T.

ANADOLU ÜNİVERSİTESİ

EDEBİYAT FAKÜLTESİ

RUS DİLİ VE EDEBİYATI BÖLÜMÜ

Rus Mitolojisindeki Önemli Karakterler

UYGULAMALI RUS DİLİ VE EDEBİYATI ÇALIŞMALARI II

Engincan DÜLGER

Tez Danışmanı

Doç. Dr. Leyla Şener

Eskişehir, 2022
 ÖZET

Rus Mitolojisindeki Önemli Karakterler

Engincan DÜLGER

Rus Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı

Rus Dili ve Edebiyatı Birimi

Anadolu Üniversitesi, Mart, 2022

Danışman: Doç. Dr. Leyla Şener

Rusların hangi ırktan geldiğini öğrenmek istediğimizde karşımıza çıkan belli

başlı iki teori vardır ve bunların en ünlüleri Norman teorisi ve Slav teorisi denilebilir.
Ayrıca bu ikisi arasında da bir karşılaştırma yapılacak olursa bunlardan da Slav
teorisinin açıkça önde geldiğini ve çoğunluk tarafından kabul edildiğini de
söyleyebiliriz. Slav Mitolojisi Dünya edebiyatına çok katkı sağlamış ve eski
dönemlerdeki yaşamı yansıtması hakkında önemli bilgiler verdiği için Dünyamızın
tarihi hakkında yapılan araştırmalara çok fazla yarar sağlamıştır. Slav mitolojisindeki
karakterler ya da inanışlar o dönemlerdeki dini inanışlar hakkında da ipucu verir. Bu
çalışmada Rusların kökenlerinin dayandığı düşünülen Slavların mitolojisindeki Tanrılar
ve önemli karakterleri ayrıca eski Rus inanışları incelenmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler: Mitoloji, Karakter, Slav, Rus

 İ

ABSTRACT
Important Characters In Russian Mythology
Engincan DÜLGER
Department of Russian Language and Literature Anadolu
University, March, 2022

Supervisor: Doç. Dr. Leyla Şener

When we want to find out what race the Russians came from, there are two main
theories that come up, and the most famous of them can be called the Norman theory
and the Slavic theory. In addition, if a comparison is made between these two, we can
say that the Slavic theory is clearly ahead of them and is accepted by the majority.
Slavic Mythology has contributed a lot to world literature and has contributed a lot to
research on the history of our world, as it gives important information about reflecting
life in ancient times. Characters or beliefs in Slavic mythology also give clues about
religious beliefs at that time. In this study, the gods and important characters in the
mythology of the Slavs, which are thought to be based on the origins of the Russians, as
well as the old Russian beliefs were tried to be examined.

Keywords: Mythology, Character, Slavian, Russian

İİ
İÇİNDEKİLER
SAYFA
ÖZET................................................................................................................................2
ABSTRACT.....................................................................................................................3
İÇİNDEKİLER................................................................................................................4

GİRİŞ……………………………..….…………………………………….…..………..1
1. Slav Mitolojisi Başlangıcı...…………………………………………………1
2. Slav ve Rus mitolojisindeki Cinler…………………………………………2
3. Slav ve Rus Mitolojisindeki Önemli Tanrılar…………………………......3
SONUÇ………………………………….……………………………………………...3
KAYNAKÇA…...………………………….…………………………………………...iv
Giriş
Slav Mitolojisinden bahsetmek gerektiğinde öncelikle mit ve mitoloji nedir
bunları bilmek gerekir. Mitoloji Türk Dil Kurumu’na göre “Mitleri, doğuşlarını,
anlamlarını yorumlayan, inceleyen bilim.” olarak geçmektedir. Mit ise “Geleneksel
olarak yayılan veya toplumun hayal gücü etkisiyle biçim değiştiren alegorik bir anlatımı
olan halk hikâyesi, mitos.” Olarak geçmektedir. Mitler kimi dönem dini yaymak için
kimi dönem toplumun ahlakını korumak için kimi dönem ise çocukları korkutmak ve
yapılmaması gereken şeyleri yapmalarını önlemek için kullanılmıştır. Slav
mitolojisindeki karakterleri incelerken mitolojinin en temeline bakılmalıdır. Slavlar,
Doğu, Batı ve Güney Slavları olmak üzere üç gruba ayrılmıştır. Doğu Slavları, Ruslar,
Belarus ve Ukraynalılardan meydana gelmiştir. Batı Slavları, Çekler, Polonyalılar ve
Slovaklardan teşekkül etmiştir. Güney Slavları ise Makedonlar, Bulgarlar, Hırvatlar,
Slovenler, Boşnaklar ve Sırplardan oluşmuştur. Bu grupların bazı unsurları birbirinden
farklı olsa da mitoloji bakımından ortak yönlerinin olduğuna tanık olunmuştur. Bu kadar
fazla kullanım olanı olmasından kaynaklı olarak da mitolojiler çok genişlemiş ve ister
istemez dönemi hakkında bilgiler vermeye başlamıştır. Slav mitolojisi de bu şekilde
genişlemiş mitolojilerden birisidir. Elbette herhangi bir mitoloji incelenirken öncelikle
başlangıcını öğrenmek gerekir. (Mert, 2019, s. 294)

1. Slav Mitolojisi Başlangıcı

Slav Mitolojisi de çoğu mitoloji gibi yumurta ile başlar. Rod isimli tanrı altın bir
yumurtadan çıkar. Ardından eşi Lada’yı yaratır ve bundan sonra Dünyayı yaratır. Rod
dünyayı 3 parçaya böler, Bunlardan ilki tanrıların bulunduğu Prav iken görünen dünya
Yav‘dır, yer altı ise Nav adındadır ve ölülerin diyarıdır.
Rod Dünyayı yarattıktan sonra Toprak ana ‘Zemlya’yı dünyaya getirir ve
Zemlya okyanusların derinliklerine iner. Ardında Rod kendi yüzünün suretinden güneşi,
göğüsünden ayı ve gözlerinden de yıldızları yaratır. Dünya yaratıldıktan sonra kalan
ince ayrıntılar ile diğer tanrıların tanrısı ayrıca ateş ve demircilik tanrısı olan Svarog
uğraşır. Ancak okyanusun derinliklerindeki Toprak anaya ulaşamaz. 3 Yılın ardından
Zemlya su üstüne çıkar ve ay tarafından soğutulur. Yeryüzünün ortaya çıkması ile
birlikte Svarog üç tane yer altı krallığı kurar. Toprak Ana’nın yeniden okyanusun
derinliklerine gömülmemesi için dev yılan olan Yusha da Svarog tarafından yaratılır,
görevi ise Toprak
Ana’yı tutmaktır. Depremler ise yılanın hareketinde dolayı olmaktadır. (Kontaş, 2016)

1
 2. Slav ve Rus mitolojisindeki Cinler (Eren, 2019, s. 153-185)

a. Ev Cini- Домовой
Rusça “Ev” anlamına gelen “Дом” kelimesinden türetilmiştir. Birçok ismi vardır
fakat Domovoy (Домовой) ve Domovoyko (домовойко) en ünlüleridir. Halk her evin
kendi ev cininin olması gerektiğine inanır. Ancak bir istisna vardır. Domovoy yeni
evlerde değil sadece aile reisinin öldüğü evlerde bulunur. Domovoy evin koruyucusu
sayılır.Ev sahibi evini terk edip yeni bir yere taşınacağı zaman ev cininin de onunla
gelmesi için onu davet eder ve ona ikramlarda bulunur. Domovoy evdeki tüm işleri
yapan cindir. Ancak kızdırıldığında insanlara zarar verir onları korkutur, gürültü yapar,
tabakları kırar, insanın üzerinden yorganı çeker, gece saklanmayan şeyleri yer bunlarla
beraber evde temizlik yapmayan karakterleri de cezalandırır. Genelde bu tür varlıklar
mitlerde değil, memoratlarda ya da Rusça bıliçka// bıvalşçina’larda (быличка//
бывальщина) yer alır.
b. Su Cini- Водяной
Rusça “Вода” yani su kelimesinden türetilmiştir. Rusçadan “Su dedesi” ya da
“Su Reisi” olarak da çevrilebilir. Su altındaki her şeyin sahibi ve koruyucusu
Vodyanoy’dur. Su cinlerinin en sevdiği mekânlar arasında girdaplı ve anaforlu bölgeler,
değirmen dereleri ile âtıl durumdaki su değirmenleri vardır. Vodyanoy kurbağaya
benzeyen yüzü ve perdeli ellere sahip çıplak bedeni yosunlarla kaplı olarak anlatılır.
Halk arasındaki inanca göre vodyanoy, su pınarı, girdap, kaynak gibi “canlı” sularda
yaşayabilir ve onun nefesiyle bu yerler kışın asla donmaz, tüccarlara uğur getirir,
düğünleri ziyaret eder. Kızdırıldığında ise değirmenleri ve setleri bozar, insanları ve
evcil hayvanları boğar ya da evine götürüp hizmetçi gibi çalıştırdığına inanılır. c.
Orman Cini- (Леший)
Orman Cini yani ormandaki hayvanların koruyucusu olarak geçmektedir. İsmi
Rusçadaki “Les” yani orman kelimesinden gelir. Leşiy her ormanda yaşar ancak çam
ormanlarını çok sevdiği söylenir. Leşiy konuşmaz ancak sözleri olmadan şarkılar söyler.
Leşiy insanlara zarar vermeyi sevmez ama onlarla oyunlar oynar ve kötü şakalar yapar.
İnsanlarla alay eder.

d. Tarla Cini- (Полевик)

Rusça “поле” yani tarla kelimesinden türetilmiştir. Tarlaların bolluğunu,
sığırların durumunu etkileyen ve tarlayı koruyan cin olarak geçer. Sadece hasat
zamanları ortaya çıkar. Genellikle insanları sevmez ve zarar verir ancak onlara kötü
durumları söyleyerek yardım ettiği de olur. Fırtına yaklaştığında insanları kovar. Sadece
insanlar değil aynı zamanda diğer cinlerle de tartıştığı olur. Komşusu olan orman ciniyle
sürekli birbirine girdikleri için orman cini polevikten çekinir. Uzun bacaklı uzun
kuyruklu olarak tasvir edilir.

3. Slav ve Rus Mitolojisindeki Önemli Tanrılar

a. Svaroziç (Сварожич)
Svaroziçe ilk olarak Hristiyan Keşiş Kuerfurtlu Bruno’nun Almanya Kralı
II.Henry’e mektubunda bahsedilmiştir. Svaroziç tanrıların tanrısı Svarog’un 2 oğlundan
biri olarak geçmektedir ve ateş tanrısıdır. Svaroziç hem batı hem de doğu Slav
Mitolojisinde adı geçen tek tanrıdır. (Judith Kalik, 2019, pp. 46-51)

b. Svarog (Сварогъ)

Göklerin, Tanrıların, ateşin ve demirciliğin Tanrısı olarak geçer. İsmi Rusça ateş
anlamına gelen “var- вар” kelimesinden gelir. Bahsedildiği tek yer John Malalas’ın
kroniğidir. Svarog hakkında çok az kaynak bulunduğu için hakkında çok tartışmalar
vardır hatta kimilerine göre hiç var olmamış ve svaroziçin kendisi olduğu
düşünülmektedir. (Kontaş, 2016) c. Rod
Tanrıları ve evreni yaratan tanrı olarak geçer. Rod kelimesinin ilk geçtiği yer
ilahiyatçı Aziz Gregory’nin 11.yılda söylenen sözleridir. Yazılı olarak ise XV. Yüzyılda
bir el yazmasında geçmiştir. İsmi Rusça “Aile, Doğum” gibi anlamlara gelen “rodъ”
kelimesinden türetilmiştir. (Kontaş, 2016) d. Belobog (Белобог)
Işığın, İyiliğin, Güneşin ve kısmetin tanrısı olarak geçer. Belobog kelimesinin
kendisi ilk olarak XVI. Yüzyılda Tarihçi Thomas Kantzow’un Kroniğinde geçmiştir
ancak Alman kronikçi Helmond “Slavların Kroniği” Eserinde isim vermeyerek Slavların
iyilik ve kötülüğün tanrıları adına ziyafet verdiğinden bahsetmiştir. (Judith Kalik, 2019,
pp. 52-56)

e. Veles-Volos (Волосъ)
Birçok görevi olduğundan bahsedilir. Bunlar arasında yeraltının, toprakların,
suların, müziğin, sihrin, haylazlığın, sığırların, bereketin ve bazı hayvanların tanrısı
olduğu söylenir. Kiev Rusyasının eski bir kaydı Volosun defalarca kullanıldığı ilk ve en
önemli eserlerden birisidir. O eserde, yemini bozanları hastalıklarla cezalandıran bir
tanrı olarak bahsedilir. (Judith Kalik, 2019, pp. 80-82)

f. Perun (Перун)
Slav mitolojisindeki en ünlü tanrılardan birisidir. Gökyüzünün, kasırgaların,
yıldırımların, yağmurların, savaşın, adaletin ve doğurganlığın sembolü olarak görülür.
İlk olarak Doğu Roma tarihçisi Procopius tarafından yazılan “De Bello Gothico”
eserinde bahsedilmiştir. Silah olarak bir balta kullanır. Genellikle Alman Mitolojisindeki
Thor ile eşleştirilir. (Dixon-Kennedy, 1998, s. 217)
 3

g. Yarilo (Ярило)
Bu tanrıdan bahseden tek kaynak Bamberg’li Psikopos Otto’nun XII. Yüzyılda
yazdığı bir biyografidir. Yarilo Yüce Tanrı Perun’un kayıp, onuncu oğludur. Doğduğu
gece çalınmış ve yeraltında Perun’un düşmanı Veles tarafından evlat edinilip
büyütülmüştür. Baharın gelişiyle birlikte Yarilo yeraltından döndü ve topraklara bereket
getirdi. Yarilo bitkilerin, doğurganlığın ve bahar döneminin tanrısıdır. (Öztürk, 2017)
 4

Kaynakça
Dixon-Kennedy, M. (1998). Encyclopedia of Russian & Slavic myth and legend. ABC-CLIO.
Dynda, J. (2017). Rusalki: Anthropology of time, death, and sexuality in Slavic folklore. Prag:
Department of Philosophy and Religious Studies, Faculty of Arts, Charles University.

Eren, M. (2019). Folklör Kaynaklarına Göre Eski Türk Ve Slav İnanç Sistemi. Ankara: Gazi
Üniversitesi.

Johns, A. (2004). Baba Yaga: The Ambiguous Mother and Witch of the Russian Folktale. New
York: Peter Lang US.

Judith Kalik, A. U. (2019). SLAVİC GODS AND HEROES. Abingdon: Taylor & Francis Group.

Kontaş, O. (2016, Haziran 9). Medium. Medium:

https://medium.com/@onrkontas/slavmitolojisi-9ebf6692749 adresinden alındı

Mert, Ö. (2019). HRİSTİYANLIĞIN KABULÜNDEN 20.YÜZYILA KADAR RUSYA'DA ÇİFT İNANÇLILIK.

TÜRK DÜNYASI ARAŞTIRMALARI, 293-312.

Öztürk, Ö. (2017, 11 6). ozhanozturk. ozhanozturk:

https://ozhanozturk.com/2017/11/06/slavmitolojisi-sozlugu/ adresinden alındı