Pagpoproseso ng Impormasyon para sa
bagong kaalaman mula sa mga narinig,
komunikasyon
LAYUNIN
● Natutukoy ang mga dapat isaalang-alang
sa pagpili ng batis ng impormasyon;
● Nagagamit ang mga pamantayan sa
pagpili ng impormasyon sa
pagpapahayag/ pagbabahagi ng
kaalaman;
● Makapagpasya sa kawastuhan ng
impormasyon gamitang wastong
kaalaman sa pagsusuri ng impormasyon;
at
● Makilatis ang kredibilidad ng
impormasyong nababasa sa iba’t ibang
anyo ng midya
PAGPOPROSESO NG IMPORMASYON
● Ang impormasyon ay anumang
kaalamang natamo mula sa naririnig,
nababasa, napapanood o nararamdaman
na napoproseso ayon sa sariling
karanasan.
● Maaari ding ang mga impormasyon ay
mga kaisipang nabubuo sa isipan o
representasyon at interpretasyon sa mga
bagay sa paligid sanhi ng kaayusan, laki,
hugis, kulay o bilang ng mga ito
● Ang impormasyon ay maaaring ukol sa
pananaw, kuro-kuro, kontrol, datos,
direksyon, kaalaman, kahulugan,
persepsyon at mga representasyon.
● Ang kasingkahulugan ng salitang
impormasyon ay “katotohanan”,
“kaalaman” at mga “datos”.
● Ang pagpoproseso ng impormasyon ay
paglalapat ng maayos na sistema at
organisasyon ng mga konsepto o mga
kaisipan upang maintindihan ito nang
lubos at mapanatili sa isipan.
● Ang kakayahan sa pag-oorganisa at
pangangatwiran upang iugnay ang
dating kaalaman sa bagong ideya ay
salik sa ikakatagumpay sa buhay kolehiyo
● Ang pagproseso ng impormasyon ay
tumutukoy sa pagkuha, pagtatala,
pagpapakita, pag-intindi at
pagpapalaganap ng impormasyon.
● Ito ay isang paraan ng paglikha ng mga
nakita, nabasa at napanood na
napalalawak dahil sa karanasan.
● Ang mga impormasyon ay tumutukoy sa
katotohanan o opinyong natat anggap sa
pang-araw-araw na buhay
● Ito ay nakukuha nang direkta sa kapwa
tao
● Sa kasalukuyan,ang impormasyon ay
maaring tumukoy sa kaalamang h atid ng
mass media o electronic data bank tulad
ng internet.
● Bawat tao ay kumukuha ng impormasyon
gamit ang kaniyang pandama.
● Tinatanggap ng utak ang lahat ng
impormasyon nakakalap gamit ang
pandama, ginagamit ito at iniimbak para
gamitin sa hinaharap – aspekto ng
pagkatuto
● Sa teorya ng pagpoproseso ng
impormasyon, sa pagtanggap ng utak ng
impormasyon, ang impormasyong ito ay
pansamantalang iniimbak sa imbakan ng
pandama (sensory storage) pagkatapos
ay dadako sa short term o working
memory at maaring ito ay makalimutan na
o mailipat sa tinatawag na long term
memory bilang:
a. semantikong memorya (konsepto
at pangkalahatang impormasyon)
b. prosidyural na memorya – (mga
proseso/ gawain)
c. imahen/ larawan
● Sa yaman ng impormasyong nakukuha ng
mga mag-aaral sa kasalukuyan sa mundo
ng Internet, inaasahan ang mga
mag-aaral ay malinang ang kritikal na
kasanayan sa pagpoproseso ng
impormasyon.
● Ang mga kabataan sa kasalukuyan ay
tinatawag na mga “digital natives”, dahil
dito ay inaasahang may sapat na
kasanayan sila sa pananaliksik ng
impormasyon.
● Ayon kay Grafstein(2002), mahalagang
malinang sa mga magaaral ang pagtataya
ng mga impormasyong dulot ng
napakadaming impormasyon madaling
maakses ninuman
❖ Samantala, napatunayan naman sa pag-aaral
nina Winter, Cotton, Gavin, Yorke (2010) na
maraming mga suliranin ang mga onlayn na
mag-aaral kaugnay sa pagpoproseso ng
impormasyon tulad ng pagtukoy sa katotohanan o
pagbabalideyt ng mga onlayn na sanggunian.
KATEGORYA NG PAGPROSESO NG
IMPORMASYON
A. Pandinig (aural o auditory)
➔ May hilig sa musika o iyong may hilig sa
pakikinig ng talakayan o anumang
gawaing may kaugnayan sa paggamit ng
tainga o pandinig
B. Pampaningin (visual)
➔ Ang mga impormasyon ay kanilang
napoproseso sa pamamagitan ng
pagpapakahulugan o interpretasyon sa
mga bagay na kanilang nakikita (mapa,
tsart, dayagram, graphic organizer, mga
patern at mga hugis)
➔ Ang hugis, kulay, bilang, bigat at gaan,
ayos at ang pagkakabuo ng mga bagay ay
ang basehan ng kanilang pag-unawa o
pagbuo ng bagong kaalaman.
C. Pagkilos (kinesthetic)
➔ May kaugnayan sa salitang Griyego
(kinesthetic) na nangangahulugang
pagkilos
➔ Nakakaunawa ang isang indibidwal sa
pamamagitan ng mga demonstrasyon,
eksibit, pag-aaral ng kaso at mga
kongkretong aplikasyon.
➔ Ang mga pelikula at video ay nakahanay
sa estilo ng kinesthetic.
➔ Ginagamit ng mga mag-aaral ang lahat ng
kanilang mga pandama (panlasa, amoy,
pandama, paningin, pandinig) upang
maging kapaki-pakinabang ang kanilang
pag-aaral.
HAKBANG SA PAGPROSESO NG
IMPORMASYON
● Nagsisimula ang pagpoproseso ng
impormasyon sa pamamagitan ng
pagtukoy kung ano ang impormasyong
kailangan
● Inihahanda ang mga kagamitang
mapagkukunan ng impormasyon.
● Mula sa mga kagamitang ito ay masusing
pinipili ang impormasyong kailangan at
iniiwan ang mga magdudulot ng kalituhan
● Ang mga tiyak na impormasyong
kailangan ay iniliista, pinakikinggan o
iniimbak sa memorya.
● Ang mga impormasyong nakalap ay
inaayos upang mabilis na maibahagi at
matasa kung ito ay tutugon sa
pangangailangan ng impormasyon.
MGA ANTAS NG MGA GAWAIN SA PAGKATUTO
AKTIBONG PAKIKINIG
- 20% lamang ang napapakinggang sa 50% ng
napakinggan
-pakikinig gamit lahat ng pandama. Pagbibigay ng
atensyon sa tunog na naririnig
• PAGTATALA
- Pagtatala ng impormasyon nakuha mula sa sors
- Sa pagtatala ay isinusulat ng nakikinig ang
esensya o mahahalagang detalye sa kanyang
narinig
• PAGHAHAYLAYT
- Pagsasalungguhit o paghahaylayt ng
mahahalagang impormasyong
nabasa/napakinggan
ANTAS NG PAGKATUTO (LEVELS OF LEARNING)
ANTAS 1: PAG-ALALA
▪ Pag-alala ng mga mahahalagang konsepto
ANTAS 2: PAG-UNAWA
▪ Pagpapaliwanag ng mga ideya o konsepto,
pagbibigay ng interpretasyon at pagsasalin
ANTAS 3 - PAGGAMIT
▪ Paggamit ng natutunan sa isang pamilyar na
sitwasyon kung saan ito natutunan
ANTAS 4 – PAGSUSURI
▪ Nagagawang mahimay-himay ang impormasyon
sa bahagi upang masiyasat at matukoy ang mga
ebidensya na batayan sa pagbuo ng konklusyon
ANTAS 5- PAGTATAYA
▪ Nagsasagawa ng repleksyon, kritisismo at
pagtatasa upang maipaliwanag ang isang
desisyon
ANTAS 6- PAGLIKHA
▪ Nakabubuo ng bagong ideya, produkto o paraan
kung paano Shabatura, J. (2020). Using Bloom’s
titingnan ang mga bagay
PAANO MAPAPABUTI ANG PAGPOPROSESO NG
IMPORMASYON?
A. PAGBABASA NG TEKSTO
1. Gumamit ng “survey approach” sa pagbabasa
ng kabanata ng aklat tulad ng pagbabasa ng
“heading” at “subheading”, pagsusuri sa mga
tsart, pagbabasa ng buod.
2. Tanungin ang sarili bago basahin ang teksto.
Maging aktibo sa pag-uusisa ukol sa materyal
sapagkat makatutulong ito sa pagkakaroon ng
konsentrasyon, komprehensyon at pagalala sa
binabasa.
3. Basahin ang bawat seksyon para sa
pag-unawa. Sikaping maalala ang lahat ng
mahahalagang puntong isinasaad ng binabasa.
4. Habang nagbabasa ng teksto, magtala
“notetaking” sa mardyin ng teksto. Magtala ng
susing termino at gayundin ang kanilang
depinisyon.
5. Kung magtatala ng detalyadong impormasyon,
gawan ito ng balangkas upang mapaigsi ang
at iorganisa ang materyal sa mas madaling
matukoy na kategorya.
B. PAKIKINIG SA LEKTYUR
1. Kapag magtatala ng impormasyon ay gumamit
ng balangkas. Siguraduhing mayroong heading
ang bawat seksyon at natutukoy mo ang
depinisyon, mahahalagng puntos, suportang
detalye, mga halimbawa at sarili mong ideya.
2. Sikaping isulat o magtala ng impormasyon
gamit ang sarili mong salita
3. Husgahan ang nilalaman ng paksa o materyal
hindi sa paraan ng pagkakadeliber nito. Makinig
sa mga ideya, gawing bukas ang isipan, sumulat
ng mga tanong at iwasan ang anumang distrak
PAGPILI NG BATIS NG IMPORMASYON
Ang batis ng impormasyon ay ang
pinanggagalinang ng mga katunayan na
kailangan para makagawa ng mga pahayag na
may kaalaman hinggil sa isyu, penomenon o
panlipunang reyalidad. Ang batis ng
impormasyon ay nahahati sa tatlong hanguan:
primarya, sekondarya at elektroniko
KATEGORYA:
1. Primarya – orihinal na pahayag,
obserbasyon at teksto na direktang
nagmula sa isang indibidwal, grupo, o
institusyon na nakaranas, nakaobserba o
nakapagsiyasat ng isang paksa o
phenomenon.
Halimbawa:
○ panayam mula sa indibidwal o
awtoridad
○ panayam sa grupo o ogranisasyon
tulad ng pamilya, asosasyon,
organisasyon, samahan, simbahan
o gobyerno
○ mga pagmpublikong kasulatan o
dokumento tulad ng batas,
kautusan, kontrata at lahat ng
orihinal na tala, katitikan sa korte,
sulat, journal o talalarawan
○ dokumento ng obserbasyon mula
sa field study (personal na
naratibo)
○ tesis, disertasyon, journal
(akademiko)
○ ulat, memorandum
○ tula, larawan, talumpati, liham
○ Awtobiyograpiya
2. Sekondaryang batis –pahayag ng
interpretasyon, opinion at kritisismo mula sa mga
indibidwal o grupo o institusyon na hindi direktang
nakaranas, nakaobserba, nakasaliksik ng isang
paksa o penomeno. Masasabing ito ay muling
pagpapahayag (restatement) ng primaryang
datos.
○ teksbuk
○ rebyu ng kaugnay na pag-aaral
○ kritisismo ng literari
○ biyograpiya
○ Artikulo sa dyaryo gaya ng
editorial,sulat sa patnugot
○ Ensayklopidya /Tesoro
 ○ Manwal o gabay na aklat
○ sanaysay
○ abstrak
○ mga kagamitan sa pagtuturo gamit
ang powerpoint
I. PAGPILI NG ANGKOP NA IMPORMASYON
1. Sa pagpili ng mga impormasyong mula sa
mga balita, piliin ang mga sorses na
walang politikal na pagkiling
2. Alamin ang mga sorses na dapat iwasan
tulad ng mga social media posts ng ibang
taong hindi masasabing eksperto
gayundin ang Wikipedia
3. Alamin kung saan galing ang
impormasyon (i.e mapagkakatiwalaang
mga artikulo mula sa mga relayabol na
mga journal tulad ng UP online journal)
4. Tingnan ang petsa kung kailan sinulat ang
artikulo
5. Kilalanin/Banggitin ang pinagmulan ng
impormasyon
II. ANO ANO ANG MGA PINAGHAHANGUAN
NG BATIS NG IMPORMASYON?
Bukod sa guro, narito pa ang mga maaring
paghanguan ng impormasyon:
1. libro/aklat; pagbisita sa mga aklatan
2. Onlayn na mga sanggunian
3. Mga eksperto
4. Pagsasagawa ng lakbay – aral
(obserbasyon, letrato at mga pagtatanong
– tanong)
5. Pagsasagawa ng survey at panayam
III. PAMANTAYAN SA PAGTATAYA NG MGA
IMPORMASYON NAKALAP
BAGO: Pagiging bago ng impormasyon at
umaakma sa panahon.
● Kailan sinulat ang impormasyon, inilathala
o ipinost?
● Ang impormasyon ba ay nirebisa o
ina-update?
● Ang paksa ba ay nangangailangan ng
kasalukuyang impormasyon or maari ring
gumamit ng mga sangguniang matagal
na?
● Maari pa rin bang maakses ang mga link
na ginamit?
KAHALAGAHAN: Kahalagahan ng
impormasyon sa iyong pangangailangan.
● Ang impormasyon ba ay may kaugnayan
sa iyong paksa o sumasagot ba ito sa
iyong tanong?
● Sino ang inaasahang awdyens/ babasa ng
iyong pananaliksik?
● Angkop ba sa iyong anta sang
impormasyong iyong nakalap? ( hindi ba
pang-elementarya o kaya ay masyadong
mataas para sa iyong antas? )
● Naghanap ka ba ng iba’t ibang
sanggunian bago mo piliin/gamitin ang
nasabing sanggunian?
● Komportable ka bang banggitin ang
sanggunian sa iyong pananaliksik?
AWTORITI: Ang pinanggalingan ng impormasyon
● Sino ang awtor/ pablisyer/pinagmulan?
● Ano –ano ang kwalipikasyon (credential) o
kinasasapiang organisasyon ng awtor?
● Ang awtor ba ay kwalipikadong sulatin
ang paksa?
● Mayroon bang impormasyon kung saan
maaring makontak ang awtor?
● Ang url ba ng pinagkuhanang
impormasyon ay nagbibigay ng
impormasyon ukol awtor o sanggunian?
Hal: .com (commercial) .edu (education)
.gov (government) .org (organization) .net
(network)
KAWASTUHAN: Pagiging mapagkakatiwalaan,
pagiging totoo at katumpakan ng nilalaman
● Saan nanggaling ang impormasyon?
● Gumamit ban g sapat na ebidensya ang
impormasyong nakalap?
● Ang impormasyon ba ay nirebyu o tinaya?
● Mabeberipika mo ba ang impormasyon sa
iba pang sanggunian o mula sa personal
mong kaalaman?
● Ang tono ng wikang ginamit ba ay walang
pagkiling at walang emosyong
nangingibabaw?
● May mga pagkakamali ba sa ispeling,
grammar o kaya ay sa pagkakatayp?
LAYUNIN: Ang dahilan kung bakit mayroong
impormasyon The reason the information exists.
● Ano ang layunin ng nakalap na
impormasyon?
● Naging malinaw ba ang intension o
layunin ng awtor?
● Ang impormasyon bang iyong nakalap ay
katotohanan, opinyon o isang
propaganda? Ang pananaw ba ang awtor
ay obhektibo
● Mayroon bang pagkiling na politikal,
ideyolohikal, kultural, panrelihiyon o
personal?
fake news-puts together into one category many
different kinds of harmful content that's online
misinformation and disinformation
-what is common between them is the information
inside is incorrect– not factual not accurate
fake news- consist of lies, misinformation and
disinformation
- so sometimes there are mistakes that are
made in the reportage of the media some
are mine or others are major the major
mistakes would have to do with social data
as well as analysis that would then
disregard other aspects of the data that
are gathered
2 TYPES OF FAKE NEWS
1. fake news that could be based on what we
say misinformation meaning nag-kamali
yung reporter or pwedeng mali kasi yung
information na binigay ng source
misinformation disinformation
- misinformation is organic it spreads its
natural people will disbelieve
- disinformation is orchestrated, it's funded
it's orchestrated.it's planned. in politics it's
run by Professionals. run by by heads of
prominent PR people and advertising and
campaign staff and organized volunteers
in political campaigns
fake news- mimics the reportage of the more
established news media organizations
especially the ones that are identified with the
dominant media
- if people fall perfect news quite a lot then
sometimes we would make decisions that
would not be based on reliable information
so it's quite risky
- if you fall for the lies then you tend to fall
for the purveyors of such lies. This is
unacceptable.
legitimate news- which is supposed to be more
calm and deliberate. It allows us to have civilized
debate and finds it hard to find space and
attention in what is now an attention economy
online.
- so it has to compete with all this noise and
when you have all this noise news
organizations which are already having
economic difficulties globally because they
don't know yet how to adjust this new
climate they're having a hard time making
their way to the eyeballs of of citizens
because citizens are bombarded with all of
the noise
- if you see somebody sharing something
false, call them out try to tell them in the
comments or if you want to be polite PM
them that this story that you share is a
hoax, or we know that it's false here is a
link to the correct information and maybe
we can start controlling the amount of
information that’s circulating online.
combat fake news we can all contribute by
making sure that we do not share fake news we
go out of the way to check that before we click
that share button that we have ourselves
verified that this is from a credible source and
it can be believed
- for me it's a obligation especially these
days na wag ng dagdagan yung
proliferation of fake news
Fake news-undermines democracy especially
because social media is supposed to be a
platform, a democratic platform where the
ordinary citizen can have a voice. The problem is
when you put in the fake news and the trolls they
drown out the legitimate voices in favor of paid
voices that want to skew public opinion.
- they want to make it appear that public
opinion that is tilting this way or that but in
 truth it's just a small segment of digital
warriors who are paid to deliberately fool
people.
We have to be open-minded and level-headed
about the information we get. We may have
certain beliefs but if these beliefs are challenged
we have to really analyze what the other side has
to see if what they say makes sense then we
have to do some self-reflection.
we cannot just accept everything, hook, line &
sinker because the problem with fake news is that
it is out there particularly in social media
along with the truth
It used to be that we could have a civilized
conversation about political ideas.
We used to have civilized conversations about
disagreements in terms of issues, in terms of
values, in terms of ideologies, in terms of
candidates, but now the difference here in what
social media is this information social media has
done is it has made the conversation
extremely emotional and polarized.
So what happens is we've become siloed, we've
been trapped in echo chambers of people who
only agree with us and what makes democracy
work is that we can look across the aisle and
have a decent conversation and find the way
to compromise on issues.
MODULE 4: TOPIC 1 Mga Gawing
Pangkomunikasyon ng mga Pilipino
LAYUNIN:
✓ Matukoy ang iba’t ibang katangian ng mga
gawaing pangkomunikasyon ng Pilipino
✓ Maipaliwanag ang kabuluhan ng mga gawaing
pangkomunikasyon ng Pilipino bilang mabisang
wika sa kontektwalisadong komunikasyon sa mga
komunidad at sa buong bansa.
✓ Maiugnay ang bisa ng gamit ng wika sa
pagpapahayag/pagsasagawa ng iba’t ibang
gawaing pangkomunikasyon ng Pilipino.
✓ Sa kabila ng bugso ng modernisasyon sa
bansa at sa impluwensiyang kanluranin sa anyo
at pamamaraan ng pakikisalamuha natin sa
kapuwa, matingkad parin ang sariling kaakuhan
ng komunikasyong Pilipino
✓ Ang komunikasyon ang nagbibigay buhay at
nagpapadaloy sa ugnayan ng mga tao habang
hinuhulma nila ang kanilang lipunan at habang
hinuhulma rin sila nito
✓ Hindi nahuhulma ang isang lipunan kung
walang nagaganap na komunikasyon sa pagitan
ng mga taong naninirahan dito.
✓ Sa pag-iral ng komunikasyon, nililikha ang
kultura na tumatagos sa lahat ng aspekto ng
isang lipunan, politikal, ekonomiya, at iba pa.
✓ Kailangan din ng mga tao ng wika bilang
behikulo ng komunikasyon, para sa panlipunang
pagkakaintindihan at pagkilos (Constantino &
Atienza, 1996).
✓ Ang wika ang “daluyan, tagapagpahayag at
impokan-kuhanan” ng isang kultura (Salazar,
1996, p. 19) na umiiral at nakakahugis sa proseso
ng komunikasyon ng mga taong patuloy ang
pakikipag ugnayan at pakikisalamuha sa isa’t isa.
✓ Nasa kulturang Pilipino rin ang kahilingan
nating mga Pilipino sa pakikisalamuha at ang
pagiging bukas natin sa pagbuo ng mga relasyon
sa kapuwa (Pertierra, 2010, p. 39 binanggit ni
San Juan et al., p.81).
✓ Tatalakayin sa modyul na ito ang ilan sa mga
gawaing pangkomunikasyon madalas na
nararanasan ng mga Pilipino na iba’t ibang
bahagi ng bansa bilang pagtatampok sa
kaakuhan at kalingang ng mga Pilipino
pagpapayaman ng pakikisalamuha ng sa isa’t isa.
✓ Bibigyan ng masusing pansin ang tsismisan,
umpukan, talakayan, pulong bayan,
pagbabahay-bahay, komunikasyong di-bebal, at
mga ekspresyong lokal.
✓ “Hindi kapuwa ekslusibo sa isa’t isa ang mga
ito. Bagkus may mga pagkakataong nagaganap o
nasasaksihan ang dalawa o higit pa nang
makasabay o magkahalo sa isang sitwasyon ng
komunikasyon” (San Juan,2018, p81)
A. TSISMISAN
“Istoryahan ng Buhay-Buhay ng mga Kababayan”
● pinakamalapit sa salitang Ingles na
“gossip”, at mula sa salitang Espanyol na
“chisme”
● Pagbabahaginan ng impormasyong ang
katotohanan ay di tiyak
● Uri ng usapan sa pagitan ng dalawa o
higit pang tao na
magkakapalagayang-loob
● Ang tsismis ay madalas nakakasira ng
dignidad ng taong pinaguusapan sapagkat
● walang sapat na batayan at pruweba
(katotohanan) ang usaping ikinakalat.
● Ang haba ng oras ng tsismisan ay di rin
tiyak maari itong ay saglit lamang o
tumatagal ng isa o higit pang oras,
depende kung may mailalaang panahon
ang mga nag-uusap at kung kailangan ng
mahabang panahon sa pag-uusap.
● Ang tsismis ay maaring totoo, bahagyang
totoo, binaluktot na katotohanan,
dinagdagan o binawasang katotohanan,
sariling interpretasyon sa nakita o narinig,
haka-haka, sadyang di totoo o
inimbentong kwento.
● Ang tsismis ay may pinagmulan o
pinanggalingan, mauuri ito sa tatlo
✓ Obserbasyon ng unang tao o grupong
nakakita o nakarinig sa itsitsismis;
✓ Imbentong pahayag ng isang
naglalayong makapanirang-uri sa kapuwa;
✓ Pabrikadong teksto ng
nagmamanipula o nanlilinlang sa isang
grupo o sa madla
● Ang unang uri ang obserbasyon ay
maaaring naipamahagi nang walang
malisiya , at ito ay naging tsismis lamang,
dahil kumalat ng hindi nabeberipika
● Sa pangalawa, ang pahayag ay may
kaakibat na balaking maghasik ng
intriga. Ang intriga ay isang uri ng tsismis
na nakasisira sa reputasyon o
pagkakaibigan (Tan, 2016).
● Ang pangatlong uri naman ay madalas
kinakasangkapan ng naghaharing-uri
kagaya ng mga politiko, negosyante at
dinastiyang politikal para manira ng
kalaban, lituhin ang taumbayan, o
pagtakpan ang mga kabuktutan
● Karaniwang inuuri ang tsismis bilang
home-stretcher, pipe-dream, bogey at
wedgedriver (Knapp binanggit ni Dela
Cruz, 2014, p4)
❖ Ang home-stretcher ay tsismis na
kumakalat bago ang aktuwal na
pangyayari.
❖ Ang pipe-dream ay optimistikong
tsismis na nagtataglay ng mga imahen ng
mga positibong pangyayari sa hinaharap.
❖ Ang bogey naman ay tsismis na
nagdudulot ng labis na pagkabalisa sa
mga sumasagap at nagpapakalat nito.
❖ Ang wedge-driver ay agresibong
tsismis. Mapanira ito at kung minsan ay
matindi ang epekto.
● Hindi lamang sa Pilipinas mayroong
tsismis. Sa ibang bansa, ang katumbas
nito ay gossip, rumor, at iba pang kaugnay
na salita kagaya ng hearsay, scuttlebutt, o
chatty talk na dumadaloy sa pamamagitan
ng grapevine.
● Ang tsismis ay hinuhubog ng kulturang
Pilipino at katutubong wika lalo ng
angking sigla at kulay ng bernakular na
ginagamit sa pagtsismis.
● Ayon pa rin kay Dela Cruz, (2014) ang
tsismis ay hindi lang tumatalakay sa
nangyayari sa personal na buhay kundi
maging sa mga nangyayari sa lipunan.
● Ang tsismis sa pag-aaral ni Dela
Cruz(2014) sa isang banda ay positibo
dahil a) sa kasiyahang naidudulot nito
bilang pangtanggal umay sa monotoni ng
buhay; b) ang tsismis ay hindi lamang
simpleng pagbabalita kundi ebalwasyon
sapagkat pagtataya ito kung anoa ng
normal at karapat-dapat; c) ang tsismis ay
proseso ng samahan kung saan
eksklusibo sa isang grupo; at d) bilang
pakikipagkapwa ay nagpapatibay ng
samahan ng isa’t isa.
● Ang tsismis ay isang uri ng usapan o
huntahan na posibleng nangyayari na
bago pa man dumating ang mga
mananakop sa bansa (Tan, 2016).
● Sa kabila ng negatibong konotasyon ng
tsismis, ito ay bahagi pa rin ng
daynamiks ng interaksyon ng mga
Pilipino sa kapwa at maaring magbigay
sa mga magkakausap ng sikolohokal na
koneksiyon at kultural na ugnayan sa
lipunang ginagalawan
● Nagbibigay rin ito ng mga panimulang
ideya hinggil sa mga isyung
binibigyang pansin ng mga
mamamayan.
● Ang tsismis ay maituturing na isang
hamon sa pag-alam o paglalantad sa
katotohanan, lalo na kung may
katuturang panlipunan ang paksa
● Sa mga mapaglaro ang isipan na sangkot
sa “social marketing” maaring magamit
ang tsismis para takamin ang mga tao
hinggil sa isang bagong teknolohiyang
 panlipunang maaring ilako para
mapakinabangan ng marami.
● Sa politikal na pananaw, sinasabing
ginagamit ng mga naghaharing –uri ang
tsismis bilang “instrumento ng
kapangyarihan” para linlangin ang
taumbayan (Dela Cruz, 2014)
B. UMPUKAN
● Kahit saan mang lugar sa Pilipinas o lugar
sa ibang bansa na may Pilipinong
komunidad - ang umpukan ay isang
karaniwang gawain.
● impormal paglalapit ng tatlo o higit pang
tao na magkakakilala para mag-usap na
magkakaharap
● ay hindi planado o nagaganap na lang sa
bugso ng pagkakataon
● Ang mga nagiging kalahok sa umpukan ay
iyong mga kusang lumapit para
makiumpok, mga di-sadyang
nagkalapit-lapit, o mga biyayang lumapit
● Sa pagkakataong hindi kakilala ang
lumapit, siya ay masasabing isang
usisero na ang tanging magagawa’y
manood at making sa mga
naguumpukan; kung siya ay sasabat,
posibleng magtaas ng kilay ang mga
nag-uumpukan at isiping siya ay
intrimitida, atribida o pabida
● Likas na sa umpukan ang kwentuhan
kung saan may pagpapalitan,
“pagbibigayan, pagbubukas-loob at
pag-uugnay ng kalooban”
● Walang tiyak o planadong daloy ang
pag-uusap sa umpukan tulad ng tsismisan
● Ang umpukan ay puwedeng dumako rin
sa seryosong talakayan, mainit na
pagtatalo, masayang biruan, malokong
kantiyawan, at maging sa laro at
kantahan.
● Sa umpukan ng mga Pilipino’y madalas
talagang maisingit ang biruan, na minsa’y
nauuwi sa pikunan.
● Taal na sa maraming Pilipino ang
pagkapikon dahil sa “isang kulturang
buhay na buhay at masigla dahil sa
pagbibiruan”( Enriquez (1976) ).
● Ang umpukan ay isang masasabing isang
ritwal ng mga Pilipino para mapanatili at
mapalakas ang ugnayan sa kapuwa.
● Dito umuusbong at napapayabong ang
diwa ng ating pakialam sa kapuwa
● Ang magkakaumpukan ay sinusubukang
umugnay sa isa’t isa, may pakialam sa
isa’t isa, at nagbabahagi at sumasagap ng
mga impormasyon mula sa usapan ng
mga magkakaumpukan bilang tanda ng
kanyang pagiging kasapi ng pamayanang
kinabibilangan at kaniyang pakialam dito.
● Dito rin naisasalin at napapalaganap ang
mga kuwento ng bayan, ang mga lokal na
pananaw, ang pagkaunawa sa mga
katutubong kaugalian, at iba pang salik na
panlipunan at kultural na reyalidad
● Ang salamyaan ay isang halimbawa ng
tradisyon kung saan tampok ang
umpukan.
● Binigyang pansin ni Petras (2010) ang
kahalagahan ng salamyaan bilang
talastasang bayan sapagkat
kinapapalooban ito nng dinamikong
salaysay ng iba’t ibang kalahok kung saan
makikita ang pagkakapantay-pantay at
pagkakataong makapagbahagi ng sariling
salaysay na nagbubunsod sa pag-uugnay
ng kalooban o pakikiisang-loob ng lahat
ng kasama sa usapan.
● Isa pang halimbawa ng komunikasyong
pangkomunidad kung saan tampok din
ang umpukan at iba pang kagawiang
pangkomunikasyon ay ang ub-ufon ng
mga tubong Kadaclan sa Barlig, Bontoc,
Mt. Province na naninirahan sa Siyudad
ng Baguio
● Madalas na ginagawa ang ub-ufon sa
isang itinakdang ator o dap-ayan (lugar),
ng pagsasama-sama ng mga umuli
(magkabahayan) para magpakilala,
mag-usap hinggil sa iba’t ibang isyu,
magbigayan ng payo, magresolba ng mga
alitan, magturo ng tugtukon
(customs/traditions) sa nakababata,
mag-imbita sa mga okasyon, at
magtulungan sa mga problema kagaya ng
pinansiyal na pangangailangan
(Protectan, 2012 binanggit ni San Juan et
al. 2018, p86).
● Sa pananaliksik naman, maaaring gamitin
ang umpukan bilang dulog sa
pagtatanong-tanong at
pakikipagkwentuhan ( San Juan et al.
2018, p86)
C. TALAKAYAN ● Nahahasa ang kakayahan ng isang tao sa
“Masinsinang Palitan at Talaban ng Kaalaman” pagsasalita, pagpapaliwanag at
● Pagpapalitan ng ideya ng dalawa o higit pangangatwiran sa pamamagitan ng
pang kalahok ukol sa isang paksa talakayan.
● Ito ay maaring pormal, impormal o ● Nagkakaroon ng talakayan sa oras na
mediated ( ginamitan ng anumang midya) magkaruon ng hindi pagkakaunawaan
● Ang pormal ay nagaganap sa talakayan hingil sa mga isyu o detalye na
sa paaralan, telebisyon o radio nangangailangan ng paglilinaw upang
samantalang ang impormal naman ay sa mangibabaw ang katotohanan.
ano ng tsismisan o umpukan
● Ang karaniwang layunin ng talakayan ay ● Mga Bagay na Dapat Isaalang-alang:
ang pagbusisi sa isyu upang magkaroon 1. kaayusan ng mga salitang
ng aral, linaw at pagkakaunawaan gagamitin
gayundin ang pagkakaroon ng solusyon o 2. kalinawan ng mga punto at
makapagmungkahi ng solusyon katibayang ipinipresenta o
● Kahingian ang bukal sa loob na gagamitin
pagpapalitan, masinsinang pagsusuri at 3. kakayanahan at abilidad sa
pagtatasa, at pagtatahi ng mga opinion, pagsasalita
kaalaman at proposisyon
● Inaasahan na magkakaroon ng Impormal – pagpapalitan ng mga kuru-kuro,
pagpapalitan at pagbabanggaan ng malaya ang salitaan at walang pormal na
magkakaibang pananaw, pagkritik sa mga alituntunin o hakbang na sinusunod, ang kalahok
ibinahaging ideya at impormasyon, at ang nagmamaneho ng daloy sa diskusyon
maging ang marubdob na pagtatalo-talo
lalo na kapag kontrobersiyal o sensitibo Pormal – may tiyak at kontroladong mga
ang paksa alituntunin at hakbang; may namumuno sa
● Sa isang pangkatang talakayan, hindi talakayan at may kahandaan sa palalahad ng
maiiwasan ang pagkakainitan ng mga mga panig.
kalahok
● Sa lipunang Pilipino, mas madalas Hal: panayam, panel discussion,
mangyari ang harapan kaysa mediated na symposium, forum, lektyur Sa parehong
talakayan, na maaaring iangkla ang talakayan nagkakaroon ng pagpapalitan ng
pagiging makalipunan nating mga Pilipino kuro-kuro na maaring magbunsod sa
at sa “personal” na pakikipag-ugnyan pagbabanggaan dahil sa magkakasalungat na
natin sa kapuwa ( San Juan & Soriaga, palagay ukol sa isyu ngunit naroroon din ang
1985). pagkikritik sa mga ibinabahaging impormasyon
● Bagamat sa ibang pagkakataon, mainam
ang mediated na talakayan ayon kay
PORMAL IMPORMAL
Quebral (1988) dahil :
1. naiigpawan nito ang hadlang sa - Nagaganap sa mga - Nangyayari sa
distansiya kung ang mga kalahok itinakdang umpukan at minsan
ay magkakalayo pagpupulong at sa sa tsismisan o
2. maraming tagapakinig o mga palabas sa tv at disinasadyang
radyo pagkikita kaya may
manonood ang naaabot ng
posibilidad na hindi
talakayang isinasahimpapawid lahat ng kalahok ay
3. ang midyang pangkomunidad ay mapipili
mainam gamitin sa mga talakayan
hinggil sa mga gawaing - Karaniwang may - Ang mga kalahok
pangkaunlaran na nakatuon sa itinatalagang mismo ang kusang
tagapagdaloy nagmamaneho sa
mga tukoy na pamayanan at may
(facilitator) diskusyon
dulog na partisipatori
D. PAGBABAHAY-BAHAY
● ang pangangapitbahay ay
nakapagpapatatag ng samahan sa mga
mamamayan ng isang komunidad
● nagaganap ang kamustahan o usisaan sa
buhay ng bawat isa, bahagian ng iniisip at
saloobin, hingian p palitan ng mga
material na bagay maging ang tsismisan
at umpukan
● Layon ng Interaksyon: karaniwang
intindihin at gawain sa araw-araw
● Ang pagbabahay-bahay ay karaniwan
ding ginagawa ng mga kinatawan ng
ahensya ng pamahalaan, pribadong
institusyon o NGO na may tiyak na layong
panlipunan na nagangailangan ng
kontribusyon, pakikiisa at
pakikipagtulungan ng mga residente ng
isang komunidad
E. PULONG BAYAN
“Marubdob sa Usapang Pampamayanan”
● Ito ay ang pagtitipon ng isang grupo ng
mga mamamayan sa tinakdang oras at
lunan upang pag-usapan nang
masinsinan at pagdesisyunan kung maari
ang mga isyu, kabahalaan, problema,
programa at iba pang usaping
pangpamayanan.
● Isinasagawa ito kapag may programang
isinasakatuparan; problemang kailangang
lutasin; at mga batas na nais ipatupad sa
isang komunidad
● Ang mga kalahok ay maaring – kinatawan
ng iba’t-ibang sector sa isang pamayanan,
kinatawan ng pamilya o sinumang
residenteng apektado ng paksang
pinag-uusapan o interesadong
makisangkot sa usapin.
● Sa isla ng Calauit sa Busuanga, Palawan
ang tradisyunal na “saragpunan” o tipunan
ng mga Tagbanua ay nagaganap sa isang
malilim na lugar kung saan may
malalaking batong nakaayos nang pabilog
na nagsisilbing upuan ng mga kalahok sa
pulong.
● Maaring layon ng pulong-bayan ay ang
pagkonsulta sa mga mamamayan,
paghimok sa kanila na sumuporta o
sumama, pagpaplano kasama sila,
paggawa ng isang desisyon na
binalangkas nila, o pagmomobilisa sa
kanila hinggil sa isang isyu, problema
gawain o programang panlipunan.
F. KOMUNIKASYONG DI-VERBAL
● Ito ay paraan ng pagbabatid ng kahulugan
o mensahe sa pamamagitan ng
samut-saring bagay maliban sa salita .
Ang paggamit ng mga di-verbal na
pamamahayag ay tanghalan din ng
mapagpahiwatig na komunikasyon.
● Mayaman ang kulturang Pilipino sa
komunikasyong di-berbal na
naoobserbahan sa mga taong kalahok sa
pakikisalamuha mula sa bahagi ng
katawan ng mga kalahok hanggang sa
espasyo sa pagitan ng mga
nakikisalamuha.
● Naisasagawa ito sa pamamagitan ng mga
ss:
1)paggalaw ng isang bahagi ng katawan,
2) kombinasyon ng ilang bahagi ng
katawan,
3) panahon ng pagsasalamuha, bilis o
bagal kawalan o dalas at oras o araw ng
interaksyon
4) pook at kaligiran ng pagsasalamuha,
5)kasuotan at burloloy sa katawan at
6)iba pang simbolismo gaya ng kulay
1. Ang galaw ng katawan ng tao ang
pinakagamiting di berbal na senyales
- Ilan sa halimbawa ng pahiwatig na ito
ayon kay Maggay (2012), ay panlalaki ng
mata, pagtaas ng kilay,pagkunot ng noo,
pagnguso, pagkagat ng labi, pag-umang
na nakakuyom ang kamao,pagngisi,
pagkibit ng balikat at pagkuyakoy ng mga
hita o binti habang nakaupo.
- Makikita sa mga pahiwatig ng kilos ng tao
ang pagsasama-sama ng mga galaw na
nabanggit.
2. Ang panahon ng pakikisalamuha ay may iba’t
ibang kahulugan din. Maaring:
● minamadali ng kalahok ang interaksyon
dahil marami pa siyang gagawin
● nagtatagal ang interaksyon sapagkat
nasisiyahan ang kalahok
● walang interaksyon na nangangahulugan
ng galit o tampo
3. Lugar at kaligiran ng aksyon
● paghalakhak nang malakas sa simbahan
-kawalan ng asal
● pagbabasa ng aklat sa parke –
pagpapalipas oras
 ● manliligaw na nagyayasa mamahalin
kainan- galante
● umiiyak sa sinehan habang nanoood ng
drama- mababaw ang luha
4. iba’t ibang piraso ng kasuotan at
aksesorya
● kulay ng damit na suot- nagpapahiwatig
ng emosyon
● tatak ng suot- sosyo ekonomik na
kakayahan
● lapat o laki ng suot- hubog ng katawan
5. espasyo /proxemics
● mas malawak sa kanluraning bansa ang
pagpapakahulugan sa espasyo
● ang mga Pilipino ay sanay sa malapitang
pag-uusap tulad ng tsismisan at umpukan
● Hindi partikular ang Pilipino sa kaayusan
kapag nagsasagawa ng talakayan
sapagkat karaniwan sa Pilipino ang
magkakalapit kapag sumasali sa usapan
(Maggay, 2012)
6. kulay /colorics
● Iba’t ibang kahulugan sa ating kultura
● Pula –masaya at umiibig
● Itim- nagdadalamhati/malungkot
● Politika – dilaw- Aquino
Ewan /Ewan ko sa ‘yo
G. MGA EKSPRESYONG LOKAL
“Tanda ng matingkad, masigla at makulay na
ugnaya’t kuwento”
● mga salita, parirala o pangungusap na na
nasasambit dahil sa bugso ng damdamin
ngunit ang kahulugan ay hindi ang literal
na kahulugan o depinisyon ng bawat
salitang ginamit
● Kadalasan ang kahulugan ng mga
ekspresyong lokal ay nakadepende sa
konteksto ng usapan
● ang normal at likas na wika ay naiiba sa
anyo at gamit ng pilosipya at lohika
● nagbibigay kaibahan sa ibang wika at
Wow! / Eh di, wow!
maaring magdulot din ng kaguluhan sa
taong hindi bihasa sa lenggwahe
● Ito ay ang mga salita o pararilang
nasambit ng mga Pilipino dahil sa bugso
ng damdamin kagaya ng – galit, yamot,
gulat, pagkabigla, pagkataranta, takot,
dismaya, tuwa o galak.
● May mga ekspresyon din ng pagbati,
pagpapasalamat o pagpapaalam sa
ibang-ibang lugar ng Pilipinas
● Sa talastasang Pilipino, ang mga lokal na
ekspresyon ang nagpapaigting at
nagbibigay kulay sa m,ga kwento ng
buhay at sumasalamin sa kamalayan at
damdamin ng mga Pinoy.
● Bawat lugar sa bansa ay mayroong
kani-kaniyang ekspresyong ginagamit
para magpahiwatig ng mensahe sa
kanilang nakakasalamuha/kausap
● Dahil kilala ang Pilipino na ayaw
makasakit ng kapwa o umiiwas na
makasugat ng damdamin ng iba, madalas
gumamit ng mga di tuwirang pahayag
tulad ng pagbibiro para masabi ang nais
sabihin
● Sa mga Pilipinno, may tinatawag tayong
birong totoo,- birong may halong ilang
hibla ng katotohanan at birong walang
katotohanan pero nanghahamon
HALIMBAWA KAHULUGAN
Charot! Sinasabi pagkatapos bitiwan
ang pahayag na di layuning
pangatawanan ang
katotohanan
Kawalan ng tiyak na
sagot/pag-iwas
namakapagbitaw ng salitang
posibleng makasakit
Susmaryosep! Hesus, Maria , Jose
(Joseph)
Anak ng tokwa! maaring magpahayag ng
pagkamangha or pagkagalit
Nakupo!/ Pagkagulat o pag-aalala
Susmaryosep!
Ano ba yan? Pagkadismaya o
pang-uuyam
Sarkastikong tugon sa
pagmamalaki o di
nagustuhang pagsasabi ng
totoo ng kausap