MORPOLOHIYA

KAYARIAN NG SALITA

Inihanda nina:
G. Renith L. Torres
Bb. Rhea Mae P. Pojas
Bb. Jean Lislie D. Lestimoso

Inihanda para kay:

Gng. Gemma Bimbao
 GKAS NG PRESENTA
ALAN SYON
B
1. MORPOLOHIYA 2. APAT NA KAYARIAN

NG SALITA
BB. RHEA MAE P.
POJAS BB. JEAN LISLIE D.

LESTIMOSO
3. MGA PAGBABAGONG
MORPOPONEMIKO
G. RENITH L. TORRES
MORPOLOHIYA
DEPINISYON
Ang morpolohiya ay ang sangay ng

linggwistika na nag-aaral ng morpema

(morpheme) o ang pinakamaliit na yunit

ng tunog na may kahuluguhan.

Ang morpolohiya ay ang pag-aaral ng

mga morpema ng isang wika at ng

pagsasama-sama ng mga ito upang

makabuo ng salita.

Ang morpolohiya ay ang pag-aaral sa

pagbuo ng mga salita sa pamamagitan

ng iba’t ibang morpema.
MORPEMA
DEPINISYON
Ang morpema ay ang pinakamaliit na

yunit ng isang salita na nagtataglay ng

kahulugan.

Bawat salita sa isang wika ay binubuo

ng mga pantig na pinagsama-sama.

Ito ay maaring panlapi o salitang ugat.

KATUTURAN NG MORPEMA

Galing ang salitang morpema sa katagang

morpheme sa Ingles na kinuha naman sa

salitang Griyego – morph (anyo o yunit) +

eme (kahulugan).
Sa payak na kahulugan, ay ang pinakamaliit

na yunit ng isang salita na nagtataglay ng

kahulugan. Ang ibig sabihin ng pinakamaliit

na yunit ay yunit na hindi na maaari pang

mahati nang hindi masisira ang kahulugan

nito. Ang morpema ay maaaring isang

salitang-ugat o isang panlapi.

 DALAWANG URI NG MORPEMA
1. MORPEMANG LEKSIKAL

Ito ang mga morpemang tinatawag ding pangnilalaman

pagkat may kahulugan sa ganang sarili. Ito ay
nangangahulugan na ang morpema ay nakatatayo ng mag-
isa sapagkat may angkin siyang kahulugan na hindi na
nangangailangan ng iba pang salita.
 "Magaling sumayaw si Rik kaya siya ay nanalo sa dance olympic."

Halimbawa sa pangungusap sa itaas, ang mga salitang magaling, sumayaw, Rik,

siya, nanalo, dance at olympic ay nakatatayo nang mag-isa dahil nauunawaan
kung ano ang kanilang mga kahulugan. Kabilang sa uring ito ang mga salitang
pangngalan, pandiwa, pang-uri at mga pang-abay.

Tulad ng mga sumusunod:

Pangngalan: Rik, dance, olympic, aso, tao, paaralan, kompyuter

Panghalip: siya, kayo, tayo, sila, ako, ikaw, atin, amin, ko, mo
Pandiwa: sumayaw, nanalo, mag-aral, kumakanta, naglinis
Pang-uri: banal, maligaya, palaaway, balat-sibuyas, marami
Pang-abay: magaling, kahapon, kanina, totoong maganda, doon
 DALAWANG URI NG MORPEMA
2. MORPEMANG PANGKAYARIAN

Ito ang mga morpemang walang kahulugan sa ganang

sarili at kailangang makita sa isang kayarian o konteksto
upang maging makahulugan. Ito ang mga salitang
nangangailangan ng iba pang mga salita upang mabuo ang
kanilang gamit sa pangungusap.
 "Magaling sumayaw si Rik kaya siya ay nanalo sa dance olympic."

Tulad ng halimbawang pangungusap sa itaas, ang mga salitang si, kaya, ay

at sa ay hindi makikita ang kahulugan at gamit nito sa pangungusap kung wala
pang ibang salitang kasama. Ngunit ang mga salitang ito ay malaki ang papel na
ginagampanan dahil ang mga ito ay nagpapalinaw sa kahulugan ng
pangungusap. Hindi naman maaaring sabihing, Magaling sumayaw Rik siya
nanalo dance olympic. Kasama sa uring ito ang mga sumusunod:

Tulad ng mga sumusunod:

Pang-angkop: na, -ng

Pangatnig: kaya, at, o saka, pati
Pang-ukol: sa, tungkol sa/kay, ayon sa/kay
Pananda: ay, si, ang, ng, sina, ni/nina, kay/kina
TATLONG ANYO NG

MORPEMA
1. MORPEMANG PONEMA
Ito ay ang paggamit ng
makahulugang tunog o ponema sa
Filipino na nagpapakilala ng gender
o kasarian.

Doktora - {doktor} at {-a}

Senyora - {senyor} at {-a}
Plantsadora - {plantsador} at {-a}
Kargadora - {kargador} at {-a}
Senadora - {senador} at {-a}
1. MORPEMANG PONEMA
Ngunit hindi lahat ng mga

salitang may inaakalang morpemang

{-a} na ikinakabit ay may morpema na.

bombero - na hindi {bomber} at {-o} o {-a}

kusinero - na hindi {kusiner} at {-o} o {-a}
abugado - na hindi {abugad} at (-o} o {-a}
Lito - na hindi {lit} at {-o} o {-a}
Mario - na hindi {mari} at {-o} at {-a}
2. MORPEMANG SALITANG-UGAT

Ang mga morpemang binubuo ng

salitang-ugat ay mga salitang payak,
mga salitang walang panlapi

tao silya druga payong jet

pagod tuwa pula liit taas
basa laro aral kain sulat
3. MORPEMANG PANLAPI
. Ito ang mga morpemang ikinakabit sa
salitang-ugat.
Ang mga panlapi ay may kahulugang
taglay, kaya’t bawat isa ay isang
morpema.

mag-ina - {mag-} at {ina}

maganda - {ma-} at {ganda}
magbasa - {mag-} at {basa}
bumasa - {-um-} at {basa}
aklatan - {-an} at {aklat}
MARAMING
SALAMAT
SA
PAKIKINIG!
 APAT NA

KAYARIAN NG

SALITA
 Ang Kayarian ng Salita
-dito malalaman kung papaano nabuo
ang mga salita, kung ito ba ay salitang-ugat
lamang, o may ikinakabit na panlapi, inuulit o
tambalan. Ang salita ay may apat na kayarian. Ito
ay ang Payak, Maylapi, Inuulit o Tambalan.
 MAYLAPI INUULIT
PAYAK TAMBALAN
 1. PAYAK HALIMBAWA
bahay
Ang salita ay payak kung ito
ganda
ay salitang-ugat lamang, walang

aklat
panlapi, hindi inuulit at walang

takbo
katambal na ibang salita.
sariwa
bango
kristal
bakasyon
 2. MAYLAPI HALIMBAWA
umalis
Maylapi ang salitang binubuo ng
tinulungan
salitang-ugat at isa o higit pang
magtakbuhan
panlapi. tindahan
umasa
bumasa
basahin
sambahin
 UNLAPI HALIMBAWA
um + asa = umasa
Ito ay mga panlapi na ikinakabit sa

unahan ng salitang-ugat.. mag-

Mag + aral =
aral

mangis

Mang + isda =
da
 UNLAPI HALIMBAWA

Ito ay mga panlapi na ikinakabit sa

unahan ng salitang-ugat..
 GITLAPI HALIMBAWA
Ito ang mga panlaping isinisingit
sa pagitan ng unang katinig at -um- + basa = bumasa
kasunod nitong patinig. Madaling
salita, ang gitlapi ay mamatagpuan
-in- + sulat = sinulat
sa gitna ng salitang-ugat.
Nagagamit lamang ang gitlapi -um- + punta = pumunta
kung ang salitang-ugat ay
nagsisimula sa katinig. -in- + biro = biniro
 GITLAPI HALIMBAWA
Ito ang mga panlaping isinisingit
sa pagitan ng unang katinig at
kasunod nitong patinig. Madaling
salita, ang gitlapi ay mamatagpuan
sa gitna ng salitang-ugat.
Nagagamit lamang ang gitlapi
kung ang salitang-ugat ay
nagsisimula sa katinig.
 HULAPI HALIMBAWA

-hin- + basa = basahin

Ito ay mga panlaping

matatagpuan sa hulihan ng
-an- + gupit = gupitan
salitang-ugat.
-in- + sulat = sulatin

-han- + una = unahan

 HULAPI HALIMBAWA

Ito ay mga panlaping

matatagpuan sa hulihan ng

salitang-ugat.
 KABILAAN HALIMBAWA
ka- -

+ laya = kalayaan
an

Kabilaan ang tawag sa mga

mag-

+ mahal = magmahalan
panlaping nasa unahan at hulihan
-an

ng salitang-ugat. pala-

+ baybay = palabaybayan
-an

tala-

+ araw = talaarawan
-an
 KABILAAN HALIMBAWA

Kabilaan ang tawag sa mga

panlaping nasa unahan at hulihan

ng salitang-ugat.
 LAGUHAN HALIMBAWA

pag- -

Laguhan ang tawag sa mga

um- -
+ sikap = pagsumikapan
panlaping nasa unahan, gitna at
an
hulihan ng salitang-ugat.
mag- -

+ dugo = magdinuguan
in- -an
 LAGUHAN HALIMBAWA

Laguhan ang tawag sa mga

panlaping nasa unahan, gitna at

hulihan ng salitang-ugat.
 3. INUULIT 2 URI NG INUULIT

Makabubuo ng mga salita sa

PARSYAL O DI-GANAP

tulong ng reduplikasyon ng
NA PAG-UULIT
salitang-ugat. Maaaring ulitin ang

salitang-ugat ayon sa uri nito BUO O GANAP NA

PAG-UULIT
 . PARSYAL O DI-

GANAP NA PAG-
HALIMBAWA
UULIT
Inuulit lamang ang isa o
ALIS = AALIS
ANI = AANI
higit pang pantig o silabol LIPAD = LILIPAD
ng salitang-ugat at kahit may LIGAYA = LILIGAYA

panlapi pa ito, tulad nito

 BUO O GANAP NA

PAG-UULIT HALIMBAWA
araw = araw-araw

Inuulit ang buong salitang-ugat

sino = sino-sino

nang may pang-akop o wala o may

iba = ibang-iba

panlapi o wala. Paalala lamang na

marami = marami-rami

ang salitang ugat lamang ang

ayaw = ayaw na ayaw

inuulit. tao = tau-tauhan

 MAGKAHALONG

GANAP AT DI-GANAP
HALIMBAWA
NA PAG-UULIT
Ito ang tawag kapag inuulit ang
LIPAD = LILIPAD-LIPAD
isang bahagi at ang kabuuan ng
PAYAG = PAPAYAG-PAYAG
TATLO = TATATLO-TATLO
salita.
TAKBO = TATAKBU-TAKBO
ILAN = IILAN-ILAN
 4. TAMBALAN 2 URI NG TAMBALAN

Ang dalawang salitang pinagsasama

1. TAMBALANG DI-GANAP
para makabuo ng isa lamang
salita ay tinatawag na
tambalang salita. May dalawa itong
2. TAMBALANG GANAP
uri.
 TAMBALANG HALIMBAWA
DI-GANAP ASAL-HAYOP (ASAL NG HAYOP)

Sa uring ito, ang taglay na

KULAY-DUGO (KULAY NG DUGO

kahulugan ng dalawang salitang INGAT-YAMAN (INGAT NG YAMAN)

BAHAY-AMPUNAN (BAHAY NA AMPUNAN)
pinagtatambal ay hindi nawawala.

SILID-TANGGAPAN (SILID NA TANGGAPAN)

Walang ikatlong kahulugang

DAANG-BAKAL (DAAN NA BAKAL)

nabubuo.
 TAMBALANG HALIMBAWA
GANAP
Sa uring ito, ang dalawang salitang BASAG + ULO = BASAG-ULO
HAMPAS + LUPA = HAMPASLUPA
pinagtatambal ay nakabubuo BAHAG + HARI = BAHAGHARI
BALAT + SIBUYAS = BALATSIBUYAS
ng ikatlong kahulugang iba kaysa
isinasaad ng mga salitang pinagsasama.
Hindi ito ginagamitan ng gitling.
MARAMING
SALAMAT
SA
PAKIKINIG!
 MGA
PAGBABAGONG

MORPOPONEMIKO
MGA URI NG PAGBABAGONG

MORPOPONEMIKO
ASIMILASYON
-ASIMILASYONG PARSYAL O DI GANAP
-ASIMILASYONG GANAP
PAGPAPALIT NG PONEMA
ME TATESIS
PAGKAKALTAS NG PONEMA
PAGLILIPAT DIIN
PAGSUSUDLONG
PAG-AANGKOP
ASIMILASYON

TUMUTUKOY ITO SA PAGBABAGONG ANYO NG

MORPEMA DULOT NG PAG-IMPLUWENSIYA NG

MGA KATABING TUNOG NITO.

2 URI NG ASIMILASYON
ASIMILASYONG
ASIMILASYONG

PARSYAL O DI-GANAP GANAP

pagbagbagong
nagaganap ito kapag

nagaganap lamang sa
natapos na maging n

pinal na panlaping -ng. at m ng panlapi.

2 URI NG ASIMILASYON
ASIMILASYONG
HALIMBAWA
PARSYAL O DI-GANAP
Pang at Sing +Halimbawa:

Tanging ang

Sing + dali > sin + dali =

pagbabago ay sa pinal

sindali
na panlaping –ng

Pang + sara > pan + sara =

lamang kapag

pansara
ikinakabit sa mga salita.
Sing + tamis> sin + tamis =

sintamis
ASIMILASYON
ASIMILASYONG PARSYAL
O DI-GANAP

Sa mga nagsisimula sa d, l, r, s, at t
ay may panlapi na sin- o pan-.
HALIMBAWA
 ASIMILASYON
ASIMILASYONG PARSYAL
O DI-GANAP

Sa mga nagsisimula naman sa b at p ay may

panlapi na sim- at pam-.

HALIMBAWA
2 URI NG ASIMILASYON
ASIMILASYONG
HALIMBAWA
GANAP
Pang + pukaw >
nangyayari ang asimilasyong
ito kapag matapos na maging !n! at !m!
pam + pukaw =
ng panlapi dahil sa pakikibagay pamukaw
sa kasunod na tunog ay
nawawala pa ang sumusunod

na unang titik ng salitang-ugat Mang + pitas >

at nananatili na lamang ang tunog na
mam + pitas =
!n! o !m!
mamitas
HALIMBAWA
PAGPAPALIT NG PONEMA
KUNG ANG ISA O DALAWANG TITIK NG SALITA AY

NAPAPALITAN NG IBA BUKOD SA KUNG

NAGKAKALTAS O NAGSUSUDLONG.

Ang ponemang !d! sa posisyong inisyal ng

salitang nilalapian ay karaniwang napapalitan

ng ponemang !r! kapag patinig ang huling

ponemang unlapi.
HALIMBAWA
ma + dapat = marapat
ma + dunong = marunong
HALIMBAWA
 METATESIS

pagpapalit ng posisiyon ng panlaping !-in !

kapag ang kasunod na ponema ay ang mga

ponemang l, o y.
HALIMBAWA
in + ligaw = niligaw
in + yapos = niyapos
in + luto = niluto
HALIMBAWA
PAGKALTAS NG PONEMA
ITO AY ANG PAGKAWALA NG ISANG PONEMA O

MORPEMA NA MAARI ITONG NASA UNAHAN O SA

GITNA NG SALITA.

Mayroong pagkakaltas o
pagtatanggal ng ponema
HALIMBAWA
bukas + an = bukasan = buksan
dala + hin = dalahin = dalhin
HALIMBAWA
 PAGLILIPAT DIIN
MAY MGA SALITANG NAGBABAGO NG DIIN

KAPAG NILALAPIAN.

Maaaring malipat ang isa o dalawang

pantigang diin patungong huling
pantig o maaaring mailipat ng isang pantig
patungong unahan ng salita.
HALIMBAWA
laro + an = laruan
dugo + an = duguan
sira + in = sirain
HALIMBAWA
 PAGSUSUDLONG
ITO AY PAGDARAGDAG NG ISA PANG HULAPI

GAYONG MAYROON NG HULAPING INILAGAY SA

ISANG SALITANG-UGAT.

ANG IDINAGDAG NA HULAPI AY

ANG DALAWA RING
URI NG HULAPING -in AT -an.
HALIMBAWA
alala + han > alalahan >
alalahan + in = alalahanin

pa + bula + han > pabulahan >

pabula(h)an + an = pabulaanan

ka + totoo + han > katotoohan>

katoto(o)han + an = katotohanan
 PAG-AANGKOP
NANGANGAHULUGAN NA PAGSAMA-SAMA NG

DALAWANG SALITA, MAY PAGKALTAS PA

RING KASAMA RITO.

ITO AY PAGSAMASAMA NG DALAWANG

SALITA AT NAGPAPAHAYAG NG KABUUANG
DIWA NG DALAWANG SALITA.
HALIMBAWA
wika + ko = ikako/ kako
ayaw + ko = ayoko
tayo + na = tena
 MARAMING

SALAMAT SA

PAKIKINIG!
FREE RESOURCE PAGE
FREE RESOURCE PAGE
MAIKLING AKTIBITI
MAIKLING AKTIBITI
MAIKLING AKTIBITI
Ano ang pagkakaiba ng dalawang uri ng morpema

at bakit kailangang pag-aralan ang mga ito?

Bakit mahalagang pag-aralan ang Apat na Kayarian

ng Salita? May malaking papel ba itong

ginagampanan sa atin bilang isang Pilipinong

guro?
Paano napayayaman ng pagbabagong

morpoponemiko ang Wikang Filipino?