Stanisław Szukalski

13.12.1893—19.05.1987
Rzeźbiarz. Urodził się 13 grudnia 1893
roku w Warcie koło Sieradza, zmarł 19 maja 1987 roku w Los Angeles.

Pochodził z ubogiej rodziny. W 1907 wraz z rodzicami wyemigrował do Stanów Zjednoczonych.

W tym samym roku, w wieku niespełna czternastu lat, zaczął uczęszczać do Institute of Art w
Chicago. Na nadzwyczajny talent chłopca zwrócił uwagę przebywający wówczas w Stanach
rzeźbiarz Antoni Popiel, który skłonił rodziców do wysłania go na studia do krakowskiej Akademii
Sztuk Pięknych. Szukalski kształcił się tam przez trzy lata pod kierunkiem Konstantego Laszczki,
biorąc wkrótce udział w wystawach Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych w Krakowie. W 1913
roku artysta powrócił do Chicago.

Wczesne prace Szukalskiego to głównie popiersia portretowe, w których zaznaczają się wpływy
różnorodnych stylistyk - zarówno secesji, jak i europejskich prądów awangardowych
(ekspresjonizmu, kubizmu, futuryzmu), a także sztuki prymitywnej Ameryki Północnej i
Południowej. Po roku 1914 w twórczości rzeźbiarza zaczynają pojawiać się kompozycje figuralne o
symbolicznej, często wielce enigmatycznej wymowie. Artysta operuje w nich daleko posuniętą
deformacją ciała przedstawianych postaci z jednoczesnym, wirtuozerskim oddaniem anatomicznych
detali. Dążenie do zawarcia w dziele coraz bardziej skomplikowanych przesłań filozoficznych,
doprowadziło wkrótce do tego, że treść prac Szukalskiego stała się niemożliwa do odczytania bez
znajomości odautorskiego komentarza. Dotyczyło to zarówno szeregu dzieł wystawionych na
wystawie artysty zorganizowanej w warszawskiej "Zachęcie" w 1923, jak i projektu pomnika
Adama Mickiewicza w Wilnie, który został nagrodzony pierwszą nagrodą w konkursie w 1925
roku. Polskie środowisko artystyczne podzieliło się na dwa obozy - zwolenników bądź zagorzałych
przeciwników postawy twórczej Szukalskiego.

W 1925 roku prace artysty, wystawione w dziale polskim na Wystawie Sztuki Dekoracyjnej w
Paryżu (rzeźby i projekty architektoniczne), zostały uhonorowane najwyższymi nagrodami przez
międzynarodowe jury. Po podróżach po krajach Europy (1926-1928), Szukalski przybył do Krakowa,
gdzie w 1929 zorganizowano retrospektywną wystawę jego twórczości. Skupieni wokół
Szukalskiego młodzi entuzjaści głoszonych przezeń haseł zawiązali w 1929 grupę pod nazwą Szczep
Szukalszczyków herbu Rogate Serce.

Po raz kolejny artysta przybył do Polski w 1936. Wystąpił wówczas z ideą wzniesienia zespołu
rzeźbiarsko-architektonicznego pod nazwą "Duchtynia". Zespół ten, którego lokalizację
projektował Szukalski na dnie Smoczej Jamy pod Wawelem, miał stać się miejscem kultu
Słowiańszczyzny. Wkrótce potem artysta wyjechał na stałe do Stanów Zjednoczonych (do Polski
przybył jeszcze raz, na krótko, w 1957 roku).

W latach 1939-1945, borykając się z trudnościami finansowymi, tworzył niewiele; główną uwagę
poświęcając kuriozalnym rozważaniom antropologicznym i językoznawczym, których celem było
udowodnienie tezy, iż językiem pierwotnych społeczeństw był język zbliżony do polskiego.

Z późnego okresu twórczości długowiecznego artysty pochodzą wizjonerskie projekty rzeźbiarsko-

architektoniczne monumentów, między innymi "Prometeusza skowanego" (1943), mającym
stanowić dar narodu amerykańskiego dla Organizacji Narodów Zjednoczonych oraz "Koguta
galicyjskiego" (1960), zaprojektowanego dla Paryża w hołdzie dla francuskich partyzantów. U
schyłku życia Szukalski opublikował dwa albumy autorskie, prezentujące jego dawniejsze i nowsze
poszukiwania twórcze: "Troughful of Pearls" (1980) oraz "Inner Portraits by Szukalski"
(1982).