เครื่องมือทางภูมิศาสตร์ หมายถึง สิ่งที่ที่มนุษย์สร้างขึ้นมาเพื่อ

ตรวจสอบและบันทึกข้อมูลทางด้านภูมิศาสตร์
เครื่องมือภูมิศาสตร์ที่สาคัญ ได้แก่ แผนที่ ลูกโลก เข็มทิศ รูป
ถ่ายทางอากาศ ภาพถ่ายจากดาวเทียม และเครื่องมือเทคโนโลยีเพื่อ
การศึกษา
เป็นสิ่งที่มนุษย์สร้างขึ้นเพื่อแสดงลักษณะที่ตั้งของสิ่งต่างๆที่อยู่บนพื้นผิว โลก โดยการย่อส่วน
กับใช้สัญลักษณ์แทนสิ่งต่างๆลงในวัสดุพื้นแบนราบ
ความสาคัญของแผนที่ แผนที่เป็นที่รวบรวมข้อมูลประเภทต่างๆตามชนิดของแผน
ที่ จึงสามารถใช้ประโยชน์จากแผนที่ได้ตามวัตถุประสงค์ โดย ไม่จาเป็นต้องเดินทางไปเห็น
พื้นที่จริง แผนที่ช่วยให้ผู้ใช้สามารถรู้สิ่งที่ปรากฏอยู่บนพื้นโลกได้อย่างกว้างไกล ถูกต้อง และ
ประหยัด
ชนิดของแผนที่ แบ่งตามการใช้งาน ได้ 3 ชนิด ได้แก่
1. แผนที่ภูมิประเทศ
2. แผนที่เฉพาะเรื่อง
3. แผนที่เล่ม
ประโยชน์ของแผนที่
1. นาไปเป็นข้อมูลเกี่ยวกับกิจกรรมทางการเมือง
2. นาไปเป็นข้อมูลพื้นฐานในการพัฒนาเศรษฐกิจและสังคม
3. นาไปใช้ในการส่งเสริมการท่องเที่ยว
4. นาไปเป็นข้อมูลในการสร้างสาธารณูปโภค
5. ใช้ประโยชน์ในกิจการทหาร ฯลฯ
6. ช่วยให้ทราบข้อมูลเกี่ยวกับพื้นผิวโลก
7. ประโยชน์ ใ นการศึ ก ษาด้ า นต่ า งๆเช่ น ลั ก ษณะภู มิ ป ระเทศ ด้ า น
ธรณีวิทยา สมุทรศาสตร์และการประมง ด้านทรัพยากรน้า ด้านป่าไม้ ด้านสิ่งแวดล้อม
ด้านการวางผังเมือง เป็นต้น
 เป็นเครื่องมือทางภูมิศาสตร์ที่ทาให้เห็นภาพรวมว่าโลกมีรูปร่างลักษณะอย่างไร ลูกโลกเป็นสิ่งจาลองที่
คล้ายโลกมากที่สุด

องค์ประกอบของลูกโลก
1. เส้นเมริเดียน เป็นเส้นสมมติที่ลากจากขั้วโลกเหนือไปยังขั้วโลกใต้ ซึ่งกาหนดให้มีค่าเป็น 0 องศาที่เมือง
กรีนิช ประเทศอังกฤษ
2. เส้ น ขนาน เป็ น เส้ น สมมติ ที่ ล ากไปรอบโลกในแนวนอน ทุ ก เส้ น จะขนานกั บ เส้ น ศู น ย์ สู ต ร การใช้
ลูกโลก ลูกโลกใช้ประกอบคาอธิบายตาแหน่งหรือพื้นที่ของส่วนต่างๆของโลกโดยประมาณ
 เป็ น เครื่อ งมือ สาหรับ ใช้ ใ นการหาทิศ ทางของจุด หรื อ วั ต ถุ โดยมี
หน่ ว ยเป็ น องศาเปรี ย บเที ย บกั บ จุ ด เริ่ ม ต้ น อาศั ย แรงดึ ง ดู ด ระหว่ า ง
สนามแม่เหล็กขั้วโลกกับเข็มแม่เหล็ก ซึ่งเป็นองค์ประกอบสาคัญที่สุด เข็ม
แม่เหล็กจะแกว่งไกวอิสระในแนวนอน เพื่อให้แนวเข็มชี้อยู่ในแนวเหนือ-ใต้
ไปยังขั้วแม่เหล็กโลกตลอดเวลา
ประโยชน์ของเข็มทิศ

ใช้ประโยชน์ในการเดินทาง ได้แก่ การเดินเรือทะเล เครื่องบิน การใช้เข็มทิศจะต้อง

มีแผนที่ประกอบ และต้องหาทิศเหนือก่อน เข็มทิศบางประเภทออกแบบมาเพื่อใช้สาหรับ
วัดมุมเอียงของหิน หรือความลาดชันของพื้นที่ได้ด้วย เช่น เข็มทิศบรุนตัน
 เป็นรูปหรือข้อมูลตัวเลขที่ได้จากการเก็บข้อมูลภาคพื้นดินจากกล้องที่
ติดอยู่กับยานพาหนะ เช่น เครื่องบิน หรือดาวเทียม

รูปถ่ายทางอากาศ ภาพถ่ายทางดาวเทียม
ประโยชน์ของรูปถ่ายทางอากาศและภาพถ่ายจากดาวเทียม

รูปถ่ายทางอากาศและภาพถ่ายจากดาวเทียมให้ข้อมูลพื้นผิวของเปลือกโลกได้เป็น
อย่างดี ทาให้เห็นภาพรวมของการใช้พื้นที่และ การเปลี่ยนแปลงต่างๆ ตามที่ปรากฏบน
พื้นโลก เหมาะแก่การศึกษาทรัพยากรผิวดิน เช่น ป่าไม้ การใช้ประโยชน์จากดิน หิน และ
แร่
1. ระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ ( GIS )
หมายถึง การเก็บ รวบรวม และบันทึกข้อมูลทางภูมิศาสตร์ด้วยระบบคอมพิวเตอร์ โดยข้อมูล
เล่านี้สามารถปรับปรุงแก้ไขให้ถูกต้องทันสมัย และสามารถแสดงผลหรือนาออกมาเผยแพร่เป็นตัวเลข
สถิติ รูปภาพ ตาราง แผนที่ และข้อความทางหน้าจอคอมพิวเตอร์หรือพิมพ์อกมาเป็นเอกสารได้
ประโยชน์ของระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ (GIS)
ช่วยให้ประหยัดเวลาและงบประมาณ ช่วย ให้เห็นภาพจาลองพื้นที่ชัดเจนทาให้การตัดสินใจ
วางแผนจัดการและพัฒนาพื้นที่ มีความสะดวกและสอดคล้องกับศักยภาพของพื้นที่นั้น และช่วยใน
การปรับปรุงแผนที่ให้ทันสมัย
 2. ระบบพิกัดพื้นผิวโลก ( GPS)
เป็นเครื่องมือรับสัญญารพิกัดพื้นผิวโลก อาศัยระยะทางระหว่างเครื่องรับดาวเทียม
GPS บนพื้นผิวโลกกับดาวเทียมจานวนหนึ่งที่โคจรอยู่ในอวกาศ และระยะทางระหว่าง
ดาวเทียมแต่ละดวง ปัจจุบันมีดาวเทียมชนิดนี้อยู่ประมาณ 24 ดวง เครื่องมือรับสัญญาณมี
ขนาดและรูปร่างคล้ายโทรศัพท์มือถือ เมื่อรับสัญญาณจากดาวเทียมแล้วจะทราบค่าพิกัด ณ
จุดที่วัดไว้ โดยอาจจะอ่านค่าเป็นละติจูดและลองจิจูดได้ ความคลาดเคลื่อนขึ้นอยู่กับชนิด
และราคาของเครื่องมือ
ประโยชน์ของเครื่องมือเทคโนโลยีเพื่อการศึกษาภูมิศาสตร์

จะคล้ายกับการใช้ประโยชน์จากแผนที่สภาพภูมิประเทศและแผนที่เฉพาะเรื่องเช่น จะให้คาตอบว่า
ถ้าจะเดินทางจากจุดหนึ่งไปยังอีกจุดหนึ่งในแผนที่จะมีระยะทางเท่าใด ถ้าทราบความเร็วของรถจะทราบว่าใช้
เวลานานเท่าใด บางครั้งข้อมูลมีความสับสนมาก เช่น ถนนบางช่วงมีสภาพถนนไม่เหมือนกัน คือบางช่วงเป็น
ถนนกว้างที่สภาพผิวถนนดี บางช่วงเป็นถนนลูกรัง บางช่วงเป็นหลุมเป็นบ่อ
ท าให้ ก ารคิ ด ค านวณเวลาเดิ น ทางล าบากแต่ ร ะบบสารสนเทศภู มิ ศ าสตร์ จ ะช่ ว ยให้ ค าตอบได้
บางครั้งระบบสารสนเทศภูมิศาสตร์ช่วยในการตัดสินใจของผู้บริหาร เช่น ต้องการพัฒนาแหล่งแร่ แต่มีปัญหา
ต่างๆมากมาย ระบบนี้จะช่วยในการวิเคราะห์ ข้อมูลที่หลากหลายและนาไปสู่การตัดสินใจได้
แผนที่โดยทั่วไปแบ่งออกเป็นกี่ชนิด อะไรบ้าง?
ดาวเทียมมีประโยชน์ อย่ างไรบ้ าง?