Professional Documents
Culture Documents
6. თემა. კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის პოლიტიკა საქართველოში 2003
6. თემა. კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის პოლიტიკა საქართველოში 2003
შოთა რუსთაველი
საქართველოს მატერიალური კულტურის ძეგლებისადმი ინტერესი XIX ს-ის 30-40 წლებში ჩაისახა. იმავე
საუკუნის 70-იან წლებში დაიწყო მუშაობა ისტორიის, ხელოვნების, არქიტექტურის ცალკეული ნიმუშების გამოვლენის
აღწერის, სისტემატიზაციის, დაცვისა და პოპულარიზაციის ხაზით. ამ საქმეს უძღვებოდნენ კერძო პირები,
საზოგადოებები და სხვადასხვა სამეცნიერო-კვლევითი დაწესებულებები. ხალხში გაბნეული ქართული საგანძურის
აღმოჩენისა და სამუზეუმო ფონდებში თავმოყრის საქმეში განსაკუთრებით აღსანიშნავია ექვთიმე თაყაიშვილის
სამეცნიერო-კვლევითი მოღვაწეობა. 1889 წელს ამ მიზნით მან “საქართველოს საეგზარქოსო მუზეუმი” დააარსა, სადაც
თავის თანამოაზრეებთან ერთად თავს უყრიდა ძველ საეკლესიო წიგნებს, ხელნაწერებსა და სხვადასხვა ნივთებს. ექვთიმე
თაყაიშვილის სახელს უკავშირდება “საქართველოს საისტორიო და საეთნოგრაფიო საზოგადოების” დაარსებაც. წლების
მანძილზე საზოგადოების მუშაკები, ექვთიმესთან ერთად, საქართველოს სხვადასხვა მხარეში მოგზაურობდნენ და
ისტორიულ და არქეოლოგიურ მასალებს აგროვებდნენ. უდიდესი მნიშვნელობა ენიჭება ექვთიმე თაყაიშვილის მიერ
აღმოჩენილ "ვეფხისტყაოსნის" ძველ ხელნაწერებს. მან თავი მოუყარა 17 ხელნაწერს, რომელთა შორის ზოგი მეტად
საყურადღებო იყო როგორც სხვადასხვა რედაქციის, ისე მოხატულობის თვალსაზრისით; საერთო ჯამში ექვთიმეს
თაოსნობით, მსგავსი სიძველის ვეფხისტყაოსანის 24 ხელნაწერის შეგროვება შეძლო, რომელთა შორის უძველესი 1646
2
წლის იყო, რომელიც საზოგადოებამ ვინმე კორინთელისაგან შეიძინა. გარდა ამისა, მან აღმოაჩინა და განადგურებას
გადაარჩინა უამრავი ანტიკვარული ნივთი და არტეფაქტი, რომელიც დღეს ქართული კულტურული მემკვიდრეობის
უძვირფასეს საგანძურს წარმოადგენს.
“საზოგადოების წევრი რომ გავხდი, მივიხედ-მოვიხედე, შევიტყვე, რომ იმ ძვირფას ხელნაწერებს კაცი პატრონი არა ჰყავდა
და ძალაუნებურად მოვკიდე ხელი, დავუწყე პატრონობა. მერე თანდათან გამიტაცა, შემიყვარდა და ვიწყე ზრუნვა
დაღუპვისაგან მათ გადარჩენაზე. თან ახალ-ახალსაც ვაგროვებდი, შემოწირულით აღარ ვჯერდებოდი. საზოგადოების
ხარჯზე შეძენაც დავიწყე. სხვადასხვა კუთხეში მიმოწერა გავაჩაღე, აგენტები გავიჩინე….
საქართველო დავიარე და დავინახე, თუ რა უზარმაზარი მასალაა განწირული დავიწყებისა და ხშირად დაღუპ-
ვისთვისაც. პირდაპირ ამიტანა ფანატიკურმა მისწრაფებამ, რაც შეიძლება მეტი მომესწრო, მითუმეტეს, რომ ჩემ
თანამედროვეთაგან აღარავინ მისდევდა ამ საქმეს. რამდენს ვცდილობდი, რას არ ვკიდებდი ხელს, მაგრამ რამდენი რამ
მაინც ვერ მოვასწარი!.. არ იყო ხალხი, თითო-ოროლა კაცის მეტი არ ეკარებოდა ასეთ საქმეს. არ ესმოდათ ამის
მნიშვნელობა და გემო!.. რუსთველის გამზირზე სეირნობასა და პოპულარული სტატია-წიგნების კითხვას, ან
ლიტერატურულ კამათს იქით აღარ მიდიოდა მათი მონდომება… თითქოს გვყავდა ინტელიგენცია, მაგრამ ნამდვილად და
ღრმად ვერავინ ხვდებოდა კულტურული მემკვიდრეობის მოვლა-პატრონობისა და ადგილობრივ შესწავლის
აუცილებლობას” –
ექვთიმე თაყაიშვილი.
გარდამავალი ტიპის ქვეყნებში, მათ შორის საქართველოში, კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის სფეროში
ბოლო ათწლეულებში კრიტიკული ვითარებაა შექმნილი. სწორედ ბოლო ათწლეულებში განვითარებულმა მოვლენებმა
ისტორიულ-კულტურულ მემკვიდრეობას დიდი ზიანი მიაყენა, რაც უპირველესად სხვადასხვა მიზეზებით, მათ შორის
განსაკუთრებით აღსანიშნავია ისეთი ტრადიციული მიზეზები როგორიცაა: ეკოლოგიური პრობლემები, რესტავრაციისა
3
კანონის მოქმედება ვრცელდება საქართველოს მთელ ტერიტორიაზე არსებულ კულტურის უძრავ და მოძრავ
ძეგლებზე, მიუხედავად მათი საკუთრების ფორმისა, ისტორიულ დასახლებებში განთავსებულ ურბანულ ძეგლებზე,
ძეგლის ნიშნის მქონე ობიექტებზე, აგრეთვე ურბანული ძეგლებისა და უძრავი ძეგლების დამცავ ზონებზე. მის დაცვას
ახორციელებს საქართველოს კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტრო, კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის
ეროვნული სააგენტო და სამეცნიერო-კვლევითი დაწესებულებები სხვა სახელმწიფო უწყებებთან (იუსტიციის
სამინისტრო, შინაგან საქმეთა სამინისტრო) კოორდინირებით, ხოლო ავტონომიურ რესპუბლიკებში ძეგლთა დაცვის
უფლებამოსილებას ახორციელებს ადგილობრივი მმართველობისა და თვითმმართველობის სპეციალური ორგანოები. ასე
მაგალითად, აჭარის ავტონომიურ რესპუბლიკაში აღნიშნულ უფლებამოსილებას ახორციელებს აჭარის კულტურული
მემკვიდრეობის დაცვის სააგენტო.
5
კანონი ისტროული ძეგლების დაცვის დროს გამოყოფს პოტენციურად მოძრავ და უძრავ ისტორიულ ძეგლებს.
მათი კლასიფიკაცია ხდება მისი სახეობების, ტიპოლოგიური, ფუნქციური, ქრონოლოგიური და სხვა მახასიათებლებისა
და მისი მხატვრული, ისტორიული, მეცნიერული, ესთეტიკური და სულიერი მნიშვნელობის შესაბამისი კატეგორიების
მიხედვით.
მოძრავი ძეგლი მისი მხატვრული, ისტორიული, ესთეტიკური და სულიერი ფასეულობის მნიშვნელობის შესაბამისად
მიეკუთვნება შემდეგ კატეგორიებს:
ა) განსაკუთრებული მნიშვნელობის;
ბ) ეროვნული მნიშვნელობის;
გ) ადგილობრივი მნიშვნელობის.
6
უძრავი და მოძრავი ძეგლის ნიშნის მქონე ობიექტს უძრავ ძეგლთა სახელმწიფო რეესტრში შეტანის მომენტიდან
ენიჭება ისტორიული ძეგლის სტატუსი. უძრავი ძეგლი აღინიშნება დაცვითი, საანოტაციო, მემორიალური დაფით ან სხვა
მცირე არქიტექტურული ფორმით, რომელიც წარმოადგენს შესაბამისი უძრავი ძეგლის განუყოფელ ნაწილს. მოძრავ ძეგლს
განსაკუთრებული და ეროვნული მნიშვნელობის სტატუსს ანიჭებს საქართველოს პრეზიდენტი, ხოლო ადგილობრივ
მნიშვნელობას კულტურისა და ძეგლთა დაცვის სამინისტრო და მისი რეგისტრირება ხდება სპეციალურ რეესტრში.
კულტურული მემკიდრეობის დაცვისა და შესწავლის მიზნით ტარდება შემდეგი სახის სამუშაოები: დაზვერვა,
გაწმენდა, გათხრა, კონსერვაცია, რესტავრაცია, რეკონსტრუქცია, რეგენერაცია, ადაპტაცია, ძეგლის ან მისი ნაწილის
გადაკეთება, გადაადგილება, დაშლა და სხვ. ჩასატარებელი სამუშაოები იყოფა შემდეგ ძირითად სტადიებად: სამეცნიერო–
კვლევითი სამუშაო, საპროექტო–საძიებო სამუშაო, პროექტის რეალიზაცია. არქეოლოგიური სამუშაოების ჩატარების
წესებს განსაზღვრავს კანონმდებლობა.
2016 წელს საქართველოს კულტურის და ძეგლთა დაცვისა სამინისტროს მიერ გამოქვეყნებულ კულტურის სტრატეგია
2025-ში კულტურული მემკვიდრეობა სპეციფიკურ ამოცანებად არის განსაზღვრული და მის ამოცანებს მოიცავს:
• საფრთხის ქვეშ მყოფი ქართული ძეგლების იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობის ძირითად ნუსხაში დაბრუნების
მიზნით შესაბამისი ქმედებების განხორციელება; ახალი ნომინაციების მომზადება მატერიალური,
არამატერიალური და ბუნებრივი ღირსშესანიშნაობების იუნესკოს მსოფლიო მემკვიდრეობისა და იუნესკოს
კაცობრიობისარამატერიალური მემკვიდრეობის ნუსხაში წარსადგენად;
• პოპულარიზაცია, როგორც ქვეყნის შიგნით, ასევე, მის საზღვრებს გარეთ; კულტურული მემკვიდრეობის
საკითხებზე საერთაშორისო სამეცნიერო თანამშრომლობის (გაცვლითი პროგრამები, რეზიდენციები, კვლევითი
ლაბორატორიები) მხარდაჭერა;
2011 წლის 18 იანვრიდან აჭარაში ფუნქციონირება დაიწყო კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის სააგენტომ. იგი
დაფუძნდა აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის მთავრობის დადგენილებითა და უშუალო ხელშეწყობით. სააგენტო
წარმოადგენს საჯარო სამართლის იურიდიულ პირს, რომელიც შედის აჭარის ავტონომიური რესპუბლიკის განათლების,
კულტურისა და სპორტის სამინისტროს სისტემაში და არის მისი უფლებამონაცვლე კულტურული მემკვიდრეობის
ძეგლებზე სამუშაოების ნებართვებთან დაკავშირებით განხორციელებული და მიმდინარე საქმიანობის ნაწილში.
დაარსებიდან დღემდე სააგენტოს მიერ განხორციელებული იქნა არა ერთი პროექტი, რომელმაც ხელი შეუწყო
კულტურული მემკვიდრეობის დაცვასა და პოპულარიზაციას, რის შედეგადაც კულტურული ტურიზმის ბაზარზე კიდევ
უფრო გაიზარდა რეგიონში კონცენტრირებული მატერიალური და არამატერიალური კულტურული მემკვიდრეობის
როლი. მნიშვნელობანი პროექტებიდან აღსანიშნავია, ისტორიული ძეგლების აღმნიშვნელი საგზაონიშნების დამონტაჟება
სავალი გზის ნაპირზე. საგზაო ნიშნულებსა და საინფორმაციო დაფებზე ინფორმაცია არსებული ძეგლების შესახებ
11
განთავსებულია როგორც ქართულ ისე ინგლისურ ენაზე. საინფორმაციოდაფები და საგზაო ნიშნები ეფექტურად ახდენს
აჭარაში მოხვედრილი ტურისტებისა და ვიზიტორების ინფორმირებას, რათა უმოკლეს დროში შეძლონ მათთვის
სასურველ ძეგლებთან მოხვედრა. იმავე წელს სააგენტოს ინიცატივით მუზეუმებში მოხდა აუდიო-გიდების
ტექნოლოგიათა დანერგვა, რომელიც ტურისტს საშუალებას აძლევს 4-დან ნებისმიერ ენაზე მიიღოს მომსახურება. 2012
წელს სააგენტოს ინიციატივით მოხდა ახალი მუზეუმების დაარსება და ძველის რესტავრაცია. მათ შორის არსანიშნავია
ცვილის მუზეუმის დაარსება, დაიწყო ირაღის მუზეუმის დაარსების პროგრამის რეალიზება, სადაც გამოფენილი იქნება
რეგიონში თავმოყრილი ისტორიული მნიშვნელობის საბრძოლო იარაღები და ადგილობრივი წარმოების ცეცხლსასროლი
იარაღის ნიმუშები. გარდა ამისა, 2012 წელს დაიგეგმა ღია ცისქვეშ ეთნოგრაფიული მუზეუმის მოწყობა. 2012-2013 წწ.
რეაბილიტაცია ჩაუტარდა ხიხანის ციხესა და აჭარაში არსებულ თაღოვან ხიდებს. 2013 წელს სააგენტოს ინიციატივით
შეიქმნა სარესტავრაციო კვლევითი ლაბორატორია. ყოველი წლის 18 აპრილს სააგენტო რეგიონის უმაღლეს სასწავლო
დაწესებულებებთან ერთად ტრადიციულად აღნიშნავს ისტორიული მემკვიდრეობის დაცვის საერთაშორისო დღეს.
ძეგლების პოპულარიზაციისა და დაცვის თვითშეგნების ამაღლების მიზნით ტარდება სხვადასხვა სახის ღონისძიებები.
ყოველწლიურად სააგენტოს მიერ დაგეგმილი და რეალიზებული ღონისძიებები ხელს უწყობს რეგიონში კულტურული
ტურიზმის განვითარებას.
ამ პროგრამის ფარგლებში 2013 წლის მაისს დასრულდა გელათის ღმრთისმშობლის ტაძრის წმ. მარინეს ეგვტერისა
და სამხრეთ კარიბჭის ფრესკების გადაუდებელი საკონსერვაციო სამუშაოები. პროექტი განხორციელდა აშშ-ს ელჩის
კულტურული მემკვიდრეობის დაცვის ფონდის მხარდაჭერით.
გარდა ამისა, ხელოვნების საერთაშორისო ცენტრი აქტიურად არის ჩართული საერთაშორისო ორგანიზაციებთან
პარტნიორობის საკითხებში და მათი დახმარებით ახორციელებს ქართული კულტურის პოპულარიზაციას. ამ
მიმართულებით ერთერთ მსხვილ პროგრამას წარმოადგენს შემოქმედებითი ინდუსტრიები და ხალხური რეწვის
განვითარების პროგრამა. ხელნაკეთი შემოქმედება საქართველოს კულტურული მემკვიდრეობის განუყოფელი ნაწილია.
მისი ყოველი დარგი - ქსოვა, კერამიკა, ხეზე კვეთა, სიუველირო ნაკეთობანი და სხვა გამოირჩევა განსხვავებული და
მრავალფეროვანი ტექნიკით. ხელოვნების საერთაშორისო ცენტრი ქართველ ოსტატებს პრაქტიკულ დახმარებას უწევს
მხატვრული ტრადიციების და კულტურული თვითმყოფადობის შენარჩუნების, ეკონომიკური მდგრადობის
გაუმჯობესების საქმეში. პროდუქციის შექმნის, წარმოების, მარკეტინგის დარგში სწავლების და თანამშრომლობის გზით,
ცენტრი ცდილობს გაზარდოს ხალხური რეწვის სექტორის ეკონომიკიური სიცოცხლისუნარიანობა.
ხელოვნების საერთაშორისო ცენტრის მონაცემთა ბაზაში 600-ზე მეტი ინდივიდუალური ოსტატი და მცირე
საწარმოა. მათ რიცხვში არიან პროფესიონალი ოსტატები, მცირე სტუდიები და სახელოსნოები, მცირე და საშუალო
საწარმოები, პატიმრები, უნარშეზღუდული პირები და ა.შ.
ხელოვნების საერთაშორისო ცენტრი ხელს უწყობს ქართული ხალხური რეწვის გამოფენების მოწყობას, მუშაობს
საქართველოში ადგილობრივი ბაზრის განვითარებაზე; ადგილობრივ მარკეტინგს ახორციელებს ტრადიციული საშობაო
გამოფენების და ხალხური რეწვის საკუთარის სალონის საშუალებით; სისტემატურად მონაწილეობს საერთაშორისო
გამოფენებსა და ბაზრობებში, რათა გაზარდოს რეწვის პროდუქციის გაყიდვა და რეწვის მსოფლიო ბაზარზე მოქმედებს
როგორც ქართული ხალხური რეწვის ექსპორტიორი.
თეორიტიკოსები თვლიან, რომ საზოგადოება ქმნის კულტურულ მემკვიდრეობას და იგი უნდა იყოს მისი დაცვის
ერათერთი ძლიერი ორგანიზმი.
თუკი პრობლემას პანორამული ხედვის დიაპაზონში განვიხილავთ, მემკვიდრეობის სფეროში არსებულ ყველა
გამოწვევას მივყავართ ძირეულ პრობლემამდე – საზოგადოების მხრიდან მემკვიდრეობის ღირებულებების
1
10 დეკემბერი, 2010 - ხსც-მ მოიპოვა საქართველოს სტრატეგიული კვლევისა და განვითარების ცენტრის გრანტი
სასუვენირო/სასაჩუქრე პროდუქციის ახალი ხაზის შესაქმნელად, რომელიც ითვალისწინებს ისტორიული თეამატიკის
მიხედვით შესრულებული სუფრის აქსესუარების - ექვსი ახალი პროდუქტის შექმნას. პროექტი განხორციელების
პროცესშია.
2009 წლიდან ხელოვნების საერთაშორისო ცენტრის სპეციალისტები არიან `ევროპის რეკონსტრუქციისა და
ბიზნეს განვითარების საკონსულტაციო მომსახურების (EBRD BAS) პროგრამის კონსულტანტები.
2010 წლის 11 ივნისს ხსც-მ EBRD BAS -ის ფინანსური მხარდაჭერით და დუშეთის რეგიონში რეგისტრირებული
არასამთავრობო ქალთა ორგანიზაციის `საქართველოს საერთაშორისო თანამშრომლობის და მდგრადი განვითარების
ცენტრის`დაკვეთით განახორციელა კვლევა, რომელიც მოიცავდა ორგანიზაციულ სტრუქტურაში არსებული სუსტი და
ძლიერი მხარეების ანალიზს. პროექტის მიზანია ხალხური რეწვის პროფილის ადგილობრივი - დუშეთში
რეგიხტრირებული არასამთავრობო ქალთა ორგანიზაციის ინსტიტუციური განვითარების პერსპექტივების შეფასება და
კონკრეტული რეკომენდაციების შემუშავება, რომელიც ორგანიზაციას დაეხმარება შემდგომი საქმიანობის მენეჯმენტსა და
მდგრადი განვითარების სტრატეგიის განხორციელებაში, ხელს შეუწყობს დუშეთის კულტურის ორგანიზაციების და
ხალხური რეწვის ცალკეული ოსტატების, განსაკუთრებით კი რაიონის დიასახლისი ქალების დასაქმებას.
2009, აპრილი - 2010, მარტი- შემოქმედებითი ინდუსტრიების განვითარება საქართველოსა და სომხეთში და
ბიზნეს-მენეჯმენტისა და მარკეტინგის ბრიტანული გამოცდილების გაზიარება - ბრიტანეთის საბჭოს შემოქმედებითი
თანამშრომლობის პროგრამა
26-27 მაისი, 2005 - შემოქმედებითი ინდუსტრიების განვითარება - შეხვედრა მრგვალ მაგიდასთან - სამუზეუმო
სუვენირების და ხალხური რეწვის ნიმუშების თემაზე - UNESCO-ს მოსკოვის ოფისის საქართველოს, სომხეთის,
აზერბაიჯანის, ბელორუსიის და მოლდოვეთის რესპუბლიკებისა და რუსეთის ფედერაციისთვის, ხელოვნებისა და
კულტურის ქსელური პროგრამის და ფონდი ` ღია საზოგადოება ბუდაპეშტი~ -ს თანამშრომლობით.
2002 - კულტურული მემკვიდრეობა, ხალხური რეწვა, კულტურული ტურიზმი და სიღარიბის დაძლევა
საქართველოში, მსოფლიო ბანკის კონკურსის ` Development Marketplace – 2002`-ის ფინალისტი
2002 - სამუზეუმო ასლების ხაზის შექმნა ` Philip Morris/ATA -ს წარმომადგენლობა საქართველოში
2000-2001 - "ხალხური რეწვის ექსპორტის განვითარება დაფუძნებული ნაწარმის ხარისხის გაუმჯობესებაზე,
ბიზნეს ტრენინგსა და მარკეტინგზე", GEPA/GTZ
2000 "ქართველი პატიმრების დასაქმება ხალხური რეწვის ბაზაზე", - Know How Fund
1998-1999 -"ქართული ტრადიციული რეწვის განვითარება და მარკეტინგი"- ევრაზიის ფონდი
1997-1998 - "ქართული ხალხური რეწვის განვითარება",- Save the Children/USAID
14
მემკვიდრეობის დაცვის ეკონომიკის წარმატებული საერთაშორისო მაგალითები მიუთითებს, რომ იგი ხელს
უწყობს ახალი ბიზნესის ფორმირებას, ტურიზმის სტიმულირებას, უძრავი ქონების ფასის გაზრდას, ცხოვრების
ხარისხის ამაღლებას და სიღარიბის დაძლევას. „მემკვიდრეობის ეკონომიკას“, გარდა პირდაპირი შედეგისა, ახასიათებს
განვითარების პროცესის უწყვეტობა, მისი ირიბი ეფექტი კი მზარდია.
წარმატებული ქეისები
„მაიას“ სახელით ცნობილი მეწარმეობის მოდელი, რომელიც დაარსდა მალიში, 2004 წელს. ფესტივალის ხედვა
ჰუმანისტურია და გულისხმობს ადგილობრივ ღირებულებებზე დაფუძნებულ სახელოვნებო, ეკონომიკურ და სოციალურ
მდგრად განვითარებას, მართვის თანამედროვე პრინციპების გამოყენებით. ფესტივალის მიზანია ადგილობრივი
განვითარება სახელოვნებო პროფესიების, სასტუმროების, კვების ქსელის, ტრადიციული რეწვისა და ტურიზმის
გაცოცხლება. მიდგომამ ხელი შეუწყო ადგილობრივი თემების განვითარებას ეკონომიკურ, კულტურულ, სახელოვნებო,
16
სოციალურ და გარემოს დაცვით კონტექსტებში. გასული 5 წლის მანძილზე, ფესტივალის საშუალებით განვითარდა
მონაწილეთა და დამსწრეთა საცხოვრებლებით უზრუნველყოფის სისტემა, რამაც ფესტივალის მონაწილეებს კერძო
სახლებში განთავსების საშუალება მისცა. სეგოუ დაუძმობილდა რიჩმონდის (ვირჯინია, აშშ) და მოხდა გაცვლები
მექსიკასა და პორტუგალიასთან, სენგალთან. ფესტივალის განვითარებამ განაპირობა მდინარის სანაპირო ზოლის
გაწმენდა და მწვანე საფარის აღდგენა. ფესტივალმა დააფუძნა მდინარე ნიგერის ობსერვატორია. ფესტივალის
მონაწილეთა რაოდენობა გაიზარდა 20-დან 26 000-მდე, უცხოელთა რაოდენობა აღნიშნულ პერიოდში გაიზარდა - 70%-ით,
ადგილობრივ ეკონომიკაში ტურიზმის, ტრადიციული რეწვის, სოფლის მეურნეობისა და ვაჭრობიდან მიღებულმა
შემოსავალმა შეადგინა 5 მილიონი. ყოველწლიურად იქმნებოდა 2000-მდე სამუშაო ადგილი. ფესტივალმა დააფუძნა სამი
ყოველწლიური ეროვნული კონკურსი, თანამედროვე ხელოვნების გამოფენები და ტრადიციული მალური სამოსის შესახებ
ვორკშოპები. ყოველწლიურად ხდება 30 ტრადიციული საშემსრულებლო ჯგუფის და 500-მდე ადგილობრივი და
საერთაშორისო ხელოვანის წარმოდგენა და ახალი ტალანტების აღმოჩენა.
პროექტი დაარსდა 2008 წელს მიტოვებულ მარცვლეულის საწყობში. მან ხელი შეუწყო ახალი სამუშაო
ადგილების შექმნას ქალაქის ყველაზე მიყრუებულ უბანში და სამუშაო სივრცე შესთავაზა 180-მდე მცირე
ზომის კომპანიას უკანასკნელი 5 წლის მანძილზე. პროექტი არის მთავრობას, კერძო ბიზნესსა და განათლების
ინსტიტუციებს შორის საჯარო-კერძო პარტნიორობის მაგალითი, რომლის მიზანია კრეატიული
ინდუსტრიების ერთ ჭერქვეშ განთავსება. ამ კომპანიათაგან უმეტესობა ღია სივრცეში ფუნქციონირებს და
ქირაობენ სამუშაო მაგიდას კაცზე 110 ევროდ თვეში ყველა სახის მომსახურების ჩათვლით: გათბობა,
ელექტროობა, ინტერნეტი, დაცვა, შეხვედრის ოთახები, ბიზნეს კავშირები და ტრენინგები. პროექტს მართავს
კერძო კომპანია, რომელიც როტერდამის მუნიციპალიტეტისგან ქირაობს სივრცეს. პროექტი ხელს უწყობს
კრეატიული კომპანიების სწრაფ ზრდას, სტარტაპებისთვის საოფისე ფართის შეთავაზების ჩათვლით, ქალაქის
გაღარიბებული უბნების გაჯანსაღებას, პროფესიული საქმიანობის განვითარებას სხვადასხვა სახის
ინდუსტრიებს შორის ურთიერთანამშომლობას და სექტორის ცნობადობას.
„დოკუმენტა“
სახელმწიფო მხრიდან არასწორი მიდგომების პარალელურად არც საზოგადოებას და არც ქვეყნის ბიზნესწრეებს
(მათ შორის ტურისტულ სექტორს) გათვითცნობიერებული არ აქვს კულტურული მემკვიდრეობის ეკონომიკური
მნიშვნელობა, რაც ცხადყოფს ამ მიზნით ჩატარებული კვლევები (იხ. )
2
შედარებისთვის, 2007-2013 წწ. სლოვენიის განვითარების სტრატეგია კულტურაში ერთ-ერთ პრიორიტეტად მიიჩნევს
„მემკვიდრეობის ყოვლისმომცველ დაცვას და განვითარებას და მის დაკავშირებას თანამედროვე ყოფასთან და
შემოქმედებასთან, ვინაიდან თანამედროვე საზოგადოებამ პასუხისმგებლობა უნდა აიღოს ბუნებრივ და კულტურულ
მემკვიდრეობაზე და შეასრულოს მისი მორალური მოვალეობა მომავალი თაობების მიმართ“.