SADRŽAJ

UVOD 2
1. ZAPALJENJE BRONHIJA 3
1.1. Akutni bronhitis 4
1.2. Hronični bronhitis 7
2. BRONHIJALNA ASTMA 19
ZAKLJUČAK 25
LITERATURA 26
 UVOD

Zapaljenje bronhija ili bronhitis je zapaljenje sluzokože disajnih puteva. Može se

podijeliti na akutni i na hronični.
Akutni bronhitis najčešće se razvija kao posledica infekcija i dejstva hladnog vazduha.
Hronični bronhitis nastaje zbog konstantne iritacije disajnih puteva, najčešće zbog
pušenja.
Iаko jednа epizodа bronhitisа obično nije rаzlog zа brigu, ona može dovesti do upаle
plućа (pneumonija) kod nekih ljudi. Stаrije osobe, djecа, pušаči i osobe sа hroničnim
respirаtornim poremećаjimа, ili srčаnim problemima su u nаjvećem riziku od dobijаnjа
pneumonije, kao najčešće komplikacije bronhitisa.
Još jedna hronična opstruktivna zapaljenska bolest disajnih puteva koja uzrokuje
probleme pri disanju jeste i bronhijalna astma. Bolest se karakteriše pojačanom reaktivnošću
bronhija na različite nadražaje. Javlja se u epizodama, tj. akutna pogoršanja bolesti izmjenjuju se
periodima u kojima nema simptoma astme. Do napada dolazi pri pogoršanju upale, obično jer je
u neposrednoj okolini prisutan neki provokativni faktor.
Opširnije o datim oboljenjima pročitajte u daljem radu.

2
 1. ZAPALJENJE BRONHIJA

Bronhitis je zаpаljenje sluzokože disаjnih puteva. Grubo rečeno, može se podijeliti na

akutni i hronični bronhitis. Akutni bronhitis nаjčešće se rаzvijа kao posledica infekcija i dejstva
hladnog vazduha. Hronični bronhitis nastaje zbog konstаntne iritаcije disаjnih putevа, nаjčešće
zbog pušenjа.
Na slici broj 1. se može vidjeti kako izgledaju normalne bronhiole, kao i njihovo
zapaljenje.

Sl. br. 1. Normalne bronhije i zapaljene bronhije

Akutni bronhitis obično se poboljšаvа u roku od nekoliko dаnа bez posledica, mаdа se
može dogoditi  dа kаšаlj traje nedjeljаmа. Hronični bronhitis postoji ako kašalj traje najmanje tri
mjeseca u toku jedne godine, dvije godine uzastopno.
Uzročnici akutnog bronhitisa su najčešće virusi i bakterije, a hroničnog bronhitisa mogu
biti pušenje, atmosfersko zagadjenje, prašina...
Iаko jednа epizodа bronhitisа obično nije rаzlog zа brigu, ona može dovesti do upаle
plućа (pneumonija) kod nekih ljudi. Stаrije osobe, djecа, pušаči i osobe sа hroničnim
respirаtornim poremećаjimа, ili srčаnim problemima su u nаjvećem riziku od dobijаnjа
pneumonije, kao najčešće komplikacije bronhitisa.
Znаci i simptomi bronhitisa mogu dа budu:
- Kаšаlj
- ispljuvak različite boje (od bijele do zelenkaste)
- nedostаtаk dаhа i otežano disanje (dispneja)
- šištаnje pri disanju (vizing)
- umor

3
 - groznicа i jezа
- nelаgodnost u grudimа
 Simptomi hroničnog bronhitisа 
- kаšаlj koji se pogoršava ujutru i u vlаžnim prostorijama
- česte respirаtorne infekcije (kаo što su prehlаdа ili grip)
- produktivаn kаšаlj sa iskašljavanjem sekreta
- temperatura nije simptom hroničnog bronhitisa, ali je moguća kod
superinfekcija

Veoma je bitna anamneza i detaljan klinički pregled (stetoskopom se mogu čuti patološki
tonovi specifični za bronhitis).
Rendgenski snimak pluća, analize krvi i kulture ispljuvka su bitni u uspostavljanju
dijagnoze.
Spirometrija (test plućne funkcije) pomaže da se vidi u kojoj mjeri je narušena normalna
funkcija pluća. Test je bezbolan i izvodi se ambulatno. Sastoji se od mjerenja količine vazduha u
plućima pri normalnom disanju, maksimalnom udahu i forisanom maksimalnom izdahu.
Cilj liječenjа je dа se ublаže simptomi i olаkšа disаnje. To podrazumijeva odmor i
mirovanje, uzimanje dosta tečnosti, unošenje vitamina,  mukolitike (ljekovi za razbijanje
sekreta), antitusike (ljekovi protiv kašlja), ali i antibiotike ukoliko je uzrok bronhitisa bakterijska
infekcija.
Ukoliko postoji povišena tjelesna temperatura preporučuju se NSAIL - nesteroidni
antiimflamatorni ljekovi (Ibuprofen, Aspirin...).
Neophodan je prestanak pušenja i eliminisanje faktora koji provociraju kašalj (u radnom
okruženju na primjer).
Ukoliko paralelno postoji astma, ili hronična opstruktivna bolest pluća, neophodno je
liječenje osnovne bolesti. Preporučuje se kontrolni pregled za 7-10 dana, kako bi se potvrdilo
saniranje akutnog procesa.

1.1. Akutni bronhitis

Akutni bronhitis je kratkotrajna upala sluznice traheobronhijalnog stabla, odnosno

dušnika i bronha, koja je obično povezana s virusnim infekcijama gornjeg dijela respiratornog
sistema. Bolest, dakle, uzrokuju naročito respiratorni virusi, pa je upala kataralne, a ne gnojne
(bakterijske) prirode. Češće se pojavljuje u zimskim mjesecima, a najviše obolijevaju mala djeca.
Bolest traje kratko i rijetko dolazi do komplikacija. Liječenje antibioticima nije potrebno, iako se
često sprovodi.
Respiratorni su virusi uzročnici akutnog bronhitisa, a podjednako ga često uzrokuju virusi
obične prehlade, kao što su rinovirusi i koronavirusi, i oni invazivniji, kao što su virusi influence
i adenovirusi, a kod djece i respiratorni sincicijski virus i virusi parainfluence. Akutni je bronhitis

4
posebno čest za vrijeme epidemije influence. Adenovirusi su najvažniji uzročnici u vojnim
kolektivima. Iako rinovirusi nisu toliko patogeni, oni su zbog svoje brojnosti i učestalosti vrlo
važni uzročnici akutnog bronhitisa i kod djece i kod odraslih. Samo je mali postotak akutnih
bronhitisa uzrokovan nevirusnim uzročnicima. Mycoplasma pneumoniae je najzastupljenija kod
male i u starije djece. Bakterije uglavnom samo sekundarno inficiraju sluznicu bronha oštećenu
virusima ili uzrokuju akutnu egzacerbaciju (pogoršanje stanja) kod bolesnika s hroničnim
bronhitisom.
Od akutnog bronhitisa češće obolijevaju djeca, posebno ona do pet godina. Kao i druge
infekcije respiratornog sistema, akutni je bronhitis češći u hladnijem dijelu godine, a najviše je
oboljelih u januaru i februaru. To mu pogoduje kapljično širenje infekcije, epidemijsko
pojavljivanje gripe, skupljanje i duže zadržavanje ljudi u zatvorenim prostorijama, onečišćenje
zraka u industrijskim središtima, magla, te naročito duvanski dim. Suv zrak, posebno kada se
udiše na usta, oštećuje sluznicu bronha i pospješuje razvoj upale.
Upala bronha počinje oštećenjem sluznice s otokom zida, te pojačanom produkcijom
sluzi. Oštećenje sluznice bronha u nekim je infekcijama jače izraženo, primjer je u influenci, a u
drugima je tek neznatno (rinovirusi, koronavirusi). U akutnom bronhitisu, odnosno pri
zahvaćenosti traheobronhalnog stabla, uvijek su prisutni i neki simptomi akutne respiratorne
infekcije u gornjem dijelu respiratornog sistema. Virusni uzročnici prenose se kapljičnim putem
ili dodirom i preko sluznice gornjeg dijela respiratornog trakta dospijevaju i do bronha. Zato ne
postoji izolirana zahvaćenost, odnosno samostalan upalni proces u traheobronhalnom stablu, bez
istodobne zahvaćenosti i drugih djelova respiratornog sistema. Stoga se simptomi akutnog
bronhitisa najčešće i pojavljuju u sklopu virusnih respiratornih infekcija u gornjem respiratornom
traktu, odnosno pri težoj prehladi.
Kašalj se zapaža kod oko polovine bolesnika s akutnim respiratornim infekcijama. Pojava
intenzivnijeg kašlja u akutnoj respiratornoj infekciji upućuje na vjerojatnu zahvaćenost
traheobronhalnog stabla. Uz isključenje upale pluća, tada je najvjerojatnija dijagnoza akutnog
bronhitisa. Međutim, početni simptomi bronhitisa najčešće su istovjetni s prehladom, a to su:
kijavica, blaža grlobolja, konjunktivitis, promuklost. Osjećaj žarenja iza prsne kosti specifičniji
je znak upale sluznice dušnika, odnosno bronhitisa. Kašalj je, dakle, vodeći simptom bronhitisa,
a pojavljuje se rano i razvija se tokom bolesti. U početku je suv i nadražajan, a za nekoliko dana
postaje produktivan, najčešće s bistrim izgledom iskašljaja.
Temperatura i drugi opšti simptomi, kao i težina i trajanje bolesti te eventualne
komplikacije zavise od uzročnika, ali i dobi i kondiciji bolesnika. Kod male je djece temperatura
obično povišena, a može biti i vrlo visoka. Kod odraslih, virusi influence i adenovirusi obično
uzrokuju povišenje temperature i druge opšte simptome, a ostali virusi rjeđe. U akutnom se
bronhitisu svi simptomi i znakovi bolesti povlače za desetak dana, a najkasnije za tri nedelje.
U svakodnevnoj se praksi dijagnoza akutnog bronhitisa zasniva na temeljnoj anamnezi i
kompletnom pregledu. Doktor auskultacijom pluća otkriva posvuda pojačan šum disanja s
različitim šumom. Rendgenska je slika pluća uredna i najvažniji je razlikovni znak prema upali
pluća. Laboratorijski nalazi nemaju veću vrijednost u dijagnostici. Sedimentacija može biti
ubrzana, no najčešće je normalna. To manje zavisi od vrste uzročnika, a više od akutnosti
procesa, prethodnim hroničnim bolestima i eventualnim komplikacijama. I broj je leukocita

5
uglavnom normalan. Laboratorijski (mikrobiološki) pregled iskašljaja i bris nosa od male su
pomoći.
Rtg snimak akutnog bronhitisa može se vidjeti na slici broj 2.

Sl. br. 2. Rtg snimak akutnog bronhitisa

Liječenje je akutnog bronhitisa, u pravilu, samo simptomatsko, usmjereno na ublažavanje

kašlja. Ozdravljenje pospješuje optimalna mikroklima s vlažnim zrakom u sobi, zabrana pušenja,
štednja glasa, uzimanje veće količine napitaka te konačno ljekovi za smirivanje kašlja
(antitusici). Naročito je važno naglasiti da je hidracija (uzimanje veće količine vode) najvažnija
mjera za ublažavanje kašlja. Ovlaživanjem respiratornih sluznica, što se može postići i učestalom
inhalacijom vodene pare, sprječava se isušivanje i skrućivanje respiratornog sekreta u bronhima,
odnosno suprimira se suvi nadražajni kašalj i potiče iskašljavanje. Antibiotici se ne preporučuju
u liječenju prethodno zdravih osoba. Oni se primjenjuju samo izuzetno, kod osoba s težim
hroničnim bolestima pluća i srca i pri pojavi gnojnog iskašljaja. No, u svakodnevnom radu
mnogi doktori ne razlikuju akutni bronhitis od obične prehlade i gripe, pa se dijagnoza akutnog
bronhitisa ishitreno i neopravdano pojavljuje vrlo često. Doktori, takođe vrlo često, ne razlikuju
akutni bronhitis od egzacerbacije hroničnog bronhitisa i pneumonije, što je osnovni razlog za
nekritično propisivanje antibiotika. Istraživanja u razvijenim zemljama pokazala su da se
antibiotik propisuje za najmanje dvije trećine bolesnika s kliničkom dijagnozom akutnog
bronhitisa. Ovo je osnovni razlog nekritične primjene i zloupotrebe antibiotika uopšte.
Vrlo su skromne i ograničene mogućnosti u sprječavanju akutnih respiratornih virusnih
infekcija, pa tako i akutnog bronhitisa. Za hronične je bolesnike posebno važna zabrana pušenja.
Njima se preporučuje i vakcinacija protiv influence svake jeseni.

6
 1.2. Hronični bronhitis

Prema novijim rezultatima epidemioloških, kliničkih i drugih studija, hronični bronhitis

je, naročito u industriji razvijenih zemalja u velikom porastu, jedan od veoma čestih uzroka
bolovanja i radne nesposobnosti, česta komplikacija u toku drugih obolenja, i jedan od naj češćih
primarnih ili dodatnih uzroka smrti. Iz toga proizilazi veliki medicinsko-socijalni značaj ovog
oboljenja, kao i veliko interesovanje medicinskih stručnjaka za što potpunije upoznavanje
funkcionalnalnih i drugih poremećaja koji nastaju u toku evolucije ove bolesti.
Hronični bronhitis se karakteriše prekomijernom sekrecijom u bronhijalnom stablu, a
klinički se manifestuje hroničnim kašljem i iskašljavanjem mukoidnog ili muko-purulentnog
sadržaja. Hronicitet se ogleda u trajanju kašlja i iskašljavanja - »najveći broj dana u periodu od
najmanje tri mjeseca u godini, kontinuirano ili diskontinuirano tokom poslednje dvije godine.
Prije nego što se postavi dijagnoza hroničnog bronhitisa prema navedenoj definiciji,
moraju biti sistematski isključena sva druga oboljenja koja mogu biti praćena kašljem i
iskašljavanjem kako plućna, npr. tbc pluća, bronhiektazije, cistična pluća, sarkoidoza,
pneumonije i dr., tako i vanplućna, kao srčana dekompenzacija i dr.
Kako izgleda normalna bronhija i bronhija kod hroničnog bronhitisa, može se vidjeti na
slici broj 3.

Sl. br. 3. Normalna bronhija i bronhija kod hroničnog bronhitisa

Etiološki faktori koji mogu dovesti do nastanka i razvoja hroničnog bronhitisa su

mnogobrojni i raznovrsni.
Uloga domaćina, odnosno konstitucije je veoma važna za nastanak ovog oboljenja. Danas
se smatra da se hronični bronhitis, kao i bronhijalna astma razvijaju najčešće u osoba sa tzv.

7
astmatičkom ili alergijskom konstitucijom, kada su ove osobe izložene dejstvu raznih štetnih
egzogenih faktora, čiji se efekti ispoljavaju na respiratornom sistemu. Prema nekim autorima,
radi se o naslednom činiocu, manje vrijednijem respiratornom sistemu, koji predstavlja pogodan
teren za nastanak bolesti.
Hronični bronhitis i bronhijalna astma predstavlja »dvije manifestacije jednog istog
stanja«.
Kako mikroskopski izgleda hronični bronhitis, može se vidjeti na slici broj 4.

Sl. br. 4. Mikroskopski izgled hroničnog bronhitisa

Egzogeni etiološki činioci su mnogobrojni i obično se njihov efekat sumira u smislu

nastanka hroničnog bronhitisa, premda po neki od njih može imati primarnu ili dominantnu
ulogu u tome. Teško je u svakom pojedinačnom slučaju tačno dokazati koji je etiološki činilac
»najzaslužniji« za nastajanje hroničnog bronhitisa, kao i za njegovu dalju evoluciju.
Infekcija se obično stavlja na prvo mjesto kada se govori o etiologiji ovog oboljenja. Ona
je značajna kako za početak hroničnog bronhitisa, tako i za njegovu dalju evoluciju i razvoj
komplikacija.
1. Virusna infekcija, pored uobičajenih inflamatornih, često dovodi i do nekrotičnih,
promjena u sluzokoži brahijalnog sistema, uništava na neki način mehanizme odbrane u
respiratornom traktu i »priprema« teren za bakterijsku infekciju, koja se obično na ovu
nadovezuje. U takvim slučajevima se mogu identifikovati najčešće virusi infuenze, atipične
pneumonije, ali takođe i druge vrste i tipovi virusa. Virusna infekcija uglavnom daje akutne
inflamatorne manifestacije na respiratornim organima ili egzacerbacije hroničnog upalnog
procesa.
2. Bakterijska infekcija je skoro uvijek miješana, i najčešće se u sputumu oboljelih od
hroničnog bronhitisa zastupljene bakterije iz gornjih respiratornih djelova ili usne duplje, koje
vrše invaziju donjih djelova respiratornog sistema nakon virusne infekcije. Skoro uvijek se mogu
izolovati H. influenze, i St. pneumoniae, ali i druge klice su njima često pridružene. Ove druge,
izgleda da imaju značajniju ulogu u akutnim plućnim infekcijama dok u evoluciji hroničnog
bronhitisa njihov značaj nije sasvim jasan.

8
 Pušenje van svake sumnje, ima veliku ulogu u nastanku i evoluciji hroničnog bronhitisa.
Utvrđeno je da, kako hemijski, tako i mehanički faktori, koji nastaju u toku pušenja ostvaruju
različite stepene oštećenja mehanizma čišćenje bronhopulmonalnog sistema, kao i razne pato-
histološke promjene u strukturi bronhijalne sluzokože. S jedne strane samim pušenjem izaziva se
nadražaj na kašalj, a s druge, pojačana sekrecija mukusa takođe izaziva nadražaj u istom smislu.
Prisustvo većih količiina sekreta u bronhijalnom stablu je pogodan teren za infekciju, i
krug se zatvara, stvoreni su uslovi za razvoj hroničnog bronhitisa. Svuda u svetu, pa i rezultati
naših epidemioloških ispitivanja, pokazuju da je procjenat hroničnog bronhitisa u grupi pušača
daleko veći nego u grupi nepušača. Takođe je utvrđeno da je učestalost, pa i težina slike
hroničnog bronhitisa u srazmjeri sa dužinom pušačkog staža i količinom konzumiranog duvana.
Iritantni faktori u etiologiji hroničnog bronhitisa posljednjih godina imaju sve veći
značaj. Velika atmosferska zagađenost koja je naročto ispoljena u industrijskim rejonima i
velikim gradovima, posebno u zimskim mjesecima, predstavlja kako hroničnu štetnu noksu 
kojoj je izložen respiratorni sistem čovjeka, tako i akutnu, povremenu opasnost, kada u vidu
velike magle ili smoga jako oštećuje bronhijalni sistem naročito onih koji već boluju od
hroničnog bronhitisa ili astme, ili su njima skloni.
Vjerovatno da jedinjenja sumpora (H2O + SO2 = H2SO3) azota u kombinaciji sa
partikulima dima, uz eventualno dejstvo niske temperature dovode do promjena na sluzokoži
bronhijalnog sistema.
Posebno se danas mora obratiti pažnja tzv. profesionalnim iritansima, kojima su izloženi
radnici u mnogim vrstama industrije, naročito hemijske. Ovi, svojim hemijskim i fizičkim
svojstvima izazivaju razne promjene u respiratornom sistemu, kao što su prolazne ili trajne
paralize trepljastog epitela, njegovu proliferaciju iii metaplaziju, pa čak i destrukciju zidova
bronhija. Treba imati na umu, da su moguća čak i trajna oštećenja, sa eventualnim
funkcionalnalnim poremećajima kao posljedica kratkotrajnog dejstva nekih hemikalija, gasova i
sl. i pored kasnijeg uklanjanja dotične osobe sa inkriminisanog radnog mjesta. Ovo je posebno
važno sa aspekta procjene radne sposobnosti i adekvatnog obeštećenja oboljele osobe.
Alergija i alergijski činioci mogu takođe imati značaja, kao za početak hroničnog
bronhitisa, tako i za njegovu dalju evoluciju. Kao alergeni pojavljuju se sve one materije koje
mogu imati  tu ulogu u nastanku bronhijalne astme. U ovakvim slučajevima obično se hroničnom
bronhitisu  pridružuje bronhijalna astma.
Prehlade, kao i direktni ili indirektni vremenski uticaji mogu ponekad imati neku ulogu u
nastanku hroničnog bronhitisa.
Godine starosti su značajne za razvoj hroničnog  bronhitisa. Utvrđeno je da je procenat
hroničnog bronhitisa kod starijih, iznad 35 godina, znatno češći, i to naročito kod muškaraca.
Patogeneza procesa koji se odigravaju u respiratornom sistemu pod dejstvom štetnih
faktora, odvija se uglavnom preko hipersekrecije, kvalitativne promjene samog sekreta, što
predstavlja povoljne uslove za razvoj bronhopulmonalne infekcije. Infekcija podražava dalje
hipersekreciju, oštećuje još više bronhijalnu sluzokožu, i u osoba sa odgovarajućom
konsitucijom, astmatičko-alergijskom, stvoren je circulus vitiosus daljeg razvoja hroničnog
bronhitisa.

9
 Zavisno od pretežne lokalizacije inflamatornog procesa, imaćemo i predominaciju
odgovarajućih kliničkih manifestacija. Kada su uglavnom zahvaćene krupnije i srednje bronhije,
kao posledica jače hipersekrecije, klinički će biti ispoljen kašalj sa iskašljavanjem. Kada su više
zahvaćene sitnije bronhije i bronhiole, zbog opstrukcije koja se tada pojavljuje, klinički će
dominirati smetnje u vidu gušenja.
U slučajevima gdje su inflamatorne promjene zahvatile, kako sitnije disajne puteve,
bronhiole, tako i krupnije, tj. kada je proces difuzno rasprostranjen, u klinici će biti zastupljeni
znaci i hipersekrecije i opstrukcije, i kašalj sa obilnim iskašljavanjem i dispnojične tegobe.
Osnovna lezija u hroničnom bronhitisu jeste hipertrofija i hiperplazija muko-sekretornog
aparata bronhijalnog sistema. S tim u vezi je stvaranje većih količina mukoidnog, često
patološkog sekreta. Povećava se broj peharastih ćelija u krupnijim i sitnijim bronhijama.
Infekcija, kao i druge štetne nokse dovode do oštećenja, ulceracije i metaplazije površnog
epitela. Nastaju stenoze, obliteracija bronhiola, destruktivne promjene u zidovima alveola,
razvija se često opstruktivni emfizem pluća.
Emfizem, bronhektazije, atelektaze koje često nastaju u toku hroničnog bronhitisa, u vezi
su sa tzv. bronho-stenotičnim fenomenom zbog hipertrofičnih nabora, polipoznih čvorova,
edema sluzokože, i uopšte opstrukcije disajnih puteva. Postoji infiltracija zidova bronhija
eozinofilnim, neutrofilnim i mononuklearnim ćelijama, kao i drugi znaci zapaljenjske reakcije,
proliferacija vezivnog tkiva u zidovima bronhila i peribronhijalnim prostorima. Dolazi do
deformacije bronhijalnog stabla.
Hronični bronchitis prikazan je na slici broj 5.

Sl. br. 5. Hronični bronhitis

10
 Kao što se definicija nekog oboljenja može davati sa etiološkog, pato-anatomskog, pato-
fiziološkog ili kliničkog aspekta, tako se i klasifikacija može zasnivati na različitim parametrima.
Klasifikacija hroničnog bronhitisa najčešće se bazira na prisustvu ili odsustvu infekcije,
postojanu ili nepostojanu opstrukciju, i prema nekim autorima, nalazu većeg procenta eozinofila
u sputum.
Kako još uvijek nije sasvim jasan značaj eozinofila za nastanak i evoluciju hroničnog
bronhitisa, navešćemo klasifikaciju predloženu od Fletcher-a, koja se bazira na prva dva
parametra, infekciji i opstrukciji. Prema ovoj klasifikaciji imali bismo:
1. Obični ili nekomplikovani (simple) hronični bronhitis. Hronična ili rekurentna
ekspektoracija mukoidnog  sputuma.
Pod običnim ili nekomplikovanim hroničnim bronhitisom podrazumijeva se rekurentna
ili perzistentna ekspektoracija mukoidnog sputuma, a koja nije uslovljena nekim drugim 
oboljenjem, kako plućnim tako i vanplućnim, shodno definiciji za hronični bronhitis.
Kašalj i iskašljavanje se pretežno ispoljavaju u zimskim mjesecima, dok ljeti obično
prestaju ili su slabije izraženi. Ovo stanje se može definisati i kao »kašalj i iskašljavanje većinu
dana u periodu od najmanje tri mjeseca godišnje u toku poslijednje dvije godine«. Poneki ga
smatraju banalnom pojavom, nazivaju ga »pušački bronhitis«, ili »obični ljudski kašalj«, naročito
često izražen kod starijih osoba, više kod muškaraca pušača.
2. Hronični infektivni bronhitis. Rekurentna ili perzistentna ekspektoracija muko-
purulentnog sadržaja.
Hronični  bronhitis sa rekurentnom ili perzistentnom infekcijom može se shvatiti i kao
sledeća faza u razvoju ove bolesti. Ekspektoracija  gustog, gnojno-mukoidnog, žuto-zelenog 
sadržaja dešava se obično u povratnim fazama, ili kako to bolesnici kažu, kada se prehlade«. Ovo
se odigrava najčešće zimi, ili u danima velike magle i smoga, u periodu loših vremenskih uslova.
Kulturom sputuma skoro uvijek se izoluje H. influenze i St. pneumoniae, kao i druge klice.
Ukoliko se ne preduzme liječenje antibioticima ekspektoracije purulentnog sputuma se nastavlja,
i mogu se razviti komplikacije u smislu bronhektazija.
3. Hronični bronhitis sa opstrukcijom disajnih puteva. Reverzibilna opstrukcija –
astmatiformna komponenta. Ireverzibilna opstrukcija bez emfizema sa emfizemom.
Hronični opstruktivni bronhitis kao naredna etapa ili forma u evoluciji hroničnog
bronhitisa, karakteriše se više ili  manje  izraženom opstrukcijom - sužavanjem  intrapulmonalnih
sitnih disajnih puteva - sa povećanjem otpora u njima. Pojava opstruktivnog fenomena je veoma 
značajna u evoluciji hroničnog bronhitisa, kako u pogledu daljeg razvoja bolesti, tako i zbog
nastajanja komplikacija, kao što su emfizem, cor pulmonale i dr., a posebno sa stanovišta
umanjenja radne sposobnosti. Prognoza ovih bolesnika sa opstruktivnim hroničnim bronhitisom
je znatno  nepovoljnija a funkcionalnalni hendikep u odnosu na radnu dijelatnost je   veoma 
veliki.
Pojava gušenja kod bolesnika sa hroničnim bronhitisom je uvijek uslovljena nastankom
opstrukcije i umanjenjem ventilacionih mogućnosti pluća. Gušenje je obično praćeno »sviranjem
u grudima«  i tada smo suočeni sa problemom diferenciranja hroničnog opstruktivnog bronhitisa
od bronhijalne astme i emfizema pluća, gdje takođe postoji opstrukcija sa istim ili sličnim
auskultatornim nalazom.

11
 Spirometrijska ispitivanja omogućavaju verifikaciju ventilacionih poremećaja,
razlikovanje odgovarajućih tipova, kao i procjenu stepena insuficijencije ventilacije.
a)  Hronični opstruktivni bronhitis ponekad daje dispnoične krize u vidu  »napada
gušenja sa sviranjem u grudima«, obično u fazi egzacerebracije bronhopulmonalne infekcije, i
tada ga je teško diferencirati od bronhijalne astme. U  takvim slučajevima često se upotrebljava
termin »astmatiformni bronhitis«, vjerovatno u namjeri da bi se istovremeno istakle obje
komponente, i astmatička i bronhitična. Radi jasnoće preporučuje se u takvim prilikama staviti
dijagnozu »hronični bronhitis sa astmom« (Fletcher).
b) U kasnijoj fazi  evolucije hronični opstruktivni bronhitis često dovodi do opstruktivnog
emfizema pluća. Međutim, danas je uglavnom prihvaćeno da se emfizem  definiše sa anatomo-
histološkog aspekta, zbog čega se u  klinici dijagnoza emfizema može pretpostaviti samo na
osnovu pouzdanih nalaza radioloških, kliničkih i funkcionalnalnih ispitivanja koji bi ukazivali na
značajnije promjene u plućima u smislu emfizema pluća. Kada ovakvi nalazi postoje kod
bolesnika sa hroničnim opstruktivnim  bronhitisom, može se postaviti dijagnoza »hronični
bronhitis sa emfizemom pluća« (Fletcher).
4. Prihvaćeno je od izvjesnih autora da postoji, istina veoma rijetko, »rekurentni ili
hronični kašalj ali bez iskašljavanja«  u trajanju od tri ili više mjeseci godišnje u toku poslednje
dvije godine. U takvim slučajevima, ako su isključena sva moguća oboljenja gornjih djelova
respiratornog trakta (detaljnim ORL pregledom) a koja mogu biti praćena kašljem bez
iskašljavanja, može se staviti dijagnoza »suvi hronični bronhitis«. Hronični bronhitis udružen sa
nekim drugim plućnim oboljenjima: tuberkulozom pluća, sarkoidozom,  karcinomom  pluća,
pneumokoniozom, bronhoektazijama i dr. Osnovno pitanje koje se u ovakvim prilikama
postavlja jeste, da li su kašalj i iskašljavanje poslijedica nekog od ovih oboljenja, ili hronični
bronhitis koegzistira zajedno sa tim oboljenjem. Jedina objektivna mogućnost dokazivanja
postojanja hroničnog bronhitisa u toku nekog od navedenih oboljenja jeste funkcionalnalno
ispitivanje pluća, i dokazivanje generalizovane opstrukcije ukoliko ona postoji, što bi govorilo u
prilog postojanja i hroničnog bronhitisa uz neko drugo plućno oboljenje.
Iz ovoga proizilazi da je moguće dokazati hronični bronhitis uz postojanje još nekog
drugog plućnog oboljenja, samo ukoliko je hronični bronhitis uzrokovao funkcionalnalne
poremećaje, dok u ranijoj fazi, kod nekomplikovanog hroničnog bronhitisa, to nije moguće.
S druge strane, čak i u prisustvu jače izraženih stenoza nekog krupnijeg bronha, npr. kod
karcinoma, nema funkcionalnalnih poremećaja sličnih onima koje otkrivamo u toku
opstruktivnog hroničnog bronhitisa.
Sa stanovišta ocjene radne sposobnosti, od značaja je dijagnostikovati u ovakvim
prilikama, hronični bronhitis koji daje funkcionalnalne poremećaje, prema tome umanjuje i
radnu sposobnost oboljelog, što je današnjim načinom ispitivanja plućne funicije ipak moguće.
Funkcionalnalni poremećaji u toku progredijentne evolucije ovog oboljenja mogu biti
kompleksni i tačan redosled tih poremećaja je teško dati.
U početnoj fazi bolesti ili u slučajevima sa nekomplikovanim hroničnim bronhitisom,
sadašnjim metodama ispitivanja plućne funkcije, ne otkrivamo ma kakva funkcionalnalna
oštećenja.

12
 Inače, najčešći i najvažniji funkcionalnalni poremećaj je svakako generalizovana
opstrukcija disajnih puteva. Polazna tačka opstruktivnog fenomena je vjerovatno povećanje
otpora vazdušnoj struji, prije svega u situaciji disajnim putevima, bronhiolama.
U ostvarivanju optstukcija u toku hroničnog bronhitisa učestvuje više faktora, od kojih su
najvažniji:
•   Nagomilavanje gustog sekreta u malim bronhijama. Ovo se dešava naročito u početnoj
fazi bolesti.
•   Edem sluzokože bronhija i druge inflamatorne reakcije igraju veoma značajnu ulogu u
pogoršanju opstrukcije za vrijeme egzacerebracije infekcije u bronhijama.
•   Bronhospazam naročito zastupljen kod osoba oboljelih od bronhijalne astme, ali u onih
koji boluju od hroničnog bronhitisa, veoma odgovoran za reverzibilni dio opstrukcije, za nagla
pogoršanja i brza povlačenja izvjesnog stepena opstrukcije.
•   Kolaps vazdušnih puteva, uglavnom sitnijih, koji se dešava za vrijeme ekspirijuma.
Smatra se, da se ovo dešava naročito kod onih, gdje je došlo već do gubitka elastičnosti plućnog
tkiva, odnosno tamo gdje je hronični bronhitis komplikovan i emfizemom pluća. Elastičnost
pluća održava bronhiola otvore za vrijeme ekspirijuma, i kada dođe do većeg gubitka elastičnost,
pri forsiranom i dubljem disanju dolazi do kolabiranja bronhiola, čime se pogoršava opstrukcija i
hiperinflacija, a i dolazi do sve većeg »zarobljavanja« vazduha u pojedinim segmentima  pluća.
Navedenim faktorima u ostvarivanju generalizovane opstrukcije, naročito kasnije,
pridružuju se i drugi, kao hipertrofija mišićnog sloja u bronhiolama, fibrozne i hiperplazične
promjene u samim zidovima disajnih puteva, koji sve više doprinose da opstrukcija postaje
ireverzibilna.
Opstrukcija može biti izražena u različitom stepenu, evoluira sa povremenim, skokovitim
pogoršanjima, kratkotrajnim, obično nepotpunim remisijama. Ispoljena je tendencija ka
progresiji ovog poremećaja, koja se kasnije komplikuje i drugim funkcionalnalnim oštećenjima,
a često dovodi i do opstruktivnog emfizema pluća. Ipak, dešava se da i pored veoma ubijedljivih
kliničkih nalaza u smislu emfizema, u nekim slučajevima na histopatološkom nalazu, nisu na
plućima dokazane promjene koje bi odgovarale emfizernu.
U kasnijoj fazi evolucije hroničnog opstruktivnog bronhitisa sve više se ispoljava i
restriktivna komponenta insuficijencije ventilacije pluća, vjerovatno kao posljedica razvoja
emfizema i povremene »amputacije« pojedinih djelova pluća usled potpunog kolapsa nekih
bronhiola.
Spirometrijski metod ispitivanja je prilično pouzdan u otkrivanju ventilacionih
poremećaja, i omogućava klasifikaciju tih promjena (opstruktivna, restriktivna, miješana), kao i
procenti stepena ventilacione insuficijencije.
Sa nastankom opstruktivnih poremećaja dešava se i poremećaj distribucije udahutog
vazduha - nehomogena distribucija - čime se mijenjaju uslovi razmijene gasova u plućima.
Za idealnu razmjenu gasova kroz alveolo-kapilarnu membranu, pored ostalog veoma je
važno da postoji pravilan i konstantan odnos između alveolarne ventialcije i perfuzije, ne samo
pluća kao cjeline, već još više svakog pojedinog segmenta pluća. Međutim, u toku hroničnog
opstruktivnog bronhitisa sa distribucionim poremećajima, upravo je poremećen ovaj odnos. Tako
se dešava da u pojedinim segmentima pluća imamo normalni ili čak hiperventilaciju uz

13
istovremeno smanjenje ili čak otsustvo perfuzije, čime se ostvaruje efekat tzv. ventilacije mrtvog
prostora, dok se u drugim segmentima pluća, koja su hipo ili čak neventilisana ostvaruje
nomarlna perfuzija, i time odigrava efekat šanta ili rasijane perfuzije.
U segmentima pluća sa ovako izmijenjenim odnosom ventilacije i perfuzije, gdje je
izmijenjen i sastav gasova, odnosno parcijalnih pritisaka kiseonika i ugljen-dioksida, nastupiće i
poremećaj u razmjeni gasova. Obično se u početku ispoljava hipoksemija, koja može izčeznuti
pri naporu - parcijalna distribuciona respiratorna insuficijencija, kasnije i hiperkapnija - globalna
latentna, u koliko se hiposemija i  hiperkapnija  ispoljava samo pri opterećenju, ili manifestna
ako su ovi poremećaji ispoljeni i u mirovanju, respiratorna insuficijencija.
Ukoliko dolazi do poremećaja i PH krvi u smislu acidoze, što se obično dešava u kasnijoj
fazi evolucije bolesti, razvija se respiratorna insuficijencija sa acidozom. Ovakvi, dublji
poremećaji u sastavu respiratornih gasova u arterijskoj krvi i pojava acidoze ukazuju na
terminalnu fazu razvoju bolesti sa težim destruktivnim promjenama u plućima u smislu
emfizema.
Povećani otpor u disajnim putevima, upravo opstrukcija, uzrok su povećanog disajnog
rada, kojim se pokušava da savlada prepreka. Međutim, povećanim disajnim radom mogu se
kompenzovati nastali poremećaji samo djelimično i privremeno. Jer svako povećanje disajnog
rada praćeno je većom energetskom potrošnjom, većim utroškom kiseonika i produkcijom
ugljen-dioklida, tako da je u jednom trenutku efekat toga mehanizma postaje neekonomičan,
pošto rezultati takve »hiperventilacije« postaje negativan u odnosu na potrošnju samog tog
mehanizma. Ispitivanje mehanike disanja je iz tih razloga, korisno i potrebno kod bolesnika sa
hronićnim opstruktivnim bronhitisom, čime se dobijaju dosta objektivni rezultati manje zavisni
od saradnje bolesnika, za razliku od spirometrije.
Stepen respiratorne insuficijencije ne mora uvijek biti proporcionalan stepenu
spirografski utvrđene insuficijencije ventilacije pluća. Ovo potvrđuje da pored ventilacionih,
prije svega opstruktivnih poremećaja, postoje i druga funkcionalnalna oštećenja koja su
odgovorna za nastajanje respiratorne insuficijencije.
Kada se razmatraju patofiziološke karakteristike hroničnog bronhitisa, naročito sa aspekta
ocjene radne sposobnosti, moglo bi se možda reći, da u toku evolucije ove bolesti postoje dvije
prelomne tačke. Pojava opstrukcije je obično prvi važniji funkcionalnalni hendikep koji se jako
reperkutuje na dalji tok bolesti i pojavu komplikacija i pretstavlja važan faktor koji se mora
ozbiljno razmatrati pri ocjeni radne sposobnosti tih bolesnika, i drugo, pojava poremećaja u
sastavu respiratornih gasova u arterijskoj krvi je novi, veoma važan momenat u ispoljavanju
znakova respiratorne insuficijencije.
Prema tome, opstrukcija kao primarni i dominantni poremećaj u toku evolucije hroničnog
bronhitisa, kombinuje se i dopunjuje se drugim funkcionalnalnim poremećajima, zbog čega je
potrebno sprovesti kompleksno ispitivanje i ocenjivanje funkcionalnalne insuficijencije, posebno
analizu gasova, kako u mirovanju tako i pri opterećenju.
Funkcionalnalne poremećaje treba shvatiti dinamički, sa oscilacijama pogoršanja i
povremenih remisija. Funkcionalnalno stanje treba procjenjivati u fazi remisije kada je u pitanju
ocjena radne sposobnosti tih bolesnika.

14
 Osnovni i najvažniji znak hroničnog bronhitisa jeste kašalj i iskašljavanje, u početku
bistrog, mukoidnog, kasnije gustog, žuto-zelenog sadržaja, naročito u fazama egzacerbacije
bronhopulmonalne infekcije. Kašalj i iskašljavanje su češće ispoljeni u zimskim mjesecima.
Ponekad kašalj može imati karakter napada. U fazi pogoršanja infekcije količina sputuma se
može znatno povećati. Kada se duže vremena odražava iskašljavanje većih količina muko-
purulentnog sputuma, treba misliti na bronhiektazije koje predstavljaju dosta čestu komplikaciju
u toku evolucije hroničnog bronhitisa, mada i hronični bronhitis bez razvijenih bronhiektazija
može biti praćen iskašljavanjem i većim količinama sputuma.
Pojava gušenja u slučajevima sa hroničnim bronhitisom skoro je uvijek u vezi sa
nastankom opstruktivnih poremećaja. Gušenje je često praćeno »sviranjem u grudima«. Kada se
gušenje sa sviranjem u grudima javlja u napadima, nameće se problem diferencijalne dijagnoze
sa bronhijalnom astmom, što je ponekad dosta teško. I dispnoične tegobe, kao i kašalj i
iskašijavanje, jače su ispoljene za vrijeme egzacerbacije bronhijalne infekcije, ili za vrijeme loših
vremenskih prilika.
Bolovi u grudnom košu obično su posledica napornog kašlja, češće se javljaju u vidu
trahealnog bola, rijeđe u čitavom toraksu.
Pogoršanje opšteg stanja, pojava povišene temperature, eventualno jeza (groznica), rjeđe
se javljaju i u vezi su sa pogoršanjem bronhopulmonalne infekcije, ponekad nastankom
bronhopneumonija.
Fizikalni nalaz na plućima može biti u početku, ili u fazi remisije, potpuno normalan,
negativan. Kasnije, naročito kada se razvije opstruktivni sindrom, perkusija i auskultacija mogu
dati odgovarajuće nalaze u smislu hiperinflacije pluća, hipersonornost, slabije pokretne i nešto
spuštene plućne baze perkusijom, i oslabljeno vezikularno disanje, sa piskavim i strugavim,
difuzno raspoređenim, produženim ekspirijumom, auskultacijom. U slučaju obilnije
ekspektoracije mogu se ponekad čuti i vlažni šušnjevi. Veoma je važan nalaz piskavih, bilo pri
mirnom, običnom disanju, ili za vrijeme forsiranog, dubokog disanja, za auskultatorno otkrivanje
opstrukcije. Iz tih razloga, neophodno je da se auskultacija tih bolesnika vrši i pri mirnom i pri
dubokom, forsiranom disanju, jer se dešava da se piskavi otkrivaju, pri inače negativnom
askultatornom nalazu, tek pri forsiranom, dubokom disanju.
Radiološka ispitivanja, kada nema komplikacija kao što su emfizem, bronhiektazije i dr.,
daju negativne nalaze. Neki navode, da se ponekad može vidjeti »pojačana bronhijalna šara«, a
koja bi bila posledica zadebljanja bronhijalnih zidova zbog peribronhijalnih fibroznih promjena.
U slučajevima sa jače ispoljenim opstruktivnim sindromom, ako se vrši dinamska skopija i
grafija pluća u dva pravca, mogu se vidjeti znaci hiperinflacije pluća.
Laboratorijski nalazi mogu biti potpuno normalni. Međutim, u fazi egzacerbacije
infekcije, SE krvi i broj leukocita mogu biti povišeni. U kasnijoj fazi, kada je već ispoljena slika
cor pulmonale chronicum možemo konstatovati hiperglobuliju i povišeni hematokrit. Drugi
laboratorijski poremećaji, odnosno biohemijski, kao što su promjene u proteinskim frakcijama u
proteinogramu, koje se inače opisuju, nemaju značaja u rutinskoj obradi ovih bolesnika.
Funkcionalnalna ispitivanja pluća, prije svega spirometrijska, veoma su važna za
otkrivanje, procjenu prirode i stepena oštećenja ventilacije. Pored spirometrije, analiza gasova u
arterijskoj krvi je takođe neophodna, za detaljnije upoznavanje oštećenja do kojih hronični

15
bronhitis može dovesti. Druga funkcionalnalna ispitivanja mogu korisno dopuniti obradu ovih
slučajeva.
Evolucija hroničnog bronhitisa u većini slučajeva, kreće se u vidu skokovitih pogoršanja,
u vezi egzacerbacije infekcije, sa povremenim remisijama. Samo u rijetkim slučajevima bolest
napreduje u jednom kontinuiranom zamahu. Ispoljena je izrazita tendencija ka progresiji a
malignost toka je individualna i zavisna kako od egzogenih tako i od endogenih činilaca.
Komplikacije do kojih hronični bronhitis može dovesti su dosta česte i teške, kao što su
hronična respiratorna insuficijencija, cor pulmonale chr., bronhiektazije, fibroza pluća i dr.
Prognoza hroničnog bronhitisa, prije svega, zavisi od stadijuma u kome se bolest nalazi.
Takođe su za prognozu i dalju evoluciju bolesti važni etiološki činioci koji su doveli do nastanka
oboljenja. Otklanjanje tih štetnih faktora, premiještanje bolesnika iz zagađene sredine, odnosno
sa nepogodnog radnog mjesta, prestanak pušenja ukoliko se radi o pušaču, mogu usporiti, pa čak
i prekinuti dalju evolucije oboljenja.
U slučajevima sa mukopurulentnim, tj. infektivnim bronhitisom, energična terapija
antibioticima, može da da, kako trenutne remisije, čak i funkcionalnalna poboljšanja, tako i da
uspori dalju evoluciju bolesti, ublaži ili spriječi razvoj mogućih komplikacija, prije svega
bronhiektazija i emfizem pluća. Kod bolesnika sa izraženim opstruktivnim sindromom korekcija
tih poremećaja odgovarajućom terapijom, ukoliko se radi o reverzibilnim, usporava dalju
progresiju bolesti i nastanak hronične respiratorne insuficijencije, čemu obično vodi ostruktivni
hronični bronhitis.
Razne vrste gimnastika za disanje mogu pomoći u djelimičnoj rehabilitaciji težih
opstruktivnih stanja i ublažiti tegobe tih bolesnika. Ipak u izvjesnom broju slučajeva, i pored svih
preduzetih mjera, bolest progredira i dalje, ponekad čak i veoma brzo, i dovodi do teške
terminalne slike, sa ispoljenim znacima hronične respiratorne insuficijencije, često kardio-
respiratorne, sa svim mogućim komplikacijama, bronhiektazijama, fibrozom pluća i dr. Zato se
danas sa pravom kaže da je hronični bronhitis - hronična progrijedentna maligna bolest, sa
teškim medicinsko-socijalnim posledicama.
Kriterijumi za dijagnozu hroničnog bronhitisa:
•  Polazeći od definicije hroničnog bronhitisa - kašalj i iskašljavanje najmanje tri mjeseca
godišnje u toku poslednje dvije godine - osnovni uslov za postavljanje dijagnoze jeste
anamnestički podatak koji bi govorio o kašlju i iskašljavanju u odgovarajućem vremenskom
periodu. Zbog toga je precizno i detaljno prikupljanje anamnestičkih podataka od presudnog
značaja za postavljanje pravilne dijagnoze hroničnog bronhitisa. Iz tih razloga predložen je
specijalni upitnik za prikupljanje anamnestičkih podataka o hroničnom bronhitisu, naročito
pogodan za epidemiološke studije. Ključna pitanja za postavljanje dijagnoze ovog oboljenja su
pitanja:
- da li kašljete tri mjeseca godišnje u poslednje dvije godine?
- da li iskašljavate tri mjeseca godišnje u poslednje dvije godine?
•  Količina i osobine sputuma (boja, gustina) su takođe važne u dijagnostikovanju
hroničnog bronhitisa. Najbolji i najpouzdaniji metod procjene količine i osobina sputuma je
metod direktnog sakupljanja i mjerenja, odnosno inspekcije od strane lica koje ima iskustva u
tome.

16
 U praksi je teško ostvariti uslove za to, te se i u tome oslanjamo na detaljnije
anamnestičke podatke. Smatra se da ekspektoracija iznad 2 cc sputuma je količina kojom se
ispunjava uslov za dijagnozu hroničnog bronhitisa. Prema boji sputuma može se zaključiti da li
se radi o običnom nekomplikovanom bronhitisu, kada je ispoljena ekspektoracija bistrog-
mukoidnog sputuma, ili se ekspektorira gusti, zeleno-žuti sadržaj koji bi odgovarao muko-
purulentnom, infektivnom hroničnom bronhitisu.
•  Prije nego što se postavi dijagnoza hroničnog bronhitisa u slučajevima gdje su
ispunjena gornja dva uslova (kašalj i iskašljavanje i od govarajućem vremenskom periodu),
moraju biti isključena sva druga plućna i vanplućna oboljenja a koja mogu biti praćena kašljem i
iskašljavanjem, kako je to ranije već spomenuto.
Sledeći nalazi mogu korisno poslužiti u postavljanju dijagnoze hroničnog bronhitisa kao i
njenom potvrđivanju, ali nisu neophodni za postavljanje same dijagnoze:
• Fizikalni nalaz na plućima, naročito piskavi, pri mirnom ili forsiranom, disanju
produženi ekspirijum, kao drugi patološki  nalazi fizikalnog pregleda, čine dijagnozu hroničnog
bronhitisa još pouzdanijim. Takođe, ovaj nalaz može ukazivati na postojanje opstruktivnih
poremećaja. Međutim, kako je već rečeno, potpuno negativan fizikalni nalaz na plućima ne
isključuje dijagnozu hroničnog bronhitisa.
•  Nalaz funkcionalnalnih oštećenja pluća nije uslov za dijagnozu hroničnog bronhitisa,
(nekomplikovani hronični bronhitis ne daje funkcionalnalne poremećaje), ali je detaljno
funkcionalnalno ispitivanje pluća neophodno za procjenu radne sposobnosti oboljelih od
hroničnog bronhitisa.
Spirometrija ostaje za sada kao najmerodavniji metod otkrivanja ventilacionih
poremećaja, naročito opstrukcije. Ona omogućava da se razlikuju odgovarajući tipovi, kao i
priroda i stepen tih poremećaja. Pri ocjeni radne sposobnosti naročito je važno da se utvrdi da ii
su postojeće promjene reverzibilne ili ireverzibilne. Analiza ostvarenih vrijednosti MEV, a i 100-
MEV/VC prije i poslije sprovedene terapije, prije i poslije aleudrinskog testa omogućavaju da se
da tačan odgovor o kakvim se poremećajima radi.
Spirometrija prikazana na slici broj 6.

SL. br. 6. Spirometrija

17
 Analiza respiratornih gasova u arterijskoj krvi je neophodna pri procjeni radne
sposobnosti po potrebi i pri opterećenju.
Ostala funkcionalnalna ispitivanja korisno dopunjuju bolje upoznavanje funkcionalnalnih
poremećaja do kojih je doveo hronični bronhitis, omogućavaju još objektivniju procjenu radne
sposobnosti. (Određivanje rezidualnog volumena, compliance, difuznog kapaciteta pluća i dr.).
•  Rtg ispitivanja, koriste se prije svega da se isključe neka druga oboljenja pluća koja
mogu biti uzrok kašlju i iskašljavanju a zatim dinamska radiografija i  skopija pluća se mogu
koristiti u otkrivanju hiperinflacije pluća.
Najzad, kada je riječ o kriterijumima za dijagnozu hroničnog bronhitisa, moraju se
spomenuti i primjedbe koje bi mogle biti stavljene naprijed izloženim kriterijumima.
Neuobičajeno je da se dijagnoza jednog oboljenja, bazira prije svega, na anamnestičkim
podacima, kao što je to slučaj sa hroničnim bronhitisom. Opravdano se stavlja prigovor, da li se
svaki bolesnik može tačno sjetiti kada je počeo njegov kašalj i iskašljavanje, koliko dugo traje i
slično? S druge strane da li bolesnik, naročito ako je zainteresovan za rentu, hoće da da tačne
podatke? Međutim da bi se izbjegla konfuzija u pogledu definicije i kriterijuma za dijagnozu
hroničnog bronhitisa koja je do skoro vladala u ovoj oblasti, u većini zemalja, i od većine
eminentnih stručnjaka koji se bave ovom problematikom prihvaćen je ovakav način definisanja i
dijagnostikovanja ovog oboljenja.
Samom dijagnozom hroničnog bronhitisa bolesnik ne dobija nikakve naročite beneficije u
pogledu radne nesposobnosti.
Bitni elementi na kojima se bazira procjena radne nesposobnosti ovih bolesnika jesu
nalazi funkcionalnalnih ispitivanja, ukoliko se njima konstatuju funkcionalnalna oštećenja. Ovo
ne znači da objektivni nalazi u razmatranju hroničnog bronhitisa imaju sekundarni značaj,
naprotiv, oni su od primarnog značenja naročito sa aspekta ocjene radne nesposobnosti.
Rtg snimak hroničnog bronhitisa prikazan je na slici broj 7.

Sl. br. 7. Rtg snimak koji prikazuje hronični bronhitis

18
 2. BRONHIJALNA ASTMA

Bronhijalna astma je bolest disajnih puteva. To je bolest za koju se zna jako dugo; prvi
opisi potiču još iz Hipokratovog doba. Uprkos dugom poznavanju ove bolesti, još uvijek postoje
mnoge nepoznanice vezane za ovo oboljenje.
Disajni putevi prikazani su na slici broj 1.

Sl. br. 1. Disajni putevi

Sama riječ astma označava otežano disanje, a potiče od grčke riječi asJma – dahtanje.
Astma je hronično zapaljenje disajnih puteva u kome učestvuju mnoge ćelije i ćelijski
elementi. Hronično zapaljenje (inflamacija), prouzrokuje povećanje reaktivnosti disajnih
puteva koja dovodi do ponavljanih epizoda sviranja i stezanja u grudima, dispneje i kašlja,
posebno noću i rano ujutru. Epizode pogoršanja obično su povezane s proširenom i
promjenljivom bronhoopstrukcijom, koja je često spontano ili pod uticajem ljekova reverzibilna.
Astma je vrlo česta bolest, široko rasprostranjena u svim područjima svijeta. Bronhijalna
stma se javlja u svim starosnim dobima ali je to pretežno bolest mlađeg životnog doba. Polovina
slučajeva počinje do desete godine života. U dječijem uzrastu odnos oboljelih dječaka prema
oboljelim djevojčicama je 2:1, ali se taj odnos između polova izjednači do 30. godine života.

19
 Prava etiologija astme još uvijek nije razjašnjena, iako je poznat niz činilaca koji
uzrokuju nastanak bolesti ili provociraju akutna pogoršanja. Ti faktori rizika za nastanak astme
se mogu svrstati u dvije grupe:
1.Faktori domaćina - predstavljaju predispoziciju osobe da oboli ili ne od astme; u ove
faktore spadaju:
- geni- ovi faktori su nesumnjivo bitni jer se astma češće javlja među
srodnicima,
- atopija,
- hiperreaktivnost disajnih puteva,
- pol,
- rasa/ etnički faktor.

2.Faktori okoline - ovi faktori utiču da kod osobe sa predispozicijom dođe do

ispoljavanja bolesti, egzacerbacije bolesti i/ili održavanja simptoma; među ove faktore spadaju:
- alergeni zatvorenog prostora (kućna prašina, alergeni životinja, alergen
bubašvabe, gljive),
- alergeni otvorenog prostora (polen, gljive, kvasci),
- pušenje cigareta (aktivno i pasivno pušenje),
- aerozagađenje (zagađivači zatvorenog i otvorenog prostora),
- respiratorne i parazitne infekcije,
- način ishrane, gojaznost,
- ljekovi i drugi agensi (acetilsalicilna kiselina, nesteroidni antiinflamatorni
ljekovi, beta blokatori, kontrastna sredstva, kokain, heroin i dr.),
- radno mjesto (životinjski i biljni proteini, neorganske i organske supstance).
Patogeneza astme je veoma složena i još uvijek nedovoljno poznata. Osnovni poremećaj
kod bronhijalne astme sastoji se u hiperreaktivnosti disajnih puteva na specifične i nespicifične
stimuluse. Za lakše razumijevanje korisna je podjela astme na :
*alergijsku (ekstrinzičku, egzogenu, atopijsku) astmu i
*nealergijsku (intrinzičku, endogenu, idiopatsku, neatopijsku) astmu.
Alergijska, atopijska (alergenima uzrokovana astma) ili extrinsic astma nastaje kao
rezultat senzibilizacije bronhijalne sluznice na određene, poznate, specifične alergene.

20
 Na slici br. 2. prikazani su najčešći alergeni.

Sl. Br. 2. Najčešći alergeni

Kod oboljelih postoji genetski poremećaj u imunološkom odgovoru. Ukupna

koncentracija IgE antitijela u serumu ovih osoba obično je povećana, a visok titar ovih antitijela
čini osnovu za reakciju rane preosjetljivosti, alergije anafilaktičkog tipa.
Nealergijska, neatopijska (endogena, idiopatska ili intrinsic astma), je ona kod koje se
bronhokonstrikcija razvija kao odgovor na nespicifične nadražaje, kao što su infekcija, inhalacija
iritirajućih gasova, hladan vazduh, napor, emocionalni stresovi i sl. Osnovni poremećaj kod ovog
oblika astme je hronično prisutna inflamatorna reakcija u disajnim putevima i to je bitna razlika
u odnosu na alergijsku astmu.
*Astma prouzrokovana naporom javlja se 5 do 10 minuta poslije početka fizičkog
napora.
*Astma prouzrokovana ljekovima najčešće je udružena sa polipima u nosu, a patogenetski
je nedovoljno razjašnjena. Napad se javlja 30-45 minuta posle uzimanja lijeka na koji je osoba
osjetljiva. Najčešće se javlja na aspirin (acetilsalicilnu kisjelinu) i druge nesteroidne
antiinflamatorne ljekove.
Emocionalni stres može izazvati pogoršanje astme.

21
 Patofiziološka odlika astme je smanjen promjer disajnih puteva zbog kontrakcija glatkih
mišića, vaskularne kongestije, edema zida bronhija i gustog, čvrstog sekreta.
Patofiziologija astme prikazana je na slici broj 3.

Sl. Br. 3. Patofiziologija

astme

Na slici broj 4. se može vidjeti normalni(lijevo) i astmatični(desno) bronhiol.

22
 Sl. br. 4. Normalni bronhiol(lijevo) i astmatični bronhiol(desno)

Posledica ovih promjena su porast otpora u disajnim putevima, smanjenje forsiranog

ekspirijskog volumena i protoka, hiperinflacija pluća i grudnog koša, povećan disajni rad,
promjene funkcije respiratornih mišića, promjene u elastičnoj rastegljivosti, poremećena
distribucija ventilacije i plućnog protoka krvi s poremećenim odnosima, i promjena koncentracije
gasova u arterijskoj krvi. Prema tome, iako se astma primarno smatra oboljenjem disajnih
puteva, za vrijeme akutnog napada kompromitovani su svi aspekti plućne funkcije.
Kliničko ispoljavanje bronhijalne astme je vrlo šaroliko, od dugotrajnog suvog kašlja koji
je često prvi znak astme, preko sasvim diskretnog osjećanja otežanog disanja, sa jedva čujnim
zviždanjem u grudima, do teškog gušenja, sa fatalnim ishodom kod najtežih oblika i
neblagovremene terapijske pomoći.
Najkarakterističniji simptomi su dispneja, udružena sa obično zviždanjem pri
ekspirijumu, čujnim na udaljenosti od bolesnika, uznemirenost, strah, preznojavanje i kašalj..
Bolesnici imaju osjećaj da ne mogu da iskašlju sputum koji je „zastao u grlu“ i ne mogu ga se
osloboditi. Napadi su češći noću nego danju.
Na slici broj 5. prikazan je pacijent sa simptomima astme.

Sl. br. 5. Pacijent sa simptomima astme

23
 Kliničkim pregledom nalazimo: tahipneju, tahikardiju, korišćenje pomoćne respiratorne
muskulature, cijanozu. Na plućima se auskultuje disanje sa produženim ekspirijumom i
„vizingom“.
Na osnovu težine kliničkog ispoljavanja bronhijalna astma je klasifikovana na tri tipa:
*Blaga forma, koju karakteriše: intermitenti, kratkotrajni simptomi, rjeđe od 1-2 puta
nedjeljno. Noćni simptomi rjeđe od 2 puta mjesečno. Bez simptoma između egzacerbacija.
*Umjerena forma, koju karakteriše: egzacerbacije češće od 1 put nedjeljno. Noćni
simptomi astme češće od 2 puta mjesečno. Simptomi koji zahtijevaju skoro svakodnevne
inhalacije beta2- agonista.
*Teška forma, karakterisana: čestim egzacerbacijama, čestim simptomima noćne astme.
Astma koja ograničava fizičku aktivnost. Napadi astme koji mogu ugroziti i život.
Dijagnoza astme se postavlja na osnovu kliničke slike, toka bolesti, ispitivanja plućne
funkcije i ostalih dopunskih ispitivanja (alergološki testovi, analiza krvi i sputuma, imunološki
testovi, rendgenološki nalaz).
Dominantan simptom kod bronhijalne astme je kašalj, otežano disanje i zviždanje u
grudima. Međutim, „sve što zviždi nije astma“; ovi simptomi su propratna pojava mnogih drugih
bolesti disajnih organa, te se mogu javiti u okviru: kongestivne srčane insuficijencije (srčana
astma), hronični bronhitis/ emfizem pluća, aspiracija stranog tijela, tumor i zapaljenska oboljenja
larinksa, tumori bronha, plućni embolizam i druga oboljenja.
Liječenje bronhijalne astme ima za cilj da oslobodi bolesnika od postojeće dispneje ili da
spriječi njenu pojavu. Cilj liječenja je kontrola astme:
 Što manje hroničnih simptoma uključujući i noćne;
 Što rjeđe epizode pogoršanja;
 Bez potrebe za hitnim ljekarskim pregledima;
 Bez ograničenja aktivnosti i napora.
U liječenju bronhijalne astme koriste se pet glavnih grupa farmakoloških
preparata:
1. Beta-adrenergički agonisti- inhalacijom se postiže najbrži efekat.
2. Metilksantini (teofilin i njegovi derivati).
3. Glikokortikoidi.
4. Kromolin natrijum - nije bronhodilatator, koristan je u terapiji kao
preventiva, ne daje rezultate u akutnim napadima.
5. Antiholinergici: atropin i srodna jedinjenja.

Akutni teški napad astme ( ranije „status astmatikus“ ) je najteži klinički oblik astme koji
može biti fatalan po bolesnika. Odlike ovog oblika bolesti su:
*respiratorni simptomi i znaci: gušenje, tahipneja > 30/min., agitiranost, korišćenje
pomoćne respiratorne muskulature, vizing, isprekidan govor.
*kardijalni znaci: puls > 120/min., paradoksni puls.

24
 Bolesnici sa akutnim teškim napadom astme zahtijevaju hospitalizaciju.

Prevencija astme može se podijeliti u tri osnovne kategorije: primarnu prevenciju koja
obuhvata sve mjere za sprječavanje senzibilizacije na specifične alergene; sekundarnu
prevenciju koja podrazumijeva prepoznavanje i otkrivanje osoba koje su pod rizikom; i
tercijarnu prevenciju koja podrazumijeva smanjenje težine bolesti kod onih koji su oboljeli od
astme.

ZAKLJUČAK

Bronhitis je zаpаljenje sluzokože disаjnih puteva.

Akutni bronhitis nаjčešće se rаzvijа kao posledica infekcija i dejstva hladnog vazduha.
Hronični bronhitis nastaje zbog konstаntne iritаcije disаjnih putevа, nаjčešće zbog pušenjа.
Vrlo su skromne i ograničene mogućnosti u sprječavanju akutnih respiratornih virusnih
infekcija, pa tako i akutnog bronhitisa. Za hronične je bolesnike posebno važna zabrana pušenja.
Astma je hronično zapaljenje disajnih puteva. Prevencija astme može se podijeliti u tri
osnovne kategorije: primarnu prevenciju koja obuhvata sve mjere za sprječavanje senzibilizacije
na specifične alergene; sekundarnu prevenciju koja podrazumijeva prepoznavanje i otkrivanje
osoba koje su pod rizikom; i tercijarnu prevenciju koja podrazumijeva smanjenje težine bolesti
kod onih koji su oboljeli od astme.

25
 LITERATURA

1. Vrhovac B. i saradnici - „Interna medicina“, Beograd, medicinska knjiga, 2003.

2. Dragović M. i Zoran G. – „Osnovi hirurgije“, medicinska knjiga, Beograd, 1994.
4. Popović D. - „Bolesti pluća“, Beograd, Data status, 1999.
5. www.stetoskop.info

26