Inżynieria Chemiczna i Procesowa

Procesy Mechaniczne.
Przepływ płynów jednorodnych
Płyny Idealne

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Wiadomości wstępne.

W nauce o ruchu płynów tj. gazów i cieczy, traktujemy płyn jako ośrodek o
strukturze ciągłej.

Różniczkowa objętość płynu o dowolnie małych rozmiarach (w granicy będzie

to punkt) może być zatem rozpatrywana jako jednorodna próbka o właściwościach
fizycznych całego ośrodka, w oderwaniu od rzeczywistej struktury cząsteczkowej.

Zakres stosowalności tego modelu jest ograniczony i nie obejmuje ruchu gazów
rozrzedzonych w warunkach w których średnia droga swobodna cząsteczki jest
porównywalna do średnicy przewodu

Przepływy MOLEKULARNE lub KNUDSENOWSKIE

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
 -Liczba Knudsena definiowana jako stosunek średniej
Kn  drogi swobodnej cząstek do wymiaru charakterystycznego
L przewodu.

Przyjmuje się że gaz zachowuje cechy ośrodka ciągłego w zakresie wartości

Liczb Kn mniejszych od 0.1

Płyny odróżniamy od ciał stałych na podstawie zachowania pod wpływem

przyłożonych naprężeń.

Ciała Stałe: Ciecze: Gazy:

Sprężystość kształtu Sprężystość objętości
Sprężystość objętości

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Płyny, nie zmieniające swojej objętości pod wpływem zmian ciśnienia i temperatury
nazywamy płynami NIEŚCIŚLIWYMI

PŁYNY

Płyny doskonałe: Płyny rzeczywiste:

o lepkości równej zeru o lepkości różnej od zeru
nie przewodzące ciepła przewodzące ciepło
Dyssypacja energii

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
1) Prędkość przepływu.

Podstawową miarą przepływu jest natężenie W [kg/s] – wskazujące masę

przepływającego płynu na jednostkę czasu.

Stosunek natężenia przepływu do przekroju strumienia to prędkość masowa strumienia

G [kg/m2s]

W kg 1 kg
G  2  2
F s m m s

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Stosunek natężenia przepływu do gęstości płynu ρ [kg/m3] daje prędkość
objętościową przepływu V [m3/s]

W kg m 3 m 3
V  
 s kg s
Stosunek prędkości objętościowej do przekroju strumienia wyrażą średnią prędkość
liniową u [m/s]

V m3 1 m
u  2 
F s m s

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Spełnione są następujące związki między tymi wielkościami:

W  GF V   u F [kg/s]

G u [kg/m2s]

[m3/s]
V uF

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
2) Średnia prędkość liniowa.

Podczas przepływu płynu rzeczywistego przez przewód, liniowa prędkość lokalna

może być różna w różnych miejscach przekroju przewodu.

Wartość średnia prędkości może być obliczona następująco (wykorzystując definicje

średniej całkowej):

F
1
u   udF
F0

Prędkość lokalna

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
3) Kryteria przepływu ustalonego

Jeżeli weźmiemy pod uwagę dwa przekroje tego samego strumienia, gdzie natężenia
przepływu wynoszą W1 i W2, wówczas przy przepływie ustalonym w czasie
natężenia te są jednakowe oraz nie zmieniają się w czasie.

W1  W2
W szczególnym przypadku przepływu przez przewód o stałym przekroju prędkość
masowe w obu przekrojach muszą być jednakowe:

G1  G2 u1 1  u2  2 Zależność ta ma znaczenie
dla przepływu gazów

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Przy ustalonym przepływie cieczy (płyn nieściśliwy) jednakowe będą w obu
przekrojach prędkości objętościowe

V1  V2
Podczas przepływu przez przewód o stałym przekroju jednakowe będą w obu
Przekrojach średnie prędkości liniowe:

u1  u2

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
4) Różniczkowe równanie bilansu masy. Ogólne równanie ciągłości

X3 Równanie bilansu masy dla

ośrodka ciągłego wyprowadzimy
stosując analizę Eulera dla
umiejscowionego w przestrzeni
prostopadłościanu
dx3

X1

dx2

dx1
X2

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa

X3
Wektor prędkości liniowej płynu
przez ten prostopadłościan
można rozłożyć na 3 składowe:
u1,u2,u3
dx3
u

X1

dx2

dx1
X2

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Rozdrabnianie fazy stałej i ciekłej

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Bilans masy przepływającej przez prostopadłościan można sformułować następująco:

Całkowity strumień masy

przepływający przez ściany Akumulacja
0
prostopadłościanu

Dla kierunku x1 można obliczyć różniczkowe natężenie przepływu jako iloczyn

powierzchni ściany (dx2 * dx3 ) prostopadłej do osi x1,oraz skaładowej prędkości masowej
Gx1 czyli u1ρ

Wx1  u1    dx2  dx3

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Rozdrabnianie fazy stałej i ciekłej

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Analogicznie dla przeciwległej ściany mamy prędkość masową odpływu

Gx1
Gx1  dGx1  Gx1  dx1
x1

Stąd:

    u1  
Wx1  dx1     u1  dx1   dx2  dx3
 x1 

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
X3

   u1  
Wx1  dx1     u1  dx1   dx2  dx3 Wx1  u1    dx2  dx3
 x 1 

X1 wlot
wylot

X2

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Na składowej x1:

    u1  
 u1    dx2  dx3     u1  dx1   dx2  dx3
 x1 

Na składowej x2::

    u2  
 u2    dx1  dx3     u2  dx2   dx1  dx3
 x2 
Na składowej x3::

    u3  
 u3    dx2  dx1     u3  dx3   dx2  dx1
 x3 

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Akumulacja masy w prostopadłościanie:

m   V  
  dx1dx2 dx3
t t t

Całkowity strumień masy

przepływający przez ściany Akumulacja
0
prostopadłościanu

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Po wykonaniu sumowania wszystkich członów i podzieleniu przez objętość elementu:

   u1   u2   u3  

    

t  x1 x 2 x3 

  
We współrzędnych Kartezjańskich:   e x1  e x2  ex3
x1 x2 x3

Wektory jednostkowe w kierunkach x1,x2,x3

  u1   u2   u3  

  v      
 x1 x2 x3 

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa

   v  Równanie ciągłości
t

  v   v      v
Pochodna substancjalna

 D 
 v       v   v 
t Dt t

Akumulacja masy na jednostkę objętości

D Równanie ciągłości
    v
Dt

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
D Równanie ciągłości
    v
Dt

Ważnym uproszczeniem jest założenie nieściśliwości płynu

Oznacza to że gęstość płynu jest stała i nie zmienia się z temperaturą i ciśnieniem
D
  const     v v  0
Dt

Dla układu dwu wymiarowego (x,y): Vx V y

 0
x y

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Rozważmy dwu wymiarowy przepływ Vx V y Równanie ciągłości
płynu nie lepkiego napływającego na  0
powierzchnię płaską. x y

Wiemy że prędkość na kierunku y wynosi:

V y  Uy Wyznaczyć Vx.

Vx V y V y
 U
x y y

Vx Dla x=0 Vx = 0 więc C=0

 U Vx  Ux  C
x Vx  Ux

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
5) Równanie bilansu energii.

z2

ρ2u2

z1
ρ1u1

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Ułóżmy bilans energetyczny takiego układu licząc na 1 kg płynu.

Uwzględnić należy: doprowadzenie i odprowadzenie energii potencjalnej E p,

kinetycznej Ek, objętościowej E0 oraz wewnętrznej U. Należy również uwzględnić
doprowadzone ciepło Q i pracę L.

E p1  Ek1  E01  U1  L  Q  E p 2  Ek 2  E02  U 2

[m2/s2]
Jednostka energii to dżul = 1 N m = [ kG m2/ s2 ]

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Energia potencjalna Ep jest równa iloczynowi wysokości z, oraz siły ciężkości
działającej na masę 1 kg płynu. Siła ta jest iloczynem tej masy i przyśpieszenia
ziemskiego g ( 9,81 m/s2 ).

Ep  z  g

Energia objętościowa E0 jest równa pracy potrzebnej do wytworzenia objętości v

zajętej przez 1 kg płynu pod ciśnieniem p.

E0  p  v

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
2
Energia kinetyczna Ek wyraża się znaną formułą: mu
2
2
Dla jednego kilograma płynu: u
2
Podczas przepływu płynu przewodem wartość prędkości jest zmienna w przekroju
poprzecznym strumienia. Gdy bierzemy pod uwagę średnią wartość prędkości liniowej
to wyrażenie 2
u nie daje poprawnej wartości średniej energii kinetycznej 1 kg
płynu płynącego całym przekrojem
2
2
Najdogodniej jest wprowadzić współczynnik poprawkowy α (0.5-1) u
Ek 
2 
Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych
 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Absolutne wartości energii wewnętrznej U nie są znane. Można określać tylko jej
Zmiany ( U2 – U1) metodami termochemicznymi.

Równanie bilansu energii dla przepływu:

u12 u22
z1 g   p1v1  Q  L  z 2 g   p2 v2  U 2  U1 
2 2
Wykorzystując pojęcie entalpi: i  U  pv
2 2
u u
z1 g   Q  L  z2 g 
1
 i2  i1 2
2 2
Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych
 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
u12 u22
z1 g   Q  L  z2 g   i2  i1 
2 2
W szczególnym przypadku gdy nie ma wkładu pracy (L=0), zmiany poziomu (z1=z2)
i prędkości ( u1 = u2 a więc α1 = α2) równanie to sprowadza się do postaci:

Q  i2  i1
Wskazuje ona, że w procesie przepływowym, termodynamicznie nieodwracalnym
wskutek tarcia wewnętrznego, przy wskazanych zastrzeżeniach wkład ciepła
jest równy zmianie entalpii

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
5) Równanie Bernouliego.
Weźmy pod uwagę szczególny przypadek przepływu gdy nie ma wkładu pracy L=0

2 2
u u
z1 g   p1v1  Q  z 2 g 
1
 p2 v2  U 2  U1 
2
2 2

 u22 u12 
U 2  U1   g z2  z1    p2v2  p1v1       Q
 2 2 

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Załóżmy, że przekroje są od siebie oddalone o różniczkowo mała odległość:

 u2 
dU  gdz  d  pv   d    dQ
 2 
Załóżmy że przepływ odbywa się bez tarcia, (α = 1). Z punktu widzenia termodynamiki
taki przepływ jest odwracalny, a dla procesu odwracalnego I zasada termodynamiki
wyraża się równaniem:

dQ  dU  pdv

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Rozwijając z pierwszego równania różniczkę d(pv):

d  pv   pdv  vdp
Otrzymujemy:
2
du
gdz  vdp  0
2
Uwzględniając, że objętość właściwa 1
v

Oraz że g   to ciężar właściwy

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Dzieląc równanie przez g:

dp  u 
2
dz   d    0 Różniczkowa postać
  2g  Równania Bernoulliego

Równanie to można scałkować dla cieczy doskonałej

tzn. nie wykazującej tarcia wewnętrznego ( nie lepkiej ), ale również nieściśliwej.
Całkując między przekrojami 1,2 otrzymujemy:

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa

RÓWNANIE BERNOULLIEGO:
2 2
p1 u p2 u
z1    z2  1
 2
 2g  2g
Jest to bardzo ważny związek pomiędzy wysokością , prędkością i ciśnieniem cieczy.
Każdy człon tego równania ma wymiar [m]

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych

 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
Dla płynów idealnych:

V1[m3/s] V2[m3/s]
2
z1 z2

Równanie ciągłości: V1  V2 u1  F1  u2  F2
p1 u12 p2 u22
Równanie Bernoulliego:
z1    z2  
 2g  2g
Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych
 Inżynieria Chemiczna i Procesowa
P1. Zwężka Venturiego Mierzy prędkość przepływu płynu wykorzystując
Spadek ciśnienia pomiędzy punktami 1-2

P2. Wypływ płynu ze zbiornika.

Wykład nr 2 : Procesy mechaniczne. Przepływ płynów jednorodnych