1.DOPİNG NEDİR?

Doping, sportif performansı artırmak amacıyla vücuda verilmesi gereken maddelerin

çeşitli yollarla vücuda verilmesidir. Genelde sentetik malzemeler doping malzemesi olarak
kullanılır. Bunlar doğal besin kaynaklarından alınamayan ve organizmanın üretemediği
maddelerdir. Bu maddeler organizmada çeşitli uyarılara yol açmakta ve sporcunun rakiplerine
karşı üstün olmasını sağlamaktadır.
Doping sözcüğü ilk kez 17. yüzyılda Amerika Kolonileri’nde ortaya çıkmış bir
kelimedir. 1626 yılında Hollandalı göçmenler Kuzey Amerika kıtasında “Yeni Hollanda
Şirketi” adında bir şirket kurarlar ve Manhattan Adası’nı satın alırlar. Başkentlerine New
Amsterdam (günümüzdeki New York) adını verdikleri bu kentin ilk binalarının inşaasında
çalışan işçilere verdikleri günlük kumanyanın ana yiyeceğinin yerel lehçede “doop” dedikleri
bir çeşit çorba olduğu dönemin kayıtlarından saptanmıştır. İçindekilerin neler oldukları tam
olarak bilinmemekle beraber , çalışanlara dirilik veren ve yorgunluklarını alan bir etkisi olduğu
söylenir. Ana maddesinin Guaranais kızılderililerinin kullandıkları “paraguay çayı” olduğu
söylentileri bulunmaktadır. 17. Yüzyılın Amerikan göçmeni beyazları tarafından çok
kullanılan bu madde bir süre sonra birtakım ani ölümlere yol açmış, toksik madde içerdiği
kuşkusuyla yasaklanmıştır. Doping sözcüğüne verilen ikinci anlatım ise, 1964’te L.Proskop
tarafından ortaya atılmıştır. Bu yazara göre “dope” Güney Afrika’da Bantous yerlilerinin dinsel
törenlerinde kullandıkları kuvvetli bir alkollü içkinin adıydı ve 18.yüzyıl sonlarında buradaki
Hollanda kökenli beyazları oluşturan Boers’lerce geliştirilen bir içkiye adını vermişti. İki
anlatımı da göz önüne aldığımızda kesin olan, doping kelimesinin anglo-sakson kökenli olduğu
ve “dope” veya “doop” sözcüklerinin birinden türetilmiş olduğudur. Doping kelimesi ilk kez
1903’de kullanılmaya başlanmış ve İngiliz bilimsel yazılarında 1931’den itibaren de “ uyarıcı
(stimulant)” sözcüğünün yerini aldığı görülmektedir. Doping’in Fransızca karşılığı 1921
yıllarında ” dopage “ diye türetilmiştir. Bu yıllarda sözcük artık, ansiklopedi ve sözlüklere
girmeye başlamış ve karşılığında ilk anlatımları, tanımlamaları yapılmaya çalışılmıştır.
2.DOPİNG MADDELERİ
Yasaklı maddeler ve yasaklı yöntemlerin listeleri WADA ( Dünya Anti-Doping
Ajansı) tarafından hazırlanmaktadır ve Uluslararası Olimpiyat Komitesi ve Uluslararası Spor
Federasyonları bu listeleri kabul etmektedir. Yasaklı Maddeler ve Yöntemler Listesi 6 Mart
2003 tarihinde Danimarka’nın Kopenhag kentinde yapılan Dünya Anti-doping Konferansı’nda
kabul edilen Dünya Antidoping Koduna göre hazırlanmaktadır. Dünya Anti-Doping Ajansı
her yıl yeni yasaklı maddeler ve yöntemler listesi yayınlamaktadır. Yayınlanan bu liste her yılın
1 Ocak tarihinden 31 Aralık tarihine kadar geçerli olmaktadır. Yapılan araştırmalara göre yeni
maddeler listeye eklenmekte bazı maddeler listeden çıkarılmaktadır. Bu maddeler, kullanımı
her zaman yasaklı maddeler, müsabaka içinde kullanımı yaskalı maddeler, bazı özel sporlarda
kullanımı yasaklı maddeler olarak kategorize edilir.

a. Kullanımı her zaman yasaklı madde ve yöntemler:

o Onaylanmamış maddeler
o Anabolik Androjenik Steroidler(AAS) ve diğer Anabolik Maddeler
o Eritropoietin(EPO) ve Eritropoiezi etkileyen ajanlar
o Peptid Hormonlar ve Salgılatıcı Faktörleri
o Büyüme Faktörleri ve Büyüme Faktörü Modülatörleri
o Beta-2 Agonistler(Arformoterol, Fenoterol, Formoterol, Higenamine,Indicaterol…)
o Hormon ve Metabolik Modülatörler
1. Aromataz İnhibitörleri
2. Anti-östrojenik maddeler
3. Aktivin IIB Reseptör Aktivasyonunu engelleyen maddeler
4. Metabolik Modülatörler
o İdrar söktürücüler ve Maskeleyici Maddeler
o Yasaklı Yöntemler
1. Kan ve kan ürünlerinin uygulanması
2. Kimyasal ve fiziksel müdahale
3. Gen ve hücre dopingi
b. Müsabaka içinde kullanımı yasaklı maddeler ve yöntemler:
o Uyarıcılar
1. Tanımlanmış Uyarıcının Dışındakiler: Adrafinil, Amfepramone,
Amefetamine,Amfetamil,Amiphenazole, Benfluorex…
2. Tanımlanmış uyarıcılar: Etilamfetamine, Etilefrine,Famprofazone,Fenbutrazate…
o Narkotikler: Buprenorphine,Dextromoramide,Diamorphine(Heroin),Hydromorphone
o Kannabinoidler: Marijuana, Hashish
o Glukokortikoider: Beclometasone,Betamethasone,Budesonide,Ciclesonide…
c. Bazı özel sporlarda kullanımı yasaklı madde ve yöntemler:
Bu sporlar, okçuluk(WA), otomobil(FIA), bilardo(WCBS),
dart(WDF),golf(IGF),atıcılık(ISSF,IPC)’dır.
o Acebutolol,Alprenolol, Atenolol, Betaxalol,Bisprolol….
DOPİNG MADDELERİNİN YAN ETKİLERİ
AAS ve diğer anabolik maddelerin yan etkileri:
Su tutulumunda artış, ödem, kalbin iş yükünde artış, kan basıncında artış, kolesterol artışı,kas
krampları ve spazmları, sarılık.
Peptid Hormonunun ve Eritropoietinin yan etkileri:
Enjeksiyon yerinde ağrı, kalp krizi, kan akışkanlığında ve yoğunluğunda azalma, kanın
pıhtılaşma riski, beyin ödemi ve hasarı.
Büyüme Faktörü Hormonlarının yan etkileri:
Uyku problemleri, şeker hastalığı, mide ülseri, kas erimesi, osteoporoz,enfeksiyon riskinde
artış.
Yasaklanmış yöntemlerin yan etkileri:
Viral ve bakteriyel enfeksiyonlar, alerjik reaksiyonlar, kan uyuşmazlığı, hava embolisi, ateş,
kalp yetmezliği.
Beta-2 Agonistlerin yan etkileri:
Titreme, yorgunluk, huzursuzluk, sinirlilik, uyku bozuklukları, mide bulantısı, aşırı terleme,
baş ağrısı,kan basıncı artışı.
İdrar söktürücüler ve maskeleyici maddelerin yan etkileri:
Sıvı kaybı, aşırı ağırlık kaybı, kan hacminde azalma, elektolit dengesi bozukluğu, böbrek
bozuklukları, kan basıncında azalma, geçici sağırlık.
Uyarıcıların yan etkileri:
Öfori, alışkanlık, ilaca tolerans, huzursuzluk, sinirlilik, uykusuzluk, halusinasyonlar,
delirium, terlemede artış, el titremesi.
Narkotiklerin yan etkileri:
Öfori, fiziksel bağımlılık, depreson, uykusuzluk, zihinsel dalgınlık, denge ve koordinasyon
bozukluğu, kabızlık, eklem ağrısı
Kannabinoidlerin yan etkileri:
Kalp atım hızında artış, uyku hali, denge ve koordinasyon kaybı, testosteronda azalma, kısa
dönem hafıza kaybı.
3.DOPİNG YAPAN SPORCULAR
Doping hakkında araştırılma yapılması önerisi ilk kez, 1960 Roma Olimpiyatları sırasında
cereyan eden Psiko-Ergo-Farmakoloji Uluslararası Kongresinde ortaya atılmış, ve 1962’de
organize edilen iki yuvarlak masa toplantısı sonrasında, 26-27 Ocak 1963’de Fransa’da
toplanan bir bilimsel Kongrede Doping’in ilk tanımının yapılmasına çalışılmıştır. “ Doping bir
sporcunun fizyolojik hazırlanması değildir. Bu hazırlanma yaşamsal önemdedir ve tıbbi
kontrol altında yapılmalıdır. Bir yarışma hedeflenerek veya bir yarışma sırasında, verimi
arttırmaya yönelik, sport etiğine aykırı ve sporcunun beden veya ruh sağlığına zarar
verebilecek, her türlü madde veya yöntem uygulamaları “doping” addedilir. “
Bu ilk tanım, halen geçerli olan Doping tanımının da bütün unsurlarını içermektedir. Bununla
birlikte Avrupa Konseyi’nin Kasım 1963’de Starsbourg ve Madrid’de yaptığı iki toplantıda
yeniden ele alınmış ve geliştirilmeye çalışılmıştır.

Andre Onana

Ajax’ın Kamerunlu kalecisi Andre Onana’ya doping testini geçemediği gerekçesiyle UEFA
Disiplin Kurulu tarafından 12 ay futboldan men cezası verildi. Ajax'ın açıklamasında
Onana'nın 30 Ekim 2020 günü sabahında kendisini iyi hissetmediği, biraz düzelmek için
eşine reçeteli şekilde yazılan ve içinde Furosemid isimli ilaçtan kullandığı ancak ilacın
UEFA'nın yasaklı ilaçlar listesinde olduğunu bilmediği ifade edildi.
 Lance Armstrong
Bisiklette en büyük doping şoku, ABD’li eski sporcu Lance Armstrong’a ait. ABD'li televizyon
programcısı Oprah Winfrey'e 2013 yılının ocak ayında verdiği mülakatta doping yaptığını itiraf
eden Armstrong'un 7 Fransa Bisiklet Turu şampiyonluğu elinden alındı. Ömür boyu men cezası
alan Armstrong'a ve şampiyonluklarını kazandığı takımın sahibi Tailwind Sports şirketine 10
milyon dolar para cezası verildi.

Diego Armando Maradona

Diego Armando Maradona, futbol dünyasında adı dopinge karışan en ünlü oyuncu olarak
kayıtlara geçti.
ABD'de düzenlenen 1994 FIFA Dünya Kupası'nda doping yaptığı ortaya çıkan Maradona,
Arjantin formasını iki maçta giydikten sonra turnuvadan ihraç edildi. Efsanevi futbolcu daha
sonra 18 ay futboldan men edildi.
 Tarihin en kirli yarışı (1988 Seoul Olimpiyatları)
Seul'deki 1988 Olimpiyat Oyunları'nda koşulan erkekler 100 metre müsabakası, daha sonra
birçok sporcunun dopingli çıkması nedeniyle "tarihin en kirli yarışı" olarak nitelendirildi.
Yarışın kazananı Kanadalı Ben Johnson'ın, dünya rekoru kırarak altın madalyaya ulaştığı
yarışta, 8 atletten yalnızca ABD'li Calvin Smith ve Brezilyalı Robson da Silva temiz çıktı.
Sonrasında yapılan kontrollerde aklanan ABD'li Carl Lewis, bu yarışta altın madalyanın ve
dünya rekorunun sahibi oldu.
Dünya rekoru ve altın madalyası elinden alınan Johnson, iki kez daha doping yaptığı için
ömür boyu men cezasına çarptırıldı.

Beyzbol cezaları

ABD'nin geleneksel sporlarından beyzbol, dopinge çokça başvurulan branşlar arasında yer
aldı. Doping cezaları nedeniyle New York Yankees'de Alex Rodriguez ve New York Mets'te
Jenrry Mejia, Amerikan Beyzbol Ligi'nde (MLB) 162 maçlık bir sezon boyunca forma
giyemedi.
Beyzbolun en uzun süreli üçüncü cezası ise Kansas City Royals'tan Miguel Tejada için
verilen 105 maçlık men kararı oldu.
 Yüzmede doping olayları
En fazla efor sarfedilen branşlar arasında yer alan yüzme, sporcuları dopinge karışan
dallardan biri olarak göze çarptı. Son yıllarda Rus Yuliya Efimova ve Çinli Sun Yang,
yüzmede doping yaptıkları tespit edilen sporculardan bazıları oldu. Dünya rekorları ve
madalyaları geri alınan Efimova, yaklaşık 1,5 yıl men cezasına çarptırıldı. Yüzmenin
yükselişe geçmesiyle doping iddialarının arttığı Çinli sporcular arasında Yang ise 3 ay ceza
aldı.

Maria Sharapova
Basın toplantısı düzenleyen 28 yaşındaki Sharapova, doping testinde, sağlık sorunları
nedeniyle 2006 yılından bu yana aldığı Meldonium adlı yasak maddenin bulunduğunu
belirtti. Sharapova’nın 9 ay düşürülerek 2 yıldan 15 aya çekilen cezasının uygulanmaya
başlandığı tarih olarak da 26 Ocak 2016 tarihi verildi. Bu durumda ünlü tenisçinin cezası 26
Nisan 2017 tarihinde sona erdi. Döndükten sonra eski formuna bir türlü yaklaşamayan ünlü
tenisçi 26 Şubat 2020 tarihinde tenisten emekli olduğunu açıkladı.
 Süreyya Ayhan Kop
2001 Pekin Üniversite Yaz Oyunları'nda 1500 metre birinciliği, 2002 Avrupa Atletizm
Şampiyonası'nda altın madalya, 2003 Paris Dünya Atletizm Şampiyonası'nda gümüş
madalya gibi müthiş başarılar elde ederek Türk spor tarihine geçen Süreyya Ayhan, 2004
Atina Olimpiyatları öncesinde sakatlandığını açıkladı. Ardından sakatlık sürecinde
dopingli madde kullandığı ortaya çıkan ve süreci iyi yönetemeyen Ayhan çalkantılı bir
döneme girdi. Bir türlü kendini aklayamayan ve gittiği her kapıdan geri dönmek zorunda
kalan Süreyya Ayhan ömür boyu men cezası aldı.

Nevin Yanıt
2012 Avrupa şampiyonluğu, olimpiyat beşinciliği, 2013 Avrupa Salon Atletizm
Şampiyonası altın madalyası gibi başarıları olan Nevin Yanıt dopingli olduğu
gerekçesiyle 2014 yılında 2 yıl men cezası aldı ve bütün rekorları silindi. Ayrıca 2012'den
itibaren kazandığı madalyaları da elinden alındı.
 Aslı Çakır Alptekin
Uluslararası Spor Tahkim Mahkemesi (CAS), Uluslararası Atletizm Federasyonu'nun
(IAAF), olimpiyat şampiyonu Aslı Çakır Alptekin ile ilgili başvurusunu haklı bularak,
milli atleti, doping yaptığı gerekçesiyle 8 yıl müsabakalardan men etti.
CAS'tan yapılan açıklamaya göre, davanın tarafları IAAF, Aslı Çakır Alptekin ve Türkiye
Atletizm Federasyonu (TAF), milli sporcunun 2010 Temmuz ile 2012 Ekim tarihleri
arasında verdiği kan numunelerinde anormal değerlere rastlandığı konusunda uzlaşmaya
vardı.
Bunun sonucunda mahkeme, 29 yaşındaki atlete, 2004'ten sonra ikinci kez doping
maddesi kullandığı gerekçesiyle 8 yıl men cezası verilmesine hükmetti. Cezanın, 9 Ocak
2021 gece yarısına kadar süreceği bildirildi. Ayrıca Aslı'nın 29 Temmuz 2010'dan bu
yana katıldığı yarışmalarda elde ettiği madalya, derece, ödül, puan ve para ödüllerinin de
geri alınmasına karar verildi.
Milli sporcu böylece 2012 Londra Olimpiyatları, 2012 Avrupa Atletizm Şampiyonası ve
2011 Dünya Üniversiteler Yaz Spor Oyunları'nda kazandığı altın madalyaların yanı sıra
2012 Dünya Salon Atletizm Şampiyonası'nda aldığı bronz madalyayı da kaybetti.

Ayhan Akman
O dönemde Gaziantespor forması giyen eski milli futbolcu Ayhan Akman, yapılan
doping tesinde Anabolik Steroid-Metenelone madde bulunmasının ardından 6 ay
futboldan men cezası almıştı.
 Hasan Şaş
1998 yılında gribal enfeksiyondan dolayı A-Ferin marka ilaç içtiğini ve bu yüzden doping
aldığı gerekçesiyle ceza aldığını açıklayan Hasan Şaş’ın doping raporuna göre idrarında
Fenilpropanolamin adlı uyarıcı madde bulunmuştu. O dönemde Galatasaray’da forma
giyen Hasan Şaş da 6 ay boyunca futboldan men edilmişti.

Hidayet Türkoğlu
Basketbolumuzun efsane isimlerinden Hidayet Türkoğlu’nun , Orlando Magic formasını
giydiği zamanlarda doping testi pozitif çıkmıştı. Yapılan testlerde kanında anabolik
steroid’e(methenolene) rastlanan Türkoğlu NBA tarafından 20 maç men cezasına
çarptırılmıştı.
 Ali Gürbüz
2011 ve 2012’deki gibi Kırkpınar Yağlı Güreşleri’nde başpehlivan oldu. Ama güreşlerden
sonra yapılan testlerde iki doping maddesine rastlandı. 2013'te aldığı altın kemeri iade etti.

Eşref Apak
2004 Çekiç Atma Olimpiyat ikincisi Apak’ın, Avrupa Takım Şampiyonası’ndan sonra doping
testi pozitif çıktı. Türkiye Atletizm Federasyonu iki yıl men cezası verdi.
KAYNAKÇA:
https://halter.gov.tr
https://www.tdmk.org.tr
https://www.sporx.com
https://www.cnnturk.com
https://webapps.aljazeera.net
https://onedio.com
https://www.hurriyet.com.tr
https://www.sabah.com.tr/