BIOFIZYKA – Kolokwium 1

- Gęstość
Gęstość to stosunek masy pewnej ilości substancji do zajmowanej przez nią
objętości. Za podstawową jednostkę gęstości uznaje się kg/m 3 ale także możemy się
spotkać z kg/l oraz g/cm3. Gęstość wyznacza się ze wzoru:
𝑚
𝑑  =  
𝑉
Ciężar właściwy to stosunek ciężaru danego ciała do jego objętości wyznaczany wzorem:
𝑚 ×𝑔 𝑁
𝛾  =   [𝑚3]
𝑉
𝑚
gdzie g – przyspieszenie ziemskie 9.81
𝑠2

Gęstość wody zmienia się w zależności od temperatury. W temperaturze poniżej 0°C gęstość maleje, w
temperaturze 0°- 4°C zwiększa się, a w temperaturze powyżej 4°C maleje.
Gęstość można wyznaczyć za pomocą piknometru.
Wzory użyte w ćwiczeniu:
𝑚1
𝜌= × 𝜌𝐻2𝑂
𝑚1   +  𝑚2   − 𝑚3
m1 – masa ołowianych kulek
m2 – masa piknometru napełnionego wodą
m3 – masa piknometru napełnionego wodą z kulkami ołowianymi

𝑚3 − 𝑚1
𝜌= × 𝜌𝐻2𝑂
𝑚2 − 𝑚1

m1 – masa pustego piknometru

m2 – masa piknometru napełnionego wodą
m3 – masa piknometru napełnionego badaną cieczą

- Lepkość
Lepkość cieczy to wewnętrzne tarcie pojawiąjące się w cieczy podczas jej przepływu. Gdy ciecz jest w ruchu,
sąsiadujące z nią warstwy cieczy poruszają się w różną prędkością i dlatego działają na siebie siłami lepkości.

Płyny newtonowskie (przykładem jest woda) - lepkość nie zależy od szybkości ścinania, zależy natomiast od
właściwości substancji tworzącej płyn u jego parametrów termodynamicznych takich jak temperatura i
ciśnienie

Płyny nienewtonowskie (przykładem jest mąka ziemniaczana z wodą) - lepkość płynów nie jest wartością
stałą w warunkach izobarycznych, jej wartość zmienia się w czasie i zależy od szybkości ścinania.
Lepkość względna - to stosunek lepkości dynamicznej badanej cieczy do lepkości cieczy wzorcowej
(najczęściej wody)

Metody wyznaczania lepkości:

Wiskozymetr kapilarny - wyznaczanie lepkości na podstawie czasu przepływu określonej ilości płynu przez
odpowiednio skalibrowane rurki kapilarne pod działaniem różnicy ciśnień

Wiskozymetr rotacyjny - miarą lepkości jest wartość siły działającej między dwoma współosiowymi
cylindrami, cylinder zewnętrzny i wewnętrzny a ciecz wypełnia szczelinę pomiędzy nimi
Prawo Stokesa - określa siłę oporu ciała w kształcie kulki poruszającego się w płynie
Wzór użyty podczas ćwiczenia:
𝑑𝑥 × 𝑡𝑥
𝑛𝑥 = 𝑛0 ×  
𝑑0 × 𝑡0
dx, d0 - gęstość cieczy badanej i wzorcowej
tx, t0 – czas przepływu przez kapilarę wiskozymetru cieczy badanej i wzorcowej
n0 - lepkość cieczy wzorcowej

- Napięcie powierzchniowe
Napięcie powierzchniowe to zjawisko fizyczne występujące na styku powierzchni cieczy z ciałem stałym,
gazem lub inną cieczą. Wyróżniamy napięcie powierzchniowe siłowe i energetyczne. Napięcie
powierzchniowe siłowe jest ilorazem siły napięcia powierzchniowego działającej równolegle do powierzchni
cieczy i długości odcinka, na którym dana siła działa, co określane jest wzorem:
𝐹 𝑁
𝜎  =   𝑙 [𝜎]  =   𝑚

Natomiast napięcie powierzchniowe energetyczne to energia przypadające na jednostkę powierzchni lub jest to
praca potrzebna do zwiększenia powierzchni cieczy o jednostkę powierzchni.

Napięcie powierzchniowe cieczy jest wielkością charakterystyczną dla danej cieczy i zależy od temperatury –
wraz ze wzrostem temperatury napięcie powierzchniowe maleje, a w temperaturze krytycznej
całkowicie znika.

Napięcie powierzchniowe można wyznaczyć za pomocą stalagmometru.

Wzór użyty podczas ćwiczenia:
𝑛0 × 𝜌
𝜎 = 𝜎0 ×
𝑛  × 𝜌0

- Załamanie światła
Zjawisko odbicia światła polega na zmianie kierunku rozchodzenia się światła na granicy dwóch ośrodków,
przy czym światło nie opuszcza danego ośrodka.
Zjawisko załamania światła polega na zmianie kierunku rozchodzenia się światła na granicy dwóch
ośrodków przy przejściu z jednego ośrodka do drugiego na skutek różnej prędkości światła w tych ośrodkach.

Współczynnik załamania światła (n):

𝑣1
𝑛  =  
𝑣2

Całkowite wewnętrzne odbicie występuje na granicy ośrodków o różnych współczynnikach światła- światło
padające na granicy od strony ośrodka o wyższym współczynniku załamania pod kątem większym niż kąt
graniczny, nie przechodzi do drugiego ośrodka, lecz ulega całkowitemu odbiciu.

Kąt graniczny to maksymalny kąt pod jakim promień świetlny może padać na granicę ośrodków ulegając przy
tym załamaniu.

Współczynnik załamania światła można wyznaczyć za pomocą refraktometru Abbego.