatuselHcnlibilis.ied cu non (it inani
natu non ell fenlibite.ergo no ell homo.Secuda vero
prap6,vt didum eft.com pofita ex cathegorica, & c6-
ditionali (tc,(a cum ell animat dl animatu , ell homo.
Fiunt autem ex tribas propolitionibus fy llogi fmi a po
(irione antecedentis fic. Si cum ell animatum ell ho-
mo dlanimal, fed cum ell animatum ell homo: ergo
eftanimat. Negando vero aliquam partem fic, fi cum
dl animatum ell homo non ell equus-A dellru dione
vero confequentis fic, fi cum ell animatum ell homo
ell animat, fcd non ell animal, ergo cum fit animatum
non ell homo. Cum parte vero negatiua fic,(i cum ell
animatum ell homo non ell equus, led dl equus,ergo
cum fit animatum n&efl homo. Et quia vt dictum dl,
quzlibet illarum propolirionum habet variari odo
modis , ex qualibet pedunt lieri.nS.fyllogifm.lrofioa
politione antecedentis, & odo* ddlrudiooeeonfe-
«uentis.Tertia vero propo(itio,vt didum c(t,compo
duabus cfiditionalibus ficjidt homo eft ani-
fata ell ex
mal, fi dl animal cfl lubllantia.Potell autem hiepro-
politio variari tripliciter fecundum triplicem virietio-
rem terminoru. Nam in ea eft vnus terminus bis fum-
ptus : cum «utem liat duae conditionalcs, talis termi-
nusaliquando dl antecedens in vtraque fic, fi dl ho-
mo dt animal, fi non dl homo eft infeniibile. Aliquan
doeit confequcns in vtraque (ic, fi eft homo ell ani-
mal, fi eft lapis non eft animal. Aliquando eft confe
quens in vna , & antecedens in alia fic , fi eft homo dl
enimal , fi eft animal dl fubftantia. Et fecundum hoc
triplidter variantur fyllogilmi, qui fiunt ex huiulmodi
p ropofitionibus , & tn quzlibet illarum propolirionfi
multiplicatur in odo fecundum affirmationes & ne-
gationes partium cius, exqu bus fiunt.t6.modi lyllo-
gifrnurutn. Quando vero idem terminus in vna dl co-
(equcRS,&in altera eft antecedens.fiunt fylloglfmi fic,
fi eft homo dl animal , fi dlanimal eft fubftaotia , led
eft homo, ergo dt Habitantia, & huiulmodifiunt * po
fitionc antecedentis. A ddlrudione confequentis fic,
fidi homo dl animal), (i dlanimal eft (ubftanna, led
n on dl Habitantia, ergo non eft homo. Et hac dicitur
* Boetho prima figura illarum propoli tionum. Secun
da figura fm cum fic quando idem eft antecedens in
,
vtraque, ex quo (it fyllogilmu s i politione anteerden
tis fic.fi dl homo dt amma!,fi no ell homo eft infcn-
ergo non dl inienfibilis, vel lic.fi
fibilis/ed ell homo:
dl homo dl animal, fi non dl bomo ell rationalis, fcd
-
r S qpg
f dl homo ergo :eft rationalis. A ddlrudione confe-
quentis (ic.fi animal, fi non eft homo dl
dlhomo eft
infenfibilisrfednon eft animahergo dl infenfibilis.Vel
fic, fi eft homo ell animalia non dl rationalis non dl
homo, led non dl animahergo non ell rationalis. Dc-
flrudo.n.animali deftruitur homo:quo deftrudo de-
llrnitur rationale. Tertia figura fm cum, dl quando
non arguitur * ddlrudione confequentis , fcd Iulum*
poli none antecedentis fic.fi dl homo dl animal.fi dl
lapis non dl animal: fed dl homo: ergo non dt lapis.
Et fic patet de fyllogilmis condicionalibus.
ho- Caput Dccmumofimum . De fyttoaifmu dipunQiuudr
depropoftiontbut rtduplita uuu,<2rde cernuer-
pone per comparationem.
D ii fyllogilmis difiundiuis nunc dicendum dl.
Vbinota.q» ficut vna propolitio conditionalis
f tn affirmationem vel negationem fuarfi par-
tium multiplicatur, & fic fum quatuar.ita etiam fc ha
bet de propofitione difiundiua lic.qui» aut amb; par
tes funt affirmatiux,vt aut dl fanu, aut ell agrum. Vel
ambz partss funt negatiuz, vt aut non ell lanum,aut
non dt zgtum.vcl prima dt aflirmatiua 3c Iccuda nc-
gatiua.vtautcft fanu, aut n6 dl zgrum.vd prima ne-
gatiua, &(ecundaaftirmatma,vtaut nondl fanum,
auteftegrum. Adfaciendum autem lyllogifmos de
przdidis propolitionibus primo oportet videre quz
didarum propolirionum vni (implicicdditionali zq-
poller.poltea fm i}, fiebat fylfs cx illa condirionali fim
lici, vt fupradidumell, fic fiat de illa difiundiua-Ad
oc.n.vidcndum, oportet fuppcnere.rp ad hoc,vt fi-
pofitiodifiudiua fit vera , femp oportet altera pars
fit falfa.it a videlicet q> prim a pars fit falf» , & fecunda
vera. Et quia polita quacunq; propofitione falfa fi ve
rificatur debet verificari per luam oppoGtanv Verbi
, non dl homo
ratia, fi hzc eft lalla verificatur per ,
ganc, dl homo.& econucrlo, ideo videamus in pro-
poiitioncdifiundiua partem primam, vtrum litaf-
firmatiua vel negatiua , fi prima pars eft aftirmasiua
fquipullct antecedenti conditionalis ntgato.Nam fi-
cut antecedens coditionalis fuppomtur rp debet die
verum ad hoc tota conditionalisfit vera,ita prima
propolitio cathegorica, quam vocamus indifiundi
-
ua antecedens , lemper debet elfc fai fa. Ad hoc vero
.p ifta duo .antecedentia xquipolleatar, oportet,
<p,li
vnum dl affirmatum, q> alterum Iit negatum, quia i
vtraque/.conditionali & difiundiua, confcqueos dl
verum, ideo ad hoc quod inter lexquipolleant, opor
tet,qu6d,fi vnum dl affirmatum & reliquum, &li
vnum eft negatum & reliquum. Vtrbi gratia fit di- ,
fiundiua illa, aut ell fanum aut eft ff>rum,qux habet
antecedens & cofequens affirmatiua.adhoc ipxqui-
polleat conditionaii vera: debet conditionalis habe-
re antecedens negatum & confequcns affirmatum
fic.fi non eft (anum cftzgrum.& GqdealijS.Hn ha-
bitis faciliter poffunt fciri fyllogilmi difiundiui.vt
enim fupradidum ell ,
quatuor fyilogifmi conditio-
nales fiunt * pofitione antecedentis, & quatuor Ide-
llrudioneconlequentis.Eodciu modoin iftispropo
(irionibus. Prima. n.propclirio conditionalis, cx qua
iumebaturpriruus modus, erat illa, fi eft homo eft
animal, fm ergo dida huic zquipollet illa, aut non
d) homo, aut dl animal. Fiat er go (yllogifiuus dalifi-
'
diuus
4f 9 DE S r lL O G I Mi OtlMTllClTEK. loo

fiiuusfic,aut’n6cfthomo aut eft aial, frd eft homoxr- non fit conuerfio,quia inueniuntur termini, in quibus
go eft ai al.Secunda ,pp6 fcciidi modi erat ifta, G dl ho nomquando videlicet aliqua fpecies prxdicatur neg*-
non eft lapit, cui xquipollct ifta.aut non eft homo.aut tiue de (uogenere.vt quoddam animal non eft homo,

non eft lapit , 8r fiat fylh difiun&iuus fic , Aut non eft fed non econucrfo : fed fi vertficatur termini, (.homo
homo, aut non eft lapit, (ed eft homo, ergo non eft la- non eft albus, in plusfe habet non albus q non homo:
pit.Tertia ,pp6erat ifta.fi aial non eft lanum eft xgrd, ergo poteft fieri connerfiOjf.quoddam non album ni

cui equipollet ifta, Aut eft fanum.aut eft xgrum:S£ fiat «ft non homo.Et fic patet de Ivllogifmis Sic.

fylfs difiunftiuus fic, Aut eft fanum autcftargnim.fcd T nliitia primi itfyliopjfmofimpluitcr Fimis.
non eft fanum, ergo eft xgrum. Quarta ,pp6 erat ifta,
fi non efta!al,non eft homo,ct>i xquipollct
ifta, Aut eft TRACTATVS SECVNDVS
animal , aut eft homo, 81 fiat fylfs diliunftiuusfic, Aut
eft aial, aut eft homo.fed non «ft aial: ergo non eft h6.
DE SYLLOGISMO
In fecunda vero figura proceditur i dcftru&lonccS <s t ai itct TU.
fequentis, 4t fit primus iylft fic, aut non eft homo, aut

eft animal : led non eft animal, ergo non eft hotno. Se- Dt lutura fySogifmsntm, deinc]Jis& cinsrcgulii.

eundus fic, Aut non eft homo, aut non eft lapit, fed eft
lapis:ergo non eft homo.Tertiut fic, aut eft lanum, aut Voniam fcire eft caufam reicogoo-
eft xgrum, fed non eftxgrumicrgo eft fanum.Q.uartut fcerc, caufx autem cuiuslibet entis per fe
fic. Aut eft aial, aut non eft homo: fed eft homo: ergo liint quatuor, i.rllicicns, materialis, for-
|

eft animal. fit fic patet dcfyllogifmis difiundiuis. Di- malis, & finalis, ad perfc&c cognofccndu

dum ergo fit de fyllogifmis hoc modo.De alijs autem vnfiquodq; oportet has quatuor caulas
fpeciebus argumentationis nonmeintromitto. cognofcere. Eft ergo cauia efficiens fyllogifmi anima
Notandum ad hoc quod ,pp6 reduplicatius fit vera rationalis formans ipfum , vnde lyllogifmus efta&u»
requiritur quatuor grpones cxponetesiplim.f.tres rationis. Materia vero eius iunt tres termini, vt mate-
, q>

cathegoricx, & vna hypotetica Iint verr ,&fialiqua ria remota & dux propofitiones.vt propinqua:& fimi
ipfaru m edet lalla, ipfa e flet falfa. fit, quia talcspropo- liter eft in fyllogifmo.ficut in alijs rebus conftantibus

fitiones aliq uando fiunt gratia concomitaotix.vt fi di- ex materia & forma, q>/.eft in eis reperire duplicem
catur, homo inquantum corporeus eft coloratus.aliqn materiam, qux difla eft. Finis autem cius eft facere fi-

gratia caufx vt ignis inquantum calidus eft calefafii- dem, feu notitiam igootxconclufionis. Formavero
,
uus. Et ideo reduplicatius gratia caufx, ad veritattm eius eft virtus feu potcilas inferendi conclufionem ex
fuamnonfolum requiritur quod quatuor eiut exponi prxroifsis,& hfc tangitur per diffinitione (yllogifmi.
tes iint verx , fed quod illud fuper quod cadit redupli- Hanc autem formam circuloquitur figura ,& modus.
catio exprimar caufam importati per prxdicatum, vel Figura.n.eft difpofitiomedij Fm (ubiedtionem & prp-
epfit illud.cui primo incftprp dicatum principale. Ver dicationem. qux.fdifpofitio tripliciter variatur , quia
bi gratia de vtraq; dictarum gapofitionum. Ad hoc.n. aut medius terminus fubiicitur& prxdicatur femdio
quod ifta fit vera,homo inquantum corporeus eft co- prxraifsis,& fic eft prima Ggura.Dicitur autem hxedi
loratus.rcquititur quod hx iint vcrx.f.homo eft colo- fpofitio prima figura, quia medium habet perfe&ionf
ratus, homo eft corporeus, & omne corporeum efleo- rationem medi j , quod participat naturam extremoru
loraeu & fi aliquid eft corporeum, i.coloratu.Simfliter in fubiiciendo,tninoris extremi tatis,& maioris in prx-
ad veritatem illius, ignis inquantum calidus eft calcfa- dicando.Aut prxdicatur bis,& fic eft Secunda figura,
thiiuus. Verum eft, quod ignis ell calcla3iuus,& quod qux fecu nda dr ,quia deficit 1 per fefiione mcdij.in pri
ignis eft calidus, & oc calidij eft calcfacliuum , te fi ali- ma n.fi gura medium eft medium fm rationem & f m
quid eft calidum, i.calcfadiuum, 8( calidus eft caufa ca pofitioncm.in fecunda autem eft primufm politione,
lcfactionis. Et conuertirur reduplicatius fic , ignis in- cum fit fupra extremitates. Aut fubiiritur bis,& fic eft
quantum calidus eft calefaftiuus, aliquid, quod inqua- tertia figura, que dr tertia, quia medium eft tertium fe-
tum calidum eft calefaftiuum cftignis,8t non fir,Ca- cundum politionem, cum fit infra extremitates.

lefafiiuum inquantum calidus eft ignis. Notandum, Sciendum autem q> figura proprie reperitur in ma-
quod propoGtio vniucrfalis affirmatius conuertlf (im- thematicis, trifumptiue autem i fyllogifmo. & hoc ad
pliciter mutatis terminis finitis in terminos infinitos, fimilitudinem figurx triangularis, nam ficut trilgulus
confimiliter eft etiam de particulari negatiua. Caufa eft dauGo trium linearu m in tribus angulis, ita fytbcft
eft, nam prbpofitio vniucrfalis affirmatius in terminis concurfus trium propofitionum,f.maior, minor, con-
finitis non conuertitur (impliciter, quia inueniuntur cludo in tribus terminis. Modus autem eft determi-
termini in quibus fic, vt omnis homo eft rifibilis, St oi nata qualitas &quantiras propofitionum prxmiflarfi
homo.Inueniuntur etiam termini in quibus
rifibilc «ft adhoc.vtexeislequatur condufio. qux quidem cx
non,vt omnis homo eft animahnou fequif.ergo omne certis regtllis traditis 1 Philofopho in.i. Priorum colli
animal eft homo , quia in plus fe habet animal quam gitur.Quarum quxdam funt edes tribus liguris,qucdl
homo^ed quia terminusquiin plus fehabet qui alius fpiles. Cocs iunt dux. Primcyj cx puris particula nb*,
terminus.fi infinitetur fehabet in minus quam ille, qui vel indefinitis, vel lingularibus nihil lequitur in aliqua
in minui fe habebat. Namdepaucioribusprxdicatur figura. fub particulari intclligcndo tam indefinitam,
non animaequam non homo:quia non animal prodi- qux in materia contingenti xquipollct particulari,vt
catur de omnibus entibus,ptxtcrq de animalibus. N6 PT*s dicit, q lingularem , oportet ergo vt dicit alleram
homo vero prxdicatur deomnibus entibus , etiam dc cflevniuerlalcm.Raiiohuiusregulxcft.quia non fcq-
animalibus, prxteii} de homine, poteft ergo fieri con- tur, 9>,fi aliqua duo participant aliquod medium parti-
Ucrfio. In particulari vero negatiua in terminis finitis culariter g> propter hoc illa duo Iint eadcm.verbi gra-

tia,

JOI t K.
tia, album St grammaticum participant idem medium,
quod eft homo, cum quidam homo fit albus Sc gram
maticus.fed ex hoc non fequitur cy album & gramma
ticum fint eadem (impliciter, vnde non valet hxcargu
mentatio . Quidam homo eft grammaticus quidam :
albus eft homo: ergo quoddam album eft gramma
ticu. imo eft fallacia coni cquentis, vel f m quid St (im-
pliciter . Alia ratio potcft elTe, quam PlSs inducit, quia
aut non erit fyllogi(mus,8t hoc, quia peteturprincipiu:
aut non erit ad propofitum , vt fit hxc concludo probi
da.Mulicaeft ftudiofa, St adumanf hx prxmidx, Qup-
da voluptas eft ftudiola : mullea eft voluptas, ergo
Maior cum fitparticularis aut ftabit pro illa voluptate
particulari, qux eft mufica Sc tunc petitur condufio
,
probanda :aut ftabit fi aliqua alia, & tunc fyllogifmus
erit quidem, led non ad cddufionem intenta , fic ergo
oportet q> altera prxmiflarum capiaturvn-jVtfitfyllo»
gilmus.Sed contra di&am regulam videt «Ile Pfis , qui
docet lyllogizare ex puris particularibus per fyllogif-
mum expolitorium in tertia figura . Adhoc videndum
cum dicitur ex puris particularibus non fieri fyllogif
mu, ip telligitur vere St limpliciter lyllogifmus qui ha-
bet pcrfe&i rationf (yllogifmi, lyllogifmus enim expo
fitoriusn6 eft vere fyllogifmus, fed magis quidam len
dcmonftratio fcu quadam refolutio fafia ad fen
fibilis
fum ad hoc, vt confcqucntia, qux vera erat f m intelle-
fiualem cognitionem, declaretur in fenfibili. Secunda
regula eft quod ex puris negatiuis nihil Icquitur , nec fit
fylfs, huius autem ratio poteft die. quia omnis fyllo-
gifinus auc affirmat aliejd de aliquo, St eft aflirmatiuus,
autnegat aliquid ab aliquo, & eft ncgatiuus,fi affirmat
aliquid de aliquo in conclufione, oportet, quod hoc fit
peraliquid conueniens, quod quidem erit medium, Sc
ideo vtraq; primitiarum ncccflario erit aflirmatiua, fi
autem remoueat aliquid ab aliquo , oportet quod hoc
fitpcraliqd tertium conueniens vni illorum Screpu-
goans alteri, quod fic quidem ent medium, Sc fic patet
quod in fyllogifmo negatiuo. oportet alteram efTc aftir
matiuam.Sunt autem qupdam qufrcflificant primam
fig. & funt dux rcgulx , Sc quidam iecundam , Sc funt
etiam dux, quidam tertiam, Sc eft vna. In prima figu-
ra regula prima eft, <p maior debet e(Te vFis , alias non
fieret fyllogifmus. Cuius ratio eft , quia maiori exiften
te particulari cotingeret medium elTecdius extremis:
dequo particulariter lumptofpoflet predicari
extremitasaffirmatiue vel nrgatiue. Si affirmatiue co
lingeret captre extrema cum medio repugnantia, Sc
tunc non fequerctur vera condufio aflirmatiua. vt fi
fieret fic, Quoddam animalcft afinus , omnis homo
eft animal: deberet fequi hxc condufio, ergo quidam
homo eft afinus, qux efletfalfa prxmilsis exiftentibus
veris. Rurfus , fi
capiantur negatiue Sc particulariter
continget e (Te conuertibilia,vel vt fuperius Sc inferius,
Sc tunc falfo negaretur vnu m
de altero in conclufione,
cn tamen ex qualitate primitiarum deberet fequi con-
clufio negatiua. Vt fi fiat fic, Quoddam animat ndcft
homo, omne rifibile eft animal, ex his deberet leq hxc
c6clu(io,crgo quodam rifibile non eft homotqu; qui-
de efltt prxmidx tamen verx. Patet ergo exquo
falla,
cum tali di (politionealiqui do cum prxmifsis veris fta
bit condufio (alfa, quod non eft fecundum formi fyl -
logilmi. Omnis quidedifpofitiofada fm regulas lyl-
logifmorum (emper eandem condufionem fyllogizat
in omni materia, G prxmiftx fine ver;. Secunda regula
,
u c : UT V S 501
eft, quod in prima figura minor non debet effc negati
ua Cuius ratio eft
.
:
quia, fi aliter fieret accideret falla-
ciaconfequcntis,procedendo.f.cum negatione medij
de minori extremitate quod quidem eft inferius ad ne-
gationi maioris extremitatis , qux eft fuperior ad me-
dium. Vt fi fiatfic, Omnis homo eft animal: nullus ali
nuscfthomo, non fequercf, ergo nullusafinus eftani
mal . Pollet autem vtriufq; reguli alia cSmunis ratio
afsignari : quia.f. (yllogifmi primi figun perficiuntur
per dici de omni Sc dici de nullo: his aut prxmifsis re-
pugnat maiorem efle particularem, vel minorem nega
Scc. tiuam.vt patet intucti rationes didoru principiorum.
In fecunda figura prima regula eft , quod maior debet
effc vfis. Cuius ratiti eft: quia eius fyllogifmi defeen-
dunt 1 fyUogifmis primx figun percSuerfionf maio-
ris in terminis, Sc ideo ficutibi oportet maiorem e(Te
vniucrfalf.ita Sc hic. Vel poteft oftjdi neccfsitas huius
regulxper inftantiam interminis, vtdidum c(t fupra.
Nam, fi maior capiatur particulariter continget maio-
rem extremitatem elTe fupra medium, Sc fupra minore
extremitatem. Nihil enim prohibet inferius prxdicari
de (uperiori particulariter fumpto, Sc ita medium pof-
fetprxdicari de maiori extremitate particulariter Scc6
tingere extrema edeconuertibilia, vel (c habere vt lu-
non fequetur condufio nega
perius St inferius, SC tunc
tiua vera. Affirmatiuaautemnon poteft fequi, quia in
hac figura femper concluditur negatiue. Vtfifiatfic,
Quoddam animal non eft homo: omne rationale eft
homo-.non fequitur, quod nullum rationale fit animal.
Secunda regula eft, quod oportet alteram pr{midarum
eflenegatiuam.quiaex vtrifqueaffirmatiuisin fecuda
figura nihil fequitur.Cuius ratio eft, quia, fi vtraque fit
alfirmatiua,tunc mediu erit fuperiusad extrema difpe
rata, quorum neutrum dealtero prodicatur in ronclu
fione. Non enim fequitur, fi aliquod vnumineft duo-
bus, quod propter hoc vnu infit alteri. Pollet etii vnu
luperius affirmari deduobus inferioribus , quoru vnu
cflet fub non pollet vnum de altero nega-
altero, Sc ita
ri ' non fequitur condufio affirmatius, nec nega
SC ita
tiua, vbi vtraque prxmiftarum fir affirmatius. Sed tuc
quxritur fi oportet alteram ede negatiuam, quare non
determinate maior vel minor , fed indiffirenter alteri.
Didtur, quod huius ratio eft quia Sc non determina-:
toaltcro mediii {qualiter refpicit extrema tanqlubfe
maior pofita:8c io quamu ad lylfrn non refert dequo alfirme
turvelncgef.Vtroqj.n.mo fitlylfs, licet diucrfimode.
In tertia figura eft vna regula, fcilicet 9, minor femp
eft aflirmatiua, eft, quia non Icquitur, g>,fi
cuius ratio
aliquod inferius fitalicui tertio quod pro-
repugnans ,
pter hoc Sc quod oportet fieri hic Ii m inor ef
luperius:
Ict negatiua quod fic patet.
:
Medium enim eft fub ex-
tremitatibus: maior autem eft fupra medium, St mino
rem extremitatem, &ideo non oportet, quod idem re-
pugnet maior in conclufione. Vt fi fiat lic, oishomo
eft anjmal: nullus homo eft afinus: non fequitur, ergo
quidam afinus non eft animal, Sc fic non Icquitur con-
cludo negatiua vera Item nec affirmatiua , quia po-
.
teft ede, tf extrema fibi repugnent, vt patet II capiatur
hi termini, animal , lapis, homo . Vel puteft ede huius
ratio, quia tertia figura defeendit prima per conucr- Ii
fionem minoris. Et ideo ficut oportebat ibi minorem
ede afirmatiuaro, ita Sc hic . Non autem lateat nos <p
aliquandocontingitfyllogilmufiscotra prxdiflas re-
gulas concludere veram condufionem, led hoc non
 :

50}
frit ex
DI S m
neces (itate forma; fyllogi Ilici, fed ex neces (ita-
0 G / S J I 0
Si ex
SI MTIICITEU,
vtraquemodali , aut erit ex vtraq; de neceflario,
»«4

tematerii quia fctlicet vel termini Ignt conuertibilet,

.
aut ex vtraquede contingenti . Sub necelTario autem
vt quando concludetur conclufio aftirmatiui , vel re- intelligitur & impolsibile contrarii fumptum,i.cu ne-
pugnantes, vt qn concludetur ncgatiua.Addamur aut gatione appofita verbo Vndo idem eft necelTe eft
.

difiis regulis quidam aliz refpicictes magis codufio-
nem quim primi(Tas;quarum qu jdam funt coni unes,
quidam proprii. Communes funt dui, prima
ni figura, fi aliqua primida eft particularis, oportet co
clufioncm cite particulare , cuius ratio ede poteft, qa,
fi altera przmiflarumeft
particularis medium couenit
cflc,& impolsibile eft non e(Te . Idem enim eftiudicifi
Sciendum etiam, quod hic tam in przmifsis
vtriufque.
in om- quaminconclufionefempcr accipitur contingrosnS
iieceflarium.quod dfincdtingenri nato, indefinito, &
feuad vtrumlibet. Sicrgofitfyllogifmus cxvtraque
dc neceflario faluaris regulis przhibitis in omni figura

alteri extremitati particulariter in illa primida. Et qa, poteft fieri bonus (yllogifmus concludens de necefla-
non eft conucnientia inter extremitates nili per natura rio, At per conflequens de inefle . Si vero fiat ex vtraq;
medi) no plus cAueniet extremitas cij extremitateparti de contingenti (em per fit in prima,(cu ambz fint affir
pulari qaltera extremitas cum medio. Yn icoclufione. matiuz, leu negatiuz, fcu altera tantum, hoc lolo exce
oportet extremitate extremitati coucnire particulari- pio, quod fi maior Iit vniuerfalis, conclufio erit de coi»

ter, ficut i pmifla metiiu coueniebat particulariter alte- tingenti, Ac non de inefle. Si autem fuerint ex vtraque
ri extremitatii.Idi eft.fi fit particularis negatiua,qa ex- negatiua couerfa minori vel vtraquein affirmatiuam,
tremitas dileduenit ab extremitate particulariter iu co- erit fy llogifmus. Eft autem Icicndum, quod omnes }>-

clufionc, ficut mediu ab extremitate in f mifla.Scda re- politiones de contingenti non neceflario habent affir-
ula elKfi altera pmiflaru negatiua, oportet condu-
eft matiuam figuram, & conuemmtur ad le inuiccm , af-
one ede ne gatiua, cuius ratio eft, quia quz difeonue- firmatiuz negatiuis At econtra, vt probat Philofophut
niunt in tertio, oportet quod inter fe dtlconuenianr. Primo Priorum. In lecunda autem figura ex vtrifq; de
Cum ergoextremitates dilconueniant in medio, qa,'q> contingenti non fit lyllogifmus. cuius ratio ex fuperio
vni conucnit alteri repugnat, necc dario inter fe difeo ribus patet, quu fcilicct ex puris aftir.in fecunda figura
ucniunt. quare, cumconduliofit ex extremitatibus, non eft fyllogifmus.Propofitiones autem dc contingi
oportet vnam ab aliaremouere, & ficcoclufio erit ne vt di&um cll affirmatiuz funt omnes in lecunda fi-
ti,

gati ua, altera pnmidarum cxiltente negatiua.Sed prf gura . In tertii vero figura ex vtrifquc decontingcnti
ruidarum quadam Ipeftant ad primi figuram, qupdana non fit fyllogifmus nili vtraquefitparticularis.Si vero
td fecundam , & quidam ad tertiam . Pro prima funt fiatfyllogilmus mixtus aut eft ex vnade inefle, & alte
dur, Prima eft, quod conclufio llrmperalsimilaf maio rade neceflario, aut ex vna de cotingenti, & altera de
ri in qualitate, &
minori in quantitate, cuius ratio efl: inefle, aut exvna de neceflario, At altera dccontingfri.
quia codufio cfi pars maioris quantum ad prpdicatu, pluribus enim modis non fi t mixtio^ciendum crgo.t^
habet enim idem pridicatum cum maiori, & minoris in omni tali mixtione,lcilicet de inefle Sc contingenti,
quantum ad fubiefium, qualitas autem eft difpofitio femper de inefle debet accipi limplicitcr, At non de in-
pridicati quali formi , quantitas autem eft difpofitio cile vt nunc. Dicitur autf propofitio de ineflelimplici-
fubiedi quali materiz.Vnde,cum conclufio participet ter, in qua pridicatum per leineft lubiccto, fcu Iit de
pridicatum I maiori &fubiedul minori afsimilatur quidditate eius quantum ad primum modum per fe,
maiori in difpofitrone pridicati & minori in difpofirio feu non: fcd fluat ex principiis cius,vtcum propria paf
ne lubiectr. Secunda regula cll , quod omnia proble- fio diciturdefubiefio quantum ad flccudum modum.
mata condudunturper primam figuram :hoc eft tam Dicitur , etiam de inefle (impliciter, quando przdicaf
Vniuerfale qulm particulare, tam aflirmatiuum quam aliquod accidens commune, quod fcquitur totam Ipe-
negatiuum. In lecunda figura vna regula, fcilicct
eft y ciem lecundum omne tempus, ficut nigredoineft cor-
in ea non concluditur nili negatiuc. Cuius ratio eft,qa uo At zthiopi. Quando autem nullo iftoru m modorum
oportet alteram przmidarum ederegatiuam, vtoften pridicatur aliquid delubieSo eft deinefle,vt nunc,vt
&
fum eft, quando ita eft ncccdccft conclufionem ef- hzc, omnis homo currit. Si ergo fit mixtio de inefle At
fc negatiuam . In tertia eft vna funditer, f.qudd omnis neceflarij in prima figura eft talis regula, Maiore exi-
conclufio eft particularis &’ nunqua vniuerfalis. Cuius li(cede neceflario A: minori de inefle limplicitcr n6 &
ratio eft, quia licet duo conueniit in vno tertio etiam vt nunc fequttur conclufio derecflario.Si autem ccon
quod vniucrfaliter tertium illis conueniar,non ideo o- ucrfo fiat, fcilicct maiore de Me
& minore de neeefli-
portetquod illa duo inter fe totaliter cfiueniit vel fint rio, Icquitur conclufio de inefle, & non de ncccflirio
idem.-quod ideo eft, quia cotingit maiorem extremi- quorum ratio eft, quia , cum conclufio participet cum
tatem in minus dTcquam minorem. Vnde in conclu- maiorem prxdicato, ut diflum cll: modus autem ne-
fionc maior non przdicabiturde minori vfr.Vtois ho cefsitatisAr contingcntix fit difpofitio pridicati in cA
mo efl nlibili s , ois homo efl aiil ,
non fequif, ergo oe paratione ad (ubicdum , conclufio participabit cod{
aialcll rifibile, fcd bene, ergo quoddi alal eft rilibile. modo: quod no poteft fieri quando minor eft de ne. ,

Syttopfmorum Modalmm nonnulle reguU. ceflario , & maior de inefle

bene ramrn tunc fequitur
,

H i rgo regulis cum luis rationibus, quz re-

Abitis
diticar lyllogdraos de iefle, reflat breuiter t&-
gcrercgulasiedificites lyllogifmos de modo.
Ad cuius euidcntlam fciedum clt quod triplex eft fyl-
cficlufio de inefle. In plus enim efl inefle fimpfrcj nc-
ceflario.Qui enim neceflario inlunt , imunt (implici-
ter, & non econtra . In lecunda vero figura t (Italis re-
gula, vniuerfali negatiua de neccflatiocxiftente, 4: al-
logifmus. Quid-un conflat cx propofitiombus (impii tera de inefle, fequitur conclufio de neci tTario. Si vero
cis inhzrcmiz, dequodidum eft. Quidam conflit ex aliter fiat non fequitur de neceflario, quia, fi affirma-
viraque przmifla de modo. Quidam ex altera demo ti ua fuerit de neceflario At negatiua de mefle, lequitur
do, & altera de inefle, & dicitur fy tlogifmus mixtus. conclufio de inefle, cuius ratio eft, quia fecundi figu-
 4

JOJ t KA ct at v s ,ot

modos, defcendit a fecun tiofyllogifmus procedens ex veris, neceffariis p'fe pri-

r* quantum ad omncj fuos
,

do modo prima; figur*,io quo maior cft vniuerlalis na mis, propriis per fe notis , immediatis , caufis con- 4
gitiua, 4 impium reducitur vt fupra patet . Et ideo cluGonis . Sciendum, quod demonft rationum quadi
eft propter quid, 4 quidam eft quia . Vndedifta
dif-
ncut ibi oportebat vniuerlalem negatiuam.qut eft ma
finitio lohim conuenit demonftrationi propter quid.
ior, effe de neceffario, vt fequeretur talis conclufio, ita
quod talis negatiua poli redu- In prxdi&a autem diffinitione quidifunt, qui per-
in bac figura oportet
ftjonem in prima fit maior.Ex quo patet, q> in quarto tinent ad formam demonllrationis in hoc, quod dici-
tur effe (yllogilmus, quidam funtqup pertinent ad ma
fcd* figura; non poteft fieri vniuerfalis mixtio quan-
teriam demonflrationis, f. quod fit procedens ex ve-
tum ad conclulioncm de neceffario, cu non habeat ali
quam vniuerlalem negatiuam . In tertia figura eft talis ris neceffariis 4 c.Vnde primoex ponam particulas p-
tinentes ad materiam, de qua eft demonft ratio, fecun
regula in modum affirmationis & negationis, vniu or- qui
do ponam qui pertinent ad eius formam, !, in
neg. cxillente de necefiarto (equitur con
ea
falis affir. vel
clufio talis , aliter non. cuius p6t reddi eade ca
,qut 4 figura velmodo tatis fyllogifmus debeat fieri . Quod
ma- .n.demonftratio procedat ex veris neceffariis 4c. hoc
fupra qa poft redutlionc ad primi figurl vfis fiet
,
poteft patere per finem fuum, qui eft (cire Cum enim
qui oportet in prima effe de necellario. Per qdpa
.
ior
qui cognolcere caufam alicuius rei,
tat, qd circa primu & pm tertia; fiut quatuor lylft vft fcire nihil aliud fi t

mixti accipiendo vtrobique de necellario. Sequitur 4 non folum caufam vtcsulaeft, fed vt eft caufa filius
afiu.Cqgnofcere.n.caulam alicuius rei,4 non co-
de Iccunda mixtione , f. de ineffc 4 contingentis . Ad rei
gnolcere efftclum eius effe in a&ueft cognolcere effe
cuius euidentiam fciendum,quod vt dicit Philofophus
Primo Priorum, contingens capitur vno modo vt etil dum in virtute, hocautem non cft fcire effe&um fim
impofsibile, pliciter.led eft fcire folum fecundum quid.Etiam.quia
necefiatium dicitur contingens, ideft non
duo- per certitudinem cognofcere, oportet prcdiSfi
•lio modo vt etiam non necellariu. Dc his autem
fcire eft
duo- effedum neceffario femper ad illam caufam fequi.C6-
bus modis dicitur contingens r quiuocc.ficut de (cientia
clufio ergo demonllrationis, cuius habitus eft
bus lignis fignilicalis.Alio modo capitur vt dat
in tua
feu fcire habitualiter oportet quod procedat ex tali-
communitate non refpiciens hocvclaliudtantum.led ,

non tamen qu6d fit tertium fi- bus pnmifsis, qui Gnt veri 4 necellari* cauf* con-
indifferenter vtrunq; ,

Et hoc modo captum dicitur contingent clufionil.

gnificatum .

polsibile, feu fecundum rationem fu* communitatis • Caput Secundum. Quid fit dici de omi, perfe,
tribus mo-
Sicut clarius loquendo, animal poteft capi primo, feu vniuerfaliter.
dis. Vno modo pro rationali, 4
ifti duo modi funt eius

dfie.Tertio
pro illo tm
1’olti.Quod
modo poteft confiderari non prohoc.aut
forma vfi , inquantum.l.eft aial
,fed profua
aut necellariu fit contingens
probat Pbs in
Libro Peri Her.Quod aut hoc fit fic pot ondi.
De rone
A
dam
D inueftigandum autem didas particulas diffi-
nitionis demfiflrationis pertinentes
de qua eft dcmoftratio, primittenda funt quy-
neceffaria.QuiaJi.pnmiffe demonllrationis funt
ad materia,

de omni,
vniuerfales,,ideo oportet fcire quid eft dici
contingentis quod df de neceffario 4
non necclfano,
ad effe fine poli quia in eis pridicaturo df per fe de fubiedo, ideo opor
eft folum.quod habeat potftialitatem
de genere. Vuu- tet fcire quid eft perfe, quid primo . Eft autem dici
4
tione altenus differi ti*. ficut dicitur
de omni, vt hic fumitur , quando nihileft fumerefub
que autem didorum habet hanc potentiahtatcfflilicet
polsibilitatem letn- fubirdo, de quo non dicatur pridicatum.neccftfu-
iquiuoci,quia neceffarium habet lubicdo
abactu, mere aliquod teropus,in quo pndicaturo tali
pcrafiuiconiun&am, aliud vero diftantem hoc di
autem neceila non conueniat . Hiceft autem differentia inter
ideo vtrunque dicitur contingens.Hoc
contingens natum, ci de omni, 4 illud quod
in tradatu fyllogifmi didum
rium duas habet (pteies . Vna eft omni quandocunque
quia fuit. Nam ibi fumebatur dicide
quodquidem habet caufam quare pofsu efle.Sed ,fiue
eft non neceffarium, lt- aliquid pdicatur vniuerfaliter de aliquolubiedo
talis caufa aliquado impeditur
contingis infinitu, fubiedo ilii pndicatum neceffario omni tempore, 4
cut cancfcere in fenedtute. Alia eft
vtrunlibet. Dr fiuecontingenter.vt nunc.Vnde in illa gipofitione,oit
.i.indtterminatum vel incertum fiue ad
magis fc habeat homo currit, faluatur hoc modo dici de omni.Sed nuc
aut fic.qoia nulli caufam habet.quare fubiedo,
qulm ad aliam, ficut habet contingis fumitur dici de omni de co quod lempet ieft
ad vnam partem aliquod tem
vt omnis homo eft animal,non.n.eft dare
natum. Aequalitet.n.p6t effe 4 n6 effe.Et
de illo dicit
patet ergo dc dici dc
fequit ad necellariu. pus, in quo homo non fit animal
Arift.in Libro Peri her.qudd non
.

Tuus. omni.
Trallatuc Secundi defyUogfmofmpluiter . ,

Perfe autem dicitur quadrupliciter . Pnmomodo

;

S. THOMAE AQVINATIS
SYLLOGISMO
TRACTATVS DE
quando praedicatum eft dii finitio, vel aliqua pars
nitionis ipfius fubieai,vtomuishomo
diin-
eft animal ra-

Dixoasnsrivo. tionale moitale,velomnis homo eft animal. Secundo

prxdicatum
ptidicatum propria
modo dicitur per fe , quando
ptrfe eft
cft
In quatuoraccim
ln Capita diuifus.
auaruordecim v-upi ,

(ubiedi . in cuius diffinitione ponitur fu-

p ,fs 0 ipfius
i

primum. DefyUofffmo demtmfhatiuo quidfit. bicdum, vt

U1CUUIII) omnis homo
VIUiiiiiia efl rifibilis. In diffinitione
uw.uw ...
Caput ,
• r i. % iA—
dedemonftra-
: :r.LX, Mn
:Hi r Liitn nnn cr njn eius
coiro riGbilis ponitur homo, non vt pars
rius eflenua-
cflcntu-
Es tat nunc dicere
cogno
vt aliquid extra cflentiam fuam,fi ne quo
tione.Cum enim (cientia Gt habitus co lis, (cd

'clufionis demonftrati acquifitus ex ip- fcinon Curo enim ede accidentis dependeat &
poflet.
fubiedo. oportet qudd diffinitio , qu* fignificat
cfle
fius fpcculatione , ad (ciendum quid
(it

ipfius, contineat in felubiedu, tertio mo dicitur aliqd

i, fcicntia,4 quomodo acquiratur necel-
fuut (in
eft tutem dcmdftra- ede per fe quod fignificat aliquid folitarium,
Icire quid eft demonftratio ,

fo? DtSriLOGIS
gUlare,quod eft In genere fubftSti x,vt fortei St PUto.
Album vel ambulans illo modo non dicitur per fe , cu
non inidligatur aliquid folitarium per fe exiflcns Di- . rium.it per confequens poterit remoueri conclufione
cendo enim, album , dico accidens St Tubi edum > fed
Cum dico fortes, dico aliquid folitarium , 8r fic dicitur
erfe.Scicndum eft tutem, n>iftemodus non eflmo-
S uspr*dicandiperfe,fed eitiDodus effendi. Quarto
modo przdicatur aliquid per fe, quando aliquid dici-
tur dc aliquo, quod eft immediata & necedaria caufa
ipGus.ftcutdicimut cp interfc&us interfeSioneinte-
tiit.IntcrfeiSio enim eff immediata St neccITaria cau-
fa ipGus interitus, St
dicatum St
fic patet dc per fe.
Primo autem dicitur aliquid przdicari, quatio prz-
fubicftum ita funt adzquata , vt prpdicatu
non pofsit inueniri extra fubicftum , nec fubiedu ex-
tra przdicatum.Gcut cum dicimus, homo eft rifibilis.
Itaenim fe habet rifibile ad hominem, <p dc quocunq;
dicitur rifibiledeeodem dicitur St homo, & cconuer-
fo.Vnde dicendo, fortes eft rifibilis, licet modo rifibile
prardiceturdclor.in fecundo modo dicendi per fe, no
tamen przdicatur primo.quia de pluribus praedicatur
qulm de forte. Philofophus tamen hic quoddifhim
eft prfdicari primo vocat vniuerfale, non tale vniuer-
fale,de quo in primo traftatu difiu m eft, fed quia prf-
dicatum de fubicdo , & fubieflum de przdicato po-
tell vniuerfaliter prfdicari.Ex his patet quomodo fc ha
bent illa tria.fcilictt dici de omni, per fc,8t vniuerfale.
Nam o£ quod primo fcu vfr przdicatur, przdicatur
per fe.no n tamen econuerfo. Rtlibilc enim primo per
fc praedicatur de homine, Licet autem rifibile przdice-
t ur per (e dc forte, non tamen prodicitur primo. Simi-
liter etiam quod per fe przdicatur,diciturdeomni,no
tamen omne quod dicitur de omni, dicitur per le . NS
dicendo, omne animal eftbomo,cft praedicatio dc om
ni, non tamen per fe.
Clp ut Tertium. Quod demonflratio procedit ex
veris ir neccjjariis.
H
(it
is vifls
flratio
verum, didum
videamus partes diffinitionis demonftra
tionis (iiprapoGtz.Dicitur enim ibi,
procedit ex prarmifsis veris.Quod autem
eft fupta .
demon-
Ad hoc autem, iyconclu-
fio fit vera ex przmifsis , ficut cx caulis , oportet prz-
miflas veras. Licet enim ex falfis pofsit codudi verum,
tamen veritas c&cluftonis eft przmifsis. Dicimus enim
omnis homo eft lapis,omnis margarita eft homo, er-
go omnis margarita eft lapis,condufio modo eft ve-
ra, beet przmiflfz fint fallz.Et quia omnis caufa afsimi
lat (ibi effedum.falfitas ditiarum propoli tionum non
potefl effc caufa veritatis condufionis , St ideo in pri-
mo Priorum dicit philofophus ,
q> verum concluditur
cx non pp quid, fed quia. Patet crgo,q>dcm6flra
falfis
tio procedit cx veris.Deinde dr cj>dem6ftratio proce
dit cx przmifsis nccellariis quz aut{ fit prop6 necef-
,
faria di£tumcftin tradatu (yllogifmorum.Notandum
<j>conduGodemonftraia oportet q> fit necedaria. Si
enim fcieotia dicit certitudinem , quz non potefl ede
de contingentibus vt contingentia funt , fed folum de
necedariis oportet q> concludo, cuius habitus eft fcien
necedaria. HocfuppoGto (ciendum eft, tj> licet
tia.fit
con.lufio necedaria pofsit concludi ex przmifsis con
tingentibus, vel ex altera ad minus, vt fupradifhim eft,
pon tamen potefl Iciri ex pixmilsis contingentibus,
fed ex necedariis, Si enim Icirc vt fupradidtum eft, eft
j
io n«»i/nrEn. jo«
caufam rei necedariamcognofcere, fi medium con-
tingenter f e habebit ad extremitates, no erit ei neceda-
necedaria flante, non ergo erit caufa condufionis. Ad
hocergo <j> fit caufa condufionis necedatio debet fe
habete adambas extremitates, St ficambz przmiffz
erunt necedariz . Patet ergo <p demonflratio procedit
ex przmifsis necedariis.
Caput Quartum. Qjud demonflratio procedit ex prg.
miliis jn quibus cflpcrfc,Crnonper accidens.
D Eindedicitur,g> demonflratio procedit exhit
quz funt per fc, St nun per aeddens . Sciendum,
dium eft
n> in dcrodftrationcafftrmatiua potilsima
diffinitio fubiedi.Gmul (umpta cum
me-
diffini
tione pafsionis.Vnde in maiori ^politione paliioprp-
dicatur de diffinitione fubiedi.in qua cxprimdtur prin
cipiaipliuspilsionis.Vteniminprimo tradatu didfi
eft fubiedum comparatur ad primam pafsionem non
folum in ratione caulz materialis, fed etiam in ratione
caufz efficientis.Diffinitio ergo liibicdi fimul (umpta
cum diftioi tione pafsionis exprimit caufam efficientem
ipGus pafsionis immediatam St neccdariam , hzc autS
eft quartus modus dicendi per fert lupradidum eft,
inminori autem propoGrione prpdicatur diffinitio de
fubiedc, 8t hzc eft primus modus dicendi pcrfe.In c6
cluGoneueroprzdicatur propria pafsio defuo fubie-
do , St hrc eft fecundus modus dicendi perfe. Verbi
vellemus demonftrare.q; omnis quaternarius
gratia,li
numerus eft par, Gc Gt. Omnis multitudo menfurata p
vnum.cuius per le non eft medium eft par , fed omrnx
quaternarius numerus eft talis mukitudo, ergo omnia
quaternarius numerus eft parific fubiedum eft qua-
ternarius numerus, pafsio vero eius eft par.feu paritas,
medium vero, quod fuit fumptum, dicit diffinitionem
numcri,q uf eft multitudo menfurata per vrnim, St di -
cit difft nitionem paris, quia paris fecundum fe non eft
medium. In maiori propoGtione pafsio przdicaturde
difGnltionc fubicdi, in qua exprimitur diiHnitiofua,8c
Gc eft quartus modus dicendi per fe ln minori propo-
Gtione diffinitio fubiedi przdicatur de fuo fubicdo,
& fic eft primus modus dicendi perfe. In conclufione
vero przdicatur propria pafsio deliio lubicdo. St cfl
fecundus modus dicendi per (e.Patct ergo <p demon-
procedit ex hisquz funt per le. Katio commu-
fl ratio
nis huius GtGc. Syllogifmus, qui procedit exneceffa.
riis.non proceditcxbis quz funt per accidens, fed ex
his, quz lunt perfe, fed ut di&um eft , demonflratio
procedit cx necedariis, ergo demonflratio procedit
ex h quz lunt perfe.
'
Caput Quintum. Qjiod demonflratio procedit CX
primis immediatis.
D Einde dicitur, 3, demonflratio procedit ex pri-
mis. Vbi .iota , ip in demonftratione potilsima
przdicaturpropriapafsiode fubicdo in cficlu
Gonr.In przmif sis autem vel przdicatur diffinitiode
fubicdo, vel propria pafsio dedifftnitione fubicdi &
fua. Hzc autem omnia conuerubilia funr, &hocell
praedicari primc.vrfupradidumeri. Et propterhoc
demonflratio luperius pofita non eff potifsima,concIu
ditur enim par de numero quaternario in plus enim
,
fe habet par,qulm numerus quaternarius, quia dicitur
de
5 O0 „ !Tr
de f^nario,nfianario > *c*teri$. Conuenit autem par
•djqu^tpalicui communi numero, qui e ii innomini
tufc* dc illo fi haberet nom£ predicatur per fe& pri-
mo,* deillo poffet fieri demonfiratio potifsima. 5i-
cpt.dtcicnus,^ habere tres angulos aquales duobus
reais.conucnit per fe primo triangulo,qui» conuer-
tuntur.O mnis enim triangulus habettres angulos, *
omne habens tres angulos eil triangulus. Non autem
coupinitiiochcli primo, quia r.onomne habens tres
«ngulosciUlochclcs.Taies propofiiiones dcmonllra
tiosura funt immediatae. Mediata enim propofitio
«ftilla.in qua przdica tum inell fubie&o propter ali-
uid pradicatum ,
quod fubicfto per prius conuenit
2 cut rifibile forti,quia per prius conucnit homiui.lm
mediata autem propofitio cftilla a in quaprzdicatum
sion propter aliud conuenit fubiedlo fic rifibile conue
siit dUiiniuoni homnis,* omnis propria palsio di
(fini
tionifiiilubieSi *
fur. Patet ergo q> demonfiratio
& immediatis. Sciendis
procedit exprimis principiis
q> differt primum,* immediatum. Nam non
omne
qtf primoineft dicitur imcdiatum.Rilibile.n.primo
inell homini, fcd non immediate.quia per prius incil
dilEnitioni hominis &
fuje aliter diffinitio non edet
,
medium ad concludendum riGbile de homine. Simili
non omne quod immediate inell, primo
tcretiam
enim immediate indi forti, non tamen
inell, homo
primo , quia dc pluribus dicitur homo qulm fortes.
Vndc przmiflx dcmonllrationis oportet q>
cum prima principia in
habeant. Sciendum etiam,
dcmonftrationc aliquando fint mediata , quia per ali-
quod medium poliunt dcmonilrari , tamen demon-
trator accipit ea vt immediata &indcmonftrabilia.
Non enim funt demonffrabilia in illa fcientia , de qua
ideo licet
eft demonfiratio, fed in fcicntiaiuperiori,
habeant medium, tamen accipiuntur vt immediata.
Caput Sextum. Qjaddmonflratio procedit ex pro-
priis, &
non ex Extraneis, ncc ex
Communibus.
Einde dicitur, q. demoli ratio procedit ex pro-
D priis.Vbi nota, q>proprium aliquando dicitur
effe aliquid.quia non dl extraneum,*
aliquan
do dicitut elle proprium, quia no dl communc.Vtro-
que autem modo procodic demon ftratio ex propriis,
quia no cx extraneis, nec communibus.
non procedat cx extraneis (ciendum,
lyllogifmo.fci-
tione funt tres termini, (i cut 1 quolibet
licet maior extremitas, quz elt
propria palsio, minor
extremitas, quz ell (ubicCtu,* medium,
quod cll dif
(ubic^i cum diffinitione pafsionis. Si autem
finitio
medium effet extraneum i maiori vel minori extremi
non effet diffinitio vtrunque compre-
tate,q> fcilicet
de
hendens, tunc maiorextremitas non predicatur
prjdicarctur,
eo pcrfc,necipfumde fubiefioper Ic
Jed probatum efi,q> in maiori propofitione
maior ex-
quarto modo
tremitas predicatur perfe de medio in
dicendi per fe,& in minori propofitione
predicatur
medium dc minori extremitate per fe in primo modo
proce
dicendi per fe.crgo nullo modo demonfiratio
Sciendum, q> licet in
dit ex extraneis, led ex propriis.
demonllrationibus non lit delcenfus ex vno genere
tamen nihil prohibet ali-
in aliudgenus extraneum ,
quando lubieSu vnius dcmonllrationis contineri
fub
T \jt C 1 AT V $ JIO
fubieSo alterius dcmonllrationis , & cStrahcre illud.
Verbi gracia,dalo q> demoftrarctur hxc pafsio,!cilicct
fenfitiuum per diffinitionem animalis dc ipfo anima -
li, fi eadem pafsio dcmonflrareturde homine per ide
medium vel per medium contra&um ad diffinitione
hominis,tunc vna demonfiratio fieret fub alia demo
ftrationc,* effet fubiecriimlub fubiedlo. Sciendum
etiam cft,q> talis contradidio aliquando cfi in eodem
genere (impliciter, ficutdidlum ell de animali * de
homine, quia aliquando contrahitur ad hominem per
aliquam differentiam extraneam, aliquando vero ta-
lis contradlio feu dcfcenfus fit in eodem genere fecua.
dum quid.quia lubieftum contrahitur per differen-
tiam extraneam, ficut uifuale cfi extraneum l genere
linez,* (onus eft extraneus l genere numeri. Vnde
linea, quz cfi (impliciter fubiectum Geomctrix,* li-
nea vifualis,qu* cfi fubieSum pcrlpeftiue, non funt
(impliciter vnius generis , fcd folum fecundum quid,
& li militer (c habet dc numero,qui cfi (ubic&u Arith
mcticz,* dc numero fonoro,qui eft fubieSuru Mu(I
cx.Et ideo, quando ca,quzfunt linez (impliciter, ap-
plicantur ad lineam vilualem fit quoddammodo de-
lcenfus in aliud genus. Vndc in demonfiratione quz ,
in fcientia pfpcdliua,* in Mufica proceditur qno-
fit
dammodocxpriocipiisextrancis. Patet crgoquali-
ter demonfiratio procedit cx principiis leu prxmifsii
propriis,* non extraneis. Quod etiam procedat ex
vtrunq; propriis,& non ex communibus, (ciendum , <}> in dc-
monllratione quedam principia concurrunt afluali-
tcr,quzdam vero uirtualitcr.Quxdam vero principia
dicuntur dignitates, feu communes animi conceptio-
nes, quia ita naturaliter intelleiSusnoficTinclinatur
per lume fuum td ea cognofccnda, q> ftatim cogniti»
& terminis cognofcit illa principia, vt omne totum cfi
maius fua parte.Nara ftatim, q> ratio cognofcit, quid
eft totum,* quid eft pars cognofcit hoc effe verum,
(cilicct omne totum tft maius fuaparte. Iftaautcm
principia feu propofidones primi lunt maius * mi-
nus communia.Vndeillud principium commune, de
quolibet dicitur effe vel non efie,eft commune in om-
ni ente , led iftud principium , omne totum eft raaiai
fua parte, folum conucnit enti corporeo ,
ftantiis feparatis.qu*
non fub-
nec toium habent, ncc partem,
& fic fe habetde roultisaliis.Vndcdidh principia non
intrant adlu dtmonftraiiones, quz fiunt in icientiis,
*
Quod autem fcd virtute, quandocnim dico quacunque propofi-
demonftra tionem, primum intrat in eam uirtute.Curocnim di-
in
co, Petrus currit, cerrum ell, vel quia homo cfi, ucl no
eft , ergo hoc principium , Icilicet de quolibet
dicitur
effe vel non ede, virtute cfi in qualibet prxrniflarum
dcmonllrationis,* Gc eft de aliis principiis minus c6-
munibus rclpcttu dcmonllrationum in quibus funt
,
virtute. Vnde dicere, q> dcroonftrationcsno proccdut
ex his principiis virtute, fabum eft. Sed dico, q> talia
principia communia adlu non intrant demonftratio-
ncm.Vnde illz.qui voluit dcmonftrare quadraturam
circuli per principia commu nia fic arguendo, Vbi
in-
ucnitur maius & minus ibi inucnitur zquale,(cdinue
nitur quadratum maius circulo * minus circulo, ergo
inucnitur j quale male demonftrauir.Rd eft.Na vt lu-
pra probatum eft, demonfiratio procedit ex primis *
immediatis, fcd vtendo ambr propo-
principiis,
illis
litiones demonftrationis non erunt immediatj
pri &
mz, quoniam effe maius vel minusc - ulo non folum
rnniipnir
 &

fit DE SriLOGISM 0 S lTrtV Ll C tT EK Jt»

conuenit quadrato/ed etiam triangulo & multis aliis ad nos,ficutbpc,omnis febricitans habet pullum ex-
’

figuris,non ergo in iila propofitionc eft primum, leu citatum.Licct enim hocfit notum in fe,quia febris eft
quod primo in di. Nec cit immediata, quia per multa caula excitationis pulfus, tamen non eft per le notum
taedia pollet hoc probari, non ergo ex talibus proce- quo ad nos,fedeconucrfo cognofcimus febrem per
ditdcmonftratio. Alia vero principii demonlfratio- excitationem pulfus.Ex talibus autem per fe notis, n5
nisfunt.qux aclu intrant demon(lrationem,quz etil procedit demonftratio.Si enim propter quod unum-
dicuntur politiones, (uppolitiones St diffinitiones. quodque & illud magis, propter prjmilTas autem in-
Ad (ciendum autem hac nomina, nota, quicquid in notelcunt nobis condufiones,ergo oportet q>prz-
dcmonftratione ante condulioncm pomturdicitur miffx fint riobis magis noti.V nde condufiones nu!
pofitio,co mpofita cft anteconclufioncm.Pofitionu Io modo pollent nobis fieri noti nifi pnmillz edent
autem quidam nonafTumunt cfTevel non efle, &ta- nobis magis notx.Demonftrationes autem fiunt , vt
lis cft dilfinitio,non enim dicitur diffinitioifta, homo condufiones fiant nobis noti, ergo dcmonftratione*
cft animal rationale mortale, (ed diffinitio folum cft procedunt.ex notioribus quo ad nos. Quadam autf
hoe,lcilicct animal rationale mortale, fine hoc q> ad- propolitiones (unt per (e noti & in fe quo ad nos, Vt
datur libi c(Tc vel no cfle,& talis difTinitio eft politio. omnis numerus, cuius per fe non eft medium, eft par,
Aliquando politio affumit efle vd non efle, vt cum di uia omnis numerus,qui non habet (ccunduro fe me-
cimus, homo eft animal rationale mortale, & hic di- ium,dicitur par,& econuerfo, & cx talibus procedit
citur luppofitio.Sciendum,rp tales (uppolitiones non demon ftratio.Patet ergo,q> dcmonftratio procedit ex
linecaula dicunturfuppofitiones.Vbi nota,qi propo per fe notis & notioribus nobis. Ex prxdiftis poteft
(itioper (e nota dicitur, in qua przdjcatum eft de ra- concludi, <p dcmonftratio & feientia ,
qui eft habitus
tione lubicdi, tales autem debent efle prxraiflx de- condufionis demonftratz , femper fit de incorrupti-
monftrationum,vt infra dicetur. Scifdum, q> aliqua- bilibus & fempiternis . Vbienim laluaturdici deoi,
rum propofitionum termini funi in communi om- oportet illud fit incorruptibile & fcmpiternu.Sicut
nium notitia, ut funt ens, verum, bonum, vnum ,
ali- enim lupradiftum cft,dicideomni dicitur, quod n6
quid, &
res, 4 huiufmodi qui pertinent ad primas c6 aliquando ineft, 8r aliquando non ineft, femper ineft,
ccptiones intclIeiSus , qui ftatim vt audiuntur co- corruptibilia autem non funrlcmperin cis, ergo non
gnofcuntur.Vnde propoli tiones.quj ex eis fiunt, non faluatur dici de omni.fedfolum in fempitcrnis.Sedin
lolum lunt per fc noti in fe,fed etiam quo ad nos , ut dcmonftratione potifsima , qui habet ambas propo
de quolibet dicitur efle velnoneflc. Vndetalesnon (itiones uniucrfales, faluatur i omnibus dici de omni,
dicuntur luppofniones. Alii vero propolitiones funt ergo dcmonftratio eft de incorruptibilibus & fempi-
in quibus licet prxdicatum (it de diffinitione fubie- ternis. Apparft etiam diffinitio eft fempiternorum.
£li,tamcn diffinitio fubic&i non cft omnibus nota, Licet enim incorruptibilia dilfiniantur.non tam# dif-
per conlequens non eft omnibus notum, q> prxdica- finiuntur inquantum corruptibilia (unt. Solum enim
tu de eius diffinitione,ficutifta , omnes anguli re-
(it particularia funt corruptibilia, particulare autem non
iquales . Aequale enim eft de diffinitione an
dii lunt dilfinitur.Vnde diffinitio eft corruptibilium peracri
guli reftt.Eftenim angulus reftus, qui caufatur ex li- dens, fempiternorum autem eft per fe . Sciendum,

nea reda perpendiculariter cadente luper lineam re-
dam, ita (j> cx utra que parte anguli reddantur aqua-
les. Quia ergo non omnes hoc fciunt.fcilicet quod
xqualc lii de dilfinitione anguli redi, ideo hocfup-
pomtur, Sc propter hoc idicitur luppolitio. Alio mo-
do propofitio demonftrationis potelt dici fuppofitio.
hlam quidam ptopofitiones lunt, quz probantur
per principia tuperioris lidentix »t infra oftendetur,
& ideo inferior (cientia .oportet qudd fupponantur.
Et quia ex talibus principiis feu przmilsis propriis
pro cedit demonllratio, quia adu intrant in ea, ideo
procedit ex propriis,non ex communibus. Patet ergo
quomodo dcmonftratio procedit ex propriis &c.
Caput Septimum. Qjiod dcmonftratio procedit
CX perfc notis.
quidam lempitema feu xterna.ut ad propofitum de-
monftrationis pertinet, non funtfemper fecundum
tempus, funt autem per compo (itionem ad caufam.
Quia nunquam deficit quin pofita tali cau*a ponatur
cfleQus.ficut defeftus folis nunquam deficit quinin-
terpofitalunainternos&folemlit.tamendcfeausfo
lis non eft lp nifi tunc. Quidam vero non funt fem-
per, nec per comparationem ad tem pus, nec per com
parationem ad caulam.qux impediri potcft.No enim
femper ex femine hominis generatur homo cfi duo-
bus oculis, (cdquandoqucdeficit propter impedim#
tum caufi agentis ucl materix.In utrifque autem fic
ordinandi lunt demonftrationes ad hoc q> fint ex
fempitemis.vt ex uniucrfalibus propoli tionibus infe-
raturcondufio uniucrfalis,rcmoucndoilla,in quibus
poteft efle defefius ue! cx parte temporis uel ex parte
caufi. Patet ergo q, dcmonftratio eft ex fempiternis

D
bic<9i,ucl
Einde dicitu r,cp dcmonftratio procedit ex per
(e notis.Pcr fc nota enim dicuntur propofitio-

nesdn quibus prxdicatum eft de diffinitione fu

immediate caulatur cx principiis eius. Sed
tam in primiisis quam in conclufionc . Sciftia ergo,
qui eft habitusconclufionis demonftrationis, eft cx
(empiternis.

ea, exquibus procedit dcmonftratio, lunt huiufmodi. Caput Odonum. Quod dcmonftratio procedit
nam maiori propofitionc przdicatur propria paf-
in cx ca ufit condufionis.
(io de diffi nitionc fubied i, & fua , qui eft immediata
caula fui, feu exprimit immediata principia eius, in
Dori vero przdicatur diffinitio de (ubie&o
monft ratio procedit ex per fe

dam propoli! iones (unt per Ic non in fe , St non quo

,
ergode-
notis.Sciedum,q> qui-
mi

D
extremitas
Einde dicitur,
(is
demonftra tio procedit ex esa
condufionis, quod dupliuter poteft intcOi-
gi.Vno modo.q? prfmifli finteaufa q> maior
infit minori,®: hoc non folum cft ueram
ia

n 'X TKACTjlTVt
in demonftrition r, fed etiam in omni lyllogifmo.in
quo ex veriscondudnur verum. Vnda in ifto lyllogif-
mo,C:ilicct omnis homo currit, (ortes eft homo, ergo
fortet currit, dtto q, hoc (it verum
Icihcct omnis ho-
**cnrrtt,& (orta eft homo , fequif neceflirio vt ef-
fc&us,(p fortes currit. Alio modo inteUigi poteft <j>
prxmiflx condufionis , quia in eis contine-
fint caufa
turcaufa tam fubieSi quam etiam prxdicati ipfius c6
elutionis, St (ic hoc fohim conuenit demonftrationi.
Scifdum iji.quia vt fupradidhim eft/cire proter quid,
eft caulam rei cogno(cere,mcdium autem, quod eft in
demon flratione.qux eft fyHogilmus lacies fcire.sft dif-
finitio lubicfii fit pafsionis, omnis autem bona diffini-
tio datur per aliquam caufam, ergo medium , qd ftat
iopremi Itu, eft caufa fobic&i fit paisionis, aliter tamei)
fobiefti, St aliter paisionis. Vbilciendum eft, q> eunt
quatuor fint cauie.ldlicet materialis, formalis efficiet,
fit finalis^ qualibet harum poteft fumi diffinitio, vetbi
gratUjdiccndo domus eft cooperi otitum cum lapidi-
bus,ccmcnto,4: llgnis,eft diffinitio per caufam mate-
liale.Si varodteatur.Domus eft cooperimentum qua-
dratum ]6gum,&; altum.erit diffinitio per caulam for
malem.ft vero dicatur domus eft cooperimentum fa-
«Stum ab artifice cum m'srtcllii,tegulh,8t plumbo, erit
diffinitio percautam efficientem .Si vero dicatur, do-
•imisefteoopaiimcntum prohibens nos i pluuiis, fri-
gores*: calore, erit diffinitio percautam finalem. Cu
ergo fubieSum per tot caufas pofsit diffiniri, medium
quod eft ciusdiffin itio, vtdi&um eft, fe habebit ad il-
lud inhabitudine tot caularum.KefpcAu vero pafsio-
siit habet femedium in habitudine duarum caufaru,
fcilicermatcrialisSt efficientis. Subieftum enim vt di
Aum eft,compiratur ad propriam pafsionem,& vt fu
tsie&um fit vt efficiens, & eodem modo fe habet diffi-
itio fubicfti refpe&u pa(sionis.Sciendum,(j> quia cap
habent ordinem admuicem ex vna fumitur ratio alte-
rius.Ex forma enim fumitur ratio matcrix.quii talem
oportet tfemareriam qualem forma requw. Efficies
autem eft ratio formxtquia enim omneagens agit fibi
fimile, oportet q>
oportet ergo,g>
fecundum modum agitis Iit modus
forma, qux ex aftione fequitur . Ex fine vero fumitur
ratio el ficien tis.quia omne agens agit propter finem,
diffinitio, que fumitur a fine, fit
& caufa proba tiua aliarum diffinitionum, que fumun
rur ex aliis caulis.Et que lumif -ab agete, aliaru duar u.
Et qux fumitur Uorma, esus quzluraitur i materia,
ideodi(finitio,quz fumituri materia , poteft demon-.
Orari percaufam finalem, StGcde aliis .Et propter hoc
dicit Philofophus Primo Poftcriorum,q> diffinitio
eft condufio demonftrat ionisft. quando eft per calem
caufam, qua concludi pokit ex diffinitione , que fiat p
•liam caufam. Vtleft principium demonllrationts.C
quando eft econuerfo ex caufa , quxfit ratio fit caul a
probariua alterius. Vel eft demonftratio lo!a politione
feu ordinatione diflerens,fcilicct quido talea duas cis
comprehf dit.Et (ic patet de partibus di ffinitioms de-
aoonftrationis.quas continet eius materia.
CapuT^anum. Qncd demenfiratio potifsima affir-
matiua fitJolum in prima figura & in
pnmo modo cius.
Vnc reflat dicere de cius forma. Nam in eius dif
finitione di&um eft ij eft Ivllogiimus. Vbi no-
ta, demonftratio aliquando eft effirmatiua,
. ,
5 *4
'
aliquando negatiua.Demonftrationum atltern tam af-
firmatiuarum quim nega duarum, quadam funt potif-
fime, quadam vero non potifsimar. Potilsima dicun-
turille,in quibas obfcruanrurumnia illa, que dede-
monftratione ditfta funt nullo omiffo, fi vero aliquid
omitteretur non eflet potifsima. Vndevidfdum eft in.
quibus figuris fiant dem onfl rationes potifiima, pri &
mo iffirmttiu*. Sciendum, q> demonftratio potilsima!
affirma tiua debet fieri folum in prima figura, & in pii.
mo modo eins-Quod fic poteft patere.Nam in ea figu
rade in eo modo eius demonftratio debet fieri propter
quid,ybi medium eft caufa paisionis fubiedi, ita&
prxmilTe fint per fe,in quibus eduenienter poteft me-
di um a I signari eau fa paisionis fit fu bieSiJird hoc non
poteft mfi in prima figura, nam in fecunda figura
fieri
non concluditur affirmatius, in tertia vero figura St fi
concludi poteft affirmatiua tamen quia medium
, in
vtraqs propofitionc fubiicitur, in minori propofitio-
nc,inqua fubie&um prxdicaretur defua diffinitione,
non effet prxdicatio in aliquo modo dicendi per fe,qd
noo contingit in prima figura, in qua in m inori propo
litione prxdicatur diffinitio dc fubiefto , vt ditftum
* n ffib prima figura fii
demonftratio potifsi-
ma affirmatiua. Etiam oportet 9>fiat in primo modo
eius,ytenim fupradi&um eft in demonltratione po-
tilsima tam io przmifsisqul m in condufionc faluatur
dici deomni fit primum.quod non pofict fieri nili om
nes efTcnt vniuerlalcs.fcd hoc folum fit in primo modo
primz fi gura,ergo folum in eo poteft heri dcmSUra
tiopotilsima. Dcmonftrationcs vero non potifiima
poliunt fieri fit in tertio modo prima figura, in ter- &
tia figurainmodis concludentibus alfirmatiuam .Pa-
tttergo in qna figuratis in quo modo poteft fieri dc-
njonltrauo potilsima affirmatiua.
Caput Decimum. Qjnd demmsiratie potifsima ne-
gatua debet fieri infecunda mede,
fccuadafigura.
ratio,
A D fidendum autem qualiterdebeat fieri demo
ftralio potilsima negatiua videamus, vrrum ta-
lis demoftratio pobit elfie.Dico
,
q> licet in dev
monftratione negatiua nopofiint effc,ncc Icruari ota
fupradiSa de demonftrationetnfi enim poteft in pro-
pofitione negatiua aliquid per It prxdicari, cum dici
p
fefit affirmatiua , tamen fiuftcit in talidcmonftratio-
ne,tp pramifia fint nerelfaria, fit immediata. Quali-
ter autem tam affirmatiua quim negatiua fint ntccfta
vel rixdidum eft in tradatu fyllogifmoruin , qualiter &
affirma uuafit immediata difitum eft fiupra.Reftat er-
go dicere qua Uter negatiua fitmediata, vclimmedia- .
ta.Norandum,q>quandoaliquid negatur dc aliquo fif
econuerfo, fit de altero termino aliquid poteft vniuer-
laliterpradicari.de quo alter terminus poteft negari,
tuc propofitio rniucifalisnegatiua formata ex pnmis
duobus terminis poteft demonftrari mediante ito, qui
pixdicaturvniucrialitcraffirmatiuc dealtero illorum
terminorum. Verbi gratia homo poteft negari de lapi-
de fit econuerfo,vtnulluf homo eft lapit, quia dc ho
mine poteft pradicari aliquid vrr,(.animal,diciiBUS.iu
&
omnis homocftanimal,fic4c auimali poteft negari
lapis, ergo illa propofitio, Cnullus homoeftlapb eft me
diasa.Potcft enim probari per medium fic,nullumaai
mal e(Uapis,omnis homo eft animal, ergo nullus ho-.
Ptrihcrm.DimTho.
\T"
R mo
 y 0
,1, DE SYLLOGISMO D E M 0 T T 1 t+t
pridie» maior non eilet immediata. Et fi fierex fyllogifmulib
mo efl Upis.Et idem (equitur/t iliquid poteft primo modo fecundi figuri , licet primifli polleat
vtr de Upidc,q> pofsil
dc homine vel dc quo
ncg»ri
ri
efle immediate, non tamen cone luderetur
romoucodo
pofltt homo negari.Ericergo propofitio negatiu.im
abinnicf italeh»- pafsionem a fubicfio,fed cconuerlofic. Nuftum irtas
mediata, quando duo termini|ncgati
tionale tft animal rationale, fed omnerifibd»tft
aial
aliquid, quod de lplo
bebunt,n> neuter «orum habebit
termino nega- rationale, ergo nullu rifibile eft icrabonale , Poteft ctifi
vniuerfahttr predtcetur , qd ab altero quartomo
fieri demonllratio particularia negatiua in
pofM.ve! terminus ab eo, verbi gratia, null» lub-
ille
ri
do fecundi figunr. Et fic patet de forma deraonftra»
immediata,nulluscni<n ter
ftantiacft quantitas.iftaeft modis fien debeaf.PatetcC*
fubfUntia , qm tionisin quibus figuris, St
minus poteft vniuerfahter pridicari de
lubftantia.n.prxdiciturvni- gb de demonftratione propter qnid-
negatur de quantiiate.de
non negatur dequaetitate. Ctputy «decimum. Qjtod dcmonflrauo Quufnct-t
uerialiter ens, quod tamen
dit ab cffcBu ni caufam, rd i caufit
Shmliter etii du* diffinitiones
duarum fpecicrumlub
faciunt propo- remotu ad cffcBum.
aliquo genere immediate contentarum »
nullum am- • Vncdicendum tft dedcmonftrationequia.Vba
Crionem negatiuam immtdjaii.vt eft ifta,
irrationale mortale, primovidendum eft quid iignificeturper hoc
malrationalc mortale eft animal A ^ quid phoc qi dicif quia.
hornime, ani- q, dr propter quid, Se
anima).n.rationale mortale eft diffinitio
mal vero irrationale mortale eft diffinitio
bruti, brutu N otidum, q> de requatuor fcite po(fumus,f.quid eft»
Et tdem ao eft, quii tftA propter quid efl. Ad quf intelligenda
amem Sc homo immediatefunt fub animali .
oppolito diuidentibui fciendum eft.^eum feiemia non fit nifi verorum , va-
eritde duabut dtflcrentii» et
Secus rum autem St em conuci iuiuur.de eff e ergo erit fdeo-
idem genus ,vt nullum rationale eft irrationale. Jicamenlia
coottmms, tia.Vt autem difium eft in tradutu de pff
autem eft de fpeciebus per illas differentias
duplex effe inuenitur in rebus, f.effe cffcntii, Sc
effit,
homo eft brutum, quia fupra hoiem eft ali-
vt nullus
quid quod potiet oegari de bruto,
f.rationale , « lupra afiualiscxiftenrir A
quia effe cffcntii dicitur quiddi-
effeeflentii alie»
hoienegari,f.irratio- tas feu quid eft rcs,idco cum Icimus
brutum eft aliquid, <3. poflctde
propnepofsit dia qi iusrci.dicimurfcire quid eft deipla.Efleaurcni afiua-
nale, ideo funtmediatx.licet non Sc alter in te-
irrationale fupra bru Iis exiftcneip aliter fe habet in fubftantia
rationale fit fupra hominem, nec
habitu Ita- cidente.Quia enim accidentis effe eft inefle, (cire aut*
tum.St ideo non proprie fnnt mediatx.His cftfolum fcireq>afiifc
negatiua ,Bc in effe actualis exiftentit fubiefii
tim potfeiri qualiter fiat demonft ratio
concluditur fi t, Si hoc eft fcire de ipfo
an eft.Sed fcire de accidenti
qua figura.In tertia enim figura, quia non
efleaftualis exiftftn eft fciredeiplo, quia
eft.Vfi fcire
demon
vniucrfalts negstiuafin ea non poteft ficti
talis

ngu quia tft.nihilaliud eft qui (cire hoc meflehutc.Etqa.

ftratio potifsima.V nde.quia in prima Sciccunu»
aliqn aliquid ineft alicui pp aliqol clm , ideo
fcite illi
vtraquepbt fiema
ra poteft concludi vfis negatiua, in rp fcire quia cft.de
demonftrstio eam concludens, fed potifsima
lolum dm eft fcircppquid. Patet ergo
lis
aliqua re,eft fcire ipfam ineffc alieni
ignorido caufam
figura. Ratio clt,
poteft fieri fecundo modo fecundi
de omni ve- quare infir, fcire autem propter quid eft fcire aliquam
quia licet fcicntiafit de vero, non tamen
1

fibi inii t.Demoo

immediatis Vndc di ri inefle alicui, Sc fcire caufam quare
ro, quantffcunque fytlogiietur e»
ftratio ergo propter quid eft illa, in qua
nunileftatur
ccndofic, omnis habitus eft qualitas ,
omnis virtus eft
cocluiione.
talis con- caula quare pridicatum ineft lubiefio in
habitus, ergo omnis virtus efl qualitas , licet
Demonftratio vero quia dicitur illa in qua cficluditux
vera,& ex veris Sc immediatis Sc neccflariis,&
cliilioli:
in de- aliquid ineffe fubicfto alicui, non tamen afsignatur
per fe non tamen per fe ea caulabiturfcientia.fcd iupra ad de-
caula quare fibi ineft. Vt autem difium eft
monftrationibusalfirmatiuisfolum caufatur Icientia
veris, quarum primifli
funt veri, monftrationem propter quid requiritur vt procedat e*
ex foncluliumbus cauucD»
dtfium tft, funt in qua- caufis,& ex mediaiis.Noncnim (ufficii icirc
St immediati Sc huiulmordi.vt erit caufa hn*
led quoniam eft caufa eius quod (citur,fi
rum conclufionibus prldicatur propria pafsiode fu-
mediata. Dem6ftratio ergo quia,erit vd quia no
pro-
negatiua no
bieflo proprio.Sic eiii 10 demonftratione
conclufionMato tf cedit cx caufis, vd quia non procedit eximediatis,led
caulabi tur (cientia ex habitu cius fcieodu, qudd»
pro- ex caulis remotis.Quitum ad primum
concludo fit vera, Si cbcludatur ex Imediatis nifi innotelccndHUl
fibi (ubie&um. vt diftum eft, demonftratio dr caufa
pria pallio vere n egetur de eo q, n6 eft
1

exprimit per praemiGas oobis ionottlcat conduGo,hoc

tuum
Vel ab eo q. non exprimit caufam fuatn.ficut nobis magis not?»
fieri non poffievrifi prarmiffar eflent
diffinitio proprij lubiefii A
ulia vere erit demonftra-
8c hoc neceGarium,vt.f.dcmonftratio procedat es
rtio potifsiina.harc autem non
poterii fien ex propoli- eft
vt
notioribus quo ad nos.Contingit autem aliquando
tionibus immediatis nifi in fecundo modo
fecundi fa-
ctufa,
imediatus effettus fit nobis magis notus qufcn
gun fic.Omne rifibile eft animal rationale ad appre-
ideo in talibus oportet demonlt rationem proceder»
hefionem conuenientit emittens Ipiritumdilatidoos,
abeffefiu adcim.verbi gratia.moueri &
lentireeftHDt
rationale ad ap
(cd nullum irrationale eft tale animal magis so
diatus effedus habetis aiam lenfitiuam,& eft
prehendonem Sic.ergo nullum irrationale eft rifibile.
Certum eft,q>maior eft immediata.nam in ea prpdica-
&
tum nobis qu6d aliquid moueatur lentiat, quia hoc
de ipfa pafsione.Mi- fcntimus,qu 5 hoc habeat aiiro fcofitiui. Htideofi
tur diffinitio pafsionis Stfubiefii
Jnconclnlione proccdaf uc.Omnc quod mouctur & fentit habet ani*
nor etiam eft immediati, vtdiftum eft
lubicfium. mam(enfitiuJ,fed omne animal mouctur Sc fentit, er-
vero remouetur paisioabeo , q>n6eft libi
go omne animal habet alam fenlitiuam. Modo c6c!u
Hoc tutem non pollet ficti in prima figura. nec in pri-
de af ali, quod habet aiam fcnfitiuam, non tnpef
mo modo fecundi figuri.Si enim in primi figura dici ditur
Sc (entnc.Si veto
irrationale eft rifibile omne brutum dhn,fcd per eff«duro,qui eft rooueri
retur fic, nullum ,

fieret de aonft ratio Sc condofio

damonnratio
nullum brutum eft rifibile, tube
eft irrationale, ergo propter
 »17
-----
c “ \ T\AC T AT V f 5 ,g
propter quid fic.Omnc habens animam fcnfitiua mc- bent enim aedi efTc vera, ita enim funt nota luminem
uetur fit fentit.lt d omne animal habet animam fenfiti - turalis rationis, q> cognitis terminis eognofeimus qa
,
oam.crgo omne animal mouetur fic fentit. Sciendum, vera funt, vt fupra didtum eft, nec (cimus de cis propter
9 tales demoft rationes quia, aliquando (unt in talibus quid, cum fint primae animi eonceptiones.Dcpafsio-
terminis, qupomnes funt cduernbiles inter (e.f.mediu, ne autem prarfeimus quid eft, quia diffinitionf habet,
maior extremitas, Se minor extrcmitas.licut elt in ter- quam oportet pnecognofeere antequam fiat demon-
minis prxdifitis. Omne enim animal mouetur& fen- ftratio.Nifi enim dcmonflraror prxfciat medium, nun
tit, & habet animam fenfitiuam.fit omne quod moue- quam fyllogixabir, medium autem in demooftratio-
tur fit fentit, & habet animam fenfitiuarc,eft animal, St ne eft diffinitio lubiefii Sc pafsionis. De ipfa pafsione
omne quod habet animam lenfitiuam e(l animal, Se autf non pofTumus prxfcire,quia cft.fcihcet ede aflua
mouetur St fentit, St in talibus terminis fiunt demon- lis exiftenti* ipfiu j.Ctim enim accidentis ede fit
intde,
ftrationesvniuerfalcs.Aliquido autem accidit q,mc- praefeire illam ineffe eft fcireipfius cdir aSualis exiflan-
d:u,f.tffeaui,puta rooueri St fenfitire.fi habet in plus ante quam demonftremus eam (circmusde-
tix,fic fic
ulm minor eitremitss , St adhuc fit fyllogilmui (iue monftrationcm ipfius.Nam demonftratio nihil aliud
2emonftratio conucnicns fic.Omnc quod mouetur Sc oftendit nili pafsionem intde fubicSo vt
, di&um eft,
fentithabet animam lenfitiuam, fed omnis homo mo- hoc autem eft falfum.non ergo de ea prxfcimus quia
netur, Se fentit, ergo omnis homo habit animam lenii eft. De fubicdto autem prarfeimus quid eft, quia iam
tiuam.homo enim minus fe habet quam quod mo-
in oportet prafeire medium.vt didum eft, cius autem dif
netur St fentit, fi vero medium in minus (e habet quam finitio fimul cum diffinitione pafsionis eft medium.
minor rxtremitas,non fit demonft ratio fic.Omnc qd Prpfcimus etiam de ipfo quia eft, de ipfo enim qd aci u
mouetur St fentit.habet animam (cnfitiuiiomnecor- non eft dico edea&u , tam in (e
nihil (ciri poteft, fic
pus mouetur St fen tit.hf c elt falla. Econtrario autem
q
in fuis caufis.Licer enim rofa iam adlu non fit, quia ta-
fi medium le habet in minus quam maior extremitas men eft in caufa lua podumus de iplam aliqui pafsio-
fit detnonflratio fic.Omnc quod mouetur Se fentit eft nem demonltrare. Patet ergo quid in demonftrationa
Corpus, omne animal moueturSt fentit, ergo omne ani prxfcimui.Quid autem deipfa Icimus poftquam fa-
,
mal eft corpus. Si vero medium in plusfc habet quim dia eft, ad hoc videndum nota.qudd in dcmonftratio-
maior extremitas non fitdemonftratio. Es effediu.n. nc funt prxmifTx fic eft conclufin.Prxmidx autem vel
ui eft ex pluribus caufis non poteft concludi vna c 5 , funt primx in fcientia, vef funt fecundarix. verbi gra-
S cut (ic,cx moueri St fentite non poffet concludi rona tia, in (cientia deanimalibus primum principium eft,
ab
le.Pt tet ergo de demonft ratione quia.qup procedit omne corpus animatum fcnfibife mouetur Sc !eotir,fta
effefiu ad concludendum caufam. Ex caufis autem pra iftud principium nullum inuenirur prius fic vniucft-
remotis procedit demonftratio quia in eadem fcientia ialus in eadem fcientia, niG dignitates, que vt didlunx
,
St in diuerfis.fn eadem fcicntia,ficut demonftratio ana eft, non a&u intrant demonft rationem, vnde non con-
charfTdis.qn* talisfuit.Vbicunquenon funt vites, n6 tinentur in eadem fcientia fed in fcientia communi.
,
funt fyllabatores feu cantores, fed apud fcythas uon Secundaria vero principia funt,quc per prima demon
funt vites , ergo apud fcythas n6 funt fyllabatores fcu ftrantur,fii funt primo conclufiones, poftea in eadem
cantores.Certe licet vitis (int caufa cantus, tamen funt fcientialumumur vt principia ad dcmoflrandum alia,
Caufa muftum remoti.Vitcs enim lunt caufa vuarum, verbi gratia/acio primam demooftrationem fic. 04
vuxverofunt caufa vini, vinum auiecft caufa Iciitif, corpus animatu fenfibile mouetur fic fcntit,om ne ani-
camus.ccrtum cft.ij» talis demonft ra
St letttia eft caufa mal eft tale corpus, ergo omne animal mouetur fic fen
Non enim fic demonftrando cognofcere
tjo tft quia. Poftea accipio iftam cooclufio nem, fic facio ei prj-
tit.
pofTumus per caufam immediatam quare fchythae no miflam fic.Omnc animal mouetur fiC fentit, omnisho
canram,fcd permultas at as demonftrationes mterme mo eft animal, ergo omnis hfi mouetur fic fentit. Iftud
dias la&as, fit fic peream nelcitur propter quid, led dicitur principium fecundarium. De primis aut prin-
6
quia Stc. cipiis in fcientia fcitur folum quia funt ,fi enim fciretur
propter quid funt, oporteret demonftrariq, non pol-
Caput Duodecimum. Sjiid in dmonftratione aliqua iet fieri mfi per aliqua priora, nonergo fuident prima,
• '
' funt prfeoputa ante amclufumcm,& aliqua fed (uppofitum eft q> aant prima, ergo de e» non po-
funt coputapoRquam denon- teftlciri propter quid funt in ifta fcientia. Etproptcr
ftrata eft hoc communiter dicitur, q> nulla fcientia probat fua
" a D
cognofcendum autem qualiter fiatdemon-

*A
principia, led fi probari debent, probantur per fcientii

ftratio quia in aliis fcientiis fciendum eft, q>in (uperiorem, ficui naturalis fcia probat principii faco.
'"qualibetdemonftratione in quacunque (cien- tiat dc animalibus. Eft enim naturalis dc omni corpore

tia fiat antequam cooclufio demoliretur aliquid prar- mobili. Vel ad minus podunt probari
p mathematica,
fcimus,8t aliquid de ea Icimus poftquam demonftra- vel perdialcfilici,quc funtlcicmix omnibus commu-
r'tcft.Vtenmdii9 um cftin dcmonftratione funt tres tves,fic probant principia omnium feientiarum, fcdma

termini,f.fubum,palsio,fie diffinitio vtriufq;,eft medii» thematica demonftratiue.dialeiftica vero probabiliter

St funt in prima principia, fcu dignitates in virtute.Vn- feu opinatiue. De fecundariis vero principiis in feien-
de antequam demonftrcmus prxfcimus de dignitati- tiaTcitur propter quid ,
illa enim alibi probantur vt
bus quia verefunt.Nonenim pedunt complexa diffi- difitum eft . Patet ergo quid in demouftraiionc Ici-
niri cum autem dignitates fint complexar , ergo non
, mus dc principiis, de ronclufionc autem in demon-
poflunt diffiniri , de cis ergo non podtimus Icire quid ftratione propter quid Icimus propter quid ,
mde-
funt, nec per conftquensimc dcmonftrationcm prar- monftrationevero quia nefcimus propter quid quia
,
(cire quid eft de ipf»,fcd ptatfcim ui de cis qa funt , de- medium vel nbn eft caula conclufionis , fed tfle-
Pcriherm.DiuiTbo. R a 6us
JI9 OSSYLLOCTS M 0 D E M 0 T T 1 r 0 51 *

eft, ve! quia eft caufa remota.

Notandu, tica autem, qu* abftrahit materia fenGbili.Sr conti-
!l

ftus vt diSura
cfle deeodem fubieao.vna for- nuitate, qu? vt dici (i eft materia intelligibiUf eft , ideo
q, dui fcifti* potiunt
eft de linea for certior eft geometria.In triplici enim genere funt frit,
maliter.alu naturaliter, ficut geometria
Dialiter.pcfpeaiua vero eft de linea no» inquantum
li lix certiores.Pritno ill*,qu* dicunt caufam propter &
quicunq; per prm quid, funt certiores eis,qu* dicunt effefiu.St quia. Se-
nea.fed inquantum eft vifuali>.Vnde
dpi» line* inquantum cft linea
dcmonftraret aliquid cundo i1!z,quz dicunt formam, lunt certiores illis, qu*
geometra pro. concernuntmateriam fentibilem. Tertio illz, quxita
delinea vifuali de coduftoneilla fciret
pter quid, pcfpefliuus vero Icirct folG
quia.v.g.fiat 12- dicunt formam 9, nec etiam concernunt materii in-
Omnislongitudo finebtitudine, telligibilem.funt ceniores eis.qu* talem materiam e6
lisdemonltratio.
qua medium no difcrepat ab extremis eft reda,
fed cernunt. Patet ergo de certitudine fcientiarumStc.
in
linea tranfiens per tabellas
quadratas cft huiufmodi Ion Caput Decimum quartum. Qjnd vnitas formalis fcin-
gitudo.ergo linea tabellarum quadratarum eft rc<2e. ri; ftmitur ab vuitate formali fubicBi fe-

Deifta condulionc fcit geometra propter quid , quia cundum rattoncmfcibilit.

fcitcaufamreflitudmislinearum.Sed peripedtiuusea
fupponit.quia ignorat caufam,& ideo de

tunc (cientia inferior vocatur

tcrialis (uperior vero dicitur
pridiSacd
elutione Icit quia, & non propter quid, 3cGc
de aliis. Et
fubaltcrna,<juia>f.cft
fubaltcrnans.quia cft
ma
for
Q Vantum ad £m, (.quantum ad vnitatem fcien-
tiz.fciendum eft.quddin fcientia eft duo con-
(iderare.l.ipfum fu bicdum de quo eft pa&io,
Scipla principia, ex
dendumpafsionemdcfubiedo. Ad hoc autem qudd
,

quibus Gt demonftratioadcAclu
fcientiam (ubalter
malis. Sciendum/p aliqn contingit
fubiefhira Gt fcibile i nobis,oportet quod habeat par-
natam rcfpeau alterius fcientiz «fle fubalternantero,
fubaltcrnata, tes priores fe.Vbi nota,9>proce(Tus fcientiz eft quafi
ficut pcrlpcLtiua refpcdiu geometrif eft
fubaltcrnans,cum quidam morus rationis.ln motu autem eft duo conG-
rclpettu vero feienti* de hy ride eft
af- derare, (.principium A' terminum, terminus autem, ad
enim fcientia de hyride fit pars fcicntip naturalis
aliquamconclunonein quem fcientia terminatur, cft fuhicdhim circe quod cft
fumit principia perfpe&iu* ad
fcientia, quia in fpeculatiuis fcientiis nihil aliud qupri-
probandam, & lic de illa concluGone fohirolcit quia,
tur nili cognitio fubiedi.Gcin geometria nihilaliud
pcrfpc&iua vero propter quid. Sciendum , 9. aliqu*
lumptum quxritur n\G cognitio magnitudinis . In pra&icjs aut6
(cienti* non habent fubietium materialiter
accipiunt nihil aliud qu*riiur,qconftnjfiioipftusfubieai,Gcuc
fub formali, i tamen in aliqua concluGone zdiGcatoria intenditur conftruS io domus,
in fcientia
principia alterius fcientiz,Sc deilla concluGone
fciut
fubiefium ergo cft terminus talismotus. Principium
circularia lar
quia,& non propter quid.v.g.91 vulnera ,qu*
autem talis njotus eft alprimis principiis fubiefli
,cuiusfubie-
dius lanentur eft conduGo in medicina
lunt proprii partes eius. Sicut principium procefliis
Sum non cft lubfubiefto Geometri*, Sctnhzc con- fcientiz naturalis eft 4 materia &
a forma.V nde G qua
eluGo probatur per principia geometri* ,
qu* lunt 9,
appropm res eft, qu* non habeat talia principia priora , ex qui-
partes circuli, quia carent augulis,minus libi
lanen- bus ratio procedere pofsit, eius non eft fcientia fra 91
quant.Ex hoc lequiturg. talia vulnera tardius
hic liimitur fcia.vt eft dcmonftrationis effeSus. Vndo
tur.Patct ergo de detnoftrationibus pp quid,& Scc,
mo
defubftantiis feparatis non poteft ede fcientia ifto
Caput Decimumtertium. Cfubdfdcntia,tjuacfl pcrcau- do futnpra.quia perfeientias demdftratiuasnon podii
dicit firmi, ejl ccmmtfuim iUa,qUf
mus Icire ipfarum quidditates. Licet enim fubdanti*
dicit cffe(lum,&<jul dicit materiam. fcparatz ftntper leiplas intelligibiles ab intclleftu ad

itio de demonftratiouibus dicenda funt aliqui

hoc proportionato, non tamen congregatur earum

D dclcicntiis.qu* funt effcSus earum . Circa hoc

vidtda funt duo.Primo.quid requiritur ad hoc
9, fcientia Gt certa fecundo quid
requiritur ad hoc 9,
notitia, qua cognofcitur quod quid eft iplarum per ali
ua priora, fed bene pot per feientias fpeculatiua
e eis an Gnt,& quid non Gnt,ad Gmilitudinem.inuen
ferri

fcientia Gt vnum .Quantum ad primum,fcieodum,9>

fcientia Gmphcitcr dicitur certior,
qu* procedit ex
illa
notioribus fimpfr.ac ex notioribus quo ad nos.Dupli-
Gmpliciter.
citer autem potcftclfe aliquid notius alio
Vno modo caufa eft limpKctter notior dfcSu. Alio mo
tam in rebus inferioribus, & tunc ad earum cognitio-
nem vtimur pofterioribus , St prioribus , qu* licet Gnt
pofteriora quo ad naturam, lunt tamen priora quoad
nos .Subicff um ergo fciemif.prouthic fumitur fdetl-
priores ,4 quibus fiat pro-
ti 1, oportet 9, habeat partes

ccflus adeiuscognitionem. Ethocintelligendum eft

do forma eft GropGcittr notior materia. Principium
de partibusintegralibus lubiecti , GcutUtcrz St ly(la-
enim cognolcendi materii eft ei fornu,ill* ergo Icien
ti*,qux dicunt caufam,Sc propter quid, Gcut diSum b* lunt partes dictionis, q cft fubie&um griromaric*.
Sciendo, 9. licet di&G Gt.tp terminus, ad quem ternii
eft de (cientiis fubalternantibus,iunt certioret illis, qu?
natur proccflus fci* Gt fubiedlutn.non cft tamen intel
dicunt materiam. Vnde certior cft geometria, qu* eft
Ggidura 9>Gttcrroinusvltimus,fedvltimus terminus
delinea quantum ad fua principia formalia, quitn per,
fpeftiua.qu* eft de linea vifuali.vel 1'cientiade triangu ad quem terminatur conftderario fcientie eft.vt palsio
fubiefii manifeftetur. His habitis feiendum eft, 91 ili»
Ia illa qu? eft de triangulo sneo.Et quia vt.y.Meta.
q fcientia eft vna qu* cft vnius generis fubiefti forma-
dicitur, duplex eft (nateiu.fjnateriafenGbilis.vcImate ,

liter fumpti, cuius lunt partes Sc pafsioncs , cadens &

na naturalis,<Jc matena intdligibilis , vt continuitas,i6
qu* ab viraque materia ab 11 rabit, cfl certi £>f habet principia prima, non Gmpliciter.ledinlcien-
fcientia,
tia. Diuerl* vero lunt, qu* habent diuerla
principia.
illa.quznon abflrahitniG abvna. Geometria enim
abftrahil i matena renfibiH.ac li\et tradet de corpore,
Quod autem vnitis Icienti* debeat fumi ab vnitatt
fubie&i poteft patereexdifiis. Vnitas eoim motus
licut& fcientia oaturalis,tamenccriiorcft Uicntiapi
fumitur 4 tergrino,fubi{£tam autem eft terminus mo*
tural ,qu* non abftiabitimateria lurfibjl^Arithm»-
tus
;ji. z 51 .uuT uiG....« ...j-1
 &
. 5 »» T C
(us rationis in proccffu (cienti*, vt iam diAum eft.Ta-
lcautSfubie&um debet eflevnu rnrmaliter, in quan-
tum huius. Vbi nota.q. quantum ad hoc fic fe habet (uo
raodofubieftumadki.ntiam, licut obieAumad po-
tentiam, materialisautem diuerGtas obie&i no diuerft
ficat potentia, fed formalis.Sic materialis diuer(i tas Ici-
bilium non diuerftftcatlciam, fed formalis. Sumitur au
tem ro formalis fcibilis, licut ro formalis viGbilis.For-
snalis aut ratio viGbilis lumiiurl lumine, per quod oia
videmur, etiam formalis ratio fcibilis fumiturfm prin
cipiaex quibusaliquidfcitur. Vnde qultucunqueftnt
diuerla fcibilia fm fuam naturam, dummodo per ea-
dem principia fciitur, ad vnam tantii pertinent Iciam,
quia non funt diuerfa,inquantum funi fcibilia, funt.n.
fcibilia per fua principia, licut paret, voces humanp
multum diflcruntfm fuam naturam i fonis corporu
inanimatorum, tamen quia f m eadem principia atten
diturconfonitiain eis, ideo mullea, qua* eft de vtrifq;,
eft eadem. Et per oppoGtum.G funt eadem (cibilia fm
naturam, & tamen perdiuetfa principia cdlidcrcntur,
pertinent ad diuerfasi’cientias,licut corpus niathema-
ticum non feparatur fubicAo i corpore naturali , quia
tamen corpus mathematicum cognofcitur per princi
pia quanti tatis, naturale vero per principia motus, pro-
pterea non eft eadem Icietia, (mathematica Sr natura-
lis. Vnitasergo Se diuerfttas (ciendarum ell ex vnitate
& diucrGtate formali (ubiecli.qu* lorma litas conGftit
fecundum rationem fcibilis, i.lccundum identitatem,
diucrGtate principiorum. Et propter hoc idem eft dice
re habercidem fubie&um formale, & habere cadi prin
cipia.Sc differre fm principia, quod habere diuerla fu-
bie&»formaliter.Sciendum eft autem, q> principia, de
qbusloquimur,funt principia.quzfunt prima in Icis,
& fecundum communitatem dictorum principiorum
(cienti* funtmagis vd minus communes. Cognofcun
tur autem prima principia in genere fcibilis fecundum
diffinitioni lubiccf i,vt di Aum eft.Ec Gc pater de vnita
teldarum.Gratias Deo bonorum omnium largitori.
T raflatus defyllogifmo Dcmonflratiuo
Fmit.
S.THOMAE A Q_V I N A T I S
FALLACIARVM OPVS, SEV DE
SYLLOGISMO SOPHISTICO
TRACTATVf.
Caput Trimum. De diuerfu ratiocinandi
modis agit.
V t a Logica eft rationalis (cien-
tia,& ad ratiocinandum inuenta:
ratiocinari autem contingit re de
& non rede , vtrunquead Logi-
ci conliderarionem fpcdat.vt per
redam ratiocinationem ad vera
cognitionem perueniar,& fallam
rbcinadonf vitan do, errori lalG tatis euitet.Vterq; aut
rdcinldi modus competit vnlhoi, St ad feiplum, St ad
alium.Nam St fecum aliquis conliderans poteftrede,
& non rede ratiocinari, Se cum alio conferens . Sed cu
aliquis fecum conliderans ratiocinatur n6 reAc.pr*-
ter intentionem hoc accidit, quia nemo fuiiplius dece-
ptiopetn intendit. Cum aut ad alterum aliquis roci-
T A TV S jax
natur non rede, contingit quandoque
ex intentione
ratiocinantis,hoc eft cum aliquis de altero
intendit vel
experimentum lumcre.vcl vidoriam habere ad
fui glo
riam.Ratiocinatio aut«m,qu*ad leiplum
eft.fyllogil-
mus iulum dici poteft.liuc aliqua alia Ipecics argumen
tationis.Scd ratiocinatio, qu* eft ad
alterum, non folu
dicitur fyUogifmus Se argumentario.fed
etiam ddputa
tio, vertitur enim inter duos, hoc eft inter opponenti,
•8e refpondentem.Etidcode falfis ratiocinantibus ira
daturi primo i difputatione inchoandum eft.
Caput Secundum. Qjtid nam fu ipfa
Dijputatiooiiendit.
Stautem dilputatio adus (yllogifticu* vniusad
E alterum, ad propoGtumoftendendum.
tp dicitur
In hoc
aduSjtangnurdilputationisgenus.Per
hoc q> dicitur fyllogifticus.tSgitur difputationis inftru
mentum, Lilicet lyllogifmus,fub quocomprehendun
turali* Ipeoes argumentationis
, Gcutimperfcdum
lub perlecto. Et hoc diftinguitur
p difputatio ab adi-
bus corporalibus, vtcomedere
.bibere, Se ab adibus
voluntatis.vc amare, St odire.Nam per hoc, q> dicitur
lvllogifticus,oftenditur adus rationis. Per hoc autem
cp dicitur vniusad alterum, tangunturperfbnx oppo-
tefpondcntis interquos vertitur dilpuratio,
addinerentiam
,
ratiocinationis, qua ho fecum rdcina-
tur.Per hocq>dr ad propolitum oftendendu.tangtitur
dilputationis effedus,fiue terminus,
aut Gnis proximus
Et per hoc diftinguitur dilputatio (yllogilmis exfpla-
ribus.qui non inducuntur ad propolitum oftendendu,
fed ad formam exemplift candam.
r
Caput Tertium. Qjtot nam £r que fmt di-
jputatiomi jpecies.
D ilputationis veroquatuor funt fpecies.f.dudri-
nalis,dialedica, tenta tiua.St (ophiftrca,qux alio
modo diciturlitigiola.Dodrinalis Gue demon
(Iratiua eft,
quaradlcientiam ordinatur, procedens ex
veris, St per Ic notis Se propriis (cientif,
de qua Gtdifpu
tatio.Ethcc vertitur inter docentem Ce addifeentem.
Dialedica vero dilputatio eft ex probabilibus jace
dens, St ad opinionem tendens. Probabilia autem dicu
tur qu* videntur oibus,vel pluribus, vel fapietibus.aut
pneipuis, vel magis notis. Tentatiua vero difputatio
eft,qux ordinatur ad experimentum fumendum de ali
quo per ea,qu* videntur rclpondcnti. Sophiftica ve-
ro dilputatio ell tendens ad gloriam, vt lapiens efle-vi-
deatur.Vnde dicitur (ophillica.i.apparfslapietia. Pro-
cedit enim ex lus,qu* videntur vera Se probabilia Se
,
nolunt, vel (impliciter falfas propoGtiones aflumfdo,
qu* videntur ede ver», St non lunt,velin virtute (alia-
rum propofitionij argumentando. Logicales.n.argu-
mentationesfunt in virtute verarum propoGtionu,f.
maximaru,ex quibus tota virtus argumentationis pen
det,Gcut Ita argumentatio, Sor.eft homo, ergo Sortes
i
eft aial, procedit in virtute huiusjjp6nis.de quocunq;
predicarc fpfs St genus, qu* eft (impliciter vera.Sophi
ftica autem Gc argumdatur. Eft aial , ergo eft homo,
quaG in virtute huius propolitionis , de quocuqi pr*-
ditatur genus, & Ipecics, qu* eft (impliciter falfa.Reli-
tiis autem aliis dilputationibus,ad przfensde his,qu*
•dfophifticam pertinent intendamus.
Pcriherm.DiuiTho. R J Caput
 -

LUCIIS »*4
lio huius principi j.contradtSotia non
font fimul ve
Caput 3j' artum. Quu nam fitfophithca naturali,
ra nec (imulfalla. Falfum eft circa leicntiam
difrutatioau Finis.
quiconfiderarresfenlibiles.inquibu' veritas & falfi
las eft manifclla, A Ipecialitcr coira
inaihematicam,
fophifticaflvtdiftfi eft, )ad gloriam

Q Vi» vero
tendit, volem lapiens videii
ftudet per hoc,<y de aducrfario.cii
tat,viftoria habeat appareil.qd
furo ad jliqd incorueniens
,boc oOt c6lequi
quo di(pu
tucmaaimc ftt.fi ip-
ducat, io terminus dilputa
in qua cfl maxima certitudo . Inopiiubilecotia cia-
ledticam,qu* proeedic ex probabilibus, qu* fiinrfm
opinionem omnium, vel plurium, velfapiemum.Sm.
kccilmus eft contra grammaticam. Nugatioe (Icon,
du in
ira rhttoricam, cuius eft ornare loqui. E( fic
fit»-
tionis (ophiltic* eft
aliqdinconucniens.adqd foplu-
Ethocelf mtuvel hnii gulis (oientiis relpondens ad incoucnicns ducitur , Io
fticannif ducere tridentem,
plufta opponens apparet omnia (ciens efle.
fiueterminus.Vnde deduobus oportet traSare. Pri-
argumcnridi,
mo dc limoi meut. Secundo de modii
mtutur. Capus Septimum. Ur^umetatio Sophiftiiaquodinah-
quibus lophiftica- ad metas rndllcs ducere
quo fundeturjieut iSrdutleUica^rtn
Caput Quintum. Mete
Quinquefophitocf ar^umenta- quo.oflcnditur.
‘ (wr. is finis, videlicet fyiarg.Falium, Inopi JoUt-

cif.7iugatio,c\ ponuntur, Vncrcftat viderede modis arguf di, quibus (o

S
Vntaut nitiequinquc.fiicdargutio falfum
opinabile.lolircifmus
pra negati coce sio,ve'
A
nugaiiu.ReJargutioaft
pconcelsi negatio in eadl
» in
N phiftaad pdiSainconuenieniia refpodentem
ducere conatur.Eft a(it Icicndum, cp ficut ar-
gumltatio dialcflica habetfirnutatfex beo vero, ita
rridens negaue- «rgumftatiofophiftica ad prxtiidfa incoucniemia fir
dilputafione vi argunieiationis.Vt fi
ntlecarnes crudas comeJifle/ophifta
contrahe ar- mirati habet e* loco apparfti.Locus aut verus firmi-
gumcntatur.QofCquid cmilti comedilti » carnes cru- tati diale&icc argumentationi pi *ftans,eft habitudo
comcdilti. Sivihuius ad illatum, qu* dicitur diffc retia maxime,»!
das ctnritiiCtgo carnes crudai inferetis

argumentationis indens concedat quod prius

nega- genus, lpls,toifi,& pars,ex quarum habitudine veri»
uerar.ellredargutus. Et talis modus argumentationis
’
tas maxime propoliiiontsoritur,lupra qua lundatur
apparens de -
veritas dialeSicr argumlri-ficut ex habitudine fpli ad
df elenchus fi bonus fit fyllogifmus.vel
lyllogilmus, aut cotri- maxima, Dc quocuq; prodicatur
chus.fi videatur & non fit, aut genus (ufTu tu r harc

di&io.EJl.n. elenchus fyllogifmus contradictionis.

Si lpls,& genus. Ex qua hoc argumentum confi rmatura

aut «6. in eade difputatione, vel non

viargumeti , led Sortes eft ho,c< go Sortes eft atal.Et fimiliter locus io
vel con- habitudine interentis ad illatum,
prop ria voluntate aliquis negat concefluni, phifticus cAfiftit in

cedat negatum, noji erit redarguup. Falluni

auteiP ex qua futuitur aliqua regula falfa,fed apparens vera,
vthic fumuur.eft aliquod manifefte
falfuro.quodre- pm quam procedit fophillicumargumentu, ficut cum
fpondens concedere cogiturvi lopluftice
argumen dicitur, cognofco venientem.venils eft Corifcu» : a
ois canis eft latrabilis , ccelcfte fy
tationis, ficut
dus eft go rognofio Corifcum.Hic proceditur ab accidenta
canis, ergo cceleftefydus
clUatrabfleJnop'.nabilce»|, ad fubieetft.i.i venient» ad Corifcu, fed virtute huius
quod elt contra coem
opinione.Uiflcrt aut fallo, quia maxime, quicqd eft dc accidenti, & dc(ubieSo.Qu«
aliquid tfi contra c6em opinione pluriu, quod tn clt quidem maxima eft falfa, propter diuerfitatlaccideai

fjlfum.vtlKlU c fle maiore terra, & aliquem rege diui tamen i flcvora, propter conue
tis,& fubieSi, videtur

tem & falu e efle milcru A ifortunatu. Ii fit peccator. nientiam vtriufq;. Vnde idlocu fophifticu pridiSO
tic duci. Qulcuque duo concurrunt-Vnii qd eft caufa apparentiar.quia fa
Ad quod pot aliquis lophillic*
ille ,qui cit argumentum apparere verum, 8c dicitur
etif prinq
cotingit aliqui ItolM vincere eft inioriix.quia
hollt vm pium motiuum.quia mouet hominem ad hoc ,q> ar-
vincitur , eft infcelixjed rege cotingit aliqui
cete, quia pot erte , q» rege aliquis hoftis
viqcat, ergo gumltofophiftico aflc ntiat,& hoc eft in prxdiSo ar
rex ctt inlixlix. Sulce. ifrnus eft vitium iu
cotextu par guinento,vnio accidentis adfubiefl ii. Aliud aft prin-

tium orationis contra regulasarti» Grammatice (a- cipium defeSus,quia facit.f.defactii neccfsiratis inar
fium.vt alba.St hoies currit. Ad hoc pot aliquis Io
vir gumento.Et vocatur caufa non exiftlti* quo in prar-
phifticc fic hoc,hoc eft lapis , ergo tu
deduc i.T u fcis diSo arguraeio eft diuerfius fubie&i,A accidentis.
Icis lapis, quod Grammatice
non dicitur. Nugapo eft Exhisafir duobus contingit hoiem falli quia.f.appa-
eiufdcm A- ex eade pane muiftisrepuiua , lite, h°
yt rct aliquid & non eft.Vndc locus fophifticus alio no-
non mine fallacia dicitur ,quia.f.eft ci fallendi quantu eft
ho curru.Uico ciuidcm.quia fi effet diuerloruui,
quia fi idem de lc,!ic«t per fe aliquis non fallatur in aflu,nifi igno-
edet nugatto, Dico aut ex eadem patte,
ponitur in lubieflo A prardicato.non erit nugaiio, vt rantia aduenilte. Sicut aut loci dialedici diftinguunf

bo eft ho.lnuntis aut repetitio df ,

quia li iderepeta- penes diucrfas habitudines ex qu.busmaximar St ar-

turad maiori cxprcfsionepnoo erit nugatio, vi

cudr gumfta lumutur.ita loci ftsphillict.fiue fallaci* diftin

DcusDeusnieustelpiceio me. Ad hoc pot aliquis Io guuturp«nes principia mot.cu,tx qbes apparet efle
(ed fimus firmitas infophiftms argumctis.Hocautcatingit
du
phiftice Iic duci. Ille naius eft tufus fimus ,
naius limus, ergo ifte naius nafus fimus. plicittr.Vno mo.cx parte- vocis, qn proptervnitatem
idem eft
vocis creditur efle vniraster lignificai* per vocem»
Caput Sextum. Qjias Scientias tfla mconuc-
ficut ca qua-per hoc uomer. canis fignificantur.vidl
nientta refriciant.
turede vnum.quia hoc rc>iuen canis vnum eft. Aliy
motio, ex parte rei, ex eo,l..j>ahqu*res,qux aliquo-
T (ciendum, 9 ifta inconucnientia refpiciunt

E diucrias Icicntias. Nani ndirgutioett contra

Mctaphyucum, ad quem pertinet conlidera-
modo tonucniunt/implkitcr vnum effccredutur^-
ouluptadtCfumcRdxfubiefto A accidtnle.
Caput
Jif' T\ot c ru t'v s ?J(f
Caput 00tum. Loci fophtitici quot nam fmt un Scffa fpes zquiuocationes ed, quando vnum
no-
in JiSione^uam extra. men principaliter fignificat vnfi.Sr aliud non nifime-
taphoricz, fiue trifumpriue, ficui hoc verbum ridet,
Ocorum igif fophifticoru fiue fallaciarum quz, principaliter fignificat
afhim proprium ridendi ho-

L dam funt in didione,& qufdS extra diftionem.

In diflioneqdf locus fiue fallacia eri, qn prin-
cipium motiuum fiue ciz apparentis eft ex parte vo
minis, metaphoricz autemfiue tranfumptiue,
prati
floriditatem.Et formatur fic paralogii mus.Quicquid
ridet habet os, pratum n der,ergo pratum
habet os. Et
cis.Extra ditSionf vero.qn ex parte rei eft cf apparcn fic.Quicquid currit habet pedcs,fed aqua currit er-
,
tiz. Ex parte aut vocis eft principium motiuum fiue go aqua habet pedes.Non feq uitur.quia ridere Se cur
ciapparcntiz.cx eo tp vna vox multa fignificat,quod rere primo fumitur proprie & poriea tranfumptiue.
contingit propter vocis multiplicitatem. Eli aut mul Ad hanc etiam fecundam fpecicm redicitur multipli-
tiplex triplex, l.a&ualc.potcntialc, & phamaflicum. citas nominum an alogorum, quz dicuntur
de pluri-
ASuale eft qri.vna vox nullo modo variata inulta fi- bus fecundum prius Sc poderius ficut fanum dicitur
,
goificat.Et hoc quidem fi fit in vna di&ione , dicitur de vrina,animali, &• dicta, aliter & alitcr.Et formatur
«quiuocatio.Si autem in oratione, dicituramphibolo fic paralo gifmus
, Omne fanum habet vitam, vrina
gia,vt liber Arid.i.ab Aridotile fadus vel poffefius. eft fana, ergo vrina habet vitam.Non lequitur, quia fa
Multiplex vero potentiale cd,quado vna vox aliquo num primo (umitur pro eo, quod principaliter ligoifi
modo fecundum prolationem variata, multa fignili- cat (anitatem, fecundo pro eo, quod poderius fignifi
car.Quz quidem in didionc ed fin accentum, vt pen car.l.pro lignolanitatis.Poteft etiam ad hancreduci
derefm <j> graui velacutoacccntu profertur, multa multiplicitas propolifionom, quando vna propofitio
fignificat.ln oratione vero cll t’m compone, vel diui vnam habitudinem fignificat per prius , St aliam per
fioni.vt duo Si tria lunt quinque. Hoc.n.dmerfz fi- poderius.Et formatur fic paralogii mus, inquocunqj
gnificat copofitc,& diuife prolatu . Phatadicu vero.i. ed fanitasjillud ed aial, fed finitas ed in humoru adz-
apparens multiplex ed qn,vnadidio f m rei veritat/, quarionc, ergo hinnorum adzquatio ed animal.Non
vnufignificar,fed videtur aliqd aliud lignificare, ficut lequitur, quia n prima hzc propofitio fignificat habi-
i

hoc nomen hd fignificat quale quid , Se v f fignifica-
re hoc aliquid, vt diciturin przdicamentis.Et hzc dr
figura di&ionis, quali diftionis fimilitudo.Sut
ci (ophilliciindiSionc quinque, zquiuocatio.amphi
bologia,accf tui, copo, & diuifio,& figura dndionis.
Caput Vjnum. De Fallacia xquiuocdtionis,
<T cius tribas modii.
Rimo igitur diccdum ed de arquiuocatione Ed
tudinem accidentis ad fubic£lum,in fecunda vero, ha
hirudinem effe&us ad cum.T ertia fpfs ed, quz proue
igif lo «iit ex dtuerla fignificatione, qdf attenditur fro acci
q
dentia partiu oronis, ficut f ro tcpns.numeru, genus Sc
fimilia.Et formatur fic paralogifmus.QuicQq; Turge-
bat ftat.fedes furgebar,ergofcdfs dat.Nofequif,quia
fedes in minori lumcbaf prout ed tpis przteriti irop-
leitip.n condufionc pruutcd temporis przfentis.
.

P aut zquiuocatio vnius St eiuldcm nominis diucr

fa fignificatio. Fallacia aut zquiuocationis
deceptio proueniens cx eo, quod vnu nomi plura fi-
ed
Caput Decimum. De Fallacia amphibologijt,&
eius tribusfpeciebus. t

gnificat. Primum aut motiuum fiueea apparentizin AUaciaamphibologiz ed deceptio pueni£scx

F
l

zquiuocatione.ed vnitas dictionis eiuldem limplici- eo,qudd vnaoro penitus eade plura fignificat.
ter.Simphciter quidem dicitur, ad differentiam accen Et dico penitus cade, ad dfiam orationis copoli
tus, in quo non ed vnadidiofimpliciter.led (olumin tp St diuilz,q non nili inquantu co polita cd,& diuifa,
potentia. Caulaautem no exidentiz ed diuerfitas re- plura fignificat.Sicut aut fquiuocatio prouenit ex eo,
rum ligmficatarum. Species vero fiue modi zquiuo- quod vna diftiopenitus eade plura fignificit.itaam-
cationis lunt tres.Prima fpccics ed , quando , vna di- phibologia prouenit ex eo, quod vna oro penitus ea-
flio principaliter plura fignificat , vt hoc nomi canis, dem plura lignificat.Vnde dr amphibologia ab am-
principaliter plura fignificat, videlicet, animal latrabi phi.quod ed dubium, & buli, quod cll fnia, quali du-
le, pilee marinum, & cutledi iydus. Et formatur fic bia fiiia locutionis. Vtl fm quoldi dr ab aropbi.quod
para!ogilmus,i.apparens lyllogilmut. Omnis canis ed dubium, & buli , quodclt inia , Sc logos, quod ed
ed latrabilis , catelle lydus edeanis ergo cacledefy- , lermo.Vnde amphibologia, quafi dubia fententia (er
dused latrabile. Sed non lequitur, quia hoc nomen monis.Caufa aut appirentiz fiue principium motiuu
canis aliud fignificat in prima ,
aliud in.a.fecundum in amphibologia, cd vnitas orationis plura figntfican
quod vtraque accipitur vera,& fic non ed verus fy Uo tis. Caufa vero non exidentiz fiue principium de-
gifmus cum non fit idem medium.Si autem accipia- fe£tus,cri diuerfitas fignificationis. Sunt autem trt>
idem fignificat in vtraque , fic altera przmiffa-
tur vt fpfs araphibologiz.Pnma fpes prouenit cx eo, ali-
rum cd fialfa. Et nota, quod ficui in lyllogifino oportet ua vna oro principaliter plura fignificat, maniteea-
idem medium bis fumi in przmilsis, iia oportet duas econ(ltu 6 ione,pp diucrlam habitudini conltru-
extremitates bis lumi ilyllogifmo, femel in przmifsis fiorum, ficut hzc oratio, liber Arillo.plura fignificat.
& femcl in conclufionr.Vnde eadf ronepdn fieri para Etlicet (empcodlmodoiitzduz dictiones coft rui-
k’gifmu>,fi fiipquiuocario in aliqua extremitatu, ficut tur, m pp diuerfam habitudine diuerfa fignificit. Po-
hic.Grammaticidifcunt ,fed grammatici lunt fcien- ted.n.mtclligifim habitudinem effe&us adeaufam,
tes,ergofcicntes dtfcunr.Non lequitur , Difcere.n.z- vel podefsi ad polsidetcm.Et formatur fic paralogif-
qutuocum eri. Nam v no modo idem ed,quod intclli mus.Quicquid ed Anri.polsidet ab Aril.fed ille liber
gere docentem ,& fic kientes didunt . Alio modo id£ ed Artri-crgo pofsideturab Arid.Non lequitur, quia
<ll,quod accipere fcientiam,& fic fdentes no difeut. primo condruebatur nominatiuus cum gcmtiuo
Peri herm.Diui Tho. R 4 in
517
D C TJi- L-J. uts CIIS 5 »?
fecun tem in eft fallacia diuifionis Et
in habitudine poflefsionis ad pofsidentcm,8c rn fcnfu diuifo eft falfa , ,

Secunda fpectes rota.qudd tunc dicitur oratio comppfita, quSdo par

da in habitudineelfcSus ad caulam .

eft.quxprouenit ex eo,q> vna oratio plura

fignificat, tes magis debite ordinantur, & dicitur diuifa.quando

propter diuerfatn partium conftruftionem , cx

eo , q» partes minus dcbiteordinantur.Caufa autem apparS
cum alia cranfitiux, vel tip fiue principium moriuum inutraqtseeft uriraspo
aliqua diaio poteft conftrui
intrifitiuc.Gcut hic.quicquid videt aliquis,
hoc videt, tentialis orationis plura fignificantis. Caufa vero non

fed columnam videt aliquis, ergo

columna videt. No exiftftiae fiue principium defctSus,cft eliuerfitas fi;

fcquitur.quia ly hoc conttruitur

vnomodocumuen- gnificationis, fecundum quod intelligitur compofira
ve-
bo videt tranfitiue.ar eft acculatiui cafus,& fic eft vddiuifa.

enim lenius, quod qui videt aliquam

rcm.vidct
ra.Eft
illam Alio modo poicil conilrui imranlitiui,& ett no Caput Duodecimum. De primo modo fallacia eom-
minatiui cafus,& lic eft falfa. Etcll lenius, quo J qui poftmnts.Cr diuifionis.
Videt aliquam rc m ,illa res videt. Et fic procedit con-
cluGo.Siinilitcr St hoc,quofcunquc volo me accipc- Vnt autem tret modi fiue fpecies vtriufquc falla
volo modus eft, quando aliquod didfi po-
re.voloquod ipli n.e accipiam, led pugnantes
pn e accipere, ergo volo quod
pugnantes me accipiar. S cix.Prirous
teft fupponi verbo vel ratione tmim,ucl ratiore
Non (equitur, quia ly me, poteft conftrui cu hoc ver- partis. Si enim rationetotius fupponatur verbo, erit
bo accipere tranfitiue.vel intranfitiuc, & in vno lenfu orario compofita,fi ratiore partis c rit orario diuifa.
hic, quicunque funt Et tunc in fenfu compotito orario eft felfa, eft falla
eft vera, St in alio falla. Similiter
fi

epifeopi, lunt horoineijfedifti afini

funt epifeopi, er- cia compofitionis, fi autem in frnfu diuifo, eft fallacia

go iftt afini funt homines.

Non (equitur, quia minor diuifionis.Si autem in vtroque eft falfa , tunc nulla eft

eft duplex, eo quodly epifeopi, poteft coftrui

intranfi fallacia, quod 8c in aliis multiplicitatibus eft intelligi
falfa. Poteft ena dum Et formatur Gc paralogifmus quemcunq; pol-
tiue.Sc eft nominatiuicafus,flr fic eft .

conftrui tranfitiuc Steft genitiui cafus,Sc fic eft vera. album, pofsibile eft quod ipfe fitalbus,
fibile eft efie

Et eft attendendum.quoddiucrGtascafuum pertinet fed nigrum pofsibile eft tfir album, ergo pofsibile eft

ad fallaciS amphibologue, quia cafusaccidut

diflit- quod nigrum fit album.Non valet, quia illud didunt
ni, fecundum quod vna didtio conft ruitur cum alia di* nigrumefle album poteft fupponi ei, qd dicitur ede
ftione.Diuerfitas vero aliorum accidentium pertinet posfibilc,vc! ratione fubiefli, & tunc posfibilitas at-

ad pquiuocationcm,quia alia accidentia accidunt

di tribuitur lubiefio du5ti,& ef! modalis de re, & tunc

fliom, fecundum quod in fe confideraiur.Tcrtia Ipc- eft diuifa, & vera.; ft enim fenfusq, iftx,qui tft niger,
cicsamphibologix eft, quando oiatio vna fignificat habet potentiam quod fit albus, vel poteft fupponi ra

lura,vnum pnncipalucr,5c aliud tranlumptiue,licut tione totius diSi.Sc fic eft modalis de re , St de diSo,
xCoratio.Lutusaratur,principalitcr ligniheat licto- & eft cdpofita & falfa, eft enim (en ros,qi hoc ditftu, al-
ris fcilsioneru, tranfumptiue vero
operis amilstonem. bum efTe nigrum, fit pofsibile. Vnde hic ft fallacia cq ;

Et formatur ficparalogifmus, quando Intus aratur, ter politionis. Pdtetiam fic formari paralogifmus, Qui-
ra fcinditur , fed quando indocilis docetur , littus ara- cunque efie nigrum eft impofsibile, non poteft effe ni
tur, ergo quando indocilis docetur , terra Icinditur. ger,fed album efie nigrum efl ipofsibile , ergo album

Non Uquuur.propterprxdiciam multiplicitatem. non poteft (fle nigrum.Nor. valet.quia media efl du
(I x, ficui ippradiftum eft ,& in fcnfu compolirocft

Caput riidccimum. Defallacia compofitionis,
diuifionis.
Equitur de fallacia compofitionis , & diuilionis,
in quibus, vt iupra diftum t ft , deceptio eft pro-
S uemensex potentiali multiplicate vnius oratio-
n is. Dicitur autem vna oratio pot£tialitcr multiplex,
vd ex eo quod ea dem didttoncs diuerfimodc adinui
cem componi poffunt,vcl admuicem diltingui.Sicut
vera, St in diuilo eft f.lfa .vnde cil f.llacia diuifionis.
Caput Dccimumtcrtium. De Secundo modo.
Ecundus modus prouenit ex eo , q. aliquod prx-
S dicatum,inquoper coiunftionem copulatiuam,
vel difiunAiuam plura «dunSiur , poteft attribui
fubicSo coniunflim, vel diuifim.Siconiumftim, ora-
tio eft compofita,fi diuifim.oratioeft diuifa. Et tuae

cumdicitur , quicquid vtuit lemper ciit ,hxc diflio, fi i n fenlu coropofito eft falla, eft fallacia compofitio-
ftmper potelt componi cum hoc vcibo viuit,vcldiui nis, fi in diuifo eft falfa, eft fallacia diuifionis, ur patet

di ab eoden..Ei quia oratio percompofitionem par- in his paralogifmis.Quicunque numerus componi-

tium cunftitmtur, partes fe habent a J orationem licut tur ex duobus, & iribus, eft duo& tria, ledquinque
nutem,, oiii politio licui forma. Vbi ergo funt c*d£ nonluntduo ergo quirque non componitur
St tria,

partes, cd non eadem compofitto ,eft eadem oratio ex duobus St tribus. No valet, media enim eft duplex,
materiali tcr,Sc potcntialiter,ted non form aliter, St a- ex eo,q> illud pr* dicatum duo St tria , poteft intclligi
dualiicr.Ec jij> noc eft multiplex potetialc.vdqaoro, remoueri a lubiefto diuifim,&fic eft vcra,cftcnim
cil vna.poici.ualiter plura fignificat. Etiam in hoc Jcnfus, q> quinque neque funt duo,neq; funt tria. Vel
q
dilErunt ilU lallacix ab amphibologia.quia in amphi poteft remoueri coniundim,& ficeft falla. Eft enim
bulogia ip idecopunnur cum eodem, licet non vni- icnfus,q> duo & tria fimuliu&anon lunt quinque, St
formitcrjUndc eft eadem compoGtio.Scpcrconfe- in hoc fcnfu procedit conclulio.vndc cil fallacia com
quensoratio loimaltter & aflualiter eft vna,8c multi- pofitionis.yd port ft formari fic, Quxcuq; funt duo,

plex potcntulc. Di lierunt autem h> lallacixcompo- St tria , funt duo , led quinque lunt duo St ttia , ergq

liiiorns.Sc diuifionis, quia quando oratio in (cnlu co- quinque lumduu.Hic limiliter minor eft duplex, 4c in
po!iloeillalla,eftf-llacia compofitionis, quandoau- fenlu copoGto eft vera,in diuifo falla, vnde ibi eft falj
»9
laci»diuiGonis.Sim>leeftG inprxdicato ponatur di-
aio diftundiua/icut hic, Omne animal cft rationale,
vel irratiooale,lcd non omne animal cft rationa!c,er-
goomncanimalcft irrationale. No valet, nam prima
eft duplex,ex co,>i>prxJicatu potcllconiunatm at-
tribui iubicdo,& Gc clt compotita St vcra,& ell fen-
fus,rp de quolibet animati veru m clt dicere iji ell ra-
tionale vel irrationale. Vel potefl diuiGm attribui fu-
biedo prxdicatum.St lic ell diuifa & falfa . Ed enim
fcafus,q> altera illarum propolitionum elt vera, om-
ne animal elt rationale vel omne animal clt irratio-
,
nale ,
cum tamen vtraquc Gt Talla , & ideo ell
diuilionu.Pocelt etiam formari (ic paralogtlmus.Qd
non ell rationale , vel irrationale, nequeelt rationale,
neque irrationale , fcd non om ne animal clt rationale
vel irrationale : ergo aliqucd animal neque efl ratio-
nale neque irrationale. N on lequitur.quia minor ell
duplex, & in lenfudiuifo tll vcra,& incompoGtoell
falla. vnde elt fallacia compoGtionis. Et I, icnJum,
quo J, quando p.fdicjtum comparatur ab fubiedum
eoniundim .tuncconiundioconiutsgit tcrminos.St
Cc accipitur in vi vniuspropoGtionis, quia duo termi-
ni eoniundim accepti lumunturvt vnum prxdica-
tum, & cum Gmul attribuantur fubicdo, lubiectum
etiam erit vnuto.Ex vno autem lubicdo St vno prx-
dicato Iit oratio vna.QuJJo veroduo termini in prx-
dicatopoGii copulato vel difiundto.diuilim fubicdo
attribuuntur , Gc accipiuntur vt duo prxdicata, St per
confcquens vt duo lubitda eis correlpondentia.St Gc
intelliguntur vt dux otationespertoniundionem co
pulariuim,vcldiftunditam.
Caput Dccimumquanum. De tmiomodc.
Ertius modus cft, quando vna diftio potefl efi-
T iugi diuerftsdidiombusin orationepoGtis.Eiit
autem fecundum hoc tunccompoGta, quando
conjungitur cum didione,cui magis apparet, vel apta
eft coniungi,diui(a vero,quandoabeadiuiditur,Gcut
in hoc pat alogi Imo , Quod potell vnum lolum fer-
te, plura potr ft ferre,ted quod folum vnum potefl
fer-
re,no potefl nili vnum ferre, ergoqui non potefl niG
folum vnum ferre plura potell ferrc.Non fequituvii
prima efl duplex, ex co ip folum potefl coniungi cum
bac diftionc potefl, cum qua magis videtur coniungi.
St Gc efl compcGta Sc falfa , efl enim lenfus tf illequi
pon potefl portare niG vnum pondus, potefl portare
plura . Vtl potefl diuidi ab hoc verbo potell St con-
iungi cum hac didionevnum ,
St Gc ell
ta. Eflenim fenfus,qui potefl portare vnu folum pon-
dus, potefl portare quandoque plura, vnde efl fallacia
qompoGtionis.Item,Quicunque viuit fetnper erit, ille
aGnus viuit, ergo ille almus fetnper erit. Non lequi-
tut na ptinia tll duplex, ex eo quod hoc aduerbium
,
lemper potefl confltui cum hoc verbo erit, cum quo
videtur componi magis, St Gc ell compoGta , St falla.
Vel diuidi ab eo, Se componi cum hoc verbo viuit, Se
Gc efl diuifa , St vera , vnde efl fallacia compulitionis.
Ecuntrario vero efl diuiGonisin hispara-
fallacia
logilmis. Quocunque vides hunc ptrcufTum illo per-
< quitur,quia hxc dictio populus aliud ligmhcat iccun
cu(lus efl, led oculo vides huc percufliim,creo hic eft
N
pcrculTus oculo. on fcquitur,nam minor ell duplex,
ex eo qudd ille abi iduus oculo potefl componi cum
hoc verbo vides,t ii quo magis videtur, St Gc eft com-
T U C T AT V S
poGta, St vera. Vel por diuidi ab eo, St c6poni cfi hoc
participio pcuflum.St Gceft diuila,Se falla, vnde efl fil
lacia diuilionis. Ite. Quicunqi eft hodie natus hodii
primo efie inctxpit , fcd iu cs hodie natus, coftat.n.^
hodie hodie primo ctrpfti eflc.No
es,St es natus, ergo
(equitur , quia prima ell duplex , eo quod hoc aduer-
bium hodie potell componi cum hoc verbo cs,StGc
eft compoGta, St vera. Vel cum hoc participio natus,
St Gceft diuifa, 8t fal a.Et notandum quod obliqui, St
aduerbia magis videntur determinare verbum quam
participium, St magis verbum principale, qulmfccun
fallacia darium, quod implicatur in fubicdo. Cum enim dici-
tur, Quicunque currit mouetur,mouctur cft verbum
pnncipalr,S< currit fccundariu io fubicdo implicatu.
Cuput Deamumquintum . De Fallacia ^Accentus
C'r eiui T ribui modis.
Equitur de fallacia accentus. Accentus prout hic
S fumitur cf) modus pronuntiandi aliquam didio-
ncm.Fallacia autem accentus ftdcccptioproue-
.
niens cx eo quod aliqua didio diucrfimode pronun-
tiatadiu-.rfafigniGcat. Sicut enim m
fallacia Iccudum
compofitionem,St diuilioncm ell eadem oratio mate
rialiter. St formaBter diuerfiGcata fecundum compo -
Gtioncm,St udiorem, ita in hac
di fallacia cft eadedi-
dtio materialiter, foinialitcr diucrftticara fecundum
modum pronuntiandqSc ideo ficut cft ibi potcntialis
multiplicitas orationis, ita efl hic potcntialis multipli-
citas didionis . Caufa apparentix in hac fallacia eft
materialis vnitas dictionis. Caufa vero non tliftcntix
efldiuctlitas Ggnificationis,i, didionis diueifimode
pronuntiatxvelprolatx. Sunt autem quatuor modi
huius fallacix , fecundum quod quatue i modis con-
tingit diuerGGcari modus pronuotandi didionera.
Ptimo modo naque variatur per diuerlos tonus Gue
acccntus^pulunt tres, Icilicct acutus, grauis, St citcun-
fiexus. Acutus acceotus,fiue conus elt.qui acuit, Gue
eleuat lyllabam , Gcutcum dicitur, Martinus,in quo
media lyllabaelcuatur. Crauis vero accentus eft ,qui
deprimit fyllabam vel deponit, vt patet in media lyl-
laba huius nominis Dominus, vel vltimahu.usnoi.ii-_
nis Lucas. Circun flexus autem accentus efl.qui acuit
fyllabam St deprimit. Primus ergo modus huius fal-
lactx prouenit ex eo, quodal.quadiflio potefl pro-
nuntiari acuto, graui, vel circunfltxo accentu.vt patet
in hoc paralogilmo.Quqfcunque iuftum cft pende-
panam, led bonos viros iuftum eft
re, iullum efl pati
diuifa St ve- pendere, ergo bonos viros iuftum eft pati poenam. Ni
in prima fumebatur pendere, prout profertur acuto
accemu,St fteidem ell pendere quod pati pccnain. In
fecunda proferebatur graui accentu, St lic pendere
idem ell quod dare p<xium.S-Cundo modo vanatur
modus pronuntiandi didionem fccundu diucrfa tem
pora, qux funt duo , icilicct produdiiro.vt in fyllaba
longa, St correptum, vt in lyllaba breui. Secundus cr.
go modus prouenit exeo qudd aliqua fyllaba alicuius
didionis potell corripi , vel produci , vt patet m hoc
paralogtlmo, Omnis populus cft arbor , fcd aliqua
gens ell populus, ergo aliqua gens cft atbor. Non fe-
dum quod cius pnma fyllaba producuut, Gc enim G-
gniGcatquindam arborem, Sc aliud fecundum quod
cortipitur,Gc enim GgmGcat gentem . Tertio modo
vanatur
 531 D E F Jt L- OJtClhs . frji

modus pronuntiandi dictionem fecundum

variatur des, album heri vidifti, ergo album hodie vides. Non
quidem diuerGScaturfecudu
diuerfitatj fpiritus, qui fequitur, qahic mutatur quid in quale. Velfic.Quot-
afperum, & lene Afper quidem (piritus defignatur
. cunquecmifti.comedifti, crudum emifti,ergo crudd
per hanc fi guram. h.lenis vcrolpiritus eft,quando fi- comedilti.Non fequitur, quia hic mutatur quantum
T
ne afpirationt fyllaba profertur. ertius ergo modus in quaIe.Vclfic,Quantucunquedigitosolim habuifti
huius fallacis prouenit ex eo , q> aliqua diftio poteft hodie habes, fed paruos digitos olim habuifti, ergo
leniter, vel alpere pronuntiari, vt patet in hocparalo- paruos digitos hodie habes. No fequitur, quia muta-
gifmo. Quicquid h amatur hamo capitunlcd vinum tur quantum quantitatis diferet* in quantum quan-
amatur, ergo vinum hamo capitur.Non (equitur, qa titatis continux.Et notandum, quod no facit fallaci!

primo hoc verbum hamatur profertur alpere, fecun- figur* diftionis mutatio prardicamentorum quan-
do leniter.Similiter hic, Omnis ara eft in templo, fta- tum ad rem fignificatam, fed quantum admodum fi*
bulum porcorum eft hara, ergo fiabulum porcorum gnificandi. Albedo enim fignificat qualitatem, fed Ii-'

eft in templo.Non fequitur, quia primo hoc nomen
ara profertur leniter, poftea aipiratur. Quartus mo-
dus prouenit ex eo, quod aliquid poteft proferri, vt
vna diftio.vel vt plures, vthic.tu es, qui es, led quies
eft requies, ergo tu es requies.Non fequitur, quia hoc
quod pnmo dico,q es, lumttur vt oratio vna , poftea
vt vna diftio.Similitcr hic, Quicquid Deus fecit in vi
t*, fecit iuitus,racemos fecit Deusin vite: ergo race-
mos fecit inuttus.No fequitur, quia primo hac diftio,
inuite futuitur vt vna diftio, poftea vrplurts.
quod accentus (ccundu cj>
Patet igitur ex prfdift is
ab eo denom inatur hxc fallacia communius eft qultn
accentus, qui diuiditur per grauem,& acutum, St cir-
eunfiexum, comprehendit enim fub fe & huncacccn
tum, St alia tria, vt diftum eft prius , fcilicet afperum,
lene, correptum, produftum,vtvnum,St vt plura.
Caput Dccmumfextum. De figura Diftionis,
Cr eius tribus modis.
Equit de Fallacia figur* diftionis. Figura diftio-
gnificat eam per modum fubftantix, quia non figni-
ficat eam vt inhxrentem. Album autem fignificat ei
per modum qualitatis,quia fignificat eam inhxren
vt
tem.Vnde hic non eft fallacia figur* diftionis. Quic-
quid heri vidifti hodie vides, a Ibedinem heri vidifti, er
go albedinem hodie vides.Erit a utem fallacia figur*
diftionis fi procedatur fic, album vidifti, ergo album
vides.Tcrtius modus prouenit ex eo,quod aliqua di-
ftio.qu* fignificat quale quid, videturlignificare hoc
aliquid, Acdringit quando qualequid tranfmutatur
in hoc aliquid.Etdiciturfignificarequalequid, quan-
do fignificat naturam cdmuncm generis vel Ipeciei:
fecundum quod pertinet ad tertium modum.Ffoc ali
quid vero fignificat fubftantiam particularem. Si.n.
fumatur quale quid fignificare fecundum quod per-
tinent ad genus qualitatis fic mutatur quale quidin
hocaliquid,& pertinet ad tertiu medium. Et forma-
tur fic paralogifmus . Sortes ell alter ab homine, ipfa
eft homo, ergo iple eft altera ^ fe. Non fequitur, qui*
procedit ab homine ad fortem , & fic mutatur quale

S nis, prout hic fumitur, nihil eft aliud, qulm fimili-

tudovnius diftionis ad alteram , ficut dicitur ali-
quid in hoc aliquid.Etadhunc modum reducitur om
nis exceptio proueniens ex variata luppofitione tcr-
quid ad figurl alterius faftti,quod ei afsimilatur.Vn- minorfl,vt homo eft fpecies-Sorteseft ho,ergo Sorte*
de fallacia figut* diftionis eit deceptio proueniens eft fpecies. Hic procedi turi fi mplici fuppolitionead
ex eo, quod aliqua diftio fimilis akeridiftioni vide- difcrctam,& mutatur quale quid in hoc aliquid.
tur eundem modum fignilicandi habere, cum tamen
nonhabcat.vt hzcdiftio homo videtur fignificare Caput Decimumfepthnum. Q^ua nam,cir tjuotfmt
hoc aliquid propterfimilitudinemquam habet cum extra diftionem Fallacie.
nominibus fignificantibus primam fubftantiam. Et
fic patet quod in hacfallacia no «ll multiplex verum, Equitur de Fallaciis extra diftionf, q in hocdifle
led phantafticum, quia vna diftio non plura fignifirat
fecundum rei veritatem, fed habet vnum modum fi- S ruti fallaciisindiftione.vtfupra diftum eft, quia
in fallaciis in diftione principium motiuumiiuc
g»ificandi,& videtur habcrealium.Caufa apparenti; caula apparenti* eft ex parte vocis , in fallaciis autem
in hac fallacia ctt limilitudo vnius diftionis cum alia extra diftionem , ex parte rei. Sicut enim in fallaciis
diftionc,caula vero non exiftenti* eft diuerfus mo- fn diftione deceptio prouenit ex eo, quod aliqu* res,
dus (igmficidi Sunt autem tres modi huius fallaci*.
. quxconucniunt fm vocem ,
accipiuntur vt eadem
Primus modus prouenit ex eo , q, diftio, qu* fignifi- fm rc.ita in fallaciis extra diftionem deceptio ptoue
catmafculinum, fumitur ad fignificandum femini- nit ex eo, quod aliqu* res aliquo modo conuenientes
num, aut neutrum, aut econuerfo.vt patet in hoc pa- ve! differentes accipiuntur, vt exdem (impliciter vel
ralogifmo,Quxcunque coloratur albedine, eft alba, autem fallaci* extra diftionem feptem,
diuerlx. Sunt
fed Catilina coloratur albedine, ergo Catilina eft al- uarum prima eft fecundum accidens, (ecunda Iccun
ba.Non fequitur, quia cum Catilinalit proprium no- 3 um quid & (impliciter, tcrtiafecundum ignorantiam
men viri,non fignificat fcemininum , licet fignificare elenchi quarta fecundum petitionem principij, quin
videatur propter (imilitudinem diftionis, quam ha- ta fecundum confequcns.fcxtafm noncaufam vtcau
bet cum nominibus fcemininis,vndenon debet fumi fam,fcptima fin plures interrogationis vt vnam. Ac-
fub fccmininodiftributio. Vel fic, Omnis lubftftiaco autem ha fallaci* fim qualdam vfes rerum
cipiuntur*
lorata albedine, eft alba.lcd vir eft fubftantia colorata conditiones.Nam entium aliud cftperle,& aliud per
albedine, ergo vir eft alba . Non fcquitu r quia muta- A f m hoc accipitur f illacia accidentis. Item
accidens,
tur hic fcemininum in mafculinu. Secudus modus fm perfeftum Sc imperfefturn, fallacia lecundum qd'
prouenit ex co,q> aliqua diftio, qu* fignificat per mo & (impliciter, fm autem oppolitumA non oppon-
dum vnius prxdicamenti , videtur fignificare per mo tum, fallacia fm ignorantiam elenchi, lecundum vero
du alterius. ficut hic, Quicquid heri vidifti, hodie vi. idem &diucnum,eft lalLacia petitionis principij, fm
 , .

t c t jt r r $ 5J 4
prius 8e pofterius , fallacia confequemis,fm autem f apue deeimumrnnum. De tribus medit
caulatum & caufam.cft fallacia fecundum non ctu- fallac ia Accidentis
fam vtcaulam.lecundura autem vnum & multa falla-
cia iccundum plurcs interrogationes vt vnam. Dicen- Macia vero accidentis eft deceptio prouehift
dum eft ergo prius de fallacia accidentis.

Caput iectmumoBaiaan. De Fallaci* Accide»- >

F ex eo quod aliquid afsignatur fimiliter inefle
rei

vtrique eorum,
fubicft;,Aciccidfti eius, vel fimiliter inefle
qui funt aliqualiter per accidis vnii.
tu,in tjuo nam confisUt. Ex quo patet quod in fallacia accidentis femperinut-
nifiturtres termini ficut in fyllogifmo, quorum duo
Ciendum eft autem, quod accidens hic accipi- peraccidens coniunguntur , qui quidem fe habent fi-
& minor extremitas.
S turfecundum quod inefle diuiditur per ineff»
perfe&per inefle per accidens. Per fe autem
cut medium,
afsignatur fimiliter vtrique eorum
Tertium vero q<f
inefle ,
eft maior
dicitur aliquid inefle alicui,quod ineft ei lecundum extremitas.Caufa apparentii in hac fallacia eft vnitas
rationem propria diffinitionis. quod autem prater quidam & identitas eorum, qui per accidens aliquo
hxc ineft alicui diciturinclTcper accidens Vndc ad . modo Coniunguntur. Caufavero nonexiftentheeft
hoc, quod eft inefle per fe, aut per accidens, tripli- diuerfitaseorundt.Naffl ficut dicit Philolophus m.!.
ci ter aliquid poteftfe habere. Quidam enim funt, Elenchorum, fallacia accidentis fit ex eo, quod alitja
qui omnino funt idem fecundnm fubftantix ratio, non poteft dijudicare idem, &diuerfuni vnu,At mul-
nem *t vellis & indumentum, Se in iftis eft lolum-
: ta.Sunt autem tres modi huius fallacii. Primus roo -
tnodo per Atfe nullo modo per accidens. Quidam dus prouenit ex eo, quod proceditur ab accidente ad
vero funt , quorum vaum eft omnino extraneum fubiedf um,vel econuerfo . Sicut hic.Cognolco Cori-
i ratione alterius , ficut le habet album, At homo, fcum, Corifcus eft venies, ergo cognolto venientem.
&iniltiscftfolummodo per accidens, & nullo mo- Non lequitur.quia Corifcus, Ar veniens (unt vnum p
do per fe. Quidam vero funt , quorum vnum quo- accidens Se non per le. Vnde no fequitur qudd quic-

dammodo pertinet aJ rationem alterius , licet non quid eft verum de vno, fit verum dealio.Hic enim fal

fint cadam fecundum diltinitioncm , & liefe habet Iit quando aliquid eft verum de vnofm eft diuer-

fuperius ,At inferius. Nam fuperius ponitur in dif- fum ab altero. Sicut hic,Corifcus.n.non lubiactt co-
finitione inferioris, fcd non tamen omnino eft ea- gnitioni f ,n <}> eft idem venienti, vnde patet t}> eft di-

dem diltinitio lupcrioris At inferioris ,

vt animalis uerfificatio medij.&fic eft fallacia accidenti .Simili-
& hominis, cum diffinitio inferor ia addat fupra dif- ter hic. Ille Canis eft pater, *eft tuus , ergo eft pater

finitionem fuperioris. Et limi Iceli de proprio At de tuus.Canis enim, At paterlunt vnum per accidens, vn-
nam fpecies ponitur in diffinitione proprij , non
fpf , de non fequitur, Q> quicquid eft verum de vno, fit ve-
tamcnfpecies Se proprium omnino funt idem in dif- rum de afo.fm enim q> Canis eft patcrjtion conuenit
finitione. 111 his quodammodo eft per fe, Ac quo-
Et ei efle tuum .Secundus modus prouenit, quando id,

dammodo per accidens , inquantum partim f dif- m quod conuenit fuperiori, concluditur dc inferiori, vel
finirionem eonucmunt.Ar partim diftcrunt.In his aut econuerlo.Sicut hic.Homoefl animal, animal eft ge-
qui primo modofe habent ,necefleelf vt quicquid nus, ergo homo eft genus. Non fequitur. Superius.n.
eftverum de vno fit verum dealio.ro cy talia luntpc it inftrius aliquo modofunt vnum per accidens, li-
nitus eadem fm ratione, 5: differunt lecundum nome cet alio modo fint vnum per fe,vt ex di&is patet. Vn
foluni.vndcmhisnoncootinpit efle fallaciam acci- dc quod velificatur vnum de vno eorum fm quod
aliis non eft ik ci darium cp quic-
dent is.Scd in oibus eft idem alteri, nectfleeft, At de altero veribcari. Et

quid eff verum da vno,fir verum de alio. El ideo, fi ex fecundum hoc fumuntur argumenta dialedbca i ge-
hoc qvdd aliquid eft verum de vno , concludaturcfle nereAtSfpecic,fiueab inferiori Atfuperioti. Quod
verum de alttro,«ft fallacia accidentis. Contingit au autem verificatur dc vno eorum fm (f differt ab al-
tem aliquando, vt quod eft verum de vno Iit veru de tero, non oportetdcaltero vcrifkari , tunc enim eft
aiio.quandolcilicet aliquid attribuitur vmfm quod variatio medij At fallaciis pro-
accidentis ,
ficut eft in

eftidem aliptnnc enim ei Ac alteri inerit.Si vero attri- pofito.Nam efle genus n6 prxdicatur de animali fm
buitur vni fecundum q.cft ab altero diuerlum,non ey eft idem homini, fcd lecundum q> ab eo differt , fi-
inerit »h eri.fi cut fi album au ribuatur animali mquan cut lupcrius ab inferiori. Similiter eft hic. tiangulus T
tum eft idem homini, tunc oportet quod conueniat eft Ii gura.fed proprietas triiguli eft haberctres angu-

bomioi. Si autem vteftdiutrfum ab homine, non con los, ergo eft proprietas figurp.Non l«quitur,quia tril

uewt homini.Ei Ii concludatur inefle homini , eft ibi gulus At figura non funt omnibus modis idem , vnde
fallacia accidentis. Sicut fi dicatur animal eft quadru non fequitur.quod dc vno verificatur, At dc altero ve
pes, homo eft ammal.crgo homo eft quadrupes. N6 rifieari Similiter eft etiam hic Sortes eft alius ab ho-
.

fequitur, quia quadrupes non prxdicatur de animali
fm quod aiat eft idem homini, fcd f m quod eft ab ho
mine diucrfura. Vade patet, quodin pndiflo argu-
mento mediam diuerfimode accipitur. Nampnmo
accipiebatur fecundum qudd eft diuerfum ab homi-
mine, ipleeft homo, trgo eft abusi le.TertiUJ modus
prouenit , quando procediturl fpecie ad proprium,
vel econuerlo.Sicut hic.Homo eft rilibilis, nfibilc eft
proprinm.ergo homo eft proprium. Vtlfic, homo eft
Ipecte», fcd homo eft rilibilis, ergo rifibile tll fpecies.

Be,lecundo Icc udum qurid eft idem homini. Et ideo, Noafequitur,quiarilibileAt homo non lunt omni-
quaodo fallacia accidentis fempereft diucrfa acce- no idem tecundumdilfinitionem, ideo fehabetvnu
ptio medij.Dicitur autem diucrfa acceptio medij.qh ad alterum aliquo modo per accidens, vt eft extraneu,
medium fecundum quod cuuenit cum vni axtremi- At propter hoc no eft necefle g> quicquid verificatur

tatumeft diuerlumab alia. « dc vno,verificetur de alio.

Caput
 D t
Caput ngefmum. In aliqua paralogtfmo effe
.
duos fallacias otlcndif.
T eft fciendum,ij) non eft incbuenicns,fi aliqui-
E bus pdictoru paralogifmorii iint afsignatx
faUacix.f.figurx di trionis,* accidftis, quia
q> proucnit deceptio ex fimilitudineditlionis.eft falla
cia figurx diciionis.fm aut g> proucnit ex incomicnit
tia rcru,cll fallacia
accidenti s,ho.n.& Sortes quan-
tum ad rem conucniunt,* quantum ad nomen fimili-
tudinem habent.Scicndum eft etiam, tji ficut fit para-
logifmut acciditis ex ,ppofitionibuscathegoricis ita
,
fitexpropofitionibus hypotheticis, ex eo q> medium
diuerfimodeaccipitur,prout,f.comparatum eft ad vna
extremitatem, cll diuerfum ab alia.ficut hic.Si nullum
tempus eft, dies non eft per , locum i toto in quititate,
& fi diei non e II, ergo nox eft, per locum ab oppofitis,
fcd fi nox eft, aliquod tempus eft , ergo fi nullum tem
pus eft , aliquod tempus eft. Patet enim cp iftud mediu,
quod eft, diem non c(Tc, eft diuerlumab eo, quod eft
nodem elie. Ex hoc enim quod eft diem noncffe,fe-
quitu t nodi effe fuppofito tepore , fic ut exhoc quod
eft videntem non effc.lequiturcfcum effe, luppofito
animali, quod tfi natum videre.
Caput yigcfin.umprimum. Q^uid fn fallacia fecun-
dum quid irfmphatcr.
Equitur de fallaciaftn quid A. (impliciter.
S -
citer aut dicitur, q> nullo addito dicitur, vt Sortes
eft albus, vel Sortes currit. Secundum quid autem
dicitur quod aliquo addito dicitur, vtifte currit bene,
vclSortecftalbus dente. Hocautctn quod additurdu
pliciter fc habet adid cui additur.Nam quandoque no
diminuit de ratione eius,cui additur ,& tunc poteft
fi-
m
cedi ab eo, quod eft f quid,ad id, quod eft firoplici-
ter. Vt cum dicitur. Ille currit velociter, ergo currit.
Velocitas enim nihildiminuit de ratione curlus eft
, quid.Similiter hic.Fur vult Tumere bonum, quia pecu-
inpramctoargununtolocusl parte in modo. Quan
doque veroadditum diminuit aliquid de ratione eius,
cui gdditur.vt cum dicitur. Aethiops eft albus dente.
Nam hf edeterminatio dente, deminuit aliquid de ra-
tione cius, quod dicitur albutn.Noenim poteft dici
bus,nifi qui vel totus albus eft, vel
lecundum plurcs, ISc
principaliores partes.Et ideo.fi concludatur eft albus
dente, ergo cll albus, eft locus (ophifticus fiucfalbcia
fntquid St fimpbciter. Fallacia ergo lim-fm quid
plicirer eft deceptio proueniens ex co gididtum fecun
dum quid lumuur, ac edet fimplicitcr ditium. Caulis
apparentix in hac fallacia eft conucnientia eius.quod
cll fm quid, ad id, quod difium eftlimpliciter.Caufa vc
ro oun exilltntiz eft diucrfitas eorundem.
C aput yigefmumfccundum. Qjtinque modi faSacm
ftcuudum tjtad &fmpUcitcr exponuntur.
Vnt aut quinque modi huius fallaci*. Primus mo
S dus eft,quando determinatio addita habet oppoli
t iooero adid,cuiadditur,vtinhocargum
.
eto,Cse
lar eft homo mortuus, ergo eft homo. Non fequitur,
quia tfle mortuum habet oppolitipnem ad hominem,
t>yp vitrum eft <Jc tone hominlscum homo Iit aial,*
animal Iit lubllar, tia animatafeiifibilis ,& fic patet
,q>
hac determinatio mortuus, tofiit homitus rationi $t-
F t.L jiCUS
militer hic ille eft bonus latro, ergo cll bonus. Nam
bonum per (efimplicirerfumptumoppofitionem ha-
bet ad latroncm.Similiter eft hic. Mendax verum di-
dux
fm
cit dicendo dicere lallum, ergo dicit veru.Ndfequi-
le
tur.quia dicere verum opponitur ei quod eft dicere
fum.St econuerfo. Secundus modus proucnit ex eo
determinatioaddita pertinet ad animxaflum, nam ali
fal
91
qui atlus animx poliunt efle &
circa exiftentia, &cir-
& ca non exiftentia. Sicut hic, Chimera eft animal opina
bile.ergo chimera cllanimal.Non fequitur.Nam opi-
nabile additum animali diminuit de eius ratione.
Simile eft hoc.Ccfareftin memoria hominum, ergo
C*lar eft. Et iterum,Tu habes foelicitatem in volunta
te tua.crgohrbesfixlicitatem. Tertiusmodutproue-
nit ex eo, cpabqua determinatio addita lignificat efle
in potentia.licut hic.Ouumpotentialitatc eft animal,
ergo cll animal.Non (equitur. Nam ede in potentia di
minuit deratione eius, quod eft efle fim pliciter. Qtur-
tus modus eft, quando determinatio addita lignificat
partem ficut hie Aethiops cll albus dente, ergo eft al-
bus.Non fequitur, quia efle in parte diminuit derado-
ne cius quod ell efle fi m pliciter. Sciendum tameneft
9>,fi 1 parte confueuit, vel natum fit denominari lotii
non accidet fallacia in hoc proccflu , vt fi di catur. Ille
eft crifpus fecundum capillos, ergo eft crifpus,benefe-
quitur.Nam homo non denominatur crilpus nili Iccii
dumcapillos.Et hic modus fe extfditad alias partes,
•'.loci vel temporis 6c aliorum totorum, ficut hic. Ille
Simpli diatta eft bona in locis zgrotatiuis.ergo eft bona. N6
Icquitur, quiaquod dicitur in locis xgrotatiuis fignifi
cat partem in loco,* non totum . Similiter hic, Bibe-
re vinum eft malum *grotanti,ergo eft malum bibere
vinum.Et eadem ratio eft in omnibus Gmilibus. Quia
tus modus eft, quando determinatio addita cogit ter-
m inum.cu
i additur (lare materialiter, ficut hic, Sapifl
vult admittere malum, ergo vult malum. ad mit- Nam
teremalum non dicit malum (impliciter, fed fecundi
&
niam, ergo vultbonum.lV eadem ratio eft in limitibus
aliis. Sic ergo patet ex didis.q, hxc fallacia
^uenit fe-
cundum rationem perlefti vel imperlefli. Nam deter
minatio diminuit ex eo <p lignificat aliquid iperfetle.
al
Caput yigefimumtertium. De fallaci* fecun-
dum ignorantiam elcncln.
Se Equitur de fallacia fm ignorantiam elenchi. Eft
S autem elenchus fyltogilmus contradi ttionis, qui
quandoque eft vnus lyilogifmus,quaodoq; duo.
V nus quidem cft,quando concludit contradi floriam
alicuius propoiitionis prius datx, ficut fi detur aliquod
aial effe icorruptibile,
& procedatur fic.Oe compoli-
tum ex cotrariis eft corruptibile, o{ aial ell hmai, erga
eft CDtruptibile. Hxc.n.conclulto contraria eft prioris
pro politionis datx. Duo.n.TyllogiflniconftituuDrvnu
elenchum, quado ex duobus fyllogifmis contra ditlo-
ria concluduntur. Sicut Ii in iyllogifmo prxdifto con-
traponatur alius talis lyllogilmus.Nullum beatumeft
corruptibile, aliquod animaleft bea uiin.fjonale, ergo
aliquod aial non eft corrupttbilc.Quia igitur dc ratio-
ne elenchi eft fyllc gifmui fimul * contradiiftio, quic-
quid cll contra diihnitioncm fyllogifmi Se contradi-
,
ctionis, eft contra diffinitionem elenchi Se ideo, cum
,
in qualibet tallacia defefius accidat per hoc, g> aliquid
 (
937
omittitur de diffinitione fyIlogifmi& Cotradi&ionis,
ideo omnis fallacia rcduciturad ignorantiam elenchi,
fkut ad generalem . Quia vero in diffinitioncelenc hi
ponitur contradi&ioquaG differentia , qux condituit
fpcciem.idco fpedalitcr omifsio eorum , qux ad con-
tradifiionem requiruntur ignorantiam elenchi condi
tuit fecundum q> ed fallacia Ipecults. Sed, quia fallacia
effe non poted fi apparentia defit, oportet ad hoc 91 fit
fallacia, vtfit apparens contradifho, St cu hoc aliquid
ad veritatem contradidionis defit. Apparens autem c6
tradi&io eife non pot nifi fit vnius fle eiuIde.V nde hoc
obferuato ex defedu aliorum ,qux ad contradi&ioni
requiruntur,hxc contingit fallacia. Efi.n.contradiSio
oppolitio vnius & eiufdcm non rei tm , nec nominis
tffi.fed rci.Sc nominis fm idem Sc ad idem, St relpeSu
eiufdem.fimiliterScin eodem tempore. Fallacia ergo
fm ignorantiam elenchi ed deceptio proueniensex
eo, 91 non obleniantur ea.qux funt ncceffaria ad diffi-
nitionem elenchi , Sc prxeipue ex parte contradiSio-
nis. Vndc Sc dicitur ignoritia elfchi quia deceptio n6
,
accidit rJfi per hoc 9. ignoratur diffinitio cotradifiio-
nis.Ca vero appariti e in hac fallacia cd fimilitudo dif-
finitionis deficientis ad contradidioncm perfidam.
Caula vero non exi dentix ed diuerfitas eorundem.
Caput Pi%cfmumquartum. Qjuuuar meds fallaci
fecundum ignorandam elenchi, exponuntur.
M Odi huius fallacix funt quatuor . Primus pec-
hanc particuli ad idem.vt hic. Duo
cat contra
funt duplum ad vnum , non (unt aut duplo ad
trit.ergoduo funt duplum & non duplum. N6 fequi-
tur,quia omifsio huius quod ed efle ad idem facit , 91
non ed contradivtio. Secundus modus peccat contra
banc particulam fm idem,ficut hic. Hoc edduplum
ad illud fm longitudinem, & non cddupknn ad idem
f m latitudine m,crgo ed duplum & non duplum. Non
fcquitur,quia omittitur hxc particula f m idem, quod
requiritur ad contradidionem. Tertius peccat contra
hanc particulam fimiliter, ficui hic. Ccelum mouetur
circuliritcr.Sc non moueturfutfum SC deorfum.ergo
mouetur 8c npn mouetor.Non fequitur, quia omifsio
huius particulx fimiliter tollit contradidionfi. Quar-
tus modus ed contra banc paniculam, Stim eode tem-
pore,f icut hic Domus ida cd daufa ido tepore, non & quitur conclufio datis prxmilsis cumfeructur debita
alio, ergo clf daufa, & non daufa.Non fequitur, quia di
uetfitas temporis impedit contradidionem. Et Icien-
dum ed,Q, hxc fallacia cfiis ed cum fallacia f m quid Sc
fimplicitei in hoc , g> in vtraque proceditur ab eo,q<f
dicitur cum determinattone,ad id, quod dicitur fimpli
cicer, Sed bxc ed differentia,quiain fallacia fecundum
quid Sc iiroplidter determinatio diminuit de ratione
eius, quod ed fimpliciter.quod non de necefsitate ac-
cidit in hac fallacia,fcd;hpdettrminationes additae di-
minuutde ratione cotradidionis.Bene cnimlequitur,
hoc ed duplu ad illud f m longitudinem , ergo ed du-
plu ad illud.Non in fequitur 91 fit cootradidio Ut ad ,
dmcrfarefcratur,patet etii ex didis/p hxc fallacia 41-
Ucoir fecundum generalem endu contradi&ioQcm.tU
contradiSio ed omnis oppofirionis principium.
Caput VigefimumquintuM. BeFaUacia petitionis
principii t!r eiUs quinque modis.
Equitur de fallacia petitionis principi). Principiis
T une igitur
S aut hic dicitur principale propofitum.
aliquis pctitprincipiuiB,cupetit.fibic6cedi prin-
‘ATVS yti
cipale propofitum, quod debet probare.Quod quid#,
Ii fu b eodem nomine petar nulla fit fallacia, led petens
videbitur derid<dus,(icut fi vclitprobare,g>h6currir,
Sc perit eandem fib concedi.Si vero petat, 91 vult pro-
bare fub alio nomine, vel vocabulo poterit cfle falla-
cia, Sttunc proprie petit illud, quod ed in principio,!,
illud, quod in fe cotinct principale propofitum. Falla-
cia ergo petionis principij ed deceptio proueniensex
eo,9>idema(Tucnitur ad probaiionf luiipfius fub alio
vocabulo.Caula ergo apparentix in hac fallacia ed di
ucrfitasconclufionis f prxmifsis. Caufa vero non exi-
ffcntixcdidendtas eorundem. Sum autem quinque
modi huius fallacix.
Primus modus ed, quando diffinitum petitur ad ci-
bationem diffini tionis.vt ecouerfo , vt fi debeat pro-
I
bari, quod homo currit, St arguatur fic, Animal ratio-
nale St mortale currit, ergo homo currit , hic nulla cd
probatio , quia fimiliter dubitatur de prxmiffa St de
conctuGone.
Secundus modus ed, quando vniuerfale petitur ad
probationem partjcularis,vt fi debeat probari, q> om-
nium contrariorum cd eadem dilciplina, St aflumatur
ida. Omnium oppofitorum cd eadem dilciplina, ergo
& omnium contrariorum.Hicenim prxmiffa non eft
magis nota quam conclufio.
Tertius eft,quSdo petunt particularia ad probatio-
nem vfi?,vt fi debeat probari, ij> omnium oppofiroru
ed eadem difciplina, St afTumanturidx. Omnium con
trariorum,omnhimpriuariuc oppofitorum ed eadem
difciplina.St fiede aliis, ergo St omnium oppofiroru.
Hic etiam conclufio in prrmilsis petitur.
Quartus ed, quando diuifim petitur quod debet
probari c6iundim,vt fi debear probari tp medicina eft
fciafaniSt fgri, St lumaturida, Medicina cdfctafani
St medicina ed fcia xgri.ergo ed fcia fani St xgri , hic
etiam petitur quod debet probari fub aliis verbis.
Quintus ed,quando petitur vnum correlatiuorutn
ad probationem alterius, vt fi debeat probari <p Sorte*
fit pater Platonis, St fumatur fic, Plato ed filius Sortis,
crgoSor.ed pater Platonis, hiepetitur quod debet ci-
bari fub aliis verbis.Et ed fciendum,tp hfc fallacia no
peccat contra viro illatiuamargumenti, bene enim fe-
habitudo inferentis ad il!atfi,fed peccat cotra (pbatio-
nem argumlti.Ni probatio debet effep magis mani-
feda,qd hic non obferuatur.V nde hic n6 accidit dece-
ptio ex eo 9, cotlufio infertur ex prxmifsis, cfi illatio-
nes prxdictx fintfm locos dialcfticos ,fed accidit de-
ceptio ex eo 91 petitur idf c6cedi , ac fi effet diucrlum.
V nde,G in prxmifsis modis arguendi fumantur pmifix
ex eo 9> liint magis notx Sc non quafi petitx , non erit
argumentum fophidicum, fed dialedicum. Patet etil
e* didis,qu6dhxc fallacia prouenit fecundum idem Sc
diuerfum, prout nou difccrnitut inter ea.
Caput Pigefimumfextum. In quo confiflit eonfequeu-
tssfaliacia,& quo nam ah accidenus jal-
laaadlfiinguatur.
Equitur de fallacia confequontis. Conlequens au-
tem hic dicitur, qd ad antecedens fequitur inpro-
S pofitione conditionali , vt cum dicitur , Si Soroed
homo.Sor.ell animal, Sortem effe animal ed colcqufs.
Sor.efie hominem cd antecedens.Eil ergo fallacia
c6-
(cquentis
 5 19 D K f A l L \A C 1 I' 5
Icquentls deceptio proueniens ex eo (Ji cofequetss ext! non ed homo.ln oppofitis autens fecundum affirma-
rnatur cmnino efle idem antecedenti. Ex hoc enim co tionem St negationem non ed confequentia in ipfo,
aliquem credere, 9 ficut cofcquens (equitur ad
tingit (ed in cotrario.Sr ideo.quado proceditur in huiufmo
antecedens , ita econuerfo antecedens ad confcquens di.oppofitis ac fi edet confequentia in ipfo ed fallacia
(equitur. Vnde patet
9
fallacia confequentis in dua- confequentis ficut in prxdi&o exemplo patet. In his
bus confidit cdfequentiis, quarum vna ed vera , altera autem terminis ed fallacia acciditis cathegoricis pro-
falia.Sicut fi dicatur.Si quis currit
mouet.led Sor.mo- politionibus (umptis , vt fi dicatur, om n c generatum
lietur.ergo Sor.currit.Hjcenim c6(equentia,qux pri- ed corruptibile, vel habet principium anima ooned
mo pomtur.ed vera, fed ida.ad qua proceditur, ed (al- generata, ergo non habet principiumiiR autem fden
,

ta, (edicet mouetur,ergo currit. Vbi vero ponitur tan- dum, 9 ficut primus modus peccat contra confequen
tum vna conlequentia.non ed fallacia confequentis. riam procedendo I politione confequentis, ita fecun-
Vndelilic dicatur, Sor.ed animal, ergoedhomo, non dus i dellru&ione confcquentis.Ed autem contrario
cd fallacia confequentis ex modo arguendi, (ed magis modo procedendum, (.a dedrudione confequentis.fls
fallacia accidentis.Nam Gcut fallacia c6fequentis,f>uc- 3 politione antecedentis. Patet
etiam , hxc fallacia 9
nit ex eo quod cdfequens exidimatur omnino effe ide proucnit f\n rationem prioris depoderioris.
antecedenti, ita fallacia accidetis proucnit ex eo, quod V
Caput igcfunwnoftauum. De Fallacia fecundus»
p radicatum exidimatur omnino efle idem fubie&o. non caufam,vt caufam.
Vndc&hxc fallacia denominatur ^confequcndo, illa Equitur de fallacia fecundum non caufam vt cau-
vero ab accidendo, qtf ed inhxrere,& inde ed qui •
do proceditur argaedofolum ab aliqua cathegorica,
per quam liquitur aliquid inefle,ed fallacia accidentis,
9
S fa m.Caula autem hic dicitur,q>cd in inferi
fa,fm q> promiflx funt caufa conclufionis.Eder-
docau

go fallacia fm non caufam vtcaufam, quando inter

quadovero ab aliqua cbditionali ed fallacia cfifequf- prxmiflas.ex quibus fequitur conclufio, ponitur ali-
ris-Gt ideo Philofophus dicit
, 9 fallacia accidentis ed qua propofitio,q ux nihil ad conclufionem operatur,
in vno,8t falltcu conlcquentis ed pluribus ,fcilicet
in &fic non cd caufa, tamen ad hocquod o- fiat fallacia,
confequentiis. Ex hoc etiam patet 9 conlequens ed portet quod videatur efle caufii, quod fit per hoc,
aliquo modo pars accidentis. blam omne quod fequi • conucnit cum aliis propoli tionibus,qux funt caufa- in-
9
tur aliquo modo accidir,non omneqtf acciditfcqui- teremptionis. Ex hoc autem.cp propoli tio,qux nfieft
tur.fi homo ed albus, licet hxc fit vera.ho ed albus.fc caula,lumiturvt caufa, non proucnit aliqua deceptio,
ideo vbicunqueed fallacia confequentis poted aliter nifi quando ex conclufionc rediturad
1 prxmiflas.quod
ordinatis terminis fieri fallacia accidentis, fed non c6-
quidem fit in lyllogifrois ad impofsibile,in quibus per
uertitur.Caufa vero apparentixhuius fallacix edeon hocqudd conclufio edimpolsibilis, oflenditur aliqua
uenieptia confequentis cum antecedente Caufa vero
, prxmiflarumpofsi bilis fuifle,& ideo hxc fallacia non
non exidentix cd diuerfitas eorundem. habet fieri nifiin huiufmodi fyUogilmisin lyllogifmis
C apui V Igeftmumfeptmutm. De duobus modis enim odenfiuis;in quibus dire dic aliquid concluditur
Fallacif confequentis. ad nullum inconueniens poted reduci refpondens,'
Vnt autem duo modi huius fallacix. Primus pro-, fi fumatur aliqui propofitio.qux non ed caufa con-

S uenit ex confecutione magis communis ad minus

commune, fiue magis commune fit genus, fiue
dufionis, ac
lacia
fi cITetciEftergocI
apparentia inhacftl
conucniemia ,pp6nis,qux non ed cl cum illis
,q
accidens, vt patet n his paralogifmis.Si aliquid ed afi-
i
funt c 5 f.C5 vero no exidentix ed dcfeSus habitudinis
nus,clt animal,(cd tu es animat, ergo tu es alinus.Non
debita inter fPponem inferenti & illata Formatur
, aut
(equitur .Non enim cofequentia primo pofica cooucr fecundum hanc fallaciam paralogilmushocmodo.
ed hic,(i aliquid
titur.Similiter ed mei, ed rubeum, fel Putas ne vita Se anima funt idcmfquo dato
procedatur
ed rubeum, ergo fel ed mcl. Et iterum fimilecd fic, Anima Se vita funt idem,
hic, Si
mors & vita (unt contra-
aliquis ed fur errat de noftc.fecl iu erras de node,
go tu es lur.ln his omnibus putatur confequentia c6-
er- ria, generatio & corruptio funt contraria , fed mors
ed corruptio , ergo vita ed generatio ergo viuerc ed
,
uerti.qux non conuertitur.Vnde ed fallacia cdfequen
| generari. Quod ed impofsibile . nam qui viuit non
autem lumantur propolitiones cathegorica- in
tis.Si
generatur, fed iamgeneratused. Ergo primum fuit
eifdem terminis ed fallacia accidentis, ficut hic. Afinus
impofsibile/cilicer quod anima Se vita luntidcm qua
cdanimal.tu es animal, ergo tu es afinus. Et iterum.
accipiebatur in prxmifsis.Non fequitur, quia idapro-
Mei cd rubeum,fclcd rubeum, ergo fel ed meL politio , anima Se vita (unt idem , non
fuit caufacon-
Secundus modus procedit 1 confequf tia vniuj op clufionis impofiibilis. Quod ex hoc
patet , quia ea
pofiti ad fimilcm confequentiam in alio oppofito,vt
fi remota, adhuc fequitur conclufio. Vnde per hoc,
dicatur fic.Si aliquid cd generatum habet principium,
qudd conclufio «d impolsibilii , non poted odendi
fed anima non ed generata, quia cx nihilo creata,ergo
quod prxdida propefitio fit impofiibilis. S:d magis
non habet principium, fed femper fuit. Non fequitur, quod illa fit impofsibilis, ex qua (equitur, qux ellida,
ed enim in oppofitis duplex confequentia. Vna in ipfo,
mors. Se vita funt contraria Ex huius enim fallitatc
& altera in contrario, in iploquidem ed cbfcquentia, .

quando ficut ad anteeedens

fequiturfalfitas in conclufione.Mors enim vita non &
(eq uitur c6fequens,ita ad funt c6traria,fcd opponutur vt priuatio & habitus. P*
oppofitum antecedentis fequitur oppofitum con- tctetia,^ hxcfallacia peccat cotra ronlcaj
Se caul^ri.
fequentis, vtficfl iudum , ed bonum ergo fi ed iniu-
, Caput vige/imumnenum. De fal fecundum plurts
dum, ed malum. Confequentia in contrario cd, quan- inter ro.vt vnamqitidfit.
do ficu t ad antecedens feq ui tur confeq u ens, i ta ad op- Equitur de fallacia fra plurcs inter rogationes vt
pofitum confequentis fequitur oppofitum snteceden
aUprificG homo, ed animal, ergo fi non ed animal. S vna.Edautemidem fm fubdantjsm enunciatio,
interrogati o,propofitio, A
conclufio , (cd dicitur