UNIVERZITET CRNE GORE

MEDICINSKI FAKULTET - PODGORICA

VISOKA MEDICINSKA ŠKOLA - BERANE

SEMINARSKI RAD
TEMA: BOLESTI JETRE

PREDMET:
Propedevtika i zdravstvena njega u kliničko-bolničkoj praksi

MENTOR: STUDENT:
Doc. dr Bogdan Pajović Radončić Semiha
br. Indeksa: 19/12

Berane, april 2014

 UVOD

Jetra je najveći organ trbušne duplje a nalazi se na desnoj strani tijela, neposredno ispod
dijafragme. Klinastog je oblika, čini je meko tkivo i tamnocrvene je boje. Njena masa kod
odraslog čovjeka iznosi od 1 do 2.5kg.
Bolesti jetre, prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije, spadaju u deset
najčešćih uzroka smrti u svetu. Rasprostranjene su na svim kontinentima. Neke su češće u
razvijenim, a druge u zemljama sa nižim socijalnim standardom. Na prvom mjestu su virusna
oboljenja jetre, izazvana hepatitisom B i C, a u stopu ih prate oštećenja, izazvana alkoholom. Tu
su još i tumori, hepatomegalija, apscesi jetre, ciste jetre, pa onda ostala rjedja oboljenja.
Opširnije o ovim bolestima u sledećim stranicama rada.

~2~
 1. JETRA I BOLESTI JETRE

Jetra je organ koji igra veliku ulogu u metabolizmu,te ima veliki broj funkcija u tijelu, a
neke od važnijih su čuvanje glikogena, sinteza plazmaproteina, te detoksifikacija ljekova. Jetra
takođe proizvodi žuč, koja je veoma bitna u varenju hrane. Medicinski termini, koji se odnose
na jetru, počinju sa hepato- ili hepatički  od grčke riječi za jetru - hepar.
Na slici broj jedan je prikazan izgled jetre.

Sl. br. 1. Jetra

Jetra je najveća žlijezda u organizmu čovjeka, a služi za skladištenje hranljivih materija i

neutralizaciju štetnih. Jetra ima vrlo važnu ulogu u nizu metaboličkih, kako kataboličkih tako i
anaboličkih procesa, pa se stoga naziva “centralnom laboratorijom” organizma.
Jetra ima važnu ulogu u metabolizmu lipida. U tom se organu vrši sinteza masnih
kiselina,fosfolipida, holesterola i lipoproteina.
Jetra može da oboli pod dejstvom različitih spoljašnjih faktora, određenog stila života ili
da trpi zbog nekih drugih bolesti u organizmu, jer se toksične materije neutrališu u njoj. Bolesti
mogu biti različite, akutno ili hronično zapaljenje jetre ( hepatitis A, B, C ), ciroza, masna
degerisana jetra ili tumori .Zbog vakcine protiv hepatitisa B, oboljenja jetre, čiji je on uzročnik, u
blagom su opadanju, za razliku od tipa C, koga ima više, a njegova ekspanzija se tek očekuje. Po
učestalosti, slijede autoimune bolesti jetre, čije je porijeklo praktično nepoznato, zatim urođene i
stečene metaboličke bolesti. Za njima, po učestalosti, idu bolesti poremećaja u metabolizmu
masti i toksična oštećenja,izazvana ljekovima, koja su sve rasprostranjenija. U kliničkoj praksi
često se srijeće oštećenje jetre, čiji je uzrok, bolest nepoznatog porijekla. Pacijenti, recimo, dođu
sa poremećajem u proizvodnji enzima jetre, a ni poslije detaljnih pretraga ne može da se utvrdi
razlog tome. Te bolesti se svrstavaju u takozvane kriptogene.

1.1. Hepatitisi
~3~
 Hepatitis je upala jetre koja dovodi do oštećenja ili uništenja njenih ćelija (hepatocita).
Može biti akutni i hronični. U nekim slučajevima, akutni hepatitis prelazi u hronično stanje.
Klinička slika i prognoza, kao i terapija zavisi od uzročnika upale jetre. Upalu jetre mogu
izazvati različiti uzročnici: bakterije, virusi, alkohol, različiti toksini pa čak i lijekovi. Veliki je
broj virusa koji mogu izazvati upalu jetre.
Do sada je otkriveno nekoliko različitih virusa hepatitisa i označavaju se slovima
abecede: A, B, C, D, E, F, G ... Svi ovi hepatitisi se razlikuju po načinima prenosa, dužini
inkubacije, težini bolesti, mogućnosti prelaska u hroničnu upalu tj. hronični hepatitis i razvoju
teških komplikacija kao što su ciroza jetre i karcinom jetre. Najopasniji i najnezgodniji su virusi
C i B. Osim ovih virusa. Akutni hepatitis mogu prouzrokovati i drugi virusi kao
npr. citomegalovirus, Epstein-Barrov virus, herpes simplex i varicella-zoster virusi, adenovirusi,
rubeola, mumps, eho virusi itd.
U tabeli 1. je prikazano vrijeme inkubacije, način prenošenja, simptomi, rizik razvoja
hronične bolesti, tretman u hroničnoj fazi, vakcina, rizik i prevencija kod hepatitisa A,B i C.

  Hepatitis A Hepatitis B Hepatitis C

6-23 sedmice, 2-25 sedmica,

Vrijeme 2-7 sedmica,
najčešće 17 sedmica najčešće 7-9 sedmica
inkubacije najčešće 4 sedmice

širi se polnim putem

kod heteroseksualnih i
krvi i krvnih derivata, i
homoseksualnih
zaražena voda i tjelesne tečnosti zaražene
odnosa, putem krvi i
Način hrana, prljave ruke, osobe, nesterilnim igalama,
krvnih derivata,
prenošenja izmet, krv i tjelesne tetovažama i pirsingom,
nesterilnim igalama,
tekućine rjeđe polnim putem i preko
preko inficirane majke
inficirane majke na dijete
na dijete, tetovaža i
pirsinga

izraženiji simptomi u većini slučajeva nema

mučnina, povraćanje,
kod odraslih, žutica, simptoma ili su vrlo blagi i
bolovi u trbuhu, žutica,
umor, bol u nespecifični  (bolovi u
umor, gubitak apetita,
Simptomi stomaku, gubitak zglobovima i mišićima)
bol u zglobovima; oko
apetita, mučnina, žutica, umor, tamna
30% oboljelih nema
proliv, temperatura i mokraća, bol u stomaku,
nikakve znakove bolesti
groznica gubitak apetita

~4~
 Rizik
razvoja
hronične Ne postoji Visok Vrlo visok
bolesti jetre

Lamivudin
Pegilirani interferon
Tretman u Pegilirani interferon
hroničnoj - Adefovir
+ Ribavirin
fazi bolesti Entecavir
Talbivudin

Vakcina DA DA NE
ukućani, seksualni
partneri, osobe koje djeca rođena od osobe koje su primale krv i
žive u blizini inficirane majke, osobe krvne derivate prije
oboljele osobe, koje često mijenjaju 1995.god. zdravstveni
putnici u zemlje sa seksualne patrnere, radnici, intravenski
Rizik od visokom intravenski korisnici korisnici droga, osobe na
obolijevanja prevalencijom,
droga, zdravstveni hemodijalizi, hemofiličari,
promiskuitne osobe radnici, osobe na osobe koje često mijenjaju
i intravenski hemodijalizi, sksualne partnere, djeca
korisnici droga hemofiličari rođena od inficirane majke

izbjegavanje rizičnog
higijena, pranje higijena,pranje ruku seksualnog ponašanja,
ruku nakon nužde i nakon nužde i liječenje narkomana,
Prevencija
mijenjanja pelena, mijenjanja pelena, prije korištenje sterilnih igala,
prije pripreme hrane oprez kod tetoviranja i
piercinga

Tabela br. 1. Vrijeme inkubacije, način prenošenja, simptomi, rizik razvoja hronične bolesti,
tretman u hroničnoj fazi, vakcina, rizik i prevencija kod hepatitisa A,B i C.

~5~
 Na tabeli broj 2. je prikazano vrijeme inkubacije, način prenošenja, simptomi, rizik
razvoja hronične bolesti, tretman u hroničnoj fazi, vakcina, rizik i prevencija kod hepatitisa D i
E.
  Hepatitis D Hepatitis E

2-8 sedmica  2-9 sedmica,

Vrijeme inkubacije najčešće 6 sedmica
krvi i krvnih derivata, i tjelesne
Način prenošenja tečnosti zaražene osobe, nesterilnim isto kao kod hepatitisa A
igalama,

simptomi slični kao kod hepatitisa slabost, mučnina, bol u stomaku,

Simptomi
B žutica

Rizik razvoja Visok Ne postoji

hronične bolesti
jetre
Tretman u
hroničnoj fazi Interferon -
bolesti

Vakcina DA NE

intravenski korisnici droga, osobe

Rizik od putnici u zemlje sa visokom
koje su imale seksualni kontakt sa
obolijevanja prevalencom, pogotovo trudnice
HDV inficiranom osobom

higijena,  pranje ruku nakon

Prevencija isto kao kod hepatitisa B nužde i mijenjanja pelena, prije
pripreme hrane

Tabela br. 2. Vrijeme inkubacije, način prenošenja, simptomi, rizik razvoja hronične bolesti,
tretman u hroničnoj fazi, vakcina, rizik i prevencija kod hepatitisa D i E.

~6~
 Hepatitis A je na našim prostorima sve rjeđi, zahvaljujući boljoj higijeni. Za hepatitis B je
uvedena obavezna vakcinacija za novorođenu djecu i zdravstvene radnike. Vakcinacija protiv
hepatitisa A i B garantuju zaštitu onima koji moraju putovati u strane zemlje sa slabijim
higijensko-sanitarnim uslovima. Protiv hepatitisa C još ne postoji vakcina.

1.1.1. Hronični virusni hepatitis

Hronični hepatitis definišemo kao infekciju koja traje duže od šest mjeseci. Hronični
hepatitis se pojavljuje sa tri kliničke slike:
1. Hronični hepatitis sa normalnim ALT-om obično se detektuje slučajno kod davaoca
krvi ili kod sistematskih pregleda. Ovu grupu čini oko četvrtine bolesnika sa hroničnim
hepatitisom. Bolesnici su, po pravilu, bez simptoma, no oko 90 % ima histološke znakove blagog
hroničnog hepatitisa. Dugoročni ishod bolesti kod ovih bolesnika nije poznat, ali čini se da je
prognoza dobra.
2. Blagi hronični hepatitis, praćen je blagim ili fluktuirajućim povišenjem ALT-a.
Bolesnici obično nemaju simptoma, ali se mogu žaliti na umor. Biopsija jetre pokazuje blago
nekro-inflamatornu leziju uz moguću blagu fibrozu. Ovu grupu čini oko polovina bolesnika sa
hroničnim hepatitisom C . Progresija bolesti vrlo je spora i rizik razvoja ciroze je nizak.
3. Umjereni i teški hronični hepatitis se nalazi kod oko četvrtine bolesnika sa
hroničnim hepatitisom C. Većina bolesnika iz ove grupe nema simptoma. Fizikalni pregled je
normalan. I ako se u ovoj grupi bolesnika opaža viši ALT nego kod ostalih grupa, ALT nije
dobar prognostički faktor individualnog bolesnika. Na težinu bolesti mogu upućivati povišeni y-
GT, feritin, gamaglobulini ili trombocitopenija. Biopsija jetre pokazuje značajnu nekro-
inflamatornu leziju uz ekstezivnu fibrozu, katkada i neočekivanu cirozu. Osim umora, bolesnici
sa hroničnim hepatitisom C mogu se žaliti na mučnine, anoreksiju, nelagodu u trbuhu, depresije i
teškoće u koncentrisanju. Razvojem ciroze jetre pojavljuju se sve manifestacije te faze bolesti, uz
komplikacije poput ascitesa, gastrointestinalnog krvarenja i encefalopatije. Ikterus se nekada
pojavljuje prije ulaska u dekompenziranu fazu bolesti. Nakon pojave komplikacija portalne
hipertenzije i zatajenje sintetičke funkcije jetre (redukcija serumskog albumina,
produženje protrombinskog vremena, iketrus) te hepatoceluralnog karcinoma, bolesnici imaju
očekivani mortalitet od 3-5 % na godinu, tako da su danas bolesnici sa end-stage jetrenom bolesti
uzrokovane hepatitisom C, najčešće kandidati za transplataciju jetre.
Incidenca hepatoceluralnog karcinoma kod bolesnika sa cirozom jetre je visoka, što
zahtijeva praćenje tih bolesnika svakih 6 mjeseci screening programom koji uključuje
ultrazvučni pregled jetre i AFP.

~7~
  

U novije vrijeme se intezivno radi na poboljšanju liječenja, posebno virusnog hepatitisa,

upotrebom novih ljekova i njihovih kombinacija. Tu je biopsija jetre dobila novu ulogu, ulogu
jednog od najvažnijih pokazatelja uspješnog liječenja. Cilj patohistološke analize je kvalitativna i
kvantitativna procjena nekroinflamatornih lezija i fibroze te promjene u strukturi jetre, a zatim
upotreba oba nalaza, prije i  nakon završetka terapije.
Žuticu karakteriše žućkasto oboljenje seruma, a posledica toga je žutilo mekih tkiva,
beonjača, sluznica i kože. Žutica je rezultat hiperbilirubinemije ( povećane količine bilirubina u
serumu ), koji se javlja kada proizvodnja bilirubina prelazi stepen njegove eliminacije. Bilirubin
je žučni pigment nastao metabolizmom porfirina iz hemoglobin oslobodjenog gvoždja, a stvara
se u slezini, jetri, kosnoj srži. Bilirubin se iz jetre izlučuje kao žučni pigment sa ostalim
sastavnim djelovima žuči ( žučne soli, fosfolipid, holesterol i neorganske soli ).

1.1.2. Vrste žutice

1. Opstruktivna žutica. Nastaje kada je ekskrecija (izlučivanje) žučnih pigmenata

spriječena blokiranjem žučnih kanala. Obuhvata najveći broj svih slučajeva, a može biti izazvana
unutrašnjom opstrukcijom žučnih kanala zbog žučnih kamenaca ili ponekad askarida (crvenih
parazita).
2. Hemolitička žutica. Nastaje kada je izlučivanje žučnih pigmenata nekompletno zbog
njihove prebrze proizvodnje kod rapidne hemolize (razgradnje eritrocita ). Zbog ubrzane
razgradnje eritrocita, zabilježene su povećane količine, nekonjugovanog bilirubina u serumu, i
strekobilirubina u fecesu (davajući tamnjiju boju stolici) urinarnog urobinogena.
3. Hepatocelularna žutica. Nastaje zbog trovanja hloroformom ili fosforom, cirozom
jetre, akutnim infekcioznim hepatitisom, kao i apscesom ili karcinomom jetre.

Na slici broj 2 prikazana je osoba sa svim simptomima žutice.

Sl. br. 2. Pacijent kojem je ustanovljena žutica

~8~
 1.2. Ciroza jetre

Ciroza jetre je stanje u kojem su svi djelovi jetre zahvaćeni patološkim promjenama.
Uzrok ciroze može biti prekomjerna upotreba alkohola i tada govorimo o alkoholnoj
cirozi. Unošenjem velikih količina alkohola se stvara velika količina masti što jetri
onemogućava da utoli potrebe za kiseonikom. Kao odgovor imunološkog sistema na ovakvo
stanje dolazi do upalnog procesa koji uništava ćelije jetre. Tako nastaje " masna jetra". "Masna
jetra" ima dobru prognozu ako se ispuni uslov potpune i trajne apstinencije od bilo koje vrste
alkoholnih pića. U protivnom, nastaje ciroza jetre i ona predstavlja ireverzibilno (nepovratno)
oštećenje hepatocita (ćelija jetre). Jedan od uzroka ciroze jetre je i hronični hepatitis (A, B, C,
D). Mogu je izazvati i primarna bilijarna ciroza, nasledna oboljenja, vaskularna oboljenja,
infektivna oboljenja, ljekovi.  Cirozu kao hroničnu bolest jetre karakterišu oštećenje jetrenog
tkiva, stvaranje fibroznih ožiljaka i progresivno propadanje jetrine funkcije, nakupljanje tečnosti
u abdomenu (ascites), krvarenja (koagulopatija), povišen pritisak u portalnim krvnim sudovima
(portalna hipertenzija) i poremećaj određenih moždanih funkcija (hepatička encefalopatija). 
U kliničkoj slici imamo promjenu opšteg stanja organizma. Osećaj malaksalosti,
gubitak tjelesne težine, povišena temperatura, žutica se javlja kao posledica nemogućnosti
jetre da odstrani bilirubin, kožne promjene koje se manifestuju tzv. "spider nevusima" (tačkaste
crvene mrlje iz kojih se šire krvni sudovi) i koje se javljaju na licu grudnom košu i gornjim
ekstremitetima. Na dlanovima je prisutan tzv. palmarni eritem (crvenilo).
Na slici broj 3a prikazani su “spider nevusi”, odnosno tačkaste crvene mrlje kod ciroze
jetre, a na slici 3b palmarni eritem.

Sl. br. 3a. Spider nevus Sl. br. 3b. Palmarni eritem

Kod muškaraca se opaža smanjena dlakavost, a može se razviti atrofija testisa i ponekad
bolno povećanje grudi (ginekomastija). Nakupljanje tečnosti u trbuhu (ascites) uobičajen je znak
uznapredovale ciroze. Povišena tjelesna temperatura, bol u trbuhu i osjetljivost na pritisak je

~9~
obično znak da je prisutna i infekcija. Teškoće u održavanju pažnje, smanjena moć rasuđivanja,
konfuzija, tremor, depresija, pa i koma su znaci oštećenja mozga tj. hepatične encefalopatije. 
Dijagnoza se postavlja na osnovu kliničkih manifestacija, laboratorijskih analiza i
histološkog nalaza kao jednim od najsigurnijih dijagnostičkih parametara. Brojni su testovi koji
se izvode da bi se utvrdila funkcija jetre. Specifični testovi za hronični hepatitis uključuju
vrjednosti bilirubina, aminotransferaza i testovi zgrušavanja krvi. 
Bilirubin je žutocrveni pigment koji se normalno metaboliše u jetri, a izlučuje urinom.
Povećane vrijednosti bilirubina u krvi uzrokuju žuticu.  Merenje specifičnih enzima takođe je
korisno za postavljanje dijagnoze. Vrijednosti pojedinih faktora za zgrušavanje krvi i albumina u
serumu mogu biti značajni za postavljanje dijagnoze.  Protrombinsko vrijeme je vrijeme u
sekundama potrebno da se krvni ugrušak formira. Što je duže vrijeme, to je veći rizik krvarenja. 
Vrijednosti aspartat aminotransferaze (AST) i alaninaminotransferaze (ALT), ili tzv.
transaminaza, su od posebnog značaja.  Ultrazvučni pregled abdomena, kompjuterska
tomografija (CT) i magnetna rezonanca (NMR) su tehnike koje mogu biti korisne u određivanju
stadijuma bolesti. Biopsija je uzimanje uzorka jetrinog tkiva putem posebne igle i preporučuje se
pacijentima sa hroničnim hepatitisom koji još nemaju prave simptome ciroze, kako bi se utvrdio
stepen oštećenja.
Skoro svaki proces u organizmu je poremećen zbog nepravilnosti u radu jetre.
Najznačajnije komplikacije ciroze jetre su: krvarenje, portna hipertenzija, uvećana slezina,
ascites, abdominalne i respiratorne infekcije, oštećenje mozga kao i karcinom jetre.
Liječenje ciroze zavisi od toga da li je u pitanji tzv. mirna, stacionirana ciroza, ili ciroza
sa komplikacijama. U osnovi je prevencija onih bolesti ili stanja koja u svojoj evoluciji dovode
do ciroze, kao što su alkoholna bolest, hronični hepatitis, medikamentozna oštećenja jetre.
Komplikacije ciroze jetre zahtijevaju poseban tretman. Ciroza jetre je neizlječiva bolest, ali
pravilnim higijensko-dijetetskim režimom (koji je sastavni dio terapije) i adekvatnim liječenjem
može se usporiti njen tok.
Na slici broj 4 je uporedjena zdrava jetra sa jetrom u cirozi.

Sl. br. 4. Izgled normalne i jetre sa cirozom

~ 10 ~
 1.3. Tumori jetre

Tumori jetre mogu biti nekancerogeni (benigni) ili kancerogeni (maligni). Kancerogeni
tumori mogu nastati u jetri ili se mogu širiti u jetru (metastazirati) iz drugih djelova tijela. Rak
koji nastaje u jetri zove se primarni rak jetre; rak koji proizlazi negdje drugdje u tijelu zove se
metastatski rak. Velika većina raka jetre su metastatski tumori.
Nekancerogeni tumori jetre su relativno česti, ali obično ne uzrokuju simptome. Većina
ih se otkrije kada ljudi naprave iz nekog drugog razloga neku slikovnu pretragu, kao što je
ultrazvuk, kompjutterizovana tomogranja (CT) ili magnetska rezonanca (MR). Međutim, neki od
tih tumora dovode do povećanja jetre ili krvarenja u trbušnu šupljinu. Jetra obično normalno
funkcioniše pa pretrage krvi pokazuju normalne ili tek blago povišene jetrine enzime.

1.3.1. Hepatocelularni adenom

Hepatocelularni adenom je česti nekancerogeni tumor jetre.

Hepatocelularni adenomi se uglavnom pojavljuju kod žena fertilne dobi, vjerovatno zbog
toga što oralni kontraceptivi povećavaju rizik od takvog tipa raka. Ti tumori obično ne uzrokuju
simptome pa ih većina ostaje neotkrivena.
Rijetko neki adenom naglo pukne i krvari u trbušnu šupljinu što zahtijeva hitan hirurški
postupak. Adenomi koje uzrokuju oralni kontraceptivi često nestaju kada žena prestane uzimati
lijek. U izuzetno rijetkim slučajevima adenom može postati kancerogeni tumor.

1.3.2. Hemangiom

Hemangiom je nekancerogeni tumor jetre sastavljen od skupa nenormalnih krvnih žila.

Procjenjuje se da 1% - 5% odraslih ima male hemangiome jetre koji ne uzrokuju
simptome. Ti se tumori obično otkrivaju samo ako se dogodi da osoba bude podvrgnuta pretrazi
UZ-om ili CT-om. Ne zahtijevaju liječenje. Kod male djece veliki hemangiomi ponekad
uzrokuju simptome koji će ih otkriti, kao što je rasprostranjeno (difuzno) zgrušavanje i zatajenje
srca. Može biti potreban hirurški zahvat.

~ 11 ~
 Na slici broj 5a. se vidi hemangiom preko UZ pregleda, i na slici broj 5b. preko CT-a.

Sl. br. 5a. Hemangiom vidjen preko UZ Sl. br. 5b. Hemangiom vidjen preko CT-a

1.3.3. Hepatom

 
Hepatom (hepatocelularni karcinom) je rak koji započinje u ćelijama jetre.
Hepatomi su najčešći tip raka koji nastaje u jetri (primarni rak jetre). U nekim područjima
Afrike i jugoistočne Azije hepatomi su čak češći nego metastatski rak jetre i istaknuti su uzrok
smrti. U tim područjima postoji visoka prevalencija hronične infekcije virusom hepatitisa B, što
povećava rizik od hepatoma za više od 100 puta.
Hronična infekcija hepatitisom C povećava takođe rizik od hepatoma. Konačno neke
stvari koje uzrokuju rak (kancerogeni) stvaraju hepatome. U suptropskim područjima u kojima
su hepatomi česti, hrana je često zagađena kancerogenima zvanima aflatoksini, stvarima koje
proizvode neke vrste gljivica.
U Sjevernoj Americi, Evropi i drugim područjima svijeta, u kojima su hepatomi rjeđi,
većina ljudi sa hepatomima su alkoholičari sa dugotrajnom cirozom jetre. Dodatne vrste ciroze
su takođe povezane sa hepatomima, mada je u vezi sa primarnom bilijarnom cirozom rizik manji
nego sa drugim vrstama ciroze.
Fibrolamelarni karcinom je rijetka vrsta hepatoma koji obično zahvata mlade odrasle
osobe. Nije uzrokovan prethodnom cirozom, infekcijom hepatitisom B ili C ili drugim poznatim
činiocima rizika.
Obično su prvi simptomi hepatoma bol u trbuhu, gubitak težine i veliki otok koji se može
napipati u gornjem dijelu trbuha. Druga je mogućnost da osoba koja je dugo vremena imala
cirozu može neočekivano postati bolesnijom. Česta je povišena temperatura. Katkada su prvi
simptomi akutna bol u trbuhu i šok uzrokovan puknućem ili krvarenjem tumora.
 Kod ljudi sa hepatomom tipično su povišeni nivoi alfa-fetoproteina u krvi. Katkada
pretrage krvi ukazuju na nizak nivo glukoze ili visok nivo kalcijuma, lipida ili povećan broj
eritrocita.
 

~ 12 ~
 U početku simptomi ne daju ključ za postavljanje dijagnoze. Međutim, kada se jednom
jetra dovoljno poveća da se može napipati, doktor može posumnjati na dijagnozu, naročito ako
osoba ima dugotrajnu cirozu. Ponekad doktor može čuti glasne zvukove (hepatični šumovi) i
zvukove grebenja (trenje zbog trljanja ili krepitacije) stetoskopom postavljenim iznad jetre.
UZ i CT iznad trbuha ponekad mogu otkriti rak koji još nije uzrokovao simptome. U
nekim zemljama u kojima je čest virus hepatitisa B, kao što je Japan,UZ se koristi za preglede u
svrhu rešetanja (skrininga) ljudi sa infekcijom na rak jetre. Arteriografija jetre može ukazati na
hepatome. Arteriografija jetre je posebno korisna prije hirurškog uklanjanja hepatoma, jer
pokazuje hirurgu tačan smještaj krvnih žila jetre.
Biopsija jetre može potvrditi dijagnozu. Opasnost od krvarenja ili druge povrede prilikom
biopsije jetre, veoma su niske.
Obično je prognoza za ljude sa hepatomom slaba, jer se tumor prekasno otkrije. Ponekad
se osoba sa malim tumorom oporavi nakon što je tumor hirurški uklonjen.
 
 

1.3.4. Drugi primarni karcinomi jetre

 
1. Holangiokarcinom je rak koji proističe iz sluznice žučnih kanala u jetri ili žučnih
vodova.
2. Hepatoblastom je jedna od češćih vrsta raka kod male djece. Ponekad se pojavljuje
kod starije djece i može proizvoditi hormone zvane gonadotropini, što ima za posljedicu rani
(prerani) pubertet. Hepatoblastom se obično otkrije zbog veoma pogoršanja zdravlja i velike
tvorevine u gornjem desnom dijelu trbuha.
3. Angiosarkom je rijetki rak koji nastaje u krvnim žilama jetre. Angiosarkom može
nastati zbog izloženosti vinilhloridu na radnom mjestu.

Holangiokarcinomi, hepatoblastomi i angiosarkomi se mogu dijagnostifikovati samo

biopsijom jetre pri čemu se iglom uzima uzorak jetrenog tkiva za ispitivanje pod mikroskopom.
Obično je liječenje od male vrijednosti i većina ljudi umire unutar nekoliko mjeseci od
otkrića tumora. Međutim, ako je rak otkriven relativno rano, tumor se može hirurški odstraniti uz
nadu dugotrajnog preživljavanja.
 

~ 13 ~
 1.3.5. Metastatski rak jetre

Metastatski rak jetre je tumor koji se proširio u jetru iz drugih mjesta u tijelu.
Metastatski rak jetre najčešće dolazi iz pluća, dojke, debelog crijeva, gušterače i želuca.
Jetru mogu zahvatiti i leukemija i drugi oblici raka krvnih stanica, kao što su limfomi. Katkada je
otkriće metastatskog tumora jetre prvi pokazatelj da osoba ima rak.
Često prvi simptomi uključuju gubitak tjelesne težine i slab apetit. Tipično je da je jetra
povećana i tvrda, a može biti osjetljiva na dodir. Može postojati povišena tjelesna temperatura.
Ponekad je povećana slezina, naročito ako rak potiče iz gušterače. Trbušna šupljina se može
proširiti zbog prisustva slobodne tečnosti, stanje koje se zove ascites.
U početku nema žutice ili je blaga sve dok rak ne začepi žučne vodove. Sedmicama prije
smrti, žutica postaje sve jača. Osoba može takođe postati zbunjena i pospana sa nakupljanjem
otrova u mozgu, stanje koje se zove jetrena encefalopatija.
U kasnijim stadijima bolesti, doktor obično može dijagnostifikovati metastatski rak jetre
prilično lako, ali je dijagnoza teža u ranim stadijumima. Na rak mogu ukazati UZ, CT i MR, ali
te slikovne pretrage ne mogu uvijek otkriti male tumore ili razlikovati tumor od ciroze i drugih
nenormalnosti.
Tumori često uzrokuju lošu funkciju jetre što se može otkriti pretragama krvi.
Biopsija jetre potvrđuje dijagnozu u oko 75% slučajeva. Biopsija se može izvesti pod
kontrolom UZ-a kako bi šansa za dobivanje kancerogenog tkiva bila veća. Drugi način za
uzimanje biopsijskog uzorka je laparoskopija (fiberoptička cijev za posmatranje koja se uvodi
kroz trbušni zid).
Leukemija se obično dijagnostifikuje na temelju rezultata pretraga krvi i koštane srži.
Tipično je da biopsija jetre nije potrebna.
Zavisno od vrste (tipa) raka, ljekovi protiv raka mogu privremeno smanjiti tumor i
produžiti život, ali oni rak ne liječe. Lijekovi protiv raka se mogu aplicirati u hepatičnu arteriju
koja onda otpremi visoku koncentraciju ljekova neposredno u ćelije raka u jetri. Ta će tehnika
vjerojatnije smanjiti tumor i proizvesti manje nuspojava, ali nije dokazano da produžuje život.
Terapija zračenjem jetre može ponekad smanjiti jaku bol, ali donosi malo poboljšanje.
Ako se u jetri nađe samo jedan tumor, hirurg ga može ukloniti, naročito ako proističe od
raka crijeva. Međutim, svi stručnjaci ne smatraju takvu operaciju vrijednom preduzimanja.
Kod većine ljudi sa proširenim rakom, sve što doktor može učiniti je olakšati simptome.
Na slici broj 6. je prikazan rak jetre.

Sl. br. 6. Metastaza jetre

~ 14 ~
 2. OSTALE BOLESTI JETRE

1. Apscesi jetre - rijetko oboljenje najčešće uzrokovano gastrointestinalnim, a rjeđe

sistemskim infekcijama. Uzročnici mogu biti bakterije, paraziti i gljivice.

2. Hepatomegalija - Povećanje jetre (hepatomegalija) ukazuje na bolest jetre. Mada

mnoge osobe sa bolešću jetre imaju jetru normalne veličine ili čak skvrčenu jetru. Povećana jetra
obično ne uzrokuje simptome. Međutim, ako je povećanje vrlo jako izraženo, može uzrokovati
nelagodnost u trbuhu ili osjećaj punoće. Ako povećanje nastane naglo, jetra može biti osjetljiva
na dodir. Doktor obično procjenjuje veličinu jetre prilikom fizikalnog pregleda, pipajući je preko
trbušnog zida.

3. Holestaza - je smanjenje ili zastoj protoka žuči.

4. Portalna hipertenzija - je nenormalno visok krvni pritisak u portalnoj veni, velikoj

veni koja nosi krv iz crijeva u jetru.

5. Jetrena encefalopatija - (zvana i portalno-sistemska encefalopatija, hepatična

encefalopatija ili hepatična koma) je poremećaj pri kojem se pogoršava funkcija mozga jer se u
krvi nagomilavaju otrovne stvari, koje bi normalno jetra uklonila.

6. Zatajenje jetre - je teško pogoršanje funkcije jetre. Zatajenje jetre može nastati zbog
bilo koje vrste poremećaja jetre uključujući virusni hepatitis, cirozu i oštećenje jetre alkoholom
ili ljekovima kao što je acetaminofen. Da bi došlo do zatajenja jetre mora biti oštećen njen znatan
dio.

7. Ostale veoma rijetke bolesti.

~ 15 ~
 ZAKLJUČAK

Jetra, najveća žlijezda u našem organizmu i jedini je unutrašnji organ koji se može
regenerisati. Bolesti jetre su na desetom mestu kao uzročnici smrti, pa zaslužuje daleko veću
pažnju nego što joj se trenutno posvećuje. Brojne su i važne funkcije koje svakodnevno obavlja
da nas održi u životu i zdravlju.
Naša jetra svakodnevno obavlja izuzetan posao kako bi nas održala živima i zdravima;
ima ključnu ulogu u metabolisanju hrane koju jedemo te u procesu detoksikacije – izlučivanja
štetnih materija iz organizma.
Brojne su bolesti bubrega, koje je potrebno znati prepoznati, spriječiti moguće
komplikacije i pravovremeno odreagovati kako bi se našlo pravo rješenje za odredjenu bolest.
Moderan stil života obilježen pušenjem, stresom, nekvalitetnom ishranom, neselektivnom
upotrebom ljekova odražava se na jetri, pa se ponekad kaže da je jetra ogledalo našeg zdravlja.

~ 16 ~
 SADRŽAJ

UVOD..............................................................................................................................................2
1. JETRA I BOLESTI JETRE......................................................................................................3
1.1. Hepatitisi............................................................................................................................4
1.1.1. Hronični virusni hepatitis........................................................................................7
1.1.2. Vrste žutice..............................................................................................................8
1.2. Ciroza jetre........................................................................................................................9
1.3. Tumori jetre.....................................................................................................................11
1.3.1. Hepatocelularni adenom........................................................................................11
1.3.2. Hemangiom...........................................................................................................11
1.3.3. Hepatom................................................................................................................12
1.3.4. Drugi primarni karcinomi jetre..............................................................................13
1.3.5. Metastatski rak jetre..............................................................................................14
2. OSTALE BOLESTI JETRE...................................................................................................15
ZAKLJUČAK................................................................................................................................16
SADRŽAJ......................................................................................................................................17
LITERATURA..............................................................................................................................18

~ 17 ~
 LITERATURA

1. Dr T. Milosavljević i M. Krstić – “Bolesti digestivnog sistema i jetre”, prirčnik,

Beograd, 2007.
2. Dr V. Bilić i saradnici – “Hepatologija, odabrana poglavlja”, medicinska knjiga,
Beograd, 2002.
3. Dr V. Boris i saradnici – “Gastroenterologija i hepatologija”, medicinska knjiga,
Beograd, 2004.
4. www.stetoskop.info
5. www.wikipedia.rs

~ 18 ~