158 ΧΗΜΕΙΑ: Άνθρακας - Πυρίτιο- Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη

Το πετρέλαιο:
Αργό πετρέλαιο

Τι ονομάζουμε αργό ή φυσικό πετρέλαιο;

Αργό ή φυσικό πετρέλαιο είναι ένα παχύρευστο καστανόμαυρο υγρό, με

δυσάρεστη χαρακτηριστική οσμή, που βρίσκεται σε υπόγειες ή υποθαλάσσιες
κοιλότητες και αντλείται με γεωτρήσεις.

Ποιά είναι η σύσταση του αργού πετρελαίου;

Το αργό πετρέλαιο είναι κυρίως μίγμα υδρογονονθράκων, δηλαδή ενώσεων

που αποτελούνται από άνθρακα και υδρογόνο. Περιέχει επίσης ενώσεις του
αζώτου και του θείου.

Η σύσταση του αργού πετρελαίου δεν είναι συγκεκριμένη, αλλά

ποικίλλει από περιοχή σε περιοχή.

Πώς σχηματίστηκε το αργό πετρέλαιο;

Πριν από εκατομμύρια χρόνια, μεγάλες ποσότητες ζωϊκών και φυτικών

μικροοργανισμών που ζούσαν στη θάλλασα (πλαγκτόν), καταπλακώθηκαν από
όγκους πετρωμάτων και συσσωρεύτηκαν στο στερεό φλοιό της γης.
Με την πάροδο του χρόνου και την επίδραση υψηλών θερμοκρασιών και πιέσεων,
τα συστατικά του πλαγκτόν μετατράπηκαν στις οργανικές ενώσεις που αποτελούν
το πετρέλαιο.
ΧΗΜΕΙΑ: Άνθρακας - Πυρίτιο- Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη 159

Τι είναι τα κοιτάσματα πετρελαίου;

Κοιτάσματα πετρελαίου ονομάζονται οι υποθαλάσσιες ή υπόγειες περιοχές

όπου συσσωρεύεται το πετρέλαιο. Τα μεγαλύτερα κοιτάσματα πετρελαίου
βρίσκονται στη Μέση Ανατολή, στη Ρωσία, στις Η.Π.Α., στη Βόρεια Θάλασσα
και αλλού.
Σε ένα κοίτασμα πετρελαίου, εκτός από το αργό πετρέλαιο, σχεδόν πάντα
υπάρχουν αέρια, τα οποία βρίσκονται πάνω από αυτό και αλμυρό νερό, κάτω
από αυτό.
Η παρουσία του αλμυρού νερού αποτελεί ένδειξη της θαλάσιας προέλευσης
των μικροοργανισμών από τους οποίους σχηματίστηκε το αργό πετρέλαιο.

Κοίτασμα αργού πετρελαίου.

Διύλιση του αργού πετρελαίου:
Το αργό πετρέλαιο, μετά την άντλησή του από τις πετρελαιοπηγές, μεταφέρεται
στα διυλιστήρια, όπου πραγματοποιείται η διύλισή του. Η διαδικασία της διύλισης
αποτελείται από δύο στάδια:
• Την αποθείωση.
• Την κλασματική απόσταξη.

Τι είναι η αποθείωση;

Αποθείωση είναι η κατεργασία του αργού πετρελαίου, για να

απομακρυνθούν οι προσμίξεις του θείου.
Μετά το τέλος της αποθείωσης το πετρέλαιο είναι ένα μίγμα υγρών
υδρογονανθράκων, στους οποίους είναι διαλυμένοι στερεοί και αέριοι
υδρογονάνθρακες.
Διυλιστήριο αργού πετρελαίου.
 160 ΧΗΜΕΙΑ: Άνθρακας - Πυρίτιο- Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη

Τι είναι η κλασματική απόσταξη;

Κλασματική απόσταξη είναι η κατεργασία με την οποία το πετρέλαιο

διαχωρίζεται σε διάφορα κλάσματα, τα οποία είναι μίγματα ενώσεων με
παραπλήσια σημεία βρασμού. Η κλασματική απόσταξη πραγματοποιείται στην
κλασματική στήλη, μετά την αποθείωση. (Βλέπε πίνακα “Κυριότερα κλάσματα
του αργού πετρελαίου”).

Βενζίνη:

Τι είναι βενζίνη;

Η βενζίνη είναι παράγωγο του πετρελαίου, το οποίο χρησιμοποιείται ως

καύσιμο στους κινητήρες των αυτοκινήτων. Η βενζίνη που χρησιμοποιούμε στα
αυτοκίνητα μας παράγεται μετά από ειδική επεξεργασία του κλάσματος του
πετρελαίου στο οποίο περιέχεται. (Βλέπε πίνακα “Κυριότερα κλάσματα του
αργού πετρελαίου”). Εξόρυξη πετρελαίου από
υποθαλάσσια κοιτάσματα.

Τι δηλώνει ο αριθμός οκτανίου;

Ο αριθμός οκτανίου μιας βενζίνης μας δείχνει τη συμπεριφορά της βενζίνης

κατά την καύση στον κινητήρα. Πιο συγκεκριμένα, όσο μεγαλύτερος είναι ο
αριθμός οκτανίου μιας βενζίνης, τόσο καλύτερη είναι η ποιότητά της.

Πώς βελτιώνεται η βενζίνη;

Για να βελτιωθεί η ποιότητα σε ορισμένες τύπους βενζίνης προστίθενται

κυρίως ενώσεις του μολύβδου.
ΧΗΜΕΙΑ: Άνθρακας - Πυρίτιο- Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη 161

Η χρήση ενώσεων του μολύβδου ως πρόσθετο στη βενζίνη έχει

σχεδόν καταργηθεί, γιατί ο μόλυβδος είναι τοξικό μέταλλο.

Τι είναι η αναμόρφωση των κλασμάτων του πετρελαίου;

Επειδή η ποσότητα της βενζίνης που παράγεται δεν επαρκεί για να καλύψει
τις ανάγκες σε καύσιμα, για να αυξηθεί η ποσότητα της βενζίνης γίνεται
μετατροπή των κλασμάτων του πετρελαίου με υψηλότερο σημείο βρασμού σε
βενζίνη.

Η διαδικασία αυτή ονομάζεται αναμόρφωση κλασμάτων του πετρελαίου.

 162 ΧΗΜΕΙΑ: Άνθρακας - Πυρίτιο- Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη

Φυσικό αέριο:

Τι είναι και πού χρησιμοποιείται το φυσικό αέριο;

Το φυσικό αέριο είναι μίγμα αερίων υδρογονανθράκων και αποτελείται

κυρίως από μεθάνιο. Εξάγεται από υποθαλάσσιες ή υπόγειες φυσικές κοιλότητες
και χρησιμοποιείται ως καύσιμο ή ως πρώτη ύλη στην πετροχημική βιομηχα-
νία.

Εγκαταστάσεις
αποθήκευσης και αγωγοί
μεταφοράς φυσικού αερίου.

Ανακεφαλαίωση:

1. Το αργό πετρέλαιο είναι μίγμα υδρογονανθράκων, που αντλείται από το

υπέδαφος με γεωτρήσεις.

2. Η διύλιση του αργού πετρελαίου πραγματοποιείται στα διυλιστήρια και

περιλαμβάνει την κλασματική απόσταξη και την αποθείωση.

3. Η βενζίνη είναι καύσιμο και η ποιότητά της προσδιορίζεται από τον α-

ριθμό οκτανίου.

4. Το φυσικό αέριο είναι μίγμα αερίων υδρογονανθράκων, που χρησιμο-

ποιείται ως καύσιμο και ως πρώτη ύλη στη πετροχημική βιομηχανία.
ΧΗΜΕΙΑ: Άνθρακας - Πυρίτιο- Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη 163

Λυμένες ασκήσεις:

32. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιές λανθασμέ-
νες:
α. Το αργό πετρέλαιο περιέχει μόνο υδρογονάνθρακες.
β. Με την αποθείωση απομακρύνονται οι προσμίξεις του θείου από
το αργό πετρέλαιο.
γ. Το κύριο συστατικό της βενζίνης είναι το μεθάνιο.
δ. Τα κλάσματα του αργού πετρελαίου που προκύπτουν από την
κλασματική απόσταξη περιέχουν έναν υδρογονάνθρακα.
ε. Το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται ως καύσιμο και ως πρώτη ύλη
στην πετροχημική βιομηχανία.
Λύση:
α. Η πρόταση λανθασμένη γιατί το αργό πετρέλαιο περιέχει και ενώσεις
του αζώτου και του θείου.
β. Η πρόταση είναι είναι σωστή.
γ. Η πρόταση είναι λανθασμένη γιατί το μεθάνιο είναι κύριο συστατικό
του φυσικού αερίου και όχι της βενζίνης.
δ. Η πρόταση είναι λανθασμένη γιατί τα κλάσματα του αργού πετρελαίου
είναι μίγματα υδρογονανθράκων με παραπλήσια σημεία βρασμού.
ε. Η πρόταση είναι είναι σωστή.

33. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις στις παρακάτω

προτάσεις.
α. Οι υπόγειες περιοχές που συσσωρεύεται το πετρέλαιο ονομάζονται
 164 ΧΗΜΕΙΑ: Άνθρακας - Πυρίτιο- Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη

......................... πετρελαίου.
β. Η διύλιση του αργού πετρελαίου περιλαμβάνει την ......................... και
την ......................... απόσταξη.
γ. Η ποιότητα της βενζίνης προσδιορίζεται από τον .........................
.........................
δ. Το φυσικό αέριο είναι μίγμα ......................... κυρίως .........................
Λύση:
α. κοιτάσματα β. αποθείωση, κλασματική
γ. αριθμό οκτανίου δ. υδρογονανθράκων, μεθανίου

34. Να αντιστοιχίσετε τα κλάσματα του πετρελαίου της στήλης Α με της

χρήσεις της στήλη Β:

Στήλη Α Στήλη Β
1. Κηροζίνη α. Οδοποιία
2. Άσφαλτος β. Κεριά
3. Ορυκτέλαιο γ. Καύσιμο
4. Παραφίνη δ. Λιπαντικά

Λύση:
1  γ, 2  α, 3  δ, 4 β
ΧΗΜΕΙΑ: Άνθρακας - Πυρίτιο- Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη 165

Ασκήσεις για λύση:

47. Ποιες από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιες λανθασμέ-
νες;
α. Η σύσταση του πετρελαίου είναι συγκεκριμένη ανεξάρτητα από το ση-
μείο άντλησης.
β. Το αργό πετρέλαιο σχηματίσθηκε από την καταπλάκωση δασών από ό-
γκους πετρωμάτων.
γ. Σκοπός της αποθείωσης είναι να απομακρυνθούν οι προσμίξεις του θεί-
ου.
δ. Με την αναμόρφωση των κλασμάτων του πετρελαίου αυξάνεται η ποσό-
τητα βενζίνης που παίρνουμε από το αργό πετρέλαιο.
ε. Κύριο συστατικό του φυσικού αερίου είναι το προπάνιο.

48. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις στις παρακάτω

προτάσεις.
α. Το αργό πετρέλαιο είναι μίγμα ......................... που αντλείται από το
.........................
β. Σε ένα κοίτασμα πετρελαίου υπάρχουν σχεδόν πάντα .........................
πάνω αυτό και ......................... ......................... κάτω από αυτό.
γ. Με την ......................... ......................... το πετρέλαιο χωρίζεται σε
κλάσματα.
δ. Ο αριθμός οκτανίου μας δείχνει τη συμπεριφορά της βενζίνης κατά την
......................... στον κινητήρα.
 166 ΧΗΜΕΙΑ: Άνθρακας - Πυρίτιο- Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη

49. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση:

α. Το αργό πετρέλαιο έχει χρώμα:
i. κόκκινο ii. καστανόμαυρο
iii. είναι άχρωμο iv. κίτρινο
β. Η κυροζίνη χρησιμοποιείται ως:
i. καύσιμο πλοίων ii. λιπαντικό
iii. καύσιμο αυτοκινήτων iv. καύσιμο αεροπλάνων
γ. Κύριο συστατικό του φυσικού αερίου είναι το:
i. μεθάνιο ii. προπάνιο
iii. βουτάνιο iv. βενζόλιο
δ. Για να βελτιωθεί η ποιότητα της βενζίνης προστίθενται σ’αυτή ενώσεις
του:
i. χαλκού ii. μολύβδου
iii. καλίου iv. μαγνησίου
 9ο Κριτήριο Αξιολόγησης:

Θέμα 1ο
α. Ποια είναι η χημική σύσταση του αργού πετρελαίου;

β. Να περιγράψετε με λίγα λόγια το σχηματισμό του αργού πετρελαίου.

Θέμα 2ο
α. Από ποιά στάδια αποτελείται η διύλιση του αργού πετρελαίου;

β. Τι δηλώνει ο αριθμός οκτανίου;

γ. Τι είναι και που χρησιμοποιείται το φυσικό αέριο;

Θέμα 3ο
1. Ποιές από τις παρακάτω προτάσεις είναι σωστές και ποιές
λανθασμένες;
α. Στα περισσότερα κοιτάσματα πάνω από το πετρέλαιο υπάρχουν αέρια.
β. Όλα τα κλάσματα του αργού πετρελαίου χρησιμοποιούνται ως
καύσιμα.
γ. Η παραφίνη χρησιμοποιείται για την κατασκευή κεριών.
2. Να συμπληρώσετε τα κενά με τις κατάλληλες λέξεις στις παρακάτω
προτάσεις.
α. Το αργό πετρέλαιο εκτός από υδρογονάνθρακες περιέχει και ενώσεις
του ......................... και του .........................
β. Τα κλάσματα του πετρελαίου είναι μίγματα ......................... με
παραπλήσια ......................... .........................
γ. Για να βελτιωθεί η ποιότητα της βενζίνης ορισμένες φορές
προστίθενται ενώσεις του .........................

Θέμα 4ο
1. Να επιλέξετε τη σωστή απάντηση:
α. Το κύριο συστατικό του αργού πετρελαίου είναι:
i. υδρογονάνθρακες ii. ενώσεις του αζώτου
iii. ενώσεις του θείου iv. υδατάνθρακες

β. Για να αυξηθεί η ποσότητα της βενζίνης που παράγεται από το

αργό πετρέλαιο γίνεται η:
i. αποθείωση του πετρελαίου ii. αναμόρφωση των κλασμάτων
iii. κλασματική απόσταξη iv. απανθράκωση
ΧΗΜΕΙΑ: Άνθρακας - Πυρίτιο- Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη 169

Β. Ερωτήσεις εμπέδωσεις

1. Από τι αποτελείται το αργό πετρέλαιο;

Λύση:
Το αργό πετρέλαιο είναι κυρίως μίγμα υδρογονανθρακών, δηλαδή ενώσεων
που αποτελούνται από άνθρακα και υδρογόνο. Περιέχει επίσης ενώσεις του
αζώτου και του θείου.

2. Πώς σχηματίστηκε και που βρίσκεται το πετρέλαιο;

Λύση:
Πριν από εκατομμύρια χρόνια, μεγάλες ποσότητες ζωϊκών και φυτικών μι-
κροοργανισμών που ζούσαν στη θάλασσα (πλαγκτόν), καταπλακώθηκαν από
όγκους πετρωμάτων και συσσωρεύτηκαν στο στερεό φλοιό της γης.
Με την πάροδο του χρόνου και την επίδραση υψηλών θερμοκρασιών και
πιέσεων, τα συστατικά του πλαγκτόν μετατράπηκαν στις οργανικές ενώσεις
που αποτελούν το πετρέλαιο.
Βρίσκεται σε υποθαλάσσιες ή υπόγειες κοιλότητες που ονομάζονται
κοιτάσματα πετρελαίου.

3. Ποιές διεργασίες αποτελούν τη διύληση του αργού πετρελαίου;

Λύση:
Η διαδικασία της διύλισης αποτελείται από δύο στάδια:
• Την αποθείωση
• Την κλασματική απόσταξη
Κατά την αποθείωση απομακρύνονται οι προσμίξεις ενώσεων του θείου, ενώ
κατά την κλασματική απόσταξη το πετρέλαιο χωρίζεται σε κλάσματα, τα
οποία είναι μίγματα υδρογονανθράκων με παραπλήσια σημεία βρασμού.
 170 ΧΗΜΕΙΑ: Άνθρακας - Πυρίτιο- Πετρέλαιο - Υδρογονάνθρακες - Αιθανόλη

4. Σημείωσ ε τις χρήσεις κλασμά των του αργού πετρε λαίου, που
αναφέρονται στον πίνακα, με τα ονόματα των κλασμάτων που
αναφέρονται στην πρώτη στήλη:

5. Πώς βελτιώνεται η ποιότητα της βενζίνης;

Λύση:
Για να βελτιωθεί η ποιότητα σε ορισμένους τύπους βενζίνης προστίθενται
κυρίως ενώσεις του μολύβδου.

6. Τί είναι το φυσικό αέριο και που χρησιμοποιείται;

Λύση:
Το φυσικό αέριο ειναι μίγμα αερίων υδρογονανθράκων και αποτελείται
κυρίως από μεθάνιο. Εξάγεται από υποθαλάσσιες ή υπόγειες φυσικές
κοιλότητες και χρησιμοποιείται ως καύσιμο ή ως πρώτη ύλη στην πετροχημική
βιομηχανία.