10

Filipino
Pag-uugnay ng kahulugan ng salita
batay sa kayarian nito
Unang Markahan – Modyul 2:
MELBA A. CAROLASAN

SUPPORT MATERIAL FOR INDEPENDENT LEARNING ENGAGEMENT (SMILE)

A Joint Project of the

SCHOOLS DIVISION OF DIPOLOG CITY
and the
DIPOLOG CITY GOVERNMENT
Filipino 10 – Ikasampung Baitang
Support Material For Independent Learning Engagement (Smile)
Unang Markahan – Modyul 3: Pag – Uugnay Sa Kahulugan Ng Salita Batay Sa
Kayarian Nito.
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon
ng karapatang-sipi sa anumang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayunpaman,
kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng
akda kung ito ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o
tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand name,
tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay
nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala
at mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anumang gamit maliban sa modyul na ito
ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Walang anumang parte ng materyales na ito ang maaaring kopyahin o ilimbag sa anomang
paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Bumuo sa Pagsusulat ng Modyul

Manunulat: Melba A. Carolasan, Teacher II – Filipino
Editor: Sheryl C. Deocadez, M.A. Filipino
Tagasuri: Riela Angela C. Josol, EPS-Filipino
Tagalapat: Leo Martinno O. Alejo
Tagapamahala: Virgilio P. Batan, Jr. – Schools Division Superintendent
Jay S. Montealto – Asst. Schools Division Superintendent
Amelinda D. Montero – Chief, CID
Nur N. Hussien – Chief, SGOD
Ronillo S. Yarag – EPSvr- LRMDS
Leo Martinno O. Alejo – PDO II – LRMDS

Inilimbag sa Pilipinas ng

Department of Education – Region IX – Dipolog City Schools Division

Office Address: Purok Farmers, Olingan, Dipolog City

Telefax: (065) 212-6986

E-mail Address: dipolog.city@deped.gov.ph

 Alamin
Gamit ng modyul na ito, ikaw ay inaasahang:
Naiuugnay ang kahulugan ng salita batay sa kayarian nito.
(MELCs – F10PT-Ia-b-61)
Ikaw ay inaasahan din na:

1. natutukoy ang kayarian ng salita

2. nagagamit ang mga salita sa pangungusap batay sa kayarian nito

Subukin

Panuto: Basahin at unawaing mabuti ang bawat pahayag. Isulat ang titik ng tamang
sagot sa kuwaderno.
1. Ang isang basong tubig ay ginawa niyang pamatid – uhaw. Paano ginamit
ang salitang pamatid –uhaw batay sa kayarian ng salita?
a. Payak
b. Maylapi
c. Inuulit
d. Tambalan

2. Ang magkaibigang ito ay talaga namang kapit-tuko. Ano ang ibig sabihin ng
salitang ito?
a. Laging magkasama
b. Laging nag-aaway
c. Magkadikit
d. Laging naghaharutan

3. Maalab ang pagmamahalan nina Cupid at Psyche. Ang maalab ay ginamit

bilang _____________.
a. Payak
b. Maylapi
c. Inuulit
d. Tambalan
4. Anong salita ang kasalungat ng tambalang salita na balat-sibuyas?
a. Iyakin
b. Matapang
c. Maramdamin
d. Sensitibo
5. Ang umindak ay isang maylapi. Ano ang ibig sabihin ng salitang umindak?
a. Tumugtog
b. Tumula

1
 c. Sumayaw
d. Umarte
6. Ang Diyos ang lumikha sa atin. Tukuyin ang salitang-ugat ng lumikha.
a. Inilikha
b. Likha
c. Ikha
d. Lumik
7. Hawak-kamay na naglakad ang magkasintahan. Sa anong kayarian ng salita
napabilang ang hawak kamay?
a. Payak
b. Maylapi
c. Inuulit
d. Tambalan
8. Anong salita ang kasingkahulugan ng tambalang salita na pag-iisang dibdib?
a. Pag-aasawa
b. Pagmamahalan
c. Pagsasama
d. Pagkakaibigan
9. Alin sa mga salitang maylapi ang may naiibang kahulugan?
a. Minamahal
b. Iniibig
c. Sinisinta
d. Hinahangaan
10. Hindi tumupad si Psyche sa usapan nila ng kanyang asawang si Cupid.
Paano ginamit ang tumupad batay sa kayarian ng salita?
a. Payak
b. Maylapi
c. Inuulit
d. Tambalan

11. Ambrosia ang pagkain ng mga diyos – diyosan? Paano ginamit ang diyos-
diyosan ayon sa kayarian ng salita?
a. Payak
b. Maylapi
c. Inuulit
d. Tambalan

12. Nagtataingang – kawali si Cupid nang kausapin siya ng kanyang inang si

Venus. Ano ang ibig sabihin ng tambalang salita na nagtataingang – kawali?
a. Nagdudunong – dunungan
b. Nagmamatigas
c. Sumasagot –sagot
d. Nagbibingi-bingihan

13. Dumakot si Psyche ng mga ginto at hiyas upang ibigay sa kanyang mga
kapatid. Ang dumakot ay isang maylapi na nangangahulugang________
a. Kumuha
b. Dumukot
c. Dumulog
d. Nangolekta

14. Agad tumalima si Cupid sa utos ng kanyang ina subalit nang makita niya si
Psyche tila ba sarili niyang puso ang kanyang napana. Ang tumalima ay isang
maylapi. Ano ang ibig sabihin nito?
a. Sumuway

2
 b. Sumunod
c. Sumaklolo
d. Sumaludo

15. Sabik na sabik na siyang makita ang kanyang asawa subalit ikinulong siya ng
kanyang ina. Batay sa kayarian ng salita, ano ang gamit ng sabik na sabik?
a. Payak
b. Maylapi
c. Inuulit
d. Tambalan

Pag – uugnay sa kahulugan ng salita batay sa

Aralin
kayarian nito
1

Balikan

Gawain A. Muling Balikan ang nakaraan! Batay sa naunawaan mong mensahe

sa mitolohiyang Cupid at Psyche, paano mo ito maiuugnay sa iyong sarili,
pamilya, pamayanan, lipunan. Gamitin ang grapikong representasyon sa
pagpapahayag ng iyong kaisipan.
lipunan
sarili

Mensahe mula sa Cupid at

Psyche

pamilya pamayanan

1. Ano ang pagkakamaling nagawa ni Psyche na nagdulot ng mabigat na

suliranin sa kanyang buhay?
2. Paano natin bibigyang- pagpapahalaga ang mga taong nagmamahal sa
atin?

3
 Tuklasin
Sa modyul na ito ay pag-aaralan mo ang mga Pag- uugnay sa kahulugan ng
salita batay sa kayarin nito.
Gawain B: Kilalanin Ko Nga!

Cupid at Psyche
Isinalin sa Ingles ni Edith Hamilton
Isinalin sa Filipino ni Vilma C. Ambat

Noong unang panahon mayroong isang hari na may tatlong anak na babae.
Isa si Psyche sa tatlong magkakapatid at siya ang pinakamaganda sa mga
magkakapatid. Sa sobrang ganda ni Psyche ay talaga namang maraming imibig sa
kanya. Sinasabi rin na kahit ang diyosa ng kagandahan na si Venus ay hindi kayang
tumapat sa gandang taglay ni Psyche. Ikinagalit ito ni Venus at mas lalo pang
nakapagpagalit sa kanya ay nakalimot na rin ang mga kalalakihan na magbigay ng
alay sa kanya, maging ang kanyang templo ay napabayaan na. ang dapat sana na
atensyon at mga papuri na para sa kanya ay napunta sa isang mortal.

4
 Dahil dito, nagalit si Venus at inutusan niya ang kanyang anak na si Cupid
upang paibigin si Psyche sa isang nakatatakot na nilalang, ngunit ang nangyari ay
ang kaligtaran. Si Cupid ang umibig kay Psyche na tila siya ang nabiktimang sarili
niyang pana. Inilihim ito ni Cupid sa kanyang ina, at dahil sa kampante naman si
Venus sa kanyang anak hondi na rin ito nag – usisa.

Hindi umibig si Psyche sa isang nakakatakot na nilalang, ngunit wala ring

umbig sa kanya. Kahit na sobra ang pagmamahal ng mga ginoo kay Psyche ay
sapat na sa kanila ang nakikita lang nila ang dalaga. Samantalang ang kanyang
dalawang kapatid ay nakapag – asawa na ng hari. Naging malungkot si Psyche sa
mga nangyayari. Kaya naglakbay ang amang hari ni Psyche upang humingi ng payo
kay Apollo upang makahanap ng mabuting lalaking makakabiyak ng kanyang anak.
Hindi alam ng amang hari na naunahan na siya ni Cupid upang hingin ang tulong ni
Apollo kaya sinabi ni Apollo sa hari na makakapangasawa ng isang nakakatakot na
halimaw ang kanyang anak at kailangan nilang sundin ang kanyang ipapayo.

Nang nagawa ng amang hari ang lahat ng ipinayo ni Apollo. Ipinag-utos

niyang bihisan si Psyche ng pinakamaganda niyang damit. Pagkatapos mabihisan si
Psyche, ipinabuhat ng hari ang anak na parang ihahatid sa kanyang libingan
papunta sa tuktok ng bundok. Nang makarating sa bundok na paroroonan naghintay
ang magandang dalaga sa kanyang mapapangasawa. Walang kamalay – malay ang
magandang dalaga na ang kanyang mapapangasawa ay ang diyos ng pag –ibig na
si Cupid.

Naging masaya naman ang kanilang pagsasama bilang mag-asawa. Mahal

na mahal nila ang bawat isa ngunit may isang bagaya ang hindi masilayan ni
Psyche, ang mukha ng kanyang kabiyak. Nangako si Psyche sa kanyang kabiyak na
kahit kalian ay hindi niya sasabihin sa mga kapatid niya na hindi pa niya nasisilayan
ang mukha ng kanyang asawa, ngunit ang mga kapatid pala ni Psyche ay may
masamang binabalak at sa pangalawang pagbisita ng mga ito kay Psyche ay
sinulsulan nila ito na suwayin ang kondisyon ng kanyang asawa.

Sa unang pagkakataon ay nasilayan niya ang napakagwapong mukha ni

Cupid ngunit ito ay muntik ng ikamatay ni Cupid dahil sa aksidente. Nang malaman
ito ni Venus ay lalo itong nagalit kay Psyche at dahil dito ay pinahirapan ng husto

5
 ang dalaga. Iba’t ibang mga pagsubok ang ipinagawa niya kay Psyche subalit ito ay
nalagpasang lahat ni Psyche.

Ang pag-ibig (Cupid), at kaluluwa ( Psyche ) ay nagkatagpo sa likod ng

mapait na pagsubok sa kanilang pagsasama. Ito ay hindi na mabubuwag ninuman
maging ng diyosa na kagandahan na si Venus.

Suriin ang katangian nina Cupid ay Psyche. Tukuyin ang kalakasan at kahinaan ng
bawat isa. Gawin ito sa sagutang papel.

Suriin

Kayarian ng Salita

1. Payak – binubuo ng salitang-ugat lamang, walang panlapi, hindi inuulit, at walang katambal
na ibang salita.

Halimbawa:
Anim, dilim, presyo, langis, tubig

2. Maylapi – binunuo ng salitang-ugat at isa o higit pang panlapi. May limang paraan ng
paglalapi ng salita:

a. Inuunlapian – ang panlapi ay nakakabit sa unahan ng salitang-ugat

Halimbawa:
Kasabay- paglikha, marami

b. Ginigitalipian – ang panlapi ay nakasingit sa gitna ng salita

Halimbawa:
Sinasabi, sumahod, tumugon

c. Hulapi – ang panlapi ay nasa huulihan ng salita

Halimbawa:
Unahin, sabihin, linisan

d. Kabilaan – ang panlapi nasa unahan at hulihan ng salita

Halimbawa:
Pag-isipan, pag-usapan, kalipunan

6
e. Laguhan – ang panlapi ay nasa unahan, hulihan, at sa loob ng salita

Halimbawa:
Pagsumikapan, ipagsumigawan, magdinuguan

3) Inuulit – ang kabuuan o isa higit pang pantig sa dakong unahan ay inuulit.

May dalawang uri ng pag-uulit:

a. Pag-uulit na Ganap – inuulit ang buong salitang-ugat

Halimbawa:
Araw-araw, sabi-sabi, sama-sama

b. Pag-uulit na Parsyal – isang pantig o bahagi lamang ng salita ang inuulit

Halimbawa:
Aangat, tatakbo, aalis-alis, bali-baligtad

4) Tambalan – binubuo ng dalawang salitang pinagsasama para makabuo ng isa lamang

salita.

May dalawang uri ng Pagtatambal:

a. Malatambalan o Tambalang Parsyal – nananatili ang kahulugan ng dalawang salitang

pinagtatambal. Ginagamitan ito ng gitling sa pagitan

Halimbawa:
Bahay-kalakal, habing-Ilok, balik-bayan

b. Tambalang Ganap – nakabubuo ng ikatlong kahulugang iba kaysa sa kahulugang iba

kysa sa kahulugan ng dalawang salitang pinagsama

Halimbawa:
Hampaslupa, kapitbahay, bahaghari
https://www.myph.com.ph/2011/09/kayarian-ng-salita.html#.X2MHr2gzbIU

Pagyamanin

A. Ang mga sumusunod na salita ay matatagpuan sa mitolohiyang Cupid at Psyche. Tukuyin kung
Payak, Maylapi, Inuulit at Tambalan ang kayarian ng bawat salita.

1. lumisan - ________________
2. diyos –diyosan - ________________
3. kagandahan - ________________
4. pag-iisang dibdib - ________________
5. tiwala - ________________
6. pagbubukod – bukod - ________________

7
 7. tubig - ________________
8. abot-langit - ________________
9. araw –araw - _______________
10. bahaghari - ________________

B. Nauuri – uri ang mga salita ayon sa kayarian.

kapitbahay puno busilak dalagang bukid

pali – paligid balik-bayan kahirapan marumi
sama – sama lumitaw bulaklak payapa
tatalon-talon maalikabok tumalima ligaya
hampaslupa puting-puti ingat-yaman halo-halo

Salitang Payak Salitang Maylapi Salitang Inuulit Tambalang Salita

Isagawa

Bubuo kayo ng isang maikling dayalogo na kakikitaan ng mga salitang payak, maylapi, inuulit at
tambalan. Narito ang halimbawa ng isang dayalogo:

Magkaibigan

Ana: Allyssa, Ba’t nawala kayo ng ilang araw?

Allyssa: Nagpunta kami sa bahay ng lolo ko sa Bukidnon.
Ana: Wow! Ang saya –saya siguro ng naging bakasyon ninyo.
Allysa: Masayang-masaya nga. Babalik kami doon sa susunod na taon.
Ana: Ano ba ang mayroon doon?

8
Allysa: Ang kalikasan. Sariwang –sariwa ang hangin dahil sa dami ng mga
punongkahoy. Ang bahaghari ay parang mas maganda roon kaysa dito sa
lungsod.

PAMANTAYAN SA PAGMAMARKA
Pamantayan Napakahus Mahusay Nalilinang Nagsisi- Puntos
ay mula
4 3 2 1
Buo ang diwa ng
dayalogo
Kalidad sa
pagpapahayag
Pamamaraan sa
paggamit ng
salita
Tumpak ang
pagkakabaybay
Madaling
Intindihin

Tayahin
Panuto: Basahing mabuti ang bawat pangungusap. Iugnay ang kahulugan
ng salita batay sa kayarian nito. Piliin ang titik ng tamang sagot. Gawin ito sa
sagutang papel o kuwaderno.
1. Anong salita ang kasingkahulugan ng tambalang salitang pag – iisang dibdib?
a. Pag-aasawa
b. Pagmamahalan
c. Pagsasama
d. Pagkakaibigan
2. Alin sa mga salitang maylapi ang may naiibang kahulugan?
a. Minamahal
b. Iniibig
c. Sinisinta
d. Hinahangaan
3. Hindi tumupad si Psyche sa usapan nila ng kanyang asawang si Cupid. Paano
ginamit ang tumupad batay sa kayarian ng salita?
a.Payak
b.Maylapi
c.Inuulit
d. Tambalan
4. Ambrosia ang pagkain ng mga diyos – diyosan? Paano ginamit ang diyos-diyosan
ayon sa kayarian ng salita?

9
 a.Payak
b.Maylapi
c.Inuulit
d.Tambalan
5. Nagtataingang – kawali si Cupid nang kausapin siya ng kanyang inang si Venus. Ano
ang ibig sabihin ng tambalang salita na nagtataingang – kawali?
a. Nagdudunung – dunungan
b. Nagmamatigas
c. Sumasagot –sagot
d. Nagbibingi-bingihan
6. Dumakot si Psyche ng mga ginto at hiyas upang ibigay sa kanyang mga kapatid. Ang
dumakot ay isang maylapi na nangangahulugang________
a. Kumuha
b. Dumukot
c. Dumulog
d. Nangolekta
7. Agad tumalima si Cupid sa utos ng kanyang ina subalit nang makita niya si Psyche
tila ba sarili niyang puso ang kanyang napana. Ang tumalima ay isang maylapi. Ano
ang ibig sabihin nito?
a. Sumuway
b. Sumunod
c. Sumaklolo
d. Sumaludo
8. Sabik na sabik na siyang makita ang kanyang asawa subalit ikinulong siya ng
kanyang ina. Batay sa kayarian ng salita, ano ang gamit ng sabik na sabik?
a. Payak
b. Maylapi
c. Inuulit
d. Tambalan
9. Binuyo ng magkakapatid si Psyche kaya naipagtapat niya ang sekreto ng kanyang
asawang si Cupid. Ang binuyo ay isang maylapi na
nangangahulugang___________.
a. Nilait
b. Nilinlang
c. Nilapastangan
d. Nilason
10. Bukang-liwayway nang lisanin ni Cupid ang tahanan nila ni Psyche. Ang bukang –
liwayway ay isang tambalang salita na nangangahulugang ______.
a. Hatinggabi
b. Madaling araw
c. Takipsilim
d. Tanghaling tapat
11. Ang isang basong tubig ay ginawa niyang pamatid – uhaw. Paano ginamit ang
salitang pamatid –uhaw batay sa kayarian ng salita?
a. Payak
b. Maylapi
c. Inuulit
d. Tambalan
12. Ang magkaibigang ito ay talaga namang kapit-tuko. Ano ang ibig sabihin ng salitang
ito?
a. Laging magkasama
b. laging nag-aaway
c. Magkadikit

10
 d. Laging naghaharutan
13. Maalab ang pagmamahalan nina Cupid at Psyche. Ang maalab ay ginamit bilang
_____________.
a. Payak
b. Maylapi
c. Inuulit
d. Tambalan

14. Anong salita ang kasalungat ng tambalang salita na balat-sibuyas?

a. Iyakin
b. Matapang
c. Maramdamin
d. Sensitibo
15. Ang umindak ay isang maylapi. Ano ang ibig sabihin ng salitang umindak?
a. Tumugtog
b. Tumula
c. Sumayaw
d. Umarte

Karagdagang Gawain
Gawain E. Kakayanin ko..Gagawin ko..kaya go ako!
Sa inyong kwadernong pangtakdang-aralin, magtala ng tiglilimang
salita sa payak, maylapi, inuulit, tambalan at gamitin ang mga ito sa
pangungusap. Ang mga salitang ito ay hinango mula sa mitolohiyang Cupid
at Psyche.

15. c
Susi ng
15. c
14. b
14. b
13. a
13. b
12. d
12. a
11. c
11. d
10. b
10. b
9. d
9. b
8. a
8. c
7. d
7. b
6. b
6. a
5. c
5. d
4. b
4. c
3. b
3. b
2. a 11 2. d
1. d
1. a
Subukin:
Tayahin:
Pagwawasto

Sanggunian

(F10PT-la-b-61 MELC)
Filipino- Panitikang Pandaigdig
Email ThisBlogThis!Share to TwitterShare to FacebookShare to Pinterest
Labels: isinalin sa Filipino ni Vilma C Ambat – Mitolohiya
https://www.myph.com.ph/2011/09/kayarian-ng-salita.html#.X2MHr2gzbIU

12