ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Κυριακή Συμεών - Φιλόλογος
1ο Κριτήριο Αξιολόγησης:
«Αξία και σημασία γλώσσας»
Ι). ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Υπάρχει ιδανικός ομιλητής της γλώσσας;[1]
Δεν υπάρχει στη γλώσσα «ιδανικός ομιλητής». Θα διατυπώσω εδώ μερικές

σκέψεις για το θέμα αυτό, τις οποίες θέτω στην κρίση των αναγνωστών.
Κατ’ αρχάς, τι θα σήμαινε και ποιος θα χαρακτηριζόταν «ιδανικός ομιλητής»;

Θα ήταν, νομίζω, αυτονόητα αυτός που κατέχει πλήρως τη μητρική του
γλώσσα σε όλα τα επίπεδα και που τη χρησιμοποιεί άψογα στον προφορικό
και τον γραπτό του λόγο. Τι σημαίνει όμως αυτό στην πράξη; Ότι γνωρίζει
άριστα όλο τον λεξιλογικό θησαυρό μιας γλώσσας, όλο τον γραμματικό
μηχανισμό και όλες τις δυνατές συντακτικές λειτουργίες της γλώσσας. Ακόμη,
ότι γνωρίζει την ιστορική γραφή (ορθογραφία) όλων των λέξεων και τύπων
και, το κυριότερο, ότι γνωρίζει όλο το φάσμα εφαρμογής των χρήσεων
λέξεων, τύπων και συντακτικών δομών στα διάφορα επίπεδα της
πραγματικής επικοινωνίας. Αν, λοιπόν, σκεφθούμε τον όγκο, τις διαστάσεις
και την πολυπλοκότητα αυτής της γνώσης, μπορούμε να καταλάβουμε γιατί
είναι ανέφικτο να υπάρξει «ιδανικός ομιλητής», δηλαδή ένα ιδανικό πρότυπο
γνώσης και χρήσης μιας συγκεκριμένης γλώσσας.
Αυτό που υπάρχει είναι ο «προσεκτικός ομιλητής», δηλαδή ο ευαίσθητος

χρήστης, που πασχίζει ακατάπαυστα να αρθρώνει ποιοτικό λόγο. Είναι
αυτός που καλλιεργεί και εμπλουτίζει συνεχώς τη γνώση του στη γλώσσα με
διαβάσματα και ακούσματα, με συνεχή άσκηση στην παραγωγή και
κατανόηση κειμένων (προφορικών και γραπτών), με εντατική προσπάθεια για
κατάλληλες επιλογές σε όλα τα επίπεδα, με ανεπτυγμένο γλωσσικό αίσθημα
και διά βίου μαθητεία στη γλώσσα. Είναι αυτός που πιστεύει στη γλώσσα του
ως αξία, δηλαδή ως φυσικό συμπλήρωμα της σκέψης του, ως πολιτιστική
κληρονομιά του και, τελικά, ως ταυτότητα. Είναι ο ομιλητής που έχει
συναίσθηση ότι στην αναμέτρησή του με τη γλώσσα είναι εκ των προτέρων
«ηττημένος», επιμένει όμως να αγωνίζεται για μια «αξιοπρεπή ήττα», στην
οποία ο λόγος του δε θα έχει, κατά το δυνατόν, προδώσει τη σκέψη του,
αξιοποιώντας τις δυνατότητες που του παρέχει η γλώσσα του. Χρειάζεται
ταπεινοσύνη και αίσθηση ορίων για να έχει ο ομιλητής επίγνωση των
πεπερασμένων δυνάμεών του σε σχέση με τον κολοσσό κάθε φυσικής
γλώσσας, ιδίως μιας πολιτιστικά καλλιεργημένης γλώσσας που συμβαίνει να
είναι η Ελληνική.
Ωστόσο, αυτή η αδυναμία είναι συγχρόνως και μια διανοητική πρόκληση για
κάθε ομιλητή να κατακτήσει τη γλώσσα του σε τέτοια έκταση και τόσο βάθος,
ώστε να εξασφαλίσει τη μεγαλύτερη δυνατή ποιότητα στον λόγο του. Ο
Βιτγκενστάιν δε μας έχει διδάξει μόνο ότι τα όρια του κόσμου μας είναι τα όρια
της γλώσσας μας, αλλά μας έχει εμψυχώσει ότι μπορούμε να εκφράσουμε
καθαρά με τη γλώσσα μας ό,τι συλλαμβάνουμε καθαρά με τον νου μας. Η
καθαρότητα της σκέψης μας, δηλαδή, εξασφαλίζει και την ποιότητα του λόγου
www.kathigitria.gr kiriaki-sumeon@hotmail.com 1
μας. Άλλη πρόκληση αυτή, άλλος παράλληλος αγώνας. Αυτός όμως ο διπλός
αγώνας δικαιώνει την ύπαρξή μας και, στην πράξη, χαράσσει τα όρια της
ελευθερίας μας που είναι συνυφασμένα με τη σκέψη και τη γλώσσα μας.
Αυτός ο αγώνας και αυτή η αγωνία εκφράζονται με αφοπλιστική απλότητα και
ευθυβολία στα λόγια του μεγάλου στοχαστή – ποιητή, του Διονυσίου
Σολωμού, «μήγαρις (= μήπως τάχα) πως έχω άλλο τι στον νου μου πάρεξ (=
εκτός από) ελευθερία και γλώσσα».
Γεώργιος Μπαμπινιώτης, εφ. Το Βήμα, 01-03-2014 (διασκευή)
Παρατηρήσεις:
1. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας. Θέλετε να

ενημερώσετε τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας για το περιεχόμενό
του. Να γράψετε μία περίληψη 100-120 λέξεων, όπου θα το παρουσιάζετε
με συντομία.
(Μονάδες 15)
2. α) Να καταγράψετε τα δομικά μέρη και τον τρόπο ανάπτυξης της β’

παραγράφου του κειμένου. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με την
αναφορά σε συγκεκριμένα χωρία της παραγράφου.
(Μονάδες 10)
β) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω

υπογραμμισμένες λέξεις του κειμένου: θησαυρό, ακατάπαυστα, ηττημένος,
πεπερασμένων, εμψυχώσει.
(Μονάδες 5)
3. Σε ένα άρθρο (περίπου 200 -250 λέξεις) που θα δημοσιευτεί στην

εφημερίδα του σχολείου σας να προτείνετε τρόπους με τους οποίους το
σχολείο θα μπορούσε να βελτιώσει την παρεχόμενη στους μαθητές του
γλωσσική εκπαίδευση.
(Μονάδες 20)
ΙΙ). Λογοτεχνικό κείμενο
Το «Άξιον Εστί» εκδόθηκε το 1959 από τον Οδυσσέα Ελύτη και αποτελείται
από τρεις ενότητες: α) Η Γένεσις β) Τα Πάθη: 18 ψαλμούς, 12 άσματα, 6
αναγνώσματα (πεζά) και γ) Το Δοξαστικόν. Το παρακάτω αποτελεί
απόσπασμα από τον Ψαλμό Β.
Οδυσσέας Ελύτης
Από το Άξιον Εστί:
Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική
Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική.

το σπίτι φτωχικό στις αμμουδιές του Ομήρου…
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου στις αμμουδιές του Ομήρου…
Εκεί σπάροι και πέρκες
ανεμόδαρτα ρήματα
ρεύματα πράσινα μες στα γαλάζια
όσα είδα στα σπλάχνα μου ν’ ανάβουνε
σφουγγάρια, μέδουσες
με τα πρώτα λόγια των Σειρήνων
όστρακα ρόδινα με τα πρώτα μαύρα ρίγη…
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα μαύρα ρίγη…
Εκεί ρόδια, κυδώνια
θεοί μελαχροινοί, θείοι κ’ εξάδελφοι
το λάδι αδειάζοντας μες στα πελώρια κιούπια.
Και πνοές από τη ρεμματιά ευωδιάζοντας
λυγαριά και σχίνο
σπάρτο και πιπερόριζα
με τα πρώτα πιπίσματα των σπίνων
ψαλμωδίες γλυκές με τα πρώτα-πρώτα Δόξα Σοι…
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα-πρώτα Δόξα Σοι!..
Εκεί δάφνες και βάγια
θυμιατό και λιβάνισμα
τις πάλες ευλογώντας και τα καριοφίλια
στο χώμα το στρωμένο με τ’ αμπελομάντιλα ,
κνίσες, τσουγκρίσματα
και Χριστός Ανέστη
με τα πρώτα σμπάρα των Ελλήνων!
Αγάπες μυστικές με τα πρώτα λόγια του Ύμνου…
Μονάχη έγνοια η γλώσσα μου, με τα πρώτα λόγια του Ύμνου!…
Παρατηρήσεις:
1. Ποιοι παράγοντες διαμόρφωσαν την ελληνική γλώσσα, όπως διαφαίνονται

μέσα στο απόσπασμα του Ψαλμού Β΄; Να εντοπίσετε ένα σημείο για κάθε
έναν παράγοντα μέσα από το κείμενο;
(Μονάδες 15)
2. α) Ποιος στίχος αποτελεί «μοτίβο» του Ψαλμού Β’ και τι υπηρετεί η

επανάληψή του στο ποίημα;
(Μονάδες 7)
β) Να εντοπίσετε τρεις εικόνες (μία οπτική, μία ηχητική και μία οσφρητική). Τι
επιτυγχάνεται κατά τη γνώμη σας μέσω αυτών;
(Μονάδες 8)
3. Ο Οδυσσέας Ελύτης, με υπερηφάνεια, αγάπη και συναίσθηση του χρέους,

δηλώνει την ελληνική του ιθαγένεια και την ιθαγένεια της ελληνικής γλώσσας
μαζί και την ακλόνητη πίστη του στον αδιαίρετο και αδιάσπαστο χαρακτήρα
της που διαφαίνεται μέσα από τη διαχρονική εξελικτική της πορεία. Ως νέος/-α
με ανησυχίες και προβληματισμούς για το μέλλον της μητρικής μας γλώσσας
να αναπτύξετε σε 100 -150 λέξεις την αξία- σημασία της γλώσσας για τη
σύγχρονη νεολαία.
(Μονάδες 20)
2ο Κριτήριο Αξιολόγησης:
«Πόλεμος και ειρήνη»
I. Μη λογοτεχνικό κείμενο
«Πόλεμος και ειρήνη»
«Aν θέλεις την ειρήνη, προετοιμάσου για τον πόλεμο» (“si vis pacem , para
bellum”). Κάπως έτσι μάλλον αντιλαμβάνονταν οι πρόγονοί μας τις έννοιες
ειρήνη – πόλεμος, καθιστώντας ουσιαστικά τη δεύτερη απαραίτητη
προϋπόθεση ύπαρξης της πρώτης. Με λίγα λόγια, για να ζεις σε μία
ελεύθερη, ειρηνική και ευνομούμενη κοινωνία, δεν έχεις παρά να
προετοιμάζεσαι διαρκώς για έναν ενδεχόμενο πόλεμο. Οξύμωρο; Ίσως. Δεν
απέχει όμως και πολύ από την πικρή αλήθεια, αν λάβουμε υπόψη μάλιστα
την πολεμοχαρή φύση μας και όλα εκείνα τα βίαια και πρωτόγονα ένστικτα
που έβγαλε ο «άνθρωπος» σε πολλές φάσεις της ιστορίας μας,
παρουσιάζοντας ένα πρόσωπο που κάθε άλλο παρά ταιριάζει στην
ανθρώπινη φύση και υπόστασή του.
Ο πόλεμος, λοιπόν, είτε είναι αμυντικός, είτε επιθετικός, είτε

απελευθερωτικός, είτε ιερός, δεν παύει να είναι πόλεμος. Τα αποτελέσματα,
ίδια. Αμέτρητοι νεκροί, τραυματίες, ορφανά, υλικές καταστροφές, εξαθλίωση
και μίσος. Κάθε έννοια λογικής χάνεται και παραχωρεί τη θέση της σε κάθε τι
το παράλογο, που μόνο ένα αρρωστημένο μυαλό μπορεί να επινοήσει και να
σκεφτεί. Πόσο εύκολα μπορείς να αφαιρέσεις τη ζωή κάποιου, όταν απλώς
αυτός υπηρετεί μια άλλη ιδεολογία, μια άλλη θρησκεία, μια άλλη χώρα, ή
ακόμη και μια άλλη ομάδα. Γιατί ο πόλεμος δεν έχει σύνορα. Ακόμη και μέσα
σε «ευνομούμενες» κοινωνίας, καθημερινά λαμβάνει χώρα άτυπα, μεταξύ
«διαφορετικών» ανθρώπων που ενώ τους χωρίζει μία πόρτα, δείχνουν τόσο
ξένοι μεταξύ τους, κάτω από τα ποικιλόχρωμα λάβαρα ενός κόμματος, μιας
ιδεολογίας, μιας ομάδας. Αμέτρητα τα παραδείγματα από το παρελθόν αλλά
και από το παρόν του τόπου μας ολόκληρων «στρατών» από οπαδούς ενός
κόμματος, μιας ομάδας, μιας οργάνωσης, γεμάτοι μίσος για τον άλλον, που
λίγη ώρα πριν μπορεί και να έπιναν τον καφέ τους δίπλα δίπλα σε κάποια
καφετέρια. Ο παραλογισμός σε όλο του το μεγαλείο.
Και από την άλλη, κάποιοι δείχνουν δεκαετίες, αιώνες τώρα να βολεύονται
με αυτή την κατάσταση. Πάντα το δίκαιο του ισχυρού θα επικρατεί. Το δίκαιο
της πυγμής. Αγαπάτε αλλήλους, φώναζε κάποτε ο Κύριος. Φωνή βοώσα εν
τη ερήμω. Όπως έρημη μοιάζει να είναι και η καρδιά του ανθρώπου μπροστά
στο συμφέρον. Πάντα θα υπάρχουν οι δυνατοί και οι αδύναμοι. Νόμος της
φύσης. Το ποιος όμως θα ανήκει στη μία ή στην άλλη ομάδα δεν το κρίνει η
φύση αλλά ο ίδιος ο άνθρωπος.
Οι λόγοι που υποδαυλίζουν τον πόλεμο πολλοί και γνωστοί. Οικονομικοί,

κοινωνικοί, ηθικοί, πολιτικοί, θρησκευτικοί, διεθνιστικοί, εμφύλιοι. Τα μέσα
ποικίλα. Συμβατικά, πυρηνικά, χημικά. Άλλωστε, ο ανθρώπινος νους είναι
ανεξάντλητος τόσο στο να δημιουργήσει, όσο και να καταστρέψει. Ο πόλεμος
είτε είναι θερμός είτε ψυχρός αφήνει το στίγμα του και σημαδεύει αιώνια τις
ψυχές των ανθρώπων και την ιστορία.
Και τι πρέπει να γίνει; Ατελείωτο το ευχολόγιο. Αμέτρητες οι προσπάθειες

για την εδραίωση της παγκόσμιας ειρήνης. Πολυάριθμοι αυτοί που
βροντοφώναξαν ή και έδωσαν ακόμη την ίδια τους τη ζωή, οραματιζόμενοι
έναν κόσμο καλύτερο, ειρηνικό. Πολλά τα ερωτήματα, αλλά μάλλον ελάχιστες
οι απαντήσεις. Μακάρι κάποια στιγμή να συνειδητοποιήσουμε την πραγματική
αξία του άλλου, ανεξαρτήτως χρώματος, καταγωγής, φύλου, θρησκείας. Ίσως
τότε δούμε στο πρόσωπο, στα πιστεύω και στα μάτια του άλλου, τον ίδιο μας
τον εαυτό. Ίσως…
(497 λέξεις)
1η Δραστηριότητα
i. Θέλετε να ενημερώσετε τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας για το

περιεχόμενο του άρθρου. Να γράψετε ένα κείμενο 90- 110 λέξεων, όπου θα
το παρουσιάζετε με συντομία. (μονάδες 9) .
ii. Ποιες από τις απόψεις που ακολουθούν πιστεύετε ότι ανταποκρίνονται στο
νόημα του κειμένου; Να αιτιολογήσετε με συντομία την άποψή σας. (μονάδες
6)
α. Κάποιοι άνθρωποι επωφελούνται των καταστάσεων και επιδιώκουν με

κάθε μέσο την ύπαρξη του πολέμου, πράγμα που η ιστορία επιβεβαιώνει
περίτρανα.
β. Ο άνθρωπος εκ φύσεως είναι ειρηνικό ον, που πάντα έβαζε τη λογική

πάνω από κάθε πρωτόγονο ένστικτο.
i. Πώς αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου, «Ο πόλεμος,

λοιπόν, είτε είναι αμυντικός … το μεγαλείο»; (μονάδες 5)
ii. Να βρείτε τις διαρθρωτικές λέξεις που βοηθούν στη συνοχή μεταξύ των
τριών πρώτων παραγράφων του κειμένου. (μονάδες 5)
iii. Στις περιόδους λόγου που ακολουθούν, να αντικαταστήσετε τις

υπογραμμισμένες φράσεις ή λέξεις με συνώνυμες, κάνοντας όλες τις επιπλέον
αναγκαίες αλλαγές: (μονάδες 5)
α. Κάπως έτσι μάλλον αντιλαμβάνονταν οι πρόγονοί μας τις έννοιες ειρήνη –

πόλεμος.
β. Δεν έχεις παρά να προετοιμάζεσαι διαρκώς για έναν ενδεχόμενο πόλεμο.
γ. Κάθε έννοια λογικής χάνεται και παραχωρεί τη θέση της σε κάθε τι το

παράλογο.
δ. Ακόμη και μέσα σε «ευνομούμενες» κοινωνίας, καθημερινά λαμβάνει χώρα

άτυπα.
ε. Οι λόγοι που υποδαυλίζουν τον πόλεμο πολλοί και γνωστοί.
Με αφορμή μια συζήτηση στην τάξη σας που αφορούσε τα δεινά του πολέμου
στην ανθρωπότητα, αποφασίζετε να πάρετε θέση, τονίζοντας τους λόγους για
τους οποίους ο άνθρωπος ανέκαθεν παρουσίαζε – και συνεχίζει να
παρουσιάζει – συχνά ένα αρκετά βίαιο πρόσωπο και πολεμοχαρή χαρακτήρα.
(200-250 λέξεις / μονάδες 20)
I I). Λογοτεχνικό κείμενο
Το ποίημα του Άγγελου Σικελιανού, «Γράμμα από το μέτωπο» (Από τους

Επίνικους Β΄(1940-1946), Λυρικός Βίος Ε΄, 1946,πρώτη έκδοση) αναφέρεται
στα δεινά του πολέμου και στην αδιαφορία πολλών ανθρώπων, που αγνοούν
τις τρομακτικές και ολέθριες συνέπειες που μόνο αυτός μπορεί να επιφέρει…
Γράμμα από το μέτωπο(1)
«Σου γράφω… Κι όμως τόση είν’ η σιγή που με κυκλώνει,
που, λέω, αν άντεχα τα χείλη θ’ άκουες τη φωνή μου…
Εχτές ακόμα όλο βροντούσε το κανόνι,
σα να βρουχιούταν γύρω-γύρω στις κορφές λιοντάρια
σ’ άγρια σφαγή κι απάνωθέ μας οι ατσαλένιοι
γυρνούσαν γυπαητοί, γυρνούσανε ολοένα,
τον ίσκιο ρίχνοντας του Χάρου και το Χάρο
στα νύχια τους κρατώντας…
Αλλ’ απ’ όλα
είναι τρανότερη η σιγή π’ ακολουθάει
κατόπι από τη μάχη σα βαθιά μας
το μεσότοιχο της ζωής και του θανάτου
γκρεμίζεται κι ολόγυμνη η ψυχή μας,
θωρώντας ζωντανούς και πεθαμένους
να τους τυλίγη γύρα ένα σουδάρι (2)
μονάχα, το σουδάρι του χιονιού, δεν απαντέχει
σαν άλλοτε ένα ξύπνημα, μα κάποιαν
ανάσταση από σάλπισμα μεγάλο –
μια ανάσταση σε ορίζοντες που πρώτα
ξυπνώντας δεν τους ζούσαμε…
[…]
Mα οι άλλοι;.. Aκόμα είναι πολλοί αυτού κάτου;
Αυτοί που στο ζεστό τους το κρεβάτι
τρεμολογάν να ονειρευτούν το χιόνι,
μα απ’ τα παχιά τα στρώματά τους ξάφνου
πετιόνται ωσά βρυκόλακες να μπούνε
στον ψεύτικό τους τάφο να γλυτώσουν
μιαν έρμη ζωή, που οι ίδιοι ορίζοντές της
πλατύτεροι απ’ τον τάφο αυτό δεν είναι –
αυτοί που τρέμουνε του λαού τη γλώσσα
σαν άκουσμα σειρήνας;..
Πες μου φίλε…
1. το πολεμικό μέτωπο των εχθροπραξιών μεταξύ Ελλήνων και Ιταλών στον

Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. 2. (το) σουδάρι: το μαντήλι
i. Ποιο είναι το βασικό θέμα που απασχολεί τον ποιητή στο συγκεκριμένο
ποίημα; (μονάδες 8)
ii. Ποια στάση δείχνει να υιοθετεί ο ποιητής απέναντι στο θέμα που
πραγματεύεται στο ποίημά του; (μονάδες 7)
i. Το ποίημα, κατά τη γνώμη σας, ανήκει στην παραδοσιακή ή στη μοντέρνα

ποίηση; Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας, εντοπίζοντας τρία (3)
χαρακτηριστικά της μορφής του ποιήματος. (μονάδες 5)
ii. Να εντοπίσετε δύο (2) διαφορετικά εκφραστικά μέσα (π.χ. μεταφορές,

παρομοιώσεις, εικόνες κ.ά.) στο ποίημα και να σχολιάσετε τη λειτουργία τους.
(μονάδες 5)
iii. Να επισημάνετε στο κείμενο τρεις (3) απαξιωτικές (υποτιμητικές) λέξεις ή

εκφράσεις που αποδίδονται σε αυτούς που δεν πολεμούν στο μέτωπο.
( μονάδες 5)
Ως νέος / α με ανησυχίες για το μέλλον, προβληματίζεσαι διαβάζοντας το

ποίημα του Α. Σικελιανού και αποφασίζεις να εκθέσεις τη θέση σου (σε 120-
150 λέξεις), κάνοντας ιδιαίτερη μνεία στην αδιαφορία του σύγχρονου

ανθρώπου για τα άκρως ανησυχητικά γεγονότα που εκτυλίσσονται στον
πλανήτη μας τα τελευταία χρόνια, τα οποία απειλούν έντονα την παγκόσμια
ειρήνη. (μονάδες 20)
3ο Κριτήριο Αξιολόγησης
Παιδεία – Εκπαίδευση
I. Μη λογοτεχνικό κείμενο:
«Διαπολιτισμική εκπαίδευση και πολυπολιτισμικές κοινωνίες»
Είναι κάτι περισσότερο από οφθαλμοφανές ότι τα σχολεία μας αποτελούν

μια μικρογραφία της πολυπολιτισμικής κοινωνίας μας. Ένα μωσαϊκό
διαφορετικών εθνοτήτων, φυλών, χρωμάτων. Μια συνύπαρξη διαφορετικών
πολιτισμών. Μαθητές και μαθήτριες με διαφορετική θρησκεία, γλώσσα,
καταγωγή.
Όντως η κοινωνία μας έχει υποστεί ένα είδος μετάλλαξης σε

πολυπολιτισμική, με συνέπειες σε όλα τα επίπεδα. Στο πλαίσιο αυτής της
μετάλλαξης, λοιπόν, δεν είναι δυνατόν να μείνει ανεπηρέαστη η εκπαίδευση.
Ο χαρακτήρας της οφείλει να είναι περισσότερο ανθρωπιστικός. Η ανοχή
απέναντι σε καθετί το διαφορετικό πρέπει να αποτελέσει τη θεμέλιο λίθο,
πάνω στην οποία θα θεμελιωθεί η πολυπολιτισμική κοινωνία του 21ου αιώνα.
Κι ο ρόλος του δασκάλου – εκπαιδευτικού εξίσου καθοριστικός, προκειμένου
να εμφυσήσει στους μαθητές αυτές τις αξίες που η σύγχρονη πραγματικότητα
επιβάλλει. […]
Οι νέες συνθήκες απαιτούν νέα ειδικά προγράμματα σπουδών,

εναρμονισμένα με τα νέα δεδομένα. Η πολυπολιτισμική επίγνωση πλέον
αποτελεί σημαντικό όπλο στη φαρέτρα του εκπαιδευτικού. Νέες στρατηγικές
και πρωτοποριακές μέθοδοι προσέγγισης των μαθητών πρέπει να
αποτελέσουν πυξίδα του στο δύσκολο έργο του.
«Οι εκπαιδευτικές, κοινωνικές, πολιτιστικές ή μορφωτικές ιδιαιτερότητες /

διαφορές των μαθητών μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας», όπως αυτές
ορίζονται μέσα από το σχετικό νόμο, πρέπει να εξομαλυνθούν και να αρθούν
μέσω του έργου του δασκάλου. Ο ρόλος του δεν περιορίζεται πλέον στην
απλή μετάδοση γνώσεων, αλλά εκτείνεται στη δημιουργία γεφυρών που θα
ενώνουν χώρες, εθνότητες, θρησκείες. Στη σύγχρονη πολυπολιτισμική
κοινωνία οι όποιες διαφορές δεν έχουν θέση. Όλοι κάτω από την ίδια στέγη.
[…]
Βασικές αρχές πάνω στις οποίες οφείλει να στηριχτεί το δύσκολο

εγχείρημα της διαπολιτισμικής εκπαίδευσης είναι αυτές της δημοκρατίας, του
οικουμενισμού και του ανθρωπισμού. Απαραίτητη προϋπόθεση, βέβαια,
επίτευξης του συγκεκριμένου στόχου είναι η εδραίωση ενός κλίματος
σεβασμού απέναντι στον πολιτισμό και την ιστορία ενός άλλου λαού. Ο
σεβασμός, όμως, αυτός είναι προϊόν μιας υγιούς εκπαίδευσης και μάλιστα
διαπολιτισμικής.
Άρης Ιωαννίδης
1η Δραστηριότητα:
i. Ποιο είναι το βασικό πρόβλημα που θέτει ο συγγραφέας του κειμένου; Να

αναφέρετε δύο τρόπους πειθούς που επικαλείται. (Μονάδες 8)
ii. Να αποδώσετε περιληπτικά το περιεχόμενο του κειμένου, σε περίπου 90 –

100 λέξεις. (Μονάδες 7)
i. Ποιος είναι ο τρόπος ανάπτυξης της τρίτης παραγράφου του κειμένου. Να

δικαιολογήσετε την απάντησή σας. (Μονάδες 5)
ii. Να βρείτε από ένα συνώνυμο των παρακάτω λέξεων του κειμένου: υποστεί,
καθοριστικός, πρωτοποριακές, οφείλει, απαραίτητη. (Μονάδες 5)
iii. Να βρείτε δύο διαρθρωτικές λέξεις στην τελευταία παράγραφο του

κειμένου, που βοηθούν στη συνοχή του. (Μονάδες 5)
Σε μια ομιλία σας, στο πλαίσιο μιας μαθητικής εκδήλωσης με θέμα «Το
σχολείο του μέλλοντος», καλείστε να παρουσιάσετε τις θέσεις σας σχετικά με
τα χαρακτηριστικά του σύγχρονου διαπολιτισμικού σχολείου (200-250 λέξεις)
(Μονάδες 20).
II. Λογοτεχνικό κείμενο:
Κωνσταντίνος Καβάφης «Θερμοπύλες»
(Ο Καβάφης, με αφορμή γεγονός της μάχης των Θερμοπυλών, όπου οι

Σπαρτιάτες θυσιάστηκαν για την πατρίδα τους, συνθέτει το συγκεκριμένο
ποίημα ως έπαινο σε όλους εκείνους που υπερασπίζονται «Θερμοπύλες» στη
ζωή τους).
Τιμή σ’ εκείνους όπου στην ζωή των

ώρισαν και φυλάγουν Θερμοπύλες.
Ποτέ από το χρέος μη κινούντες•
δίκαιοι κ’ ίσιοι σ’ όλες των τες πράξεις,
αλλά με λύπη κιόλας κ’ ευσπλαχνία•
γενναίοι οσάκις είναι πλούσιοι, κι όταν
είναι πτωχοί, πάλ’ εις μικρόν γενναίοι,
πάλι συντρέχοντες όσο μπορούνε•
πάντοτε την αλήθεια ομιλούντες,
πλην χωρίς μίσος για τους ψευδομένους.
Και περισσότερη τιμή τούς πρέπει

όταν προβλέπουν (και πολλοί προβλέπουν)
πως ο Εφιάλτης θα φανεί στο τέλος,
κ’ οι Μήδοι επί τέλους θα διαβούνε.
i.Τι συμβολίζουν οι «Θερμοπύλες» στο συγκεκριμένο ποίημα του Καβάφη;

(Μονάδες 8)
ii. Πώς ορίζει ο Καβάφης το ήθος των ανθρώπων που εξαίρει στο ποίημά του;
(Μονάδες 7)
i. Ποια εκφραστικά μέσα χρησιμοποιεί ο ποιητής, προκειμένου να αποδώσει

τιμές στους υπερασπιστές των Θερμοπυλών; (Μονάδες 7)
ii. Να χωρίσετε το ποίημα σε ενότητες (μέρη), δίνοντας ένα σύντομο τίτλο για
την καθεμία. (Μονάδες 8)
Ποιος πιστεύετε είναι ο ηθικός κώδικας αξιών που επιχειρεί να μας περάσει
μέσω του ποιήματος του ο Καβάφης. Βρίσκει ανταπόκριση στην εποχή μας;
(100-150 λέξεις) (Μονάδες 20).
4Ο Κριτήριο αξιολόγησης
«Η Δημοκρατία»
Ι. Λογοτεχνικό κείμενο
Κείμενο
Είναι γνωστό ότι τα πολιτεύματα, οι πολιτικοί θεσμοί και οι

διαδικασίες που τους διαμορφώνουν αποτελούν μηχανισμούς, οι οποίοι
αντιστέκονται στις εύκολες μεταβολές, κι αυτό επειδή από τη λειτουργία
τους εξαρτάται ο τρόπος ζωής των πολιτών και η συνοχή της ίδιας της
κοινωνίας. Το είδος του πολιτεύματος και ο τρόπος διακυβέρνησης μιας
χώρας δεν είναι εύκολο να μεταβάλλονται απ' τη μια στιγμή στην άλλη.
Η κοινωνία χρειάζεται σταθερούς προσανατολισμούς, έτσι ώστε να
μπορούν οι πολίτες να συντονίσουν τις ενέργειές τους, προκειμένου να
ανταποκριθούν στις αυξανόμενες απαιτήσεις της πολιτικής, οικονομικής
και κοινωνικής ζωής.
Όσο όμως και να φαίνεται «δυσκίνητο» ένα πολίτευμα, δεν σημαίνει
ότι αρνείται καινούργιες ιδέες ή λύσεις που έρχονται να συμβάλουν στη
βελτίωση της λειτουργίας του. Η δημοκρατία είναι ένα πολίτευμα που
γνώρισμά του είναι το γεγονός ότι δεν πιστεύει στην τελειότητα. Παρόλο
που ακούμε συχνά να διατυπώνεται η άποψη ότι η δημοκρατία είναι το
τέλειο πολίτευμα, δεν θα πρέπει να μας παραξενέψει η διαπίστωση ότι η
ίδια η δημοκρατία δεν πρέπει να πιστεύει στην τελειότητά της. Τέλειο
είναι το μη εξελίξιμο, το απόλυτο, αυτό που είναι πέρα από κάθε κριτική.
Θα ήταν σωστότερο αν λέγαμε ότι η δημοκρατία είναι το μόνο πολίτευμα
που παραδέχεται τη σχετικότητά του. Γι' αυτό έχει δίκιο ο Κένεθ
Γκάλμπραιθ όταν ισχυρίζεται ότι δημοκρατία υπάρχει εκεί όπου ο

πολίτης έχει το δικαίωμα να πει ελεύθερα πως δεν υπάρχει δημοκρατία.
Είναι ένα πολίτευμα ανοιχτό στην κριτική και στον έλεγχο, ένα πολί-
τευμα του οποίου στόχος είναι ο περιορισμός της αυθαιρεσίας είτε
αναφερόμαστε σε άρχοντες είτε σε αρχόμενους. Αυτό σημαίνει ότι σαν
πολίτευμα έχει τις περισσότερες δυνατότητες για εξέλιξη, και ίσως αυτό
αποτελεί το σπουδαιότερο γνώρισμά της.
Πώς θα εξελιχθεί όμως; Μόνο αν δέχεται το απρόοπτο και το
απροσδόκητο, δηλαδή όταν οι μηχανισμοί της λειτουργούν με τέτοιο
τρόπο, ώστε να επιδέχονται τις καινούργιες ιδέες, τις νέες αντιλήψεις, τις
νέες αξίες. Όταν δηλαδή είναι σε θέση να παρακολουθήσουν τις εξελίξεις
της κοινωνικής ζωής και να προσαρμοστούν στις πολύπλευρες
απαιτήσεις της καθημερινής ζωής των πολιτών. Με άλλα λόγια η
δημοκρατία δεν περιορίζει κανέναν να προτείνει καινούργιους τρόπους
λειτουργίας της. Απρόοπτο είναι ό,τι δεν έχει προδιαγραφές. Είναι ό,τι
δεν έχει προετοιμαστεί μεθοδικά. Απρόοπτο είναι αυτό που δεν δεσμεύει
τους πολίτες να το αποδεχτούν. Επομένως, η δημοκρατία είναι το μόνο
πολίτευμα που όχι μόνο μπορεί να συμβάλει στην πρόοδο, αλλά και που
δεν μπορεί να επιβιώσει χωρίς αυτήν γιατί πρόοδος σημαίνει
απελευθέρωση και αποδέσμευση από οτιδήποτε θέλει να κρατά τον
άνθρωπο φυλακισμένο σε αξίες ή ιδέες που θέλουν να θεωρούνται
αναλλοίωτες. Όλα αυτά δεν σημαίνουν πως το δημοκρατικό πολίτευμα
επιδέχεται οποιαδήποτε αυθαιρεσία. Απρόοπτο δεν είναι το αυθαίρετο.
Θα μπορούσαμε να πούμε ότι το απροσδόκητο και το απρόοπτο
εκφράζονται κυρίως απ' τους νέους, που με το δυναμισμό και τα οράματα
τους προσπαθούν να δημιουργήσουν έναν καλύτερο κόσμο. Η
δημοκρατία δεν φοβάται τους νέους, γιατί προσπαθεί να γονιμοποιήσει
την κριτική τους. Η δημοκρατία δεν φοβάται τις καινούργιες
επιστημονικές ιδέες και την τέχνη, όπως δεν αντιμετωπίζει καχύποπτα
και τη σωστή εκπαίδευση. Δεν θα πρέπει να ξεχνάμε ότι μόνο η αρχαία

Αθηναϊκή δημοκρατία ανέδειξε τον Αριστοφάνη και τον Ευριπίδη.
Μπορούμε να πούμε, λοιπόν, ότι ωριμότητα χαρακτηρίζει ένα πολίτευμα
μόνο όταν αυτό δεν ισχυρίζεται πως είναι τέλειο.
Αντίθετα, όλα τα ψευδελεύθερα ή τα ανελεύθερα καθεστώτα που
ισχυρίζονται ότι είναι δημοκρατικά αναγνωρίζουν μιαν αφόρητη
τελειότητα όσον αφορά στους μηχανισμούς τους. Διακηρύσσουν ότι είναι
οι καλύτερες μορφές διακυβέρνησης και ότι όποιος τολμά να υποστηρίξει
το αντίθετο ή να ασκήσει κριτική είναι «εχθρός του καθεστώτος». Όπου
λοιπόν υπάρχει παρέκκλιση από τις βασικές πολιτικές κατευθύνσεις, τα
καθεστώτα αυτά βλέπουν «εχθρούς». Αυτοί οι «εχθροί» απειλούν τη
στερεότητα των κρατικών μηχανισμών, αφού αρνούνται την τελειότητά
τους.
Έχει όμως και η δημοκρατία «εχθρούς», μόνο που διαφέρουν από
τους προηγούμενους. Και εχθροί της είναι όσοι πιστεύουν ότι έχουν όλη
την αλήθεια με το μέρος τους, όσοι είναι δογματικά προσκολλημένοι στις
ιδέες τους. Οι άνθρωποι αυτοί φοβούνται την εξέλιξη και τη δημιουργική
δύναμη του επιχειρήματος, μιας και δεν θέλουν να βρεθούν
πρωταγωνιστές της επικίνδυνης περιπέτειας της ανανέωσης της σκέψης.
Γι' αυτό η αμφιβολία τους φοβίζει. Επομένως, επιδιώκουν μορφές
διακυβέρνησης που εγγυώνται μια «αιώνια» σταθερότητα, δηλαδή
πολιτεύματα που πραγματώνουν τη μονολιθικότητα της σκέψης τους σε
κάθε στιγμή της καθημερινής ζωής. Όλοι αυτοί θεωρούν σαν μοναδική
διέξοδο τον αυταρχισμό, ακόμη κι όταν δεν το ομολογούν άμεσα.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
Α. Να αποδώσετε περιληπτικά τις τρεις πρώτες παραγράφους του κειμένου .

(80-90 λέξεις)
(9 μόρια)
Β. Ασκήσεις
1. «Η δημοκρατία δεν πιστεύει στην τελειότητά της. Τα ψευδελεύθερα ή ανε-
λεύθερα καθεστώτα αναγνωρίζουν μια αφόρητη τελειότητα όσον αφορά στους
μηχανισμούς τους»: Με αυτό το θέμα να δημιουργήσετε μια παράγραφο με τη
μέθοδο της σύγκρισης - αντίθεσης.
(5 μόρια)
2. «Επομένως επιδιώκουν ... της καθημερινής ζωής» (τελευταία παράγραφος):
Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική.
(3 μόρια)
3. «Μόνο αν δέχεται ... τις νέες αξίες»: Να βρείτε τον τρόπο ανάπτυξης της 3ης
παραγράφου.
(2 μόρια)
4. Να επισημάνετε το Σωστό ή Λάθος στις παρακάτω προτάσεις σύμφωνα με
τα νοήματα του κειμένου που σας δόθηκε.
α. Η δημοκρατία απειλείται από πολλούς εχθρούς γιατί συνεχώς μεταβάλλεται.
β. Οι νέοι επιδιώκουν την ανανέωση της πολιτικής ζωής επειδή είναι αμφισβητίες.
γ. Ο φανατισμός και ο δογματισμός απειλούν εξίσου και τη δημοκρατία αλλά και
τα ανελεύθερα καθεστώτα.
δ. Κανένα πολίτευμα δεν διαφοροποιείται τόσο συχνά όσο η δημοκρατία.
ε. Όλοι στη δημοκρατία έχουν δικαίωμα ελεύθερης έκφρασης της γνώμης τους,
ακόμη κι αν αυτή εναντιώνεται στην ίδια τη δημοκρατία.
(4 μόρια)
5. Να δώσετε τα συνώνυμα των λέξεων: προσανατολισμούς, συμβάλουν,
τέλειο, προσαρμοστούν, απρόοπτο.
(5 μόρια)
Γ. Παραγωγή κειμένου
«Η Δημοκρατία είναι το πιο ανθρώπινο αλλά και το πιο εύθραυστο πολί-

τευμα»: Υποθέστε ότι το παραπάνω αποτελεί θέμα συζήτησης σε Πανευρω-
παϊκό συνέδριο πολιτικών νεολαιών, στο οποίο και συμμετέχετε. Ποια είναι τα
πλεονεκτήματα που απορρέουν από την ύπαρξη ενός δημοκρατικού
πολιτεύματος; (250 λέξεις)
(20 μόρια)
II.) ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Το ποίημα ‘Δημοκρατία’ (Democracy) δημοσιεύθηκε το 1949 και
διαπραγματεύεται τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι Αφροαμερικανοί
στις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, παρά την περιβόητη 15η
Τροποποίηση του Συντάγματος (15th Amendment) η οποία φυσικά δεν
απέδωσε καρπούς για όλους τους Αμερικανούς.
Δημοκρατία (Democracy)
Η δημοκρατία δεν θα έρθει
Σήμερα, αυτό το έτος
Ούτε ποτέ
Μέσω του συμβιβασμού και του φόβου.
Έχω το ίδιο δικαίωμα
Όπως κι οι άλλοι άνθρωποι
Να στέκομαι
Σε δύο μου πόδια
Και στη δική μου γη.
Έχω βαρεθεί ν’ ακούω τους ανθρώπους να λένε,
Άσε τα πράγματα να πάρουν την πορεία τους.
Αύριο είναι μια άλλη μέρα.
Δεν χρειάζομαι την ελευθερία μου, όταν θα είμαι νεκρός.
Δεν μπορώ να ζήσω με το ψωμί του αύριο.
Η ελευθερία
Είναι ένας δυνατός σπόρος
Που φυτεύεται
Σε μεγάλη ανάγκη.
Ζω εδώ, επίσης.
Θέλω ελευθερία
Ακριβώς όπως κι εσείς.
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ:
1η δραστηριότητα
i) Στο ποίημα το ποιητικό υποκείμενο εκφράζει κάποιες επιθυμίες του.

Ποιες είναι αυτές; Να τις αναπτύξετε με λίγα λόγια. (50 λέξεις/15
μονάδες)
i)Το ποίημα ανήκει στη μοντέρνα ή στην παραδοσιακή ποίηση; Να

απαντήσετε αφού αναφέρετε δύο χαρακτηριστικά που το πιστοποιούν.
(μονάδες8 )
ii) Στο ποίημα υπάρχει μια λέξη που επαναλαμβάνεται. Να την εντοπίσετε
και να εξηγήσετε το λόγο αυτής της χρήσης. (μονάδες 7)
iii) Το ύφος του ποιήματος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί προτρεπτικό,
ίσως και επαναστατικό. Πώς φαίνεται αυτό με βάση το
κείμενο;(μονάδες 5)
Πώς πιστεύετε ότι θα έρθει η δημοκρατία; Ποιες συνθήκες πρέπει να

υπάρχουν ώστε αυτή να καρποφορήσει; (μονάδες 20)
5ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
«Εφηβεία – Νεότητα»
I.) ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΤΑ ΗΘΗ ΤΩΝ ΝΕΩΝ
[…] Και τώρα θα μιλήσουμε για τα ήθη. Ας εξετάσουμε σε ποιες ψυχικές

καταστάσεις βρίσκονται οι άνθρωποι, ανάλογα με τα πάθη τους, τις ιδιότητες,
την ηλικία και την καλή ή κακή τύχη. Ονομάζω «πάθη» την οργή, την επιθυμία
και τα παρόμοια, για τα οποία μιλήσαμε προηγουμένως και ιδιότητες τις
αρετές και τις κακίες. Ασχοληθήκαμε και πρωτύτερα μ’ αυτές και εκθέσαμε τι
τάσεις έχουν και τι πράξεις εκτελούν, ανάλογα με τις ιδιότητές τους. Ηλικίες
πάλι είναι η νεανική, η ανδρική και η γεροντική. Τέλος, ονομάζω «τύχη» την
καταγωγή, τον πλούτο, τις διάφορες ικανότητες, καθώς και τα αντίθετά τους
και γενικά την ευτυχία και τη δυστυχία.
Σχετικά με τα ήθη, οι νέοι αισθάνονται σφοδρές επιθυμίες και μπορούν να

εκπληρώσουν εκείνο που επιθυμούν. Από τις επιθυμίες πάλι, που σχετίζονται
με το σώμα αισθάνονται κυρίως τις ερωτικές και δεν μπορούν να
κυριαρχήσουν επάνω τους. Είναι ευμετάβλητοι και γρήγορα χορταίνουν με
κείνα που επιθύμησαν και γι’ αυτό ενώ δοκιμάζουν σφοδρές επιθυμίες, πολύ
γρήγορα αδιαφορούν. Επειδή η θέλησή τους, ενώ είναι έντονη, δεν είναι
ταυτόχρονα και μεγάλη ― όπως συμβαίνει στον άρρωστο με την πείνα και με
τη δίψα.
Αγαπούν τις τιμές κι ακόμα πιο πολύ τη νίκη, επειδή τα νιάτα θέλουν να
υπερέχουν και η νίκη είναι ένα είδος υπεροχής. Αγαπούν αυτά τα δύο πιο
πολύ παρά το χρήμα ή ―καλύτερα― δεν τους ενδιαφέρει το χρήμα ολότελα,
επειδή ακόμα δεν έχουν δοκιμάσει τι θα πει φτώχεια κι αυτό εκφράζει το
γνωστό απόφθεγμα του Πιττακού για τον Αμφιάραο: «Μα εσύ δεν είχες ακόμα
δοκιμάσει τον έρωτα προς το χρήμα, πώς λοιπόν τα χέρια σου ήταν έτοιμα να
αρπάξουν;»
Οι νέοι δεν έχουν κακές διαθέσεις. Είναι μάλλον καλοί, επειδή δεν είδαν
ακόμη πολλά παραδείγματα διεφθαρμένων ανθρώπων. Είναι ευκολόπιστοι,
επειδή ακόμα δεν τους έχουν εξαπατήσει συχνά. Είναι γεμάτοι ελπίδες κι αυτό
συμβαίνει, επειδή η φύση τούς έχει προικίσει με κάποιο είδος θέρμης, σαν
εκείνη που νιώθουν αυτοί που έχουνε πιει πολύ κρασί. Αλλά η ιδιότητά τους
αυτή οφείλεται και στο ότι δεν έχουν ακόμα δοκιμάσει πολλές αποτυχίες.
Έχουν ροπή προς την οργή, παραφέρονται εύκολα και ακολουθούν εκείνο
που αποφάσισαν πάνω στο θυμό τους, χωρίς να μπορούν να συγκρατηθούν.
Και τούτο, επειδή από εγωισμό δεν δέχονται την περιφρόνηση και
αγανακτούν, όταν νομίζουν πως αδικούνται. Ζούνε κυρίως με την ελπίδα,
επειδή η ελπίδα αφορά το μέλλον, ενώ η ανάμνηση το παρελθόν. Και για τους
νέους το μέλλον είναι μεγάλο, ενώ το παρελθόν μικρό. Αλήθεια, στην αρχή της
ύπαρξης δεν μπορεί να υπάρξει καμιά ανάμνηση, ενώ όλες οι ελπίδες
επιτρέπονται. Και γι’ αυτό το λόγο εύκολα εξαπατώνται, επειδή και εύκολα
σχηματίζουν ελπίδες. Και επειδή ρέπουν προς την οργή και προς την ελπίδα,
είναι γενναίοι, επειδή η μια ιδιότητά τους συντελεί στο να μη φοβούνται, ενώ
η άλλη τους δίνει θάρρος. Αλήθεια, κανένας δε φοβάται όταν είναι θυμωμένος,
ενώ η ελπίδα της επιτυχίας μάς κάνει θαρραλέους.
Είναι ντροπαλοί, επειδή ξέρουν μόνο εκείνα που έχουν διδαχθεί σύμφωνα
με τους νόμους και δεν υποθέτουν πως υπάρχουν κι άλλα ευχάριστα
πράγματα. Είναι μεγαλόψυχοι, επειδή δεν τους ταπείνωσε ακόμα ο αγώνας
της ζωής, ούτε δοκίμασαν ανάγκες. Εξάλλου, όποιος πιστεύει πως είναι άξιος
μεγάλων πραγμάτων είναι και μεγαλόψυχος. Αυτό όμως το πιστεύουν όσοι
έχουν πολλές ελπίδες.
Οι νέοι αγαπούν τους φίλους τους και τους συντρόφους τους πιο πολύ,
παρά όσους βρίσκονται σε μεγαλύτερη ηλικία και τούτο, επειδή νιώθουν
μεγάλη ευχαρίστηση να ζουν μαζί με τους άλλους κι ακόμα δεν έχουν αρχίσει
να σχηματίζουν κρίσεις με βάση το συμφέρον τους για κανένα πράγμα,
λοιπόν ούτε και για τους φίλους τους. Προτιμούν να κάνουν ό,τι τους φαίνεται
ωραίο παρά ό,τι τους συμφέρει, επειδή οι πράξεις τους υπαγορεύονται πιο
πολύ από την καρδιά παρά από τον ψυχρό υπολογισμό, κι ενώ αυτός,
λογαριάζει το συμφέρον, η αρετή λογαριάζει το ωραίο. Αγαπούν τα γέλια και
γι’ αυτό τους αρέσουν τα πειράγματα, όπου με ευγένεια στρέφονται κατά των
άλλων.
Πιστεύουν πως ξέρουν τα πάντα κι ανακατεύονται στα πάντα και γι’ αυτόν
ακριβώς το λόγο είναι υπερβολικοί. Αν συμβεί να διαπράξουν κάποιο αδίκημα,
αυτό οφείλεται στην αυθάδεια και όχι σε κακία. Αισθάνονται εύκολα οίκτο,
επειδή θεωρούν όλους τους ανθρώπους απλούς και ενάρετους. Αλήθεια,
κρίνουν τους άλλους με τη δική τους αθωότητα και γι’ αυτό πιστεύουν ότι κάτι
που παθαίνει κάποιος άλλος δεν αξίζει να το πάθει.
Όλα τα σφάλματά τους προέρχονται από την υπερβολή, επειδή οι νέοι δεν
τηρούν το λόγο του Χίλωνα (μηδέν άγαν). Αλήθεια, υπερβάλλουν σε όλα.
Αγαπούν υπερβολικά, μισούν υπερβολικά και το ίδιο συμβαίνει και για όλες τις
άλλες πράξεις τους.
Ἀριστοτέλης, Τέχνη Ρητορική, 1389a3-b18
Η Ρητορική του Αριστοτέλη Μτφρ. Η.Φ. Ηλιού. 1984.. Αθήνα: Κέδρος. –

Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας
[ κείμενο ελαφρώς διασκευασμένο δομικά για τις ανάγκες του κριτηρίου]
ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙΣ
Α1. Να αποδώσετε το νόημα του παρακάτω αποσπάσματος του κειμένου με

50-60 λέξεις περίπου: «Προτιμούν να κάνουν ό,τι τους φαίνεται ωραίο παρά
ό,τι τους συμφέρει, επειδή οι πράξεις τους υπαγορεύονται πιο πολύ από την
καρδιά παρά από τον ψυχρό υπολογισμό, κι ενώ αυτός, λογαριάζει το
συμφέρον, η αρετή λογαριάζει το ωραίο».
[Μονάδες 9]
Β1. Να εντοπίσετε και να αιτιολογήσετε έναν τρόπο ανάπτυξης της 1 ης

παραγράφου του κειμένου: «Και τώρα θα μιλήσουμε για τα ήθη…και γενικά
την ευτυχία και τη δυστυχία».
[Μονάδες 5]
Β2 . Με ποια νοηματική σχέση συνδέουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις τα

νοήματα;
1. Τέλος,
2. Επειδή
3. ενώ
4. όπως
5. ή
6. λοιπόν
7. σαν
8. Αλλά
9. χωρίς
10. όταν
11. γι’ αυτό το λόγο
12. Εξάλλου,
13. παρά
14. γι’ αυτό
15. Αν
[ Μονάδες 5]
Β3. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις του
κειμένου: Σφοδρές, ευμετάβλητοι, υπερέχουν, ροπή, συντελεί.
[Μονάδες 5]
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Ο Αριστοτέλης αναλύοντας τα συναισθήματα και γενικότερα τη συμπεριφορά

των νέων αναφέρει ότι «Ζούνε κυρίως με την ελπίδα, επειδή η ελπίδα αφορά
το μέλλον». Με βάση το δεδομένο αυτό σε μια ομιλία στο χώρο του σχολείου
σας να εκθέσετε την άποψή σας για τα προβλήματα και τις αγωνίες για το
μέλλον που βιώνουν οι νέοι και να αναφέρετε ποια είναι τα δικά τους
καθήκοντα, ώστε να χτίσουν έναν καλύτερο κόσμο. [250-300 λέξεις ]
[Μονάδες 20]
II)ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ: Ο Χαλίλ Γκιμπράν, Kahlil ή Khalil Gibran (1883-

1931), ποιητής, φιλόσοφος και καλλιτέχνης καταγόμενος από τον Λίβανο,
έγραψε έργα με θέματα του αφορούν την αγάπη, το θάνατο, τον κόσμο και
εκφράζουν τις μεταφυσικές αναζητήσεις του. Στα έργα του αναζητά την ορθή
εκδήλωση του συναισθήματος, της σκέψης και της δράσης στον άνθρωπο,
που θα τον επιτρέψει να ζήσει ευτυχισμένα, χωρίς να αδικείται και να αδικεί.
Τα έργα του μεταφράστηκαν σ’ όλο σχεδόν τον κόσμο και άσκησαν μεγάλη
επιρροή. Το πιο γνωστό και λαοφιλές από τα έργα του είναι Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ,
μια σύνθεση από ποιητικές παραβολές με βαθιά ανθρωπιστικό μήνυμα, που
εξετάζουν όλες τις πλευρές των σχέσεων ανάμεσα στους ανθρώπους. Στο
έργο αυτό ο προφήτης Αλ Μουσταφά, προτού επιβιβαστεί σε ένα πλοίο, το
οποίο θα τον ταξιδέψει στην πατρίδα του συναντάει στον δρόμο του μια
ομάδα ανθρώπων, με τους οποίους συζητάει μια πληθώρα θεμάτων γύρω
από τη ζωή και την ανθρώπινη φύση, συζητήσεις, μέσα στις οποίες
φιλοσοφούνται διάφορα θεμελιώδη θέματα της ζωής.
[ΓΙΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ]
[…] Kαι μια γυναίκα που κρατούσε ένα μωρό στην αγκαλιά της είπε,
Μίλησέ
μας για τα Παιδιά.
Κι εκείνος είπε:
Τα παιδιά σας δεν είναι παιδιά σας.
Είναι οι γιοι και οι κόρες της λαχτάρας
της Ζωής για τη ζωή.
Έρχονται στη ζωή (Δημιουργούνται) μέσα από εσάς,
άλλα όχι από σας,
Και μ’ όλο που βρίσκονται μαζί σας, δεν ανήκουν
σε σας.
Μπορείτε να τους δώσετε την αγάπη σας,
όχι όμως και τις ιδέες σας,
Γιατί αυτά έχουν τις δικές τους ιδέες.
Μπορείτε να δίνετε μια στέγη στο σώμα τους,
όχι όμως και στην ψυχή τους,
Γιατί η ψυχή τους κατοικεί στο σπίτι του
αύριο, που εσείς δεν μπορείτε να επισκεφτεί-
τε, ούτε στα όνειρά σας.
Μπορείτε να προσπαθήσετε να τους μοιάσετε, αλλά μη γυρεύετε να κάνετε

αυτά να σας μοιάσουν.
Γιατί η ζωή δεν πηγαίνει προς τα πίσω
και δε σταματά στο χθες.
Εσείς είστε τα τόξα απ’ όπου τα παιδιά
σας σα ζωντανά βέλη θα τιναχτούν μπροστά.
Ο τοξότης βλέπει το σημάδι πάνω στο μονοπάτι του άπειρου και σας λυγίζει
με τη δύναμή του, ώστε τα βέλη του να τιναχτούν
γοργά και μακριά.
Το λύγισμά σας στο χέρι του τοξότη ας είναι για σας χαρά.
Γιατί όπως αυτός αγαπά τα βέλη που πετούν, έτσι αγαπά και τα τόξα που
είναι σταθερά.
Χαλίλ Γκιμπράν, Ο ΠΡΟΦΗΤΗΣ
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να σχολιάσετε το νόημα της παρομοίωσης: «Εσείς είστε τα τόξα απ’ όπου

τα παιδιά σας σα ζωντανά βέλη θα τιναχτούν μπροστά».
Μονάδες 15
2. Βρείτε σχήματα αντιθέσεων στο παραπάνω απόσπασμα και σχολιάστε τη

λειτουργία τους.
Μονάδες 15
3. Σε ένα κείμενο 100-200 λέξεων να καταγράψετε τις σκέψεις σας για τη

στήριξη από τους μεγαλυτέρους και τα πρότυπα που χρειάζεται ένας νέος στο
δρόμο προς τη χειραφέτηση και την ενηλικίωσή του.
Μονάδες 20
«Φιλία»
Ι.)MH ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Η κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών μέσω της φιλίας– Ο ρόλος της οικογένειας
και του σχολείου
Η πρώτη επίσημη ψυχολογική θεωρία που αναγράφεται έμμεσα στην

παιδική φιλία είναι του Piaget (1965), όπου περιγράφεται πως οι από τη φύση
τους ισότιμες κοινωνικές σχέσεις με τους συνομηλίκους και όχι η άκριτη
αποδοχή των κανόνων της γονεϊκής αυθεντίας προάγουν την ανάπτυξη της
αυτόνομης ηθικότητας του παιδιού. Διατυπώθηκε ακόμη η άποψη ότι οι
στενοί φίλοι βοηθούν τους εφήβους να αντιμετωπίσουν τις αφυπνιζόμενες
παρορμήσεις τους και να διοχετεύσουν θετικά την ενέργειά τους μέσα στο
πλαίσιο των συζητήσεων και των αμοιβαίων συμβουλών. Η φιλία αποτελεί μια
μορφή σχέσης που εμφανίζεται σε όλες τις κοινωνίες και εκδηλώνεται με μια
ποικιλία τρόπων ανάλογα με το πολιτισμικό σύστημα. Ορίζεται κυρίως ως
δυαδική σχέση, εθελοντική και αμοιβαία ρυθμιζόμενη και από τα δύο μέλη της,
η οποία σκοπεύει στην ικανοποίηση συγκεκριμένων κοινωνικών αναγκών,
όπως είναι η συντροφικότητα, η οικειότητα και η στοργή.
Τα παραπάνω δημιουργούν ρομαντική αντίληψη για τη φιλία, η οποία

όμως απέχει από την πραγματικότητα. Ο Sullivan είχε τονίσει ότι οι φιλίες των
παιδιών μπορούν να είναι εξίσου πολύ ανταγωνιστικές και να έχουν αρνητικές
επιπτώσεις στην ανάπτυξή τους. Οι φιλίες εμπεριέχουν και αρνητικές
διαστάσεις, όπως είναι οι συγκρούσεις.
[…] Ένα αγωνιώδες ερώτημα των γονέων είναι κατά πόσο μπορούν να
επηρεάσουν την κοινωνική ανάπτυξη των παιδιών τους. Συχνά οι γονείς
κυρίως των εφήβων παραπονιούνται ότι αυτοί επηρεάζονται κυρίως από τους
φίλους τους, στους οποίους καταφεύγουν για την ανεύρεση συντροφικότητας
και συμβουλών, ενώ είναι εντελώς απομακρυσμένοι από τη γονεϊκή
επιρροή. Αποποιούνται έτσι έμμεσα οι γονείς τη δική τους ευθύνη για

οποιοδήποτε παραστράτημα των παιδιών τους (“Φταίνε οι κακές παρέες”).
Σήμερα η ψυχολογία επισημαίνει ότι ο ενδιάμεσος κρίκος της σχέσης του

παιδιού με τους συνομηλίκους του είναι η σχέση του με τους γονείς. Σύμφωνα
με την ψυχολογική θεωρία της προσκόλλησης, η σχέση με τους γονείς από τη
βρεφική ακόμη ηλικία και εφεξής παρέχει το αρχικό πλαίσιο μέσα στο οποίο
τα παιδιά μαθαίνουν για τους εαυτούς τους, τους άλλους και τον κόσμο. Μέσα
σ’ αυτή αποκτούν κάποια γενικευμένα σενάρια, ένα συμπύκνωμα εμπειριών
και προσδοκιών για τις σχέσεις που εφαρμόζονται και στις επόμενες
σχέσεις. Τα παιδιά που βίωσαν μια ασφαλή σχέση προσκόλλησης με τις
γονεϊκές φιγούρες αναμένεται να επιδείξουν ενδιαφέρον για τη δημιουργία
σχέσεων με τους συνομηλίκους και να προσπαθήσουν να διαμορφώσουν
στο μέλλον με τους άλλους εκείνο τον τύπο στενής σχέσης που ανέπτυξαν
στο παρελθόν με τους γονείς. Επομένως, η συμμετοχή των γονέων στην
κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού είναι ουσιαστική, αφού αυτοί
διαμορφώνουν και επηρεάζουν με το πρότυπό τους κατά ένα μεγάλο
ποσοστό τον τύπο των σχέσεων του παιδιού, του εφήβου και του ενηλίκου.
Σήμερα όμως συνηθίζεται οι γονείς να θυσιάζουν στο βωμό της γνωστικής

τους ανάπτυξης την ισότιμη, ισορροπημένη κοινωνική τους ανάπτυξη, με τη
δικαιολογία ότι ως “προνοητικοί γονείς” επενδύουν στη μελλοντική τους
εξέλιξη ως επιτυχημένων “παραγωγικών” πολιτών – “καταναλωτών”.
Ενδιαφέρονται μόνο για την πρόοδο των παιδιών στο σχολείο και την
έμπρακτη απόδειξή της, τη βαθμολογία, υπερφορτώνοντας τον ελεύθερο
χρόνο τους με εξωσχολικά καθήκοντα. Στερούν την ευκαιρία από τα παιδιά
τους στον ελεύθερο χρόνο τους να εξασκήσουν τις κοινωνικές τους
ικανότητες μέσα από τη συμμετοχή τους σε πολύτιμες κοινωνικές
συναναστροφές με τους συνομηλίκους τους και σε δραστηριότητες, όπως
είναι τα παιδικά πάρτι ή τα ομαδικά παιχνίδια.
Πρακτικά οι γονείς μπορούν ενεργητικά να κατευθύνουν την κοινωνική

ανάπτυξη των παιδιών τους και τις φιλικές τους σχέσεις κατά την κρίσιμη
ηλικία των 7-12 ετών παρέχοντας στα παιδιά τους πρότυπα και διαρκή
ενθάρρυνση της κοινωνικής τους συμπεριφοράς. Με τέτοιες φαινομενικά
απλές ενέργειες μπορούν να κατευθύνουν την ανάπτυξη ακόμη και των πιο
αδρανοποιημένων κοινωνικών ικανοτήτων των παιδιών τους.
Ένα εύλογο ερώτημα είναι πώς μπορεί ο εκπαιδευτικός και το σχολείο ως

θεσμός να συμβάλει στη βελτίωση των σχέσεων των παιδιών μέσα στην
τάξη. Η καλύτερη κατανόηση της κοινωνικής δυναμικής της τάξης μέσω των
ψυχολογικών ερευνών, των πορισμάτων και της βοήθειας των σχολικών
ψυχολόγων μπορεί να βοηθήσει τους εκπαιδευτικούς στην
αποτελεσματικότερη χρησιμοποίηση των ομαδικών διδακτικών τρόπων. Με
αυτόν τον τρόπο θα ομαδοποιούνται τα παιδιά όχι με βάση κάποια
ακαδημαϊκά κριτήρια αλλά με βάση τα κριτήρια των σχέσεων που τα ίδια
θέτουν, ώστε και τα παιδιά με χαμηλό βαθμό αποδοχής να εντάσσονται
ομαλά. Η χρήση ομάδων εργασίας, που σήμερα παρά τις διακηρύξεις για την
ωφελιμότητά τους παραμελείται, ομαδικών παιχνιδιών, δραματοποιήσεων,
ακόμη και η απλή αλλαγή της διευθέτησης του χώρου της τάξης για τη
δημιουργία γωνιών εργασίας, μπορεί να κινητοποιήσει τη βελτίωση των

σχέσεων και την ένταξη όλων των παιδιών στην ομάδα της τάξης.
(Κείμενο από το διαδίκτυο Ημ/νία: 3/6/2003)
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1. Να αποδώσετε περιληπτικά τις τρεις πρώτες παραγράφους του κειμένου.

[μονάδες 9]
1. Ποια μορφή φιλικής σχέσης αναπτύσσουν οι νέοι σύμφωνα με τις θεωρίες

των ψυχολόγων και πώς μπορεί το σχολείο να συμβάλει στη σφυρηλάτηση
υγιών κοινωνικών σχέσεων στα παιδιά;
[μονάδες 6]
2.α «Σήμερα η ψυχολογία… του εφήβου και του ενηλίκου»: Να βρεθούν τα

δομικά μέρη της παραγράφου.
[μονάδες 5]
β. Με ποια νοηματική σχέση συνδέουν οι παρακάτω διαρθρωτικές λέξεις τα

νοήματα;
 όμως:
 επομένως:
 αφού:
 όπως:
 ή:
[μονάδες 5]
γ. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
 άκριτη=
 προάγουν=
 ανάπτυξη=
 αυτόνομης=
 συμβουλών=
[μονάδες 5]
[ΣΥΝΟΛΟ: μονάδες15]
3. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ: Σε μια επιστολή προς τον/την αγαπημένο/η σας

φίλο/η να εκθέσετε τις απόψεις σας για τους λόγους, εξαιτίας των οποίων η
πραγματική φιλία απουσιάζει στη σύγχρονη εποχή. [ 200-250λ]
[μονάδες 20]
ΙΙ.)ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Εισαγωγικό σημείωμα: Ο Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Αργεντινός συγγραφέας,

θεωρείται μία από τις σημαντικότερες λογοτεχνικές μορφές του 20ου αιώνα.
Μεγάλωσε στην συνοικία του Παλέρμο, σε μεγάλο σπίτι με μεγάλη
βιβλιοθήκη. Λέγεται, μάλιστα, ότι διάβαζε Σαίξπηρ στα αγγλικά στα δώδεκά
του χρόνια. Παρόλο που είναι πιο γνωστός για τα διηγήματά του, ο Μπόρχες
ήταν επίσης δοκιμιογράφος, ποιητής και κριτικός. Επιμελήθηκε πολλές
ανθολογίες, διάφορα σενάρια και σημαντικό όγκο λογοτεχνικής κριτικής,
προλόγους και βιβλιοκριτικές, και μετέφρασε στα ισπανικά πολλά έργα από
αγγλικά, γαλλικά και γερμανικά (ακόμη και από αρχαία αγγλικά και αρχαία
σκανδιναβικά). Ο Μπόρχες έγραφε ποίηση καθ’ όλη τη διάρκεια της ζωής του.
Καθώς η όρασή του μειωνόταν, επικεντρώθηκε όλο και περισσότερο στην
ποίηση, καθώς μπορούσε να αποστηθίσει ολόκληρο το κείμενο. Τα ποιήματά
του καταπιάνονται με το ίδιο ευρύ φάσμα θεμάτων .
Χόρχε Λουίς Μπόρχες, «Ποίημα στους φίλους»
Δεν μπορώ να σου δώσω λύσεις

για όλα τα προβλήματα της ζωής σου,
ούτε έχω απαντήσεις
για τις αμφιβολίες και τους φόβους σου ˙
όμως μπορώ να σ’ ακούσω
και να τα μοιραστώ μαζί σου.
Δεν μπορώ ν’ αλλάξω

το παρελθόν ή το μέλλον σου.
Όμως όταν με χρειάζεσαι
θα είμαι εκεί μαζί σου.
Δεν μπορώ να αποτρέψω τα παραπατήματα σου.

Μόνο μπορώ να σου προσφέρω το χέρι μου
να κρατηθείς και να μη πέσεις.
Οι χαρές σου, οι θρίαμβοι και οι επιτυχίες σου

δεν είναι δικές μου.
Όμως ειλικρινά απολαμβάνω να σε βλέπω ευτυχισμένο.
Δεν μπορώ να περιορίσω μέσα σε όρια

αυτά που πρέπει να πραγματοποιήσεις,
όμως θα σου προσφέρω τον ελεύθερο χώρο

που χρειάζεσαι για να μεγαλουργήσεις.
Δεν μπορώ να αποτρέψω τις οδύνες σου

όταν κάποιες θλίψεις
σου σκίζουν την καρδιά,
όμως μπορώ να κλάψω μαζί σου
και να μαζέψω τα κομμάτια της
για να την φτιάξουμε ξανά πιο δυνατή.
Δεν μπορώ να σου πω ποιος είσαι

ούτε ποιος πρέπει να γίνεις.
Μόνο μπορώ
να σ’ αγαπώ όπως είσαι
και να είμαι φίλος σου.
Αυτές τις μέρες σκεφτόμουν

τους φίλους μου και τις φίλες μου,
δεν ήσουν πάνω
ή κάτω ή στη μέση.
Δεν ήσουν πρώτος

ούτε τελευταίος στη λίστα.
Δεν ήσουν το νούμερο ένα ούτε το τελευταίο.
Να κοιμάσαι ευτυχισμένος.
Να εκπέμπεις αγάπη.
Να ξέρεις ότι είμαστε εδώ περαστικοί.
Ας βελτιώσουμε τις σχέσεις με τους άλλους.
Να αρπάζουμε τις ευκαιρίες.

Να ακούμε την καρδιά μας.
Να εκτιμούμε τη ζωή.
Πάντως δεν έχω την αξίωση να είμαι

ο πρώτος, ο δεύτερος ή ο τρίτος
στη λίστα σου.
Μου αρκεί που με θέλεις για φίλο.

Ευχαριστώ που είμαι.
[πηγή: Χόρχε Λουίς Μπόρχες, Ποιήματα, μετάφρ. Δ. Καλομοίρης , Ελληνικά

Γράμματα, 1995 ]
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Α. Ποια είναι τα χαρακτηριστικά του αληθινού φίλου, όπως επισημαίνονται στο

ποιητικό κείμενο; Να απαντήσετε τεκμηριώνοντας την άποψή τους με στοιχεία
του κειμένου, σε 50 έως 60 λέξεις.
[μονάδες. 15]
Β1. Να επισημάνετε αν το ποιητικό κείμενο που διαβάσατε ανήκει στην

παραδοσιακή ή στη μοντέρνα ποίηση και να τεκμηριώσετε την απάντησή σας
με αναφορές στο κείμενο.
[μονάδες 5]
2.Να εντοπίσετε και να καταγράψετε στο κείμενο δύο αντιθέσεις, μια

επανάληψη και μια προσωποποίηση. Ποια είναι η λειτουργικότητα των
επαναλήψεων στο κείμενο;
[μονάδες 5]
Γ. Σε ένα κείμενο 100-150λ. απαντώντας στις σκέψεις του ποιητή να γράψετε

τις δικές σας σκέψεις για τα χαρακτηριστικά του ιδανικού φίλου.
[μονάδες 20]
«Πρότυπα – Ιδανικά και Είδωλα»
Ι.)ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Στη σημειολογία μας υπάρχουν δυο λέξεις που τις συγχέουμε: τα πρότυπα
και τα είδωλα. Δεν είναι το ίδιο. Τα πρότυπα είναι πρόσωπα που δείχνουν
πράξεις, που μεταφέρουν αξίες, που ελέγχονται στη δραστηριότητα τους. Τα
είδωλα είναι «μαγικά», σχεδόν μεταφυσικά προσωπεία, ανεξέλεγκτα και
αυταρχικά. Τα πρότυπα συνδέονται με τις συνειδήσεις μας και μας διδάσκουν.
Τα είδωλα χτυπούν απευθείας στο υποσυνείδητο και μας υποτάσσουν. Το
ίδιο πρόσωπο μπορεί να είναι πρότυπο και είδωλο μαζί. Ο Μέσι, για αυτόν
που παίζει ποδόσφαιρο μπορεί να είναι πρότυπο, και για αυτόν που είναι
απλά οπαδός, είδωλο. Τεράστια η διαφορά. Ο ένας δίνει αγώνα να
απελευθερώσει δυνάμεις να του μοιάσει και ο άλλος απλά παραδίνεται στην
«αυταρχική» γοητεία του. Ποια είναι η διαφορά του προτύπου-συμβόλου και
του χειραγωγούμενου ειδώλου; Ότι η μνήμη του θα πιάσει τόπο, αν έχει κάτι
να διδάξει για σήμερα. Αν έχει να δώσει κάποια τροφή για πολιτική σκέψη
στον σύγχρονο άνθρωπο που βασανίζεται σε μια κοινωνία δημαγωγίας και
λαϊκισμού.
Η ανάπτυξη προτύπων αποτελεί ιδιαίτερη ανάγκη της ανθρώπινης

δραστηριότητας και αναγκαστικά αντανακλά την κοινωνική συνείδηση μιας
εποχής. Τα πρότυπα οφείλουν την πνοή και τις μεταλλαγές τους στη δυναμική
της κοινωνικής ζωής, στη διαφοροποίηση των τεχνικών μέσων, στη
διαμόρφωση της κάθε νέας κουλτούρας. Δεν είναι, λοιπόν, τυχαία η σχετική
απουσία προτύπων και η συμπλήρωση του κενού τους από τις λεγόμενες
«ευτελείς αξίες», σήμερα, που διανύουμε μια μεταβατική περίοδο από ένα
σύνολο γκρεμισμένων αξιών σε ένα άλλο.
Ζούμε σε μια εποχή, όπου θεοποιήθηκαν οι υλικές αξίες. Ό,τι δεν συμβάλλει
στον υλικό ευδαιμονισμό παραμερίζεται. Είναι πράγματι γεγονός πως
σήμερα προβάλλονται με κάθε μέσο άνθρωποι οι οποίοι διαθέτουν δύναμη
που τους επιτρέπει να επιβάλλονται στους άλλους, και πλούτο, που τους δίνει
την ευχέρεια να ικανοποιούν εύκολα κάθε επιθυμία τους. Όποιος είναι σε θέση
να απολαμβάνει άφθονα τα υλικά αγαθά-και μάλιστα χωρίς κόπους- γίνεται το
ιδανικό κάθε νέου. Ηρωοποιούνται ποδοσφαιριστές, αποκτούν μυθικές
διαστάσεις ορισμένοι τραγουδιστές, λατρεύονται ακόμη και αδίστακτοι
κακοποιοί. Το κοινωνικό γόητρο είναι συνάρτηση της δύναμης, του πλούτου,
της ηθικής αναλγησίας. Αντίθετα, επιστήμονες κορυφαίοι, μεγάλοι δημιουργοί
στο χώρο της υψηλής τέχνης, ευεργέτες της ανθρωπότητας, αγωνιστές και
υπερασπιστές της ειρήνης και της δικαιοσύνης ή και απλοί άνθρωποι του
τίμιου μόχθου αγνοούνται ή, αν δε συμβαίνει αυτό, δε συγκινούν πια κανέναν.
Κατέχουν στη συνείδηση των περισσοτέρων την πιο χαμηλή θέση στην
αξιολογική τους κλίμακα. Η αξία του ανθρώπου μετριέται με άλλα κριτήρια.
Μέσα σ’ αυτό το γενικό κλίμα της υποτίμησης των γενικών αξιών χρειάζεται
ασυνήθιστη ψυχική δύναμη για να εναντιωθεί κανείς στο ρεύμα, στη μόδα της
εποχής και να χαράξει διαφορετική πορεία. Η δραματική μείωση των υψηλών
παραδειγμάτων ζωής σ’ αυτό το λόγο κυρίως οφείλεται. Έτσι, σήμερα,

παρατηρείται το θλιβερό φαινόμενο στη θέση του ανιδιοτελούς επιστήμονα,
του αφιερωμένου στην επιστήμη, να συναντούμε το ψυχρό επαγγελματία, που
αποβλέπει με κάθε μέσο στην κατάκτηση μιας θέσης και στην αύξηση του
πλούτου του, στη θέση του τολμηρού έντιμου επιχειρηματία, τον απατεώνα
και εκμεταλλευτή που βιάζεται να γίνει Κροίσος, στη θέση του χαρισματικού
πολιτικού που ανάλωσε τη ζωή του στην υπηρεσία των συμφερόντων της
χώρας του, τον αναξιόπιστο καρπωτή της εξουσίας. Και καθώς τα πρόσωπα
ταυτίζονται με κάποιες ιδέες, μαζί με την κατάπτωσή τους παρασύρουν σε
χρεοκοπία και όλες τις αξίες. Έτσι, φτάσαμε στην απομυθοποίηση
προσώπων – συμβόλων, στην ανάδειξη ειδώλων. […]
[…] Τα είδωλα, όμως, δεν έχουν τη δύναμη να εμπνεύσουν, να γεμίσουν μια

νεανική ψυχή, να εμψυχώσουν. Είναι μοντέλα βολέματος, και όχι ιδανικά.
Έτσι, αν εξαιρέσει κανείς μερικούς ποδοσφαιριστές και τραγουδιστές
(εφήμερα είδωλα), οι νέοι μας σήμερα ζούνε χωρίς πρότυπα. Δεν πιστεύουν,
δεν θαυμάζουν, δεν αξιολογούν. Σε έναν τέτοιο κόσμο, χωρίς σημεία
αναφοράς, χωρίς σαφείς προσανατολισμούς, έχουν πια μόνον οδηγό τις
επιθυμίες, τους φόβους, τα ένστικτα τους. Αντιδρούν παρορμητικά και άτσαλα.
Καθημερινά οι σειρήνες της εύκολης ζωής σαγηνεύουν τους νέους που
άγονται και φέρονται από τους δημαγωγούς που καθησυχάζουν και
κολακεύουν τη μετριότητα. Οι νέοι μας είναι τα μεγάλα θύματα μιας ανεύθυνης
πολιτικής και πνευματικής ηγεσίας, που χρόνια τώρα καλλιεργεί την ιδεολογία
της μη προσπάθειας. Η στάση τους τελικά απέναντι στο τι έχει αξία και τι όχι
διαμορφώνεται από την καθημερινή πλύση εγκεφάλου που υφίστανται. Τα
κριτήριά τους διαμορφώνονται συστηματικά από όσα ακούν και βλέπουν
γύρω τους.
Όμως, η νεολαία αξίζει υψηλότερους στόχους και όνειρα που συνοψίζονται

στις λέξεις αλήθεια, εντιμότητα, δημιουργικότητα, κοινωνική προσφορά. Το
κάθε πρότυπο κερδίζει το σεβασμό, όταν αντικατοπτρίζει έργο κι όχι κενά
νοήματος «ιδανικά».
Τι πρότυπα μπορούν να ακολουθήσουν τα παιδιά μας; Γιατί, είτε το

θέλουμε είτε όχι, τα πρότυπα είναι απαραίτητα. Όταν ξεκινάμε μια πορεία,
κάπου θέλουμε να φτάσουμε. Η εξέλιξη χρειάζεται ένα μοντέλο, ένα
υπόδειγμα, ένα (αριστοτελικό) τέλος[1]. Εκτός, βέβαια, αν δεν πρόκειται για
κίνηση παρά για σημειωτόν επί τόπου.
Τα νέα πρότυπα πιστεύω κι ελπίζω ότι θα δημιουργηθούν μέσα στο

γενικότερο περίγραμμα ιδεών που ανέκαθεν αποτελούσαν πρόπλασμα μιας
ουμανιστικής ιδεολογίας και πολιτικής: Η κοινωνική αλληλεγγύη, η πολιτική
ως συμπύκνωση κοινωνικών πρακτικών κι όχι ως τέχνη της διαχείρισης, η
ιδεολογία της συλλογικότητας αντί των οραμάτων του ατομικισμού, η πίστη σ’
έναν καλύτερο κόσμο, όπου θα πρυτανεύουν οι ανάγκες και οι αξίες χρήσης
και όχι οι νόμοι της αγοράς και του ανελέητου ανταγωνισμού.
[ ΚΕΙΜΕΝΟ ΔΙΑΣΚΕΥΑΣΜΕΝΟ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ ΤΟΥ ΚΡΙΤΗΡΙΟΥ ΑΠΟ

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ: Ο Ρήγας Φεραίος και ο Μέσι, Aνδρέας
Ζαμπούκας, Protagon, 25 Μαρτίου 2014 Γ.Ν. Δαρδιώτης, Μια μέθοδος
προσέγγισης του μαθήματος της Έκθεσης, εκδ. Παρατηρητής, Θεσσαλονίκη,

1995] Τα «πρότυπα» και οι νέοι, Νίκος Μαρκάτος, εφ. Το Βήμα, 30/7/1995]
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Α.1. Να αποδώσετε την περίληψη των τελευταίων τεσσάρων παραγράφων

του κειμένου που σας δόθηκε. [μονάδες 9]
2 Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε τον

χαρακτηρισμό “Σωστό” ή “Λάθος”, ανάλογα με το αν αποδίδουν το νόημα του
κειμένου σωστά ή όχι. Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας με συγκεκριμένη
αναφορά στο κείμενο.
1. Τα είδωλα είναι πρόσωπα που δείχνουν πράξεις, που μεταφέρουν

αξίες, που ελέγχονται στη δραστηριότητα τους.
2. Τα πρότυπα συνδέονται με τις συνειδήσεις μας και μας διδάσκουν.
3. Τα είδωλα απευθύνονται στη συνείδηση και υποτάσσουν.
4. Ένα από τα κοινωνικά αντιπρότυπα της εποχής μας είναι αυτό του
ανιδιοτελούς επιστήμονα, του αφιερωμένου στην επιστήμη.
5. Η υποτίμηση των γενικών αξιών οδηγεί στην απομυθοποίηση
προσώπων – συμβόλων μιας κι έτσι οι νέοι διαμορφώνουν τα κριτήριά
τους από την πλύση εγκεφάλου.
(Μονάδες 3)
3. Ποια είναι η σχέση του υλισμού με την έλλειψη προτύπων στη σύγχρονη
εποχή σύμφωνα με το κείμενο; Η απάντησή σας να μην υπερβαίνει τις 60
λέξεις.
(Μονάδες 4)
Β.1 «Στη σημειολογία μας υπάρχουν δυο λέξεις … παραδίνεται στην

«αυταρχική» γοητεία του»: Να επισημάνετε τεκμηριωμένα έναν τρόπο
ανάπτυξης της παραγράφου αυτής.
(Μονάδες 5)
2. «Γιατί, είτε το θέλουμε είτε όχι, τα πρότυπα είναι απαραίτητα. Όταν ξεκινάμε
μια πορεία, κάπου θέλουμε να φτάσουμε. Η εξέλιξη χρειάζεται ένα μοντέλο,
ένα υπόδειγμα, ένα (αριστοτελικό) τέλος. Εκτός βέβαια αν δεν πρόκειται για
κίνηση παρά για σημειωτόν επί τόπου»: Στο παραπάνω απόσπασμα να
βρείτε πέντε διαρθρωτικές λέξεις διαφορετικής κατηγορίας και να
επισημάνετε τη συνοχή που δημιουργείται σε κάθε περίπτωση.
(Μονάδες 5)
3. Να γράψετε από ένα συνώνυμο για κάθε μια από τις παρακάτω λέξεις του
κειμένου:
 αντανακλά
 κουλτούρας
 παραμερίζεται
 αποβλέπει
 εμψυχώσουν
 εφήμερα
 δημαγωγούς
 εξέλιξη
 ουμανιστικής
 ανελέητου
(Μονάδες 5)
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ
Σε εκδήλωση του σχολείου με θέμα «Η συνάντηση των εφήβων με τα

πρότυπα και τα είδωλα στο σύγχρονο κόσμο» αναλαμβάνετε ως εκπρόσωπος
του μαθητικού συμβουλίου του σχολείου σας να εκφωνήσετε μια ομιλία στην
οποία να αναφέρετε για ποιους λόγους η σύγχρονη εποχή αναδεικνύει είδωλα
και προβάλλει κίβδηλα πρότυπα και να προτείνετε τρόπους, με τους οποίους
οι νέοι θα στραφούν προς τα υγιή πρότυπα. [ 250-300λ]
(Μονάδες 20)
ΙΙ.)ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ: Το ποίημα πρωτοδημοσιεύτηκε στο περιοδικό

«Γράμματα» του Οκτωβρίου – Νοεμβρίου 1911, όταν ο ποιητής ήταν σαράντα
οκτώ ετών. Βασική πηγή έμπνευσής του ο μύθος του Οδυσσέα και ο
προορισμός του τελευταίου, η «Ιθάκη».
Ιθάκη
Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη,
να εύχεσαι να ναι μακρύς ο δρόμος,
γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον θυμωμένο Ποσειδώνα μη φοβάσαι,
τέτοια στον δρόμο σου ποτέ σου δεν θα βρεις,
αν μέν’ η σκέψις σου υψηλή, αν εκλεκτή
συγκίνησις το πνεύμα και το σώμα σου αγγίζει.
Τους Λαιστρυγόνας και τους Κύκλωπας,
τον άγριο Ποσειδώνα δεν θα συναντήσεις,
αν δεν τους κουβανείς μες στην ψυχή σου,
αν η ψυχή σου δεν τους στήνει εμπρός σου.
Να εύχεσαι να ναι μακρύς ο δρόμος.
Πολλά τα καλοκαιρινά πρωιά να είναι
που με τι ευχαρίστησι, με τι χαρά
θα μπαίνεις σε λιμένας πρωτοειδωμένους·
να σταματήσεις σ’ εμπορεία Φοινικικά,
και τες καλές πραγμάτειες ν’ αποκτήσεις,
σεντέφια και κοράλλια, κεχριμπάρια κ’ έβενους,
και ηδονικά μυρωδικά κάθε λογής,
όσο μπορείς πιο άφθονα ηδονικά μυρωδικά·
σε πόλεις Aιγυπτιακές πολλές να πας,
να μάθεις και να μάθεις απ’ τους σπουδασμένους.
Πάντα στον νου σου να χεις την Ιθάκη.
Το φθάσιμον εκεί είν’ ο προορισμός σου.
Aλλά μη βιάζεις το ταξείδι διόλου.
Καλλίτερα χρόνια πολλά να διαρκέσει·
και γέρος πια ν’ αράξεις στο νησί,
πλούσιος με όσα κέρδισες στον δρόμο,
μη προσδοκώντας πλούτη να σε δώσει η Ιθάκη.
Η Ιθάκη σ’ έδωσε τ’ ωραίο ταξείδι.
Χωρίς αυτήν δεν θα βγαινες στον δρόμο.
Άλλα δεν έχει να σε δώσει πια.
Κι αν πτωχική την βρεις, η Ιθάκη δεν σε γέλασε.
Έτσι σοφός που έγινες, με τόση πείρα,
ήδη θα το κατάλαβες η Ιθάκες τι σημαίνουν. (Κ. Π. Καβάφης)
ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
Λαιστρυγόνες: μυθική φυλή γιγαντόσωμων ανθρωποφάγων, που είχαν

πρωτεύουσα τους τη Λαιστρυγονία, την υψηλή πόλη του Λάμου.
κουβανείς: κουβαλάς.
σεντέφι ή σιντέφι: αντικείμενο φτιαγμένο από μάρμαρο, ουσία που ιριδίζει

και αποτελεί την επιφάνεια ορισμένων οστράκων.
έβενος: μαύρο πολύτιμο ξύλο σκληρό, κατάλληλο για στίλβωση.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
1.α) Στο ποίημα γίνεται χρήση συμβόλων. Να αντιστοιχίσετε τα σύμβολα της

στήλης Α με τα συμβολιζόμενα της στήλης Β. Δύο διατυπώσεις της στήλης Β
περισσεύουν:
Α Β
i. τα εμπόδια που
συναντά στον δρόμο και στον
1. Η Ιθάκη προσωπικό του αγώνα, οι εσωτερικοί
κίνδυνοι και οι φόβοι που αναστέλλουν
κάθε του δραστηριότητα
ii. Οι πλούσιοι και
2. οι “καλές πραγμάτειες”
πολυτελείς προορισμοί
3. Οι Λαιστρυγόνες, οι Κύκλωπες
iii. Ο προορισμός της ζωής
και ο Ποσειδώνας
iv. θέλγητρα, άνθρωποι-
4. Οι “ πρωτοειδωμένοι λιμένες ” τόποι-βιώματα, καθετί καινούργιο και
επωφελές
v. τα εκλεκτά πνευματικά
5. Αιγυπτιακές πόλεις και σωματικά αγαθά που πρέπει να
κατακτήσει κανείς
vi. η γνώση, το επιστέγασμα
της ταξιδιωτικής εμπειρίας
vii. Ο κάθε μεγάλος στόχος
που θέτει κανείς
(Μονάδες 5)
β) Ποιο τρόπο ζωής προτείνει στο ποίημα αυτό ο Καβάφης; Το ταξίδι προς
την Ιθάκη εξαίρεται συνεχώς. Όμως, ο ποιητής αναφέρει ότι, όταν στο τέλος
του ταξιδιού ο συμβολικός ταξιδιώτης φθάνει στο τέρμα των προσπαθειών
του, βρίσκει την Ιθάκη φτωχική, κατώτερη των προσδοκιών του. Πώς εξηγείται
η αντίφαση αυτή; Να απαντήσετε σε 50-60λ.
(Μονάδες 10)
2.α) Ο Καβάφης έγραψε ποιήματα ιστορικά, φιλοσοφικά-διδακτικά και ερωτικά

(παρόλο που η κατηγοριοποίηση αυτή των ποιημάτων του Καβάφη είναι
εντελώς συμβατική, γιατί οι ομάδες συχνά επικαλύπτονται). Σε ποια κατηγορία
θα εντάσσατε την «Ιθάκη» και γιατί;
(Μονάδες 5)
β) Από τις παρακάτω διατυπώσεις να επιλέξετε εκείνες που θεωρείτε ως

χαρακτηριστικά της ποίησης του Καβάφη (κυκλώνοντας τις σωστές
απαντήσεις) και να δώσετε παραδείγματα για δύο από τις επιλογές σας
αναφέροντας στοιχεία του ποιήματος που στηρίζουν τη διαπίστωση που
επιλέξατε:
 Λιτός λόγος, λιτά εκφραστικά μέσα, προσεκτική η τοποθέτηση του

επιθέτου
 Διδακτικός τόνος
 Ρεαλισμός
 Χρήση συμβόλων
 Πομπώδες ύφος
 Χρήση προσωπείου
 Πεζολογία
 Γνήσιος λυρισμός
 Ειρωνεία
 Αφήγηση,
 Περιγραφή
 Μελαγχολικός τόνος
 Πλούσια ομοιοκαταληξία
 Προβολή του εξωτικού κόσμου της Ανατολής
 Χρήση ιστορικών προσώπων
 Χρήση ιδιότυπης γλώσσας
 Μονόλογος με δραματικό χαρακτήρα
 Αμφίσημη παρουσίαση των ηρώων του.
 Αποφθεγματικός και επιγραμματικός λόγος.
 Ιαμβικός στίχος, ανισοσύλλαβος.
(Μονάδες 2)
γ) Το ποίημα έχει προτρεπτικό τόνο. Να εντοπίσετε<
 το ρηματικό πρόσωπο (δίνοντας ένα παράδειγμα),

 1 έγκλιση,
 2 αντωνυμίες β’ προσώπου, και
 2 επαναλήψεις,
ως στοιχεία που υπηρετούν τον παραινετικό του χαρακτήρα.
(Μονάδες 3)
3. Ο ποιητής αναφέρεται σε ηθικά ερείσματα που πρέπει να έχει όποιος

επιχειρεί ένα ταξίδι προς μια Ιθάκη. Σε μια παράγραφο 100-150λ να
αναλύσετε τα ιδανικά που πρέπει να έχει ένας νέος ως πυξίδα στο ταξίδι του
για τη δική του Ιθάκη.
(Μονάδες 20 )
«ΑΝΑΛΦΑΒΗΤΙΣΜΟΣ»
Ι.) ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Λειτουργικός Αναλφαβητισμός
Ο γενικός ή απόλυτος αναλφαβητισμός, είτε πρωτογενής είτε

δευτερογενής, είναι ενδεικτικός της πολιτιστικής πολιτικής που ασκείται από
το αντίστοιχο κράτος, και του ενδιαφέροντος του κράτους αυτού για την
παροχή εκπαίδευσης. Από μια άλλη πλευρά εκφράζει το επίπεδο του
πολιτισμού κάποιας χώρας ή κάποιας περιοχής. Ο λειτουργικός όμως
αναλφαβητισμός, ο οποίος είναι απόρροια και της κακής λειτουργίας του
εκπαιδευτικού συστήματος, αποτελεί την έκφραση μιας όχι φυσιολογικής
γλωσσικής (και στο βάθος ψυχολογικής και κοινωνικής προέλευσης)
κατάστασης. Γιατί ο λειτουργικός αναλφαβητισμός δεν είναι μια απλή έλλειψη
που σε κάποια στιγμή μπορεί να αναπληρώνεται σε κάποιο βαθμό, αλλά μια
έλλειψη λειτουργικότητας σε κάποια στοιχεία της προσωπικότητας του
ανθρώπου. Είναι δηλαδή μια συνθήκη κατά την οποία το άτομο δεν έχει τη
δυνατότητα να επικοινωνεί άνετα με το περιβάλλον του, χρησιμοποιώντας τη
δυναμική της προσωπικότητάς του. Δεν πρέπει να μας διαφεύγει ότι, όταν ο
άνθρωπος εκφράζεται με οποιοδήποτε τρόπο, αποκαλύπτεται ο ίδιος ο
ψυχισμός του, που δεν αποτελεί βέβαια καμιά μεταφυσική οντότητα, αλλά
είναι η συνισταμένη μιας σειράς επιδράσεων που διαμορφώνεται και
εκφράζεται μέσα σε μια δοσμένη κοινωνική πραγματικότητα και κάτω από
ορισμένες συνθήκες. Συνεπώς ο λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι μια
σύνθετη πραγματικότητα, που καλύπτει το σύνολο της ανθρώπινης
δραστηριότητας, και της συναισθηματικής και της διανοητικής και της

πρακτικής δραστηριότητας.
Από τους μελετητές του θέματος δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη γνώση της
μητρικής ή της γλώσσας του περιβάλλοντος, που η άγνοιά της εμποδίζει τον
άνθρωπο να λειτουργήσει μέσα στην κοινωνική του ομάδα. Κι αυτό είναι
σωστό στο μέτρο που αναφέρεται σε μετανάστες ή παλιννοστούντες. Όμως, ο
ένοχος αυτής της μειονεκτικής κατάστασης δεν είναι μόνο η άγνοια της
γλώσσας, αλλά κυρίως η δόμηση του περιεχομένου της συνείδησης και η
ποιότητα των πληροφοριών με τις οποίες αυτή έχει οικοδομηθεί.
Λειτουργικά αναλφάβητος είναι όχι εκείνος που δεν ξέρει, ή δεν μπορεί να
συλλαβίσει και πίσω από τους φθόγγους να αναγνωρίσει τις λέξεις και τον
έναρθρο λόγο, αλλά εκείνος που, μολονότι γνωρίζει γραφή και ανάγνωση, δεν
μπορεί να τα χρησιμοποιήσει, για να λειτουργήσει με αυτάρκεια μέσα στην
κοινωνική ομάδα στην οποία είναι ενταγμένος. Με δεδομένο τώρα ότι η κάθε
έκφραση της ανθρώπινης προσωπικότητας είναι σύνθετη λειτουργική πράξη,
το ερώτημα είναι αν αυτή η αδυναμία και η ανεπάρκεια είναι το προϊόν κακών
επιδράσεων κατά τη διδακτική διαδικασία, ή μήπως αυτή η τελευταία γεννιέται
από μια σειρά επιδράσεις που σχετίζονται με τη διαμόρφωση της συνολικής
πραγματικότητας. Μήπως αυτός ο λειτουργικός αναλφαβητισμός είναι προϊόν,
εκτός της στρεβλής διδακτικής επίδρασης, και της κάθε μορφής πίεσης στην
οποία δεν μπορεί να αντισταθεί η αναπτυσσόμενη προσωπικότητα; Μήπως
δηλαδή είναι το αποτέλεσμα του αυταρχισμού ή της κοινωνικής διγλωσσίας;
Γεγονός που από τη μια μεριά εμποδίζει την προσαρμογή του ατόμου, διχάζει
την προσωπικότητά του και βάζει φραγμούς στη φυσιολογική του
δραστηριότητα;
( Γ. Μωραΐτης, από το Διαδίκτυο)
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Α1. Να αποδώσετε την περίληψη των δύο πρώτων παραγράφων του

κειμένου. [ μονάδες 9]
Α2. Ποιο είναι το βασικό πρόβλημα που επισημαίνει ο Γ. Μωραΐτης και πώς
ορίζει τον λειτουργικά αναλφάβητο; (Μονάδες 3)
Α2. Αποτελεί πιστεύετε η κοινωνική διγλωσσία αίτιο του λειτουργικού

αναλφαβητισμού; (Παράγραφος 50-60 λέξεων) (Μονάδες3)
Β1. Να ελέγξετε τα δομικά μέρη και τον τρόπο ανάπτυξης της 3ης
παραγράφου. Να τεκμηριώσετε επαρκώς την απάντησή σας. (Μονάδες 10)
Β2. Διαμόρφωση: να αντικαταστήσετε το α’ συνθετικό της παραπάνω λέξης

με άλλη πρόθεση και στη συνέχεια να δημιουργήσετε δύο σύνθετα
ουσιαστικά, σχηματίζοντας μία πρόταση για το καθένα από αυτά. (Μονάδες 2)
Β4. Χρησιμοποιώντας το β’ συνθετικό των λέξεων που ακολουθούν να

γράψετε για καθεμία από τις λέξεις που σας δίνονται μια ομόρριζη (απλή ή
σύνθετη) με τις καταλήξεις που σας δίνονται:
Λέξη Κατάληξη Ομόρριζη
ενδεικτικός –η ____________
απόρροια -ή ____________
διαφεύγει –άς ____________
περιβάλλον –ός ____________
(Μονάδες 3)
Γ1. Συμμετέχετε σε μια εκδήλωση της περιοχής σας με θέμα τον

αναλφαβητισμό. Με αφορμή αυτή την εκδήλωση εκφωνείτε μια ομιλία σχετικά
με τους λόγους για τους οποίους υπάρχει το φαινόμενο του λειτουργικού
αναλφαβητισμού και τις συνέπειες του. (250-300 λέξεις)
(Μονάδες 20)
Ι.). Μη Λογοτεχνικό κείμενο
Τόση μιζέρια πια!
Ετυμολογικά με την λέξη μιζέρια εννοούμε την άρνηση των πάντων (ακόμα
και των ευχάριστων πραγμάτων) που συνοδεύεται από μία μόνιμη κακή
διάθεση. Ενίοτε συνδέεται με την φτώχια και την δυστυχία, και πολλές φορές
με την συνεχή έκφραση παραπόνων συνήθως για σημαντική ή ασήμαντη
αφορμή. Τη συνεχής και εκνευριστική τάση παραπόνων δηλαδή τη γκρίνια,
την συναντάμε σε ανθρώπους που ασκούν ανελέητη κριτική στα πάντα χωρίς
όμως να προσφέρουν λύσεις. Πολλές φορές μάλιστα οι άνθρωποι αυτοί
αντλούν ευχαρίστηση από την δυστυχία που βλέπουν γύρω τους αφού
διαστρεβλώνουν τα πάντα με τα παραμορφωτικά τους γυαλιά.
Οι μίζεροι άνθρωποι καταφεύγουν σε γενικεύσεις και υποβαθμίζουν κάθε

θετικό. Με αυτόν τον τρόπο καταφέρνουν να μειώνουν τους άλλους, να
χαμηλώνουν την αυτοεκτίμηση τους, και να φέρνουν πάντα την καταστροφή.
Χαρακτηριστικές μορφές της μιζέριας βρίσκονται σε συμπεριφορές
ανθρώπων που θέλουν τους άλλους δυστυχισμένους απλά και μόνο επειδή
αυτοί δεν μπορούν να βρουν την ευτυχία. Η μιζέρια σαν ψυχολογική
πραγματικότητα συνοδεύεται όχι μόνο από αρνητικές σκέψεις αλλά και από
συναισθήματα ανικανότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. Αυτό έχει σαν
αποτέλεσμα ο άνθρωπος που βιώνει τα συναισθήματα αυτά να νοιώθει
μεγάλο ψυχικό πόνο και αρνητισμό τον οποίο στρέφει αποκλειστικά και μόνο
στους γύρω του. Η κακή εικόνα που έχει για τον εαυτό του καθώς και ο
τρόπος που βλέπει τα πράγματα, του προκαλούν συναισθήματα αφόρητα και
επιθετικά ως προς τον λόγο και τις πράξεις του.
Η μιζέρια πολλές φορές συνδέεται και με την τσιγκουνιά όχι μόνο την υλική
αλλά και την συναισθηματική. Συνήθως οι μίζεροι άνθρωποι αρνούνται να
μοιραστούν κομμάτια από τον συναισθηματικό τους κόσμο και δεν είναι
ανοιχτοί ως προς την προσφορά και την ανταλλαγή σκέψεων, πράξεων,
όμορφων στιγμών και καταστάσεων. Η ερμητική αντιμετώπιση που έχουν
προς τη ζωή, τους εμποδίζει να τη δουν αισιόδοξα με αποτέλεσμα να
δημιουργούνται προβλήματα στις διαπροσωπικές τους σχέσεις και να
δυσκολεύονται στην επικοινωνία τους με τους συνανθρώπους τους.
Πολλοί πιστεύουν ότι η μιζέρια οφείλεται στην οικονομική ανασφάλεια των

καιρών, στην ανασφάλεια του σήμερα ή στο φόβο για το αύριο, αυτό όμως
δεν είναι απόλυτο αφού η μιζέρια είναι στάση ζωής και όχι μια
προκαθορισμένη κατάσταση. Μπορεί να έχει τις ρίζες της στην παιδική μας
ηλικία και στις στερήσεις που είχαμε οι οποίες ήταν τόσο επώδυνες που μας
έκαναν να στερηθούμε τις απολαύσεις της ενήλικης ζωής. Τα συναισθήματα
λύπησης έμειναν ανεξίτηλα ως προς τον χρόνο και «στέγνωσαν» καθετί
όμορφο που υπήρχε μέσα μας. Ωστόσο όσο κι αν φαίνεται παράξενο η
αρνητική οπτική του κόσμου τείνει να είναι μεταδοτική αφού δίπλα μας
υπάρχουν άνθρωποι που συνεχώς παραπονιούνται, τα βλέπουν όλα μαύρα,
γκρινιάζουν και μεμψιμοιρούν.
Η αντίσταση ενάντια στην μιζέρια στηρίζεται αποκλειστικά και μόνο στο

ισχυρό εγώ κι αυτό γιατί αν η μιζέρια γίνει ψυχική αναπηρία συνοδεύεται από
παθητικότητα και μοιρολατρία με αποτέλεσμα να βαλτώνει την ζωή μας και να
στραγγαλίζει τα όνειρα μας. Η κατάρα των μίζερων ανθρώπων έχει να κάνει
και με την ματαιότητα καθώς και την στασιμότητα των σκέψεων των πράξεων
αλλά και του τρόπου που αντιμετωπίζουν την ζωή. Γίνονται έρμαια των
καταστάσεων και βαδίζουν στην δυστυχία και στον συμβιβασμό αφού δεν
μπορούν να δουν ανοιχτούς δρόμους και πόρτες διαφυγής Ωστόσο η ζωή
αποτελείται από σκέψεις, πράξεις, συναισθήματα και στιγμές που έχουν
δύναμη και οντότητα μόνο και μόνο από τον τρόπο διαχείρισης μας. Με το να
μετράμε τις μίζερες στιγμές χάνουμε την ποιότητα ζωής μας σταματώντας να
ελπίζουμε για την βελτίωσή της. Είναι πολύ σημαντικό να καταλάβουμε ότι τις
περισσότερες φορές εμείς βάζουμε τα εμπόδια στον εαυτό μας με τον τρόπο
που αντιμετωπίζουμε τα πράγματα στενά και με προκατάληψη.
Το μυστικό όμως της αποφυγής της μιζέριας κρύβεται αρχή εξαρχής στην
ευγνωμοσύνη όλων αυτών που έχουμε και στην προσμονή όλων αυτών που
θέλουμε να αποκτήσουμε. Αν καταθέτεις τα όπλα μοιραία μπαίνεις σε ένα
προκαθορισμένο αποτέλεσμα αρνητικών σκέψεων που σταματάνε την ελπίδα.
Αντί λοιπόν να καταναλώνουμε ενέργεια εστιάζοντας στα κακώς κείμενα της
ζωής μας και στα αρνητικά συμβάντα, ας αξιολογήσουμε όλα τα θετικά που
έχουμε γύρω μας και δεν μπορούμε να τα δούμε, αφού κάθε μέρα που
βιώνουμε, είναι πολύτιμη και μοναδική. Εξάλλου όπως σοφά λέει και μια
παλιά Κινέζικη παροιμία καλύτερα ν’ανάψεις ένα κερί παρά να καταριέσαι το
σκοτάδι !
Κατερίνα Μαλλιωτάκη,www.cretalive.gr,7/6/2017
Δραστηριότητα 1η
Α1.Να χαρακτηρίσετε ως ΣΩΣΤΗ ή ΛΑΘΟΣ καθεμία από τις πιο κάτω

προτάσεις, σύμφωνα με το κείμενο:
α. Οι μίζεροι άνθρωποι ασκούν κριτική χωρίς να προτείνουν λύσεις.
β. Η μιζέρια σαν ψυχολογική πραγματικότητα συνοδεύεται και από

συναισθήματα ανικανότητας και χαμηλής αυτοεκτίμησης. γ. Η μιζέρια είναι
στάση ζωής.
δ. Οι μίζεροι άνθρωποι γίνονται έρμαια των καταστάσεων.
ε. Οι μίζεροι άνθρωποι καταλαβαίνουν πως κάθε μέρα είναι ξεχωριστή και

μοναδική και έτσι την χαίρονται και την απολαμβάνουν.[Μονάδες 5]
Α2. Στο κείμενο διαβάζουμε: «Οι μίζεροι άνθρωποι καταφεύγουν σε

γενικεύσεις και υποβαθμίζουν κάθε θετικό.».Να παρουσιάσετε με δικά σας
λόγια τα στοιχεία του κειμένου που υποστηρίζουν την πιο πάνω θέση της
αρθρογράφου.[Μονάδες 10]
Β1.«Μια παλιά Κινέζικη παροιμία λέει: καλύτερα ν’ ανάψεις ένα κερί παρά να
καταριέσαι το σκοτάδι !» Να αναπτύξετε το περιεχόμενο της κινέζικης
παροιμίας σε ένα κείμενο 60-80 λέξεων. [Μονάδες 5]
Β2. Να βρείτε και να καταγράψετε πέντε(5) παραδείγματα μεταφορικής

χρήσης του λόγου στο κείμενο που σας δόθηκε.[Μονάδες 5]
Β3.Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις πιο κάτω λέξεις του
κειμένου: συνδέεται, ευχαρίστηση, αποτέλεσμα, παράξενο,
βελτίωση.[Μονάδες 5]
Στον αγώνα της ζωής δεν επιτυγχάνουν πάντοτε οι προσπάθειές μας. Θα

μπορούσε-και πώς-μια αποτυχία να μας διδάξει, να ανανεώσει το θάρρος μας
και να γίνει εφαλτήριο για την επιτυχία; Να γράψετε τις σκέψεις σας σε μια
ανοιχτή επιστολή(200-250 λέξεων) η οποία θα δημοσιευθεί στον τοπικό τύπο
και θα έχει αποδέκτες τους συνομηλίκους σας.[Μονάδες 20]
ΙΙ. Λογοτεχνικό κείμενο
«Αργοπεθαίνει» της Martha Medeiros (Muere lentamente)Το διάσημο ποίημα

«Muere lentamente» («Αργοπεθαίνει») γράφτηκε από την συγγραφέα και
δημοσιογράφο Martha Medeiros από τη Βραζιλία το 2000. Εσφαλμένα

αποδίδεται στον Πάμπλο Νερούδα, όπως άλλωστε αυτό συμβαίνει και με
άλλα ποιήματα που τον θέλουν δημιουργό τους.
Αργοπεθαίνει όποιος γίνεται σκλάβος της συνήθειας, επαναλαμβάνοντας κάθε

μέρα τις ίδιες διαδρομές, όποιος δεν αλλάζει το βήμα του, όποιος δεν ρισκάρει
να αλλάξει χρώμα στα ρούχα του, όποιος δεν μιλάει σε όποιον δεν γνωρίζει.
Αργοπεθαίνει όποιος έχει την τηλεόραση για μέντορα του.
Αργοπεθαίνει όποιος αποφεύγει ένα πάθος, όποιος προτιμά το μαύρο αντί
του άσπρου και τα διαλυτικά σημεία στο “ι” αντί τη δίνη της συγκίνησης αυτήν
ακριβώς που δίνει την λάμψη στα μάτια, που μετατρέπει ένα χασμουρητό σε
χαμόγελο, που κάνει την καρδιά να κτυπά στα λάθη και στα συναισθήματα.
Αργοπεθαίνει όποιος δεν “αναποδογυρίζει το τραπέζι” όταν δεν είναι
ευτυχισμένος στη δουλειά του, όποιος δεν ρισκάρει τη σιγουριά του, για την
αβεβαιότητα του να τρέξεις πίσω από ένα όνειρο, όποιος δεν επιτρέπει στον
εαυτό του, έστω για μια φορά στη ζωή του, να ξεγλιστρήσει απ' τις πάνσοφες
συμβουλές.
Αργοπεθαίνει όποιος δεν ταξιδεύει, όποιος δεν διαβάζει, όποιος δεν ακούει
μουσική, όποιος δεν βρίσκει το μεγαλείο μέσα του.
Αργοπεθαίνει όποιος καταστρέφει τον έρωτά του, όποιος δεν αφήνει να τον
βοηθήσουν, όποιος περνάει τις μέρες του παραπονούμενος για την κακή του
τύχη ή για τη βροχή την ασταμάτητη.
Αργοπεθαίνει όποιος εγκαταλείπει την ιδέα του πριν καν την αρχίσει, όποιος
δεν ρωτά για πράγματα που δεν γνωρίζει ή δεν απαντά όταν τον ρωτάν για
όσα ξέρει.
Αποφεύγουμε τον θάνατο σε μικρές δόσεις, όταν θυμόμαστε πάντα πως για
να 'σαι ζωντανός χρειάζεται μια προσπάθεια πολύ μεγαλύτερη από το απλό
αυτό δεδομένο της αναπνοής.
Μονάχα με μια φλογερή υπομονή θα κατακτήσουμε την θαυμάσια
ευτυχία.(2000)
«Αποφεύγουμε τον θάνατο σε μικρές δόσεις,/ όταν θυμόμαστε πάντα πως για
να 'σαι ζωντανός/ χρειάζεται μια προσπάθεια πολύ μεγαλύτερη/ από το απλό
αυτό δεδομένο της αναπνοής». Πώς αντιλαμβάνεστε το νόημα της πιο πάνω
στροφής του ποιήματος; (50-60 λέξεις)[Μονάδες 10]
Β1.Να σχολιάσετε την επανάληψη του ρήματος «Αργοπεθαίνει» στο
ποίημα.[Μονάδες 5]
Β2.Να επισημάνετε τρία (3) χαρακτηριστικά τής «νεωτερικής» ποίησης στην

οποία ανήκει το ποίημα που σας δόθηκε. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας
με αναφορές στο ποίημα.[Μονάδες 5]
Β3. α)« αυτήν ακριβώς που δίνει την λάμψη στα μάτια, που μετατρέπει ένα
χασμουρητό σε χαμόγελο, που κάνει την καρδιά να κτυπά στα λάθη και στα
συναισθήματα».
β)«όποιος δεν “αναποδογυρίζει το τραπέζι” όταν δεν είναι ευτυχισμένος στη

δουλειά του». Ποιο εκφραστικό μέσο χρησιμοποιείται στους πιο πάνω στίχους
και ποια η λειτουργία του;
[Μονάδες 5]
Πώς ο νέος θα μπορούσε να ξεφύγει από τις καταστάσεις τού «αργού
θανάτου» που περιγράφει η ποιήτρια; Να αναπτύξετε τις σκέψεις σας σε ένα
κείμενο 100-150 λέξεων.[Μονάδες 20]
Ι. ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Παράδοση και σύγχρονη εποχή
Η γνώση της παράδοσης και η δημιουργική αξιοποίησή της αποτελούν

ασφαλιστικές δικλείδες για την ανάπτυξη του πολιτισμού μας. Σε μια εποχή
σαν τη σημερινή, όπου η διεθνοποίηση των πολιτιστικών, κοινωνικών,
οικονομικών προϊόντων και πληροφοριών διαμορφώνει ένα καινούργιο,
πολύπλοκο, παγκόσμιο καθεστώς, η γνώση αυτή μπορεί να συμβάλει
αποφασιστικά στη διατήρηση, υπεράσπιση και ανάπτυξη κάθε εθνικού
πολιτισμού. Αυτήν την άποψη, όμως, δεν τη συμμερίζονται όλοι.
Υπάρχουν απόψεις που καταλήγουν στην εκτίμηση πως δεν πρέπει ούτε
χρειάζεται ν' αξιοποιούμε τίποτε απ' την παράδοσή μας, γιατί βρισκόμαστε σε
μια ιστορική φάση που έχει σημάνει το τέλος των εθνικών πολιτισμών και πως
μια οποιαδήποτε προσπάθεια διατήρησης ορισμένων εθνικών
χαρακτηριστικών δεν αποτελεί παρά σπατάλη δυνάμεων ή συντηρητική
στάση και οδηγεί στην οπισθοδρόμηση. Υπάρχει, όμως, και μία στάση που
προτείνει ως μοναδική λύση στα αδιέξοδα της σημερινής εποχής την
«επιστροφή στις ρίζες». Προτείνει αυτή τη λύση ως «θεραπεία» απέναντι στην
επιχειρούμενη πολιτιστική ισοπέδωση και εξαφάνιση των οικονομικώς
ασθενέστερων κοινωνιών.
Η πρώτη από τις προαναφερθείσες απόψεις δεν έχει ούτε επιστημονική
βάση, ούτε μπορεί να προσφέρει ουσιαστική βοήθεια στα προβλήματα τα
σχετικά με το θέμα. Έρχεται να εμφανιστεί ως αντίδραση απέναντι σε μία
τυπική και ανούσια προσκόλληση, σε μία χωρίς όρους υποταγή σε ένα
λαμπρό παρελθόν. Η άγνοια, όμως, που, στην ουσία, προτείνει, δεν αποτελεί
εγγύηση για ένα καλύτερο μέλλον. Η άρνηση του παρελθόντος ενός έθνους
οδηγεί με ασφάλεια στην άρνηση της ιστορικής εμπειρίας και των διδαγμάτων
της, στη δημιουργία λαών χωρίς ταυτότητα, γεγονότα που οδηγούν μοιραία
στην υποταγή της στην ταυτότητα άλλων, πιο ισχυρών εθνών.
Η δεύτερη άποψη δείχνει αδυναμία σύλληψης των σημερινών αναγκών και
προβλημάτων. Το να παίρνει κάποιος τις «ρίζες» ως απόλυτο και αξεπέραστο
«υπόδειγμα προς μίμηση» εξαιρετικό και υπέροχο, μα πάντα σχετικό
«παράδειγμα για δράση», δείχνει φόβο μπροστά στο καινούργιο και
συντήρηση. Μία τέτοια στάση, όμως, ιδιαίτερα ευδοκιμεί σε περιόδους κρίσης.
Ας θυμηθούμε τα λόγια του συγγραφέα των ύστερων ελληνιστικών χρόνων
στην πραγματεία του Περί Ύψους «Και αλήθεια, όμορφος και για την πάσα
νίκη πανάξιος ο αγώνας τούτος,δόξα και ο στέφανος, όπου και το να νικιέται

κανείς, αφού νικιέται από τους προγενέστερους δεν είναι κάτι ολότελα
ατίμητο» (Ανωνύμου [Διονυσίου ή Λογγίνου], Περί Ύψους ΧΙΙΙ, 4). Η
εξιδανίκευση του παρελθόντος ήταν αποτέλεσμα του φτωχού παρόντος. Ούτε
η απόρριψη ούτε η αποθέωση του παρελθόντος αποτελούν λύσεις. Ο
σύγχρονος πολιτισμός χρειάζεται την ποίηση του παρελθόντος για να
δημιουργήσει την ποίηση του παρόντος και του μέλλοντος. Το ζητούμενο,
όμως, είναι να υπάρξει ουσιαστική γνώση του παρελθόντος, των αξιών του,
των λαθών και των αποτυχιών του. Στόχος είναι, όμως, και η δημιουργική
σύνθεση του πολιτισμού με βάση και τη δημιουργική αξιοποίηση στοιχείων
άλλων πολιτισμών.
Πρέπει κάθε πολίτης να γίνει ικανός, να αποκτήσει κριτήρια αλλά να έχει
και τις πρακτικές ευκαιρίες, ώστε να μπορεί να γίνει μέτοχος και δημιουργός
του σύγχρονου πολιτιστικού «γίγνεσθαι». Αυτό συνεπάγεται μια πολύπλευρη
εθνική προσπάθεια, η οποία θα προσανατολίζεται στην ανάπτυξη της
πολιτιστικής υλικοτεχνικής υποδομής, της επιστημονικής έρευνας, της
ενίσχυσης του μορφωτικού επιπέδου των πολιτών, της αξιοποίησης του
διεθνούς πλούτου. Όταν μια κοινωνία δείχνει εμπιστοσύνη στις ίδιες τις
δυνάμεις που την αποτελούν, τότε μπορεί αποτελεσματικά να αντιμετωπίσει
κάθε προσπάθεια πολιτιστικής οπισθοδρόμησης και άλωσής της.
Αιμ. Καραλή, «Λόγος, Τέχνη και Τεχνική στην Έκθεση»
ΑΣΚΗΣΕΙΣ
Α.1. Να συντάξετε την περίληψη του κειμένου σε 100 -120 λέξεις.(9 μονάδες)
Α.2. Ποια σχέση πρέπει να αναπτύσσει, κατά τη γνώμη σας, ο άνθρωπος με

την παράδοση; [μονάδες 6]
Β.1.Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος.(5 μονάδες)
Β.2.Να εντοπίσετε πέντε λέξεις ή φράσεις που εξασφαλίζουν τη συνοχή του

κειμένου και να πείτε τι δηλώνουν.(2 μονάδες)
Β.3. Τι δηλώνουν τα εισαγωγικά στις παρακάτω περιπτώσεις; α. «υπόδειγμα

προς μίμηση» β.«Και αλήθεια, όμορφος και για την πάσα νίκη πανάξιος ο
αγώνας τούτος για τη δόξα και ο στέφανος, όπου και το να νικιέται κανείς,
αφού νικιέται από τους προγενέστερους δεν είναι κάτι ολότελα ατίμητο» (3
μονάδες)
Γ. Η Αιμιλία Καραλή γράφει: “ Η γνώση της παράδοσης και η δημιουργική

αξιοποίησή της αποτελούν ασφαλιστικές δικλείδες για την ανάπτυξη του
πολιτισμού μας.” Να γράψετε μία επιστολή προς έναν φίλο σας ή φίλη σας και
να του εξηγείτε την αξία της παράδοσης και να προτείνετε τρόπους για να
έρθουν οι σύγχρονοι νέοι σε επαφή μαζί της. Το κείμενο της επιστολής να μην
ξεπερνά τις 200-250 λέξεις.(20 μονάδες)
11ο κριτήριο αξιολόγησης
Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο
Ο Γιάννης Βλαχάκης είναι οικονομολόγος και το άρθρο του έχει δημοσιευτεί

στην οικονομική εφημερίδα “Ναυτεμπορική”.
«Τεχνολογική πρόοδος: σκέψεις για τις συνέπειες»
Οι εξελίξεις στην τεχνολογία υπήρξαν πάντοτε ένας καθοριστικός παράγοντας

που σηματοδοτούσε σημαντικές αλλαγές στην πορεία της ανθρωπότητας, με
πολλαπλές επιδράσεις σε μία σειρά τομέων της ζωής των ανθρώπων. Οι
παλαιότερες γενιές, που είναι ακόμα κοινωνικά και οικονομικά ενεργές, έχουν
γίνει μάρτυρες μίας σειράς εξελίξεων, οι οποίες επηρέασαν καθοριστικά την
καθημερινότητά μας. Αρκεί να αναλογιστεί κανείς ότι η επανάσταση των
προσωπικών υπολογιστών άρχισε τη δεκαετία του1980 με την εξέλιξή τους,
αλλά και γενικότερα την εξέλιξη της τεχνολογίας της πληροφορικής, να κινείται
με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου μέσα σε διάστημα τεσσάρων δεκαετιών. Η
εμφάνιση του διαδικτύου γκρέμισε τα στεγανά στην πληροφόρηση και στη
γνώση, ενώ η εξάπλωση των κινητών τηλεφώνων και πιο πρόσφατα των
έξυπνων κινητών τηλεφώνων, έφερε επανάσταση στον τρόπο επικοινωνίας
και κοινωνικής δικτύωσης. Πέρα από τα παραπάνω, οι εξελίξεις στην
τεχνολογία είναι ραγδαίες σε πολλούς τομείς της ανθρώπινης δημιουργίας,
από την ιατρική, την τεχνολογία τροφίμων έως τη γενετική, τη διαστημική
τεχνολογία, την τεχνολογία των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας και τόσους
άλλους τομείς, που κάποιος ειδικότερος θα μπορούσε να μνημονεύσει.
Μπορεί η εξέλιξη της τεχνολογίας να εμφανίζεται σε διαφόρους τομείς της
ανθρώπινης ζωής με διαφορετικά τεχνικά χαρακτηριστικά και εφαρμογές, οι
επιπτώσεις της όμως έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά. Καταρχήν,
παρατηρούμε ότι, στις μέρες μας, ο ρυθμός εξέλιξης της τεχνολογίας
επιταχύνεται θεαματικά, κυριολεκτικά με ρυθμούς γεωμετρικής προόδου.
Έπειτα παρατηρούμε ότι οι εξελίξεις στην τεχνολογία επηρεάζουν σημαντικά
την οικονομία είτε από την πλευρά της παραγωγής (με την αύξηση της
παραγωγικότητας) είτε μέσω των αλλαγών στην καταναλωτική συμπεριφορά.
Επιπλέον, επηρεάζονται οι κοινωνικές σχέσεις και συμπεριφορές και μέσω
της παγκοσμιοποίησης υπάρχουν σοβαρές ανακατατάξεις και σε επίπεδο
πολιτικών δομών και κρατικών καθεστώτων. Οι εξελίξεις που δημιουργούνται
από την τεχνολογία απαιτούν και γρήγορα αντανακλαστικά από τις
ρυθμιστικές αρχές και τους νομοθέτες. Διαχρονικά, ωστόσο,
4παρατηρούμε ότι υπάρχει μεγάλη υστέρηση από την πλευρά των
ρυθμιστικών αρχών στην αντιμετώπιση των θεμάτων που προκύπτουν από
τις ραγδαίες εξελίξεις στην τεχνολογία. Αυτή τη στιγμή εκτιμώ ότι η
ανθρωπότητα βρίσκεται σε μία διαδικασία μετάβασης στη νέα
μεταβιομηχανική εποχή, όπου θα πρέπει να αναπτύξει νέα μοντέλα
οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης που θα ανταποκρίνονται στις νέες
συνθήκες. Η ιστορία έχει δείξει ότι τα αποτελέσματα κάθε σημαντικής
τεχνολογικής εξέλιξης εξαρτώνται από τη χρήση για την οποία γίνεται. Έτσι,
μπορεί η τεχνολογία να βελτιώσει ριζικά το επίπεδο διαβίωσης των
ανθρώπων, αλλά και να οδηγήσει σε καταστροφικές εξελίξεις την
ανθρωπότητα. Το παράδειγμα της χρήσης της πυρηνικής τεχνολογίας είναι
χαρακτηριστικό με Χιροσίμα/Ναγκασάκι αλλά και Τσέρνομπιλ να θυμίζουν
πολλά σε όλους μας. Ας ελπίσουμε ότι στο νέο κύμα τεχνολογικής προόδου η
ανθρωπότητα θα βρεθεί πιο ώριμη, οδηγώντας τον πλανήτη προς την
ενάρετη πλευρά της εκμετάλλευσής της, περιορίζοντας στο ελάχιστο τις

αρνητικές της πλευρές.(437 λέξεις)
Γιάννης Βλαχάκης, Ναυτεμπορική, 21-8-2017 (διασκευή)
Το άρθρο έχει δημοσιευτεί σε οικονομική εφημερίδα. Θέλετε να ενημερώσετε
τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας για το περιεχόμενό του. Να
γράψετε ένα κείμενο 110-120 λέξεων, όπου θα το παρουσιάζετε με συντομία.
(Μονάδες 9)
ii.Σε κάθε μία από τις διατυπώσεις που ακολουθούν να δώσετε τον
αναφορά στο κείμενο. (Μονάδες 6)
1. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι η τεχνολογία επηρέαζε πάντα
καθοριστικά την καθημερινή ζωή των ανθρώπων.
2. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι αλλαγές που επιφέρουν οι
τεχνολογικές εξελίξεις στην οικονομία δεν επηρεάζουν τη συμπεριφορά
των καταναλωτών ούτε τις κοινωνικές σχέσεις.
3. Ο συγγραφέας υποστηρίζει ότι οι ρυθμιστικές αρχές και οι νομοθέτες
άμεσα ανταποκρίνονται στα ζητήματα που σχετίζονται με τις ραγδαίες
εξελίξεις στην τεχνολογία.
4. Ο συγγραφέας εκφράζει την προσδοκία ότι η ανθρωπότητα θα
αντιμετωπίσει με επιτυχία τις προκλήσεις της τεχνολογικής προόδου.
5. Ή /και: iii. Στο κείμενο διαβάζουμε: “Αυτή τη στιγμή εκτιμώ ότι η
ανθρωπότητα βρίσκεται σε μία διαδικασία μετάβασης στη νέα
μεταβιομηχανική εποχή όπου θα πρέπει να αναπτύξει νέα μοντέλα
οικονομικής και κοινωνικής οργάνωσης που θα ανταποκρίνονται στις
νέες συνθήκες.” Να παρουσιάσετε με δικά σας λόγια τα στοιχεία του
κειμένου που υποστηρίζουν αυτή τη θέση του συγγραφέα. (Μονάδες 8)
i.“Οι παλαιότερες γενιές... κοινωνικής δικτύωσης.” Να εντοπίσετε και να
καταγράψετε τον τρόπο ανάπτυξης της παραγράφου. (Μονάδες 5)
ii. Να ξαναγράψετε την περίοδο λόγου που ακολουθεί “Ας ελπίσουμε ότι στο
νέο κύμα τεχνολογικής προόδου η ανθρωπότητα θα βρεθεί πιο ώριμη,
οδηγώντας τον πλανήτη στην ενάρετη πλευρά της εκμετάλλευσής της,
περιορίζοντας στο ελάχιστο τις αρνητικές τις πλευρές.” Αντικαθιστώντας κάθε
μια από τις υπογραμμισμένες λέξεις με μια συνώνυμή τους και κάνοντας τις
αναγκαίες αλλαγές. (Μονάδες 2)
iii.“Έτσι μπορεί η τεχνολογία να βελτιώσει ριζικά το επίπεδο διαβίωσης των

ανθρώπων, αλλά και να οδηγήσει σε καταστροφικές εξελίξεις την
ανθρωπότητα.”: Να μετατρέψετε την ενεργητική σύνταξη σε παθητική,
κάνοντας όλες τις αναγκαίες αλλαγές. Τι παρατηρείτε ως προς το
επικοινωνιακό αποτέλεσμα; (Μονάδες 3)
Ή: iii. Συχνά ο συγγραφέας στο κείμενο χρησιμοποιεί την ενεργητική σύνταξη,

με υποκείμενο το ονοματικό σύνολο “οι εξελίξεις στην τεχνολογία” ή “η
τεχνολογία” (π.χ.: “Οι εξελίξεις στην τεχνολογία υπήρξαν πάντοτε ένας

καθοριστικός παράγοντας...”, “...οι εξελίξεις στην τεχνολογία επηρεάζουν
σημαντικά την οικονομία...”, “...μπορεί η τεχνολογία να βελτιώσει ριζικά το
επίπεδο διαβίωσης των ανθρώπων...”). Ποιο είναι το επικοινωνιακό
αποτέλεσμα που προκύπτει από αυτήν την επιλογή; (Μονάδες 3)
Σύμφωνα με τον συγγραφέα: “Η ιστορία έχει δείξει ότι τα αποτελέσματα κάθε
σημαντικής τεχνολογικής εξέλιξης εξαρτώνται από τη χρήση για την οποία
γίνεται.” Συμφωνείτε με την άποψη αυτή ή όχι και γιατί; Κάτω από ποιες
προϋποθέσεις μπορεί, κατά τη γνώμη σας, η τεχνολογική εξέλιξη να είναι
θετική για τον άνθρωπο; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε ένα κείμενο 200-
250 λέξεων που θα δημοσιεύσετε ως άρθρο στην εφημερίδα του σχολείου
σας.(μονάδες 20)
Το κείμενο αναφέρεται στην εμπειρία από την ηλεκτροδότηση ενός μικρού

νησιού, της Σύμης, στα τέλη του 1928.(απόσπασμα από μυθιστόρημα).
Η Μαρία σπρώχνοντας προσπάθησε να πλησιάσει προς το μέρος των

επισήμων, αλλά δεν τα κατάφερε. Μια κοπέλα τής είπε να μείνει εκεί που ήταν
γιατί δίπλα τους βρισκόταν ένας φανοστάτης και θα έβλεπαν από κοντά τι θα
συνέβαινε όταν θ' άναβαν τα φώτα. Η ομιλία τελείωσε και τότε -όπως είχαν
συνεννοηθεί απ' τ' απόγευμα-όλα τα μαγαζιά και τα σπίτια έσβησαν τις
λάμπες πετρελαίου. Ένα πυκνό σκοτάδι απλώθηκε και τους έκοψε την
αναπνοή. Ένας προϊστορικός φόβος τούς κατέλαβε. Ο τρόμος του απόλυτου
σκοταδιού. Χέρια απλώθηκαν κι οι άνθρωποι άγγιζαν ο ένας τον άλλον. Σαν
να ήθελαν να παρηγορηθούν, λες κι είχαν νιώσει στη πλάτη τους την ανάσα
του τσακαλιού, της ύαινας και της μεγάλης αρκούδας τω σπηλαίων. Τότε που
το φως της φωτιάς έδιωχνε τον κίνδυνο των σαρκοφάγων και η εστία ήταν το
κέντρο των ανθρώπινων ομάδων. Κάποιος έδωσε ένα σύνθημα κι ο αθέατος
μηχανικός κατέβασε το λεβιέ στο σταθμό παραγωγής. Οι δύο
πετρελαιοκίνητες σουηδικές μηχανές Bolider, ισχύος τριάντα ίππων η κάθε
μια, πήραν απαλά μπρος και διοχέτευσαν τα 220 βολτ συνεχούς ρεύματος.
Όλες οι ηλεκτρικές λάμπες άναψαν και φώτισαν τον τόπο.“Ααα”, ακούστηκε
μόνο στην αρχή. Οι άνθρωποι εντυπωσιασμένοι κοιτούσαν άφωνοι. Μετά,
μόλις συνήλθαν απ' την πρώτη έκπληξη, άρχισαν να λένε και να
επαναλαμβάνουν ο ένας στον άλλον “Τα 'λεχτρικά”, “Τα 'λεχτρικά”, λες και η
επανάληψη θα έφερνε και την αφομοίωση του εξαιρετικού γεγονότος. Έπειτα
άρχισαν να κινούνται προς τα μαγαζιά, να μπαίνουν στα ηλεκτροφωτισμένα
καφενεία και τα μπακάλικα, να δίνουν συγχαρητήρια στους υπερήφανους
ιδιοκτήτες και να δέχονται το κέρασμα. Ήταν πράγματι ένα πανηγύρι. Η Μαρία
δεν ακολούθησε το πλήθος. Έμεινε κάτω απ' το φανοστάτη και γύριζε γύρω
γύρω κυνηγώντας τη σκιά της, όπως η γάτα προσπαθεί να πιάσει την ουρά
της. Ζαλίστηκε και στάθηκε. Τα φώτα της προκυμαίας έκαναν τρελούς
κύκλους. Η καρδιά της χτυπούσε με δύναμη. Καταλάβαινε ότι ζούσε κάτι
μοναδικό κι ότι όταν θα μεγάλωνε και θ' αποκτούσε παιδιά κι εγγόνια, θα
μπορούσε να τους λέει: “Ήμουνα κι εγώ εκεί όταν ήρθαν τα 'λεχτρικά”. Ήταν κι
αυτή μια κουκκίδα σε μια ιστορική στιγμή. (338 λέξεις)Ευγενία Φακίνου,

Έρως, Θέρος, Πόλεμος, εκδόσεις Καστανιώτη, 2003, σελ. 63-64
Σε κάθε μια από τις προτάσεις /πληροφορίες που ακολουθούν να δώσετε τον
αναφορά στο κείμενο. (Μονάδες 5)
1.Όταν η Μαρία έφτασε στην προκυμαία, τα φώτα είχαν ήδη ανάψει.

2. ”Οι ηλεκτρικές λάμπες άναψαν μετά από επανειλημμένες προσπάθειες.
3. Το γεγονός της ηλεκτροδότησης είχε πολύ μεγάλη απήχηση στον κόσμο
που παρακολουθούσε.
4.Η Μαρία ακολούθησε το πλήθος στο καφενείο για να δεχτεί το κέρασμα..
ii. Να παρουσιάσετε με δικά σας λόγια το βασικό θέμα που αναπτύσσεται

στην παράγραφο “Η ομιλία τελείωσε... η εστία ήταν το κέντρο των
ανθρώπινων ομάδων.” (Μονάδες 10)
Στο κείμενο που σας δίνεται, με βάση τον άξονα του χρόνου, η αφήγηση
οργανώνεται σε τρεις σκηνές: 1η σκηνή: τι γίνεται πριν την ηλεκτροδότηση του
νησιού, 2η σκηνή: τι γίνεται κατά τη διαδικασία της ηλεκτροδότησης, 3η
σκηνή: τι γίνεται μετά τη ηλεκτροδότηση. Να εντοπίσετε στο κείμενο και να
καταγράψετε τις τρεις σκηνές.
”Ή /και
ii. Κατά την αφήγηση αξιοποιείται ο ευθύς λόγος, για να αποδοθούν οι

αντιδράσεις του πλήθους και της ηρωίδας προς το γεγονός της
ηλεκτροδότησης. Να εντοπίσετε στο κείμενο και να καταγράψετε τα
συγκεκριμένα σημεία. Τι επιτυγχάνεται κατά τη γνώμη σας με αυτόν τον
τρόπο; (σύνολο: 6 μονάδες, κατάλληλα κατανεμημένες)
iii. Στο απόσπασμα της τελευταίας παραγράφου “Η Μαρία... τρελούς

κύκλους”, τα συναισθήματα της ηρωίδας υποδηλώνονται και με τη μεταφορική
χρήση της γλώσσας. Να εντοπίσετε και να καταγράψετε τα δύο σημεία του
κειμένου, όπου η γλώσσα χρησιμοποιείται μεταφορικά. Να αποδώσετε με
δικά σας λόγια τα συναισθήματα της ηρωίδας στο συγκεκριμένο απόσπασμα.
(Μονάδες 9)
“Καταλάβαινε ότι ζούσε... ιστορική στιγμή.” Η ηρωίδα συμμετέχει σε μια
σημαντική στιγμή στην ιστορία του νησιού της. Ποιες σκέψεις και ποια
συναισθήματα εκφράζει στο συγκεκριμένο απόσπασμα; Πώς θα
νιώθατε εσείς σε μια ανάλογη κατάσταση; Να αναπτύξετε την απάντησή σας
σε ένα ενιαίο κείμενο 100-150 λέξεων. (Μονάδες 20)
Δραστηριότητα δημιουργικής γραφής (για τις ενδοσχολικές εξετάσεις)

Μετά την επιστροφή της στο σπίτι, η Μαρία αφηγείται το γεγονός της
ηλεκτροδότησης στη μικρότερη αδερφή της. Να καταγράψετε την αφήγηση
της Μαρίας, σε ένα κείμενο 120-150 λέξεων. [Άξονας για την απάντηση:
Ξαναγράφουμε το κείμενο σε α’ ενικό πρόσωπο, επιλέγοντας τα σημεία, τα
οποία αναφέρονται στις εντυπώσεις και τις αντιδράσεις της Μαρίας.]
Ι. Μη λογοτεχνικό κείμενο
Τον Μάιο του 2017 δημοσιοποιήθηκαν αποτελέσματα έρευνας του Ιδρύματος

TUI, με ιδιαίτερες αναφορές στους Έλληνες νέους, οι οποίοι εμφανίζονται
ανήσυχοι για το μέλλον τους.«Οι νέοι στην Ελλάδα ανησυχούν για το μέλλον
τους»1Το Ίδρυμα TUI παρουσίασε την Πέμπτη στο Βερολίνο τα
αποτελέσματα μιας έρευνας για τα «πιστεύω» των ευρωπαίων νέων. Στην
έρευνα του ινστιτούτου δημοσκοπήσεων YouthGov συμμετείχαν 6000 νέοι
μεταξύ 16 και 25 ετών από τη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ισπανία, την Ιταλία, τη
Μεγάλη Βρετανία, την Πολωνία και την Ελλάδα. Στην έρευνα οι νέοι από την
Ελλάδα αποκλίνουν από το μέσο όρο σε αρκετά σημεία-ειδικά σε ό,τι αφορά
τις απαντήσεις τους στο ερώτημα κατά πόσο είναι ευχαριστημένοι από τους
πολιτικούς και κοινωνικούς θεσμούς. Περισσότερο από τους νέους άλλων
εθνικοτήτων οι Έλληνες εμφανίζονται δυσαρεστημένοι από την κρατική
διοίκηση και τα συνδικάτα αλλά και από τους θεσμούς της ΕΕ και την ΕΚΤ.
Αυτή δεν είναι η μόνη διαφορά. Αναφορικά με το τι περιμένουν από τη ζωή
τους στο μέλλον, ένα 82% πιστεύει ότι θα ζήσει σε δυσμενέστερες συνθήκες
από τους γονείς τους. Ο αντίστοιχος μέσος όρος για τις επτά χώρες της ΕΕ
είναι 52%.Οι Έλληνες νέοι διαφέρουν αισθητά και σε ένα άλλο σημείο.
Περισσότερο από τους νέους των άλλων χωρών εκφράζονται θετικά υπέρ του
δημοκρατικού πολιτεύματος και είναι λιγότερο ευάλωτοι στον λαϊκισμό.
Συγκεκριμένα το 66% των νέων στην Ελλάδα δηλώνουν πως η Δημοκρατία
είναι το καλύτερο πολίτευμα, ακολουθούν οι Γερμανοί νέοι με 62%, οι Ισπανοί
με 57%, ενώ στην Πολωνία οι νεαροί υπερασπιστές της Δημοκρατίας
συγκεντρώνουν μόλις ένα 42%. Σε μια προσπάθεια να εξηγήσει το φαινόμενο
της μεγάλης απήχησης της δημοκρατίας ανάμεσα στους Έλληνες νέους ο
επικεφαλής του ινστιτούτου έρευνας YouthGov Γερμανίας, Χόλγκερ Γκάισλερ,
εκτιμά πως «οι νέοι διακατέχονται, μάλλον, από την ιδέα ότι η Ελλάδα είναι το
λίκνο της δημοκρατίας όπως έχουμε συνηθίσει να λέμε. Σε ό,τι όμως αφορά
την εικόνα της ΕΕ, θα πρέπει να σημειώσουμε ότι, όπως και άλλοι νέοι και οι
Έλληνες, την αντιλαμβάνονται πρωτίστως ως μια οικονομική συμμαχία.» Τα
τρία τέταρτα των Ευρωπαίων νέων ήταν αυτής της άποψης. Πολύ
χαμηλότερα ποσοστά συγκέντρωσαν οι προτάσεις σχετικά με το αν η ΕΕ είναι
μια συμμαχία για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, για τη
διατήρηση της ειρήνης, για την ασφάλεια ή την προώθηση των πολιτιστικών
αξιών.Το γεγονός ότι και για τους Έλληνες νέους η οικονομική διάσταση
συνιστά το σημαντικότερο στοιχείο για τη συνοχή της ΕΕ δεν είναι
οπωσδήποτε αρνητικό, επισημαίνει ο Χόλγκερ Γκάισλερ. Όπως πιστεύει «σε
αυτό το σημείο η ΕΕ προσφέρει μια προοπτική. Οι νέοι δεν χρειάζονται βίζα
για να πάνε σε μια άλλη ευρωπαϊκή χώρα και δεν χρειάζονται άδεια εργασίας
για να πιάσουν εκεί δουλειά. Αυτή η δυνατότητα αναγνωρίζεται ως
πλεονέκτημα ειδικά σε χώρες όπως η Ισπανία και η Ελλάδα.» Το ποσοστό
των Ελλήνων νέων που επιθυμεί να παραμείνει η χώρα τους στην ΕΕ
ανέρχεται στο 52%, ενώ ένα 31% υποστηρίζει την έξοδο. Συνοψίζοντας τα
αποτελέσματα της έρευνας ο Μάρκους Σπίτλερ από το Επιστημονικό Κέντρο
Βερολίνου κάνει λόγο για «αντιφάσεις στην ΕΕ» με τις οποίες έρχονται
αντιμέτωποι οι νέοι στην ΕΕ: «Από τη μια πλευρά μια πλειοψηφία νέων
εκφράζεται υπέρ της παραμονής της χώρας τους στην ΕΕ, παράλληλα ζητούν
την επιστροφή των αρμοδιοτήτων από τις Βρυξέλλες στα κράτη μέλη και
ταυτόχρονα θέλουν μέσω δημοψηφισμάτων σε ευρωπαϊκό επίπεδο να
συμμετέχουν στη λήψη των αποφάσεων. Πρόκειται για διφορούμενα
αποτελέσματα από τα οποία προκύπτει ότι μεν οι νέοι στηρίζουν την
ευρωπαϊκή ιδέα, αλλά είναι δύσπιστοι όταν πρόκειται για βραχυπρόθεσμα
μέτρα και σχέδια. Θα μπορούσαμε να τους χαρακτηρίσουμε ως Ευρωπαίους
με κριτικό πνεύμα.»(Διασκευασμένο κείμενο για τις ανάγκες της
αξιολόγησης)(543 λέξεις)
https://www.dikaiologitika.gr/eidhseis/koinonia/155032/apogoitevmenoi-oi-
neoi-stin-ellada-anisyxoyn-gia-to-mellon-tous).
Να γράψετε ένα κείμενο με το οποίο θα αποδώσετε περιληπτικά το νόημα των

τριών πρώτων παραγράφων του κειμένου που σας δόθηκε και το οποίο θα το
αξιοποιήσετε σε γραπτή ομαδική εργασία. (80 –100 λέξεις/9 μονάδες)
ii. Ποιες από τις παρακάτω απόψεις θεωρείτε ότι ανταποκρίνονται στο νόημα
του κειμένου; Να αιτιολογήσετε με συντομία την άποψή σας. (6 μονάδες)
α. Οι Έλληνες νέοι κατά πλειοψηφία επιθυμούν να φύγει η χώρα τους από την
Ευρωπαϊκή Ένωση.
β. Οι Ευρωπαίοι νέοι πιστεύουν στην Ευρώπη αλλά αμφισβητούν τα μέτρα
και τις αποφάσεις που λαμβάνονται από τους πολιτικούς ηγέτες της
Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Ή (εναλλακτικά ως προς το δεύτερο υποερώτημα)

ii. Με ποιο τρόπο και μέσα πειθούς επέλεξε ο συντάκτης του ενημερωτικού
άρθρου να υποστηρίξει τις θέσεις τους; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας
με αναφορές στο κείμενο.(6 μονάδες)‘
2η Δραστηριότητα.
Πώς αναπτύσσεται η 3ηπαράγραφος: «Οι Έλληνες νέοι διαφέρουν ...
πολιτιστικών αξιών». (5 μονάδες)
ii. Με ποιο τρόπο εξασφαλίζεται η συνοχή μεταξύ 2 ης και 3ης παραγράφου και
μεταξύ 4ης και 5ης. Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας. (5 μονάδες)
iii. Στις περιόδους λόγου που ακολουθούν, να αντικαταστήσετε τις

υπογραμμισμένες φράσεις ή λέξεις με συνώνυμες, κάνοντας όλες τις επιπλέον
αναγκαίες αλλαγές: (5 μονάδες)
α. η Ελλάδα είναι το λίκνο της δημοκρατίας
β. Περισσότερο από τους νέους των άλλων χωρών εκφράζονται θετικά υπέρ
του δημοκρατικού πολιτεύματος και είναι λιγότερο ευάλωτοι στον λαϊκισμό.
γ. Το ίδρυμα ΤUI παρουσίασε τα αποτελέσματα μιας έρευνας για τα
«πιστεύω» των ευρωπαίων νέων.
δ. «... ότι θα ζήσει σε δυσμενέστερες συνθήκες από τους γονείς τους»
Είσαι ένας ή μία από αυτούς/ές που υποστηρίζουν ότι η πρόοδος δεν έχει
μόνο οικονομική διάσταση, αλλά πρέπει να συνδέεται απαραίτητα με την
προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, τη διατήρηση της ειρήνης και των
πολιτιστικών αξιών. Την άποψη σας την υποστηρίζετε με επιχειρήματα σε
συζήτηση με τους συμμαθητές σας στην τάξη. (200 λέξεις/20 μονάδες)
[Άξονες για την απάντηση1.Αναφορά στο δεδομένο ότι πολλοί συνδέουν την
έννοια της προόδου με την οικονομική ανάπτυξη με συνέπεια να μη δίνουν
σημασία σε άλλες πλευρές της ζωής που είναι σημαντικές για την ευτυχία του
ανθρώπου. (Εδώ ο/η μαθητής/τρια μπορεί να αναφερθεί στις συνέπειες αυτές:
ανταγωνιστικές κοινωνίες, κοινωνικές ανισότητες, βία, οικολογική καταστροφή
κ.ά)2.Στη συνέχεια ο μαθητής/τρια μπορεί να αναπτύξει τις ζητούμενες
έννοιες: «προστασία ανθρωπίνων δικαιωμάτων», «ειρήνη» και «πολιτιστικές
αξίες». ]
Το κείμενο είναι απόσπασμα από ποίημα του ισπανού ποιητή Χοσέ

Αγκουστίν Γκοϊτισόλο (José Agustín Goytisolo,1928-1999 )με τίτλο Λόγια για
τη Τζούλια (1979). Kαθώς η μικρή Julia ξεκινάει το ταξίδι της ζωής της, ο
πατέρας της αναλαμβάνει να της στρώσει το δρόμο, ψιθυρίζοντας για την
αγάπη, τη ζεστασιά των σχέσεων, τη χαρά της ζωής και καλώντας τη, στις
δύσκολες στιγμές της, να θυμάται πάντα τα λόγια του.
«Λόγια για την Τζούλια»[...]
Μα όταν μιλώ σε σένα

Όταν σου γράφω αυτούς τους στίχους
Σκέφτομαι επίσης και τους άλλους ανθρώπους
Το πεπρωμένο σου είναι στους άλλους
Το μέλλον σου είναι η ζωή σου η ίδια
Η αξιοπρέπειά σου είναι η αξιοπρέπεια όλων
Οι άλλοι θα περιμένουν την αντίστασή σου
Τη βοήθεια από τη χαρά σου
Τη βοήθεια από το τραγούδι σου μέσα στα δικά τους τραγούδια
Κόρη μου είναι καλύτερα
Να ζήσεις με τη χαρά των ανθρώπων
Παρά να φωνάζεις πίσω από έναν τυφλό τοίχο
‘Ομως να σκέφτεσαι πάντα
Αυτό που κάποτε σου έγραψa
Με τη σκέψη μου σε σένα, όπως σε σκέπτομαι τώρα
Ποτέ μην παραδίδεσαι, μην εγκαταλείπεις
Ποτέ μην πεις στη διαδρομή δεν μπορώ άλλο και σταματάω.
Η ζωή είναι όμορφη, θα το δεις
Και παρά όλα τα υπόλοιπα
Θα έχεις έρωτες, θα έχεις φίλους
Έξω από εδώ δεν υπάρχει καμιά εκλογή
Κι αυτός ο κόσμος έτσι όπως είναι
Είναι ολόκληρη η κληρονομιά μας
[...]Και πάντα, να σκέφτεσαι πάντα
Αυτό που κάποτε σου έγραψα
Με τη σκέψη μου σε σένα, όπως σε σκέπτομαι τώρα...[José Agustín
Goytisolo, Palabras para Julia (Λόγια για τη Τζούλια) μτφρ.: Γιάννης
Ανδρουλιδάκης, με διασκευασμένη τη μετάφραση]
Στο ποίημα υπάρχουν τρεις άμεσες προτροπές –συμβουλές. Να τις
εντοπίσετε και να τις αναπτύξετε με λίγα λόγια (50 λέξεις/15 μονάδες).
Στο ποίημα κυριαρχεί το εκφραστικό μέσο των επαναλήψεων. Να εντοπίσετε
τις επαναλήψεις στο κείμενο και να εξηγήσετε τη σημασία τους. (5 μονάδες)
ii. Ποια στοιχεία του ποιήματος θυμίζουν «παραδοσιακή» ποίηση και ποια
«νεωτερική»;(5 μονάδες)
iii. Το ύφος του ποιήματος θα μπορούσε να χαρακτηριστεί συμβουλευτικό –
παραινετικό. Ποια στοιχεία του ποιήματος δικαιολογούν την παραπάνωκρίση;
(5 μονάδες)
3ηΔραστηριότητα
Ως νέος/α με ανησυχίες και προβληματισμούς για το μέλλον που ανοίγεται

μπροστά σου, ποια συμβουλή (ή συμβουλές) του ποιητή πιστεύεις ότι θα σου
φανεί χρήσιμη; Να αναπτύξεις τη σκέψη σου σε 100 λέξεις.(μονάδες
20)[Άξονας για την απάντηση: Ο μαθητής επιλέγει κάποια ή κάποιες από τις
συμβουλές του ποιητή και τις αναπτύσσει. Ακόμα και στην περίπτωση που
καμία από αυτές δεν αποδέχεται, δικαιολογεί την απάντησή του]
«Τέχνη και Εκπαίδευση»
Ι)ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ο ρόλος και η ουσία της τέχνης
§1 Τρεις επίκτητες ιδιότητες στάθηκαν αφορμή για την οξύτερη «ρήξη»

ανάμεσα στον άνθρωπο και το ζώο: Η επινόηση της κατασκευής και χρήσης
των εργαλείων, η ανάδυση της γλώσσας και η καλλιτεχνική δημιουργία. Η
τέχνη ως παραστατική απεικόνιση της σκέψης είναι ένα από τα κύρια
χαρακτηριστικά που ξεχωρίζουν τον άνθρωπο από το ζώο. Δεν είναι, λοιπόν,
τυχαία η εμφάνισή της ούτε μικρή η συμβολή της στην ανάπτυξη των
ανθρώπινων εκείνων δομών και κοινωνικών διεργασιών, που ανύψωσαν τον
άνθρωπο σε ανώτερα πνευματικά επίπεδα.
§2 Οι λαοί και οι πολιτισμοί στο πέρασμά τους έχουν αφήσει άπειρα

αντικείμενα θαυμαστής τέχνης, από πηλό και πέτρα, από γυαλί και μέταλλο,
από υφαντά και ξύλο, από ελεφαντόδοντο και κιμωλία, από πολύτιμες πέτρες
και ταπεινό ψαμμόλιθο. Και τα αντικείμενα αυτά, όπως οι πυραμίδες, ο
Παρθενώνας και το Κολοσσαίο, αντικατοπτρίζουν τον πολιτισμό και την
εξελικτική πορεία της ανθρωπότητας. Ο Όμηρος έγραψε θαυμάσιους στίχους,
ο Αισχύλος έστησε ανεπανάληπτες τραγωδίες, μα και ο ανώνυμος
καλλιτέχνης που δούλεψε το χρυσό και το ασήμι σε θαυμάσια στεφάνια,
σκουλαρίκια και περιδέραια, σαν αυτά των Μακεδονικών τάφων, δεν πρέπει
να περνάει απαρατήρητος. Η ανάγλυφη παράσταση ενός αρχαίου νομίσματος
μπορεί να μας φωτίσει μερικές φορές περισσότερο κι από μια βιβλιοθήκη με
παπύρους.
§3 Ο άνθρωπος είναι ον πολύτροπο. Και η πολυτροπία του ανθρώπινου

πνεύματος έχει άπειρες δυνατότητες έκφρασης. Αυτό είναι φανερό στο
φαινόμενο της τέχνης. Χρησιμοποιώντας διάφορες μεθόδους, πότε
αντιγράφοντας την υπαρκτή πραγματικότητα και πότε πλάθοντας μια άλλη πιο
επιθυμητή, η τέχνη προσπάθησε πάντα να συμφιλιώσει τον κόσμο της
φαντασίας με την «ζέουσα»* πραγματικότητα.
§4 Η τέχνη είναι μια επιθυμία και συγχρόνως μια εξομολόγηση. Η εξήγηση της
ζωτικότητας και της αυθεντικότητάς της βρίσκεται στο γεγονός ότι αυτή
ακολουθεί πιστά τη συνεχώς εξελισσόμενη ανθρώπινη κοινωνία.
§5 Είναι βασικός κανόνας ότι η τέχνη λειτουργεί μέσω της λεγόμενης

«αισθητικής οδού», της μοναδικής αυτής ιδιότητας του ανθρώπου να
επηρεάζεται από την επαφή με το ωραίο. Χωρίς τη διέλευση μέσα από αυτό
το δίαυλο η λειτουργία της τέχνης είναι και αδύνατη και ακατανόητη.
§6 Μέσα από αυτή την «αισθητική οδό» ο καλλιτέχνης-δημιουργός βγάζει

προς τα έξω τον προβληματισμό και τη γνώση του. Γιατί η τέχνη είναι, ή
πρέπει να είναι, μια μορφή γνώσης και μάλιστα γνώσης που έχει μια κάποια
ανώτερη πνευματική ή πρακτική αξία. Η κοινωνική ζωή και ο φυσικός
περίγυρος μέσα στον οποίο διαδραματίζεται αυτό που ονομάζουμε
«κοινωνικό γίγνεσθαι» χρησιμοποιεί τον καλλιτέχνη σα δέκτη και πομπό. Ο
δημιουργός δέχεται τα ερεθίσματα και αντιδρά μέσω της τέχνης του. Η τέχνη
συγκεκριμενοποιείται, παίρνει σάρκα και οστά με τη φόρμα. Η φόρμα λοιπόν
είναι προϋπόθεση απαραίτητη για την υλοποίηση και την προβολή του
καλλιτεχνικού αποτελέσματος. Και η μορφή ενός έργου τέχνης, η φόρμα,
περικλείει την ουσία και το σκοπό της δημιουργίας, το περιεχόμενο.
§7 Στα έργα της τέχνης, είναι φανερό, αντικατοπτρίζεται η εικόνα μιας

εποχής, χτυπά η καρδιά μιας ιστορικής περιόδου, εκφράζεται η κάθε φορά
δοσμένη ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα. Τα γεγονότα κάθε εποχής, η
φιλοσοφική της θεωρία, οι θρησκευτικές της δοξασίες, η ηθική της ποιότητα,
αφήνουν τη σφραγίδα τους πάνω στα ανθρώπινα καλλιτεχνικά
δημιουργήματα. Το «εγώ» και το «εσύ» με την έννοια του καθαρά ατομικού
δεν μπορεί να νοηθεί στην τέχνη. Και αφού η τέχνη είναι μια μορφή γλώσσας,
ένα μέσο έκφρασης και επικοινωνίας, δεν μπορεί παρά να αντανακλά μέσω
του αντικειμένου της την διαμορφωμένη κοινή συνείδηση. Το άτομο ως
μέρος ενός «όλου» θεληματικά ή όχι, ενσυνείδητα ή υποσυνείδητα εκφράζει
τις επιθυμίες και τους οραματισμούς αυτού του «όλου».
§8 Η τέχνη είναι και ιερή και δύσκολη. Είναι κάστρο δυσκολόπαρτο. Για να το
κατακτήσεις, χρειάζεται να έχεις πολλά εφόδια. Γνώση και συνέπεια, φαντασία
και σιγουριά, πείσμα και εργατικότητα, ευαισθησία και πνευματική
νηφαλιότητα, πάθος μα κι εγκράτεια, αυθορμητισμό και λογική, συμπάθεια για
το χθες μα και πίστη στο αύριο που γεννιέται.
Κείμενο διασκευασμένο από το βιβλίο του κ. Τάσου Σταμπούλογλου, «Δ Ο Κ

Ι Μ Ι Α, 99 μικρά κείμενα για την τέχνη», έκδοση περιοδικού ¨ΓΙΑΤΙ¨, αριθμ.
34, ΣΕΡΡΑΙ 2011
* ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ
ζέω < αρχ. “βράζω, κοχλάζω, αφρίζω”, μσν.-αρχ. είμαι ζεστός, καίω,
φλέγομαι, κατέχομαι υπερβολικά από κάποιο συναίσθημα, ζέουσα καρδία»=
θερμά, καλά αισθήματα.
ΘΕΜΑΤΑ
Α. 1. Για ποιους λόγους και με ποιους τρόπους στα έργα της τέχνης
αντικατοπτρίζεται η εικόνα μιας εποχής και εκφράζεται η κάθε φορά δοσμένη
ιστορική και κοινωνική πραγματικότητα;
Μονάδες 6
2. Να ενημερώσετε τους συμμαθητές σας περιληπτικά για το περιεχόμενο

των παραγράφων 6 και 7 σε 50-60 λέξεις.
Μονάδες 9
Β1. Να αναφέρετε έναν τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η δεύτερη

παράγραφος του κειμένου («Οι λαοί και οι πολιτισμοί…βιβλιοθήκη με
παπύρους»). Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου.
Μονάδες 5
2. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των εισαγωγικών στα παρακάτω

αποσπάσματα:
 «ρήξη»,
 «ζέουσα»,
 «αισθητικής οδού»,
 «κοινωνικό γίγνεσθαι».
Μονάδες 5
3.α) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
οξύτερη, επινόηση, ανάδυση, συμβολή, αντικατοπτρίζουν, πολιτισμό,
πολύτροπο, αυθεντικότητας.
β) Να γράψετε ένα αντώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:

επίκτητες, συνείδηση.
Μονάδες 5
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΛΟΓΟΥ: Σε μια επιστολή στον Υπουργό Παιδείας ως

εκπρόσωπος των σχολείων της περιοχής σας, να εκθέσετε τις απόψεις σας
για το πρόβλημα του παραγκωνισμού της Τέχνης από τη σύγχρονη
Εκπαίδευση, προτείνοντας παράλληλα τρόπους για την ενίσχυση της
παρουσίας της Τέχνης στη μαθητική ζωή. [ 300-350λ]
Μονάδες 20
II.) ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΟ ΣΗΜΕΙΩΜΑ: Στο «Πρώτο Σκαλί» ο έμπειρος ποιητής

Θεόκριτος (βουκολικός ποιητής, γεννήθηκε το 305 π.Χ. στις Συρακούσες και
έζησε αρκετά χρόνια στην Αλεξάνδρεια) ενθαρρύνει έναν νέο ομότεχνό του,
τον Ευμένη (μάλλον φανταστικό πρόσωπο)
«Το Πρώτο Σκαλί»
Εις τον Θεόκριτο παραπονιούνταν

μια μέρα ο νέος ποιητής Ευμένης·
«Τώρα δυο χρόνια πέρασαν που γράφω
κ’ ένα ειδύλλιο έκαμα μονάχα.
Το μόνον άρτιόν μου έργον είναι.
Aλλοίμονον, είν’ υψηλή το βλέπω,
πολύ υψηλή της Ποιήσεως η σκάλα·
κι απ’ το σκαλί το πρώτο εδώ που είμαι
ποτέ δεν θ’ ανεβώ ο δυστυχισμένος.»
Είπ’ ο Θεόκριτος· «Aυτά τα λόγια
ανάρμοστα και βλασφημίες είναι.
Κι αν είσαι στο σκαλί το πρώτο, πρέπει
νά ‘σαι υπερήφανος κ’ ευτυχισμένος.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.
Κι αυτό ακόμη το σκαλί το πρώτο
πολύ από τον κοινό τον κόσμο απέχει.
Εις το σκαλί για να πατήσεις τούτο
πρέπει με το δικαίωμά σου νά ‘σαι
πολίτης εις των ιδεών την πόλι.
Και δύσκολο στην πόλι εκείνην είναι
και σπάνιο να σε πολιτογραφήσουν.
Στην αγορά της βρίσκεις Νομοθέτας
που δεν γελά κανένας τυχοδιώκτης.
Εδώ που έφθασες, λίγο δεν είναι·
τόσο που έκαμες, μεγάλη δόξα.»
Κωνσταντίνος Καβάφης
*ειδύλλιο: μικρό ποιμενικό ποίημα
Α. 1) Λαμβάνοντας υπόψη το ποίημα του Καβάφη, να εκτιμήσετε σε 50-60

λέξεις γιατί είναι δύσκολο και σπάνιο να πολιτογραφηθεί κανείς «εις των ιδεών
την πόλι»
Μονάδες 10
2) Να απαντήσετε αν είναι Σωστό ή Λάθος το περιεχόμενο των ακόλουθων

διατυπώσεων δικαιολογώντας την επιλογή σας με στοιχεία του κειμένου:
α. Το παράπονο του Ευμένη συνδέεται με την αίσθηση ανεπάρκειας απέναντι

στις απαιτήσεις της ποίησης.
β. Ο Θεόκριτος δείχνει να συμμερίζεται το παράπονο του Ευμένη.
γ. Είναι διακριτός ο κόσμος της Τέχνης από τον καθημερινό κόσμο.
δ. Επικρατεί αξιοκρατία στον κόσμο της Τέχνης.
ε. Η αναφορά στον αρχαίο ποιητή Θεόκριτο και στον χώρο της «αγοράς»
δικαιολογούν την ένταξη του ποιήματος αυτού στα Ιστορικά ποιήματα του
Καβάφη και όχι στα Φιλοσοφικά-Διδακτικά.
Μονάδες 5
Β. 1) Βρείτε τρία γνωρίσματα νεωτερικής ποίησης στο κείμενο κάνοντας

συγκεκριμένες αναφορές στο ποιητικό κείμενο.
Μονάδες 8
2) Να εντοπίσετε τρεις λέξεις/φράσεις που λειτουργούν ως σύμβολα και να

σχολιάσετε τι εκπροσωπούν.
Μονάδες 7
Γ. ΠΑΡΑΓΩΓΉ ΛΟΓΟΥ
Σε ένα κείμενο 100-150 λέξεων να εξηγήσετε για ποιους λόγους στη σύγχρονη
εποχή είναι δύσκολο να διακριθεί κανείς στο χώρο της Τέχνης.
Μονάδες 20
14ο Κριτήριο αξιολόγησης
«Η τηλεοπτική υποκουλτούρα και ο ρόλος της εκπαίδευσης»
ΚΕΙΜΕΝΟ: Η τηλεθέαση ως ανταύγεια
Κάθε χώρα έχει τον δικό της επικοινωνιακό πολιτισμό, υψηλό ή χαμηλό, με
λιγότερο ή περισσότερο σταθερά αλλά αναγνωρίσιμα χαρακτηριστικά. Η
πραγματικότητα αυτή αντανακλάται και στο επίπεδο της τηλεθέασης. Στο
μέτρο που η τελευταία επιβεβαιώνεται με μετρήσεις από τις οποίες εξαρτάται
η κατανομή της διαφημιστικής δαπάνης, είναι αυτή που σε κάποια έκταση
επικαθορίζει και την υψηλή ή χαμηλή ποιότητα του τηλεοπτικού λόγου που
εκπέμπεται.
Με αφετηρία αυτή τη συνάρτηση ένα διερώτημα μας απασχολεί αυτές τις

ημέρες: «Τι πρέπει να γίνει, όταν τα δελτία ειδήσεων αντί να είναι,
τουλάχιστον αυτά, πραγματολογικά (όσο αυτό είναι εφικτό), σκηνογραφούνται
κατά τέτοιον τρόπο, ώστε να είναι ακυρωτικά της κριτικής τάσης που οι
πολίτες πρέπει να έχουν απέναντι σε όσα βλέπουν και ακούνε;»
Με ελάχιστες επαινετές εξαιρέσεις τα ελληνικά δελτία ειδήσεων είναι

«θεατρικά»: Είναι συνταρακτικά και όχι νηφάλια. Δεν σέβονται την ιδιωτική
μυστική ζωή. Παραβιάζουν συστηματικά τις διατάξεις, εσωτερικές και διεθνείς,
περί προστασίας της προσωπικότητας και αξιοπρέπειας του ανθρώπου.
Μετατρέπουν το ασήμαντο και το ευτελές σε διακύβευμα υψίστης σημασίας
και χρησιμοποιούν ακραίο, οξύ, συχνά ακομψότατο λόγο. Επιδιώκουν, έτσι,
την ακροαματική παγίδευση ανταγωνιζόμενα ποιο θα προκαλέσει την πιο
αδηφάγο προσέλκυση του κοινού, προσέλκυση την οποία επιβεβαιώνουν με
τηλεμετρήσεις, οι οποίες δεν είναι μόνο καταγραφικές αλλά, όπως όλες οι
δημοσκοπήσεις, είναι και δημιουργικές: Τα ποσοστά τηλεθέασης
δημοσιοποιούμενα «καταξιώνουν» τον έναν και «απαξιώνουν» τον άλλον…
Η τηλεθέαση -ως κοινωνιολογικός δείκτης- είναι η ποσοτική ανταύγεια του

τρόπου σκέψης και ζωής της μεγάλης πλειοψηφίας της συγκεκριμένης μας
κοινωνίας. Μπορούμε, όμως, να σταθούμε εδώ και να συμβιβαστούμε με αυτή
την εθνική πραγματικότητα; Και, αδιαφορώντας, να την κατοχυρώσουμε ως
αξεπέραστη πολιτισμική προοπτική;
Σε καμία περίπτωση. Αλλά δεν έχουμε όλοι τις ίδιες ευθύνες για όσα
βλέπουμε και ακούμε. Άλλη ευθύνη έχουν οι υποκείμενοι χειραγωγούμενοι
τηλεθεατές και άλλη όσοι επικαλούνται την πολιτισμική μας κατάντια την
οποία -ενώ δημόσια κατακρίνουν, ώστε να είναι υποκριτικά «εντάξει»-
συνεχίζουν να τροφοδοτούν με ανάλογα προϊόντα. Συγκαλύπτουν την

ευθύνη τους με κροκοδείλιες ανησυχίες. Ρητορεύουν με ηθικόλογα
επιχειρήματα. Λουθηρανοί στο δόγμα, αλλά παπικοί στη λατρεία…
Το επιχείρημα «τέτοιοι είμαστε και τέτοια τηλεόραση μας αξίζει»

επαναλαμβάνεται από πολλούς. Και έχει μεν στατιστική αλήθεια ως προς το
«τέτοιοι είμαστε», αλλά όσο περισσότερο η άποψη αυτή υποστηρίζεται ως
νομοτέλεια, τόσο αναβάλλει τον αναγκαίο ξεσηκωμό.
Απέναντι σε αυτήν την παρακμιακή κατάσταση προτάθηκε -και ίσως

καλόπιστα- η απαγόρευση των μετρήσεων της τηλεθέασης των ειδήσεων και
των ενημερωτικών εκπομπών. Θα απαλλάξει, λένε, τα δελτία από την
εμπορική επιταγή να είναι τόσο δραματοποιημένα. Και έτσι, γυμνά από κάθε
υποστήριξη, δεν θα έχουν λόγο να συνεκτιμώνται στην κατανομή της
περίφημης διαφημιστικής δαπάνης.
Πόσο κάτι τέτοιο θα αποδειχθεί τελεσφόρο δεν το γνωρίζω. Έχω, όμως,

κάποιες αμφιβολίες για τρεις κυρίως λόγους: Πρώτον, ως προς την
ουσιαστική νομιμότητά του. Νομίζω ότι οτιδήποτε έχει σχέση με τις εκτιμήσεις
της κοινωνίας δεν επιτρέπεται σε μια δημοκρατική χώρα να απαγορευθεί η
μέτρηση και η δημοσιοποίησή του. Δεύτερον, ως προς την εφαρμοσιμότητά
του. Νομίζω -και μακάρι να κάνω λάθος- πως η απαγόρευση της μέτρησης και
της δημοσιοποίησης της τηλεθέασης των δελτίων ειδήσεων και των
ενημερωτικών εκπομπών δεν είναι εφικτή. Τρίτον, οι δημοσκοπήσεις,
απαραίτητο εργαλείο της διαφημιστικής σχεδίασης και προβολής προϊόντων
και ιδεών, αν απαγορευθούν, κινδυνεύουν να πολυτιμοποιήσουν την
«παράνομη» διεξαγωγή τους. Και τότε, ερήμην μιας ολόκληρης κοινωνίας, τα
δελτία ειδήσεων και οι ενημερωτικές εκπομπές θα ανασχεδιάζονται με
πληροφορίες που θα γνωρίζουν μόνο κάποιοι.
Προς μια άλλη κατεύθυνση βλέπω κάποιο φως. Μήπως στην πολιτισμική
κατάσταση της κοινωνίας μας πρέπει να επικεντρώσουμε την προσοχή μας;
Μήπως σε κάποια μακρότερης διάρκειας βαθύτερη παρέμβαση στο επίπεδο
της διάχυτης και ανώνυμης καλλιέργειάς μας πρέπει να αναζητήσουμε τη
λύση; Ώστε, κάποια στιγμή, με μελετημένες αλλαγές στην παιδεία και τον
πολιτισμό να καταστούμε κριτικοί πολίτες; Να πάψουμε από κάποια στιγμή
και μετά να είμαστε παθητικοί, αποδέκτες της φθηνής και υποκριτικά οξυμένης
ή και κατασκευασμένης τηλεοπτικής ειδησεογραφίας;
Είναι μακράς απόδοσης μια τέτοια προσέγγιση. Τα αποτελέσματα δεν θα

φανούν από τη μια μέρα στην άλλη, αλλά είναι κατεπείγουσα η ανάγκη να
ξεκινήσουμε. Είναι, δηλαδή, ευθύνη της πολιτικής η αλλαγή του εκπαιδευτικού
μας συστήματος στη βάση μιας ορθολογικής παιδείας, όπου η ανάλυση αλλά
και η τέχνη, το πιθανό αλλά και το σχετικό, να συμβιώνουν ως ανοιχτός
τρόπος συλλογικής σκέψης. Και εμείς, όμως, οι μη επίσημοι πολιτικοί, έχουμε
ανάλογη πολιτική ευθύνη αυτήν την αλλαγή να την διεκδικούμε. Και κάποιοι
από εμάς έχουμε ακόμα μεγαλύτερη υποχρέωση να δράσουμε επειδή από
γνώση και πείρα αντιλαμβανόμαστε ακριβέστερα πώς σχεδιάζεται η
παραπλάνησή μας.
Συμπερασματικά, όλοι οι διαμαρτυρόμενοι κάθε κατηγορίας πρέπει άμεσα να

δείξουμε ότι επιλέγουμε πού θα συμπράττουμε: δεν προσερχόμαστε πια σε
οτιδήποτε φανταχτερό, δεν συμμετέχουμε χάριν προβολής σε ό,τι παραποιεί,
νοθεύει ή αποσιωπά την «αλήθεια». Έστω και αυτή που νομίζουμε σαν τέτοια.
Γιάννης Μεταξάς, Εφημερίδα Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, 27/05/2007
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου με 100-120 λέξεις.
Μονάδες 9
Β1. «Είναι, δηλαδή, ευθύνη της πολιτικής η αλλαγή του εκπαιδευτικού μας
συστήματος στη βάση μιας ορθολογικής παιδείας, όπου η ανάλυση αλλά και η
τέχνη, το πιθανό αλλά και το σχετικό, να συμβιώνουν ως ανοιχτός τρόπος
συλλογικής σκέψης»: Να αναπτύξετε το νόημα της παραπάνω φράσης σε μια
παράγραφο 70-90 λέξεων. Μονάδες 6
Β2. Να αναφέρετε έναν τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η τρίτη

παράγραφος του κειμένου («Με ελάχιστες επαινετές εξαιρέσεις… Τα
ποσοστά τηλεθέασης δημοσιοποιούμενα «καταξιώνουν» τον έναν και
«απαξιώνουν» τον άλλον…»). Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με
στοιχεία του κειμένου. Μονάδες 3
Β3. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των σημείων στίξης στα παρακάτω

 Τα ποσοστά τηλεθέασης δημοσιοποιούμενα «καταξιώνουν» τον έναν

και «απαξιώνουν» τον άλλον… (εισαγωγικά)
 Η τηλεθέαση -ως κοινωνιολογικός δείκτης- είναι η ποσοτική ανταύγεια
του τρόπου σκέψης και ζωής της μεγάλης πλειοψηφίας της
συγκεκριμένης μας κοινωνίας. (διπλή παύλα)
 Μήπως στην πολιτισμική κατάσταση της κοινωνίας μας πρέπει να
επικεντρώσουμε την προσοχή μας; Μήπως σε κάποια μακρότερης
διάρκειας βαθύτερη παρέμβαση στο επίπεδο της διάχυτης και
ανώνυμης καλλιέργειάς μας πρέπει να αναζητήσουμε τη λύση; Ώστε,
κάποια στιγμή, με μελετημένες αλλαγές στην παιδεία και τον πολιτισμό
να καταστούμε κριτικοί πολίτες; Να πάψουμε από κάποια στιγμή και
μετά να είμαστε παθητικοί, αποδέκτες της φθηνής και υποκριτικά
οξυμένης ή και κατασκευασμένης τηλεοπτικής ειδησεογραφίας;
(Ερωτήματα)
 «Τι πρέπει να γίνει, όταν τα δελτία ειδήσεων αντί να είναι, τουλάχιστον
αυτά, πραγματολογικά (όσο αυτό είναι εφικτό), σκηνογραφούνται κατά
τέτοιον τρόπο, ώστε να είναι ακυρωτικά της κριτικής τάσης που οι
πολίτες πρέπει να έχουν απέναντι σε όσα βλέπουν και ακούνε;»
(Παρένθεση)
Μονάδες 2
Β4. «Μετατρέπουν το ασήμαντο και το ευτελές σε διακύβευμα υψίστης

σημασίας και χρησιμοποιούν ακραίο, οξύ, συχνά ακομψότατο
λόγο..ανταγωνιζόμενα ποιο θα προκαλέσει την πιο αδηφάγο προσέλκυση του
κοινού»: Στο παραπάνω απόσπασμα να μετατρέψετε την ενεργητική σε
παθητική.
Μονάδες 2
Β5. α) Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνδεσης στο παρακάτω

απόσπασμα (Παρατακτική σύνδεση, Υποτακτική σύνδεση, απλή υπόταξη,
διαδοχική υπόταξη) και στη συνέχεια να κάνετε άρση της Υπόταξης:
«Επιδιώκουν, έτσι, την ακροαματική παγίδευση ανταγωνιζόμενα ποιο θα
προκαλέσει την πιο αδηφάγο προσέλκυση του κοινού, την οποία
επιβεβαιώνουν με τηλεμετρήσεις, οι οποίες, όπως όλες οι δημοσκοπήσεις,
είναι και δημιουργικές».
Μονάδες 2
β) Να εντοπίσετε ένα σημείο του κειμένου στο οποίο ο συντάκτης του

εκφράζει προσωπικό του σχόλιο και να δηλώσετε με ποιον τρόπο εκφράστηκε
αυτό.
Μονάδες 1
Β6. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις:
επιβεβαιώνεται κατανομή, εκπέμπεται, ευτελές, αδηφάγο, χειραγωγούμενοι,
τροφοδοτούν, τελεσφόρο.
Μονάδες 5
Γ. Κάνοντας μια αναλυτική έρευνα στα τηλεοπτικά προγράμματα

διαπιστώνετε σε μεγάλο ποσοστό τη χαμηλή ποιότητα στην παρεχόμενη
ενημέρωση και ψυχαγωγία. Σε ένα κείμενο που θα εκφωνήσετε σε σχετική
Ημερίδα ως μέλος του Συμβουλίου Ραδιοτηλεόρασης, καταθέτετε
τεκμηριωμένα τις παρατηρήσεις σας επισημαίνοντας τρόπους με τους
οποίους θα πρέπει να δράσει η Εκπαίδευση αλλά και οι νέοι ως δέκτες
πληροφοριών και προτύπων, ώστε να αντισταθούν στην τηλεοπτική
υποκουλτούρα.
Μονάδες 20
ΙΙ.) ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ένας πειρασμός – Ιωάννης Κονδυλάκης (απόσπασμα)
Ο Κώστας Πρινούδης είναι ένας γοητευτικός νεαρός ο οποίος ταξιδεύει στη

Θεσσαλία –που μόλις έχει απελευθερωθεί από τους Τούρκους (1881). Όταν
φτάνει στον Βόλο, γνωρίζεται με μια τουρκική οικογένεια που μεταναστεύει
στη Μικρά Ασία. Ο αφηγητής, που είναι συνταξιδιώτης του Κώστα, μας
διηγείται την περιπέτειά του ήρωα…
Ἀλλὰ τὴν προσοχὴν του προσείλκυσε πρὸ πάντων μία τουρκικὴ οικογένεια
μένουσα εἰς τὸ αὐτὸ ξενοδοχεῖον καὶ ἀποτελουμένη ἀπὸ ἕναν γέροντα καὶ μίαν
γραῖαν καὶ ἀπὸ την θυγατέραν των, ἡ ὁποία, καθ’ ἅ μᾶς ἐβεβαίωσεν ὁ
ξενοδόχος, ἦτο πολὺ εὐηδής . Ἡ οἰκογένεια αὕτη εἶχεν ἔλθει ἐκ Λαρίσης,
ἑτοιμαζομένη νὰ μεταναστεύσῃ εἰς Μικρὰν Ἀσίαν . - Ἐγὼ πρὸς τιμωρίαν θὰ
τοὺς γυρίσω εἰς τὴν Λάρισαν, μᾶς εἶπεν ὁ Κώστας. Νὰ μάθουν αὐτοὶ νὰ εἶνε
φανατικοί, νὰ φεύγουν πρὸ τοῦ πολιτισμοῦ, οἱ βάρβαροι! - Καλά. Ἐγνώριζε
τὴν τουρκικήν γλώσσαν, ὅπως ἐγνώριζε τὰ γαλλικὰ καὶ τὰ ἀγγλικά, καὶ μὲ τὴν
μεγάλην εὐκολίαν τὴν ὁποίαν εἶχεν εἰς τὰς γνωριμίας, ἐσχετίσθη αὐθημερὸν μὲ
τὸν ἀγὰν καὶ ἤρχισεν ὁμιλίας καὶ μὲ τὴν σύζυγόν του· τὴν νύκτα δέ, καθήσας
μόνος εἰς τὸν ἐξώστην, ἐτραγούδησε σιγὰ σιγὰ περιπαθὲς τουρκικὸν ᾆσμα. Τὶ
ἀκριβῶς συνέβη κατὰ τὰς ἑπομένας ἡμέρας καὶ νύκτας δὲν γνωρίζομεν. Ἀλλ’
ἕνα πρωΐ, ὅταν ἐξυπνήσαμεν, εὑρήκαμεν τὸ ξενοδοχεῖον ἀνάστατον. Ἡ νεαρὰ
χανούμισσα εἶχε γίνει ἄφαντος καὶ τῶν γονέων της ἡ ταραχή καὶ ἡ λύπη ἦτο
ἀπερίγραπτος. Τότε κάτι ὑπώπτευσα καὶ ἀνοίξας τὸ δωμάτιον τοῦ Κώστα, τὸ
εὑρῆκα κενόν. Ἀλλ’ ἐπὶ τῆς τραπέζης του ὑπῆρχεν ἡ ἐξῆς σημείωσις: «Ἡ
ὡραία Σεμιλέ, μὴ συμμεριζομένη τὸν φανατισμὸν τῶν γονέων της, ἐπιστρέφει
εἰς τὴν γενέτειραν πόλιν, ἵνα ἀπολαύσῃ τὰ ἀγαθὰ τῆς ἐλευθερίας. Μὲ
παρεκάλεσε δὲ νὰ την συνοδεύσω, καὶ ὡς εὐγενὴς ἄνθρωπος δὲν ἠδυνάμην
ν’ ἀρνηθῶ». -Βρὲ τὸν τσαχπίνην! Τὸ εἶπε καὶ τὸ κατόρθωσε, Οἱ ταλαίπωροι
πάροικοί μας Ὀθωμανοὶ ἠναγκάσθησαν νὰ ἐπιστρέψουν εἰς Λάρισαν διὰ νὰ
ἐπανεύρουν τὴν δραπέτιδα. Τὴν αὐτὴν ἡμέραν ἐφθάσαμεν καὶ ἡμεῖς εἰς τὴν
Λάρισαν. Ἀλλὰ παρῆλθαν ἱκαναὶ ἡμέραι ἕως οὗ ἀνακαλυφθῇ τὸ καταφύγιον
τῶν φυγάδων. Ἡ Σεμιλὲ ἐπέμενε μετὰ δακρύων νὰ μείνῃ πλησίον τοῦ Κώστα
νὰ γίνῃ χριστιανή, ἀλλ’ ἐπειδὴ ὁ Πρινούδης δὲν ἐταξίδευεν εἰς τὴν Θεσσαλίαν
διὰ νὰ διαδώσῃ τὸ Εὐαγγέλιον, ἐβοήθησεν ὀλίγον ἀσπλάχνως τὰς
προσπαθείας τῶν γονέων της, οἵτινες μετὰ πολλὰς περιπετείας τὴν
ἐπανήγαγον εἰς τὸν Βόλον. Λέξεις 310 ------- 1. εὐηδής η: όμορφη 2. Μετά την
παραχώρηση της Θεσσαλίας (1881), πολλοί Τούρκοι πουλούν τις περιουσίες
τους και μεταναστεύουν.
Α1. Να χαρακτηρίσετε ως σωστές (Σ) ή λάθος (Λ) τις παρακάτω προτάσεις με
βάση το παραπάνω κείμενο.Να τεκμηριώσετε τις επιλογές σας με στοιχεία του
κειμένου. (μονάδες 10)
1. Ο Κώστας Πρινούδης θεωρεί τους Τούρκους απολίτιστους.
2. Η Σεμιλέ ακολούθησε τον Πρινούδη χωρίς τη θέλησή της.
3. Ο πατέρας της Σεμιλέ βρήκε το σημείωμα του Κώστα Πρινούδη.
4. Οι γονείς της Σεμιλέ εντόπισαν γρήγορα την κόρη τους στη Λάρισα.
5. Ο Κώστας Πρινούδης δακρύζοντας αποχωρίστηκε τη Σεμιλέ.
[Μονάδες 10]
Α2. Να σκιαγραφήσετε σε μία παράγραφο 50-60 λέξεων τον χαρακτήρα του

κεντρικού ήρωα προσέχοντας τον τρόπο που σκέπτεται και ενεργεί.
[Μονάδες 5]
Β1. Για τον Κονδυλάκη έχει ειπωθεί ότι διηγείται με χιούμορ και τα πεζά του
είναι ευχάριστα λαϊκά αναγνώσματα. Επιβεβαιώνονται αυτές οι κρίσεις μέσα
από το κείμενο; Να τεκμηριώσετε την άποψή σας με συγκεκριμένες αναφορές
στο κείμενο. [Μονάδες 8]
Β2. «Η αντικειμενοποίηση της αφήγησης (στο πλαίσιο του ρεύματος του

Ρεαλισμού) επιτυγχάνεται με την ελαχιστοποίηση της παρουσίας του αφηγητή
και την τριτοπρόσωπη αφήγηση (παντογνώστης αφηγητής).» Να
τεκμηριώσετε τη συγκεκριμένη άποψη αξιοποιώντας συγκεκριμένες αναφορές
στο κείμενο. [Μονάδες 7]
Γ1. Ποιες σκέψεις και συναισθήματα σάς προκαλεί η στάση του Κώστα
Πρινούδη στις προσπάθειες της Σεμιλέ να μείνει μαζί του; Να τις αναπτύξετε
σε ένα ενιαίο κείμενο 100 λέξεων.
Γ1. (Εναλλακτικά) Στο εξεταζόμενο απόσπασμα διαφαίνονται εκείνα τα

στοιχεία που στάθηκαν εμπόδιο στον ερωτικό δεσμό του Κώστα και της
Σεμιλέ. Πιστεύετε ότι και σήμερα υφίστανται αυτά τα εμπόδια; Να αναπτύξετε
τις απόψεις σας σε ένα ενιαίο κείμενο 100 λέξεων.
Γ1. (Εναλλακτικά ως πρόταση δημιουργικού μετασχηματισμού) Υποθέστε

πως η Σεμιλέ αποφασίζει να αφηγηθεί όσα της συνέβησαν σε μία φίλη της
μέσω μιας επιστολής. Να συντάξετε εκ μέρους της αυτήν την επιστολή (150
λέξεων περίπου) λαμβάνοντας υπόψη σας τα συναισθήματά της και τη
δύσκολη θέση στην οποία βρίσκεται. [Μονάδες 20]
Α)ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
…..Και πάλι δουλειά δεν βρήκαμε!
Ο Ε.Π. Παπανούτσος έχει πει χαρακτηριστικά πως «Όποιος δεν ασκεί το

επάγγελμα που τον ικανοποιεί, τότε είναι άνθρωπος αποτυχημένος και
δυστυχής»(πρβλ. κεφάλαιο «Τα παρελκόμενα της απόλυσης). Τι
προσπάθησε να μας πει ο δοκιμιογράφος με αυτή τη μικρή, σχεδόν
αποφθεγματική, φράση; Η αλήθεια είναι πως τα 2/3 της ζωής μας

ασχολούμαστε με την αναζήτηση επαγγέλματος. Τι εννοούμε, όμως, όταν
λέμε «ορθή επιλογή επαγγέλματος»; Κανείς θα υποστηρίξει πως δεν υπάρχει
οδηγός σε αυτή τη διαδικασία και πως είναι κάτι εντελώς προσωπικό. Αλλά, τι
είναι το επάγγελμα; Αν θελήσουμε να αποδώσουμε την έννοια του όρου, θα
λέγαμε ότι είναι η ειδική εργασία με την οποία ασχολείται κάποιος για να
εξασφαλίσει τα αναγκαία για τη ζωή. Η κατανομή των μελών μιας κοινωνίας σε
επαγγέλματα είναι αποτέλεσμα της προόδου των μέσων παραγωγής και του
καταμερισμού της εργασίας και αποδεικνύει πολύπλοκη οικονομία.1
Η αλήθεια είναι πως τελικά η επιλογή επαγγέλματος αποτελεί ίσως από τα

πιο καίρια ζητήματα του βίου μας. Το δύσκολο σε αυτή τη διαδικασία είναι
πως καλούμαστε να κάνουμε αυτή την επιλογή σε μικρή-σχετικά- ηλικία. Ένας
άνθρωπος νεαρής ηλικίας εύκολα μπορεί να υποπέσει σε λαθεμένη επιλογή ,
καθώς δεν έχει ακόμη την πλήρη ωριμότητα που θα τον οδηγούσε με
βεβαιότητα σε μια σωστή επιλογή. Γι΄αυτό το λόγο, η οικογένεια του εφήβου
οφείλει να έχει στη ζωή του καθοδηγητικό, αλλά και παραινετικό χαρακτήρα. Η
αδιαφορία ή η απολυτότητα μπορεί σε αυτή την περίπτωση να οδηγήσουν το
άτομο που καλείται να επιλέξει σε λαθεμένη κατεύθυνση. Ο έφηβος, από τη
μια μεριά, νιώθει παντοδύναμος, έτοιμος «να ανοίξει τα φτερά του» και να
αλλάξει ό,τι «στραβό» βλέπει τριγύρω του. Από την άλλη, όμως, η
πραγματικότητα είναι πως η ζωή έχει μια άκρως διαφορετική οπτική για να
φανερώσει στον άνθρωπο, ο οποίος καλείται σε νεαρή ηλικία να αναζητήσει
αυτό που επιθυμεί για το υπόλοιπο της ζωής του. Και αυτή η επιλογή- δηλαδή
το επάγγελμα που τελικά θα επιλέξει- θα καθορίσει και θα προσδιορίσει τη
ζωή του ατόμου και, έπειτα, θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο να υπαναχωρήσει από
την αρχική του επιλογή.
Προχωρώντας παρακάτω, ας εξετάσουμε τους παράγοντες που μπορούν

να επηρεάσουν το άτομο ως προς την επιλογή επαγγέλματος.
Αναμφισβήτητα, είναι αρκετοί οι παράγοντες που μπορούν στο σύνολό τους
να συμβάλλουν στην τελική σωστή επιλογή ενός επαγγέλματος, μα το
καθοριστικό σε αυτή τη διαδικασία είναι η ιεράρχηση αυτών ώστε η επιλογή
να πληροί ορθολογικά κριτήρια. Αρχικά, πρώτιστο κριτήριο του ατόμου πρέπει
να είναι οι κλίσεις που διαθέτει, το ταλέντο και οι ικανότητές του. Γιατί, όμως,
άραγε αυτός πρέπει να είναι ο καίριος παράγοντας ως προς την σωστή
επιλογή επαγγελματικής πορείας; Κάθε άνθρωπος από τη φύση του είναι
προικισμένος με πολλά χαρίσματα που του δίνονται από το Θεό ήδη από την
πρώτη ημέρα της γεννήσεώς του. Όταν κάποιος έμφυτα κλίνει προς μια
κατεύθυνση και τελικά αυτό επιλέξει να το κάνει επάγγελμα, τότε με
μαθηματική ακρίβεια θα επιτύχει σε αυτό, διότι δεν θα χρειάζεται να καταβάλει
πάρα πολύ μεγάλο κόπο για την επιτέλεσή του. Επομένως, το καίριο και
1
Λεξικό Εννοιών, Αργύρης Ματακιάς, Εκδόσεις Πελεκάνος
πρωταρχικό ζητούμενο είναι η άσκηση ενός επαγγέλματος που θα προκύπτει

ως έμφυτη ανάγκη του ατόμου ώστε να αποφευχθεί η ανία και η μονοτονία,
απότοκα της ενασχόλησης με ένα επάγγελμα που δεν ανταποκρίνεται στα
ενδιαφέροντα ενός ατόμου. Δεν είναι άλλωστε λίγοι οι άνθρωποι που
παραδέχονται πως εξασκούν ένα επάγγελμα αποκλειστικά και μόνο για να
εξασφαλίσουν την επιβίωσή τους παραδεχόμενοι πως δεν βιώνουν την
απαιτούμενη ψυχική πληρότητα.
Προχωρώντας παρακάτω, άλλες εξίσου σημαντικές παράμετροι είναι οι

προοπτικές που υπάρχουν στην επιλογή της εκάστοτε επαγγελματικής
πορείας, διότι στην εποχή της τεχνολογικής ανάπτυξης που διανύουμε οι
συνεχείς αλλαγές απαιτούν την ανάλογη ενημέρωση, εφόσον πολλά
παραδοσιακά επαγγέλματα εκλείπουν. Ακόμη, είναι ιδιαίτερα σημαντικό η
άσκηση ενός επαγγέλματος να πραγματοποιείται μέσα σε κατάλληλες
εργασιακές συνθήκες, ώστε να διασφαλίζεται η σωματική ακεραιότητα του
εργαζομένου, αλλά και να αποφέρει ικανοποιητικές οικονομικές αποδοχές
στον ασκούντα προκειμένου-πέρα από την κάλυψη των βασικών βιοτικών του
αναγκών- να του εξασφαλίσει μια ποιότητα ζωής. Άλλο ένα σημαντικό
κριτήριο είναι το επάγγελμα να συντείνει στην ψυχική ισορροπία του ατόμου
γεγονός το οποίο μπορεί να καταστεί εφικτό, αν απομένει διαθέσιμος χρόνος
στον εργαζόμενο ώστε να τον αφιερώσει τόσο στην ψυχαγωγία του όσο και
στη σύναψη κοινωνικών σχέσεων. Τέλος, το επάγγελμα κοινωνικοποιεί το
άτομο μέσω της προσφοράς απέναντι στο συνάνθρωπο, αλλά και της
κοινωνικής καταξίωσης που αυτό μπορεί να του προσφέρει. […]
[Homo sapiens: ένα είδος προς εξαφάνιση(;),Συμεών

Κυριακή, Εκδόσεις Αρχύτα/ Θεσσαλονίκη 2019]
Α. Να γράψετε την περίληψη του κειμένου με 100-120 λέξεις.
Μονάδες 9
Β1.΄Ο έφηβος, από τη μια μεριά, νιώθει παντοδύναμος, έτοιμος «να ανοίξει τα
φτερά του» και να αλλάξει ό,τι «στραβό» βλέπει τριγύρω του’»: Να
αναπτύξετε το νόημα της παραπάνω φράσης σε μια παράγραφο 70-90
λέξεων.
Μονάδες 6
Β2. Να αναφέρετε έναν τρόπο με τον οποίο αναπτύσσεται η δεύτερη

παράγραφος του κειμένου(«Η αλήθεια...επιλογή»): Να τεκμηριώσετε την
απάντησή σας με στοιχεία του κειμένου.
Μονάδες 3
Β3. Να αιτιολογήσετε τη χρήση των σημείων στίξης στα παρακάτω

«να ανοίξει τα φτερά του»,
να αλλάξει ό,τι «στραβό» βλέπει
Γιατί, όμως, άραγε αυτός πρέπει να είναι ο καίριος παράγοντας ως προς την
σωστή επιλογή επαγγελματικής πορείας;
Β4. «Τέλος, το επάγγελμα κοινωνικοποιεί το άτομο μέσω της προσφοράς

απέναντι στο συνάνθρωπο, αλλά και της κοινωνικής καταξίωσης που αυτό
μπορεί να του προσφέρει.»: Στο παραπάνω απόσπασμα να μετατρέψετε την
ενεργητική σε παθητική.
Μονάδες 4
Β5. α) Να αναγνωρίσετε το είδος της σύνδεσης στο παρακάτω απόσπασμα

(Παρατακτική σύνδεση, Υποτακτική σύνδεση, απλή υπόταξη, διαδοχική
υπόταξη) και στη συνέχεια να κάνετε άρση της Υπόταξης: «Ακόμη, είναι
ιδιαίτερα σημαντικό η άσκηση ενός επαγγέλματος να πραγματοποιείται μέσα
σε κατάλληλες εργασιακές συνθήκες, ώστε να διασφαλίζεται η σωματική
ακεραιότητα του εργαζομένου, αλλά και να αποφέρει ικανοποιητικές
οικονομικές αποδοχές στον ασκούντα προκειμένου-πέρα από την κάλυψη
των βασικών βιοτικών του αναγκών- να του εξασφαλίσει μια ποιότητα ζωής».
Μονάδες 2
β) Να εντοπίσετε ένα σημείο του κειμένου στο οποίο ο συγγραφέας εκφράζει

προσωπικό του σχόλιο και να δηλώσετε με ποιον τρόπο εκφράστηκε αυτό.
Μονάδες 1
Β6. Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις: κλίνει,
επιτέλεση, ανάγκη, ανία, απαιτούμενη.
Μονάδες 4
Γ. Κάνοντας μια αναλυτική έρευνα στις εφημερίδες διαπιστώνετε σε μεγάλο

ποσοστό ότι η ανεργία έχει ανέλθει σε πολύ υψηλά επίπεδα. Σε ένα κείμενο
που θα καταθέσετε προς τον αρμόδιο Υπουργό Εργασίας να αναφερθείτε στο
ρόλο του σχολικού επαγγελματικού προσανατολισμού ο οποίος, με την
προϋπόθεση της ορθής του λειτουργίας, θα μπορούσε να οδηγήσει το μαθητή
στην σωστή επιλογή.
Μονάδες 50
ΙΙ)ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Μίλτος Σαχτούρης «Ο Ελεγκτής»
Ένας μπαξές γεμάτος αίμα

είν’ ο ουρανός
και λίγο χιόνι
έσφιξα τα σκοινιά μου
πρέπει και πάλι να ελέγξω
τ’ αστέρια
εγώ
κληρονόμος πουλιών
πρέπει
έστω και με σπασμένα φτερά
να πετάω.
(Τα φάσματα ή η χαρά στον άλλο δρόμο, 1958)
1. Ποιες είναι οι τρεις εικόνες του ποιήματος;(μονάδες 10)
2. Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο ποίημα και γιατί; (μονάδες 10)
3. Να σχολιάσετε τη μορφή του ποιήματος. Τι δηλώνει αυτό;(μονάδες 10)
4. ΑΣΚΗΣΗ ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΚΗΣ ΓΡΑΦΗΣ: Σε μορφή ημερολογίου να

καταγράψετε τις σκέψεις σας σε σχέση με το επάγγελμα που θα
επιθυμούσατε να ακολουθήσετε αναλύοντας τους λόγους αυτής της
προτίμησης.
(μονάδες 20)
16Ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
«ΤΟ ΧΑΣΜΑ ΤΩΝ ΓΕΝΕΩΝ»
Ι) ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ο πατέρας ακούει τον γιο του Tου Νίκου Γ. Ξυδάκη ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ Η
ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ 14/11/2010 (διασκευή)
Δεν σχεδιάζω τη ζωή μου, τη ζω! Αυτό απάντησε ο 19χρονος στον πατέρα
του όταν ρωτήθηκε πώς σχεδιάζει τις σπουδές του τα προσεχή χρόνια.
Άναυδος ο πατέρας, ελαφρώς ζαλισμένος, αποσύρθηκε για περαιτέρω
επεξεργασία της συνταρακτικής ατάκας. Η επεξεργασία ξεκίνησε με ανάκληση
του ξεχασμένου 19άρη που υπήρξε και ο ίδιος. Υπήρξε; Μα ναι, ασφαλώς, και
μάλιστα με θράσος ατάκας εφάμιλλο του νυν 19χρονου, με βαριά
περιφρόνηση για τον σχεδιασμό και το πρόγραμμα, με απόλυτη προσήλωση
στο χάζι, τη σχόλη, τη σπατάλη, την κραιπάλη , τον έρωτα, τη ζωή εντέλει.
Λούφαξε. Τι να διδάξει άλλωστε; Η υλική προϋπόθεση της ευμάρειας και η
επικρατούσα δόξα της αιώνιας προόδου, μαζί με το άνοιγμα ολόκληρης της
κοινωνίας στα πελάγη του καταναλωτισμού και της αισθητικής, μαζί με την
αυξανόμενη προσφορά πληροφορίας και πολιτιστικών αγαθών, αυτά
διαμόρφωσαν τη γενιά των σημερινών 50 παρά κάτι, 50 και κάτι, αυτών που
σήμερα παράγουν πλούτο, διαμορφώνουν την κοινή γνώμη, λαμβάνουν τις
αποφάσεις. Αντίθετα, οι 20 παρά κάτι, 20 και κάτι, σκάνε μύτη σε ένα
περιβάλλον ριζικά διαφορετικό από το περιβάλλον αισιοδοξίας, αυξανόμενης
ευμάρειας και πνευματικής ελευθεριότητας που υποδέχτηκε τους γονείς τους,
μια γενιά νωρίτερα.
Η ευμάρεια, ναι, υπάρχει, αλλά χωρίς δυναμική πια: δεν είναι υπόσχεση,
δεν συνιστά προσδοκία, δεν εξελίσσεται· είναι απλώς ένα στατικό κεκτημένο
της προηγούμενης γενιάς, το οποίο τώρα απειλείται εκ θεμελίων και η

οικονομική ύφεση το κατατρώει. Στο πνευματικό κλίμα του ’75 - ’90 η νεολαία
ήταν ιερή αγελάδα, αμφισβητούσε τους πάντες και δεν την αμφισβητούσε
κανείς, η φοιτητική ιδιότητα ήταν περίπου εύσημο προόδου. Η δίψα για
δημοκρατία και ένας λαϊκισμός ιστορικά εξηγήσιμος φούσκωναν τα πανιά της
θρασείας νεότητος.
Πώς αντιμετωπίζεται η νεολαία σήμερα με πνευματικούς όρους;
Τουλάχιστον η πολιτικά και αισθητικά ανήσυχη νεολαία, αυτή που δίνει τον
ζωηρό τόνο της τελευταίας δεκαπενταετίας, η νεολαία των καταλήψεων, των
διαδηλώσεων, της αυτοδιαχείρισης, του νεορομαντισμού, ενίοτε και του
μηδενισμού. Πώς αντιμετωπίζεται; Πολύ αδρά: σαν αντικοινωνικό στοιχείο.
Μυθολογημένος «προοδευτικός» στη μακρά μεταπολίτευση · κουκουλοφόρος
σήμερα, στον βίαιο θάνατο της μεταπολίτευσης. Η υπογεννητική και
γερασμένη Ελλάδα, δημογραφικά φθίνουσα, κυριευμένη από το ήθος της
απληστίας και του καταναλωτισμού, εσωστρεφής και φοβική πια, απέναντι
στους νέους, τα παιδιά της, φέρεται ταυτοχρόνως εχθρικά και
υπερπροστατευτικά. Τα παραχάιδεψε, τα έκλεισε σε ένα κουκούλι,
χρυσωμένο, γεμάτο ανέσεις, τα έκανε να πιστέψουν όλα ότι είναι
πριγκιπόπουλα.
Αυτό όμως το κουκούλι είναι και φυλακή· περιέχει καταναγκασμό,
δυσβάστακτα φορτία προσδοκιών, προβολές γονεϊκής ματαιοδοξίας. Και να
το τρομακτικό αντίτιμο που τους ζητάμε έναντι του χρυσωμένου κουκουλιού–
φυλακής: Δεν έχουν το δικαίωμα να αποτύχουν, δεν έχουν το περιθώριο να
δοκιμάσουν τα δικά τους ατελή φτερά και να πέσουν. Αυτό λοιπόν το
κουκούλι–φυλακή απορρίπτουν τώρα, από αυτή τη χρεοκοπημένη,
σαστισμένη και έμφοβη κοινωνία των γονιών τους αποστρέφουν το βλέμμα.
Αυτή την ξιπασμένη χώρα, που φαλίρισε ηθικά και πνευματικά, θα
αναγκαστούν να εγκαταλείψουν. Όχι με μίσος, όχι με λυγμό· σιωπηλά, από
ανάγκη. Λέξεις 458
[1. κραιπάλη η : τρόπος ζωής που χαρακτηρίζεται από έλλειψη ηθικών αρχών
και φραγμών 2. ευμάρεια η : οικονομικές συνθήκες που επιτρέπουν μια ζωή
πλούσια, χωρίς υλικά προβλήματα 3. εύσημο το: διάκριση που δινόταν στους
επιμελείς και πειθαρχικούς μαθητές και με επέκταση, κάθε μορφή τιμητικής
διάκρισης και αναγνώρισης της προσφοράς κάποιου 4. μεταπολίτευση η: η
περίοδος μετά το 1974 και την πτώση της δικτατορίας, οπότε και
αποκαταστάθηκε η δημοκρατία]
Α1. α) Με βάση το παραπάνω κείμενο μπορείτε να υποστηρίξετε τις
παρακάτω διατυπώσεις; Να σημειώσετε ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ (μονάδες 9).
1. Η γενιά των 40ρηδων και 50ρηδων μεγάλωσε σε ένα πιο αισιόδοξο
περιβάλλον με προοπτική οικονομικής ανάπτυξης.
2. Οι νέοι πάντοτε στην Ελλάδα αντιμετωπίζονταν εχθρικά και ως απειλή για
την ίδια την κοινωνία.
3. Οι Έλληνες γονείς πιέζουν ολοένα και περισσότερα τα σημερινά παιδιά
αγνοώντας τις δικές τους επιθυμίες. [Μονάδες 09]
β) Ο αρθρογράφος (γεννήθηκε το 1958) σε διάφορα σημεία του κειμένου

φαίνεται να απευθύνεται στη δική του γενιά κάνοντας επίκληση στο
συναίσθημά τους. Να καταγράψετε 3 τέτοιες χαρακτηριστικές περιπτώσεις.

[Μονάδες 06]
Α2. Στην τάξη σας διερευνάτε το χάσμα των γενεών. Στο πλαίσιο συζήτησης
περιγράφετε (σε 60-70 λέξεις) τα βασικά χαρακτηριστικά των σημερινών νέων
στην Ελλάδα της οικονομικής κρίσης αξιοποιώντας σχετικές αναφορές του
κειμένου (παράγραφοι 3 και 4). [Μονάδες 15]
Β1. Με ποιον τρόπο αναπτύσσονται η δεύτερη και τέταρτη παράγραφος του

κειμένου; (μονάδες 4) Να αιτιολογήσετε την απάντησή σας (μονάδες 6).
[Μονάδες 10]
Β2. Σε κάποια σημεία του κειμένου ο αρθρογράφος χρησιμοποιεί λέξεις-
φράσεις που έχουν έντονο το στοιχείο της προφορικότητας. Να καταγράψετε
4 ενδεικτικά παραδείγματα (μονάδες 4) και να δικαιολογήσετε τις
συγκεκριμένες επιλογές ως προς το επικοινωνιακό αποτέλεσμά τους (μονάδες
4). [Μονάδες 08]
Β3. Χρησιμοποιώντας καθεμιά από τις παρακάτω λέξεις-φράσεις να γράψετε

από μία δική σας πρόταση, ώστε να προκύπτει η σημασία. [Μονάδες 12]
Γ1. Κατά τον αρθρογράφο «η πολιτικά και αισθητικά ανήσυχη νεολαία, αυτή
που δίνει τον ζωηρό τόνο της τελευταίας δεκαπενταετίας, η νεολαία των
καταλήψεων, των διαδηλώσεων, της αυτοδιαχείρισης, του νεορομαντισμού,
ενίοτε και του μηδενισμού (…) αντιμετωπίζεται (…) σαν αντικοινωνικό
στοιχείο.» α) Συμφωνείτε με την άποψη αυτή ή διαφωνείτε; Να τεκμηριώσετε
την απάντησή σας. β) Πώς, κατά τη γνώμη σας, πρέπει να αντιμετωπίζονται
οι νέοι και οι νέες σήμερα; Η απάντηση στα δύο ζητούμενα θα έχει τη μορφή
σύντομης ομιλίας (250-300 λέξεων) στο πλαίσιο εκδήλωσης του σχολείου σας
για τις σχέσεις γονέων-εφήβων. [Μονάδες 40]
ΙΙ) ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Διδώ Σωτηρίου - Οι Επισκέπτες Δύο φαντάσματα από τον 19ο αιώνα, η Ελίζα
(Ελισάβετ Μαρτινέγκου) και ο Αλέξανδρος, επισκέπτονται τη Ντορίτα, μια
σύγχρονη, γεμάτη ευαισθησίες και ανησυχίες μαθήτρια της Β’ Λυκείου, και της
εξιστορούν τις περιπέτειες και τις δυσκολίες που σημάδεψαν τις σύντομες
ζωές τους. Οι εμπειρίες τους κάνουν την Ντορίτα να ξαναδεί με άλλο μάτι τα
προσωπικά της προβλήματα και τις προκλήσεις της εποχής της. Στο
απόσπασμα μιλά το φάντασμα της Ελίζας.
Η λατρεία της μάθησης Από μικρό παιδί ένιωθα μια φλόγα να με καίει. Ήθελα
να εκφραστώ, να γράψω. Πώς όμως; Γράμματα δεν ήξερα. Ως τα οχτώ μου
χρόνια, όπως σου είπα, αγνοούσα και αυτό το αλφάβητο. Κανείς απ’ τους
υπεύθυνους για την αγωγή μου δεν είχε διάθεση να ικανοποιήσει τη λαχτάρα
που ένιωθα για τα γράμματα. Παρακάλεσα κάποτε την άλλη φυλακισμένη, τη
μητέρα μου, να μου δείξει αυτή τα λίγα γραμματάκια που ήξερε. Η καημενούλα
έκανε προσπάθεια ν’ ανταποκριθεί. Άρχισε από το «Άγιος ο Θεός, άγιος
ισχυρός…». Αυτό το ελάχιστο που μπόρεσε να μου δώσει το άρπαξα και από
τότε μόνη μου επιδόθηκα με το ζήλο εφευρέτη, γιατί πραγματικά εφεύρισκα
όσα εκείνη δεν ήξερε να μου εξηγήσει. Αυτό ήταν το πρώτο μου ξεκίνημα, μια
και ο πατέρας μου και ο αδελφός μου που είχαν φοιτήσει στα μεγαλύτερα
Κολέγια και Πανεπιστήμια της Ευρώπης, ούτε ήθελαν ούτε καταδέχονταν να

ασχοληθούν με τη μόρφωση ενός κοριτσιού. Τους φαινόταν ανήκουστο και
επιζήμιο να γυρεύει γράμματα ένα κορίτσι! Ωστόσο, μια φορά που ζήσαμε για
λίγες μέρες με τον πατέρα μου στην εξοχή και δεν είχε πώς να περάσει την
ώρα του, το βρήκε διασκεδαστικό να μου δείξει να διαβάζω ιταλικά. Ήταν
σίγουρος πως δεν θα καταλάβαινα και πολλά πράγματα. Εγώ όμως άνοιξα
μάτια και αυτιά και όλα τα πορτοπαράθυρα του μυαλού μου και ρούφηξα τη
διδαχή του όπως το ξερό σφουγγάρι το νερό. Από κει και πέρα τη γλώσσα την
έμαθα με τη βοήθεια μιας Ιταλικής γλώσσης», που την ανακάλυψα στη
βιβλιοθήκη. Από τη μια σελίδα είχε το ιταλικό κείμενο και από την άλλη την
ελληνική εξήγησή του. Ανασκουμπώθηκα λοιπόν και άρχισα το επίμονο και
τόσο απολαυστικό έργο της αυτομόρφωσης. Η χαρά και η ικανοποίησή μου
ήταν τόση, θαρρείς και είχα ανακαλύψει χρυσωρυχείο… Έπεσα με τα μούτρα
στις γραμματικές και στα συντακτικά και προχώρησα γρήγορα και στις δύο
γλώσσες. Αυτή η τόσο θερμή προσήλωσή μου στο διάβασμα φυσικό ήταν να
με κάνει να παραμελώ το μισητό εργόχειρο, πράγμα που δυσαρέστησε τη
μητέρα και τη γιαγιά μου. Πού ακούστηκε κορίτσι να παρατάει το εργόχειρο
για διαβάσματα! Όσο όμως εκείνες μ’ εμπόδιζαν τόσο φούντωνε μέσα μου η
φλόγα για μάθηση. Ήθελα να τους πω, τι κατάλαβαν αυτές που έμειναν
τυφλές μέσα στο μαύρο σκοτάδι της αμάθειας. Μα πού να το αποτολμήσω…
Εδώ δεν είπα κάτι πολύ πιο ανεκτό: «Αφού δε μου φέρνετε δάσκαλο, αφήστε
με τουλάχιστο να μελετάω ένα δυο ώρες μοναχή μου». Έτσι τα διαβάσματα
γίνονταν κρυφά σαν να έκανα κάποια κακή πράξη. Την εποχή αυτή η μητέρα
μου έφερε στον κόσμο ένα ωραίο αγοράκι, πράγμα που της έδωσε μεγάλη
χαρά. Σ’ εμένα αναθέσανε τις δουλειές που εκείνη έκανε στο σπίτι. Ένα βράδυ
μ’ ανακάλυψε ο πατέρας μου ριγμένη στο διάβασμα. Για κακή μου τύχη είχα
ξεχάσει να βάλω αποβραδίς μέσα το κλουβί με το καναρίνι. Με πρόσχημα τη
μικρή αυτή παράλειψη άρχισε να φωνάζει και να με μαλώνει και να λέει πως
τα γράμματα «εσκότισαν» το μυαλό μου και με κάναν να ξεχνώ τα καθήκοντά
μου. Αυτό με πλήγωσε και με φόβισε γιατί σκέφτηκα πως ό,τι στραβό θα
έκανα από δω και πέρα, για όλα θα φταίγανε τα γράμματα… Λέξεις 513
Α1. Να χαρακτηρίσετε ως σωστές (Σ) ή λάθος (Λ) τις παρακάτω προτάσεις
(μονάδες 5) τεκμηριώνοντας τις επιλογές σας με σχετικές αναφορές από το
κείμενο (μονάδες 10)
1. Η μητέρα της αφηγήτριας είχε στοιχειώδη μόρφωση.
2. Το οικογενειακό περιβάλλον της ηρωίδας ήταν πολύ υποστηρικτικό στις
«γνωστικές αναζητήσεις της».
3. Ο πατέρας έδειχνε μεγάλη εμπιστοσύνη στις ικανότητες της κόρης του.
4. Η ηρωίδα ζήτησε από τη μητέρα της να της φέρει δάσκαλο για μαθήματα.
5. Η ηρωίδα πιστεύει ότι η αμέλεια που έδειξε με το καναρίνι ήταν δικαιολογία,
για να την σταματήσουν από τα γράμματα. Μονάδες 12
Α2. Γιατί πιστεύετε ότι η ηρωίδα αναφέρει ότι: «(ο πατέρας) Ήταν σίγουρος
πως δεν θα καταλάβαινα και πολλά πράγματα»; Να δικαιολογήσετε την
απάντησή σας σε μια παράγραφο 50-60 λέξεων. [Μονάδες 08]
Β1. Να καταγράψετε δύο μεταφορές και μία παρομοίωση και να τις

σχολιάσετε ως προς τη λειτουργικότητά τους μέσα στο κείμενο (μονάδες 4).
Β2. «εσκότισαν», «Αφού δε μου φέρνετε δάσκαλο, αφήστε με τουλάχιστο να

μελετάω ένα δυο ώρες μοναχή μου», «Μεθόδου εκμαθήσεως της Ιταλικής
γλώσσης». Να σχολιάσετε τη χρήση των εισαγωγικών στις παραπάνω
φράσεις. [Μονάδες 3]
Β3. Ποιο ρηματικό πρόσωπο κυριαρχεί στο απόσπασμα; Τι τόνο προσδίδει η

χρήση του στην αφήγηση; [Μονάδες 03]
Γ1. Ποιες σκέψεις σάς προκαλεί η αρνητική στάση του πατέρα στις
προσπάθειες της κόρης του να μορφωθεί; Να αναπτύξετε τις απόψεις σας σε
ένα ενιαίο κείμενο 150 λέξεων. [Μονάδες 20]
Γ1. (Εναλλακτικά ως πρόταση δημιουργικού μετασχηματισμού) Υποθέστε ότι

είστε η Ελίζα. Συνεχίζετε την αφήγηση σε 150-180 λέξεις δοκιμάζοντας να
ερμηνεύσετε την «παράταιρη» για την εποχή κλίση για τα γράμματα; Τι,
άραγε, έκανε την Ελίζα «να μισεί τα εργόχειρα» και να αισθάνεται τη φλόγα
για μάθηση; [Μονάδες 20]
17Ο ΚΡΙΤΗΡΙΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ
«ΜΕΣΑ ΜΑΖΙΚΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ»

(Ο τύπος καίγεται)
Ο συγγραφέας του βιβλίου «Το Τέλος των εφημερίδων και το μέλλον της
ενημέρωσης» έχει το ίδιο μαράζι που πολλοί διατυπώνουν και στην Ελλάδα.
Κυριαρχεί ένας καταστροφικός εφησυχασμός για ό,τι πάει στραβά, και φυσικά
για την κρίση του Τύπου. «Ίσως είναι καιρός να πανικοβληθούμε» τιτλοφορεί
το πρώτο του κεφάλαιο. Σ’ αυτήν την κρίση πολλοί επιχειρηματίες του Τύπου
απαντούν με περιορισμό του κόστους. Φωναχτά στη Γαλλία, σιωπηρά στην
Ελλάδα. Για τον Bernard Poulet ο περιορισμός του κόστους δεν αρκεί.
Εξάλλου, στη Γαλλία το δοκίμασαν επί μακρόν. Η δρακόντεια μείωση των
λειτουργικών εξόδων των εφημερίδων, η μείωση του αριθμού των σελίδων και
του μεγέθους τους, το κλείσιμο γραφείων ανταποκριτών στο εξωτερικό, ο
περιορισμός του χρόνου για την διεξαγωγή ερευνών κ.λπ. μειώνουν σίγουρα
το συνολικό κόστος, χωρίς ωστόσο να εξασφαλίζουν κερδοφόρους
ισολογισμούς. Ακόμη, τα ένθετα (μόδα, αυτοκίνητα, ρολόγια)
πολλαπλασιάζονται, για να «τσιμπήσουν» οι διαφημιστές, και εκτινάσσεται
στα ύψη ο πληθωρισμός των «πρόσθετων προϊόντων» (βιβλία, CD, DVD,
στυλό, ηλεκτρονικές συσκευές, καφετιέρες κ.λπ.), ενέργειες που μετατρέπουν
την εφημερίδα σε δωρεάν ένθετο εμπορικής προσφοράς και δεν είναι παρά
προσωρινές λύσεις ανάγκης. Αυτή είναι και η κατάσταση στον ελληνικό τύπο.
Οι εκδότες συρρικνώνουν το έτσι κι αλλιώς χαμηλό κόστος των
δημοσιογραφικών τμημάτων, επενδύοντας όλο και περισσότερο στις
προσφορές και τα δώρα, τα οποία υποτίθεται ότι συνοδεύουν τις εφημερίδες.
Ξεχνούν ότι το βασικό προϊόν τους είναι η σκέψη, το μεράκι και οι γνώσεις
των ανθρώπων που ερευνούν και γράφουν. Στην προσπάθειά, όμως, να
συμπιέσουν το κόστος, προσπαθούν με τους ίδιους ανθρώπους να παράγουν
περισσότερα προϊόντα, ενώ στην ουσία παράγουν μόνο περισσότερο
τυπωμένο χαρτί δίχως σκέψη και χρησιμοποιείται με τη δική του
συγκατάθεση. Οι περισσότερες ώρες δουλειάς των δημοσιογράφων
παράγουν περισσότερες λέξεις με λιγότερη σκέψη. Οι αναγνώστες από την
πλευρά τους δεν πληρώνουν για να αγοράσουν λέξεις. Άλλωστε, βρίσκουν
άφθονες και δωρεάν στο διαδίκτυο. Θα αγόραζαν ένα έντυπο, αν μπορούσε
να τους προσφέρει μια υπηρεσία. Θα ήταν ικανοποιημένοι, αν μια εφημερίδα
γινόταν πλοηγός στη θάλασσα των πληροφοριών που τους περιβάλλει και
μπορούσε να βάλει τάξη στο χάος. Επομένως, για να έχει μέλλον ο τύπος,
δεν αρκεί να μεταμορφωθεί σε ηλεκτρονικό. Δε φτάνει να μπει στο διαδίκτυο.
Πρέπει να καταφέρει να συμπυκνώνει καθημερινά την πραγματικότητα σε
θεωρία, να δίνει νόημα στις αμέτρητες πληροφορίες που καθημερινά
λαμβάνουμε από εκατοντάδες Μέσα. Βέβαια, δεν είναι εύκολο. Απεναντίας,
θέλει διαρκή παραγωγή σκέψης και νέων ιδεών, επένδυση στους ανθρώπους,
δηλαδή στην εκπαίδευση και στην επανεκπαίδευσή τους: Δεν μπορεί, για
παράδειγμα, ένας δημοσιογράφος να διαβάζει λιγότερο από τους αναγνώστες
του. Κυρίως, όμως, απαιτείται αλλαγή θεώρησης της ίδιας της βιομηχανίας
του τύπου. Μπορεί να το κάνει; Π. Μανδραβέλης, από την ιστοσελίδα του εβδ.
περιοδικού Lifo, 19.11.2009 (διασκευή). Λέξεις 411
Α1. Τι εννοεί ο αρθρογράφος ότι: «(οι αναγνώστες)…Θα ήταν ικανοποιημένοι,
αν μια εφημερίδα γινόταν πλοηγός στη θάλασσα των πληροφοριών που τους
περιβάλλει και μπορούσε να βάλει τάξη στο χάος»; Να απαντήσετε με 50-60
λέξεις. [Μονάδες 9]
Α2. Να ενημερώσετε συνοπτικά τους/τις συμμαθητές/τριες σας για την

κατάσταση που επικρατεί στο γαλλικό και τον ελληνικό τύπο, όπως αυτή
αποτυπώνεται στη δεύτερη και την τρίτη παράγραφο. (60- 70 λέξεις)
[Μονάδες 6]
Β1. Να γράψετε τα αντώνυμα των παρακάτω λέξεων: άφθονες, προσωρινές,

ο περιορισμός, σιωπηρά, εφησυχασμός. [Μονάδες 5]
Β2. Ακόμη, Επομένως, Απεναντίας, Κυρίως: Ποια σχέση συνοχής δηλώνει η
κάθε διαρθρωτική λέξη; [Μονάδες 5]
Β3. Με ποιον τρόπο αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου;
(μοναδες 5) Να καταγράψετε δύο σημεία της παραγράφου που περιέχουν
σχόλιο. [μονάδες 5]
Β3. (Εναλλακτικά) Να βρείτε τη θεματική περίοδο της δεύτερης παραγράφου
και να εξηγήσετε με ποιον τρόπο αναπτύσσεται στην υπόλοιπη παράγραφο.
Γ1. Αφού διαβάσατε την παραπάνω δημοσίευση, αποφασίσατε να στείλετε
μία επιστολή στον αρθρογράφο, στην οποία αναπτύσσετε τις απόψεις σας για
τη συμβολή του Τύπου στην ενημέρωση της κοινής γνώμης και την
προάσπιση της δημοκρατίας. (300-350 λέξεις).
Γ1. (Εναλλακτικά) Ο αρθρογράφος κρίνει ότι οι αναγνώστες «Θα αγόραζαν

ένα έντυπο, αν μπορούσε να τους προσφέρει μια υπηρεσία. Θα ήταν
ικανοποιημένοι, αν μια εφημερίδα γινόταν πλοηγός στη θάλασσα των
πληροφοριών που τους περιβάλλει και μπορούσε να βάλει τάξη στο χάος.»
Συμφωνείτε με αυτό; Στην απάντηση-επιστολή σας προς τον αρθογράφο να
αξιοποιήσετε τις δικές σας εμπειρίες και επιλογές.
[Μονάδες 20]
ΙΙ.)ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Νέοι της Σιδώνος, 1970 Μ. Αναγνωστάκης Το Ποίημα ανήκει στη συλλογή Ο
Στόχος (1970). Είναι γραμμένο κατά τη διάρκεια της δικτατορίας.
Κανονικά δεν πρέπει να 'χουμε παράπονο

Καλή κι εγκάρδια η συντροφιά σας, όλο νιάτα.
Κορίτσια δροσερά — αρτιμελή αγόρια
Γεμάτα πάθος κι έρωτα για τη ζωή και για τη δράση.
Καλά, με νόημα και ζουμί και τα τραγούδια σας
Τόσο, μα τόσο ανθρώπινα, συγκινημένα,
Για τα παιδάκια που πεθαίνουν σ' άλλην ήπειρο
Για ήρωες που σκοτώθηκαν σ' άλλα χρόνια,
Για επαναστάτες Μαύρους, Πράσινους, Κιτρινωπούς,
Για τον καημό του εν γένει πάσχοντος Ανθρώπου.
Ιδιαιτέρως σας τιμά τούτη η συμμετοχή
Στην προβληματική και στους αγώνες του καιρού μας
Δίνετε ένα άμεσο παρών και δραστικό — κατόπιν τούτου
Νομίζω δικαιούσθε με το παραπάνω
Δυο δυο, τρεις τρεις, να παίξετε, να ερωτευθείτε,
Και να ξεσκάσετε, αδελφέ, μετά από τόση κούραση.
(Μας γέρασαν προώρως, Γιώργο*, το κατάλαβες;)
Γιώργο: ο ποιητής απευθύνεται σε φίλο του.
Α1. Με βάση το συγκεκριμένο ποίημα, να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω
προτάσεις ως Σωστές (Σ) ή Λανθασμένες (Λ) (μονάδες 5) τεκμηριώνοντας τις
επιλογές σας με αναφορές στο ποίημα (μονάδες 10).
1. Ο ποιητής επαινεί τους νέους για τη στάση τους.
2. Ο ποιητής δεν εμφανίζεται μέσα στο ποίημα.
3. Οι νέοι συμμετέχουν με ουσιαστικό τρόπο στα κοινά.
4. Ο ποιητής ανησυχεί για τη συμμετοχή των νέων στα κοινά.
5. Με τον τελευταίο στίχο ο ποιητής εκφράζει την απογοήτευσή του.
[Μονάδες 15]
Α2. Πώς διασκεδάζουν οι νέοι του ποιήματος (Μονάδες 5);
Τι ενοχλεί σ’ αυτόν τον τρόπο διασκέδασης τον ποιητή; (Μονάδες 15)
(Η απάντησή σας να έχει έκταση 50-60 λέξεις). Μονάδες 10
Β1. Να σχολιάσετε την πρόταξη και τη σημασία της λέξης «Κανονικά» στον
πρώτο στίχο. [Μονάδες 2]
Β2. «Ο τόνος του ποιήματος είναι ειρωνικός. Η γλώσσα είναι άλλοτε
καθημερινή και άλλοτε «καβαφίζουσα» (μίμηση της γλώσσας του Κ.
Καβάφη)».Ποια από τα στοιχεία που παρέχει το ποίημα τεκμηριώνουν την
άποψη αυτή; [Μονάδες 4]
Β3. Το ποίημα οργανώνεται πάνω σε αντιθέσεις άλλοτε φανερές και άλλοτε

όχι. Να τις εντοπίσετε και να τις παρουσιάσετε. [Μονάδες 4]
Γ1. Υποθέστε ότι συμμετέχετε σε ένα διάλογο με τους νέους του ποιήματος.
Ποιες σκέψεις και ποια συναισθήματά σας θα τους μεταφέρατε για τη στάση
που υιοθετούν απέναντι στα προβλήματα της εποχής τους; Αναπτύξτε τις
απόψεις σας σε ένα ενιαίο κείμενο 100-150 λέξεων. [Μονάδες 20]

« Η ΑΝΕΡΓΙΑ»
Το διαβατήριο για επιτυχημένη σταδιοδρομία της Νότας Τρίγκα [ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ
ΤΟ ΒΗΜΑ 24/11/2008 (διασκευή11 )]
Τα δεδομένα που ίσχυαν μέχρι πρότινος στην αγορά εργασίας έχουν

ανατραπεί, οι απαιτήσεις έχουν αλλάξει και τα πρώτα «θύματα» αυτής της
αλλαγής είναι κατά κύριο λόγο οι νέοι, των οποίων η ανεργία καλπάζει, αλλά
και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, οι οποίοι τα τελευταία χρόνια νιώθουν έντονη
εργασιακή ανασφάλεια. Ο μεγάλος ανταγωνισμός που έχει επέλθει στην
αγορά εργασίας έχει προκαλέσει εργασιακή ανασφάλεια η οποία, σύμφωνα με
ορισμένες εκτιμήσεις, επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο από τον πολύ
σημαντικό ρόλο που διαδραματίζει η προσωπικότητα στην πρόσληψη αλλά
και στην επαγγελματική ανέλιξη. Ο ακριβής προσδιορισμός των προσωπικών
στοιχείων, τα οποία θεωρούνται σημαντικά για να προσληφθεί ένας νέος και
που θα πρέπει να διαθέτει ένας εργαζόμενος, ποικίλλει από εταιρεία σε
εταιρεία.
«Ένα στέλεχος σήμερα δεν αρκεί να κάνει σωστά τη δουλειά του και να
εκτελεί απλώς τα καθημερινά καθήκοντά του με συνέπεια» λέει ο κ. Ι.
Απέργης (συνεργάτης στη Metron Management Consultants Ltd). «Χρειάζεται
να προβληματίζεται στη δουλειά του, να αναζητεί διαρκώς τρόπους
βελτίωσης, έτσι ώστε η δουλειά να γίνεται καλύτερα, οικονομικότερα,
ταχύτερα και αποτελεσματικότερα.». Πέρα από αυτή τη σημαντική ικανότητα,
ανάμεσα στα άλλα χαρακτηριστικά που ζητεί η αγορά εργασίας «είναι η
διάθεση και ικανότητα για συνεχή εκσυγχρονισμό γνώσεων και ικανοτήτων»
τονίζει ο ίδιος και καταλήγει: «Ένα άλλο ζητούμενο είναι η εξωστρέφεια,
δηλαδή η θεώρηση των πραγμάτων από μια οπτική γωνία πέρα από τη δική
του εργασία, το δικό του αντικείμενο, το τμήμα ή την επιχείρηση. Τελευταία και
ιδιαίτερα σημαντική απαίτηση των επιχειρήσεων είναι η ομαδικότητα. Οι
επιχειρήσεις ζητούν ανθρώπους οι οποίοι μπορούν να λειτουργούν
αποτελεσματικά στο πλαίσιο μιας ομάδας».
Μια από τις αλλαγές που έχει σημειωθεί τα τελευταία χρόνια στην αγορά
εργασίας είναι και το γεγονός ότι ο εργαζόμενος αλλάζει πολλές θέσεις
εργασίας σε διαφορετικές εταιρείες. «Υπολογίζεται ότι από τη στιγμή που θα
προσληφθεί ένας νέος ως τη συνταξιοδότησή του αλλάζει κατά μέσο όρο 10
εργοδότες, σύμφωνα με στοιχεία που προέρχονται από την Αμερική» λέει ο
καθηγητής του μη κερδοσκοπικού εκπαιδευτικού οργανισμού Alba κ. Χ.
Τσούκας. «Γι’ αυτό ο υποψήφιος εργαζόμενος θα πρέπει να διαθέτει μια πολύ
καλή γενική παιδεία για να μπορεί να αντεπεξέρχεται στις διαφορετικές κάθε
φορά εργασιακές απαιτήσεις» επισημαίνει ο ίδιος.
Πέρα όμως από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας, υπάρχουν και τα
τυπικά προσόντα που πρέπει να διαθέτει ένας νέος ο οποίος θέλει να
ξεκινήσει τη σταδιοδρομία του σήμερα, προκειμένου να βρει δουλειά στον
χώρο των ιδιωτικών επιχειρήσεων. «Στα τυπικά προσόντα» λέει η κυρία
Χριστίνα Χατζόγλου, ανώτερη σύμβουλος στην εταιρεία ICAP,
«περιλαμβάνονται το πτυχίο και το μεταπτυχιακό, η γνώση ξένων γλωσσών
και ιδιαιτέρως της αγγλικής και η χρήση ηλεκτρονικού υπολογιστή. Ο
χειρισμός των ηλεκτρονικών υπολογιστών αφορά τα πακέτα windows, excel.
Επιθυμητή είναι και η γνώση μιας δεύτερης ξένης γλώσσας. Εδώ θα πρέπει
να επισημάνουμε ότι τις περισσότερες φορές ζητείται και η εργασιακή πείρα
που συνήθως προσδιορίζεται γύρω στα ένα ως δύο χρόνια». Λέξεις 458
Α1. Με βάση το παραπάνω κείμενο μπορείτε να υποστηρίξετε τις παρακάτω
διατυπώσεις; Να σημειώσετε ένα ΝΑΙ ή ένα ΟΧΙ.
1. Η προσωπικότητα του εργαζόμενου και τα τυπικά προσόντα έχουν πλέον

την ίδια βαρύτητα στην αγορά εργασίας.
2. Η σύγχρονη αγορά εργασίας επιβάλλει την ανάγκη συνεχούς εμπλουτισμού
των γνώσεων των εργαζομένων.
3. Η σταθερότητα στην εργασία δεν είναι πλέον δεδομένη στην εποχή μας.
4. Η ικανότητα χρήσης ενός υπολογιστή ανήκει στα προαιρετικά τυπικά
προσόντα ενός εργαζόμενου.
5. Η γνώση δεύτερης ξένης γλώσσας είναι πλέον απαραίτητη για να βρει
κανείς εργασία σήμερα στον ιδιωτικό τομέα. [Μονάδες 6]
Α2. Να αποδώσετε περιληπτικά (σε 60 λέξεις) το περιεχόμενο της δεύτερης

και τρίτης παραγράφου του κειμένου διατηρώντας το ίδιο επικοινωνιακό
πλαίσιο12 . [Μονάδες 9]
Β1. α) Με ποιο τρόπο στην πρώτη παράγραφο του κειμένου εξασφαλίζεται η

νοηματική αλληλουχία, με δεδομένη την απουσία διαρθρωτικών λέξεων
μεταξύ των δύο περιόδων.
β) «Πέρα όμως από τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας»: Να εξηγήσετε
τη λειτουργία συνοχής που επιτελεί η λέξη «όμως» στο σύνολο του κειμένου.
[Μονάδες 5]
Β2. Να αντικατασταθούν οι υπογραμμισμένοι ρηματικοί τύποι του κειμένου με

άλλους συνώνυμους λαμβάνοντας υπόψη τα συγκεκριμένα κειμενικά
συμφραζόμενα. [Μονάδες 5]
Β3. Να μετασχηματίσετε τις παρακάτω φράσεις του κειμένου, όπου γίνεται

μεταφορική χρήση του λόγου, χρησιμοποιώντας κυριολεξία: 1. Το διαβατήριο
για επιτυχημένη σταδιοδρομία. 2. η ανεργία καλπάζει [Μονάδες 5]
Γ1. Με αφορμή το παραπάνω δημοσίευμα της εφημερίδας Το Βήμα

αναλαμβάνετε να δημοσιεύσετε ένα άρθρο (300 λέξεις) στη σχολική
εφημερίδα, όπου διατυπώνετε προτάσεις για το πώς το ελληνικό εκπαιδευτικό
σύστημα θα μπορούσε να συμβάλλει στην αντιμετώπιση της ανεργίας.
Γ1. (Εναλλακτικά) Με αφορμή το παραπάνω δημοσίευμα της εφημερίδας Το

Βήμα και ειδικότερα την αναφορά ότι «Τα δεδομένα που ίσχυαν μέχρι
πρότινος στην αγορά εργασίας έχουν ανατραπεί, οι απαιτήσεις έχουν αλλάξει
και τα πρώτα «θύματα» αυτής της αλλαγής είναι κατά κύριο λόγο οι νέοι, των
οποίων η ανεργία καλπάζει, αλλά και οι ίδιοι οι εργαζόμενοι, οι οποίοι τα
τελευταία χρόνια νιώθουν έντονη εργασιακή ανασφάλεια.» αναλαμβάνετε να
δημοσιεύσετε ένα άρθρο (300 λέξεις) στη σχολική εφημερίδα, όπου
διατυπώνετε τις ανησυχίες σας για το σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον και τις
επιπτώσεις της ανεργίας στους νέους ανθρώπους. [Μονάδες 20]
ΙΙ)ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ
Ο Σιούλας ο ταμπάκος του Δημήτρη Χατζή (διήγημα)
[Από τη Συλλογή Το τέλος της μικρής μας πόλης (1963)].
Σε αρκετές πόλεις της Ελλάδας υπήρχαν ως τα τελευταία χρόνια συντεχνίες,
δηλαδή κλειστές επαγγελματικές ομάδες, που λέγονταν εσνάφια ή ισνάφια ή
σινάφια· τέτοιες ήταν: των χαλκωματάδων, ασημουργών, γουναράδων,

βυρσοδεψών (ταμπάκηδων ή ταμπάκων) κ.ά. Πολλές απ’ αυτές τις συντεχνίες
έχουν τις ρίζες τους στην οικονομική οργάνωση των βυζαντινών χρόνων. Η
εποχή μας εξαφάνισε τις περισσότερες. Στο μαρασμό της συντεχνίας των
ταμπάκων στα Γιάννενα αναφέρεται και το διήγημά μας.
Πίσω απ’ την ανατολική πλευρά του κάστρου, στην άκρη άκρη της λίμνης,
πάνω στην όχτη της, βρισκόταν ο μαχαλάς των ταμπάκικων. Έτσι τα λέγανε
τα βυρσοδεψεία. Και ταμπάκους λέγανε τους βυρσοδέψες — ταμπάκηδες που
τους λένε στις Σέρρες, στο Βόλο, θαρρώ και στη Σύρα. Σ’ όλο το μάκρος του
μαχαλά, μέσα στο νερό της λίμνης, αραδιαζότανε τα τομάρια, τεζαρισμένα
καλά σε ξύλινα τελάρα και τα παίρναν ύστερα, άμα μουλιάζαν και τ’ αργάζανε
μέσα στ’ αργαστήρια — στα ταμπάκικα.(…) Οι ταμπάκοι παινεύονταν πως
ήταν από τους παλιότερους κατοίκους αυτής της πόλης και πως ήταν όλοι
τους αρχόντοι «καστρινοί», που τους πέταξαν οι Τούρκοι απ’ το κάστρο
υστέρα απ’ την επανάσταση του Σκυλόσοφου, στα 1612. Και στ’ αλήθεια,
μιλούσανε το ιδίωμα της πόλης καθαρότερα απ’ όλους τους άλλους και το
κρατούσαν αμόλευτο στο λεξιλόγιο και στη φωνητική του. Τα νταραβέρια τους
ωστόσο με την πόλη ήτανε πολύ λιγοστά. Σχεδόν ποτέ δεν ανέβαιναν
«απάνω» αν δεν είχανε κάποια δουλειά. Καταφρονούσανε τους καινούριους
κατοίκους της και μπορεί κανένας να πει πως μήτε τους ήξεραν τους
μαχαλάδες που φκιάσαν οι μικρασιάτες πρόσφυγες. Έμεναν εκεί, πίσω από
το κάστρο, ένας κόσμος ξεχωριστός και κλεισμένος. Τελειωμένος. (…)Το
βράδυ πηγαίνανε σε δικά τους κρασοπουλειά όπου δεν πατούσαν χωριάτες—
μονάχα καϊκτσήδες από το μικρό νησί της λίμνης μπαίνανε καμιά φορά και
πίνανε λίγο μαζί τους, πριν γυρίσουν στο νησί τους το βράδυ. Μ’ αυτούς τους
ένωνε το πάθος του κυνηγιού — γι’ αυτό τους δίναν το ελεύτερο να κάτσουνε
δίπλα τους. Σ’ αυτά τα κρασοπουλειά τα δικά τους, τα τραπέζια ήτανε χαμηλά
κι είχανε στη μέση μια τρύπα, για να μπαίνει το χειμώνα το μαγκάλι.
Καθόντανε γύρω γύρω, σε σκαμνιά που ‘τανε κι αυτά χαμηλά και το κρασί
πριν το πιούνε το ζεσταίνανε σε χαλκωμένους μαστραπάδες. Η κουβέντα
γύριζε πάντα σε παλιές ιστορίες, κυνήγια, τέτοια πράματα. Άντρες σκληροί και
περήφανοι, σπάνια μιλούσανε για δουλειές και συμφέροντα —δεν το
καταδέχονταν. Και πολιτική δε μιλούσανε — δεν είχανε με ποιον να
τσακωθούνε, γιατί ‘ταν όλοι τους σφόδρα βενιζελικοί — Ελλάδα των πέντε
θαλασσών, καθώς ταιριάζει σε παλιούς καστρινούς αρχοντάδες. Ψήφιζαν
πάντοτε και το βενιζελικό υποψήφιο δήμαρχο και τους βενιζελικούς
επιτρόπους στο μητροπολιτικό ναό του Αγίου Αθανασίου και τελειώνανε και μ’
αυτά. Αυτάρκεια. Ηθική. Κοινωνική. Πολιτική. Και επαγγελματική. Κανένας δεν
έφυγε απ’ το επάγγελμα και κανένας ξένος δεν έμπαινε —η παράδοση του
σιναφιού, που ‘ταν κι από τα παλιότερα της πόλης, λεν οι αρμόδιοι, δεν είχε
αλλάξει ακόμα. Μόνο που στα χρόνια που γράφω, καθώς ήταν λιγοστοί και
δένονταν όλοι με συγγένειες μεταξύ τους, είχε γίνει πια και δουλεύαν
συνεταιρικά σε κάθε εργαστήρι. Μαστόροι και καλφάδες γίναν ένα — ήταν
όλοι τους μαστόροι πια— και νοικοκυραίοι. Αυτό μονάχα είχε αλλάξει. Όλα τ’
άλλα μέναν όπως ήταν από τον καιρό που πρωτόγιναν αυτά τ’ αργαστήρια.
Πολύ λίγο γνοιαζόνταν αυτοί να μάθουν τι γίνεται αλλού με τα δέρματα. (…) Κι
οι ταμπάκοι δεν προφτάσαν κι αυτοί να ιδούνε τι γίνεται γύρω τους, τι ν’
άλλαξε τάχα και πότε ν’ άλλαξε, κι η δουλειά στα ταμπάκικα όλο και χειρότερα
πήγαινε. Σεβρά, λουστρίνια, αδιάβροχα τα φέρναν απόξω, φτηνότερα και
καλύτερα δουλεμένα, ακόμα και τις βακέτες και τα σολοδέρματα. Δυο τρεις
παλιοί δερματεμπόροι στο παζάρι της πόλης το βρήκανε συμφερότερο, αντίς
να παιδεύονται με τους ταμπάκους, να μαζώνουνε τα τομάρια και να τα
στέλνουν ακατέργαστα στην Ιταλία, στη Μασσαλία, ακόμα και στη Σύρα, για
να τ’ αργαστούν εκεί. Με τις μηχανές. Άρχισε έτσι σιγά σιγά και κάθε βράδυ
στα κρασοπουλειά των ταμπάκων απλωνότανε μια θολή καταχνιά πάνω από
τα σκυμμένα κεφάλια. Καμπόσοι δουλεύανε πια δυο τρεις μέρες τη βδομάδα
μονάχα. Καμπόσοι το ξέραν πως δεν αφήσανε τίποτα στο σπίτι τους για το
βράδυ. Και το ξέραν όλοι πως οι γυναίκες τους διακονεύονται η μια με την
άλλη, μοιράζονται αυτές το φαρμάκι και το πίνουνε μοναχές τους, δίχως να
τους λένε τίποτα μήτε παραέξω να λένε, αν τύχει κι έχουν δικούς τους. (…)
…Έτσι πήγε κάποτε ο πρώτος ταμπάκος, στάθηκε στο παζάρι και πούλησε το
κυνήγι του — ύστερα πήγανε κι άλλοι. Πίσω του εκείνη τη μέρα οι σάλπιγγες
των νέων καιρών γκρέμιζαν από θεμέλια τα τείχη της ταμπάκικης Ιεριχώς
μέσα σε πανδαιμόνιο απ’ ουρλιαχτά μηχανών. Κόντευε η άνοιξη και πάνω απ’
τη λίμνη κοπάδια αγριόχηνες τραβούσανε πια για ψηλότερα. Σαν τρομαγμένα
κι αυτά… Λέξεις 690
Α1. Να χαρακτηρίσετε τις παρακάτω προτάσεις ως Σωστές ή Λανθασμένες

(με ένα Σ ή Λ αντίστοιχα) και να τεκμηριώσετε τις επιλογές σας με αναφορές
στο κείμενο [μονάδες 10]:
1. Οι ταμπάκοι συμμετείχαν ενεργά στην κοινωνική ζωή της πόλης των
Ιωαννίνων.
2. Το διήγημα εξελίσσεται στις αρχές του 20ου αιώνα.
3. Το κυνήγι ήταν η βασική επαγγελματική ενασχόληση των ταμπάκων.
4. Πολιτικά οι ταμπάκοι υποστήριζαν στο σύνολό τους τον Ελευθέριο
Βενιζέλο.
5. Οι ταμπάκοι δεν ενδιαφέρονταν για τις νέες εξελίξεις στον χώρο της
επεξεργασίας των δερμάτων.
Α2. Να περιγράψετε σε μία παράγραφο 60 λέξεων το σύστημα αξιών ενός

ταμπάκου στην πόλη των Ιωαννίνων, όπως αυτός διαφαίνεται στο παραπάνω
απόσπασμα. [Μονάδες 10]
Β1. Ο αφηγητής δεν είναι ένας ψυχρός παρατηρητής της τύχης των
ταμπάκων, αλλά συναισθηματικά είναι κοντά στα αφηγούμενα. Σε ποια σημεία
του κειμένου εκδηλώνεται αυτή η συμμετοχή και πώς; [Μονάδες 6]
Β2. Ο αφηγητής χρησιμοποιεί σε αρκετά σημεία α) το γλωσσικό ιδίωμα των

ταμπάκων, β) τουρκικές λέξεις. Να καταγράψετε από 3 ενδεικτικά
παραδείγματα σε κάθε περίπτωση (6 μονάδες), και να εξηγήσετε σύντομα τη
σκοπιμότητα αυτής της γλωσσικής επιλογής εκ μέρους του συγγραφέα (4
μονάδες). [Μονάδες 4]
Γ. Κατά τη γνώμη σας, οι ταμπάκοι (και οι παρόμοιες συντεχνίες) θα

μπορούσαν ν' αποφύγουν τον οικονομικό τους μαρασμό στη σύγχρονη
εποχή; Αν ναι, με ποιους τρόπους; Αν όχι, για ποιους λόγους; Η απάντησή

σας να έχει τη μορφή ενιαίου κειμένου 150 λέξεων. [Μονάδες 20]

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Κυριακή Συμεών - Φιλόλογος

«Αξία και σημασία γλώσσας»

Ι). ΜΗ ΛΟΓΟΤΕΧΝΙΚΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

Υπάρχει ιδανικός ομιλητής της γλώσσας;[1]

Δεν υπάρχει στη γλώσσα «ιδανικός ομιλητής». Θα διατυπώσω εδώ μερικές

Κατ’ αρχάς, τι θα σήμαινε και ποιος θα χαρακτηριζόταν «ιδανικός ομιλητής»;

Αυτό που υπάρχει είναι ο «προσεκτικός ομιλητής», δηλαδή ο ευαίσθητος

Γεώργιος Μπαμπινιώτης, εφ. Το Βήμα, 01-03-2014 (διασκευή)

1. Το άρθρο έχει δημοσιευτεί σε εφημερίδα ευρείας κυκλοφορίας. Θέλετε να

2. α) Να καταγράψετε τα δομικά μέρη και τον τρόπο ανάπτυξης της β’

β) Να γράψετε ένα συνώνυμο για καθεμιά από τις παρακάτω

3. Σε ένα άρθρο (περίπου 200 -250 λέξεις) που θα δημοσιευτεί στην

ΙΙ). Λογοτεχνικό κείμενο

Από το Άξιον Εστί:

Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική

Τη γλώσσα μου έδωσαν ελληνική.

1. Ποιοι παράγοντες διαμόρφωσαν την ελληνική γλώσσα, όπως διαφαίνονται

2. α) Ποιος στίχος αποτελεί «μοτίβο» του Ψαλμού Β’ και τι υπηρετεί η

3. Ο Οδυσσέας Ελύτης, με υπερηφάνεια, αγάπη και συναίσθηση του χρέους,

«Πόλεμος και ειρήνη»

«Πόλεμος και ειρήνη»

Ο πόλεμος, λοιπόν, είτε είναι αμυντικός, είτε επιθετικός, είτε

Οι λόγοι που υποδαυλίζουν τον πόλεμο πολλοί και γνωστοί. Οικονομικοί,

Και τι πρέπει να γίνει; Ατελείωτο το ευχολόγιο. Αμέτρητες οι προσπάθειες

i. Θέλετε να ενημερώσετε τους συμμαθητές και τις συμμαθήτριές σας για το

α. Κάποιοι άνθρωποι επωφελούνται των καταστάσεων και επιδιώκουν με

β. Ο άνθρωπος εκ φύσεως είναι ειρηνικό ον, που πάντα έβαζε τη λογική

i. Πώς αναπτύσσεται η δεύτερη παράγραφος του κειμένου, «Ο πόλεμος,

iii. Στις περιόδους λόγου που ακολουθούν, να αντικαταστήσετε τις

α. Κάπως έτσι μάλλον αντιλαμβάνονταν οι πρόγονοί μας τις έννοιες ειρήνη –

β. Δεν έχεις παρά να προετοιμάζεσαι διαρκώς για έναν ενδεχόμενο πόλεμο.

γ. Κάθε έννοια λογικής χάνεται και παραχωρεί τη θέση της σε κάθε τι το

δ. Ακόμη και μέσα σε «ευνομούμενες» κοινωνίας, καθημερινά λαμβάνει χώρα

ε. Οι λόγοι που υποδαυλίζουν τον πόλεμο πολλοί και γνωστοί.

I I). Λογοτεχνικό κείμενο

Το ποίημα του Άγγελου Σικελιανού, «Γράμμα από το μέτωπο» (Από τους

Γράμμα από το μέτωπο(1)

«Σου γράφω… Κι όμως τόση είν’ η σιγή που με κυκλώνει,

που, λέω, αν άντεχα τα χείλη θ’ άκουες τη φωνή μου…

Εχτές ακόμα όλο βροντούσε το κανόνι,

σα να βρουχιούταν γύρω-γύρω στις κορφές λιοντάρια

σ’ άγρια σφαγή κι απάνωθέ μας οι ατσαλένιοι

γυρνούσαν γυπαητοί, γυρνούσανε ολοένα,

τον ίσκιο ρίχνοντας του Χάρου και το Χάρο

στα νύχια τους κρατώντας…

Αλλ’ απ’ όλα

είναι τρανότερη η σιγή π’ ακολουθάει

κατόπι από τη μάχη σα βαθιά μας

το μεσότοιχο της ζωής και του θανάτου

γκρεμίζεται κι ολόγυμνη η ψυχή μας,

θωρώντας ζωντανούς και πεθαμένους

να τους τυλίγη γύρα ένα σουδάρι (2)

μονάχα, το σουδάρι του χιονιού, δεν απαντέχει

σαν άλλοτε ένα ξύπνημα, μα κάποιαν

ανάσταση από σάλπισμα μεγάλο –

μια ανάσταση σε ορίζοντες που πρώτα

ξυπνώντας δεν τους ζούσαμε…

Mα οι άλλοι;.. Aκόμα είναι πολλοί αυτού κάτου;

Αυτοί που στο ζεστό τους το κρεβάτι

τρεμολογάν να ονειρευτούν το χιόνι,

μα απ’ τα παχιά τα στρώματά τους ξάφνου

πετιόνται ωσά βρυκόλακες να μπούνε

στον ψεύτικό τους τάφο να γλυτώσουν

μιαν έρμη ζωή, που οι ίδιοι ορίζοντές της