SADRŽAJ

UVOD 2
1. BOLESTI KRVI 3
1.1. Poremećaji eritrocitne loze 3
1.1.1.Anemija 4
1.2. Poremećaji leukocitne loze 6
1.3. Maligne bolesti krvi 7
1.3.1.Leukemija 7
1.3.2.Limfomi 9
1.4 . Bolesti hemostaze 11
2. OBELJEŽJA ZDRAVSTVENE NJEGE OBOLJELIH U HEMATOLOGIJI 13
2.1. Zajednički problemi i sestrinske intervencije hematoloških bolesnika 14
3. DIJAGNOSTIČKE PROCEDURE I LIJEČENJE U HEMATOLOGIJI 16
3.1. Dijagnostičke procedure 16
3.2. Terapijske procedure 18
ZAKLJUČAK 20
LITERATURA 21
 UVOD

Krv je tečno tkivo koje se sastoji iz krvne plazme i krvnih elemenata (ćelije) koji plivaju
u plazmi. Ćelije krvi pripadaju trima krvnim lozama i to: eritrocitnoj, leukocitnoj i trombocitnoj
lozi.
Funkcije krvi u organizmu su:
- Prenos O2 i drugih gradivnih, energetskih i zaštitnih materija do svih ćelija
organizma.
- Leukociti imaju sposobnost fagocitoze.
- Trombociti učestvuju u hemostazi.
- Stvaranje limfe, ćelijske i medjućelijske tečnosti.
- Putem ekskretornih organa i krvi oslobadjaju se CO2 i druge substance koje su
produkti metabolizma ili su unijete u organizam putem ljekova i anestetika.
- Da održava elektrolitni balans, acidobazni status i tjelesnu temperaturu.

Većina hematoloških bolesnika povremeno se liječi u bolnici, pa čak i u obrnutoj

izolaciji, ali i u dnevnim bolnicama.
Mnoge hematološke bolesti zahtijevaju posebnu pažnju sa aspekta zdravstvene njege.
Klinička slika hematoloških bolesnika je bogata simptomatologijom koju u velikom
procentu identifikuje sestra i na osnovu toga sačinjava plan zdravstvene njege.
Upravo o zdravstvenoj njezi oboljelih u hematologiji više u daljem radu.

2
 1. BOLESTI KRVI

Ova grupa oboljenja obuhvata:

1.Poremećaje eritrocitne loze:

- Anemije (Izazvane poremećajima matične ćelije hematopoeze, sideropenijske,
sideroblastne, megaloblastne, hemolizne, anemije u hroničnim bolestima, mijeloftizne);
- Povećanja broja eritrocita (Prava policitemija – p. rubra vera, apsolutna  i relativna
eritrocitoza);
2. Poremećaje leukocitne loze:
- Poremećaji morfologije ćelija leukocitne loze;
- Promjene broja leukocita (Neutrofilija, Leukemoidna reakcija, Eozinofilija, Bazofilija,
Neutropenija, Agranulocitoza);
3. Bolesti trombocitne loze (Trombocitopenija, Trombocitoza );
4. Maligne bolesti krvi: 
- Leukemije (akutne i hronične);
- Limfomi (Hodgkin – ova bolest, Nehočkini limfomi);
- Bolesti plazmocitne loze (Plazmocitom, multipni mijelom, primarna
makroglobulinem., bolest teških lanaca);
5. Poremećaje hemostaze:
- Hemoragijski sindromi zbog kvant. i kvalit. promjena trombocita;
- Hemoragijski sindromi zbog poremećaja krvnih sudova (Vaskulopatije);
- Poremećaji koagulacije krvi (Hemofilija A, Hemofilija B, Fon Vilebrandova bolest,
Primarna patološka fibrinogenoliza, Diseminovana intravaskularna koagulacija DIK, Trombozna
trombocitopenijska purpura, Tromboza)

1.1. Poremećaji eritrocitne loze

Broj eritrocita u perifernoj krvi zdravih osoba iznosi: 4,0-11,0 jedinice 10"9/l a količina
hemoglobina 115-165 g/l. Ove vrijednosti se održavaju ravnoteži između stvaranja
eritrocitopoeze i razgradnje eritrocitolize-hemolize istrošenih eritrocita. Ovoj ravnoteži može biti
dva poremećaja.Smanjenje vrednosti hemoglobina i broj eritrocita u perifernoj krvi. To stanje se
naziva malokrvnost ili anemija. Može nastati povećanje vrijednosti hemoglobina, to stanje
naziva se eritrocitoza, povećava se i broj eritrocita.

3
 Na slici broj 1 su prikazani eritrociti (crvena krvna zrnca).

Sl. br. 1. Crvena krvna zrnca (eritrociti)

1.1.1. Anemija

Anemija može biti veoma ozbiljno stanje koje ponekad značajno utiče na život.
Krv se sastoji od 3 tipa ćelija (crvenih krvnih zrnaca - eritrocita, bijelih krvnih zrnaca -
leukocita i krvnih pločica - trombocita) koje cirkulišu našim krvotokom. Eritrociti sadrže crveni i
gvožđem bogati protein - hemoglobin (Hb), koji prenosi kiseonik iz pluća do svih mišića i
organa našeg organizma. Normalan život i funkcionisanje je nemoguće bez kiseonika. 
Anemija je stanje nedostatka crvenih krvnih zrnaca. U tom slučaju, mali broj eritrocita
sadrži manje hemoglobina, zbog čega je dostava kiseonika organima kao što su mozak, srce,
mišići , smanjena. Na taj način kada ste anemični osjećate mentalnu i fizičku slabost. Kada je
broj eritrocita smanjen, srce radi brže u pokušaju da većim proticanjem krvi nadoknadi manjak
kiseonika u krvi siromašnoj eritrocitima. 
Mogući uzroci anemije su:
1. Gubitak krvi - Brojna oboljenja (bubrega, zglobova....);
2. Neželjena dejstava ljekova;
3. Neadekvatna ishrana i nedostaci vitamina i gvožđa.

Anemija se ponekad teško otkriva jer su rani simptomi veoma blagi. Zbog toga se lako
zamjenjuje tegobama koje se viđaju u drugim bolestima ili nakon korišćenja nekih ljekova.
Anemija vam može samnjiti životnu energiju do mjere da vam otežava obavljanje najosnovnijih
kućnih aktivnosti. Ona pogoršava tegobe koje stvaraju i druge bolesti ukoliko se međusobno
udruži pa pospanost, slabost, malaksalost i drugi simptomi postaju veoma izraženi.
Simptomi anemije su sledeći:
 Umor – pospanost;
 Slabost - brzo zamaranje;
 Vrtoglavica i nesigurnost;

4
  Bledilo kože i sluznice usana, desni, konjuktiva, noktiju i dlanova;
 Ubrzan srčani rad – tahikardija;
 Osjećaj hladnoće naročito ekstremiteta-ruku i nogu;
 Tuga i depresija;
 Smanjanje seksualnih funkcija;
 Poremećaji sna i smanjenje apetita.

Važno je pregledati se kod ljekara posebno ukoliko postoji osjećaj intenzivnog zamora i
drugih navedenih tegoba.
Ljekari utvrđuju postojanje anemije kroz razgovor sa pacijentom o njegovim tegobama
(anamneza), pregledom oboljelog i izradom krvne slike. Krvna slika se danas radi pomoću
aparata koji daju informaciju broju eritrocita (RBC) leukocita (WBC) i trombocita (PLT). Na
rezultatu krvne slike se često nalazi broj, veličina, oblik i opis još nekih fizičkih karakteristika
ćelija krvi.
RBC - predstavlja broj eritrocita od engleskog "red blood cells". Hemoglobin označen
skraćenicom Hb, se nalazi u eritrocitima i učestvuje u prenosu kisonika. Nivo hemoglobina je
zapravo preračunata količina ove bjelančevine u vašoj krvi. Hematocrit ili Hct, je procenat
crvenih krvnih ćelija u krvotoku. Normalne vrednosti Hb variraju od laboratorije do laboratorije
ali se kreću u rasponu od  120 do 160 g/L za odrasle žene i 130 do 180 g/dL za odrasle zdrave
muškarce. Anemijom se smatra stanje kada nivoi Hb i Hct padnu ispod normalnih vrijednosti
zbog čega se javlja poremećaj funcije organa i sistema sa napred navedenim simptomima. 
Ukoliko se anemija ne liječi na vrijeme, teško stanje organizma može dovesti do poterebe
za transfuzijama krvi. Osim toga niske vrijednosti ertitrocta mogu dovesti do dodatnih
zdravstvenih problema: Anemija može dovesti do preopterećenja srca i pojave srčanih tegoba, u
pokušaju da popravi dopremanje kiseonika u tkiva iz krvi siromašne eritrocitima. Anemija može
otežati mentalne procese. Kada mozak ne dobija dovoljno kiseonika, biće teško učiti, pamtiti a
kasnije čak i pisati i čitati ili obavljate svakodnevne poslove. Ukoliko anemija dugo traje ili se
simptomi pogoršavaju sve ovo može ozbiljno i trajno narušiti zdravlje. 
Pristupi u liječenju su različiti i mnogo zavise od uzroka anemije. Zbog toga je poslije
konstatovanja da bolujete od anemije, voma značajno otkriti njen uzrok. To se može samo uz
stručnu pomoć ljekara koji će odrediti strategije liječenja, kao što su promjena navika u ishrani ili
primjena ljekova.

5
 Na slici broj 2. prikazano je kako izgleda normalan broj eritrocita, a kakvo je stanje kod
anemije.

Sl. br. 2. Sa lijeve strane normalan broj eritrocita, a sa desne strane nedovoljan – anemija.

1.2. Poremećaji leukocitne loze

Leukociti se stvaraju dijelom u kosnoj srži (granulociti, monociti i dio ly. ) i dijelom u
limfatičnom tkivu (ly. i plazma ćelije).
Oni učestvuju u odbrani organizma:
a) uništavanjem agenasa fagocitozom;
b) stvaranjem At i senzibilisanih ly.

Bijelu krvnu lozu čine:

1) Neutrofili: 55-60% leu.; vrše fagocitozu agenasa i njihovu razgradnju (pomoću
lizozoma); u krvotoku kod zapaljenja, oni odmah dospijevaju na mjesto procesa;
2) Eozinofili: 2-3% leu.; imaju sposobnost hemotaxe; slabije fagocituju; puno ih je kod
infekcija parazitima; u alergijskim reakcijama inaktiviraju heparin i histamin otpušten iz
neutrofila, bazofila ili mastocita;
3) Bazofili: 0-1% leu.; otpuštaju heparin (sprječava grušanje krvi), ubrzavaju
odstranjivanje masti iz krvotoka, imaju ulogu u alergijama (IgE se vezuje za bazofile);
4) Monociti: 6-8% leu.; tek kada dospiju u tkiva počnu da bubre, pa postaju makrofagi
koji vrše fagocitozu, zatim taj fagocitovani materijal predaju limfocitima koji stvaraju At;
5) Limfociti: 20-40% leu.; B-ly = humuralni imunitet (proizvodnja At-Ig), T-ly =
celularni imunitet (citotoxične ćelje – direktno ubija Ag; helper ćelije – aktiviraju makrofage, b-
ly, T-ly; supresorne T-ćelije – sprječavaju da prejako reaguju).

6
 1.3. Maligne bolesti krvi

Najznačajnije bolesti krvi su:

1. Leukemije ( akutne i hronične ),

2. Limfomi ( Hodgkin-ova bolest, Nehočinski limfomi,
3. Bolesti plazmocitne loze ( Plazmocitom - Multipli mijelom, primarna
makroglobulinemija, bolest teških lanaca )

1.3.1. Leukemije

Leukemija je rak krvi i koštane srži.

Koštana srž je sunđerasto tkivo kosti i ona proizvodi krvne ćelije: bijela i crvena krvna
zrnca i trombocite. Bijela krvna zrnca pomažu tijelu da se bori protiv infekcija. Crvena krvna
zrnca nose kiseonik od pluća do svih organa u tijelu. Trombociti pomažu zgrušavanju krvi kako
bi se kontrolisalo krvarenje. Matične ćelije u koštanoj srži stvaraju nove ćelije koje se razvijaju u
bijela i crvena krvna zrnca ili trombocite u tačnim količinama, u procesu zvanom raslojavanje.
Kad se leukemija desi, koštana srž počinje da stvara nezrela bijela krvna zrnca, zvane
„blasti“, koja ne služe svojoj svrsi i brojno nadmašuju uobičajene ćelije sprečavajući time njihov
pravilan rad.
Leukemije su razvrstane kao mijeloblastne ili limfotične, zavisno od toga koja vrsta
bijelih ćelija je pogođena. Svaka vrsta se potom dalje dijeli na hroničnu ili akutnu, zavisno
koliko brzo se bolest razvija. Hronična leukemija se razvija sporije od akutne leukemije.
Postoje četiri glavne vrste leukemije:
1. Akutna Limfocitna Leukemija (ALL) – Acute Lymphoblastic Leukemia (ALL)
2. Akutna Mijeloblastna Leukemija (AML) – Acute Myelogenous Leukemia (AML)
3. Hronična Limfocitna Leukemija (HLL) – Chronic Lymphocytic Leukemia (CLL)
4. Hronična Mijeloblastna Leukemija (HML) – Chronic Myelogenous Leukemia (CML)

Rak krvi nije ograničen samo na leukemiju, već obuhvata limfomu i mijelomu.
Najčešći znaci akutne leukemije su lako modrenje ili krvarenje (kao posledica nedostatka
trombocita), bledilo ili neopravdani umor (kao posledica anemije), manje povratne infekcije ili
sporo zarastanje manjih posjekotina (zbog malog broja bijelih krvnih zrnaca).
Jedan broj ljudi sa hroničnom leukemijom neće osjećati nikakve simptome i biće im
postavljena dijagnoza tokom redovnog doktorskog pregleda.
Važno je pomenuti da su gore navedeni simptomi uobičajeni za razne bolesti i da ne treba
nužno da ukazuju na leukemiju. Ipak, pošto akutna leukemija brzo napreduje i rana dijagnoza je

7
ključ u njenom liječenju, pametno bi bilo zakazati sastanak sa ljekarom radi kontrole ako imate
ove simptome.
Osnovni uzrok leukemije ostaje nepoznat. Hronično izlaganje benzolu na radnom mjestu
i izlaganje prekomjernim dozama jonizirajuće radijacije mogu biti uzroci, mada nijedan ne
objašnjava većinu slučajeva.
Na slici broj 3. je prikazana krv kod leukemije uporedjena sa normalnom krvi.

Sl. br. 3. Lijevo je normalna krv a desno krv kod leukemije

Svrha tretmana je da se doprinese potpunom izlečenju, to jest stanju u kojem nema

dokaza o bolesti i pacijent se vraća dobrom zdravlju. Za akutnu leukemiju, potpuno izlečenje
koje traje pet godina nakon tretmana često ukazuje na iscjeljenje. Zdravstveni centri ukazuju na
povećan broj ljudi koji su ozdravili posle najmanje pet godina liječenja. Najčešći tretmani u
borbi protiv leukemije su hemoterapija i zračenje.
Hemoterapija obuhvata ubijanje patoloških ćelija u krvi ubrizgavanjem ljekova.
Međutim, hemoterapija nije selektivna i ona takođe ubija dobre ćelije. Zbog toga će pacijent
često primati transfuzije krvi kako bi pomogle u liječenju bolesti. Antibiotici se takođe koriste
kao podrška liječenju infekcija ili kako bi se one izbjegle.
Zračenje obuhvata korišćenje jonizirajućeg zračenja kako bi se uništile loše ćelije.
U mnogim slučajevima presađivanje koštane srži će biti neophodno kako bi se izliječila
leukemija. Ovo se sastoji od jake hemoterapije ili zračenja usmjerenog ka iskorijenjivanju
prirodne proizvodnje krvnih zrnaca u tijelu, odstranjujući bolest praćeno infuzijom novih
matičnih ćelija kako bi se nastavile normalne funkcije koštane srži. Ovo može potrajati par
mjeseci tokom kojih pacijent mora da ostane u izolaciji kako bi se izbjegle kobne infekcije. Kad
matične ćelije koje se ubacuju dolaze od samog pacijenta, presađivanje se naziva autolognim
(autologous). Kad se matične ćelije presađuju od davaoca, presađivanje se naziva alogenskim
(allogeneic).

8
 Stalna naučna istraživanja vode do poboljšanih ljekova koji u određenim slučajevima
dovode do izlečenja bez potrebe presađivanja koštane srži.

1.3.2. Limfomi

Limfomi su maligne bolesti koje počinju u limfatičnom sistemu koji je nosilac imuniteta
našeg organizma. Bolest može pogađati i djecu i odrasle. Postoje dvije velike grupe limfoma.
Hodgkinov limfom (zove se i Hodginova bolest) i Non Hodgkinski limfomi. Oko 11% bolesnika
obolijeva od Hodkinove bolesti dok preostali veći broj pacijenata boluje od Non Hodgkinskih
limfoma. Broj oboljelih od limfoma postepeno ali konstantno raste.
Limfni sistem je deo odbrambenog imunološkog sistema. Osnovni zadatak mu je da nam
pomaže u borbi protiv bolesti i infekcija. Limfni sistem se satoji od mreže tankih cevčica-limfnih
sudova - koje se granaju po cijelom tijelu nalik na mrežu krvnih sudova. Kroz limfne sudove
protiče limfa, koja sadrži mnoštvo imunih ćelija među kojima su najznačajniji limfociti. U
sastavu ove mreže su i mali čvorići veličine zrna pasulja ili manji koje nazivamo limfnim
žlijezdama. Grupice limfnih žlezdi se mogu napipati na vratu, pazuhu u preponskim jamama ali
ih ima i na ulasku u ždrijelo (krajnici), u sredogruđu i trbušnoj duplji. U druge organe limfnog
sistema spadaju i slezina, timus, kostna srž. Limfnih ćelija-limfocita u manjem ili većem broju
ima i u drugim djelovima tijela uključujući i želudac, crijeva i koža.
Gradja limfnog čvora je prikazana na slici broj 4.

Sl. br. 4. Gradja limfnog čvora

Iako je medicina dosta napredovala u pogledu razjašnjavanja uzroka limfoma, još uvijek
je teško dokazati direktnu povezanost nekih faktora sa pojavom limfoma. Neki virusi kao što je
Afrički Epstein Barr virus (ali ne i varijanta od koja se najčešće boluje u Srbiji), virus HIV-a,

9
virusi karakteristični za jugoistočnu Aziju i okeaniju kao što je HTLV tip I su nesumnjivo
najpoznatiji krivci za pojavu limfoma. Ne treba isključiti ni uticaje radioaktivnog zračenja,
organskih rastvarača i drugih profesionalnih noksi.
Svi navedeni, ali i drugi koje nije moguće pobrojati, izazivaju genetsko oštećenje
limfocita koje ga pretvara od ćelije odbrane u štetnu i nama neprijateljski raspoloženu malignu
limfnu ćeliju. Nije isključeno da postoje i osobe koje već rođenjem nose djelimične genetske
poremećaje koji samo čekaju dejstvo zračenja ili nekog drugog faktora da povećaju to oštećenje i
kompletiraju sve uslove za prelazak u limfom.
Najtipičniji znak limfoma predstavlja uvećanje limfnih žlijezdi koje se naziva i
limfadenopatija. Uvećane limfne žlijezde u limfomima obično ne bole, neprekidno rastu odnosno
ne smanjuju se na terapiju koju obično rutinski uključuje ljekar opšte prakse (antibiotici).
Treba imati na umu da nije baš svaka limfadenoptaija znak limfoma. Limfne žlijezde
mogu narasti i u stanjima infekcije odnosno bilo kakvog zapaljenja. U tim stanjima je
limfadenopatija znak ubrzane proizvodnje imunih ćelija-limfocita. Međutim ukoliko se
limadenopatija ne može objasniti skorašnjim ili još uvijek aktivnim virusnim, bakteriskim
oboljenjem, obližnjim gnojnim procesom treba razmotriti i prisustvo drugih simptoma kao što
su:
 Zamor (koji se nemože objasniti premorom u kući na poslu ili psihičkim
razlozima)
 Povišenje tjelesne temperatrue
 Noćno znojenje
 Svrab po koži,
 Gubitak apetita
 Gubitak težine (koji se ne moče objasniti dijetom ili povećanim tjelesnim
aktivnostima). 
Dijagnoza limfoma nije moguća bez prethodnog hiruškog vađenja dijela ili cijele limfne
žlijezde nakon čega je obavezno da biopsirani materijal pregleda patolog.
Većina drugih pretraga krvi, rentgenski, ultrazvučni pregledi, kompjuterizovana
tomografija (CT) nisu u stanju da postave dijagnozu ali su značajni za određivanje stepena
odmaklosti bolesti, odnosno stadijuma bolesti.
Patohistološku dijagnozu limfoma ponekad nije lako postaviti bez imunohistohemije
odnosno imunofenotipizacije. Ona podrazumijeva specifičnu metodu detekcije pojedinih
molekula u malignoj ćeliji na osnovu kojih se dobijaju informacije o njenom porijeklu, vrsti,
stepenu genetskog oštećenja a koje su neophodne za postavljanje dijagnoze limfoma.
Na osnovu patohistoloških, imunfenotipskih, genetskih i drugih parametara danas
poznajemo najmanje 5 podtipova Hodgkinove bolesti i oko 30-ak podvrsta Non Hodgkinovih
limfoma.
Svaka od ovih bolesti ima svoje kliničke karakteristike, specifičnu prognozu i zahtijeva
terapiju koja je u najvećem broju slučajeva usko specifična za svaki tip limfoma.
Hočkinov limfom je rijetka forma limfoma koju karakteriše specifična abnormalna
tumorska ćelija (Reed Sternberg-ova ćelija) koja se ne javlja u ostalim tipovima limfoma. Oko

10
68’000 ljudi širom svijeta se dijagnostikuje godišnje da boluje od Hočkinovog limfoma, 40’500
(60%) su muškarci a 27’500 (40%) su žene.
Svi limfomi koji nisu Hočkinovi se klasifikuju kao Nehočkinovi. Postoji više od 30
podtipova Nehočkinovih limfoma koji se mogu podijeliti u 2 grupe, na osnovu brzine tumorskog
rasta.
1. Indolentni (limfomi niskog gradusa): Tumorske ćelije se dijele i rastu sporo što
uzrokuje sporije postavljanje dijagnoze.
2. Agresivni (limfomi srednjeg/visokog gradusa): Tumorske ćelije se dijele i rastu
brzo u organizmu.
 

1.4. Bolesti hemostaze

Hemostaza je proces koji sprečava gubljenje krvi poslije povrede nekog krvnog suda.
Ona se sastoji iz rane reakcije, primame hemostaze, u kojoj učestvuju ekstravaskulni i vaskulni
činioci i trombociti. Elastična vlakna oko krvnih sudova štite krvne sudove od povrede, a svojim
grčem krvni sud smanjuje mogućnost izlivanja krvi. Grč krvnog suda je u početku refleksne, a
zatim miogene prirode. Usled povrede krvnog suda dolazi do aktivacije trombocita, koji se
adherišu na zid povrijeđenog krvnog suda, a zatim agregiraju da bi nastao trombocitni tromb,
koji zaustavlja krvarenje. To je proces primame hemostaze. U sekundamoj hemostazi
trombocitni tromb se stabilizuje taloženjem i stvaranjem, unutar njega, fibrinske mreže.
Stvaranje trombocitnog tromba nastaje za nekoliko minuta, a taloženje fibrina unutar njega traje
duže. Na površini trombocita nalaze se receptori za komponente koagulacione kaskade, koja
dovodi do aktivacije koagulacije i taloženja fibrinske mreže unutar trombocitnog tromba.
Razgradnja tromba nastaje procesom fibrinolize koji se aktivira pomoću aktivatora plazminogena
oslobođenih iz endotelnih ćelija. On aktivira plazminogen u plazmin koji hidrolizuje fibrin u
mnoge degradacione produkte. Jedan od njih je D-fragment koji se određuje u laboratoriji kao D-
dimer.
Poremećaji hemostaze ispoljavaju se ili njenim smanjenjem, usled čega se javlja
hemoragijski sindrom, ili njenim povećanjem sa pojavom tromboembolizma. Hemoragijski
sindrom ispoljava se spontanim ili nenormalno dugim krvarenjem u koži, sluzokoži, raznim
tkivima i organima. Pojačana koagulabilnost ispoljava se pojavom lokalnog krvnog koaguluma
ili tromba ili opštom pojačanom hiperkoagulabilnošću krvi u slučaju diseminovane intravaskulne
koagulacije.
Poremećaji hemostaze su posledica poremećaja u pojedinim njenim fazama, vaskulnoj,
trombocitnoj ili fazi koagulacije krvi. Poremećaji hemostaze mogu biti nasledni ili stečeni. Zbog
toga je za utvrđivanje vrste poremećaja hemostaze značajno da se uzme detaljna lična i
porodična anamneza, urade fizički pregled i skrining-testovi hemostaze. Pre laboratorijskih
testova treba uraditi detaljnu anamnezu o epizodama krvarenja a zatim detaljan fizički pregled.
Naročito je važan podatak o krvarenju posle ekstrakcije zuba. U anamnezi su takođe važni

11
podaci o krvarenju u mišiće, zglobove, produženo krvarenje posle površinskih posekotina,
epistaksa, menoragija i krvarenja iz gastro-intestinanog trakta. Krvarenje iz sluznica i sitna
tačkasta krvarenja po koži karakteristični su za trombocitopenije. Krvarenje iz sluznica nosa i
menoragije javljaju se u von Willebrandovoj bolesti, dok se hematomi i krvarenje u mišiće i
zglobove posle povreda javljaju u hemofiliji. U anamnezi su važni podaci o uzimanju lekova koji
mogubiti uzrok krvarenja. Nesteroidni antiinflamatomi lekovi i aspirin mogu da inhibiraju
funkcije trombocita i biti uzrok hemoragijskog sindroma. Dejstvo aspirina može da se produži i
na 10 dana. U fizičkom pregledu videti o kakvom se hemoragijskom sindromu radi. Kod
bolesnika sa hereditamim teleangiektazijama mogu se vidjeti grozdasta proširenja krvnih sudova
na usnama, jeziku, vrhovima prstiju. Zglobovitreba da se detaljno ispitaju zbog mogućih
hemartroza. Potrebno je uraditi detaljan fizički pregled jer prisustvo splenomegalije može biti
uzrok trombocitopenije i hemoragijskog sindroma. Prisustvo samo sitnih tačkastih krvarenja po
koži, naročito donjih ekstremiteta može biti vaskulnog porekla (vaskulna purpura), prisustvo
petehija i hematoma znak je trombocitopatije, a prisustvo samo hematoma je posledica
poremećaja koagulacije krvi.
Uzroci hemoragijskih sindroma utvrđuju se raznim laboratorijskim testovima. Sledeći
testovi služe za ispitivanje hemostaze: ispitivanje otpomosti kapilara i malih vena na pritisak
(Rhumpel-Leedeov test), broj trombocita, adhezivnost i agregacija trombocita, vreme krvarenja,
protrombinsko i aktivirano parcijalno tromboplastinsko vreme, koncentracija fibrinogena i
određivanje fibrinolizne aktivnosti plazme.
Svi poremećaji hemostaze mogu se svrstati u 3 osnovne grupe. Jednu grupu čine
hemoragijski sindromi koji nastaju zbog poremećaja građe i.funkcije malih krvnih sudova. To su
vaskulni hemoragijski sindromi. Drugu grupu čine hemoragijski sindromi koji nastaju zbog
kvantitativnih i kvalitativnih poremećaja trombocita. To su trombocitopatije. Trećoj grupi
pripadaju hemoragijski sindromi koji nastaju usled poremećaja koagulacije, tzv. koagulopatije.

12
 2. OBELJEŽJA ZDRAVSTVENE NJEGE OBOLJELIH U
HEMATOLOGIJI

Promjene:
- Bledilo – promjena boje kože i sluzokože.
- Krvarenje – u obliku petehija(tačkasto krvarenje) i ekhimoza(hematomi).
- Alopecija – je prisutna kod oboljelih koji primaju citostatsku terapiju i
podrazumijeva gubitak kose.
- Stanje svijesti i ponašanje – hematološki bolesnici najčešće imaju očuvanu svijest.
Medjutim, ako se zdravstveno stanje usložnjava sa pojavom komplikacija (krvarenje
u CNS) stanje svijesti je izmijenjeno, a i ponašanje oboljelog.
- Pokretljivost – pokretni su u skladu sa aktuelnim zdravstvenim stanjem.

Vitalni znaci su izmijenjeni kod hematoloških bolesnika i to:

a) Povišena temperatura koja je znak prisutne infekcije zbog smanjenog imuniteta. Održava
se sve dok ne počne pravo liječenje.
b) Tahikardija je skoro uvijek pratilac febrilnih stanja, ali se javlja i kod anemičnih
bolesnika. Zbog prisutne hipoksije srce brže radi da bi krv i kiseonik doprli do perifernih
tkiva imajući u vidu smanjen broj eritrocita i hemoglobin.
c) Dispneja se javlja kod anemičnih bolesnika, ali i kod drugih hematoloških bolesnika. U
naporu je obavezno prisutna, a može se javiti i u miru.

Izlučevine – kod jednog broja hematoloških bolesnika postoji poremećaj u koagulaciji pa

se kao posledica javlja hematemeza, melena, hematurija, epistaksa, hemoptoja, menometroragija.

Drugi sipmtomi i znaci bolesti su : brzo zamaranje, malaksalost, slabost, bolovi u kostima
i mišićima. Javljaju se anginozni bolovi, palpitacije, glavobolja, vrtoglavica, kočenje vrata,
smetanje u vidnom polju zbog malignih proliferacija u CNS. Javljaju se poremećaji
menstrualnog ciklusa, gubitak lipida i potencije. Kod oboljelih od Hodgkinove bolesti javlja se
intenzivan svrab.

13
2.1. Zajednički problemi i sestrinske intervencije hematoloških bolesnika

Redni broj Problemi Sestrinske intervencije

-Kroz plan zdravstvene njege
omogućiti oboljelom dovoljno
odmora i psihičke stabilnosti
1. Slabost i umor -Liječenje oboljelog kao ambulant.
bolesnika
-Obezbij. Hiperprotein. i hiperkalorij.
ishranu za oboljelog
-Stvoriti uslove da oboljeli miruje za
vrijeme dok krvari
-Blago kompromitovati mjesto iz
koga se krvari
-Staviti hladni oblog na mjestu krvar.
2. Sklonost ka krvarenju -Ne skidati ugrušak krvi
-Monitoring simptoma nastalih zbog
krvar.
-Podrška oboljelom za vrijeme
transfuzije
-Upotreba malih igala za aplik.
ljekova
-Izbjegavati iritir. hranu i napitke
-Sprovoditi oralnu higijenu
3. Ranice na jeziku, desnima i ustima -Higijenu usta sprovoditi prije i posle
jela
-Redovne kontrole kod zubara
-Održavati usnice mekanim
-Polusjedeći ili sjedeći položaj
4. Dispneja -Upotreba O2 kada je indikovan
-Izbjegavati hranu koja nadima
-Osloboditi djelove tijela od pritiska
u ležećem položaju
-Primjena hladnih i toplih obloga po
5. Bolovi u kostima i mišićima indkikaciji
-Primjen. analgetika za minimiziranje
intenziteta bola
-Sprovodj. imobil. mišića po indikac.
-Aplikacija antibiot. iz terapij. plana
6. Temperatura -Nadoknada tečnosti do nivoa dozv.
-Zdrava mikrosredina za oboljelog
-Podrezivanje noktiju i zašt. Istih
7. Svrab i oštećenje kože -Blaga sredstva za higijenu
-Losion za njegu kože

14
 -Upoznati oboljelog sa dijagn. i
terapij. procedurama
-Minimizirati strah kao razgovor
-Stvoriti uslove za prihv. obolj.
8. Strah i napetost oboljelog i članova -Upamćivanje i zadovolj. bolesn.
njegove porodice individ. potreba
-Motivacija oboljelog da se brine o
sebi u granicama mogućnosti
-Ohrabrenje članova porodice da
učestv. u njezi oboljelog
-Učiniti posjete bolesniku kvalitetnim

15
 3. DIJAGNOSTIČKE PROCEDURE I LIJEČENJE U HEMATOLOGIJI

3.1. Dijagnostičke procedure

Za dokazivanje hematološke dijagnoze, ili pogoršanja bolesti koriste se brojni

biohemijski testovi koji imaju dijagnostičku ili prognostičku vrijednost.
Analize u hematologji su:
1. Testovi za utvrdjivanje hemostaze i koagulacije krvi.
2. Vrijeme krvarenja (1-3min normalno)
3. Vrijeme koagulacije
4. Odredjivanje protrombinskog vremena
5. Odredjivanje agregacije trombocita
6. Ispitivanje adhezivnosti trombocita
7. Stepen otpornosti kapilara – postojanje vaskularnog hemoragijskog sindroma
8. Coombsov test – direktan i indirektan
9. DiK (diseminovana intravaskularna koagulacija je stečen oblik hemoragijskog
sindroma)

Sposobnost organizma da zaustavi krvarenje dokazuje se nekim testovima, kao što su:
vrijeme krvarenje prema Dukeu, po Ivuju, sekundarno vrijeme krvarenja, otpornost
kapilara(leedov test), odredjivanje vremena koagulacije krvi(Lee.Vhite), odredjivanje
protrobinskog vremena(Quiku), parcijalno tromboplastinsko vrijeme, agregacija trombocita,
ispitivanje adhezivnosti trombocita, Coombsov direktni i indirektni test, DiK, Ferokinetika…
Zatim se u hematologiji kontrolišu: funkcionalni testovi jetre, bubrega, elektrolita i
metabolite: kalijum, gvoždje, bjelančevine, EF, eritrociti i dr.
Za mikrobiološke analize uzimaju se:
- Brisevi, uzorci urina, stolice, povraćenog sadržaja, uzroci krvi, krv za hemokulturu,
hematološke analize: kks, se.

Dijagnostički postupci u hematologiji usmjereni su u pravcu dokazivanja ili potvrdjivanja

bolesti krvi i krvotvornih organa. U te svrhe vrše se sledeće invazivne dijagnostičke procedure:
1. Pregled koštane srži – sternalna punkcija.
2. Biopsija koštane srži.
3. Punkcija slezine.
4. Punkcija i biopsija limfnih žlijezdi (bolesti limfnih žlijezdi).

16
Na slici broj 5 se može vidjeti mjesto izvodjenja sternalne punkcije.

Sl. Br. 5. Mjesto izvodjenja sternalne punkcije

Na slici broj 6. se može vidjeti igla za sternalnu punkciju.

Sl. Br. 6. Igla za sternalnu punkciju

17
 3.2. Terapijske procedure

Transfuzija krvi je česta terapijska procedura kod hematoloških bolesnika, ali je česta
terapija i kod drugih bolesnika koji boluju od unutrašnjih organa i sistema.
Davanje transfuzije podrazumijeva transplataciju krvi u sistem cirkulacije primaoca, u
kojem uobličeni krvni elementi davaoca nastavljaju život i funkciju u organizam primaoca.
Kao krvni derivati oboljelima se mogu dati :
- Puna krv
- Koncentrovana krv (indikovana kod anemije i niskog hemoglobina)
- Oprani eritrociti (indikovani kod alergijskih reakcija)
- Trombociti (indikovani kod trombocitopenije, aplastične anemije, pripreme za
transplataciju).

Primjena antiumorskih ljekova naziva se hemoterapija. Ovi ljekovi se drugačije zovu

citostatici.
Hemoterapija je bezbolna terapijska procedura i primjenjuje se kao:
1. Sistemska hemoterapija – primjenljiva kod bolesnika sa metastatskim diseminovanim
promjenama i kod bolesnika kod kojih postoji povećan rizik od recidiva.
2. Adjuvantna terapija – hemoterapija koja se primjenjuje prije ili poslije drugog oblika
liječenja kao što su hirurgija, radio terapija i bioterapija.
3. Suporativna hemioterapija – koja je usmjerena na liječenje i kontrolu neželjenih
efekata citostatske terapije u cilju poboljšanja kvaliteta života za vrijeme terapijskog
tretmana.

Komplikacije su: ekstravazacija, poremećaj u ishrani, ezofagitis, disfunkcija crijeva,

mučnina i povraćanje, stomatitis, alopecija, dispneja…

Maligne bolesti se liječe lsedećim metodama: zračenjem i primjenom nekih ljekova –

hemoterapija.
Zračna terapija se može primijeniti kao: primarna terapija, kombinovano liječenje,
profilaksa, palijativno zračenje..
Može da se aplikuje spoljašnjim ili unutrašnjim putem.
Za spoljašnje zračenje – uredjaji sa visokoenergetskom radijacijom.
Za unutrašnje zračenje – radioaktivni izotopi u vidu privremenih ili stalnih implantata.
Izotop se daje u obliku koloidnog rastvora parenteralno ili peroralno.

18
 Transplantacija kosne srži je terapijska procedura u kojoj se loše hematopoetske ćelije
zamjenjuju zdravim. U ovoj proceduri se namjerno uništava koštana srž oboljele osobe i mijenja
koštanom srži zdrave osobe uzete od davaoca, presadjivanjem, za koju je primalac dao
saglasnost.
Postoji nekoliko tipova transplatacije :
1. Autologni(sopstveni) transplantant – davalac i primalac ista osoba
2. Alogeni(od podudarnog davaoca) transplantanti – davalac i primalacsu različite
jedinke iste vrste.
3. Sinogeni transplantati (ćelije dobijene od jednojajčanog blizanca)
4. Ksenogeni – davalac i primalac od različite jedinke različite vrste.

Radi se i transplatacija matičnih ćelija iz periferne krvi.

19
 ZAKLJUČAK

Iz svega ovog, može se zaključiti da su bolesti krvi jedna opširna oblast u medicini koja
zahtijeva veoma veliku opreznost, te se mora strogo voditi računa da do nekog teškog oboljenja
ne dodje. Veliki je broj bolesti ove grupe, koji ne rijetko mogu da dovedu do smrti čovjeka, jer je
krv veoma važna u našem organizmu.
Moramo znati prepoznati simptome na vrijeme, javiti se ljekaru, i pravovremeno naći
pravu dijagnozu i rješenje za datu bolest. Preporučuje se godišnje izvržiti analizu krvi, i tako
doprinijeti pravovremenom sprječavanju bilo kakve mogućnosti, koja može dovesti do
ugrožavajućeg stanja kod pacijenta.

20
 LITERATURA

1. D. Marisavljević – “Klinička hematologija”, medicinska knjiga, Beograd, 2009.

2. I. Marković – “Bolesti krvi”, knjiga 223str., Beograd, 2002.
3. M. Radivojević i saradnici – “Hematološke bolesti”, knjiga 134str., Beograd, 2003.
4. M.Stamenović – “Zdravstvena njega u internoj medicini I i II”, knjiga za studente
Visoke medicinske škole strukovnih studija, Ćuprija 2012.
4. www.wikipedia.rs

21