Techniki grafiki artystycznej

Wyróżniamy 6 podstawowych technik grafiki artystycznej:

Drzeworyt – technika graficzna należąca do druku wypukłego. Drzeworytem

nazywa się również odbitkę uzyskaną tą techniką.
W technice tej używana jest deska, na którą nanosi się rysunek, a następnie przy
pomocy specjalnych narzędzi wycina się tło, które na odbitce będzie białe.
Pozostawione wypukłe miejsca będą drukowały. Klocek pokrywa się farbą
drukarską i odbija na papierze.

Linoryt jest tradycyjną techniką graficzną, zaliczaną do tzw. druku wypukłego

(tak samo jak np. drzeworyt). Oznacza to, że odbitka graficzna powstaje dzięki
zastosowaniu matrycy, której elementy wypukłe pokrywane są farbą i poprzez silny
docisk odbijane na arkuszu papieru lub na innym odpowiednim podkładzie.
Fragmenty, które mają pozostać niezadrukowane, zostają wycięte za pomocą
odpowiednich dłutek oraz nożyków.

Miedzioryt to najstarsza technika graficzna na metalu, stosowana już w XV

wieku. Rysunek wykonuje się rylcem na wypolerowanej płycie miedzianej, z tym że
najpierw wycinane są ogólne kontury, później wypełniane modelunkiem. Płytę
pokrywa się farbą, po czym usuwa się jej nadmiar tak, że farba pozostaje jedynie w
wyżłobionych rowkach. Następnie rycinę odbija się na prasie. Odbitka z takiej
matrycy charakteryzuje się cienką ostro zakończoną kreską i nazywana jest również
miedziorytem.

W XVI-XVIII w. ryciny miedziorytnicze pełniły funkcję ilustracji książkowej oraz

planszy kartograficznej. Specjalnym rodzajem miedziorytu jest miedzioryt
punktowany, który powstaje przez zastosowanie zamiast rylca, punc o jednym lub
kilku ostrych końcach. Miedzioryt przedstawiał początkowo senatorów, królów i
posłów.

Akwaforta to  technika graficzna wklęsła, polegająca na trawieniu w kwasie

azotowym rysunku wykonanego stalową igłą na płycie miedzianej
pokrytej werniksem. Igła, usuwając werniks, odsłania powierzchnię płyty, która po
wytrawieniu zatrzymuje farbę w powstałych rysach. Od głębokości rysy zależna jest
grubość kreski na rycinie. Pierwsze akwaforty pochodzą z początku XVI w., szczyt
rozwoju tej techniki przypadł na XVII w., a od początku XX w. nastąpił jej renesans.
Uprawiali ją m.in.: A. Dürer, Rembrandt, J. Callot, G.B. Piranesi, F. Goya.
 Litografia to płaska metoda graficzna. Na kamieniu litograficznym (zazwyczaj
na łupku wapiennym) wykonuje się pędzlem albo kredką kompozycje, w dalszym
ciągu lekkim roztworem kwasu zakwasza; do odbijania służy specjalna prasa z tzw.
„płozą”, dociskającą równomiernie kamień do całej powierzchni. Technikę tę,
powstałą na przełomie XVIII i XIX w. stosowali między innymi E. Delacroix, T.
Gricault, H. Daumier, L. Wyczółkowski.

Serigrafia to technika drukowania polegająca na ręcznym lub mechanicznym

przeciskaniu farby przez formę drukową wykonaną na specjalnym sicie. Serigrafia
nazywana jest również „sitodrukiem”.

 Formą drukową w serigrafii jest szablon nałożony na drobną siatkę tkaną,

metalową lub wykonaną z włókien syntetycznych. Wykonanie odbitki polega na
przetłaczaniu farby przez matrycę.

Opis grafik wybranych artystów:

1. „Melancholia I” – Albrecht Durer:

Dzieło to powstało w 1514r. i zostało wykonane techniką miedziorytu.
Miedzioryt ukazuje tu dylematy związane z temperamentem melancholicznym, który
według ówczesnych przekonań cechował twórców, a także psychiczny wyraz stanów
emocjonalnych samego artysty. Ponury pejzaż łączy się z mrocznym zamyśleniem
skrzydlatego geniusza (twórca ogarnięty sceptycyzmem), który siedzi bezczynnie
wśród porozrzucanych narzędzi (piła, młotek, obcęgi, hebel itp.) na tle rozpoczętej
budowli. Klepsydra jest symbolem przemijania czasu, zaś pies jest odwiecznym
symbolem wierności.
Dzieło obecnie znajduje się w zbiorach Galerii Albertina w Wiedniu.

2. „Trzy krzyże” - Rembrandt van Rijn:

Dzieło obecnie znajduje się w zbiorach Galerii Albertina w Wiedniu. Dzieło to
powstało o 1653 roku i zostało wykonane techniką akwaforty. Obecnie znajduje się w
Muzeum Narodowym w Warszawie.

„Trzy Krzyże” to wielki dramat pasyjny o potężnej sile oddziaływania; wywołują

to w dużej mierze efekty światła i cienia, stosowane mistrzowsko przez Rembrandta.
Osoba Zbawiciela ukazana jest tu centralnie i wydobyta snopem światła, które
spływa na Niego. Oblicze Chrystusa obrazuje stan agonii, oczy i usta są lekko
uchylone; głowę okrywa ciężka korona cierniowa w formie szczelnej siatki. Aby
osiągnąć jeszcze większą głębię wyrazu, Rembrandt zastosował eksperymentalne
zabiegi na miedziorytniczej płycie, osiągając potężny efekt, idealnie oddający emocje
przedstawionych przez siebie postaci.

3. „Tauromachia” – Francisco Goya:

Tauromachia to seria 33 rycin wykonanych przez Francisca Goyę i wydanych w

1816 roku.

Na grafikach artysta przedstawił sceny z popularnych w Hiszpanii walk byków.

Cykl ten, w przeciwieństwie do innych dzieł artysty pozbawiony jest całkowicie
odniesień społecznych i aluzji politycznych. Artysta złożył hołd wielkim torreadorom,
bohaterom rytualnej fiesty, uwielbianym i podziwianym przez wszystkie warstwy
społeczeństwa. W rycinach Goi hiszpańskie widowisko zyskało wymiar symboliczny -
stało się metaforą ludzkiego zmagania z losem i przeznaczeniem.

Cykl rycin znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie.

4. „Wielka fala w Kanagawie” - Hokusai Katsushika:

Dzieło było tworzone w latach 1830–1833. Zostało wykonane techniką drzeworytu.
Jest najbardziej znaną pracą Hokusaia oraz jednym z najbardziej rozpoznawalnych
przykładów sztuki japońskiej na świecie.

Przedstawia olbrzymią falę zagrażającą trzem łodziom na morzu u

wybrzeża Kanagawy. Kompozycja obejmuje trzy elementy: wzburzone morze, trzy
łodzie oraz górę w tle. W lewym górnym rogu znajduje się podpis artysty i tytuł cyklu,
z którego pochodzi. Umieszczenie fali po lewej stronie jest celowe i
charakterystyczne dla tradycji malarstwa japońskiego, zgodnie z którą wszelkie
zdarzenia nagłe i nieprzewidziane ukazywane były z lewej strony obrazu  Fala zdaje
się przyćmiewać przedstawioną na obrazie górę. Celem takiego zabiegu może być
symboliczne ukazanie, że wobec spraw codziennych, reprezentowanych przez falę,
to, co święte – góra Fudżi – schodzi na dalszy plan.

5. „36 widoków na górę Fudżi” - Hiroshige Andō:

Jest to seria 36 drzeworytów, wykonanych w stylu ukiyo-e. Ukiyo-e to
rodzaj malarstwa i drzeworytu japońskiego, będący plastycznym środkiem opisu
mieszkańców miast, zjawisk przyrody, w tym także ludzi sztuki.

Drzeworyty te przedstawiają górę Fudżi przedstawioną z 36 różnych

perspektyw i o różnych porach dnia i roku.
 6. „Okropności wojny” – Francisco Goya:
 Jest to cykl 82 rycin wykonanych w latach 1810-1815. Grafiki powstały pod wpływem
doświadczeń hiszpańskiej wojny niepodległościowej toczonej przeciwko Francuzom.

Cykl jest realistycznym, niepozbawionym drastycznych szczegółów zapisem

wojennych epizodów, ukazującym tragedie i cierpienia zwykłych ludzi. To
wstrząsające świadectwo czasu jest równocześnie pierwszym w sztuce europejskiej
tak jednoznacznie antywojennym dziełem. Niektóre grafiki z ostatniej części cyklu
mają wyraźną wymowę polityczną i antyklerykalną.