Глава 1

Компјутерски
Апстракции
и Технологии
Вовед
◼ Компјутерите се производ на
неверојатно динамичната индустрија на
информатичката технологија чиј
придонес е околу 10% од БДП на САД
◼ Ако транспортната индустрија
напредуваше како и компјутерската,
денес ќе можевме да патуваме од
Њујорк до Лондон
◼ за околу една секунда и
◼ патувањето би чинело неколку денари
Компјутерска револуција
◼ Примери
◼ Компјутери во автомобилите
◼ Мобилните телефони
◼ Проекти за човечките гени
◼ WWW
◼ Вештачка интелигенција
◼ Хируршки интервенции
Класи на компјутерски уреди
◼ Десктоп компјутер
◼ дизајниран да се користи од индивидуа
◼ Сервер
◼ се користи за извршување програми за
повеќе корисници, најчесто истовремено и
вообичаено пристапуван мрежно
◼ најширок опсег на цена и можности
◼ Суперкомпјутер
◼ со највисоки перформанси и цена;
конфигурирани се како сервери и
вообичаено чинат милиони долари
Суперкомпјутери / величини
◼ терабајт
◼ изворно 1,099,511,627,776 бајти, иако
некои комуникациски системи и системи за
складирање го предефинирале да значи
1,000,000,000,000 бајти.
◼ петабајт
◼ во зависност од состојбата, или 1000 или
1024 терабајти.
Величини - генерално
Прашање 1
◼ Колку килобајти (KB) има еден гигабајт
(GB)?

A. 10
B. 1 000
C. 1 000 000
D. 1 000 000 000
Класи на компјутерски уреди
Податочен центар Вграден компјутер
◼ Амазон (Amazon) и Гугл ◼ во внатрешноста на некој
(Google) друг уред што се користи
◼ Соба или зграда да извршува една
наменети за управување определена програма или
со струјата, ладењето и цела колекција.
мрежните потреби на ◼ најширок опсег на
голем број сервери. апликации и
перформанси
Вградени компјутери
◼ Примери
◼ микропроцесорите во автомобилите,
◼ компјутерите во мобилните телефони,
◼ компјутерите во конзолите за видеоигри
◼ компјутерите во телевизорите
◼ процесори во дигиталните камери,
◼ процесори музичките уреди
◼ цела мрежа од процесори што
контролираат на пример современ авион
или брод
Паметни телефони и таблети наспроти
обични телефони и компјутери
Што ќе учиме...
◼ Акроними
◼ BIOS, CPU, DIMM, DRAM, PCIE, SATA, како
и многу други ...
◼ Акроними
◼ На пример: РАМ (RAM) е акроним за
Меморија со случаен пристап (Random
Access Memory)
◼ ЦПУ (CPU) е акроним за Централна
единица за процесирање (Central
Processing Unit)
Прашање 2
◼ RAM е акроним за:

A. Real Absolute Memory

B. Random Access Memory
C. Royally Astounding Memory
D. Remotely Accessible Memory
Под вашата програма
Под вашата програма
◼ Системски софтвер сместен меѓу
хардверот и апликацискиот софтвер.
◼ Два типа на системски софтвер денес
заземаат средишно место во секој
компјутерски систем:
◼ оперативниот систем
◼ компајлерот
Оперативниот систем
◼ Оперативниот систем ја поврзува
корисничката програма и хардверот и
нуди множество сервиси и контролни
функции
◼ Ракување со основни влезни и излезни
операции;
◼ Доделување склад и меморија;
◼ Обезбедување заштитено споделување на
компјутерот меѓу повеќе апликации
◼ Linux, MacOS, and Windows
Компајлери
◼ Компајлерите извршуваат
преведување на програма напишана на
јазик на високо ниво, како C, C++ или
Java, во инструкции што може да ги
изврши хардверот
◼ Преведувањето од јазична програма на
високо ниво во хардверски инструкции е
сложено.
Во јазик на хардверот
◼ Наједноставните сигнали што можат да
ги разберат компјутерите се on (вклучи)
и off (исклучи)
◼ Бинарна бројка (бит)
◼ цифра (0 или 1) од броен систем со основа
2, која содржи информација.
◼ Инструкција - наредба што ја разбира и
извршува компјутерот.
◼ Пример: 1000110010100000 му кажува на
компјутерот да додаде два броја
Асемблер
◼ На почетокот програмерите комуницирале со
компјутерите со помош на бинарни броеви!?!

◼ Асемблер
◼ програма што преведува симболична верзија на
инструкции во бинарна верзија
◼ Асемблерски јазик
◼ симболичен приказ на машинските инструкции
◼ Машински јазик
◼ бинарен приказ на машинските инструкции
Асемблерска наредба
◼ Наредбата за собирање два броја A и B
add A,B (асемблерски јазик)
асемблерот би ја превел во
1000110010100000 (машински јазик)
 Програмски јазик
◼ Асемблерскиот јазик не е едноставен за
пишување на сложени програми
◼ Програмски јазик од повисоко ниво
◼ Портабилен јазик, како што се Ц, Ц++, или
Јава, што се состои од зборови и алгебарски
нотации
◼ Компајлерот преведува програма од јазик
од повисоко ниво во асемблерски јазик
Пример
Програмски јазици
◼ A+B компајлерот би го превел во
асемблерски add A,B, а асемблерот во
1000110010100000
◼ Програмските јазици биле развивани за
најразлична употреба
◼ Фортран (Fortran) беше креиран за научно
пресметување,
◼ Кобол (Cobol) за процесирање деловни
податоци,
◼ Лисп (Lisp) за манипулација со симболи
Придобивки на прог. јазици
◼ Овозможуваат програмерот да мисли на
поприроден јазик, користејќи природни
зборови и алгебарска нотација
◼ Подобрена продуктивност на
програмерот
◼ Програмските јазици овозможуваат
програмите да бидат независни од
компјутерите на кои биле развиени
Големата слика
 Големата слика
◼ Четири основни операции: влез, излез,
обработка и зачувување на податоци
◼ Пет основни групи на компјутерски
елементи: влез, излез, меморија, податочна
патека (процесор) и контрола
◼ Процесорот добива инструкции и податоци од
меморијата
◼ Влезот запишува податоци во меморијата, а
излезот чита податоци од меморијата
◼ Контролата испраќа сигнали што ги одредуваат
операциите на податочната патека, меморијата,
влезот и излезот
Десктоп компјутер
Уреди
◼ Влезен уред
◼ механизам преку кој се храни компјутерот
со информации, како што се тастатурата и
глувчето
◼ Излезен уред
◼ механизам кој на корисникот или на
друг компјутер му го покажува резултатот
од пресметката
◼ Некои уреди, како што се мрежите,
дисковите и некои екрани овозможуваат
и влез и излез
Глувче
◼ Првото глувче било електромеханичко

◼ Денешното oптичко глувче е минијатурен

оптички процесор што вклучува
◼ ЛЕД диода која генерира светлосни импулси
◼ минијатурна црно-бела камера која прави 1500
слики од површината во минута, и
◼ едноставен оптички процесор кој ги обработува
сликите и ја одредува позицијата на покажувачот.
Екран
◼ Екрани со течни кристали (ЛЦД)
◼ содржи стапчести молекули во течност што
создава вртлива спирала што ја прекршува
навлезената светлина позади екранот
◼ Во зависност од позицијата на кристалите,
светлината се пропушта со различни
интензитети
◼ Во екраните се користат и ЛЕД
◼ како позадинско светло во ЛЦД екраните
◼ за комплетна имплементација (ОЛЕД)
Екран
◼ Активна матрица која на секој пиксел
има мал транзисторски прекинувач за
прецизно контролирање на протокот
◼ Пиксели, претставени како матрица од
битови наречена бит-мапа
 Хардверска поддршка

бафер за освежување на растерот (или бафер на рамката)

за складирање на бит-мапата
Отворање на кутијата
Во кутијата
◼ Матична плоча
◼ пластична плоча што содржи интегрирани
кола, вклучувајќи ги процесорот, кеш-
меморијата, меморијата и конекторите за
В/И уредите
◼ Интегрирано коло
◼ наречено е и чип, уред што комбинира
десетици милиони транзистори
Меморија
◼ Делот за складирање во кој се чуваат
активните програми и нивните податоци
Меморија
◼ Динамичка меморија со случаен пристап
(ДРАМ)
◼ Меморија создадена како интегрирано коло;
обезбедува случаен пристап до коe било место

◼ Двојни внатрешни мемориски модули -

DIMM (Dual inline memory module)
◼ Плоча која содржи ДРАМ чипови на двете страни
◼ СИММ има ДРАМ чипови само на едната страна
Процесор
◼ Централна процесорска единица
(ЦПУ)
◼ Активниот дел на компјутерот кој додава
броеви, проверува броеви, им сигнализира
на I/O уредите да работат ... содржи:
◼ Податочна патека која извршува
аритметички операции
◼ Контролер кој кажува како да постапуваат
податочната патека, меморијата и В/И
уредите според инструкциите на
програмата
Во процесорот
◼ Во рамките на процесорот има друг вид
меморија – кеш меморија
◼ Кеш-меморија
◼ Мала, брза меморија што работи како
бафер за побавната, поголема меморија
◼ изградена од СРАМ
◼ Статичка меморија со случаен
пристап (СРАМ)
◼ Исто така создадена како интегрирано
коло, но е побрза и помалку густа од ДРАМ
АМД Барцелона микропроцесор
Отворање на кутијата (iPad 2)
Чување на податоците
◼ Непостојана меморија
◼ Меморија која ги зачувува податоците само
ако има напојување (ДРАМ и СРАМ)
◼ Постојана меморија
◼ Меморија што ги зачувува податоците дури
и кога нема извор на електрична енергија
Чување на податоците
◼ Главна меморија
◼ Се нарекува и примарна меморија и најчесто е
непостојана.
◼ Меморијата што се користи за зачувување на
програмите во текот на нивното работење
◼ Секундарна меморија
◼ Постојана меморија што се користи за зачувување
на програми и податоци меѓу две работења.
◼ Магнетен диск, наречен е и тврд диск и се состои
од вртливи дискови
◼ Флеш-меморија, постојана полупроводничка
меморија што е поевтина и побавна од ДРАМ
Магнетен диск
Вртливи дискови или флеш
◼ Флеш меморијата е сериозен конкурент
◼ Го има речиси истиот пропусен опсег, но
доцнењето е околу 100-1000 пати помало
◼ Флеш има поголема цена, но разликата се
намалува
◼ Флеш меморијата се истрошува по
направени 100.000 до 1.000.000 записи.
◼ Потребна е стратегија за избегнување на
истрошувањето на меморијата
Преносливи мемории
◼ Оптички дискови
◼ ЦД и ДВД, најпознати оптички дискови
◼ Блу-Реј (BD) стандардот за оптички диск,
наследник на ДВД
◼ Преносни мемориски картички
◼ засновани врз флеш меморија обично се
поврзани преку УСБ и често се користат за
пренос на датотеки
◼ Магнетни ленти
◼ Имаат сериски пристап и се користат за
бекап на податоци
Мрежа од компјутери
◼ Брза размена на информации меѓу
компјутерите
◼ Споделени ресурси
◼ Наместо секој компјутер да има свои В/И
уреди, уредите може да се делат меѓу
компјутерите во мрежата
◼ Глобален пристап
◼ Со поврзување на компјутерите на голема
далечина, корисниците не мора да се близу
до компјутерот што го користат
Мрежа
◼ Етернет
◼ Локална мрежа (LAN)
◼ мрежа дизајнирана за пренос на податоци
во рамките на ограничени географски
површини
◼ Регионална мрежа (WAN)
◼ мрежа распространета на стотици
километри што може да поврзе континент
◼ Претставува ’рбет на Интернетот, кој ја
поддржува светската компјутерска мрежа
(World Wide Web)
Безжична мрежа
◼ Евтина технологија на полупроводници
(CMOS), овозможи значително
подобрување на цената, што доведе до
огромен пораст на употребата
◼ 802.11, овозможуваат брзина на
трансмисија од 1 до близу 100 милиони
битови во секунда.
◼ Сите корисници во одредена област ги
делат воздушните бранови
Интегрално коло
◼ Транзисторот претставува едноставен
вклучи/исклучи преклопник, кој е
контролиран од електрицитет
◼ Во едно интегрирано коло се
сместувале десетици до стотици
транзистори на еден чип
◼ Кола со многу голем обем на
интеграција (Very Large Scale of
Integration - VLSI), содржат неколку
милиони транзистори
Ниво на интеграција
◼ Муровиот закон
◼ Бројот на транзистори во интегрираните
кола се удвојува на секои 18–24 месеци
◼ Гордон Мур, еден од основачите на Интел
во текот на 1960-тите години
 Пораст на капацитет на ДРАМ

ДРАМ индустријата го зголемува капацитетот четирипати

на секои три години, 60% годишно зголемување, во текот
на 20 години. Во последниве години стапката се забави и е
близу до удвојување на секои две до три години.
Материјал за овој час
◼ Компјутерска организација и
дизајн,Патерсон и Хенеси, 4то издание,
Просветно дело 2010.
◼ Подглава 1.1 до 1.3 (вклучено)
Подготовка за следен час
◼ Компјутерска организација и
дизајн,Патерсон и Хенеси, 4то издание,
Просветно дело 2010.
◼ Од подглава 1.4 до крај на Глава 1