Yapi Malzemesinde Özel Konular: (Beton Teknolojisi - Genel Tekrar)

22.02.
2021
YAPI MALZEMESİNDE ÖZEL

KONULAR
(Beton Teknolojisi – Genel Tekrar)
Arş. Gör. Dr. Ufuk KANDİL

EBYÜ İnşaat Mühendisliği (Yapı Malzemesi ABD)
GİRİŞ
 İnşaat mühendisliğinde pek çok malzeme kullanılmasına rağmen

günümüzde en yaygın olarak beton ve çeliğin kullanıldığına şahit
oluruz.
 Öyle ki beton yeryüzünde sudan sonra en çok tüketilen
malzemedir.
 Çimentonun kalitesi üretici farikaları tarafından teminat altına
alınırken, betonun kalitesi için böyle bir durum söz konusu değildir.
1
22.02.2021
BETON (kompozit malzeme)
BETON
Mineral Kimyasal
Agrega Çimento Su
katkılar katkılar
BETON
Çimento Bağlayıcı
Agregalar İskelet + Dolgu
Su Hidratasyon + İşlenebilirlik
Mineral Katkı Puzolanik Reaksiyon + Filler
Kimyasal Katkı Taze ve Sertleşmiş Beton Özelliklerini
Geliştirmek
2
22.02.2021
İYİ BETON NE DEMEKTİR?
 İyi bir beton denilince; iyi bir kıvama ve koheziviteye sahip beton
anlaşılmaktadır.
 Genellikle çorba kıvamına gelmiş, petekli bir görünümü olan ve
oldukça boşluklu bir karaktere sahip beton kötü bir betondur.
ÇİMENTO
 Portland çimentosunun 1824 yılında İngiltere’de bir duvarcı ustası olan

Joseph Aspdin tarafından keşfedildiği kabul edilir.
 Belli oranlarda kalkerin (CaCO3 - kireç taşı) ve kilin (SiO2 ve Al2O3)
karıştırılarak döner fırınlarda 1450oC’ye kadar ısıtılması sonucunda elde
edilen klinkere bir miktar alçı taşı ve çimentonun türüne göre çeşitli mineral
katkılar eklenerek öğütülmesi suretiyle çimento elde edilir.
3
22.02.2021
ÇİMENTO
Tipik Portland Çimentosu Bileşimi

Adı Bileşimi %
Kireç CaO 63-67
Silis SiO2 20-25
Alümin Al2O3 5-9
Demir Oksit FeO3 2-4
Magnezi MgO 0.5-3
Kükürt Trioksit SO3 1-2
Diğer Maddeler --
0.5-2
4
22.02.2021
ÇİMENTO
TS EN 197’de çimento tiplerinin hangi oranda puzolan içerdikleri verilmektedir.
ÇİMENTO
Bileşeni
Bileşimi Sembolü Ağırlık, %
Trikalsiyum silikat (3CaO.SiO2 ) C3S 50-55
Dikalsiyum silikat (2CaO.SiO2 ) C2S 20-25
Trikalsiyum alüminat (3CaOA12O3) C3A 10-12
Tetrakalsiyum aliminoferrit (4CaOA12O3.Fe2O3) C4AF 8-10
5
22.02.2021
ÇİMENTO
Karma Bileşen C3S C2S C3A C4AF
Hidratasyon Hızı Hızlı Yavaş Çok hızlı Hızlı
Dayanım Gelişimi Hızı Hızlı Yavaş Hızlı Orta
Nihai Dayanım Yüksek Yüksek Düşük Düşük
Hidratasyon Isısı Orta Düşük Çok yüksek Orta
Genel Yorumlar Oran, hızlı Çimentonun Oran, düşük Çimentoya
sertleşen uzun süreli ısılı ve sülfata gri rengini
çimento dayanım dayanıklı verir. Oran,
için artar, gelişiminden çimento için sülfata
düşük ısılı sorumludur. düşer. dayanıklı
çimentoda çimento için
azalır. artar.
ÇİMENTO
6
22.02.2021
ANA BİLEŞENLERİN HİDRATASYONU
- (C3S veya C2S) + Su  3CaOx2SiO2x3H2O + Ca(OH)2

Tobermorit Portlandit
- C3A + 3CaSO4x2H2O + Su  3CaOxAl2O3xCaSO4x12H2O veya 3CaOxAl2O3x3CaSO4x32H2O

Alçıtaşı Kalsiyum sülfoalüminat hidrat (Etrenjit)
HİDRATASYON
 İlk birkaç dk içinde kalsiyum sülfoalüminat hidrat’lar meydana gelir.

 Birkaç saat sonra büyük prizmatik kristaller halinde Portlandit ve çok ince
telimsi yapıda tobermorit jeli meydana gelir.
 CSH jeli en önemli çimento hamurunun %50-60’ını meydana getirir. Çimento
hamuruna bağlayıcılık özelliği kazandıran en nemli üründür.
 Portlandid yapının %20-25’ini oluşturur. CSH’ya göre bağlayıcılığı oldukça
düşüktür. Ayrıca Sudaki yüksek çözünürlüğü nedeniyle betonu olumsuz
etkilemektedir.
 Etrenjit yapının %15-20’sini teşkil eder. Sağladığı katkı önemsiz olup, sülfatlı
ortamlara karşı duyarlığı artırabilmektedir.
7
22.02.2021
HİDRATASYON ÜRÜNLERİ
Taramalı elektron mikroskobunda

X10000 büyütme
AGREGALAR
 Betonun %60 - %80’ini oluştururlar.

 Mineral kökenli, sert malzemelerdir.
 Betonda en çok kireçtaşı, bazalt, granit agregaları kullanılır.
 Tane boyutu 4 mm’den büyük olanlara iri agrega, 4 mm’den küçük
olanlara ince agrega denilir.
 Betonda kullanılan agregalardan 63 mikron altı malzemenin %4’ü geçmesi
istenmez.
8
22.02.2021
AGREGADAN İSTENEN ÖZELLİKLER
 Sert,
 Yüksek dayanımlı,
 Çimento hamuru ile aderansı yüksek,
 Kimyasal etkilere karşı dayanıklı,
 İnert vb.
AGREGA GRANÜLOMETRİSİ
9
22.02.2021
AGREGA DENEYLERİ
 Yoğunluk / özgül ağırlık

 Kil / silt içeriği tayini deneyleri
 Organik madde içeriği tayini deneyi
 Klor iyonu varlığı
 Sülfat içeriği tayini
 Donmaya dayanıklılık,
 Aşınma dayanımı,
 Alkali agrega reaktivitesi deneyleri
BETON
10
22.02.2021
KOMPOZİT MALZEME OLARAK BETON
 Beton agrega ve çimento hamuru fazından meydana geldiği bilinir.
NEDEN?
 Betonun çekme dayanımı düşük ancak basınç dayanımı yüksektir. Neden?

 Betonu oluşturan bileşenler ayrı ayrı tek eksenli basınç dayanımında
kırılıncaya kadar elastik davranış gösterirken beton göstermez. Neden?
 Betonun basınç dayanımı çekme dayanımından oldukça fazladır. Neden?
 Belli bir çimento miktarı, su/çimento oranı ve hidratasyon süresi için çimento
harcı betona kıyasla daha sağlam olabilmektedir. Neden?
 Betonun dayanımı agrega boyutu arttıkça azalır. Neden?
11
22.02.2021
BETONDA GEÇİŞ BÖLGESİ
 Agrega ve çimento hamuru arasındaki geçiş bölgesinde boşluklu bir yapı

belirir.
 Beton dayanımını belirleyen en zayıf halkadır.
 Geçiş bölgesinin yapısı özellikle boşluk ve mikroçatlakların varlığı halinde
betonun rijitliği ve elastiklik modülü üzerinde önemli bir etkisi vardır.
 Betonun durabilitesi üzerinde de olumsuz bir etki göstermektedir.
BETON DAYANIMINI ETKİLEYEN

FAKTÖRLER
12
22.02.2021
ELASTİKLİK DAVRANIŞI
13
22.02.2021
Burj Khalife
Betonarme üzerine çelik konstrüksiyon – 828 m
14
28.02.2021

KONULAR
(Beton Teknolojisi – Genel Tekrar - 2)

BETON – Neden Yaygındır?
 İstenen şekil verilebilir. (Başlangıçta plastik, sonrasında sert ve

sağlam)
 Dayanıklılığı iyidir.
 Uzun ömürlüdür.
 Çok yönlüdür.
 Kolay temin edilebilir, oluşturulabilir.
 Ekonomiktir.
 Sürdürülebilir bir malzemedir.
1
28.02.2021
BETON (uzun süreli hizmet)
Tasarım
Üretim
Yerleştirme (Sıkılaştırma)
Bakım
Koruma
BETON TEKNOLOJİSİ
 Beton teknolojisinin gelişimi betonda kullanılan

malzemelerin gelişimi ile ilerlemektedir.
 Durağanlaşmış yada sona ulaşılmış değildir.
 Beton üretim kurallarına uygun bir şekilde imalat yapmak
etik açıdan bir zorunluluktur.
 Dünyada kullanılan en yaygın taşıyıcı sistem malzemesi
betondur.
2
28.02.2021
BETON TEKNOLOJİSİ SÜREKLİ

GELİŞMEKTEDİR
Yeni tür çimentolar
Kimyasal katkılar
Mineral katkılar
Polimer esaslı bağlayıcılar
Yeni üretim teknikleri
BETONDA ÜRETİM HATALARI
Bozuk granülometri
3
28.02.2021
Boşluklu
Karot çıkarılamayan
beton
4
28.02.2021
DONATI KOROZYONU
ÇİMENTO HAMURU, HARÇ, BETON
Çimento Hamuru
• Çimento + Su
Harç
• Çimento + Su + İnce Agrega
Beton
• Çimento + Su + İnce Agrega + İri Agrega
10
5
28.02.2021
BETON ÜRETİM AŞAMALARI
11
12
6
28.02.2021
13
BASINÇ DAYANIMI
 Betonun maruz kaldığı basınç yüklerine

karşı göstermiş olduğu direnç betonun
basınç dayanımıdır.
 Betonun sahip olduğu özellikler genellikle
basınç dayanımının artışı ile
iyileşmektedir.
 Tasarım yapılırken betonun çekme,
eğilme … gibi etkilere maruz
kalmayacağı varsayımıyla tasarım yapılır.
 Projelendirmede betonlar belirli sınıflara
ayrılır. Bu sınıflandırma basınç dayanımı
baz alınarak yapılır. Basınç dayanımı
diğer bütün özellikler için yaklaşık
referans bir değer ifade etmektedir.
14
7
28.02.2021
Beton Sınıfları (TS500)
Beton Karakteristik Eşdeğer Küp Karakteristik 28 Günlük

Sınıfı Basınç (150 mm) Eksenel Çekme Elastisite
Dayanımı, fck Basınç Dayanımı, fctk Modülü, Ec
MPa Dayanımı MPa MPa
MPa
C16 16 20 1,4 27 000

C18 18 22 1,5 27 500
C20 20 25 1,6 28 000
C25 25 30 1,8 30 000
C30 30 37 1,9 32 000
C35 35 45 2,1 33 000
C40 40 50 2,2 34 000
C45 45 55 2,3 36 000
C50 50 60 2,5 37 000
15
Beton Sınıfları (TS EN 206-1)
16
8
28.02.2021
Beton Basınç Dayanımını Etkileyen

Faktörler
17

Faktörler
18
9
28.02.2021

Faktörler
19

Faktörler
20
10
28.02.2021
Standart Silindir Numune
 Çeşitli L/D oranlarında düzeltmeler yapılmalıdır.
21
Numunelerin Boyut Etkisi
22
11
28.02.2021
Betonun Elastisite Modülü
23
24
12
28.02.2021
25
Çekme Dayanımı
26
13
28.02.2021
 Erdoğdu Ş., Kurbetci Ş,. KTÜ Yapı Malzemesi Ders Notları.

 Erdoğdu Ş., Beton Teknolojisi Ders Notları
 Yazıcı H., DEU Beton Teknolojisi Ders Notları
27
14
7.03.2021

KONULAR
(Durabilite)

BETON – İstenen
Özellikler
 DAYANIM
1
7.03.2021
BETON – İstenen
Özellikler
 DURABİLİTE
DURABİLİTE
 Sertleşen betonun servis ömrü boyunca hava ve çevre şartlarına,

kimyasal etkilere, aşınmaya veya diğer zarar verici etkilere karşı
direnç gösterebilme kabiliyeti olarak tanımlanabilir.
2
7.03.2021
DURABİLİTE
 Hiçbir malzeme veya yapı sonsuza kadar dayanıklı olamaz.

 Malzemenin veya yapının bulunduğu ortam ve çevre şartlarına
dayanabilmesi durabiliteyi belirler.
 Her yapı inşa edilirken önceden ortam ve çevre şartları belirlenmeli
ve yapı bulunduğu ortama uygun olarak uzun yıllar dayanabilecek
şekilde tasarlanmalıdır.
3
7.03.2021
4
7.03.2021
Aşınma
 Abrasif aşınma: beton yüzeylerde

kuru sürtünme etkisi ile zamanla
meydana gelen aşınmadır.
 Yaya trafiğinden, araç
tekerleklerinden, iş makinesi
paletlerinden, ağır cisimlerin
sürüklenmesinden meydana
gelebilir.
Erozyon
 İçinde asılı halde bulunan

parçacıkların bulunduğu sıvıların
hızlı bir şekilde beton yüzeyine
çarpması sonucunda meydana
gelen bozulmadır.
10
5
7.03.2021
Kavitasyon
 Suyun hızla aktığı beton yapılarında yüzey

geometrisindeki değişiklik, akımın sürekliliğini
bozduğunda düşük basınç bölgelerinin
oluşmasına yol açabilir.
 Akan suyun statik basıncı, sudaki buhar
basıncından daha düşük olduğunda bu bölgelerde
içi dolu hava kabarcıkları oluşur.
 Oluşan bu kabarcıklar suyun statik basıncının
yüksek olduğu bölgelere vardığında su
damlacıkları şeklinde aniden yoğunlaşıp aniden
dibe çöker.
 Bu şekilde beton yüzeyinde patlama etkisine
benzer bir etki oluşur. Olayın sürekliliği ile
oyulmalar meydana gelir.
11
ÖNLEM !!!
 Su/çimento oranını mümkün mertebe düşük tutabilmek.

 Min C30/37 sınıfı beton kullanımı (Şiddetli etki durumunda min C35/45) [TS EN
206 – 1].
 Yüzey sertleştirilmesi gibi önlemlerin alınması…
12
6
7.03.2021
Donma-Çözülme
 Donma etkisine maruz suya doygun betonların kapiler boşluklarındaki su

donunca genleşir. Sıcaklığın artışı ile meydana gelen çözülme ve bu
döngünün süreklilik arz etmesiyle her bir döngüde genleşmenin etkisi
betonda ciddi etkiler meydana getirebilmektedir.
 Genleşmelerin meydana getirdiği çekme dayanımı betonun çekme
dayanımını aştığında betonda çatlama, ufalanma ve kapak atma şeklinde
etkiler meydana gelebilmektedir.
13
Donma-Çözülme
14
7
7.03.2021
ÖNLEM !!!
 Betonu tasarlarken kritik doygunluk seviyesine ulaşamayacak şekilde geçirimsiz

dizayn etmek.
 Hava sürükleyici katkı kullanmak.
 Hava sürükleyici katkılı betondaki sürüklenmiş boşluklar buzun genleşmesine izin
veren alanlar meydana getirerek hasar oluşumunu engeller.
 TS EN 206-1 standardın donma-çözülme tehlikesinin bulunduğu alanlarda en
düşük beton dayanım sınıfını C30/37, en yüksek su/çimento oranını 0.45, en az
çimento dozajını 340 kg/m3 ve en az hava içeriğini ise %4 ile sınırlandırmaktadır.
 Agrega donma-çözülmeye dayanıklı olmalıdır.
15
Donma-Çözülme
140 donma-çözülme çevrimine maruz kalmış betonlar
16
8
7.03.2021
Yüksek Sıcaklık Etkisi
 Beton diğer yapı malzemelerine kıyasla yüksek sıcaklığa oldukça

dayanıklıdır.
 300-400oC’lere kadar betonun basınç dayanımlarında belirgin bir düşüş
gözlenmemesinin yanında, bazen basınç dayanımlarında artışlar
görülebilir.
 300oC’den sonra mukavemette önemli azalmalar meydana gelmektedir.
 530oC’de kalsiyum hidroksitler ayrışarak betonda büzülme meydana
getirirler.
 550oC’den sonra CSH jel yapısında ayrışma meydana gelmektedir.
(KRİTİK EŞİK)
17
KİMYASAL ETKENLER
 En çok karşılaşılan tipleri; sülfat, asit ve alkali saldırılarıdır.

 Ayrıca deniz suyu ve tuz etkileri de dayanıklılık üzerinde oldukça
etkilidir.
 Beton içerisinde bulunan Na+, K+ ve (OH) iyonları betonun pH
derecesini 12.5-13.5 aralığında tutmaktadır. Asidik ortam bu
kararlılığı bozmakta ve hidrate bileşenlerin çözülmesine yol
açmaktadır.
 Sıvıların beton içindeki taşınım hızı önemli bir faktördür.
18
9
7.03.2021
Betonun Kimyasal Etkiler Nedeniyle

Bozulması
19
Karbonatlaşma Etkisi
 Karbonatlaşma işlemi pH değeri 8-13 olan betonun alkaliliğini o

kadar azaltır ki betonarme donatısı yüzeyindeki ince pasif tabakayı
bozar ve bu da korozyonun ilerlemesine neden olur. Bu durum beton
kimyasında istenmeyen bir süreçtir.
20
10
7.03.2021
Korozyon
21
Alkali Silika Reaksiyonu
22
11
7.03.2021
Betonda Boşluklar – Jel Boşlukları
 Çimento hidratasyonu neticesinde oluşan kalsiyum-slika-hidrat (C-

S-H) jellerinde yapısal olarak yer alan çok küçük boşluklara jel
boşlukları denir. Jel boşuklarındaki su çok düşük derecelerde (-
78oC) donmaktadır ve serbest su gibi kolay hareket edememektedir.
Bu boşluklar jel yapının hacimce %28’ini oluşturmaktadır.
23
Betonda Boşluklar – Kapiler Boşlukları
 Kapiler boşluklar, çimento hamurundaki çimento tanelerinin

arasında gelişi güzel dağılım gösteren suyun oluşturduğu
boşluklardır. Beton üretimde kullanılan su/çimento oranı arttıkça
kapiler boşlukların hacmi de artmaktadır ve betonun su emme
kapasitesi de yüksek olmaktadır. Bu boşlukların içine dolan suların
donması neticesinde soğuk havalarda oluşan donma-çözülme
etkisiyle büyük genleşmeler oluşmakta ve beton hasar görmektedir.
24
12
7.03.2021
Betonda Boşluklar – Sürüklenmiş Hava

Boşlukları
 Sürüklenmiş hava kabarcıkları ile oluşturulan boşluklar, hava
sürükleyici katkılar kullanılarak çimento hamurunun içerisine
istenerek oluşturulan boşluklardır. Betondaki toplam boşluk
hacminin %4 ile %8’i arasında yer kaplamaktadır ve donma
çözülme olaylarında betonu daha dayanıklı kalmasını sağlamaktadır.
Bunun yanı sıra taze betonda işlenebilirliği arttırır, terlemeyi azaltır.
25
Betonda Boşluklar – Terleme Nedeniyle

Oluşan Boşluklar
 Terleme nedeniyle oluşan boşluklar, yerleştirme işlemi tamamlanan
betondaki suyun yüzeye çıkma eğilimi göstermesiyle ve suyun bu
hareketinin oluşturduğu kanallar beton prizini tamamladıktan sonra
boşluklu yapı meydana getirmesiyle oluşur ve çimento hamuru,
agrega ve donatılar arasında aderansı azaltır.
26
13
7.03.2021
Betonda Boşluklar – Hapsolmuş Hava

Boşlukları
 Hapsolmuş hava boşlukları, beton karılması ve dökümü işlemi
yapılırken oluşan boşluklardır. Değişik şekil ve boyutlarda
olabilirler. Geçirimliliği ve su emme kapasitesini arttırır.
27
Çimento Hamurundaki Boşluklar
28
14
7.03.2021
DURABİLİTEYİ ETKİLEYEN ANA

FAKTÖRLERİ
 En önemli faktörlerden biri su/çimento oranıdır.
 Su/çimento oranı yüksek olan bir beton geçirimli bir betondur.
Geçirimlilik parametresi durabilite üzerinde etkili olan anahtar
parametredir.
 Dolayısıyla betonun durabilite özelliklerini iyileştirmek için ana
çözüm su/çimento oranını azaltmaktan geçmektedir.
 Beton ortamında suyun varlığı durabiliteyi en çok etkileyen
faktördür. Su ve nem beton ortamdan uzak tutulabilirse betonun
dayanıklılığı artar.
29
15
13.03.2021

KONULAR
(Kimyasal Katkılar)

1
13.03.2021
KİMYASAL KATKI
▪ Taze ve(ya) sertleşmiş beton özelliklerini

geliştirmek amacıyla karıştırma işlemi
sırasında betona, çimento dozajının %5’ini
geçmeyecek şekilde eklenen kimyasal
maddelerdir.
▪ Bu kimyasal maddeler genellikle su içinde
çözünürler.
▪ Katkılar karışıma çimento dozajına oranla
ilave edilir.
KİMYASAL KATKI
▪ Katkılar bir ilaç değildir. Kötü seçilen bir

karışım dizaynına sahip betonu iyileştirmek
için kullanılamaz.
▪ Deneme karışımları yapılarak optimum
dizayn belirlenmelidir.
2
13.03.2021
Beton işlenebilir, bitirilebilir, sağlam, dayanıklı, su

BETONDA geçirmez ve aşınmaya dayanıklı olmalıdır. Bu
nitelikler, genellikle katkı maddelerine başvurmaktan
KİMYASAL
ziyade uygun malzemelerin seçilmesiyle kolayca ve
KATKI ekonomik olarak elde edilebilir (gerektiğinde hava
KULLANIMI sürükleyici katkılar hariç).
2. Betonda belirli
özellikleri diğer
1. İnşaat maliyetini
yollardan daha
düşürmek
etkin bir şekilde
elde etmek
KİMYASAL
KATKI
KULLANIMININ 3. Olumsuz hava
BAŞLICA koşullarında
4. Betonlama
karıştırma, taşıma,
NEDENLERİ yerleştirme ve
işlemleri sırasında
belirli acil
kürleme
durumların
aşamalarında
üstesinden gelmek
beton kalitesini
korumak
3
13.03.2021
Bağlayıcı malzemelerinin türü, markası ve

miktarı gibi faktörlere,
Su içeriğine,
Agreganın şekline, gradasyonuna ve beton

KİMYASAL içindeki miktarına,
KATKININ Karıştırma süresine,
ETKİNLİĞİ
Betonun çökmesine,
Betonun sıcaklığına bağlıdır.
KİMYASAL KATKI KULLANMADAN ÖNCE !!!
 Kimyasal katkı, beton üretiminde kullanılmadan önce

dökümün yapılacağı sıcaklık ve nem koşullarında deneme
karışımları yapılmalıdır.
 Bu şekilde kimyasal katkı maddesinin, diğer malzemeler
ve katkılar ile uyumu gözlemlenebilir.
 Katkının uyumu, taze ve sertleşmiş betonun özellikleri
üzerindeki etkileri ile belirlenebilir.
 Üretici tarafından tavsiye edilen katkı miktarı veya
laboratuvar deneyleri ile belirlenen optimum miktar
kullanılmalıdır.
 Kimyasal katkı maddeleri karışıma; karışımdan hemen
önce veya karışım esnasında eklenir.
4
13.03.2021
KİMYASAL KATKI TİPLERİ (TS EN 934-2)
• Yüksek Oranda
• Su Azaltıcı /
Su Azaltıcı / Süper • Hava Sürükleyici • Priz Hızlandırıcı
Akışkanlaştırıcı
• Su Geçirimsizlik • Su Tutucu • Sertleşme

• Priz Geciktirici
Katkısı Katkılar Hızlandırıcı
• Priz Geciktirici,
• Priz Geciktirici, • Priz Hızlandırıcı,
Yüksek Oranda Su
Su Azaltıcı / Su Azaltıcı /
Azaltıcı / Süper
Akışkanlaştırıcı Akışkanlaştırıcı
DİĞER KİMYASAL KATKILAR
• Püskürtme
• Yüzey • ASR • Korozyon
Beton
Geciktiriciler Azaltıcılar Azaltıcılar
Katkıları
• Renkli • Rötre
• Ayrışma
Beton Dengeleme
Azaltıcılar
Pigmentleri Katkıları
10
5
13.03.2021
Liquid admixtures, from left to

right: antiwashout admixture,
shrinkage reducer, water reducer,
foaming agent, corrosion
inhibitor and air-entraining
admixture.
11
 Karıştırma sırasında kontrollü miktarda küçük, düzgün dağıtılmış ve

sertleşme sonrasında da kalıcı hava kabarcığı sürükleyen kimyasal
katkılardır. Genel olarak su yapıları, beton yollar, havaalanları vb.
yerlerde kullanılır.
 Katkı Dozajı: % 0,08 – 0,2 arasındadır.
HAVA  Deneme betonunun hava miktarı, şahit betonda taze haldeki

sürüklenmiş hava miktarına göre hacimce en az %2,5 üzerinde ve
SÜRÜKLEYİCİ toplam hava miktarı hacimce % 4 – 6 arasında olmalıdır.
KATKILAR  Sertleşmiş katkılı betondaki aralık faktörü (hava tanecikleri
arasındaki mesafe) en çok 0.2 mm olmalıdır.
 Donma çözülme dayanımını artırır.
 Su geçirimsizlik özelliklerini iyileştirir.
12
6
13.03.2021
 Tekrarlanan donma – çözülme reaksiyonları neticesinde betonun

dayanıklılığı bir probleme dönüşmektedir. Beton içerisindeki suyun
donarak, hacminin artması ile çimento pastasının veya agreganın
HAVA kapiler boşluklarında osmotik ve hidrolik basınç oluşmaktadır. Hava
sürükleyici katkılar, suyun donması sırasında beton içerisinde
SÜRÜKLEYİCİ genleşebileceği, birbirinden bağımsız ve mikroskobik boyutlarda
KATKILAR – hava tanecikleri oluşturarak donma-çözülme direncini artırırlar.
KULLANIM  Ayrıca, hava sürükleyici katkılarla oluşturulan bağımsız hava

tanecikleri, betondaki kılcal kanalları tıkayarak su geçirimsizlik
AMACI özelliğini iyileştirir.
13
HAVA  Genel olarak, su / bağlayıcı oranı değişmeksizin; hava miktarındaki

SÜRÜKLEYİCİ %1’lik artış, beton dayanımında %5’lik azalmaya neden
olacağından, hava sürükleyici katkı kullanılan beton tasarımlarında
KATKILAR – bu etki göz önünde bulundurulmalıdır.
DİKKAT  Sürüklenen hava ile hapsolan hava birbirlerinden farklı
EDİLMESİ kavramlardır. Hapsolan hava kabarcıklarının boyutları, sürüklenen
GEREKEN hava boşluklarının boyutlarından daha büyüktür.
NOKTALAR
14
7
13.03.2021
 Priz hızlandırıcı katkı maddeleri, özellikle soğuk hava şartlarında

taze betonun hidratasyonunu çabuklaştırıp hızla priz almasını
sağlamaktadırlar.
 Bu sınıftaki katkılar, ilave edildikleri beton karışımlarında çimento
ve su reaksiyonunu hızlandırarak, agregayı bağlayan jel oluşum
hızını artırırlar ve buna bağlı olarak hidratasyon ısısının açığa
çıkması nedeniyle soğuk havalarda betonun don etkisinden
PRİZ korunmasında yardımcı olurlar.
HIZLANDIRICI  Karışımın plastik halden katı hale geçmeye (prizin) başlama
KATKILAR süresini kısaltan kimyasal katkılardır.
 Aşırı soğuk (<5°C), düşük rutubetli (<%40), sert rüzgârlı (>25
km/h) bölgelerdeki inşaatlarda kullanılır.
 Katkı Dozajı: %1 – 2.
15
 Priz geciktirici katkılar, betonun priz başlangıç süresini uzatmak

amacıyla özellikle sıcak hava şartlarında kullanılırlar. Priz
geciktirici katkı maddeleri, taze betonun hidratasyonunu
yavaşlatarak priz süresinin uzamasını sağlarlar.
 Karışımın plastik halden katı hale geçmeye (prizin) başlama
süresini uzatan kimyasal katkılardır. Aşırı sıcak (>30°C), yüksek
PRİZ rutubetli (>%80) bölgelerdeki inşaatlarda kullanılır.
GECİKTİRİCİ  Priz geciktirici katkılar sıcak havalarda betonun işlenebilirlik

özelliklerini iyileştirerek yerleştirme ve yüzey bitirme işlemlerini
KATKILAR kolaylaştırırlar.
 Soğuk derz olmaksızın, sürekli beton dökümüne olanak sağlarlar.
 Katkı Dozajı: %0,2 - 2
16
8
13.03.2021
 Sertleşmiş betonun kılcal su emmesini azaltan kimyasal katkılardır.

Havuzlar, su depoları, bodrum katları vb. yerlerde kullanılırlar.
SU
 Permeabilitenin azaltılması yolu ile su ile doğrudan temasta olan
GEÇİRİMSİZLİK veya ıslak ortamda bulunan betonların dayanıklılığını artırırlar.
KATKILARI  Katkı Dozajı: %0,5 - 2
17
 Kıvamı değiştirmeden su miktarının azalmasını sağlayan veya su

miktarı değişmeden çökmeyi/yayılmayı artıran veya her iki etkiyi
de birlikte meydana getiren katkılardır. Akışkanlaştırıcı katkılar,
çimento taneciklerinin dispersiyonunu iyileştirerek işlenebilirliği
artırır.
 Deneme betonu şahit betona kıyasla en az %5 oranında su azaltma
özelliğine sahip olmalıdır.
AKIŞKANLAŞTIRICI  Katkı Dozajı: % 0,3 – 0,6 arasındadır.

KİMYASAL  Daha az su kullanılması nedeniyle daha yüksek dayanım elde
KATKILAR etmeyi sağlarlar.
 Pompalanabilirliği artırırlar.
 Üreticinin belirttiği miktardan fazla kullanılması durumunda priz
gecikmesi problemleri ile karşılaşılabilir.
18
9
13.03.2021
 Kıvamı değiştirmeden su miktarının yüksek oranda azalmasını

sağlayan veya su miktarı değişmeden çökmeyi/yayılmayı yüksek
oranda arttıran veya her iki etkiyi de birlikte meydana getiren
katkılardır. Süperakışkanlaştırıcı katkılar, çimento taneciklerinin
dispersiyonunu iyileştirerek işlenebilirliği yüksek oranda artırır. Bu
dispersiyon, elektrostatik ve/veya sterik etki yöntemleri ile
oluşmaktadır.
SÜPER  Deneme betonu şahit betona kıyasla en az %12 oranında su azaltma
AKIŞKANLAŞTIRICI özelliğine sahip olmalıdır.
KİMYASAL
 Katkı Dozajı: % 1 – 2 arasındadır.
KATKILAR
 Erken kalıp alınarak, kalıp ekonomisi sağlanır.
 Dayanımı ve dayanıklılığı yüksek beton elde edilir.
 Daha geçirimsiz bir beton elde edilir.
19
 Çimento partikülleri birbiriyle birleşmek suretiyle topaklanma

oluşturma meylindedir.
 Akışkanlaştırıcı katkı maddeleri su ile birleşerek beton içerisindeki
suyun yüzey gerilimini ve çekim gücünü azaltır. Dolayısıyla suyun
ıslatma gücünü artırırlar.
SÜPER  Akışkanlaştırıcılar negatif elektriksel yüke sahiptir ve su yüzeyinde
AKIŞKANLAŞTIRICI yüzme eğilimindedir.
KİMYASAL
 Bu etkileri nedeniyle topaklaşmayı önler ve aynı zamanda tanelerin
KATKILAR
birbiri üzerinden kaymalarını kolaylaştırmak ve yağlayıcı etki
göstermeleri betonun iç sürtünmesini azaltarak işlenebilirliği
artırmaktadır.
20
10
13.03.2021
21
22
11
13.03.2021
23
24
12
13.03.2021
25
26
13
13.03.2021
27
28
14
21.03.2021

KONULAR
(Mineral Katkılar)

Mineral Katkılar (Puzolanlar)
 Puzolan, “kendi başlarına bağlayıcılık özelliği olmayan veya çok az

bağlayıcılık gösterebilen, fakat ince taneli durumda olduklarında ve sulu
ortamda kalsiyum hidroksit ile birleştirildiklerinde hidrolik bağlayıcılık
özeliğine sahip olan silisli veya silisli ve alüminli malzemelerdir.
 Mineral katkılar çok ince öğütülmüş olup karışımdan önce yada karışım
esnasında beton karışımına ilave edilen ayrı bir bileşendir.
1
21.03.2021
Mineral Katkılar
 İnce öğütülüp kireç veya çimento ile kullanıldıklarında hidrolik bağlayıcı

özelliği kazanabilirler.
 Genellikle çimento ile ikame edilerek kullanılırlar.
 Çimento ile ikame oranları çok geniş aralıkta olabilir.
Mineral Katkı Kullanım Amaçları

1. Taze betonun işlenebilmesini artırmak,
2. Betonun belirli bir veya birkaç özeliğini geliştirmek.
- Terlemeyi ve segregasyonu azaltmak,
- Hidratasyon ısısını azaltmak,
- Alkali-silika nedeniyle oluşacak genleşmeyi azaltmak,
- Su geçirgenliği azaltmak,
- Nihai dayanımı artırmak,
- Sülfatlara karşı dayanıklılığı artırmak,
3. Daha ekonomik bir beton elde etmek.
2
21.03.2021
Mineral Katkılar
Puzolanların kompozisyonu büyük ölçüde silis ve alüminden oluşmaktadır.

İnce taneli durumdaki puzolanlar, söndürülmüş kireç ve su ile
birleştirildiğinde, bu malzemeler arasında bir takım kimyasal reaksiyonlar yer
almaktadır. Kalsiyum hidroksit, silis ve su arasındaki reaksiyonlar, aynen
portland çimentosunun hidratasyonunda olduğu gibi, hidrolik bağlayıcılık
özeliğine sahip kalsiyum-silika-hidrat (CSH) jelini oluşturur.
3
21.03.2021
Puzolanik Etki
Puzolanik Aktivite İndeksi

 Çimentoda kullanılacak puzolanlar için en önemli şart TS EN 196-2 kimyasal
yönteme göre tayin edilecek reaktif silis içeriğinin en az % 25’olmasıdır ( TS EN
197-1, TS 25).
 Çimentoda kullanılacak puzolanlar için kullanılan diğer bir özellik puzolanik aktivite
indeksidir. Bu yöntemde puzolan belli oranda çimento ile ikame edilerek üretilen
harçlardan elde edilen basınç dayanımı hiç puzolan katılmamış sadece çimento ile
üretilen çimentodan elde edilen harçların basınç dayanımına bölünerek elde edilen
değerin puzolan türüne göre kıyaslanması ile yapılmaktadır.
 TS EN 450-1’de uçucu külün puzolan olarak çimentoda kullanılması için 28 günlük
en az %75, 90 günlük en az %85 puzolanik aktivite indeksine sahip olması
gerekmektedir (TS EN 450-1, 2013). TS EN 15167-1 standardına göre yüksek fırın
cürufuda 7 günlük en az %45, 28 günlük en az %70 puzolanik aktivite indeksine
sahip olmalıdır(TS EN 15167-1,2006).
4
21.03.2021
Puzolanik Aktivite
 Puzolanik malzemelerin ne ölçüde bağlayıcılık sağlayabileceği,

“puzolanik aktivite” olarak tanımlanmaktadır.
 Puzolanik malzemenin yeterli aktiviteyi gösterebilmesi için, yeterince ince
taneli olması, amorf yapıya sahip olması ve yeterli miktarda “silis +
alumin + demir oksit” içermesi gerekmektedir.
10
5
21.03.2021
11
Doğal Puzolan
 Genel olarak volkanik kaynaklı tortul kayalardan oluşan ve az çok

değişikliklere uğratılmış malzemelerdir.
 Doğada bulunurlar ve endüstriyel işlem gerektirmezler.
 Genelde alüminli silikadan oluşan erimiş lavların yanardağdan çıkması
sırasında volkanik orijinli doğal puzolanlar oluşmaktadır.
 Lavların sahip olduğu aşırı sıcaklık camsı malzemenin oluşumunu sağlar.
Bu camsı oluşum yüksek puzolanik aktivite kazandırır.
12
6
21.03.2021
Volkanik cam (Obsidyen) Volkanik tüf (Cüruf)
13
Killer ve Şeyler
Kil mineralleri kristal yapıya sahiptir. Bu nedenle kil ve şeyl ham durumda
puzolanik özelliğe sahip değildir. 700-900oC’de ısıl işleme maruz bırakılan
kilin ve şeylin kristal yapısı bozulur ve hemen hemen amorf alüminli silis
yapıya bürünüp, puzolanik özellik kazanır.
14
7
21.03.2021
Metakaolin
 Metakaolin saf kaolin kilinin yaklaşık 700-800°C de pişirilmesi ile elde
edilir.
 Beyaz renklidir.
 Kaolinler kil minerallerinin bir sınıfıdır ve tüm kil mineralleri gibi silis
malzemesi katmanıdır.
15
Diatom
 Diatomlar, silisli hücrelere sahip olan mikroskobik

büyüklükteki tek hücreli su bitkileridir.
 Diatomların silisli hücre çeperinin kalıntıları okyanus
diplerinde birikir. Çıkarılan diatomlu topraklar işlenerek
kullanılır.
 Öğütülmeden veya öğütüldükten sonra puzolanik katkı
malzemesi olarak kullanılmaktadır.
 Bu tür toprakların 760 - 1000 °C sıcaklığa kadar
pişirildikten sonra ince taneli duruma getirilmeleri,
puzolanik aktivitelerini artırmaktadır.
16
8
21.03.2021
Doğal Puzolanlar İçin Sınır Değerler
17
Uçucu Kül
 Uçucu kül, termik santrallerinin bacasından gazlarla birlikte uçup gitmeye

çalışan küllerdir.
 Endüstriyel bir yan ürün ya da atık olarak bilinir.
 Uçucu küller puzolanik özellikler gösterirler. Kendi başlarına bağlayıcılık
özellikleri ya çok azdır, yada hiç yoktur.
 1937 yılında R.E Davis, Californiya Üniversitesinde uçucu küllü betonla
ilgili araştırma sonuçlarını yayımlamış ve bu çalışma uçucu kül
kullanımının temelini oluşturmuştur.
18
9
21.03.2021
Uçucu Kül
 Uçucu küllerin önemli miktarda kullanılmaya başlanması ise baraj

inşaatları sırasında ve betonda hidratasyon ısısının düşürmek amacı ile
olmuştur.
 1940’lı yıllarda ABD’de ilk kullanım Hoover ve Hungry Horse
barajlarında olmuştur.
 Ülkemizde ise 1960’lı yıllarda Gökçekaya ve Porsuk baraj inşaatlarında
kullanılması planlanmıştır.
19
Termik Santraller
 Afşin-Elbistan,
 Çatalağzı,
 Çayırhan,
 Kangal,
 Kemerköy,
 Orhaneli,
 Seyitömer,
 Soma,
 Tunçbilek,
 Yatağan,
 Yeniköy Bu santrallerde yılda yaklaşık 15 milyon ton, dünyada ise 600
milyon ton civarında kül elde edilmektedir.
 Sugözü
20
10
21.03.2021
Silis Dumanı
 Silis dumanı, silis metalinin ya da ferrosilisyum olarak

adlandırılan alaşımların üretiminde ortaya çıkan yüksek
saflığa sahip kuvarsitin çok küçük parçacıklara
indirgenmesi ile elde edilen çok ince tanecik yapısına
sahip bir tozdur.
 Atık madde olarak ark fırınlarının bacalarında filtreler
yardımıyla bir araya toplanan silis dumanı ‘’baca tozu’’
olarak da isimlendirilir.
 Ülkemizde silis dumanı üretimi, Antalya ilimizde
bulunan ETİ Elektrometalurji A.Ş. tarafından
yapılmaktadır.
21
Silis Dumanı
 Birim ağırlık olarak, gevşek birim ağırlığı 130 ile

430 kg/m3 olarak değişkenlik gösterebilir.
 Yapısı itibari ile silis dumanı genel olarak düzgün
pürüzsüz yüzeyli, küresel ve camsı özelliklere
sahiptir.
 Bu özellikleri sayesinde, beton içerisindeki hava
boşluklarını rahatlıkla doldurabilir.
22
11
21.03.2021
Silis Dumanı
 Aşırı derecede çok ince bir toz formunda olup

boyutları portland çimentonun tane boyutlarından
100 kez daha incedir.
 Silis dumanı içeriğindeki SiO2 yüksek oranda
kristal olmayan yapıya sahip olduğundan ve çok
ince olduğundan mükemmel puzolanik özelliğe
sahiptir.
23
Silis Dumanı
 Aşırı ince parçaları ve yüksek reaktiviteye sahip

olduğundan, silis dumanı çok yüksek dayanıma
sahip (≥100 MPa) yada erken yaşta yüksek
dayanıma sahip beton üretmek için süper
akışkanlaştırıcılar ile birlikte kullanılır.
 Silis dumanı çok ince öğütülmüş parçaları içerir.
Boyutu 0.1 ile 0.2 mikrometre arasındadır.
 Özgül ağırlıkları 2.2 ile 2.3 arasındadır.
 Silis dumanının SiO2 içeriği %85'in üzerindedir.
24
12
21.03.2021
Silis Dumanı
Silis Dumanı: ~200000 cm2/gr

Uçucu Kül: 4000~7000 cm2/gr
Portland Çimentosu: 3000 cm2/gr
25
Silis Dumanı
 Çimento taneleri arasına giren silis dumanı tanecikleri

bu alanda geniş yüzey alanları oluşturmaya çalışacak
ve bu durumda beton karışımı için su ihtiyacı ortaya
çıkacaktır. Bu durum beton kıvamını olumsuz yönde
etkileyecektir. Bu sebeple silis dumanı oranı belirli
deneysel çalışmalar ve hesaplamalar sonucunda tayin
edilmelidir.
 Yapılan sayısız deneysel çalışma ve hesaplamalar
sonucu çimento oranının %5’i kadar kullanılan silis
dumanının betonun su ihtiyacını fazla etkilemediği
kanıtlanmıştır. Bu orandan daha fazla silis dumanı
kullanımı, kullanılan oranla doğru orantılı olarak beton
karışımının su ihtiyacını artıracaktır.
26
13
21.03.2021
27
Cüruf Eldesi
 Yakıt olarak kullanılan kok kömürünün karbonu, cevherin

demir oksitteki oksijen ile birleşerek karbonmonoksit ve
karbondioksit gazları oluşturup fırını terk ederken geriye
eriyik haldeki demir ile birlikte eriyik haldeki cürufu
bırakmaktadırlar.
 GYFC: Yüksek fırından çıkan cüruf su ile ani olarak
soğutularak granüle edilen bir yan üründür. Özellikle ani
soğutulma sırasında hidrolik aktivite kazanır.
28
14
21.03.2021
Yüksek Fırın Cürufu
 G.Y.F.C içindeki CaO/SiO2 oranı ne kadar yüksek ise

bağlayıcı özelliği de o derece iyidir, ideal şartlarda
hidrolik indeks değeri 1.5-1.6 civarındadır.
 Cürufun hidrolik bağlayıcılık değerini tayin için,
CaO + MgO + Al2O3/SiO2 ≥ 1 koşuluna uygunluk
gösterdiği takdirde, hidrolik bağlayıcılık değeri uygun
olarak kabul edilir.
29
30
15
28.03.2021

KONULAR
(Betonların Sınıflandırılması – Hafif Betonlar)

Beton Çeşitleri
1) Birim ağırlıklarına göre

2) Basınç dayanımlarına göre
3) Üretildikleri yere göre
4) Uygulandıkları yere göre
1
28.03.2021
Birim Ağırlıklarına Göre Betonlar
Hafif Beton Normal Beton (Birim Ağır Beton (Birim

(Birim hacim ağırlığı hacim ağırlığı: 2 - 2.6 hacim ağırlığı > 2.6
< 2 g/cm3) g/cm3 arasında) g/cm3)
Basınç Dayanımlarına Göre Betonlar
Normal Dayanımlı Beton Yüksek Dayanımlı Beton

(C50’ye kadar basınç (C50 ve üstü basınç
dayanımı olan) dayanımı olan)
2
28.03.2021
Kıvamlarına Göre Betonlar
Beton Çökme (Slump)

Kıvam
Sınıfı (cm)
S1 KURU 0≤çökme<5
S2 PLASTİK 5≤çökme<10
S3 AKICI 10≤çökme<16
S4 ÇOK AKICI 16≤çökme<22
S5 YAYILAN 22≤çökme
Karakteristlik Silindir Karakteristlik Küp

Beton Sınıfı Basınç Dayanımı Basınç Dayanımı
(N/mm2) (N/mm2)
C14 14 16
C16 16 20
C18 18 22
C20 20 25
C25 25 30
C30 30 37
C35 35 45
Karakteristik C40 40 50
Basınç C45 45 55
Dayanımlarına C50 50 60
C55 55 67
Göre Betonlar C60 60 75
C70 70 85
C80 80 95
C90 90 105
C100 100 115
3
28.03.2021
ÖZEL BETONLARIN
GEREKSİNİMİ
 Geleneksel betonun bazı
durumlarda istenilen özellikleri
sağlayamaması özel betonların
kullanımını zorunlu kılmaktadır.
 Bu yüzden bazı özel beton tipleri
önemi, malzeme ve karışım oranları,
özellikleri ve uygulama alanları
açısından farklılıklar göstermektedir.
Özel Betonlar
Özel amaçlar ve Genelde, portland çimentosu

kullanımlar için Bu özel tip betonların bazıları
matris fazı ve/veya agrega fazı bir çok uzun zamanlardan beri
geliştirilmiş olan birçok şekilde değişime uğratılarak bazı inşaat sektöründe
farklı tip özel betonlar beton özelliklerin değiştirilmesi,
bulunmaktadır. kullanılmalarına rağmen,
iyileştirilmesi ve/veya betona yeni bazıları ise beton endüstrisine
bazı özelliklerin kazandırılması yeni kazandırılmaktadır.
amaçlanmaktadır.
4
28.03.2021
Özel Beton Türleri
 HAFİF BETON
 AĞIR BETON
 SU ALTINDA BETON DÖKÜMÜ
 LİFLİ BETON
 PÜSKÜRTME BETON
 KENDİLİĞİNDEN YERLEŞEN BETON
 REAKTİF PUDRA BETONU
 POLİMER (KATKILI) BETON
HAFİF BETON
10
5
28.03.2021
Birim hacim ağırlığı 2000 kg/m3’ten düşük olan

betonlardır.
Geleneksel betonların taşıyıcı özellikleri yüksek olmasına

karşın, birim kütlelerinin fazla oluşu yüksek yapıların
Hafif Beton inşasında düşey taşıyıcı elemanların boyutlarını
büyüttüğünden problem olmaktadır.
Diğer taraftan bu tür yapılarda temel maliyeti artmakta,

hatta pratik hayata geçirilmesi gerekli, normale göre
büyük açıklıklarda, bazen bu betonla yapılan eğilme
elemanları kendi öz kütlelerini taşıyamaz hale
gelmektedir.
11
Deprem yükleri ile kütle doğru orantılı olduğundan

geleneksel betonarme yapılara gelen deprem
yükleri de büyük değerler almaktadır.
Beton içerisinde çeşitli yollarla boşluklar

oluşturularak veya birim hacim ağırlığı normal
Hafif Beton agregaya kıyasla daha düşük olan agregalar
kullanılarak betonun birim hacim ağırlığı düşürülür.
Düşük birim hacim ağırlığı nedeni ile yapı ağırlığının

azalması sonucunda, yapıya gelen deprem
yüklerinin ve yapıdaki düşey yüklerin azalması
sağlanır.
12
6
28.03.2021
Genellikle kullanım amacına göre yalıtım

betonu, yarı taşıyıcı hafif beton ve taşıyıcı
hafif beton olarak sınıflandırılırlar.
Hafif Beton
Yalıtım amaçlı kullanılanlardan taşıyıcı
olanlarına kadar bütün hafif betonların
özgül kütleleri 300-2000 kg/m3 arasındadır.
13
Hafif Beton
Dayanım Sınıfı
14
7
28.03.2021
Kullanım Alanı Kuru halde

özgül
kütlesi
Yalıtım betonu 300 – 800
olarak kg/m3
Yarı taşıyıcı hafif 800 – 1400
Hafif Beton beton olarak kg/m3
Taşıyıcı hafif 1400 –
beton olarak 1900 kg/m3
15
Özgül Standart
Standartlar kütle silindir basınç
(kg/m3) dayanımı
DIN 1045 ≤ 2000 ≥ 16
ASTM C 330 ≤ 1840 ≥ 17
Taşıyıcı Hafif CEB-FIB < 1900 ≥ 16
Beton TS 2511 < 1900 ≥ 16

ACI 213R-03 < 1840 ≥ 17
16
8
28.03.2021
Yalıtım
Betonu Yalıtım betonlarının ısıl Karakteristik basınç
iletkenlik katsayıları ve özgül dayanımları 1.0 MPa - 7.0
kütleleri çok düşüktür. MPa arasındadır.
17
Yarı Taşıyıcı
DOLGU BETONU KARAKTERİSTİK BASINÇ ISIL İLETKENLİK
Hafif OLARAK DA
ANILMAKTADIR.
DAYANIMLARI 7.0 MPA
– 17 MPA ARASINDA
KATSAYILARI YALITIM
BETONLARINA
Betonlar DEĞİŞMEKTEDİR. NAZARAN DAHA

YÜKSEKTİR.
18
9
28.03.2021
Taşıyıcı Karakteristik basınç

dayanımları en az 17
Özgül kütlelerinin üst
sınırı 1900 kg/m3’tür.
Üretimlerinde
genellikle;
Hafif MPa’dır. genleştirilmişl kil, şist,

arduvaz, cüruf, uçucu
kül ve volkanik tüf gibi
Betonlar agregalar kullanılır.
19
 Hafif agregaların birçoğu basınç dayanımı 35 MPa’a

ulaşan betonların üretilebilmesine imkan vermektedir.
Taşıyıcı  Ancak dayanımdaki artışın betonun birim kütlesini ve
Hafif buna paralel olarak ısıl iletkenlik katsayısını da
artırmaktadır.
Betonlar
20
10
28.03.2021
 Taşıyıcı hafif betonlar; köprülerde, çok katlı binalarda,

iskele ve rıhtım yapılarında, öngerilmeli ve prefabrike
Taşıyıcı yapılarda, park yapıları gibi geniş bir alanda
kullanılabilmektedir.
Hafif
Betonlar –
Kullanım
Alanları
21
 Taşıyıcı hafif betonlar geleneksel betonların sahip

oldukları basınç dayanımına yakın dayanım verecek
şekilde üretilebilmektedir.
Taşıyıcı  Aynı şekilde dayanıklılık özellikleri geleneksel betona
benzer hafif betonlar üretilebilmektedir.
Hafif  Bunun yanında taşıyıcı hafif betonların dayanım-ağırlık
Betonlar oranı geleneksel betonlarınkinden daha yüksektir.
22
11
28.03.2021
Hafif Betonlar
 Hafif betonlar yapıların yangına karşı dayanımını artırmaktadır.

 Düşük iletkenlik katsayısına sahip olmaları nedeniyle de önemli
derecede enerji tasarrufu sağlamaktadır.
 Yığma duvarlarda kullanılması iş gücünün verimliliğini yükseltmekte
ve zamandan kazanç sağlanmaktadır.
 Bütün bunların yanında yüksek çerçeve, geniş açıklıklı çatı ve köprü
gibi geleneksel betonla yapımı çok zor olan yapıların inşasına olanak
sağlayarak mühendis ve mimarlara geniş bir uygulama alanı
açmaktadır.
23
Köpük Beton
24
12
28.03.2021
Erzincan Perlit
Yatağı
25
13
4.04.2021

KONULAR
(Hafif Betonlar - 2)

 Hafif betonların üretiminde sık sık başvurulan yöntem

bileşimindeki normal ağırlıklı agregaların kısmen veya
tamamen hafif agregayla yer değiştirilmesidir.
Hafif  Hafif betonların, kullanım yerine göre, birim kütleleri

büyük değişiklik göstermektedir. Burada belirtilen
Betonların özelikler taşıyıcı pano, betonarme ve sanat yapılarında
kullanılan taşıyıcı hafif betonlara ilişkin özeliklerdir.
Özellikleri
1
4.04.2021
 Taşıyıcı panolarda kullanılan hafif betonların ortalama

birim kütleleri 1100 kg/m3 mertebesindedir. Bu tür hafif
betonları dayanımları 13 MPa’a ulaşabilmektedir. Hafif
betonların taşıyıcı panolarda kullanılmasında sağlanan
asıl yarar bunların ısıl iletkenliğinin düşük olmasıdır.
 Konut tipi betonarme yapılarda kullanılan hafif
Hafif betonların birim kütleleri 1500 kg/m3 mertebesinde olup,
Betonların dayanımları ise 30 MPa’a kadar ulaşabilmektedir.
 Sanat yapılarında ise kullanılanın birim kütlesi ise 1800
Özellikleri kg/m3 civarında olup, dayanımı 50 MPa’a
varabilmektedir.
Dinamik etkiler altında davranışı;

 Bu betonların dalga yayılma hızı geleneksel
betonunkinden %25 civarında daha düşüktür.
Hafif  Titreşimleri daha az iletirler.
Betonların  Şok etkilerini daha iyi absorbe ederler.

 Sönüm oranları daha yüksektir.
Özellikleri
2
4.04.2021
 Genleşme katsayısı ortalama olarak geleneksel

betonunkinden %25 daha küçüktür. Dolayısıyla hafif
betonlar sıcaklık değişiminden daha az etkilenmektedir.
Hafif  Bu da önemli derece farklı sıcaklık etkisinde kalacak
olan hiperstatik yapılarda hafif beton kullanımının
Betonların yararlı olacağını göstermektedir.
Özellikleri
 Isı iletkenlik; birim kütle ve su içeriğine bağlı olarak

değişmekle beraber, geleneksel betonunkinden çok
düşüktür.
Hafif  Hafif betonların ısı iletkenlik katsayısı 0,2–1,0 kcal/m/h/°C
arasındayken; geleneksel betonlarınki 1,6–1,9
Betonların kcal/m/h/°C arasındadır.
Özellikleri
3
4.04.2021
 Isı iletkenlik ve genleşme katsayıları düşük olduğundan

yangına karşı dayanımları geleneksel betonlara göre
daha yüksektir.
 Örneğin 12 cm kalınlığa sahip bir döşeme plağının belirli
bir yangına karşı dayanımı iki saat olduğu halde
aynı kalınlıktaki hafif beton plağının aynı yangına karşı
Hafif dayanım süresinin dört saat olduğu görülmüştür.
Betonların  Aynı şekilde 650 °C de geleneksel betonun dayanımda
%45 mertebesinde bir düşüş olmasına rağmen hafif
Özellikleri betonun aynı sıcaklıkta dayanımındaki düşüş %10
mertebesindedir
 Fazla miktarda su emmesine rağmen donma olayına

karşı dayanımı yüksektir. Bu durum suya doygun
olmayan çok sayıda gözeneğin buzun genleşmesine
imkân vermesinden ileri gelmektedir.
Hafif  Bu tür betonlar, ısı iletkenlikleri düşük olduğundan, kışın
beton dökümü içinde uygundur. Çünkü bu betonlar
Betonların hidratasyondan doğan ısıyı geleneksel betona nazaran
Özellikleri daha uzun süre muhafaza edebilmektedir.
4
4.04.2021
 Korozyona karşı dayanımı en az geleneksel betonunki

kadardır. Özellikle deniz suyuna karşı dayanımları daha
yüksektir.
 Başlangıç elastisite modülü geleneksel betonunkinin
Hafif %50 - %70’i kadardır. Bu özelik de hafif beton
kullanılarak üretilmiş kirişlerin, aynı yük altında,
Betonların sehimlerinin geleneksel betondan üretilmişlerinkinden
Özellikleri çok daha büyük olacağı anlamına gelmektedir.
 Rötreleri geleneksel betonlarınkinden yaklaşık %30

daha fazladır. Özellikle öngerilme kayıplarının
hesabında bu durumu dikkate almak gerekmektedir.
Ancak agregaların daha fazla şekil değiştirebilmeleri
(elastisite modülleri düşük, agregaların sıkışabilirlikleri)
Hafif sayesinde rötrenin etkisiyle çatlama ihtimali geleneksel
betona göre daha azdır.
Betonların  Aşınmaya karşı dayanıklılıkları geleneksel betonunkinden
Özellikleri daha düşüktür.
10
5
4.04.2021
Hafif  Isı iletkenlik katsayıları

kcal/m/h/°C civarında).
daha düşüktür (=0.30
Betonların  Örneğin, 2 cm kalınlığındaki perlit bir sıvanın ısı

yalıtımı, yaklaşık 15 cm kalınlığındaki tuğla
Geleneksel duvarınkine eşdeğer olmaktadır.
 Genellikle yük azaldığından boyutlar küçültülerek
Betonlara ekonomi de sağlanabilmektedir.
Göre  Ağırlık azaldığında yapıya etkiyen deprem yükleri

de azalmaktadır.
Üstünlükleri
11
Hafif  Yangına dayanıklılık yönünden

betonlara göre daha güvenilirdirler.
geleneksel
Betonların  Toplam yapı ağırlığı azaldığından, betonun kalıba

uygulayacağı basınç da düşer.
Geleneksel  Çekme dayanımının basınç dayanımına oranı
geleneksel betonlara göre yüksek olduğundan bu
Betonlara betonlarda rötre çatlakları azalmaktadır.
Göre
Üstünlükleri
12
6
4.04.2021
 Boşluklu bir yapıya sahip oldukları için dayanımları

geleneksel betonlara göre daha düşüktür. Bu
Hafif bakımdan yüksek dayanım gerektiren durumlarda
kullanılmaları uygun olmamaktadır.
Betonların  Aşınmaya karşı geleneksel betonlara göre daha
Geleneksel dayanıksızdırlar.
 Üretim ve yerleştirilmelerinde hafif betonlar daha
Betonlara fazla özen istemektedir.
 Genellikle neme karşı yalıtılmaları gerekmektedir.
Göre  Hafif agregaların dayanımı sertleşmiş çimento
Sakıncaları hamurununkinden genellikle daha düşük olması,
bu betonların dayanımlarının belli bir düzeyin
üzerine çıkılmasına imkân vermemektedir
13
 Hafif betonların fiziksel ve mekanik özelikleri büyük ölçüde

Hafif Beton kullanılan agreganın özeliklerine bağlıdır.
Üretiminde  Taşıyıcı hafif beton üretiminde kullanılacak hafif agregalar,

TS 1114 EN 13055–1 standardında, tane birim kütleleri 2000
Kullanılan kg/m3’ü ya da gevşek yığın birim kütleleri 1200kg/m3’ü
aşmayan mineral kökenli agregalar olarak
Agregalar tanımlanmaktadır.
 Daha önce de belirtilmeye çalışıldığı gibi, hafif beton
üretiminde en çok başvurulan yöntem, hafif agrega
kullanımı ile birim kütleyi istenen düzeyde tutmaktır. Hafif
beton üretiminde kullanılan hafif agregalar, üretildikleri
kayaç ya da diğer malzemelerin kaynağına ve kendi birim
kütlelerine göre sınıflandırılırlar.
14
7
4.04.2021
Hafif Agregalar
Doğal Hafif Yapay Hafif Endüstriyel
Agregalar Agregalar Atıklardan
• Tüfler • Genleştirilmiş Kil ve Üretilen Hafif
• Pomza Şist Agregalar
• Volkanik Cüruf • Genleştirilmiş Perlit • Yüksek Fırın Cürufu
• Diyatomit • Vermikülit • Uçucu Kül
• Talaş, Ahşap
Yongası ve Lifleri
15
Tüfler
 Püskürme sırasında volkan bacalarından çıkan

farklı boyuttaki tanelerin volkan bacasının
etrafında birikip taşlaşmasıyla oluşan kayaçlara
“tüf” adı verilmektedir.
 Tüflerin petrografik ve mineralojik bileşimleri,
derindeki kaynak magmanın bileşimine yakındır.
 Türkiye tüf bakımından çok zengindir.
 Birim kütlelerinin düşük olması tüflerin inşaat
alanında taşıyıcı ve yarı taşıyıcı hafif betonların
üretiminde kullanıldıkları gibi, taşıyıcı olmayan
sadece yalıtım betonlarının üretiminde de
kullanılmaktadır.
16
8
4.04.2021
Pomza
 Pomza açık renkli, silisli ve gözenekli, perlitin

doğal olarak genleşmesiyle oluşan volkanik bir
kayaç türüdür.
 Taneleri 2 mm’den daha büyük olanlarına
“pümis”, daha küçük olanlarına da “pümisit”
adı verilmektedir.
 Pümisin gaz boşluklarından meydana gelen
gözenekli yapısından dolayı birim kütlesi 1000
kg/m3’ün altındadır ve gözenekler birbiriyle
bağlantısız olduğundan suda uzun süre
yüzebilmektedir.
17
Volkanik Cüruf
 Volkanik cüruf, boşluklu düzensiz lav

parçalarıdır. Bunlar yanardağlardan çıkan
lavların en önce soğuyan kısmıdır
18
9
4.04.2021
Diyatomit
 Diyatomit, hafif ve kolay ufalanabilen

tebeşire benzer bir kayaçtır
 Doygun kuru yüzeyli birim kütlesi 1900–2400
kg/m3 arasındadır.
 Kurusunun birim kütlesi 400 kg/m3’e kadar
düşmektedir.
 Boşluk oranı %90 civarındadır.
 Kütlesinin 3 katı kadar su emebilmektedir.
19
Talaş, Ahşap Yongası ve Lifleri
 Hızar talaşları gibi ahşap parçacıkları da hafif

agrega olarak kullanılabilmektedir.
 Yan ürün olduklarından üretilen betonlar
oldukça ekonomiktir.
 Bu tür betonların birim hacim kütleleri 600–1600
20
10
4.04.2021
Genleştirilmiş Kil ve Şist
 Genleştirilmiş kil ve şist, kimyasal madde

kullanılarak yüksek sıcaklıklara ulaşan özel
fırınlarda pişirilmek suretiyle elde edilmektedir.
 Bu şekilde elde edilen genleştirilmiş kil ve şist
agregalarının birim kütleleri genellikle 600–800
kg/m3 civarındadır.
 Üretilen betonun birim kütlesi ise 1400–1800
21
Genleştirilmiş Perlit
 Perlit, asidik bileşimli, içinde %2–%5 oranında su

bulunduran volkanik bir kayaçtır.
 Doğal durumdaki perlit ısıtıldığı zaman genleşen
çatırdayarak gözenekli, hafif bir malzeme olmakta ve bu
malzeme “genleştirilmiş perlit” adı ile anılmaktadır.
 Perlitin birim kütlesi 1200–2700 kg/m3 iken genleştirilmiş
perlitin birim kütlesi 200–240 kg/m3 civarındadır. Böylece
perlit hafif, yumuşak ve gözenekli tanelerden oluşan
bir malzemeye dönüşmektedir.
 Genleştirilmiş perlit, doğal olarak genleşmiş olan pomza
ile hemen hemen aynı özelikleri taşmaktadır.
 Burada, perlitin genleşme sıcaklığının 760–1200 °C
arasında olduğu ve genleşme süresinin birkaç saniyeyi
geçmediği belirtilmelidir
22
11
4.04.2021
Vermikülit
 Yapı olarak vermikülit biyotite benzemektedir.

 Bu kayaçlar 700–1100°C’ye kadar hızlı
ısıtıldığında bünye suyunun buharlaşmasıyla
genleşmekte ve hacmi 10–20 kat artmaktadır.
 Genleştirilmiş vermikülitin birim kütlesinin 100
kg/m3 civarında olduğu bilinmektedir.
 Türkiye’de sadece Malatya’nın Darende
(Kuluncak) beldesinde 6 milyon ton civarında
rezervinin bulunduğu belirtilmelidir.
23
 Demir elde etmek için, demir cevherinin, yüksek

fırın olarak adlandırılan fırınlarda çok yüksek
sıcaklıklarda ergitilmesi sonucu oluşan ve birim
kütleleri ergimiş demirin birim kütlesinden az
olduğu için fırının en üst bölümünde demirin
üzerinde toplanan yabancı maddeler
topluluğuna “yüksek fırın cürufu” adı
verilmektedir.
 Atık madde olarak elde edilen eriyik
durumdaki yüksek fırın cürufunun sıcaklığı
1500 °C civarındadır. Ani soğutma işlemiyle irili
ufaklı taneli hale gelmekte ve camsı bir yapı
kazanmaktadır.
24
12
4.04.2021
 Yüksek fırın cüruflarının beton üzerinde

işlenebilmeyi artırma, priz süresini uzatma,
terlemeyi, hidratasyon ısısını ve sertleşmiş
betonun su geçirimliliğini azaltma gibi birçok
olumlu etkileri bulunmaktadır.
 Beton üretiminde kullanılan yüksek fırın
cüruflarının birim kütleleri, soğutma işlemine
bağlı olarak 300–1100 kg/m3 arasında ve
bunlara bağlı olarak üretilen betonun birim
kütlesi 950–1750 kg/m3 arasında
değişmektedir.
25
Uçucu Kül
 Uçucu kül, termik santraller ve fabrikalarda yakıt

olarak kullanılan fuel-oil yada kömürün yanması
sonucu oluşan, bacalardan çıkmadan,
elektrostatik ya da elektromekanik yöntemler
vasıtasıyla tutulan ve kül toplayıcı silolarda
depolanan çok ince taneli küllerdir.
 Boyutları 1–150 μm arasında değişiklik
göstermektedir. Normal olarak 2100–2700
kg/m3 birim kütlesine sahiptirler.
 Bunlar, topaklaştırma işleminden geçirildikten
sonra beton agregası olarak kullanılmaktadırlar.
Bunlarla kuru birim kütlesi 1750 kg/m3 olan
taşıyıcı hafif betonlar üretilebilmektedir.
26
13
4.04.2021
Hafif beton malzemesinin kullanıldığı en kapsamlı proje

1928–1929 yılları arasında inşa edilen 14 katlı
“Southwestern Bell Telephone Company” binasıdır. Bina
üzerinde yapılan incelemeler bu bina taşıyıcı sisteminin 8
ilave kat daha çıkılmasına elverişli olduğunu göstermiştir
27
Hafif betonla inşa edilmiş ilk gökdelen (1929) St. Louis’teki 28

katlı Park Plaza Otel’dir. Bu otel aynı zamanda yeni bir yapı
malzemesi olan hafif betonun yüksek yapılarda
kullanılabilirliğini, güvenilir ve ekonomik oluşunu gösteren
çarpıcı bir örnektir.
28
14
4.04.2021
Günümüzdeki yüksek yapıların

inşasında da taşıyıcı hafif
beton kullanımı giderek
yaygınlaşmaktadır. 197 m
yüksekliğindeki Lake Point
Tower, Chicago’daki 180 m
yüksekliğindeki Marina City ve
Sydney’deki 183 m
yüksekliğindeki Park Regis
bunların en görkemli olanlarıdır.
29
15
13.04.2021

KONULAR
(Ağır Betonlar)

Özel beton türlerinden bir tanesi de ağır

betonlardır. Ağır betonlar, başka kullanım
alanları da bulunmakla beraber, bugün en çok
radyasyon yayan tesislerde meydana gelen
tehlikeleri önlemek amacıyla kullanılmaktadır.
Doğal veya yapay agregalar kullanılarak

üretilen ve etüv kurusu birim ağırlığı 2600
Ağır kg/m3’den büyük olan betonlar ağır beton
olarak tanımlanmaktadır.
Betonlar
Genellikle birim hacim ağırlıkları 3200 kg/m3’den

fazladır.
1
13.04.2021
Ağır betonlar ilk olarak devrilmeye karşı

hassas olan yapılarda denge unsuru
olarak kullanılmıştır.
Ağır
Daha sonra 1950'ler ve 1960'larda
Betonlar İngiltere ve Amerika Birleşik
Devletleri'ndeki nükleer enerji
endüstrilerinin büyümesine paralel olarak
büyük ölçüde gelişme göstermiştir.
Nükleer enerji santrallerinin koruyucu perdeleri
Radyoaktif maddelerin saklandığı öngerilmeli beton reaktör siloları
Hastanelerin ısın tedavi ve radyografi tesisleri
Atom araştırmaları kurumları
Elektron depolama devreleri
Askeri mühimmat depo duvarları
Ağır Sığınak yapıları
Betonların Köprü ayakları
Kullanım Beton ağırlık baraj gövdeleri
Alanları İstinat duvarları
Su altı petrol boru hatları
Petrol sondaj kuyusu çeperleri
2
13.04.2021
Radyoaktif ışınlardan korunmak
Ağır
Betonların Kaymaya ve devrilmeye karşı
emniyette olmayan bazı özel
Kullanım yapılarda koruyucu momenti
artırmak.
Amacı
3
13.04.2021
Radyasyon
 Günlük yaşamımızda bu kadar iç içe yaşadığımız

radyasyonun, zararlı etkilerini en düşük düzeye indirerek
ondan yararlanmak kaçınılmaz bir gerçek olmuştur.
Radyasyon  Radyasyonu zararlı seviyelerden kabul edilebilir zararsız

seviyelere indirebilmek maksadıyla bu tesisler içinde
radyasyon ışınlarını absorbe etmek amacıyla zırh
bölmeler kullanılır.
4
13.04.2021
 Cisimlerin içine girebilme kabiliyeti yüksek olan nötron

ışınları ile γ ışınları tehlikelidir.
 Nötron ışınları atom ağırlıkları küçük olan elementler
tarafından durdurulmaktadır.
Radyasyon  γ ışınlarını geçirmemek için ise doğrudan doğruya
yoğunluğu yüksek olan malzemeye ihtiyaç vardır.
 Bu suretle ağır betonlar her iki ışına karşı iyi bir yalıtım
görevi yapmaktadır.
 Bu nedenle gerek γ, gerek nötron ışınlarını durdurmak

için ağır beton iyi bir izolasyon malzemesidir.
 Yapısında %50’den fazla miktarda bulunan H, O gibi
hafif atomlu cisimler nötron ışınlarını durdurabilirler.
Ağır  Ağır agregalarda γ ışınlarını engellerler.
Betonlar  Geleneksel betonlarla yapılmış duvarlarda bu amaçla

kullanılabilir fakat fazla kalın yapılmaları gerektiğinden
tercih edilmezler.
10
5
13.04.2021
 Ağır agregalar ile üretilen bu beton türü normal betona

göre %50-100 daha yüksek birim ağırlığa sahip
olabilmekte ve genellikle nükleer santrallerde radyasyon
kalkanı olarak kullanılmaktadır.
 Günümüzde radyasyonun temel bilimde, tıpta, tarımda,
endüstride ve askeri amaçlarla kullanılışı, çok büyük ve
geniş boyutlara ulaşmıştır.
Ağır  Dünyada tıp, bilimsel araştırma, enerji, tarım ve
Betonlar endüstride ihtiyaçları gidermek için 3000’den fazla
nükleer tesis, bunlara ek olarak tıp merkezlerinde tedavi
ve teşhis amacı ile radyasyon ışınları kullanılmaktadır.
11
Ağır Betonda Kullanılan Agregalar
12
6
13.04.2021
Geotit
 Özgül kütlesi 3500 kg/m3 civarındadır.

 Saf geotit bileşimi Fe2O3H2O demir
minerallerinden ibarettir.
13
Limonit
 Sertlik derecesi 5 – 5.5’dir.

 Yoğunluğu 3.8 - 4.3 g/cm³‘tür.
 %60 dolayında demir içerir.
 Fransa, Kanada ve Küba’da bulunur.
 Ülkemizde ise özellikle Malatya Hekimhan
bölgesinde yoğun olarak çıkarılır.
14
7
13.04.2021
Barit
 Barit (BaSO4) baryum sülfattan oluşan bir

mineraldir.
 Genellikle beyaz ya da renksizdir , bazen
de sarı ve gri olabilir.
 Ağır beton üretiminde en çok kullanılan
agregalardan biri olan barit agregası
metalik olmayan minerallerin en ağırıdır.
 Özgül ağırlığı 4.5 gr/cm3’dür
 Sertliği 2.5-3.5 arasındadır.
 Erime noktası 1580oC dir.
15
Barit
 Barit, doğada kristal ve amorf yapılı olmak
üzere iki şekilde bulunmaktadır.
 Bileşiminin % 94’ünü genellikle saf BaSO4, geri
kalan kısmı ise silis, demir oksit ve prit teşkil
etmektedir.
 Bu agregayla üretilen betonların birim kütleleri
2800 kg/m3’ün üzerinde olmaktadır.
 Ağır beton üretiminde kullanılan barit
bileşiminde prit ve kalsiyum sülfatın
bulunmaması ancak, bu kayaca daha iyi bir
dayanım kazandırdığından, %3 - %5 arasında
değişen oranlarda silisin bulunması tercih
edilmektedir.
 Barit bazen hileli işlere de alet olmaktadır.
Öğütülmüş beyaz ürünlere, un, mum, tutkal gibi
malzemelere ağır çekmesi için barit
karıştırılmaktadır.
16
8
13.04.2021
Ülkelerin sahip oldukları

barit rezervleri
17
Türkiye barit yatakları Antalya, Konya, Isparta, Kütahya, Muş, K. Maraş, Trabzon,
Giresun, Gümüşhane, Bitlis ve Diyarbakır illerinde bulunmakla beraber büyük bir
kısmı Konya, Antalya ve Muş illerinde yer almaktadır.
18
9
13.04.2021
İlmenit
 Sertliği 5-6 arasındadır.

 Özgül ağırlığı 4.72 gr/cm3‘tür.
19
Hematit
 Yoğunluğu 5.26 g/cm³’tür.

 Kimyasal formülü Fe₂O₃’tür.
20
10
13.04.2021
Magnetit
 Yoğunluğu 4-5 g/cm³’tür.

 Kuvvetli manyetiklik (mıknatıs) özelliği
gösterir.
 Sülfit yataklarında, metamorfik
kayalarda, pegmatitlerde ve değişik
magmatik kayalardan oluşabilen bir
demir mineralidir.
 Kimyasal formülü Fe₃O₄
21
Witerit

 Saf witerit bileşimi BaCO3 dan ibarettir.
22
11
13.04.2021
Ferrosilikon
 Ferrosilikon bileşimi %80 demir ve %17

silikondan ibarettir.
 Bu agregayla üretilen betonun birim
kütlesi 5000 kg/m3 mertebesinde
olmaktadır.
23
 Supershot: Süpershot cüruftan ayrılan, hurda

demiri parçacıklarından ibarettir. Özgül kütlesi
7200 kg/m3 civarında olan bu agregayla üretilen
betonun birim kütlesi 4500 kg/m3 mertebesinde
olmaktadır.
 Demirshot: Demirshot demir parçacıklarından

ibarettir. Özgül kütlesi 7600 kg/m3 civarında olan
Yapay Hafif
bu agregayla üretilen betonun birim kütlesi 5500
kg/m3 mertebesinde olmaktadır.
Agregalar
 Kurşunshot: Kurşunshot kurşun parçacıklarından
ibarettir. Özgül kütlesi 11300 kg/m3 civarında olan
bu agregayla üretilen betonun birim kütlesi ise
9000 kg/m3 mertebesinde olmaktadır.
24
12
13.04.2021
Ağır betonların karışım hesabı ve üretimi geleneksel

betonlarınki ile karşılaştırıldığında, tek fark agrega
olarak ağır agregalar yani birim hacim ağırlıkları normal
agregalara oranla daha yüksek olan agregaların
beton karışımında tercih edilmesidir.
Ağır betonlar, taze halde iken işlenebilmesi sorun teşkil
Ağır
edebilmekte ve yerleştirme sırasında segregasyon
olabilmektedir.
Betonların
Üretimi
Ayrışma probleminin hallolması için bazı durumlarda
prepakt tekniği uygulanabilmektedir.
25
Maksimum doluluğu sağlanmış agregaların

kalıp içerisine yerleştirildikten sonra akıcı
kıvamdaki çimento hamuru veya harcın
agrega dolu kalıba enjekte edilmesidir.
Prepakt
Geometrisi karmaşık olan yapı ya da yapı
Tekniği
elemanlarında tercih edilebilir.
26
13
13.04.2021
Karıştırıcılar tam
Su/çimento oranı
kapasite ile
0.5’i aşmamalıdır.
doldurulmamalıdır.
Segregasyonu Beton en fazla 25

önlemek için karma cm kalınlığında
süresi kısa tabakalar halinde Ağır
tutulmalıdır. dökülmelidir.
Betonların
Yerine yerleştirilmiş Üretimi
taze betonda güçlü
vibrasyon kısa
süreyle
uygulanmalıdır.
27
14
Prof. Dr. İsmail Özgür Yaman
ODTÜ İnşaat Mühendisliği Bölümü
Ar-Ge Enstitüsü Direktörü,
Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği
Doç. Dr. Halil Ceylan
IOWA Üniversitesi
İnşaat Mühendisliği Bölümü, ABD
Silindirle Sıkıştırılmış
Beton Yollar
Özet
Rijit yol üstyapı yapım yöntemlerinden biri olan silindirle sıkıştırılmış beton (SSB) kaplamalar gelenek-
sel beton kaplamalara göre nispeten yeni bir beton kaplama türü olup yola serilmesi ve sıkıştırılması
esnasında esnek üstyapı yapımına benzer teknikler kullanılarak inşa edilmektedir. Geleneksel beton
kaplamalara göre çok daha düşük su/çimento içeriğiyle üretilen SSB kaplamalar, bitümlü kaplama
yapımında kullanılan araçlarla taşınmakta, serilmekte ve sıkıştırılmaktadır. Bu özellikleriyle SSB kap-
lamalar hızlı ve ekonomik bir şekilde inşaa edilebilmekte, böylece de alternatif bir üstyapı olarak ken-
dini göstermektedir. Yüksek yüzey pürüzlülüğü nedeniyle Dünya’da önceleri daha çok ağır yük taşınan
ve düşük hızla gidilen endüstriyel saha zeminlerinde tercih edilen SSB kaplamalar, son yıllarda şehiriçi
yollarda ve şehirlerarası anayollarda da uygulanmaya başlanmıştır. Türkiye’de ise önceleri baraj yapı-
mında kullanılmaya başlanan SSB uygulamaları, son yıllarda bazı yerel yönetimler tarafından tercih
edilmeye başlanmış ve şehiriçi yol üstyapısında kullanılmaya başlanmıştır. Bu bildiride önce SSB kap-
lamaların temel özellikleri tanıtılacak, ardından yapım ve tasarım metodlarına ilişkin bilgiler verilecek
ve son olarak Türkiye’deki uygulamalarından örnekler verilecektir.
1. Giriş
İsmini yapımı esnasında betonun sıkıştırılması ve son şeklinin verilmesinde kullanılan ağır vibras-
yonlu çelik tambur ve lastik tekerlekli silindirlerden alan SSB yollar, rijit üstyapı yapımında kullanı-
lan geleneksel beton malzemesi ile benzer dayanım özellikleri göstermekte ve aynı bileşenlerin
-düzgün bir gradasyona sahip agrega, bağlayıcı malzemeler ve su– farklı oranlarda birleştirilmesiy-
le üretilmektedir (Şekil 1). SSB karışımı ile geleneksel beton karışım arasındaki temel farklılık SSB
üretiminde daha yüksek oranda ince agreganın kullanılarak betonun daha iyi sıkıştırılması ve sıkı
bir iç yapı elde edilmesidir [1].
1930’lu yıllarda inşaat mühendisliğinin bir çok alanında sıkıştırmalar titreşim uygulanarak yapıl-
masına karşın, titreşimli sıkıştırma kadar iyi kalite sağlayabilecek silindir bulunmadığı için sıkış-
tırmada silindir kullanılmamıştır. Silindir, yalnızca çimento içeren temel tabakalarının yapımında
kullanılmıştır [2]. Kuzey Amerika’daki ilk SSB yol uygulaması Washington’daki bir havaalanı pistinde
1940’lı yıllarda yapılmıştır [1]. 1970’li yıllardaki petrol krizi nedeniyle bitümlü bağlayıcı fiyatlarının
yükselmesi, SSB yolların gündeme gelmesini sağlamıştır. Bu yıllarda özellikle Kanada ve Amerika
Birleşik Devletlerin’deki kereste fabrikalarında ve askeri alanlarda SSB yol uygulamaları yapılmaya
başlanmıştır [2]. SSB yolların bilinen ilk modern örneği ise 1970 yılında, İspanya’da, düşük hacimli
44 TMH - 487 - 2015/4

Şekil 1 - Silindirle sıkıştırılmış beton yollar, geleneksel beton malzemeleri kullanılarak asfalt yol
ekipmanları ile inşa edilebilirler [1].
trafiğe sahip olan bir yolda uygulanmış, ağır trafik taşıyan diğer bir SSB yol uygulaması da 1976
yılında Kanada’da yapılmıştır [2]. 1980 yılından sonra, Fransa, Almanya, Norveç, İsveç, Finlandiya,
Danimarka, Almanya, Avusturya, Arjantin ve Japonya gibi ülkelerin her birinde 100.000 m2 den
fazla SSB yol inşa edilirken, Şili, Uruguay, Meksika, Kolombiya, Ekvator ve Güney Afrika gibi ülkeler-
de çok az veya deneme yolu olarak kullanılmıştır [2]. 2011 yılına gelinceye kadar Amerika Birleşik
Devletlerinde inşa edilen SSB yol miktarı 12.000.000 m2’yi aşmıştır. Bunun kullanım alanlarına ve
idarelere göre dağılımı ise Şekil 2’de gösterilmiştir [3].
Şekil 2 - Amerika Birleşik Devletlerinde SSB Yolların Dağılımı [3]
SSB yolların özelliklerinin geleneksel beton kaplamalarla bir karşılaştırması Çizelge 1’de verilmiştir
[1]. Bu tablodan da görüleceği üzere SSB üretimi geleneksel betona göre aynı bileşenlerin farklı
oranlarda karşılaştırılması ile elde edilmekte, dolayısıyla işlenebilirlik özellikleri farklı olmakta, an-
cak bitümlü sıcak karışım (BSK) kaplama yapımında kullanılan araçlarla taşınabilmekte, serilebil-
mekte ve sıkıştırılabilmektedir. Buna karşın hidratasyon reaksiyonları değişmediği için geleneksel
beton yollara benzer kür gereksinimlerine ihtiyaç duymaktadır.
SSB yolların en önemli üstünlüğü gerek beton kaplamalara gerekse çok tabakalı asfalt kaplamalara
kıyasla çok daha hızlı ve ekonomik olarak inşaa edilebilmesidir. Yurtdışındaki birçok uygulama
sonrasında edinilen tecrübe ışığında SSB’nin birim maliyeti genellikle benzer bir kesitteki beton
veya asfalt kaplamadan daha ucuzdur [4]. İleride anlatılacak olan Denizli Belediyesi uygulama-
sında da bu gözlemlenmiş ve SSB tercih nedeni olmuştur. Maliyetteki net tasarruf yüzdesi ise ge-
nellikle yerleştirme işlemlerindeki karmaşıklığa ve betonun toplam miktarına bağlı olarak değiş-
TMH - 487 - 2015/4 45

mektedir. SSB’nin geleneksel betona göre daha ekonomik olmasının sebebi çimento miktarındaki,
yerleştirme maliyetindeki ve inşaat süresindeki azalmalarla açıklanmaktadır. Buna ilave olarak SSB
yollarda hiçbir zaman kalıp kullanılmamakta, genellikle yüzey düzeltme işlemi yapılmamakta ve
kayma donatısı, bağ donatısı gibi herhangi bir çelik donatı maliyeti olmamaktadır. SSB yolların
diğer bazı üstünlükleri aşağıda listelenmiştir [1]:
• SSB karışımındaki düşük hamur içeriği betondaki rötreyi azaltmakta ve rötre kaynaklı gerilme-
ler dolayısıyla çatlamalar azalmaktadır.
• SSB ağır sanayi, madencilik ve askeri uygulamalar gibi ağır ve tekrarlanır tekil darbe yüklerine
karşı koyabilecek yüksek eğilme, basınç ve kesme dayanımına sahip olacak şekilde tasarlana-
bilir.
• Düşük geçirgenliği sayesinde, SSB donma-çözülme koşullarına, kimyasal etkilere karşı direnç
ve mükemmel dayanıklılık gösterir.
• Diğer rijit kaplamalar gibi SSB kullanımı da yolda oluşacak tekerlek izini önler ve buna bağlı
onarımları ortadan kaldırır.
• Atık toplama alanları, kereste sahaları ve paletli araçların kullanıldığı endüstriyel SSB saha uy-
gulamalarında derzler gerekmediğinden derzlerin bakımıyla ilgili maliyetler ortadan kalkar.
• SSB geleneksel beton yollarda olduğu gibi ağır yükler ve yüksek trafik hacimleri altında bile
aşınmaya karşı dayanıklıdır.
• SSB yolların yüzeylerinin açık renkli olması sebebiyle otopark ve depolama alanları için aydın-
latma gereksinimlerini azaltır.
• Otomobil ve hafif kamyon gibi ağır olmayan araçlar SSB yol imalatı tamamlandıktan kısa süre
sonra kaplamaya zarar vermeden düşük hızlarda seyahat edebilirler.
• SSB karışımları doğal veya endüstriyel ince agregalar içerebilir. Asfalt kaplamalar için uygun
olmayan ince agregalarla üretilebilir.
• Karışıma ve kullanılan beton sericisi tipine bağlı olmak üzere tek bir tabakada 25 cm kalınlığa
kadar sıkıştırılabilir.
• SSB kaplamaların güneş yansıma indeksi (SRI), Enerji ve Çevre Dostu Tasarımda Liderlik (LEED)
Kredisi 7.1: “Isı Adası Etkisi” için gereken minimum 29 puandan daha yüksektir.
• SSB karışımında hava sürüklenmemesine rağmen donma-çözülme dayanıklılığı oldukça yük-
sektir. Onlarca yıldır, Kanada ve Kuzey Amerika’da soğuk bölgelerde SSB kaplamalar mükem-
mel donma-çözülme dayanıklılığı göstermiştir.
Yukarıda sayılan bu üstün özellikleriyle SSB kaplamalar hızlı ve ekonomik bir şekilde imal edile-
bilmekte böylece de uygun bir kaplama yöntemi olarak kendini göstermektedir. Yüksek yüzey
pürüzlülüğü nedeniyle Dünya’da önceleri daha çok ağır yük taşınan ve düşük hızla gidilen ticari
bölgelerde tercih edilen SSB yollar, son yıllarda şehiriçi yollarda ve şehirlerarası anayollarda da uy-
gulanmaya başlanmıştır. Aşağıda özellikle yurtdışında SSB yolların son zamanlarda tercih edilerek
uygulanmaya başladığı yerler verilmektedir:
• Endüstriyel tesislerin saha içi yolları ve park alanları
• Intermodal taşımacılık sahaları, limanları, ve yükleme iskeleleri
• Tır yükleme alanları, toplu eşya depolama alanları ve dağıtma merkezleri
• Düşük hacimli kırsal ve kentsel yollar
• Uçak park alanları
• Askeri yükleme alanları, ön ve arka operasyon sahaları, hava meydanları
• Eğlence aracı depolama alanları
• Araç bakım alanları
• Büyük ticari otoparklar
• Kereste ve tomruk tesislerinin sahaları ve saha içi yolları
• Otoyol banketleri
• Trafiği yönlendirmek için hızla inşa edilen geçici seyahat şeritleri
46 TMH - 487 - 2015/4

Çizelge 1 - Geleneksel beton ve SSB yolların karşılaştırılması
Malzemeler ve Kaplama Tipi

Uygulamalar Geleneksel Beton Yollar Silindirle Sıkıştırılmış Beton Yollar
Malzeme Karışım İyi gradasyonlu iri ve ince agregalar genellikle Yoğun ve iyi gradasyonlu iri ve ince agregalar
Oranları karışım hacminin % 60 ila 75’ ini oluşturur. Çimento genellikle hacimsel olarak SSB karışımlarının % 75 ila
hamurunun agrega tanelerini bir araya getirecek ve 85’ ini oluşturur. SSB karışımları yüksek dozda ince
taneler arasındaki boşlukları dolduracak kadar ıslak agrega, düşük çimento ve su içerikleri nedeniyle
olmasını sağlayan tipik su / çimento oranı 0.40 ila geleneksel betondan daha kurudur.
0.45’tir.
İşlenebilirlik Karışım plastik ve akışkandır, bu nedenle özel beton Karışım nemli ve yoğun bir agrega gradasyonundan
yol sericileri ile işlenebilir. Beton serici tarafından oluşmaktadır. Dolayısıyla, SSB karışımı nispeten
sıkıştırılıp çıktıktan sonra şeklini koruyabilecek kuru ve rijittir (Sıfır çökme değerindeki bir betondan
kıvamda (çökme değeri ~5 cm) olmalıdır. daha rijit) dolayısıyla karışım geleneksel beton yol
sericileri ile şekil verilebilecek kadar akışkan değildir.
Kaplama Karışım, betonu titreşim aracılığıyla yayan, SSB karışımı ağır bir iş makinesi olan kendinden
Yapılması seviyelendiren, sıkıştıran ve çıkaran bir kayar kalıp tahrikli asfalt kaplama sericisi ile serme işleminde
sericinin önüne dökülmektedir. tabaka kalınlığının kontrolü için yüksek ağırlıktaki
tek veya çift mastar yardımıyla yerleştirilir. Bu tip
sericiler, özellikle kalın kaplama uygulamalarında
yüksek kaliteli yerleştirme için gereklidir.
Herhangi bir kalıp gerekli değildir. SSB genellikle
minimum 15 ile 20 cm’lik maksimum ise 25 cm’lik
tabakalar halinde yerleştirilir.
Sıkıştırma Sıkıştırma işlemi içsel olarak meydana gelir. SSB’de esas sıkıştırma işlemi betonun silindirlerle
Başlangıçta, sericilerdeki daldırma ve yüzey tipi dışardan sıkıştırılmasıyla, genellikle beton karıştırma
vibratörleri taze betonu akışkanlaştırır ve sıkışmış işleminden sonraki ilk 60 dakika içerisinde beton
havanın çıkmasını sağlar. Beton sericiden sıkıştırılıp sertleşmeye başlamadan önce gerçekleştirilir.
çıkıp, priz başlamadan önce katıların (çimento ve
agrega) çökmesi ve suyun yüzeye yukarı doğru
hareketi (terleme) aracılığıyla ilave bir sıkışma
meydana gelir.
Yüzey Düzeltme Beton yüzeyinin düzeltilmesi, beton priz almaya SSB yol yüzeyi tipik bir asfalt yol gibi açık yüzeyli
başlamadan önce gerçekleştirilir. Geleneksel beton olmasına rağmen, daha küçük agregaların
yolda araç ile yol arasındaki sürtünmeyi artırmak için kullanılması ve/veya çimento ilavesi ile daha yoğun
genellikle mekanik olarak bir yüzey pürüzlendirme bir yüzey (geleneksel betona yakın) elde edilebilir.
işlemi yapılır. SSB yol yüzeyi elmas taşlama yöntemiyle de
şekillendirilebilir.
Hidratasyon Beton karışımının uygun hidratasyonu yol betonunun uzun süreli dayanıklılığı için oldukça önemlidir.
Hidratasyona yardımcı olması için, betonun bakımı önemli bir gereksinimdir.
Kür İşlemi Yüzey düzeltme işleminden sonra kusursuz bir kür Silindirlerle sıkıştırma işleminden sonra kusursuz
işlemi gereklidir. Betonun sertleşmesini ve dayanım bir kür işlemi gereklidir. Betonun sertleşmesini
kazanmasını sağlayan çimentonun hidratasyonunu ve dayanım kazanmasını sağlayan çimentonun
mümkün kılabilmek için beton yüzeyinden suyun hidratasyonunu mümkün kılabilmek için beton
buharlaşmasının kontrol edilmesi önemlidir. yüzeyinden suyun buharlaşmasının kontrol edilmesi
önemlidir.
Çatlama, yük Geleneksel derzli beton kaplamalarda çatlakların Endüstriyel uygulamalarda SSB yol derzleri
transferi, ve yeri sonradan kesilen derzlerle kontrol edilir. genellikle kesilmezler. Bu gibi kesme işleminin
güçlendirme En az 20 cm veya daha kalın kaplamalarda yük istenmediği durumlarda 4,5 ile 9 m aralığında
transferi içinse bu derzlerdeki kayma donatıları ile rastgele oluşan dar çatlaklar ve agregaların birbirine
agregaların birbirine kenetlenmesine yardımcı olan kenetlenmesi aracılığıyla yük transferi sağlanır.
boyuna çubuk donatılar kullanılır. Araba ve kamyon trafiği uygulamalarında ise
Sürekli donatılı beton yol kaplamalarda ise daha kısa rastgele beton çatlakların kontrolü için kesme işlemi
aralıklarla doğal olarak oluşan çatlakların oluşmasına istenir.
izin verilerek yük aktarımında agregaların birbirine SSB yollarda geleneksel beton yollara göre daha
kenetlenmesi ve çelik donatı birlikte yardımcı olur. az derz kesilir. Enine derzler 4,5 ile 9 m aralıklarda
yerleştirilir. SSB yollardaki sıkıştırma yönteminden
dolayı derzlerde kayma donatısı yerleştirmek
mümkün değildir.
TMH - 487 - 2015/4 47

2. SSB Karışım Tasarımı
Daha önce belirtildiği üzere SSB yollar; iri ve ince agrega, bağlayıcı malzemeler (çimento, uçucu
kül, cüruf vb.), su ve gerektiğinde kimyasal katkılarla yani geleneksel beton kaplama karışımındaki
aynı malzemelerin farklı oranlarda karıştırılmasıyla imal edilir (Şekil 3). Tıpkı geleneksel beton üre-
timinde olduğu gibi bileşenlerin doğru seçimi kaliteli bir SSB karışımı için önemlidir.
Şekil 3 - Geleneksel Beton ve SSB Yol İçin Beton Karışım Oranlarının Karşılaştırılması [2]
2.1. Agregalar
Şekil 3’den de görüleceği üzere beton karışımının ağırlıkça yaklaşık %85’ini iri ve ince agregalar
oluşturmaktadır. Dolayısıyla, SSB kaplamanın işlenebilirliği, yoğunluğu, basınç ve eğilme daya-
nımları, termik özellikleri ve dayanıklılığı açısından agrega seçimi oldukça önemlidir. Agregaların
Şekil 4 - SSB kaplama karışımında kullanılacak agregaların tane boyu dağılımı [1]
48 TMH - 487 - 2015/4

tane boyu dağılımı, su emme miktarı, özgül ağırlığı, plastiklik indisi, aşınma dayanımı, alkali-silika
reaktivite özellikleri ve dayanıklılıkları kontrol edilmelidir. Bunlardan özellikle tane boyu dağılımı
geleneksel beton üretiminden farklıdır. Şekil 4’te SSB beton karışımında kullanılacak iri ve ince
agregalar ile bunların belirli oranlarda karıştırılmasıyla elde edilen toplam agrega karışımının alt
ve üst limitlerini göstermektedir. Şekilden de görüleceği üzere SSB kaplama imalatında genelde
maksimum dane boyutu 19 ile 25 mm arasında seçilmektedir. Betonu daha rahat karıştırmak, ayrış-
maları azaltmak ve yüzey düzgünlüğünü sağlamak amacıyla tane boyutu yüksek seçilmemektedir.
Yüzey düzgünlüğü artırılmak istenirse bu boyut düşürülmekte ancak bu durumda karışımda daha
fazla bağlayıcı malzeme kullanılmaktadır. Yüksek oranda plastik olmayan silt parçacıkları içeren
ince agregalar, mineral filler olarak görev yapıp beton içerisindeki boşlukları doldurduğu için kul-
lanılabilmektedir. Dolayısıyla, ince malzeme miktarı fazla olan ve asfalt karışımında kullanılamayan
kumlar, plastik olmadıkları sürece SSB karışımında kullanılabilmektedir.
2.2. Bağlayıcı Malzemeler

SSB karışımında TS EN 197-1’e uygun herhangi bir çimento tipi kullanılabilmekte olup, geleneksel
beton karışımlarında olduğu gibi çimento tipi seçiminde de SSB kaplamanın yapılacağı iklim ve
yapım koşulları belirleyicidir. Genelde CEM I ve CEM II tipi çimentolar tercih edilebilmekte, ayrıca
çimentoya ikame olarak beton santrallerinde mineral katkılar özellikle uçucu kül ve cüruf kullanıla-
bilmektedir. Mineral katkıların kullanımı betonun dayanıklılığını artırmakta ve özellikle uçucu kül
kullanımı betonu işlenebilirliğini olumlu yönde etkilemektedir.
Uçucu kül genelde toplam bağlayıcı malzeme miktarının hacimce %15 ile %20’si oranında kul-
lanılmaktadır. Uçucu kül genelde beton kaplamaların tuza karşı soyulma direncini azalttığı için
%25’ten daha az bir miktarda kullanılması önerilmektedir [5-7]. Ayrıca, soğuk yapım zamanlarında,
örneğin Kanada’da 15 Eylül’den sonra uçucu kül tercih edilmemektedir [1].
Uçucu kül dışında cüruf ve silis dumanı da SSB karışımlarında kullanılabilmektedir. Silis dumanı
uçucu kül ve cüruf gibi betonun geçirimliliğini azaltmakta ve dayanıklılığını artırmaktadır, ancak
silis dumanı betonun işlenebilirliğini düşürmekte ve sıkıştırma için daha fazla çaba gerektirmek-
tedir [1, 5-6]. Silis dumanı yüksek maliyeti ve yapımda karşılaşılabilecek diğer zorluklardan dolayı
genelde tercih edilmese de, özellikle Kanada’nın doğusunda son 10 yıldır, katkılı çimentonun bir
bileşeni olarak %7-8 oranında kullanılmaktadır [1].
2.3. Su
Geleneksel beton üretiminde olduğu gibi SSB üretiminde de karışımda kullanılacak olan suyun
belirli özelliklerde olması gerekir. Beton karışımında kullanılacak olan su TS EN 1008 standardına
uygun olacak şekilde klorürler, sülfatlar, alkaliler, şekerler, fosfatlar ve nitratlar gibi bazı kimyasallar-
dan mümkün olduğunca arındırılmış olmalıdır.
2.4. Kimyasal Katkılar

Beton karışımında kullanılacak olan kimyasal katkıların seçimi esas olarak beton karışımındaki et-
kisine ve oranına bağlı olarak belirlenir. SSB karışımında akışkanlaştırıcılar, priz hızlandırıcı ve ge-
ciktirici kimyasal katkılar yaygın olarak kullanılmaktadır [1].
Süperakışkanlaştırıcı kimyasal katkılar bazen kuru beton karışım tesislerinde karışım ve boşaltma
sürelerini azaltmak üzere kullanılırlar [1]. Polikarboksilat esaslı süperakışkanlaştırıcıların kuru be-
ton karışım tesislerinde kullanımı sonucu, betonda işlenebilirlik artışının yanısıra önemli ölçüde
üretim artışı sağladığı bildirilmiştir [1].
Priz hızlandırıcı kimyasal katkılar yolu trafiğe erken açmak ya da soğuk havada beton dökümü gibi
başka bir nedenle betonun prizini hızlandırmanın gerektiği durumlarda kullanılırlar. Priz geciktirici
katkılar ise sıcak havada beton dökülmesi gerektiğinde, betonun uzun mesafelerde taşınması ge-
rektiğinde ya da birden fazla katman dökülmesini gerektiren kalın tasarımlarda kullanılırlar.
Hava sürükleyici katkıların ise SSB karışımlarında kullanılması pek yaygın değildir. Bu tür katkıların
saha şartlarında istenen hava boşluk dağılım parametrelerini sağladığı henüz ispatlanmamıştır [1].
TMH - 487 - 2015/4 49

2.5. Karışım Tasarımı
Kaliteli bir SSB elde edebilmek için bileşen malzemelerin kalitesi kadar bunların doğru oranda kul-
lanımı da çok önemlidir. Beton karışım tasarımında betonun taze ve sertleşmiş özellikleri, yapım
gereksinimleri ve ekonomi gözönüne alınmalıdır. Dayanıklı ve uzun performanslı bir SSB yol elde
edebilmek için beton karışım tasarımında gözönüne alınması gereken parametreler ve kısa açıkla-
maları Şekil 5’te gösterilmiştir.
Şekil 5 - SSB karışım tasarımını etkileyen parametreler [1]
SSB karışım tasarımında genellikle iki yöntem kullanılır. Bunlardan birincisi olan zemin sıkıştırma
yöntemi, genellikle SSB yollar için kullanılmaktadır. Bu yönteme göre öncelikle maksimum sıkıştır-
ma için gerekli olan su oranı belirlenir, daha sonra ise bu su kullanılarak betonda istenilen mühen-
dislik özelliklerine ulaşabilmek için gereken bağlayıcı miktarı belirlenir. İkinci yöntem olan klasik
beton karışım tasarımı ise daha çok SSB baraj beton tasarımında kullanılır [1]. Hangi yöntem kulla-
nılırsa kullanılsın laboratuvarda tasarlanan beton karışımını doğrulamak için bir test şeriti dökümü
yapılmalı ve sahada kullanılacak olan ekipman ile beton işlenebilirliği kontrol edilmelidir. Çizelge
2’de ABD ve Kanada’da yapılan bazı SSB karışım tasarımları ve betonun özellikleri verilmektedir.
Avrupa ülkelerine bakılacak olursa Fransa ve İspanya’da yarmada çekme dayanımının 3,3 MPa ol-
ması gerektiği, düşük hacimli yollar için ise 2,8 MPa’ın yeterli olacağı belirtilmiştir. Almanya’da SSB
kaplamalar için önerilen yarmada çekme dayanımı 3,0 MPa, basınç dayanımı 40 MPa olup, SSB ile
yapılmış temeller için yarmada çekme dayanımı 2,7 MPa ve basınç dayanımı 30 MPa’dır. Testle-
rin uygulanma zamanı genellikle 28. gündür. İspanya’da çimentolara büyük oranda uçucu kül gibi
puzolanik malzemeler katıldığı için 90. gün sonunda testler yapılmaktadır. İsveç’te ise SSB karışı-
mında uçucu kül gibi puzolanik malzemeler kullanılmamakta ve sağlanması gerekli olan 28. gün
basınç dayanımı 40 MPa’dır [2].
3. SSB Yolların Yapısal Tasarımı

Silindirle sıkıştırılmış beton yolların mühendislik özellikleri geleneksel üstyapılara benzerdir. En
önemli fark ise SSB kaplamaların daha az su ve çimento içermelerinden dolayı daha az rötre değe-
rine sahip olmalarıdır.
50 TMH - 487 - 2015/4

Çizelge 2 - Bazı SSB karışım tasarımı örnekleri [1]
Chattanooga
CTL Karışım
Brownsville
Karolina
Takoma
SSB Yol Yapım Yeri
Kanada
Atlanta
Limanı
Güney
Çimento (kg/m3) 267 300 178 300 263 300 3001
Bağlayıcılar 3
Uçucu Kül (kg/m ) 59 0 89 0 0 0 0
Max. Agrega
(mm) 16 19 19 19 25 13 19
Dane Boyutu
İri Agrega (kg/m3) 1008 817 1251 763 1043 978 1255
Agregalar 3
İnce Agrega (kg/m ) 1008 1249 983 1045 983 978 800
İnce Malzeme
(%) 3-7 2 3.6 2 - - -
(<75 μm)
Su2 (kg/m3) 152 125 113 140 128 158 95
Su Azaltıcı / Priz
Kimyasal (kg) - - 0.504 - - 0 1.148
Geciktirici
Katkılar
Hava Sürükleyici (kg) - - 0 - - 0 1.148
3
Yaş Yoğunluk (kg/m ) 2472 2435 - 2358 - 2408 2513
Su/Çimento - 0.47 0.42 0.42 0.47 0.49 0.53 0.32
Karışım Agrega/Çimento
Parametresi - 6.18 6.91 8.37 6.05 7.70 6.60 6.93
(Ağırlık)
İnce / Toplam
(%) 50.0 60.5 44.0 57.8 48.5 50.0 38.9
Agrega
3 MPa 12.7 - - 21.3 25.0 27.1 -
Basınç 7 - 38.2 35.6 - - - -
28 42.4 55.3 42.7 34.6 36.5 36.1 58.6
3 3.7 - - 3.5 - - -
Dayanım
Eğilme 7 - 4.8 4.3 - - - -
28 5.4 6.3 4.9 4.5 - - -
Eğilme/Basınç
(%) 12.7 11.4 11.5 12.9 - - -
Oranı, 28 Günlük
Notlar:
1. %7 silis dumanlı katkılı çimento kullanılmıştır.
2. Kanada ve Chattanooga karışımlarında su miktarı agreganın doygun kuru yüzey ağırlığına dayanarak, serbest su
olarak belirtilmiştir. Diğer karışımlarda ise su miktarı fırın kurusu agrega ağırlığına dayanarak toplam su olarak
belirtilmiştir.
SSB yollar düz, bağsız ve donatısız şekilde inşaa edilirler. Bu yolların yapısal davranışı eşdeğer be-
ton yolların davranışı ile benzerdir. Kalınlık belirleme prosedürü de geleneksel beton yolların pro-
sedürü ile aynıdır. Kalınlık belirlenirken tekerlek yüklerinden kaynaklı eğilme gerilmesi ve yorulma
kabul edilir limitler arasında tutulmaya çalışılır. Beton kaplamalarda yol kalınlığı, beklenen yükler,
beton dayanımı ve zemin özelliklerinin bir fonksiyonudur. SSB kaplamalarda en düşük kalınlık 10
cm ve tek seferde en fazla 25 cm kalınlığındaki bir katman yerleştirilecek şekilde olmalıdır.
SSB kaplamaların limanlar, terminaller gibi ağır yükler altındaki kalınlık belirleme esasları Amerikan
Portland Çimento Birliği (PCA) ve Amerikan Ordu Birliği Mühendisleri (USACE) tarafından belirlen-
miştir. Tasarım esası, üstyapının yani kaplamanın, tekrarlı ağır yükler altında bozulmadan belirli bir
dereceye kadar dayanmasıdır. Bu üstyapılarda eğilme gerilmesi kritik olduğu için eğilme gerilmesi-
ne bağlı yorulma kalınlık hesabında kullanılır. Yorulma ilişkisinde aşağıdaki gerilme oranı kullanılır.
TMH - 487 - 2015/4 51

Gerilme Oranı (GO) = Uygulanan Kritik Eğilme Gerilmesi / Eğilme Dayanımı
Burada “Uygulanan Kritik Eğilme Gerilmesi” beton üstyapı tabakasının tabanındaki en büyük çek-
me gerilmesidir. “Eğilme Dayanımı” ise ASTM C78; AASHTO T97 veya CSA A23.2-8C ile üç noktalı
yükleme ile elde edilen kiriş dayanımıdır.
Tasarım aşamasında kalınlık veya yapının dayanımı artırılarak gerilme oranı yorulmanın etkilerini
düşürecek şekilde düşük tutulur.
SSB üstyapıların eğilme gerilmesi üzerine yapılan çalışmalar yorulma davranışlarının geleneksel
beton üstyapılarla benzer olduğunu göstermiştir. Şekil 6, dört farklı silindirle sıkıştırılmış üstyapı
örneğinden alınmış kirişlerin yorulma test sonuçlarını göstermektedir. Şekilde %50 çizgisi araştır-
ma veri noktalarının arasından geçirilmiş ve onları temsil eden en uygun çizgidir. %95 çizgisi ise
noktaların %95’ini temsil eder. Bu çizgilerin altında, tasarım çizgisi Amerikan Portland Çimentosu
Birliği’nin karayolları ve havalimanları için önerdiği prosedürlerde olduğu gibi güvenli tasarım nok-
tasını temsil eder.
Kalınlığa etki eden en önemli parametreler eğilme gerilmesi ve yorulma davranışıdır. Kalınlık teker-
lek yüklerinden kaynaklı eğilme gerilmesini ve yorulmayı güvenli limitler altında tutacak şekilde
seçilir. Üstyapının bağlantı noktalarında köşelerde oluşan eğilme gerilmesi ve yorulma orta nok-
talardakinden daha fazladır [8]. Bu nedenle derz noktaları ve buradaki yük aktarım performansı
verimliliği yapının ömrü açısından son derece önemlidir.
Bu noktalardaki gerilmeyi düşürmek için üstyapı 30 cm kadar genişletilebilir ve bu genişletilen
kısımlar destekleyici olarak düşünülebilir. Ticari ve endüstriyel park alanlarında ise yapının boş kö-
şelerinin yanında çok az alan mevcuttur ve buralarda yükler genellikle iç tabakalara uygulanır. Bu
nedenle yapı destekleyici köşeler dikkate alınarak tasarlanır.
Derz noktalarında gerilmeyi düşürebilmek için bu noktalardaki bağlantının yeterli miktarda olma-
sı gerekir. Tasarım programları kullanıldığı zaman bu noktalardaki yük transfer kabullerine dikkat
etmek gerekir.
Şekil 6 - Silindirle sıkıştırılmış beton üstyapılar için yorulma ilişkisi (PCA 1987)
3.1. Zemin, Temel Altı ve Temel Tasarımı

SSB yolların altında yer alan doğal zeminler, granüler alttemel ve bağlayıcılarla güçlendirilmiş te-
mel tabakaları geleneksel beton üstyapılarınki ile aynı özelliklere sahip olmalıdır. Doğal zeminin,
alttemel ve/veya temelin taşıma kapasitesi her bir SSB tabaka yerleştirmesi için yapılacak sıkış-
tırmaya izin verecek (dayanacak) şekilde olmalıdır. Bu üstyapılar granüler temel altındaki nem
oranına duyarlıdır. Bu üstyapıların en alt tabakası en fazla eğilme gerilmesi ile karşılaşacağı için
burada bulunacak fazla bir su su/çimento oranını artırarak betonun oradaki mekanik dayanımını
52 TMH - 487 - 2015/4

azaltacaktır. Bulunan fazla su kurutulmalıdır, ya da tekrar sıkıştırılmalıdır veya başka bir malzeme ile
değiştirilmelidir. Zemin ve alttemel tabakaları yeterli dreneja sahip olmalıdır.
3.2. Tasarım Prosedürleri

Bu üstyapılar tasarım açısından iki ana kategoriye ayrılırlar. a) limanlar ve havalimanları gibi ağır
yüklere maruz kalanlar, b) değişik tipte kamyonlar ve diğer trafik araçlarının yüklerine maruz ka-
lanlar. Ağır yükler altında çalışan üstyapılar maruz kalacağı en ağır araç yükünün belirli sayıdaki
tekrarlı yükü altında tasarlanır ve diğer hafif yüklü araçlar dikkate alınmaz [9]. Bu yaklaşım PCA ve
USACE tarafından kullanılmaktadır.
Değişik tipteki araç yüklerine maruz kalan üstyapılar için önerilen PCA ve USACE yöntemi ise çok
karmaşık ve detaylıdır. Bunlar için bağlantısız beton üstyapılar için kullanılan ACI tabloları veya
StreetPave programı gibi tasarım seçenekleri kullanılabilir. Bazı mühendisler ise bunlara ek olarak
kontrol amaçlı WinPAS kullanmaktadır [1].
3.3. RCC-PAVE Programı (Amerikan Portland Çimento Birliği Prosedürü)

Bu program SSB yolların ağır yükler altında tasarlanıp değerlendirilmesini sağlamaktadır. Bu prog-
ram ayrıca geleneksel yükler altındaki üstyapılar için de kullanılabilir ama bu oldukça karışık ve
zahmetlidir. RCC-PAVE prosedürü Amerikan Portland Çimento Birliğinin (PCA) prosedürlerine bağlı
olarak Westergaard’ın temel üzerine yapılmış rijit üstyapılar için elastik analiz yöntemini kullan-
maktadır [10]. RCC-PAVE programı PCA’nın programından ve PCA’nın Endüstriyel Üstyapılar için
Silindirle Sıkıştırılmış Betonun Yapısal Tasarımı yayınından geliştirilmiştir. Windows 98, Windows
2000, Windows NT, ve Windows XP ortamlarında çalışmaktadır.
Tasarım aşağıdaki kabulleri içermektedir.
• Eğer birkaç tabaka şeklinde inşaa yapılacaksa yapı yekpare olarak düşünülür ve tabakalar ara-
sında yeterli bağ olmasına özen gösterilir.
• Tasarım sırasında güvenilir tarafta kalmaya özen gösterilir.
• Şekil 6’daki yorulma çizgisi yorulma testlerindeki sonuçlara göre daha güvenli taraftadır.
• Bu üstyapılar yıllar geçtikte sağlamlık kazanmaktadır ve böylece eğilme dayanımı tasarım da-
yanımından daha fazla olacaktır.
• Bunlar genel olarak 700,000 den daha az yük tekrarına göre tasarlanmışlardır. Şekil 6’da geril-
me oranı 0.38 civarında düzleşmeye başlamaktadır ve 700,000 den daha fazla tekrarlar için izin
verilen yükler dikkate alınmamaktadır.
Kalınlık tasarımı için aşağıdaki bilgilere ihtiyaç vardır [8].
1. Zemin ve alttemel tabakaları ve bunların kombinasyonu için k değeri
2. Araç bilgileri
a. Dingil yükleri
b. Dingil açıklıkları
c. Tekerlek özellikleri (değen yüzey alanı ve basıncı)
d. Yapının ömrü boyunca maruz kalacağı tekrar sayısı
3. Üstyapının eğilme dayanımı
4. Üstyapının elastiklik modülü
RCC-PAVE programı SSB üstyapının herhangi bir araç yükü altındaki kritik bükülme dayanımını be-
lirler. Burada esas yükler içteki tabakalardadır. Köşelerdeki kalınlık artırılması köşelere gelen yük-
lemenin sıkıntılarını çözer ve böylece tüm yapının kalınlığının artırılmasına gerek kalmaz. Tasarım
açısından gelecek trafiğe bağlı olarak tabaka kalınlığı belirlenir.
Bu program kolay anlaşılabilir şekilde menülere ve yardım araçlarına sahiptir. Çok değişik araç tip-
leri ve yükleme özellikleri mevcuttur. Ayrıca kullanıcılarda kendi istedikleri yükleme tipini ve tek-
rarlarını uygulayabilirler.
TMH - 487 - 2015/4 53

Önceden girilmiş malzeme özellikleri kullanılabileceği gibi kullanıcı kendi belirleyeceği malzeme
özelliklerini de girebilir. Hassasiyet grafikleri kullanıcıya tasarımdaki değişikliklerin etkilerini değer-
lendirme şansı sağlar.
RCC-PAVE programı gibi elektronik tasarım yöntemine ek olarak tablolar ve grafikler kullanılarak
PCA yöntemi kullanılabilir. PCA yöntemine ait ve RCC-PAVE yöntemine eşdeğer örnekler 1 nolu
referanstan görülebilir.
4. SSB Üretimi Ve Yol Yapımı

SSB yol yapımı genel hatlarıyla aşağıdaki 5 işlemden oluşmaktadır:
• Taban zemini, temel ve alttemel hazırlanması
• Beton karışımın hazırlanması
• Taşıma
• Yerleştirme
• Sıkıştırma
• Gerektiğinde derz yapımı
• Kür ve bakım
• Test şeridi yapımı
4.1. Taban zemini, alttemel ve temelin hazırlanması

Yoltabanı üzerine inşa edilecek olan alttemel veya temel ASTM D 1557 standardına göre maksi-
mum kuru yoğunluğun minimum %95’ine kadar sıkıştırılmalıdır. Bütün bu tabakalar SSB yolun
sıkıştırılmasına izin verecek rijitlikte olmalıdır. Granüler bir malzemeden imal edilen alttemel SSB
yolun altındaki suyun drenajı amaçlı imal edilmektedir. Alttemel ve temel tabakasının düzgünlüğü
SSB yolun düzgünlüğünün de önemli bir anahtarıdır. Betonun serilmesinden önce temel tabaka-
sı nemsiz, yabancı malzemelerden arındırılmış ve donmamış olması gerekmektedir. SSB nisbeten
kuru bir karışım olduğu için temel ve alttemeldeki nem değişimlerinden etkilenebilmektedir. Do-
layısıyla, beton dökümü öncesi mümkün olduğunca homojen bir nemde olan temel tabakası elde
etmek önemlidir. Kuru bir temel tabakası betonun nemini alacağından gerektiğinde fıskiyelerle
temelin ıslatılması gerekebilir. Ancak, bu gibi durumlarda göllenmeye veya bir çamur tabakasının
oluşmamasına dikkat edilmelidir [1].
4.2. Beton karışımının hazırlanması

Yukarıdaki bu işlemlerden ilki olan beton karışımının hazırlanması Türkiye’de oldukça fazla miktar-
da mevcut olan yaş veya kuru karışım hazır beton tesislerinde yapılabilmektedir. Ancak, karışımın
nispeten kuru olmasıyla bu tür kesikli üretim olarak tabir edilen tesislerde tesisin kapasitesinin
oldukça altında çalıştırılması gerekmektedir. Yurtdışında, ABD ve İsveç’te SSB yol imalatlarında
yüksek üretim kapasitesine sahip olan sürekli karıştırma tesislerinin kullanımı tercih edilmektedir
[1, 2]. Sürekli karışım tesisleri, kolayca taşınabilmekte ve kurulabilmekte olup kesikli karışım te-
sislerine göre birim zamanda daha fazla üretim sağlayabilmektedir. En çok kullanılan ve önerilen
tesis, malzemeler için ağırlık kontrolüne sahip olan sürekli karışım tesisleridir. Tesisin üretimi hızlı
ve kesintisiz olduğunda, serme işleminin sürekliliği de sağlanmış olacaktır. Tesisin üretimi, sericinin
yerleştirme ve sıkıştırıcının sıkıştırma hızıyla benzer olmalı ve tesis mümkün olduğunca uygulama
alanına yakın bir yere kurulmalıdır.
4.3. Beton karışımının taşınması

SSB’nun taşınması esnasında aşağıdaki hususlara dikkat edilmelidir:
• SSB yol taşınması esnasında kullanılacak olan filonun özelliklerinin (kapasite ve tip) belirlen-
mesinde, beton karıştırıcının ve sericinin kapasitesi, taşıma mesafesi, iklim koşulları ve yer-
54 TMH - 487 - 2015/4

leştirme zamanı (gündüz / gece) gibi etkenler gözönüne alınmalıdır. Genelde, seçilen beton
üretim tesisinden bağımsız olarak SSB, tesisten yol sahasına kadar damperli kamyonlarla taşın-
maktadır.
• Damperli kamyonlar betonun yağmur, aşırı soğuk veya sıcak gibi çevresel koşullardan etkilen-
memesi için su geçirmez bir branda ile kaplanmalı ve o şekilde sahaya doğru yola çıkmalıdır.
Ayrıca, ulaşım esnasında meydana gelecek nem kaybını gözönüne alarak beton karışımının
su miktarı sıkıştırma için gerekli optimum nem miktarından biraz daha fazla olacak şekilde
ayarlanmalıdır.
• Damperli kamyonlar her taşıma işleminden sonra yıkanarak temizlenmelidir. SSB’nun dam-
pere yapışması betonun sericiye dökülmesi esnasında problemlere yol açabilmektedir. Ayrıca,
damperde kalması muhtemel nemini kaybetmiş eski betonun bir sonraki harman ile karışma-
ması sağlanmış olacaktır.
• Genelde SSB damperli kamyonlar ile serici önüne doğrudan boşaltılmaktadır. Ancak, kam-
yonların manevra yapamayacağı dar ve sıkışık alanlarda kepçeler veya özel taşıma bantları
kullanılarak da boşaltma yapılabilir.
• SSB’nun kamyonlara yüklenmesi, taşınması ve boşaltılması esnasında ayrışmaması için gere-
ken önlemler alınmalıdır. SSB damperli kamyonun önüne, ortasına ve arkasına olacak şekilde
eşit harmanlar kullanılarak boşaltılmalıdır. Sericinin önüne boşaltma yapılma işlemi esnasında
da gerekli özen gösterilmelidir.
• Düzenli bir yerleştirme yapabilmek için beton karıştırıcıdan sericinin önüne kadar geçen ta-
şıma süresi mümkün olduğunca azaltılmalıdır. SSB işlenebilirliği zamanla azaldığından çi-
mentonun suyla buluştuğu andan betonun sericinin önüne boşaltıldığı ana kadar geçen süre
genelde 45 dakika ile sınırlandırılmalıdır. Bu süre gerektiğinde priz geciktiriciler kullanılarak
uzatılabilmektedir. Ancak, özellikle ortam sıcaklığının 27 ºC’yi aştığı durumlarda bu süreler
daha da kısalabileceği unutulmamalıdır.
4.4. Beton karışımının yerleştirilmesi

SSB genelde bir asfalt serici ile yerleştirilebilmeltedir. Asfalt sericide bazen küçük bazı modifikas-
yonlar (besleme kovası ve mastar tablası arasındaki açıklığın büyütülmesi, mastar tablası önünde-
ki helezonların ayarlanması gibi) yapılması gerekmektedir. Asfalt serici SSB’nu tüm şerit genişliği
boyunca referans yaş yoğunluğun en az %80’ine kadar sıkıştırabilmelidir. Titreşimli mastar ve en
az bir tokmağa (bıçağa) sahip olan gelişmiş bir beton asfalt sericisi ile kabul edilir performans elde
edilmiştir. Bazı yüksek sıkıştırmalı serici tipleriyle bu yoğunluk %90’a kadar çıkabilmektedir.
Bazı yüksek sıkıştırmalı tablalar ihtiva eden sericilerde tek bir tabakada 25 cm kalınlığa kadar yer-
leştirme yapılmış olsa da genelde asfalt sericiler ile hazırlanan tabaka kalınlıklarının 15 cm’yi geç-
memesi, tabaka kesitinde homojen bir yoğunluğun elde edilebilmesi için, önerilmektedir. Öte
yandan saha uygulamalarında sıkıştırma öncesi ve sonrası tabaka kalınlıkları arasında, serici tipi,
karışım özellikleri ve tabaka kalınlığına bağlı olarak, yaklaşık %10 ile 25 arasında bir fark olduğu
gözlenmiştir. Eğer SSB iki farklı tabaka halinde dökülecekse iki eşit kalınlıkta dökülmesi önerilmek-
tedir. Üst ve alt tabakalar arasındaki zaman farkı karışım özellikleri ve ortam şartlarına bağlı olarak
değişse de mümkünse 60 dakikayı geçmemesi her iki tabakanın bağlanarak birlikte çalışması için
önemlidir. Eğer bu süre aşılmışsa iki tabaka kısmi olarak bağlanmış kabul edilmekte bu da yapısal
kapasitenin tam olarak edinilememesine neden olmaktadır. Dolayısıyla, böylesi durumlarda üst
tabaka yerleştirilmeden önce alt tabaka hava veya su jeti ile temizlenmeli ve arada ince bir yüksek
kıvamlı harç karışımı uygulanmalıdır.
Ayrışmanın engellenmesi için besleme kovasının hiçbir zaman boş bırakılmaması gerekmektedir.
Sericinin durup kalkması yüzey kalitesinde olumsuz bir etkiye sahiptir. Dolayısıyla, gereksiz dur-
kalklardan kaçınmak gerekmektedir. Beton yerleştirme hızı sericinin kapasitesine, serilen tabaka-
nın kalınlığına, beton karıştırıcının kapasitesine, taşıma mesafesi gibi diğer etkenlere göre sabit
olacak şekilde önceden planlanmalıdır.
TMH - 487 - 2015/4 55

4.5. Beton karışımının sıkıştırılması
SSB karışımının sıkıştırılması aşaması,
kaplamanın yoğunluğu, dayanımı, ge-
çirimliliği - dolayısıyla dayanıklılığı - ve
yüzey düzgünlüğü açısından oldukça
önemlidir. İlk sıkıştırma genellikle 10
ton ağırlığa sahip çift tamburlu titre-
şimli çelik bandajlı silindir ile yapılmak-
tadır (Şekil 7). İlk sıkıştırmanın ardından,
20-30 tonluk lastik tekerlekli silindir ile
geçiş yapıldığında titreşimli sıkıştırma
sonrasında ortaya çıkan kusurlar ve
küçük boşluklar kapatılmaktadır. Sıkış-
tırma, serme işleminden sonraki 15 da-
kika içinde başlamalı ve tesiste beton
karışımı hazırlandırğı andan itibaren 45
dakika geçmeden tamamlanmalıdır. Sı-
Şekil 7 - SSB kaplamanın çelik ve lastik tekerlekli silindirlerle cak havalarda ise, karıştırmanın bitişi ile
sıkıştırılması [1] sıkıştırmanın bitişi arasında geçen süre
35 dakikayı aşmamalıdır.
Genelde, 10 ton ağırlıktaki çift tam-
burlu titreşimli çelik bandajlı silindir ile
yapılacak dört ile altı geçiş 15-25 cm
kalınlıktaki tabakaların %98’inde gere-
ken yoğunluğa ulaşılmasını sağlamıştır.
Fazla geçişlerden dolayısıyla fazla sıkış-
tırmadan, özellikle kesitin üst kısmında
yoğunluk azalmasına yol açabileceği
için kaçınılmalıdır. Yoğunluğun anında
belirlenmesi için tahribatsız muayene
yöntemlerinden biri olan nükleer yo-
ğunluk ölçme cihazları kullanılmalıdır
(Şekil 8). Özellikle yol şeridinin kenar-
larında sıkıştırma yaparken, fazla sıkış-
tırma buralarda stabilitenin kaybolarak
Şekil 8 - Yoğunluk ölçümünde nükleer cihazların kullanımı [1] kenar göçmelerine yol açabileceğin-
den titreşimli silindirlerin kullanılma-
sında özen gösterilmelidir.
4.6. Derz Yapımı

SSB yollarda rötre, ve dolayısıyla çatlak genişlikleri azalmış olacağından genelde bir derz kesimi
işlemi yapılmamaktadır. Çatlaklar, betonun özelliklerine ve kaplama kalınlığına göre değişmekle
birlikte, genelde 6 ile 18 m aralıklarda oluşmaktadır [1]. Bu çatlakların ileride sorun yaratmaması
için SSB yollarda diğer beton yollarda olduğu gibi gerekli drenaj önlemleri alınmalıdır.
Ancak, herhangi bir derz kesme işlemi yapılacaksa, diğer beton yollarda olduğu gibi kesme zaman-
laması ayarlanmalı ve kesme zamanı kesme işlemi esnasında agregaların hamurdan ayrılmaması
sağlanacak kadar geç ve rastgele çatlaklar oluşmadan önce yapılmalıdır. Kesme derinliği kaplama
kalınlığının yaklaşık 1/4’ü kadar olmalıdır.
Enine derzler genelde 20 cm’den daha az kaplama kalınlıkları için 6 m civarında seçilmektedir. 20
cm’den daha kalın olan kaplamalar içinse bu miktar 3 kat kadar artırılabilmektedir. Boyuna derzler
ise enine derzlerden genelde daha kısa seçilmektedir. Ancak, endüstriyel tesislerin sahaları gibi
oldukça geniş bir kaplama alanı varsa, genelde kare şeklinde derzler oluşturulmaktadır. Böylesi
uygulamalarda, derz aralıkları 20 cm’den daha az kaplama kalınlıkları için genelde 4.5 ile 6 m., daha
kalın kaplamalarda ise kaplama kalınlığının (m olarak) yaklaşık 2.3 katı kadar aralıklarda olmalıdır.
56 TMH - 487 - 2015/4

4.7. SSB’nun bakımı
SSB’nun bakımı ya da kürü betonun
istenilen mukavemete ve dayanıklılığı
sahip olması için çok önemlidir. SSB’da
terleme gözlenmeyeceği için buhar-
laşma ile yüzeyden su kaybı betonun
yerleştirilmesini takiben başlayacak-
tır. Dolayısıyla, kür işlemine sıkıştırma
işleminin tamamlanmasından sonra
hemen başlanmalıdır. Bu işlem için
genellikle kür kimyasalları kullanarak
beton yüzeyinde bir film tabakası oluş-
turulması sağlanmakta ve nem kaybı
engellenmektedir (Şekil 9). Ancak, bu
tür kimyasallar SSB’nun yüzeyindeki Şekil 9 - SSB yolda beyaz renkli kür kimyasalı uygulanması [1]
açık yapısından dolayı normal saha be-
ton uygulamalarına göre daha 1.5-2 kat
daha fazla kullanılmalıdır. Geleneksel kür yöntemleri olan sulama, fıskiyeleme, ve ıslak branda ile
yolun üzerinin örtülmesi uygulamaları SSB yollar için çok uygun görünmemektedir [1].
4.8. Test şeridi yapımı

Yol müteahidinin deneyimi ve yol projesinin büyüklüğüne göre bir test şeridi yapımı SSB yolun ta-
sarımı, yapımı, kürü, derz oluşturulması ile sahada ve laboratuvarda gerekli testlerin yapılması aşa-
malarının gözlenmesi açısından oldukça yararlıdır. Test şeridi benzer bir yol taban zemini üzerinde
aynı malzemeler ve ekipmanlarla yapılmalıdır. Bütün işlemleri gözlemleyebilmek için, yeterince
uzun bir test şeridi inşa edilmeli ve derzlerin oluşturulması aşamasını da izleyebilmek için en az iki
serici genişliğinde olmalıdır.
SSB yol yapımı öncesi bir test şeridi imalatı ile aşağıdakilerin yapılması mümkün olacaktır [1]:
• Temel tabakasının eğim, yoğunluk ve nem gibi özellikleri incelenecek
• Bütün malzemelerin şartnamelere ve standardlara uygunluğu test edilecek
• Beton üretim tesisinin istenen üretim hızında ve homojenlikte beton üretebildiği doğrulana-
cak
• Beton karışımının tasarım şartlarını sağladığı doğrulanacak
• SSB’nun depolama, işlenme ve taşınmasının uygunluğu kontrol edilecek
• Yerleştirme ve sıkıştırma işlemlerinin kalitesi incelenecek
• Silindirlerin sıkıştırma zamanlaması ve sıralaması ile istenen yoğunluğun kaç geçiş sonrası
elde edileceği onaylanacak
• Bitişik kaplama şeritlerinin yerleştirilmesi ve zamanlaması doğrulanacak ve derz kalitesi ince-
lenecek
• Yapım esnasında alınacak olan numunelerin örnekleme metodları değerlendirilecek
• Gerekirse beton karışım oranlarında düzenme yapılabilecek.
• Yüzey düzgünlüğü ve uniformitesi değerlendirilecek
• Proje şartnamesinin gereği olan yoldan karot ve kiriş numunesi alımı ve nunlar üzerinde de-
neyler yapılabilecek.
5. Türkiye’de SSB Yollar

Yukarıdaki tarihçesinden de anlaşılacağı üzere SSB yollar yurtdışında son 40-50 yıldır inşaa edil-
mekte olup uzun vadedeki performansları ve olumlu özellikleri gözlenmiştir. Ancak, ne yazık ki
ülkemizde bu teknolojinin kullanılmaya başlanması oldukça yenidir. Ülkemizde ilk SSB uygulama-
TMH - 487 - 2015/4 57

sı 1982-1983 yıllarında Karakaya Barajı mansap batardosunda yapılmıştır [11]. Ardından, Suçatı,
Çine, Cindere ve Beydağ Barajlarının gövdesinde 1990’lı yılların ortalarından itibaren kullanılmaya
başlanmış olup, halen birçok hidroelektrik santrali imalatında tercih edilmeye başlanmıştır [12].
SSB yol uygulaması ise sadece iki tanedir. Bunlar biraz sonra detaylı bilgi verilecek olan Antalya ve
Denizli Belediyesi uygulamalarıdır.
5.1. Antalya Büyükşehir Belediyesi Uygulaması

Antalya Büyükşehir Belediyesi, dahil olduğu bir Avrupa Birliği 6. Çerçeve Projesi kapsamında
Türkiye’nin ilk SSB yol imalatını gerçekleştirmiştir. Kısaca “Ecolanes” olarak isimlendirilen ve İngilte-
re’deki Sheffield Üniversitesi tarafından yürütülen bu proje, “Karasal Ulaşım için Ekonomik ve Sür-
dürülebilir Kaplama Üstyapısı” başlığını taşımaktadır. Proje kapsamında araç lastiklerinden elde
edilen çelik tellerin rijit beton üstyapı imalatında kullanılabilirliği çeşitli laboratuvar deneyleri ve
saha uygulamalarıyla gösterilmiştir [13].
Bu bağlamda projenin Türkiye ortağı olan Antalya Büyükşehir Belediyesin’ce belirlenen Necip Fazıl
Kısakürek Caddesi’nin 150 m boy ve 8.6 m genişliğindeki bir kısmının rehabilitasyonu yapılmıştır
(Şekil 10). Yol rehabilitasyonu kapsamında eski asfalt yol ve temel tamamen kaldırılmıştır. Yeni yol,
20 cm kalınlığında bir temel, 10 cm kalınlığında bir alttemel, 19 cm kalınlığında SSB ve en üstte 4
cm kalınlığında bir asfalt tabaka olmak üzere dört katmandan oluşturulmuştur. SSB ise dört farklı
karışım olarak imal edilmiştir. 70 m boyunda ve 5.1 m genişliğindeki ilk kısmında %3 oranında araç
Şekil 10 - Antalya’daki SSB Uygulanan Yolun Önceki Görünümü [10z]
Şekil 11 - Antalya’daki SSB Uygulaması
58 TMH - 487 - 2015/4

lastiğinden geridönüştürülmüş çelik tel; 40 m boyunda ve yine 5.1 m genişliğindeki ikinci kısmında
%2 oranında çelik tel; 40 m boyunda ve 5.1 m genişliğindeki üçüncü kısmında herhangi bir çelik tel
kullanılmamış ve son olarak 150 m boyunda ve 3.5 m genişliğindeki dördüncü bir kesimde ise %3
oranında araç lastiğinden geridönüştürülmüş çelik tel kullanılmıştır [13].
Antalya’daki uygulamada SSB yol ve karışım tasarımı Sheffield Üniversitesi tarafından yapılmıştır.
Uygulama esnasında Belediye’ye ait bir asfalt serici, üzerinde çok küçük bazı modifikasyonlar yapıl-
dıktan sonra kullanılmıştır (Şekil 11). Temmuz 2009 yılında inşa edilen bu yol halen kullanımdadır.
5.2. Denizli Belediyesi Uygulaması

Türkiye’deki gerçek anlamdaki ilk SSB yol uygulaması ise Denizli Belediyesi tarafından Antalya’da-
ki pilot uygulamanın görülmesinin ardından yapılmış ve halen de Belediye tarafından daha fazla
tercih edilen bir kaplama türü olarak yapılmaya devam edilmektedir. Aralık 2009 yılından beri
Denizli Belediye’since yapılan SSB kaplama miktarının 500,000 m2’yi aştığı tahmin edilmektedir.
Belediye’nin SSB yol tercihi ise yapmış oldukları bir yol üst yapısı kesit değerlendirme analizi sonu-
cunda olmuştur (Şekil 12).
Şekil 12’de belirlenen 5 alternatif yol üstyapısı kesitinde birim maliyet açısından D numaralı kesidin
ardından SSB beton yol en ucuz ikinci seçeneği oluşturmuştur. SSB yolun diğer kesitlere göre üs-
tünlükleri, daha az kazı yapılması ihtiyacı dolayısıyla altyapıya daha az zarar verme ihtimali ve hızlı
inşa edilebilmesi sayılabilir.
Şekil 12 - Denizli Belediyesi Yol Üstyapı Kesitleri Karşılaştırması
Şekil 13 - Denizli’deki SSB Uygulaması
TMH - 487 - 2015/4 59

Denizli Belediye’since yapılmış olan SSB yol ve karışım tasarımı ise Pamukkale Üniversitesi İnşaat
Mühendisliği Bölümü’nce yapılmıştır. Yol inşaasında kullanılan ekipmanlar özel bir firma tarafın-
dan getirilmiş ve serici üzerinde herhangi bir değişiklik yapılmadan kullanılmıştır (Şekil 13). Beton
karışımında yaklaşık 300 kg çimento ve 20 kg çelik tel kullanılmış, agrega maksimum dane boyutu
ise 15 mm olarak seçilmiştir. 28 günlük eğilme dayanımı hazırlanan kirişi numunelerden belirlen-
miş ve karışımın eğilme dayanımının 3.5 MPa’ın üzerinde olması hedeflenmiştir.
6. Sonuç
Ülkemizde halen karayollarının yük taşımacılığındaki payı %92, yolcu taşımacılığındaki payı ise
%95’tir [14]. Öte yandan, ülkemizde, yaklaşık 2 000 km’si otoyol, 31 000 km’si devlet yolu, 30 000
km’si il yolu olmak üzere toplam 63 000 km’lik bir karayolu ağı şebekesi bulunmaktadır. Bu yolla-
rın yaklaşık %80’i asfalt sathi kaplama, %7’si BSK olarak kaplanmış olup geri kalanı stabilize veya
toprak yoldur. Yaklaşık, 300 000 km uzunluğundaki köy yollarımızın ise yaklaşık %30’u asfalt sathi
kaplama olarak kaplanmış olup geri kalanı stabilize veya toprak yoldur [14]. Son on yılda Türki-
ye Çimento Müstahsilleri Birliği’nin (TÇMB) gayretleriyle başlatılan ve birkaç ilde daha oldukça az
miktarda yapılan beton yol uygulamaları oldukça sınırlı kalabilmiş, ve bir alternatif olarak beton
yolların gelişmesi mümkün olamamıştır.
Ayrıca, ülkemizdeki yollarda bulunan ağır taşıt oranının Avrupa’ya göre yaklaşık dört kat daha fazla
olduğu belirtilmekte [15], ağır taşıtların ise istihap hadlerinin oldukça üzerinde yük taşıdığı bilin-
mektedir.
Karayolları Genel Müdürlüğünün (KGM) 2007-2011 yıllarına ait stratejik planına [16] göre KGM’nün
GZFT (Güçlü Yanlar, Zayıf Yanlar, Fırsatlar, Tehditler) analizi yapıldığında en önemli tehditlerden biri
olarak “petrol ve petrol ürünlerinin fiyatlarının artması ile yapım, bakım ve işletme masraflarının
artması” belirlenmiş durumdadır. Nitekim, geçtiğimiz yıl düzenlenen 2. Karayolu Ulusal Kongresi
sunumlarında, Gürkan ve ark. Karayolları 7. Bölge Müdürlüğü sınırları içerisinde kalan BSK’lı yolla-
rın bir performans değerlendirmesini yapmış, ve çok çarpıcı bir şekilde 7. Bölge BSK’lı yol ağının
sadece %25.4’lük bir bölümünde yolların iyi durumda olduğu saptamasını yaparak, %23.6’lık bir
bölümünde hemen iyileştirme çalışmalarına başlanması gerektiğini saptamışlardır [17]. Dolayısıy-
la, yukarıda belirtildiği üzere oldukça fazla sayıda ağır taşıtın yola çıktığı ülkemizde böylesi sapta-
malar hiç de şaşırtıcı değildir.
Yapımında asfalt sericiler ve silindirler gibi asfalt ekipmanları kullanılarak inşa edilebilen ve yuka-
rıda kısaca özellikleri ile üstünlüklerinden bahsedilen SSB yollar ağır taşıtlar dolayısıyla ağır yükler
için ideal bir çözüm olarak karşımıza çıkmaktadır. Yukarıda verilen örneklerden de görüleceği üze-
re yurtdışında birçok ülkede ekonomik ve kalıcı bir çözüm olduğunu göstermiş ve gittikçe artan
bir şekilde kullanılmaya başlanılmıştır. Dolayısıyla, SSB yollar gerek KGM’nün yetki alanında bulu-
nan ve özellikle ağır taşıt trafiği bulunan yollarda, ayrıca belediyelerin kontrolü alanındaki şehiriçi
yollarda ve il özel idareleri yetki alanında bulunan köy yollarında yapım yöntemlerindeki kolaylık,
ekonomikliği ve kalıcılığı gözönünde bulundurulduğunda, önemli bir alternatif olarak karşımıza
çıkmaktadır.
Teşekkür
Yazarlar, özellikle Denizli Belediyesi uygulaması ile ilgili bilgileri ve resimleri bizimle paylaşan Mo-
dern Beton Kalite Güvence Müdürü Sayın Nagehan Haldenbilen’e teşekkürü bir borç bilir.
Kaynaklar
1. Harrington, D., Abdo, F., Adaska, W., Hazaree, C., (2010). Guide for Roller Compacted Concrete
Pavements, National Concrete Pavement Technology Center, Institute for Transportation, Iowa
State University.
2. Ağar, E., Taşdemir, Y., (2007). “Silindir ile Sıkıştırılabilen Beton Yollar”, Türkiye Hazır Beton Birliği
web-sitesi, http://www.thbb.org
60 TMH - 487 - 2015/4

3. Pittman, D., (2012). “U.S. Army Corps of Engineers Experience with Roller-Compacted Concre-
te Pavements”, Presented at a Symposium on Integrated Cement Based Pavement Solutions,
Part 2: Roller Compacted Concrete Pavements, American Concrete Institute web-sitesi, http://
www.concrete.org
4. Adaska, W., (2006). Roller-Compacted Concrete (RCC), PCA Research & Development Informa-
tion Serial No. 2975. Skokie, IL: Portland Cement Association.
5. Taylor, P.C.; S.H. Kosmatka; G.F. Voigt; et al. (2006). Guide to the Selection and Use of Hydra-
ulic Cements, and Integrated Materials and Construction Practices for Concrete Pavement:
A State-of-the-Practice Manual, National Concrete Pavement Technology Center, Institute for
Transportation, Iowa State University.
6. Neville, A.M., (1995). Properties of Concrete, Pearson Education Limited.
7. Mehta, P.K., Monteiro, P.J.M., (2006). Concrete: Microstructure, Properties, and Materials, Mc-
Graw Hill.
8. Portland Cement Association. 1987. Structural design for roller-compacted concrete for in-
dustrial pavements, Concrete Information. Publication IS233.01. Skokie, Illinois: Portland Ce-
ment Association.
9. Delatte, N. (2008). Concrete Pavement Design, Construction, and Performance, Abingdon, UK:
Taylor and Francis.
10 Portland Cement Association. (2002). RCC-PAVE Computer Program. Item Code MC043. Sko-
kie, IL: Portland Cement Association.
11. Öztürk, A., Yıldız, D. (1998). “Silindirle Sıkıştırılmış Beton Baraj Teknolojisi ve Türkiye’deki Uygu-
lamaları”, TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası, Türkiye Mühendislik Haberleri, No. 393, p. 39-46
12. Özcan, S. (2008). “Silindirle Sıkıştırılmış Betonun Farklı Yastık Karışımları ile Yapışma Verimliliği”,
ODTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
13. Ecolanes publishable final report. (2010), http://ecolanes.shef.ac.uk/
14. Yeğinobalı, A., Başkoca, A., (2005). “Geleceğin Yolu: Afyonkarahisar’daki Beton Yolun Hikayesi”,
Türkiye Çimento Müstahsilleri Birliği Ar-Ge Enstitüsü Yayınları, Ankara.
15. THBB Beton Yollar Teknik Çalışma Grubu, (2003). “Beton Yollar”, TMMOB İnşaat Mühendisleri
Odası, Türkiye Mühendislik Haberleri, No. 427, p. 38-44.
16. Karayolları Genel Müdürlüğü, (2007). “T.C. Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, Karayolları Genel Mü-
dürlüğü, 2007-2011 Stratejik Planı”.
17. A.G. Güngör, B. Hacak, ve N. Ünal, (2011). “Üstyapı Yönetim Sistemi KGM Uygulamaları”, 2. Kara-
yolu Ulusal Kongresi Sunumlar Kitapçığı, 11-13 Ekim, Ankara, 441-478.
TMH - 487 - 2015/4 61

26.04.2021

KONULAR
(Lifli Betonlar)

 Günümüzde kullanılan liflerin yanı sıra insanoğlu

lifleri çok eski zamanlardan beri kullanmaktadır. Eski
zamanlarda yapılarda kullanılan kerpiç ve alçı gibi
malzemelerde lif formatında keten, kenevir, at
kuyruğu, keçi kılı gibi doğal lifler kullanılmıştır.
Lifler  İnsan eliyle üretilen lifler ilk defa 19. Yüzyılın sonunda
ortaya çıkmasına rağmen, bu liflerin geçmişi 60
yıldan fazla değildir. Ancak bu kadar kısa zamanda
insan eliyle yapılmış (sentetik) lifler vazgeçilmez
hale gelmiştir.
1
26.04.2021
Lif, bir boyutu diğer boyutuna göre çok büyük olan, doğal
yollarla bulunan veya insan eliyle üretilebilen, dayanımları ve
elastisite modülleri aynı malzemenin büyük hacimli formuna
göre çok yüksek olan malzemeleri tanımlar.
Dairesel veya düz olabilirler.
Lif Nedir?
Genellikle en-boy oranı adı verilen parametre ile tanımlanırlar.
Tipik en-boy oranları 30-150 arasında değişmektedir.
 Lif takviyeli beton (FRC), yapısal bütünlüğü artırmak

amacıyla lifli malzeme içeren betondur.
 Eşit dağılımlı ve rastgele yönlendirilmiş kısa ayrık lifler
içerir.
 Lifler, her biri betona farklı özellikler kazandıran çelik
Lifli Beton lifler, cam lifler, sentetik lifler ve doğal liflerden
meydana gelebilir.
 Lifle güçlendirilmiş betonun karakteri lifli
malzemenin, geometrisi, dağılımı, yönelimi ve
yoğunluğuna göre değişir.
2
26.04.2021
 Betona katılan özellik açısından lifin şekli, boyutu ve

uzunluğu önemlidir. Örneğin ince ve kısa bir lif
Lifli Beton yalnızca beton döküldükten sonraki ilk saatlerde
etkili olurken (beton sertleşirken çatlamayı azaltır)
beton çekme dayanımını genellikle artırmazlar.
Liflerin  Lifler genellikle betonda plastik büzülme

çatlamasını ve kuruma büzülme çatlamasını kontrol
Betondaki etmek için kullanılır.

 Ayrıca betonun geçirgenliğini düşürür ve böylece
Etkileri suya maruz yapılarda su sızmasını azaltır.
 Bazı lif türleri betona daha fazla darbe, aşınma ve
kırılma direnci kazandırır.
 Lifler genellikle betonun eğilme dayanımını
artırmaz, bu nedenle moment dayanımı veya
yapısal çelik donatı yerini alamaz.
 Bazı lifler betonun dayanımını azaltır.
3
26.04.2021
Liflerin  Bir beton karışımına eklenen lif miktarı beton

hacmine oranla hesaplanır.
Betondaki  Lifler betonlarda %0.1 ila %3 oranlarında kullanılırlar.

 En-boy oranı (l/d), lifin uzunluğunun (l) çapına (d)
Etkileri bölünmesiyle hesaplanır.
 Dairesel olmayan kesite sahip liflerde en-boy
oranının hesaplanması için eşdeğer bir çap kullanır.
Liflerin  Lifin elastisite modülü matristen yüksek ise,

kullanıldığı malzemenin çekme gerilme
Betondaki mukavemetini artırarak yükün taşınmasına yardımcı

olurlar.
Etkileri  Lifin en-boy oranındaki artış, genellikle matrisin

eğilme mukavemetini ve tokluğunu artırır. Bununla
birlikte, çok uzun lifler karışım içinde "topaklanma"
eğilimindedir ve işlenebilirlik sorunları meydana
getirir.
 Son zamanlarda yapılan bazı araştırmalar, betonda
lif kullanımının beton malzemelerin darbe dayanımı
üzerinde sınırlı etkiye sahip olduğunu göstermiştir.
4
26.04.2021
 Betonun çekme dayanımını artırabilirler.

 Hava ve su boşluklarını azaltır.
 Betonun dayanıklılığını artırır.
 Grafit ve cam gibi lifler sünmeye karşı mükemmel
Neden Lifli bir direnç gösterirler.

 Liflerin yönü ve hacmi sünme performansı üzerinde
Beton? önemli bir etkiye sahiptir.
 Küçük, yakın aralıklı ve muntazam bir şekilde
dağılmış lifler betonda çatlak önleyici etki
göstermektedir.
 Liflerin betonun statik ve dinamik özelliklerini önemli
ölçüde iyileştireceği kabul edilmiştir.
 Lifli betonların özellikleri matris ve lifler arasındaki

etkili gerilme aktarımına bağlı olarak değişmektedir.
 Etkili gerilim aktarımı için matrisin elastisite modülü
Lif Takviyeli lifinkinden çok daha düşük olmalıdır. Naylonlar ve
polipropilen gibi düşük elastisite modülüne sahip
Betonun liflerin mukavemet artışı sağlama olasılığı düşüktür.
Ancak büyük miktarda enerjinin emilmesinde
Özelliklerini yardımcı olur ve bu nedenle, daha fazla sağlamlık
ve uygulama direnci verir.
Etkileyen  Çelik, cam ve karbon gibi yüksek elastisite modüllü
lifler betona dayanıklılık ve sertlik kazandırır. Matris
Faktörler ve lif arasındaki arayüzey bağları, matristen life
gerilme transferinin etkinliğini de belirler.
 Betonun mukavemetini arttırmak için iyi bir bağ
şarttır.
10
5
26.04.2021
11
Lif Takviyeli Betonun

Özelliklerini Etkileyen
Faktörler
 Betonun mukavemeti büyük
ölçüde içinde kullanılan lif
miktarına bağlıdır. Şekilden,
lif hacmindeki artışın,
betonun gerilme
mukavemeti ve tokluğunun
yaklaşık olarak doğrusal
olarak arttığı görülmektedir.
Daha yüksek lif yüzdesinin
kullanılması, beton ve
harcın ayrışmasına ve
sertliğine neden olabilir.
12
6
26.04.2021
Lif Takviyeli Betonun

Özelliklerini Etkileyen
Faktörler
 Betonun özelliklerini ve
davranışını etkileyen bir
diğer önemli faktör, lifin en-
boy oranıdır. En boy
oranının 75'e kadar çıktığı,
en boy oranındaki artışın
nihai betonu doğrusal
olarak artırdığı bildirilmiştir.
75'in ötesinde, göreceli
dayanım ve tokluk azalır.
13
 Betonun özelliklerini ve davranışını etkileyen bir

diğer önemli faktör, geleneksel takviye ile lif
Lif Takviyeli takviyesi arasındaki farklardan biri; lifler rastgele
yönlendirilirken donatıların istenen yönde
Betonun yönlendirilmesidir.
 Rastlantısallığın etkisini görmek için yapılan bir
Özelliklerini çalışmada % 0.5 hacme sahip lifle güçlendirilmiş
harç numuneleri test edildi. İlk set numunede lifler
Etkileyen yük yönünde, diğerinde yüke dik yönde hizalanmış
ve üçüncü numunede rastgele dağıtılmıştır.
Faktörler Uygulanan yüke paralel dizilen liflerin rastgele
dağılmış veya dik liflere göre daha fazla gerilme
mukavemeti ve sertlik sağladığı görülmüştür.
14
7
26.04.2021
 Çelik lifin eklenmesi işlenebilirliği önemli ölçüde

Lif Takviyeli azaltır. Bu durum taze karışımın konsolidasyonunu
olumsuz etkilemektedir. Uzun süreli harici titreşim
Betonun bile betonu sıkıştırmada başarısız olur.
İşlenebilirlikteki bu azalma lif hacmi, lifin uzunluğu
Özelliklerini ve çapa bağlıdır. İşlenebilirliğin azalmasının başka
bir nedeni liflerin homojen olmayan dağılımıdır.
Etkileyen  İşlenebilirlikteki bu azalma su/çimento oranının
Faktörler artırılmasıyla veya akışkanlaştırıcı katkı maddeleri
kullanılarak ortadan kaldırılabilir.
15
 Betonun mukavemetinde meydana gelen önemli

miktardaki azalmayı önlemek için Dmax 10 mm ile
Lif Takviyeli sınırlandırılmalıdır.

 Lifler betonda kısmen agrega görevi de görür.
Betonun  Basit bir geometriye sahip olmalarına rağmen, taze
Özelliklerini betonun özellikleri üzerindeki etkileri karmaşıktır.

 Lifler arasındaki ve lifler ile agregalar arasındaki
Etkileyen parçacıklar arası sürtünme, liflerin oryantasyonunu
ve dağılımını ve dolayısıyla betonun özelliklerini
Faktörler belirler.
 Karışımın kohezyonunu artıran sürtünmeyi azaltan
katkılar karışımı önemli ölçüde geliştirebilir.
16
8
26.04.2021
 Karışım esnasında liflerin topaklanmasını ve

ayrışmasını önlemek ayrıca homojen bir şekilde
karıştırılmasını sağlamak için gereken özen
gösterilmeli ve bazı kurallara uyulmalıdır.
Lif Takviyeli  En-boy oranı, kullanılan hacimsel yüzde, Dmax, iri
agrega miktarlarındaki artış işlenebilmeyi zorlaştırır
Betonun ve topaklanma ihtimalini artırır.
 Hacimce % 2'yi aşan çelik lif içeriğinin ve 100'den
Özelliklerini fazla en-boy oranına sahip lifler içeren karışımların
karıştırılması zordur.
Etkileyen  Liflerin karışım boyunca homojen bir şekilde
dağılması önemlidir. Bu su eklenmeden önce liflerin
Faktörler eklenmesi ile sağlanabilir. Laboratuvar mikserinde
betonu karıştırırken lifleri bir tel kafes sepetten
geçirmek, liflerin eşit dağılımına yardımcı olacaktır.
Saha kullanımı için başka uygun yöntemler
benimsenmelidir.
17
18
9
26.04.2021
19
 Çelik lifler,
 Polipropilen lifler
 Cam lifler,
Lif Çeşitleri  Asbest lifler,
 Karbon lifler,
 Organik lifler.
20
10
26.04.2021
21
 Metalik liflerin en çok kullanılanıdır.

 Paslanmaz çelikten imal edilirler.
 Oluşma biçimlerine göre 4 farklı tipe ayrılırlar;
Çelik Lifler Tip 1: Soğuk çekilmiş çelik lifler,

Tip 2: Plakadan kesilmiş çelik lifler,
Tip 3: Haddelenip çekilmiş çelik lifler,
Tip 4: Diğer lifler
22
11
26.04.2021
 Şekillerine göre;
A: Düz, pürüzsüz yüzeyli lifler,
B: Bütün uzunluğunca deforme olmuş lifler,
C: Sonu kancalı lifler.
 B sınıfı lifler, uzunluğu boyunca deforme olma
sekline göre;
Üzerinde girintiler (çentikler) açılmış lifler,
Uzunluğu boyunca dalgalı (kıvrımlı) lifler,
Çelik Lifler Ay biçimi dalgalı lifler
 C sınıfı lifler sonlarındaki kancalara göre;
İki ucu kıvrılmış lifler,
Bir ucu kıvrılmış lifler olmak üzere ikiye ayrılır.
23
TS 10513 / 92’ de çelik liflerin özelikleri ile ilgili iki önemli

parametre vardır:
 Liflerin çekme-kopma dayanımı en az 345 N/mm2
olmalıdır. Her bir lif için çekme-kopma dayanım 310
Çelik Lifler N/mm2 ‘den az olmamalıdır.
 16±1 °C’lik ortamda, 3.18 mm’lik bir iç çap
çevresinde yapılan lif eğilme deneyine tabi tutulan
liflerin %90’ının kırılmaksızın 90° eğilme yapabilmesi
gerekmektedir.
24
12
26.04.2021
25
26
13
26.04.2021
Polipropilen
Lifler
 Polipropilen, sentetik hidrokarbon
polimerdir.
 Polipropilenlerin hidrofobik oluşu
çimento matrisi ile zayıf bağ
meydana getirmesine neden
olmaktadır. Ayrıca bu yapısından
ötürü düşük ergime sıcaklığı
gösteren, kolay tutuşabilen bir
yapıda olup diğer sentetik liflere
göre daha düşük elastisite
modülüne sahiptir.
 Polipropilen liflerin düşük çekme
gerilmesi ve düşük elastisite
modülü onları plastik şekil
değiştirmeye sürükler.
27
Cam Lifler
 Cam lifler sertlik derecesi yüksek ve aşınmaya

karşı dirençlidirler.
 Reaktif ürünler değillerdir.
 Bu avantajlarının yanında esnek, hafif ve düşük
maliyetli lifler olarak da karşımıza çıkar.
 Bütün cam lifler elastisite modüllerinin benzer
olmalarına karşın, farklı dayanım değerlerine
sahiptirler ve çevresel etkilere karşı dirençleri de
farklıdır.
 E tipi lifler düşük çekme dayanımına sahip ve
kimyasal direnci düşük olan liflerdir.
 S tipi lifler daha yüksek dayanıma ve daha
yüksek maliyete sahiptirler.
 C tipi lifler korozyon dayanımı gerektiren
uygulamalarda kullanılabilir.
28
14
26.04.2021
Cam Lifler
29
Asbest Lif
 Asbest, betonun hazırlanmasında

kullanıldığında betonun basınç ve
eğilme mukavemeti gibi taze ve
sertleşmiş özelliklerini iyileştiren, doğal
olarak oluşan ince kristalli uzun bir
liftir. İnşaat sektöründe ısı ve ses
yalıtımı, yanmaz, çatı kaplama ve
döşeme işlerinde uygulamasını
bulunmaktadır.
30
15
26.04.2021
Karbon Lifler
 Karbon lifler yaklaşık 5 ila 10

mikrometre çapında ve çoğunlukla
karbon atomlarından oluşan liflerdir.
 Karbon liflerin yüksek sertlik, yüksek
gerilme mukavemeti, düşük ağırlık /
mukavemet oranı, yüksek kimyasal
direnç, yüksek sıcaklık toleransı ve
düşük ısıl genleşme gibi çeşitli
avantajları vardır.
31
32
16
26.04.2021
33
17
2.05.2021

KONULAR
(Kendiliğinden Yerleşen Betonlar - KYB)

KYB
 Geçmişte çok akıcı kıvama sahip betonlar üretmek

amacıyla betonların su/çimento oranları çok yüksek
tutulmuştur.
 1970’li yılların başında betonun işlenebilmesini geliştirmek
amacıyla akışkanlaştırıcı katkı maddelerinden
yararlanılmaya başlandı.
 Bu şekilde üretilen betonlar çok akıcı olmakla beraber,
kendiliğinden yayılabilme özellikleri yoktu.
 1990’lı yıllarda yeni nesil süperakışkanlaştırıcılarıcıların
ortaya çıkmasıyla beraber su/çimento oranı 0.40 veya
daha düşük olmakla beraber kendiliğinden yerleşen
ve(ya) kendiliğinden sıkışan beton üretimi imkanı
doğmuştur.
 Geleneksel betonla karşılaştırıldığında KYB’nin daha
düşük elastisite modülüne sahip olduğu görülmektedir.
1
2.05.2021
KYB
 Kendiliğinden yerleşen beton (KYB) önemli ölçüde

akışkanlık özelliği ve kendi ağırlığı ile yerleşme yeteneği
gösteren betondur.
 Sıkıştırma ve yerleştirme için vibrasyon gerektirmeyen
yenilikçi bir betondur.
 Akışkanlığı ve ayrışma direnci, yüksek seviyede
homojenlik, minimum beton boşlukları ve üniform beton
dayanımını garanti eder ve yapı için daha üstün seviyede
dayanıklılık ve bitirme potansiyeli sağlar.
 KYB genellikle potansiyel olarak erken yaşta yüksek
dayanım sağlar.
 Düşük su-çimento oranı ile üretilmesi, erken yaşta
kalıptan alınması ve yapıların daha hızlı kullanımına imkan
sağlaması önemli avantajlarındandır.
KYB’nin Avantajları
 İnşaat süresini kısaltır.

 İşçilik maliyetini azaltır.
 Beton kalitesini artırır. (Dayanım ve dayanıklılık)
 Problemli kalıp sistemlerinde kolaylık sağlar.
 Estetik görünüm sağlar ve sıva gerektirmez.
 Prefabrik tesislerde üretimi kolay ve hızlıdır.
2
2.05.2021
KYB’nin Avantajları
 Beton ve demir donatı arasında boşluksuz bir

birleşim oluşturması sebebi ile dayanıklılığın
arttırmasını sağlar.
 Hasar görmüş binaların güçlendirilmesinde
kalıp içinde tek bir noktadan dökme işlemi
yapılabilme avantajına sahiptirler.
 Şantiyede betonun işlenebilirliği arttırmak için su
katılması durumunu ortadan kaldırır.
 Ayrışmayı önleyerek homojen ve hava
kabarcıksız bir beton elde edilmesini sağlar.
KYB’nin Dezavantajları
 Karışımı düzgün yapılamayan kendiliğinden

yerleşen betonlarda boşluklu yapılar oluşabilir.
 Katkı maliyeti fazladır.
 KYB üretimi, titizlik gerektirir ve çok sıkı
denetleme işlemlerini zorunlu kılar.
 Uluslararası geçerli bir standardı yoktur. Bu
nedenle her ülke kendi kalite yönetim sistemine
göre döküm işlemi yapmaktadır.
 Kalıpta hidrostatik basınç etkisi daha etkindir
(sağlam kalıp gerekir).
3
2.05.2021
KYB’nin Sık Kullanıldığı Alanlar
 Güçlendirme projelerinde,
 Sık donatılı elemanlarda,
 Estetik kalıp tasarımlarında,
 Zor ve ulaşılmaz kalıplarda,
 Vibratör kullanılamayan yerlerde kullanılır.
Vibrasyon
 Vibrasyon, betonu kalıba boşluksuz olarak yerleştirmek

ve sıkıştırmak için uygulanır.
 Vibrasyon, betonu kalıbın her tarafına yayarak
donatıları devamlı bir şekilde kaplamasını sağlar, hava
boşluklarını dışarıya çıkartarak kompasiteyi arttırır.
 Dayanımı ve dayanıklılığı daha yüksek, aynı zamanda
daha düzgün yüzeyli bir beton elde etmek için
vibrasyon gereklidir.
 Vibrasyon uygulanmamış betonların basınç dayanımı,
boşluklu bir yapı oluşacağı için vibrasyon uygulanmış
betonlara göre daha düşük olacaktır.
 Yeterli vibrasyon yapılmayan beton elemanların yüzeyi
de düzgün olmaz.
4
2.05.2021
Vibrasyon
 KYB, kendi kendine sıkışma yeteneği sayesinde

vibrasyon gerektirmez ve tüm olumsuz
etkenleri ortadan kaldırarak, işçilikten ve
zamandan tasarruf sağlar.
 Ayrıca gürültü probleminin ortadan kalkmasını
sağlar.
KYB Tasarım Kriterleri
 KYB tasarımı geleneksel betona göre daha

fazla deneyim ve bilgi birikimini gerektir.
 Geleneksel betonda çoğu zaman belirli bir
çökme değeri ve basınç dayanımı
hedeflenir.
 KYB’nin ise akıcı özelliğe ve düşük eşik
kayma direncine sahip olması fakat aynı
zamanda bu özellikleri gösterirken terleme ve
ayrışmaya yeterince dirençli olması istenir.
 KYB’de taze haldeki özellikler öncelikli hedeftir.
10
5
2.05.2021
 Su/bağlayıcı oranını arttırmak, yüksek şekil

değiştirmeyi sağlayabilir, ancak kohezyonu
azaltarak betonun akışının tıkanması ile
sonuçlanabilecek agreganın ayrışmasına
neden olabilir.
 Yüksek akıcılık süperakışkanlaştırıcı katkılar ile
sağlanır. Betonun kararlılığı (ayrışma direnci) ise
çimento ve/veya toz malzeme miktarının
artırılması ile sağlanabilir.
 Bazen de karışıma viskozite artırıcı kimyasal katkı
ilavesi de yapılabilir.
11
KYB’den İstenen Özellikler
 Akıcılık
 Geçiş yeteneği
 Doldurma yeteneği
 Ayrışma direnci
12
6
2.05.2021
KYB’den İstenen Özelliklerin Sağlanması

İçin
 Su/toz oranı sınırlandırmak.
 Karışıma ilave edilecek süperakışkanlaştırıcı,
çimento ve toz malzeme oranlarının dikkatli bir
şekilde seçilmelidir. Akışkanlık ve viskozite
gereken ölçülerde sağlanmalıdır.
 Hidratasyon kaynaklı sıcaklık artışını ve rötreyi
kontrol etmek amacıyla çimentoyla birlikte
daha önce tecrübelerle belirlenen oranlarda
puzolan kullanılarak deneme dökümleri
yapılmalıdır.
 İri agrega/ince agrega oranı azaltılmalıdır.
Böylece taze beton dar bir bölgeyle
karşılaştığında iri agrega tanelerinin birbirini
sıkıştırıp tıkanmaya neden olması önlenir.
13
 KYB tasarımı genellikle geleneksel beton tasarım

yöntemlerinden daha karmaşıktır.
 Daha çok deneme dökümlerine ihtiyaç vardır.
 EFNARC’a göre tasarım için bazı sınır değerler
verilmektedir. Bunlar öneri niteliğinde olup
geçmiş daha önce gerçekleştirilmiş birçok
çalışma incelenerek bu değerler
oluşturulmuştur.
14
7
2.05.2021
 KYB’nin viskozitesi üç farklı yolla artırılabilir.

Bunlardan ilki karışımın toz miktarını artırmaktır.
 İkincisi viskozite artırıcı kimyasal katkılar
kullanmaktır.
 Üçüncüsü yukarıda belirtilen her iki yöntemi bir
arada kullanmaktır. Yani hem toz miktarını
artırarak hem de viskozite artırıcı kimyasal katkı
kullanmak suretiyle viskoziteyi düzenlemektir.
 Toz içeriğini artırmada genellikle kireç taşı tozu,
uçucu kül, silis dumanı gibi malzemeler
kullanılmaktadır.
15
16
8
2.05.2021
17
18
9
2.05.2021
19
10
9.05.2021

KONULAR
(Kendiliğinden Yerleşen Betonlar (KYB) - 2)

KYB Taze Hal Özellikleri
Doldurma Geçiş yeteneği Ayrışmaya karşı

yeteneği, direnç
1
9.05.2021
 KYB’nin kendi ağırlığı altında deforme olabilme ve

şekil değiştirme yeteneğidir.
 Beton üretiminde kullanılan katı malzemelerin
sürtünmelerini minimuma indirebilmek önemlidir.
 Bu amaçla iri agrega miktarı azaltılmalıdır.
Doldurma  Granülometri belirlenirken daha hassas

yaklaşılmalıdır.
Yeteneği  Çimento hamuru fazının deformasyon kabiliyeti iyi

olmalıdır.
 Su/bağlayıcı oranı deneylerle belirlenmelidir. ve
süperakışkanlaştırıcı kimyasal katkılar çimento
hamurunun şekil değiştirme kabiliyetini artırırlar.
 Tüm bunlarla birlikte ayrışmaya karşı direnç yüksek
olmalıdır.
 Taze haldeki KYB dar kesitlerden ve sık donatılı

yerlerden geçebilme kabiliyetine sahip olmalıdır.
 Dar yerlerden geçişlerde iri agrega miktarına ve en
büyük tane çapına göre blokajlama etkisi
meydana gelir.
Geçiş  Blokajlama etkisini ortadan kaldırmak için karışımda
Yeteneği kullanılan agreganın en büyük tane büyüklüğü

azaltılmalı ve iri agrega miktarı azaltılmalıdır.
 Geçişlerde betonun ayrışmaması önemlidir.
 Kohezyonu artırmak bu nedenle önem arz
etmektedir. Bu nedenle su/bağlayıcı oranı
düşürülmeli ve viskozite artırılmalıdır.
2
9.05.2021
 Ayrışma (segregasyon); betonu oluşturan

malzemenin birbirinden ayrılması ve betonun
üniform özelliğini kaybetmesidir.
 Akış esnasında ayrışma göstermeyen beton dar
Ayrışmaya kesitlerden geçerken ayrışma gösterebilir.

 KYB ayrışmasının nedeni; terleme, agrega ve
Karşı Direnç çimento hamuru arası ayrışma, iri agrega ayrışması
(tıkanma ile) ve hava boşluğu dağılımının homojen
olmaması olabilmektedir.
 Bunlardan kaçınmak için su/toz oranın azaltılmalıdır.
 Viskozite artırıcı kimyasal katkılar kullanılabilir.
EFNARC 2002
3
9.05.2021
EFNARC 2002
EFNARC 2005
4
9.05.2021
EFNARC 2005
Çökme – Yayılma Deneyi ve T500

Deneyi
10
5
9.05.2021
V Hunisi Deneyi
11
L Kutusu Deneyi
12
6
16.05.2021

KONULAR
(Yüksek Performanslı Beton - YPB)

YPB YDB
1
16.05.2021
Yüksek Performanslı Beton (ABD Stratejik

Otoyol Araştırma Programı)
- 4 saatlik basınç dayanımı 17,5 Durabilite çarpanı ≥ % 80 Su/bağlayıcı oranı ≤ 0,35

MPa (çok erken dayanımlı (donma-çözülmenin 300
beton) tekrardan sonra)
- 24 saatlik basınç dayanımı 35
MPa (çok yüksek dayanımlı
beton)
- 28 günlük basınç dayanımı 70
beton)
 Yüksek performanslı beton (YPB); geleneksel

betondan daha üstün özellikler gösteren betonlar
olarak tanımlanabilir.
 Performans gereksinimlerini karşılamak için özel olarak
Yüksek tasarlanan YPB geleneksel beton üretiminde
kullanılan malzeme ve(ya) özel malzemeler ile
Performanslı üretilebilir. YPB üretmek ve işlemek için özel karıştırma,
yerleştirme ve kürleme uygulamalarına ihtiyaç
Beton duyulabilir.
 YPB; dayanımı, dayanıklılığı ve yüksek elastisite
modülü nedeniyle öncelikle tünellerde, köprülerde ve
yüksek binalarda kullanılmıştır.
2
16.05.2021
 Yüksek dayanım
Yüksek  Erken yüksek dayanım
Performanslı  Yüksek elastisite modülü

 Yüksek aşınma direnci
Betonlardan  Agresif ortamlarda yüksek dayanıklılık ve uzun ömür
İstenen  Düşük geçirimlilik ve difüzyon

 Kimyasal saldırılara karşı direnç
Özellikler
Yüksek  Donmaya çözülmeye karşı yüksek direnç

 Tokluk ve darbe direnci
Performanslı  Hacim kararlılığı
Betonlardan  Yerleştirme kolaylığı

 Ayrışma olmadan sıkıştırma
İstenen  Bakteri ve küf oluşumunun engellenmesi
Özellikler
3
16.05.2021
 YPB özenle seçilmiş yüksek kaliteli malzemeler ve

optimize edilmiş karışım tasarımları ile yapılır.
 Tipik olarak, YPB 0.20 ila 0.45 arasında düşük bir su
çimento oranına sahiplerdir. Bu amaçla
Yüksek süperakışkanlaştırıcılardan yararlanlır.
Performanslı  YPB çoğunlukla geleneksel betondan daha yüksek

bir dayanıma sahiptir. Fakat dayanım YPB için birincil
Beton gerekli özellik değildir.
 Örneğin, çok yüksek dayanıklılığa ve çok düşük
geçirgenliğe sahip normal dayanımlı bir betonun
yüksek performans özelliklerine sahip olduğu kabul
edilir.
Yüksek Performanslı
Betonda Kullanılan
Malzemeler
4
16.05.2021
Yüksek Performanslı
Betonlardan İstenen
Kriterlerin Tipik Sınır Değerleri
Yüksek Erken Dayanımlı Beton
YÜKSEK ERKEN DAYANIMLI BETON, BELİRTİLEN YÜKSEK ERKEN DAYANIM, BAZEN ÖZEL MALZEME
BETON DAYANIMINA NORMAL BETONDAN DAHA VEYA TEKNİKLERLE SAĞLANMASINA RAĞMEN,
HIZLI ULAŞABİLEN BETON OLARAK GELENEKSEL BETON BİLEŞENLERİ VE BETONLAMA
TANIMLANABİLİR. UYGULAMALARI KULLANILARAK ELDE EDİLEBİLİR.
10
5
16.05.2021
Yüksek Erken  Tip III veya Yüksek dayanımlı çimento kullanımı

 Yüksek çimento içeriği (400 – 600 kg/m3)
Dayanımlı  Düşük su/çimento içeriği (0.2 – 0.45)
Beton  Taze haldeki betonun sıcaklığının artırılması

 Daha yüksek kürleme sıcaklığı
Tasarımı  Kimyasal katkıların kullanımı
 Silis dumanı veya diğer mineral katkıların kullanımı
 Buhar kürü veya otoklav
 Hidratasyon ısısını korumak için yalıtım uygulaması
 Özel hızlı sertleşen çimentoların kullanımı
11
Yüksek  Yapılarda kullanılan beton dayanımı arttıkça

yüksek dayanım tanımı yıllar içinde değişmektedir.
Dayanımlı  Yüksek dayanımlı beton normal uygulamada

kullanılanın çok ötesinde bir dayanıma sahiptir.
Beton  Örneğin, bugün üretilen hazır betonun yaklaşık
%90’ının 28 günlük basınç dayanımı 20 MPa – 40
MPa arasında değişmektedir.
 Yüksek dayanımlı beton uygulamalarının çoğunda
70 MPa ve üstü basınç dayanımları hedeflenmiştir.
12
6
16.05.2021
131 MPa basınç dayanımına sahip betonla üretilmiş bina

(The Two Union Square building in Seattle)
13
Yüksek dayanımlı beton düşük çökmeli veya çökmesiz

karışımların kullanılmasıyla prekast ve öngerilmeli beton
tesislerinde titiz kontrol altında rutin olarak üretilir.
Bu kuru karışımlar, sağlam yapılı formlara yerleştirilir ve

uzun süreli titreşim veya şok yöntemleriyle konsolide edilir.
Yüksek Yerinde dökülen beton, aynı sıkıştırma prosedürlerine izin

Dayanımlı vermeyen daha kırılgan formlar kullanır, bu nedenle
gerekli sıkıştırmayı sağlamak ve ayrışmayı önlemek için
Beton işlenebilirliği daha fazla olan beton gereklidir.
Süperakışkanlaştırıcı katkılar, işlenebilir ve genellikle akıcı

karışımlar üretmek için YPB karışımlarına her zaman eklenir.
14
7
16.05.2021
Yüksek dayanımlı beton üretiminde basınç

dayanımını etkileyen faktörler iyi bilmelidir.
En iyi sonuçlar için bu faktörlerin nasıl
değiştirileceği iyi bilmelidir.
Karışım dizaynı belirlenirken her bir

Yüksek parametre iyi bir şekilde analiz edilmelidir.
Dayanımlı
Beton
Ekonomi de hesaba katılarak optimum
miktarda karışım parametreleri
belirlenmelidir.
15
Durabil  1970 ve 1980’lerde dikkatler betonun basınç

dayanımının yüksek olmasında iken günümüzde
Betonlar durabil betonlar ilgi odağı olmuştur.

 Durabilite yapıların işlevlerini uzun süreler boyunca
bozulmadan yerine getirilebilmesi olarak
tanımlanabilir.
 Betonların durabilitesi geçirimlilikleri ile doğrudan
ilişkilidir.
 Yüksek performanslı betonların su, hava, klorür
iyonu geçirimliliği oldukça düşüktür.
16
8
16.05.2021
Reaktif  Reaktif pudra betonu ilk olarak 1994 yılında bir

Fransız inşaat şirketi tarafından patentlenmiştir.
Pudra  Optimize edilmiş partikül paketleme ve düşük su

içeriği ile elde edilen yüksek mukavemet ve çok
Betonu düşük gözeneklilik ile karakterizedir.
 Reaktif pudra betonun basınç dayanımı tipik olarak
200 MPa’dır.
 810 Mpa basınç dayanımına sahip reaktif pudra
betonu üretilebilir.
17
Reaktif  İri agrega kullanılmaz

 Kum, kuvars kumu, silis dumanı gibi çok ince tozlar
Pudra kullanılır (0.02 – 300 μm)
 Karışımın yoğunlaşması için tane boyutu dağılımının
Betonu optimize edilmesi gerekmektedir.
Üretimi  Mikroyapıyı iyileştirmek için yerleştirme işlemi sonrası

ısıl işlem gereklidir.
 Yaklaşık hacimce %2 oranında çelik ve sentetik lifler
eklenmektedir.
 0.2 su/çimento oranına sahip hamurun reolojisini
geliştirmek için süperakışkanlaştırıcı katkı maddesi
kullanılır.
18
9
16.05.2021
Yüksek dayanıma sahip bir beton ve

RPC
19
The Sherbrooke footbridge in

Quebec, built in 1997, is North
America’s first reactive-powder
concrete structure.
20
10
22.05.2021

KONULAR
(Genel Tekrar)

BETON
Çimento Bağlayıcı
Agregalar İskelet + Dolgu
Su Hidratasyon + İşlenebilirlik
Mineral Katkı Puzolanik Reaksiyon + Filler
Kimyasal Katkı Taze ve Sertleşmiş Beton Özelliklerini
Geliştirmek
1
22.05.2021
ÇİMENTO
Karma Bileşen C3S C2S C3A C4AF
Hidratasyon Hızı Hızlı Yavaş Çok hızlı Hızlı
Dayanım Gelişimi Hızı Hızlı Yavaş Hızlı Orta
Nihai Dayanım Yüksek Yüksek Düşük Düşük
Hidratasyon Isısı Orta Düşük Çok yüksek Orta
Genel Yorumlar Oran, hızlı Çimentonun Oran, düşük Çimentoya
sertleşen uzun süreli ısılı ve sülfata gri rengini
çimento dayanım dayanıklı verir. Oran,
için artar, gelişiminden çimento için sülfata
düşük ısılı sorumludur. düşer. dayanıklı
çimentoda çimento için
azalır. artar.
AGREGALAR
 Betonun %60 - %80’ini oluştururlar.

 Mineral kökenli, sert malzemelerdir.
 Betonda en çok kireçtaşı, bazalt, granit agregaları kullanılır.
 Tane boyutu 4 mm’den büyük olanlara iri agrega, 4 mm’den küçük
olanlara ince agrega denilir.
 Betonda kullanılan agregalardan 63 mikron altı malzemenin %4’ü geçmesi
istenmez.
2
22.05.2021
BETON ÜRETİM AŞAMALARI
BASINÇ DAYANIMI
 Betonun maruz kaldığı basınç yüklerine

karşı göstermiş olduğu direnç betonun
basınç dayanımıdır.
 Betonun sahip olduğu özellikler genellikle
basınç dayanımının artışı ile
iyileşmektedir.
 Tasarım yapılırken betonun çekme,
eğilme … gibi etkilere maruz
kalmayacağı varsayımıyla tasarım yapılır.
 Projelendirmede betonlar belirli sınıflara
ayrılır. Bu sınıflandırma basınç dayanımı
baz alınarak yapılır. Basınç dayanımı
diğer bütün özellikler için yaklaşık
referans bir değer ifade etmektedir.
3
22.05.2021
Beton Sınıfları (TS EN 206-1)
4
22.05.2021
Betonun Kimyasal Etkiler Nedeniyle

Bozulması
10
5
22.05.2021
DURABİLİTEYİ ETKİLEYEN ANA

FAKTÖRLERİ
 En önemli faktörlerden biri su/çimento oranıdır.
 Su/çimento oranı yüksek olan bir beton geçirimli bir betondur.
Geçirimlilik parametresi durabilite üzerinde etkili olan anahtar
parametredir.
 Dolayısıyla betonun durabilite özelliklerini iyileştirmek için ana
çözüm su/çimento oranını azaltmaktan geçmektedir.
 Beton ortamında suyun varlığı durabiliteyi en çok etkileyen
faktördür. Su ve nem beton ortamdan uzak tutulabilirse betonun
dayanıklılığı artar.
11
12
6
22.05.2021
SÜPER  Kıvamı değiştirmeden su miktarının yüksek oranda

azalmasını sağlayan veya su miktarı değişmeden
AKIŞKANLAŞTIRICI çökmeyi/yayılmayı yüksek oranda arttıran veya her iki etkiyi
KİMYASAL de birlikte meydana getiren katkılardır. Süperakışkanlaştırıcı
katkılar, çimento taneciklerinin dispersiyonunu iyileştirerek
KATKILAR işlenebilirliği yüksek oranda artırır. Bu dispersiyon,
elektrostatik ve/veya sterik etki yöntemleri ile oluşmaktadır.
 Deneme betonu şahit betona kıyasla en az %12 oranında su
azaltma özelliğine sahip olmalıdır.
 Katkı Dozajı: % 1 – 2 arasındadır.
 Erken kalıp alınarak, kalıp ekonomisi sağlanır.
 Dayanımı ve dayanıklılığı yüksek beton elde edilir.
 Daha geçirimsiz bir beton elde edilir.
13
SÜPER  Çimento partikülleri birbiriyle birleşmek suretiyle topaklanma

oluşturma meylindedir.
AKIŞKANLAŞTIRICI
 Akışkanlaştırıcı katkı maddeleri su ile birleşerek beton
KİMYASAL içerisindeki suyun yüzey gerilimini ve çekim gücünü azaltır.
KATKILAR Dolayısıyla suyun ıslatma gücünü artırırlar.
 Akışkanlaştırıcılar negatif elektriksel yüke sahiptir ve su
yüzeyinde yüzme eğilimindedir.
 Bu etkileri nedeniyle topaklaşmayı önler ve aynı zamanda
tanelerin birbiri üzerinden kaymalarını kolaylaştırmak ve
yağlayıcı etki göstermeleri betonun iç sürtünmesini azaltarak
işlenebilirliği artırmaktadır.
14
7
22.05.2021
Mineral Katkılar (Puzolanlar)
 Puzolan, “kendi başlarına bağlayıcılık özelliği olmayan veya çok az

bağlayıcılık gösterebilen, fakat ince taneli durumda olduklarında ve sulu
ortamda kalsiyum hidroksit ile birleştirildiklerinde hidrolik bağlayıcılık
özeliğine sahip olan silisli veya silisli ve alüminli malzemelerdir.
 Mineral katkılar çok ince öğütülmüş olup karışımdan önce yada karışım
esnasında beton karışımına ilave edilen ayrı bir bileşendir.
 Genellikle çimento ile ikame edilerek kullanılırlar.
 Çimento ile ikame oranları çok geniş aralıkta olabilir.
15
16
8
22.05.2021
17
Birim Ağırlıklarına Göre Betonlar
Hafif Beton Normal Beton Ağır Beton

(Birim hacim (Birim hacim (Birim hacim
ağırlığı < 2 ağırlığı: 2 - 2.6 ağırlığı > 2.6
g/cm3) g/cm3 arasında) g/cm3)
18
9
22.05.2021
Basınç Dayanımlarına Göre Betonlar
Normal Dayanımlı Yüksek Dayanımlı

Beton (C50’ye Beton (C50 ve
kadar basınç üstü basınç
dayanımı olan) dayanımı olan)
19
Kullanım Alanı Kuru halde

özgül
kütlesi
Yalıtım betonu 300 – 800
olarak kg/m3
Yarı taşıyıcı hafif 800 – 1400
Hafif Beton beton olarak kg/m3
Taşıyıcı hafif 1400 – 1900
beton olarak kg/m3
20
10
22.05.2021
Hafif Agregalar
Doğal Hafif Yapay Hafif Endüstriyel
Agregalar Agregalar Atıklardan
• Tüfler • Genleştirilmiş Kil ve Üretilen Hafif
• Pomza Şist Agregalar
• Volkanik Cüruf • Genleştirilmiş Perlit • Yüksek Fırın Cürufu
• Diyatomit • Vermikülit • Uçucu Kül
• Talaş, Ahşap
Yongası ve Lifleri
21
Ağır Betonlar
Özel beton türlerinden bir tanesi de ağır betonlardır. Ağır betonlar, başka
kullanım alanları da bulunmakla beraber, bugün en çok radyasyon yayan
tesislerde meydana gelen tehlikeleri önlemek amacıyla kullanılmaktadır.
Doğal veya yapay agregalar kullanılarak üretilen ve etüv kurusu birim ağırlığı
2600 kg/m3’den büyük olan betonlar ağır beton olarak tanımlanmaktadır.
Genellikle birim hacim ağırlıkları 3200 kg/m3’den fazladır.
22
11
22.05.2021
Ağır Betonların Kullanım Amacı
Radyoaktif ışınlardan korunmak
Kaymaya ve devrilmeye karşı emniyette olmayan

bazı özel yapılarda koruyucu momenti artırmak.
23
Ağır Betonda Kullanılan Agregalar
24
12
22.05.2021
 Lif takviyeli beton (FRC), yapısal bütünlüğü artırmak

amacıyla lifli malzeme içeren betondur.
 Eşit dağılımlı ve rastgele yönlendirilmiş kısa ayrık lifler
içerir.
 Lifler, her biri betona farklı özellikler kazandıran çelik
lifler, cam lifler, sentetik lifler ve doğal liflerden
meydana gelebilir.
Lifli Beton  Lifle güçlendirilmiş betonun karakteri lifli

malzemenin, geometrisi, dağılımı, yönelimi ve
yoğunluğuna göre değişir.
 Betona katılan özellik açısından lifin şekli, boyutu ve
uzunluğu önemlidir. Örneğin ince ve kısa bir lif
yalnızca beton döküldükten sonraki ilk saatlerde
etkili olurken (beton sertleşirken çatlamayı azaltır)
beton çekme dayanımını genellikle artırmazlar.
25
26
13
22.05.2021
KYB
 Kendiliğinden yerleşen beton (KYB) önemli ölçüde

akışkanlık özelliği ve kendi ağırlığı ile yerleşme yeteneği
gösteren betondur.
 Sıkıştırma ve yerleştirme için vibrasyon gerektirmeyen
yenilikçi bir betondur.
 Akışkanlığı ve ayrışma direnci, yüksek seviyede
homojenlik, minimum beton boşlukları ve üniform beton
dayanımını garanti eder ve yapı için daha üstün seviyede
dayanıklılık ve bitirme potansiyeli sağlar.
 KYB genellikle potansiyel olarak erken yaşta yüksek
dayanım sağlar.
 Düşük su-çimento oranı ile üretilmesi, erken yaşta
kalıptan alınması ve yapıların daha hızlı kullanımına imkan
sağlaması önemli avantajlarındandır.
27
28
14
22.05.2021
Yüksek Performanslı Beton (ABD Stratejik

Otoyol Araştırma Programı)
- 4 saatlik basınç dayanımı 17,5 Durabilite çarpanı ≥ % 80 Su/bağlayıcı oranı ≤ 0,35

MPa (çok erken dayanımlı (donma-çözülmenin 300
beton) tekrardan sonra)
- 24 saatlik basınç dayanımı 35
beton)
- 28 günlük basınç dayanımı 70
beton)
29
 Yüksek performanslı beton (YPB); geleneksel

betondan daha üstün özellikler gösteren betonlar
olarak tanımlanabilir.
 Performans gereksinimlerini karşılamak için özel olarak
Yüksek tasarlanan YPB geleneksel beton üretiminde
kullanılan malzeme ve(ya) özel malzemeler ile
Performanslı üretilebilir. YPB üretmek ve işlemek için özel karıştırma,
yerleştirme ve kürleme uygulamalarına ihtiyaç
Beton duyulabilir.
 YPB; dayanımı, dayanıklılığı ve yüksek elastisite
modülü nedeniyle öncelikle tünellerde, köprülerde ve
yüksek binalarda kullanılmıştır.
30
15

Yapi Malzemesinde Özel Konular: (Beton Teknolojisi - Genel Tekrar)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Yapi Malzemesinde Özel Konular: (Beton Teknolojisi - Genel Tekrar)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

22.02.

YAPI MALZEMESİNDE ÖZEL

Arş. Gör. Dr. Ufuk KANDİL

 İnşaat mühendisliğinde pek çok malzeme kullanılmasına rağmen

BETON (kompozit malzeme)

İYİ BETON NE DEMEKTİR?

 Portland çimentosunun 1824 yılında İngiltere’de bir duvarcı ustası olan

Tipik Portland Çimentosu Bileşimi

Kireç CaO 63-67

Silis SiO2 20-25

Alümin Al2O3 5-9

Demir Oksit FeO3 2-4

Magnezi MgO 0.5-3

Kükürt Trioksit SO3 1-2

TS EN 197’de çimento tiplerinin hangi oranda puzolan içerdikleri verilmektedir.

Trikalsiyum silikat (3CaO.SiO2 ) C3S 50-55

Dikalsiyum silikat (2CaO.SiO2 ) C2S 20-25

Trikalsiyum alüminat (3CaOA12O3) C3A 10-12

Tetrakalsiyum aliminoferrit (4CaOA12O3.Fe2O3) C4AF 8-10

ANA BİLEŞENLERİN HİDRATASYONU

- (C3S veya C2S) + Su  3CaOx2SiO2x3H2O + Ca(OH)2

- C3A + 3CaSO4x2H2O + Su  3CaOxAl2O3xCaSO4x12H2O veya 3CaOxAl2O3x3CaSO4x32H2O

 İlk birkaç dk içinde kalsiyum sülfoalüminat hidrat’lar meydana gelir.

Taramalı elektron mikroskobunda

 Betonun %60 - %80’ini oluştururlar.

AGREGADAN İSTENEN ÖZELLİKLER

 Yoğunluk / özgül ağırlık

KOMPOZİT MALZEME OLARAK BETON

 Beton agrega ve çimento hamuru fazından meydana geldiği bilinir.

 Betonun çekme dayanımı düşük ancak basınç dayanımı yüksektir. Neden?

BETONDA GEÇİŞ BÖLGESİ

 Agrega ve çimento hamuru arasındaki geçiş bölgesinde boşluklu bir yapı

BETON DAYANIMINI ETKİLEYEN

Betonarme üzerine çelik konstrüksiyon – 828 m

YAPI MALZEMESİNDE ÖZEL

Arş. Gör. Dr. Ufuk KANDİL

BETON – Neden Yaygındır?

 İstenen şekil verilebilir. (Başlangıçta plastik, sonrasında sert ve

BETON (uzun süreli hizmet)

 Beton teknolojisinin gelişimi betonda kullanılan

BETON TEKNOLOJİSİ SÜREKLİ

Polimer esaslı bağlayıcılar

Yeni üretim teknikleri

BETONDA ÜRETİM HATALARI

BETONDA ÜRETİM HATALARI

BETONDA ÜRETİM HATALARI

ÇİMENTO HAMURU, HARÇ, BETON

BETON ÜRETİM AŞAMALARI

 Betonun maruz kaldığı basınç yüklerine

Beton Sınıfları (TS500)

Beton Karakteristik Eşdeğer Küp Karakteristik 28 Günlük

C16 16 20 1,4 27 000

Beton Sınıfları (TS EN 206-1)

Beton Basınç Dayanımını Etkileyen

Beton Basınç Dayanımını Etkileyen

Beton Basınç Dayanımını Etkileyen

Beton Basınç Dayanımını Etkileyen

Standart Silindir Numune

 Çeşitli L/D oranlarında düzeltmeler yapılmalıdır.

Numunelerin Boyut Etkisi

Betonun Elastisite Modülü

Betonun Elastisite Modülü

Betonun Elastisite Modülü