Οι 

φωνές είναι οι ομάδες μορφολογικών τύπων των ρημάτων της νέας ελληνικής, ενώ
η διάθεση ορίζεται ως η ιδιότητα του ρήματος με την οποία φαίνεται αν το υποκείμενο ενεργεί
ή παθαίνει ή βρίσκεται απλώς σε μια κατάσταση. Οι φωνές είναι δύο (ενεργητική και
παθητική), ενώ οι διαθέσεις είναι τέσσερις (ενεργητική, παθητική, μέση και ουδέτερη). Από
τους ορισμούς αυτούς φαίνεται ότι οι μεν φωνές αποτελούν χαρακτηριστικό της Μορφολογίας
του ρήματος, ενώ οι διαθέσεις χαρακτηριστικό της Σύνταξης και της Σημασιολογίας.
Μολονότι οι όροι «ενεργητική» και «παθητική» συμπίπτουν στις διαθέσεις και τις φωνές,
αυτό δε σημαίνει ότι συμπίπτουν πάντα και οι μορφολογικές με τις σημασιοσυντακτικές
κατηγορίες. Έτσι, υπάρχουν ρήματα που εμπίπτουν στην ενεργητική φωνή, αλλά ανήκουν
στην παθητική ή στη μέση διάθεση, π.χ. παθαίνω, λιώνω, ξαπλώνω, και άλλα που εμπίπτουν
στην παθητική φωνή, αλλά ανήκουν στην ενεργητική διάθεση, π.χ. έρχομαι, ανέχομαι,
δέχομαι κ.ά.
Ενεργητική διάθεση έχουν τα ρήματα που δείχνουν πως το υποκείμενο ενεργεί. Τα ρήματα
αυτά ονομάζονται ενεργητικά, π.χ. Ο διευθυντής του σχολείου επιβραβεύει τρεις μαθητές. Τα
ενεργητικά ρήματα διακρίνονται σε μεταβατικά και αμετάβατα. Μεταβατικά ονομάζονται τα
ρήματα που δείχνουν ότι η ενέργεια του υποκειμένου πηγαίνει (μεταβιβάζεται) σε ένα
πρόσωπο, ζώο, κατάσταση ή πράγμα, π.χ. Η Βασιλική κόβει πατάτες. Αμετάβατα ονομάζονται
τα ρήματα που η ενέργεια του υποκειμένου τους δεν πηγαίνει (δε μεταβιβάζεται) πουθενά,
π.χ. Τα παιδιά παίζουν. Ορισμένα ενεργητικά ρήματα χρησιμοποιούνται στον λόγο άλλοτε ως
μεταβατικά και άλλοτε ως αμετάβατα, π.χ. Η Ζωή σπουδάζει Φιλοσοφία (μεταβατικό), αλλά Η
Ζωή σπουδάζει στο εξωτερικό (αμετάβατο). Η ενεργητική διάθεση χρησιμοποιείται πιο συχνά
από ό,τι η παθητική και κυρίως στον καθημερινό προφορικό λόγο και στον μη επίσημο
γραπτό.
Παθητική διάθεση έχουν τα ρήματα που δείχνουν πως το υποκείμενο παθαίνει κάτι, π.χ. Η
Φρόσω αδικήθηκε από τις φίλες της. Αυτός ή αυτό που προκαλεί το πάθημα άλλοτε
παραλείπεται, Ο δάσκαλος ζαλίστηκε, και άλλοτε εκφράζεται από μια φράση που αρχίζει με
την πρόθεση από και σπανιότερα με τη με, π.χ. Ο δάσκαλος ζαλίστηκε από τις φωνές. Η
φράση που αρχίζει με το από (ή με το με) ονομάζεται ποιητικό αίτιο. Η παθητική διάθεση
χρησιμοποιείται, όταν ο ομιλητής θέλει να δώσει έμφαση στο αποτέλεσμα της ενέργειας, σε
αντίθεση με τη χρήση της ενεργητικής διάθεσης, με την οποία δίνεται έμφαση στην ενέργεια
του ρήματος, αλλά και στον δράστη της ενέργειας, π.χ. Οι τελικοί βαθμοί δικαίωσαν τους
φοιτητές (ενεργ.), αλλά Οι φοιτητές δικαιώθηκαν από τους τελικούς βαθμούς (παθητ.). Η
παθητική διάθεση χρησιμοποιείται κυρίως στον γραπτό λόγο σε ύφος τυπικό και ουδέτερο.
Πολύ συχνή είναι επίσης η χρήση της στον ειδησεογραφικό δημοσιογραφικό λόγο.
Μέση διάθεση έχουν τα ρήματα τα οποία δείχνουν πως η ενέργεια που κάνει το υποκείμενο
επιστρέφει στο ίδιο. Τα ρήματα αυτά ονομάζονται μέσα, π.χ. Η
Χριστίνα χτενίζεται προσεκτικά. Είναι δυνατό όμως να έχουμε μέση διάθεση, αλλά να μην
εκτελεί την ενέργεια που δηλώνει το ρήμα το ίδιο το υποκείμενο, αλλά κάποιος άλλος για
λογαριασμό του υποκειμένου, π.χ. Ο κλητήρας του σχολείου μας κουρεύεται στον κουρέα της
γειτονιάς του. Τα μέσα ρήματα που δείχνουν πως η ενέργεια που κάνει το υποκείμενο
επιστρέφει άμεσα στο ίδιο ονομάζονται αυτοπαθή, π.χ. Η Σοφία λούζεται, ενώ αυτά που
δείχνουν ότι γίνεται μια ενέργεια κατά την οποία αλληλοεπηρεάζονται δύο ή περισσότερα
υποκείμενα ονομάζονται αλληλοπαθή, π.χ. Ο Τάκης και ο Κώστας τηλεφωνιούνται συχνά.
Ουδέτερη διάθεση έχουν τα ρήματα που δείχνουν πως το υποκείμενο ούτε ενεργεί ούτε
παθαίνει κάτι, απλώς βρίσκεται σε μια κατάσταση. Τα ρήματα αυτά ονομάζονται ουδέτερα,
π.χ. O Παύλος κοιμάται πολύ.

Ο συλλαβισμός
Συλλαβισμός ονομάζεται η διαδικασία χωρισμού των λέξεων σε συλλαβές. Η διαδικασία αυτή
χρησιμοποιείται στη γραφή για να χωρίσουμε μια λέξη, όταν δε χωράει στη μια σειρά και
πρέπει ένα κομμάτι της να μεταφερθεί και στην επόμενη. Η διαδικασία αυτή ακολουθεί τους
εξής κανόνες:
α)   Όταν ένα σύμφωνο βρίσκεται ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, συλλαβίζεται με το δεύτερο
φωνήεν, π.χ. επό-με-νος, α-νά-με-σα.
β)   Όταν δύο σύμφωνα βρίσκονται ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, συλλαβίζονται με το δεύτερο
φωνήεν, αν από αυτά τα σύμφωνα αρχίζει ελληνική λέξη. Αν δεν αρχίζει ελληνική λέξη, το
πρώτο από τα δύο σύμφωνα πάει με την προηγούμενη συλλαβή και το δεύτερο με την
επόμενη, π.χ. έ-κτι-ζε (κτίριο), βι-βλί-ο  (βλάβη), αλλά σύμ-φω-να, αρ-χί-ζει.
γ)   Όταν τρία ή περισσότερα σύμφωνα βρίσκονται ανάμεσα σε δύο φωνήεντα, συλλαβίζονται
με το δεύτερο φωνήεν, αν από τα δύο πρώτα από αυτά αρχίζει ελληνική λέξη. Αν δεν αρχίζει
ελληνική λέξη, το πρώτο από τα σύμφωνα πάει με το πρώτο φωνήεν και τα υπόλοιπα με το
δεύτερο, π.χ. κά-στρο (στρώμα), ε-χθρι-κός (χθες), αλλά αν-θρω-πιά.
δ)   Τα δίψηφα γράμματα, οι δίφθογγοι και οι συνδυασμοί αυ και ευ θεωρούνται κατά τον
συλλαβισμό ως ένας φθόγγος και γι' αυτό δε χωρίζονται, π.χ. έ-μπο-ρος, έ-ντο-μο, πεί-ρα, κο-
ρόι-δο, παι-διά.
ε)   Τα όμοια σύμφωνα χωρίζονται, π.χ. συλ-λα-βή, εν-νιά.
στ) Οι σύνθετες λέξεις ακολουθούν όλους τους παραπάνω κανόνες, π.χ. κα-τα-γρά-φω, πα-
ρα-μι-λά-ει.β. Οι χρόνοι

Οι χρόνοι είναι μορφολογικοί τύποι του ρήματος, με τους οποίους δηλώνεται πότε γίνεται
αυτό που σημαίνει το ρήμα. Οι χρόνοι είναι τριών ειδών: α) οι παροντικοί, που δηλώνουν ότι
κάτι γίνεται στο παρόν(ενεστώτας και παρακείμενος), β) οι παρελθοντικοί, που δηλώνουν ότι
κάτι έγινε στο παρελθόν (παρατατικός, αόριστος και υπερσυντέλικος), και γ) οι μελλοντικοί,
που δηλώνουν ότι κάτι θα γίνει στο μέλλον (εξακολουθητικός μέλλοντας, συνοπτικός
μέλλοντας και συντελεσμένος μέλλοντας). Οι παραπάνω χρονικές σχέσεις δηλώνονται κυρίως
στην οριστική. Η χρονική στιγμή στις κύριες προτάσεις ορίζεται σε σχέση με τον χρόνο που
εκφωνείται ο λόγος. Με τους μορφολογικούς τύπους του ρήματος που δηλώνουν χρόνο
δηλώνεται ταυτόχρονα και ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζεται η πράξη που σημαίνει το
ρήμα σε σχέση με τη διάρκειά της. Για το χαρακτηριστικό αυτό βλ. πιο κάτω, στην ενότητα
για το ποιόν ενέργειας του ρήματος, σ. 129.
Η σημασία των χρόνων στην οριστική
Παροντικοί χρόνοι
Ο ενεστώτας
Ο ενεστώτας δηλώνει κατά κανόνα ενέργεια που γίνεται στο παρόν συνεχώς ή
επαναλαμβάνεται, π.χ. Οι διακοπές των μαθητών τα τελευταία χρόνια κρατούν δύο μήνες.
 
Ο ενεστώτας χρησιμοποιείται επίσης:
α)   Σε εκφράσεις που έχουν ένα γενικό, παγχρονικό ή αχρονικό, κύρος, όπως οι παροιμίες
και τα γνωμικά. Τότε ονομάζεται γνωμικός ενεστώτας, π.χ. Όποιος βιάζεται σκοντάφτει.
β)   Σε αφηγήσεις που αναφέρονται σε πράξεις του παρελθόντος με σκοπό να δοθεί
μεγαλύτερη ζωντάνια στην περιγραφή. Τότε ονομάζεται ιστορικός ενεστώτας, π.χ. Ήμασταν
στον σταθμό και περιμέναμε το τρένο. Ξαφνικά έρχεται λαχανιασμένη η Αλίκη και
μας ανακοινώνει το ευχάριστο νέο.
γ)   Σε εκφράσεις οι οποίες δηλώνουν μια ενέργεια που παρουσιάζεται ότι θα γίνει στο
μέλλον οπωσδήποτε, π.χ. Την επόμενη εβδομάδα αρχίζουν οι εξετάσεις.
Ο παρακείμενος
Ο παρακείμενος δηλώνει κατά κανόνα μια ενέργεια που έγινε πριν από τη χρονική στιγμή κατά
την οποία εκφωνείται ο λόγος, αλλά το αποτέλεσμά της εξακολουθεί να ισχύει και στο παρόν,
π.χ. Η κυβέρνηση έχει επιβάλει νέους φόρους. Σε πολλές περιπτώσεις ο παρακείμενος
αντικαθίσταται από τον αόριστο. Γι' αυτό μπορεί να θεωρηθεί και παρελθοντικός χρόνος,
π.χ. Ο κ. Ιωαννίδης έχει ζητήσει πολλά από τους μαθητές του → Ο κ. Ιωαννίδης ζήτησε πολλά
από τους μαθητές του. Η αντικατάσταση όμως αυτή δεν είναι δυνατό να γίνει σε όλες τις
περιπτώσεις, π.χ. ενώ μπορεί να ειπωθεί στη νέα ελληνική η φράση: Άνοιξεένα μαγαζί εδώ και
δύο χρόνια, αλλά αναγκάστηκε να το κλείσει, δεν μπορεί όμως να ειπωθεί η φράση: Έχει
ανοίξει ένα μαγαζί εδώ και δύο χρόνια, αλλά αναγκάστηκε να το κλείσει. (Στα παραπάνω
παραδείγματα φαίνεται ότι δεν μπορεί να συνδυαστεί ο χρονικός προσδιορισμός του
παρελθόντος με παρακείμενο, ενώ μπορεί να συνδυαστεί με αόριστο)
Ο παρακείμενος αντί του αορίστου χρησιμοποιείται συνήθως, όταν ο ομιλητής θέλει να
δείξει ότι η χρονική απόσταση, η οποία χωρίζει τη στιγμή της πράξης που δηλώνει το ρήμα
από τη στιγμή της αναφοράς στην πράξη αυτή, είναι μεγάλη, π.χ. Η Ελένη έχει εργαστεί σε
βιβλιοπωλείο. Γενικώς πάντως, τα σημασιολογικά όρια μεταξύ του αορίστου και του
παρακειμένου στη χρήση της νέας ελληνικής δεν είναι σαφή.
Παρελθοντικοί χρόνοι
Ο παρατατικός
Ο παρατατικός δηλώνει κατά κανόνα μια ενέργεια που γινόταν στο παρελθόν συνεχώς ή
επαναλαμβανόταν σε τακτά διαστήματα, π.χ. Εκείνη τη χρονιά δούλευα σ' έναν διεθνή
οργανισμό. Ο παρατατικός χρησιμοποιείται επίσης με πρόταξη του θα, για να δηλώσει μια
ενέργεια που δεν πραγματοποιείται είτε πρόκειται για το παρελθόν είτε για το παρόν είτε για
το μέλλον, π.χ. Νόμιζα πως θα έφευγε σήμερα ο Γιώργος.
Ο αόριστος
Ο αόριστος δηλώνει κατά κανόνα μια ενέργεια που έγινε και τελείωσε στο παρελθόν, π.χ. Ο
σερβιτόρος καθάρισε όλα τα τραπέζια.
Ο αόριστος χρησιμοποιείται επίσης:
α) Σε εκφράσεις οι οποίες δηλώνουν ενέργειες που γίνονται στο παρόν, τις οποίες κατά
κανόνα δηλώνει ο ενεστώτας. Χρησιμοποιείται σε γνωμικά και παροιμίες και
ονομάζεται γνωμικός αόριστος, π.χ. Ο τρελός είδε τον μεθυσμένο και τον φοβήθηκε.
β) Σε εκφράσεις οι οποίες δηλώνουν ενέργειες που παρουσιάζονται ότι θα γίνουν
οπωσδήποτε και γρήγορα στο μέλλον, π.χ. Στείλε μου μήνυμα εσύ κι εγώ αμέσως ήρθα.
Ο υπερσυντέλικος
Ο υπερσυντέλικος δηλώνει κατά κανόνα μια ενέργεια που έγινε στο παρελθόν, πριν αρχίσει
κάποια άλλη που επίσης έγινε στο παρελθόν, π.χ. Ο αντιπρόεδρος είχε φύγει, όταν τον
ζήτησαν στο τηλέφωνο.
Ο υπερσυντέλικος χρησιμοποιείται επίσης:
α) Για να δηλώσει ότι κάποια ενέργεια έγινε στο πολύ μακρινό παρελθόν, χωρίς να
συσχετιστεί αυτή με κάποια άλλη ενέργεια, π.χ. Κάποτε η αδελφή του Γιώργου είχε
κερδίσει στο λαχείο. Στην περίπτωση αυτή ο υπερσυντέλικος μπορεί να αντικατασταθεί και με
τον αόριστο, π.χ. Κάποτε η αδελφή του Γιώργου κέρδισε στο λαχείο.
β) Με πρόταξη του θα, για να δηλώσει ότι κάποια ενέργεια δεν ολοκληρώθηκε, αν και θα
ήταν δυνατό να είχε ολοκληρωθεί στο παρελθόν, π.χ. Κάθε λογικός άνθρωπος εκείνη την
ώρα θα είχε φύγει. Ο Γιώργος όμως δεν έφυγε.
Μελλοντικοί χρόνοι
Ο συνοπτικός μέλλοντας
Ο συνοπτικός μέλλοντας δηλώνει κατά κανόνα μια ενέργεια που θα γίνει και θα τελειώσει σε
κάποια μελλοντική στιγμή, π.χ. Αύριο το πρωί ο Αριστοτέλης θα σου φέρει τα αποτελέσματα.
Ο συνοπτικός μέλλοντας χρησιμοποιείται επίσης:
α) Αντί για ενεστώτα, για να δηλώσει μια επαναλαμβανόμενη ενέργεια, π.χ. Ο Περικλής
κάθε μεσημέρι θα επιστρέψει από το σχολείο, θα φάει, θα διαβάσει και θα δει τηλεόραση.
β) Σπανιότερα, σε βιογραφικές αφηγήσεις, αντί για αόριστο, π.χ. Ο καλλιτέχνης γεννήθηκε
και σπούδασε στην Αθήνα. Στη συνέχεια θα ζήσει μερικά χρόνια στο Παρίσι. Θα
μεγαλουργήσει όμως στο Βερολίνο.
Ο εξακολουθητικός μέλλοντας
Ο εξακολουθητικός μέλλοντας δηλώνει κατά κανόνα μια ενέργεια που θα γίνεται στο μέλλον
συνεχώς ή θα επαναλαμβάνεται σε τακτά διαστήματα, π.χ. Το νέο διαστημόπλοιο θα
ταξιδεύει συνέχεια στο διάστημα.
Ο συντελεσμένος μέλλοντας
Ο συντελεσμένος μέλλοντας δηλώνει κατά κανόνα μια ενέργεια η οποία θα γίνει στο μέλλον
και θα έχει τελειώσει, πριν τελειώσει μια άλλη ενέργεια. Η τελευταία ενέργεια είτε δηλώνεται
είτε υπονοείται, π.χ. Όταν έρθει η διευθύντρια, οι μαθητές θα έχουν μπει στην αίθουσα.

Οι παράγραφοι και οι προτάσεις ενός κειμένου συνδέονται:

α. με τη χρήση συνδετικών λέξεων που δηλώνουν αντίθεση (π.χ. όμως), αιτιολόγηση
(π.χ. γιατί) κτλ.
β. με τη χρήση συνδετικών φράσεων όπως: ο κυριότερος παράγοντας, μία από τις
σημαντικότερες αιτίες κτλ.
γ. με έμμεση αναφορά στην προηγούμενη παράγραφο ή περίοδο η οποία γίνεται με:
• επανάληψη της τελευταίας ιδέας της παραγράφου ή της περιόδου
• επανάληψη του κεντρικού νοήματος της προηγούμενης παραγράφου ή της προηγούμενης
περιόδου
• επανάληψη μιας λέξης ή φράσης της προηγούμενης παραγράφου ή περιόδου.
δ. με ερώτηση.
Κάποιες από τις διαρθρωτικές λέξεις και φράσεις καθώς και η σημασία τους είναι οι παρακάτω:

------------------------
1. αιτιολόγηση εξαιτίας, επειδή, γιατί, διότι, αφού, μια και, μια που, που, ένας
 ακόμη λόγος, καθώς, αυτό (οφείλεται, εξηγείται, ερμηνεύεται,
αιτιολογείται), εφόσον, (η αιτία, ο λόγος, η εξήγηση) είναι, γι’
αυτό το λόγο, έτσι, με αιτιολογικές μετοχές ή εμπρόθετους
προσδιορισμούς της αιτίας κ.τ.λ.
2. αποτέλεσμα γι’ αυτό το λόγο, ως επακόλουθο, κατά συνέπεια, αποτέλεσμα
(απόρροια, απότοκο) όλων αυτών, και γι’ αυτό, ώστε, έτσι
που, λοιπόν, κ.λπ.
3. αντίθεση - εναντίωση αλλά, μα, όμως, και όμως, παρά, μόνο, μόλο, παρόλο, ωστόσο,
εντούτοις, μάλιστα, έπειτα, μολαταύτα, εξάλλου, αντίθετα, σε
αντίθεση, απεναντίας, διαφορετικά, ειδάλλως, ειδεμή, αλλιώς,
αλλιώτικα, από την άλλη πλευρά, πάλι, ενώ, αν και, και αν,
μολονότι, αντίστροφα, ενάντια, στον αντίποδα, ακόμη κι αν,
παρ’ όλα αυτά, δε συμβαίνει όμως το ίδιο, όχι μόνο … …
αλλά και, όχι μόνο … … αλλά και να, και που, και ας, όχι
μόνο δεν … … μα ούτε, όχι μόνο … … παρά, όχι μόνο να μην
… … αλλά ούτε και να, όχι μόνο να μη … … αλλά να …
κ.λπ.
4. χρονική σχέση αρχικά, προηγουμένως, στη συνέχεια, πρώτα, ύστερα, πριν,
εντωμεταξύ, έπειτα, τέλος, όταν, καθώς, όποτε, μόλις,
αργότερα κ.λπ.
5. ένας όρος - προϋπόθεση αν, εκτός αν, σε περίπτωση που, με την προϋπόθεση, σε
περίπτωση που, κ.λπ.
6. επεξήγηση δηλαδή, αυτό σημαίνει, ειδικότερα, με άλλα λόγια, ήτοι,
συγκεκριμένα, με όσα είπα προηγουμένως εννοούσα, για να
γίνω πιο σαφής, (για να με καταλάβετε) θα σας το
παρουσιάσω με άλλο τρόπο, κ.λπ.
7. έμφαση το σημαντικότερο από όλα, το κυριότερο, είναι αξιοσημείωτο
ότι, αξίζει να σημειωθεί πως, εκείνο που προέχει, θα έπρεπε να
τονιστεί ότι, αξιοπρόσεκτο είναι πως, ιδιαίτερα σημαντικό
είναι, πρέπει ακόμη να σημειωθεί, θα ήθελα να τονίσω το
εξής, θα ήθελα να επισημάνω την προσοχή σας, κ.λπ.
8. παράδειγμα - διευκρίνηση λόγου χάρη, π.χ., για παράδειγμα, παραδείγματος χάρη,
παραδειγματικά, κ.λπ.
9. επεξήγηση δηλαδή, ειδικά, ειδικότερα, συγκεκριμένα, κ.λπ.
10. απαρίθμηση επιχειρημάτων, πρώτο … … δεύτερο, καταρχήν, τελικά, το επόμενο
εισαγωγή μιας καινούριας ιδέας επιχείρημα (θέμα) που θα μας απασχολήσει, κατόπιν τίθεται
… (το θέμα, το ερώτημα, το ζήτημα), πρωταρχικά … …
δευτερευόντως, αρχικά … … στη συνέχεια,
11. διάρθρωση του κειμένου ο άρθρο, η μελέτη, η εισήγηση, η ομιλία μου χωρίζεται σε …
… μέρη: στο πρώτο κ.λπ.
12. συμπέρασμα - ανακεφαλαίωση για να συνοψίσουμε, συγκεφαλαιώνοντας, επιλογικά,
συμπερασματικά θα λέγαμε ότι, λοιπόν, τελικά, συνάγεται το
συμπέρασμα, ανακεφαλαιώνοντας κ.λπ.
13. γενίκευση γενικά, τις περισσότερες φορές, ευρύτερα κ.τ.λ.
14. προσθήκη ακόμη, επίσης, πρόσθετα, επιπρόσθετα, έπειτα, εκτός απ’
αυτό, επιπλέον κ.λπ.
15. ταξινόμηση, διαίρεση αφενός – αφετέρου, απ’ τη μια – απ’ την άλλη κ.λπ.
16. τοπική σχέση εδώ, εκεί, μέσα, έξω, κοντά, μακριά, πάνω, κάτω κλπ.
17. αναλογία - ομοιότητα όπως … … έτσι, σαν, ομοίως, ανάλογη είναι η περίπτωση,
 κάτι ανάλογο συμβαίνει και με, κ.λπ.

Τρόποι έναρξης μιας θεματικής περιόδου:

«Είναι γνωστό ότι...»

«Δεν υπάρχει αμφιβολία..»
«Είναι κοινά παραδεκτό..»
«Είναι γεγονός ότι...»
«Είναι ευρύτατα διαδεδομένη η άποψη....»
«Αποτελεί κοινό τόπο ότι ..»
«Είναι κοινός τόπος...»
«Κατά κοινή ομολογία...»
«Υποστηρίζεται συχνά ότι...»
«Λέγεται συχνά ότι...»

Συνδετικές λέξεις - φράσεις που συνδέουν τη θεματική πρόταση με τις

λεπτομέρειες

«Ειδικότερα...»
«Πράγματι...»
«Πιο συγκεκριμένα...»
«Αναλυτικότερα...»
«Γι΄ αυτό λοιπόν...»
«Με άλλα λόγια...»
«Φυσικά...»
«Βέβαια...»
«Αναντίρρητα...»
«Έτσι..»
«Οπωσδήποτε...»
«Αρχικά...»
«Στην περίπτωση αυτή...»
«Αυτό ισχύει στο μέτρο που....»
«Είναι αλήθεια ότι...»
«Η διαπίστωση αυτή δεν αποτελεί λεκτική υπερβολή»
«Εκείνο που έχει ιδιαίτερη σημασία...»
«Με αφετηρία τη θέση αυτή...»
«Κατά συνέπεια είναι ανάγκη...»
«Σε μια τέτοια περίπτωση....»
«Στο πλαίσιο αυτό κατανοούμε...»
«Με δεδομένα τα παραπάνω δεν εκπλήσσει το γεγονός ότι...»
Ενδεικτικοί τρόποι έναρξης της περιόδου κατακλείδας

 «Αβίαστα, λοιπόν, συνάγεται το συμπέρασμα...»

 «Συνοψίζοντας μπορούμε να επισημάνουμε...»
 «Γίνεται, επομένως, εύκολα αντιληπτό...»
 «Εύκολα, λοιπόν, μπορεί ο καθένας να συμπεράνει...»
 «Από όλα τα παραπάνω γίνεται φανερό...»
«Εύκολα, λοιπόν, οδηγούμαστε στο συμπέρασμα...»
«Συμπερασματικά, έχει καταστεί σαφές...»

Μεταβατικές - διαρθρωτικές λέξεις ή φράσεις:

α) Λέξεις που δηλώνουν χρονική σχέση:

ταυτόχρονα, συγχρόνως, προηγουμένως, ύστερα, έπειτα, στη
συνέχεια, αμέσως, τέλος, κατόπιν, εν τω μεταξύ, αργότερα, τώρα,
πριν, ενώ, καθώς, αφότου ...

β) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν πρόθεση, ομοιότητα, αναλογία,

συμπλήρωση:
επιπλέον, επίσης, ακόμα, επιπροσθέτως, παράλληλα, εξάλλου, εκτός
απ΄ αυτό, συμπληρωματικά, κοντά σ΄ αυτό, ας σημειωθεί ακόμη ότι,
δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι, θα αποτελούσε παράλειψη αν...

γ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν αντίθεση - εναντίωση:

ωστόσο, αντίθετα, εντούτοις, παρόλο που, αντίστροφα, απεναντίας,
μολαταύτα, άλλωστε, ακόμα και αν, μολονότι, παρ΄ όλα αυτά, σε
αντίθεση μ΄ αυτό, Δε συμβαίνει όμως το ίδιο κ.λ.π.

δ) Λέξεις ή φράσεις που εισάγουν επεξήγηση:

με άλλα λόγια, ειδικότερα, αυτό σημαίνει ότι, δηλαδή, συγκεκριμένα,
σαφέστερα, μια διευκρίνιση στο σημείο αυτό είναι απαραίτητη, για να
γίνει πιο σαφές, ακριβέστερα...

ε) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν συμπέρασμα ή σχέση αιτίου -

αποτελέσματος:
επομένως, συνεπώς, συμπερασματικά, άρα, επιλογικά, κατά συνέπεια,
όπως προκύπτει, ανακεφαλαιώνοντας γι΄ αυτό το λόγο, αυτό οφείλεται
σε, αυτό έχει ως αποτέλεσμα, για τους παραπάνω λόγους ....
στ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν τοπική σειρά ή σχέση:
εδώ, εκεί, κοντά, μακριά, στο σημείο αυτό, μέσα έξω ....

η) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν έμφαση ή βεβαιότητα:

πράγματι, ιδιαίτερα, ξεχωριστά, αξίζει να τονιστεί, ιδιαίτερα σημαντικό
θεωρείται, εκείνο που προέχει, είναι αξιοπρόσεκτο ότι, προπάντων,
ειδικά, περισσότερο, το κυριότερο όμως είναι, αναντίρρητα, είναι
σαφές, είναι γεγονός, οπωσδήποτε, βέβαια, φυσικά ....

θ) Λέξεις ή φράσεις που δηλώνουν διάζευξη:

ή - ή, είτε - είτε, ούτε – ούτε

ΧΡΗΣΗ ΜΙΑΣ ΣΥΝΔΕΤΙΚΗΣ ΛΕΞΗΣ Η ΦΡΑΣΗΣ:

1) Για πρόσθεση – συμπλήρωση – ομοιότητα :

Αφενός …αφετέρου…
Επίσης …
Παράλληλα…
Ακόμη …
Επιπλέον …
Επιπροσθέτως…
Εκτός απ’ αυτό
Δεν πρέπει να λησμονούμε ακόμη ότι…
Χρειάζεται επίσης να σημειωθεί…
Αξίζει , επιπλέον ν’ αναφερθούμε…
Όχι μόνο… αλλά και…
Θα αποτελούσε σοβαρή παράλειψη να μην τονίσουμε…

2) Για χρονική σύνδεση :

Ταυτόχρονα…
Συγχρόνως…
Αρχικά…
Ύστερα…
Αφότου…
Στη συνέχεια…
Ενώ …
Μετά από αυτό…

3) Για αντίθεση – εναντίωση :

Και όμως…
Εντούτοις…
Απεναντίας…
Σε αντίθεση…
Μ’ αυτό…
Ενώ…
Ωστόσο…
Μολαταύτα…
Αντίθετα…
Άλλωστε…
Από την άλλη πλευρά…

Συμπληρωματικά όταν θέλουμε:

1) Να αποδείξουμε τις αιτίες – παράγοντες σε μια παράγραφο,

μπορούμε, ενδεικτικά να χρησιμοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους:

Στη διαμόρφωση (του αρνητικού αυτού παράγοντα) σημαντικότατο

ρόλο διαδραματίζει ...
Τα βαθύτερα αίτια (της κοινωνικής αυτής μάστιγας) πρέπει να
αναζητηθούν...
Το φαινόμενο αυτό συνδέεται άμεσα...
Αυτό που κυρίως ευθύνεται για την έξαρση...
Το πρόβλημα αυτό ανάγεται σε πολλά και σύνθετα αίτια...
Θα άξιζε όμως ν’ αναρωτηθεί κανείς σε ποιους λόγους οφείλεται...
Δεν πρόκειται , ωστόσο, ν’ ανακαλύψουμε τα πραγματικά αίτια του
νοσηρού αυτού φαινομένου, αν δεν λάβουμε υπόψη...

2) Να οργανώσουμε παραγράφους, για να καταδείξουμε τη θετική ή

αρνητική επίδραση ενός παράγοντα, ενδεικτικά μπορούμε να
ξεκινήσουμε με τους παρακάτω τρόπους :

Όλα αυτά έχουν ως αποτέλεσμα...

Το ίδιο (θετικά ή αρνητικά) αντανακλά η ύπαρξη του παράγοντα
(αυτού) στην
ατομική και κοινωνική ζωή...
Ανυπολόγιστες, όμως, είναι οι επιπτώσεις...
Στις (θετικές ή αρνητικές) επιπτώσεις συγκαταλέγονται...
Ένα άλλο σύμπτωμα, όχι αμελητέο, είναι και τούτο...

3) Να προτείνουμε τρόπους αντιμετώπισης ενός θετικού ή αρνητικού

παράγοντα, μπορούμε να αξιοποιήσουμε τους παρακάτω τρόπους
έναρξης :

Το νοσηρό αυτό φαινόμενο θα αντιμετωπισθεί ριζικά, αν...

Επιτακτική προβάλλει η ανάγκη της άμεσης δραστηριοποίησης...
Αποφασιστικής σημασίας κρίνεται η συμβολή...
Σημαντικός είναι ο ρόλος που μπορεί να διαδραματίσει...
Αμετάθετο χρέος έχουμε ...
Χωρίς όμως την εκδήλωση της ατομικής και συλλογικής προσπάθειας
η αντιμετώπιση του προβλήματος καθίσταται δυσχερής...

4) Ενδεικτικές χρηστικές φράσεις που μπορούν να λειτουργήσουν ως

αρχή γενικά της παραγράφου, αλλά και ως μετάβαση μεταξύ των
παραγράφων (εναρκτικές – μεταβατικές φράσεις) :

Είναι περιττό να τονιστεί ...

Είναι απαραίτητο να επισημανθεί...
Ξεχωριστός λόγος, όμως, πρέπει να γίνει...
Είναι χρήσιμο να τονιστεί επίσης...
Είναι φανερό ότι...
Προχωρώντας διαπιστώνουμε ότι...
Ελάχιστοι θα μπορούσαν να αρνηθούν ότι...
Πολλοί θα συμφωνούσαν με την άποψη...
Επεκτείνοντας το συλλογισμό μας, θα λέγαμε...
Προβάλλει, όμως, στο σημείο αυτό μια βαρυσήμαντη αντίρρηση...
Γράφω σε πλάγιο λόγο, χρησιμοποιώντας
συχνά φράσεις ενεργητικής σύνταξης ή παθητικής σύνταξης :
ο συγγραφέας αναφέρει, υποστηρίζει, εκφράζει την άποψη, τονίζει,
επισημαίνει, σχολιάζει, εκφράζει τον προβληματισμό του, θέτει το
ερώτημα, υπογραμμίζει την ανάγκη να, συνεχίζει την ανάλυση του
αναφερόμενος, φέρνει παραδείγματα για να υποστηρίξει την άποψη
πως/ότι..., πραγματοποιεί μια ιστορική αναδρομή στο θέμα
αναφερόμενος σε..., αναζητά τα αίτια του Χ φαινομένου σε...,
απαριθμεί τις εκφάνσεις / τα αποτελέσματα τον Χ φαινομένου..,
χρησιμοποιεί απόψεις μελετητών / αποτελέσματα ερευνών για να
στηρίξει την άποψη πως... , καταλήγει στο συμπέρασμα πως/ότι... π.χ.
στο κείμενο αναφέρεται... κ.λπ. ή φράσεις του τύπου: «σύμφωνα με
την άποψη τον συγγραφέα..,αποφεύγοντας, βέβαια, την καταχρηστική
επανάληψη των φράσεων « ο συγγραφέας» ή «στο κείμενο».

Η ΘΕΜΑΤΙΚΗ ΠΡΟΤΑΣΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΛΗΨΗΣ

Ξεκινώ τη θεματική πρόταση της περίληψης ως εξής:

¨Το άρθρο, κείμενο κ.λπ. πραγματεύεται, ασχολείται με, έχει ως θέμα
του κ.λπ. ή αντικείμενο, θέμα του άρθρου, του βιβλίου ή της ομιλίας
είναι κ.ά.
Δόκιμες – Στερεότυπες ενάρξεις περιληπτικού κειμένου
Ο δημοσιογράφος στο άρθρο του καταγράφει τον προβληματισμό του
αναφορικά...
Ο συγγραφέας αναφερόμενος στο ρόλο που διαδραματίζει (η
τηλεόραση)
αναγνωρίζει...
Το άρθρο αυτό θίγει το πολυσυζητημένο (πολύκροτο θέμα)...
Ο δημοσιογράφος με αφορμή (την παράδοση στις αστυνομικές αρχές
χρηματικού ποσού από νεαρό μετανάστη) διαπιστώνει ότι...
Ο συντάκτης του παρόντος κειμένου τονίζει...
Στο κείμενο αυτό υποστηρίζεται ότι...
Στο κειμενικό αυτό απόσπασμα εκφράζεται η άποψη ότι...
Στο δοκιμιακό αυτό κείμενο ο συγγραφέας πραγματεύεται...
Σύμφωνα με το άρθρο...
Ο επιφυλλιδογράφος εκφράζει την άποψη να προσεγγίσει...
Κατά το συγγραφέα η πρωτοφανής έξαρση...
Ο κειμενογράφος διαπιστώνοντας την κρίση που διέρχεται η σύγχρονη
κοινωνία (...) επιχειρεί ...
Η θέση του συγγραφέα είναι...
Στο δημοσίευμα αυτό ο αρθρογράφος υπερασπίζεται την άποψη...
Στο συγκεκριμένο απόσπασμα ο συγγραφέας διαπιστώνει , προσεγγίζει,
φωτίζει , διερευνά...
Ο δοκιμιογράφος του αποδεικτικού αυτού δοκιμίου
επιχειρηματολογεί...
Το πρόβλημα που απασχολεί το συγγραφέα...
Ο συγγραφέας στο άρθρο του αναφέρεται στο επίμαχο ζήτημα...
Σε πρόσφατο δημοσίευμα του Τύπου προβάλλεται...
Ο συγγραφέας διατυπώνει την άποψη ότι...
.

ΑΡΧΗ ΔΟΚΙΜΙΑΚΗΣ ΠΑΡΑΓΡΑΦΟΥ

 Οι απόψεις που διατυπώνονται πάνω στο θέμα είναι διαμετρικά αντίθετες…  Είναι
πλάνη/παρακινδυνευμένο/τολμηρό να υποστηρίζει κανείς ότι…  Λέγεται συχνά… – Κανείς δεν
αμφισβητεί… – Είναι έξω από κάθε αμφιβολία…  Είναι γεγονός ότι…  Είναι γενικά
παραδεκτό/αποδεκτό ότι…  Τις αιτίες αυτού πρέπει να τις αναζητήσουμε σε…  Σε μια τέτοια
περίπτωση…  Τις περισσότερες όμως δυσχέρειες προκαλούν…  Δεν πρέπει ωστόσο να
αγνοήσουμε/υποτιμήσουμε/παραβλέψουμε ότι…  Προχωρώντας πιο πέρα διαπιστώνει κανείς ότι…
 Κάτι ανάλογο ισχύει και…  Τη λύση στο πρόβλημα θα δώσει… II. ΣΥΝΔΕΣΗ ΟΜΟΙΩΝ
ΝΟΗΜΑΤΩΝ Προσθετικά:  Επίσης – Ακόμη – Επιπλέον – Συμπληρωματικά – Εξάλλου –
Επιπρόσθετα – Εκτός απ’ αυτό – Μεταξύ των άλλων – Τέλος  Κατά πρώτο λόγο... Κατά δεύτερο
λόγο...  Το ίδιο συμβαίνει και…  Εκείνο που έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα/ιδιαίτερη σημασία
είναι…  Αξίζει να σημειωθεί ιδιαίτερα…  Θα ήταν παράλειψη να μην αναφέρουμε…  Δεν φτάνει
μόνο αυτό χρειάζεται και…  Δεν είναι καθόλου υπερβολικό να υποστηρίξει κανείς ότι...  Ας
σημειωθεί ακόμη ότι… – Ας προστεθεί ότι…  Είναι εύκολο να καταλάβει κανείς ότι... 
Προεκτείνοντας τη σκέψη μας θα λέγαμε ότι...  Δεν πρέπει να λησμονηθεί ότι…  Χωρίς αυτό δεν…
 Σε συνάρτηση μ’ αυτό το θέμα…  Προσπαθώντας να προσεγγίσει κανείς το θέμα/Σε μια
προσπάθεια προσέγγισης του θέματος/διείσδυσης στο πρόβλημα…  Αρχίζοντας από… – Παίρνοντας
ως αφετηρία το… Βεβαιωτικά:  Κυρίως – Βέβαια – Φυσικά – Ασφαλώς – Αναντίρρητα –
Αναμφισβήτητα – Οπωσδήποτε – Προφανώς  Μια και – Μια που – Αφού – Όσο για το…  Μ’
αυτόν τον τρόπο – Μ’ αυτή τη συλλογιστική – Μ’ αυτό το σκεπτικό…  Παίρνοντας ως αφορμή – Μ’
αυτή την προοπτική – Μέσα από αυτό το πρίσμα  Βλέποντας τα πράγματα απ’ αυτή την οπτική
γωνία…  Στηριζόμενοι σε αυτό το δεδομένο... Εμφατικά: 2  Ειδικά – Προπάντων – Κατεξοχήν 
Έχει μεγάλη/ιδιαίτερη σημασία ν’ αναφέρουμε…  Είναι απαραίτητο/αναγκαίο/επιβεβλημένο να
αναφερθούμε και στον/στην/στο...  Είναι αξιοσημείωτο…  Πρέπει να επιστήσουμε την προσοχή…
– Πρέπει να τονιστεί…  Θα ήταν σημαντική παράλειψη να μην τονίσουμε ότι... Διαζευκτικά: 
Είτε… είτε – Ή Αναλογικά:  Σαν – Όπως ακριβώς…  Μ’ αυτόν τον τρόπο… – Με/Κατά τον ίδιο
τρόπο… – Με παρόμοιο τρόπο…  Στο ίδιο μοτίβο… Με χρονική σειρά:  Πρώτα/Πρώτα πρώτα –
Αρχικά – Στην αρχή – Ταυτόχρονα – Συγχρόνως – Προηγουμένως… ύστερα – Έπειτα – Στη συνέχεια
– Στο μεταξύ Με όρο-προϋπόθεση:  Εάν – Αν – Εφόσον – Καθόσον – Με την προϋπόθεση – Με
δεδομένο – Εκτός αν – Σε περίπτωση που…  Προϋπόθεση όλων αυτών… – Υπό τον όρο… Με
παράδειγμα:  Λόγου χάρη – π.χ. – Για παράδειγμα – Ενδεικτικά III. ΣΥΝΔΕΣΗ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΩΝ Ή
ΑΝΤΙΘΕΤΩΝ ΝΟΗΜΑΤΩΝ  Στο άλλο άκρο βρίσκεται…  Δε συμβαίνει όμως το ίδιο…  Δεν
πρέπει να παραβλέψουμε και…  Θα μπορούσε κανείς να αντιπαρατηρήσει…  Από την άλλη
πλευρά…  Παρόλ’ αυτά – Αντίθετα – Ωστόσο – Απεναντίας – Εντούτοις – Αλλά – Ενώ – Σε
αντίθεση…  Μια διαφορετική άποψη/έκφανση/υπόσταση του προβλήματος/της κατάστασης είναι
και…  Βλέποντας τα πράγματα από μια διαφορετική θέση/οπτική γωνία/πρίσμα…  Σε μια
προσπάθεια προσέγγισης/προσπέλασης του ζητήματος από άλλη άποψη, αντιλαμβάνεται κανείς ότι…
 Αν αντιστρέψει κανείς την εικόνα, για να φανούν και οι άλλες πτυχές του προβλήματος, θα δει… IV.
ΣΥΝΔΕΣΗ ΑΙΤΙΑΣ-ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΟΣ ΚΑΙ ΑΝΤΙΣΤΡΟΦΑ Αιτιολογικά:  Γιατί – Διότι – Αφού –
Επειδή – Καθώς  Και τούτο συμβαίνει γιατί… Επεξηγηματικά:  Δηλαδή – Με άλλα λόγια – Αυτό
σημαίνει – Συγκεκριμένα – Ειδικότερα – Ιδιαίτερα – Διευκρινιστικά 3  Πρέπει να διευκρινίσουμε
ότι…  Για τους παραπάνω λόγους…  Από τα παραπάνω διαφαίνεται ότι…  Για να γίνουμε
σαφέστεροι… Συμπερασματικά:  Ως συνέπεια/Ως αποτέλεσμα (άμεσο ή έμμεσο)…  (Άμεσο)
αποτέλεσμα των παραπάνω είναι…  Έτσι – Λοιπόν – Επομένως – Άρα – Συνεπώς – Κατά συνέπεια
 Γι’ αυτούς τους λόγους…  Όλα αυτά δημιουργούν προσβάσεις/ερείσματα για την
ανάπτυξη/παρουσίαση του προβλήματος…  Το τελευταίο αυτό ισοδυναμεί με…  Δεν είναι
απαραίτητο όμως να…  Κάπως έτσι δημιουργείται…  Αυτό κάνει/αναγκάζει/ωθεί πολλούς να… 
Από τη στιγμή λοιπόν που…  Όταν γίνει συνείδηση το παραπάνω, κατανοεί κανείς ότι…  Κατ’
αυτό τον τρόπο προκύπτουν και… – Όπως προκύπτει από τα παραπάνω…  Έτσι οδηγούμαστε σε…
 Αυτό αντανακλά θετικά/δυσάρεστα/πολύπλευρα σε…  Χαρακτηριστικό δείγμα…  Από το
τελευταίο απορρέει…  Εύκολα προκύπτει το συμπέρασμα ότι... – Προκύπτει λοιπόν αβίαστα το
συμπέρασμα ότι...  Επαγωγικά λοιπόν σκεπτόμενοι καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι...  Οι
σκέψεις αυτές οδηγούν/συγκλίνουν στο γενικότερο συμπέρασμα ότι... 
Συνοψίζοντας/Ανακεφαλαιώνοντας/Συμπερασματικά/Επιλογικά θα λέγαμε ότι…