O CORAZÓN DA MÁQUINA

C, i'Wl·t1·B2:J
PARA COMEZAR
O proceso evolutivo detcrminou as caracrer'5ticas de cada animal a través do se
l•j~l#6i•ll!·1•tY·l•i!i!l;j!l:l;J•l#l•i&t·i~l• Un dos e~peri rnentos m,f ü
famosos para comprobar
potencial xenético. Cada animal posúe un potencial adaptativo que específico d~ condura dun individuo vese afectada olo med'10 a delerminac16n blo16xica
súa especie e pcrmiu: que se exccuren dttcrminadas condutas ou non. Do mesmo mílue ncia sodaJ cxercida polo ¡ P d en que se dcsenvolvc, A.si a da conduta loi o eiperlmanto
5
ntcgra~rcs O grupo ao qu e- pcrtc-ncc son cruc~i s
::~~l.1.
xcico, o que é válido para os animais, tamfo o é para o ser humano. Existe unha no scu compurtamemo Pa Mllgrim, Que pretendía probar
;o grupo, 0 individuo debe mudar a súa
0
conduta o u ben raeit·:r ce7i ser Quo os alemáns leva ban nos
relación directa entre a fisioloxía humana e a súa capacidadc de responder aos carn,.
bias do scu cotorno fisico e social.
ciarse dd. Ourro facto~ lmp o: a nos ~ orm as de cornportamenrn pan. distan~ xenes a súa dispos1c16n a
a inAuencia cultural, que no:ru::tc ~:,~:~r.ervé~ na condur~ dos se.res humanos é P~rticipar no xenoc1d10. Para ISO
O sistema nervioso é o que regula e permite a condura do ser humano. AJ ca- M11gram atou un home a unha •
conduta hum ana, como a de ca.l<1u~ra outr::~t~:rncr, vcsur ou crer. Aínda .1.s f, a cadeira electrificada e pediulle
pacidades humanas de razoar, <le usar unha linguaxc, de realizar actos voluntarios biolóxicas e fisiolóxic:is qu d, . . I, vén prcfixa<la pul.u csuutura.s a un grupo de persoas que ne
e c1crmma o scu xenoma.
(como camillar) ou involuntarios (como respirar) están dirixidas polo sistema ner- realizasen preguntas e premesen
vioso e este dcscnvólvcsc como unha función do potencial xcnético da nosa especie. O xenoma Je cada especie d fi . un botón que producía co rrenle
poden fuccr acrobacias· a~ abellas e ne das ~uas ~apacidadcs específicas: os gol6ños
eléctrica cando respondese mal.
Non obstante, os seres humanos podemos modificar e alterar o funcionamento zoar e mesmo realizar ;,tos que c;};;:1~:•: med,i: os seres humanos podemos ra- O home era un actor e a cadeira
mo ncan o noso xenoma.
donoso sistema nervioso a trav~s do uso de determinados medicamentos e drogas, no.n funcionaba, pero canto máis
O escuelo das bases biolóxicas da condura h , gritaba o home, as persoas máis
Esa manipulación foi posible mediante un cstudo do funcionamento dcste sistema tre dúas disciplinas: a psicoloxfa e a bi I f O uman a supon un nexo de unión en- desexaban torturalo.
nervioso que tamé:n nos amosa as claves da súa dctcrioración orgánica. Graus a e os procesos rncnrals dos ind' 'd o ox. ;· que se pretende é esrudar a condut,¡ O experimento logrou amasar os
ese c:studo comprendemos mdlor enfcrmidadcs dcxcncrativas do cerebro, coma 0 pero tcndo en conta tv1 uos aten codo aos sew compoñem es biolóx.i cos, peores impulsos do ser humano
unha lnrerrdaci6n ent:uepr:c::t~:~ªo·mx·,~nro hub~ano. debe entendido como pero non s6 dos alemá ns. '
alz.héimcr ou a esquizofrenia. cus, am 1cnta1s e soc1au.

Espertares é unha narración baseada

il()l!EJO" IXND'O l10llN WlWAMS nas experiencias reais do neurólogo Oli-
ver Sacks, que tratou con l-dopa varios
pacientes paralizados pola encefalite e
AWAKENINGS obteu resultados milagrosos. Os doentes
15pcrtaban para afrontar unha realidade
que non comprendían porque ti/\an pa-
sado moito tempo nese estado letárxico.
Na pel!cula, baseada no libro do mesmo
nome, o resultado do tratamento pon en
cuestión a capacidade dos doentes para
superar a enfermidade. Na narración dos
feitos de Oliver Sacks, algüns deles con- . O.organismo .humano .posúe dous sistemas para coordinar e integrar a co ndu-
ta. o sistema nervioso e o sistema endócrino.
seguen enfrontar e aceptar a nova reali-
dade, e adaptaf5e a ela. a) sistema nervioso recibe datos internos e externos, que procesa, :maliz.a e
Ambas, narración e película, afondan mtegra para dar unha resposta adecuada ao estímulo recibido. Está compos-
nas posibilidades que ofrecen os medi- to por dúas partes:
camentos de reverter procesos de dexe- O sistema nervioso central, que consta de encéfalo e medula c:spi.iia.l.
neració n certbral, pero tamtn proponen cuestións t ticas importantes, como a relación
- O encéfalo está pechado no cranio e encárgasc do pcnsamento.
medico- paciente, ou os efectos adversos dos medicamentos fronte aos beneficios e o
valor da existencia como el ección persoal.
- A medula cspiña1 é o conxunto de nervios que percorrcn 3 columna
vertebral, conectando o cerebro co resto do organismo e pe.rmitindo
algúns movcmento reflcxos.

31

30
 O O CORAZÓN DA MÁQUINA

oso crift!rico, constituido polos tr:unos nc"'¡otos;

O sim:ma ncrvf 05
flongos e dendritas e é o responsable~ CQ
Está formado por axd d s difcrcntC!'i órganos até o sistt~rna ne~
l. O tilamo é a parte central do enc:t'falo, que m:ibe e rr,uuntitc a.s men•
<lución de ,~ensaxcs&~á ; 0:pasto polo sistema somático e au saxcs pmcedenccs dos receptare scnsoriais.
central, e v1ccvem. O 16!lo,.

2. O hlpot"a.mo, situado debai.xo do tibmo, t. a rcJClón do enct.falo que

i crinas.
1
1 nas), libcr.i as no SJ.ngud~nvolvcmcnto sexual.
Sistema neNioso central
¡I (humano)
EsquemadassecclOnsdoslste~
nervioso central humano. Apartir
de: snell AS (2003): Neuroarutom'4
cl/rrica, Panarmmcana.
mo. crvioso somálico, composl~ de neuro1.1as scnsona1, ,
- Sistema nuc conducen mcnsaxcs do sistema nervioso ccntraJ
~~:::::s~ E.n:i cspedalii:1do nos movcmcnros voluniarios.
. ervioso autónomo, que tr.rnsmitc mcn,sa~cs entre
- S1stcm:~ioso central e os órganos intc~nos. A~rna u~dcptn<len,,.
O
tema da ooncicncia. Ten <lúas parres: sistema .s•mpático (cnc.rg¡.
;oc1~7 activación do organismo) .e parasimpático (que rcstaur~ ot
sistemas normais e rclaxa o org:mt.smo.
dócrino, que é un mecanismo químico de comunicación
b) O sistema en Es-1
do organismo. ~•1 consfcuído
1
palas ghlndulas endócrinas e :u cxf>.
Glándulas cndócrifw, que producen substancias químicas (honno.
d e para regular procesos como o metabolis-
mo. 0 crcccmcnto ou o
Glándulas o:6crinas, que vcncn substancias na superficie cxccrm
do corpo: suor, bágo:1S, S:1.liva•..
Valamos por partes: a anatomía do encéfalo
O encéfalo
encéfalo é a ;me do sistema nervioso pechada no cranio. Comprende o cm.
~ru, o a-rcbc.1/c o bulbo raquídeo. Podemos disringuir nd tres grandes zonas;
a} Prosencéfalo, Formado polo cerebro e o talo cncef.ilico.
• O cerebro divídesc :i súa vez en corti7..a, sistema lfmbico e ganglios b.i,.
s:ais.
- A coniz.a. ccrt'bn.l cst:i dividida en dous hemisferios, te~ unh¡
csrrurur.i prcg-Jda. Os scus prcb>amentos máis gr:i.n~le~ ~onl~cnsr
como cisuras e reciben Jifcrentc.s nomcs: inte~rhem1~fcnca, .'~un
de Rolw<lo, cisur.1 de Silvia e pcrpcndil:ular. l~t~ c1~ur:is !v;:~
o cerebro en carro grandc.s lóbulos: Íromal, paneta..1, tempo
ci pital.
- O sistenu Hmbico co ntén escrumras indispensables para cr~ar r_r-
cordos, scmir prnccr e, en xcral, xc~tiona as actividades cmoctolUJS.
Tamfo r1:ali.z.1 funcións de relación c111rc a corti7A1 cerebral e as plt·
td m:iis internas do cerebro. Algunlm desa.s estruturns son:
coordina n conduras c.~nclaiJ vinculad.u ao m:mu:memo da csp1:dc.
Regula a liber:idón de hormonas pob hlpófise, ffi ilntl.n a tcmpcmura
corpur.i.l, org;mlu con<luta,: como a aJimemación, o apareamcnro e a
:igralón, e lmcrvt.n na eoordcnac/ón do sistema nervioso autónomo en
O
¡Js. mamemos de u::mión.
3, Os ganglios basab son un grupo de cstru1ura.s conformad.u pola deno--
minad:i subst:incla gris, que coonlinan os princip:w movemenro.s lnvo-
luntuim e u:udan no control das rapoua., moror.lS,
bl Meseneéfalo, t. unh;,, atensión do t:ilo c:ercbr.il. O scu fundonamemo é vi-
ral pois l. :i tst:ición de paso dos ~in;,,L, ccrcbrais que se- dirixcn ao resto do
sistema nervio.~ . Ademals, coordina os movcmenros dos globo, oculares en
resposta a estimulas visu;,,b, e algunha.s das stías cstruturas (rubérculru cua•
drixémlnos inferiores) coordin:in os movcmenroj da c.tbcza e o uonco en
rcsposu :i:os estímulos.
e) MetencMalo, a16p:i.sc por d~baU:o do mesencé&.lo e est:í. conformado polo
cerebelo, :i ponte Je Varolio e o bulbo raquídeo.
• O cerebelo é o órgano situado na p:ine posterior do cncéÍ'a!o. Encirgasc
da coordinación mwcular e os movcmenros involuntarios.
• A ponte de Varolio: Responsable do ciclo do sollo, segrega substancias
químicas que regulan aJglins movementos involunurios do corpo. Actúa
de ponte entre diferentes parres do cncéÍ'a!o.
• O buJbo raquldeo: controla algunhas funcións como :i felipir.ición, .i. fre-
cuencia cardíaca e a presión aneri:tl. Regula tamén a secreción de xugos
dixcstivos e cumprt' con funcións rdlaa.s como 3. deglución, a l05C ou o
vómito. Nalgunhas enfermid:idcs ben cmia:iJ.as csún afcctad:LS ll fun -
cións dcstt pane do encéfulo, como a etA ou as atrofias musculares.
TAREFA 2. ACTIVIDADE 1. DIARIO DE NAVEGANTE. Elen:1tio 1
Converténdonos en h~:!!!.la~s. A evolución ~~erebro humano
Que compartimos ces animais?
O noso cerebro fo¡ o produce de moiros séculos de cimbios evolutivos. Foi.~ c~ ns-
miíndo sobre as estrumra.s máis rudimem:irias dos no.sos amep:i.~ados: os r_cp~1I~ .
05 mamlferos e os primares. Oc feim, as cscrumras básicas dun cerebro de rcpul ou
de mamífero scguen a form ar 'parrc da c:srrumr.1. básica donoso cc:rcbro humano,
por bo comparrimru cru curros animais algunhas pautas de conduu.

Jl
32
• ;f·n·MMvr $'i!:t·•
ni~.a-
I conlón espiñal q~ . ot.ensi6n do neocónP.
csr:i formada poa;1e é a encarg.1.<k
=ritlva..; ~

-~---~~
. bicolixaa
ndo o sistema~:ameaza ~u
hum2no bdo Esta func1óns corpor¡¡¡
• do a,n,brob.-.1 e do " : rod" ,qu :ión. ) /\o «Jo, do
ne miu ,nug ,ronco ""' º""""ón gu<, • ""P' 12lmen1e po, '"' a. huml oo
::"~~= MJrtínU Ron.

~aatenc10nn~~bulosfronta1s Ar;, mcdul,, d:,ón e '"'~,c,ón do"º"º fi,nd':'"en,mlfrro,· o olí.e,.,_

'º""' de n,proJu ón d• "'°'1 o romp<I d,m,u m miuV'ól Jo cc,d,~
. f-11~ ~-~
-ta• .,¿§
;.,,ctlvan;:,:::tomátl':, d;,
unperigo, os sencadéase

unt,aresp evilaropeng · cen

luxlda parapjnlcoreprodu
1taquasd1 11inda QUll0
e.sle proc11s~Q real. se~ón
funcoó;:, c,, (, n,gub:piao n,pu : : •,
,omm, ópa« o ro º' ,o< ,ép ,t!Jdu•
,odt :•P"" "''"~n ""º' e no, <om.
na,nenm• gr
, mbclo •:., comp•n;::;,, e giobu> '~" n<>< , ompo fo, o •u.
mnur.u q u, " " ' ¡ ,mp<1'"' umtc P'-'
,natum, "'.'I'un p•pd mo
,on,ndo O •~ ro po, 0unh, « ri,

pori~op~~epclón de ~:;;~~
: ~a piodu~~ª:C~~do asociado
11mocional. , depe1igo, a
a unha siluac10~a sens.:ición
percepclon dunpengo etc
asociada a ese
- ·- ~-~··-
e ,kmnp<::: "'"'" :""r~"'"'
bro fo, cvoiu'.icn" c.siá e,'"' ori,,
Pº'"º""' ,cmp<I o ""\r«o E.,tc" « nbro m" ,d,donad,co,.,m~
Ao longo Jo en,bro num n' P"" do , Jo ce~ I"º¡¡, ,ción, d, fmmac,ó,
""" 1
¡ mbko ou ' . u, rod<'
« rebra" q 'ilón• d, "'
0 ,. t ""' ,.,,1.,, '
o), .,mln r.u mfü imp<1
"""'"' ron,o
Je " ''.",U~'" h, i t 50 ~: ,0 e ''":" 1' '.:., ' ''" """'"campo.
'"oium·•,'.i., , n, ied'.dc, .;¡.,,;eo"'\i.,d•, o hipo h, capa de 1ccido qu.
d 6m (m ·,, ,pn,nd,u>< nlgd.,I,,, pil
de mem:~irodi,mo, ' '.' 1'
n,ocórta, un ,o Jo mcbro. E,ij
,p,ddóu do, e que rodc~ o';;:,110 maúor I o I"'.' ,_
ª""""º , ca ,dd,J, Je produrn .
. , wiuurn fo ro, Je S'°'º d ,c,wol,odo fi ndón,cogno,a.
,ól,mo,
d: maiod, J,.. u
ml n rcquid, mfo ,~.
u<o Je cnml,, e ~• maio, i,m,hu ""P" . ue ou ben dñ,n '';.,.r,
rcbm, pc<¡ueno,

S""t'
O úhhno p~ ~"'"'' 3 miHm« ro c,d mfü mfü cficlcn -
roxim.1J 1 jft,ros, pe Jcpó,sllO
mi~::~ en todos o1sri~:~,:1]mt'l\lt', é o prcd" b' i,mln u , ou ,qudc., ,nim• " d~ p,odudóo de cn:ebm moi
fiJi wción. I . humano.
dcfa~r;;:,o.
pre A evolución ,cl«co:';,,n ,cr,ron fo,m:, cxcmplo, <en "",,:';no <en un me ,o
~t' c1: r-,1ctcristic:&.S do ser
en relación co co;is~ucno. O Porén, o ser hu

-~
re, cun corpo m ,cu corpo non o cció n• do ence-
pe;. en rcl,ción :o"" volume co,poc,I. ,am,J\o d,lgunha,m:ño d, pan< e ,
mol gr.,ndc P"' ,cílicic"' difc,~n= ",: ,ción cnire o "
/\ «gu;o,c ,~bo,Indice, rcl,uvo, (p po !
d co,doeo,,cw 11 tfU~ .

1§,
;.'.º,n;;~o), 11 PROS.UIOS Ij CHtMPAIIC~ .. M

[ ms,;cnvono, . §. ,~n I

=---
C,,.,0,0
""=-""'-]
TAREFA 2. ACTIVIOAOE 1.
DIARIO DE NAVE GANTE. Emclclo 2
monde i,m,no, ;:
:J
= - .__ '
.

1 :
88 §§" IE§
~: L_·:· 2.lJI

=
,.,,
1

1
,~

-~
rcbros aumcn . uc os posu ,u,oo•u [ =lo do lóbulo lro~~ '
cvoludóo, , medid, qu::::w que°' ,n~::~!e c,cccm,n1_0
Ao longo d, . mplaid, d, , " ,...¡ Afnd, .,¡, o 11 . ,l. C,mo mili UT<RAL mno o d=n•ol"<m,n: '.:':, ncocona , ,da=,,,,,,:"
mcniou i,mfo , '.::',o ><u medio """ m~ cnmldco do '"';o orgmi,mo no Son cr,ctc,Úue>.> do " ccrcbrm
wenru ' hw e O d=nvolvcmcn
umcaon cnac ,, dm,n,n,o =ru
c<id,dc, de oon,u •· oomped, co ""º
m:1.n:ad:
.iun p= enfron
:.Jiña
crecfa o ce~ ro
po~ ::crxí.1
coruumi:i e m 1S as1mcm.a cn:c : :da c.omplOJdade e a oom
aumentopa a

35
34
 UNIOADE / .J
amaño do cerebro só é relevante se temas en Qln.
PROSENCÉFALO CEREBELO
o maior ou mi:nor t
. rd ión cnirt o tama
fto do ccn:bro e o peso corporal, que
a) T61Amo: procesa os sinais <lo rumorno e percibe :i lracto mesollmblc:o
adcma1s ;ndi; de cn«f.&Hución.

_:;ihMOO;O
t:l

:t:
OIENCEFALO PONTE DE VAAOUO dor, :aínd:i que non identifique a sü:i proccdcnci.i.
denomina be é a ontidadc de ncurnn.u quC" é qutr¡ de
M:i.is imPomntc, ; a extensión do neocórtcx (capas de ntu.
b} HlpoUlamo, participa na lil>er-.1ci611 <l.u hormo-
0 0 nal e cmrr :u; ui:i. funcióm c~t:111 o control do
almaccn:u o ~ncéfal:~ lóbulos front:1.is e prcfo1_11~is no.s mamíferos) e~
:ipetitu, do sono, n regulación dn temperatura
ronas que m:obren es cdfic:u como as pir:1.mtd:us ou as neuronas CS¡it.
nsu"°" procnu de ncuron 15 P . ddadc Je procesamemo. corpor.11 ou a conduta u'.xual .
11 que producen unha m:11or c;ip3 ,
e) GllindulA plneal: rcgub 11uimlcamcntc os 11ivei1
o, d'fcrcnics dos anima.is. Motw d2S cstnirur;u
1
1 Je suno e os ritmos ddicm Je procreación e imígdaJa
Porén, non oi;::~;:al scgucn conscrv.indos( no cerebro hum~rio.
ap.:1.re1memo, 11 tr.ivé., da produción de icroto-
pmcn1cs no ccreb os sis1cmas que h.mciomin e cngadc novas órgano,¡ nina e mel.iconin,1.
A na1~rcz¡¡ consc:xa cxistcnto. P:1.r:1 0 biólogo P:iul Madcan, o cerebro
e funC1óns sobrcuh.1.do da superposición dunha capa máis sobre ccrcbl'O! d) Hlpóflse: cnciips.e cL secreción e regulación hor•
hum~no é o : com artimos con riptiles e mamíferos, esa é a r.uón d~ monal en conexión co hipot:l.l:uno e a pltui1:uia
:mrenorcs b
que os cerc ro
s ani~ais e as súa.s conduw ¡midan .ser modelos para o
h navés da cxperimenrnc1ón,
eJ Hipocampo: a ,úa fondón principal ten que ver
con memoria episódica, rd.1 cionada con cxpc-
cstudo da conduta um:ina ª
rit11d2J virais, asociando os csrlmulus externos
a clcme111Us conen:loJ d.i apcrlcncia.

O Amlgd;Jla: lllena ao corpo en situacións de supervivencia e almacena rccordOJ

Áreas e funci6ns do cerebro
O encéfalo
O ~rcbro hum.anota parte do sis1em.a nervioso encarg:ida ~e ~nt~olar e ~lar~
funci6ns do corpo. É o 6,pno director do no.w corpo, recibe ~ma1s deste e d~óJ.
veos en forma de rcsposta (mo\·emento, emocións, condutas, 1maxes), É ramén a
b2SC dos n:cordos e da propia identidadc.
O cen=bro cst:S. protcx.ido polo cnnio porque é moi doado lcsionalo. Supón
0 2% do peso corporal e usa O 20% da enerxía que consumi~os. Pesa arrcdor de
1,36 quilogr-.imos. Est.í formado por milleiros de células nerviosas que configu~
millóns de concxións neun.LS. Aln<b non comprendemos totalmente o seu func10-
emocion.ai.1 a longo pruo como un sim:ma de pr~ención. 1:: a responsable
d.u emocións prlmilri;u (medo, ir.a, noxo, sorpra.1, tris1C"ZJ., fdicidade) en
relación cos c.stfmulos externos e internos.
Os ganglio, basais están sitw.dos na parte m:ils profunda do cerebro. Son o nÚ•
deo caudado, o puwnen e o globo páJido. A súa función principal t a.sociar pcnsa-
mentos e scnsacióru con accións físicas, permilindo que a aprc:ndiz.:i.xc se automatice.
Tamtn permiten canaliur a ansicdade, Algúns dcsor-
dcs asociados ao mal funcion:unc:nto de.~tcs órganos
provocan que a persoa se sim2 preocupad.a e .m.siosa lóbulo frontal
sen motivo, aínda que, ben cana.liuda, unha sobre- ~a:~=e~~=~r:e
c.stimulación dcstcs g:rnglios pode foment2r a cn-ati-
vidade e a c;ipacidade de emprender novas proxccros.

i~ ~c namemo e as invcstigxións sobre o scu funcionamento son moi recentes.

A coniza cerebraJ t unh2 capa delgada formad2

-~.·
<"!.~¡¡~.-.~ No cerebro podemos distinguir rrcs p:mcs: o sistema límbico, os ganglios basai.s por pmo de 100.000 millóns de neuronas, que se lóbulo

,.
e a ncocortiz.i ou cortiz.a cerebral. presenta pregada pero moi cx1ens.a. Se cscendése- ,,....,._,
o«lpltal

w.
'!"} ~-
O sistema límbico csrí na parte miis fonda do cerebro e consiste nun conxunto mos esa coniz..a ocuparía uns 2. 500 cm 1 . Esd confor-
mufa por 6 finas capas de substancia gris e dividida
,;,.,a,

- ....
de estrururas CW que forman pane o t.ílamo, o hipoti..lamo, o hipocampo, a hipó-
en dous hemisferios que están conectados a 1r.avés
~·-~e ~
...
fisc e :a :imígdala. E.sw estrucuras son as responsables do control e a expresión do
¡,
1
estado de ánimo, das emodóru, do proccsamemo cb memoria recente e da integra· dunha c:scrurur.i denomin2da carpo caloso, sitw.do
no imerior profundo da cisura de Rolando ou Suco
,, ,: ción dos estímulos procedentes do o:1erior antes de definir a conduta,
¡' ~<.-........ , . .;:- .. O sistema Hmbico 1amén n=gula o sisrema nervioso amó nomo e o sistema ncu•
rocndócrino, iso f.u que algúru tr.utornos neurolóxicos como a ansiedade vaian
Central. O hemisferio dcreilo escl cncarg:tdo de con•
trolar o lado csquerdo do corpo e o hemisferio es•
querdo conrrol::a a pane derc:i1a. Por iso, no caso dun
asociados con cambios hormonais e estados emocionais, como por exemplo nos ictus, o dano producido v:1i depender do hemisferio
11 trastornos alimentarios ou nos cadros depresivos, afectado.

36
37
o CORAZÓN DA MAQUINA

~:~.-;i~
r~~J.
. \ -e_ areadeB~
bros J o carpo e rdlk tc a. propioccpci6n ccn~tésic.a (Os movcmcmm corpo-
raU). Poueriormentc 1amén se represcntou grahctmeme 11 ~soc.i.tción entre
conü.a e ó rga nos smsori.1is mcdlanrc un • homúncuJo sensoria.!.,

O honu'm culo pt·rmitc ser cumdcmc Ja m .1ior imporunda que rcñ<'n

unhas pJrtcs J u cmpu, un1 sc ntl<lm nu ouuos, na rccepci6n de estímulos
por parte do ccrchro. A.1(, por cxcmplo, o t!cdo polgar que é us:ido en mi/u
HalftllnCUk,'" ' R"""""llJ9l .1,761

~ ) '------ cort,zae,d,llvap"maoa de ac1iviJ.1dcs complcx:u, vr r:ue moito m:Us gr.inde no homúnculo o :.1.
cnu r¡ue ten un movcmerno máis simplr. O homúnculo motor e o Knso-
, deWornicko
1 rial d c..,cnvó h·eme co tempo e dlfircn emre per~o:u. A.si, a man dun pianista
tór111~ motor COr1m MnSGr..a!
corttzavlsualp11moil11.
de concctto é Jlfcrcnte dunha m an norm:il, porque :u :áreas do cerebro is
que wá cont'ctnd;1. a primc! r:i son mfü :unplas c.:t ;u da S<"gunda.

Es 1;1. disrribudó n Jo~ ó rga nos e sentldos c.orporai1 n:ll corri1.a ccrebr~I ten un
hcmisfr rio Jomin,intc n:1 md~nd_t: pa.nc das pcr. ¡upd crttdJI nn cnferm!d.tdes rcl;i.cionadas coa pcrccpci6n Jo corpo, como •o
O
rdos En xcral ncstc hrnmfcno ruldi.:n u f.i.
mái\dc;~:: '-~/:
O hcmi.sfcrio csqucrd.o l mcmbro panlaJma ... ou a dcsaparid6 n de panes do corpo d.1 percepció n cnmcien-
1

;~w:
so;u, por bo h.ai n;\lis~. 0 r.11.oJ.mcnm !tíxko e a resolución <le t(' en ce rros tipos J e <lano cerebral.

cn\uJ~ ,·crba1s, c.:¡ oulr.ts ca.raci1hdcs.

rrohlcm:as numfoco. '. . d onado co.1 capacidaJc de c~pn:sión no~ vcrbil, DE PULO EN PULO
o hemisferio Jercno e,t.l rtl.i irdos que se rnanifonan con 1maXc1.
. . .. s c os pcm'llllcntos c rro
os pmrcsos mmiu~•o . .- . en~ lóbulos, ~cpar.idos por cisuras ou suc~s, que Morfoloxla da neurona. Sinapse, Impulso nervioso e neurotransmisores
1 0
Cida h('misfcno ~ d. d"_~;: r,m oruis e orripiflliJ. Nos lóbulos frontm. pro-
se dcnominw Jron t,115, pa~t ntc• e ~lvcnsc os problemas. Nos lóhu!o~ pa.nc11U
cCSasc O pcnsamr m~ con~cu: 'mulos relacionados cos órganos scnsornus do uao
prodúccsc :.l. pcn:cpc1ón de cst~s lóbulos tcmparais son os encargados Ja pe~c~
(~rcsi6n, tc1~1perJtur.1, dor;~!imulos auditivos e O scu p~oce.samento na mcmom..
ctó n e rt'cnncccm.cnio de . . J s csiímulos v1sua1s.
Os IObulos occip1tais csd.n rdólc1on1 osco . ,
. . ·~ enics a .1cid.1des perceptivas nos d1fcrc_nccs lobulos_ re-
A dismbuc1ón cbs.Ji cr i rc:i.s ~o cerebro en que esas perccpcións se :i.soc1cn,
r¡uin: :idcnui~ dnn min:i!: as distinra irea.s cc-rebr.ti5, b:i~tantc coñccid~
hoxt' en día. Entre da.s c:ibc dcstaCl.r, pob su:i_1mportancu
........,...,_,, __. ._.,,.,,,. • ....., _ . . ara a intdi1encil humana, as áreas Je Wermckc e, Broci,
"-.. ,- , ~c-\Jcion.2da.s coa.s cap:icidade.s !ingüís~\cas, e a comu pr, ..
~ ·• , , , / . ...,,_ front:il,unh.2dasClr.i.cterlslic;1.scspcc1ficamentchumanu.
- .,-;...":-§:.. t:fii ;---- De feito, non todas 25 panes do carpo e os estÍmulos
J-,..__'"' ,,...,-;- roccdentcsddas scmdlm ter a mes ma imponmcl;1.p1r.1

~"~-- \..... ' ~-

"-~:.:ií:::-.!_,
~rx::c'/J n '"'::°
b.. J
cerebro. algunhas están sohf'('dimensionad.is nd. Os procesos men1ais que reílen lugar no cuebro, :isl co rno a 1r.1rumi.-.i6n de impul-
sos e recollida de es1imu!os no sistema nervioso, ~on realiz.J.dos por ~élu!~ r:~pr:ci:a-

- l..~ - l _, ~.: , .,. '

{ ... "' , ~. l--
•,...": """'" .., -~~~ '\,., .,
• .2:'?....
- -..,.
Unha reprcsentaciún d a d1mihuci6n no cerebro~
lizada.s cham:ad;u; neuronas. Unha neurona tlpic:i Ten :as mc:.mas p:mc:s CI. calquer.
ireas corpur2is e os cstfmu! us rdJcionad:is con d:u e o ou1r:1. célula e algunha.s Nrrumra cspt'cializ.1 dJS .
•~ ch;imJdohomúnculodePcinficld,queclaborouunhart-
Ten un carpo celular gue cont<!n o núcleo (que. i sú:. VC'Z.. com én mm:ci,li
~ , pn:scntaeión g.r.íhca da sirnación das p:me5 do corp~ m
xcnético) e un citoplasma onde se sitúan os ribosomas, miwconúrib, o apan.to de
cortiu mo1or.i. (homúnculo motor). Esta rcpresenrac16ol
Golgi e dcmais cstrururas cdubrcs.
un m:ipa cb :tSociaci6n proporcional da coniza con mcm•

38 39
 ún1cro Jc- cxtcnsic'ins cl1~i_n:1J J.., <lcndri.
. aJcm:tls, un gr.in n , dular, cuu func, on é r«ihir
As ncu:~:;:~:~<': r,im1s fór.t J~h~o~~Sl-1 cxtcnsi6ns _é d_i ÍCt<"ntc is dcniiii
1110
como o LSD fun clmw1 pe¡;,lndo,e :m.~ rci..cptmes J e ~c roron in:i na v/,15 prrcrp1 iv.t~.
r drogJS rnmo J nkodu,1 promovcn a lilicrari611 Je Jop.irnln3 e 3 gradfic.u.ión
tas, que st miCI~ Joul r.tS 11 , uron:1~, Ui (l({c ir.u,~midr ~m :11s clrctroq11in,_k0¡
mcm1~csl~~~iludc l ' fonna: é ll u;.on !:1~n ter :ixbns que clwgucn ao metro de nrnseguinte. 11ue esd n:1 ha~(' tia si'1 3 :1d icdñ11 .

pol.1 rna Al unh.1s ne111onJ~ I'".... . lo corro, por o:cmplo. N:i Plfl
5
a ou~r.is nc~(::~ 1~or~ 1101 mcmbro~inÍ.:r~::,~onlina botón 1iniptko uu pt d:
l~,,~:/~;~l:~ún citJ :1. trmii n,1d\J'.1 J n i_c i\~:,;rrcu O axón cnnvé~tcsc nunha mcn.l.U.t TAílEFA 2. ACTIV IDADE 1. DIAíllD DE NAVEGANTE. Exorclclo 3
h · lcciroquf11111.o qu, re ! p llO que J, .11 c1Htt ch~, J cn0111 ¡_
.uón. AH, 0 11 1e , '.ª urun.i scg11ln tc po u e~
qulmi~"'1 que v1.1.,~ Jtc :a ne
naJn c~p:uo •iniptko. . . ~ sinais dcctroqulmicos 1lr ntro d:1 ncurun 1
1 0
O mrc:ini<Ol0 pülo cJI v,1.ix· :s l.l :1J m r\cc,rnnlc:1111C'nlr) dcnuo e Íór¡ tl¡
b1sb.~C' no h1l111.:c ik \Ónl _(J.!ü~~n :ax!, cn ntfo ccnlll~ tlC' miles de nwc1nli111111 VER QUE OCORRE DENTRO DO CEREBRO
mc01hr.1 11J .:dul.,r. A ~urc-rhc~c :t ~;ir ,:1 l·nu;a no u 1\n :u boml:i:15 Je !>Odlu Í.tn
d1.1mado~ hü111b1s lle soJiu. L.tml~ xón ~111JJ11,lo o \,:i.bnce clk-u.1cn Jernro-Íór1 Técnicas da Investigación da actlvldadc cerebral
11
qut o) ;irnmrn dl' -.1Jio entren ,~ ;:~,c l~imlu J,.- ~üiliu í.1g:t o lllC'Mlltl mrntrt1 u Vc:.r <¡ue ocorrc dentro llu cc rchro é 11nl1J dJs ó1.1 plraci611s r:1 1110 dJ ncuro,.,1cntiJ. P. Gage (1823-1861)10100
c:i1~:<~;:
J;a nC'_uron1. l~to-
1
;.t::t fór:i e pcrcurrcn a~í wJo o axón. como Ja p,kolm fa cicnrlÍtcJ. Se a condu1a humana c.1d provocad.1 pol.1 :ictivldaJc ottrelro (le lerrocar,!s que sufriu
danos nocereOro, concreta-
antr noro JC'\oh cn ° . .ao.J:i un Hnliar dclcrmin.iJo dc.senodél.'iC un pot,n. neuml6xic.1 <lo encéfalo, comprender :a co ndwa humana ,eri rnoiio m.fü doadu
men1eno tOoulollon:a1. logo
ü ndo.o cam ;io ,~:\'.~:~:r até 400 quilómcUO! pm hor.1. ~e ternos un coí1eccmenm CXJC IO Jo~ l"J 111biu\ e procno~ <jlll' lCÍll'II lug.1.r no IIU \O C1un.acd denl11laooral. Traso
si.<nema nervioso. I'orén, como a parte fund.1m en1.tl J cs,e proceso que 1rn lugar no accidente. GaQe e,(perimemou
d11 Je acaón qu Po . . -dón rcn1:tt:t Je J>('rcorrcr o axón e c~ega ao botón sistem:i nervioso ocorre no cerebro e c51e csl.l moi protaiJo <lemro J o cr,.n io, bo camb10s na süa personalldade
C inJo ~ u: puten.:.11' de :tJJn fübst:inci.lS químic:25 no c:sp:120 sm3ptka. E.ita,¡ é moi difk ll de consr~uir. A ninguén lle gu~t:1 qur lle ahran o crmio. etemperamento. oque serv1u
sin.ip!ico e.mu que se Je;pre~nsniisorcs, $OI\ recibid;is polos rcccp1orcs situados para probaraue oslótmlos
rnbstanci.is, ch;inudisneuro Asf, os cicndficos h= ron forma.s, o menos invasivas po~iblcs. de :ihordar cs1e lronta1:. inter1e1'en en 1iroce~01
coficccmcnlo. Unha bo:1 oponunldade Jr otudo ~on os ClWS únicos de enfermo~ relaclonae1oscoas emoc1ón'l.
nas dendritas da sq;uime neuronl. ch
':~:ns.
que J.O pesarse ao recr ptor da neurona
que, por ter que ser operados dl' docnus gr.tves, pcrmitrn a invo1 igación dircCla a personalldade e as lunc1óns
Os nrurot_r-~nsmisores son :;ue provOc.l O o mbio de balance dt ióru do cerebro. Moi10s dmcs casos, como o de Gage. ~on casos repetido~ en todo~ 111.ecutlvas en .(eral
1
1brrn un c.in'.ino dr ~J.)O forradl nrurona receptora iniciando o proceso de novo. os manu:iis de ncuroloxfa e psico•
en'.re o cx1eno 1 e ll '.mcr ur aciian csie proceso, menncs outros fan que sa¡ Imela. Non ohstante. son cscasose
b.1)ttn neurot:::~;::
d rw·1
;ri~
dos nrurotnn~mlsores inhibi~orios. Acecl\~~-
,monina glucam:110. dop:immJ, CADA, gl1c1•
í-aise necesario acopar técnicas de
abordaxe non inV35iv:is que pcr·
NIurona en repouso
n:1, son tJ .
na. no~ reúru ~:~ : eurotra~m~orcs ben coñccidos. O cxcrso ou
d ¡ . • relacionado coa ;ipnkión de c:nftrmldadcs
:!:ra~s 0 :;i~l;x:. kí. un rxceso Je dopamina (subsianci.1.
mhan visualiur o componamcn -
co ccrcbr1I. Neste proceso tivo un
p:ipcl importanrr :11ccnoloxÍJ.
:uocilda cos meanismos de rrcompens;i; J o cerebro) nos lóbulm En psicoloxÍl cxis1rn dt'1a~ n -
-•-- from:iis csll relacionado co:1 csquirofrcni:1 e ;as substancias qur b!o- m.is cspt'C.i.diud:u no esrndo do
......... .. ! ... quan a dop:tmin:i úunsr no 1r.1camenm dcsta enfcrmidade. ce1tbro r a súa relación coa conJu-
Corpo - ~ ,\-;, .-:. . A~rotoninl, par OUID bwda, C!ici relacionada COJ.5 rmodótu e 1:i: a psicobioloxía r a ncumpsico-
celular : .. : ... ..;·.:.::~··-......... . emdos de :inimo. Pouca scrmonina implica depresión e de!iordcs loxla. A primeir-J aduita lu:ir mo-
05
__ _: obsoivo•compulsivos; dcm1Siad1, un aumento cs:r.xera<lo do apc1ho ddos animais, polas ~imilirudcs
que podemos a1opar entre eles e
~ - cproblcmasco sono. n6s, A neuropsicoloxia, non ohs-
Cmpo ....... .. :'.·" ~;...- ; . ~ ~
Bo:/111 Algunh:u drogas como 1 cocaína, o opio, a herofna ou o 1\cohol r:inre, cstoda espC'dficameme 2S
• ....ir,rco . . '
( celular · · -· ~'.:...".:. :. · promo1·m :1 libenciOn de neurotransm1sorcs e míluen no c~m.porta· funci6ns cerebraü en nixeitos hu-
\ ···· mcntodocercbroimcrfcrindonasinapsecerebral. Osalucmoxcno1

40 41
 Métodos de abordaxe - ..
- . difrlt'nccs 113 :ihonl.uc JJ~ fu_nc1om Jo CCrtbr.,
f'oJcmos a1or3r Jú.t~ pcrspeCll\"J\J . ,inh:i ,¡11roxlnución mJ1rcru :a través~
hununo e :l ,,b l'(bclón rol cunl u~: ~i(lns ccrd,r.ii.\ (ben c.sp0~tin~u, ben inJt¡.
cf('l..·tos n:1 comlur.1 Je J c1crrnln:J1 a~ rrnos tcnt-.u unh.1 ;i.pro:iomao6n dirti:1,1 lG
cidu upc rimcm1lmcn1d. Ou bc~r.uc o1>cr:idón~Jirt"CCI~ sohn: d, hc:n ,¡ H11'fi
cerebro en fun cionu~1cnto (bc~~ms 1kn10S de rc<ollid:1 J<' Jatos ;t 1rav6i de in~
J c 1& nkJ_\ J c ncuro1111.1J.c ou
trumcntm 1ccnulúJ1.icos). _ ,bio~ n:1 conJut:1 JS<)l..iJ J ~ a Jll<'r~ntcs cfec1~1 ~br r
Mf, todo, lndlr~to1: o~ o n lnJucido~ por cxpcnmcn1.;mó11, 1x-1n111rn ltl\
0
0 ccn-hrn , froi tnJ J e k:;lóm o~J~º"" crn:hr.ti~ e as sú:u funrnSnJ ;uod:.1J.u. M.lii
nrnrólogm r red~ r l~¡;unhn r.iw:i.mcnw que non K nl)lr<' é v:11\Jo, u l]\I( d,1d,¡
C'Sl a ;»O\.iJdón t f,0110 Ji:na i~tcrrcbdón rnirc a) pJ.rtC'S, unh:t m om.1. conJiu~
a pl:l.'>iiciJa~C'. J_o i.:cn·hro . ,es :Ír<".l.\ ,crcbr:ih, iu:m:indo xunt a.\ 011 ¡~ir 1cpJr~Jo.
¡wxlc c~w d1m1dii _Po' Ji krr:_\C'l""Jdón ,~nLC'rior J11 runJms;a llo lnd1v\Juo Podt
O m érndo du loióni C' 1 cnfrrmiJadcl 011 lx-n inducido media1uc .3 ablaci6n
)CI c-.1.sual (o u\J.Jo por u~h uw c:tól rcsC'i""'J,Jo !Ó p,1n ca.sos Je cnfrrm1J~dc~ que
du11ha parir J o ctrchro. F..1;i~irntadón animal, e tcndo en conta as rcs11!c16m fti-
o rcqulr~n ou be1~ na a:pc . _ C' co mi!todo de marcado Je concx16ns neurollais
15
CB f'C'mncl\l t!.. Co~ pkmr~:;ó n dunh.1 subsunci.1, se busca den~ctar cales son ;u
1
no que, nl,:J'.Jntc intro<lulo-rc!i st:t nunh:l esmHUr.l cercbr:il lesionad:i. Outro
cnmJ;u e uid,~ de es~!~ esruro histol6iico ou an:llisc de tecidos, que se rcij¡.
0 modificar a nos.t conduu.
mfoxlo complcmtnr.ino d J d pm obserV:lr ambios dexenerativo 5 n°'
u unha \ "C"l m1ino o indivi uo estu a o, fermid.ade.
tC(idm que apliquen a (Ondura dou a en
Ouuo métoJo indirct"to de c:studo é O método xenético. Este método parte
da hi ·,oc J e< uc :l xcnética C O que determina como se dc.scnvol:c o_noso ce.
,d.,ro::\ld cob~ moir.i impümncia O csmdo d~s. x_emelgos homoc1góucos (q11c
co mp:m en " iotalid.idc do xc noma) e dos dic1goucos (que companC'n o )O%
do xe noma) , Üi csiudos sobre des permiten concluir qué tr.l5t?rnos _te~en bue
hcrcJicm.1 {por a.emplo, no aw da csquitoffC'ni:t), e c;iles est:m m:l.1s mRu!dos
polo ambiente.
M~todo, d irectos: mcJian1e os cales pretende observar directamente a atti,.
,idadc do encéfalo, lxn ,cx.im-and.o a Hi.a mividi.de décuic:i ou rccollendo imua
visUJU do ccn:bro en aaividade. O n:muo da actividade cléctrio. do cerebro ol>-
scrv:.i como 01 cimbiru déa:ricos permiten a comunicción neuronal e poden dc-
ln."t.mc en form:.i de on~ déculc:l.S. Mcdian1e ;a detección dcst:u ondas podemoi
...oñeccr a acti\'id.1de cen:br.i.l en 1empo rc:tl e algunh:u di!ifunci6ns nas transmisión
d écuiGU nn cerebro. A principli tCCnica lWW p:n-a ho é o electroencefalograma,
que f a 111Jis coñccid:t, pero outr.i.s, coma os pmrnciais evocados, permitCll rnif..
mr ondas cm·bnis cvoa<W ou inducida, selectivamente pol;a ;ap\icJción dalgún
c.u imulo e son e\p«i:i.lmente útiles no cs1 udo IU audición humana e nos proceso1
cogniti1•05 .:uociadm ;i lingu:uc.
42
Pub n·,a pJ.rtC', o mliuo <le lmue1 vlsu:d ., Jo cerchru lév;i.\C' a u ho m rJla nt<' J.
ruonad a magm!lla o u ben II wmo¡;rJíla rual cum puurl·u Ja. A husa Je mellorn
lmaxc.s do ccrcl110 vh·o l'l'<¡uiriu un enfoque 1¡ue perruiri.\C 1ccollcr info rmadón,
nnn ,ó ~ohrt ;U c.\t rutur.u, senón tamér, 5oh1r o 1eu fundonamem o: apa rct:rn .uf
:u tb:nicu de mistro íunclonah. como a Lnmo¡,;r.afla por emi.si6n Je poi,iu,,n.s
tl'ET), a 1t~u11Jncl.a m.1 gn~1iu fon dona ] uu a 0 1imul.ad6n magnélin ir.inscr;inc-;il
(EMT), ,¡ue, medi.anie II l111cr.1.cdó11 cu 11 dlfcmuo ('j,i/mulu.s {lumínko,, dfrrricm
ou ncuroqulmico1l permiun gr.1v-~ r ;1, 11nlvitl.aJr da cerebro en acción.
Prlncip3ls influencias no estudo
do comportamento e d~ pa_tolox~ s ps_icolóxi~ _ __
Se o século XX fol o Kculu Jo Proxccto Xcnoma HumJno, qur hu Kaba JeKubri,
.sccuencl.1 completa d o ADN, o sfrulo XXI parece M: r o do proucto •conec1oma
humano •, que pretende." cu1ucg11lr un mapco integn.l do cerebro pan ob1cr cbtot
sobre .:i organiz.adón d:u sll;u concxión.s omutur:ii.s ras sú.u <linlmiCIJI fun cionai.s.
Pero ene proucto afnd.i non coiurguiu oublecer complcr:imerue o conec1om.1.
aduleo, Eu:i inve5tig:i.ci6n pode comrihu!r a coñecc:r mello, o noso si.src:ma nervio-
so e, como coni,ccuencla, tJmén il comprender mello, .:i nou condura, os pa1r6m
alterados ncl.:i e .u posibilidaJo que ternos de modilicalos. Pódc:K di d r que amo
mello, coñczamos o corazón da ml quin.i, tanto mi i~ podcremos comprender e
A con1ribuci6n d.u neurocicncia..s ao coñccememo
do cerebro humano é innegable:, mais r:imfo ten 05 seus
limito. Se ben é ceno que o cs1udo do cerebro permite
comprender mellor detC'tminad:u enfcrmidadcs que 1eñen
a sú.a orixc nunh-a disfunción fisia ou qulmica dos cir•
culcru cerebrais (esquizofrenia, depresión,.. ), é igualmcmc:
ceno que non todos os ;upectos do funcionamento mental
son expliablo por medio deste tipo de técnicas, como por
CJ.emplo os v.tlofC's ou .t responsabilidad.e. Algunh:u en•
fermldadcs coñéccnse mellor grua& a estas novas técnicas.
porque cofiecemos mcllor os factores que dcsenadcan a
1W. produción e, u que logo, a forma. de u11.tal:a.s. Non
obstame, é menos apreciable, polo Je agora, a aplio.ci6n
d:u técnicas de lnvotig.¡ción no cerebro n.1. anilhc duo
cerebro normal .
Ademais, 1 prcteruión d.tlgunhas técnicas moi novido-
w como as de cstimulación trarucranc:li aplicadas .1. obxcc•
tivos de modllicación di. conduta, do componamento au
mamo das cap1cid.adcs neurolóxicas, como a inrcliu:nci:.i.,
poden ser eticunente cuestionables.
43
d'i3•j¡fB•1:1•ti~B·i•il?t•
En 1965 o bebé David Relmer
lolosuxettodunexperimento
decamblodesexo. Noprocesa
dachtuncisiónoseupene
rnultmquelmadoporunlalloe
opslcólogoJohnMoneysuxenu
queamellor!erapliserlaun
cambiodesexo. Ain1enci6n
doexperimentoer.iprobarque
acnJnza t aquede!ermi11aa
ldent1dade de x~nero e non a
n;itJ.uua.Oavidsulnunumerosos
prob!emaspsicolóxicosarAque
aos14aoossouboaven:lade
sobreasúaldentidJde saxUJI
44
UNIDADE f.J
a
~
A
,á mollrJa -----
'
proxmiadarncntt
moda. filoxcnétie2 da especie hun1a~; :omosom:u. O par 23 dc1ctmina o
2
35 ;~0 xc:n~ que: se ~grup.in en ~ ~\:s) ou ma.sculino (un cromosoma X r un
5uo, feminlno (dous c~mosom:u e } con 60 xene.s), Un x~ne do cromomma y f
cromo~oma Y, algo mi1s.1,cqucnota semana de vía intrautcrm:11, unha proteína d,.
03
0 ropannble de produc•_r, ~esticular (TDF), que pt'r~1it~ o dcsenvolvtmento
nominar.l:i fucror de1ern11~antc [hormonas andr6xcn:is (prmc1p2lmente te5tonc~
dos tcsticulos que producir.i~ asrán a esrrurura corporal propia dun v:i.rón (a niV!I
na). E.sras hormonas dcte~macular e nervioso). Se este cromosoma Y non csrt
músculo esquelético, carJ 1::;sdo embrión ~n dctcrmin:1.do polo cromosoma X
ptt:SCOte, o dcscnvolvcmen d nha mullcr. FiloxtnctiC2mente a muller é amcrlor
e dcscnvolvcrasc a csrrurura u d rda de Eva. A ausencia d.11 proteína TOF
í fom 1.ación do home, Adán n:1.ct . ;a '::minino e a pmcnu dcsta protcln:1. leva t
1~ ao dt"SCnvol,·emento do!;;::uculino,
difcrcnclació~ do corpo e,:1"1'.menro procnt.1 o:ccpcións no c_a5° de peooa.s con
Es-re p:uron de docn b. d sexo. Afnd.t que O xenonpo (XX ou XY) dc-
soo inJife~nci.1do ~u_con ~ : eou anctcrístiCU externas so:uais, determina A neuropsicoloxla apcrimenul confirmou csu arquitecrnra modular da men-
0 0
rermin.1 o sexo 1enonr 1':'·. • es de mulleres palo dcsenvolvcmcmo dos te a través de estudos vi.suai.s e funcion-1.i.s rc:a.liudos con rcson-1.ncias m1gnéticas
o sao fcnotipico. Asl d1mngu1mos om
ou 1omografia.s. Tamén o.s cs1udos sobre afasias, amnesias ou mesmo ablacións de
xmic1is internos e atc-mos.
.scaorcs do cerebro, avalan esta teoría. Desde :u ire-.LS da psicolo:úa d..:a cvoludón
Cando o bn de dcscn,-oh-cmento dos xcnitais csci 2ltcrado, ben porque noo
ou da Antropoloxía, tamén se confirmou que a meme humana é o rcsul1a.do dun
. P edebcria rodudraprotd~TDF,bcnparqucbctorescxtcrnos
a~tv.t ico~~n;u ue lbcn rcu:r O dcscnvolvemenlO dos caracteres primarios longo proceso filoxenético no que aparcceron succsiv:as c.struturas c.c:rcbrili pan.
enfrontarse a problemJ.S diferentes e moiw veces a función.s li~chs ao sao e á
~n~::i~~ de hom~ e mulleres, pc>den :1.parcccr ¡~dividuos cun xenoti~ de
reprodución.
hornc (XY) cunha conformación corpor:i..l o:tcrna prop1~ ~e mullcr, pero sen utero,
ou ben individuos cun ienotipo XX. cun corpo ma.scult~1z.ad~. ~"- :unbo_s wos os A.si, ainda que 1od01 os membros da especie humana computen os mcsm01
c:imbios corporais afectan 1 tom5 as cs1rururas corpor.1.11 do ~n.dmduo, m~luí~do módulos espcdaliz.ados e, x.a que logo as mesmas c:ipacid;idc.s mentais, :a organi-
istcnu nervio.!iO e 05 consccuemcs c::i.mbiru nos pcrfis cognmvos e cmoc1ona1s. z.ación desee módulos ou o i;eu gr.io de espcci.1.liución podtn prc.sennr difcrenza.s,
0 5
por iso poden existir difemuas n;u capacidades mentais de difercmes individuos.
Algunhas dc.sra.s c:i.pacidadcs poden c.s.r:ar modul:1.CUS pola inAuenci:a do Jc:lO nos in-
Ml!ntl! masculina, mentl! fl!min!na? dividuos da especie humana. Mais es.tas difereni..as son ,amén de c.ar.ícter modul:ar e
Fr-ome i [da. 1radicion1I de mente como unh:1 competencia de CJ.r.kter xml non c.s.1án relacionadas con funcións 1upcriorcs para ningÚt\ dos !>Clos.
producid.1. polo c-crebro, ;l mente, par.a as te?r~as neurocientíficas ~crn:iis, é_un Como 1endcncla xeral, os homes son meUorcs en r.ucfa.s cspaciai.1 e na.s habi-
cmuumo de subsincnu.s ou módulos especi211z.ados en proco:ar mform:1c1ón, lidad, motot:IS que inclúen cálculo espacial (por 01.emplo disparar proxecris ou
memorias divcrus e 1ctivid.ulcs múl1iples. Cada un dcstc.s módulos estada CSpt· imercep1alos). Os varón.s umén JUpcr.tn is mulleres en prob:u de ra.zo.a.menro ma-
cialiudo nun tipo de proceso ou 1c1ividadc. O módulo ou sistema responsa.ble d,¡ 1cmá1ico ou na inttrpr,ración de figum complcr.u.
lmgu1xe é diferente ao que se ocupa d1 orienlWón espacial ou do que se dcdia
.;I fabri cxión de ferramenras. EstCJ módulos non ot.án localiudos en comp1ni-
fu mulleres, pal:a conrr:i., 5uper:i.n aos homes en vc:locicb.de pcrapciva, en pro-
ba.s de Auidcz vc:rb:i.l, en rucf.i.s manuals de precisión ou n:1.qudas que debe intervir
memos senón dimibuídos polo cerebro e con.stituídos por redes ncurais altamente
1 ideación (por cxemplo enumerar obxcctos da mcsm;i. cor) e son mellorc:s en xcra.l
cspcci..tlizadas.
nJ.S probas de cálculo matemático.
45
 e: ,1,m -,.,.rn2=
do rncnnt asi,mctrf:i. no ~rr~ro du mulle.
. cimJus 1cñcn con~l'l l~ af2 CJdil un J05 ht'm1sfcnos e un ITl;¡ior
Alteracións xenétlcas e Influencia na conduta
D1f~rc~~cs lbudón mcnllJ op~-c[fica) pTamtn se icñcn conmr.ido 1lgunha,¡ d~ -- --
(un ~c ;:~oiótu entre arnh" .l. ~ · s v:1rÓns a<loitan 2mour maior acth;.

~:::;ei
O Po<lc-n o., xcnc.1 dc!l'rminar a rnn<l111.a Jun lnJiviJuo? ll, .k i asf, en ,111c- mc-dlda
num~r<:
' :xión1 b:uJh e 1cmporJ
1
~!º
is1r.1d.u nll ~istcn11 H1~b1cn:iitcma l!mbico, mcntrei que na.~ m ~
0
que podcrí.t csur pro\·OC&.ndo Jifctt-nie¡
a.:miv.ici,~n ( nuior n~ ,re~ r.1U:um,cJ tclirn unha nulor tcndcnc1;¡ cmocinn¡J •
poJcmo.s comprcnJrr e modificar c~n co11Ju1a1 l:.s.u IOll dú:u dü cuc.11ióm que .\ C
propón rcwlvcr a i:e1u:1ic;i 11.t ronJu1:1. E..-i1c foi un c.unpo <lr l11tcre.,c para moito,
invc.n ig-.1don::s dc.'>llc lin:iis Jo ~culo XIX, t.tnJn 1:uncis G,l1un comC"/OU a inlC' ·
com m,mcnm5 c111oc1~1~.11.) (os mcntrcs que as mulleres sc:mcll;i.n _ter unha ltJl, n:grse pub., reorl.1.'i Je D:1rwin e- a 1W rd.11:iOn cua l1nd.111t.1 e rnnd111J humana.
manf;;m , a¡;ruivldade h~1 .c:1 7:
11
; ; Ji:1dón mcdiJntc s(mbolos e !amen :l c:in;¡J~ O propio Galwn SlLXcriu 11.lgunha., da, li f,a., <ll' invc.ulg:id6n: c-smdo$ ~ohrc faml -
dcncb maior :i vcrblli~ICl~II o p,idd.1<k1). lla.,. escudos de .11c-mdgos 011 ~obre lndlvl<luos ,lados c11 :1dopd6n. Ü! ~cu! csrndo~
J. a¡vc:.ivl1l.ulc por ,m-cho csuu h:u u,..dsicins. Algunh:is difercma.oi ~cxu_ah a n~ ílll\U\:1ron 11ue dcu:m,iuadoJ 1i..Km de co mpornamenro n· 1r:uumlte11 por herdJmA1
Convén con mdo fo ca :i.lgl'. º,ic.t~rnt(, alnJ:t que non poden . asumirse como familiar.
cognitwo 50n :i.prcci~hlo ,.s1ms ci:o 1i,dn plrrcc inJic;ir que a~ J1fercr11...i.., M:xu~h De.Mir a JfraJJ Je 1')80 até .i acm:11lJ.1clc, os Jaws 4uc rcrnot ,ol,rc- :is b:tJn x,nollpo· mlormacióniené!!ca
unha propkJ :adc cxJUlih"J dun ) en. Jnc ;1. fa ciorc.~hiolóxioos (hom,onai,, ~ nf. 111ulccnla1cs J:i hcrJ.101A 1 humana, graus ao Prnxccto Xe11 0111.1 Hum~no, ~on moi de un organlsmo presenteno
no. org;inh:idón o:rcbr:il déhtnsc P factom )OCincu!tur:ti ) e Je lprenlliux,. importantc..1 e o csmJo Je mol1;u enfc,mldadcJ viLIJC' beneficiado por c-src co r'l e- seuAOll.
ticos, de mad11r.1ción cic.) e, en ¡mrr ~.a . Je :i. nos J e cvoludón. A ap:atlcit\n ccrnrnto. l'orén no que l'C'J pc-cu aos fo ctorc-s xcnt tiC11) (JUe o:pli can u <lifcrc-oza.s flnollpo e;.:pres10nda
1110 lntllviJ11:1L, . de pcrsonaHJ.1dc ou cognhlva., ou rnc~mo sohrc n psicopatoloxfas, mlo1mac10n xcnét1c.icntunc10n
O ,.:en:bro humano é. 0 ~ u~~:~::i. ~1; :i.n~: nian::t o inicio ch nus:t CS[l(-cic r, Cla /nllucncia cfoambícn!I!.
nun rcficn :i.vJnudu t:rnm, fun<lJme111 1lmcntc a C:J lU:I dos fann,~ non xené,icos
da lingun:c, l1.1i um cenm c~n~crcbro humano foise 1r:.111sfom1:1Jo Je acorJo co~
Implicado., nda.., (c-dll(:. u:ión, amhle111c- fa miliar e mciJI... ). A cundut.;i é un fcno--
110 \011 ~0 Jm miles ~e 11 º~~~ nm.\io. As Jifr renu ~ que. hnxc amo~:i.n. os ccn:bro,,
0 lipo Jc1crminaJo por un xcnodpo que- 11 produce, dcpendC"ndo .le como .\C'X l a
nt'CC.Si,\;¡Jc., •~uc ~k-impo roult:tdo dese pro«'SO cVtiluuvo que M:lccc101~ou 1quc-
imc-l'Jcción ,le5c.s xe11e.1 co :unbicntc, e isn co mplica nioito 05 e~lUdoi J ~u lndolc,
n1asculino e tcmmmo SOl~·vcncia d:a o pcdc. E ambos mo.ldos c~c csl':c1alli;¡c¡6n
l3s nn1a.xc-s par.1 .a_su¡>er. ~bilidadcs que pcrmitiron pcrcorrcr dis1a11cia.s Ion~ r Adc-mais, 1en101 t¡uc tc-r c-n com :i que a conduu é, algo variable e dificil J e tlcfi-
son comrl_cmcnr.uios. M ción de- map.15 mcnllh C'S plci~is, foron complc~cnra(Ui nlr obxec1ivamcmc, poi, cada ohsc-rY.1dor pode diferir nJ.~sl1a.~ ubsc-rvadón.\ ,
que reqmnron rep~ m~n~ mc-<liJlltl' al cales foi pasible construir vestimentas, Podemos di11inb'1.!Íf dos tipos de conJum: rn b:i)c 3 d,·1crmln.1ción u-oétlc:a
co.lló lubilidJ.dcs momeo hJh;\id.aJcs a~oaci:1.das co:i xestión da defens.1. do grupo delas: monoxcntticas (Je1crm ina<las pm un ún ico xenc) e polixcnéiic.LS, e.i ndo o
rcfu xios e fcrram c-n¡J..~. ·~ mi os fo ron compll'mcnr.tdll coas dcsunJS que pcrrni- risco Je- componamcnto csr-.1 dctc-rmi1uJo pur v:irio~ xc11c-~
1
cont ra J cprcJJdo_ro e :tf;h'0 , mesmo cos vi~itan1cs cxrt:mos a.o grupo, e que
5 Os caractc-rcs cw.litativos (ob~ rvablc-s e- que poden dc-scribirsc) J.dni1:1n ser
ti ron o iablc('('ru:;~: acidadcs de- percepción de estados cmocionais diverso1. monoxcné1ico~. isw é, ocasionados por un só xcnc- 011 un aldo Jun xcnc. A cor de-
1~ calqucra ~ w c:sa..s hah¡j¡dJdcs .so~ _pro~st~ e mo~ul:ufas cultun!. pelo ou olios é un bo excmplo di~10. MJis J nivd <le comportamen10 ose todos os
L - - ,..... . 7 mt ntc C' non 1c1kn unha dc1crmin:won l:11ol6x1c.t cstnt:i, c.trlclcres 10n cuJnti11tivos e vcí1cn de1c-rmin3dm por v:i rim u ne~e- a sÚJ imcrac-
L__ -- ~ -' ___J ~ro, :i.inda que- 0 cerebro m ra ~ife~ntc en homes e mullerc.s, iso ción co ambicmc.
___, , 1:::;.,
_....
-..=.. noo impfü,
A iH
q.,, un ,ipo d, o,g,n,u c,ón w dml "" mdloi " o
na configuración do cc-rcbro e os ~eus rc-sultados
__, 1 · ..._,._,., .., ;~•;:úi•os ~:t;nz.amco.ni~mo c-volurivo parl optimiz.ar os recursos d¡
= =~-- """._,,....,_.. 1 c,¡pc-cic. Non hJ.i unha cstrurura cerebral mfo a~ra e.t outra en c:ilq\lC-
!
1.
- - - ·11 __..

====~l
_ --
..

3 rl circunst:incil.E,do mesmo1ci1oquc- ~ oluctonou_enba~ehncce-

sid.:tdcs que- lle impoñía o me-dio, de mpoúcr que as novas nccc:s~J.i.

- B
:-CI J es {lcr, ocribir, manear un orJc-n.ador, 1·i:i.xar ao csp:no) producirán
v..-- novas!>Clccciónsnl!c:m utu r-ll donoso sis1emant:rvimus. Domo mo
!
I

j xriio as 110 1-..s rocic'd.lda e ~ultur.l..',.mi i: sirm•tricLS e equilibr;idl.S, con

roles e profo ióm compamd.tS, tbxaran umfo marca n:1. conformJ•
_ 1 cii,n o,gónic, , funci"n,I do cmbm bum, no, ,,., mcm<S d, horno
[ .~ emullercs nofu1wo.

46 47

..,) )< k )_,
Hl_t· U )1 1( :: 11
>' 1_1 l_l 11 11 1_1 I
U I_I •.• •.•
Aslndrom1 d1Tumar vén
provocada por unha ausenc1a
totaloparcial duncromosoma X
nopar23quedeterm!nao sexo
Sóalccla aosexo!emlni no.
Hormou· substanci¡s
segn:gJ.dJsporcélulas
espec1ahzadas c.uxa luncsOn
t influirnoutrasctluLls
48
, 1ó 11S, algun) J rfnJo~ l<t'nblcus l.\OC1,1J.0s l 11.~
(..(i n ulllo. rn JtrlbJoJ mo<l1hc,u:1on1~ no comport:1rncn10 dt
11e1íJ n11 qu /mlL J1 cnttc 1., difcrrn1 1:.1 g.Undul.1, t!i,1rihu /1l.n l>tilo rorpo. En OCJ1ió n
\ sO irnc r t)(_kn kn r ~a mo a m1 r h1t n c1.1 Nr~c caso fal.irnos J11 n~
) 1 cirincr cuJ11111:111v:, nrt. l<lJS so n J I cn1lcr ronur1J e :a ~in<ltornc- Jr
1tnJrome A, rnw ,tan Ji~ ip.1C1dl•k p~iquica rnodcr.1da A pr,rntir¡
•0 11 nr11rm1JJ r ~p1·,.üll ,..1t! J.1 u qut• liber:111 liorm0111 H nu ., .in p 1e 011 no rrdJu Mn.Í ¡>-
1ko. EsllI ~•1b,1.1m i;u J cnom/11:111\C" 11 c11rnl1urmnnJ.~.
trh il 1.'.nh.1, , 11m pO e: mullrrcs Po' i~u.11. rncrm~ que ;¡ ~cgund.a' Nn, c.,111,ln., rc1Jcio11.1,lu1 l UJ 1.umr11·1ullm e mml1fic.11:il,n clJ 1.onduu son moi
rrlcv.i.mo ol! mrr.ml.~11w., que 1Cl1cn ;u l101mu1121 p;iu lnlluír n,J cerrbro e pJ rt icu-
,ldJJ Jl ("(l.i 1. '1nm: ~c.,o < ue W hcnl.in m vuó1u Ou1r H ,indro~
un J rfC'\.1011¡;-i<lt~ ,ici.1tll ~,!J msomf;a no par cromos6nurn 2\, 011 1
como 1. ()o'o'n, P (l lrr r uc 111 ,pllc.:a unh.:a duplicauón ,lo cmrno~llt,¡
lJtmentc- 1u hom1on;1J ~e.:rn.i i.,. Como é br11 u hido JtJ, ,u l1 n nnr,n.L\ ~x u~i., non .,6
U'lll5ÍOrm.1n u, xcuitais ,\('IJÓn que 1amén confmm:111 a e~1ru1urJ nr urJI do cerehro
e l'.nmlk lonan m cumpo11 .1mr m(u. No pcrlodu 111 r rino u,, efi:c10J dc.~1as hormon :u
:< en v:uons le:;:
sfntlmmc Je t-:hnc~n.'i l .:al¡;un ilPo Je :nruo me1u al a.111ciaJo r con
aÍJ\l~n <l:.i 11 Po\oll:.I norm:.il, o que prrmu c- cnrrt'rtt
Juta~r lom¡JOrtunrnto~ 1~.unrntos ,runto cOl ca¡i;tl1dadc mrntal CM:l ÍOrtrnirni,
moJific m a c.11ru111ra ccrrbrnl de forma pe1mane111 c, pero u mc.~m:.i., lwrmun.,~
11011tr.t r1np:u <l~ vid:i c.111n 11 1:1111én rfrcto~ no ccrrliro e a condura menn.1 i111¡mr-
:;~;::.J
1a111 c.1 c prr111 :111r111c., .
qur ns o)nJu~:; Jo mdi~,duo
1ntluiJ.1 rob ndtad\'os mát~ csrntbJos ~ol, pskoloxla 01 In a lntr. Cómo afect a n as hormonas a conduta7
En, rr o~ rJ~~~rt.s cuP rs,.malii.\JJc e algunha.1 p~1copatolnxías. O co~ficlcn,,
C.uulu se u·~rc¡;.1 unhl hormonJ, 0 1J permJnrcr put1co rc-mpo no .,:mgue. u 11uc
lixr nd:.i, a Cn"Jll\'1.dadc. 3 pr r ni:lh c.\111ll.iJo en xrnética Ja comlut:1, :llt,;un1 otu.
t r:i pl&mmuc Jq;uJ~JJ, mJ ls a JÍIJ acdón provoc1 Jifr·re11 1.o1.\ nJ! célulu de ¡; ,r.
Je lnleli11r11.::ia fo•.0 c:i~.ict\ ,unt:i n a unlu hr nbbifül,1dc Jo CI .:1;mlor <lo SOl!ti,
nu inmc1liau ou brn dt·\poi., ,le hor:,., uu ,na¡ mo ,H.1., . A~ hormnnu non c1wan
Jm con x1·mcl¡..-o.~1Jén11cm I O%. Pol:l (tlntr.i., 110 caro da cn::uh·1dadc a lnflucn.
u.~ c.11116!0, n:& cunJuu, m,f ü ben son rnediJJorJJ pioJud ndo " o:diaci<in dun
1k iundo ªº.amb1~11c r out~i~oiro m.i.ior e :a hrnbbllidaJc ~stl~a,\c ª'.'c<lor do
O
conxunto de célul.1~ par:a que produu n Jc:trnninados ca mlilos nun t.on1c.x10 con·
cia J o 1111~1cntc ~cmdli -~Ji\'liluos en cwrn :l roposr.is cmocion:m, soc1:1bilid.iJ«:
crcto. Do mesmo xeito, <lctcrminaJoJ c~dmulu~ rt:cib!Jo~ polo .~i~1ema nerviow
.I.S%. J1frrr nu.~ cntrr in;men-cócn n:& pcnona.\iJa.dc procnt:m taus JiftrcntC\ poden dc.1cncadear .:1 produción Je hormonas por p,me das célub,\ e dar luga r a. un
011 acih·1d:1~\.c, fa,t~rt:S quc,:1u:. m,l.is :i.h:u pcrtcnccn i hen.bnu de rcspost:;u cmo-
Jertrmln:ulo cnmponamenw. Un cxemplu típico di,oo é 1 rcspos1J :.igre~ i~ e de
J _c inl_lucn~,:1 l~nt1'.Cl. is rondui;is :1s rrsi,'2S, mcntrcs _qu: car:1.c1c~í~tius corno defen.u cando se visualiu un iniml¡;o potcnda.l .
.:1on:11:. .. :l. 1m~rn:1.oón: cm tii prrscm:i.n unha ma1or míluenc1:1. ambicnut
a o pJc1Jadr de- tnbJI!
00
. . pl ...-«0rrtr par.i. obcc-r d.:11os metodoloxic¡mcntt Algúns ts1udos :acmaiI poñen de m:anifcs10, por cxcmph a rcl:aciOn Jos ciclo.1
QucJ.i. a.índ.1 :l.Si moico c.uninn par,--- csc:1.cion:ais do a.no ni pro<lución de hormon;l.,j como :i. snotoninJ, que inflúcn.
foiblc:s.. ianto en homes coma. en mulleres, producindo difercnu~ n.i. o:el11cló n de tJreÍ.ll
mentais. Ouuos rc:Jthrr;a.ron diferrnu.t significuiv;u ;uoc i:ada., .JO.\ cunbios hormo-
lnflu e ~ hormonais "ª'-'c~o~n~du~t:_
a _ _ _ _ _ _ __ nais do ciclo mens1rual cL mullcr por cxcmplo.
Con iodo é ramén signific niv:i a c:ipaciJ.iJe Ja mi:nrc humJ na 1le 111fluir na
At~ comC'WS do sb;ulo XX os cstuJos sobre a condura h~mana estaban dirixldos ¡ proJución ru5 hormona.s, de forma que cstímolos psíquicos produciJ ol por o-
un mcllnr coñcecmcnro do sistema ncnioso, ptro a pa.rtu dos anos 60 coma.ou¡ dmulos no sincma ntrvioso, como a inttmi<laJc lumínia ou un s.c:nti memo ou
d.arsc impom.ncia. 10 si.ui:m.a cndócrino w rcl:ición á con<luta, da~do lug~r J un!ii emoción fom pode bloquC"lr a produd6n hormona.], producindo Jede 0>rue•
ram:i. cb pskoloxfa. 1 psiooendrocrino!od.i, que tt n como obxecuvo ~rec11:1..~cntc cucncias fisic:a.s pouco rclcv:.intcs (~ono, fo.ha de dcso:o scx u;il ou estr6) a enf1.-rm i-
coñi:ccr w mo :1.Ía:t.l.Il ;u honnon;u :l. condut.1 e como esta .ifccu á bbcrac1on de J1dts somJ:ticas gr.aves.
hormon» .
O sistcm.i endócrino to sistema nervioso actúan conxunumente: as hormorw
doc-na.J c:mdo rcsposa.s no i;i)tell\J nervioso e este dcscnc:.1Jc:.1ndo a proclución de
hnnnonll. de fonn.1 que podemos fala.r dr sisccm.i. murocn<lócrino TAREFA 2. ACTIVlOAOE1 . DIAR IO DE HAVEGA!HE. EJerclc lo 4
O sim·ml i:ndócrino funcion:t a tnvés de rcguLi.<lorc.l químicos ch:.im:1.Jos bo1•
monn, que- ~ n mbsri ncbs qulmiru producidas t si:greg:1.d:u ao unguc poi.as glin-
duLas endócrinas de secreción interna, A.s gl:1.ndubs cndócrinas cxcrccn funcióru
reguladoras do metabolismo cclula.r, das funcións rcprodumras ou do crcccmtnto
e confonmn un sistema imc-gr:ido que 5t relaciona .i ti.lvés da interacción ou ro-
4)
O O CORAZÓN DA MAQUINA
LECTURAS COMPLEMENTARIAS
RAMACI 1,\ NDRAN. f.o ,¡11r rl rrrrbro n111 tlkr. EJii. l',idé>~. l'I'·
~'l-8 1.
1
SACKS rl hombrr qur Nmfa 11 d,&11111 miyrr ra11u11 1om/,r,r11. Ed 11
An~¡:ramJ, pp. 68-82 .
MARCUS. A"lugc. l4 atMrvw com1n1cd6n Jr L, mrll/( J,,,m,1,iJ,
pp. liJ- 1')5.
A QUE NON SABIAS .••
º" ""'""" '""º"~·
soiitd,lo 1¡ut )C t"rn JJ J ~i mesmo.
Co n 100,000 millón. J e ncum n.u r
un billl'• n J e co naióm cncrc- d.1.1. ,e
puid6.rnw1 M!cmlcl.lS e fact r con clJs
un íio J HiJ J n1 li J co mplc1J ~o p!J ne-
u . Q ur10 quc u 1cu ccrcbm .:rci;i .1 (n-
J.1 nü11! f:i¡ a:crciciu ~cn)f,,ico, 011:J ira
c,li1•írmcco.l.'>n'1.lSJlnÍ1.JJt... , i....,far.i
qu r 1d 11'! m.iisnruro1ui;nohipoc.1m-
po. no 1.ib 1110 e ru con iz.J prtfrorw.1I.
RECOMENDACIONS DE LECTURA
Nrurorirwi,1f'Jr" Julia. Xun:o l.uiilo
L.1 11. L:ictn!i. ,O 1i)1cmJ ncn·10,o -ccri-
hc o aumr- f J 00:nó.1 do IC'U !ICI. Ú\.llo
J~orJ momo pJrJ poder 11:r, lcr e co m-
prender Ole 1010; :i.l¡;o que fas ron TTJN-
r.JidJdc e !ICll ofono•. Norc libro (Ji.se
un rc p:uo po\J otro turJ e funcións do
noso sil.tema ncnioSl', dunlu ÍOrmJ aml-
h!c r comprcn.1.1 bk Un lihru ameno par-J
comprcndrrnos md!or J nfo mamo1..
••• .., ...,. ,,•. ,...._ &prrtart'.r l'm n)' ~lmh.111 (1990). Pc-
li<ulJ c¡uc s,: l,;isc-.1 1u cpidcmb. dc cn-
,Ü~l~.¿.¡ c,:Í.1.li1c ~l.:'n:ia q ue th'o lugar dur.mlc
os llms 20 do S.:culo pJ.S.Jdo. O doutor
t
M.tlcolm 5.J¡'Cr chr-¡;;i novo a prom
~r\'izo nJ S,llJ de docm!:$ en co11u mm
-l- hospi.,] d,No»Yock,.ondi,. oh~m
. n como on dooun~oll"n" imn-•mrn"
.•·, . · :isSÚJ.S lm ro mJl1J CS !J r en cs1ado CI.·
1.11óni,o, Emón rnmer..J a cxpc:rimcno r
50
um mrnms1¡uc lC\'C ílj ~ÚJ CUrJciÜn. A pclfcul.i c.,,,rj
hi"l'""' Jn no,,.;l,,go Qli,a S,do. b,"'d,
.,,
TAREfA 2. ACTIVIDADE 2.
CRUZANDO OABISMO: Exerclclo 1
1J ih13•i!•i3t'J~t·ill i¾;hilJ;t·
O r11rio10 i11ridnitr do m11 J m,;;:::,
u, ~fok 1-!Jdd~n (2000) Sl1511¡ ~ki;
A trJ V6 JunhJ lm¡;uH.c li nxcla J hiitor¡J
~,hig_J noJ .i men te do pro1.1goni~ta, un
ra pn con sínd rome dl· A1pcrgn, e Jtti.
ib noi comprcnddo. O ami1mo é uo~
J~1 cn fr rmidJdcs do si~1cnu ncr,,·ioio
cun hJ ctprc•-ión nJ condu1.1en~vil.U dí'I\
..
individum d .1rJmcn 1e ob,cn ·ahlc.
.
TAREFA 2. ACTIVIOAOE 2.
CRUZANDOOABISMO: Exerclcl o 2
A NOSA SELECCIÓN DE WEBS •
Ligazón: hn p://www.psicoJC! Í\"J.com/Jtb ~/ccrcbro.h1m
Comentario: A1 l1.1 visu.t.l do ccrchro humJno, pJra louli:ur
e Jprcndcr mfü sobre Js cstrutu rJ5 do enebro humano.
Ligazón: ht1p:llhum.111.br.:t.in-m1p.orr)s1a1idbr.i.ino.plorer
Comentario: ~!Jp;u imcr.icl i\·os J o en ebro humano en 30.
En lng!CS.
Ligazón: http://wwv,1.finr.net/ fi.b/br.1in/inJcx.htm
Coment ario: M.1p;is in1er.ic1i1·0, do cerebro humJno en J O.
En lngl6.
Ligazón: hn p://psicopsi.oomffr:L11ornos-mcnulcs-sindro mo-
psiquico.1-0Jndurnu!cs
Comentario: Phiiucon informKiónsobrc:isprincipais
sínd romcs qucimplian tr,151omospsíquicos ed:1eondut2..
Ligazón: hi1p:f/psicohiologi.1Jdgcncrohomo.hlogspo1 .rn m.cs/
Comentarlo: Pil.inJ rnn 1rm.1s xcrJis de psicobioloxÍJ.