Podstawy mechaniki płynów -

biofizyka układu krążenia

23 października 2017
 Ciecze i gazy to płyny
• Zmieniają kształt pod wpływem znikomo małych
sił
• Nie posiadają sprężystości kształtu, posiadają
sprężystość objętości
• Stan stały - duże moduły sprężystości
objętościowej i postaciowej
• Stan ciekły - mniejszy moduł sprężystości
objętościowej, bardzo mały postaciowej
• Stan gazowy – mały moduł sprężystości
objętościowej brak postaciowej
 Płyny doskonałe charakteryzują się
brakiem ściśliwości i brakiem lepkości
• Ruch płynów nazywamy przepływem.
• Przepływ jest stacjonarny, gdy
w określonym punkcie przestrzeni prędkość
przepływu jest stała niezależnie od czasu.
• Przepływ jest laminarny gdy wszystkie
cząstki płynu poruszają się po torach
równoległych do siebie.
 Hydromechanika
(hydrostatyka, hydrodynamika)
• Gazy w odróżnieniu od cieczy muszą
znajdować się w stanie sprężonym i
odznaczają się dużą ściśliwością
• Nie będziemy wnikać w budowę
molekularną ale będziemy płyny traktować
jako ośrodki ciągłe to znaczy, że gęstość
jest ciągłą funkcją współrzędnych
przestrzennych
 Hydrostatyka
• Prawo Pascala: Ciśnienie rozchodzi się we
wszystkich kierunkach jednakowo, także w
cieczach nieściśliwych i nieważkich
• Ciśnienie hydrostatyczne: ph = ρchg
• Ciśnienie na pewnej głębokości h jest
większe od ciśnienia zewnętrznego pz o
ciśnienie słupa cieczy o wysokości h
• Ciśnienie rośnie liniowo z głębokością i nie
zależy od kształtu naczynia
 Ciśnienie całkowite

• pc = pz + ρchg
• pc – ciśnienie całkowite [Pa]
• pz – ciśnienie zewnętrzne [Pa]
• ρc – gęstość cieczy [kg/m3]
• h – wysokość słupa cieczy [m]
• g – przyspieszenie ziemskie [kgm/s2]
 Ciśnienie aerostatyczne
• Ciśnienie powietrza zmienia się wykładniczo
wraz z wysokością h
• e ≈ 2,718…
• ρ0 – gęstość powietrza w temperaturze 273 K
• p0 = 1,013251·105N/m2

 0 hg

p a  p0 e p0
Prawo Archimedesa: na ciało zanurzone
w cieczy działa siła wyporu równa ciężarowi
wypartej przez to ciało cieczy

• Q = Vρg (ciężar ciała) ρ – gęstość ciała

• W = Vρ0g (siła wyporu) ρ0 – gęstość cieczy
• R = W – Q (siła wypadkowa)
• ρ > ρ0 ; R < 0 ciało tonie
• ρ=ρ0; R=0 ciało pływa na dowolnej głębokości
• ρ < ρ0; R>0 ciało pływa częściowo zanurzone
 Prawo Torricellego

2R 2R»2r

h v  2 gh
2r
 Miary przepływu

• Strumień masy Φm = m/t [kg/s]

• Strumień objętości ΦV = V/t [m3/s]
• Strumień energii ΦE = E/t [J/s]
 Prawo ciągłości strumienia
• równanie ciągłości masy

S1v1ρ1Δt S2v2ρ2 Δt

v1S1ρ1Δt = v2S2 ρ2Δt

ρ1 = ρ2

v1S1 = v2S2 = const

 Siły hydrodynamiczne

v2 p
em   gh   const Daniel Bernoulli (1700-1782)
2 
 Prawo Bernouliego
(przepływ ustalony, ciecz doskonała)

• p + ½ρv2 + ρgh = const

• p – ciśnienie statyczne
  - gęstość cieczy
• ½ρv2 – ciśnienie dynamiczne
• ρgh – ciśnienie hydrostatyczne
• Suma energii kinetycznej, potencjalnej i
ciśnienia jednostki masy (lub objętości)
ustalonego przepływu cieczy doskonałej jest
wielkością stałą
Rozkład prędkości cieczy w rurze

v
 Współczynnik lepkości
x
V0 F v
F  S
x
∆x v+∆v
v

S – powierzchnia płyty

dv
∆v/∆x – stosunek spadku
prędkości do przyrostu
głębokości
η – współczynnik F  S
proporcjonalności
dx
 Współczynnik lepkości
Współczynnik proporcjonalności η
nazywamy dynamicznym
współczynnikiem lepkości cieczy lub
współczynnikiem tarcia wewnętrznego

η [Ns/m ]≡[Pas]≡[kg/ms]
2

P (puaz) ≡ [Ns/10m ] 2
 Krew
• Krew stanowi zawiesinę erytrocytów
(krwinki czerwone), leukocytów (krwinki
białe) i trombocytów (płytki krwi) w
plazmie i jest środowiskiem
zapewniającym transport różnorodnych
substancji w organizmie. Krew
rozprowadza przede wszystkim gazy
oddechowe tlen i dwutlenek węgla.
 Krew
• Krew jest płynem nie spełniającym warunków
Newtona, jest to płyn plastyczno-lepki
• Lepkość krwi zależy od:
• hematokrytu (stosunek objętości krwinek do
objętości krwi)
• temperatury
• przekroju naczynia
ηpowietrza = 17,8·10-6 ηwody = 10·10-4
ηkrwi = 20·10-4 [kg/ms]
 Temperatura a lepkość krwi
• Lepkość krwi podobnie jak
innych płynów wykładniczo
zależy od temperatury
• W temperaturze 0o C krew jest
2,5 razy bardziej lepka niż w
temperaturze 37 Co
 Serce
• Rytmiczne skurcze i rozkurcze serca
wymuszają ruch krwi w układzie krążenia
• Serce stanowi rodzaj pompy, która nie
zużywa energii do napełniania (przedsionki
i komory napełniają się w sposób bierny),
serce zużywa energię podczas opróżniania
• Nie jest pompą ssąco-tłoczącą, nie
wytwarza podciśnienia podczas
napełniania. Ciśnienie w komorach jest
zawsze dodatnie
 Fala tętna
• Rytmiczne skurcze serca wprowadzają do
układu tętniczego zarówno dużego jak i
płucnego, w odstępach około 0,8 s, takie
same objętości krwi około 70 cm3
(pojemność wyrzutowa serca w
spoczynku). Dzięki dużemu oporowi
obwodowemu krew ta nie od razu zostaje
włączona w obieg krążenia, lecz rozciąga
podatne ściany tętnicy głównej, dzięki
czemu tuż za sercem tworzy się
wybrzuszenie, które rozchodzi się w
kierunku obwodowym w postaci fali tętna.
 Liczba Reynoldsa
• Eksperymenty pokazują, że w pewnych
warunkach przepływ laminarny przechodzi w
turbulentny (burzliwy)

• Re = vdρ/η
• v – prędkość cieczy,
• d – średnica rury,
• ρ – gęstość cieczy
• η - współczynnik lepkości

• Re < 2000 (2300) przepływ laminarny

• Re > 3000 przepływ turbulentny
• 2000 (2300) < Re < 3000 charakter
nieustalony
 Siły aero- i hydrodynamiczne
• Siły aero- i hydrodynamiczne wynikają z
lepkości płynu opływającego przeszkodę -
opór tarcia oraz z różnicy ciśnień przed i za
przeszkodą powstającej w wyniku opływu
turbulentnego – opór ciśnienia
• O tym który rodzaj oporu przeważa,
decyduje kształt i położenie ciała względem
kierunku ruchu
Siła oporu aero- i hydrodynamicznego

Ra,h = ½ρCx(α)Sv 2

gdzie:
ρ – gęstość płynu [kg/m3]
Cx(α) – współczynnik kształtu zależny
od kierunku opływu [-]
S – pole powierzchni przekroju
czołowego [m2]
v – prędkość płynu względem obiektu
 Opór ciał o różnym kształcie

v
2r

24 20 8 6 2 1
S = const, ρ = const, v2 = const
Zmienia się kształt czyli Cx
Przyjęto, że opór kształtu opływowego jest równy 1
 Siła i moc oporu
aero- i hydrodynamicznego

Ra,h = ½ρCx(α)Sv 2

Dla tego samego obiektu poruszającego się w

określonym płynie siła oporu zależy od kwadratu
prędkości natomiast moc od prędkości w trzeciej
potędze:

Ra,h = kv 2
Pa,h = kv 3
Ciśnienie hydrostatyczne krwi

(wg. Jaroszyka)
Schemat układu krwionośnego

(wg. Jaroszyka)
Przepływ krwi w
układzie krwionośnym

(wg Jaroszyka)
Prędkości przepływu krwi

(wg Jaroszyka)
Odkształcenia krwinki w zależności od prędkości przepływu

10 μm
 Siły i momenty sił działające na
jacht żaglowy w ruchu

• Siły i momenty aerodynamiczne

• Siły i momenty hydrodynamiczne
• Siły i momenty grawitacyjne
• Siły i momenty hydrostatyczne
Składowe siły aerodynamicznej
działającej na jacht żaglowy w
płaszczyźnie poziomej

XA
A

YA
A – siła aerodynamiczna
XA – siła napędowa
żagiel
W
YA – siła dryfu
W – prędkość wiatru
 Zadanie na „6”

Z jaką siłą Fa i mocą Pa wiatr napędza jacht

żaglowy typu Ω, o powierzchni żagli
S = 15 m2 płynący pełnym wiatrem
z prędkością vj = 2,2 w (2,2 węzłów)?
Wiatr wieje z prędkością vw = 5 m/s.
Współczynnik aerodynamiczny jachtu z
żaglami przy wietrze od rufy,cx = 1,5.