137953 ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ ΕΙΡΗΝΗ

ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ
ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΕΧΝΙΚΩΝ ΕΡΓΩΝ
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ
ΕΙΡΗΝΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ
ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ
ΠΑΤΡΑ,
ΙΟΥΛΙΟΣ 2020
Η παρούσα εργασία αποτελεί πνευματική ιδιοκτησία του φοιτητή («συγγραφέας/δημιουργός») που την
εκπόνησε. Στο πλαίσιο της πολιτικής ανοικτής πρόσβασης ο συγγραφέας/δημιουργός εκχωρεί στο ΕΑΠ, μη
αποκλειστική άδεια χρήσης του δικαιώματος αναπαραγωγής, προσαρμογής, δημόσιου δανεισμού, παρουσίασης
στο κοινό και ψηφιακής διάχυσής τους διεθνώς, σε ηλεκτρονική μορφή και σε οποιοδήποτε μέσο, για
διδακτικούς και ερευνητικούς σκοπούς, άνευ ανταλλάγματος και για όλο το χρόνο διάρκειας των δικαιωμάτων
πνευματικής ιδιοκτησίας. Η ανοικτή πρόσβαση στο πλήρες κείμενο για μελέτη και ανάγνωση δεν σημαίνει καθ’
οιονδήποτε τρόπο παραχώρηση δικαιωμάτων διανοητικής ιδιοκτησίας του συγγραφέα/δημιουργού ούτε
επιτρέπει την αναπαραγωγή, αναδημοσίευση, αντιγραφή, αποθήκευση, πώληση, εμπορική χρήση, μετάδοση,
διανομή, έκδοση, εκτέλεση, «μεταφόρτωση» (downloading), «ανάρτηση» (uploading), μετάφραση,
τροποποίηση με οποιονδήποτε τρόπο, τμηματικά ή περιληπτικά της εργασίας, χωρίς τη ρητή προηγούμενη
έγγραφη συναίνεση του συγγραφέα/δημιουργού. Ο συγγραφέας/δημιουργός διατηρεί το σύνολο των ηθικών και
περιουσιακών του δικαιωμάτων.
ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ
ΕΙΡΗΝΗ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ
Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας
Επιβλέπων Καθηγητής: Συν-Επιβλέπων Καθηγητής:

Νικόλαος Πνευματικός Αδαμαντία Αθανασοπούλου
ΠΑΤΡΑ,
ΙΟΥΛΙΟΣ 2020
Ειρήνη Αθανασιάδου, “Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών”
«Αφιερωμένο στα δύο παιδιά μου,

τον Θωμά και την Γεωργία»
Διπλωματική Εργασία
iv
Πρόλογος
Η παρούσα Μεταπτυχιακή εργασία έχει ως στόχο την ανάλυση του φαινομένου της
κλιματικής αλλαγής και την κατανόηση της συσχέτισης της με την πρόκληση φυσικών
καταστροφών, την προσέγγιση τους, την ανάλυση του σχεδιασμού πολλαπλών κινδύνων για
πρόληψη και μετριασμό των επιπτώσεων που προκαλούν στον άνθρωπο και στις κοινωνίες
και τη διερεύνηση του ρόλου των ασκήσεων ετοιμότητας στην αποτελεσματικότερη
διαχείριση των κινδύνων.
Η παρούσα εργασία εκπονήθηκε στα πλαίσια του Μεταπτυχιακού Προγράμματος Σπουδών
«Διαχείριση Τεχνικών Έργων» του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου υπό την επίβλεψη
του καθηγητή κ. Πνευματικού Νικόλαου, τον οποίον θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά για την
πολύτιμη βοήθεια και καθοδήγηση που μου παρείχε καθόλη τη διάρκεια εκπόνησης της
πτυχιακής μου μελέτης και επιπλέον επειδή μου εμπιστεύτηκε ένα ενδιαφέρον θέμα και με
προκάλεσε να διευρύνω τις γνώσεις μου πάνω στο αντικείμενο. Τέλος, οφείλω να δώσω
θερμές ευχαριστίες στην Πυροσβεστική Υπηρεσία της Νάουσας και ιδιαιτέρως τον Διοικητή
της, κ. Παυλίδη Βασίλειο για την βοήθεια που μου προσέφερε και για τα σχέδια επέμβασης
που μου παρείχε, προκειμένου να ολοκληρώσω την Μεταπτυχιακή μου εργασία.
Διπλωματική Εργασία v
Περίληψη
Η παρούσα εργασία στοχεύει στην ανάλυση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής, στην
προσέγγιση των φυσικών καταστροφών που σχετίζονται με αυτήν, στη διερεύνηση των
τρόπων και των μέτρων αντιμετώπισή τους για την σωστή διαχείρισή τους, καθώς και την
ανάδειξη της σημαντικότητας των ασκήσεων ετοιμότητας προκειμένου να προληφθούν και
αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά ακραία φαινόμενα.
Αρχικά γίνεται η ανάλυση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής, των αιτιών και των
παραγόντων που την επηρεάζουν, περιγράφεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου, τα
μελλοντικά σενάρια κλιματικής αλλαγής και οι δυσμενείς επιπτώσεις της, οι οποίες
αναμένεται να ενταθούν τις επόμενες δεκαετίες.
Στη συνέχεια, αναλύεται ο ορισμός και η έννοια της καταστροφής και γίνεται αναφορά στην
ταξινόμηση των καταστροφών. Αναλύονται οι βασικές έννοιες κινδύνου και γίνεται αναφορά
στην κατηγοριοποίησή των κινδύνων. Εισάγεται η έννοια της διαχείρισης της καταστροφής,
παρουσιάζεται ο κύκλος της διαχείρισης της καταστροφής και αναλύονται οι φάσεις της.
Έπειτα, αναλύονται οι σημαντικότερες φυσικές καταστροφές που εκδηλώνονται στην χώρα
μας, οι οποίες είναι οι πυρκαγιές, οι πλημμύρες, οι σεισμοί και οι κατολισθήσεις και
περιγράφοντα τα αίτια γέννεσής τους, οι επιπτώσεις τους και τα προληπτικά και ρυθμιστικά
μέτρα, καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισής τους.
Ακολούθως, διερευνάται η επιλογή και ο τρόπος σχεδιασμού των τεχνικών έργων ώστε να
θωρακίζουν μια κοινωνία από μια φυσική καταστροφή που θα επιφέρει πολλαπλούς
κίνδυνους στις κατασκευές και περιγράφεται το θεσμικό πλαίσιο για την μελέτη - κατασκευή
τεχνικών έργων. Επιπλέον, δίνεται έμφαση στο εθνικό σχέδιο υποδομών και στα έργα που
υπάρχουν στο σχέδιο αυτό, τα οποία αντιμετωπίζουν φυσικές καταστροφές σε εθνικό
επίπεδο και προτείνονται χρηματοδοτικά εργαλεία για το κόστος υλοποίησης των σχετικών
έργων, το οποίο δεν μπορεί να καλυφθεί μέσα από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων ή
άλλη δημόσια πηγή χρηματοδότησης.
Εν συνεχεία, εισάγεται ο θεσμός της Πολιτικής Προστασίας, γίνεται αναφορά των
εμπλεκόμενων φορέων στη διαχείριση κινδύνων καταστροφών σήμερα και αναλύεται ο
ολοκληρωμένος σχεδιασμός για τους κινδύνους που απειλούν τον κάθε Δήμο και οι δράσεις
που πρέπει να αναληφθούν σε όλα τα στάδια εκδήλωσης των φαινομένων που οδηγούν σε
καταστροφές.
Διπλωματική Εργασία vi
Τέλος, συμπεραίνοντας την σημαντικότητα του ελέγχου της ετοιμότητας του μηχανισμού της
Πολιτικής Προστασίας στην αντιμετώπιση μιας καταστροφής και του τρόπου διαχείρισης
των συνεπειών της, γίνεται ανάλυση των ασκήσεων ετοιμότητας.
Λέξεις – Κλειδιά
Κλιματική αλλαγή, Καταστροφές, Διαχείριση, Πολλαπλοί Κίνδυνοι, Ασκήσεις Ετοιμότητας
Διπλωματική Εργασία vii

Abstract
This current work aims to analyze the phenomenon of climate change, to approach the natural
disasters associated with it, to investigate the ways and measures to deal with them for their
proper management, as well as to highlight the importance of preparedness exercises in order
to prevent and deal effectively address extreme phenomena.
Initially, the phenomenon of climate change is analyzed, the causes and factors that affect it,
the greenhouse effect is described, the future climate change scenarios and its adverse effects,
which are expected to intensify in the coming decades.
Then, the definition and concept of disaster are analyzed and reference is made to the
classification of disasters. The basic concepts of risk are analyzed and reference is made to
the categorization of risks. The concept of disaster management is introduced, the disaster
management cycle is presented and its phases are analyzed.
Then, the most important natural disasters that occur in our country are analyzed, which are
fires, floods, earthquakes and landslides and describing their causes, their effects and
preventive and regulatory measures, as well as ways to deal with them.
Next, the selection and the way of designing the technical projects are investigated, in order
to shield a society from a natural disaster that will bring multiple risks to the constructions
and the institutional framework for the study - construction of technical projects is described.
In addition, emphasis is placed on the national infrastructure plan and the projects in this
plan, which deal with natural disasters at the national level and financial instruments are
proposed for the cost of implementation of the relevant projects which can not be covered
through the public investment program or other public source of funding.
Then, the institution of Civil Protection is introduced, the stakeholders in disaster risk
management are reported today and the integrated planning for the risks that threaten each
Municipality and the actions to be taken at all stages of the manifestation of the phenomena
leading to disasters.
Finally, concluding the importance of checking the preparedness of the Civil Protection
mechanism in dealing with a disaster and how to manage its consequences, an preparedness
exercise is analyzed.
Διπλωματική Εργασία iv
Keywords
Climate Change, Disasters, Management, Multiple Risks, Preparedness Exercises
Διπλωματική Εργασία v
Περιεχόμενα
Πρόλογος v
Περίληψη vi
Abstract iv
Περιεχόμενα vi
Κατάλογος Εικόνων x
Κατάλογος Πινάκων xvii
Συντομογραφίες & Ακρωνύμια xx
1 Εισαγωγή 1
1.1 Αντικείμενο της Εργασίας 1
1.2 Δομή της Εργασίας 1
2 Η Κλιματική Αλλαγή 4
2.1 Η Κλιματική Αλλαγή – Εισαγωγή 4
2.2 Αίτια - Παράγοντες που επηρεάζουν την Κλιματική Αλλαγή 9
2.3 Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου 11
2.4 Σενάρια Μελλοντικής Κλιματικής Αλλαγής 15
2.5 Επιπτώσεις Κλιματικής Αλλαγής – Παραδείγματα 23
3 Φυσικές καταστροφές 30
3.1 Ανάλυση του ορισμού της Καταστροφής 30
3.2 Η Έννοια της Καταστροφής 32
3.3 Ταξινόμηση των Καταστροφών 35
3.4 Γενικά - Βασικές έννοιες Κινδύνου 42
3.5 Εξισώσεις Κινδύνου 43
3.6 Η σχέση της Τρωτότητας µε την Επικινδυνότητα και τον Κίνδυνο 44
3.7 Σχέση Ικανότητας Αντιμετώπισης και Τρωτότητας 46
3.8 Διευθέτηση και Προσαρμογή στον Κίνδυνο 47
3.9 Κατηγοριοποίηση των Φυσικών Κινδύνων 49
3.10 Mελέτη των τάσεων των Καταστροφών 52
3.11 Διαχείριση Καταστροφών – Κύκλος Διαχείρισης Καταστροφής 57
3.12 Πρόληψη και βασικά μέτρα Πρόληψης των Καταστροφών 59
3.13 Αντιμετώπιση Κατάστασης Έκτακτης Ανάγκης 62
vi
3.14 Αποκατάσταση και Ανασυγκρότηση 62

3.15 Ζώνες κατανομής των Καταστροφών 63
3.16 Ένταση των Καταστροφικών Φαινομένων 65
3.17 Η Επικινδυνότητα των γεωγραφικών περιοχών 65
4 Πυρκαγιές 69
4.1 Πυρκαγιά – Βασικές έννοιες 69
4.2 Ο κίνδυνος της Πυρκαγιάς – Ημερήσιο δελτίο πρόβλεψης Κινδύνου 70
4.3 Δασικές Πυρκαγιές 75
4.4 Είδη Δασικών Πυρκαγιών 77
4.5 Αίτια εκδήλωσης Δασικών Πυρκαγιών 83
4.6 Παράγοντες που επηρεάζουν και καθορίζουν τον Κίνδυνο Δασικών Πυρκαγιών 85
4.7 Επιπτώσεις Δασικών Πυρκαγιών 86
4.8 Προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και τρόποι αντιμετώπισης Πυρκαγιών 89
4.8.1 Προληπτικά μέτρα 89
4.8.2 Ρυθμιστικά μέτρα για την αποφυγή εκδήλωσης Πυρκαγιάς 94
4.8.3 Τρόποι αντιμετώπισης Πυρκαγιάς 96
5 Πλημμύρες 97
5.1 Γενικά – Βασικές έννοιες 97
5.2 Είδη Πλημμυρών 98
5.3 Αίτια εκδήλωσης Πλημμυρών 115
5.4 Επιπτώσεις Πλημμυρών 119
5.5 Προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και τρόποι αντιμετώπισης Πλημμυρών 122
6 Σεισμοί 126
6.1 Σεισμός – Βασικές έννοιες 126
6.2 Η θεωρία των Λιθοσφαιρικών Πλακών 128
6.3 Είδη Σεισμικών Κυμάτων 131
6.4 Σεισμικό Ρήγμα 132
6.5 Κατηγορίες Σεισμών 135
6.6 Σεισμικός Κίνδυνος 137
6.7 Όργανα καταγραφής Σεισμικών Δονήσεων 140
6.8 Χαρακτηριστικά των Σεισμών 144
6.9 Πρόδρομα Φαινόμενα 154
vii
6.10 Οι επιπτώσεις των Σεισμών 156

6.11 Προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και τρόποι αντιμετώπισης Σεισμών 170
6.11.1 Προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα Σεισμών 170
6.11.2 Τρόποι αντιμετώπισης Σεισμών 172
7 Κατολισθήσεις 174
7.1 Γενικά – Βασικές έννοιες 174
7.2 Ταξινόμηση των Κατολισθήσεων 178
7.3 Αίτια εκδήλωσης Κατολισθήσεων 190
7.4 Επιπτώσεις Κατολισθήσεων 191
7.5 Προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και τρόποι αντιμετώπισης Κατολισθήσεων 193
8 Σχεδιασμός Πολλαπλών Κινδύνων 208
8.1 Πολλαπλοί Κίνδυνοι 208
8.2 Σχεδιασμός τεχνικών έργων έναντι Πολλαπλών Κινδύνων 209
8.3 Ολιστικός Σχεδιασμός τεχνικών έργων έναντι Πολλαπλών Κινδύνων 212
8.4 Κανονιστικός Σχεδιασμός τεχνικών έργων έναντι Πολλαπλών Κινδύνων 217
8.5 Υπολογιστικά εργαλεία εκτίμησης απωλειών από Πολλαπλούς Φυσικούς Κινδύνους 246
8.6 Τεχνικά έργα που σχετίζονται με αντιμετώπιση και αποκατάσταση Πλημμύρας – Πυρκαγιάς 247
8.7 Υφιστάμενη κατάσταση στη μελέτη και κατασκευή έργων προστασίας και αποκατάστασης Φυσικών
Καταστροφών 258
8.8 Θεσμικό πλαίσιο για εγρήγορση της υλοποίησης έργων άμεσης προτεραιότητας, που συντελούν στην
προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών - Εθνικό Σχέδιο Υποδομών 266
8.9 Νέα προτεινόμενα χρηματοδοτικά εργαλεία για το κόστος υλοποίησης έργων 269
9 Μέτρα αντιμετώπισης διαχείρισης Κινδύνων Καταστροφών 271
9.1 Η Πολιτική Προστασία στην Ελλάδα 271
9.2 Βασικές έννοιες - Ορισμοί στο υφιστάμενο ελληνικό θεσμικό πλαίσιο 274
9.3 Εμπλεκόμενοι φορείς στη διαχείριση Κινδύνων Καταστροφών και Συντονιστικά Όργανα σε θέματα
Πολιτικής Προστασίας σήμερα 275
9.4 Προ-Καταστροφικό στάδιο: Προετοιμασία & Επιχειρησιακή Ετοιμότητα 279
9.4.1 Ρόλοι και αρμοδιότητες των υπηρεσιακών μονάδων των Δήμων κατά το Προ-Καταστροφικό στάδιο
9.4.2 Ολοκληρωμένος Επιχειρησιακός Σχεδιασμός Δήμου 281
9.5 Συν - Καταστροφικό στάδιο: Αντιμετώπιση και Απόκριση 292
9.5.1 Ρόλοι και αρμοδιότητες των υπηρεσιακών μονάδων των Δήμων κατά το Συν-Καταστροφικό και
viii
Μετα-Καταστροφικό Στάδιο 292

9.5.2 Βασικά βήματα και ενέργειες των Δήμων στο Συν-Καταστροφικό Στάδιο 294
9.6 Μετα - Καταστροφικό στάδιο: Βραχεία αποκατάσταση – Ανάκαμψη 303
9.6.1 Ενέργειες στο Μετα - Καταστροφικό στάδιο 303
10 Ασκήσεις Ετοιμότητας 311
10.1 Ασκήσεις Πολιτικής Προστασίας – Γενικά 311
10.2 Οφέλη και Μειονεκτήματα διεξαγωγής Aσκήσεων Πολιτικής Προστασίας 312
10.3 Κατηγορίες, Είδη και Τύποι Ασκήσεων Πολιτικής Προστασίας 314
10.4 Μελέτη περίπτωσης: Άσκηση επί χάρτου με την κωδική ονομασία «ΣΑΜΑΡΙΑ ΔΑ-SOS-2012» 321
10.5 Το σενάριο της άσκησης 323
10.6 Σχεδιασμός Άσκησης 324
10.7 Φορείς Υλοποίησης της Άσκησης 324
10.8 Συντονισμός Άσκησης 325
10.9 Εμπλεκόμενοι Φορείς 325
10.10 Επίπεδα Διοίκησης, Ελέγχου και Συντονισμού 326
10.11 Ασκούμενοι / Παίκτες 326
10.12 Δομή – Μεθοδολογία Άσκησης 329
10.13 Στόχοι της άσκησης 332
10.14 Ανάπτυξη σεναρίου 333
10.15 Ανάλυση φάσεων σεναρίου 336
10.16 Γενικά Συμπεράσματα και παρατηρήσεις 347
10.17 Αποτίμηση αποτελεσμάτων της Άσκησης ΣΑΜΑΡΙΑ-ΔΑ-SOS 349
10.18 Ασκήσεις επί χάρτου από Πυροσβεστική Υπηρεσία 352
10.18.1 Σχέδιο Επέμβασης σε περίπτωση Πυρκαγιάς – Ατυχημάτων από επικίνδυνες χημικές ουσίες και
σεισμού στο ψυγείο – διαλογητήριο του «ΓΕΣΠΟΒ» Δ. Δ. Καλής Δ. Μενηίδος 352
10.18.2 Σχέδιο Επέμβασης σε περίπτωση Πυρκαγιάς στην περιοχή "Καραμάν" (Περιοχή σιδηροδρομικού
σταθμού) 361
11 Συμπεράσματα και Προτάσεις 366
11.1 Συμπέρασμα 366
11.2 Προτάσεις - Προοπτικές για περαιτέρω έρευνα 366
Βιβλιογραφικές Αναφορές 367
Παραρτήματα 393
ix
Κατάλογος Εικόνων
Εικόνα 2.1 Διαφορά θερμοκρασίας από τη μέση ετήσια θερμοκρασία της περιόδου 1901-1950 5
Εικόνα 2.2 Αναπαράσταση του φαινομένου του θερμοκηπίου 12
Εικόνα 2.3 Αύξηση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) (μέρη στο εκατομμύριο - ppm),
του μεθανίου (CΗ4) και του υποξειδίου του αζώτου (Ν2Ο) (μέρη στο δισεκατομμύριο - ppb) τα
τελευταία 2.000 χρόνια 14
Εικόνα 2.4 Χρονική εξέλιξη των συγκεντρώσεων του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), του µεθανίου (CH4),
του µονοξειδίου του αζώτου (N2O) κατά τον 21ο αιώνα βάσει των σεναρίων εκποµπών Α1Β,
Α1Τ, Α1FI, A2, B1 και B2 21
Εικόνα 2.5 Χρονική εξέλιξη της αύξησης της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας με τα 6 σενάρια εκποµπών
23
Εικόνα 2.6 Λιώσιμο πάγων στις πολικές περιοχές 24
Εικόνα 2.7 Η κλιματική αλλαγή βυθίζει πόλεις – Σαγκάη 24
Εικόνα 2.8 Χρονοσειρά μέσης στάθμης θάλασσας (βασισμένη σε αλτιμετρία) από τον Ιανουάριο 1993 έως
το Μάιο 2019 25
Εικόνα 3.1 Παράμετροι από τους οποίους εξαρτάται ο Κίνδυνος Καταστροφής 45
Εικόνα 3.2 Αριθμός των φυσικών καταστροφών ετησίως από το 1900 μέχρι το 2018 54
Εικόνα 3.3 Αριθμός των τεχνολογικών καταστροφών ετησίως από το 1900 μέχρι το 2018 54
Εικόνα 3.4 Αριθμός ανθρώπων που σκοτώθηκαν από φυσικές καταστροφές ετησίως από το 1900 μέχρι το
2018 55
Εικόνα 3.5 Αριθμός ανθρώπων που επλήγησαν από φυσικές καταστροφές ετησίως από το 1900 μέχρι το
2018 55
Εικόνα 3.6 Αριθμός ανθρώπων που σκοτώθηκαν από τεχνολογικές καταστροφές ετησίως από το 1900 μέχρι
το 2018 56
Εικόνα 3.7 Αριθμός ανθρώπων που επλήγησαν από τεχνολογικές καταστροφές ετησίως από το 1900 μέχρι
το 2018 56
Εικόνα 3.8 Φάσεις διαχείρισης της καταστροφής 59
Εικόνα 3.9 Βασικές συνιστώσες της διακινδύνευσης 60
Εικόνα 3.10 Μοντέλο χωρικής κατανομής της επιρροής των καταστροφών 64
Διπλωματική Εργασία x
Εικόνα 4.1 Χάρτης πρόβλεψης κίνδυνου πυρκαγιάς που εκδόθηκε από την Γενική Γραμματεία Πολιτικής
Προστασίας για την 11-08-2019 73
Εικόνα 4.2 Θεματικός χάρτης στον οποίο απεικονίζεται η κατάσταση της βλάστησης στην Ελλάδα από 15
έως 21 Ιουλίου 2003 74
Εικόνα 4.3 Δασική πυρκαγιά 76
Εικόνα 4.4 Πυρκαγιά εδάφους ή υπόγεια 78
Εικόνα 4.5 Πυρκαγιά επιφανείας ή έρπουσα 79
Εικόνα 4.6 Πυρκαγιά κόμης ή επικόρυφη 80
Εικόνα 4.7 Σημειακή πυρκαγιά ή πυρκαγιά καύτρας 81
Εικόνα 4.8 Πυρκαγιά αστραπών ή δένδρων 82
Εικόνα 4.9 Αριθμός πυρκαγιών στην Ελλάδα (ἐτη 2000-2015) 82
Εικόνα 4.10 Σύνολο καμένων εκτάσεων από πυρκαγιές στην Ελλάδα (ἐτη 2000-2015) 83
Εικόνα 4.11 Επιπτώσεις δασικής πυρκαγιάς 89
Εικόνα 5.1 Ποτάμια πλημμύρα που εκδηλώθηκε σε περιοχή της νοτιοανατολικής Ισπανίας 99
Εικόνα 5.2 Φονικές πλημμύρες στην νότια Σιβηρία μετά την υπερχείλιση της λίμνης Βαϊκάλης και του
ποταμού Ανγκαρά 100
Εικόνα 5.3 Τα φράγματα Ίντενβιλ και Σάνφορντ, τα οποία κατέρρευσαν ως αποτέλεσμα της υπερχείλισης
των ποταμών Τιταμπαουάσι, στην κομητεία Μίντλαντ, και Ράιφλ, κοντά στο Στέρλινγκ 106
Εικόνα 5.4 Πλημμύρα από κατάρρευση των φραγμάτων Ίντενβιλ και Σάνφορντ 107
Εικόνα 5.5 Πλημμύρα από κατάρρευση φράγματος στη Βραζιλία στις 26/01/19, στο συγκρότημα
μεταλλείων Κόχεγκου ντο Φεϊζάου 107
Εικόνα 5.6 Πλημμύρα έπειτα από διακυμάνσεις του επιπέδου της λίμνης Κουρνά 108
Εικόνα 5.7 Αστική πλημμύρα 109
Εικόνα 5.8 Παράκτια πλημμύρα 110
Εικόνα 5.9 Φονικές πλημμύρες από τεράστια θαλάσσια κύματα τσουνάμι που προκλήθηκαν από τον
μεγάλο σεισμό του Ινδικού Ωκεανού το 2004 112
Εικόνα 5.10 Ρέμα Αγίας Αικατερίνης εντός του οικισμού της Μάνδρας όπου οι ανθρώπινες παρεμβάσεις
έχουν περιορίσει την κοίτη του ρέματος σε πολύ σημαντικό βαθμό 118
Εικόνα 5.11 Εικόνα υδραυλικού έργου μετά την πλημμύρα της Μάνδρας 119
Εικόνα 5.12 Καταστροφή της γέφυρας του Γκολφαρίου από πλημμύρα 121
Εικόνα 5.13 Καταστροφικές συνέπειες από τις πλημμύρες στην Μάνδρα 121
Διπλωματική Εργασία xi
Εικόνα 6.1 Η μεγάλη σεισμικότητα της Ελλάδας, όπως φαίνεται από την κατανομή των επικέντρων των
σεισμών της Μεσογείου 127
Εικόνα 6.2 Οι κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών που επηρεάζουν την τεκτονική της Ελλάδα 127
Εικόνα 6.3 Οι λιθοσφαιρικές πλάκες του γήινου φλοιού 128
Εικόνα 6.4 Παγκόσμιος χάρτης της Γήινης σεισμικής δραστηριότητας (1963 - 1998) 130
Εικόνα 6.5 Ολίσθηση κατά μήκος ρήγματος 133
Εικόνα 6.6 Σεισμικό ρήγμα Nojima στη νήσο Awaji Της Ιαπωνίας κατά το σεισμό του Kobe τον Ιανουάριο
του 1995 134
Εικόνα 6.7 Tάσεις και ρήγματα στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών 135
Εικόνα 6.8 Ορισμός Σεισμικού Κινδύνου 138
Εικόνα 6.9 Οι τρεις σεισμικές ζώνες σύμφωνα με τον ισχύοντα Αντισεισμικό Κανονισμό 140
Εικόνα 6.10 Σεισμογράφοι σε σεισμολογικό σταθμό 142
Εικόνα 6.11 Σεισμογράφημα σε πραγματικό χρόνο για τον σταθμό HA_MRKA (Κατακόρυφη Συνιστώσα)
143
Εικόνα 6.12 Κλίμακα Richter 145
Εικόνα 6.13 Κατολισθήσεις και πτώσεις βράχων σε οδόστρωμα μετά από ισχυρή σεισμική δόνηση 157
Εικόνα 6.14 Παλιρροιακά κύματα που προκλήθηκαν από σεισμό 7,6 βαθμών κλίμακας Ρίχτερ, που
σημειώθηκε στα ανοιχτά της ανατολικής ακτής Νέας Καληδονίας, στον Ειρηνικό Ωκεανό τον
Δεκέμβριο του 2018 158
Εικόνα 6.15 Μετάθεση ακτογραμμής στην περιοχή από το ξενοδοχείο Ραμίρα έως το ακρωτήριο Λούρος
στην Κω από το σεισμό των 6,7 Βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ το 2017 159
Εικόνα 6.16 Απογύμνωση ριζικού συστήματος δένδρων λόγω αστοχίας του πρανούς ΒΒΑ του Νησίου, σε
εμφάνιση της ζώνης διάτμησης που συμπίπτει με τη ρηξιγενή γραμμή Νησίου – Ψαριού 161
Εικόνα 6.17 Αστοχία πρανούς σε κεκλιμένες εναλλαγές λεπτόκοκκης και αδρόκοκκης άμμου ΒΔ του
Σιμόπουλου. 161
Εικόνα 6.18 Παραμόρφωσητου οδοστρώματος της επαρχιακής οδού Νεάπολης – Ψαριού στο σημείο από το
οποίο διέρχεται το ρήγμα 161
Εικόνα 6.19 Επιφανειακή διάρρηξη πλευρικής μετατόπισης παράταξης Β80 οΑ που δε συνοδεύεται από
έκχυση υλικού στην ίδια θέση 162
Εικόνα 6.20 Παραδείγματα από διαρρήξεις στη Ρουπακιά 162
Εικόνα 6.21 Ρευστοποίηση υλικού στην κοίτη ρέματος κοντά στο χωριό Ψάρι 163
Διπλωματική Εργασία xii

Εικόνα 6.22 Παράδειγμα έκχυσης ρευστοποιημένου υλικού στην Κάτω Αχαΐα. Η έκχυση έγινε κατά μήκος
ρωγμώσεων με γενική παράταξη Β110 οΑ, παράλληλα με την παρακείμενη ακτογραμμή, που
συνδέονται με πλευρική μετατόπιση (lateral spreading) 163
Εικόνα 6.23 Πανοραμικές απόψεις προς τα Β (επάνω) και τα Ν (κάτω) της περιοχής εκτεταμένων
ρευστοποιήσεων στη Ρουπακιά. Οι εκχύσεις ρευστοποιημένου υλικού είναι διακριτές ως
ανοικτόχρωμες περιοχές (κίτρινα βέλη) στις φωτογραφίες 164
Εικόνα 6.24 Ένας πολλαπλός κρατήρας στη Ρουπακιά 164
Εικόνα 6.25 Λεπτομέρεια μία από τις διαρρήξεις που συνδέονται με πλευρική μετατόπιση (lateral spreading)
στις όχθες της τεχνητής λίμνης του Πηνειού 165
Εικόνα 6.26 Κατολίσθηση ενός βράχου όγκου 6 m3 στο ανώτερο τμήμα του Σαντομερίου 165
Εικόνα 6.27 Επιπτώσεις από σεισμό 8,8 Ρίχτερ στο δίκτυο γεφυρών στην Χιλή το 2010 167
Εικόνα 6.28 Επιπτώσεις στο οδικό δίκτυο στην Καλιφόρνια μετά από τον σεισμό Landers το 2018 167
Εικόνα 6.29 Επιπτώσεις ισχυρού σεισμού 7 ρίχτερ που σημειώθηκε στην Χαλκιδική το 1932 168
Εικόνα 7.1 Διάγραμμα με τα χαρακτηριστικά μιας τυπικής κατολίσθησης 177
Εικόνα 7.2 Φονική κατολίσθηση στη νήσο Κιούσου της Ιαπωνίας στις 30/06/2019 178
Εικόνα 7.3 Ταξινόμηση κατολισθήσεων κατά Cruden & Varnes 181
Εικόνα 7.4 Καθίζηση 182
Εικόνα 7.5 Συρρίκνωση και διόγκωση 183
Εικόνα 7.6 Σχέδιο σταδιακής εδαφικής υποχώρησης 184
Εικόνα 7.7 Ολίσθηση και κατολίσθηση ιλύος (κάθιση – ροή γαιώ) 185
Εικόνα 7.8 Γρήγορες εδαφικές υποχωρήσεις 185
Εικόνα 7.9 Πτώση 186
Εικόνα 7.10 Βίαιες κατολισθήσεις βράχων 187
Εικόνα 7.11 Ανατροπή 187
Εικόνα 7.12 Ροή κορημάτων και κατολίσθηση κορημάτων 188
Εικόνα 7.13 Μικρή λασποροή 189
Εικόνα 7.14 Κατολισθήσεις βράχων στο νησί της Λευκάδας, στην παραλία Πόρτο Κατσίκι κατά την
διάρκεια ενός σεισμού στις 8/06/2008 192
Εικόνα 7.15 Κατολίσθηση Αντερείσματος στον ΥΗΣ του Φράγματος Θησαυρού 193
Εικόνα 7.16 Κατασκευή συστήματος τάφρων αποστράγγισης όμβριων υδάτων και καναλιών για
αποτελεσματική ευστάθεια πρανών 195
Διπλωματική Εργασία xiii

Εικόνα 7.17 Τοίχος αντιστήριξης με συρματοκιβώτια 196

Εικόνα 7.18 Στήριξη πρανών με συρματοκιβώτια 197
Εικόνα 7.19 Εκτοξευόμενο σκυρόδεμα για προστασία και ενίσχυση πρανών 198
Εικόνα 7.20 Τάφρος παγίδευσης με φράχτη παγίδευσης με πασσάλους 199
Εικόνα 7.21 Στήριξη πρανών με φρεατοπασσάλους 200
Εικόνα 7.22 Τοίχος αντιστήριξης και φράχτης παγίδευσης στη βάση του πρανούς 200
Εικόνα 7.23 Φράχτες ανάσχεσης βραχοπτώσεων και κορημάτων 201
Εικόνα 7.24 Συστήματα πλέγματος συγκράτησης βραχοπτώσεων 202
Εικόνα 7.25 Φυτοκάλυψη για σταθεροποίηση των πρανών 203
Εικόνα 7.26 Χρήση βαθιών αγκυρώσεων εδάφους 204
Εικόνα 7.27 Πλέγμα προστασίας πρανών από βραχοπτώσεις με χρήση αγκυρώσεων 204
Εικόνα 7.28 Επένδυση πρανών με γεωπλέγματα 205
Εικόνα 8.1 Η ενεργοποίηση διαφορετικών φυσικών φαινομένων προκαλούν διαφορετικούς φυσικούς
κινδύνους 213
Εικόνα 8.2 Ταυτόχρονα φορτία στην κατασκευή από χιόνι, άνεμο, πίεση νερού και σεισμό 221
Εικόνα 8.3 Συντελεστές σχήματος φορτίου χιονιού 233
Εικόνα 8.4 Συντελεστής σχήματος φορτίου χιονιού – μονοκλινής στέγη 233
Εικόνα 8.5 Συντελεστής σχήματος φορτίου χιονιού – δικλινής στέγη 234
Εικόνα 8.6 Συντελεστής σχήματος φορτίου χιονιού – στέγη πολλών ανοιγμάτων 234
Εικόνα 8.7 Ευρωπαϊκές Κλιματικές Περιοχές 235
Εικόνα 8.8 Χαρακτηριστικό φορτίο χιονιού για κάθε ζώνη με βάση το υψόμετρο 238
Εικόνα 8.9 Χάρτης Ζωνών για τον υπολογισμό του φορτιού χιονιού 238
Εικόνα 8.10 Πίεση ανέμου επί επιφανειών κατασκευών 243
Εικόνα 8.11 Διαδικασία σχεδιασμού έναντι πυρκαγιάς κατά τον ΕΝ1991-1-2 245
Εικόνα 8.12 Φυσικοί κίνδυνοι που πλήττουν τις οργανωμένες κοινωνίες 248
Εικόνα 8.13 Αντιπλημμυρικά έργα, ανοιχτοί συλλεκτικοί αγωγοί ομβρίων υδάτων 249
Εικόνα 8.14 Αντιπλημμυρικά έργα, κλειστοί συλλεκτικοί αγωγοί ομβρίων 250
Εικόνα 8.15 Αντιπλημμυρικά έργα, καθαρισμός χειμάρρων, κατασκευή τάφρου, φρεάτιο 250
Εικόνα 8.16 Αντιπλημμυρικά έργα, κατασκευή δικτύου ομβρίων 251
Εικόνα 8.17 Αντιπλημμυρικά έργα, αντιδιαβρωτικά έργα, στήριξη πρανών 252
Εικόνα 8.18 Αντιπλημμυρικά έργα, φράγματα για συγκράτηση φερτών υλικών 253
Διπλωματική Εργασία xiv

Εικόνα 8.19 Έργα για αντιμετώπιση πυρκαγιών αντιπυρικές ζώνες, διάνοιξη δασικών δρόμων 254
Εικόνα 8.20 Αντιπυρικές ζώνες γύρω από το σπίτι 254
Εικόνα 8.21 Συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και ανίχνευσης πυρκαγιών 255
Εικόνα 8.22 Κατάσβεση πυρκαγιάς με ρομπότ 256
Εικόνα 8.23 Το οργανόγραμμα της Πολιτικής Προστασίας 263
Εικόνα 9.1 Συν–Καταστροφικό στην Ηλεία το 2007 273
Εικόνα 9.2 Μετα–Καταστροφικό Στάδιο Πυρκαγιών στην Πεντέλητο 2009 273
Εικόνα 9.3 Σύγκληση του Συντονιστικού Οργάνου Πολιτικής Προστασίας (ΣΟΠΠ) της Περιφερειακής
Ενότητας Αχαΐας Προ-Καταστροφικά 279
Εικόνα 9.4 Ολοκληρωμένος Επιχειρησιακός Σχεδιασμός για κινδύνους που απειλούν τον κάθε Δήμο 282
Εικόνα 9.5 Χάρτης πλημμυρικής επικινδυνότητας στο ΔυτικόΤμήμα του Λεκανοπεδίου Αττικής 284
Εικόνα 9.6 Χάρτης πλημμυρικού κινδύνου στο Δυτικό Τμήμα του Λεκανοπεδίου Αττικής 285
Εικόνα 9.7 Άσκηση επί χάρτου που διενεργήθηκε από την Περιφέρεια Αττικής 291
Εικόνα 9.8 Άσκηση πεδίου για σεισμό σε Νοσοκομείο της Κρήτης 291
Εικόνα 9.9 Άμεση στέγαση πληγέντων σε σκηνές από το σεισμό στην Αλβανία το 2019 299
Εικόνα 9.10 Άμεση στέγαση πληγέντων σε κλειστό γυμναστήριο από τον σεισμό στην Κεφαλονιά το 2014
299
Εικόνα 9.11 Υλοποίηση της Δράσης της Οργανωμένης Απομάκρυνσης Πληθυσμού 302
Εικόνα 9.12 Υποστήριξη πληγέντων από τις καταστροφικές πλημμύρες της Μάντρας 303
Εικόνα 9.13 Προσωρινή στέγαση πληγέντων σε πλοίο 306
Εικόνα 9.14 Σήμανση κτιρίου από ειδικά κλιμάκια στο Ληξούρι Κεφαλονιάς αμέσως μετά τον σεισμό του
2014 308
Εικόνα 10.1 Το φαράγγι της Σαμαριάς – η περιοχή εκδήλωσης της πυρκαγιάς 322
Εικόνα 10.2 Δομή άσκησης – Τραπέζια εργασίας 327
Εικόνα 10.3 Φωτογραφία από την διεξαγωγή της άσκησης στα τραπέζια εργασίας 328
Εικόνα 10.4 Φωτογραφία από την διεξαγωγή της άσκησης στα τραπέζια εργασίας 328
Εικόνα 10.5 Εξάπλωση πυρκαγιάς ανά τριαντάλεπτα διαστήματα (απεικονίζεται με διαφορετικό χρώμα για
κάθε ημίωρο εξάπλωσης) χωρίς επέμβαση κατασταλτικών δυνάμεων για το ήπιο- πιθανότερο
σενάριο 335
Εικόνα 10.6 Χάρτης πρόβλεψης κινδύνου πυρκαγιάς που ισχύει στις 26/07/2012 337
Εικόνα 10.7 Προσομοίωση πυρκαγιάς με εστία κοντά στη θέση Νερούτσικο και επικρατούντες ΒΔ άνεμους
Διπλωματική Εργασία xv
(290°) έντασης 8 χλμ/ώρα (2 m/s) – (2-3 μποφόρ) 339

Εικόνα 10.10 Άσκηση ετοιμότητας για φωτιά – σεισμό που διεξήχθη σε παιδικό σταθμό της Λάρισας 365
Εικόνα 10.11 Άσκηση ετοιμότητας δασικής πυρκαγιάς μεγάλης έκτασης, με την κωδική ονομασία «Δια
Πυρός 2019», στη δασική περιοχή «Αχλαδιά» στην Πάρνηθα 365
Διπλωματική Εργασία xvi

Κατάλογος Πινάκων
Πίνακας 2.1 Ο χρόνος ζωής και το δυναμικό θέρμανσης ανά κυριότερο αέριο του θερμοκηπίου 15
Πίνακας 2.2 Σενάρια εκποµπών A1B, A2, B2 και B1 20
Πίνακας 2.3 Χρονική εξέλιξη των εκποµπών του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), του µεθανίου (CH4) και
του µονοξειδίου του αζώτου (N2O) κατά τον 21ο αιώνα βάσει των σεναρίων εκποµπών Α1Β,
A2, B1 και B2 20
Πίνακας 2.4 Προβλέψεις των 6 βασικών σεναρίων για την μέση θερμοκρασία του πλανήτη και την στάθμη
της θάλασσας 22
Πίνακας 3.1 Ταξινόµηση γεωφυσικών καταστροφών 37
Πίνακας 3.2 Ταξινόμηση μετεωρολογικών καταστροφών 38
Πίνακας 3.3 Ταξινόµηση υδρολογικών καταστροφών 38
Πίνακας 3.4 Ταξινόµηση κλιµατολογικών καταστροφών 39
Πίνακας 3.5 Ταξινόµηση βιολογικών καταστροφών 39
Πίνακας 3.6 Ταξινόµηση καταστροφών εξωγήινης προέλευσης 39
Πίνακας 3.7 Tαξινόμηση και ονοματολογία τεχνολογικών καταστροφών 40
Πίνακας 3.8 Κατηγοριοποίηση φυσικών κίνδυνων με βάση την προέλευση τους 50
Πίνακας 3.9 Κατηγοριοποίηση φυσικών κίνδυνων με βάση την ταχύτητα ή την βιαιότητα 50
Πίνακας 3.10 Κατηγοριοποίηση φυσικών κίνδυνων με βάση την εμβέλεια τους 50
Πίνακας 3.11 Γεωλογικοί κίνδυνοι 50
Πίνακας 3.12 Υδρολογικοί-Παράκτιοι κίνδυνοι 51
Πίνακας 3.13 Μετεωρολογικοί-Κλιματικοί κίνδυνοι 51
Πίνακας 3.14 Γεωργικοί-Διατροφικοί κίνδυνοι 51
Πίνακας 3.15 Διαστημικοί κίνδυνοι 51
Πίνακας 3.16 Κίνδυνοι υγείας 51
Πίνακας 3.17 Κοινωνικοί κίνδυνοι 52
Πίνακας 3.18 Κίνδυνοι πυρκαγιάς 52
Πίνακας 3.19 Κίνδυνοι βιολογικοί-οικοσυστήματος 52
Πίνακας 3.20 Κίνδυνοι από φυσική Ραδιενέργεια 52
Πίνακας 5.1 Περιγραφή των μεγαλύτερων πλημμυρών στον κόσμο, οι οποίες προκλήθηκαν την περασμένη
Διπλωματική Εργασία xvii

δεκαετία του περασμένου αιώνα και την πρώτη δεκαετία του τρέχοντος αιώνα 114
Πίνακας 5.2 Περιγραφή των μεγαλύτερων πλημμυρών στην Ευρώπη, οι οποίες επήλθαν την περασμένη
δεκαετία του περασμένου αιώνα και την πρώτη δεκαετία του τρέχοντος αιώνα 115
Πίνακας 6.1Τροποποιημένη κλίμακα σεισμικής έντασης Mercalli, MMI – Modified Mercalli Intensity 146
Πίνακας 6.2 Κλίμακα σεισμικής έντασης Mercalli - Sieberg 147
Πίνακας 6.3 Κατάταξη κατασκευών σε κατηγορίες τρωτότητας 148
Πίνακας 6.4 Κατάταξη αστοχιών σε οικοδομές με οπλισμένο σκυρόδεμα 149
Πίνακας 6.5 Κατάταξη αστοχιών σε οικοδομές με φέρουσα τοιχοποιία 150
Πίνακας 6.6 Η Ευρωπαϊκή κλίμακα σεισμικής έντασης EMS 152
Πίνακας 6.7 Αντιστοίχιση κλιμάκων μέτρησης σεισμών Richter και Mercalli 153
Πίνακας 7.1 Ταξινόμηση κατολισθήσεων ανάλογα με τον τύπο κίνησης και τον τύπο του μετακινούμενου
υλικού κατά Varnes (1978) 180
Πίνακας 8.1 Κύριοι τύποι κινδύνου και αλληλεπιδράσεις 217
Πίνακας 8.2 Ενδεικτική διάρκεια ζωής σχεδιασμού 220
Πίνακας 8.3 Προτεινόμενες τιμές των συντελεστών ψ για κτήρια 225
Πίνακας 8.4 Τιμές σχεδιασμού δράσεων (EQU) (Ομάδα Α) 226
Πίνακας 8.5 Τιμές σχεδιασμού Δράσεων (STR/ GEO) (Ομάδα Β) 227
Πίνακας 8.6 Τιμές σχεδιασμού δράσεων (STR/GEO) (Ομάδα Γ) 227
Πίνακας 8.7 Τιμές σχεδιασμού δράσεων για χρήση σε συνδυασμούς τυχηματικών και σεισμικών δράσεων
228
Πίνακας 8.8 Τιμές σχεδιασμού δράσεων για χρήση κατά τον συνδυασμό δράσεων 229
Πίνακας 8.9 Συνιστώμενες τιμές του Ce για διαφορετικά τοπογραφικά χαρακτηριστικά 232
Πίνακας 8.10 Συντελεστές σχήματος φορτίου χιονιού 233
Πίνακας 8.11 Σχέσεις Υψόμετρου – Φορτίου Χιονιού 236
Πίνακας 8.12 Τιμές του χαρακτηριστικού φορτίο χιονιού στο έδαφος, sk, 0, στην στάθμη της θάλασσας
(Α=0m) συναρτήσει της ζώνης 237
Πίνακας 8.13 Διαδικασίες υπολογισμού για τον προσδιορισμό των δράσεων του ανέμου 242
Πίνακας 9.1 Ρόλοι και αρμοδιότητες των υπηρεσιακών μονάδων των δήμων κατά το Προ-Καταστροφικό
στάδιο 280
Πίνακας 9.2 Αρμοδιότητες των υπηρεσιακών μονάδων των Δήμων κατά το Συν-Καταστροφικό και το
Μετα-Καταστοφικό στάδιο 294
Διπλωματική Εργασία xviii

Πίνακας 10.1 Λόγοι για την λήψη απόφασης διενέργειας άσκησης 320
Πίνακας 10.2 Πρόγραμμα της άσκησης 329
Διπλωματική Εργασία xix

Συντομογραφίες & Ακρωνύμια
Ελληνικά
Γ.Γ.Π.Π. Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας

Δ.Α.Ε.Φ.Κ. Διεύθυνση Αποκατάστασης Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών
ΔΥΠΕ Διοίκηση Υγειονομικής Περιφέρειας
Ε.Γ.Υ. Ειδική Γραμματεία Υδάτων
Ε.Δ. Ένοπλες Δυνάμεις
Ε.Ε. Ευρωπαϊκή Ένωση
Ε.Ε.Α.Ε. Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας
ΕΚΑΒ Εθνικό Κέντρο Άμεσης Βοήθειας
Ε.Κ.Κ.Α. Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης
ΕΛ.ΑΣ. Ελληνική Αστυνομία
ΕΜΕΚΑ Επιτροπή Μελέτης των Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγή
Ε.Μ.Υ. Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία
Ε.Ο.Ε.Δ. Εθελοντική Ομάδα Έρευνας Διάσωσης
Ε.Π.Κ Ένωση Προστασίας Καταναλωτών
ΕΣ.Δ.Δ.Α. Εθνική Σχολή Δημόσια Διοίκηση Αυτοδιοίκηση (ΕΣΔΔΑ)
ΕΣΚΕ Ενιαίου Συντονιστικού Κέντρου Επιχειρήσεων
Ε.Σ.ΚΕ.Π.Π. Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο Πολιτικής Προστασίας
ΕΥΔΕ.ΚΣΣΥ Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Κατασκευής και Συντήρησης Συγκοινωνιακών
Υποδομών
ΚΑΔΕΤ Κανονισμός Για Αποτίμηση Και Δομητικές Επεμβάσεις Τοιχοποιίας
Κ.Ε.Δ.Ε. Κεντρική Ένωση Δήμων Ελλάδος
ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ. Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων
ΚΑΝ.ΕΠΕ. Κανονισμός Επεμβάσεων
ΚΕΠΠ Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας
ΛΕ.Ε.Α. Λειτουργίες Έκτακτης Ανάγκης
Λ.Σ. Λιμενικό Σώμα
ΛΣ – ΕΛΑΚΤ Λιμενικό Σώμα – Ελληνική Ακτοφυλακή
Διπλωματική Εργασία xx
ΜΜΕ Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας

ΝΕΑΚ Νέος Αντισεισμικός Κανονισμός
Ν Νομός
Ν.Ο.Χ Ναυαγοσωστική Μονάδα Χανιών
ΟΑΣΠ Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας
Ο.Η.Ε Οργανισμός Ηνωμένων Εθνών
Ο.ΣΧ.Α Ομάδα Σχεδιασμού Άσκησης
ΠΔΕ Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων
ΠΕ Περιφερειακή Ενότητα
ΠΟΥ Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας
ΠΣ Πυροσβεστικό Σώμα
ΠΥ Πυροσβεστική Υπηρεσία
ΣΕΚΥΠΣ Συντονιστικό Επιχειρησιακό Κέντρο Υπηρεσιών Πυροσβεστικού Σώματος
Σ.Μ.Ο. Συντονιστικό Μητροπολιτικό Όργανο
Σ.Ν.Ο. Συντονιστικό Νομαρχιακό Όργανο
Σ.Ο.Π.Π. Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας
Σ.Π.Ε.Κ Συντονιστικίο Περιφεριακό Κέντρο
Σ.Τ.Ο. Συντονιστικό Τοπικό Όργανο
ΤΑΜΔ Τακτική Άσκηση Μετά Δυνάμεων
Τ.Ε. Τραπέζια Εργασίας
ΤΕΕ Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδος
Ι.Τ.Α Ινστιτούτο Τοπικής Αυτοδιοίκησης
ΥΑ Υπουργική Απόφαση
ΥΑΣ πρώην Υπηρεσία Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων
ΥΗΣ Υδροηλεκτρικοί Σταθμοι
Υ.Π.Ε.Ν. Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας
ΥΠ.Υ.ΜΕ.ΔΙ Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων
ΦΕΚ Φύλλο Εφημερίδας της Κυβερνήσεως
Διπλωματική Εργασία xxi

Ξενόγλωσσα
ADRC Asian Disaster Reduction Centre

CRED Centre for Research on the Epidemiology of Disasters
EM-DAT Emergency Events Database
EMS European Macroseismic Scale
FEMA Federal Emergency Management Agency
GEM Global Entrepreneurship Monitor
GIS Geographical Information System
GWP Global Warming Potential
ΙFRC International Federation of Red Cross and Red Crescent Societies
IPCC Intergovernmental Panel on Climate Change
JMA Japan Meteorological Agency
MM or MMI Modified Mercalli Intensity scale
MKS Medvedev–Sponheuer–Karnik scale
NASA National Aeronautics and Space Administration
NDCs Nationally Determined Contributions
NDVI Normalized Difference Vegetation Index
NFDRS National Fire Danger Rating System
NOAA National Oceanic and Atmospheric Administration
SRES Special Report on Emissions Scenarios
UNESCO United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization
UNFCCC United Nations Framework Convention On Climate Chance
UNISDR United Nations International Strategy for Disaster Reduction
(Διεθνής Στρατηγική για τη μείωση των καταστροφών ΟΗΕ)
Διπλωματική Εργασία xxii

1 Εισαγωγή
1.1 Αντικείμενο της Εργασίας
Δυστυχώς, η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια και οι

επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται αισθητές, καθώς η αύξηση
της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας συνοδεύεται πολλές φορές από ακραία καιρικά
φαινόμενα. Αποτέλεσμα αυτών των ακραίων καιρικών φαινομένων είναι πολλές χώρες να
πλήττονται από φυσικές καταστροφές και να έχουν σημαντικές αρνητικές επιπτώσεις στις
υποδομές τους, στους εθνικούς, κοινωνικούς και εθνικούς τους πόρους καθώς και σε
απώλειες σε ανθρώπινες ζωές. Για την αντιμετώπιση αυτών των επιπτώσεων και την
θωράκιση των κοινοτήτων, επιβάλλεται να γίνει σωστή διαχείρισή των φυσικών
καταστροφών με στοχευμένες δράσεις και κατασκευή κατάλληλων τεχνικών έργων,
προκειμένου να αποφευχθούν τέτοια ακραία φαινόμενα στο μέλλον και εφόσον εκδηλωθούν,
να μπορούν να αντιμετωπιστούν όσο το δυνατόν αποτελεσματικότερα.
Αντικείμενο της παρούσας Μεταπτυχιακής εργασίας αποτελεί η ανάλυση του φαινομένου
της κλιματικής αλλαγής, η προσέγγιση των φυσικών καταστροφών που σχετίζονται με
αυτήν, η διερεύνηση των τρόπων και των μέτρων αντιμετώπισή τους για την σωστή
διαχείρισή τους, καθώς και η ανάδειξη της σημαντικότητας των ασκήσεων ετοιμότητας
προκειμένου να γίνεται έλεγχος της ετοιμότητας του μηχανισμού της Πολιτικής Προστασίας
στην αντιμετώπιση μιας καταστροφής και του τρόπου διαχείρισης των συνεπειών της.
Η συγγραφή της παρούσας διπλωματικής εργασίας στηρίζεται σε ελληνική και αγγλική
βιβλιογραφία, καθώς και σε διεθνή ηλεκτρονικά περιοδικά, επιστημονικά άρθρα και
δικτυακούς τόπους, των οποίων το αντικείμενο σχετίζεται με το θέμα της διαχείρισης
φυσικών καταστροφών.
1.2 Δομή της Εργασίας
Στο 1ο Κεφάλαιο περιγράφεται συνοπτικά το αντικειμένου του προβλήματος της παρούσας

εργασίας, η γενικότερη δομή της και γίνεται αναφορά στους τρόπους συλλογής δεδομένων
που χρησιμοποιήθηκαν για την συγγραφή της παρούσας εργασίας.
Διπλωματική Εργασία 1
Στο 2ο Κεφάλαιο γίνεται ανάλυση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής, των αιτιών και
των παραγόντων που την επηρεάζουν, περιγράφεται το φαινόμενο του θερμοκηπίου, τα
σενάρια της μελλοντικής κλιματικής αλλαγής και οι δυσμενείς επιπτώσεις της, οι οποίες
αναμένεται να ενταθούν τις επόμενες δεκαετίες.
Το 3ο Κεφάλαιο αναλύεται ο ορισμός και η έννοια της καταστροφής και γίνεται αναφορά
στην ταξινόμηση των καταστροφών. Εισάγονται οι βασικές έννοιες κινδύνου, όπως είναι της
τρωτότητας, της επικινδυνότητας, της διακινδύνευσης, της προσαρμοστικότητας, αναλύονται
οι σχέσεις μεταξύ τους και οι εξισώσεις του κινδύνου. Γίνεται αναφορά στην
κατηγοριοποίησή των φυσικών κινδύνων και εισάγεται η έννοια της διαχείρισης της
καταστροφής. Στη συνέχεια παρουσιάζεται ο κύκλος της διαχείρισης της καταστροφής και
αναλύονται οι φάσεις της.
Στο 4ο Κεφάλαιο εισάγονται οι βασικές έννοιες της πυρκαγιάς, περιγράφεται ο κίνδυνος της
πυρκαγιάς και η κατηγοριοποίησή του στον ημερήσιο χάρτη πρόβλεψης κίνδυνου πυρκαγιάς
και γίνεται ανάλυση των δασικών πυρκαγιών και της κατηγοριοποίησής τους. Στη συνέχεια,
περιγράφονται τα αίτια εκδήλωσης των δασικών πυρκαγιών, οι επιπτώσεις τους και τα
προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα, καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισής τους.
Στο 5ο Κεφάλαιο εισάγονται οι βασικές έννοιες της πλημμύρας και αναλύονται τα είδη των
πλημμυρών. Στη συνέχεια περιγράφοντα τα αίτια εκδήλωσης τους, οι επιπτώσεις τους και τα
προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα, καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισής τους.
Στο 6ο Κεφάλαιο εισάγονται οι βασικές έννοιες του σεισμού, αναλύονται η θεωρία των
λιθοσφαιρικών πλακών, τα είδη των σεισμικών κυμάτων και περιγράφονται τα κυριότερα
αίτια δημιουργίας τους που είναι τα σεισμικά ρήγματα. Έπειτα, γίνεται κατηγοριοποίηση των
σεισμών, αναλύεται ο ορισμός του σεισμικού κινδύνου και περιγράφονται οι παράγοντες που
τον επηρεάζουν. Στη συνέχεια αναφέρονται τα όργανα καταγραφής σεισμικών δονήσεων,
αναλύονται τα χαρακτηριστικά των σεισμών που αποτελούν το μέγεθος, η ένταση, η
ενέργεια και η επιτάχυνση και γίνεται αναφορά στις κλίμακες μέτρησης του μεγέθους και της
έντασης ενός σεισμού. Ακολουθεί η περιγραφή των πρόδρομων φαινομένων, τα οποία
συμβαίνουν πριν την εκδήλωση ενός σεισμού και τέλος, περιγράφονται οι επιπτώσεις των
σεισμών, τα προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και οι τρόποι αντιμετώπισής τους.
Στο 7ο Κεφάλαιο εισάγονται οι βασικές έννοιες της κατολίσθησης και περιγράφονται τα
χαρακτηριστικά μιας τυπικής κατολίσθησης. Στη συνέχεια, γίνεται ταξινόμηση των
κατολισθήσεων, αναλύονται τα αίτια εκδήλωσής τους, οι επιπτώσεις τους και τα προληπτικά
και ρυθμιστικά μέτρα, καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισής τους.

Στο 8ο Κεφάλαιο εισάγεται η έννοια των πολλαπλών κινδύνων και γίνεται διερεύνηση της
επιλογής και του τρόπου σχεδιασμού των τεχνικών έργων, ώστε να θωρακίζουν μια κοινωνία
από μια φυσική καταστροφή που θα επιφέρει πολλαπλούς κίνδυνους στις κατασκευές. Στη
συνέχεια περιγράφεται το θεσμικό πλαίσιο για την μελέτη - κατασκευή τεχνικών έργων και
δίνεται έμφαση στο εθνικό σχέδιο υποδομών και στα έργα που υπάρχουν στο σχέδιο αυτό, τα
οποία αντιμετωπίζουν φυσικές καταστροφές σε εθνικό επίπεδο και προτείνονται
χρηματοδοτικά εργαλεία για το κόστος υλοποίησης των σχετικών έργων το οποίο δεν μπορεί
να καλυφθεί μέσα από το πρόγραμμα δημοσίων επενδύσεων ή άλλη δημόσια πηγή
χρηματοδότησης.
Στο 9ο Κεφάλαιο εισάγεται ο θεσμός της Πολιτικής Προστασίας, γίνεται αναφορά των
εμπλεκόμενων φορέων στη διαχείριση κινδύνων καταστροφών σήμερα και αναλύεται ο
ολοκληρωμένος σχεδιασμός για τους κινδύνους που απειλούν τον κάθε Δήμο και οι δράσεις
που πρέπει να αναληφθούν σε όλα τα στάδια εκδήλωσης των φαινομένων που οδηγούν σε
καταστροφές.
Στο 10ο Κεφάλαιο λόγω της σημαντικότητας του ελέγχου της ετοιμότητας του μηχανισμού
της Πολιτικής Προστασίας στην αντιμετώπιση μιας καταστροφής και του τρόπου διαχείρισης
των συνεπειών της, αντικείμενο ανάλυσης αποτελούν οι ασκήσεις ετοιμότητας.
Περιγράφεται μια περίπτωση μελέτης άσκησης επί χάρτου Πολιτικής Προστασίας με την
κωδική ονομασία «ΣΑΜΑΡΙΑ ΔΑ-SOS-2012» που διεξήχθη από την Αποκεντρωμένη
Διοίκηση Κρήτης σε συνεργασία με την Περιφέρεια και τους Δήμους της Κρήτης και δυο
σχέδια επέμβασης από την Πυροσβεστική Υπηρεσία, που διεξήχθησαν ως ασκήσεις πεδίου.
Στο 11ο Κεφάλαιο περιγράφονται τα συμπεράσματα που παράχθηκαν γενικότερα από την
ανάλυση του αντικειμένου της διαχείρισης φυσικών καταστροφών και από την μελέτη
περίπτωσης. Επιπλέον, παρατίθενται προτάσεις για μελλοντική έρευνα, στο πλαίσιο της
βελτίωσης της διαχείρισης κινδύνων.
Τέλος ακολουθεί η βιβλιογραφία και οι ηλεκτρονικές πηγές.
2 Η Κλιματική Αλλαγή
2.1 Η Κλιματική Αλλαγή – Εισαγωγή
Ως κλιματική αλλαγή νοείται η μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και ειδικότερα οι

μεταβολές των μετεωρολογικών συνθηκών που παρουσιάζουν στατιστικά σημαντικές
διακυμάνσεις ως προς τη μέση κατάσταση του κλίματος ή τη μεταβλητότητά του, που
εκτείνονται σε μεγάλη χρονική κλίμακα (δεκαετιών ή περισσότερων ακόμα ετών). Στη
Σύμβαση - Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για τις Κλιματικές Μεταβολές (UNFCC), ως
κλιματική αλλαγή νοείται ειδικότερα η μεταβολή στο κλίμα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα
σε ανθρώπινες δραστηριότητες, κάνοντας διάκριση τον όρο από την κλιματική
μεταβλητότητα που οφείλεται σε φυσικά αίτια (United Nations Framework Convention on
Climate Change, 1992, Αρ.1, παρ.2).
Κατά γενική αποδοχή, το κλίμα αλλάζει σε παγκόσμια κλίμακα στο πέρασμα των αιώνων.
Ένας εμφανής και εύκολα παρατηρήσιμος δείκτης αυτής της αλλαγής είναι η περιβαλλοντική
θερμοκρασία που παρουσιάζει αύξηση. Μελετώντας την εξέλιξη της μέσης τιμής της
θερμοκρασίας, ο πλανήτης είναι κατά 0,8°C θερμότερος σε σχέση με το έτος 1860. Κάθε μία
από τις τελευταίες τρεις δεκαετίες ήταν πιο ζεστή από οποιαδήποτε προηγούμενη δεκαετία,
από τότε που άρχισαν τα αρχεία το 1850 και ο ρυθμός αύξησης κατά τα τελευταία 25 χρόνια,
είναι πολύ υψηλότερος, πάνω από 0,18 °C ανά δεκαετία.
Η παγκόσμια θερμοκρασία εδάφους και ωκεανού για τον Ιανουάριο του 2020 ήταν η
υψηλότερη στο 141ετές ρεκόρ, με μέση θερμοκρασία 1,16 °C, πάνω από τον μέσο όρο του
20ου αιώνα. Το διάστημα 2015-2019 μπορεί να χαρακτηριστεί ως η θερμότερη πενταετία
από οποιαδήποτε άλλη ισοδύναμη περίοδο. Η μέση παγκόσμια θερμοκρασία εκτιμάται ότι
είναι ήδη 1,1°C πάνω από τη μέση θερμοκρασία της προβιομηχανικής εποχής (1850-1900)
και 0,2°C πάνω από εκείνη της περιόδου 2011-2015 (UN Climate Action Summit, 2019).
Ταυτόχρονα, η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας στο βόρειο ημισφαίριο προσεγγίζει μια
αύξηση περίπου 2οC στην αρκτική ζώνη.
Κατά την Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή και όπως προκύπτει στην
υπό δημοσίευση αναφορά της που είναι αφιερωμένη στα ακραία καιρικά φαινόμενα, η
παρατηρούμενη και αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας συνοδεύεται

πολλές φορές από ακραία καιρικά φαινόμενα (IPCC,2013). Σύμφωνα με την έκθεση του
Geological Society of London (2010,Νοέμβριος), το γεωλογικό αρχείο σε συμφωνία με
τους νόμους της φυσικής μας προσφέρει σημαντικές αποδείξεις ότι όταν προστίθενται
σημαντικές ποσότητες CO2 στην ατμόσφαιρα, η θερμοκρασία της ατμόσφαιρας αυξάνεται
σύμφωνα με τον μηχανισμό του φαινομένου του θερμοκηπίου η οποία συντελεί στην αύξηση
της στάθμης της θάλασσας, σε τροποποιημένα πρότυπα βροχόπτωσης (Alverson et al.,2003),
στην υποχώρηση του επιπέδου του διαλυμένου οξυγόνου στα ύδατα (Keeling et al.,2010) και
σε αύξηση της οξύτητας των ωκεανών (Barker and Elderfield, 2002, Caldeiraand Wickett,
2003)(Επιτροπή Μελέτης των Επιπτώσεων Κλιματικής Αλλαγή (ΕΜΕΚΑ), 2011).
Οι κορυφαίοι επιστήμονες του κλίματος στον κόσμο πιστεύουν ότι οι ανθρώπινες
δραστηριότητες είναι η κύρια αιτία της θέρμανσης του πλανήτη, η οποία παρατηρείται από
τα μέσα του 20ου αιώνα και δεν οφείλεται αποκλειστικά σε φυσικά αίτια. Κατά την
Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή, η πιθανότητα αυτή, τοποθετείται σε
ποσοστό μεγαλύτερο της τάξεως του 90% (IPCC,2013).
Εικόνα 2.1 Διαφορά θερμοκρασίας από τη μέση ετήσια θερμοκρασία της περιόδου 1901-1950. Με μαύρο
0.1
παρουσιάζονται τα πραγματικά δεδομένα, με κόκκινο οι προσομοιώσεις μοντέλων που λαμβάνουν υπόψη

τόσο τον ανθρώπινο όσο και τον φυσικό παράγοντα και με μπλε οι προσομοιώσεις κλιματικών μοντέλων
που λαμβάνουν υπόψη μόνο τον φυσικό παράγοντα (IPCC, 2014b)
Σε αυτό το συμπέρασμα οδηγούμαστε και με την χρήση των κλιματικών μοντέλων, όπως
φαίνεται στην παραπάνω Εικόνα 2.1, όπου με μαύρο παρουσιάζονται τα πραγματικά
δεδομένα, με κόκκινο οι προσομοιώσεις μοντέλων που λαμβάνουν υπόψη τόσο τον
ανθρώπινο όσο και τον φυσικό παράγοντα και με μπλε οι προσομοιώσεις κλιματικών
μοντέλων που λαμβάνουν υπόψη μόνο τον φυσικό παράγοντα. Όπως διαπιστώνουμε, τα
κλιματικά μοντέλα προσομοιώνουν σε πιο ικανοποιητικό βαθμό το φαινόμενο της
παγκόσμιας υπερθέρμανσης, όταν εκτελούνται λαμβάνοντας υπόψη τόσο την αυξημένη
συγκέντρωση των θερμοκηπικών αερίων (ανθρωπογενής παράγοντας) όσο και φυσικά αίτια.
Όταν τα κλιματικά μοντέλα εκτελούνται χρησιμοποιώντας μόνο τις φυσικές παρεμβάσεις
που οδηγούν στην μεταβολή του κλίματος και αγνοώντας τον ανθρωπογενή παράγοντα,
υπάρχει μεγάλη απόκλιση της προσομοιωμένης θερμοκρασίας από την πραγματική.
Η ανοδική τάση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας είναι βέβαιο ότι θα συνεχιστεί στις
περισσότερες περιοχές του πλανήτη και κατά τον 21o αιώνα ανάλογα με την εξέλιξη των
συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου κατά 1,8 - 4 οC και θα είναι σημαντικότερη
στα μεγαλύτερα γεωγραφικά πλάτη και εντονότερη στις ηπειρώτικες περιοχές σε σύγκριση
με τους ωκεανούς (IPCC,2007). Η αύξηση της μέσης θερμοκρασίας της γης είναι πιθανό να
φτάσει στους 1,5 °C μεταξύ των ετών 2030 και 2052, εάν συνεχίσει να αυξάνεται με τον
τρέχοντα ρυθμό (IPCC, 2018). Με βάση την εφαρμογή των σημερινών NDCs (Nationally
Determined Contributions), αναμένεται αύξηση της μέσης παγκόσμιας θερμοκρασίας, από
2.9°C έως 3.4°C μέχρι το 2100, σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα και θα είναι
συνεχόμενη (UN Climate Action Summit, 2019).
Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής εμφανίζονται νωρίτερα και εντονότερα απ’ ότι είχαν
υποδείξει οι κλιματικές εκτιμήσεις, ακόμη και μια δεκαετία πριν. Στην τελευταία έκθεσή της,
η Διακυβερνητική Επιτροπή του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC, 2018) σήμανε
καμπανάκι κινδύνου για την αύξηση της θερμοκρασίας της Γης, βάζοντας όριο για τη
συγκράτηση της ανόδου της θερμοκρασίας στους 1,5 οC σε σχέση με τα προβιομηχανικά
επίπεδα και όχι στους 2 οC, όπως είχε κάνει η σύνοδος των Παρισίων (COP21) πριν από δύο
χρόνια, ώστε να επιτευχθεί βιώσιμη ανάπτυξη, χωρίς να υπάρξουν καταστροφικές επιπτώσεις
στη χλωρίδα και πανίδα του πλανήτη και να εξαλειφθεί η φτώχεια. Σύμφωνα με τους
ειδικούς που εξέτασαν περισσότερες από 6.000 μελέτες, στο σενάριο της αύξησης των 1,5
ο
C, οι άνθρωποι που θα κινδυνεύσουν από έλλειψη νερού θα μειωθούν στο μισό, σε σχέση
με το σενάριο της αύξησης των 2 βαθμών. Μια αύξηση των 2 οC θα επηρεάσει 10
εκατομμύρια περισσότερους ανθρώπους από την αύξηση της στάθμης της θάλασσας έως το
2100 και τα επεισόδια καύσωνα, θα γίνουν ακόμα πιο ακραία και συχνότερα, αυξάνοντας
τους θανάτους που σχετίζονται με τη ζέστη αλλά και την εκδήλωση περισσότερων δασικών
πυρκαγιών. Στο σενάριο της αύξησης των 2 βαθμών, η φύση θα υποστεί τις μεγαλύτερες
βλάβες, καθώς ο πληθυσμός των εντόμων που διαδραματίζουν ζωτικό ρόλο στη
γονιμοποίηση φυτών θα μειωθεί στο μισό καθώς το 99 % των κοραλλιών θα βρεθεί σε
κίνδυνο, ενώ αν επιτευχθεί ο στόχος των 1,5 οC, το ποσοστό εκείνων που μπορεί να σωθούν
αυξάνεται στο 10 %. Στο ίδιο σενάριο, θα υπάρξουν σοβαρές επιπτώσεις στον τομέα της
αλιείας, καθώς θα προκληθεί ο θάνατος 3 εκατομμυρίων αλιευμάτων, αριθμός που θα
μειωθεί στο μισό, ακόμη και αν η θερμοκρασία αυξηθεί στους 1,5 οC. Επιπλέον, τα
καλοκαίρια χωρίς πάγο στην Αρκτική, η οποία θερμαίνεται με ρυθμό δύο ή τρεις φορές
μεγαλύτερο από τον υπόλοιπο πλανήτη, θα εμφανίζονται μια φορά τη δεκαετία, ενώ αν η
θερμοκρασία αυξηθεί κατά 1,5 οC θα εμφανίζονται μια φορά στα 100 χρόνια.
Με την συνεχόμενη αύξηση της θερμοκρασίας όπως αυτή εξελίσσεται, η αύξηση αυτή,
αναμένεται ότι θα είναι μεγαλύτερη, ιδίως αν η παγκόσμια δράση για μείωση των εκπομπών
καθυστερήσει χρονικά ή αν έχει μερική μόνο επιτυχία. Οι επιστήμονες της Διακυβερνητικής
Επιτροπής για την Κλιματική Αλλαγή υποστηρίζουν ότι το φράγμα του 1,5 οC μπορεί να
ξεπερασθεί κάπου το 2030 και μόλις αυτό το όριο ξεπεραστεί, ακόμη και μισός οC επιπλέον
θα οδηγήσει σε σημαντική αύξηση των κινδύνων για πλημμύρες, ξηρασίες, καύσωνες και
φτώχεια για πολλά εκατομμύρια ανθρώπους (IPCC, 2014).
Δυστυχώς, η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια και οι
επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής έχουν ήδη αρχίσει να γίνονται αισθητές. Για την
αντιμετώπιση αυτών των δυσμενών επιπτώσεων, επιβάλλεται κάθε χώρα να αναπτύξει
πολιτικές προσαρμογής και μετριασμού στην αναμενόμενη κλιματική αλλαγή και να δράσει
αποφασιστικά σε τέσσερις τομείς: ενέργεια, χρήση γης, πόλεις και βιομηχανία.
Η εκπλήρωση της Συμφωνίας των Παρισίων απαιτεί άμεση και ολοκληρωμένη δράση που
περιλαμβάνει την απαλλαγή από ανθρακούχες εκπομπές, την προστασία και ενίσχυση των
δασών (οι οποίοι δρουν ως απορροφητήρες του άνθρακα) και της βιοποικιλότητας και την
εντατικοποίηση των προσπαθειών ώστε να απομακρυνθεί το CO2 από την ατμόσφαιρα.. Τα
έθνη είναι απαραίτητο να τριπλασιάσουν τις πολιτικές μείωσης των εκπομπών προκειμένου
να καταφέρουν να περιορίσουν την άνοδο της παγκόσμιας θερμοκρασίας στους 2°C σε
σχέση με την προβιομηχανική εποχή και να τις πενταπλασιάσουν για επιτευχθεί ο στόχος του
περιορισμού της ανόδου της θερμοκρασίας στον 1,5 °C, όπου από τεχνικής άποψης είναι
ακόμη εφικτό και υλοποιήσιμο. Ωστόσο, για τα φυσικά φαινόμενα ισχύει ο νόμος της
αδράνειας, που σημαίνει πρακτικά ότι ακόμη και εάν οι συγκεντρώσεις αερίων του
θερμοκηπίου σταθεροποιηθούν σήμερα, ο πλανήτης θα συνεχίσει να θερμαίνεται κατά
περίπου 0,6 °C κατά τον επόμενο αιώνα λόγω των αερίων του θερμοκηπίου που ήδη
βρίσκονται στην ατμόσφαιρα.
Εκτιμάται (ΝASA, 2010), ότι κατά τον τελευταίο αιώνα μεταξύ του 1906 και του 2005, η
παγκόσμια μέση θερμοκρασία της επιφάνειας της γης έχει αυξηθεί περίπου μεταξύ 0,6°C και
0,9°C και ο ρυθμός αύξησης της θερμοκρασίας σχεδόν διπλασιάστηκε τα τελευταία 50 έτη.
Στην παρακάτω Εικόνα 2.2, απεικονίζεται η γραφική παράσταση γραμμών της μέσης
επιφανειακής θερμοκρασίας του πλανήτη, όπως καταγράφηκαν από τη NASA, την NOAA,
την ερευνητική ομάδα Berkeley Earth, το Met Office Hadley Center (Ηνωμένο Βασίλειο) και
την ανάλυση Cowtan και Way, η οποία παρουσιάζει ετήσιες ανωμαλίες θερμοκρασίας από το
1880 έως το 2019. Αν και υπάρχουν μικρές διαφοροποιήσεις από έτος σε έτος και τα πέντε
αρχεία δείχνουν κορυφές και κοιλάδες σε συγχρονισμό μεταξύ τους, ταχεία αύξηση της
θερμοκρασίας στις τελευταίες δεκαετίες και την τελευταία δεκαετία να είναι η θερμότερη
όλων.
Εικόνα 2.2 Η διαχρονική παγκόσμια μεταβολή της μέσης επιφανειακής θερμοκρασίας του πλανήτη
0
(Πηγή:https://climate.nasa.gov/news/2945/nasa-noaa-analyses-reveal-2019-second-warmest-year-on-
record/)
2.2 Αίτια - Παράγοντες που επηρεάζουν την Κλιματική Αλλαγή
Τα αίτια που επηρεάζουν την κλιματική αλλαγή και συντελούν στην ανοδική πορεία της
θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας και ως αποτέλεσμα της υπερθέρμανσης του πλανήτη είναι:
 Η κλιματική μεταβλητότητα που οφείλεται σε φυσικά αίτια.
Αν και υπάρχουν διάφορες προτάσεις από τους επιστήμονες ως προς του πιθανούς
παράγοντες που επηρεάζουν την κλιματική μεταβλητότητα, κατά γενική συμφωνία αυτών, η
κλιματική μεταβλητότητα αποδίδεται στον επηρεασμό των χαρακτηριστικών του ισοζυγίου
ενέργειας μέσω της θερμοκρασιακής ισορροπίας. Η διάκριση των πιθανών παραγόντων
μπορεί να γίνει σε ενδογενείς ή εξωγενείς, αναφορικά με το κλιματικό σύστημα. Με
εξαίρεση τον ανθρώπινο παράγοντα και χωρίς να υπάρχει διάκριση εάν πρόκειται για
ενδογενούς ή εξωγενούς προέλευσης, οι υπόλοιποι κυριότεροι παράγοντες κατά τον
Μαχαίρα είναι οι μετακινήσεις των ηπείρων στην επιφάνεια της γης, οι ηφαιστειακές
εκρήξεις, οι μεταβολές της ηλιακής δραστηριότητας, και οι ανωμαλίες στην γήινη κίνηση
(Μαχαίρας, Π. 2006).
 Η κλιματική μεταβλητότητα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες

δραστηριότητες.
Το κλίμα και η θερμοκρασία της γης επηρεάζεται όλο και περισσότερο από τις ανθρώπινες
δραστηριότητες. Το 2007, η τέταρτη Έκθεση αξιολόγησης της Διακυβερνητικής Επιτροπής
για την κλιματική αλλαγή (IPCC) κατέληξε στο συμπέρασμα ότι «υπάρχουν πλέον επαρκή
στοιχεία που δείχνουν ότι η παρατηρούμενη θέρμανση του πλανήτη τα τελευταία 50 χρόνια
οφείλεται σε ανθρωπογενείς δραστηριότητες» (IPCC,2007). Μέσω αυτών των
δραστηριοτήτων, προστίθενται τεράστιες ποσότητες αερίων του θερμοκηπίου στα αέρια που
υπάρχουν στην ατμόσφαιρα και έτσι προκαλείται αύξηση του φαινομένου του θερμοκηπίου
που οδηγεί στην υπερθέρμανση του πλανήτη. Στην πέμπτη Έκθεση αξιολόγησης της
Διακυβερνητικής Επιτροπής του 2013, οι κυριότερες διαπιστώσεις ήταν ότι η αυξημένη
συγκέντρωση του διοξειδίου του άνθρακα στην ατμόσφαιρα βρίσκεται σε επίπεδα
πρωτόγνωρα, εδώ και τουλάχιστον 800.000 χρόνια και η αύξηση του CO2 κατά 40 % σε
σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα, οφείλεται στην καύση ορυκτών καυσίμων από τις
ανθρώπινες δραστηριότητες. Ακόµη και εάν οι εκποµπές αερίων του θερµοκηπίου
μηδενιστούν το 2020, η θερμοκρασία του πλανήτη το 2100 θα είναι 1°C πάνω από τα
επίπεδα του 1950, ενώ εάν συνεχίσουν οι εκπομπές να αυξάνονται µε αµείωτη ένταση, θα
υπάρξει αύξηση της παγκόσμιας µέσης θερμοκρασίας κατά 4 °C έως το 2100 (IPCC,2013).
Τα σημαντικότερα αίτια αύξησης των εκπομπών των αερίων αυτών που οφείλονται στις
ανθρώπινες δραστηριότητες είναι τα εξής:
1. Η αυξανόμενη καύση του άνθρακα, του πετρελαίου και του φυσικού αερίου (των
ορυκτών καυσίμων) παράγει διοξείδιο του άνθρακα (CO2) και υποξείδιο του αζώτου
(N2O) που προκαλείται από την συνεχή ανάπτυξη και από την αύξηση του
πληθυσμού. Παρά την αξιοσημείωτη αύξηση των ανανεώσιμων πηγών ενέργειας, τα
ορυκτά καύσιμα εξακολουθούν να κυριαρχούν στο παγκόσμιο ενεργειακό σύστημα.
2. Η αποψίλωση των ομβρόφιλων δασών. Τα δέντρα συμβάλλουν σημαντικά στην
ρύθμιση του κλίματος γιατί απορροφούν το CO2 από την ατμόσφαιρα. Συνεπώς, με
την αποψίλωση των ομβόφιλων δασών, ο άνθρακας που θα αποθηκευόταν σ' αυτά,
ελευθερώνεται στην ατμόσφαιρα και έτσι το φαινόμενο του θερμοκηπίου
επιδεινώνεται.
3. Η αύξηση της κτηνοτροφίας. Οι αγελάδες και τα αιγοπρόβατα παράγουν μεγάλες
ποσότητες μεθανίου (CH4) κατά την πέψη της τροφής τους.
4. Με τη χρήση αζωτούχων λιπασμάτων προκαλούνται εκπομπές υποξειδίου του
αζώτου (N2O). Συνεπώς η αύξηση της γεωργίας και η αυξημένη ζήτηση τροφίμων,
έχουν συμβάλει στην αύξηση της θερμοκρασίας.
5. Με την χρήση φθοριούχων αερίων (F-Gases) σε ένα ευρύ φάσμα εφαρμογών, κυρίως
στους τομείς της ψύξης και του κλιματισμού. Αν και οι εκπομπές των φθοριούχων
αντιπροσωπεύουν σήμερα το 2 % του συνόλου των εκπομπών των αερίων του
θερμοκηπίου, είναι η μόνη ομάδα αερίων με σαφή αυξητική τάση από τη δεκαετία
του 1990. Τα αέρια αυτά, χρησιμοποιούνται ευρύτατα κυρίως στις ανεπτυγμένες
χώρες για την αντικατάσταση των Χλωροφθορανθράκων (CFCs) και των
Υδροχλωροφθορανθράκων (HCFCs), αερίων που καταργήθηκαν σταδιακά από το
Πρωτόκολλο του Μόντρεαλ ως ουσίες υπεύθυνες για την καταστροφή της στιβάδας
του όζοντος, ενώ συγχρόνως είναι αέρια με πολύ υψηλό δυναμικό θέρμανσης του
πλανήτη (GWP), έως και 23.000 φορές μεγαλύτερο από το διοξείδιο του άνθρακα.
Ευτυχώς, εκλύονται σε μικρότερες ποσότητες και καταργούνται σταδιακά σύμφωνα

με κανονισμό της ΕΕ.
2.3 Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου
Η αύξηση της θερμοκρασίας των τελευταίων 150 χρόνων αποδίδεται κατά μεγάλο ποσοστό
στην ανθρωπογενή αύξηση της συγκέντρωσης των αερίων του θερμοκηπίου στην
ατμόσφαιρα (Hegerl et al., 2011). Το «φαινόμενο του θερμοκηπίου» είναι ένα φυσικό
φαινόμενο το οποίο είναι υπεύθυνο για τη διατήρηση της θερμοκρασίας της γης σε υψηλά
επίπεδα, καθώς η θερμοκρασία της επιφάνειας της γης επηρεάζεται σημαντικά από τα αέρια
που βρίσκονται στην ατμόσφαιρα. Τα αέρια αυτά, έχουν την ιδιότητα να συγκρατούν την
θερμότητα και για αυτόν τον λόγο παρομοιάστηκε με αυτό του θερμοκηπίου και πήρε το
όνομά του από αυτό.Υπό κανονικές συνθήκες, το φαινόμενο του θερμοκηπίου είναι ένα
γεωφυσικό φαινόμενο, το οποίο όχι μόνο δεν είναι επιβλαβές, αλλά έχει ευεργετικά
αποτελέσματα στο κλίμα της γης, καθώς βοηθά στη ρύθμιση σταθερών θερμοκρασιών και
γενικότερα του κλίματος και είναι απαραίτητο και ευεργετικό για την ύπαρξη, τη διατήρηση
και την εξέλιξη κάθε μορφής ζωής στον πλανήτη.
Τα αέρια που συμμετέχουν στο φυσικό φαινόμενο του θερμοκηπίου, είναι οι υδρατμοί
(Η2Ο), το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4) και το υποξείδιο του αζώτου
(Ν2Ο), τα οποία επιτρέπουν τη διέλευση της ηλιακής ακτινοβολίας προς τη γη, ενώ
παράλληλα, απορροφούν και αντανακλούν ξανά προς τη γη και άλλες κατευθύνσεις ένα
μέρος της υπέρυθρης ακτινοβολίας που εκπέμπεται από την επιφάνεια του πλανήτη (IR
ακτινοβολίας). Με αυτόν τον μηχανισμό, παγιδεύεται επιπρόσθετη θερμότητα στα
χαμηλότερα ατμοσφαιρικά στρώματα και αυξάνεται η μέση θερμοκρασία του αέρα στην
επιφάνεια του πλανήτη. Αυτή η παγίδευση της υπέρυθρης ακτινοβολίας από τα
συγκεκριμένα αέρια (η οποία διαφορετικά θα χανόταν στο διάστημα), ονομάζεται φαινόμενο
του θερμοκηπίου, το οποίο ρυθμίζει την θερμοκρασία της γης να διατηρείται περίπου στους
+15 °C. Εάν η γη δεν είχε ατμόσφαιρα, η συνολική γήινη IR ακτινοβολία θα επέστρεφε στο
διάστημα και η μέση θερμοκρασία της γης θα ήταν περίπου κατά 35°C χαμηλότερη, δηλαδή
θα άγγιζε τους -18 °C. Ως αποτέλεσμα αυτού, η επιφάνεια του πλανήτη θα ήταν μια
απέραντη παγωμένη έκταση, αφιλόξενη για τα περισσότερα είδη της πανίδας και της
χλωρίδας και η ύπαρξη ζωής θα ήταν αδύνατη, τουλάχιστον στη μορφή που υφίσταται
σήμερα.
Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 50 ετών, λόγω των ανθρώπινων δραστηριοτήτων,
καταγράφεται μία υπέρμετρη αύξηση της συγκέντρωσης των ποσοτήτων των αερίων του
θερμοκηπίου και άλλων χημικών ενώσεων στα στρώματα της ατμόσφαιρας, τα οποία δρουν
ως θερμοκηπιακοί ρύποι, καθώς ενεργούν σαν το γυαλί σε ένα θερμοκήπιο, απορροφώντας
την υπέρυθρη ακτινοβολία του ήλιου που εκπέμπεται από τη γη, αντί να της επιτραπεί η
ελεύθερη διαφυγή πίσω στο διάστημα και απορυθμίζουν την ισορροπία της.
Με εξαίρεση τους υδρατμούς, οι κυριότεροι θερμοκηπιακοί ρύποι εκτός του διοξειδίου του
άνθρακα (CO2), του μεθανίου (CH4) και του υποξειδίου του αζώτου (Ν2Ο), είναι το
τροποσφαιρικό όζον (Ο3), οι χλωροφθοράνθρακες (CFC’s), οι υδρογονοφθοράνθρακες
(ΗCFC’s), οι υπερφθοράνθρακες (ΡFC’s), οι υδρογονοφθοράνθρακες (ΗFC’s) και το
εξαφθοριούχο θείο (SF6). Οι τελευταίοι προαναφερόμενοι ρύποι, δεν αποτελούσαν ουδέποτε
συστατικό του ατμοσφαιρικού αέρα, αλλά προστέθηκαν στην ατμόσφαιρα από
ανθρωπογενείς δραστηριότητες. Στην Εικόνα 2.3 που ακολουθεί, παρουσιάζεται η
αναπαράσταση του φαινομένου του θερμοκηπίου.
Εικόνα 2.3 Αναπαράσταση του φαινομένου του θερμοκηπίου

0.2
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/23pAjkfD4ibMfnN9A)
Τα φθοριούχα αέρια, μαζί με το διοξείδιο του άνθρακα (CO2), το μεθάνιο (CH4) και το
υποξείδιο του Αζώτου (N2O), αποτελούν την ομάδα των αερίων γνωστών ως “αέρια του
θερμοκηπίου” οι εκπομπές των οποίων ελέγχονται από το Πρωτόκολλο του Κιότο στα
πλαίσια της Σύμβασης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή (UNFCCC). Τα τρέχοντα
επίπεδα των CO2, CH4 και N2O αντιπροσωπεύουν το 146 %, 257 % και 122 % αντιστοίχως
των προβιομηχανικών επιπέδων (πριν από το 1750).
Το διοξείδιο του άνθρακα (CO2) ήταν για χιλιάδες χρόνια σε ισορροπία στη φύση σε
συγκεντρώσεις από 200 έως 250 ppm (v/v), όπως φαίνεται στις Εικόνες 2.4 και 2.5 που
ακολουθούν παρακάτω. Δυστυχώς, τον 20ο αιώνα παρουσίασε αύξηση κατά 30 %
παγκοσμίως μέσα σε διάστημα 100 ετών και τα τελευταία χρόνια αυξάνεται συνεχώς με
ανεξέλεγκτους ρυθμούς, καθώς τον Φεβρουάριο του περσινού έτους 2019, είχε φτάσει τα
411,75 ppm με αυξητική τάση. Τα δεδομένα πριν το 1958 προέρχονται από αναλύσεις του
CO2 σε φυσαλίδες στον πυρήνα πάγων και από την αναλογία βαρέως ύδατος (Ο18) προς
ελαφρύ ύδωρ (Ο16) (λόγος Ο18/Ο16) σε ιζήματα ωκεανών και σε κύκλους κορμών δένδρων
(σύμφωνα με το παλαιοκλιματολογικό πρόγραμμα της Εθνικής Ωκεανολογικής και
Ατμοσφαιρικής Διοίκησης του Υπουργείου Εμπορίου των ΗΠΑ - NOOA Paleoclimatology
Program)
Εικόνα 2.4. Εξέλιξη της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) (μέρη στο εκατομμύριο - ppm)
0
τα τελευταία 800.000 χρόνια. (Πηγή: https://panacea-ri.gr/wp-

content/uploads/2019/04/climatechangepage1.pdf
Εικόνα 2.5 Αύξηση της συγκέντρωσης του διοξειδίου του άνθρακα (CO2) (μέρη στο εκατομμύριο - ppm),
0.3
του μεθανίου (CΗ4) και του υποξειδίου του αζώτου (Ν2Ο) (μέρη στο δισεκατομμύριο - ppb) τα τελευταία
2.000 χρόνια (δεδομένα από τη Διακυβερνητική Επιτροπή για το Κλίμα - IPCC)
(Πηγή:https://panacea-ri.gr/wp-content/uploads/2019/04/climatechangepage1.pdf)
Το αέριο του θερμοκηπίου που παράγεται πιο συχνά από τις ανθρώπινες δραστηριότητες
είναι το CO2 και είναι υπεύθυνο για το 66 % της υπερθέρμανσης του πλανήτη, καθώς και για
το 82 % αύξησης της ακτινοβολίας κατά την τελευταία δεκαετία και τα τελευταία πέντε έτη.
Οι εκπομπές από την καύση ορυκτών καυσίμων και τη βιομηχανική παραγωγή τσιμέντου
αποτελούν περίπου το 90 % των συνολικών ανθρωπογενών εκπομπών διοξειδίου του
άνθρακα (CO2) και το 70 % των συνολικών ανθρωπογενών εκπομπών όλων των
θερμοκηπικών αερίων. Ο μέσος ρυθμός αύξησης του CO2 τις τρεις τελευταίες δεκαετίες
αυξήθηκε από 1.42 ppm/yr τη δεκαετία 1985-1995 σε 1.86 ppm/yr τη δεκαετία 1995-2005
και σε 2.06 ppm/yr τη δεκαετία 2005-2015. Οι εκπομπές CO2 από τη χρήση ορυκτών
καυσίμων εξακολουθούν να αυξάνονται κατά 1 % ετησίως, ενώ σημείωσαν αύξηση κατά 2
% το 2018, φτάνοντας τα υψηλότερα επίπεδα στην ιστορία.
Άλλα αέρια του θερμοκηπίου εκλύονται σε μικρότερες ποσότητες, παγιδεύουν τη θερμότητα
πολύ περισσότερο από το CO2 και σε μερικές περιπτώσεις είναι κατά πολύ ισχυρότερα.
Το μεθάνιο CH4 ευθύνεται περίπου για το 17 % της υπερθέρμανσης του πλανήτη από
ανθρωπογενείς αιτίες. Το 40 % περίπου του μεθανίου εκλύεται στην ατμόσφαιρα από
φυσικές πηγές (π.χ. οι υγρότοποι, οι τερμίτες) και το 60 % από ανθρωπογενείς
δραστηριότητες (π.χ. τα ορυκτά καύσιμα, η καλλιέργεια ρυζιού, οι χώροι υγειονομικής ταφής
κ.α.). Η μέση τιμή του γραμμομοριακού κλάσματος του μεθάνιο CH4 αυξήθηκε το 2017 κατά
7 ppb σε σχέση με την προηγούμενη χρονιά. Το υποξείδιο του αζώτου N2O είναι υπεύθυνο
για το 6 % περίπου της υπερθέρμανσης του πλανήτη και εκλύεται στην ατμόσφαιρα είτε από
φυσικές πηγές σε ποσοστό περίπου 60 %, είτε από ανθρωπογενείς πηγές σε περίπου 40 % .
Η μέση τιμή του γραμμομοριακού κλάσματος του N2O αυξήθηκε το 2017 κατά 0.9 ppb σε
σχέση με την προηγούμενη χρονιά (UN Climate Action Summit, 2019).
Στον παρακάτω Πίνακα 2.1 παρατίθενται ο χρόνος ζωής και το δυναμικό θέρμανσης ανά
κυριότερο αέριο θερμοκηπίου, με αναγωγή σε εκατονταετή βάση.
Αέριο Θερμοκηπίου Μ.Ο. Χρόνου Ζωής (σε έτη) Δυναμικό θέρμανσης (ανοιγμένο στα 100έτη)
Διοξείδιο του άνθρακα βλέπε κάτω από πίνακα (*) 1

(CO2)
Μεθάνιο (CH4) 12.4 28-36
Οξείδια του αζώτου (N2O) 121 265-298
Χλωροφθοράνθρακες από βδομάδες ως χιλιάδες έτη ποικίλλει, με τα ανώτερο να φτάνει τα 23.500

(CFC) (()({\displaystyle {\ce έτη
Πίνακας 2.1 Ο χρόνος ζωής και το δυναμικό θέρμανσης ανά κυριότερο αέριο του θερμοκηπίου
(IPCC, 2013)
{CFC}}} ) (CFC)
(*) Δεν υπάρχει μοναδική ή και αντιπροσωπευτική τιμή, γιατί δεν καταστρέφεται αλλά ακολουθεί τον
κύκλο του άνθρακα, ενώ μπορεί να μείνει στην ατμόσφαιρα για χιλιάδες έτη
Από τον παραπάνω πίνακα συμπεραίνουμε ότι ακόμη και εάν οι συγκεντρώσεις των αερίων
του θερμοκηπίου σταθεροποιηθούν σήμερα, ο πλανήτης θα συνεχίσει να θερμαίνεται λόγω
των αερίων του θερμοκηπίου που ήδη βρίσκονται στην ατμόσφαιρα, επειδή κάποια από αυτά
δεν καταστρέφονται και μπορούν να μείνουν στην ατμόσφαιρα για χιλιάδες έτη.
2.4 Σενάρια Μελλοντικής Κλιματικής Αλλαγής
Βασικός παράγοντας των προσοµοιώσεων του μελλοντικού κλίµατος στα πλαίσια της
µελέτης των προβλεπόμενων ανθρωπογενών κλιµατικών αλλαγών είναι η εξέλιξη των
συγκεντρώσεων των αερίων του θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα, παρόλο που ο μελλοντικός
ρυθµός εξέλιξης των εκπομπών και κατά συνέπεια και των συγκεντρώσεων των αερίων του
θερμοκηπίου στην ατμόσφαιρα δεν µπορεί να προσδιορισθεί με ακρίβεια. Για το σκοπό αυτό,
στα πλαίσια της τρίτης έκθεσης της Διακυβερνητικής Επιτροπής του Ο.Η.Ε για την
κλιµατική αλλαγή (IPCC, 2003) διαμορφώθηκε από ειδική οµάδα επιστημόνων ένας μεγάλος
αριθµός σεναρίων εκπομπών SRES (40 σενάρια) σχετικών µε τη μελλοντική εξέλιξη των
εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου (emission scenarios) (Nakićenović et al., 2000). Τα
μακροπρόθεσμα αυτά σενάρια μεταβολών, έχουν χρησιμοποιηθεί ευρέως στην εκτίμηση της
πιθανής αλλαγής του κλίματος αλλά και στην αποτίμηση των δυνατοτήτων να μετριαστεί η
κλιματική αλλαγή (Special Report on Emissions Scenarios-SRES) (Καρτάλης, κ.ά., 2017:39).
Τα σενάρια SRES σχεδιάστηκαν με σκοπό να βελτιώσουν ορισμένες πτυχές των σεναρίων
IS92, τα οποία είχαν χρησιμοποιηθεί στην δεύτερη έκθεση αξιολόγησης IPCC. Σύμφωνα με
την IPCC, τα σενάρια SRES είναι σενάρια βασικής γραμμής (ή "αναφοράς"), που σημαίνει
ότι δεν λαμβάνουν υπόψη καμία τωρινή ή μελλοντική στρατηγική περιορισμού των
εκπομπών των αερίων του θερμοκηπίου (π.χ. το Πρωτόκολλο του Κιότο στη Σύμβαση
Πλαίσιο των Ηνωμένων Εθνών για την αλλαγή του Κλίματος) και όλα θεωρούνται
"ουδέτερα", δηλαδή κανένα από αυτά δεν προβλέπει μελλοντικές καταστροφές
π.χ., πολέμους και συγκρούσεις ή / και περιβαλλοντική κατάρρευση.
Υπάρχουν 40 διαφορετικά σενάρια, όπου το καθένα κάνει διαφορετικές υποθέσεις για τη
μελλοντική ρύπανση των αερίων θερμοκηπίου, τη χρήση γης και άλλες κινητήριες
δυνάμεις. Επομένως, για κάθε σενάριο γίνονται παραδοχές σχετικά με τη μελλοντική
τεχνολογική ανάπτυξη καθώς και με τη μελλοντική οικονομική ανάπτυξη. Η διαµόρφωση
των συγκεκριµένων σεναρίων στηρίχτηκε σε ορισµένους βασικούς άξονες που έχουν σχέση
µε την εξέλιξη του παγκόσµιου πληθυσµού, τις πολιτικές που θα ακολουθηθούν γύρω από
θέµατα ενέργειας, το ρυθµό της οικονοµικής ανάπτυξης, τη µελλοντική τεχνολογική
ανάπτυξη καθώς και το κατά πόσο γίνεται λήψη των αποφάσεων γύρω από οικονοµικά,
κοινωνικά και περιβαλλοντικά ζητήµατα σε τοπικό ή διεθνές επίπεδο. Βάσει της βαρύτητας
του κάθε ενός από τους παράγοντες που αναφέρθηκαν παραπάνω, η ταξινόμηση των
διάφορων σεναρίων εκποµπών έγινε σε έξι οµάδες, η καθεµία από αυτές, περιλαµβάνει
παρόµοια σενάρια εκποµπών. Οι περισσότερες περιλαμβάνουν αύξηση της κατανάλωσης
ορυκτών καυσίμων, ορισμένες εκδόσεις του B1 έχουν χαμηλότερα επίπεδα κατανάλωσης
έως το 2100 από ό,τι το 1990 και το συνολικό παγκόσμιο ΑΕΠ θα αυξηθεί κατά 5-25
μονάδες. Σε γενικές γραμμές οι προβλέψεις εκπομπών για τα σενάρια SRES είναι
συγκρίσιμες σε σχέση με τα βασικά σενάρια εκπομπών που έχουν αναπτυχθεί από την
επιστημονική κοινότητα, ωστόσο δεν περιλαμβάνουν το πλήρες φάσμα των πιθανών
προθεσμιακών συμβολαίων (οι εκπομπές μπορεί να αλλάξουν λιγότερο ή περισσότερο από
ό,τι υποθέτουν τα σενάρια).
Αυτά τα σενάρια εκπομπών, οργανώνονται σε οικογένειες, οι οποίες περιλαμβάνουν σενάρια
που είναι παρεμφερή μεταξύ τους από ορισμένες απόψεις. Οι προβλέψεις της έκθεσης
αξιολόγησης της IPCC για το μέλλον, συχνά γίνονται στο πλαίσιο μιας συγκεκριμένης
οικογένειας σεναρίων. Οι οικογένειες σεναρίων περιέχουν ξεχωριστά σενάρια με κοινά
θέματα. Οι τέσσερις οικογένειες σεναρίων που εξετάζονται στην Τρίτη Έκθεση
Αξιολόγησης (TAR) της IPCC και στην Τέταρτη Έκθεση Αξιολόγησης (AR4) είναι η
οικογένεια σεναρίων Α1 που χωρίζεται σε 3 υποκατηγορίες: τις Α1F, A1B και Α1Τ, η
οικογένεια σεναρίων Α2, η οικογένεια σεναρίων Β1 και η οικογένεια σεναρίων Β2.
Η IPCC δεν ανέφερε ότι κάποιο από τα σενάρια SRES ήταν πιο πιθανό να συμβεί σε σχέση
με άλλα, επομένως κανένα από τα σενάρια SRES δεν αντιπροσωπεύει την "καλύτερη
εικασία" για τις μελλοντικές εκπομπές. Οι περιγραφές των σεναρίων βασίζονται σε αυτές
της Τέταρτη Έκθεσης Αξιολόγησης της IPCC (AR4) που δημοσιεύθηκε το 2007, οι οποίες
είναι ίδιες με αυτές της Τρίτης Έκθεσης Αξιολόγησης της IPCC (TAR), η οποία
δημοσιεύτηκε το 2001.
Η πλοκή του κάθε σεναρίου περιγράφεται ως εξής:
- Τα σενάρια Α1 είναι ενός πιο ολοκληρωμένου κόσμου.

Η οικογένεια των σεναρίων Α1 χαρακτηρίζεται από:
 Γρήγορη οικονομική ανάπτυξη.

 Ένας παγκόσμιος πληθυσμός που αυξάνεται και φτάνει τα 9 δισεκατομμύρια έως τα
µέσα του 21ου αιώνα και στη συνέχεια σταδιακά μειώνεται.
 Η ταχεία εξάπλωση νέων και αποδοτικών τεχνολογιών στην παραγωγή.
 Ένας συγκλίνοντος κόσμος - εισόδημα και τρόπος ζωής συγκλίνουν μεταξύ των
περιφερειών. Εκτεταμένες κοινωνικές και πολιτιστικές αλληλεπιδράσεις παγκοσμίως.
Υπάρχουν υποσύνολα (υποσενάρια) στην οικογένεια Α1, όπου περιγράφονται εναλλακτικές

κατευθύνσεις τεχνολογικών αλλαγών στο ενεργειακό σύστημα:
 A1FI - Η ενέργεια θα προέλθει από τα ορυκτά καύσιμα, όπως κάρβουνο και

πετρέλαιο (ορυκτά εντατικά).
 A1B - Η ενέργεια θα προέλθει από μια ισορροπημένη χρήση όλων των πηγών
ενέργειας.
 A1T - Η ενέργεια θα προέλθει από άλλες πηγές ενέργειας.
- Τα σενάρια Α2 είναι ενός πιο διαιρεμένου κόσμου.

Η οικογένεια των σεναρίων A2 χαρακτηρίζεται από:
 Ένας κόσμος ανεξάρτητα λειτουργούντων, αυτοδύναμων εθνών.

 Ο πληθυσμός θα αυξάνεται συνεχώς.
 Η οικονομική ανάπτυξη θα είναι περιφερειακή.
 Η ανάπτυξη νέων τεχνολογιών θα είναι αργή, με χαμηλές εκπομπές.
- Τα σενάρια Β1 είναι ενός κόσμου πιο ολοκληρωμένου και φιλικότερου προς το περιβάλλον
και είναι τα πιο αισιόδοξα σενάρια.
Η οικογένεια των σεναρίων Β1 χαρακτηρίζονται από:
 Ταχεία οικονομική ανάπτυξη όπως στο σενάριο Α1, αλλά με γρηγορότερες αλλαγές
προς μια οικονομία υπηρεσιών και πληροφοριών.
 Ο παγκόσμιος πληθυσμός αυξάνεται και φτάνει τα 9 δισεκατομμύρια έως τα µέσα
του 21ου αιώνα και στη συνέχεια μειώνεται όπως και στο σενάριο Α1.
 Μείωση της έντασης του υλικού και εισαγωγή καθαρών τεχνολογιών αποδοτικών από
πλευράς πόρων.
 ∆ίνεται έμφαση στις παγκόσμιες λύσεις που αφορούν θέματα οικονομικής,
κοινωνικής και περιβαλλοντικής σταθερότητας.
- Τα σενάρια Β2 είναι ενός κόσμου πιο διαιρεμένου, αλλά φιλικότερου προς το περιβάλλον.
Η οικογένεια των σεναρίων Β2 χαρακτηρίζονται από:
 Συνεχή αύξηση του πληθυσμού, αλλά με αργότερο ρυθμό, σε σχέση µε το σενάριο
Α2
 ∆ίνεται έμφαση στις τοπικές και όχι σε παγκόσμιες λύσεις που αφορούν θέματα
οικονομικής, κοινωνικής και περιβαλλοντικής σταθερότητας.
 Ενδιάμεσα επίπεδα οικονομικής ανάπτυξης.
 Λιγότερο γρήγορη και πιο κατακερματισμένη τεχνολογική αλλαγή από ό,τι στα
σενάρια A1 και Β1.
Έπειτα από τον προσδιορισμό των βασικών χαρακτηριστικών της κάθε μίας από τις τέσσερις
περιγραφές, συμπεριλαμβανομένων των ποσοτικών προβλέψεων, οι οποίες αποτελούν από
τις σημαντικότερες καθοριστικές μεταβλητές όπως είναι η πληθυσμιακή και η οικονομική
ανάπτυξη που λαμβάνονται από αξιόπιστες διεθνείς πηγές (π.χ. Παγκόσμια Τράπεζα,
Ηνωμένα Έθνη, IIASA), οι ιστορίες προσδιορίζονται ποσοτικά πλήρως, με τη χρήση
ολοκληρωμένων μοντέλων αξιολόγησης, με αποτέλεσμα τις οικογένειες σεναρίων για κάθε
σενάριο.
Στο Κέντρο Ερεύνης Φυσικής της Ατµόσφαιρας και Κλιµατολογίας της Ακαδηµίας Αθηνών
(ΚΕΦΑΚ) έχουν αναπτυχθεί βάσεις δεδοµένων και προσοµοιώσεων µοντέλων µε βάσει τα
σενάρια εκποµπών A1B, A2, B2 και B1. Στον Πίνακα 2.2 αναφέρονται συνοπτικά τα
χαρακτηριστικά των συγκεκριµένων σεναρίων.
 Ραγδαία αύξηση του παγκόσµιου πληθυσµού µέχρι το έτος 2050

Σενάριο Α1Β
και στη συνέχεια σταδιακή µείωσή του.
 Η οικονοµική ανάπτυξη θα είναι ραγδαία.
 Ταχεία εξάπλωση νέων και αποδοτικών τεχνολογιών αλλά
παράλληλα, με ιδιαίτερα έντονη κατανάλωση ενέργειας
 Χρήση τόσο ορυκτών καυσίµων όσο και εναλλακτικών πηγών
ενέργειας.
 Μικρές αλλαγές στη χρήση γης.
 Έντονη αύξηση της συγκέντρωσης του CO2 στην ατµόσφαιρα η
οποία θα φτάσει τα 720 ppm το 2100.
 Ραγδαία αύξηση του παγκόσµιου πληθυσµού
Σενάριο Α2
 Μέτρια αύξηση του µέσου παγκόσµιου κατά κεφαλήν
εισοδήµατος.
 Ιδιαίτερα έντονη κατανάλωση ενέργειας.
 Αργή και τµηµατική τεχνολογική ανάπτυξη και µέτριες έως
µεγάλες αλλαγές στη χρήση γης.
 Ραγδαία αύξηση της συγκέντρωσης του CO2 στην ατµόσφαιρα, η
οποία αναμένεται να φτάσει τα 850 ppm το 2100.

 Ραγδαία αύξηση του παγκόσµιου πληθυσµού µέχρι το έτος 2050
Σενάριο Β1
και σταδιακή µείωσή του στη συνέχεια.
 Μεγάλη αύξηση του παγκόσµιου κατά κεφαλήν εισοδήµατος.
 Χαµηλή κατανάλωση ενέργειας. Μείωση της χρήσης των
συµβατικών πηγών ενέργειας και στροφή στη χρήση τεχνολογιών
που χρησιµοποιούν ανανεώσιµες ενεργειακές πηγές.
 Αύξηση της συγκέντρωσης του CO2 στην ατµόσφαιρα µε ήπιους
σχετικά ρυθµούς ιδιαίτερα από το 2050 και µετά η οποία η οποία
αναμένεται να φτάσει το 2100 τα 550 ppm.
 Ραγδαία αύξηση του παγκόσµιου πληθυσµού.
Σενάριο Β2  Ανάπτυξη της παγκόσµιας οικονοµίας µε µέτριους ρυθµούς.
 Ηπιότερες τεχνολογικές αλλαγές σε σύγκριση µε τα σενάρια
εκποµπών Α1 και Β1.
 Αύξηση της συγκέντρωσης του CO2 στην ατµόσφαιρα µε
µέτριους αλλά σταθερούς ρυθµούς η οποία η οποία αναμένεται
να φτάσει το 2100 τα 620 ppm.
Πίνακας 2.2 Σενάρια εκποµπών A1B, A2, B2 και B1

( IPCC, 2007)
Εκποµπές CO2 (PgC/έτος) Εκποµπές CΗ4 (Tg(CH4)/έτος) Εκποµπές ΝΟ2 (TgN/έτος)
SRES
A1
A1B A2 B1 B2 A1B A2 B1 B2 A2 B1 B2
B
Έτος
2000 7.97 7.97 7.97 7.97 323 323 323 323 7 7 7 7
2010 10.88 9.58 9.28 8.78 373 370 349 349 7 8.1 7.5 6.2
2020 12.64 12.25 10.63 9.05 421 424 377 384 7.2 9.6 8.1 6.1
2030 14.48 14.72 11.11 9.9 466 486 385 426 7.3 10.7 8.2 6.1
2040 15.35 16.07 11.72 10.69 458 542 381 466 7.4 11.3 8.3 6.2
2050 16.38 17.43 11.29 11.01 452 598 359 504 7.4 12 8.3 6.3
2060 16 19.16 9.74 11.49 410 654 342 522 7.3 12.9 7.7 6.4
2070 15.73 20.89 8.18 11.62 373 711 324 544 7.2 13.9 7.4 6.6
2080 15.18 23.22 6.7 12.15 341 770 293 566 7.1 14.8 7 6.7
2090 14.3 26.15 5.32 12.79 314 829 266 579 7.1 15.7 6.4 6.8
2100 13.49 29.09 4.23 13.32 289 889 236 597 7 16.5 5.7 6.9
Πίνακας 2.3 Χρονική εξέλιξη των εκποµπών του διοξειδίου του άνθρακα (CO 2), του µεθανίου (CH4) και
του µονοξειδίου του αζώτου (N2O) κατά τον 21ο αιώνα βάσει των σεναρίων εκποµπών Α1Β, A2, B1 και
B2 (Πηγή : ΕΜΕΚΑ,2011)
Στον παραπάνω Πίνακα 2.3, φαίνεται η χρονική εξέλιξη των εκπομπών του διοξειδίου του
άνθρακα (CO2), του µεθανίου (CH4) και του µονοξειδίου του αζώτου (N2O) κατά τον 21ο
αιώνα βάσει των ανωτέρω 4 σεναρίων εκπομπών του Πίνακα 2.2.
Με βάση τα 6 σενάρια εκπομπών (Α1Β, Α1Τ, Α1FI, A2, B1), κλιματικά μοντέλα "έτρεξαν"
από διάφορα ερευνητικά κέντρα και εργαστήρια, για να κάνουν μελλοντική πρόγνωση του
κλίματος της γης που αφορούν τον 21ο αιώνα (την εκατονταετία 2010-2100).
CO2
CH4 N2O
Εικόνα 2.6 Χρονική εξέλιξη των συγκεντρώσεων του διοξειδίου του άνθρακα (CO2), του µεθανίου
0.4
(CH4), του µονοξειδίου του αζώτου (N2O) κατά τον 21ο αιώνα βάσει των σεναρίων εκποµπών Α1Β, Α1Τ,
Α1FI, A2, B1 και B2. (Πηγή : ΕΜΕΚΑ, 2011)
Στην παραπάνω Εικόνα 2.6 φαίνεται η χρονική εξέλιξη των συγκεντρώσεων των ίδιων
αερίων ρύπων κατά τον 21ο αιώνα για 6 διαφορετικά σενάρια εκποµπών (Α1Β, Α1Τ, Α1FI,
A2, B1).
Στον Πίνακα 2.4 που ακολουθεί, παρουσιάζονται οι προβλέψεις των 6 βασικών σεναρίων
για την μέση θερμοκρασία του πλανήτη και την στάθμη της θάλασσας.
Άνοδος στάθμης θάλασσας

Μεταβολή της θερμοκρασίας
(σε m την δεκαετία 2090-2099 σε
(οC την δεκαετία 2090-2099 σε σχέση με την 1980-1999)
σχέση με την 1980-1999)
Περιοχή βασισμένη στο μοντέλο,

εξαιρουμένων των μελλοντικών
Πιθανό εύρος
Σενάρια Καλύτερη εκτίμηση δυναμικών μεταβολών στη ροή του
(πιθανότητα > 66%) πάγου
Σταθερές
συγκεντρώσεις
όμοιες με αυτές του
έτους 2000 0.6 όμοιες 0.3 – 0.9 –
Σενάριο Β1 1.8 1.1 – 2.9 0.18 – 0.38
Σενάριο Α1Τ 2.4 1.4_– 3.8 0.20 – 0.45
Σενάριο Β2 2.4 1.4 – 3.8 0.20 – 0.43
Σενάριο Α1Β 2.8 1.7 – 4.4 0.21 – 0.48
Σενάριο Α2 3.4 2.0 – 5.4 0.23 – 0.51
Σενάριο A1Fl 4.0 2.4 – 6.4 0.26 – 0.59
Πίνακας 2.4 Προβλέψεις των 6 βασικών σεναρίων για την μέση θερμοκρασία του πλανήτη και την
στάθμη της θάλασσας (Πίνακας SPM. 3.από IPCC report 2007)
Όπως βλέπουμε στον παραπάνω Πίνακα 2.4, η εκτίμηση του καλύτερου σεναρίου είναι του
Β1, με άνοδο της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη τους 1.8°C (1.1°C - 2.9°C) και άνοδο
της στάθμης της θάλασσας σε 0.18 – 0.38 m και η εκτίμηση του χειρότερου σεναρίου είναι
αυτή του Α1F, με άνοδο της μέσης θερμοκρασίας του πλανήτη τους 4.0°C (2.4°C - 6.4°C)
και άνοδο της στάθμης της θάλασσας σε 0.26 – 0.59 m. Στην Εικόνα 2.7 που ακολουθεί,
φαίνεται η χρονική εξέλιξη της αύξησης της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας με τα 6
σενάρια εκπομπών.
Εικόνα 2.7 Χρονική εξέλιξη της αύξησης της παγκόσμιας μέσης θερμοκρασίας με τα 6 σενάρια
0.5
εκποµπών (Πηγή: Figure SPM. 5. από IPCC report 2007)
Από την παραπάνω Εικόνα 2.7, παρατηρούμε ότι στην περίπτωση της πορτοκαλί καμπύλης,
η οποία αντιστοιχεί στην περίπτωση που οι συγκεντρώσεις των αερίων του θερμοκηπίου δεν
αυξάνουν αλλά σταθεροποιούνται στα επίπεδα του έτους 2000, η θερμοκρασία του πλανήτη
ακόμη και τότε θα συνεχίσει να αυξάνει αυτή και την επόμενη δεκαετία με ρυθμό 0,1 °C
/δεκαετία.
2.5 Επιπτώσεις Κλιματικής Αλλαγής – Παραδείγματα
Η κλιματική αλλαγή προκαλεί δυσμενείς επιπτώσεις σε πολλούς τομείς, οι οποίες

αναμένεται να ενταθούν τις επόμενες δεκαετίες και είναι οι παρακάτω:
 Η τήξη των πάγων και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας.
Η κλιματική αλλαγή επηρεάζει όλες τις περιοχές του κόσμου. Τις τελευταίες δύο δεκαετίες,
οι πάγοι στις πολικές περιοχές της δυτικής Ανταρκτικής και της Γροιλανδίας λιώνουν, οι
παγετώνες σε όλο τον κόσμο υποχωρούν/συρρικνώνονται και σημειώνεται τήξη του μόνιμου
και θαλάσσιου πάγου (Βλέπε Εικόνα 2.8).
Ως συνέπεια αυτού του φαινομένου, η στάθμη της θάλασσας ανεβαίνει 3 εκατοστά ανά
10ετία και μέχρι το τέλος του αιώνα θα φτάσει τα 26 έως 82 cm με καταστροφικές συνέπειες
για τις παράκτιες περιοχές (Βλέπε Εικόνα 2.9). Είναι πλέον αποδεκτό, ότι τα ανώτερα
στρώματα των ωκεανών θερμάνθηκαν το διάστημα 1971-2010 και η θέρμανση αυτή θα
προχωρήσει τον αιώνα που διανύουμε σε μεγαλύτερα βάθη (IPCC, 2013).
Εικόνα 2.8 Λιώσιμο πάγων στις πολικές περιοχές

0.6
(Πηγή :https://images.app.goo.gl/p4NajbpnLQ95Nbp77)
Εικόνα 2.9 Η κλιματική αλλαγή βυθίζει πόλεις – Σαγκάη

0.7
(Πηγή:https://www.cnn.gr/news/perivallon/story/149847/o-planitis-ekpempei-sos-dioria-os-to-2030-gia-
na-anakopei-i-katastrofiki-klimatiki-allagi)
Η άνοδος της μέσης στάθμης της θάλασσας σε παγκόσμιο επίπεδο οδήγησε σε αύξηση της
οξύτητας των νερών των ωκεανών κατά 26 % από την αρχή της προβιομηχανικής περιόδου.
Οι ωκεανοί απορροφούν περίπου το 25 % των ετήσιων ανθρωπογενών εκπομπών CO2,
συμβάλλοντας με αυτόν τον τρόπο στην άμβλυνση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής.
Το CO2 που απορροφάται από τους ωκεανούς αντιδρά με το θαλασσινό νερό, αυξάνοντας
την οξύτητά του, η οποία συνδέεται με μεταβολές άλλων ανθρακούχων ενώσεων, όπως για
παράδειγμα το επίπεδο κορεσμού του αραγωνίτη (μια μορφή ανθρακικού ασβεστίου που
χρησιμοποιείται για τη μέτρηση της οξείδωσης των ωκεανών) με αποτέλεσμα να υπάρχουν
καταστροφικές επιδράσεις στη θαλάσσια ζωή των ωκεανών και το οικολογικό κόστος για
τους ωκεανούς να είναι πολύ μεγάλο. Οι παρατηρήσεις δείχνουν μια συνολική αύξηση της
οξύτητας των νερών των ωκεανών κατά 26 % από την αρχή της βιομηχανικής εποχής. (UN
Climate Action Summit 2019). Στην Εικόνα 2.10 που ακολουθεί, παρουσιάζεται η
χρονοσειρά της μέσης στάθμης θάλασσας (βασισμένη σε αλτιμετρία) από τον Ιανουάριο
1993 έως το Μάιο 2019.
Εικόνα 2.10 Χρονοσειρά μέσης στάθμης θάλασσας (βασισμένη σε αλτιμετρία) από τον Ιανουάριο 1993 έως
0.8
το Μάιο 2019. Με την λεπτή μαύρη γραμμή απεικονείζεται η ανοδική τάση της μέσης στάθμης της
θάλασσας. (Πηγή: European Space Agency (ESA) Climate Change Initiative (CCI) sea-level data until
December 2015, extended by data from the Copernicus Marine Service (CMEMS) as of January)
 Πρόκληση ακραίων καιρικών φαινομένων και μετατόπιση των βροχοπτώσεων.
Λόγω της αλλαγής της τυπολογίας των ατμοσφαιρικών κατακρημνισμάτων, ορισμένες

περιοχές πλήττονται συχνότερα από βροχοπτώσεις και από άλλα ακραία καιρικά φαινόμενα.
Πολλές περιοχές πλήττονται από μεγάλης έντασης καύσωνες, οι οποίοι οδηγούν σε ξηρασίες
και σε αύξηση δασικών πυρκαγιών, ενώ άλλες πλήττονται από μεγάλης έντασης ανέμους και
βροχοπτώσεις που προκαλούν πλημμύρες και κατολισθήσεις. Οι πλημμύρες οδηγούν
στην υποβάθμιση της ποιότητας του νερού, αλλαγές στα υδρολογικά συστήματα και στις
προμήθειες του γλυκού πόσιμου νερού και σε ορισμένες περιοχές περιορισμό των υδάτινων
πόρων, καθώς και υποβάθμιση του εδάφους και αστικοποίηση.
 Μετατοπίσεις πληθυσμών.
Οι μεταβολές στις βροχοπτώσεις και η άνοδος της στάθμης της θάλασσας σε παράκτιες
περιοχές θα διαταράξουν τη διαβίωση εκατομμυρίων ανθρώπων, με αποτέλεσμα να
μετακινηθούν από τις πατρίδες τους και να οδηγηθούν στην μαζική μετανάστευση που θα
λάβει πολύ μεγάλες διαστάσεις. Τρείς περιοχές που ήδη υφίστανται τις συνέπειες της
κλιματικής αλλαγής είναι: α) Το Δέλτα του Μεκόνγκ, λόγω της ανόδου της στάθμης της
θάλασσας, β) το Μεξικό και η Κεντρική Αμερική στις οποίες εκδηλώνονται καταιγίδες με
θανατηφόρες συνέπειες και μεγάλες περίοδοι ξηρασίας και γ) η Μοζαμβίκη που υποφέρει
από πλημμύρες και ξηρασία ταυτόχρονα. Δεν είναι δυνατό να προβλεφθεί ακριβώς ποιοι
πληθυσμοί θα μετακινηθούν και σε ποια μέρη θα μεταναστεύσουν, αλλά οι ηγέτες μπορούν
να εφαρμόσουν πολιτικές που θα βοηθήσουν στην ανακούφιση της αναπόφευκτης αυτής
ταλαιπωρίας (Alex de Sherbinin, 2011).
 Επιπτώσεις στον Ευρωπαϊκό χώρο.
Στις χώρες της νότιας και κεντρικής Ευρώπης παρατηρούνται όλο και συχνότερα κύματα
καύσωνα, ξηρασίες και δασικές πυρκαγιές. Η λειψυδρία στις περιοχές της
Μεσογείου παρουσιάζει αύξηση συνεχώς, με αποτέλεσμα να μεγαλώνουν οι κίνδυνοι
ξηρασίας και ανεξέλεγκτων πυρκαγιών. Η Βόρεια Ευρώπη δέχεται πιο μεγάλες ποσότητες
βροχοπτώσεων και το φαινόμενο των πλημμυρών είναι σύνηθες τον χειμώνα. Επιπλέον, στις
αστικές περιοχές όπου ζουν σήμερα τέσσερις στους πέντε Ευρωπαίους, εκτίθενται σε
καύσωνες, πλημμύρες ή στην άνοδο της στάθμης της θάλασσας και πολλές φορές δεν έχουν
προετοιμαστεί κατάλληλα στην κλιματική αλλαγή.
 Επιπτώσεις στις αναπτυσσόμενες χώρες.
Πολλές φτωχές αναπτυσσόμενες χώρες βρίσκονται ανάμεσα στις χώρες που πλήττονται
περισσότερο από την κλιματική αλλαγή. Οι άνθρωποι που κατοικούν εκεί, συχνά εξαρτώνται
σε μεγάλο βαθμό από το φυσικό τους περιβάλλον και διαθέτουν τους λιγότερους πόρους για
να αντιμετωπίσουν την κλιματική αλλαγή. Η κλιματική αλλαγή απειλεί την οικονομική
ανάπτυξη σε πολλές χώρες, κυρίως στις τροπικές, όπου η κλιματική μεταβλητότητα είναι ήδη
μια σημαντική πρόκληση στη καταπολέμηση της φτώχειας (Norgrove, 2010).
Σύμφωνα με τον N. Stern (2006) και τον R. S. Tol (2009), η σημαντικότερη οικονομική
συνέπεια της κλιματικής αλλαγής είναι η δυσανάλογη επιβάρυνση των φτωχότερων
πληθυσμιακών στρωμάτων, τα οποία παρουσιάζουν δυσκολότερη προσαρμογή στις
μεταβαλλόμενες καιρικές συνθήκες και είναι εκτεθειμένα στα κλιματικά όρια, ενώ οι
πλουσιότερες χώρες που ουσιαστικά είναι υπεύθυνες για την ανθρωπογενή κλιματική
αλλαγή δεν θα αποζημιώσουν στον βαθμό που θα πρέπει τους πιο αδύναμους. Για τον λόγο
αυτό, θα πρέπει να αναπτυχθούν μηχανισμοί, όπως για παράδειγμα ειδικές φορολογήσεις
ρύπων και παροχή τεχνικοοικονομικής βοήθειας και να εφαρμοστούν,όπου είναι απαραίτητο.
 Κίνδυνοι για την ανθρώπινη υγεία.
Οι ακραίες ατμοσφαιρικές θερμοκρασίες και η ατμοσφαιρική μόλυνση είναι επικίνδυνες για

την υγεία. Σε ορισμένες περιοχές έχει σημειωθεί αύξηση του αριθμού των θανάτων που
σχετίζονται με τον καύσωνα και σε άλλα κράτη μέλη μείωση των θανάτων που σχετίζονται
με το κρύο.
Οι καύσωνες συμβάλλουν σημαντικά και άμεσα στους θανάτους από καρδιαγγειακά και
αναπνευστικά νοσήματα, ιδιαίτερα στις μεγαλύτερες ηλικίες. Οι υψηλές θερμοκρασίες
αυξάνουν τα επίπεδα του όζοντος και άλλων ατμοσφαιρικών ρύπων που επιδεινώνουν τις
καρδιαγγειακές και αναπνευστικές παθήσεις και συμβάλλουν στην αύξηση της γύρης και
άλλων αεροαλλεργιογόνων που πυροδοτούν τις κρίσεις άσθματος.
Παράλληλα, ήδη παρατηρούνται αλλαγές στην κατανομή ορισμένων ασθενειών και στην
αύξηση μετάδοσής τους μέσω ακάθαρτου νερού, μολυσμένων τροφίμων καθώς και φορέων
νόσων. Πολλές από τις μείζονες αιτίες θανάτου είναι τα νοσήματα που συνδέονται με την
αλλαγή των κατακρημνισμάτων.
Η κλιματική αλλαγή θα επηρεάσει σημαντικά στο μέλλον (ήδη έχουν σημειωθεί πολλές
πρώτες ενδείξεις) τις βασικές απαιτήσεις για την διατήρηση της υγείας, όπως είναι το νερό, ο
καθαρός αέρας, η επάρκεια τροφής και η ύπαρξη καταλύματος.
Κάθε χρόνο περίπου 800.000 άνθρωποι πεθαίνουν από αιτίες όπως η ατμοσφαιρική ρύπανση,
1,8 εκατομμύρια από διάρροια που οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην έλλειψη πρόσβασης σε
πόσιμο νερό και σύστημα αποχέτευσης και από την κακή υγιεινή, 3,5 εκατομμύρια από τον
υποσιτισμό και περίπου 60.000 άνθρωποι πεθαίνουν από φυσικές καταστροφές.
 Κόστος για την κοινωνία και την οικονομία.
Οι μεγάλες υλικές ζημίες και οι ζημίες που προκαλούνται στις υποδομές και στην ανθρώπινη
υγεία από τα ακραία καιρικά φαινόμενα λόγω της κλιματικής αλλαγής, συνεπάγονται υψηλό
κόστος για την κοινωνία και την οικονομία. Το διάστημα 1980 - 2011, οι πλημμύρες
προκάλεσαν σε περισσότερους από 5,5 εκατομμύρια ανθρώπους άμεσες οικονομικές ζημίες
άνω των 90 δισεκατομμυρίων ευρώ.
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της έκθεσης Stern1, μια μέση αύξηση της παγκόσμιας
θερμοκρασίας κατά 3-4°C συνεπάγεται πρόσθετο κόστος προσαρμογής (σε υποδομές και
κτιριακό εξοπλισμό) ύψους 1-10 % του συνολικού κόστους επενδύσεων στις χώρες του
ΟΟΣΑ ή $15-150 δισ. ετησίως (0,05-0,5 % του ΑΕΠ). Σε περίπτωση αύξησης της μέσης
θερμοκρασίας κατά 5-6°C, το κόστος προσαρμογής θα αυξηθεί εκθετικά με ταυτόχρονη
μείωση της αποτελεσματικότητας των επενδύσεων προσαρμογής (COM 2007).
Επίσης σε μεγάλο βαθμό πλήττονται η γεωργία, η δασοκομία, η ενέργεια και ο τουρισμός,
τομείς που εξαρτώνται σε μεγάλο βαθμό από το επίπεδο της θερμοκρασίας και των
βροχοπτώσεων.
 Κίνδυνοι για την άγρια πανίδα και χλωρίδα.
Η κλιματική αλλαγή επέρχεται με γρήγορους ρυθμούς και πολλά είδη ζώων και φυτών
αγωνίζονται να αντιμετωπίσουν την παρούσα κατάσταση. Πολλά είδη που ζουν στην ξηρά ή
σε γλυκά και θαλασσινά νερά έχουν ήδη μετακινηθεί προς νέες περιοχές για επιβίωση. Εάν η
μέση θερμοκρασία της γης εξακολουθήσει να αυξάνεται ανεξέλεγκτα, ορισμένα είδη φυτών
και ζώων θα αντιμετωπίσουν υψηλό κίνδυνο εξαφάνισης.
Δυσμενείς θα είναι και οι επιπτώσεις στους κοραλλιογενείς υφάλους, οι οποίοι είναι
οικοσυστήματα ευάλωτα σε θερμικές πιέσεις και δυσκολεύονται να προσαρμοστούν.
Αύξηση της θερμοκρασίας της επιφάνειας της θάλασσας, της τάξεως των 1-3°C αναμένεται
να οδηγήσει σε πιο συχνή λεύκανση των κοραλλιών και ευρέως διαδεδομένη θνησιμότητα,
εκτός εάν υπάρξει θερμική προσαρμογή ή εγκλιματισμός από αυτά. Ακόμη, οι
κοραλλιογενείς ύφαλοι αντιμετωπίζουν και άλλες πιέσεις συνδεόμενες με τη κλιματική
αλλαγή, όπως την αύξηση της οξύτητας των ωκεανών, λόγω αυξημένης πρόσληψής του
CO2.
 Μείωση του ατμοσφαιρικού όζοντος.
Λόγω της αύξησης ορισμένων ατμοσφαιρικών ρύπων, όπως των

χλωροφθορανθράκων (CFC) που χρησιμοποιούνται ευρέως ως προωθητικά αέρια και σε
ψυκτικές συσκευές όπως τα κλιματιστικά, των καυσαερίων από την κυκλοφορία των
οχημάτων και από τα αέρια απόβλητα των εργοστασίων προκαλείται η μείωση του πάχους
του στρώματος του όζοντος, που έχει ως αποτέλεσμα την ονομαζόμενη «τρύπα» στο στρώμα
του όζοντος, η οποία έχει αρνητικά αποτελέσματα στην ανθρώπινη υγεία.
3 Φυσικές Kαταστροφές
3.1 Ανάλυση του ορισμού της Καταστροφής
Η καταστροφή δεν αποτελεί μόνο έναν όρο που χρησιμοποιείται καθημερινά στην κοινή
γλώσσα, αλλά ταυτόχρονα εντάσσεται και στην ορολογία επιστημονικών ειδικεύσεων
καθώς και φορέων δράσης για την αντιμετώπιση τους. Η έννοια της καταστροφής είναι
αρκετά πολύπλοκη, ο ορισμός της δεν είναι απόλυτος, είναι διαφορετικός για κάθε
περίπτωση που χρησιμοποιείται και εξαρτάται από το πρόσωπο ή τον οργανισμό/φορέα που
τη χρησιμοποιεί.
Ο αντίστοιχος αγγλικός όρος disaster, ετυμολογικά προέρχεται από τη Γαλλική μεσαιωνική
λέξη désastre, η οποία και εκείνη με τη σειρά της προέρχεται από την παλιά Ιταλική λέξη
disastro, που και αυτή έχει προέλευση από την Ελληνική γλώσσα μετά από συνένωση του
αρνητικού προθέματος δυσ- με τη λέξη ἀστήρ (aster). Επομένως, η ρίζα του όρου disaster
(δυσαστρία στην Ελληνική γλώσσα) σχετίζεται με την αστρολογική αντίληψη για την
καταστροφή, στη βάση της δυσμενούς θέσης κάποιου πλανήτη. Επιπρόσθετα, στο πλαίσιο
της ιστορίας των θρησκειών, οι καταστροφές ταυτίζονται με τη δράση ή προέρχονται από τη
θέληση θεοτήτων και εξωτερικών μεταφυσικών δυνάμεων (Σαπουντζάκη & Δανδουλάκη,
2015).
Σε σύγχρονα λεξικά και εγκυκλοπαίδειες της Αγγλικής γλώσσας, ο όρος καταστροφή
αποδίδεται με τις εξής σηµασίες και ερμηνείες:
 Σύμφωνα με το Oxford Dictionary 2014, ως ένα ξαφνικό ατύχημα ή μια φυσική
εκτροπή που προκαλεί μεγάλες ζημιές ή απώλειες ζωής.
 Σύμφωνα με το Cambridge Advanced Learner’s Dictionary, ως ένα γεγονός που
επιφέρει μεγάλες βλάβες, απώλειες ή θανάτους ή μεγάλη δυσπραγία.
 Σύμφωνα με το Thesaurus, Princeton University 2003-2012, ως µια ακραία
κατάσταση (συχνά µη ανατάξιµη) ζηµιών και κακοτυχίας ή ένα γεγονός που
καταλήγει σε µεγάλες απώλειες και κακοτυχία, ή τέλος, µια ενέργεια που έχει
ολέθρια αποτελέσµατα.
 Σύμφωνα με το the Free Dictionary by Farlex, ως ένα περιστατικό που προκαλεί
εκτεταμένες ζημιές και δυστυχία ή ένα ολέθριο γεγονός ή μια σοβαρή ατυχία
που εκδηλώνεται αιφνιδίως και προκαλεί μεγάλες απώλειες ζωής, ζημιές ή
κακουχίες.
 Σύμφωνα με την Ελεύθερη Εγκυκλοπαίδεια (Wikipedia, 2015), ως σοβαρή
διακοπή της λειτουργίας µιας κοινωνίας, η οποία συνδέεται µε εκτεταµένες
ανθρώπινες, υλικές, οικονοµικές ή περιβαλλοντικές απώλειες και επιπτώσεις και η
οποία υπερβαίνει την ικανότητα της πληγείσας κοινότητας να αντεπεξέλθει µε
ίδιους πόρους και ίδιες δυνατότητες. Ουσιαστικά, η Ελεύθερη Εγκυκλοπαίδεια
χρησιμοποιεί τον ορισµό που υιοθετούν οι διεθνείς φορείς διαχείρισης
καταστροφών του τµήµατος των Ηνωµένων Εθνών για τη Μείωση του Κινδύνου
Καταστροφής (UNISDR) και της Διεθνή Οµοσπονδίας του Ερυθρού Σταυρού και
της Ερυθράς Ηµισελήνου (ΙFRC), όπως αναλύεται παρακάτω.
Σύμφωνα με τη Διεθνή Στρατηγική των Ηνωμένων Εθνών για τη Μείωση των Καταστροφών
– United Nations International Strategy for Disaster Reduction (UNISDR, 2009) η
Καταστροφή (Disaster) ορίζεται ως :
«Μια σοβαρή διαταραχή της λειτουργίας μιας κοινότητας ή μιας κοινωνίας, ενός συστήματος
που προκαλεί εκτεταμένες ανθρώπινες, υλικές, οικονομικές ή περιβαλλοντικές απώλειες και
επιπτώσεις, οι οποίες υπερβαίνουν την ικανότητα της πληγείσας κοινότητας ή κοινωνίας να τις
αντιμετωπίσει χρησιμοποιώντας τους ίδιους πόρους της. Οι καταστροφές συχνά περιγράφονται
ως αποτέλεσμα του συνδυασμού της έκθεσης σε κινδύνους, των συνθηκών τρωτότητας που
υπάρχουν και της ανεπάρκειας της ικανότητας ή των κατάλληλων μέτρων για την μείωση ή την
αντιμετώπιση των πιθανών αρνητικών συνεπειών επικινδυνότητας. Οι επιπτώσεις από την
καταστροφή μπορεί να περιλαμβάνουν απώλειες ζωών, τραυματισμούς, ασθένειες και άλλες
αρνητικές συνέπειες στη φυσική, διανοητική και κοινωνική ευημερία, καθώς και ζημίες
ιδιοκτησίας, καταστροφή περιουσιακών στοιχείων, απώλεια υπηρεσιών, κοινωνική και
οικονομική αναταραχή και περιβαλλοντική υποβάθμιση».
Για να υπάρχει η δυνατότητα ενσωμάτωσης μιας καταστροφής στη βάση δεδομένων της
UNISDR, θα πρέπει να ικανοποιείται τουλάχιστον ένα από τα κριτήρια που ακολουθούν:
 Ύπαρξη αναφοράς για 10 τουλάχιστον θανάτους.
 Ύπαρξη αναφοράς για 100 τουλάχιστον επηρεασμένα άτομα από την
καταστροφή.
 Κήρυξη έκτακτης ανάγκης από την υπεύθυνη κυβέρνηση.

 Υποβολή αιτήματος διεθνούς βοήθειας από την υπεύθυνη κυβέρνηση.
Η Διεθνής Ομοσπονδία Συλλόγων Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου - International

Federation of Red Cross and Red Crescent Societies (IFRC) ορίζει ως καταστροφή, ένα
ξαφνικό γεγονός, φυσικού ολέθρου που προκαλεί σοβαρή διατάραξη τη λειτουργία μιας
κοινωνίας ή μιας κοινότητας και προκαλεί ανθρωπιστικές, υλικές και οικονομικές ή
περιβαλλοντικές απώλειες, που υπερβαίνουν την ικανότητα της κοινωνίας ή κοινότητας να
ανταπεξέλθει με τους ιδίους πόρους της. Οι καταστροφές αν και συχνά προκαλούνται από τη
φύση, δύναται να έχουν και ανθρώπινη προέλευση.
Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Διαχείρισης Καταστάσεων έκτακτης Ανάγκης των ΗΠΑ -
Federal Emergency Management Agency (FEMA) ορίζει την καταστροφή ως γεγονός
φυσικού ολέθρου, τεχνολογικού ατυχήματος ή συμβάντος ανθρωπογενούς αιτίας που
προκαλεί σοβαρές βλάβες στις περιουσίες, θανάτους ή/και πολλαπλούς τραυματισμούς.
3.2 Η Έννοια της Kαταστροφής
Παρόλο που στα λεξικά της κοινής γλώσσας υπάρχει μια συμφωνία για το πολλαπλό
περιεχόμενο της καταστροφής, στην ακαδημαϊκή κοινότητα επικρατούν πολλές και
διαφορετικές αντιλήψεις και θεωρητικές προσεγγίσεις της έννοιας της καταστροφής, κυρίως
λόγω των ασυμφωνιών που υπάρχουν στην ερμηνεία σχετικά με τα αίτιά της και με τις
δυνατότητες διαχείρισης ή αντιμετώπισής της. Ο Quarantelli (1998) πιστεύει ότι οι
επιστηµονικοί ορισµοί της καταστροφής άργησαν πολύ να ωριµάσουν επειδή η κοινή χρήση
του όρου είναι φορτισµένη µε πολλές σηµασίες και χρήσεις.
Σε γενικές γραμμές όμως, η ακαδημαϊκή κοινότητα θεωρεί τις καταστροφές ως αποτέλεσμα
ενός κινδύνου ο οποίος δεν αντιμετωπίστηκε, δεν έτυχε της κατάλληλης διαχείρισης. Είναι το
αποτέλεσμα ενός κινδύνου που προκύπτει από τον συνδυασμό της έκθεσης σε απειλητική
διαδικασία με ευάλωτες/τρωτές συνθήκες, επειδή όταν οι απειλές πλήττουν περιοχές με
ανύπαρκτη ή χαμηλή τρωτότητα δεν προκαλούνται ποτέ καταστροφές όπως στην περίπτωση
των ακατοίκητων περιοχών του πλανήτη.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ορισμός του Stallings όπου σύμφωνα με αυτόν,
«καταστροφή είναι η εκ θεμελίων διατάραξη ή διακοπή των διαδικασιών ρουτίνας» και του
Rosenthal που είναι «μια ιδιαίτερη περίσταση που χαρακτηρίζεται από ένα περίπλοκο δίκτυο
αιτίων που είναι ριζωμένα στο παρελθόν, ένα αντίστοιχα σύνθετο και εκτεταμένο σύνολο
συνεπειών που αναφέρονται στο παρόν και από κύματα επιπτώσεων που εισχωρούν στο
μέλλον».
Ένας ιστορικός ορισμός που έχει διαχρονική απήχηση, είναι γενικά αποδεκτός και υιοθετείται
έως σήμερα, προέρχεται από τον Αμερικανό κοινωνιολόγο Enrico Quarantelli, (1985),
πρωτοπόρο από τους θεμελιωτές της Κοινωνιολογίας των Καταστροφών και είναι ο εξής:
«καταστροφή είναι μια κατάσταση κρίσης που προκαλεί εκτεταμένες απώλειες, οι οποίες
μάλιστα υπερβαίνουν κατά πολύ την ικανότητα της πληγείσας κοινότητας να ανακάμψει».
Εξ ορισμού επομένως, δεν υφίσταται ένα ιδανικό, τέλειο σύστημα που είναι ικανό να
προλαμβάνει τις βλάβες, γιατί τότε δεν θα υπήρχε καταστροφή. Για να υπάρχει καταστροφή,
πρέπει να αδυνατεί να αντεπεξέλθει η ικανότητα της κοινότητας για επαναφορά και ανάνηψη.
Οι καταστροφές από καθαρά κοινωνιολογική άποψη, αντιπροσωπεύουν την τρωτότητα μιας
κοινωνίας και αντικατοπτρίζουν τις αδυναμίες των κοινωνικών συστημάτων. Σύμφωνα με τον
Quarantelli, 2000, οι καταστροφές:
 είναι ξαφνικά γεγονότα
 διακόπτουν σοβαρά τις συνήθεις λειτουργίες των κοινωνικών μονάδων
 προκαλούν την υιοθέτηση μη προσχεδιασμένων τρόπων δράσης για να
αντιμετωπιστεί η διαταραχή
 έχουν απρόσμενες διαστάσεις στον κοινωνικό χώρο και χρόνο
 θέτουν σε κίνδυνο πολύτιμα κοινωνικά αγαθά
O Pelanda (1982) ταξινομεί τους ορισμούς της καταστροφής σε τρεις κατηγορίες ανάλογα με
την ερμηνεία που της δίνουν:
 ως αποτέλεσμα κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων,
 ως μια κατάσταση συλλογικής πίεσης σε μια κοινότητα και
 ως αναντιστοιχία μεταξύ της δυνατότητας αντιμετώπισης των βλαπτικών
παραγόντων και των αρνητικών τους επιπτώσεων.
Κατά τον Porfiriev (1998), η τυπολογία αυτή αντανακλά τρεις εκδοχές πρόσληψης της
καταστροφής οι οποίες είναι:

 η αιτιολογική
 η περιγραφική και
 η κανονιστική
Ο Gilbert (1998) πρότεινε να γίνει ταξινόμηση των πολυάριθμων θεωρητικών προσεγγίσεων

των καταστροφών σε τρία βασικά εναλλακτικά ερμηνευτικά υποδείγματα τα οποία
περιγράφονται ως εξής:
 Το πρώτο υπόδειγμα αντιμετωπίζει την καταστροφή ως αποτέλεσμα της δράσης
εξωτερικών δυνάμεων, ως πανομοιότυπο της πολεμικής προσβολής: Η
καταστροφή αποδίδεται σε μια εξωτερική πηγή και οι ανθρώπινες κοινότητες
αντιδρούν στην «επίθεση» που δέχονται από αυτή την εξωτερική απειλή.
 Το δεύτερο υπόδειγμα εξετάζει την καταστροφή ως έκφραση και απόρροια της
κοινωνικής τρωτότητας: Καταστροφή είναι το αποτέλεσμα της υποκείμενης δομής
της κοινωνίας, μια κατάσταση και μια δυναμική που «γεννάται» από μέσα, από τις
ίδιες τις κοινωνικές διαδικασίες.
 Κατά το τρίτο υπόδειγμα, καταστροφή είναι η είσοδος σε μια κατάσταση
αβεβαιότητας: Η καταστροφή συνδέεται στενά με το γεγονός ότι είναι αδύνατο να
προσδιοριστούν οι πραγματικοί ή υποτιθέμενοι κίνδυνοι, ιδιαίτερα μετά τη
διατάραξη του αντιληπτικού πλαισίου που διαθέτουμε για να κατανοούμε την
πραγματικότητα.
Επιπρόσθετα, ο όρος φυσική καταστροφή έχει οριστεί με τρείς διαφορετικούς τρόπους ως

(Λέκκας, 2000):
 "Τα στοιχεία εκείνα του φυσικού περιβάλλοντος που είναι βλαβερά για τον
άνθρωπο και προκαλούνται από δυνάμεις ξένες και άγνωστες σε αυτόν".
 "Μια φυσική ή ανθρωπογενής γεωλογική κατάσταση ή φαινόμενο κατά την οποία
παρουσιάζεται πραγματικός ή δυνητικός κίνδυνος για την ανθρώπινη ζωή ή τις
περιουσίες".
 "Η πιθανότητα εμφάνισης ενός δυνητικά καταστροφικού γεγονότος μέσα σε μια
συγκεκριμένη χρονική περίοδο και σε μια συγκεκριμένη γεωγραφική περιοχή".
3.3 Ταξινόμηση των Kαταστροφών
Τόσο οι καταστροφές, όσο και οι αιτίες που τις προκαλούν είναι μηχανισμοί πολύπλοκοι και
γι’ αυτό καθιστούν δύσκολη την ταξινόμησή τους. Σήµερα οι περισσότερες καταστροφές
είναι σύνθετες, δηλαδή προκαλούνται από παραπάνω από ένα αίτια και όχι µόνο στις
αναπτυσσόμενες χώρες. Μια καταστροφή µπορεί να προκαλέσει µια άλλη δευτερογενή
καταστροφή η οποία αυξάνει τις επιπτώσεις της αρχικής καταστροφής. Ένα κλασικό
παράδειγμα είναι ο σεισµός μπορεί να προκαλέσει τσουνάµι, το οποίο στη συνέχεια µπορεί
να καταλήξει σε παράκτια πλημύρα.
Μια βασική διάκριση των καταστροφών που μπορεί να γίνει, είναι μεταξύ των γεγονότων
που δρουν αστραπιαία και αυτών που δρουν με αργούς ρυθμούς. Στην πρώτη κατηγορία,
ανήκουν καταστροφές που γίνονται σε μερικά δευτερόλεπτα (σεισμοί), λεπτά (τυφώνες) ή
ώρες (πλημμύρες), ενώ στη δεύτερη κατηγορία ανήκουν καταστροφές που χρειάζονται μήνες
(μερικοί τύποι ηφαιστειακών εκρήξεων), χρόνια (διάφοροι τύποι εδαφικών καθιζήσεων) ή και
αιώνες (διάφοροι τύποι διάβρωσης) να λάβουν χώρα.
Ένας ακόμη μεγάλος παράγοντας που καθιστά δύσκολη την ταξινόμηση των καταστροφών
είναι η πολυπλοκότητά τους, όπως για παράδειγμα ένας σεισμός που συνοδεύεται από
κατολισθήσεις, τσουνάμι ή χιονοστιβάδες στις απότομες πλαγιές, καταστροφές σε
κατασκευές και πυρκαγιές σε αστικές περιοχές και διαρρήξεις σε φράγματα. Μια
καταστροφική πλημμύρα μπορεί να είναι εξαρτώμενη σε μεγάλο βαθμό από τη διευθέτηση
των χρήσεων γης στο πλημμυρικό πεδίο (γεγονός που εξαρτάται άμεσα από την ανθρώπινη
δράση), αλλά και από την υδρολογική συμπεριφορά του ποταμού (Λέκκας, 2000).
Συνήθως οι καταστροφές ανάλογα µε το είδος του φυσικού ή άλλου απειλητικού συµβάντος
που τις προκαλεί κατηγοριοποιούνται σε φυσικές και ανθρωπογενείς. Σύμφωνα με τις μελέτες
σχετικά με τις καταστροφές, μπορεί να γίνει θεώρηση ότι όλες οι καταστροφές είναι
ανθρωπογενείς, διότι με τις κατάλληλες ανθρώπινες ενέργειες πριν από την εκδήλωση της
απειλής είναι δυνατόν να παρεμποδιστεί η εξέλιξη μιας καταστροφής. Οι καταστροφές είναι
δηλαδή το αποτέλεσµα της ανθρώπινης αποτυχίας να σχεδιαστούν και να εφαρµοστούν
κατάλληλα µέτρα διαχείρισης (Blaikie et al., 2003).
Το 2007 οι οργανισµοί CRED και Munich RE ανέλαβαν µια συνεργατική πρωτοβουλία για
να συµφωνήσουν πάνω σε µια κοινή «Ταξινόµηση των Κατηγοριών Καταστροφής και
Ορολογία των Κινδύνων για Επιχειρησιακές Βάσεις Δεδοµένων». Το πρώτο επίπεδο
ταξινόµησης σε βασικές κατηγορίες καταστροφών βασίστηκε σε µητρώο που περιλαµβάνει

τις υφιστάµενες κατηγορίες καταστροφών στις σηµαντικότερες σχετικές διεθνείς βάσεις
δεδοµένων: ADRC-Asian Disaster Reduction Centre (GLIDE), CRED (EMDAT), La Red
(Desinventar), Munich RE (NatCatSERVICE) και Swiss Re (Sigma). Η ταξινόµηση αυτή
αντιπροσωπεύει ένα πρώτο και βασικό βήµα για την ανάπτυξη τυποποιηµένης διεθνούς
ορολογίας των κινδύνων και κατηγοριοποίησης των καταστροφών (Below et al., 2009). Κάνει
µια πρώτη βασική διάκριση σε φυσικές και τεχνολογικές καταστροφές.
Φυσική καταστροφή είναι ένα σοβαρό, μεγάλης κλίμακας, δυσμενές γεγονός ως
αποτέλεσμα φυσικών διαδικασιών της γης και της βιόσφαιρας. Χαρακτηριστικά
παραδείγματα είναι οι πλημμύρες, η ξηρασία, οι ηφαιστειακές εκρήξεις, οι σεισμοί. Μια
φυσική καταστροφή προκαλεί απώλειες ζωών και περιουσιών, τραυματισμούς και
προβλήματα υγείας, βλάβες στο φυσικό και στο κτισμένο περιβάλλον, και στις περισσότερες
περιπτώσεις αφήνει στο πέρασμά της οικονομικές και κοινωνικές απώλειες, των οποίων η
σοβαρότητα και το μέγεθος εξαρτάται από την τρωτότητα, την προσαρμοστικότητα και την
ικανότητα ανάκαμψης (Bankoff et al., 2003).
Η γενική κατηγορία των φυσικών καταστροφών χωρίζεται στις εξής έξι ομάδες:
 Γεωφυσικές καταστροφές, οι οποίες είναι γεγονότα που προέρχονται από το
στερεό φλοιό της γης (Πίνακας 3.1).
 Μετεωρολογικές καταστροφές, οι οποίες είναι γεγονότα, που προκαλούνται από
βραχυπρόθεσμες (στιγμιαίες έως λίγων ημερών), μικρής έως μεσαίας κλίμακας
ατμοσφαιρικές διαδικασίες (Πίνακας 3.2).
 Υδρολογικές καταστροφές, οι οποίες προκαλούνται από εκτροπές και
παρεκκλίσεις στον κανονικό και αναμενόμενο κύκλο νερού ή/και υπερχείλιση
υδάτινων υποδοχέων η οποία προκαλείται από ανέμους (Πίνακας 3.3).
 Κλιματολογικές καταστροφές, οι οποίες προκαλούνται από μακροπρόθεσμες,
μεσαίας έως μεγάλης κλίμακας ατμοσφαιρικές διαδικασίες που κυμαίνονται από
ενδοεποχιακές μέχρι κλιματικές μεταβολές σε βάθος πολλών δεκαετιών (Πίνακας
3.4).
 Βιολογικές καταστροφές, οι οποίες προκαλούνται από την έκθεση ζωντανών
οργανισμών σε παθογόνα μικρόβια και τοξικές ουσίες άλλων οργανισμών (π.χ.
δηλητηριώδη έντομα και άγρια ζωή, δηλητηριώδη φυτά και κουνούπια, τα οποία
είναι φορείς ασθενειών από παράσιτα, βακτήρια ή ιούς, όπως η ελονοσία)

(Πίνακας 3.5).
 Εξωγήινης προέλευσης καταστροφές, οι οποίες προκαλούνται από πτώση
μετεωριτών-αστεροειδών (Πίνακας 3.6).
Η κάθε οµάδα καλύπτει διάφορες υποπεριπτώσεις συνδυασµού πρωτογενών τύπων

καταστροφής µε δευτερογενείς και τριτογενείς. Οι Πίνακες 3.1 - 3.6 που ακολουθούν, δίνουν
µια σφαιρική εικόνα της οµαδοποίησης και ταξινόµησης των φυσικών καταστροφών.
Πίνακας 3. 1 Ταξινόµηση γεωφυσικών καταστροφών

5
[Πηγή: Below et al. (CRED and Munich RE), 2009]
Πίνακας 3. 2 Ταξινόμηση μετεωρολογικών καταστροφών

6
Πίνακας 3.3 Ταξινόµηση υδρολογικών καταστροφών

7
Πίνακας 3.4 Ταξινόµηση κλιµατολογικών καταστροφών

8
Πίνακας 3.5 Ταξινόµηση βιολογικών καταστροφών

9
Πίνακας 3.6 Ταξινόµηση καταστροφών εξωγήινης προέλευσης

10
Στον πίνακα 3.7 που ακολουθεί , παρουσιάζεται η ταξινόμηση και ονοματολογία των
τεχνολογικών καταστροφών κατά CRED (2008).
Πίνακας 3.7 Tαξινόμηση και ονοματολογία Τεχνολογικών καταστροφών

11
[Πηγή: CRED, 2008]
Μεγάλο ενδιαφέρον παρουσιάζει ο ορισμός των ανθρωπογενών καταστροφών που δίνεται

από την Ελεύθερη Εγκυκλοπαίδεια (Wikipedia), όπου σύμφωνα με αυτόν, οι ανθρωπογενείς
καταστροφές είναι το αποτέλεσμα τεχνολογικών επικινδυνοτήτων (απειλών). Σε αυτές τις
απειλές περιλαμβάνονται πυρκαγιές, ατυχήματα στις μεταφορές, βιομηχανικά ατυχήματα,
διαρροές πετρελαίου και πυρηνικές εκρήξεις / ακτινοβολία. Μπορούν να ενταχτούν σε αυτήν
την κατηγορία και ο πόλεμος και οι επιθέσεις από πρόθεση. Όπως στην περίπτωση των
φυσικών επικινδυνοτήτων, οι ανθρωπογενείς καταστροφές είναι γεγονότα που δεν έχουν
ακόμη συμβεί, δεν έχουν πραγματοποιηθεί.
Οι κοινωνικοί επιστήμονες διαχώρισαν τέσσερις βασικές χωροχρονικές διαστάσεις των
καταστροφών ως γεγονότων (Kreps, 1998):
 τον χρόνο προειδοποίησης, δηλαδή τη χρονική απόσταση ανάμεσα στην

ταυτοποίηση των επικίνδυνων συνθηκών και στην έναρξη της εκδήλωσης
επιπτώσεων σε συγκεκριμένες περιοχές (ο χρόνος προειδοποίησης δύναται να
κυμαίνεται από πολύ σύντομος έως πολύ μακρύς),
 την εμβέλεια των επιπτώσεων, που είναι το μέγεθος και η έκταση των
γεωγραφικών ενοτήτων και των κοινωνικών κοινοτήτων ή στρωμάτων που
πλήττονται από την κοινωνική αποδιοργάνωση και τις φυσικές βλάβες,
 το μέγεθος των επιπτώσεων, το οποίο αναφέρεται στη σοβαρότητα των φυσικών

βλαβών (απώλειες ζωών, τραυματισμοί, ασθένειες, βλάβες στο φυσικό και
κτισμένο περιβάλλον) και της κοινωνικής αποδιοργάνωσης και
 τη διάρκεια των επιπτώσεων, που είναι η χρονική καθυστέρηση από την εμφάνιση
της κοινωνικής αποδιοργάνωσης και των φυσικών βλαβών μέχρι την παύση της
διαδικασίας πρόκλησής τους ή τη θεραπεία αυτών των επιπτώσεων.
Σύμφωνα, με τους ορισμούς από τον Ν.3013/2002 που δίνονται από το Γενικό Σχέδιο
Πολιτικής Προστασίας της Χώρας, «Αναβάθμιση της Πολιτικής Προστασίας» και το Γενικό
Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας με τη συνθηματική λέξη «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ»:
 Καταστροφή νοείται κάθε ταχείας ή βραδείας εξέλιξης φυσικό φαινόμενο ή
τεχνολογικό συμβάν στο χερσαίο, θαλάσσιο και εναέριο χώρο, το οποίο
προκαλεί εκτεταμένες δυσμενείς επιπτώσεις στον άνθρωπο, καθώς και στο
ανθρωπογενές ή φυσικό περιβάλλον.
 Η ένταση της καταστροφής, καθορίζεται από το μέγεθος των ζημιών ή
απωλειών που αφορούν τη ζωή, στην υγεία και στην περιουσία των πολιτών, τα
αγαθά, τις υποδομές και τις παραγωγικές πηγές.
Το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας της Χώρας αναφέρεται και στην κλίμακα των
καταστροφών και ορίζει ως:
 γενική καταστροφή την καταστροφή που εκτείνεται σε περισσότερες από τρεις

περιφέρειες της χώρας,
 περιφερειακή καταστροφή μικρής έντασης είναι εκείνη που για την
αντιμετώπισή της αρκεί το δυναμικό και τα μέσα πολιτικής προστασίας της
περιφέρειας,
 περιφερειακή καταστροφή μεγάλης έντασης είναι η καταστροφή που για την
αντιμετώπιση της απαιτείται η διάθεση δυναμικού και μέσων πολιτικής
προστασίας και από άλλες περιφέρειες ή και από κεντρικές υπηρεσίες και φορείς,
 τοπική καταστροφή μικρής έντασης είναι η καταστροφή που για την
αντιμετώπιση της αρκεί το δυναμικό και τα μέσα πολιτικής προστασίας σε επίπεδο
νομού,
 τοπική καταστροφή μεγάλης έντασης είναι η καταστροφή που για την

αντιμετώπιση της απαιτείται η διάθεση δυναμικού και μέσων πολιτικής
προστασίας και από άλλους νομούς, περιφέρειες ή και από κεντρικές υπηρεσίες και
φορείς.
3.4 Γενικά - Βασικές έννοιες Kινδύνου
Έχει διαπιστωθεί ότι χρειάζεται μεγάλη προσοχή στη χρήση των όρων και καλό είναι κάθε
σχετικό κείμενο να συνοδεύεται από τους αντίστοιχους ορισμούς, και όπου είναι δυνατόν με
τον αντίστοιχο όρο στην Αγγλική γλώσσα (Ανδρεαδάκης, 2015). Προκειμένου να αναλυθούν
θέματα σχετικά με τη διαχείριση κινδύνων, απαιτείται μια εννοιολογική προσέγγιση των
κύριων όρων που θα χρησιμοποιηθούν. Σύμφωνα με το λεξικό όρων που δημοσιεύτηκε τον
Μάιο του 2009 από την Γραμματεία της Διεθνούς Στρατηγικής για τη Μείωση των
Καταστροφών (UNISDR) («2009 UNISDR terminology on disaster risk reduction»), οι
παρακάτω ορισμοί σχετικά με την διαχείριση κινδύνων έχουν ως εξής:
Κίνδυνος-Διακινδύνευση (Risk): Είναι η πιθανότητα εκδήλωσης ενός φυσικού φαινομένου ή
τεχνολογικού συμβάντος ή και λοιπών καταστροφών σε συνδυασμό με την ένταση των
καταστροφών και με τις ενδεχόμενες αρνητικές συνέπειές του στους πολίτες, στα αγαθά, στις
πλουτοπαραγωγικές πηγές και στις υποδομές μιας περιοχής. Στο πεδίο της διαχείρισης των
καταστροφών, ο Κίνδυνος (risk) εκφράζει το συνδυασμό της πιθανότητας να συμβεί ένα
συμβάν και των αρνητικών συνεπειών του.
Έκθεση (Exposure): Άνθρωποι, περιουσίες, συστήματα ή άλλα στοιχεία που υπάρχουν σε
ζώνες κινδύνου και ενδεχομένως υπόκεινται σε πιθανές απώλειες. Μέτρα της έκθεσης μπορεί
να αποτελούν ο αριθμός των ανθρώπων ή οι τύποι των περιουσιακών στοιχείων σε μια
περιοχή. Αυτά μπορεί να συνδυαστούν με την ειδική ευπάθεια (τρωτότητα) των εκτεθειμένων
στοιχείων σε κάθε συγκεκριμένο κίνδυνο, προκειμένου να εκτιμηθεί ποσοτικά η διακινδύνευση
στην περιοχή ενδιαφέροντος.
Τρωτότητα (Vulnerability): Τα χαρακτηριστικά και οι συνθήκες που προκύπτουν από
διάφορους φυσικούς, κοινωνικούς, οικονομικούς και περιβαλλοντικούς παράγοντες ή
διεργασίες, που αυξάνουν την ευπάθειά μιας κοινότητας, ενός συστήματος ή μιας υποδομής
στις επιπτώσεις των κινδύνων. Τέτοιοι παράγοντες μπορεί να είναι η κακής ποιότητας μελέτη
και κατασκευή κτιρίων και έργων υποδομής, η ανεπαρκής συντήρηση των υποδομών, η
έλλειψη ενημέρωσης και ευαισθητοποίησης του κοινού, η κακή εκτίμηση της επικινδυνότητας
και των μέτρων ετοιμότητας και η αλόγιστη διαχείριση περιβαλλοντικών πόρων. Η τρωτότητα
δύναται να παρουσιάζει σημαντική ανισοκατανομή μέσα στην ίδια κοινότητα και διακυμάνσεις
στο χρόνο.
Επικινδυνότητα (Hazard): Ένα επικίνδυνο φαινόμενο, ουσία, ανθρώπινη δραστηριότητα ή
κατάσταση, που μπορεί να προκαλέσει απώλεια ζωής, τραυματισμό ή άλλες επιπτώσεις στην
υγεία, υλικές ζημιές, απώλεια πόρων και υπηρεσιών, κοινωνική και οικονομική αναστάτωση ή
περιβαλλοντική ζημιά. Τα επικίνδυνα φαινόμενα προκύπτουν από μια ποικιλία γεωλογικών,
μετεωρολογικών, υδρολογικών, ωκεάνιων, βιολογικών και τεχνολογικών πηγών που και σε
μερικές περιπτώσεις ενεργούν συνδυαστικά.
3.5 Εξισώσεις κινδύνου
Ένας ακόμη ορισμός που μπορεί να χρησιμοποιηθεί για την καταστροφή είναι «ο βαθμός
απώλειας κάποιου αγαθού ή πολλών αγαθών που είναι αποτέλεσμα της δράσης ενός φυσικού
δεδομένου μεγέθους». Η μέτρησή του βαθμού απώλειας γίνεται με κλίμακα από 0 (καθόλου
απώλεια) έως το 1 (μέγιστη απώλεια). Την στιγμή εκείνη που ο κίνδυνος γίνει ορατός και
επικείμενος, γίνεται σαφής διάκριση της απειλής. Οι καταστροφές ορίζονται «ως απειλές στους
ανθρώπους και σε ότι έχει αξία» και οι κίνδυνοι ως «οι ποσοτικές και περιστασιακές
πιθανότητες που καθιστούν τις συνέπειες των καταστροφών επιβλαβείς». Επομένως, η
ακολουθία των καταστάσεων που αναφέρονται σε μια καταστροφή έχει ως ακολούθως:
Καταστροφικό γεγονός → κίνδυνος → απειλή → επιπτώσεις → επακόλουθο
Η έννοια του κινδύνου μπορεί να αποδοθεί με βάση τις ακόλουθες τρεις συνιστώσες:
 Τα στοιχεία που εκτίθενται στον κίνδυνο (Ε), δηλαδή τα στοιχεία τα οποία

απειλούνται με καταστροφή σε μια συγκεκριμένη περιοχή, όπως είναι ο πληθυσμός,
οι περιουσίες, οι οικονομικές δραστηριότητες, οι δημόσιες υπηρεσίες κ.λ.π.
 Τον ειδικό κίνδυνο (Rs), ο οποίος είναι ο βαθμός των απωλειών που είναι πιθανόν
να προκληθούν από τη δράση ενός ειδικού φυσικού φαινομένου. Μπορεί να
εκφραστεί ως το αποτέλεσμα της φυσικής καταστροφής (Η) επί την τρωτότητα (V).
 Τον ολικό κίνδυνο (Rt), ο οποίος εκφράζει τον αριθμό των ανθρώπινων ζωών που
είναι πιθανόν να χαθούν, τον αριθμό των τραυματιών, τις καταστροφές σε
περιουσίες και το κόστος από τη διακοπή των διάφορων δραστηριοτήτων από τη
δράση ενός ειδικού φυσικού φαινομένου. Είναι αποτέλεσμα του ειδικού κινδύνου
(Rs) και των στοιχείων που εκτίθενται στον κίνδυνο (Ε):
Rt= (E) (Rs) = (E) (H.V)
3.6 Η σχέση της Τρωτότητας µε την Επικινδυνότητα και τον Κίνδυνο
Ο συνδυασμός επικινδυνοτήτων, τρωτότητας και αδυναμίας μείωσης των ενδεχόμενων

αρνητικών συνεπειών των κινδύνων καταλήγει σε καταστροφές. Με άλλα λόγια, ο Κίνδυνος
(Risk) και κατ' επέκταση η Καταστροφή (Disaster) είναι συνάρτηση της αλληλεπίδρασης των
παραμέτρων της Επικινδυνότητας (Hazard) και της Τρωτότητας (Vulnerability). Παρακάτω
ακολουθεί η σχηματική περιγραφή του Κινδύνου της Καταστροφής (Εικόνα 3.1):
Εικόνα 3.1 Παράμετροι από τους οποίους εξαρτάται ο Κίνδυνος Καταστροφής

0. 9
(Πηγή: GTZ, Eschborn 2001)
Ο σχεδιασμός και η υλοποίηση δράσεων πρόληψης, ετοιμότητας, απόκρισης και

αποκατάστασης, η αποτίμηση των δράσεων και ο επανασχεδιασμός τους, συμβάλλουν στη
μείωση της τρωτότητας και στην αποτελεσματική διαχείριση του σεισμικού κινδύνου
(Κούρου, 2017). Για να μειωθεί η τρωτότητα πρέπει να μειωθεί η αδυναμία του κοινωνικού
ιστού και του δομικού περιβάλλοντος.
Της καταστροφής προηγούνται τουλάχιστον δύο συνθήκες:
 η πιθανότητα ότι το γεγονός-έναυσμα λαμβάνει χώρα (η επικινδυνότητα
πραγματώνεται) και
 η τρωτότητα προϋπάρχει, υφίσταται δηλαδή η προδιάθεση ανθρώπων,
διαδικασιών, υποδομών, υπηρεσιών, οργανισμών ή συστημάτων να
επηρεαστούν, να υποστούν βλάβες ή να καταστραφούν από το γεγονός
(UNU-EHS, 2006).
Η μαθηματική έκφραση του Κινδύνου Καταστροφής ως συνάρτηση της Τρωτότητας και
της Επικινδυνότητας λαμβάνει την ακόλουθη μορφή:
Κίνδυνος = Επικινδυνότητα # Τρωτότητα (Risk = Hazard # Vulnerability)
όπου το σύμβολο # αντιπροσωπεύει το είδος της συνάρτησης που περιγράφει τον

συνδυασμό Τρωτότητας και Επικινδυνότητας.
Ένα παράδειγμα συνάρτησης είναι το απλό γινόμενο, όπως προτείνεται από το UNISDR
(2004):
Κίνδυνος = Επικινδυνότητα Χ Τρωτότητα
Εάν υιοθετηθεί η άποψη του Alexander (2002) ότι κίνδυνος είναι η πιθανότητα ή το
ενδεχόμενο για ένα συγκεκριμένο επίπεδο απωλειών (κάθε είδους) από και σε ένα δεδομένο
σύνολο στοιχείων εκτεθειμένων σε δεδομένο επίπεδο Επικινδυνότητας, τότε ο συνολικός
κίνδυνος θα εκφράζεται μέσα από την εξίσωση:
Συνολικός Κίνδυνος = (Σ εκτεθειμένων στοιχείων) Χ Επικινδυνότητα Χ Τρωτότητα
Έπειτα από πρόσφατες θεωρήσεις στην εξίσωση του κινδύνου, ενσωματώνονται όροι και
παράμετροι όπως η Ικανότητα Αντιμετώπισης και η Έκθεση. Μια μορφή εξίσωσης που
υιοθετείται από πολλούς φορείς διαχείρισης είναι:
Κίνδυνος = Επικινδυνότητα Χ Τρωτότητα
3.7 Σχέση Ικανότητας Αντιμετώπισης και Τρωτότητας
Ο φορέας UNISDR (2009) ορίζει την ικανότητα αντιμετώπισης (coping capacity) ως «την
ικανότητα των ανθρώπων, των συστημάτων και των οργανισμών να διαχειρίζονται και να
αντιμετωπίζουν αντίξοες συνθήκες, έκτακτες καταστάσεις ή καταστροφές με τη χρήση των
διαθέσιμων δεξιοτήτων και πόρων. Η ικανότητα των κοινοτήτων να αντεπεξέρχονται
προϋποθέτει συνεχή εγρήγορση, πόρους και καλή διαχείριση τόσο σε κανονικές περιόδους
όσο και κατά τη διάρκεια κρίσεων ή αντίξοων καταστάσεων. Η ικανότητα αντιμετώπισης
των κοινωνιών/πληθυσμών που πλήττονται από φυσικές καταστροφές είναι όρος κλειδί στις
εκτιμήσεις τρωτότητας και συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου καταστροφής».
Επιπλέον, η ικανότητα αντιμετώπισης ορίζεται από την ECHO (2005) ως «το επίπεδο των
πόρων και τον τρόπο με τον οποίο άνθρωποι και κοινωνικές οργανώσεις χρησιμοποιούν τους
πόρους αυτούς και τις ικανότητες για να αντιμετωπίσουν τις αρνητικές συνέπειες μιας
καταστροφής». Μπορεί να γίνει διάκριση της ικανότητας αντιμετώπισης σε ατομική (που
αναφέρεται στις στρατηγικές των μεμονωμένων ατόμων και στην ικανότητα τους να
χειριστούν τον κίνδυνο καταστροφής) και θεσμική (που αναφέρεται στην ικανότητα
αντιμετώπισης από πλευράς της κοινωνίας γενικότερα, της κεντρικής ή τοπικής

κυβέρνησης/αυτοδιοίκησης κ.λπ.).
Παρόλο που τα δεδομένα και οι παράγοντες που επηρεάζουν τα επίπεδα ικανότητας
αντιμετώπισης και τρωτότητας είναι παρόμοια, η τρωτότητα βρίσκεται στον αντίποδα της
ικανότητας αντιμετώπισης. Για παράδειγμα, μια κοινότητα που δεν έχει οργανωθεί ώστε να
αντιμετωπίσει μια καταστροφή, έχει υψηλή τρωτότητα, δηλαδή έχει χαμηλή ικανότητα να
αντεπεξέλθει και γι’ αυτόν τον λόγο είναι πιθανό να υποστεί μεγαλύτερο πλήγμα από την
καταστροφή.
3.8 Διευθέτηση και προσαρμογή στον κίνδυνο
Η Διεθνής Στρατηγική για τη Μείωση των Καταστροφών των Ηνωμένων Εθνών (UN/ISDR)
υιοθέτησε τον όρο προσαρμοστικότητα, με ιδιαίτερη έμφαση στις φυσικές επικινδυνότητες,
την ορίζει ως «την ικανότητα ενός συστήματος ή μιας κοινωνίας να ανθίσταται ή να αλλάζει,
ώστε να αποκτά ένα αποδεκτό επίπεδο δομής και λειτουργίας. Η ικανότητα αυτή, εξαρτάται
από τον βαθμό στον οποίο το κοινωνικό σύστημα είναι σε θέση να αυτοοργανώνεται και να
αυξάνει την ικανότητά του για εκμάθηση και προσαρμογή, συμπεριλαμβανομένης της
ικανότητας ανάκαμψης από καταστροφή».
Εναλλακτικά, ένας άλλος ορισμός που υιοθετεί (UN/ISDR, 2009) είναι: «Την ικανότητα ενός
συστήματος ή μιας κοινωνίας εκτεθειμένης σε επικινδυνότητες να ανθίσταται, αφομοιώνει,
αντεπεξέρχεται και ανακάμπτει από τις επιπτώσεις μιας επικινδυνότητας έγκαιρα και
αποτελεσματικά, αλλά και μέσω της διατήρησης και αποκατάστασης των βασικών και
θεμελιακών δομών και λειτουργιών της. Η προσαρμοστικότητα μιας κοινότητας έναντι
επικινδυνοτήτων καθορίζεται από τον βαθμό στον οποίο η κοινότητα διαθέτει τους αναγκαίους
πόρους και είναι ικανή να οργανωθεί κατάλληλα τόσο πριν από το συμβάν, όσο και κατά τη
διάρκεια της περιόδου των πιεστικών αναγκών».
Ο βαθμός στον οποίο η κοινωνία δεν επηρεάζεται από τις φυσικές καταστροφές μας δείχνει
την ικανότητα προσαρμογής της στον κίνδυνο. Προσαρμογή στον κίνδυνο σημαίνει
κοινωνική ενημερότητα σχετικά με τις φυσικές καταστροφές, καθώς και τα μέσα αποφυγής
τους. Είναι άμεσα εξαρτώμενη από την τεχνολογία που διατίθεται, από την οικονομική
βιωσιμότητα των εναλλακτικών στρατηγικών για την αποφυγή των φυσικών καταστροφών
και από τις κοινωνικές μεθόδους οι οποίες μπορεί να είναι πολύπλοκες και αργές. Η
ικανότητα προσαρμογής μιας κοινωνίας στον κίνδυνο αντικατοπτρίζεται από τον βαθμό στον
οποίο μένει ανεπηρέαστη από τα φυσικά καταστροφικά γεγονότα.
Τα τελευταία έτη έχουν καθοριστεί τέσσερα επίπεδα ή μορφές προσαρμογής στις φυσικές
καταστροφές τα οποία είναι τα εξής:
 Η πρώτη μορφή προσαρμογής περιλαμβάνει την επίμονη ενασχόληση στην ζώνη

καταστροφής, παρά την παρουσία κινδύνου, την λήψη μέτρων για την
αποκατάσταση και την απαλοιφή των καταστροφών στην περιοχή που έχει πληγεί
από το καταστροφικό φαινόμενο. Εναλλακτικά μπορεί να μη γίνει λήψη άλλων
μέτρων πέρα από την προειδοποίηση των κατοίκων και την εκκένωση της περιοχής
ή να μη ληφθούν καθόλου μέτρα, γεγονός όμως που οδηγεί στην αύξηση της
τρωτότητας.
 Η δεύτερη μορφή προσαρμογής περιλαμβάνει την συνύπαρξη με την καταστροφή
που έχει ήδη προκληθεί.
 Κατά την τρίτη μορφή προσαρμογής, όλες οι κατεστραμμένες κατασκευές
εγκαταλείπονται, άλλα ο πληθυσμός επανατοποθετείται στην ζώνη κινδύνου.
 Η τέταρτη μορφή προσαρμογής περιλαμβάνει την μετακίνηση και την μετοίκηση
σε ασφαλέστερες ζώνες.
Στον όρο διευθέτηση ανήκουν οι προσπάθειες που γίνονται για να μειωθούν οι αρνητικές
επιπτώσεις των φυσικών φαινομένων. Η διευθέτηση των ανθρώπινων δραστηριοτήτων είναι
συχνά λιγότερο δαπανηρή από την προσπάθεια ελέγχου των φυσικών δυνάμεων εάν αυτό
μπορεί να καταστεί δυνατόν. Για παράδειγμα, είναι συχνά λιγότερο δαπανηρό να
καταρτιστούν κανονισμοί χρήσεων γης σε ένα πλημμυρικό πεδίο έτσι ώστε να μειωθεί ο
κίνδυνος πλημμύρας, αντί να γίνει κατασκευή αναχωμάτων κατά μήκος της κοίτης του
ποταμού, όπου η κατασκευή αυτή δεν εξασφαλίζει απόλυτη ασφάλεια για την προστασία
από πλημμύρα εξαιρετικής έντασης.
Στην πιο απλή μορφή της διευθέτησης, η ανθρωπότητα μπορεί είτε να ζήσει σε αρμονία με το
φυσικό περιβάλλον, όπου σε αυτήν την περίπτωση υπάρχει ανάπτυξη και προστασία κατά
των περιβαλλοντικών καταστροφών, είτε να εκμεταλλεύεται τους φυσικούς πόρους με τη
μορφή ενός παρασιτισμού κατά τον οποίο οι φυσικές καταστροφές αγνοούνται μέχρι τη
στιγμή που λαμβάνουν χώρα, όπου σε αυτήν την περίπτωση δίνεται μεγάλη έμφαση στην
εκμετάλλευση των μη ανανεώσιμων φυσικών πόρων και καθόλου ή πολύ ελάχιστα στην
μείωση των καταστροφών (Λέκκας, 2000).
3.9 Κατηγοριοποίηση των Φυσικών Κινδύνων
Φυσικός κίνδυνος είναι κάθε φυσική διεργασία που απειλεί να δημιουργήσει δυσάρεστα και
καταστροφικά αποτελέσματα στους ανθρώπους. Η έννοια του φυσικού κινδύνου συνδέεται με
φαινόμενα που εμφανίζονται στο κοντινό περιβάλλον του ανθρώπου, ενώ ίδια φαινόμενα, που
εξελίσσονται μακριά από το δομημένο και ανθρώπινο περιβάλλον, χαρακτηρίζονται απλά σαν
"φυσικά φαινόμενα", δηλαδή δεν αποτελούν "φυσικούς κινδύνους" για τον άνθρωπο. Για
παράδειγμα, η ενδεχόμενη πλημμύρα μιας μακρινής και ακατοίκητης περιοχής από ένα
ποτάμι που υπερχείλισε δεν αποτελεί φυσικό κίνδυνο, σε αντίθεση με ανάλογο ενδεχόμενο σε
μια αστική ή καλλιεργούμενη περιοχή.
Τα καταστροφικά αποτελέσματα που επέρχονται όταν υλοποιηθεί η απειλή ενός φυσικού
κινδύνου, αποτελούν μια φυσική καταστροφή. Για παράδειγμα, φυσική καταστροφή αποτελεί
η εκδήλωση μιας σεισμικής διέγερσης ορισμένης εντάσεως σε μια αστική περιοχή με
καταστροφικά αποτελέσματα σε κτίρια, υποδομές και πολλούς τραυματισμούς ή/και
θανάτους, σε αντίθεση με την εκδήλωση του ιδίου μεγέθους σεισμικής δονήσεως στην
θάλασσα, χωρίς συνέπειες η οποία παραμένει απλά φυσικός κίνδυνος.
Οι φυσικοί κίνδυνοι κατηγοριοποιούνται κυρίως με βάση την προέλευση τους, η οποία
προσδιορίζει και αρκετά άλλα χαρακτηριστικά, όπως τους τομείς της ανθρώπινης ζωής που
επηρεάζονται και τους τρόπους αντιμετώπισης του κινδύνου.
Η κατηγοριοποίηση των φυσικών κινδύνων γίνεται με βάση την προέλευση τους, την
ταχύτητα ή την βιαιότητα και με βάση την εμβέλεια τους, όπως παρουσιάζονται στους
Πίνακες 3.8 έως 3.10.
Πίνακας 3.8 Κατηγοριοποίηση φυσικών κίνδυνων με βάση την προέλευση τους

12
Πίνακας 3.9 Κατηγοριοποίηση φυσικών κίνδυνων με βάση την ταχύτητα ή την βιαιότητα
ς13
Πίνακας 3.10 Κατηγοριοποίηση φυσικών κίνδυνων με βάση την εμβέλεια τους

14
Στους παρακάτω Πίνακες 3.11 έως 3.20 γίνεται ανάλυση των παραπάνω φυσικών κινδύνων
με βάση την προέλευσή τους.
Πίνακας 3.11 Γεωλογικοί κίνδυνοι

15
Πίνακας 3.12 Υδρολογικοί-παράκτιοι κίνδυνοι

16
Πίνακας 3.13 Μετεωρολογικοί-κλιματικοί κίνδυνοι

17
Πίνακας 3.14 Γεωργικοί-Διατροφικοί κίνδυνοι

18
Πίνακας 3.15 Διαστημικοί κίνδυνοι

19
Πίνακας 3.16 Κίνδυνοι υγείας

20
Πίνακας 3.17 Κοινωνικοί κίνδυνοι

21
Πίνακας 3.18 Κίνδυνοι πυρκαγιάς

22
Πίνακας 3.19 Κίνδυνοι βιολογικοί-οικοσυστήματος

23
Πίνακας 3.20 Κίνδυνοι από φυσική Ραδιενέργεια

24
Η κατηγοριοποίηση τους μπορεί να γίνει και με βάση άλλους παράγοντες όπως είναι :
 Άμεσοι, Παράγωγοι φυσικοί κίνδυνοι

 Προβλέψιμοι, απρόβλεπτοι
 Ανθρωπογενείς
 Πρόσκαιροι, μη αντιστρεπτοί, διαχρονικοί, με επιπτώσεις για πολλές γενεές
3.10 Μελέτη των τάσεων των Καταστροφών
Για να γίνει σωστή διαχείριση των καταστροφών και να επιλεγούν οι ορθολογικότερες

αποφάσεις για την ετοιμότητα σε περιπτώσεις καταστροφών, θα πρέπει πρώτα να γίνει
καταγραφή και παρακολούθηση των τάσεων των καταστροφών. Μία από τις µεγάλες
σύγχρονες βάσεις δεδοµένων που με τα στοιχεία της παρακολουθούνται οι τάσεις που
παρουσιάζουν οι καταστροφές είναι η Βάση Δεδομένων Εκδηλώσεων Έκτακτης Ανάγκης
EM-DAT, η οποία δημιουργήθηκε αρχικά το 1988 από το Κέντρο Έρευνας για την
Επιδημιολογία των Καταστροφών Centre for Research on the Epidemiology of Disasters
(CRED) και στη συνέχεια συνέχισε με την υποστήριξη της Παγκόσμιας Οργάνωσης Υγείας
(ΠΟΥ) και της βελγικής κυβέρνησης. Η βάση δεδομένων EM-DAT περιέχει βασικά
δεδομένα σχετικά με την εμφάνιση και τα αποτελέσματα πάνω από 22.000 μαζικές
καταστροφές στον κόσμο από το 1900 μέχρι σήμερα και συγκεντρώνονται από διάφορες
πηγές, συμπεριλαμβανομένων των οργανισμών του ΟΗΕ, των μη κυβερνητικών οργανώσεων,
των ασφαλιστικών εταιρειών, των ερευνητικών ιδρυμάτων και των υπηρεσιών Τύπου με
βασικό στόχο να εξυπηρετεί τους σκοπούς της ανθρωπιστικής δράσης σε εθνικό και διεθνές
επίπεδο. Για να ενταχτεί σε αυτή µια καταστροφή, θα πρέπει να ισχύει ένα τουλάχιστον από
τα ακόλουθα: Να έχουν αναφερθεί 10 ή περισσότεροι άνθρωποι ως νεκροί, ή 100 ή
περισσότεροι άνθρωποι ως πληγέντες, ή να έχει κηρυχτεί κατάσταση έκτακτης ανάγκης ή να
έχει γίνει έκκληση για διεθνή βοήθεια. Παρακολουθώντας τις καταγεγραμμένες τάσεις των
καταστροφών, μπορούμε να εξάγουμε συμπεράσματα σχετικά με την μεταβολή του αριθμού
των καταγεγραμμένων περιστατικών των φυσικών και των τεχνολογικών καταστροφών. Τα
τελευταία χρόνια παρατηρείται αλματώδης αύξηση του αριθμού των καταστροφών με
μέγιστο το έτος 2000.
Στις παρακάτω Εικόνες 3.2 και 3.3, παρουσιάζεται το διάγραμμα του αριθμού και του είδους
των φυσικών καταστροφών ετησίως από το 1900 μέχρι το 2018 και αντίστοιχα το διάγραμμα
του αριθμού και του είδους των τεχνολογικών καταστροφών ετησίως από το 1900 μέχρι το
2018.
Εικόνα 3.2 Αριθμός των φυσικών καταστροφών ετησίως από το 1900 μέχρι το 2018
0. 10
(EM-DAT, 2018)
Εικόνα 3.3 Αριθμός των τεχνολογικών καταστροφών ετησίως από το 1900 μέχρι το 2018
0. 11
(EM-DAT, 2018)
Στην Εικόνα 3.4 παρουσιάζεται το διάγραμμα του αριθμού ανθρώπων που σκοτώθηκαν από
φυσικές καταστροφές ετησίως από το 1900 μέχρι το 2018, ενώ αντίστοιχα, στην Εικόνα 3.5
παρουσιάζεται το διάγραμμα του αριθμού ανθρώπων που επλήγησαν από φυσικές
καταστροφές ετησίως από το 1900 μέχρι το 2018, σύμφωνα με τη EM-DAT.
Εικόνα 3.4 Αριθμός ανθρώπων που σκοτώθηκαν από φυσικές καταστροφές ετησίως από το 1900 μέχρι το
0. 12
2018 (EM-DAT, 2018)
Εικόνα 3.5 Αριθμός ανθρώπων που επλήγησαν από φυσικές καταστροφές ετησίως από το 1900 μέχρι το
0. 13
2018 (EM-DAT, 2018)
Στην Εικόνα 3.6 παρουσιάζεται το διάγραμμα του αριθμού ανθρώπων που σκοτώθηκαν από
τεχνολογικές καταστροφές ετησίως από το 1900 μέχρι το 2018, ενώ αντίστοιχα, στην Εικόνα
3.7 παρουσιάζεται το διάγραμμα του αριθμού ανθρώπων που επλήγησαν από τεχνολογικές
καταστροφές ετησίως από το 1900 μέχρι το 2018, σύμφωνα με τη EM-DAT.
Εικόνα 3.6 Αριθμός ανθρώπων που σκοτώθηκαν από τεχνολογικές καταστροφές ετησίως από το 1900
0. 14
μέχρι το 2018 (EM-DAT, 2018)
Εικόνα 3.7 Αριθμός ανθρώπων που επλήγησαν από τεχνολογικές καταστροφές ετησίως από το 1900 μέχρι
0. 15
το 2018 (EM-DAT, 2018)
3.11 Διαχείριση Καταστροφών – Κύκλος Διαχείρισης Καταστροφής
Σύμφωνα με την Διεθνής Ομοσπονδία Εταιρειών Ερυθρού Σταυρού και Ερυθράς Ημισελήνου
(IFRC), η διαχείριση των καταστροφών μπορεί να οριστεί ως η οργάνωση και η διαχείριση
των πόρων και των αρμοδιοτήτων για την αντιμετώπιση όλων των ανθρωπιστικών πτυχών
των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης, ιδίως της ετοιμότητας, της αντίδρασης και
της ανάκαμψης, προκειμένου να μειωθεί ο αντίκτυπος των καταστροφών.
Η διαχείριση καταστροφών είναι το σύνολο των τακτικών και διαχειριστικών αποφάσεων και
επιχειρησιακών δραστηριοτήτων για τα διάφορα στάδια μιας καταστροφής σε όλα τα επίπεδα
(UNDP 1992:11), με στόχο την καλύτερη προσαρμοστικότητα της κοινωνίας.
Ο κύριος στόχος της διαχείρισης καταστροφής είναι αρχικά η αποφυγή της καταστροφής
μέσω της πρόληψης ή του μετριασμού των επιπτώσεων από ένα εν δυνάμει καταστροφικό
φαινόμενο ή συμβάν σε τέτοιο επίπεδο, ώστε να μπορεί η κοινωνία να τις αντιμετωπίσει.
Συγχρόνως, επιδιώκεται ο τρόπος αντιμετώπισης της καταστροφής να είναι αποτελεσματικός
σε τέτοιο βαθμό, ώστε εφόσον συμβεί η καταστροφή, η πληγείσα περιοχή να ανακάμψει το
συντομότερο δυνατό.
Η διαχείριση των καταστροφών θεωρείται μια κυκλική διαδικασία κατά την οποία
διακρίνουμε διαδοχικές φάσεις, η οποία περιλαμβάνει τον σχεδιασμό και την υλοποίηση
δράσεων πρόληψης, ετοιμότητας, αντιμετώπισης και αποκατάστασης. Αποτελεί μια κυκλική
διαδικασία, επειδή ο σχεδιασμός και οι δράσεις αντιμετώπισης, αποκατάστασης και
ανασυγκρότησης μετά από μια καταστροφή θέτουν τα θεμέλια για την πρόληψη
καταστροφών που θα προκληθούν στο μέλλον. Οι συνθήκες θεωρείται ότι είναι ευνοϊκές για
κάποιο διάστημα μετά από μια καταστροφή για αλλαγές που έχουν προκύψει και για τις
οποίες απαιτούνται επεμβάσεις, για μεγαλύτερη επίγνωση και ευαισθητοποίηση του
πληθυσμού και των κέντρων λήψεων αποφάσεων σχετικά με θέματα προστασίας και
ασφαλείας και για προώθηση πολιτικών και μέτρων, ώστε να υπάρξει μετριασμός της
διακινδύνευσης από μελλοντικές καταστροφές.
Για την προώθηση δράσεων και μέτρων πρόληψης, απαιτείται μια μακροπρόθεσμη θεώρηση
της διαχείρισης της έκτακτης κατάστασης και της αποκατάστασης από την πρώτη περίοδο
μετά τη καταστροφή που είναι πιεστική και φαίνεται χαοτική. Είναι σημαντικό να
αξιοποιείται συνδυασμός μέτρων και επεμβάσεις που σχετίζονται με διαφορετικές φάσεις
διαχείρισης μιας καταστροφής και η προστασία από καταστροφές να αντιμετωπίζεται σε
βάθος χρόνου και ολοκληρωμένα, όπως αυτό επιτάσσει ο βασικός Νόμος που διέπει την
Πολιτική Προστασία της χώρας. Ο κύκλος διαχείρισης της καταστροφής, υποδηλώνει ότι η
αποκατάσταση και η ανασυγκρότηση μετά από μια καταστροφή, έχουν τις βάσεις τους στη
μετακαταστροφική απόκριση και τη διαχείριση της έκτακτης κατάστασης και επιπλέον
συνδέονται με την πρόληψη και τον μετριασμό των επιπτώσεων των κινδύνων.
Σύμφωνα, με τους ορισμούς που δίνονται από το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας της
Χώρας, Κύκλος διαχείρισης καταστροφών (Disaster Management Cycle) είναι το σύνολο
των τακτικών και διαχειριστικών αποφάσεων και επιχειρησιακών δραστηριοτήτων σε όλα τα
στάδια και φάσεις του κύκλου της καταστροφής, δηλαδή της πρόληψης, ετοιμότητας,
αντιμετώπισης και αποκατάστασης.
Ο κύκλος της διαχείρισης καταστροφών αποτελεί μια σχηματική αναπαράσταση όλων των
μέτρων και δράσεων μιας κοινωνίας για την θωράκιση της απέναντι στις καταστροφές. Ο
λόγος για τον οποίο έχει χρησιμοποιηθεί ο κύκλος σαν σχηματική αναπαράσταση των
σταδίων της διαχείρισης καταστροφών οφείλεται στο ότι η επιτυχής απόκριση σε μια
καταστροφή βασίζεται στον σωστό προκαταστροφικό σχεδιασμό και αντίστοιχα ο
προκαταστροφικός σχεδιασμός είναι και το αποτέλεσμα μιας σωστής απόκρισης σε μια
καταστροφή. Ακόμη, επειδή οι κίνδυνοι που απειλούν μια κοινωνία προκαλούν
επανειλημμένα καταστροφές, απαιτείται η συνεχόμενη ενασχόληση με τις δράσεις και τα
μέτρα, προκειμένου να αποκτηθεί εμπειρία από τις επιπτώσεις μιας καταστροφής, να
βελτιωθεί ο προκαταστροφικός σχεδιασμός έτσι ώστε στην επόμενη καταστροφή να
υπάρχουν λιγότερες δυσμενείς επιπτώσεις. (Ανδρεαδάκης, 2015).
Στην παρακάτω Εικόνα 3.8 παρουσιάζεται ο κύκλος διαχείρισης της καταστροφής.
Εικόνα 3.8 Φάσεις διαχείρισης της καταστροφής

0. 16
(Δανδουλάκη, 2012)
3.12 Πρόληψη και βασικά μέτρα Πρόληψης των Καταστροφών
Με τον όρο πρόληψη νοείται η ολοκληρωτική αποφυγή μιας καταστροφής που μπορεί να
προκληθεί από επικίνδυνα φαινόμενα ή συμβάντα. Συνιστάται στην υλοποίηση δράσεων
πριν την καταστροφή ώστε να μειωθούν σημαντικά οι επιπτώσεις των κινδύνων,
προκειμένου να παραμείνουν σε επίπεδα που η κοινωνία μπορεί να διαχειριστεί με ίδια
μέσα και χωρίς έξωθεν βοήθεια. Εάν υπάρξει σημαντικός περιορισμός των επιπτώσεων
των κινδύνων, μπορεί να αποτραπεί η καταστροφή ακόμη και αν ο κίνδυνος εκδηλωθεί
και υπάρξουν επιπτώσεις από αυτόν. Επομένως, η πρόληψη αποσκοπεί στην μείωση της
πιθανότητας να προκληθεί μια καταστροφή από την εκδήλωση ενός επικίνδυνου
φαινόμενου ή συμβάντος και βασίζεται στην μείωση της διακινδύνευσης δηλαδή στη
μείωση της πιθανότητας να προκληθούν επιπτώσεις από ένα εν δυνάμει καταστροφικό
συμβάν ή μια καταστροφική διαδικασία.
Οι βασικές συνιστώσες της διακινδύνευσης παρουσιάζονται στην Εικόνα 3.9 που
ακολουθεί και είναι οι εξής:
 Η Επικινδυνότητα, δηλαδή η πιθανότητα εκδήλωσης ενός εν δυνάμει

καταστροφικού γεγονός ή διαδικασίας σε μια ή θέση ή περιοχή.
 Η Έκθεση, δηλαδή τα εκτεθειμένα στοιχεία (υλικά και άυλα) σε κίνδυνο.

 Η Τρωτότητα, δηλαδή η εμπάθεια των εκτεθειμένων στοιχείων σε κίνδυνο αλλά
και συνολικά του συστήματος, απέναντι σε ένα εν δυνάμει καταστροφικό
γεγονός ή διαδικασία.
Επιπρόσθετα, μπορεί να θεωρηθεί συστατικό της διακινδύνευσης και η ικανότητα του

συστήματος και των επιμέρους στοιχείων του να μπορεί προσαρμοστεί στις επιπτώσεις που
ενδεχομένως είναι δυνατόν να προκληθούν και να ανακάμψει.
Εικόνα 3.9 Βασικές συνιστώσες της διακινδύνευσης

0. 17
(Δανδουλάκη, 2012)
Οι προληπτικές δράσεις έχουν ως βασικό στόχο την μεταβολή ενός ή περισσότερων βασικών
συστατικών της διακινδύνευσης. Κάποιες χαρακτηριστικές δράσεις πρόληψης είναι η
κατασκευή κτιρίων και γενικά έργων που είναι ανθεκτικά σε επικίνδυνα συμβάντα ή
φαινόμενα, οι πολεοδομικές ρυθμίσεις που λαμβάνουν υπόψη το επίπεδο της επικινδυνότητας
και κατευθύνουν τη χωροθέτηση χρήσεων και λειτουργιών: η απαγόρευση της δόμησης σε
εδάφη που είναι μεγάλης επικινδυνότητας, η κατασκευή αναχωμάτων ώστε να μειωθεί ο
κίνδυνος πλημμύρας, ο αντισεισμικός σχεδιασμός ενός νοσοκομείου, προκειμένου να
διασφαλιστεί η λειτουργία του στην εκδήλωση ενός πιθανού σεισμού.
Τα μέτρα πρόληψης ταξινομούνται σε κατασκευαστικά και μη κατασκευαστικά, τα οποία
αναλύονται ακολούθως:
 Κατασκευαστικά μέτρα αποτελούν: η χρήση σεισμικής μόνωσης σε κτίρια

κρίσιμης σημασίας, η διευθέτηση των ρεμάτων, η κατασκευή κτιρίων που
λειτουργούν ως φράγματα πυρός, η κατασκευή αναχωμάτων κ.λ.π.
 Μη κατασκευαστικά μέτρα αποτελούν: η δημιουργία προϋποθέσεων, προκειμένου
κάποιες περιοχές να λειτουργούν ως φυσικοί αναστολείς της πλημμύρας, η
φύτευση των ακάλυπτων χώρων των οικοπέδων στις αστικές περιοχές που
αποσκοπεί στην βελτίωση της ικανότητας συγκράτησης του νερού των
βροχοπτώσεων, η ενημέρωση και ευαισθητοποίηση του πληθυσμού σε θέματα που
αφορούν την προστασία από καταστροφές.
Η πρόληψη των καταστροφών αποτελεί αναπόσπαστο μέρος της βιώσιμης ανάπτυξης επειδή
τα μέτρα πρόληψης έχουν κατά κανόνα μεσοπρόθεσμο χαρακτήρα και συνδέονται με τον
προγραμματισμό και τον σχεδιασμό (πολεοδομικό, αναπτυξιακό, έργων κ.λ.π.) σε τοπικό
επίπεδο.
Βασικά μέτρα πρόληψης των καταστροφών αποτελούν τα παρακάτω:
 Η έγκριση χωροθέτησης και ο έλεγχος χρήσεων όπως είναι για παράδειγμα η
απαγόρευση της εγκατάστασης επικίνδυνων χρήσεων σε θέσεις που συνορεύουν
με πυκνοδομημένες ζώνες ή με χώρους που συγκεντρώνονται ιδιαίτερα τρωτές
ομάδες πληθυσμού, όπως είναι τα γηροκομεία, οι παιδικοί σταθμοί και οι
φυλακές.
 Ο πολεοδομικός και ο χωροταξικός σχεδιασμός, εφόσον λαμβάνεται υπόψη η
επικινδυνότητα (πλημμυρική, σεισμική κ.λ.π.) και η τρωτότητα.
 Η θεσμοθέτηση και εφαρμογή πολεοδομικών ρυθμίσεων για την απαγόρευση ή τη
μείωση της δόμησης σε περιοχές μεγάλης επικινδυνότητας όπως η κατάλληλη
αξιοποίηση περιοχών μεγάλης επικινδυνότητας ως ποδηλατοδρόμοι, πάρκα κλπ, η
μεταφορά οικισμών και η μετεγκατάσταση επιχειρήσεων και νοικοκυριών σε πιο
ασφαλής θέσεις.
 Η θέσπιση και εφαρμογή δομικών κανονισμών, προδιαγραφών, συστάσεων και
οδηγιών, προκειμένου να επιτυγχάνεται υψηλότερο επίπεδο ασφάλειας σε κτίρια
και υποδομές.
 Αναπλάσεις περιοχών με μεγάλη τρωτότητα και παροχή κινήτρων για την
αναβάθμιση του επιπέδου ασφάλειας των κτιρίων.
3.13 Αντιμετώπιση Κατάστασης Έκτακτης Ανάγκης
Η φάση της αντιμετώπισης αναφέρεται στην παροχή βοήθειας προς τον πληθυσμό και τη
διαχείριση των έκτακτων αναγκών που προκύπτουν αμέσως μετά την καταστροφή ή κατά την
διάρκειά της. Βασικό στόχο έχει την προστασία ζωών, την μείωση των συνεπειών στην υγεία
του πληθυσμού, την επαρκή αντιμετώπιση των άμεσων αναγκών διαβίωσης του πληθυσμού
και την επάνοδο όσο το δυνατόν πιο γρήγορα της καθημερινότητας στην πληγείσα περιοχή.
Κατά κανόνα, στη φάση αυτή, οι ανάγκες που προκύπτουν σε αυτή τη φάση, έχουν
χαρακτήρα επείγοντος και μεταβάλλονται γρήγορα στο χρόνο και στο χώρο. Επομένως, για
τον εντοπισμό τους και πολύ περισσότερο για κάλυψή, είναι σημαντικό να υπάρχει
προηγούμενη εμπειρία αντιμετώπισης καταστροφής και κατάλληλη προετοιμασία των
φορέων, των υπηρεσιών και του πληθυσμού. Βασικό εργαλείο για την αντιμετώπιση της
καταστροφής, αποτελεί ο σχεδιασμός με οδηγό το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας
«Ξενοκράτης», καθώς καθοριστικής σημασίας αποτελεί και η εκπαίδευση των εμπλεκομένων
φορέων και του πληθυσμού.
Οι δράσεις αντιμετώπισης εστιάζονται κυρίως στις άμεσες βραχυπρόθεσμες ανάγκες.
Μερικές δράσεις αντιμετώπισης, όπως δράσεις που αφορούν τη στέγαση των πληγέντων,
συνδέονται επίσης και με το στάδιο της αποκατάστασης, επομένως σε πολλές περιπτώσεις η
μετάβαση από τη φάση της αντιμετώπισης στην φάση της αποκατάστασης είναι δυσδιάκριτη.
Κατά κανόνα, ο σχεδιασμός και τα μέτρα για την αντιμετώπιση καταστροφής είναι μεσο-
βραχυπρόθεσμου χαρακτήρα και απαιτούν μικρότερη επένδυση από αυτά που αφορούν την
πρόληψη των καταστροφών.
Επειδή η φάση της αντιμετώπισης είναι η πιο έντονα προβαλλόμενη, μια επιτυχής διαχείριση
της, δημιουργεί πολιτικά οφέλη, παρότι ξεκινά αφότου έχει ήδη συντελεστεί η καταστροφή
και η περιοχή έχει υποστεί σοβαρές επιπτώσεις.
3.14 Αποκατάσταση και ανασυγκρότηση
Η φάση της αποκατάστασης και της ανασυγκρότησης διαδέχεται τη φάση της αντιμετώπισης,
μετά τη λήξη της κατάστασης της έκτακτης ανάγκης και αφορά την επαναφορά στα
προκαταστροφικά επίπεδα ή τη βελτίωση των συνθηκών στην πληγείσα περιοχή.
Η διαχείριση της αποκατάστασης έχει ως στόχο την επαναφορά και τη βελτίωση των
συνθηκών διαβίωσης του πληθυσμού και της λειτουργίας των υποδομών και των υπηρεσιών
στις κοινότητες που έχουν πληγεί, καθώς και την οικονομική, κοινωνική και αναπτυξιακή
ενίσχυση της πληγείσας περιοχής. Οι δράσεις που περιλαμβάνει είναι κυρίως για τη
συγκράτηση ή επαναφορά του πληθυσμού στην πληγείσα περιοχή, την κοινωνική στήριξη,
την ανάπτυξη της περιοχής, την κατασκευή ή ανακατασκευή εγκαταστάσεων και υποδομών,
την περιβαλλοντική αναβάθμιση.
Στην φάση της αποκατάστασης συμπεριλαμβάνονται επίσης δράσεις που στοχεύουν στον
μετριασμό παραγόντων που επιδεινώνουν τον κίνδυνο μιας μελλοντικής καταστροφής. Η
ανάπτυξη και η εφαρμογή μέτρων μείωσης του κινδύνου καταστροφών μπορεί να
υποστηριχθεί από τον σχεδιασμό και την υλοποίηση προγραμμάτων αποκατάστασης με
επίγνωση του κινδύνου και με την ενεργή συμμετοχή του πληθυσμού. Στην περίπτωση αυτή,
η διαχείριση της καταστροφής μπορεί να αναδειχτεί σε ευκαιρία για περισσότερη ανάπτυξη.
Οι δράσης ανασυγκρότησης βασίζονται σε πολιτικές ή στρατηγικό σχεδιασμό που έχουν
σχεδιαστεί προηγουμένως, βασίζονται στις θεσμικές αρμοδιότητες των αρμόδιων αρχών και
φορέων και παρέχουν στον πληθυσμό την δυνατότητα ενεργοποίησης και συμμετοχής του.
3.15 Ζώνες κατανομής των καταστροφών
Για να αντιμετωπιστούν αποτελεσματικά οι καταστροφές και τα διάφορα επείγοντα

περιστατικά στον χώρο, είναι πολύ σημαντικό να κατανοηθεί η κατανομή των
καταστροφών. Το μοντέλο που γενικά προτείνεται είναι απλό και αποτελείται από πέντε
συγκεκριμένες περιοχές, οι οποίες παρουσιάζονται στην Εικόνα 3.10 που ακολουθεί.
Εικόνα 3.10 Μοντέλο χωρικής κατανομής της επιρροής των καταστροφών

0. 18
(Πηγή: Λέκκας, 2007)
Τα βασικά χαρακτηριστικά των πέντε ομόκεντρων ζωνών που εμπεριέχονται στην

παραπάνω εικόνα περιγράφονται ακολούθως:
 Η ζώνη ολικών επιπτώσεων, βρίσκεται στο κέντρο και περιβάλλει το σημείο
στο χώρο όπου εκδηλώθηκε η φυσική καταστροφή. Εντός της ζώνης αυτής, όλες
ή οι περισσότερες κατασκευές είναι κατεστραμμένες, οι ανθρώπινες και υλικές
απώλειες είναι εκτεταμένες και έχει επέλθει αποδιοργάνωση του
κοινωνικοοικονομικού ιστού. Επιπλέον, η ζώνη αυτή χρήζει άμεσης βοήθειας,
όταν αυτό μπορεί να επιτευχθεί.
 Η ζώνη περιφερειακών επιπτώσεων, όπου εντός της ζώνης αυτής οι επιπτώσεις
από την καταστροφή είναι μικρότερες και λιγότερο σοβαρές, ο
κοινωνικοοικονομικός ιστός είναι λειτουργικός και μπορεί να ανακουφίσει
κάποια άτομα που έχουν υποστεί τις συνέπειες του καταστροφικού φαινομένου.
 Η ζώνη διήθησης, βρίσκεται σχετικά μακριά από το σημείο όπου εκδηλώθηκε η

φυσική καταστροφή, δεν έχει επηρεαστεί άμεσα από αυτήν, αλλά είναι ο χώρος ο
οποίος υφίσταται έμμεσες συνέπειες από την φυσική καταστροφή, καθώς παρέχει
βοήθεια και πόρους προς τις δύο εσωτερικές ζώνες ή στον χώρο αυτό
συγκεντρώνεται μεγάλος αριθμός από πρόσφυγες και τραυματίες, όπου τους
παρέχεται στέγη, σίτιση και κάθε είδους βοήθεια.
 Η ζώνη τοπικής βοήθειας και η ζώνη εθνικής και διεθνούς βοήθειας είναι οι
τελευταίες εξωτερικές ζώνες, όπου σε αυτές, συγκεντρώνονται οι προμήθειες
καθώς και από τις ζώνες αυτές στέλνονται υλικά και προσωπικό στην
κατεστραμμένη περιοχή. Το μέγεθος της απόκρισης εξαρτάται από το βαθμό του
εθνικού αλλά και του διεθνούς ενδιαφέροντος, από τη φύση της προσφερόμενης
βοήθειας και από την επιρροή της κοινής γνώμης.
Παρόλο που το παραπάνω μοντέλο είναι ευρέως γνωστό από τη βιβλιογραφία, σπάνια έχει
εφαρμοστεί στην πράξη. Η συγκεκριμένη φύση των ζωνών είναι θεωρητική όπως επίσης
θεωρητικό είναι και το μέγεθος τους.
3.16 Ένταση των Καταστροφικών Φαινομένων
Η ένταση των καιρικών φαινομένων μπορεί να ερμηνευτεί ως συνάρτηση της συγκέντρωσης

ενέργειας κατά τη διάρκεια των φυσικών φαινομένων και της σοβαρότητας των επιπτώσεων
των φαινομένων αυτών στις ανθρώπινες ζωές, στις κατασκευές και στο φυσικό περιβάλλον.
Η ταξινόμηση με βάση την ένταση δεν έχει εφαρμοστεί σε όλες τις φυσικές καταστροφές,
όπως για παράδειγμα στις πλημμύρες. Αντίθετα, για τους σεισμούς γίνονται συνεχώς
προσπάθειες για την ταξινόμηση των καταστροφών που επιφέρουν στον άνθρωπο, δηλαδή με
βάση την ένταση του φαινομένου.
3.17 Η Επικινδυνότητα των γεωγραφικών περιοχών
Τις τελευταίες δεκαετίες οι κοινωνικές και φυσικές επιστήμες εστιάζουν την προσοχή τους
στην επίδραση που δύναται να έχει το περιβάλλον στην ανθρωπότητα και ο άνθρωπος στο
περιβάλλον. Κατά αυτή την έννοια, οι καταστροφές αποτελούν μια ιδιαίτερη τάξη
ανθρώπινων – περιβαλλοντικών ή οικολογικών φαινομένων.
Μέσα από τον μεγάλο αριθμό απόψεων και εκτιμήσεων σχετικά με τις φυσικές καταστροφές,
μπορεί να γίνει διάκριση έξι τουλάχιστον σχολών που αφορούν τις διαφορετικές προσεγγίσεις
των διάφορων περιβαλλοντικών προβλημάτων:
 Η κοινωνιολογική προσέγγιση όπου σύμφωνα με αυτήν, οι επιπτώσεις και η

επικινδυνότητα θεωρούνται συναρτήσεις της ανθρώπινης συμπεριφοράς, των
λειτουργιών της κοινότητας και της κοινωνικής οργάνωσης. Επιπλέον, οι
ψυχολόγοι μελετούν τις καταστροφές σε σχέση με παράγοντες όπως το άγχος,
το " καταστροφικό σύνδρομο" και τις στερήσεις.
 Η γεωγραφική προσέγγιση των φυσικών καταστροφών άρχισε να αναπτύσσεται
κατά τη δεκαετία του 1920 πάνω στην οικολογική προσαρμογή του ανθρώπου
στο περιβάλλον. Στην προσέγγιση αυτή, γίνεται χρήση των μεθόδων των
κοινωνικών επιστημών και δίνεται μεγάλη έμφαση στην χωρο - χρονική
κατανομή των καταστροφών, των επιπτώσεών τους και της επικινδυνότητας
των περιοχών.
 Η ανθρωπολογική προσέγγιση δίνει έμφαση στον ρόλο που παίζουν οι
καταστροφές και στον τρόπο με τον οποίο καθοδηγούν την κοινωνικό –
οικονομική ανάπτυξη των πληθυσμών με τον διασκορπισμό τους και την
καταστροφή ολόκληρων πολιτισμών.
 Η επιδημιολογία και η ιατρική των καταστροφών είναι μια νέα προσέγγιση η
οποία δίνει έμφαση στην διαχείριση των μαζικών δυστυχημάτων, στη φροντίδα
βαριών φυσικών τραυματισμών και την επιδημιολογική επιτήρηση των
μεταδοτικών ασθενειών που βρίσκονται σε αφθονία στις περιπτώσεις
καταστροφικών γεγονότων.
 Η προσέγγιση των μελετών ανάπτυξης στοχεύει κυρίως στην παροχή βοήθειας
στις χώρες του Τρίτου Κόσμου, στην αποφυγή των λιμοκτονιών κλπ. Πάνω
από το 80% των καταστροφικών επιπτώσεων πλήττουν τις αναπτυσσόμενες
χώρες, καθώς και με το φαινόμενο της ανέχειας αυξάνεται η τρωτότητα του
ανθρώπου στις φυσικές καταστροφές.
 Η τεχνική προσέγγιση η οποία είναι επικρατέστερη μεταξύ των επιστημόνων
και εστιάζει στη σεισμολογία, τη γεωμορφολογία την ηφαιστειολογία, και σε
άλλες γεωφυσικές προσεγγίσεις των καταστροφών, καθώς και στις μηχανικές
λύσεις.
Στα τέλη του 20ου αιώνα έχει σημειωθεί μια αύξηση του κινδύνου των φυσικών
καταστροφών, η οποία οφείλεται σε τέσσερις βασικούς λόγους που είναι οι παρακάτω:
 Η γεωγραφική θέση και τα οικονομικά πλεονεκτήματα μερικών τοποθεσιών

έχουν ως αποτέλεσμα την όλο και πυκνότερη κατοίκηση περιοχών που στο
παρελθόν ήταν ζώνες καταστροφών.
 Ιδιάζουσες καταστάσεις ή κίνδυνοι μερικές φορές έχουν οξυνθεί από
περιβαλλοντική αμέλεια και απροσεξία. Για παράδειγμα, τα αντιπλημμυρικά
έργα έχουν προκαλέσει αύξηση της επιφανειακής απορροής σε ορισμένους
ποταμούς, με αποτέλεσμα να αυξάνεται και ο κίνδυνος πλημμύρας στα κατάντη
των περιοχών που είναι υπό προστασία.
 Όσο πιο πολύπλοκη γίνεται η κοινωνία, τόσο οι επιπτώσεις των καταστροφών
γίνονται περισσότερο ασαφής. Η απόκτηση φυσικού κεφαλαίου συνοδεύεται
από την συγκέντρωση του πληθυσμού σε επικίνδυνες περιοχές ή από την
κατανομή του μέσα σε περιοχές που δυνητικά παρουσιάζουν καταστροφές.
Τέτοιες περιοχές γίνονται όλο και περισσότερο πυκνοκατοικημένες όσο
αυξάνεται ο παγκόσμιος πληθυσμός. Οι πολίτες από πλουσιότερα έθνη γίνονται
πλουσιότεροι, καθώς συμμετέχουν όλο και περισσότερο στις
κοινωνικοοικονομικές διαδικασίες, εμπλέκονται σε όλο και περισσότερες
δραστηριότητες και επομένως αναμένουν και μεγαλύτερη προστασία. Η
διαβίωση σε επικίνδυνες περιοχές που είναι γνωστό ότι είναι επιρρεπείς σε
καταστροφές είναι πολυτέλεια για τους πλούσιους πολίτες και ανάγκη για τους
φτωχούς.
 Έως προσφάτως, υπάρχει έλλειψη έρευνας, γνώσεων και κανονισμών
προστασίας σχετικά με τις καταστροφές και τις επιπτώσεις τους. Αυτό,
αντικατοπτρίζει τη δυσκολία να μελετηθούν γεγονότα που λαμβάνουν χώρα
στον γεωλογικό χρόνο και των οποίων η συχνότητα εμφάνισης μπορεί να είναι
πολύ μικρή.
Πολλές ομάδες ανθρώπων συνεχίζουν να κατοικούν σε επικίνδυνες ζώνες, αψηφώντας την

ύπαρξη σημαντικών κινδύνων για διάφορους λίγους. Ένας σημαντικός λόγος είναι ότι
μερικές από αυτές τις περιοχές προσφέρουν στους κατοίκους τους σημαντικά κέρδη, όπως
είναι για παράδειγμα οικονομικά οφέλη από την εκμετάλλευση εύφορων ηφαιστειακών
εδαφών. Πολλές ομάδες προσπαθούν να επωφεληθούν από βραχυπρόθεσμες δραστηριότητες
στις επικίνδυνες αυτές περιοχές που τους επιφέρουν σημαντικά οικονομικά οφέλη όπως είναι
ο τουρισμός, η βιομηχανία ,η γεωργία κλπ. Άλλες πάλι ομάδες ανθρώπων συνεχίζουν να

κατοικούν σε επικίνδυνες ζώνες επειδή δεν υπάρχουν ικανοποιητικές εναλλακτικές λύσεις
έτσι ώστε να μπορούν να μετακομίσουν σε άλλες περιοχές πιο υποσχόμενες και
ασφαλέστερες.
4 Πυρκαγιές
4.1 Πυρκαγιά– Βασικές έννοιες
Πυρκαγιά νοείται η ανεξέλεγκτη φωτιά, η οποία προκαλείται από μη ελεγχόμενη καύση με

το οξυγόνο και η οποία συνοδεύεται από πρόκληση μεγάλων ποσών θερμότητας και φωτός,
γεγονός που έχει ως συνέπεια την καταστροφή του καιγόμενου υλικού.
Η φωτιά είναι ένα ενεργό σύστημα που λαμβάνει την ορμητική του ενέργεια από την καύση,
δηλαδή τη γρήγορη μεταβολή της αποθηκευμένης χημικής ενέργειας στη βιομάζα, σε
κινητική ενέργεια μετάδοσης θερμότητας (Johnson and Miyanishi, 2001). Η φωτιά
μεταδίδεται εξ επαφής ή μέσω εκτίναξης καιόμενων σωματιδίων ή από μεταφορά λόγω της
διεύθυνσης του ανέμου ή λόγω ακτινοβολίας.
Ως φυσικό φαινόμενο, η καύση ακολουθεί τις γενικές αρχές της Φυσικής και της Χημείας και
θα ήταν ίσως πιο ορθό, να μιλάμε για θερμοδυναμική και θερμοχημεία. Επιπρόσθετα, η
καύση είναι μια διαδικασία που μπορεί να λάβει χώρα κάτω από μια σειρά διαφορετικών
συνθηκών και παραγόντων και επομένως, μπορεί να λάβει διάφορες μορφές, να καταναλώνει
διαφορετικά είδη καύσιμης ύλης και να παράγει διαφορετικά προϊόντα.
Η καύση είναι μια αντίδραση και όπως κάθε αντίδραση, ακολουθεί μια συγκεκριμένη πορεία
η οποία είναι: της έναρξης, της ενδυνάμωσης της δραστηριότητας και της λήξης. Στην
περίπτωση της καύσης, οι φάσεις αυτές είναι γνωστές ως: η προανάφλεξη, που προετοιμάζει
την καύσιμη ύλη για να αναφλεχθεί και περιλαμβάνει την προθέρμανση και την πυρόλυση,
στη συνέχεια ακολουθεί η ανάφλεξη, η οποία είναι η έναρξη της καύσης, έπειτα είναι η
εξάπλωση της καύσης, η οποία συμβαίνει είτε με φλόγα είτε με πυράκτωση και τέλος η
σβέση (Καϊλίδης, 1993).
Η πυρκαγιά συμβαίνει μέσα σε ένα περιβάλλον καύσης. Για να λάβει χώρα η καύση, θα
πρέπει οπωσδήποτε να συνυπάρχουν, να αλληλεπιδρούν μεταξύ τους οι τρεις βασικοί
παράγοντες του τριγώνου της πυρκαγιάς, οι οποίοι είναι: η καύσιμη ύλη, το οξυγόνο και η
θερμότητα (DeBano et al, 1998, Γκόφας, 2001). Η καύσιμη ύλη στις δασικές πυρκαγιές
διακρίνεται στις ακόλουθες τρεις κατηγορίες:
 στην υπεδάφια καύσιμη ύλη, η οποία περιλαμβάνει την σε αποσύνθεση

οργανική ύλη όπως είναι ο χούμος, η τύρφη και οι νεκρές ρίζες,
 στην καύσιμη ύλη από το εδάφος έως 2 μέτρα από αυτό που περιλαμβάνει τον
ξηροτάπητα (βελόνες και πεσμένα φύλλα), την ποώδη βλάστηση (στην
καλοκαιρινή περίοδο βρίσκεται συνήθως σε ξερή κατάσταση), τους θάμνους, τα
υπολείμματα των υλοτομιών, τα πεσμένα δένδρα, τα φρύγανα κλπ.
 στην εναέρια καύσιμη ύλη, η οποία περιλαμβάνει τα καύσιμα υλικά που
βρίσκονται πάνω από τα 2 μέτρα από το έδαφος, όπως είναι τα λεπτά κλαδιά
των δένδρων και το φύλλωμα (κυρίως των κωνοφόρων), τα αναρριχόμενα φυτά,
τα όρθια νεκρά δένδρα, οι λειχήνες κλπ. Το οξυγόνο υπάρχει στον
ατμοσφαιρικό αέρα σε αναλογία 21 % κατ’ όγκο ή 23 % κατά βάρος.
Ως ένταση της πυρκαγιάς νοείται η θερμική ενέργεια που εκλύεται από μια φωτιά και
μετριέται σε ενέργεια (θερμότητα, π.χ. σε calories) ή ισχύ (π.χ. σε watts) (DeBano et al,
1998).
Ο πιο σημαντικός παράγοντας που συντελεί στον έγκαιρο έλεγχο μιας πυρκαγιάς και την
έπειτα στην κατάσβεσή της, είναι ο χρόνος, ο οποίος παρέρχεται από την στιγμή της έναρξης
μιας πυρκαγιάς έως τη στιγμή της επέμβασης των πυροσβεστικών δυνάμεων.
Ως επικινδυνότητα ορίζεται η πιθανότητα έναρξης μιας πυρκαγιάς, η οποία είναι
αποτέλεσμα της παρουσίας και δράσης των γενεσιουργών αιτίων αυτής. Η επικινδυνότητα
μεταβάλλεται σε κάθε περιοχή κατά τη διάρκεια του έτους και εξαρτάται από φυσικά ή
ανθρωπογενή αίτια, συνδυαζόμενα με την ευφλεκτότητα της καύσιμης δασικής ύλης, η οποία
εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της καύσιμης δασικής ύλης και τις καιρικές συνθήκες που
επιδρούν σε αυτή. Η γνώση της επικινδυνότητας είναι ένα από τα βασικά στοιχεία που είναι
απαραίτητα για να εκτιμηθεί ο συνολικός κίνδυνος πυρκαγιάς σε μία περιοχή.
4.2 Ο Κίνδυνος της Πυρκαγιάς – Ημερήσιο Δελτίο Πρόβλεψης Κινδύνου
Ένας αρκετά σύνθετος όρος είναι ο «κίνδυνος πυρκαγιάς» και χρησιμοποιείται για να
εκφράσει μια εκτίμηση σχετικά με το ρυθμό εξάπλωσης, την ευκολία ανάφλεξης, τη
δυσκολία έλεγχου, και τις επιπτώσεις μιας πυρκαγιάς.
Λόγω της πολυπλοκότητας του φαινομένου των πυρκαγιών και της συμμετοχής πολλών
παραγόντων σε αυτό που ορίζουμε σαν κίνδυνο πυρκαγιάς, μεθοδολογικά έχει υιοθετηθεί η
ανάπτυξη συστήματος δεικτών, με επικρατούσα προσέγγιση την ακολουθούμενη από τα
Αμερικανικά συστήματα εκτίμησης κινδύνου πυρκαγιάς (Ηνωμένων Πολιτειών - NFDRS και
Καναδά - NFFDRS), η οποία είναι προσαρμοσμένη στις ιδιαιτερότητες της κάθε χώρας. Η
Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας στα πλαίσια των προσπαθειών για την
αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών κατά τη διάρκεια της
αντιπυρικής περιόδου υιοθετώντας αυτήν την μεθοδολογία, εκδίδει ημερήσιο δελτίο
πρόβλεψης κινδύνου πυρκαγιών, υπό μορφή θεματικού χάρτη, όπως αυτός εκτιμάται στα
διάφορα γεωγραφικά διαμερίσματα μίας χώρας. Το μέτρο αυτό, βοηθά στην άμεση λήψη
πρόσθετων μέτρων πρόληψης και ετοιμότητας για την αντιμετώπιση των δασικών πυρκαγιών,
την συγκριτική αντιμετώπιση των διαφόρων περιοχών που απεικονίζοντα σε αυτόν, καθώς
και στην αποφυγή άσκοπων επιφυλακών από τους εμπλεκόμενους φορείς.
Στον χάρτη πρόβλεψης κίνδυνου πυρκαγιάς, εμφανίζονται τα διοικητικά όρια των
Δασαρχείων της χώρας μας, τα οποία και θεωρούνται ως το ελάχιστο γεωγραφικό διαμέρισμα
στο οποίο εκτιμάται ο κίνδυνος και απεικονίζονται 5 επίπεδα κινδύνου πυρκαγιάς, όπως αυτά
εκτιμώνται στα διάφορα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας μας. Συντάσσεται συνήθως σε
ψηφιακή μορφή και έχει την δυνατότητα να αναβαθμίζεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα
(καθημερινά). Η εκπόνηση του χάρτη ολοκληρώνεται στις 12:30 της προηγουμένης ημέρας
από την ημέρα για την οποία ισχύει και αμέσως μετά τη σύνταξή του, ο χάρτης σε ελάχιστο
χρόνο γίνεται διαθέσιμος από το δικτυακό τόπο (ιστοσελίδα) της Γενικής Γραμματείας
Πολιτικής Προστασίας (www.civilprotection.gr), από όπου μπορούν να ενημερώνονται όλοι
οι εμπλεκόμενοι φορείς, οι εθελοντικές ομάδες πυροπροστασίας, καθώς και όλοι οι
ενδιαφερόμενοι πολίτες.
Στον χάρτη αυτό, γίνεται διάκριση τεσσάρων κανονικών κατηγοριών κινδύνου: χαμηλή,
μέση, υψηλή και πολύ υψηλή, οι οποίες βαθμολογούνται αντίστοιχα με αριθμούς από το 1
έως το 4. Κατά κανόνα, η κατηγορία με αριθμό 5, η οποία αντιστοιχεί με Κατάσταση
Συναγερμού, εμφανίζεται σπάνια στο χάρτη.
Η έννοια των κατηγοριών κινδύνου στον ημερήσιο χάρτη πρόβλεψης κίνδυνου πυρκαγιάς,
αναλύεται παρακάτω:
• Κατηγορία Κινδύνου 1 (Χαμηλή). Σε αυτήν την κατηγορία, ο κίνδυνος είναι χαμηλός

και η πιθανότητα εκδήλωσης πυρκαγιάς δεν είναι ιδιαίτερα υψηλή. Σε περίπτωση που
εκδηλωθεί πυρκαγιά, οι συνθήκες (κατάσταση καύσιμης ύλης, μετεωρολογικές

συνθήκες) δεν θα ευνοήσουν τη γρήγορη εξέλιξή της.
• Κατηγορία Κινδύνου 2 (Μέση). Σε αυτήν την κατηγορία, ο κίνδυνος είναι συνήθης
για τη θερινή περίοδο. Ο αριθμός των πυρκαγιών που αναμένεται να εκδηλωθούν είναι
μέσης δυσκολίας στην αντιμετώπισή τους.
• Κατηγορία Κινδύνου 3 (Υψηλή). Σε αυτήν την κατηγορία, ο κίνδυνος είναι υψηλός.
Ο αριθμός των πυρκαγιών που αναμένεται να εκδηλωθούν είναι αυξημένος και
αρκετές από τις πυρκαγιές θα είναι δύσκολα αντιμετωπίσιμες όταν οι τοπικές συνθήκες
είναι ευνοϊκές (τοπικοί άνεμοι, μορφολογία εδάφους κλπ).
• Κατηγορία Κινδύνου 4 (Πολύ Υψηλή). Σε αυτήν την κατηγορία, ο κίνδυνος είναι
ιδιαίτερα υψηλός. Αναμένεται να εκδηλωθεί μεγάλος αριθμός πυρκαγιών, αλλά το
κυριότερο είναι ότι κάθε πυρκαγιά μπορεί να λάβει μεγάλες διαστάσεις αν ξεφύγει από
την αρχική προσβολή.
• Κατηγορία Κινδύνου 5 (Κατάσταση ΣΥΝΑΓΕΡΜΟΥ). Σε αυτήν την κατηγορία, ο
κίνδυνος είναι ακραίος. Ο αναμενόμενος αριθμός πυρκαγιών που πιθανόν να
εκδηλωθεί είναι πολύ μεγάλος και όλες οι πυρκαγιές μπορεί να λάβουν γρήγορα
μεγάλες διαστάσεις και να αναπτύξουν ακραία συμπεριφορά αμέσως μετά την
εκδήλωσή τους. Η δυσκολία ελέγχου αναμένεται να είναι πολύ μεγάλη, μέχρι να
υπάρξει μεταβολή των συνθηκών κάτω από τις οποίες αναπτύσσονται οι πυρκαγιές.
Στην παρακάτω Εικόνα 4.1 παρουσιάζεται ο χάρτης πρόβλεψης κίνδυνου πυρκαγιάς, ο

οποίος εκδόθηκε από την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας για την 11-08-2019.
Εικόνα 4.1 Χάρτης πρόβλεψης κίνδυνου πυρκαγιάς που εκδόθηκε από την Γενική Γραμματεία Πολιτικής
0. 1
Προστασίας για την 11-08-2019
Για να συνταχτούν οι χάρτες αυτοί, λαμβάνονται κυρίως υπόψη οι προβλέψεις των καιρικών
φαινομένων που είναι σχετικά με τις πυρκαγιές για το επόμενο 24ωρο, η κατάσταση της
βλάστησης και κάθε άλλη διαθέσιμη πληροφορία που συμβάλλει στον προσδιορισμό της
επικινδυνότητας μιας περιοχής σε δεδομένη χρονική στιγμή. Η κατάσταση της βλάστησης ως
στοιχείο, συμβάλλει στην συνολικότερη εκτίμηση του κινδύνου πυρκαγιάς και
χαρακτηρίζεται από μη συνεχή μεταβολή, σε αντίθεση με τις μετεωρολογικές συνθήκες οι
οποίες μεταβάλλονται συνεχώς σε ημερήσια βάση . Η ακρίβεια του χάρτη είναι εξαρτώμενη
σε πολύ μεγάλο βαθμό από την ακρίβεια των μετεωρολογικών προβλέψεων.
Από το έτος 2003, προκειμένου να εκτιμηθεί η κατάσταση της βλάστησης στην έκδοση του
ημερήσιου δελτίου πρόβλεψης κίνδυνου πυρκαγιάς που εκδίδεται κατά την διάρκεια της
αντιπυρικής περιόδου, η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας χρησιμοποιεί μεταξύ των
άλλων και δορυφορικές εικόνες MODIS TERRA, οι οποίες μετά από ειδική επεξεργασία,
παρουσιάζουν με κατάλληλο χρωματικό κώδικα την κατάσταση της βλάστησης (ξηρότητα)
για όλη την χώρα υπό μορφή θεματικού χάρτη.
Στην παρακάτω Εικόνα 4.2, παρουσιάζεται Θεματικός χάρτης στον οποίο απεικονίζεται η
κατάσταση της βλάστησης στην Ελλάδα από 15 έως 21 Ιουλίου 2003, όπου η κατάσταση της
βλάστησης είναι ανάλογη των τιμών του δείκτη βλάστησης NDVI.
Εικόνα 4.2 Θεματικός χάρτης στον οποίο απεικονίζεται η κατάσταση της βλάστησης στην Ελλάδα από 15
0. 2
έως 21 Ιουλίου 2003
Κατά την διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου, γίνεται αναβάθμιση των χαρτών ανά 10ήμερο
με βάση την επεξεργασία δορυφορικών εικόνων και η αξιοπιστία των χαρτών ελέγχεται με
επιτόπιες παρατηρήσεις. Η κατάσταση της βλάστησης είναι ανάλογη των τιμών του δείκτη
βλάστησης NDVI, ο οποίος είναι ιδιαίτερα χρήσιμος για τη διαχρονική παρακολούθηση της
κατάστασης της βλάστησης σε μια περιοχή. Οι τιμές του δείκτη που είναι αρνητικές ή κοντά
στο 0, υποδεικνύουν περιοχές που είναι ακάλυπτες από βλάστηση (χέρσο έδαφος, βράχια,
νερό κλπ, πλήρης απουσία πράσινων φύλλων), ενώ οι τιμές που είναι κοντά στο 1,
υποδεικνύουν την υψηλότερη δυνατή πυκνότητα πράσινων φύλλων.
Εάν μια περιοχή κατατάσσεται σε κατηγορία υψηλού κινδύνου μια δεδομένη χρονική
στιγμή, δεν σημαίνει ότι θα υπάρχει απαραίτητα εκδήλωση πυρκαγιάς στην περιοχή αυτή. Για
τον λόγο αυτό, δίνεται ιδιαίτερη σημασία στη συνεχή καταγραφή του ημερήσιου αριθμού
πυρκαγιών, όπως αυτές εμφανίστηκαν σε διάφορες περιοχές της χώρας, των αιτιών που τις
προκάλεσαν και του εμβαδού της καμένης έκτασης ανά πυρκαγιά, με σκοπό την επαλήθευση
των προβλέψεων.
4.3 Δασικές Πυρκαγιές
Η Ελλάδα είναι μια χώρα ορεινή, με δάση σε απότομες πλαγιές και υποφέρει ιδιαίτερα από
δασικές πυρκαγιές, οι οποίες αποτελούν μια από τις κύριες αιτίες των γυμνών βουνών της
χώρας μας. Οι δασικές πυρκαγιές λόγω του μεγέθους, των χαρακτηριστικών και των
συνεπειών τους αποτελούν ένα μεγάλο και περίπλοκο πρόβλημα, που καθιστά εξαιρετικά
δύσκολη την αποτελεσματική αντιμετώπισή τους. Σύμφωνα με μελέτες και προβλέψεις
ειδικών, το καταστροφικό φαινόμενο των δασικών πυρκαγιών αναμένεται να επιδεινωθεί
ακόμη περισσότερο τα επόμενα χρόνια, λόγω των κλιματικών αλλαγών και της
υπερθέρμανσης που βιώνει ο πλανήτης μας. Λόγω αυτής της επιδείνωσης, είναι πολύ πιθανόν
να αυξηθεί η διάρκεια της αντιπυρικής περιόδου και να επιδεινωθούν οι συνθήκες της, να
επεκταθούν οι περιοχές που θα διατρέχουν κίνδυνο και να αυξηθεί η πιθανότητα έναρξης
πυρκαγιών, η ταχύτητας διάδοσης καθώς και η δριμύτητά τους.
Δασικές πυρκαγιές είναι οι πυρκαγιές που λαμβάνουν χώρα σε δασικές εκτάσεις. Σύμφωνα
με το Γενικό Σχέδιο Πολιτικής Προστασίας με τη συνθηματική λέξη "ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ", οι
δασικές πυρκαγιές είναι φυσικό φαινόμενο που εντάσσεται στην κατηγορία των φυσικών
καταστροφών και μπορούν να προκαλέσουν:
 απώλειες ανθρώπινων ζωών και τραυματισμούς,

 άμεσες και έμμεσες οικονομικές απώλειες από καταστροφές στον πρωτογενή
τομέα (γεωργία, κτηνοτροφία, δασικά προϊόντα), σε διάφορες υποδομές και
εγκαταστάσεις της χώρας όπως είναι δίκτυα ηλεκτρισμού, τηλεπικοινωνιών
κλπ., καθώς και αρνητικές συνέπειες στη δασική αναψυχή και στον εν γένει
τουρισμό και
 διατάραξη της οικολογικής ισορροπίας των φυσικών οικοσυστημάτων.
Οι δασικές πυρκαγιές ανήκουν στις πυρκαγιές μεγάλης κλίμακας και οι διαδικασίες της
καύσης σε αυτές κατευθύνονται από φυσικές διαδικασίες όπως η μεταφορά θερμότητας από
μετεωρολογικούς παράγοντες και η γεωμετρία της καύσιμης ύλης (Καϊλίδης, 1993). Στις
ρυθμιζόμενες βιομηχανικές φωτιές, μπορεί να γίνει διαχείριση και διαχωρισμός του
περιβάλλοντος της καύσης, άρα και των φάσεών της, σε αντίθεση με τις δασικές πυρκαγιές,
όπου δεν μπορεί γίνει έλεγχος σχεδόν καμίας μεταβλητής και η φωτιά μπορεί να είναι
ετερογενής, επιδεικνύοντας διάφορες φάσεις καύσης, σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή ή σε
διαφορετικές στιγμές στον ίδιο τόπο (Γκόφας, 2001). Αυτό συμβαίνει επειδή το περιβάλλον
καύσης στην περίπτωση των δασικών πυρκαγιών, δεν είναι περιορισμένο σε ένα θάλαμο,
αλλά λόγω των ακαθόριστων χαρακτηριστικών του εδάφους και της ατμόσφαιρας αλλάζει
συνεχώς και καθορίζεται από την ποικιλομορφία της καύσιμης ύλης, τις καιρικές συνθήκες,
την τοπογραφία και την αλληλεπίδραση με άλλες εστίες φωτιάς.
Από το συντριπτικά μεγαλύτερο ποσοστό των δασικών πυρκαγιών, οι πιο καταστροφικές,
λαμβάνουν χώρα συνήθως από τις αρχές Ιουνίου έως το τέλος Οκτωβρίου και ελάχιστες το
υπόλοιπο χρονικό διάστημα. Ως προς την ώρα έναρξης, οι περισσότερες συμβαίνουν από τις
8 το πρωί έως τις 11 το βράδυ με μέγιστο μεταξύ τις 2 και 3 τις μεσημεριανές ώρες, ενώ
ελάχιστες ενάρξεις πυρκαγιών συμβαίνουν τις πρωινές ώρες. Στην παρακάτω Εικόνα 4.3
φαίνεται μια δασική πυρκαγιά.
Εικόνα 4.3 Δασική πυρκαγιά

0. 3
(Πηγή: Από John McColgan, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=234179)
4.4 Είδη Δασικών Πυρκαγιών
Οι δασικές πυρκαγιές διαφέρουν μεταξύ τους ως προς την προέλευση τους, τη θέση τους, τον
τρόπο εξάπλωσης τους, την ταχύτητα εξάπλωσης, το μέγεθος της βλάβης που προξενούν κλπ.
Η κύρια κατηγοριοποίηση των δασικών πυρκαγιών γίνεται με βάση τον τρόπο εξάπλωσής
τους και τη θέση τους, όπως παρουσιάζεται ακολούθως (DeBano et al, 1998, Καϊλίδης,
1993):
 Πυρκαγιές εδάφους ή υπόγειες (ground fire). Οι πυρκαγιές αυτής της κατηγορίας,

καίνε την οργανική ύλη που συσσωρεύεται στα εδάφη των δασών, κατεξοχήν των
βορείων χωρών. Ειδικότερα, σε πολλούς δασικούς τόπους συγκεντρώνονται διάφορες
ποσότητες οργανικής ύλης στην επιφάνεια του εδάφους, οι οποίες βρίσκονται σε
διάφορα στάδια αποσύνθεσης. Το στρώμα αυτό της οργανικής ύλης, το οποίο
ονομάζεται χούμος, μπορεί να είναι συμπιεσμένο, να έχει λεπτή υφή ή να είναι
αποκλεισμένο από τον ατμοσφαιρικό αέρα, όπου σε αυτήν την περίπτωση δεν
τροφοδοτείται από οξυγόνο (κατώτερα στρώματα). Επιπλέον, η οργανική ύλη κάποιες
φορές φτάνει σε μεγάλο βάθος, όπως στις περιοχές που έχουν τύρφη. Τα στρώματα
αυτά της οργανικής ύλης, συμπεριλαμβανομένου και του φυλλοτάπητα, αποτελούν
την καύσιμη ύλη για τις υπόγειες πυρκαγιές (Καϊλίδης, 1993). Οι πυρκαγιές αυτού του
είδους, μπορεί να διεισδύσουν βαθύτερα από ένα ή δύο μέτρα και να εξαπλωθούν
υπογείως και επειδή μπορεί να μην υπάρχει καπνός, είναι δύσκολα ανακαλύψιμες. Η
διάδοση των πυρκαγιών αυτών είναι αργή, επειδή συνήθως το στρώμα της οργανικής
ύλης είναι υγρό καθώς επίσης δεν υπάρχει αφθονία οξυγόνου (DeBano et al, 1998). Η
κατάσβεση τους είναι δύσκολη, όποτε θεωρούνται πιο επικίνδυνες και καταστρέφουν
σχεδόν πλήρως το ριζικό σύστημα πολλών φυτών. Στη χώρα μας, οι πυρκαγιές αυτές
εμφανίζονται σπάνια και κυρίως στα δάση της Δράμας, όπου τα εδάφη είναι βαθιά και
πλούσια σε τύρφη (Καϊλίδης, 1993). Στην Εικόνα 4.4 που ακολουθεί, φαίνεται μια
πυρκαγιά εδάφους ή υπόγεια.
Εικόνα 4.4 Πυρκαγιά εδάφους ή υπόγεια

0.
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/CstkJ26ub8R1tkDF7)
 Πυρκαγιές επιφανείας ή έρπουσες (surface fire). Οι πυρκαγιές αυτής της

κατηγορίας, καίνε τους χορτοβοσκότοπους, τους κατακείμενους ξερούς κλάδους, τις
φυτικές αναγεννήσεις, τον φυλλοτάπητα ή βελονοτάπητα, τα υπολείμματα των
υλοτομιών ή και συνδυασμό των προηγουμένων. Επιπρόσθετα, σε αυτό το είδος των
πυρκαγιών υπάγονται και οι πυρκαγιές των θαμνώνων της χώρας μας, οι οποίες είναι
οι πιο συνηθισμένες και οι πιο επικίνδυνες, επειδή από αυτές προέρχονται οι
πυρκαγιές κόμης (Κωνσταντινίδης, 2003, Καϊλίδης, 1993). Ο καπνός των πυρκαγιών
του είδους αυτού εξαπλώνεται σε μικρά ύψη. Στους δικούς μας όμως πλατύφυλλους
θαμνώνες, φτάνει σε μεγάλο ύψος και έχει μαυρωπό-λευκό χρώμα (Καϊλίδης, 1993).
Οι πυρκαγιές του είδους αυτού, διαδίδονται πολύ γρήγορα διότι υπάρχει ο
συνδυασμός καύσιμης ύλης σε πυκνούς σχηματισμούς (πυκνοί θαμνώνες), άφθονου
αέρα και θερμότητας σε μεγάλες ποσότητες. Στα δάση μαύρης πεύκης της χώρας μας,
όπου στο έδαφος έχουμε άφθονο βελονοτάπητα χωρίς θάμνους, οι πυρκαγιές αυτές
συνήθως καίνε το βελονοτάπητα, μαυρίζουν μόνο τη βάση του κορμού. Κάποιες
φορές όμως όταν έχουμε απότομες πλαγιές και άνεμο, μεταπηδούν στην κόμη των
δένδρων και τα νεκρώνουν ολοκληρωτικά (Γκόφας, 2001). Στα δάση τραχειάς πεύκης
και χαλεπίου, όπου υπάρχει άφθονος θαμνώδης υπόροφος και χόρτα, όταν ανάψει μια
μικρή πυρκαγιά, καίγεται αρχικά ο υπόροφος και μεταδίδει γενικά τη φλόγα και στην
κόμη, όποτε έχουμε την ύπαρξη μεικτής πυρκαγιάς. Στην Εικόνα 4.5 που ακολουθεί,
φαίνεται μια πυρκαγιά επιφανείας ή έρπουσα.
Εικόνα 4.5 Πυρκαγιά επιφανείας ή έρπουσα

0.5
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/GYmJnhmDdFCkJVXV8)
 Πυρκαγιές κόμης ή επικόρυφες (crown fire). Οι πυρκαγιές αυτές, προέρχονται

συνήθως από έρπουσες πυρκαγιές και τα δένδρα και ειδικά τα κωνοφόρα σχεδόν
πάντα νεκρώνονται. Στις πυρκαγιές κόμης καίγεται η κόμη των δένδρων. Οι
πυρκαγιές αυτής της κατηγορίας προκαλούνται σε φυτικά είδη με εύφλεκτη κόμη,
όπως είναι τα κωνοφόρα και κυρίως στα δάση πεύκης. Στη χώρα μας στα δάση
χαλεπίου και τραχιάς πεύκης συχνά καίγεται ο υπόροφος (έρπουσες), ο οποίος
μεταδίδει τη φωτιά στην κόμη. Σε αυτήν την κατηγορία υπάγεται το 40% με 50% των
μεγάλων δασικών πυρκαγιών (Καϊλίδης, 1993). Πυρκαγιές καθαρής κόμης φαίνεται
πως έχουμε σπάνια (Γκόφας, 2001). Στις πυρκαγιές κόμης, ο άνεμος παρασύρει σε
αρκετή απόσταση καιγόμενα φύλλα, κλαδιά και όχι κώνους, όπως λανθασμένα
πιστεύουν πολλοί άνθρωποι, επομένως δημιουργούνται νέες εστίες πυρκαγιών. Η
ταχύτητα της πυρκαγιάς αυτού του είδους, είναι μεγαλύτερη από την ταχύτητα
έρπουσας πυρκαγιάς και από κάθε άλλο είδος πυρκαγιάς (DeBano et al, 1998). Ο
καπνός έχει χρώμα πιο σκοτεινό από αυτό της έρπουσας πυρκαγιάς και υψώνεται
πάνω από το δάσος σε σχήμα μανιταριού, λόγω των ανοδικών ρευμάτων που
προκαλεί η φλόγα από την απότομη θέρμανση του αέρα. Στην Εικόνα 4.6 που
ακολουθεί, φαίνεται μια πυρκαγιά κόμης ή επικόρυφη.
Εικόνα 4.6 Πυρκαγιά κόμης ή επικόρυφη

0. 6
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/BtVBh8qhXnRuJvCr7 )
 Σημειακές πυρκαγιές ή πυρκαγιές καύτρας (spot fire). Μια πυρκαγιά αυτής της
κατηγορίας, μπορεί να προκληθεί σε οποιοδήποτε άλλο είδος πυρκαγιάς. Σε αυτό το
σημείο, χαρακτηρίζεται ως ξεχωριστό είδος πυρκαγιάς, λόγω του τρόπου της έναρξής
της, καθώς δημιουργείται από εκσφενδονιζόμενες καύτρες, οι οποίες δημιουργούν
νέες προχωρημένες εστίες μέχρι και 300 μέτρα μπροστά από το κυρίως μέτωπο της
πυρκαγιάς (Γκόφας, 2001). Οι νέες αυτές εστίες καίνε με αυτοτέλεια και στο τέλος
ενώνονται με τη μητρική πυρκαγιά. Ανήκουν στην κατηγορία των ιδιαίτερα
επικίνδυνων πυρκαγιών, καθώς μπορούν να περικυκλώσουν πυροσβέστες.
Στην Εικόνα 4.7 που ακολουθεί, φαίνεται μια σημειακή πυρκαγιά ή πυρκαγιά καύτρας.
Εικόνα 4.7 Σημειακή πυρκαγιά ή πυρκαγιά καύτρας

0. 7
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/5ymNuUfviK7Q1pBD8)
 Πυρκαγιές αστραπών ή δένδρων (lightning fire). Οι πυρκαγιές αυτές αποτελούν

ένα πολύ μικρό ποσοστό των πυρκαγιών των δασών και προκαλούνται πάνω σε
μεμονωμένα δένδρα (σημειακές) και προέρχονται συνήθως από αστραπές, κατά τη
διάρκεια μια θύελλας. Οι πυρκαγιές αυτής της κατηγορίας, σβήνουν πολύ γρήγορα
χωρίς να επεκταθούν, κυρίως επειδή οι αστραπές συνοδεύονται και από
κατακρήμνισμα (Γκόφας, 2001). Εάν όμως δεν ακολουθήσει βροχή, προκαλούνται
μεγάλες καταστροφικές πυρκαγιές, επειδή οι κεραυνοί πέφτουν συνήθως σε
απομονωμένες, απόκρημνες ή ανώμαλες περιοχές, οι οποίες είναι απρόσιτες ή
δύσβατες από τους πυροσβέστες και έτσι μεσολαβεί πολύς χρόνος από την έναρξη της
πυρκαγιάς έως την έναρξη της καταστολής. Στην Εικόνα 4.8 που ακολουθεί, φαίνεται
μια πυρκαγιά αστραπών ή δένδρων.
Εικόνα 4.8 Πυρκαγιά αστραπών ή δένδρων

0.8
(Πηγή :https://images.app.goo.gl/ze5YH7a34DB9pddj7)
Βάσει των επίσημων στοιχείων που είναι διαθέσιμα από την Πυροσβεστική Υπηρεσία,
σχετικά με τις δασικές πυρκαγιές (αλλά και μη), παρουσιάζεται το διάγραμμα με τον αριθμό
των πυρκαγιών στην Ελλάδα για τα ἐτη 2000 έως 2015 στην Εικόνα 4.9 που ακολουθεί.
Εικόνα 4.9 Αριθμός πυρκαγιών στην Ελλάδα (ἐτη 2000-2015)

0. 9
(Πηγή:https://www.huffingtonpost.gr/2016/08/04/grafhmata- pyrkagies_n_11292464.html)
Στην παρακάτω Εικόνα 4.10 παρουσιάζεται το διάγραμμα με το σύνολο των καμένων εκτάσεων
από πυρκαγιές στην Ελλάδα για τα ἐτη 2000-2015 (HuffPost Greece, 2015).
Εικόνα 4.10 Σύνολο καμένων εκτάσεων από πυρκαγιές στην Ελλάδα (ἐτη 2000-2015)
0. 10
(Πηγή: https://www.huffingtonpost.gr/2016/08/04/grafhmata- pyrkagies_n_11292464.html)
4.5 Αίτια εκδήλωσης Δασικών Πυρκαγιών
Οι δασικές πυρκαγιές είναι δυνατόν να προκληθούν από φυσικά αίτια ή από ανθρώπινες
δραστηριότητες. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία, 9 στις 10 δασικές πυρκαγιές
προκαλούνται από διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες (Ζωβοϊλή, 2018).
Τα σημαντικότερα αίτια από τα οποία εκδηλώνονται οι δασικές πυρκαγιές περιγράφονται
παρακάτω (Εμμανουηλάκης, 2007):
 Από φυσικά αίτια, όπως είναι η πτώση κεραυνών και οι εκρήξεις ηφαιστείων.
Επιπλέον, μπορεί να προκληθούν πυρκαγιές και από την αυτανάφλεξη των εδαφικών
οριζόντων στην τοπογραφική επιφάνεια μετά από παρατεταμένες περιόδους
ξηρασίας. Στην Ευρώπη το ποσοστό των πυρκαγιών που οφείλονται σε φυσικές
αιτίες όπως οι αστραπές, είναι πολύ μικρό, μόλις 3%
 Άγνωστα αίτια. Στην κατηγορία αυτή, ταξινομούνται τα γεγονότα εκείνα που δεν
μπορούν να αποδειχθούν ή να εξηγηθούν λογικά και αφορούν το 17% των

περιπτώσεων.
 Από ανθρώπινες δραστηριότητες. Οι δασικές πυρκαγιές που προκαλούνται από
ανθρώπινες δραστηριότητες είναι:
 Οι πυρκαγιές από εμπρησμούς από αμέλεια (από απροσεξία). Οι
πυρκαγιές του είδους αυτού, αποτελούν την σημαντικότερη αιτία για την
εκδήλωση πυρκαγιάς σε δασική έκταση (Εμμανουηλάκης, 2007). Στους
εμπρησμούς αυτούς περιλαμβάνονται οι διάφορες γεωργικές δραστηριότητες
όπως η καύση των καλαμιών των αγρών ή το κάψιμο ξερών χόρτων, κλαδιών
κλπ, η απόρριψη αναμμένου τσιγάρου ή σπίρτου, το άναμμα φωτιάς σε μη
επιτρεπόμενους χώρους, το κάψιμο σκουπιδιών σε μη οργανωμένους
σκουπιδότοπους, από τις εξατμίσεις των αυτοκινήτων, σπινθήρες μηχανών, οι
στρατιωτικές ασκήσεις όπως οι βολές του πυροβολικού και των λοιπών
όπλων των Ενόπλων Δυνάμεων, οι δραστηριότητες κυνηγών, οι διάφορες
δραστηριότητες σε εξοχικές κατοικίες κατά το θέρος, το βραχυκύκλωμα
ηλεκτροφόρων καλωδίων, κλπ (Ζωβοϊλή, 2018). Το ποσοστό των
επιβεβαιωμένων περιπτώσεων δασικών πυρκαγιών, δηλαδή αυτών που έχουν
εξακριβωθεί πως έχουν προκληθεί από εμπρησμούς εξ’ αμελείας, αγγίζει το
50% (Papajanopoulos, 1995). Κατά τον Λέκκα (2000), το ποσοστό των
πυρκαγιών που οφείλεται σε ανθρώπινη απροσεξία αγγίζει το 40%.
 Οι πυρκαγιές από εμπρησμούς από πρόθεση (κακόβουλες ενέργειες).
Στην κατηγορία αυτή, ανήκουν οι εμπρησμοί οι οποίοι προκαλούνται με
ενδεχόμενο δόλο και έχουν σκοπό μελλοντικά οφέλη του εμπρηστή
(Καϊλίδης, 1992). Τέτοια οφέλη μπορεί να είναι είτε υλικοτεχνικά, όπως είναι
η οικοπεδοποίηση, η δημιουργία βοσκοτόπων κτλ. είτε λόγοι
ψυχοσυναισθηματικής ικανοποίησης, όπως είναι η βλάβη του τουρισμού ή
της ασφάλειας της χώρας, λόγοι αντεκδίκησης, καθώς επίσης και για την
ικανοποίηση ψυχικά διαταραγμένων ανθρώπων (Καϊλίδης, 1989). Οι
εμπρηστές δρουν ανάλογα με την προσωπική τους πείρα και την εποχή.
Συνήθως, παρακολουθούν και ελέγχουν τα δελτία καιρού και επιλέγουν τις
ημέρες και ώρες που είναι οι πιο κατάλληλες και ευνοούν τον εμπρησμό, έτσι
ώστε η πυρκαγιά να εξαπλωθεί ταχύτατα και σε μεγάλη έκταση. Οι
εμπρησμοί από πρόθεση αποτελούν το πλέον καταστροφικό αίτιο, το οποίο

προκαλεί το 30% περίπου των δασικών πυρκαγιών (Καϊλίδης, 1992), ενώ
κατά τον Λέκκα (2000) οι πυρκαγιές αυτής της κατηγορίας ξεπερνούν το
ποσοστό 50%. Οι πυρκαγιές από εμπρησμό, συνήθως εκδηλώνονται σε
προσπελάσιμες περιοχές από τον άνθρωπο, επομένως είναι πιο εύκολα
ελεγχόμενες (Λέκκας, 2000).
4.6 Παράγοντες που επηρεάζουν και καθορίζουν τον Κίνδυνο Δασικών

πυρκαγιών
Στην χώρα μας, ο κίνδυνος εκδήλωσης δασικής πυρκαγιάς από ανθρώπινες δραστηριότητες
έχει διαπιστωθεί ότι είναι πολύ μεγάλος. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που καθορίζουν και
επηρεάζουν τον κίνδυνο αυτό και οι οποίοι καθιστούν τα δάση μας ευάλωτα και επιρρεπή
στις δασικές πυρκαγιές που είναι οι εξής:
 Οι μετεωρολογικές συνθήκες που επικρατούν, σε συνδυασμό με τα

παρατεταμένα θερμά και ξηρά καλοκαίρια και τους δυνατούς άνεμους,
 η τοπογραφία με το έντονο ανάγλυφο των δασικών εδαφών και τις μεγάλες
κλίσεις,
 τα χαρακτηριστικά της βλάστησης του δάσους, λόγω της ποσότητας, της
συνέχειας και της ευφλεκτότητας τους,
 η έντονη ανάπτυξη και οι διάφορες ανθρώπινες δραστηριότητες που λαμβάνουν
χώρα σε δασικές και παραδασόβιες περιοχές,
 τα ελλιπή προληπτικά μέτρα σε αρκετά ιδιωτικά κτήματα που συνορεύουν με
δάση,
 σε αμέλεια (κακός υπολογισμός στις καύσεις για καθαρισμούς, ανεξέλεγκτοι
χώροι καύσης απορριμμάτων, παραλείψεις ή λάθη εκδρομέων,
βραχυκυκλώματα γραμμών μεταφοράς ηλεκτρικού ρεύματος κλπ.),
 διάφοροι άλλοι παράγοντες όπως είναι η συσσώρευση εύφλεκτης καύσιμης
ύλης εξαιτίας της εγκατάλειψης της υπαίθρου και των αλλαγών χρήσεων γης.
4.7 Επιπτώσεις δασικών πυρκαγιών
Οι δασικές πυρκαγιές μπορούν να συμβάλουν θετικά στη φυσική ανανέωση και αύξηση της
βιοποικιλότητας των δασικών οικοσυστημάτων, αλλά και αρνητικά, όταν οι πυρκαγιές είναι
επαναλαμβανόμενες σε μικρά σχετικά χρονικά διαστήματα προκαλώντας την πλήρη
υποβάθμισή τους, η οποία αποτελεί μια από τις πολλές αρνητικές επιπτώσεις των δασικών
πυρκαγιών, η ανάλυση των οποίων θα γίνει παρακάτω.
Οι ζημιές από την εκδήλωση δασικών πυρκαγιών μπορούν να ταξινομηθούν σε δύο μεγάλες
κατηγορίες, στις άμεσες και έμμεσες, οι οποίες περιγράφονται ακολούθως:
 Άμεσες ζημιές. Οι άμεσες ζημίες από δασικές πυρκαγιές είναι εκείνες που
προκαλούνται από ολική ή μερική καταστροφή του ξυλώδους κεφαλαίου και
περιλαμβάνουν τις απώλειες των δασικών προϊόντων (π.χ. ρηνίτης), καθώς και της
βλάστησης των βοσκοτόπων. Επίσης περιλαμβάνονται οι ζημιές που προκαλούνται
σε:
 σε ανθρώπινες ζωές,
 σε κατοικίες, βιομηχανικές και βιοτεχνικές εγκαταστάσεις, σε κτηνοτροφικές –
μελισσοκομικές εγκαταστάσεις, σε μονάδες των ενόπλων δυνάμεων ή άλλες
μονάδες οι οποίες έχουν προκληθεί από την μετάδοση δασικών πυρκαγιών,
 σε υποδομές (δρόμους, ηλεκτρικό δίκτυο, δίκτυο τηλεπικοινωνιών),
 σε γεωργικές καλλιέργειες (σπαρτά, ελαιώνες, οπωρώνες),
 στο ζωικό κεφάλαιο ή των κυψελών,
 σε απώλεια ή υποβάθμιση των δασικών προϊόντων,
 στην επίδραση του καπνού που παράγεται από την πυρκαγιά στην υγεία και στη
ζωή των κατοίκων της περιοχής και των δασοπυροσβεστών (Λέκκας, 2007),
 σε διαταραχή του ρυθμού ζωής κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς και
ενδεχομένως αμέσως μετά από αυτήν (π.χ. τουρισμός).
Οι άμεσες ζημιές μπορούν να διακριθούν σε άμεσες ζημιές ολικής καταστροφής
και σε άμεσες ζημιές μερικής καταστροφής, όπου στην πρώτη περίπτωση, η εκ
νέου δημιουργία του φυσικού περιβάλλοντος στη μορφή που προϋπήρχε
παρουσιάζει μεγαλύτερο βαθμό δυσκολίας σε σχέση με την δεύτερη περίπτωση.
Ωστόσο, ο άνθρωπος επεμβαίνει και στις δυο περιπτώσεις, όπως για παράδειγμα
με αναδασώσεις, έτσι ώστε να βοηθήσει το φυσικό περιβάλλον να επανακτήσει

την αρχική του κατάσταση (Βορίσης, 2004).
 Έμμεσες ζημιές: Είναι οι ζημιές που προκαλούνται στις έμμεσες ωφέλειες του
δάσους και είναι:
 Οικολογικές: Έπειτα από μια δασική πυρκαγιά, διαταράσσεται σοβαρά το δασικό

οικοσύστημα, καθώς αλλοιώνεται το επίπεδο ισορροπίας στο οποίο η βιοκοινότητα
αυτοσυντηρείται και εναρμονίζεται άριστα με τον βιότοπο. Αυτό έχει ως
αποτέλεσμα την οπισθοδρόμηση και την εγκατάσταση ειδών μικρότερης
οικολογικής αξίας, καθώς και την καταστροφή της ζωοκοινότητας. Η συχνή
επανάληψη πυρκαγιών σε μια περιοχή μπορεί να συντελέσει στην αλλαγή της
σύνθεσης της βλάστησης, όπου σε συνδυασμό με τη διάβρωση του εδάφους, οδηγεί
στην οικολογική υποβάθμιση της περιοχής (Λέκκας, 2007).
 Υδρολογικές: Από τις κυριότερες επιπτώσεις της πυρκαγιάς είναι οι επιδράσεις

της (άμεσες και έμμεσες) στις φυσικές ιδιότητες του εδάφους, όπως η δομή και το
πορώδες, ειδικά σε περιπτώσεις επαναλαμβανόμενων πυρκαγιών, καθώς
προκαλείται συγκρότηση υδροφοβικών σχηματισμών, οι οποίοι συμβάλουν
καταλυτικά στην αύξηση τόσο της απορροής, όσο και της διάβρωσης. Οι πυρκαγιές
καταστρέφουν την οργανική ύλη του εδάφους (χούμου), μειώνοντας έτσι την
διαπερατότητά του και ως φυσικό επακόλουθο, το περισσότερο νερό να απορρέει
επί του εδάφους, παρασύροντας το και έτσι να προκαλούνται πλημμύρες και
αποθέσεις φερτών υλικών σε κατοικημένες περιοχές. Λόγω της οικολογικής
υποβάθμισης της περιοχής, αυξάνεται κατακόρυφα ο κίνδυνος των πλημμύρων στις
καμένες περιοχές και σε περιοχές που βρίσκονται στα κατάντη των περιοχών
αυτών (Λέκκας, 2007). Επιπλέον, επέρχεται μείωση της δυνατότητας αποθήκευσης
νερού στο έδαφος.
 Απώλεια θέσεων εργασίας: Σε ένα υγιές δάσος υπάρχουν άνθρωποι που

εργάζονται νόμιμα και εκμεταλλεύοντα τα δασικά προϊόντα (ξυλεία,
μελισσοκομεία, κτλ), έτσι ώστε να εξασφαλίσουν ένα εισόδημα για αυτούς και τις
οικογένειές τους. Ως επακόλουθο, μετά από μια δασική πυρκαγιά, μπορεί η
απόληψη της καμένης ξυλείας και τα έργα αναδάσωσης και προστασίας να δώσουν
εισόδημα στους παραδασόβιους πληθυσμούς. Βραχυπρόθεσμα όμως, οι οικογένειες
οι οποίες ζούσαν από την εκμετάλλευση των δασικών προϊόντων, καταστρέφονται
οικονομικά και χάνουν τις θέσεις εργασίας τους (Ζωβοϊλή, 2018). Επιπλέον, λόγω
των καταστροφών των γεωργικών καλλιεργειών, ένα μέρος των γεωργών μπορεί
να οδηγηθεί σε εγκατάλειψη των χωριών του ή σε αλλαγή επαγγέλματος.
 Υπερβόσκηση: Ως αποτέλεσμα της καταστροφής των βοσκοτόπων από την

πυρκαγιά, δημιουργείται συνωστισμός κοπαδιών σε άλλες περιοχές που έχουν
βλάστηση. Αυτό οδηγεί στην υπερβόσκηση και στην πρόκληση ζημιών των νέων
βοσκοτόπων, καθώς και στην υποβάθμιση και καταστροφή τους.
 Καταστροφή των αισθητικών, τουριστικών και πολιτιστικών αξιών των

δασών και του τουριστικού προϊόντος: Αυτό έχει δυσμενείς συνέπειες στην
ψυχική υγεία του σύγχρονου ανθρώπου που αναζητά όλο και περισσότερο την
αναζωογόνηση που του δίνει η παραμονή κοντά στη φύση (Ζωβοϊλή, 2018).
Επιπλέον, οι δασικές πυρκαγιές με τη δημιουργία τοπίων καταστροφής, όχι μόνο
επηρεάζουν αρνητικά την ανθρώπινη ψυχολογία, αλλά και έχουν δυσμενείς
επιπτώσεις στις ανθρώπινες δραστηριότητες επειδή συμβάλουν στη σταδιακή
ερημοποίηση των πληγέντων περιοχών.
 Υγειονομικές: Οι υγειονομικές επιπτώσεις στον πληθυσμό μιας περιοχής είναι

πολύ μεγάλες, κυρίως στις ευαίσθητες ομάδες καθώς το δάσος αποτελεί το
εργοστάσιο παραγωγής οξυγόνου του πλανήτη μας και παράλληλα κατακρατά
τους ρύπους και φιλτράρει τον μολυσμένο αέρα.
 Το κοινωνικοοικονομικό κόστος: Λόγω της ανάγκης να διατίθενται οικονομικοί

πόροι από την κοινωνία για την καταστολή των δασικών πυρκαγιών και για τη
δημιουργία και διατήρηση αξιόμαχων δυνάμεων αντιμετώπισης, δημιουργείται
κοινωνικοοικονομικό κόστος (Βορίσης, 2004).
 Ανάπτυξη άλλων δραστηριοτήτων: Η καταστροφή του δάσους μπορεί να

οδηγήσει στην ανάπτυξη άλλων δραστηριοτήτων στην περιοχή, πολλές από τις
οποίες μπορεί να επιβαρύνουν την μελλοντική αναγέννηση του δάσους και συχνά
να είναι παράνομες (π.χ. οικοδόμηση καμένων εκτάσεων, ανάπτυξη τουριστικών

δραστηριοτήτων βόσκηση κτλ.) (Λέκκας, 2007).
Στην Εικόνα 4.11 που ακολουθεί, παρουσιάζεται ένα τοπίο μετά από μια δασική πυρκαγιά,
όπου φαίνονται οι καταστροφικές επιπτώσεις της.
Εικόνα 4.11 Επιπτώσεις δασικής πυρκαγιάς

0. 11
(Πηγή: https://www.efsyn.gr/epistimi/mihanes-toy-noy/194783_i-aneparkis-antimetopisi-toy-planitikoy-
pyretoy-apo-tin-ee)
4.8 Προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και τρόποι αντιμετώπισης

Πυρκαγιών
4.8.1 Προληπτικά μέτρα
Ως αρμόδιο θεσμοθετημένο επιτελικό όργανο η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας,

έχοντας ως δεδομένο ότι η αντιμετώπιση του προβλήματος των δασικών πυρκαγιών
προϋποθέτει την κατ’ ανάγκη εμπλοκή και συντονισμένη δράση πολλών υπηρεσιών και
φορέων και ότι η προληπτική οργάνωση είναι το σημαντικότερο στοιχείο της όλης
προσπάθειας, για την προστασία των πολιτών, των οικισμών και των δασών από τις
πυρκαγιές, έχει επιλέξει στρατηγικές που βασίζονται στο διεπιστημονικό σχεδιασμό, την
προληπτική οργάνωση και τον κρατικό συντονισμό για την αντιμετώπιση του προβλήματος.
Η διαχείριση κάθε φυσικής καταστροφής περιλαμβάνει τον προκατασταλτικό σχεδιασμό και
τη λήψη προληπτικών μέτρων, έτσι ώστε όταν συμβεί το φαινόμενο, να μπορεί να εκτονωθεί
μέσα από τα μέτρα και τις υποδομές του προκατασταλτικού σχεδιασμού και η συμπεριφορά
του να μην ξεπεράσει τα όρια του μηχανισμού καταστολής. Για να αντιμετωπιστούν οι
δασικές πυρκαγιές αποτελεσματικά, επιβάλλεται να γίνει λήψη μέτρων, τα οποία να
εξαλείφουν τις αιτίες που άμεσα ή έμμεσα τις προκαλούν, καθώς και να δημιουργηθούν
προϋποθέσεις οι οποίες θα καταστήσουν το έργο της καταστολής αποτελεσματικότερο. Τα
μέτρα αυτά αφορούν κυρίως:
 Τη χρήση συστημάτων προσδιορισμού κινδύνου πυρκαγιάς, τα οποία καθορίζουν

χρονικά την πιθανότητα εκδήλωσης της πυρκαγιάς σε μια περιοχή, έτσι ώστε οι
δυνάμεις καταστολής να επέμβουν άμεσα.
 Καθώς το 35% των αιτιών των πυρκαγιών οφείλεται σε αμέλεια, επιβάλλεται να δοθεί
ιδιαίτερη έμφαση στην ενημέρωση και κινητοποίηση των πολιτών για τον κίνδυνο
πρόκλησης πυρκαγιάς από αμέλεια.
 Την εκτέλεση διαφόρων έργων υποδομής που βοηθούν στην εφαρμογή των σχεδίων
καταστολής, όπως: διανοίξεις και βελτιώσεις δασικών δρόμων και αντιπυρικών
ζωνών, κατασκευή και εγκατάσταση δεξαμενών νερού και παρατηρητήριων στα δάση,
καθαρισμοί δασικής βλάστησης σε περιοχές υψηλού κινδύνου κλπ.
 Η δημιουργία ζωνών καθαρισμού γύρω από περιοχές υψηλού κινδύνου, όπως
κατοικημένους χώρους, κατασκηνώσεις - χώρους αναψυχής, σκουπιδότοπους, καθώς
και περιοχών που απαιτούν αυξημένη προστασία (π.χ. περιαστικά δάση, αναδασώσεις
κ.λ.π).
Οι γενικές οδηγίες προστασίας από την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας

(ΓΓΠΠ) για τα μέτρα πρόληψης, για την αποφυγή εκδήλωσης πυρκαγιάς (Λέκκας, 2011)
είναι οι ακόλουθες:
 Εάν βρισκόμαστε στην ύπαιθρο θα πρέπει:
 Να μην καίμε σκουπίδια ή κλαδιά και ξερά χόρτα κατά τους θερινούς μήνες.
 Να μην πετάμε αναμμένα τσιγάρα.
 Να μην αφήνουμε τα σκουπίδια στο δάσος, διότι υπάρχει κίνδυνος ανάφλεξης.
 Να μην ανάβουμε υπαίθριες ψησταριές στα δάση ή σε χώρους που υπάρχουν ξερά
χόρτα το καλοκαίρι.
 Να αποφεύγουμε εργασίες που ενδέχεται να προκαλέσουν πυρκαγιά (π.χ.
ηλεκτροκολλήσεις, χρήση τροχού ή άλλου εργαλείου που δημιουργεί σπινθήρες).
 Να σεβόμαστε τα απαγορευτικά πρόσβασης σε περιόδους υψηλού κίνδυνου.
 Εάν το σπίτι μας βρίσκεται κοντά ή μέσα σε δάσος θα πρέπει:

 Να δημιουργήσουμε μια αντιπυρική ζώνη γύρω από το σπίτι, καθαρίζοντας σε
ακτίνα τουλάχιστον 10 μέτρων τα ξερά χόρτα και φύλλα, τα κλαδιά και τις
πευκοβελόνες.
 Να απομακρύνουμε τα ξερά κλαδιά από τα δένδρα και τους θάμνους.
 Να κλαδέψουμε τα δένδρα μέχρι το ύψος των 3 μέτρων, ανάλογα με την ηλικία
και την κατάστασή τους.
 Nα μην αφήνουμε τα κλαδιά των δένδρων να ακουμπούν στους τοίχους, τη στέγη
και τα μπαλκόνια του σπιτιού. Επιπλέον, θα πρέπει να τα κλαδεύουμε αφήνοντας
απόσταση τουλάχιστον 5 μέτρων από το σπίτι.
 Να αραιώσουμε τη δενδρώδη βλάστηση έτσι ώστε τα κλαδιά του ενός δένδρου να
απέχουν τουλάχιστον 3 μέτρα από τα κλαδιά του άλλου. Για ακόμη μεγαλύτερη
προστασία, απομακρύνουμε τη δενδρώδη και θαμνώδη βλάστηση γύρω από το
κτίσμα σε απόσταση τουλάχιστον 10 μέτρων εφόσον οι εργασίες καθαρισμού της
φυσικής βλάστησης που επιβάλλονται για την προστασία των κτιρίων δεν
προσκρούουν στις διατάξεις της δασικής νομοθεσίας.
 Να μην τοποθετούμε παραθυρόφυλλα από εύφλεκτα υλικά στα παράθυρα και τις
μπαλκονόπορτες.
 Φροντίζουμε ώστε τα καλύμματα στις καμινάδες και τους αεραγωγούς του σπιτιού
να είναι από άφλεκτο υλικό ώστε να μην υπάρχει δυνατότητα διείσδυσης σπιθών.
 Να μην τοποθετούμε πλαστικές υδρορροές ή σωλήνες στους τοίχους του σπιτιού.
 Να τοποθετούμε τα καυσόξυλα σε κλειστούς και προφυλαγμένους χώρους.
 Να μην αποθηκεύουμε εύφλεκτα αντικείμενα κοντά στο σπίτι.
 Να μην κατασκευάζουμε ακάλυπτες δεξαμενές καυσίμου κοντά στο σπίτι.

 Να προμηθευτούμε τους κατάλληλους πυροσβεστήρες και να φροντίζουμε για τη
συντήρησή τους.
 Να εξοπλιστούμε με μια δεξαμενή νερού, μια απλή αντλία που λειτουργεί χωρίς
ηλεκτρικό ρεύμα και ένα σωλήνα νερού.
 Να εξοπλιστούμε με σωλήνα ποτίσματος με μήκος ανάλογο της περιοχής που
θέλετε να προστατεύσουμε.
 Μόλις αντιληφθούμε μια πυρκαγιά:

 Τηλεφωνούμε αμέσως στην Πυροσβεστική Υπηρεσία (τηλ.199) και δίνουμε
σαφείς πληροφορίες για:
- την τοποθεσία και το ακριβές σημείο που βρισκόμαστε,
- την τοποθεσία, το ακριβές σημείο και την κατεύθυνση της πυρκαγιάς,
- το είδος της βλάστησης που καίγεται.
 Αν η πυρκαγιά πλησιάζει στο σπίτι μας

 Διατηρούμε την ψυχραιμία μας.
 Μεταφέρουμε όλα τα εύφλεκτα υλικά από τον περίγυρο του κτιρίου σε κλειστούς
και προφυλαγμένους χώρους.
 Κλείνουμε τις παροχές φυσικού αερίου και υγρών καυσίμων μέσα και έξω από το
σπίτι.
 Κλείνουμε όλες τις διόδους (παράθυρα, πόρτες, καμινάδες κλπ.) έτσι ώστε να μην
διεισδύσουν οι καύτρες στο εσωτερικό του σπιτιού.
 Μαζεύουμε τις τέντες στα μπαλκόνια και στα παράθυρα.
 Τοποθετούμε σκάλα στην εξωτερική πλευρά του σπιτιού, αντίθετα από την
κατεύθυνση της πυρκαγιάς, έτσι ώστε να υπάρχει η δυνατότητα άμεσης
πρόσβασης στη στέγη.
 Συνδέουμε τους σωλήνες ποτίσματος και τους απλώνουμε, ώστε να καλύπτεται η
περίμετρος του σπιτιού.
 Εάν η ορατότητα είναι μειωμένη, ανάβουμε τα εσωτερικά και τα εξωτερικά φώτα
του σπιτιού, για να γίνεται ορατό μέσα από τους καπνούς.
 Διευκολύνουμε την πρόσβαση πυροσβεστικών οχημάτων, ανοίγοντας την πόρτα

του κήπου.
 Αν η πυρκαγιά έχει φτάσει στο σπίτι μας :

 Δεν εγκαταλείπουμε το κτίριο, εκτός εάν η διαφυγή μας είναι πλήρως
εξασφαλισμένη.
 Δεν μπαίνουμε μέσα σε αυτοκίνητο. Η πιθανότητα επιβίωσης σε ένα σπίτι
κατασκευασμένο από άφλεκτα υλικά είναι πολύ μεγαλύτερη από εκείνη σε ένα
αυτοκίνητο που βρίσκεται σε καπνούς και φλόγες.
 Αν παραμείνουμε στο σπίτι:
- Συγκεντρωνόμαστε όλοι μαζί σε ένα δωμάτιο.
- Κλείνουμε καλά τις πόρτες και τα παράθυρα.
- Φράζουμε τις χαραμάδες με βρεγμένα πανιά για να μην μπει μέσα ο καπνός.
- Κλείνουμε τις ενδιάμεσες πόρτες για να επιβραδύνουμε την εξάπλωση της
πυρκαγιάς.
- Απομακρύνουμε τις κουρτίνες από τα παράθυρα.
- Μεταφέρουμε στο εσωτερικό των δωματίων τα έπιπλα που βρίσκονται κοντά στα
παράθυρα και τις εξωτερικές πόρτες.
- Γεμίζουμε την μπανιέρα, τους νιπτήρες και τους κουβάδες με εφεδρικό νερό.
- Φροντίζουμε να υπάρχει φακός και εφεδρικές μπαταρίες μαζί μας, σε περίπτωση
διακοπής ηλεκτρικού ρεύματος.
 Αν το σπίτι μας είναι ξύλινο αναζητούμε καταφύγιο σε κτιστό σπίτι.
 Αν διαταχθεί οργανωμένη απομάκρυνση από την περιοχή, ακολουθούμε πιστά τις
οδηγίες των Αρχών και τις διαδρομές που θα μας δοθούν.
 Μόλις περάσει η πυρκαγιά

 Βγαίνουμε από το σπίτι και σβήνουμε αμέσως τις μικροεστίες που έχουν
απομείνει.
 Ελέγχουμε για τουλάχιστον 48 ώρες, ανά τακτά χρονικά διαστήματα, την
περίμετρο και τους εξωτερικούς χώρους του σπιτιού για το ενδεχόμενο
αναζωπυρώσεων.
4.8.2 Ρυθμιστικά μέτρα για την αποφυγή εκδήλωσης Πυρκαγιάς
Οι γενικές οδηγίες προστασίας από την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (ΓΓΠΠ)
για τα ρυθμιστικά μέτρα, για την αποφυγή εκδήλωσης πυρκαγιάς (Λέκκας, 2011) είναι οι
ακόλουθες:
 Βοηθάμε τα παιδιά μας να καταλάβουν ότι η φωτιά δεν είναι παιχνίδι, αλλά ένα
«εργαλείο». Δεν τα αφήνουμε να παίζουν με εστίες φωτιάς όπως σπίρτα,
αναπτήρες, κεριά, τσιγάρα, εύφλεκτα υλικά, καθώς και με παιχνίδια που
λειτουργούν με ηλεκτρικό ρεύμα, δίχως να τα επιβλέπουμε.
 Είμαστε ιδιαίτερα προσεκτικοί όταν καπνίζουμε και αισθανόμαστε υπνηλία,
ακολουθούμε φαρμακευτική αγωγή ή έχουμε καταναλώσει αλκοόλ, επειδή είναι
πολύ πιθανό να αποκοιμηθούμε με αναμμένο τσιγάρο και ιδιαίτερα όταν το
κάπνισμα γίνεται στο κρεβάτι.
 Δεν αφήνουμε αναμμένα τσιγάρα ή πούρα σε οποιοδήποτε σημείο. Μπορούν
εύκολα να αναποδογυρίσουν καθώς καίγονται, να πέσουν στο χαλί ή σε μια
εφημερίδα και να προκαλέσουν πυρκαγιά. Σβήνουμε καλά τα τσιγάρα στο
σταχτοδοχείο και τα βρέχουμε με νερό πριν τα πετάξουμε στα σκουπίδια.
 Δεν αφήνουμε μαγειρικά σκεύη χωρίς επίβλεψη. Τα απομακρύνουμε από την
εστία θερμότητας αν χρειάζεται να φύγουμε από την κουζίνα.
 Δεν αφήνουμε υλικά που μπορούν να αναφλεγούν όπως χαρτικά, ρούχα,
κουρτίνες, πλαστικά κτλ. πάνω ή κοντά σε φωτιστικά, σόμπες, γυμνή φλόγα
(τζάκι ή κεριά) και γενικά θερμές επιφάνειες.
 Συντηρούμε σωστά την ηλεκτρική εγκατάσταση του σπιτιού μας. Αν
αισθανόμαστε ασυνήθιστη μυρωδιά, αν τα φώτα τρεμοσβήνουν ή οι ασφάλειες
πέφτουν συχνά, καλούμε αμέσως έναν ηλεκτρολόγο.
 Ετοιμάζουμε ένα σχέδιο διαφυγής από το σπίτι σε περίπτωση πυρκαγιάς και
εξασκούμαστε στην εφαρμογή του. Το σχέδιο πρέπει να περιλαμβάνει δύο
διαφορετικούς δρόμους διαφυγής και ένα ασφαλές σημείο συνάντησης έξω από το
σπίτι και δεν χρησιμοποιούμε ποτέ τον ανελκυστήρα.
 Διατηρούμε τον φούρνο, την τοστιέρα, τις εστίες της κουζίνας καθαρές και
παράλληλα αλλάζουμε τακτικά το φίλτρο του απορροφητήρα. Τυχόν συσσώρευση
από ψίχουλα ή λίπος μπορεί εύκολα να οδηγήσει σε φωτιά.
 Αν έχουμε τζάκι, καθαρίζουμε τακτικά την καπνοδόχο. Το στρώμα της καπνιάς
που παραμένει στα τοιχώματα πιάνει εύκολα φωτιά. Όταν χρησιμοποιούμε το
τζάκι, πριν φύγουμε από εκεί βεβαιωνόμαστε ότι η φωτιά έχει σβήσει και
τοποθετούμε μπροστά από την εστία το ειδικό προστατευτικό κάλυμμα για σπίθες.
 Δεν τροφοδοτούμε διάφορες ηλεκτρικές συσκευές από την πρίζα. Θυμόμαστε να
τις αποσυνδέσουμε από το ρεύμα, όταν πάψει η χρήση τους καθώς και σε
περίπτωση διακοπής του ηλεκτρικού ρεύματος.
 Αν υπάρχουν συσκευές υγραερίου στο σπίτι (κουζίνα, θερμάστρα), μεριμνούμε
ώστε η αλλαγή της φιάλης να γίνεται από ειδικευμένο άτομο που να ελέγχει
παράλληλα τον ελαστικό σωλήνα και τους διάφορους αυτοματισμούς.
 Μια αντιπυριτική κουβέρτα στο χώρο της κουζίνας μπορεί να χρησιμοποιηθεί για
να καλύψουμε φλεγόμενα τηγάνια ή να τυλίξουμε κάποιο άτομο που τα ρούχα του
έχουν πάρει φωτιά.
 Δεν αποθηκεύουμε οινόπνευμα, βενζίνη, υγρά καθαρισμού, ασετόν ή νέφτι μέσα
στο σπίτι, καθώς είναι ιδιαίτερα εύφλεκτα.
 Προμηθευόμαστε τους κατάλληλους πυροσβεστήρες και μαθαίνουμε να τους
χρησιμοποιούμε. Τους τοποθετούμε κοντά στην έξοδο του χώρου, σε προσιτές
θέσεις ώστε να μπορούμε να καταπολεμήσουμε τη φωτιά με ασφάλεια.
 Εγκαθιστούμε στα λεβητοστάσια κατάλληλους πυροσβεστήρες και όπου
προβλέπεται αυτόματο σύστημα πυρανίχνευσης σύμφωνα με την ισχύουσα
νομοθεσία.
 Έχουμε πάντα στο σπίτι ένα φακό αντιεκρηκτικού τύπου με μπαταρίες, η οποία
είναι η πιο ασφαλής πηγή εφεδρικού φωτισμού.
 Βεβαιωνόμαστε ότι όλα τα παράθυρα και οι πόρτες του σπιτιού ανοίγουν εύκολα,
σε περίπτωση που χρειαστεί να διαφύγουμε άμεσα. Όταν είμαστε μέσα στο σπίτι,
αφήνουμε τα κλειδιά πίσω από τις κλειδωμένες πόρτες.
 Οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις θα πρέπει να μεριμνήσουν για την υποβολή (αν δεν
έχει γίνει) και την επικαιροποίηση των σχεδίων εκκένωσης των κτιρίων τους που
έχουν υποβληθεί στην Πυροσβεστική Υπηρεσία και να την ενημερώσουν για τις
όποιες αλλαγές έχουν γίνει στα σχέδια αυτά.
4.8.3 Τρόποι αντιμετώπισης πυρκαγιάς
για τους τρόπους αντιμετώπισης μιας πυρκαγιάς (Λέκκας, 2011) είναι οι ακόλουθες:
 Βγαίνουμε αμέσως από το σπίτι, ακολουθώντας το σχέδιο διαφυγής, ενώ

ταυτόχρονα ειδοποιούμε και βοηθάμε αυτούς που κινδυνεύουν άμεσα (παιδιά,
ηλικιωμένους) και για κανένα λόγο δεν γυρνάμε πίσω.
 Πριν ανοίξουμε μια πόρτα, ελέγχουμε προσεκτικά το χέρι μας, ξεκινώντας από το
κάτω μέρος. Αν είναι πολύ ζεστή ή βγαίνουν καπνοί, σημαίνει ότι πίσω της
υπάρχει φωτιά, οπότε θα πρέπει να φύγουμε από άλλη κατεύθυνση. Κατά το
άνοιγμα της πόρτας, να στεκόμαστε πλάι.
 Αν ο χώρος που πρέπει να διασχίσουμε έχει γεμίσει με καπνό, γονατίζουμε στο
πάτωμα, κρατάμε το κεφάλι μας όσο πιο χαμηλά μπορούμε (εκεί ο αέρας είναι πιο
καθαρός και πιο κρύος) και προχωράμε προς την έξοδο έρποντας, με ταυτόχρονη
κάλυψη μύτης και στόματος με μια πετσέτα ή ένα ρούχο.
 Αν τα ρούχα μας πιάσουν φωτιά, σταματάμε, πέφτουμε κάτω, καλύπτουμε το
πρόσωπο μας με τα χέρια μας και κυλιόμαστε στο πάτωμα μέχρι να σβήσουν οι
φλόγες.
 Δεν κάνουμε χρήση ανελκυστήρα γιατί μπορεί να παγιδευτούμε.
 Ανοίγουμε το παράθυρο για να μπει καθαρός αέρας από έξω, αλλά είμαστε
έτοιμοι να το κλείσουμε αμέσως αν δούμε ότι τραβάει τον καπνό μέσα στο
δωμάτιο. Κλείνουμε όλες τις πόρτες ανάμεσα σε εμάς και τη φωτιά.
 Αν είμαστε εγκλωβισμένοι, κάνουμε σήμα στους πυροσβέστες μέσω παραθύρου,
αναβοσβήνοντας ένα φακό ή κυματίζοντας κάποιο ανοιχτόχρωμο ρούχο.
 Μόλις βρεθούμε σε ασφαλές μέρος ειδοποιούμε την Πυροσβεστική Υπηρεσία
καλώντας το 199, ενημερώνουμε για τυχόν παγιδευμένα άτομα και υποδεικνύουμε
έγκαιρα τη θέση τους στο κτίριο στους πυροσβέστες.
5 Πλημμύρες
5.1 Γενικά – Βασικές έννοιες
Το βασικότερο κριτήριο κατά την αναζήτηση κατάλληλων τοποθεσιών για τη δημιουργία

οργανωμένων κοινωνιών και οικισμών αποτελούσε πάντα η ύπαρξη νερού, ώστε να
εξασφαλίζεται η παροχή του, καθώς πάντοτε το νερό θεωρείτο πηγή ζωής. Επομένως, καθώς
η ύπαρξη νερού πρόσφερε ευνοϊκότερες συνθήκες ανάπτυξης, ενισχύθηκε η εγκατάσταση
των οργανωμένων κοινωνιών κοντά στις όχθες των ποταμών και των λιμνών, όπου οι
κοιλάδες και οι πλημμυρικές πεδιάδες παρείχαν γονιμότερη γη για γεωργική καλλιέργεια και
κτηνοτροφία, οι επίπεδες εκτάσεις έκαναν ευκολότερη την κατασκευή υποδομών και
διευκόλυναν τις μεταφορές, ευνοώντας τα οφέλη της φθηνής και εύκολης μετακίνησης και το
εμπόριο. Οι τοποθεσίες αυτές, βοήθησαν την οικονομική ανάπτυξη και ευημερία στους
προτιμώμενους αυτούς χώρους διαβίωσης, με κόστος τον αυξημένο κίνδυνο πλημμύρας
(URBAN FLOOD RISK MANAGEMENT - A Tool for Integrated Flood Management,
2008).
Ως πλημμύρα ορίζεται η υπερχείλιση επιπλέον νερού, που καλύπτει την ξηρά. Σύμφωνα με
την οδηγία της Ευρωπαϊκής Ένωσης για τις πλημμύρες, πλημμύρα ορίζεται ως " η προσωρινή
κάλυψη από νερό εδάφους το οποίο υπό φυσιολογικές συνθήκες δεν καλύπτεται από νερό. Αυτό
περιλαμβάνει πλημμύρες από ποτάμια, ορεινούς χείμαρρους, εφήμερα ρεύματα της Μεσογείου
και πλημμύρες από τη θάλασσα σε παράκτιες περιοχές, δύναται δε να εξαιρεί πλημμύρες από
συστήματα αποχέτευσης." (Επίσημη Εφημερίδα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, 2007).
Οι πλημμύρες αποτελούν τη δεύτερη πιο συχνή φυσική καταστροφή μετά τις δασικές
πυρκαγιές και μπορεί να προκύψουν από τον όγκο νερού μέσα σε ένα σώμα του ύδατος, όπως
ένα ποτάμι ή λίμνη, η οποία σπάει τα αναχώματα ή υπερχειλίζει, με αποτέλεσμα την διαφυγή
του νερού από τα συνήθη όριά του. Μια πλημμύρα μπορεί να προκληθεί από έντονες
βροχοπτώσεις και ισχυρές καταιγίδες, από το ανέβασμα της στάθμης των ποταμών ή από το
λιώσιμο χιονιού. Στην περίπτωση όπου το μέγεθος της λίμνης ή άλλου φορέα του νερού που
διαφοροποιείται ανάλογα με τις εποχιακές αλλαγές στις βροχοπτώσεις και στα χιόνια που
λιώνουν, δεν αποτελεί μια σημαντική πλημμύρα, εκτός εάν τέτοιες διαρροές νερού θέσουν σε
κίνδυνο τις εκτάσεις που χρησιμοποιούνται από τον άνθρωπο, όπως είναι ένα χωριό, μια πόλη
ή άλλη κατοικημένη περιοχή. Οι πλημμύρες μπορεί να εμφανιστούν στα ποτάμια, όταν η ροή
υπερβαίνει την χωρητικότητα του καναλιού του ποταμού, ιδιαίτερα σε στροφές ή μαιάνδρους.
Επίσης μπορεί να συμβεί από υποχώρηση φραγμάτων, όπου στην περίπτωση αυτή, οι
συνέπειες είναι πολύ μεγάλες. Κατά την έννοια του «ρέοντος νερού», ο όρος πλημμύρα
μπορεί να χρησιμοποιηθεί και στην εισροή της παλίρροιας. Η υπερχείλιση του αποχετευτικού
συστήματος δεν θεωρείται πλημμύρα.
Οι πλημμύρες ενδέχεται να προξενήσουν θανάτους, περιβαλλοντικές καταστροφές,
μετακινήσεις πληθυσμών και σοβαρότατες επιπλοκές στην οικονομική ανάπτυξη.
Συνηθισμένο φαινόμενο αποτελεί η πρόκληση ζημιών σε σπίτια και επιχειρήσεις που έχουν
τοποθετηθεί σε φυσικές περιοχές κατάκλισης των ποταμών από πλημμύρες. Το γεγονός ότι οι
άνθρωποι δεν απομακρύνονται από τους ποταμούς και άλλους φορείς του νερού και
συνεχίζουν να κατοικούν σε περιοχές που απειλούνται με ζημίες από πλημμύρες, είναι
απόδειξη ότι η αξία του να ζουν κοντά στο νερό ξεπερνά το κόστος των επαναλαμβανόμενων
περιοδικών πλημμυρών.
5.2 Είδη πλημμυρών
Oι πλημμύρες μπορούν να χωριστούν ανάλογα με τα αίτια που τις προκαλούν, στις

ακόλουθες τρεις ομάδες:
 Πρώτη ομάδα: Πλημμύρες, που το αίτιο πρόκλησής τους είναι οι δυνατές

βροχοπτώσεις ή εντατική τήξη χιονιών ή παγετώνων.
 Δεύτερη ομάδα: Πλημμύρες, που το αίτιο πρόκλησής τους είναι οι ισχυροί
άνεμοι. Οι πλημμύρες αυτές, εμφανίζονται στις παράκτιες περιοχές και στα
τμήματα των ποταμών που εκβάλλουν στη θάλασσα.
 Τρίτη ομάδα: Πλημμύρες, που το αίτιο πρόκλησής τους είναι οι
υποθαλάσσιοι σεισμοί και λιγότερο συχνά, η έκρηξη υποθαλάσσιου ή
νησιωτικού ηφαιστείου. Αποτέλεσμα των υποθαλάσσιων εκρήξεων είναι η
πρόκληση μεγάλων κυμάτων (τσουνάμι), τα οποία συχνά μετατρέπονται σε
πλημμύρα.
Οι πλημμύρες μπορούν να διακριθούν στα ακόλουθα βασικά είδη:
Α) Ποτάμιες πλημμύρες (υπερχείλιση ποταμιών). Οι πλημμύρες αυτές είναι οι πλέον πιο

συχνές και δημιουργούνται κατά μήκος της κοίτης του ποταμού. Προκαλούνται από έντονες
βροχοπτώσεις ή από τήξη του χιονιού στις ανάντη περιοχές, με αποτέλεσμα ο όγκος
απορροής να υπερβαίνει την τοπική ικανότητα ροής του υδρογραφικού δικτύου. Η ποσότητα
της απορροής που παράγεται, σχετίζεται άμεσα με την σύσταση του εδάφους, την ποσότητα
και το είδος βλάστησης και την τυχόν κακή λειτουργία αντιπλημμυρικών έργων.
Υπάρχουν διάφορα είδη ποτάμιων πλημμυρών τα οποία περιγράφονται παρακάτω και είναι
τα εξής:
− Υπερχείλιση καναλιών ποταμών ή ποτάμιες πλημμύρες. Αυτού του είδους οι
πλημμύρες, είναι οι πιο συχνές και προκαλούνται από την υπερχείλιση του νερού στην κοίτη
του ποταμού. Δημιουργούνται στην ανώτερη κλίμακα του συστήματος βροχόπτωσης, όταν οι
ικανότητες διαπερατότητας του μεγάλου αριθμού των μικρότερων παραποτάμων σταδιακά
φτάνουν σε κορεσμό και στη συνέχεια ο μεγάλος όγκος του νερού συνήθως συγκεντρώνεται
και μεταφέρεται στον κύριο ποταμό.
Οι παράγοντες που επηρεάζουν γενικά τις ποτάμιες πλημμύρες είναι:
 η ένταση και η διάρκεια της βροχόπτωσης,
 η δυνατότητα των ποταμών και των χειμάρρων να επιτρέπουν το πέρασμα των νερών,
 η κατάσταση της χερσαίας επιφάνειας (χώμα και βλάστηση),
 η τοπογραφία της περιοχής κ.λπ.
Στην Εικόνα 5.1 που ακολουθεί, φαίνεται μια ποτάμια πλημμύρα που εκδηλώθηκε σε περιοχή
της νοτιοανατολικής Ισπανίας στα μέσα του Οκτώβρη του 2019, έπειτα από βροχόπτωση
ρεκόρ που σημειώθηκε τις τελευταίες μέρες και είχε ως αποτέλςσμα την υπερχείλιση
ποταμιών.
Εικόνα 5.1 Ποτάμια πλημμύρα που εκδηλώθηκε σε περιοχή της νοτιοανατολικής Ισπανίας
0. 1
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/csi42jhYgPzTCmJX8)
Στην παρακάτω Εικόνα 5.2, φαίνεται μια φονική πλημμύρα που προκλήθηκε από την
υπερχείλιση της λίμνης Βαϊκάλης και του ποταμού Ανγκαρά στην νότια Σιβηρία.
Εικόνα 5.2 Φονικές πλημμύρες στην νότια Σιβηρία μετά την υπερχείλιση της λίμνης Βαϊκάλης και του
0. 2
ποταμού Ανγκαρά
(Πηγή:https://images.app.goo.gl/b5rpTqV5aqrQNYdr5)

Αναλόγως του τύπου της περιοχής της συλλογής των υδάτων και του μήκους του
ποταμού, οι πλημμύρες αυτές μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες που είναι οι ακόλουθες:
 Στην πρώτη ομάδα περιλαμβάνονται πλημμύρες που προκαλούνται σε μεγάλου

μήκους ποταμούς όπως ο Νείλος, ο Δούναβης, ο Ευφράτης, ο Ρήνος, ο Μισισίπι
και άλλοι. Οι μεγάλοι σε μήκος ποταμοί ρέουν μέσα από εδάφη που είναι επίπεδα
και η ταχύτητα ροής των υδάτων είναι χαμηλή. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και για την
δημιουργία της πλημμύρας. Η ανώτατη στάθμη των υδάτων επιτυγχάνεται με
πολύ αργό ρυθμό και στη συνέχεια εξασθενεί πολύ αργά, για διάστημα μερικών
ημερών ή ακόμη και εβδομάδων. Συνήθως ο λόγος δημιουργίας της πλημμύρας
είναι οι ραγδαίες και παρατεταμένες βροχοπτώσεις σε άλλη περιοχή (συχνά και σε
άλλες χώρες). Η κατάσταση αυτή γίνεται περισσότερο περίπλοκη, όταν οι έντονες
βροχοπτώσεις συνεχίζουν κατά μήκος του ποταμού. Οι πλημμύρες αυτές,
συνήθως είναι εποχικές, μπορούν να είναι προβλέψιμες και αυτό επιτρέπει την
ορθή οργάνωση, προκειμένου να μειωθούν οι συνέπειες αυτών.
 Στην δεύτερη ομάδα περιλαμβάνονται πλημμύρες που προκαλούνται σε

ποταμούς με λεκάνη συλλογής υδάτων που έχουν κυκλικό σχήμα, όπως στο
Κονγκό. Στην περίπτωση ποταμών με λεκάνη συλλογής υδάτων κυκλικού
σχήματος, μετά από έντονες βροχοπτώσεις η ανώτατη στάθμη των υδάτων
επιτυγχάνεται με πολύ γρήγορο ρυθμό και μειώνεται επίσης πολύ γρήγορα. Οι
πλημμύρες αυτές, εμφανίζονται συνήθως σε ποταμούς, έχουν μικρό ή μεσαίο
μέγεθος και συνήθως είναι πολύ πιο καταστροφικές, λόγω της μεγαλύτερης
ταχύτητας των υδάτων.
− Στιγμιαίες πλημμύρες. Στην κατηγορία αυτή, ανήκουν οι πλημμύρες που προκαλούνται

από ισχυρές βροχοπτώσεις σύντομης χρονικής διάρκειας. Συνήθως σχετίζονται με την
ύπαρξη μεμονωμένων και τοπικών ραγδαίων βροχοπτώσεων, αν και υπάρχει περίπτωση να
προκληθούν και από αστοχία φράγματος ή από την ξαφνική τήξη των πάγων. Λόγω της
κλιματικής αλλαγής, ο αριθμός αυτού του είδους των πλημμύρων παρουσίασε αύξηση κατά
την τελευταία δεκαετία. Οι πλημμύρες αυτές, είναι δύσκολα προβλέψιμες και αποτελούν
πολύ σοβαρό πρόβλημα σε αστικές περιοχές. Σε κάποιες περιπτώσεις, ενδέχεται να

προκληθούν σε ξηρές περιοχές, όπου δεν υπάρχει ποταμός. Μπορεί να αποβούν πολύ
επικίνδυνες, καθώς δημιουργούνται αναπάντεχα και αναπτύσσονται με ταχύτατους ρυθμούς.
Λόγω του ελάχιστου χρόνου που υφίσταται μεταξύ της δημιουργίας τους, των συνεχών
βροχοπτώσεων και της επίτευξης της μέγιστης στάθμης των υδάτων, η αντίδραση
παρεμποδίζεται σημαντικά. Οι στιγμιαίες πλημμύρες χαρακτηρίζονται από την γρήγορη
αύξηση της στάθμης του νερού, την μεγάλη ταχύτητα και την ποσότητα των
κατακρημνισμάτων στο νερό, με αποτέλεσμα να αποκτούν μεγάλη καταστροφική δύναμη.
Μερικά από τα καταστροφικά αποτέλεσμα των στιγμιαίων πλημμύρων μπορεί να είναι το
ξερίζωμα δέντρων, η υποσκαφή κτηρίων και γεφυρών και το άνοιγμα νέων καναλιών. Οι
βασικοί παράγοντες που προκαλούν την δημιουργία στιγμιαίων πλημμύρων είναι οι ραγδαίες
και συνεχόμενες βροχοπτώσεις και οι απότομες λεκάνες απορροής. Σε κάποιες περιοχές
παρατηρείται ετήσια πρόκληση αυτών των πλημμύρων στον ίδιο ποταμό, όπου σε αυτές τις
περιπτώσεις είναι δυνατή η προειδοποίηση του πληθυσμού, αλλά απαιτείται εκ των προτέρων
οργάνωση, επειδή ο χρόνος αντίδρασης είναι ελάχιστος. Ωστόσο, σε ορισμένες περιοχές οι
στιγμιαίες πλημμύρες συχνά δημιουργούνται από μεμονωμένες ραγδαίες τοπικές
βροχοπτώσεις, καθιστώντας έτσι την προειδοποίηση και προστασία του πληθυσμού πολύ
δύσκολη. Οι ραγδαίες βροχοπτώσεις μικρής ή μεγάλης διάρκειας στις ορεινές περιοχές
προκαλούν ορεινούς χείμαρρους, λόγω της μεγάλης κλίσης της κοίτης του ποταμού και αυτό
έχει ως αποτέλεσμα το νερό να ρέει με μεγάλη ταχύτητα και να παρασύρει στο πέρασμά του
μάζες διάσπαρτων υλικών. Στις περισσότερες περιπτώσεις σήμερα, η βελτίωση των
συστημάτων πρόγνωσης έχει συντελέσει στην έγκαιρη προειδοποίηση και ενημέρωση του
πληθυσμού που βρίσκεται στις επικίνδυνες ζώνες.
− Πλημμύρες λόγω αστοχίας εδάφους. (λασποροές, κύματα λάσπης, ροές βραχώδους

υπόβαθρου, πλημμύρες αλλουβιακών ριπιδίων, ροές ηφαιστειακής στάχτης). Οι
πλημμύρες αυτές, παρουσιάζονται κυριότερα στους ποταμούς ή σε κοιλάδες ξεροπόταμων
και περιλαμβάνονται στην ομάδα των ποτάμιων πλημμύρων.
Οι πλημμύρες αλλουβιακών ριπιδίων: είναι ένας προσωρινός χείμαρρος που σχηματίζεται
στις κοίτες των ορεινών ποταμών και έχει κύρια χαρακτηριστικά την απότομη αύξηση της
στάθμης των υδάτων και την υψηλή περιεκτικότητα της τάξεως 10 – 75% σε υλικά εδάφους,
σκληρά σωματίδια και προϊόντα αποσάθρωσης πετρωμάτων. Η ονομασία τους αντιστοιχεί
στο σχήμα της μάζας που μεταφέρουν και μπορούν να προκαλέσουν μεγαλύτερες ζημιές από
τις συνήθεις ποτάμιες πλημμύρες. Αυτό το είδος πλημμύρων, είναι αποτέλεσμα των ραγδαίων

και συνεχόμενων βροχοπτώσεων, της εποχιακής τήξης χιονιών ή παγετώνων, καθώς και της
κατολίσθησης διαμελισμένων και χαλαρών πετρωμάτων σε έδαφος με κλίση μικρότερη από 8
– 10%.
Ανάλογα με το περιεχόμενο της μάζας του χειμάρρου, οι χείμαρροι μπορούν να διαχωριστούν
ως ακολούθως:
 πέτρες-λάσπη,
 νερό-πέτρες και
 νερό-χαλίκια.
Ως φυσικό φαινόμενο, οι χείμαρροι αυτοί χαρακτηρίζονται ως ελεύθεροι χείμαρροι ή

χείμαρροι σε λανθάνουσα κατάσταση. Το μέσο μεταφοράς των ελεύθερων χειμάρρων είναι
το νερό με προσμείξεις σκληρών υλικών (Mud-steam), ενώ των χειμάρρων σε λανθάνουσα
κατάσταση είναι οι εδαφικές προσμείξεις, όπου η κύρια μάζα του νερού ενώνεται με
διασκορπισμένα σωματίδια (ροή κατακρημνισμάτων λασποροή).
− Η ροή λάσπης και πετρωμάτων και οι πλημμύρες αλλουβιακών ριπιδίων: Το

περιεχόμενο της μάζας της ροής λάσπης και πετρωμάτων και των πλημμυρών αλλουβιακών
ριπιδίων είναι κατεξοχήν έδαφος, πετρώματα, πέτρες και λάσπη. Αντίθετα με τις κανονικές
ροές, σε αυτές τις περιπτώσεις, οι ροές της μάζας δεν κινούνται διαρκώς, αλλά σε ξεχωριστά
κύματα. Ο όγκος της εφάπαξ πρόσμειξης μεταφέρεται με μεγάλη ταχύτητα, μπορεί να
διαφέρει από εκατοντάδες χιλιάδες έως και εκατομμύρια κυβικά λίτρα. Το μέτωπο της
μετακινούμενης πρόσμειξης μπορεί να έχει διάμετρο τρία έως τέσσερα μέτρα και όγκο εκατό
έως διακόσιους τόνους. Αποτέλεσμα της μεγάλης τους μάζας και της ταχύτητας μετακίνησης
τους είναι η καταστροφή δρόμων, αγροτικών εκμεταλλεύσεων, εξοπλισμών και άλλων. Οι
πλημμύρες αυτού του είδους, προκαλούνται κυρίως από έντονες βροχοπτώσεις, από την
συσσώρευση μαζών και από σπασμένα και εύθραυστά υλικά, καθώς και από την αύξηση της
έντασης της εκροής των επιφανειακών υδάτων. Οι χείμαρροι, εντός της λεκάνης απορροής
του ποταμού, μπορεί να είναι τοπικοί ή κοινοί. Οι τοπικοί χείμαρροι, δημιουργούνται στις
λεκάνες απορροής των παραποτάμων του ποταμού ή σε ξεχωριστές χαραδρώσεις. Οι κοινοί
χείμαρροι, περνούν μέσα από τη λεκάνη απορροής του κυρίου ποταμού και οι περισσότεροι
μεταφέρουν λάσπη και πέτρες και είναι ιδιαίτερα επικίνδυνοι, καθώς συχνά περνούν μέσα
από αστικοποιημένες περιοχές. Η ξαφνική εμφάνισή τους, η ευθύτητα της κίνησης και η
μεταφορά μεγάλων ποσοτήτων σκληρών υλικών τα οποία συσσωρεύονται ή καταστρέφουν

στο πέρασμά τους δρόμους, εγκαταστάσεις, μηχανολογικό εξοπλισμό, σιδηρόδρομους και

αγροτικές εκμεταλλεύσεις αποτελούν τα πιο επικίνδυνα χαρακτηριστικά τους. Οι
καταστροφικές δυνάμεις του χειμάρρου, είναι αποτέλεσμα της αυξημένης ικανότητας τους να
μεταφέρουν σκληρά υλικά, της διακοπής της κίνησης και της υψηλής ταχύτητας που μπορεί
να φτάσει τα 15 χλμ/ώρα. Ένας σημαντικός παράγοντας που οδηγεί στην αύξηση του όγκου
και της συχνότητας αυτού του είδους των πλημμύρων, καθώς και στην αύξηση του αριθμού
των περιοχών όπου μπορούν να λάβουν χώρα, είναι η ανθρώπινη δραστηριότητα η οποία έχει
σχέση με την εντατική χρήση των ορεινών πρανών. Οι πλημμύρες αλλουβιακών ριπιδίων,
ουσιαστικά είναι οι ίδιες πλημμύρες με τις προαναφερόμενες, αλλά η στερεά μάζα σε αυτές
υπερισχύει και μοιάζουν περισσότερο με κατολίσθηση.
Οι ηφαιστειακές στάχτες και λασποροές: είναι αποτέλεσμα της πυροκλαστικής ροής,
δηλαδή της ροής καυτών αερίων πάνω στα πρανή των ηφαιστείων (περίπου 1000 οC), τα
οποία λιώνουν τα χιόνια ταχύτατα, μετατρέποντάς αυτά σε ζεστό νερό που ρέει με μεγάλη
ταχύτητα, μεταφέροντας στερεά υλικά επί των απόκρημνων πρανών του ηφαιστείου. Το
φαινόμενο αυτό, αποτελεί ένα εξαιρετικά επικίνδυνο φαινόμενο για τους κατοίκους της γύρω
περιοχής.
− Πλημμύρες λόγω τήξης των πάγων και των παγετώνων. Το είδος αυτών των ποτάμιων
πλημμύρων προκαλεί σοβαρές ζημιές, οι οποίες δημιουργούνται από τον συνδυασμό της
αύξησης της στάθμης των υδάτων και της κίνησης των πάγων. Συνήθως, η κίνηση των πάγων
συνοδεύεται από την πλήρωση της λεκάνης απορροής του ποταμού με πάγο ή με την
συσσώρευση πάγου ο οποίος δημιουργεί ένα εμπόδιο το οποίο προκαλεί αύξηση της στάθμης
του νερού και οδηγεί στο πλημμύρισμα μίας περιοχής στην ανάντη του ποταμού. Σε
περίπτωση καταστροφής του εμποδίου αυτού, δημιουργείται ένα δυνατό κύμα το οποίο
δύναται ξαφνικά να πλημμυρίσει τις περιοχές στην κατάντη του ποταμού. Η παρεμπόδιση του
ποταμού από τον πάγο λαμβάνει χώρα πιο συχνά σε ποταμούς που ρέουν από το νότο προς το
βορρά (Oder, Yenisei, Lena, Wisla, Ob, Yukon και άλλοι). Αυτό ερμηνεύεται από το γεγονός
ότι τα νότια τμήματα του ποταμού απελευθερώνονται νωρίτερα από τα βόρεια τμήματα και
κατά τη διάρκεια αυτής της διαδικασίας, το νερό και ο πάγος συναντούν ένα εμπόδιο από
ολοκληρωτικά παγωμένα τμήματα. Επιπλέον, τα παγωμένα εμπόδια μπορούν να
δημιουργηθούν κατά την έναρξη του χειμώνα πριν από τον χιονιά, όταν υφίστανται ακόμα
τμήματα του ποταμού, τα οποία ακόμα δεν έχουν παγώσει. Σε μερικές περιπτώσεις, το είδος
αυτό των πλημμύρων παρουσιάζεται σε μεγάλου μήκους ποταμούς που ρέουν από δυτικά

προς ανατολικά (Δούναβης, Amur). Ο προσανατολισμός των πλημμυρών αυτών είναι

εξαρτώμενος άμεσα από το κλίμα και την φυσική κατάσταση της κοιλάδας του ποταμού.
Συνήθως ο πάγος είναι λιγότερος στα σημεία όπου η στάθμη του νερού είναι υψηλότερη και
η κλίση του ποταμού μεγαλύτερη και περισσότερος στις στροφές, στα φράγματα, στις
μηχανολογικές εγκαταστάσεις και στις γέφυρες, δηλαδή σε σημεία όπου η στάθμη των
υδάτων του ποταμού είναι χαμηλή για μεγάλη απόσταση. Η αντιμετώπιση των εμποδίων
πάγου γίνεται κατά περίπτωση, με εκρήξεις ή με την χρήση παγοθραυστικού. Για τις
πλημμύρες αυτές, ο υπολογιζόμενος χρόνος αντίδρασης μάλλον είναι μικρός και απαιτείται
εκ των προτέρων υποχρεωτική και σοβαρή οργάνωση. Επειδή οι τοποθεσίες όπου λιώνουν οι
πάγοι είναι γνωστές λόγω των πολλών ετών εμπειρίας, δύναται να γίνει λήψη προληπτικών
μέτρων πολύ νωρίτερα από την έναρξη της μετακίνησης του πάγου στους ποταμούς.
− Πλημμύρες λόγω διάρρηξης φράγματος. Η διάρρηξη φράγματος, ιδιαίτερα ενός μεγάλου

φράγματος, αποτελεί ένα φαινόμενο σπάνιο και πολύ δύσκολα προβλέψιμο. Ωστόσο, η
διάρρηξη των τοιχωμάτων μικρών φραγμάτων, καθώς και η υπερχείλιση του νερού από
μικρά έως μέτρια φράγματα είναι γεγονότα τα οποία λαμβάνουν χώρα πιο συχνά. Οι
πλημμύρες οι οποίες δημιουργούνται από την διάρρηξη των τοιχωμάτων μεγάλων φραγμάτων
μπορεί να είναι πολύ επικίνδυνες, επειδή μπορούν να επηρεάσουν τη ζωή πολλών ανθρώπων.
Οι τοπικές αρχές είναι υποχρεωμένες να περιλάβουν όλα τα φράγματα στα σχέδια
προστασίας. Η διάρρηξη του τοιχώματος ενός φράγματος μπορεί να επέλθει λόγω αστοχίας
στην κατασκευή, από την προοδευτική διάβρωση του τοιχώματος του, από την καταστροφή
των επιχώσεων (αναχωμάτων), καθώς επίσης και στην περίπτωση μίας ιδιαίτερα μεγάλης
πλημμύρας. Αν και τα τοιχώματα του φράγματος είναι σχεδιασμένα ώστε να αντέχουν
ισχυρούς σεισμούς, ο σεισμός δύναται να αποδυναμώσει τα τοιχώματα. Οι πλημμύρες που
δημιουργούνται από διαρρήξεις των τοιχωμάτων των φραγμάτων, λόγω της αιφνίδιας
εμφάνισής τους και της υψηλής ταχύτητας των υδάτων, μπορούν να προκαλέσουν απώλειες
και καταστροφές που είναι συγκρίσιμες μόνο με αυτές που προκαλούνται από φυσικές
καταστροφές. Για τον λόγο αυτό, τα τοιχώματα των μεγάλων φραγμάτων υποβάλλονται
συνεχώς σε ελέγχους και παρακολούθηση με ειδικό εξοπλισμό, ο οποίος τοποθετείται στο
εσωτερικό των τοιχωμάτων του φράγματος και παρακολουθεί κάθε απόκλιση στις
παραμέτρους του. Ακόμη, τα τοιχώματα των φραγμάτων διαθέτουν αυτοματοποιημένα
συστήματα για την προειδοποίηση του πληθυσμού που βρίσκεται σε κίνδυνο. Υπάρχουν
περιπτώσεις πλημμυρών σε κοίτες ποταμών που δημιουργήθηκαν χωρίς την διάρρηξη του

φράγματος, όπως από αποτέλεσμα κατολίσθησης. Στις περισσότερες περιπτώσεις, τα

μικρότερα φράγματα που χρησιμοποιούνται για την άρδευση και άλλες δραστηριότητες
δημιουργούν μεγάλα προβλήματα. Συνήθως τα φράγματα αυτά, είναι φράγματα επιχώσεως
και απαιτούν συνεχή συντήρηση και έλεγχο των εγκαταστάσεων. Όταν τα τοιχώματα των
φραγμάτων αυτών δεν συντηρούνται σωστά, γίνονται πολύ επικίνδυνα σε περιπτώσεις
ραγδαίων βροχοπτώσεων ή τήξης χιονιού. Οι τοπικές αρχές επιβάλλεται να τηρούν αρχεία
των φραγμάτων αυτών, να τα υποβάλλουν σε συνεχόμενους ελέγχους και να καταρτίζουν
σχέδια πρόληψης του κινδύνου.
Στις παρακάτω εικόνες της Εικόνας 5.3, φαίνονται τα φράγματα Ίντενβιλ και Σάνφορντ στην
πολιτεία Μίσιγκαν, τα οποία κατέρρευσαν στις 19 Μαΐου 2020, εξαιτίας θύελλας και
σφοδρών βροχοπτώσεων που εκδηλώθηκαν στην περιοχή τις τελευταίες ημέρες και είχε ως
αποτέλεσμα οι ποταμοί Τιταμπαουάσι, στην κομητεία Μίντλαντ, και Ράιφλ, κοντά στο
Στέρλινγκ να υπερχειλίσουν και να προκαλέσουν εκτεταμένες πλημμύρες.
Εικόνα 5.3 Τα φράγματα Ίντενβιλ και Σάνφορντ, τα οποία κατέρρευσαν ως αποτέλεσμα της υπερχείλισης
0. 3
των ποταμών Τιταμπαουάσι, στην κομητεία Μίντλαντ, και Ράιφλ, κοντά στο Στέρλινγκ.
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/hUrr5qMMKe5bAzoa7,
https://images.app.goo.gl/z7YZCJHv9hoZphJg6)
Στην Εικόνα 5.4 φαίνεται η πλημμύρα που προκλλήθηκε από την κατάρευση των
προαναφερόμενων φραγματων.

Εικόνα 5.4 Πλημμύρα από κατάρρευση των φραγμάτων Ίντενβιλ και Σάνφορντ
0. 4
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/hUrr5qMMKe5bAzoa7)
Στην Εικόνα 5.5 που ακολουθεί, φαίνεται μια Πλημμύρα που προκλήθηκε από κατάρρευση
φράγματος στη Βραζιλία στις 26/01/19 στο συγκρότημα μεταλλείων Κόχεγκου ντο Φεϊζάου.
Εικόνα 5.5 Πλημμύρα από κατάρρευση φράγματος στη Βραζιλία στις 26/01/19, στο συγκρότημα
0. 5
μεταλλείων Κόχεγκου ντο Φεϊζάου

(Πηγή :https://images.app.goo.gl/FesjcWaf4kzR1QiV8)

Β) Διακυμάνσεις του επιπέδου της λίμνης. Οι πλημμύρες αυτού του είδους, συνήθως
εξαπλώνονται σε επίπεδες περιοχές τεράστιας έκτασης, κοντά στις ακτές της λίμνης και η
διάρκειά τους λαμβάνει χώρα για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η συχνότητα και η έκταση των
πλημμυρών αυτών, επηρεάζεται από την καταστροφή του υδρολογικού κύκλου, λόγω των
κλιματολογικών αλλαγών. Τα επίπεδα των υδάτων στις λίμνες υφίστανται διακυμάνσεις, οι
οποίες είναι τόσο βραχυπρόθεσμες σε εποχιακή βάση, όσο και μακροπρόθεσμες για πολλούς
μήνες ή και έτη. Τα επίπεδα των υδάτων των λιμνών μπορούν να αυξηθούν από τις εντατικές
εποχιακές βροχοπτώσεις για μικρές περιόδους και κατά την άνοιξη, κατά την τήξη του
χιονιού. Λιγότερο αναγνωρισμένο φαινόμενο αποτελούν οι μακροπρόθεσμες διακυμάνσεις.
Ωστόσο, το φαινόμενο αυτό μπορεί να προκαλέσει αύξηση της στάθμης των υδάτων και ως
φυσικό επακόλουθο πλημμύρες, των οποίων η διάρκεια μπορεί να είναι έτη ή και δεκαετίες.
Στην Εικόνα 5.6 που ακολουθεί, φαίνεται μια πλημμύρα που προκλήθηκε μετά από την
άνοδο της στάθμης της λίμνης Κουρνά που σημειώθηκε στις 29 Φεβρουαρίου του 2019, δύο
μόλις ημέρες μετά την θεομηνία που έπληξε την δυτική Κρήτη.
Εικόνα 5.6 Πλημμύρα έπειτα από διακυμάνσεις του επιπέδου της λίμνης Κουρνά
0. 6
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/8y6KUTxB9c8rBqEv5)
Γ) Τοπική αποστράγγιση ή υψηλά τμήματα αποστράγγισης, αστικές πλημμύρες.

Οι πλημμύρες αυτού του είδους, προκαλούνται κυρίως λόγω της κακής συντήρησης και
ελέγχου των υδροτεχνικών συστημάτων και λόγω κακής κατάστασης του συστήματος στις

κατοικημένες περιοχές. Ως αποτέλεσμα αυτών των πλημμυρών, είναι ο κλονισμός του

φυσιολογικού τρόπου ζωής των ανθρώπων που διαμένουν στην πληγείσα περιοχή και η
πρόκληση τεράστιων οικονομικών ζημιών. Σε περιοχές που δεν είναι σχηματοποιημένες
πεδιάδες πλημμυρών ή κατά μήκος αναγνωρισμένων καναλιών αποστράγγισης, μπορούν να
προκληθούν πλημμύρες από τοπικές ισχυρές βροχοπτώσεις. Εάν οι τοπικές συνθήκες δεν
μπορούν να διαχειριστούν έντονες βροχοπτώσεις μέσω ενός συνδυασμού διήθησης και
επιφανειακής απορροής, μπορεί γίνει συσσώρευση του νερού και να προκληθούν πλημμύρες.
Ακόμα και όταν δεν υπάρχει επιφανειακή πλημμύρα, τα υψηλά επίπεδα υπογείων υδάτων
δύναται να δημιουργήσουν προβλήματα και κάποια ανησυχία. Λόγω των υψηλών επιπέδων
υπογείων υδάτων, ενδέχεται να κινδυνεύουν οι υπόγειες κατασκευές.
Στην Εικόνα 5.7 που ακολουθεί, φαίνεται μια αστική πλημμύρα που προκλήθηκε σε περιοχή
της Θεσσαλονίκης, μετά από σφοδρή νεροποντή που σημειώθηκε στις 6 Ιουνίου του 2020.
Εικόνα 5.7 Αστική πλημμύρα

0. 7
(Πηγή:https://images.app.goo.gl/rzXLy8XboC1dTJ358)
Δ) Παράκτιες πλημμύρες. Οι πλημμύρες αυτές αποτελούν ένα σπανιότερα εμφανιζόμενο

είδος πλημμύρας στην Ελλάδα, το οποίο παρατηρείται στις παράκτιες περιοχές και
προκαλείται από τον έντονο κυματισμό της θάλασσας ή μιας μεγάλης λίμνης. Ο κυματισμός
αυτός, προκαλείται συνήθως από τους ισχυρούς ανέμους που πνέουν στην περιοχή, ενώ

σπάνια μπορεί να εμφανιστούν και θαλάσσια κύματα βαρύτητας (Tsunami), τα οποία

οφείλονται κυρίως σε υποθαλάσσιους σεισμούς και κατολισθήσεις. Η ένταση των
πλημμυρών αυτών, επηρεάζεται από τις παράκτιες διαμορφώσεις, το βάθος των υπεράκτιων
υδάτων και τη μορφολογία που παρουσιάζουν οι εκβολές των ποταμών. Οι πλημμύρες αυτού
του είδους, σε συνδυασμό με άλλα είδη πλημμύρας (ιδιαίτερα με τις ποτάμιες πλημμύρες),
εντάσσονται στις πλημμύρες με τις μεγαλύτερες απώλειες. Επειδή οι παράκτιες πλημμύρες
προκαλούνται συνέχεια στην ίδια περιοχή μπορεί να γίνει η πρόβλεψή τους με μία σχετική
ακρίβεια.
Στην Εικόνα 5.8 που ακολουθεί, φαίνεται μια παράκτια πλημμύρα που σημειώθηκε στο
Ρέθυμνο της Κρήτης.
Εικόνα 5.8 Παράκτια πλημμύρα

0. 8
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/i6VFrAJB9vMZypPp7)
Τα σημαντικά είδη παράκτιων πλημμύρων είναι τα ακόλουθα:

− Μετεωρολογική παλίρροια. Οι πλημμύρες αυτού του είδους, είναι αποτέλεσμα μεγάλων
κυμάτων στη θάλασσα που σχηματίζονται από έναν τυφώνα ή από ισχυρούς ανέμους, τα
οποία χτυπούν την παράκτια ζώνη δημιουργώντας τις πλημμύρες αυτές. Η μετεωρολογική
παλίρροια συνήθως προκαλείται με παράκτιες καταιγίδες λόγω μεγάλων συστημάτων
χαμηλού βαρομετρικού με κυκλωνικές ροές, που είναι κοινές στους τροπικούς κυκλώνες,
βορειοανατολικά και ραγδαίες χειμερινές καταιγίδες.

Οι σημαντικότεροι παράγοντες που επηρεάζουν την ισχύ της μετεωρολογικής παλίρροιας

είναι: η ταχύτητα του ανέμου, το ύψος της μετεωρολογικής παλίρροιας, το σχήμα και η φύση
της nature of ακτογραμμής και η ανθρώπινη δραστηριότητα.
Ο έλεγχος της μετεωρολογικής παλίρροιας γίνεται με βάση τους τέσσερις παράγοντες που
ακολουθούν:
 Οι πιο ισχυρές καταιγίδες έχουν μεγαλύτερη ταχύτητα ανέμου, η οποία
μεταφέρει μεγαλύτερες ποσότητες υδάτων προς την ρηχή υφαλοκρηπίδα και
αυτό έχει αποτέλεσμα την αύξηση του όγκου της στάθμης των υδάτων που
κατευθύνονται προς την ακτή. Η πλημμύρα μπορεί να φτάσει σε μεγάλο ύψος
σε περιοχές με μικρά βάθη και ήπια πρανή.
 Οι καταιγίδες που εκδηλώνονται στην ξηρά κατά την φάση που η αστρονομική
παλίρροια βρίσκεται στο ανώτερο σημείο της, έχουν πιο εκτεταμένα όρια
πλημμύρας και μεγαλύτερο ύψος.
 Κατά την διάρκεια παράκτιων καταιγίδων, η χαμηλή βαρομετρική πίεση
μπορεί να αυξήσει την στάθμη των υδάτων και ως επακόλουθο, το ύψος της
μετεωρολογικής παλίρροιας αυξάνεται.
 Εντός περιοχών με σχηματισμούς ακτογραμμών με στενούς κόλπους ή κοίλα
χαρακτηριστικά, δημιουργείται συντονισμός λόγω της επίδρασης των ανέμων
στο νερό και αυτό έχει ως αποτέλεσμα να αυξάνεται η στάθμη της θάλασσας
πολύ περισσότερο από ότι στις ανοικτές ακτογραμμές.
− Πλημμύρες που δημιουργούνται στις εκβολές των ποταμών. Οι πλημμύρες αυτού του
είδους δημιουργούνται από ισχυρούς ανέμους στα δέλτα των ποταμών, όπου το νερό
παραμένει εντός του ποταμού, με αποτέλεσμα να ανεβαίνει η στάθμη του (ο ποταμός Themes
στις Κάτω χώρες και ο ποταμός Neva στην Αγία Πετρούπολη).
− Πλημμύρες που δημιουργούνται από τον συνδυασμό ισχυρών ανέμων και

πλημμυρίδας. Οι πλημμύρες αυτού του είδους συναντώνται στις τροπικές ζώνες και στον
ισημερινό και ιδιαίτερα στα νησιά, όπως οι Φιλιππίνες. Με την κλιματική αλλαγή, ξεκίνησαν
να εμφανίζονται με αυξημένη ένταση και σε συνδυασμό με άλλα είδη πλημμύρων, όπως με
τις ποτάμιες πλημμύρες μπορούν να επηρεάσουν περιοχές μεγάλης έκτασης για σύντομο
χρονικό διάστημα.

− Πλημμύρες που δημιουργούνται από τσουνάμι. Τα τσουνάμι (Tsunami) είναι τεράστια

σεισμικά θαλάσσια κύματα, τα οποία οφείλονται κυρίως σε υποθαλάσσιους σεισμούς με
μικρό εστιακό βάθος και κατολισθήσεις. Στην ανοικτή θάλασσα, γίνονται αισθητά σε πολύ
μεγάλες αποστάσεις και εισχωρούν στην ξηρά σε απόσταση πολλών χιλιομέτρων,
προκαλώντας σημαντικές καταστροφές. Διαδίδονται στην επιφάνεια της θάλασσας με
ταχύτητα η οποία εξαρτάται από το πάχος του νερού της θάλασσας και είναι της τάξεως των
200m/sec. Κατά την διάδοσή τους μεταφέρουν σημαντικές ποσότητες νερού από τον χώρο
γένεσης τους σε άλλους χώρους, με αποτέλεσμα την υπέρβαση της αναμενόμενης μέγιστης
θαλάσσιας στάθμης.
Στην Εικόνα 5.9 που ακολουθεί, φαίνεται μια πλημμύρα που δημιουργήθηκε από τεράστια
θαλάσσια κύματα τσουνάμι που προκλήθηκαν από τον μεγάλο σεισμό του Ινδικού Ωκεανού
το 2014.
Εικόνα 5.9 Φονικές πλημμύρες από τεράστια θαλάσσια κύματα τσουνάμι που προκλήθηκαν από τον
0. 9
μεγάλο σεισμό του Ινδικού Ωκεανού το 2004 (https://images.app.goo.gl/dxBDNbTXju3EoTp18)
Ε) Αιφνίδιες πλημμύρες. Οι πλημμύρες αυτές, προκαλούνται από καταιγίδες που κινούνται

αργά ή κινούνται πάνω από την ίδια περιοχή. Είναι αποτέλεσμα ατμοσφαιρικών διαταραχών
που συνοδεύονται από ισχυρές βροχοπτώσεις, με μεγάλα ποσά βροχής σε σύντομο χρονικό

διάστημα, διάρκειας μικρότερης των 24 ωρών και χαρακτηρίζονται από απότομη άνοδο των
απορρίψεων και την σχεδόν εξίσου γρήγορη πτώση τους. Η ποσότητα της βροχόπτωσης είναι
πολύ μεγαλύτερη από αυτήν που μπορεί να απορροφήσει το έδαφος, με αποτέλεσμα πολύ
γρήγορα η εκροή να σχηματίζει ορμητικό ρεύμα. Επίσης, στη ζώνη των τροπικών
προκαλούνται από τυφώνες ή τροπικούς κυκλώνες. Συναντώνται ιδιαίτερα συχνά σε ορεινές
περιοχές με απότομη κλίση εδάφους, αλλά αποτελούν δυνητική απειλή για τις εκτάσεις πολύ
μικρής κλίσης που δεν επιτρέπει την άμεση απορροή, και είναι καταστρεπτικές διότι
μεταφέρουν υψηλό φορτίο ιζημάτων (URBAN FLOOD RISK MANAGEMENT- A Tool for
Integrated Flood Management Version 1.0, 2008), (National Instistute of Disaster
Management). Εμφανίζονται σε μικρό χρονικό διάστημα λίγων ωρών ή λιγότερο και λόγω
της ταχείας ύψωσης νερού, μπορούν να προκαλέσουν μεγάλες ζημιές σε κατασκευές, όπως
κτίρια, γέφυρες και άλλα έργα υποδομής, να ξεριζώσουν δέντρα, να παρασύρουν αυτοκίνητα,
απώλειες σε ανθρώπινες ζωές κ.α.. Τα περισσότερα θύματα εξαιτίας πλημμυρών προέρχονται
από τις αιφνίδιες πλημμύρες. Λόγω της υψηλής ταχύτητας του νερού και της απότομης
ανόδου του επιπέδου των υδάτων που παρουσιάζουν, δεν δίνουν το χρονικό περιθώριο για
την έγκαιρη προειδοποίηση και οργάνωση ώστε να εκκενωθούν οι περιοχές που απειλούνται
και να γίνει μεταφορά όσων απειλούνται σε ασφαλές καταφύγιο (Tsakiris G., 2009). Πολλοί
παράγοντες συνηγορούν σε μία αιφνίδια πλημμύρα, όπως είναι η ένταση και η διάρκεια της
βροχής, η τοπογραφία και οι συνθήκες του εδάφους, η φυτοκάλυψη, η καταστροφή των
δασών καθώς και η αστικοποίηση. Οι πλημμύρες που έχουν σαν αίτιο τις βροχοπτώσεις,
μπορεί να προκαλέσουν καταστροφικές κατολισθήσεις εδαφών (λασποροές -mud slides).
Στον Πίνακα 5.1 που ακολουθεί, περιλαμβάνονται κάποιες από τις μεγαλύτερες πλημμύρες
στον κόσμο, οι οποίες προκλήθηκαν την περασμένη δεκαετία του περασμένου αιώνα και την
πρώτη δεκαετία του τρέχοντος αιώνα.

Πίνακας 5.1 Περιγραφή των μεγαλύτερων πλημμυρών στον κόσμο, οι οποίες προκλήθηκαν την περασμένη
25
δεκαετία του περασμένου αιώνα και την πρώτη δεκαετία του τρέχοντος αιώνα
(Πηγή: http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/flood/table%201(1).jpg)
Επιπλέον, ο ακόλουθος Πίνακας 5.2, περιλαμβάνει κάποιες από τις μεγαλύτερες πλημμύρες
στην Ευρώπη, οι οποίες ομοίως προκλήθηκαν την περασμένη δεκαετία του περασμένου
αιώνα και την πρώτη δεκαετία του τρέχοντος αιώνα.

Πίνακας 5.2 Περιγραφή των μεγαλύτερων πλημμυρών στην Ευρώπη, οι οποίες επήλθαν την περασμένη
26
δεκαετία του περασμένου αιώνα και την πρώτη δεκαετία του τρέχοντος αιώνα
( Πηγή: http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/flood/table%202.jpg)
5.3 Αίτια εκδήλωσης Πλημμυρών
Οι κυριότερες αιτίες που προκαλούν την εκδήλωση πλημμυρικών γεγονότων είναι οι

ακόλουθες:
 Oι κλιματικές συνθήκες. Η κλιματική αλλαγή που συνδέεται άμεσα με το φαινόμενο

του θερμοκηπίου, λόγω της αρνητικής επίδρασης των ανθρώπινων δραστηριοτήτων
στην αλλαγή της ατμοσφαιρικής σύστασης, επηρεάζει τον παγκόσμιο κύκλο νερού
και οδηγεί στην αύξηση των ακραίων καιρικών φαινομένων και κατ΄επέκταση τον
κίνδυνο πλημμύρας. Τα υπερβολικά επίπεδα βροχόπτωσης που οφείλονται σε βροχές
υψηλής έντασης ή μεγάλης διάρκειας ή σε συνδυασμό και των δύο αυτών
παραγόντων προκαλούν κορεσμό του εδάφους και ως συνέπεια αυτού, εκδήλωση
πλημμυρικών γεγονότων.
 Οι γεωλογικές συνθήκες. Αποτελούν έναν σημαντικό παράγοντα σε σχέση με την
πλημμυρογένεση, τόσο σε ότι αφορά την σχέση κατείσδυσης – απορροής όσο και την
στερεομεταφορά κατά τη διάρκεια πλημμύρας, η οποία αποτελεί σημαντικό πρόβλημα
σε επίπεδο επικινδυνότητας και τρωτότητας των υδραυλικών έργων και των έργων επί
της κοίτης, τα οποία κατά τη διάρκεια ξαφνικών πλημμυρών φράζουν κρίσιμες
διατομές. Οι μεγάλες κατά τόπους μορφολογικές κλίσεις οδηγούν σε μεγάλες
ταχύτητες ροής των υδάτων κυρίως στα ανάντη των πεδινών τμημάτων, οι οποίες
ενισχύουν τη διάβρωση και επομένως τη στερεομεταφορά κατά τη διάρκεια της
πλημμύρας.
 Τα χαρακτηριστικά του υδρογραφικού δικτύου και κυρίως η μορφολογία της
κοίτης. Έχουν σημαντική επίδραση στα πλημμυρικά φαινόμενα.
 Οι ανθρωπογενείς παρεμβάσεις, κυρίως όμως στην μορφολογία της κοίτης και όχι
στο σχήμα και τις υπόλοιπες ιδιότητες του υδρογραφικού δικτύου. Ο δραστικός
περιορισμός της κοίτης των ρευμάτων στις οικιστικές περιοχές λόγω της
ανεξέλεγκτης δόμησης οδηγεί σε πλημμυρικά φαινόμενα. Επιπλέον, η άστοχη
κατασκευή τεχνικών έργων, όπως η κατασκευή έργων σε περιοχές που απειλούνται
από πλημμύρες ή η κατασκευή έργων για αντιπλημμυρική προστασία μιας
συγκεκριμένης περιοχής, τα οποία ενδεχομένως να δημιουργήσουν σε άλλη θέση νέες
πλημμυρικές εκτάσεις, η κακή συντήρηση των υδροτεχνικών έργων και το αυξημένο
ποσοστό πληθυσμού και δραστηριοτήτων σε πλημμυρικές ζώνες και ευπαθείς
περιοχές οδηγούν σε πλημμύρες.
 Οι αλλαγές στη χρήση γης. Οι διαφορετικές χρήσεις γης παρουσιάζουν και
διαφορετική ευπάθεια στα πλημμυρικά φαινόμενα. Κατά κανόνα, οι χρήσεις γης που

χαρακτηρίζονται από συγκέντρωση πληθυσμού και υποδομών είναι πιο ευάλωτες στις
πλημμύρες. Η διαδικασία της επέκτασης των πόλεων, εμπεριέχει αλλαγές των
χρήσεων της γης στις πλησιέστερες αγροτικές εκτάσεις, οι οποίες καταναλώνονται για
την κατασκευή των απαραίτητων υποδομών και την ανάπτυξη οικιστικών περιοχών.
Καθώς η γεωργική γη καλύπτεται, δομείται και μετατρέπεται σε δρόμους, χώρους
στάθμευσης κ.α, περιορίζονται οι ελεύθερες επιφάνειες και αυτό έχει ως συνέπεια την
δυσλειτουργία (μείωση διατομής) ή την κατάργηση (μπάζωμα ρεμάτων και
κατασκευή κτιρίων και οδικών αξόνων) των φυσικών αποδεκτών και το έδαφος χάνει
την φυσική του ικανότητά να απορροφά και να συγκρατεί το νερό των βροχοπτώσεων
2 έως 6 φορές συγκριτικά με το φυσικό έδαφος. Επιπλέον, η αποψίλωση των δασών
που βρίσκονται προς τα ανάντη μέσα στη λεκάνη απορροής, καθώς και η καταστροφή
τους από τις πυρκαγιές οδηγούν στην μείωση της φυσικής ικανότητας του εδάφους
όσον αφορά την κατακράτηση υδάτων κατά τη χρήση γης.
 Η αστικοποίηση οδηγεί σε ανθρώπινες παρεμβάσεις στις παραρεμάτιες περιοχές,
όπως στην αυθαίρετη δόμηση και στις οικοπεδοποιήσεις, στην ρύπανση του
περιβάλλοντος (ατμοσφαιρική και υδατική), στην εγκατάσταση βιομηχανικών δίπλα
σε ρέματα, στην κατασκευή υποδιαστασιολογημένων έργων που δεν είναι ικανά να
δεχτούν το υδραυλικό φορτίο σε περιπτώσεις ραγδαίων βροχοπτώσεων, στον ελλιπή
σχεδιασμό του οδικού δικτύου λόγω της προχειρότητας και ανεπάρκειας των
τεχνικών έργων, καθώς και στην έλλειψη ενός ευρύτερου σχεδιασμού για ένα
ολοκληρωμένο και λειτουργικό δίκτυο αποχέτευσης όμβριων υδάτων. Οι επεμβάσεις
στην λεκάνη απορροής των ρεμάτων όπως η διευθέτηση ή η κατάργηση τους με τον
εγκιβωτισμό και την κάλυψή τους, η διευθέτηση ή μείωση της διατομής τους κατά την
οριζόντια ή την κατακόρυφη διάστασή τους και η αντικατάστασή τους με το οδικό
δίκτυο ή ακόμη και με οικοδομήματα, περιορίζουν την δυναμικότητά τους και
διαταράσσουν την υδραυλική ισορροπία τους, η οποία είναι άμεσα συνδεμένη με την
αποχέτευση όμβριων υδάτων αλλά και με την παροχέτευσή τους από τους ορεινούς
όγκους. Ως αποτέλεσμα αυτών των επεμβάσεων είναι η μείωση κρίσιμων διατομών
των υδατορευμάτων, η πλήρης κατάργηση μικρών υδατορευμάτων και η τεράστια
μείωση της ικανότητας του εδάφους να απορροφήσει μέρος των όμβριων υδάτων,
παράγοντες που αυξάνουν τον κίνδυνο πλημμύρας.
 Άλλοι παράγοντες, όπως η ταχεία τήξη χιονιών και παγετώνων, η εφόρμηση της
θάλασσας στην ξηρά, λόγω τσουνάμι, η ανύψωση της στάθμης της θάλασσας λόγω

παλιρροιακών φαινομένων, η παρεμπόδιση της διαπερατότητας των λεκανών

απορροής των ποταμών εξαιτίας του πάγου, της βλάστησης, των κατολισθήσεων
κ.λπ., η υλοτομία, η οποία καταστρέφει την ταχύτητα της φυσικής ροής των υδάτων, η
λανθασμένη συντήρηση των υδροτεχνικών έργων, η παράλειψη του καθαρισμού των
κοιτών των ποταμών, η καταστροφή ή η δυσλειτουργία των υδροτεχνικών
εγκαταστάσεων, όπως των τοιχωμάτων των φραγμάτων, των αναχωμάτων, των
αγωγών εκκένωσης κ.λπ.
Στην Εικόνα 5.10 που ακολουθεί, φαίνεται ο περιορισμός του ρέματος της Αγίας
Αικατερίνης εντός του οικισμού της Μάνδρας από ανθρώπινες παρεμβάσεις, οι οποίες έχουν
περιορίσει την κοίτη του ρέματος σε πολύ σημαντικό βαθμό. Κατά την καταιγίδα του
Νοεμβρίου 2017, η έκταση και ο όγκος των υδάτων που κινήθηκε εκτός της κοίτης ήταν
εξαιρετικά μεγαλύτερα από ότι στην παραπάνω περίπτωση και είχε πολύ καταστροφικές
συνέπειες.
Εικόνα 5.10 Ρέμα Αγίας Αικατερίνης εντός του οικισμού της Μάνδρας όπου οι ανθρώπινες παρεμβάσεις
0. 10
έχουν περιορίσει την κοίτη του ρέματος σε πολύ σημαντικό βαθμό (Λέκκας, 2018)
Στη παραπάνω Εικόνα 5.11 που ακολουθεί, φαίνεται η απόθεση αδρόκοκκων υλικών σε όλο
το πλάτος και μήκος της διατομής του υδραυλικού έργου μετά την καταστροφική πλημμύρα
της Μάνδρας, με αποτέλεσμα την ολοκληρωτική ακύρωση του τεχνικού έργου.

Εικόνα 5.11 Εικόνα υδραυλικού έργου μετά την πλημμύρα της Μάνδρας (Λέκκας, 2018)
0.11
5.4 Επιπτώσεις πλημμυρών
Οι παράγοντες που επηρεάζουν το μέγεθος των καταστροφικών επιπτώσεων που

προκαλούνται από πλημμύρες είναι η χρήση γης της λεκάνης κατάκλυσης, ο ρυθμός
ανύψωσης και η διάρκεια της πλημμύρας, το μέγεθος (ταχύτητα και βάθος του νερού) και η
συχνότητα της πλημμύρας, το βάρος ιζημάτων που αποτίθενται, η εποχή και η
αποτελεσματικότητα της πρόβλεψης, της προειδοποίησης, καθώς και των συστημάτων
εκτάκτου ανάγκης (Λέκκας, 2007).
Οι επιπτώσεις των πλημμυρών αξιολογούνται με βάση τις απώλειες ανθρωπίνων ζωών, τις
κοινωνικές και οικονομικές ζημιές, τις πληγείσες περιοχές, τη ρύπανση του περιβάλλοντος
και την καταστροφή της πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι επιπτώσεις των πλημμυρών μπορεί να
είναι άμεσες, οι οποίες προκαλούνται από την πλημμύρα, και έμμεσες, που είναι αποτέλεσμα
της δυσλειτουργίας των υπηρεσιών και συστημάτων που έχουν σχέση με αυτήν.
 Οι άμεσες συνέπειες των πλημμυρών είναι:

 Τραυματισμοί και απώλειες ανθρώπων και ζώων, που πνίγηκαν, λαμβάνοντας υπόψη
και τις ασθένειες, καθώς και τις επιδημίες, που παρουσιάστηκαν μετά την πλημμύρα.
 Η φυσική καταστροφή κτηρίων, κατοικιών, αυτοκινήτων, αγροκτημάτων
αποχετευτικών συστημάτων, οδικού δικτύου, συστημάτων επικοινωνιών, μέσων
μεταφοράς, γεφυρών και άλλων σημαντικών δομικών έργων που προκαλείται από την
ταχύτητα των ρευμάτων και των ιζημάτων.
 Η διάβρωση και απόθεση των ιζημάτων στις αστικές και αγροτικές περιοχές, που
μπορεί να οδηγήσει σε απώλεια σημαντικού εδάφους και βλάστησης.
 Οι έμμεσες συνέπειες των πλημμυρών είναι:
 Η μικρής διάρκειας μόλυνση των ποταμών, η δυσκολότερη παροχή νερού, η

μόλυνση και ο περιορισμός του πόσιμου νερού.
 Η μετάδοση ασθενειών από το νερό και λόγω των ανθυγιεινών συνθηκών
διαβίωσης.
 Η έλλειψη τροφής οδηγεί στην πείνα, καθώς και δυσκολότερη προμήθεια της,
καθώς μπορεί να καταστραφούν ολόκληρες καλλιέργειες από μια πλημμύρα.
 Πολλά είδη βλάστησης ενδέχεται να εξαφανιστούν.
 Οι συνέπειες των πλημμυρών είναι μακροπρόθεσμες.
 Η οικονομική δυσπραγία, που είναι αποτέλεσμα της προσωρινής έλλειψης
τουρισμού, του κόστους αποκατάστασης και της αύξησης των τιμών των
τροφίμων.
 Απομάκρυνση των κατοίκων από τις πληγείσες περιοχές.
 Πιθανότητα εκδήλωσης φωτιάς από κομμένους αγωγούς αερίων ή από
βραχυκύκλωμα.
 Οφέλη από τις πλημμύρες: Οι πλημμύρες εκτός από τα πολλά καταστροφικά

αποτελέσματα που επιφέρουν κατά την πρόκλησή τους, ευνοούν τα εδάφη, κάνοντάς τα
πιο εύφορα και εμπλουτίζοντας τα με πολλές θρεπτικές ουσίες.
Στις Εικόνες 5.12 και 5.13 που ακολουθούν, φαίνονται κάποιες άμεσες επιπτώσεις των
πλημμυρών.

Εικόνα 5.12 Καταστροφή της γέφυρας του Γκολφαρίου από πλημμύρα

0. 12
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/zgCrzYgQ1E12794s5)
Εικόνα 5.13 Καταστροφικές συνέπειες από τις πλημμύρες στην Μάνδρα

0. 13
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/1iA233XzNnkxdP5N7)

5.4 Προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και τρόποι αντιμετώπισης

Πλημμυρών
Τα προληπτικά μέτρα για τις πλημμύρες περιλαμβάνουν σχεδιασμούς και μηχανικές

κατασκευές όπως είναι τα ακόλουθα (Λέκκας, 2000):
 Αναχώματα και τοίχους που λειτουργούν ως φυσικά εμπόδια στην υψηλή στάθμη του
νερού.
 Συστήματα επί τόπου κράτησης του νερού των καταιγίδων ή δημιουργία λεκανών
συγκράτησης.
 Δεξαμενές για αποθήκευση του νερού και απελευθέρωση του με ασφαλείς ρυθμούς.
 Διαμόρφωση των κοιτών των ρευμάτων με σκοπό τη διοχέτευση των νερών της
πλημμύρας στις γύρω περιοχές.
 Διαμόρφωση της κοίτης με σκοπό την αύξηση του μεγέθους της για γρηγορότερη
απομάκρυνση νερού.
Τα ρυθμιστικά μέτρα πρέπει να περιλαμβάνουν διαμόρφωση της λεκάνης κατάκλυσης για την
αντιμετώπιση της πλημμύρας. Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν είναι αναγκαία τα φυσικά εμπόδια,
οι δεξαμενές και οι διευθετήσεις των κοιτών.
για τα προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και τους τρόπους αντιμετώπισης των πλημμυρών
είναι οι ακόλουθες:
Οδηγίες εάν κατοικούμε σε περιοχή που κατά το παρελθόν είχε προβλήματα με

πλημμύρες:
Σε περίπτωση που ενημερωθούμε για την εκδήλωση έντονης βροχόπτωσης στην περιοχή μας:
 Βεβαιωνόμαστε ότι τα φρεάτια έξω από το σπίτι μας δεν είναι φραγμένα και οι
υδρορροές λειτουργούν κανονικά.
 Περιορίζουμε τις μετακινήσεις μας και αποφεύγουμε την εργασία και την παραμονή
σε υπόγειους χώρους.
ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ:

Εάν είμαστε μέσα σε κτίριο
 Εγκαταλείπουμε υπόγειους χώρους και μετακινούμαστε σε ασφαλές υψηλό σημείο.
Εάν βρισκόμαστε σε ανοικτό χώρο
 Δεν διασχίζουμε χείμαρρο πεζοί ή με αυτοκίνητο.

 Μένουμε μακριά από ηλεκτροφόρα καλώδια.
 Εγκαταλείπουμε το αυτοκίνητό μας εάν έχει ακινητοποιηθεί καθώς ενδέχεται να
παρασυρθεί ή να πλημμυρίσει.
 Δεν πλησιάζουμε σε περιοχές όπου έχουν σημειωθεί κατολισθήσεις.
ΚΑΤΑ ΤΗ ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΜΜΥΡΑΣ:
Εάν είμαστε μέσα σε κτίριο
 Εγκαταλείπουμε υπόγειους χώρους και μετακινούμαστε σε ασφαλές υψηλό σημείο.
 Δεν διασχίζουμε χείμαρρο πεζοί ή με αυτοκίνητο.

 Μένουμε μακριά από ηλεκτροφόρα καλώδια.
 Εγκαταλείπουμε το αυτοκίνητό μας εάν έχει ακινητοποιηθεί, καθώς ενδέχεται να
παρασυρθεί ή να πλημμυρίσει.
 Δεν πλησιάζουμε σε περιοχές όπου έχουν σημειωθεί κατολισθήσεις.
Οι οδηγίες για τον τρόπο που πρέπει να ενεργήσουμε έπειτα από μια πλημμύρα και οι
τρόποι αντιμετώπισής της είναι οι εξής:
 Μένουμε μακριά από περιοχές που έχουν πλημμυρίσει ή είναι επικίνδυνες να

ξαναπλημμυρίσουν τις επόμενες ώρες διότι:
- η πλημμύρα ενδέχεται να έχει μεταβάλει τα χαρακτηριστικά γνώριμων περιοχών
και τα νερά να έχουν παρασύρει μέρη του δρόμου, των πεζοδρομίων κλπ.
- εγκυμονούν κίνδυνοι από σπασμένα οδοστρώματα, περιοχές με επικίνδυνη κλίση,
λασποροές κλπ.

- τα νερά ενδέχεται να είναι μολυσμένα αν έχουν παρασύρει μαζί τους απορρίμματα,

αντικείμενα και νεκρά ζώα.
 Προσέχουμε να μην εμποδίζουμε τα συνεργεία διάσωσης.
 Δεν πλησιάζουμε σε περιοχές που έχουν σημειωθεί κατολισθήσεις και πτώσεις
βράχων.
 Ελέγχουμε εάν το σπίτι ή ο χώρος εργασίας μας κινδυνεύει από πτώση βράχων.
Εάν πρέπει οπωσδήποτε να βαδίσουμε ή να οδηγήσουμε σε περιοχές που έχουν πλημμυρίσει
 Προσπαθούμε να βρούμε σταθερό έδαφος.

 Αποφεύγουμε νερά που ρέουν.
 Εάν βρεθούμε μπροστά σε δρόμο που έχει πλημμυρίσει σταματάμε και αλλάζουμε
κατεύθυνση.
 Αποφεύγουμε τα λιμνάζοντα νερά. Ενδέχεται να αποτελέσουν καλούς αγωγούς
ηλεκτρικού ρεύματος καθώς κρύβουν υπόγεια καλώδια ή διαρροές από
εγκαταστάσεις.
 Ακολουθούμε πιστά τις οδηγίες των αρμόδιων Αρχών.
ΤΙ ΝΑ ΚΑΝΟΥΜΕ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΖΗΜΙΩΝ:
Πριν αρχίσουμε τις διαδικασίες αποκατάστασης
 Θυμόμαστε ότι οι κίνδυνοι από την πλημμύρα δεν υποχωρούν αμέσως μετά την
απόσυρση των υδάτων.
 Βεβαιωνόμαστε από τις Αρχές ότι η περιοχή που βρίσκεται το σπίτι ή ο χώρος
εργασίας μας είναι πλέον ασφαλής και κατόπιν επιστρέφουμε σε αυτήν, ειδικά αν έχει
προηγηθεί εκκένωση.
 Κλείνουμε την τροφοδοσία του ηλεκτρικού ρεύματος, ακόμα και εάν στην περιοχή
μας έχει διακοπεί το ηλεκτρικό ρεύμα.
 Κλείνουμε την παροχή νερού, για το ενδεχόμενο βλάβης στο δίκτυο ύδρευσης.
Για να εξετάσουμε ένα κτίριο που έχει πλημμυρίσει
 Φοράμε κλειστά παπούτσια ώστε να αποφύγουμε τραυματισμούς από αντικείμενα ή

ανωμαλίες στο έδαφος που κρύβουν τα νερά.

 Εξετάζουμε τους τοίχους, τις πόρτες, τις σκάλες και τα παράθυρα.

 Εξετάζουμε τα δίκτυα του ηλεκτρικού ρεύματος, ύδρευσης και αποχέτευσης.

6 Σεισμοί
6.1 Σεισμός – Βασικές έννοιες
Σεισμός νοείται η εδαφική δόνηση που γεννιέται κατά τη διατάραξη της μηχανικής
ισορροπίας των πετρωμάτων από φυσικές αιτίες που βρίσκονται στο εσωτερικό της γης. Ο
σεισμός γίνεται αισθητός στους ανθρώπους με τις αναταράξεις του εδάφους, οι οποίες
προκαλούνται από μέρος της ενέργειας που μεταφέρεται στην επιφάνειά της με τα σεισμικά
κύματα, τα οποία διαδίδονται στον φλοιό της με ταλαντώσεις των πετρωμάτων.
Ο σεισμός είναι φαινόμενο το οποίο εκδηλώνεται συνήθως χωρίς σαφή προειδοποίηση, είναι
αδύνατον να αποτραπεί και παρόλο τη μικρή χρονική διάρκεια του, οι υλικές ζημιές που
προκαλεί στις ανθρώπινες υποδομές με επακόλουθα σοβαρούς τραυματισμούς και απώλειες
ανθρώπινων ζωών είναι πολύ μεγάλες.
Μια άλλη εκδήλωση των σεισμών, η οποία είναι αποτέλεσμα της μετακίνησης των
πετρωμάτων της λιθόσφαιρας, είναι η δημιουργία τσουνάμι στη θάλασσα όταν ο σεισμός
είναι υποθαλάσσιος και προκαλεί ικανή κατακόρυφη ανάταξη του βυθού. Οι περισσότεροι
σεισμοί έχουν σχέση με τον τεκτονικό χαρακτήρα της Γης και ονομάζονται τεκτονικοί
σεισμοί. Υπάρχει περίπτωση όμως, ένας σεισμός να είναι το αποτέλεσμα ενός απότομου
γλιστρήματος ενός παγετώνα.
Η Ελλάδα έχει τη μεγαλύτερη σεισμικότητα στην Ευρώπη, όπως παρουσιάζεται στην Εικόνα
6.1 που ακολουθεί, καθώς στη χώρα μας απελευθερώνεται το μισό της ενέργειας που βγαίνει
από τους σεισμούς όλης της Ευρώπης και είναι κατακερματισμένη με μεγάλο αριθμό
σεισμογενών ζωνών.
Η μεγάλη σεισμικότητα της χώρας μας οφείλεται στην γεωγραφική της θέση, η οποία
συμπίπτει με περιοχή του πλανήτη μας όπου εκδηλώνονται μεγάλα γεωτεκτονικά φαινόμενα,
όπως η σύγκλιση της Αφρικανικής με την Ευρασιατική λιθοσφαιρική πλάκα όπως φαίνεται
στην Εικόνα 6.2 που ακολουθεί.

Εικόνα 6.1 Η μεγάλη σεισμικότητα της Ελλάδας, όπως φαίνεται από την κατανομή των επικέντρων των
0.1
σεισμών της Μεσογείου (Πηγή: Μακρόπουλος, 2006)
Εικόνα 6.2 Οι κινήσεις των λιθοσφαιρικών πλακών που επηρεάζουν την τεκτονική της Ελλάδα
0. 2
(Πηγή: https://www.geodifhs.com/uploads/3/1/6/8/3168846/grplates.jpg)

6 .2 Η θεωρία των λιθοσφαιρικών πλακών
Η λιθόσφαιρα της Γης είναι ανθεκτική και συμπαγής και είναι διαιρεμένη σε μικρό αριθμό
τεκτονικών πλακών, διαστάσεων χιλιάδων χιλιομέτρων, οι οποίες συμπεριφέρονται σαν
ενιαίο σύνολο και κινούνται «επιπλέοντας» πάνω στην μαλακή και μερικώς τηγμένη
ασθενόσφαιρα. Η εξωτερική λιθόσφαιρα, αποτελείται από δώδεκα περίπου μεγάλες πλάκες
και αρκετές μικρότερες, όπως φαίνεται στην Εικόνα 6.3 που ακολουθεί. Τα χαρακτηριστικά
των λιθοσφαιρικών πλακών διαφέρουν ως προς τη διάσταση, τη σύνθεση από ωκεάνιο και
ηπειρωτικό φλοιό ή ωκεάνιο αποκλειστικά και τα εκατοστά που μετακινούνται ανά έτος. Οι
κύριες λιθοσφαιρικές πλάκες είναι η Ανταρκτική, η Ειρηνική, η Αμερικανική, η Αφρικανική
η Ευρασιατική και η Αυστραλιακή. Οι υπόλοιπες λιθοσφαιρικές πλάκες αναφέρονται ως
μικροπλάκες και κάποιες από αυτές είναι η Καραϊβική, των Φιλιππίνων, η Nazca και η
Αραβική.
Εικόνα 6.3 Οι λιθοσφαιρικές πλάκες του γήινου φλοιού

0. 3
(Πηγή: Ο.Α.Σ.Π.)

Σύμφωνα με τη θεωρία των λιθοσφαιρικών (τεκτονικών) πλακών ή της Νέας Παγκόσμιας

Τεκτονικής, οι πλάκες αυτές, βρίσκονται σε συνεχή κίνηση στη διάρκεια του γεωλογικού
χρόνου. Τα πετρώματα του γήινου φλοιού εντός της οριοθέτησης της κάθε πλάκας, κινούνται
ως ενιαίο άκαμπτο σώμα χωρίς μεγάλες κάμψεις και με λίγες ηφαιστειακές ή σεισμικές
εκδηλώσεις. Το μεγαλύτερο μέρος της σεισμικής δραστηριότητας της Γης λαμβάνει χώρα
κοντά στα όρια αυτών των πλακών, καθώς όλη η ενέργεια του εσωτερικού της Γης εκλύεται
προς την επιφάνειά της. Τα όρια των πλακών καθορίζονται από στενές ζώνες, πάνω στις
οποίες εκδηλώνεται το 80% της σεισμικής και ηφαιστειακής δραστηριότητας. Αντίθετα, στα
κεντρικά τμήματα των πλακών δεν παρατηρούνται ουσιώδεις μεταβολές. Η διάκριση των
ορίων των τεκτονικών πλακών με βάση την κίνησή τους ανά περιοχές είναι η ακόλουθη:
 αποκλίνοντα όρια, όταν οι γειτονικές λιθοσφαιρικές πλάκες απομακρύνονται η μία

από την άλλη, όπου σε αυτή την περίπτωση, από το κενό ανάμεσα στις δύο πλάκες
αναδύεται βασαλτικό μάγμα, το οποίο ψύχεται και παράγεται νέος φλοιός. Η
απομάκρυνση είναι είτε συμμετρική, είτε απομακρύνεται μόνο η μία πλάκα, είτε η
μία πλάκα απομακρύνεται ταχύτερα από την άλλη.
 συγκλίνοντα όρια, όταν οι γειτονικές λιθοσφαιρικές πλάκες πλησιάζουν η μία την
άλλη και συγκρούονται, οπότε καταστρέφεται φλοιός, με αποτέλεσμα να
δημιουργείται ωκεάνια τάφρος. Υπάρχουν τρεις περιπτώσεις σύγκλισης, οι οποίες
εξαρτώνται από το είδος των λιθοσφαιρικών πλακών και είναι οι εξής:
i. Δύο λιθοσφαιρικές πλάκες με ηπειρωτικό φλοιό. Στην περίπτωση αυτή, oι
δύο πλάκες συγκρούονται, δεν βυθίζεται καμία, θραύονται και
πτυχώνονται, με αποτέλεσμα τον σχηματισμό ορογένεσης.
ii. Δύο λιθοσφαιρικές πλάκες με ωκεάνιο φλοιό. Στην περίπτωση αυτή, η μία
πλάκα κάμπτεται και βυθίζεται κάτω από την άλλη και αυτό έχει ως
αποτέλεσμα την δημιουργία τάφρου και ηφαιστειακού νησιώτικου τόξου.
iii. Μία λιθοσφαιρική πλάκα με ωκεάνιο φλοιό και μία με ηπειρωτικό.
Επειδή ο ωκεάνιος φλοιός είναι βαρύτερος από τον ηπειρωτικό, η πλάκα
με ωκεάνιο φλοιό κάμπτεται και βυθίζεται κάτω από την πλάκα με
ηπειρωτικό φλοιό. Έπειτα, σχηματίζεται τάφρος, ορογενετικό τόξο,
οπισθόταφρος και ηφαιστειακό τόξο.
 πλευρικώς ολισθαίνοντα όρια, όταν υπάρχει πλευρική κίνηση μεταξύ των

λιθοσφαιρικών πλακών, χωρίς καταστροφή ή παραγωγή φλοιού.
Για κάθε περίπτωση από τις παραπάνω, υπάρχουν ζώνες, στις οποίες συμβαίνουν σε κάποιο
από τα στάδιά τους, γεωτεκτονικές διεργασίες απόκλισης, σύγκλισης ή πλευρικής ολίσθησης
αντίστοιχα.
Εικόνα 6.4 Παγκόσμιος χάρτης της Γήινης σεισμικής δραστηριότητας (1963 - 1998)
0. 4
(Πηγή: Από NASA, DTAM project team - http://denali.gsfc.nasa.gov/dtam/seismic/, Κοινό Κτήμα,

https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=35429)
Στην παραπάνω Εικόνα 6.4, παρουσιάζεται ο Παγκόσμιος χάρτης της Γήινης σεισμικής
δραστηριότητας (1963 - 1998), όπου είναι εμφανές ότι το μεγαλύτερο μέρος της σεισμικής
δραστηριότητας της Γης πραγματοποιείται κοντά στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών. Η
μεγαλύτερη συχνότητα του φαινομένου λαμβάνει χώρα στις ζώνες που αντιστοιχούν στις
περιοχές σύγκλισης των πλακών αυτών, στις οποίες έχουν καταγραφεί οι ισχυρότεροι
σεισμοί, είναι οι πιο σεισμογενείς παγκοσμίως, ενώ ταυτόχρονα παρουσιάζουν έντονη
ηφαιστειακή δραστηριότητα καθώς και ορογένεση.

6.3 Είδη Σεισμικών Κυμάτων
Η σύγκρουση των λιθοσφαιρικών πλακών και οι εκτεταμένες κινήσεις και παραμορφώσεις

που λαμβάνουν χώρα στον φλοιό της Γης, δημιουργούν συνθήκες ανάπτυξης ρηγμάτων και
σεισμών. Στα πετρώματα που βρίσκονται στο εσωτερικό της Γής, ασκούνται τάσεις, οι οποίες
συντελούν στην ελαστική τους παραμόρφωση και την συσσώρευση μεγάλων ποσοτήτων
δυναμικής ενέργειας. Η αποθηκευμένη ελαστική ενέργεια παραμόρφωσης μετατρέπεται
σταδιακά σε κινητική ενέργεια και μεταδίδεται σαν σεισμικό κύμα μέσα από διάφορους
γεωλογικούς σχηματισμούς σε μεγάλες αποστάσεις, προς όλες τις κατευθύνσεις καθώς το
πέτρωμα ταλαντώνεται.
Όπως όλες οι κατηγορίες κυμάτων, έτσι και τα σεισμικά κύματα χαρακτηρίζονται από το
μήκος τους (την απόσταση μεταξύ δυο διαδοχικών ελαχίστων ή μέγιστων κυμάτων), την
περίοδο (ο χρόνος που απαιτείται για να διασχίσει ένα σημείο ένα συγκεκριμένο κύμα) την
συχνότητα (το πλήθος των κυμάτων που περνούν σε μια δεδομένη στιγμή από ένα σημείο σε
Hertz) και το πλάτος (η κατακόρυφη απόσταση μεταξύ ενός μέγιστου και ενός ελαχίστου
κύματος) (Λέκκας, 2000).
Υπάρχουν έξι διαφορετικά είδη σεισμικών κυμάτων. Τα σεισμικά αυτά κύματα, ανάλογα με
τον τρόπο μεταφοράς τους μέσα στη Γη διακρίνονται σε τρεις μεγάλες κατηγορίες οι οποίες
είναι οι εξής :
 τα πρωτεύοντα ή επιμήκη,
 τα δευτερεύοντα ή εγκάρσια και
 τα επιφανειακά.
Οι δυο πρώτες κατηγορίες ανήκουν στα κύματα χώρου. Στη πρώτη κατηγορία κυμάτων
έχουμε τα επιμήκη κύματα με τον συμβολισμό Ρ, τα οποία προέρχονται από τη λέξη primary
και είναι παρόμοια με τα ηχητικά κύματα. Στη δεύτερη κατηγορία κυμάτων είναι τα εγκάρσια
κύματα ή κύματα S, που προέρχονται από τη λέξη secondary και στην τρίτη κατηγορία
σεισμικών κυμάτων είναι τα επιφανειακά κύματα τα οποία διακρίνονται σε κύματα Love (L),
κύματα Rayleigh (R), κύματα Stoneley (S) και κύματα Channel (C), των οποίων η κίνηση
περιορίζεται μόνο στην επιφάνεια.
Η ταχύτητα μετάδοσης των σεισμικών κυμάτων είναι συνάρτηση των ελαστικών ιδιοτήτων
των υλικών μέσω των οποίων γίνεται η διάδοση.
Τις σεισμικές δονήσεις συνοδεύουν δύο φαινόμενα, τα οποία είναι τα ηχητικά και τα

φωτεινά. Τα ηχητικά φαινόμενα είναι το υπόκωφο βουητό, το οποίο γίνεται συνήθως

αντιληπτό, ενώ τα φωτεινά φαινόμενα είναι πολύ δύσκολο να τους αποδοθεί μια εξήγηση, γι᾿
αυτό υπάρχουν πολλές εκδοχές σχετικά με αυτά.
6.4 Σεισμικό ρήγμα
Την κυριότερη αιτία δημιουργίας σεισμικών κυμάτων αποτελούν τα σεισμικά ρήγματα, αφού
κάθε απότομη διαταραχή της ισορροπίας των πετρωμάτων του στερεού φλοιού της γης οδηγεί
στη δημιουργία ταλαντώσεων, δηλαδή την δημιουργία κάποιας από τις μορφές των
σεισμικών κυμάτων που προαναφέρθηκαν.
Μια ισχυρή σεισμική ώθηση χαρακτηρίζεται κυρίως από την διάρκεια της (σε δευτερόλεπτα),
από τη συχνότητα της, από το μέγιστο πλάτος κύματος, από την αραίωση με την απόσταση
από το σεισμικό ρήγμα, από τη μέγιστη ταχύτητα (σε μέτρα ανά λεπτό) και από τη μέγιστη
επιτάχυνση (ως ποσοστό της επιτάχυνσης της βαρύτητας). Η χρονική διάρκεια της ώθησης
είναι μεγαλύτερη, όσο μεγαλύτερη είναι η επιφάνεια του ρήγματος που δραστηριοποιείται,
επειδή η ζώνη από την οποία πηγάζουν σταδιακά τα σεισμικά κύματα, έχει συνήθως
μεγαλύτερο εύρος και επομένως το μέγεθος ενός σεισμού είναι μεγαλύτερο.
Όταν το ποσό της συσσωρευμένης δυναμικής ενέργειας ξεπεράσει κάποια συγκεκριμένη
τιμή, η οποία εξαρτάται κυρίως από τις φυσικές ιδιότητες του πετρώματος, αλλά και από
πολλούς ακόμη παράγοντες, τότε παύει να υφίσταται η συνεκτικότητα του πετρώματος και το
πέτρωμα θραύεται απότομα, όπως φαίνεται στην Εικόνα 6.5 που ακολουθεί. Η επιφάνεια
εκατέρωθεν της οποίας κινούνται τα δύο τεμάχη του πετρώματος που υπέστη τη θραύση
καλείται σεισμικό ρήγμα. (Λέκκας, 2000). Τη χρονική αυτή στιγμή, γεννιέται ένας σεισμός.

Εικόνα 6.5 Ολίσθηση κατά μήκος ρήγματος

0. 5
(Λέκκας, 2000)
Σε πολλές περιπτώσεις, η ρηξιγενής αυτή επιφάνεια που δημιουργείται σε βάθος στο

εσωτερικό της Γης, επεκτείνεται μέχρι την επιφάνεια της. Μια εντυπωσιακή εμφάνιση
σεισμικού ρήγματος στην επιφάνεια αποτελεί το παράδειγμα του σεισμικού ρήγματος Nojima
στη νήσο Awaji Της Ιαπωνίας, κατά το σεισμό του Kobe τον Ιανουάριο του 1995 που
παρουσιάζεται στην Εικόνα 6.6 που ακολουθεί.

Εικόνα 6.6 Σεισμικό ρήγμα Nojima στη νήσο Awaji Της Ιαπωνίας κατά το σεισμό του Kobe τον
0. 6
Ιανουάριο του 1995 (Λέκκας, 2000)
Επιπρόσθετα, τα ρήγματα έχουν σχετική μετακίνηση μεταξύ τους, όπως παρουσιάζεται στην
Εικόνα 6.7 που ακολουθεί, η οποία είναι αντίστοιχη με αυτή των τεκτονικών πλακών, που
είναι ο εφελκυσμός (κανονικό ρήγμα), η συμπίεση (ανάστροφο ρήγμα) και η διάτμηση
(ρήγμα οριζόντιας ολίσθησης).

Εικόνα 6.7 Tάσεις και ρήγματα στα όρια των λιθοσφαιρικών πλακών
0. 7
(Λέκκας, 2007)
6.5 Κατηγορίες σεισμών
Οι σεισμοί ανάλογα με τα αίτια γέννησής τους διακρίνονται στις ακόλουθες κατηγορίες:
 Τεκτονικοί σεισμοί. Οι σεισμοί αυτής της κατηγορίας, αποτελούν την συντριπτική

πλειοψηφία, του 90% των επιφανειακών σεισμών και του συνόλου των πλουτώνιων
και είναι εδαφικές δονήσεις οι οποίες προκαλούνται από την βίαιη διάρρηξη των
πετρωμάτων της γης, που είναι αποτέλεσμα της δράσεως τεκτονικών δυνάμεων
συμπίεσης και εφελκυσμού.
 Ηφαιστειογενείς σεισμοί. Οι σεισμοί αυτής της κατηγορίας, αποτελούν το 7% του
συνόλου των επιφανειακών σεισμών και είναι εδαφικές δονήσεις που είτε
συνοδεύουν είτε προηγούνται τις ηφαιστειακές εκρήξεις. Είναι συνήθως λιγότερο
ισχυροί από τους τεκτονικούς, αλλά ακόμα και αυτοί, μπορεί να είναι ιδιαίτερα
καταστροφικοί και να προκαλέσουν ζημιές σε κατασκευές, καθώς και σχισμές και
παραμορφώσεις στο έδαφος.

 Εγκατακρημνισιγενείς σεισμοί. Οι σεισμοί αυτής της κατηγορίας, αποτελούν το

3% του συνόλου των επιφανειακών σεισμών και είναι εδαφικές δονήσεις οι οποίες
οφείλονται σε καταπτώσεις οροφών φυσικών εγκοίλων και σπηλαίων λόγω
διάβρωσης. Είναι σεισμοί συνήθως μικρού μεγέθους, έχουν τοπικό χαρακτήρα και
ορισμένες φορές έχουν παρατηρηθεί σε μετασεισμική ακολουθία ως
συνεπακόλουθο άλλου τύπου σεισμών.
 Κρυογενείς σεισμοί. Οι σεισμοί αυτής της κατηγορίας, προκαλούνται με την
απότομη πτώση της θερμοκρασίας. Όταν η θερμοκρασία του νερού που συγκρατεί
το έδαφος σε υγρή μορφή πέσει κάτω από το κρίσιμο σημείο που το υγρό νερό
γίνεται πάγος, η διαστολή που προκαλεί η αλλαγή φάσης του νερού συμπιέζει τα
πετρώματα και μπορεί να προκληθεί διάρρηξη σε αυτά. Λαμβάνουν χώρα συνήθως
τις πρώτες πρωινές ώρες κατά τις κρύες περιόδους του χειμώνα. Οι επιπτώσεις τους
δεν είναι σοβαρές, καθώς γίνονται αισθητοί σε ακτίνα ελάχιστων χιλιομέτρων από
τον άνθρωπο, με συνοδεία από τον κρότο θραύσης. Προκαλούν ζημιές σε
τσιμεντένιες πλάκες και υποστρώσεις, στο δίκτυο σωληνώσεων και σε υλικά
θεμελίωσης που βρίσκονται στη γραμμή θραύσης.
 Τεχνητοί σεισμοί. Οι σεισμοί αυτής της κατηγορίας, προκαλούνται με εκρήξεις ή
χτύπημα της επιφάνειας του γήινου φλοιού και συνήθως χρησιμοποιούνται για την
τομογράφηση του υπεδάφους. Σε μεγάλη κλίμακα είναι δυνατόν να προκληθούν και
σεισμοί.
Επιπλέον, η κατηγοριοποίηση των σεισμών μπορεί να γίνει και με βάση το εστιακό τους
βάθος.
Εστία σεισμού ονομάζεται ο χώρος που αρχίζει η ρήξη του πετρώματος όταν οι τάσεις
υπερβούν την αντοχή του σε ορισμένη θέση, επομένως το πέτρωμα σπάει, προκαλείται
ρήγμα και γίνεται η απελευθέρωση της σεισμικής ενέργειας. Το σημείο αυτό, όπου γίνεται η
απελευθέρωση της σεισμικής ενέργειας είναι γνωστότερο και ως υπόκεντρο.
Το σημείο της επιφάνειας το οποίο βρίσκεται ακριβώς πάνω από την εστία, δηλαδή η
προβολή του υποκέντρου στην επιφάνεια της Γης ονομάζεται επίκεντρο του σεισμού. Η
απόσταση αυτού του σημείου από το σταθμό, ονομάζεται επικεντρική απόσταση, η οποία
είναι δυνατό να βρεθεί από το σεισμογράφημα ενός σταθμού και εάν στο σταθμό υπάρχουν
κι άλλοι σεισμογράφοι με διαφορετικό προσανατολισμό, οι οποίοι να μπορούν να
καταγράφουν με μεγάλη ακρίβεια τους σεισμούς που προέρχονται από τη διεύθυνση Βορράς-

Νότος ή Ανατολή-Δύση, μπορεί να προσδιοριστεί το επίκεντρο του σεισμού με απόλυτη

ακρίβεια.
Η γέννηση των σεισμών λαμβάνει χώρα μόνο μέσα στη λιθόσφαιρα και το βάθος των εστιών
φτάνει περίπου μέχρι 700 Km . Το μεγαλύτερο εστιακό βάθος σεισμού που έχει υπολογιστεί
είναι 720 Km.
Ανάλογα με το εστιακό τους βάθος, οι σεισμοί διακρίνονται στις εξής κατηγορίες:
 Επιφανειακοί σεισμοί. Οι σεισμοί αυτής της κατηγορίας έχουν εστιακό βάθος

μικρότερο από 60 Km
 Σεισμοί ενδιάμεσου βάθους. Οι σεισμοί αυτής της κατηγορίας έχουν εστιακό
βάθος μεταξύ 60 - 300 Km.
 Σεισμοί μεγάλου βάθους. Οι σεισμοί αυτής της κατηγορίας έχουν εστιακό βάθος
μεγαλύτερο από 300 Km.
Οι σεισμοί ενδιάμεσου και μεγάλου βάθους, καλούνται πλουτώνιοι σεισμοί. Στις μεσο-
ωκεάνιες ράχεις γεννιούνται μόνο επιφανειακοί σεισμοί, ενώ στις περιοχές σύγκλισης των
πλακών γεννιούνται και σεισμοί ενδιάμεσου ή μεγάλου βάθους.
6.6 Σεισμικός κίνδυνος
Το αναμενόμενο τελικό αποτέλεσμα της σεισμικής κίνησης σε μια περιοχή (θάνατοι, υλικές
ζημιές κλπ) και η αναγκαιότητα σύγκρισής του με εκείνο σε μια άλλη περιοχή οδήγησε τους
επιστήμονες στην υιοθέτηση μιας ποσότητας που ονομάζεται σεισμικός κίνδυνος.
Για να υπάρξει μείωση του μεγέθους των καταστροφών, θα πρέπει να μειωθεί ο σεισμικός
κίνδυνος (Σ.Κ.), δηλαδή να μειωθούν οι επιπτώσεις που προκαλεί ένας καταστρεπτικός
σεισμός.
Ο σεισμικός κίνδυνος (Σ.Κ.) είναι ο συνδυασμός του κατά πόσο αναμένεται η εκδήλωση
ενός μεγάλου σεισμού σε μια περιοχή στα προσεχή Τ χρόνια. Είναι δηλαδή, ο συνδυασμός
της Σεισμικής Επικινδυνότητας (Σ.Ε.) της περιοχής και του βαθμού τρωτότητας (Τρ) των
τεχνικών κατασκευών που βρίσκονται στην περιοχή.
Μπορεί να εκφραστεί σε κόστος σε ανθρώπινες ζωές , οικονομικό κόστος κλπ, ανά μονάδα
χρόνου. Η σχέση του σεισμικού κινδύνου παρουσιάζεται στην Εικόνα 6.8 που ακολουθεί.

ΣΕΙΣΜΙΚΟΣ ΚΙΝΔΥΝΟΣ
(Σ.Κ)
(Σ.Κ.)
ΣΕΙΣΜΙΚΗ ΤΡΩΤΟΤΗΤΑ ΔΙΑΚΙΝΔΥΝΕΥΟΜΕΝΗ
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑ (Τρ.) ΑΞΙΑ
(Δ.Α.)
(Σ.Ε.)
(Τρ)
ΣΕΙΣΜΙΚΟΤΗΤΑ ΤΕΚΤΟΝΙΚΟ ΒΑΘΜΟΣ ΒΑΘΜΟΣ

ΚΑΘΕΣΤΩΣ ΑΔΥΝΑΜΙΑΣ ΑΔΥΝΑΜΙΑΣ
ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ
ΙΣΤΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
Σ.Κ. = Σ.Ε. * Τρ * Δ.Α.

Η μείωση του Σεισμικού Κινδύνου ΑΠΑΙΤΕΙ μείωση της Τρωτότητας.
Εικόνα 6.8 Ορισμός Σεισμικού Κινδύνου
0. 8
Η τρωτότητα (Τρ) είναι ο βαθμός της βλάβης (ή η πιθανότητα φθοράς) που προκαλεί στο
κτίριο κάποιο σεισμικό φορτίο. Η τρωτότητα εξαρτάται από το πόσο ευάλωτος είναι ο
κοινωνικός ιστός και το δομημένο περιβάλλον της περιοχής στην εκδήλωση ενός
ενδεχόμενου μεγάλου σεισμού και από το πόσο υφίσταται η ύπαρξη σημαντικών
κατασκευών, τόσο από οικονομικής όσο και κοινωνικής άποψης, οι οποίες εκτίθενται στον
κίνδυνο για να υποστούν σοβαρές βλάβες. Οι βλάβες αυτές, δύναται να προκαλέσουν από
προσωρινή διακοπή λειτουργίας μέχρι ολική καταστροφή. Για τον υπολογισμό της
τρωτότητας υπάρχουν πολλές μεθοδολογίες (π.χ. πιθανολογική, αιτιοκρατική, experts
opinion).
Η Σεισμική Επικινδυνότητα (Σ.Ε.) είναι η πιθανότητα να εκδηλωθεί ένας μεγάλος σεισμός
ή αλλιώς, η πιθανότητα κάποια εδαφική παράμετρος (όπως είναι η επιτάχυνση, η ταχύτητα, η
μετατόπιση, η ένταση, η διάρκεια κλπ.) να ξεπεράσει μια ορισμένη τιμή, σε
ένα δεδομένο χρονικό διάστημα, σε μια θέση. Ο χρόνος εκδήλωσής του σεισμού σε μια
περιοχή αποτελεί έναν από τους τρεις παράγοντες που καθορίζουν το μέγεθος του κινδύνου,
επομένως και το μέγεθος της αναμενόμενης καταστροφής. Στον τομέα της εκτίμησης της
Σεισμικής Επικινδυνότητας (Σ.Ε) έχουν γίνει μεγάλα βήματα προόδου σε διεθνές και
Ελληνικό επίπεδο, ώστε να αποτυπωθούν τα απαραίτητα στοιχεία, με τα οποία οι μηχανικοί
να μπορούν να οδηγηθούν σε έναν ορθό αντισεισμικό σχεδιασμό.
Η εκτίμηση της σεισμικής επικινδυνότητας είναι μια διαδικασία πολύπλοκη. Εξαρτάται από

τους εξής παράγοντες:

• την σεισμικότητα,
• την επίδραση του μέσου,
• τις τοπικές εδαφικές συνθήκες.
Η σεισμική επικινδυνότητα μιας περιοχής εκφράζεται με μία ποσότητα, το μέτρο της οποίας
είναι η αναμενόμενη ένταση της σεισμικής κίνησης στη περιοχή αυτή, ενώ η τρωτότητα των
τεχνικών κατασκευών εκφράζεται με το μέτρο των ιδιοτήτων των κατασκευών της περιοχής
(π.χ ποιότητα κατασκευής, τοπικές γεωτεχνικές συνθήκες κλπ.). Ακόμη και εάν στο μέλλον
μπορεί να προβλεφθεί ένας σεισμός, εντούτοις είναι αδύνατον να αποφευχθεί, επομένως η
εκτίμηση της Σεισμικής Επικινδυνότητας (Σ.Ε) επιβάλλεται να είναι όσο το δυνατόν
αξιόπιστη.
Ο τρίτος παράγοντας που επηρεάζει τον σεισμικό κίνδυνο (Σ.Κ.), δηλαδή ποια είναι η
οικονομική αλλά και κοινωνική αξία των υποδομών ή στοιχείων που εκτίθενται σε κίνδυνο,
είναι συνήθως σε μεγάλο βαθμό δεδομένος στην συγκεκριμένη τοποθεσία. Επομένως, ο
μεγαλύτερος παράγοντας που συντελεί στην μείωση του Σεισμικού Κινδύνου (Σ.Κ.) είναι η
μείωση της Τρωτότητας (Τρ), δηλαδή της ευαισθησίας των τεχνικών υποδομών και του
κοινωνικού ιστού, καθώς και της ενίσχυσης της ικανότητάς τους να μπορούν αντιμετωπίσουν
με τις ελάχιστες δυνατές απώλειες την εκδήλωση ενός ισχυρού σεισμού.
Ωστόσο, τα μέτρα που πρέπει να ληφθούν, αποτελούν τον σημαντικότερο ίσως παράγοντα
στο θέμα αντιμετώπισης των φυσικών καταστροφών, καθώς η διεθνής πείρα έδειξε ότι η
ορθή εφαρμογή τους, μειώνει δραστικά το βαθμό καταστρεπτικότητας των φυσικών
φαινομένων, όπως είναι ο σεισμός. Με βάση το Ν. 3013/2002, η Γενική Γραμματεία
Πολιτικής Προστασίας είναι αρμόδια στα θέματα αντιμετώπισης του σεισμικού κινδύνου στη
χώρα μας σε όλες τις φάσεις (προετοιμασίας, κινητοποίησης και συντονισμού δράσης των
εμπλεκόμενων αρμόδιων φορέων πολιτικής προστασίας).
Σήμερα, ο κίνδυνος από έναν σεισμό σε σύγκριση με έναν σεισμό ίδιου μεγέθους που
εκδηλώθηκε πριν από 100 ή 200 χρόνια, είναι πολλές φορές μεγαλύτερος. Η μεγάλη ζήτηση
οικοπέδων λόγω του συνωστισμού στις μεγάλες πόλεις, οδηγεί στην επιλογή οικοπέδων που
δεν έχουν γερό έδαφος, δηλαδή το βράχο. Επιπλέον, οι πιέσεις που ασκούνται στην πολιτεία
για μεγαλύτερους συντελεστές δόμησης και για ψηλότερα κτίρια είναι ολοένα και πιο
μεγάλες και είναι δύσκολο να αντιμετωπιστούν. Ο μεγαλύτερος αριθμός πολυκατοικιών που
έχουν κατασκευαστεί στο παρελθόν, είναι σχεδόν χωρίς καμιά αντισεισμική προστασία,

εκτός από ένα τυπικό και γενικό αντισεισμικό συντελεστή που προβλεπόταν, με πολύ λίγες
τροποποιήσεις από τον μέχρι το 1995 Αντισεισμικό Κανονισμό του 1959. Το 1995 τέθηκε σε
υποχρεωτική εφαρμογή ο Νέος Αντισεισμικός Κανονισμός (ΝΕΑΚ) και έπειτα ο ΝΕΑΚ
2000, που ήταν πλήρης και αυστηρότερος. Από τις αρχές του 2004 τέθηκε σε εφαρμογή ο
νέος Αντισεισμικό Κανονισμός, με την Ελλάδα να χωρίζεται σε τρεις σεισμικές ζώνες όπως
παρουσιάζονται στην Εικόνα 6.9 που ακολουθεί.
Εικόνα 6.9 Οι τρεις σεισμικές ζώνες σύμφωνα με τον ισχύοντα Αντισεισμικό Κανονισμό
0. 9
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/GPqXybXdtJZFum7p6)
6.7 Όργανα καταγραφής Σεισμικών Δονήσεων
Τα σεισμικά κύματα, των οποίων η διάδοση ξεκινά από την εστία, κατευθύνονται μέσα από
τα διάφορα γήινα στρώματα, φθάνουν στους σεισμολογικούς σταθμούς παρατήρησης και
καταγράφονται σαν διαγράμματα μετατόπισης/ταχύτητας σε συνάρτηση του χρόνου από τα
διάφορα σεισμογραφικά όργανα.
Για να καθοριστεί πλήρως η κίνηση των υλικών σημείων της Γης σε ένα σταθμό πρέπει να
υπάρχουν τρία είδη σεισμογραφικών οργάνων που να καταγράφουν την μετάθεση,

την περιστροφή και την παραμόρφωση. Για τον τομέα της Σεισμολογίας, μεγαλύτερο
ενδιαφέρον παρουσιάζουν τα σεισμογραφικά όργανα, των οποίων η καταγραφή εστιάζεται
στην μετάθεση και τις παραγώγους της, ως προς τον χρόνο, την ταχύτητα και την επιτάχυνση.
Με βάση την σειρά ιστορικής εξέλιξης τους και την επιστημονική τους αξία, τα
σεισμογραφικά όργανα διακρίνονται ως εξής:
 Τα σεισμοσκόπια. Είναι σεισμογραφικά όργανα, που απλά σημειώνουν την γένεση

των σεισμών ή τους αναγράφουν πάνω σε ακίνητη αιθαλωμένη πλάκα, δίνοντας με
αυτόν τον τρόπο πληροφορίες για την ένταση της σεισμικής κίνησης.
 Οι σεισμογράφοι. Είναι σεισμογραφικά όργανα, που επιτυγχάνουν να καταγράψουν

αυτόματα, αλλά όχι πιστά την σεισμική κίνηση. Την καταγραφή, την ονομάζουμε
σεισμογράφημα και γίνεται με γραφίδα πάνω σε αιθαλωμένη ταινία ή με φωτεινή
κηλίδα πάνω σε φωτογραφική ταινία. Ο σεισμογράφος αποτελείται από το εκκρεμές,
το σύστημα ενίσχυσης (ή μεγέθυνσης) και το σύστημα καταγραφής των δεδομένων.
Η μάζα του εκκρεμούς θα πρέπει να είναι σημαντική, προκειμένου η δύναμη της
αδράνειας να μπορεί να υπερνικήσει τις τριβές της γραφίδας και των αρθρώσεων των
μοχλών. Επειδή οι σεισμογράφοι δεν διέθεταν σύστημα απόσβεσης της κίνησης ώστε
να μπορεί να επανέλθει γρήγορα το εκκρεμές στη θέση ηρεμίας για να ανταποκριθεί
σε νέα δόνηση, το αποτέλεσμα των καταγραφών τους σχετίζονταν όχι μόνο με την
σεισμική κίνηση, αλλά και με την αιώρηση του εκκρεμούς. Για τον πλήρη καθορισμό
της μετάθεσης σε ένα σταθμό απαιτούνται τρεις σεισμογράφοι, ένας για την
καταγραφή της κατακόρυφης συνιστώσας και δυο για τις οριζόντιες συνιστώσες της
εδαφικής κίνησης. Τα βασικά στοιχεία ενός σεισμογράφου αποτελούν η μονάδα
ανίχνευσης των σεισμικών κυμάτων (η οποία ονομάζεται σεισμόμετρο ή σεισμικός
φωρατής), το σύστημα ενίσχυσης της εδαφικής κίνησης, το κύκλωμα απόρριψης
θορύβου (μονάδα φίλτρου), η μονάδα χρονισμού και το σύστημα καταγραφής.
Στην χώρα μας, υπάρχουν μόνιμα εγκατεστημένοι σεισμογράφοι σε σεισμολογικούς
σταθμούς στην Αθήνα αλλά και στην περιφέρεια, προκειμένου να καταγράφονται οι
σεισμικές δονήσεις. Ωστόσο, είναι δυνατή και η προσωρινή εγκατάσταση φορητών
δικτύων σεισμογράφων σε περιοχές που εκδηλώνουν αυξημένη σεισμική

δραστηριότητα. Στην Εικόνα 6.10 που ακολουθεί, παρουσιάζονται σεισμογράφοι σε

έναν σεισμολογικό σταθμό.
Εικόνα 6.10 Σεισμογράφοι σε σεισμολογικό σταθμό

0. 10
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/JUaH2dAtM3va6QQp8)
 Τα σεισμόμετρα. Είναι όργανα που καταγράφουν με σημαντική ακρίβεια τις

σεισμικές κινήσεις.
Η αναγραφή των σεισμικών κυμάτων στα σεισμόμετρα γίνεται με τρεις κυρίως τρόπους:
1. με μηχανική αναγραφή (σεισμόμετρα Mainka, Wiechert).

2. με οπτική αναγραφή (σεισμόμετρα Milne - Show, Wood - Anderson).
3. με ηλεκτρομαγνητική αναγραφή (σεισμόμετρο κινούμενου πηνίου Galitzin και το
σεισμόμετρο μεταβαλλόμενης μαγνητικής αντίστασης Benioff).
Η βασική διαφορά μεταξύ σεισμομέτρου και σεισμογράφου είναι ότι το σεισμόμετρο διαθέτει
συσκευή με την οποία επιτυγχάνεται απόσβεση της αιώρησης του εκκρεμούς και επομένως
είναι δυνατόν να καταγράφεται πιο πιστά η σεισμική κίνηση. Οι καταγραφές των
σεισμομέτρων ονομάζονται σεισμογράμματα.

 Οι επιταχυνσιογράφοι. Αποτελούν ειδική κατηγορία σεισμομέτρων και

χρησιμοποιούνται σχεδόν αποκλειστικά από την Τεχνική Σεισμολογία. Τα
σεισμογράμματα των σεισμογραφικών αυτών οργάνων, δίνουν τη σεισμική
επιτάχυνση σε συνάρτηση με τον χρόνο. Η τοποθέτησή τους γίνεται συνήθως μέσα
στα κτίρια για την μέτρηση της επιτάχυνσης κατά την γένεση των σεισμών και δεν
βρίσκονται σε συνεχή λειτουργία όπως τα άλλα σεισμόμετρα, αλλά μπαίνουν σε
λειτουργία με κατάλληλη διέγερση στην αρχή της γένεσης του σεισμού και
καταγράφουν την επιτάχυνση που προκαλείται από αυτόν. Ένας από τους πιο
διαδεδομένους τύπους επιταχυνσιογράφων είναι ο αναλογικός επιταχυνσιογράφος
SMA-1, ο οποίος σιγά-σιγά αντικαθίσταται από ψηφιακούς σύγχρονους
επιταχυνσιογράφους, στον οποίο η καταγραφή της δόνησης γίνεται σε φωτογραφικό
φιλμ.
Στην Εικόνα 6.11 που ακολουθεί, παρουσιάζεται ένα τυπικό σεισμογράφημα σε πραγματικό
χρόνο για τον σταθμό HA_MRKA (Κατακόρυφη Συνιστώσα).
Εικόνα 6.11 Σεισμογράφημα σε πραγματικό χρόνο για τον σταθμό HA_MRKA (Κατακόρυφη Συνιστώσα)
0. 11
(Πηγή: http://www.geophysics.geol.uoa.gr/stations/realtime/qplot/MRKA.active.gif)

6.8 Χαρακτηριστικά των Σεισμών
Κάθε σεισμός έχει τις δικές του ιδιαιτερότητες και τα δικά του χαρακτηριστικά. Οι τέσσερις
παράμετροι οι οποίοι χαρακτηρίζουν τους σεισμούς είναι το μέγεθος, η ένταση, η ενέργεια
και η επιτάχυνση. Συνεπώς, καθένα από αυτά είναι ανεξάρτητο του τόπου στον οποίο
παίρνεται το σεισμογράφημα.
Το μέγεθος ενός σεισμού ML, εκφράζεται σε βαθμούς της κλίμακας Richter, όπως το όρισε ο
Richter το 1935 και είναι η φυσική ποσότητα που χρησιμοποιείται από τους σεισμολόγους
για τη μέτρηση της σεισμικής ενέργειας που απελευθερώνεται από την εστία κατά τη
διάρκεια του σεισμικού γεγονότος. Η κλίμακα αυτή, στηρίζεται επάνω σε καθαρά
αντικειμενικά κριτήρια και ειδικότερα σε μετρήσεις που γίνονται σε σεισμογράμματα,
επομένως τα σφάλματα περιορίζονται σε μεγάλο βαθμό (Λέκκας, 2007). Η μορφή της είναι
λογαριθμική (εκθετική), μεταξύ του μεγέθους σε Richter και της εκλυόμενης ενέργειας.
Βάσει της λογαριθμικής κλίμακας Richter, ένας σεισμός μεγέθους 4 R (Richter) είναι 10
φορές πιο ισχυρός (δηλαδή εκλύει 10 φορές περισσότερη ενέργεια) από έναν σεισμό
μεγέθους 3 R. Σεισμοί εντάσεως πάνω από 7 R θεωρούνται ιδιαίτερα ισχυροί και έχουν
σημαντικές συνέπειες για το ανθρωπογενές περιβάλλον, ενώ σεισμοί εντάσεως πάνω από 9,5
R δεν έχουν παρατηρηθεί στον πλανήτη μας.
Για τη μελέτη των επιφανειακών σεισμών, γίνεται χρήση του επιφανειακού μεγέθους MS, το
οποίο στην χώρα μας συσχετίζεται με το τοπικό μέγεθος με την εξής σχέση (Λέκκας, 2007):
MS = 0,95 *ML + 0,72
Στην Εικόνα 6.12 που ακολουθεί, παρουσιάζεται η εκθετική (λογαριθμική) μορφή της
κλίμακας Richter.

Εικόνα 6.12 Κλίμακα Richter

0. 12
(Πηγἠ: http://www.sdgs.usd.edu/publications/maps/earthquakes/rscale.htm)
Η ένταση ενός σεισμού είναι η φυσική ποσότητα που δίνει το μέτρο των αποτελεσμάτων
ενός σεισμού στους ανθρώπους και στις ανθρώπινες κατασκευές και εκφράζεται με
εμπειρικό τρόπο σε βαθμούς, χρησιμοποιώντας κλίμακες όπως την αναθεωρημένη
δωδεκαβάθμια κλίμακα Mercalli (MM) ή την δωδεκαβάθμια κλίμακα Mercalli - Sieberg
(MKS) και την οκταβάθμια κλίμακα JMA που χρησιμοποιείται από τους Ιάπωνες. Τις
τελευταίες δεκαετίες, το Συμβούλιο της Ευρώπης υιοθέτησε την κλίμακα EMS (European
Macroseismic Scale), η οποία αποτελεί εξέλιξη της MSK και έχει προσαρμοστεί σε
ευρωπαϊκά δεδομένα.
H κλίμακα Mercalli, δεν μετρά την ενέργεια που απελευθερώνεται από έναν σεισμό στην
εστία του, όπως η κλίμακα Ρίχτερ, αλλά μετρά την ένταση του σεισμού με βάση τις
επιπτώσεις σε ανθρώπινες κατασκευές σε μια δεδομένη περιοχή της επιφάνειας της Γης.
Επομένως, είναι αποτελεσματική για την μέτρηση σεισμών σε πυκνοκατοικημένες περιοχές,
ενώ δεν ενδείκνυται για ακατοίκητες ή αραιοκατοικημένες περιοχές. Με βάση την κλίμακα
αυτή, όπως παρουσιάζεται στον Πίνακα 6.1 που ακολουθεί, γίνεται ταξινόμηση των σεισμών
σε 12 επίπεδα, ανάλογα με την έντασή τους και τις ζημιές που προκαλούν.

Ειρήνη Αθανασιάδου, “Διαχείριση Φυσικών Καταστροφών ”
Πίνακας 6.1 Τροποποιημένη κλίμακα σεισμικής έντασης Mercalli, MMI – Modified Mercalli Intensity
27
( Πηγή: Σπυράκος, 2010)

Στον Πίνακα 6.2 που ακολουθεί, παρουσιάζεται η κλίμακα έντασης Mercalli – Sieberg.
Πίνακας 6.2 Κλίμακα σεισμικής έντασης Mercalli - Sieberg

28
(Πηγή:https://slideplayer.gr/slide/2318999/8/images/49/%CE%9C%CE%B1%CE%BA%CF%81%CE
%BF%CF%83%CE%B5%CE%B9%CF%83%CE%BC%CE%B9%CE%BA%CE%AC+%CE%91%
CF%80%CE%BF%CF%84%CE%B5%CE%BB%CE%AD%CF%83%CE%BC%CE%B1%CF%84
%CE%B1.jpg)
Σύμφωνα με την κλίμακα EMS, για την περιγραφή της έντασης με εμπειρικό-μακροσκοπικό
τρόπο, γίνεται χρήση διάφορων κατηγοριών κτιρίων, της τρωτότητα τους και του βαθμού
των ζημιών τους. Η παράθεση των στοιχείων αυτών, παρουσιάζεται στους ακόλουθους
Πίνακες 6.3, 6.4, 6.5 και 6.6. Η τρωτότητα χρησιμοποιείται για να εκφράσει διαφορές στον
τρόπο απόκρισης των κτιρίων στη σεισμική δόνηση. Εάν δύο ομάδες κτιρίων υπόκεινται

ακριβώς στην ίδια δόνηση και η μία ομάδα συμπεριφέρεται καλύτερα από την άλλη, αυτό
σημαίνει ότι τα κτίρια που υπέστησαν μικρότερες βλάβες είχαν μικρότερη τρωτότητα ή
παρουσίασαν μεγαλύτερη αντίσταση στη σεισμική δόνηση (Κουσκουνά - Τσιμπιδάρου).
Κατηγορία τρωτότητας
Α Β Γ Δ Ε Ζ
Τύπος κατασκευής
Αργολιθοδομή
Χαλαρή λιθοδομή
Πλινθοδομή
ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΜΕ
ΦΕΡΟΥΣΑ
Απλή λιθοδομή
ΤΟΙΧΟΠΟΙΙΑ
Λιθοδομή με μεγάλους
λίθους
Άοπλη λιθοδομή /
Τσιμεντόλιθος
Άοπλη λιθοδομή με πλάκες
οπλ. σκυροδέματος
Οπλισμένη πλινθοδομή
(εγκιβωτισμένη τοιχοποιία)
RC χωρίς αντισεισμική
σχεδίαση (ΑΣ)
ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ ΑΠΟ
RC με ελάχιστη ΑΣ
ΟΠΛΙΣΜΕΝΟ
ΣΚΥΡΟΔΕΜΑ (RC)
RC με μέση ΑΣ
RC με υψηλό βαθμό ΑΣ
ΞΥΛΙΝΕΣ
ΚΑΤΑΣΚΕΥΕΣ
πλέον πιθανή κατηγορία τρωτότητας
πιθανή περιοχή
λιγότερο πιθανό, εξαιρετικές περιπτώσεις

Πίνακας 6.3 Κατάταξη κατασκευών σε κατηγορίες τρωτότητας
29
(Πηγή: Κουσκουνά - Τσιμπιδάρου)

Κατηγορίες αστοχιών σε κτήρια από οπλισμένο

σκυρόδεμα
Βαθμός 1: Ελάχιστες και Ελαφρές
Βλάβες Λεπτές ρωγμές στο
κονίαμα γύρω από τα ξύλινα
πλαίσια (κασώματα)
Βαθμός 2: Μέτριες Βλάβες

Τριχοειδείς ρωγμές σε κολώνες ή
δοκούς - πτώση σοβάδων από
αρμούς αιωρούμενων κομματιών
τοίχου - ρωγμές σε μεσοτοιχία -
πτώση κομματιών εύθραυστης
επένδυσης και σοβάδων
Βαθμός 3: Άφθονες έως Μεγάλες Βλάβες
Ρωγμές σε κολώνες με
αποκόλληση κομματιών μπετόν -
ρωγμές σε δοκούς
Βαθμός 4: Πολύ Μεγάλες Βλάβες

Σοβαρή βλάβη των κόμβων του
κτιριακού σκελετού με
καταστροφή στο μπετόν και
σιδηροπλισμού-μερική
κατάρρευση - κλίση σε κολώνες
Βαθμός 5: Καταστροφικές Βλάβες
Ολική ή σχεδόν ολική κατάρρευση
Πίνακας 6.4 Κατάταξη αστοχιών σε οικοδομές με οπλισμένο σκυρόδεμα

30

Κατηγορίες αστοχιών σε κτήρια με τοιχοποιία

Βαθμός 1: Ελάχιστες και Ελαφρές Βλάβες
Τριχοειδείς ρωγμές σε μερικές
τοιχοποιίες - πτώση μόνο
μερικών μικρών κομματικών
σοβάδων.
Πτώση χαλαρών πλίνθων από τα
ανώτερα τμήματα του κτιρίου,
όμως σε πολύ λίγες περιπτώσεις.
Βαθμός 2: Μέτριες Βλάβες
Ρωγμές σε πολλές τοιχοποιίες -
πτώση αρκετά μεγάλων κομματιών
σοβάδων - πτώση τμημάτων
καμινάδων
Βαθμός 3: Άφθονες έως Μεγάλες Βλάβες

Μεγάλες και εκτεταμένες ρωγμές
στις περισσότερες τοιχοποιίες -
διαφυγή κεραμιδιών. Οι καμινάδες
διαρρηγνύονται κατά μήκος της
γραμμής της σκεπής - βλάβη σε
μεμονωμένα μη δομικά στοιχεία
Βαθμός 4: Πολύ Μεγάλες Βλάβες
Σημαντική βλάβη στις
τοιχοποιίες. Μερική δομική
βλάβη
Βαθμός 5: Καταστροφικές Βλάβες

Ολική ή σχεδόν ολική κατάρρευση
Πίνακας 6.5 Κατάταξη αστοχιών σε οικοδομές με φέρουσα τοιχοποιία

31


Πίνακας 6.6 Η Ευρωπαϊκή κλίμακα σεισμικής έντασης EMS

32
Με βάση την κλίμακα EMS, όπως περιγράφεται στον παραπάνω Πίνακα 6.6, οι επιδράσεις
του σεισμού διαχωρίζονται:

i. στους ανθρώπους,
ii. στα αντικείμενα και τη φύση (εξαιρουμένων των αστοχιών του
εδάφους) και
iii. στα κτίρια (Κουσκουνά - Τσιμπιδάρου).
Στον Πίνακα 6.7 που ακολουθεί, παρουσιάζεται η αντιστοίχιση κλιμάκων μέτρησης σεισμών
Richter και Mercalli.
Πίνακας 6.7 Αντιστοίχιση κλιμάκων μέτρησης σεισμών Richter και Mercalli

33
(Πηγή: http://www.sdgs.usd.edu/publications/maps/earthquakes/rscale.htm)
Παρόλο που υπάρχει κάποια σχετική αντιστοιχία μεταξύ της ενέργειας που απελευθερώνεται
(μέγεθος, στην Κλίμακα Richter) και της έντασης των σεισμών, αυτό δεν είναι απόλυτο,
καθώς το επίπεδο της έντασης εξαρτάται και από άλλες παραμέτρους, όπως το εστιακό βάθος
του σεισμού, το κατά πόσο ευνοϊκό ή δυσμενές είναι το υπέδαφος, την απόσταση των
κατοικιών από το επίκεντρο του σεισμού και την πυκνότητα του πληθυσμού.
Το Γεωδυναμικό Ινστιτούτο του Εθνικού Αστεροσκοπείου Αθηνών διαθέτει δίκτυο
σεισμογράφων το οποίο καλύπτει όλο τον Ελλαδικό χώρο και μπορεί να δώσει αξιόπιστες

πληροφορίες σχετικά με το μέγεθος, το επίκεντρο και το χρόνο εκδήλωσης ενός σεισμού.

Επιπλέον, τα Εργαστήρια Σεισμολογίας των Πανεπιστημίων Αθηνών, Θεσσαλονίκης και
Πατρών και ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας διαθέτουν τοπικά
δίκτυα σεισμογράφων και στη περίπτωση εκδήλωσης σεισμών, έχουν την δυνατότητα να
προσδιορίσουν με αξιόπιστα αποτελέσματα τα παραπάνω χαρακτηριστικά των σεισμών που
βρίσκονται γεωγραφικά στα εντός εν λόγω δίκτυα.
6.9 Πρόδρομα Φαινόμενα
Ένα από τα σημαντικότερα προβλήματα που αντιμετωπίζει η επιστήμη της Σεισμολογίας,

είναι η πρόγνωση των σεισμών, επειδή η επίλυσή τους θα βοηθήσει στην μείωση των
συνεπειών τους. Σήμερα, η προσπάθεια για την πρόγνωση των σεισμών, βασίζεται
ειδικότερα στη μελέτη των πρόδρομων φαινομένων.
Πρόδρομο φαινόμενο νοείται κάθε φαινόμενο που όχι μόνο συμβαίνει πριν από την
εκδήλωση ενός κύριου σεισμού, αλλά έχει και αιτιοκρατική σύνδεση με αυτόν, δηλαδή είναι
μέρος της φυσικής διεργασίας της προετοιμασίας της διάρρηξης των πετρωμάτων στο
εσωτερικό της Γης, κατά το προπαρασκευαστικό στάδιο γένεσής του.
Σε όλες τις σεισμογενείς περιοχές του πλανήτη υπάρχουν παρατηρητήρια παρακολούθησης
των πρόδρομων μεταβολών των φυσικών ιδιοτήτων του σεισμογόνου χώρου. Οι πολυάριθμες
ομάδες φαινομένων που έχουν διαπιστωθεί σαν πρόδρομα φαινόμενα είναι οι ακόλουθες:
 Παλιρροιακές τάσεις, μεταβολές στο θαλάσσιο νερό, όπως η απόσυρση ή

εφόρμηση της θάλασσας, που παρατηρήθηκαν πριν από μερικές ώρες έως μερικές
μέρες πριν από τους σεισμούς, σε παράκτιες περιοχές και οφείλονται σε
προσεισμική παραμόρφωση του υποθαλάσσιου σεισμογόνου χώρου.
 Πρόδρομες μεταβολές στην στάθμη και θερμοκρασία του υπόγειου νερού που
παρατηρείται συνήθως μερικές ώρες πριν από το σεισμό. Πολλές φορές, έχει γίνει
αναφορά της αύξησης της θερμοκρασίας, της παροχής του νερού και της
ποσότητας των εξερχόμενων αερίων σε θερμά λουτρά.

 Μεταβολές στην ένταση του γήινου ηλεκτρικού πεδίου πριν από την γένεση
σεισμών που είναι αποτέλεσμα της αύξηση της περιεκτικότητας σε νερό των
πετρωμάτων.
 Ελάττωση του λόγου των ταχυτήτων των επιμηκών και εγκαρσίων σεισμικών
κυμάτων VP /VS και των χρονικών υπολοίπων πριν από τον σεισμό, που οφείλεται
κυρίως στην ελάττωση της ταχύτητας διάδοσης των κυμάτων Ρ, λόγω της αύξηση
της περιεκτικότητας σε νερό των πετρωμάτων.
 Αύξηση της έκλυσής του ραδονίου από το έδαφος κυρίως σε ρήγματα, μέσω των
διαρρήξεων που προκαλούνται στον φλοιό της Γης και μεταβολή στην
περιεκτικότητα του νερού σε αυτό.
 Μεταβολές κλίσεων επιφάνειας της γης, που είναι αποτέλεσμα της διαστολής που
προκαλείται γύρω από την εστία του σεισμού.
 Ασυνήθιστη συμπεριφορά ζώων, η οποία οφείλεται κυρίως στην απελευθέρωση
των τοξικών αερίων στο σεισμογόνο χώρο κατά το πρώιμο στάδιο γένεσης ενός
σεισμού.
 Πρόδρομα οπτικά φαινόμενα (οι λεγόμενες σεισμικές λάμψεις) έχουν παρατηρηθεί
στην επικεντρική περιοχή πριν από μεγάλους σεισμούς, τα οποία αποτελούν
ατμοσφαιρικά φαινόμενα που οφείλονται στην ελαστική παραμόρφωση των
κρυστάλλων του χαλαζία, η οποία προκαλεί ηλεκτρικές αλλαγές στην επιφάνεια
της Γης και οδηγεί στην εκδήλωση αστραπών και φωτεινών λάμψεων στον
ουρανό.
 Έχουν παρατηρηθεί παραμορφώσεις του φλοιού της Γης πριν από σεισμούς, όπως
επιμηκύνσεις (ή επιβραχύνσεις) του εδάφους, κατακόρυφες μεταβολές
(ανυψώσεις, καθιζήσεις) του εδάφους και μεταβολές της κλίσης του εδάφους.
 Παρατηρείται αύξηση του αριθμού των προσεισμών λόγω μικροδιαρρήξεων.
 Μεταβολές της σεισμικής δράσης πριν τους σεισμούς. Σε περιοχές που συγκλίνουν
οι λιθοσφαιρικές πλάκες, έχουν παρατηρηθεί ασυνέχειες των σεισμικών ζωνών,
μείωση της μικροσεισμικής δράσης και γένεση σεισμών βάθους πριν από την
εκδήλωση σεισμών επιφάνειας.
 Μεταβολές στο μηχανισμό γένεσης των μικρών σεισμών λόγω αλλαγής της
διεύθυνσης της συνιστώσας θλίψης. Παρατηρείται ότι η διεύθυνση της τάσης

συμπίεσης στον εστιακό χώρο μερικών μεγάλων σεισμών, μεταβάλλεται πριν από
την εκδήλωσή τους.
 Μεταβολές άλλων γεωφυσικών παραμέτρων, όπως μεταβολή της ειδικής
ηλεκτρικής αντίστασης των πετρωμάτων του εστιακού χώρου, μεταβολές της
έντασης των διαφόρων γεωφυσικών πεδίων (μαγνητικού, ηλεκτρικού, βαρύτητας),
μεταβολή της συχνότητας των σεισμικών κυμάτων και προσεισμική μεταβολή του
εστιακού βάθους.
 Τα φαινόμενα πρόδρομων θορύβων (υποχθόνιος θόρυβος κλπ), τα οποία γίνονται
αισθητά μερικές μέρες πριν από το σεισμό και οφείλονται σε πολύ μικρούς
σεισμούς, οι οποίοι δεν γίνονται αισθητοί ως εδαφική ταλάντωση, αλλά θέτουν σε
ταλάντωση τον αέρα στην εστία του σεισμού. Ήχοι από τρίξιμο πετρωμάτων
μπορούν να παρατηρηθούν λίγες ώρες μέχρι αρκετές μέρες πριν από τους
σεισμούς και θεωρούνται από τα πλέον αξιόπιστα σήματα. Πολλές φορές για τον
εντοπισμό της πηγής των θορύβων, είναι απαραίτητο να χρησιμοποιηθούν φορητοί
σεισμογράφοι.
6.10 Οι επιπτώσεις των Σεισμών
Ο σημαντικότερες επιπτώσεις από την εκδήλωση των σεισμών είναι οι εξής:
Α. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟ ΦΥΣΙΚΟ (ΑΔΟΜΗΤΟ) ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Άμεσο αποτέλεσμα της σεισμικής διέγερσης, αποτελεί ένας αριθμός γεωδυναμικών

φαινομένων, τα οποία εκδηλώνονται αμέσως ή ταυτόχρονα μετά τη σεισμική κίνηση. Αυτά
τα φαινόμενα συνήθως ονομάζονται και συνοδά σεισμικά γεωδυναμικά φαινόμενα και
πολλές φορές προκαλούν ζημιές που είναι πολύ μεγαλύτερες από αυτές που προκαλεί η ίδια
η σεισμική διέγερση. Τα γεωδυναμικά αυτά φαινόμενα είναι οι κατολισθήσεις –
καταπτώσεις, οι χιονοστιβάδες, οι ρευστοποιήσεις εδαφών, οι μεταθέσεις ακτογραμμών, οι
εδαφικές διαρρήξεις και τα παλιρροιακά κύματα (τσουνάμι) τα οποία αναλύονται παρακάτω.

 Κατολισθήσεις. Οι εδαφικές κατολισθήσεις δημιουργούνται κατά τη διάρκεια της

σεισμικής κίνησης και είναι αποτέλεσμα της μείωσης της τριβής που συγκρατεί σε
επαφή τα διάφορα 3 στρώματα. Κατά την εκδήλωση αυτού του φαινομένου, γεώδεις
ή βραχώδεις μάζες ξεκολλούν σιγά σιγά ή απότομα από τις πλαγιές των βουνών, από
πρανή, ιδίως αυτών που βρίσκονται σε οριακή κατάσταση και γλιστρούν προς τα
κάτω με μικρή ή μεγάλη ταχύτητα. Οι κατολισθήσεις στην χώρα μας δυστυχώς είναι
ένα πολύ συχνό φαινόμενο και κατά την εκδήλωσή τους προκαλούν μεγάλες
καταστροφές και πολλούς θανάτους.
 Πτώσεις Βράχων. Η πτώσεις βράχων μπορούν να προκαλέσουν αποκλεισμούς

οδικών και σιδηροδρομικών δικτύων και είναι πολύ επικίνδυνες όταν εκδηλώνονται
σε κατοικημένες περιοχές.
Στην Εικόνα 6.13 που ακολουθεί, φαίνονται κατολισθήσεις και πτώσεις βράχων σε
οδόστρωμα, που προκλήθηκαν μετά από ισχυρή σεισμική δόνηση.
Εικόνα 6.13 Κατολισθήσεις και πτώσεις βράχων σε οδόστρωμα μετά από ισχυρή σεισμική δόνηση
0. 13
(Πηγή: https://www.peloponnisosnews.gr/wp-content/uploads/2018/08/seismos-6.png)

 Παλιρροιακά κύματα (τσουνάμι ή tsunamis). Τα θαλάσσια κύματα

βαρύτητας (tsunamis) έχουν μεγάλο μήκος κύματος και διαδίδονται στην επιφάνεια
της θάλασσας, προκαλώντας πολλές φορές μεγάλες υλικές καταστροφές και
απώλειες σε ζωές σε παραθαλάσσιες περιοχές. Είναι αποτέλεσμα θαλάσσιων
σεισμών, δηλαδή δονήσεων μικρής περιόδου που οφείλονται στη διέλευση των
σεισμικών κυμάτων μέσα από το θαλάσσιο νερό.
Στην παρακάτω Εικόνα 6.14, φαίνονται παλιρροιακά κύματα που προκλήθηκαν από ισχυρό
σεισμό 7,6 βαθμών κλίμακας Ρίχτερ που σημειώθηκε ανοιχτά της ανατολικής ακτής Νέας
Καληδονίας, στον Ειρηνικό Ωκεανό τον Δεκέμβριο του 2018.
Εικόνα 6.14 Παλιρροιακά κύματα που προκλήθηκαν από σεισμό 7,6 βαθμών κλίμακας Ρίχτερ, που
0. 14
σημειώθηκε στα ανοιχτά της ανατολικής ακτής Νέας Καληδονίας, στον Ειρηνικό Ωκεανό τον Δεκέμβριο
του 2018 (Πηγή: https://images.app.goo.gl/KGJWpD2KFjVhi3Zm6)
 Μεταθέσεις ακτογραμμών. Εκδηλώνονται κυρίως σε χαλαρούς σχηματισμούς, οι

οποίοι αλλοιώνουν την ομορφιά των παραλιακών περιοχών, καθώς και στο
φαινόμενο αυτό οφείλεται η ύπαρξη πολλών βυθισμένων αρχαίων και βυζαντινών
οικισμών.

Στην Εικόνα 6.15 που ακολουθεί, φαίνεται μια μετάθεση ακτογραμμής που σημειώθηκε
στην περιοχή από το ξενοδοχείο Ραμίρα έως το ακρωτήριο Λούρος στην Κω, όπου
παρατηρήθηκε σοβαρή καθίζηση από 30-50 εκατοστά και καταγράφηκαν σημαντικές
μεταβολές (τουλάχιστον 3 μέτρα) στην ακτογραμμή από την άνοδο της στάθμης της
θάλασσας, από το σεισμικό συμβάν των 6,7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ, στο ακρωτήριο
Λούρος της Κω το 2017.
Εικόνα 6.15 Μετάθεση ακτογραμμής στην περιοχή από το ξενοδοχείο Ραμίρα έως το ακρωτήριο Λούρος
0. 15
στην Κω από το σεισμό των 6,7 Βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ το 2017
(Πηγή: https://www.geodifhs.com/uploads/3/1/6/8/3168846/20170722-153911.jpg)
 Εδαφικές διαρρήξεις. Οι εδαφικές διαρρήξεις είναι αποτέλεσμα της σεισμικής

κίνησης στην επιφάνεια. Μπορούν να διακριθούν σε εδαφικές ρωγμές και σε
εδαφικά χάσματα. Οι εδαφικές ρωγμές είναι πολύ επιφανειακές μικρές σχισμές, οι
οποίες συνήθως είναι αποτέλεσμα ολισθήσεων ή μικρών κατακόρυφων κινήσεων
μικρού μεγέθους τεμαχών του εδάφους. Τα εδαφικά χάσματα είναι συνήθως τα
επιφανειακά ίχνη των σεισμικών ρηγμάτων και αποτελούν διαρρήξεις μεγαλύτερου
μήκους. Το μήκος τους μπορεί να φθάσει δεκάδες ή ακόμη και εκατοντάδες

χιλιόμετρα, τα ορατά βάθη τους φθάνουν έως τα 100 μέτρα και τα ανοίγματά τους
φθάνουν έως λίγα μέτρα.
 Ρευστοποιήσεις εδαφών. Οι ρευστοποιήσεις λαμβάνουν χώρα σε χαλαρά

λεπτομερή ιζήματα (άμμους, ιλύς) με παρουσία νερού, όταν αυτά υπόκεινται σε ένα
σεισμικό κύμα. Η πιθανότητα πρόκλησής των ρευστοποιήσεων εδαφών είναι
μεγαλύτερη, όσο μικρότερο είναι το βάθος του υδροφόρου στρώματος. Κατά τις
ρευστοποιήσεις, οι γεωλογικοί σχηματισμού χάνουν τη διατμητική τους αντοχή και
αυτό έχει ως αποτέλεσμα, η στερεά φάση να μετατρέπεται σε υγρή και να αποκτούν
παροδικά συμπεριφορά βαρέως ρευστού. Τα αποτελέσματα των ρευστοποιήσεων
είναι οι εδαφικές ρωγμές, η απώλεια στήριξης των υπερκείμενων κατασκευών ή των
τεχνικών έργων, τα οποία στην κυριολεξία βυθίζονται, καταρρέουν ή ανατρέπονται,
η δημιουργία κρατήρων και κώνων άμμου, οι καθιζήσεις, η επίπλευση υπογείων
κατασκευών κ.α.
Στις παρακάτω Εικόνες 6.16 έως 6.26 που ακολουθούν, φαίνονται κάποια συνοδά φαινόμενα
που σημειώθηκαν έπειτα από σεισμό που εκδηλώθηκε στις 8 Ιουνίου 2008 στην περιοχή της
ΒΔ Πελοποννήσου. Τα δευτερογενή φαινόμενα, όπως κατολισθήσεις, καταπτώσεις βράχων,
ρευστοποιήσεις και υδρογεωλογικές ανωμαλίες σε γεωτρήσεις, παρατηρήθηκαν σε μια
αρκετά μεγάλη ζώνη ακτίνας 25km από το επίκεντρο. Εδαφικές διαρρήξεις
χαρτογραφήθηκαν στις περιοχές των χωριών Μιχόι, Ψάρι και Νησί. Χαρακτηριστικές
μορφές ρευστοποίησης όπως ανάδυση υλικού από εδαφικές διαρρήξεις, δημιουργία κώνων
και κρατήρων άμμου παρατηρήθηκαν στην παραλιακή περιοχή των οικισμών Κάτω Αχαΐα
και Αλυκές και στην όχθη της τεχνητής λίμνης Πηνειού, κοντά στον οικισμό Ρουπακιά.
Μικρότερης κλίμακας επιφανειακές εμφανίσεις ρευστοποίησης χαρτογραφήθηκαν στις
θέσεις Καλύβια, Νησί και στις όχθες του ποταμού Πηνειού νότια της λίμνης. Οι
περισσότερες κατολισθήσεις και καταπτώσεις βράχων παρατηρήθηκαν στα πρανή του όρους
Σκόλλις, όπου αποκολλήθηκαν βράχοι με εκτιμώμενο όγκο έως και 9 m3, οι οποίες
δημιούργησαν σημαντικά προβλήματα και ενδεχόμενους κινδύνους στα χωριά.
(3ο Πανελλήνιο Συνέδριο Αντισεισμικής Μηχανικής & Τεχνικής Σεισμολογίας, 2008).

Εικόνα 6.16 Απογύμνωση ριζικού συστήματος δένδρων λόγω αστοχίας του πρανούς ΒΒΑ του Νησίου, σε
0. 16
εμφάνιση της ζώνης διάτμησης που συμπίπτει με τη ρηξιγενή γραμμή Νησίου – Ψαριού
Εικόνα 6.17 Αστοχία πρανούς σε κεκλιμένες εναλλαγές λεπτόκοκκης και αδρόκοκκης άμμου ΒΔ του
0. 17
Σιμόπουλου.
Εικόνα 6.18 Παραμόρφωση του οδοστρώματος της επαρχιακής οδού Νεάπολης – Ψαριού στο σημείο από
0. 18
το οποίο διέρχεται το ρήγμα

Εικόνα 6.19 Επιφανειακή διάρρηξη πλευρικής μετατόπισης παράταξης Β80 οΑ που δε συνοδεύεται από
0. 19
έκχυση υλικού στην ίδια θέση
Εικόνα 6.20 Παραδείγματα από διαρρήξεις στη Ρουπακιά

0. 20

Εικόνα 6.21 Ρευστοποίηση υλικού στην κοίτη ρέματος κοντά στο χωριό Ψάρι
0. 21
Εικόνα 6.22 Παράδειγμα έκχυσης ρευστοποιημένου υλικού στην Κάτω Αχαΐα. Η έκχυση έγινε κατά μήκος
0. 22
ρωγμώσεων με γενική παράταξη Β110 οΑ, παράλληλα με την παρακείμενη ακτογραμμή, που συνδέονται
με πλευρική μετατόπιση (lateral spreading)

Εικόνα 6.23 Πανοραμικές απόψεις προς τα Β (επάνω) και τα Ν (κάτω) της περιοχής εκτεταμένων
0. 23
ρευστοποιήσεων στη Ρουπακιά. Οι εκχύσεις ρευστοποιημένου υλικού είναι διακριτές ως ανοικτόχρωμες

περιοχές (κίτρινα βέλη) στις φωτογραφίες
Εικόνα 6.24 Ένας πολλαπλός κρατήρας στη Ρουπακιά

0. 24

Εικόνα 6.25 Λεπτομέρεια μία από τις διαρρήξεις που συνδέονται με πλευρική μετατόπιση (lateral
0. 25
spreading) στις όχθες της τεχνητής λίμνης του Πηνειού
Εικόνα 6.26 Κατολίσθηση ενός βράχου όγκου 6 m3 στο ανώτερο τμήμα του Σαντομερίου
0. 26

Μαζί με τα παραπάνω φαινόμενα συνήθως εκδηλώνονται και πυρκαγιές, οι οποίες

προκαλούνται από την ανάφλεξη καύσιμων υλικών ή από τη δημιουργία βραχυκυκλωμάτων,
προκαλώντας πολλές φορές μεγαλύτερα προβλήματα από αυτά που έχει προκαλέσει ο ίδιος ο
σεισμός. Δεν είναι σπάνια και η εκδήλωση πλημμύρας, ως αποτέλεσμα από βλάβες στα
δίκτυα ύδρευσης, από καταστροφή φραγμάτων ή από αλλαγή της ροής των ποταμών.
Β. ΣΤΟ ΔΟΜΗΜΕΝΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ
Οι άμεσες και έμμεσες επιπτώσεις ενός σεισμού σε ένα δομημένο περιβάλλον είναι πιο
εκτεταμένες, πιο ορατές, και προκαλούν τραυματισμούς και θανάτους ανθρώπων, καθώς και
τεράστιες οικονομικές ζημιές. Οι άμεσες ζημιές προκαλούνται από την διέλευση των
σεισμικών κυμάτων από το έδαφος στα θεμέλια, στους τοίχους και στις στέγες των κτιρίων
και οι έμμεσες ζημιές είναι αποτέλεσμα των πυρκαγιών που προκαλούνται κατά τη διάρκεια
των σεισμών.
Οι επιπτώσεις ενός σεισμού σε ένα δομημένο περιβάλλον περιγράφονται παρακάτω και είναι
οι εξής:
 Στα κτίρια, δημόσια κτίρια, σχολεία, εκκλησίες, γήπεδα, γυμναστήρια, ιστορικά

μνημεία, θέατρα, στρατόπεδα, εργοστάσια, φράγματα και άλλα έργα υποδομής, με
μικρές έως σημαντικές βλάβες από ρωγμές, πτώσεις σοφάδων, τοιχοποιίας, σπάσιμο
τζαμιών κ.α. μέχρι ολικές καταρρεύσεις.
 Στο οδικό δίκτυο, στο σιδηροδρομικό δίκτυο και στο δίκτυο γεφυρών και λιμανιών,
όπου έχει ως επίπτωση την διακοπή της μετακίνησης των σεισμόπληκτων και των
σωστικών συνεργείων.
 Στα δίκτυα ηλεκτρικού, ύδρευσης, τηλεπικοινωνιών και φυσικού αερίου και έχουν ως
επίπτωση την διακοπή επικοινωνίας, παροχής ενέργειας και την πρόκληση
πυρκαγιών.
Στην παρακάτω Εικόνα 6.27, φαίνονται οι επιπτώσεις που προκλήθηκαν στο δίκτυο γεφυρών
στη Χιλή το 2010, μετά από την εκδήλωση σεισμού μεγέθους 8,8 βαθμών της κλίμακας
Ρίχτερ.

Εικόνα 6.27 Επιπτώσεις από σεισμό 8,8 Ρίχτερ στο δίκτυο γεφυρών στην Χιλή το 2010
0.27
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/8x5wbZvQMfDSCGmX9)
Στην Εικόνα 6.28 που ακολουθεί, φαίνονται οι επιπτώσεις που προκλήθηκαν στο οδικό
δίκτυο στην Καλιφόρνια, μετά από τον σεισμό Landers το 2018.
Εικόνα 6.28 Επιπτώσεις στο οδικό δίκτυο στην Καλιφόρνια μετά από τον σεισμό Landers το 2018
0. 28
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/byQk7kzk1qX3U1HT7)

Τα αποτελέσματα και το μέγεθος των βλαβών που προκαλούνται στις ανθρώπινες

κατασκευές εξαρτώνται από πολλούς παράγοντες, όπως είναι οι ιδιότητες και τα ποιοτικά
χαρακτηριστικά των κατασκευών, το έδαφος θεμελίωσης της κατασκευής, το μέγεθος του
σεισμού, η γειτνίαση με ενεργά ρήγματα, το εστιακό του βάθος, η θέση του επικέντρου και η
απόσταση της εστίας του σεισμού από την πληγείσα περιοχή.
Στην παρακάτω Εικόνα 6.29, παρουσιάζονται οι καταστροφικές επιπτώσεις στο δομημένο
περιβάλλον που προκλήθηκαν από τον ισχυρό σεισμό 7 βαθμών της κλίμακας Ρίχτερ και
των δύο μετασεισμών που ακολούθησαν, στην Χαλκιδική το 1932. Κατέρρευσαν συνολικά
4.106 σπίτια και 3.218 υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Επιπλέον, εκτός την καταστροφή της
Ιερισσού και του Στρατωνίου, μεγάλες καταστροφές υπέστη και το Άγιο Όρος, όπου άντεξαν
μόνο δύο μονές (Πηγή: https://www.fire.gr/?p=26899)
Εικόνα 6.29 Επιπτώσεις ισχυρού σεισμού 7 ρίχτερ που σημειώθηκε στην Χαλκιδική το 1932
0. 29
(Πηγή:https://www.fire.gr/wp-content/uploads/2015/09/c9885a8ab80f40c560f6c47a7450a7df_XL.jpg)
Γ. ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΟ
Οι επιπτώσεις του σεισμού στον άνθρωπο είναι οι εξής:

 Ανθρώπινες απώλειες και τραυματισμοί. Έπειτα από την εκδήλωση σεισμών,

σημειώνονται θάνατοι καθώς και σοβαροί τραυματισμοί ανθρώπων που
εγκλωβίστηκαν στα ερείπια των κατοικιών τους.
 Επιδημίες. Υπάρχει ο κίνδυνος της εξάπλωσης ασθενειών από την κατανάλωση

ακατάλληλου νερού και από τη μη τήρηση κανόνων υγιεινής.
 Κοινωνικές - Οικονομικές. Μετά από ένα σεισμό, συνήθως δημιουργούνται

πολλά προβλήματα στη ζωή των κατοίκων, η οποία αποδιοργανώνεται και στις
συνθήκες διαβίωσής τους, από την μερική ή ολική καταστροφή των κατοικιών
τους και των περιουσιακών τους στοιχείων. Ακόμη και μετά τον σεισμό, υπάρχει
κίνδυνος κατολίσθησης των μισογκρεμισμένων σπιτιών ή πυρκαγιάς λόγω
βραχυκυκλώματος όπου μπορούν να προκληθούν νέοι τραυματισμοί. Σε
παραλιακές περιοχές, οι άνθρωποι αντιμετωπίζουν τον κίνδυνο από ένα
ενδεχόμενο τσουνάμι που μπορεί να προκαλέσει και άλλες καταστροφές.
Επιπλέον, λόγω των ζημιών που έχουν υποστεί τα λιμάνια, οι βιομηχανικές
μονάδες και τα τεχνικά έργα (δρόμοι, γέφυρες, σιδηροδρομικές γραμμές, κ.α.),
δημιουργούνται πολλά προβλήματα στη συγκοινωνία, στην εργασία των
ανθρώπων, στο εμπόριο και γενικότερα στην ευρύτερη κοινωνία.
 Πολιτισμικές. Παρουσιάζονται καταστροφές σε διατηρητέα κτίρια και ιστορικά

μνημεία, οι οποίες αποτελούν πλήγμα για τον τουρισμό της περιοχής.
 Μεταναστεύσεις. Πολλοί άνθρωποι μετά από έναν καταστροφικό σεισμό,

αναγκάζονται να αναζητήσουν στέγη και εργασία σε άλλη περιοχή,
εγκαταλείποντας την περιοχή που κατοικούσαν και να αυτό έχει ως αποτέλεσμα
την ερήμωση και εγκατάλειψη του τόπου που έγινε ο σεισμός.
 Ψυχολογικές. Μια πολύ σημαντική επίπτωση του σεισμού είναι η ψυχική

κατάσταση των κατοίκων. Τη χρονική στιγμή που εκδηλώνεται ο σεισμός, στους
ανθρώπους προκαλείται πανικός, φόβος, νευρική υπερδιέγερση που σε
ορισμένους διαρκεί για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ο σεισμός δημιουργεί στους

ανθρώπους ένα αίσθημα ανασφάλειας και αγωνίας για το πώς θα ξεπεράσουν

αυτή την κρίσιμη στιγμή στη ζωή τους και για το πώς θα επανέλθουν στους
κανονικούς ρυθμούς της καθημερινότητάς τους για πολύ μεγάλο χρονικό
διάστημα. Ωστόσο, μια θετική επίπτωση του σεισμού είναι ότι πολλές φορές οι
χώρες έρχονται πιο κοντά και συνεργάζονται με όλες τους τις δυνάμεις για τη
διάσωση των ανθρώπων και για να αντιμετωπίσουν τις καταστροφές.
6.11 Προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και τρόποι αντιμετώπισης Σεισμών
για τα προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και τους τρόπους αντιμετώπισης των σεισμών
(Λέκκας, 2011) είναι οι ακόλουθες:
6.11.1 Προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα σεισμών
 Οδηγίες για μέσα στο σπίτι:

 Στερεώνουμε γερά στους τοίχους τα ράφια και τις βιβλιοθήκες. Απομακρυνόμαστε
από τις πόρτες, τα ψηλά έπιπλα που μπορούν να ανατραπούν και να εμποδίσουν την
έξοδο.
 Απομακρύνουμε τα βαριά αντικείμενα που βρίσκονται πάνω από κρεβάτια και
καναπέδες.
 Τοποθετούμε τα βαριά αντικείμενα στα χαμηλότερα ράφια.
 Βιδώνουμε καλά στους τοίχους το θερμοσίφωνα και τις δεξαμενές καυσίμων και
νερού.
 Στερεώνουμε καλά τα φωτιστικά σώματα και τους ανεμιστήρες οροφής.
 Προσδιορίζουμε καλά προφυλαγμένους χώρους σε κάθε δωμάτιο του σπιτιού όπως:
- κάτω από ανθεκτικά γραφεία ή τραπέζια.
- χώροι μακριά από γυάλινες επιφάνειες και βιβλιοθήκες.
- χώροι μακριά από εξωτερικούς τοίχους.
 Ελέγχουμε τη σωστή λειτουργία του δικτύου παροχής ηλεκτρικού ρεύματος και
φυσικού αερίου.

 Ενημερώνουμε τα μέλη της οικογένειας για τον τρόπο που κλείνουν οι γενικοί
διακόπτες ηλεκτρικού, νερού και φυσικού αερίου και για τα τηλέφωνα έκτακτης
ανάγκης (112, 199, 166, 100 κλπ.)
 Προμηθευόμαστε φορητό ραδιόφωνο με μπαταρίες, φακό και βαλιτσάκι πρώτων
βοηθειών.
 Οδηγίες για έξω από το σπίτι:

 Επιλέγουμε ένα ασφαλή χώρο συνάντησης μετά το σεισμό, ο οποίος θα πρέπει να
βρίσκεται:
- μακριά από κτίρια και δέντρα
- μακριά από ηλεκτρικά και τηλεφωνικά καλώδια
 Οδηγίες τη στιγμή που γίνεται ο σεισμός:
− Αν είμαστε μέσα στο σπίτι:

 Καλυπτόμαστε κάτω από κάποιο ανθεκτικό έπιπλο (τραπέζι, γραφείο, θρανίο),
γονατίζουμε και κρατάμε με τα χέρια μας το πόδι του.
 Αν δεν υπάρχει ανθεκτικό έπιπλο, γονατίζουμε στο μέσον του δωματίου,
μειώνοντας όσο γίνεται το ύψος μας και προστατεύουμε με τα χέρια το κεφάλι και
τον αυχένα μας. Απομακρυνόμαστε από μεγάλες γυάλινες επιφάνειες (παράθυρα,
γυάλινα χωρίσματα) ή έπιπλα και αντικείμενα που μπορεί να μας τραυματίσουν.
 Δεν προσπαθούμε να απομακρυνθούμε από το σπίτι.
 Δεν βγαίνουμε στο μπαλκόνι.
− Αν είμαστε σε ψηλό κτίριο

 Απομακρυνόμαστε από τζάμια και εξωτερικούς τοίχους.
− Αν είμαστε σε χώρο ψυχαγωγίας, εμπορικό κέντρο ή μεγάλο κατάστημα

 Μένουμε στο χώρο μέχρι να τελειώσει η δόνηση.

 Δεν παρασυρόμαστε από το πανικόβλητο πλήθος που κινείται άτακτα προς τις
εξόδους, γιατί κινδυνεύουμε να ποδοπατηθούμε.
−Αν βρισκόμαστε σε ανοιχτό χώρο

 Απομακρυνόμαστε από χώρους που βρίσκονται κάτω από κτίρια, τηλεφωνικά ή
ηλεκτρικά καλώδια.
 Αν έχουμε μαζί μας τσάντα ή χαρτοφύλακα, καλύπτουμε το κεφάλι μας με αυτά.
− Αν βρισκόμαστε μέσα στο αυτοκίνητο

 Καταφεύγουμε σε ανοιχτό χώρο και σταματάμε με προσοχή το αυτοκίνητο ώστε να
μην εμποδίζει την κυκλοφορία.
 Αποφεύγουμε να περάσουμε από σήραγγες, γέφυρες ή υπέργειες διαβάσεις.
6.11.2 Τρόποι αντιμετώπισης Σεισμών
Οι οδηγίες για τον τρόπο που πρέπει να ενεργήσουμε έπειτα από το σεισμό και οι τρόποι
αντιμετώπισής τους είναι οι εξής:
 Αν είμαστε μέσα στο σπίτι
 Προετοιμαζόμαστε για τυχόν μετασεισμούς.

 Ελέγχουμε προσεκτικά τον εαυτό μας και τους γύρω μας για πιθανούς
τραυματισμούς.
 Αν υπάρχουν βαριά τραυματισμένοι δεν τους μετακινούμε.
 Εκκενώνουμε το κτίριο από το κλιμακοστάσιο (δεν χρησιμοποιούμε τον
ανελκυστήρα), αφού πρώτα κλείσουμε τους διακόπτες του ηλεκτρικού ρεύματος,
του φυσικού αερίου και του νερού.
 Καταφεύγουμε σε ανοιχτό και ασφαλή χώρο.
 Ακολουθούμε τις οδηγίες των Αρχών και δεν δίνουμε σημασία σε φημολογίες.
 Δεν χρησιμοποιούμε άσκοπα το αυτοκίνητό μας, ώστε να μην γίνετε εμπόδιο στο
έργο των συνεργείων διάσωσης.
 Χρησιμοποιούμε το σταθερό ή κινητό τηλέφωνό μας σε εξαιρετικές περιπτώσεις,
γιατί προκαλείται υπερφόρτωση των τηλεφωνικών δικτύων.

 Αποφεύγουμε να μπούμε στο σπίτι μας αν βλέπουμε βλάβες, κομμένα καλώδια,

διαρροή υγραερίου ή φυσικού αερίου.
 Αν βρισκόμαστε σε περιοχή παραθαλάσσια με χαμηλό υψόμετρο, σε επερχόμενο

κύμα βαρύτητας (τσουνάμι), αντιδράμε ως εξής:
 Παρότι δεν προκαλούν τσουνάμι όλοι οι σεισμοί, μένουμε σε εγρήγορση.

 Παρατηρούμε αν υπάρχει σημαντική αύξηση ή πτώση της στάθμης του ύδατος,
γεγονός που αποτελεί φυσική προειδοποίηση.

7 Κατολισθήσεις
7.1 Γενικά – Βασικές έννοιες
Κατολίσθηση είναι κάθε αλλαγή της επιφάνειας μιας πλαγιάς, η οποία συνοδεύεται με
μετακίνηση υλικού, που προέρχεται από δυνάμεις βαρύτητας και οφείλεται σε φυσικά ή
τεχνητά αίτια. Ανάλογα με το υλικό, η μάζα που κατολισθαίνει μπορεί να είναι έδαφος ή
βράχος. Αποτελεί μια φυσική καταστροφή, στην οποία συμβαίνει επικίνδυνη ολίσθηση λόγω
ελλιπούς ευστάθειας των πρανών έναντι στατικών και σεισμικών φορτίων, η οποία
περιλαμβάνει τα πραγματικά στοιχεία του εδάφους, όπως βράχοι, χώμα, δέντρα και
γενικότερα οποιουδήποτε συστατικό μπορεί να παρασυρθεί. Οι κατολισθήσεις ανήκουν σε
μια ομάδα των γεωλογικών διεργασιών, που αναφέρονται ως μετακίνηση μαζών, οι οποίες
περιλαμβάνουν την προς τα κάτω ή την προς τα έξω κίνηση της μάζας πλαγιάς, υπό την
επίδραση της βαρύτητας. Η κατολίσθηση διαφέρει από άλλες μορφές μετακίνησης μαζών,
λόγω της παρουσίας των διακριτών ορίων και της ταχύτητας κίνησης που γίνονται πιο
αντιληπτές από κάθε άλλη κίνηση που εμφανίζεται στα γειτονικά πρανή. Εάν η βραχώδης ή
εδαφική µάζα κινηθεί µόνο προς την κατακόρυφη διεύθυνση, το φαινόμενο καλείται
καθίζηση, κατάπτωση ή κατάρρευση, ενώ εάν υπάρχει και κίνηση κατά την οριζόντια
διεύθυνση, τότε ονομάζεται κατολίσθηση. Η κατολίσθηση λάσπης ή λασπολίσθηση
αποτελεί μία ιδιαίτερη κατηγορία κατολισθήσεων, κατά την οποία το έδαφος μιας απότομης
πλαγιάς χαλαρώνει λόγω έντονων βροχοπτώσεων και αναγκάζεται να καταρρεύσει και να
ολισθήσει προς τα κάτω.
Οι παράγοντες οι οποίοι επιδρούν στην αστοχία ενός πρανούς μπορεί να είναι γεωλογικοί,
μορφολογικοί, φυσικοί ή ανθρωπογενείς, καθώς και συνδυασμός αυτών, όπως είναι
οι βροχοπτώσεις, οι οποίες αποτελούν το πιο συχνό αίτιο, οι σεισμοί, οι ηφαιστειακές
εκρήξεις ή μια γενική αστάθεια του εδάφους. Παρόλο που οι κατολισθήσεις αποτελούν
µέρος των φυσικών διεργασιών εξέλιξης του γήινου ανάγλυφου, οι ανθρωπογενείς
παράγοντες αποτελούν παράγοντες οι οποίοι μπορούν να επιταχύνουν την εκδήλωση του
φαινομένου αυτού.
Μια κατολίσθηση εκφράζει το αποτέλεσμα της αναζήτησης μιας νέας κατάστασης
ισορροπίας του εδάφους και μπορεί να είναι:

 Μεγάλη ή μικρή
 Αργή ή ξαφνική
 Με ρήξη ή όχι της συνέχειας της πλαγιάς
Οι κατολισθήσεις µπορεί να εκδηλωθούν αιφνιδίως και διαρκούν από µερικά δευτερόλεπτα

έως αρκετό χρονικό διάστημα, συνήθως από ένα μέχρι δύο λεπτά και μερικές φορές
η ταχύτητα των μετακινούμενων μαζών υλικού μπορεί να φτάσει τα 60 με 150 μέτρα ανά
δευτερόλεπτα, ανάλογα µε τις περιβαλλοντικές συνθήκες και τους παράγοντες πρόκλησής
τους. Είναι δύσκολο να υπολογιστεί πόσο συχνά συµβαίνουν και παρόλο που το μέγεθος των
κατολισθήσεων ποικίλλει επειδή πρόκειται για κινήσεις με μεγάλες ποσότητες υλικού, είναι
ικανές να προκαλέσουν καταστροφές όπως αποκλεισμούς δρόμων έως απώλειες ανθρώπινων
ζωών.
Η ταχύτητα των κατολισθήσεων μπορεί να κατηγοριοποιηθεί ως ακολούθως :
 Εξαιρετικά γρήγορη : > 3m/sec

 Πολύ γρήγορη : 3m/sec – 0,3 m/sec
 Γρήγορη: 0,3 m/sec - 1,5 m/day
 Μέτρια: 1,5 m/day - 1,5 m/month
 Αργή: 1,5 m/month - 1,5 m/year
 Πολύ Αργή: 1,5 m/year - 0,3 m/5years
 Εξαιρετικά αργή: > 0,3 m/5years
Οι κυριότεροι παράγοντες αστάθειας ενός πρανούς μπορεί να είναι:
 η κλίση της επιφάνειας του εδάφους και η εσωτερική γεωμετρία του υλικού,
 η παρουσία νερού (επιφανειακού και υπόγειου),
 αποσαθρωμένο υλικό,
 πλαστικό υλικό, χαμηλής αντοχής,
 διατμημένο υλικό από παλαιότερη κατολίσθηση (υλικά παλαιάς κατολίσθησης)
ή από τεκτονική διαταραχή,
 η παρουσία υλικού αργιλικής συμπεριφοράς,
 βραχομάζα με δυσμενή προσανατολισμό ασυνεχειών (στρώσεις, σχιστότητα,
διακλάσεις, ρήγματα),
 η ανθρώπινη παρέμβαση και

 ο σεισμός.
Τα φαινόμενα των κατολισθήσεων συνήθως λαμβάνουν χώρα σε βουνά ή παράκτιες περιοχές

λόγω της αστάθειας των πλαγιών και των κρημνών. Πολλές φορές όμως, ενδέχεται να
προκληθούν και σε πεδιάδες και σε οροπέδια, όταν σχετίζονται με τη χρήση ή την
αποσάθρωση του υπεδάφους.
Οι κατολισθήσεις μπορεί να είναι:
 είτε επιφανειακές (η διεργασία εξελίσσεται πάνω από την επιφάνεια,

επιδρώντας σε αντικείμενα που βρίσκονται στο έδαφος) ή
 υποθαλάσσιες.
Οι περιοχές που ο κίνδυνος εκδήλωσης κατολίσθησης είναι αυξημένος είναι οι ακόλουθες:
 Σε περιοχές υφιστάμενων παλαιότερων κατολισθήσεων.

 Στη κορυφή ή στη βάση επιχωμάτων και εκσκαφών.
 Πάνω ή στη βάση απότομων πρανών ή κλιτύων.
 Σε σεισμογενείς περιοχές. Λόγω της ισχυρής ανατάραξης του εδάφους που
προκαλείται από τους σεισμούς, μπορεί να προκληθούν κατολισθήσεις ή να
ενταθούν οι συνέπειές τους.
Οι τυπικές κατολισθήσεις προσβάλλουν εδάφη ή κατακερματισμένα πετρώματα και

συνοδεύονται από μια σειρά χαρακτηριστικών. Κατά τη διάρκεια της κατολίσθησης, το πάνω
τμήμα της μάζας που μετακινείται, υποχωρεί σε σχέση με την αρχική επιφάνεια του πρανούς,
ενώ το κάτω τμήμα διογκώνεται πάνω από την αρχική επιφάνεια. Τα διάφορα μέρη που
διακρίνονται σε μια τυπική κατολίσθηση απεικονίζονται στο διάγραμμα της Εικόνας 7.1 που
ακολουθεί (Varnes, 1978).

Εικόνα 7.1 Διάγραμμα με τα χαρακτηριστικά μιας τυπικής κατολίσθησης (Varnes, 1978)

0. 1
(Πηγή:https://www.civilprotection.gr/sites/default/gscp_uploads/landslidediagram_el_GR_0.jpg)
Τα μέρη που διακρίνονται στις κατολισθήσεις είναι τα εξής:
• Η Επιφάνεια διάρρηξης: Είναι η επιφάνεια από την οποία αποχωρίζονται τα υλικά

που κατολισθαίνουν από το σταθερό υπόβαθρο.
• Η Επιφάνεια ολίσθησης: Είναι η επιφάνεια που πάνω σε αυτήν γίνεται η κύρια
μετατόπιση της μάζας που κατολισθαίνει. Το ανώτερό της τμήμα συνήθως ταυτίζεται
με την επιφάνεια διάρρηξης, ενώ το κατώτερο της ταυτίζεται κάτω από το πόδι. Είναι η
επιφάνεια του πρανούς που προϋπάρχει.
• Το κυρίως μέτωπο: Είναι η απότομη κρημνώδης επιφάνεια που δημιουργείται στο
αδιατάρακτο έδαφος που περιβάλλει την κατολίσθηση.
• Τα δευτερεύοντα μέτωπα: Είναι απότομες κρημνώδεις επιφάνειες που βρίσκονται
εντός του διαταραγμένου υλικού της κατολίσθησης.
• Η κορυφή: Είναι το υλικό που βρίσκεται στα υψηλότερα σημεία του κύριου μετώπου
και πρακτικά δεν έχει διαταραχθεί.
• Το κεφάλι: Βρίσκεται στην κορυφή της κατολίσθησης και αποτελείται από τα
ανώτερα τμήματα των υλικών που κατολίσθησαν, τα οποία βρίσκονται κατά μήκος της
επαφής, μεταξύ των διαταραγμένων υλικών και του κύριου μετώπου.
• Το πόδι: Είναι η γραμμή διατομής μεταξύ του κατώτερου μέρους της επιφάνειας
διάρρηξης και της αρχικής επιφάνειας του εδάφους.

• Οι πλευρές: Η πλευρά που θεωρείται ότι βρίσκεται προς τα δεξιά, όταν ο παραλήπτης
βρίσκεται στην κεφαλή.
• Ο κώνος ή γλώσσα: Είναι το τμήμα των υλικών που έχουν ξεπεράσει την επιφάνεια
διάρρηξης και έχουν ολισθήσει πάνω στην αρχική επιφάνεια του πρανούς.
• Ο δάκτυλος: Είναι το τμήμα των υλικών που έχουν κατολισθήσει στη μεγαλύτερη
απόσταση από το κύριο μέτωπο της κατολίσθησης.
Στην παρακάτω Εικόνα 7.2, φαίνεται μια κατολίσθηση με καταστροφικές συνέπειες, που
προκλήθηκε στη νήσο Κιούσου της Ιαπωνίας στις 30/06/2019.
Εικόνα 7.2 Φονική κατολίσθηση στη νήσο Κιούσου της Ιαπωνίας στις 30/06/2019
0. 2
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/TQscC28zaXVyjShn8)
7.2 Ταξινόμηση των κατολισθήσεων
Λόγω της ποικιλίας του σχήματος και της έκτασης των κατολισθήσεων, υπάρχουν πολλοί
τρόποι ταξινόμησης τους. Συνήθως στα κριτήρια που χρησιμοποιούνται για την ταξινόμηση
των διαφόρων τύπων κατολισθήσεων περιλαμβάνονται:

 ο μηχανισμός μετακίνησης (π.χ. πτώση, ολίσθηση, ανατροπή, ροή και έκταση),

 η φύση των υλικών του πρανούς (πέτρωμα, γαίες, κορρήματα),
 το σχήμα (επίπεδη ή καμπύλη),
 ο βαθμός ασυνέχειας της μετακινούμενης μάζας,
 η επιφάνεια θραύσης,
 το ποσοστό μετακίνησης.
Το ποσοστό μετακίνησης αποτελεί το σημαντικότερο κριτήριο, επειδή αυτό καθορίζει

έμμεσα την πιθανότητα που έχουν οι άνθρωποι να διαφύγουν από τη στιγμή εμφάνισης
αυτού του φαινομένου. Ο βαθμός της κίνησης για τα διαφορετικά είδη των κατολισθήσεων
ποικίλει, καθώς κάποιες κατολισθήσεις των πρανών εμφανίζουν καταγραφή μόνο κάποιων
εκατοστών κίνησης κάθε έτος, διατηρώντας αυτό το βαθμό για δεκαετίες, ενώ σε άλλες
κατολισθήσεις, έχουν καταγραφεί ταχύτητες 100 km/h. Βίαιες κατολισθήσεις πετρωμάτων,
όπως οι κατολισθήσεις βράχων μπορούν να αγγίξουν ταχύτητες 350 km/h.
Οι κατολισθήσεις ανάλογα με το στάδιο εξέλιξης τους, χαρακτηρίζονται ως ακολούθως:

 Ενεργείς
 Ανενεργείς
 Επανεργοποιημένες αδρανείς
 Αρχαίες ή απολιθωμένες
Ανάλογα με το είδος της κίνησης, η διάκριση των κατολισθήσεων γίνεται ως εξής:

 Πτώσεις (falls)
 Ολισθήσεις (slides)
 Ανατροπές (toppling)
 Εξαπλώσεις (spreads)
 Ροές (flows)
Από τους πληρέστερους τρόπους ταξινομήσεων για τις κατολισθήσεις που χρησιμοποιείται
σήμερα είναι αυτός που προτάθηκε από τους Cruden & Varnes (1996), στην πρώτη του
εμφάνιση το 1978 από τον Varnes, συνδυάζοντας τον τύπο των κινήσεων με τον τύπο των
μετακινούμενων υλικών που εμπεριέχονται όπως φαίνεται στον Πίνακα 7.1 και στην Εικόνα
7.3 που ακολουθούν.

Πίνακας 7.1 Ταξινόμηση κατολισθήσεων ανάλογα με τον τύπο κίνησης και τον τύπο του μετακινούμενου
34
υλικού κατά Varnes (1978)

(Πηγή: http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/Varnes1978.JPG)
Όπου :
 Βράχος: είναι μια σκληρή και σταθερή μάζα που ήταν άθικτη στην φυσική της θέση
πριν από την έναρξη της μετακίνησης.
 Κορήματα ή συνθρίμματα: περιέχουν ένα σημαντικό ποσοστό χονδρόκοκκων, το
20%-80% αυτών είναι μεγαλύτερα από 2mm και το υπόλοιπο είναι μικρότερο από
2mm.
 Γαιές: το υλικό στο οποίο το 80% ή περισσότερο των κόκκων του είναι μικρότερο
από 2mm δηλαδή το ανώτερο όριο κόκκων άμμου.

Εικόνα 7.3 Ταξινόμηση κατολισθήσεων κατά Cruden & Varnes

0. 3
(Πηγή: http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/landslip_types_www_bgs_ac_uk.jpg)
Για απλοποίηση της ταξινόμησης των κατολισθήσεων, γίνεται διαχωρισμός τους σε δύο
κύριες κατηγορίες, οι οποίες είναι οι αργές και οι γρήγορες μετακινήσεις και η ανάλυσή τους
ακολουθεί παρακάτω:
Α) Αργές μετακινήσεις. Στις μετακινήσεις αυτές, η παραμόρφωση είναι προοδευτική, αλλά

αρχικά δεν υπάρχει ξαφνική επιτάχυνση και μπορεί να συνοδεύεται από ρήγμα. Η
επιτάχυνση είναι προοδευτική και καταλήγει σε ξαφνική ολίσθηση, έπειτα από μία φάση
προειδοποιητικών σημείων όπως θραύσεις, παραμορφώσεις και εδαφική υποχώρηση. Η

ξαφνική ολίσθηση δεν αποτελεί άμεση απειλή εφόσον παρακολουθείται και ελέγχεται με
ορθό τρόπο.
Οι αργές μετακινήσεις ταξινομούνται στις ακόλουθες μετακινήσεις:
 Καθίζηση. Η καθίζηση είναι μία σταδιακή εδαφική υποχώρηση περιορισμένης

έκτασης και πρόκειται για την διεργασία συμπιεστότητας του εδάφους λόγω φορτίου.
Επηρεάζει συμπιεστά εδάφη (τυρφώδη, αργιλώδη εδάφη, κ.λπ), είναι μία διαφορική
διαδικασία και μπορεί να επιφέρει ζημιές σε κατασκευές και κτήρια (Βλέπε Εικόνα
7.4).
Εικόνα 7.4 Καθίζηση

0. 4
(Πηγή:http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/Sinking_scheme_eng.jpg)
 Συρρίκνωση και διόγκωση. Συρρίκνωση είναι η διεργασία που το αίτιο πρόκλησής

της είναι η ξήρανση των εδαφών, η οποία οφείλεται σε έντονη και μακροχρόνια
περίοδο ξηρασίας. Η συρρίκνωση δημιουργεί αργές και περιορισμένου εύρους
μετακινήσεις και κάθετες παραμορφώσεις της επιφάνειας του εδάφους. Την
συρρίκνωση μπορεί να ακολουθήσει μία διεργασία προοδευτικής διόγκωσης, όταν η
υγρασία του εδάφους αυξάνει κατά την περίοδο των βροχών. Τα αργιλώδη εδάφη
λόγω των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών του αργίλου είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα στην
συρρίκνωση και διόγκωση. Η συρρίκνωση μπορεί να προκαλέσει ζημιές σε κτήρια με
μερική και ασταθή καθίζηση του εδάφους (Βλέπε Εικόνα 7.5).

Εικόνα 7.5 Συρρίκνωση και διόγκωση

0. 5
(Πηγή:http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/Shrinking_Swelling_scheme_eng.jpg)
 Σταδιακή εδαφική υποχώρηση. Σταδιακή εδαφική υποχώρηση είναι η διεργασία

αργής παραμόρφωσης της επιφάνειας του εδάφους με ή δίχως ρωγμές, λόγω της
εξέλιξης των φυσικών ή τεχνητών σπηλαίων (υπόγεια λατομεία ή ορυχεία – σιδήρου,
άλατος, άνθρακα κ.λπ), των ωοειδών ή κυκλικών κοιλοτήτων ή καταπτώσεων που
παρουσιάζονται στην επιφάνεια. Συνήθως παρατηρείται σε εδάφη με εύκαμπτη
συμπεριφορά, ή σε περιπτώσεις τεχνητών κοιλοτήτων (υπόγεια ορυχεία ή λατομεία),
όταν το βάθος εκμετάλλευσης είναι μεγάλο σε σχέση με το πάχος του μεγέθους. Η
εδαφική υποχώρηση όπως και η καθίζηση, είναι μία πολύ αργή διεργασία κάθετης
παραμόρφωσης που μπορεί να είναι μεγάλης διάρκειας, είναι μεγάλης έκτασης και
μπορεί να είναι ο πρόδρομος της εξέλιξης μίας ταχείας εδαφικής υποχώρησης. Οι
παραμορφώσεις της επιφάνειας του εδάφους οφείλονται σε εξόρυξη μεταλλευμάτων
(σιδήρου, άνθρακα, άλατος κ.λπ) ή εξόρυξη υλικών (ασβεστούχα, κ.λπ) ή σε φυσική
διάλυση υλικών (φαινόμενα καρστ). Αποτέλεσμα της εδαφικής υποχώρησης είναι το
χαμηλό βάθος εκτεταμένων τοπογραφικών βυθίσεων που είναι επικίνδυνες για τις
κατασκευές λόγω των σχετικών παραμορφώσεων που δημιουργούνται ή σε μεγάλη
κλίμακα την αποδιοργάνωση του συστήματος αποστράγγισης. Στα όρια αυτών των
βυθίσεων (καταβόθρα στην περίπτωση φαινομένου κραστ), οι ζώνες έκτασης δύναται
να οδηγήσουν στην εμφάνιση ρωγμών (Βλέπε Εικόνα 7.6).

Εικόνα 7.6 Σχέδιο σταδιακής εδαφικής υποχώρησης (Maquaire, 2005)

0. 6
(Πηγή:http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/Progressive_subsidence_scheme_en
g.jpg)
 Ολίσθηση και κατολίσθηση ιλύος (κάθιση – ροή γαιών). Ολίσθηση είναι η

μετακίνηση μάζας υλικών κατά μήκος επιφάνειας ολίσθησης ή μίας ρωγμής. Η
μετακίνηση μάζας υλικών γίνεται με δυναμική μετατόπιση κατά μήκος μίας ή
περισσοτέρων επιφανειών ή κατά μήκος λεπτών ζωνών εντατικής παραμόρφωσης
λόγω διάτμησης. Η ολισθήσεις μπορεί να είναι κυκλικές (κάθιση), στις οποίες η
μετακίνηση γίνεται κατά μήκος μίας κοίλου ή καμπύλης επιφάνειας θραύσης ή
μεταθετικές, στις οποίες η επιφάνεια ολίσθησης μετακινείται κατά μήκος κυματιστών
ή επίπεδων επιφανειών. Αυτό εξαρτάται από τα υλικά και από το μήκος του πρανούς.
Σε ορισμένες περιπτώσεις, η ολίσθηση μπορεί να μετατραπεί σε κατολίσθηση ιλύος ή
κάθιση – ροή γαιών, κυρίως σε ήπια πρανή, σε έντονα τεκτονισμένα, σε αργιλούχους
και λασπώδεις σχηματισμούς (Picarelli, 2001; Maquaire et al., 2003). Κριτήριο για
την ταξινόμηση της ολίσθησης σε περιστροφική ή μεταθετική, αποτελεί ο λόγος 1:10
μεταξύ βάθους και μήκους. Πολλές ολισθήσεις είναι σύνθετες και η μετακίνηση
γίνεται κατά μήκος μίας επιφάνειας ολίσθησης, η οποία είναι κοίλη στην ανάντη και
επίπεδη στην κατάντη. Πολλές ολισθήσεις επέρχονται πάνω σε ακανόνιστες
επιφάνειες (Flageollet, 1988) και ποικίλουν σημαντικά λόγω της φύσεως και του
μεγέθους των υλικών (θραύσματα συνεκτικών πετρωμάτων, χαλαρών πετρωμάτων,
εδάφους) και της ταχύτητας (Βλέπε Εικόνα 7.7).

Εικόνα 7.7 Ολίσθηση και κατολίσθηση ιλύος (κάθιση – ροή γαιών)

0.7
(Πηγή:http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/Translationnal_slide.gif,http://www.bes
afenet.net/Templates/00001/data/landslides/Rotational_slide.gif)
Β) Γρήγορες μετακινήσεις. Οι μετακινήσεις αυτές, παρουσιάζουν ξαφνική επιτάχυνση. Ο

έλεγχος και η παρακολούθηση των γρήγορων μετακινήσεων είναι πιο δύσκολος από των
εύκολων και επομένως αποτελούν σοβαρό κίνδυνο για την ασφάλεια των ανθρώπων.
Μπορούν να χωριστούν σε δύο ομάδες, ανάλογα με το εάν το υλικό μεταφέρεται ως μάζα ή
θεωρείται ότι μεταφέρεται δευτερογενώς.
Η πρώτη ομάδα γρήγορων μετακινήσεων περιλαμβάνει τις ακόλουθες μετακινήσεις:
i. Γρήγορη εδαφική υποχώρηση. Είναι η διεργασία της βίαιης αναπάντεχης

κατάρρευσης, η οποία λόγω της γρήγορης θραύσης φυσικών ή τεχνητών υπογείων
θόλων σπηλαίων (υπόγεια λατομεία ή ορυχεία – σιδήρου, άλατος, άνθρακα κ.λπ),
δημιουργεί τρύπες καθίζησης ή φρεάτια (Βλέπε Εικόνα 7.8).
Εικόνα 7.8 Γρήγορες εδαφικές υποχωρήσεις

0. 8
(Πηγή:http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/Rapid_subsidence_scheme_eng.jpg)

ii. Κατάπτωση: πτώση βράχων, λίθων, ογκόλιθων, χαλικιών, κορημάτων, γαιών που
είναι αποτέλεσμα της μηχανικής ανάπτυξης κρημνών ή των εξαιρετικά
κατατετμημένων βραχώδη φρυδιών. Κατά την κίνηση της πτώσης, συνήθως γίνεται
αποκόλληση της μάζας από ένα πολύ απότομο πρανές κατά μήκος μίας επιφάνειας,
πάνω στην οποία διενεργούνται ελάχιστες διατμητικές μετακινήσεις (Βλέπε Εικόνα
7.9). Συνήθως αυτό το φαινόμενο λαμβάνει χώρα στον αέρα και περιλαμβάνει την
ελεύθερη πτώση υλικών, την αναπήδηση και την κύλιση.
Εικόνα 7.9 Πτώση

0. 9
(Πηγή:http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/Fall.jpg)
iii. Κατολισθήσεις βράχων, ολίσθηση βράχων, ανατροπή, ολισθήσεις στρώματος

από βραχώδη φρύδια ή κρημνούς, ανάλογα των ασυνεχών πλακών που
προϋπάρχουν. Η βίαιη κατολίσθηση βράχων είναι ένας μεγάλος όγκος
κατακερματισμένων βράχων, προερχόμενος από την κατάρρευση ενός πρανούς ή
κρημνού, ο οποίος κινείται με μεγάλη ταχύτητα και για μεγάλη απόσταση ακόμα και
στην περίπτωση που το πρανές είναι ήπιο (Βλέπε Εικόνα 7.10). Κατά το φαινόμενο
της ανατροπής, η μετακίνηση οφείλεται σε δυνάμεις που δημιουργούν μία ορμή γύρω
από ένα σημείο περιστροφής, το οποίο βρίσκεται κάτω από το κέντρο βάρους της
επηρεαζόμενης βραχώδους μάζας. (Βλέπε Εικόνα 7.11). Το φαινόμενο αυτό, μπορεί
να εξελιχθεί σε ολίσθηση (αργή παραμόρφωση) ή σε πτώση (γρήγορη μετακίνηση).

Εικόνα 7.10 Βίαιες κατολισθήσεις βράχων

0. 10
(Πηγή:http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/Picture9.gif)
Εικόνα 7.11 Ανατροπή

0.11
(Πηγή:http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/Topple.jpg)
Η δεύτερη ομάδα γρήγορων μετακινήσεων βρίσκεται σε αντιστοιχία με το φαινόμενο της

ροής, η οποία χαρακτηρίζεται στον χώρο ροής από συνεχείς μετακινήσεις. Οι λεπτές ζώνες
διανεμηθείσας διάτμησης (ή επιφάνειες διάτμησης) έχουν μεταξύ τους στενά διαστήματα,
μικρή διάρκεια ζωής και συνήθως δεν διατηρούνται. Από κινηματική άποψη, η κίνηση θα
μπορούσε να είναι συγκρίσιμη με την κίνηση ενός ιξώδους υγρού.
Η δεύτερη ομάδα περιλαμβάνει τις ακόλουθες μετακινήσεις:

 Ροή κορημάτων, η οποία αποτελεί μία πολύ γρήγορη έως εξαιρετικά γρήγορη ροή (>
1 m s-1) κορεσμένων μη πλαστικών κορημάτων σε ένα απόκρημνο κανάλι και
προέρχεται από την μεταφορά υλικών σε ιξώδεις ροές ή ροές υγρών σε πρανή λόφων
ή λεκάνες ποταμών για κατολισθήσεις κορημάτων. Τα κύρια χαρακτηριστικά της
ροής αυτής, είναι η ύπαρξη ενός υφιστάμενου καναλιού ή η ύπαρξη κανονικά
σχεδιασμένης οδού, σε αντίθεση με τις κατολισθήσεις κορημάτων, οι οποίες
δημιουργούνται στα πρανή των λόφων, είναι λεπτές και κορεσμένες μερικώς ή
ολικώς. (Βλέπε Εικόνα 7.12).
Εικόνα 7.12 Ροή κορημάτων και κατολίσθηση κορημάτων (Varnes ,1978)

0. 12
(Πηγή: http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/Picture11.gif,
http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/debris_avalanche.jpg)

 Ολίσθηση ιλύος ή ροή γαιών ή λασποροή. Οι μετακινήσεις αυτές, γενικά

προκαλούνται από την εξέλιξη του μετώπου της ολίσθησης γαιών. Ο κοινός όρος που
χρησιμοποιείται για τις καταστάσεις αυτές είναι η λασποροή και ο τρόπος που
εξαπλώνονται είναι σαν αυτόν μεταξύ μετακίνησης μάζας και ιξώδους μεταφοράς ή
μεταφοράς υγρού. Οι ροές γαιών δημιουργούνται στην υγρή άμμο σε λασπώδη
μείγματα αργίλου, τα οποία έχουν μεταφερθεί δευτερογενώς με το νερό ή έχουν
υγροποιηθεί σε τέτοιο βαθμό με δομικές αλλαγές, που αποκτούν χαρακτήρα ροής
(Locat and Leroueil, 1997; Hight et al., 1998). Η μορφή και η συμπεριφορά αυτών
των καταστάσεων είναι παρόμοια με αυτή της ροής κορημάτων. (Βλέπε Εικόνα 7.13)
Εικόνα 7.13 Μικρή λασποροή (από Dikau et al., 1996)

0. 13
(Πηγή: http://www.besafenet.net/Templates/00001/data/landslides/Picture14.gif)
Για να είναι η ταξινόμηση των μετακινήσεων των κατολισθήσεων πιο ολοκληρωμένη, είναι
απαραίτητο να προστεθεί στις δύο αυτές κατηγορίες ακόμη μία τρίτη κατηγορία, η οποία έχει
σχέση με την έκταση των κατολισθήσεων. Χαρακτηριστικό αυτών των μετακινήσεων είναι η
πλευρική έκταση του πετρώματος, η οποία χαρακτηρίζει ένα συνεκτικό πέτρωμα και
συνδυάζονται συνήθως με εδαφική υποχώρηση μαλακότερων υλικών. Σε κάποιες
περιπτώσεις, δεν είναι δυνατή η αναγνώριση μίας επιφάνειας βασικής ολίσθησης, ούτε και
μίας σαφέστατα οριοθετημένης ζώνης όλκιμης παραμόρφωσης. Η πλευρική έκταση του
πετρώματος, γενικά είναι μία πολύ αργή μετακίνηση αλλά δύναται να γίνει πολύ γρήγορη επί

των υλικών τα οποία υπέρκειται (κορήματα). Ένα άλλο κριτήριο που χρησιμοποιείται από
τους ερευνητές για τον προσδιορισμό των κατηγοριών των κατολισθήσεων και υπάρχει και
περεταίρω ταξινόμηση βάση αυτού, είναι ο τύπος της μετακίνησης των υλικών.
7.3 Αίτια εκδήλωσης Κατολισθήσεων
Στα τέλη του περασμένου αιώνα, παρατηρήθηκε γενικότερα μια μεγάλη αύξηση εκδήλωσης
φυσικών καταστροφών και κυρίως κατολισθήσεων. Τα κυριότερα αίτια πρόκλησης
κατολισθήσεων είναι τα ακόλουθα:
Α) Γεωμορφολογικές διεργασίες:
 Διάβρωση της βάσης του πρανούς
 Εσωτερική διάβρωση
 Ποτάμια ή θαλάσσια διάβρωση της βάσης του πρανούς (υποσκαφή)
 Φόρτιση από φυσική απόθεση υλικών στην στέψη του πρανούς
 Απομάκρυνση φυτοκάλυψης (από πυρκαγιά, διάβρωση)
 Επίδραση παγετώνων
 Ανύψωση λόγω ηφαιστείων
 Τεκτονική ανύψωση
 Η γεωλογική δοµή
Β) Φυσικές διεργασίες:
 Παρατεταμένη υψηλή βροχόπτωση

 Έντονη, μικρής διάρκειας βροχόπτωση
 Απότομο λιώσιμο των χιονιών
 Ανύψωση της στάθµης των υπογείων υδάτων
 Αποσάθρωση από διόγκωση και συρρίκνωση εδαφών
 Αποσάθρωση λόγω παγετού
Γ) Ανθρωπογενείς διαδικασίες:

 Φόρτιση στο μέτωπο ή πάνω από τη στέψη του πρανούς, αύξηση των σεισµικών
τάσεων
 Εκσκαφές στη βάση (πόδι του πρανούς), επιφανειακές εκσκαφές
 Υποβιβασμός της στάθμης σε ταμιευτήρες
 Κακή συντήρηση αποστραγγιστικών έργων
 Διαρροή υδάτων από τεχνικά έργα (δίκτυα, δεξαμενές)
 Άρδευση
 Υπερβολική αστική δόμηση
 Αποψίλωση των δασών
 Λατομείς και μεταλλεία
 Τεχνητές δονήσεις (κυκλοφορία οχημάτων, ανατινάξεις)
7.4 Επιπτώσεις Κατολισθήσεων
Συνήθως οι κατολισθήσεις αποτελούν φαινόμενα σποραδικά, μικρής έκτασης και έχουν

περιορισμένες επιπτώσεις. Σε πολλές όμως περιπτώσεις, ορισμένες κατολισθήσεις λόγω της
ποικιλομορφίας που τις χαρακτηρίζουν, της συχνότητάς τους, καθώς και της μεγάλης
γεωγραφικής επέκτασης τους, μπορούν να προξενήσουν εκτεταμένες καταστροφές. Οι
επιπτώσεις των κατολισθήσεων μπορεί να είναι άμεσες ή έμμεσες, με μακροπρόθεσμες
απώλειες μετά την εκδήλωση του γεγονότος. Οι σημαντικότερες επιπτώσεις είναι οι
ακόλουθες:
Οι άμεσες επιπτώσεις είναι οι εξής:

 Απώλειες σε ανθρώπινες ζωές και υλικές ζηµιές σε περιουσίες.
 Απώλειες βιοµηχανικών, αγροτικών και τουριστικών οικονοµικών πόρων, ως
αποτέλεσµα των ζηµιών στην γη, στις εγκαταστάσεις ή στο οδικό δίκτυο.
Οι έμμεσες επιπτώσεις είναι οι εξής:

 Μείωση της αγοραστικής αξίας της γης σε περιοχές που απειλούνται από
κατολισθήσεις.

 Απώλεια φορολογικών πόρων από υποτίμηση τις αξίας ιδιοκτησιών λόγω

κατολισθήσεων.
 Αρνητικές επιδράσεις στην ποιότητα νερού σε ρέµατα και αρδευτικές εγκαταστάσεις
στην ευρύτερη περιοχή της κατολίσθησης.
 Δευτερεύοντες επιδράσεις, όπως πλημμύρες που προκαλούνται από κατολισθήσεις, οι
οποίες επιφέρουν άµεσες και έµµεσες ζηµιές.
 Μέτρα για την μείωση ή αποφυγή επιπρόσθετων ζηµιών από κατολισθήσεις.
 Ανάγκη για σταθερό έδαφος, κατάλληλο για κατοίκηση και καλλιέργειες.
 Μείωση της παραγωγικότητας ανθρώπων και ζώων λόγω τραυµατισµού, θανάτου ή
ψυχολογικών τραυµάτων.
Στην Εικόνα 7.14 που ακολουθεί, φαίνονται κατολισθήσεις βράχων που προκλήθηκαν κατά
την διάρκεια ενός σεισμού στις 8/06/2008, σε μια από τις πιο πολυσύχναστες παραλίες στο
νησί της Λευκάδας, στο Πόρτο Κατσίκι.
Εικόνα 7.14 Κατολισθήσεις βράχων στο νησί της Λευκάδας, στην παραλία Πόρτο Κατσίκι κατά την
0. 14
διάρκεια ενός σεισμού στις 8/06/2008

(Πηγή: https://images.app.goo.gl/HyPdjDD2WNobEAjS9)
Στις εικόνες της Εικόνας 7.15 που ακολουθεί, φαίνεται η κατολίσθηση του

δεξιού Αντερείσματος στον ΥΗΣ του Φράγματος Θησαυρού.
Εικόνα 7.15 Κατολίσθηση Αντερείσματος στον ΥΗΣ του Φράγματος Θησαυρού

0. 15
(Πηγή:http://www.edafos.gr/uploads/1/2/2/2/12220305/8735234_orig.jpg,
http://www.edafos.gr/uploads/1/2/2/2/12220305/2219512_orig.jpg)
7.5 Προληπτικά και Ρυθμιστικά μέτρα και Τρόποι αντιμετώπισης

Κατολισθήσεων
Για την ορθή αντιμετώπιση των φαινομένων κατολίσθησης, είναι απαραίτητο να γίνει λήψη
τόσο προληπτικών μέτρων, όσο και μέτρων αντιμετώπισης (ανάσχεσης – ανακοπής). Για την
σωστή επιλογή ενός μέτρου ή μιας σειράς μέτρων για την αντιμετώπιση μιας συγκεκριμένης
περίπτωσης κατολισθητικού φαινομένου, απαιτείται αρχικά πλήρης διερεύνηση των αιτιών
και του μηχανισμού γένεσης που προκάλεσαν ή που συνέλαβαν στην πρόκλησή αυτού του
φαινομένου. Ειδικότερα, απαιτείται πλήρης γνώση της γεωλογικής δομής και εξέλιξης της
ευρύτερης περιοχής στην οποία εκδηλώθηκε το φαινόμενο, καθώς και πλήρης γνώση των
υδρογεωλογικών συνθηκών και συγκεκριμένα της υδρολιθολογίας και της διακίνησης του

υπόγειου νερού, των γεωτεχνικών συνθηκών και των γεωτεχνικών χαρακτηριστικών των
πετρωμάτων και ακριβής καθορισμός των επιφανειών ολίσθησης και γενικότερα ο
γεωμετρικός καθορισμός στο χώρο των χαρακτηριστικών περιοχών και τμημάτων της
κατολθισθαίνουσας μάζας. Η επιλογή των μέτρων είναι εξαρτώμενη από το είδος του
κατολισθητικού φαινομένου και κυρίως αν πρόκειται για μετακινήσεις σε εδαφικές ή σε
βραχώδης μάζες. Τα μέτρα αντιμετώπισης μπορούν να καταταχθούν σε έργα πρόληψης, η
λήψη των οποίων γίνεται πριν ή κατά την κατασκευή ενός τεχνικού έργου και σε μέτρα -
έργα που λαμβάνονται έπειτα από την εκδήλωση μιας κατολίσθησης και στοχεύουν στην
ανάσχεση - παρεμπόδιση και αποκοπή του. Καθοριστικός παράγοντας για την επιλογή ενός
μέτρου - έργου αντιμετώπισης ή συνδυασμούς μέτρων εκτός από την επάρκεια
καταλληλότητας τους, αποτελεί το κόστος. Σημαντικό στοιχείο που αφορά στην
αντιμετώπιση των κατολισθήσεων, αποτελεί η παρακολούθηση και η συντήρηση των ήδη
υπαρχόντων έργων, καθώς οι παραλείψεις αυτών, μπορούν να οδηγήσουν σε μείωση των
συντελεστών ασφαλείας.
Τα σημαντικότερα προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και τρόποι αντιμετώπισης

κατολισθήσεων είναι τα ακόλουθα:
 κατασκευή αναβαθμίδων,
 διευθετήσεις κοιτών χειμάρρων,
 αναδασώσεις και αποστραγγίσεις υλικών κλιτύων,
 κατασκευή οικιών με ελαφρά υλικά,
 καθορισµός περιοχών επιρρεπών σε κατολισθήσεις µε την χρήση διαφόρων μεθόδων,
 σχεδιασµός των έργων υποδοµής και των οικισµών σε περιοχές που δεν κινδυνεύουν
από κατολισθήσεις,
 ανάπτυξη συστηµάτων προειδοποίησης,
 ενημέρωση και εκπαίδευση των ανθρώπων για τις κατολισθήσεις και
 επιλογή και εφαρμογή κατάλληλων αποτρεπτικών και επανορθωτικών μέτρων.
Στα μέτρα αντιμετώπισης των κατολισθήσεων περιλαμβάνονται τα ακόλουθα έργα:
− Επιφανειακή αποστράγγιση. Το μέτρο αυτό αποσκοπεί στην αποφυγή

συγκέντρωσης νερού στην επικίνδυνη περιοχή. Επιτυγχάνεται με διάφορους

τρόπους, όπως με κατασκευή περιφερειακής τάφρου, εξομάλυνση της επιφάνειας

του πρανούς, απαγόρευση της καλλιέργειας στην επικίνδυνη περιοχή, κλείσιμο
όλων των εφελκυστικών ρωγμών, κατασκευή επιφανειακών τάφρων - αυλακών
συλλογής υδάτων, κάλυψη της κατολισθαίνουσας μάζας με αδιάβροχα ή
ασφαλτικά υλικά κλπ.
− Υπόγεια αποστράγγιση. Ένα μέτρο πιο δαπανηρό από το προηγούμενο, το οποίο

αποσκοπεί κυρίως στην αποφυγή της μείωσης των τριβών σε δυνητικές
επιφάνειες ολίσθησης. Επιτυγχάνεται με άντληση ποσοτήτων νερού, κατασκευή
στραγγιστικών γεωτρήσεων και πηγαδιών, οριζόντιες ή κεκλιμένες γεωτρήσεις,
κεκλιμένα στραγγιστήρια, σήραγγες αποστράγγισης ηλεκτρική όσμωση, κ.α.
Στην Εικόνα 7.16 που ακολουθεί, φαίνεται η κατασκευή συστήματος τάφρων αποστράγγισης
όμβριων υδάτων και καναλιών για αποτελεσματική ευστάθεια πρανών.
Εικόνα 7.16 Κατασκευή συστήματος τάφρων αποστράγγισης όμβριων υδάτων και καναλιών για
0. 16
αποτελεσματική ευστάθεια πρανών

(Πηγή:https://www.maccaferri.com/gr/wp-content/uploads/2014/11/consolidation-drainage-systems1.jpg)

− Τσιμεντενέσεις - χημικά ενέματα. Το μέτρο αυτό αποσκοπεί στην αύξηση της

διατμητικής αντοχής εδαφικών κυρίως μαζών με εισπίεση τσιμέντου ή άλλων
μιγμάτων.
− Τοίχοι αντιστήριξης. Το μέτρο αυτό εφαρμόζεται συνήθως κατά μήκος των

οδικών αρτηριών. Οι τοίχοι αντιστήριξης κατασκευάζονται από σκυρόδεμα,
λιθοδομή ή αποτελούνται από συρματοκιβώτια. Επιβάλλεται να εδράζονται στο
υγιές υπόβαθρο και να παρέχουν ικανοποιητική αποστράγγιση.
Στην παρακάτω Εικόνα 7.17, φαίνεται η κατασκευή τοίχου αντιστήριξης με συρματοκιβώτια.
Εικόνα 7.17 Τοίχος αντιστήριξης με συρματοκιβώτια

0. 17
(Πηγή:https://ypodomes.com/wp-content/uploads/2019/07/42ba474e8f198f43ede1b46b023fd05a.jpg)
Στην Εικόνα 7.18 που ακολουθεί, φαίνεται η στήριξη πρανών με συρματοκιβώτια.

Εικόνα 7.18 Στήριξη πρανών με συρματοκιβώτια

0. 18
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/dW63at4nTppEihzY7)
− Διαμόρφωση της επιφάνειας του πρανούς. Είναι ένα ευρέως διαδεδομένο

μέτρο, το οποίο έχει ως τελικό στόχο την ελάττωση της κλίσης του πρανούς, όμως
πρέπει να συνοδεύεται και από άλλα (π.χ. συλλεκτήριες τάφροι). Επιτυγχάνεται,
συνήθως σε αναβαθμούς, ενώ η έκταση και γενικά τα γεωμετρικά χαρακτηριστικά
των αναβαθμίδων ποικίλουν κατά περίπτωση.
− Σκέπαστρα. Κατασκευάζονται κατά μήκος συγκοινωνιακών αξόνων, στις

περιπτώσεις που δεν αποδίδει άλλο μέτρο προστασίας. Τα σκέπαστρα είναι
αρκετά δαπανηρές κατασκευές.
− Γεφύρωση. Κατά την εφαρμογή αυτού του μέτρου, δεν αντιμετωπίζεται το ίδιο
το φαινόμενο, αλλά αποσκοπεί στην ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιδράσεων.
Αντί η θεμελίωση να γίνει σε ασταθείς επιφανειακές μάζες, γίνεται θεμελίωση της
γεφύρωσης στο σταθερό υγιές υπόβαθρο, εφόσον φυσικά αυτό βρίσκεται σε
σχετικά μικρό βάθος. Αποτελεί ένα δαπανηρό τεχνικό έργο και επιχειρείται η
αποφυγή του.

− Εκτόξευση σκυροδέματος (gunite). Η λήψη αυτού του μέτρου εφαρμόζεται σε

απότομα βραχώδη πρανή και πρέπει πρώτα να έχει προηγηθεί απολέπιση -
φρεζάρισμα της επιφάνειας, ενώ συνοδεύεται και από κατάλληλο δίκτυο
αποστραγγιστικών σωλήνων.
Στην παρακάτω Εικόνα 7.19, φαίνεται η εκτόξευση σκυροδέματος για προστασία και
ενίσχυση πρανών.
Εικόνα 7.19 Εκτοξευόμενο σκυρόδεμα για προστασία και ενίσχυση πρανών

07 .0.
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/GWZr8cYjfS25QEmK7)
− Ελάφρυνση πρανούς. Πρόκειται για ένα μέτρο που αποσκοπεί στην μείωση των
κινητήριων δυνάμεων που ευνοούν την κατολίσθηση. Αποτελεί μια συνήθη
μέθοδο με μικρό κόστος, που εφαρμόζεται σε μικρές κατολισθήσεις εδαφών,
αλλά όχι σε ροές. Επιτυγχάνεται είτε με την απομάκρυνση των εδαφών ή
πετρωμάτων που βρίσκονται στο ανώτερο τμήμα της κατολισθαίνουσας μάζας,
είτε με την τοποθέτησή τους στον πόδα της ίδιας κατολίσθησης, αυξάνοντας με
αυτόν τον τρόπο τις δυνάμεις που αντιτίθενται στην κίνηση.
− Φόρτιση στον πόδα. Είναι ένα μέτρο που έχει ως στόχο την αύξηση των
δυνάμεων που αντιδρούν στην κατολίσθηση. Επιτυγχάνεται με την τοποθέτηση
μεγάλων ογκόλιθων, πιο συχνά συρματοκιβωτίων με τεμάχη πετρωμάτων στον

πόδα της κατολισθαίνουσας μάζας. Πρόκειται για μια συνήθη μέθοδο,

εφαρμόζεται κυρίως σε μικρές κατολισθήσεις, οι οποίες αναπτύσσονται κατά
μήκος οδικών αρτηριών και έχει μικρό κόστος.
− Τάφροι παγίδευσης, Τοίχοι, Φράκτες παγίδευσης. Οι τάφροι παγίδευσης είναι

έργα που κατασκευάζονται παράλληλα με οδικές αρτηρίες και σιδηροδρομικές
γραμμές και κατά μήκος του κάτω τμήματος βραχωδών πρανών. Αποσκοπούν
στην παγίδευση μικρών βραχωδών τεμαχών μεγέθους έως 2 μέτρα περίπου, που
αποσπώνται και καταπίπτουν από το πρανές. Οι τοίχοι παγίδευσης είναι τοίχοι
από μπετόν ή συρματοκιβώτια, οι οποίοι συνήθως κατασκευάζονται παράλληλα
με τους τάφρους παγίδευσης, αυξάνοντας την ικανότητά τους για αποθήκευση. Οι
φράκτες παγίδευσης συνήθως αποτελούνται από μεταλλικά ελάσματα ή
πασσάλους και έχουν το πλεονέκτημα ότι έχουν μικρό κόστος και είναι
εύκαμπτοι.
Στην Εικόνα 7.20 που ακολουθεί, φαίνεται μια τάφρος παγίδευσης με φράχτη παγίδευσης με
πασσάλους, καθώς και φυτοκαλύψεις, ως μέτρα συγκράτησης των πρανών.
Εικόνα 7.20 Τάφρος παγίδευσης με φράχτη παγίδευσης με πασσάλους

0. 19
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/8kzHx91kJTkSYeZM9)
Στην Εικόνα 7.21 που ακολουθεί, φαίνεται η στήριξη πρανών με φρεατοπασσάλους.

Εικόνα 7.21 Στήριξη πρανών με φρεατοπασσάλους

0. 20
(Πηγή:https://images.app.goo.gl/bzZwsUFnXZftSkXC8)
− Τάφροι, τοίχοι ή φράχτες παγίδευσης. Κατασκευάζονται κυρίως κατά μήκος

συγκοινωνιακών αξόνων, ώστε να συγκρατήσουν και να παγιδεύσουν μικρά
βραχώδη τεμάχια (μικρότερων των 2 μέτρων) που αποσπώνται και πέφτουν από
το πρανές.
Στην παρακάτω Εικόνα 7.22, φαίνεται η κατασκευή τοίχου αντιστήριξης στη βάση του
πρανούς και φράχτη παγίδευσης ως μέτρο αντιμετώπισης των κατολισθήσεων βράχων
(Γεωγνώση Α.Ε.).
Εικόνα 7.22 Τοίχος αντιστήριξης και φράχτης παγίδευσης στη βάση του πρανούς
0. 21
(Πηγή : http://geognosi.gr/)

Στις παρακάτω εικόνες της Εικόνας 7.23, φαίνονται κάποιοι φράχτες ανάσχεσης
βραχοπτώσεων και κορημάτων.
Εικόνα 7.23 Φράχτες ανάσχεσης βραχοπτώσεων και κορημάτων

0. 22
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/E2CeWj6h7xbGAAnZ8, http://www.terra-nova.gr/wp-

content/uploads/2011/12/proion_fraxtes_10-150x150.jpg, http://www.terra-nova.gr/wp-
content/uploads/2011/12/proion_fraxtes_5-150x150.jpg)
− Προστατευτικά συρμάτινα δίκτυα. Τοποθετούνται κυρίως σε απότομα βραχώδη

φυσικά ή τεχνικά πρανή κατά μήκος οδικών αρτηριών, αποσκοπώντας κυρίως την
συγκρότηση μικροτεμαχών, τα οποία μπορεί να καταπέσουν στο οδόστρωμα και
να προκαλέσουν οδικά ατυχήματα και όχι στην εμπόδιση μεγάλων
κατολισθήσεων στα βραχώδη πρανή. Το μέτρο αυτό, εφαρμόζεται σε συνδυασμό
με την κατασκευή τάφρων και τοίχων παγίδευσης, καθώς και τοίχων
συγκράτησης.
Στην Εικόνα 7.24 που ακολουθεί, φαίνεται ένα συστήματα πλέγματος.

Εικόνα 7.24 Συστήματα πλέγματος συγκράτησης βραχοπτώσεων

0. 23
(Πηγή:https://images.app.goo.gl/zzJ6Yv74KtUHgQbe9)
− Πασσάλωση. Εφαρμόζεται κυρίως κατά μήκος οδικών αξόνων και αποτελεί μια
απλή μέθοδο αντιμετώπισης μετακινούμενων εδαφών. Επιτυγχάνεται με την
έμπηξη κατακόρυφων πασσάλων μέσα στο έδαφος, σε μικρή απόσταση και από
διάφορα υλικά. Πρόκειται γενικά για ένα μέτρο το οποίο μπορεί μόνο να
αναχαιτίσει τη μετακίνηση των επιφανειακών μαζών και όχι για μέτρο συνολικής
αντιμετώπισης του προβλήματος.
− Θέρμανση – Ψύξη. Είναι μέτρα που έχουν εφαρμοστεί με επιτυχία μόνο σε

εξαιρετικές περιπτώσεις για την αντιμετώπιση κατολισθητικών φαινομένων,
απαιτούν ειδικευμένο προσωπικό και έχουν σημαντικό κόστος.
− Φυτοκάλυψη. Αποτελεί ένα μέτρο το οποίο εφαρμόζεται για τη σταθεροποίηση

και την προστασία των επιφανειακών μαζών και των έργων που έχουν
κατασκευαστεί και όχι για τη θεραπεία ολόκληρου του φαινομένου.
Στις εικόνες της παρακάτω Εικόνας 7.25, φαίνονται φυτοκαλύψεις για σταθεροποίηση των
πρανών.

Εικόνα 7.25 Φυτοκάλυψη για σταθεροποίηση των πρανών

0. 24
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/MsYwUHjjk68wqn18,
https://images.app.goo.gl/uzzQnYxkGmf5e9xAA)
− Τεχνικές σήραγγες. Κατασκευάζονται συνήθως κατά μήκος οδικών αξόνων ή

σιδηροδρομικών γραμμών για την προστασία τους από κατολισθήσεις. Πρόκειται
για δαπανηρά έργα και συνήθως κατασκευάζονται εκεί όπου υπάρχουν μεγάλες
εκχωματώσεις και συχνός κίνδυνος κατολισθήσεων.
− Απομάκρυνση επικίνδυνων για κατάπτωση όγκων. Πρόκειται για προληπτικό

μέτρο που λαμβάνεται σε βραχώδη, απότομα φυσικά ή τεχνητά πρανή που
βρίσκονται κατά μήκος οδικών αξόνων ή κοντά σε μεγάλα τεχνικά έργα.
− Φρεζάρισμα - Απολέπιση. Πρόκειται για μια συνήθη προληπτική διαδικασία

συντήρησης βραχωδών πρανών κατά μήκος οδικών αξόνων, η οποία
περιλαμβάνει απολέπιση χαλαρών, και ασταθών επικρεμάμενων βραχωδών
μικροτεμαχών. Οι εργασίες αυτές, συνήθως γίνονται κατά τακτά χρονικά
διαστήματα, κυρίως έπειτα από μεγάλες περιόδους βροχοπτώσεων –
χιονοπτώσεων.
− Κοχλίωση – Ήλωση – Αγκύρωση. Με την εφαρμογή μέτρων κοχλίωσης,

ήλωσης και αγκύρωσης επιχειρείται να δεθεί και να συγκρατηθεί η βραχώδης
μάζα ή μεγάλα τμήματά της. Σε ορισμένες περιπτώσεις εφαρμόζεται συνδυασμός

αγκυρώσεων, τοίχων από οπλισμένο σκυρόδεμα, πασσάλων, με αποτέλεσμα την

αυξημένη παρεχόμενη προστασία.
Στην Εικόνα 7.26 που ακολουθεί, φαίνεται η χρήση βαθιών αγκυρώσεων εδάφους.
Εικόνα 7.26 Χρήση βαθιών αγκυρώσεων εδάφους

0. 25
(Πηγή:https://www.maccaferri.com/gr/wp-content/uploads/2014/11/soil-nailing1.jpg)
Στην Εικόνα 7.27 που ακολουθεί, φαίνεται ένα πλέγμα προστασίας πρανών από
βραχοπτώσεις με χρήση αγκυρώσεων.
Εικόνα 7.27 Πλέγμα προστασίας πρανών από βραχοπτώσεις με χρήση αγκυρώσεων

0. 26
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/GpwApihb6xiee3Ym9)

Στην Εικόνα 7.28 που ακολουθεί, φαίνεται η επένδυση πρανών με γεωπλέγματα.
Εικόνα 7.28 Επένδυση πρανών με γεωπλέγματα

0. 27
(Πήγή: https://images.app.goo.gl/8igzF4xKvFnFE2q29)
− Τοίχοι συγκράτησης. Κατασκευάζονται κατά μήκος απότομων πρανών και

αποσκοπούν στη συγκράτηση των μετακινούμενων τμημάτων και στην
προστασία του πρανούς από την αποσάθρωση. Η κατασκευή τους αν και είναι
δαπανηρή, συχνά υποδεικνύεται, λόγω έλλειψης χώρου για την ανάπτυξη άλλων
έργων προστασίας από το πρανές. Συχνά συνδυάζονται με αγκυρώσεις ή
κοχλιώσεις.
− Μετάθεση τεχνικού έργου. Η μετάθεση τεχνικού έργου είναι μια ενέργεια που
δεν αποσκοπεί στην αντιμετώπιση του προβλήματος των κατολισθήσεων σε μια
περιοχή, αλλά στην αποφυγή τους. Μπορεί να γίνει στο στάδιο σχεδίασης
μεγάλων τεχνικών έργων και δεν αποτελεί μια απλή υπόθεση, καθώς θα πρέπει να
γίνει σωστή εκτίμηση του κόστους της μετάθεσης και του κόστους θεραπείας και
ασφάλειας των κατολισθητικών φαινομένων.
Οποιοδήποτε έργο αντιμετώπισης και αν εφαρμοστεί, µπορεί να αχρηστευτεί εφόσον δεν

συντηρείται επαρκώς. Πολύ συχνό αποτέλεσμα μη επαρκούς συντήρησης, είναι τα
φαινόµενα της απόφραξης των αγωγών αποστράγγισης και ως επακόλουθο η µείωση των

συντελεστών ασφαλείας ενός έργου.
για τα προληπτικά και ρυθμιστικά μέτρα και τους τρόπους αντιμετώπισης των
κατολισθήσεων είναι οι ακόλουθες:
 Ενέργειες πριν την εκδήλωση της κατολίσθησης
 Οι κατολισθήσεις συμβαίνουν συνήθως σε περιοχές που έχουν συμβεί και στο

παρελθόν. Ζητάμε πληροφορίες για τις κατολισθήσεις στην περιοχή μας και
ενδεχομένως ζητάμε μια λεπτομερή πραγματογνωμοσύνη της περιοχής του ακινήτου
μας.
 Εάν η κατοικία μας βρίσκεται εντός περιοχής με αυξημένο κίνδυνο για την εκδήλωση
κατολίσθησης, ελαχιστοποιούμε τον κίνδυνο πραγματοποιώντας φύτευση των
πρανών που βρίσκονται εντός της ιδιοκτησίας μας και κατασκευάζοντας τοίχους
αντιστήριξης.
 Τι να κάνουμε εάν υποψιαζόμαστε ότι υπάρχει άμεσος κίνδυνος κατολισθήσεων
 Επικοινωνούμε με τις τοπικές Αρχές, Πυροσβεστική, Αστυνομία ή Διεύθυνση

Τεχνικών Έργων. Οι τοπικοί φορείς είναι οι πλέον κατάλληλοι να εκτιμήσουν έναν
ενδεχόμενο κίνδυνο.
 Ενημερώνουμε τους γείτονές μας. Ενδέχεται να μην έχουν επίγνωση των πιθανών
κινδύνων.
 Εάν βρισκόμαστε σε περιοχές επικίνδυνες για κατολισθήσεις και λασποροές,
ενημερωνόμαστε για τις πιθανές οδούς διαφυγής. Θυμόμαστε παρόλα αυτά, ότι η
οδήγηση κατά τη διάρκεια έντονης βροχόπτωσης είναι πολύ επικίνδυνη.
 Ενημερωνόμαστε από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης και το διαδίκτυο για
προειδοποιήσεις σχετικές με φαινόμενα έντονων ή παρατεταμένων βροχοπτώσεων.
Μετά από περιόδους παρατεταμένων βροχοπτώσεων αυξάνεται ο κίνδυνος
εκδήλωσης κατολισθήσεων.
 Ενέργειες κατά την διάρκεια εκδήλωσης κατολισθήσεων

 Απομακρυνόμαστε το ταχύτερο δυνατό από την περιοχή εκδήλωσης της

κατολίσθησης.
 Εάν παραμείνουμε στο σπίτι, μετακινούμαστε σε ψηλότερους ορόφους.
 Εάν είναι αδύνατο να απομακρυνθούμε, καθόμαστε στο πάτωμα σε εμβρυακή στάση
και προστατεύουμε το κεφάλι μας.
 Είμαστε έτοιμοι να μετακινηθούμε γρήγορα. Δίνουμε προτεραιότητα στην ασφάλεια
του εαυτού μας και όχι των υπαρχόντων μας.
 Μένουμε σε ετοιμότητα και επαγρύπνηση όταν οδηγούμε. Τα κράσπεδα κατά μήκος
των οδών είναι ιδιαίτερα ευαίσθητα σε κατολισθήσεις και καταπτώσεις βράχων.
Παρατηρούμε με προσοχή τον δρόμο για πιθανά σημάδια καθίζησης, κατάρρευσης,
καταπτώσεις βράχων κλπ.
 Ενέργειες μετά την εκδήλωση κατολισθήσεων
 Μένουμε μακριά από την περιοχή της κατολίσθησης. Μπορεί να υπάρχει κίνδυνος
εκδήλωσης νέας κατολίσθησης.
 Παρακολουθούμε τους τοπικούς ραδιοφωνικούς ή τηλεοπτικούς σταθμούς για τις
τελευταίες πληροφορίες σχετικά με την αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών που
προέκυψαν από την εκδήλωση της κατολίσθησης.
 Ελέγχουμε για τραυματίες και παγιδευμένα άτομα περιμετρικά του χώρου εκδήλωσης
της κατολίσθησης, χωρίς να εισέλθουμε σε αυτόν. Κατευθύνουμε τα σωστικά
συνεργεία στις θέσεις των παγιδευμένων.
 Ελέγχουμε για βλάβες σε δίκτυα κοινής ωφέλειας, οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο
και αναφέρουμε τις βλάβες στις αρμόδιες Αρχές.
 Ελέγχουμε για ζημιές τα κρίσιμα σημεία για την στατικότητα του σπιτιού μας.

8 Σχεδιασμός Πολλαπλών Κινδύνων
8.1 Πολλαπλοί Κίνδυνοι
Οι πολλαπλοί κίνδυνοι στα τεχνικά έργα μπορεί να προκληθούν είτε από ταυτόχρονη
συνύπαρξη δύο ή περισσοτέρων φυσικών φαινομένων, είτε από διαδοχική επιβολή τους, ως
το ένα αποτέλεσμα του άλλου. Ένα παράδειγμα της ταυτόχρονης συνύπαρξης δύο ή
περισσοτέρων φυσικών φαινομένων είναι τη στιγμή που υπάρχουν έντονοι άνεμοι και
ταυτόχρονα πέφτει και χιόνι στην κατασκευή. Από τον κανονισμό, αυτός ο συνδυασμός
αντιμετωπίζεται από τους συνδυασμούς φορτίσεων μεταξύ χιονιού και ανέμου. Δεν
αντιμετωπίζεται όμως η περίπτωση της ύπαρξης ενός κεραυνού που μπορεί να προκαλέσει
την αστοχία δυο καλωδίων μιας γέφυρας και ταυτόχρονα την ύπαρξη ισχυρών ανέμων στην
περιοχή. Μπορεί για την γέφυρα να προβλέπεται η λειτουργία της για την απώλεια ενός ή
δυο καλωδίων, αλλά δεν προβλέπεται και η ταυτόχρονη επιβολή της ανοσοποίησης (σε
έλεγχο για τυχηματικά γεγονότα ο συντελεστής ψ2 για το χιόνι και τον άνεμο είναι μηδέν
κατά τον κανονισμό ΕΝ1991). Ένα παράδειγμα της δεύτερης περίπτωσης, δηλαδή της από
διαδοχικής επιβολής δυο φυσικών φαινόμενων που το ένα είναι συνέπεια του άλλου και τα
οποία προκαλούν πολλαπλά φορτία και κίνδυνο στην κατασκευή, είναι η περίπτωση που
εκδηλώνεται ένας σεισμός και έπειτα ακολουθεί ένα τσουνάμι. Είναι προφανές, ότι οι
κατασκευές και τα έργα που βρίσκονται κοντά στην παράκτια ζώνη θα υποστούν διαδοχικές
φορτίσεις και θα εκτεθούν σε πολλαπλό κίνδυνο. Ένα ακόμη παράδειγμα είναι η διάβρωση
και η υποσκαφή των θεμελίων μιας γέφυρας που γεφυρώνει το άνοιγμα ενός ποταμού από
μια πλημμύρα και στη συνέχεια η διέγερση του εδάφους που προκαλείται από έναν μικρού
μεγέθους σεισμό, που θα έχει ως αποτέλεσμα την μη λειτουργία της γέφυρας ή την
κατάρρευση της.
Ακόμα δεν υπάρχει ένας γενικά αποδεκτός ορισμός του πολλαπλού κινδύνου. Στην πράξη, ο
όρος του πολλαπλού κινδύνου χρησιμοποιείται συχνά ώστε να υποδείξει όλους τους
σχετικούς κινδύνους που υπάρχουν σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Στο επιστημονικό πλαίσιο,
γίνεται η αναφορά του συχνά σε "περισσότερους από έναν κινδύνους" και η ορολογία που
χρησιμοποιείται για την ένδειξη των σχέσεων μεταξύ κινδύνων είναι ασαφής. Πολλοί
συγγραφείς μιλούν για αλληλεπιδράσεις (Tarvainen et al., 2006, de Pippo et al., 2008,

Marzocchi et al., 2009, Zuccaro και Leone, 2011, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011), άλλοι μιλούν
για αλυσίδες (Shi 2002, Luino 2005, Delmonaco et al., 2006a, Perles Roselló και Cantarero
Prados, 2010, van Westen, 2010, Ευρωπαϊκή Επιτροπή, 2011), ενώ άλλοι για σύνθετους
κίνδυνους (Alexander, 2001) ή για συζευγμένα συμβάντα (Marzocchi et al., 2009).
8.2 Σχεδιασμός τεχνικών έργων έναντι Πολλαπλών Κινδύνων
Μεγάλος αριθμός των αστοχιών και καταρρεύσεων των τεχνικών έργων είναι αποτέλεσμα
τυχαίων και απρόσμενων συμβάντων, τα οποία μπορεί να συμβούν είτε μεμονωμένα, είτε
ταυτόχρονα ή διαδοχικά. Τέτοια συμβάντα είναι ένας σεισμός εξαιρετικής έντασης, που είναι
πολύ μεγαλύτερος από το σεισμό σχεδιασμού, εκρήξεις, φωτιά, κρουστικά φορτία, ισχυροί
άνεμοι, πλημμύρες και έντονες βροχοπτώσεις, κατολισθήσεις κ.α. Τα παραπάνω φαινόμενα
είτε δεν λαμβάνονται υπόψη στο σχεδιασμό, είτε όταν λαμβάνονται υπόψη, πολλές φορές η
φύση ξεπερνά τις τιμές και τα όρια σχεδιασμού με τις οποίες σχεδιάστηκαν τα τεχνικά έργα.
Στατιστικά προκύπτει ότι πολλαπλοί, ταυτόχρονοι ή διαδοχικοί φυσικοί κίνδυνοι προκαλούν
μεγαλύτερο ποσοστό αστοχιών απ’ ότι προκαλούν οι φυσικοί κίνδυνοι και οι αντίστοιχες
φορτίσεις τους για τις οποίες μελετάμε τις κατασκευές.
Επιπρόσθετα, οι επεμβάσεις του ανθρώπου στο φυσικό περιβάλλον κάνουν ακόμη ποιο
δυσμενή αυτά τα φαινόμενα και αυξάνουν την καταστρεπτικότατα τους στα έργα. Με τις
εσκεμμένες ανθρωπογενείς απειλές, αυξάνεται σήμερα η πολυπλοκότητα και η πυκνότητα
του δομημένου περιβάλλοντος, καθώς και η τρωτότητα του σε ακραία συμβάντα. Για κάθε
φαινόμενο υπάρχουν αρκετοί διαφορετικοί παράγοντες που επηρεάζουν αρνητικά την
τρωτότητα των κατασκευών και οδηγούν σε κατασκευές που έχουν μικρότερη ανθεκτικότητα
σε κινδύνους που δεν έχουν ληφθεί υπόψη στη μελέτη. Κάποιοι ενδεικτικοί παράγοντες από
αυτούς είναι οι ακόλουθοι:
 η μείωση των περιθωρίων και των συντελεστών ασφαλείας λόγω της
επιστημονικής/τεχνικής προόδου,
 η χρήση υπολογιστών για τη μελέτη των κατασκευών και απουσία ελέγχου των
αποτελεσμάτων,
 η κατασκευή πιο λεπτών στοιχείων, χάρη στα νέα υλικά υψηλής αντοχής,

 η αύξηση των ανοιγμάτων μεταξύ κατακόρυφων στοιχείων για καλύτερη

λειτουργικότητα και πολυχρηστικότητα των χώρων,
 η ασυνέχεια στις συνδέσεις προκατασκευασμένων μελών για να διευκολυνθεί η
τοποθέτηση και η αποσυναρμολόγησή τους (για ανακύκλωση ή επανάχρηση
υλικών στο πλαίσιο της βιώσιμης χρήσης των πόρων),
 οι μεγάλοι ανοιχτοί χώροι (οριζόντια ή κάθετα) στα σύγχρονα κτίρια, που
επιτρέπουν την εξάπλωση της πυρκαγιάς.
Η σημερινή πρόοδος της επιστημονικής και τεχνικής γνώσης προκειμένου να αποτραπούν ή

να περιοριστούν οι καταστροφές από ακραία φαινόμενα, δεν έχει προχωρήσει αναλόγως.
Ευρέως καθιερωμένη είναι η άποψη – παραδοχή ότι η τεχνολογία δεν μπορεί να ελέγξει τη
φύση και ότι υπάρχουν όρια στις δυνατότητές της που έχει, προκειμένου να αποτρέψει
ανθρωπογενείς απειλές, καθώς επίσης και ότι ισχυρά φυσικά φαινόμενα έχουν τη δυνατότητα
να καταστρέψουν κοινότητες, μεγάλες περιοχές ή ακόμα και ολόκληρες χώρες. Κάποια
παραδείγματα μεγάλων φυσικών καταστροφών αποτελούν ο σεισμός που προκλήθηκε στην
Αϊτή το 2010, ο σεισμός μαζί με τσουνάμι που έπληξαν τη Σουμάτρα το 2004 και τη
Βορειοανατολική Ιαπωνία το 2011. Με βάση τις παραπάνω απόψεις-παραδοχές η
επιστημονική και πολιτική κοινότητα που ασχολείται με τέτοιες απειλές, καθώς και μεγάλοι
εθνικοί και υπερεθνικοί οργανισμοί, επέλεξαν ως την καλύτερη στρατηγική για τη μείωση
των κοινωνικοοικονομικών επιπτώσεων από φυσικούς κινδύνους που δεν μπορούν να
αποφευχθούν και την ανθεκτικότητα έναντι καταστροφών.
Ωστόσο, οι ελλείψεις που υπάρχουν σε θέματα φυσικών καταστροφών μπορεί να
αποτελέσουν σπουδαίες δυνατότητες και οι απειλές των φυσικών καταστροφών μπορεί να
γίνουν ευκαιρίες της επιστήμης και του θεσμικού πλαισίου της πολιτείας. Πρωταρχική
υποχρέωση της Πολιτείας και της επιστημονικής κοινότητας έναντι των φυσικών
καταστροφών πρέπει να είναι η προστασία της ανθρώπινης ζωής, κατόπιν ο περιορισμός των
ζημιών και έπειτα η επανέταξη της κοινωνίας από τις επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών.
Η πολιτεία, σε όλα της τα επίπεδα (τοπική κοινωνία, Δήμος και Περιφέρεια και κεντρικό
Κράτος), οι επιστημονικές ενότητες, η αγορά, καθώς και οι πολίτες μπορούν να
συνεργάζονται αρμονικά μεταξύ τους, ώστε να αναδείξουν τις δυνατότητες και τις ευκαιρίες
που μπορεί να προκύψουν από τις φυσικές καταστροφές.
Όλοι οι παραπάνω συντελεστές θα πρέπει να κινούνται στο τρίπτυχο:
 Πρόληψη.

 Πολιτική Προστασία και αποκατάσταση ζημιών.

 Μελέτη και σχεδιασμός Έργων Υποδομής για την ανάσχεση των επιπτώσεων των
φυσικών καταστροφών.
Η αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, ως διεπιστημονικό πρόβλημα αγγίζει όλους

τους τομείς της επιστήμης και θα πρέπει να γίνονται συνέργειες, κοινά ερευνητικά
προγράμματα, ημερίδες και εκδηλώσεις με συμμετοχή όλων τον εμπλεκομένων φορέων όπως
επιμελητήρια, επιστήμονες, υπηρεσίες πολιτικής προστασίας και εταιρείες.
Για να θωρακιστεί μια κοινωνία από μια φυσική καταστροφή, η οποία θα επιφέρει
πολλαπλούς κίνδυνους στις κατασκευές, επιβάλλεται να γίνει σωστός σχεδιασμός των
τεχνικών έργων, καθώς και σωστή επιλογή αυτών. Μια κατάσταση πολλαπλού κίνδυνου
είναι η περίπτωση μιας πλημμύρας, όπου ανάλογα με το ανάγλυφο της περιοχής, μπορεί να
εκδηλωθούν φαινόμενα κατολισθητικών φαινομένων στα πρανή ή καθιζήσεων στα εδάφη. Σε
αυτήν την περίπτωση, δεν θα πρέπει να εφαρμοστούν μόνο αντιπλημμυρικά έργα γύρω από
μια περιοχή, αλλά επιπρόσθετα, θα πρέπει να σχεδιαστούν και να υλοποιηθούν και έργα
υποστήριξης του εδάφους στα κρίσιμα σημεία. Μια άλλη κατάσταση πολλαπλού κίνδυνου,
είναι η περίπτωση όπου ένας σεισμός μπορεί να προκαλέσει τσουνάμι ή πυρκαγιές σε
διαφορά σημεία στην πόλη, από αστοχία στο δίκτυο του φυσικού αεριού. Στην περίπτωση
πρόκλησης τσουνάμι, εκτός από την θωράκιση και ενίσχυση των κατασκευών έναντι
σεισμικής δράσης, θα πρέπει να σχεδιαστούν και έργα παραλιακά, προκειμένου να ανασχεθεί
το θαλάσσιο καταστροφικό κύμα, καθώς επίσης στην περίπτωση πρόκλησης πυρκαγιών, θα
πρέπει να προβλεφτούν έργα και για την κατάσβεση τους, στα σημεία που θα εμφανιστούν.
O σχεδιασμός τεχνικών έργων για πολλαπλούς κίνδυνους αποτελεί έναν ολιστικό σχεδιασμό
κατασκευών για πολλαπλούς κινδύνους και στη γενική περίπτωση η υλοποίησή του
πραγματοποιείται με την σωστή σύλληψη και μόρφωση του φορέα και των κατασκευαστικών
λεπτομερειών. Το πρόβλημα των κινδύνων από ακραία γεγονότα μπορεί να αντιμετωπιστεί
σε μεγάλο βαθμό με την σωστή κρίση για την κατασκευή του φέροντα οργανισμού και την
δυνατότητα του να έχει πολλαπλές εναλλακτικές διαδρομές δρόμων φόρτισης, προκειμένου
τα φορτία να μπορούν να μεταβιβαστούν στο έδαφος από διαφορετικούς δρόμους. Για να
επιτευχθεί ο στόχος αυτός, μπορεί να απαιτηθούν πρόσθετες κατασκευαστικές λεπτομέρειες
ή τοποθέτηση πρόσθετων φερόντων στοιχείων στην κατασκευή, όπως για παράδειγμα
τοποθέτηση προεντεταμένων καλωδίων για αποφυγή διαδοχικής κατάρρευσης. Σε κάποιες
περιπτώσεις που οι κατασκευές είναι πολύ σημαντικές, ο μελετητής μηχανικός για πετύχει

τον ολιστικό σχεδιασμό έναντι πολλαπλών φυσικών κίνδυνων για την αντιμετώπιση τέτοιων
κινδύνων από ακραία γεγονότα, μπορεί να χρειαστεί να καταφύγει σε εξειδικευμένες
αναλύσεις και υπολογισμούς και να οδηγηθεί σε πολύ εξειδικευμένες και κοπιώδεις
διαδικασίες, μέσω υποθετικών σεναρίων υλοποίησης συγκεκριμένων κινδύνων και ανάλυσης
τύπου δέντρου συμβάντων.
Στην περιοχή των σεισμών, η ανταπόκριση της κοινότητας των Πολιτικών Μηχανικών στην
έκκληση για ανθεκτικότητα έναντι καταστροφών λόγω σεισμού είναι πολύ σημαντική. Ο
τομέας της αντισεισμικής μηχανικής έχει κάνει σημαντικά βήματα προόδου και έχει δώσει
αρκετά εργαλεία σχεδιασμού και ανάλυσης των κατασκευών, προκειμένου να
ανταποκρίνονται με επάρκεια έναντι του σεισμικού κραδασμού. Παρόλο που αυτή η
προσπάθεια είναι ικανοποιητική, δεν είναι πλήρης, επειδή δεν σχετίζεται με μια ολιστική
προσέγγιση στο σχεδιασμό έναντι πολλαπλών φυσικών κίνδυνων, οι οποίοι δρουν
ταυτόχρονα ή διαδοχικά ως το δεύτερο αποτέλεσμα του πρώτου π.χ. σεισμός και τσουνάμι,
σεισμός και έκρηξη, σεισμός και πυρκαγιά, πλημμύρα και κατολίσθηση, πλημμύρα και
ανεμοστρόβιλος.
8.3 Ολιστικός Σχεδιασμός τεχνικών έργων έναντι Πολλαπλών Κινδύνων
Ένα από τα δύσκολα ζητήματα στην εκτίμηση κινδύνου για φυσικούς κινδύνους αποτελεί ο
τρόπος ανάλυσης του κινδύνου για περισσότερους από έναν κινδύνους στην ίδια περιοχή και
ο τρόπος αλληλεπίδρασής τους.
Στην παρακάτω Εικόνα 8.1, φαίνεται μια απεικόνιση του τρόπου με τον οποίο η
ενεργοποίηση διαφορετικών φυσικών φαινόμενων μπορούν να προκαλέσουν έναν αριθμό
διαφορετικών κινδύνων.

Εικόνα 8.1 Η ενεργοποίηση διαφορετικών φυσικών φαινομένων προκαλούν διαφορετικούς φυσικούς

0. 1
κινδύνους
Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που συμβάλλουν στην εμφάνιση επικίνδυνων φαινομένων, τα

οποία έχουν σχέση είτε με το περιβάλλον (γεωμορφολογία, τοπογραφία, γεωλογία, εδάφη
κλπ.), είτε με ανθρωπογενείς δραστηριότητες (οδοποιία, αποδάσωση κλπ.). Ωστόσο, παρόλο
που οι παράγοντες αυτοί συμβάλλουν στην εμφάνιση των επικίνδυνων φαινομένων και
συνεπώς πρέπει να λαμβάνονται υπόψη στην εκτίμηση της επικινδυνότητας και του
κινδύνου, δεν προκαλούν άμεσα τα γεγονότα. Για να γίνει ενεργοποίηση των φυσικών
κινδύνων, απαιτείται ενεργοποίηση φυσικών φαινόμενων, των οποίων η προέλευση μπορεί
να είναι γεωφυσική ή μετεωρολογική (σεισμοί ή ηφαιστειακές εκρήξεις, βροχοπτώσεις). Οι
σημαντικότεροι τύποι σχέσεων πολλαπλών κινδύνων είναι οι ακόλουθοι:
 Ανεξάρτητα γεγονότα. Η απλούστερη προσέγγιση είναι να θεωρήσουμε ότι οι

κίνδυνοι είναι ανεξάρτητοι και τα αίτια πρόκλησής τους είναι διαφορετικοί
μηχανισμοί ενεργοποίησης. Στην περίπτωση που συμβαίνει αυτό, ο κίνδυνος μπορεί
να υπολογιστεί προσθέτοντας τις μέσες ετήσιες απώλειες για τους διάφορους τύπους
φυσικών κινδύνων. Για παράδειγμα, αυτό θα συνέβαινε για τον κίνδυνο από σεισμό
και τον κίνδυνο πλημμύρας. Οι δυο αυτοί φυσικοί κίνδυνοι έχουν διαφορετικούς

μηχανισμούς ενεργοποίησης, οι οποίοι δεν έχουν άμεση αλληλεπίδραση μεταξύ τους.

Επομένως, ο κίνδυνος σεισμού είναι ανεξάρτητος από τον κίνδυνο πλημμύρας και
μπορεί να γίνει η ανάλυσή του χωριστά και επιπλέον, θα μπορούσαν και οι
προκύπτουσες απώλειες να προστεθούν. Άλλα παραδείγματα ανεξάρτητων κινδύνων
είναι οι τεχνολογικοί κίνδυνοι και οι κίνδυνοι πλημμύρας. Πολλά από τα εργαλεία
λογισμικού που υπάρχουν για την εκτίμηση κινδύνου πολλαπλών κινδύνων,
ασχολούνται ανεξάρτητα με αυτούς τους κινδύνους και συνοψίζουν τις απώλειες.
Ωστόσο, όταν αυτές οι φαινομενικές αδυναμίες εξετάζονται με λεπτομέρεια, η σχέση
μεταξύ τους μπορεί να είναι πιο περίπλοκη. Για παράδειγμα, ένας σεισμός μπορεί να
προκαλέσει κατολισθήσεις, οι οποίες μπορεί να εμποδίσουν ένα ποτάμι που οδηγεί σε
πλημμύρες, γεγονός το οποίο καθιστά τον σεισμό και τον κίνδυνο πλημμύρας να μην
θεωρούνται εντελώς ανεξάρτητοι. Επιπλέον, οι πλημμύρες συμβάντων και οι
τεχνολογικοί κίνδυνοι δεν μπορούν να θεωρηθούν απόλυτα ανεξάρτητοι επειδή κατά
τη διάρκεια χαμηλών επιπέδων πλημμύρας η κυκλοφορία οχημάτων μπορεί να
υφίσταται, αλλά ο κίνδυνος ατυχημάτων είναι μεγαλύτερος.
 Συζευγμένα γεγονότα. Άλλη μια σχέση πολλαπλών κινδύνων είναι αυτή μεταξύ
διαφορετικών τύπων φυσικών κινδύνων που ενεργοποιούνται από το ίδιο γεγονός και
είναι αυτά τα οποία θα ονομάζαμε συζευγμένα γεγονότα (Marzocchi et al., 2009). Η
χρονική πιθανότητα εμφάνισης τέτοιων συζευγμένων συμβάντων είναι η ίδια, όπως
συνδέεται με την πιθανότητα εμφάνισης του μηχανισμού ενεργοποίησης.
Παραδείγματα τέτοιων τύπων συζευγμένων γεγονότων είναι η ενεργοποίηση
κατολισθήσεων από σεισμούς που συμβαίνουν ταυτόχρονα με ρευστοποίηση του
εδάφους (Delmonaco et al., 2006, Marzocchi κ.ά. 2009) και η επίδραση ενός σεισμού
σε ένα κτίριο που καλύπτεται από χιόνι (Lee & Rosowsky, 2006). Για την ανάλυση
της έκτασης του χώρου του κινδύνου, θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι όταν τα εν λόγω
συζευγμένα συμβάντα συμβαίνουν στην ίδια περιοχή, τότε οι συνέπειες της
επικινδυνότητας κάθε συμβάντος αλληλεπικαλύπτονται, οι διαδικασίες θα
αλληλοεπιδρούν και επομένως η μοντελοποίηση των κινδύνων για αυτά τα γεγονότα
είναι ακόμα πολύ πιο περίπλοκη και θα πρέπει να γίνει ταυτόχρονα. Όταν οι
αναλύσεις επικινδυνότητας διεξάγονται ξεχωριστά, οι συνέπειες των
μοντελοποιημένων σεναρίων δεν μπορούν απλώς να προστεθούν, δεδομένου ότι η

ένταση των συνδυασμένων κινδύνων μπορεί να είναι υψηλότερη από το άθροισμα

των δύο ή των ίδιων περιοχών και μπορεί να επηρεαστεί από τους δύο τύπους
επικινδυνότητας, οδηγώντας σε υπερεκτίμηση των ζημιών και διπλή καταμέτρηση.
Προκειμένου να γίνει εκτίμηση του κινδύνου πολλαπλών φυσικών κινδύνων, η
μοντελοποίηση των συνεπειών θα πρέπει να γίνει χρησιμοποιώντας τις συνδυασμένες
περιοχές κινδύνου, αλλά διαφοροποιώντας τις εντάσεις των διαφόρων τύπων
κινδύνων και χρησιμοποιώντας διαφορετικές σχέσεις ευαισθησίας-έντασης. Στο
πλαίσιο αυτό, ο καλύτερος τρόπος αντιμετώπισης του συζευγμένου κινδύνου είναι να
ληφθούν τα μέγιστα των συνδυασμένων κίνδυνων. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια
της ίδιας τροπικής καταιγίδας τα κτήρια ενός χωριού μπορεί να χτυπηθούν από
κατακλυσμιαίες πλημμύρες ή ροές συντριμμιών. Μόλις τα κτίρια χτυπηθούν από τον
έναν τύπο κίνδυνου θα καταστραφούν, δεν μπορούν να καταστραφούν δύο φορές
κατά τη διάρκεια του ίδιου γεγονότος.
 Ένας κίνδυνος ενεργοποιεί ή αλλάζει τις συνθήκες για το επόμενο φυσικό

κίνδυνο. Ένα άλλο είδος αλληλεπίδρασης πολλαπλών κινδύνων είναι η επιρροή που
ασκεί ένας κίνδυνος στη προδιάθεση ενός δεύτερου κινδύνου, αν και ακόμα δεν τον
ενεργοποιεί (Kappes et al., 2010). Ένα παράδειγμα αυτού του είδους αλληλεπίδρασης
πολλαπλών κινδύνων αποτελεί ο "κύκλος πυροπροστασίας" (Cannon & De Graff,
2009), όπου οι δασικές πυρκαγιές λόγω των επιπτώσεων που προκαλούν στη
βλάστηση και στις ιδιότητες του εδάφους, μεταβάλλουν την ευαισθησία στις ροές των
φερτών και τις πλημμύρες. Δηλαδή, ένας κίνδυνος μπορεί να μεταβάλλει διαρκώς τις
συνθήκες που καθιστούν ορισμένες περιοχές πιο ευάλωτες σε άλλους κινδύνους. Για
παράδειγμα, η κάλυψη της γης και η χρήση γης έχουν μεγάλη επίδραση στους
υδρομετεωρολογικούς κινδύνους, όπως οι πλημμύρες και οι κατολισθήσεις. Όταν
αυτές αλλάζουν ως αποτέλεσμα άλλων κινδύνων (όπως οι πυρκαγιές των δασών),
αυξάνεται επίσης η ευαισθησία σε κατολισθήσεις, απορρίμματα ή πλημμύρες. Πολλές
από τις σχέσεις κινδύνου είναι αυτού του τύπου. Για παράδειγμα, οι ηφαιστειακές
εκρήξεις μπορεί να οδηγήσουν στην απόθεση ηφαιστειακής τέφρας, η οποία θα
αυξήσει την ευαισθησία στις κατολισθήσεις και τις πλημμύρες. Επιπλέον, οι σεισμοί
μπορεί να προκαλέσουν κατολισθήσεις και οι αυλακώσεις και εσοχές των
κατολισθήσεων μπορεί να οδηγήσουν σε αυξημένη διάβρωση. Είναι πολύ δύσκολο

να ληφθεί υπόψη αυτός ο τύπος σχέσης πολλαπλών κινδύνων, όπου από έναν
συγκεκριμένο κίνδυνο αλλάζουν οι συνθήκες που κάνουν το έδαφος πιο ευαίσθητο
στον δεύτερο κίνδυνο. Η πρακτική και η αντιμετώπιση είναι η επικαιροποίηση της
εκτίμησης κινδύνου πολλαπλών κινδύνων κάθε φορά μετά την εμφάνιση ενός
γεγονότος μείζονος κινδύνου όπως ένας μεγάλος σεισμός, μια ηφαιστειακή έκρηξη ή
ένας τυφώνας.
 Ντόμινο η διαδοχικοί κίνδυνοι. Ένας άλλος τύπος σχέσεων πολλαπλού κινδύνου

είναι αυτός που αποτελείται από εκείνους που συμβαίνουν διαδοχικά και αλυσιδωτά,
δηλαδή ο ένας κίνδυνος προκαλεί τον επόμενο. Επίσης, αυτά τα φαινόμενα
ονομάζονται και φαινόμενα ντόμινο. Αυτοί οι τύποι σχέσεων κινδύνου, ανήκουν
στους πιο προβληματικούς τύπους, οι οποίοι πρέπει να αναλυθούν σε μια αξιολόγηση
κινδύνου πολλαπλών κινδύνων. Ο κίνδυνος μπορεί να εμφανιστεί διαδοχικά, όπου
ένας κίνδυνος μπορεί να προκαλέσει τον επόμενο. Αυτές οι αλυσίδες επικινδυνότητας
ή φαινόμενα ντόμινο είναι εξαιρετικά δύσκολο να ποσοτικοποιηθούν σε ορισμένες
περιοχές, αν και έχουν επιτευχθεί καλά αποτελέσματα σε τοπικό επίπεδο (π.χ. Peila
and Guardini, 2008). Η καλύτερη προσέγγιση για την ανάλυση αυτών των αλυσίδων
επικινδυνότητας είναι η χρήση των αποκαλούμενων δέντρων συμβάντων. Ένα δέντρο
συμβάντων είναι ένα σύστημα που εφαρμόζεται για την ανάλυση όλων των
συνδυασμών (και της σχετικής πιθανότητας εμφάνισης), των παραμέτρων που
επηρεάζουν το υπό ανάλυση σύστημα. Όλα τα συμβάντα που έχουν αναλυθεί
συνδέονται μεταξύ τους μέσω κόμβων, σε κάθε κόμβο λαμβάνονται υπόψη όλες οι
πιθανές καταστάσεις του συστήματος και κάθε κατάσταση (κλάδος του δένδρου
συμβάντων) χαρακτηρίζεται από μια καθορισμένη τιμή πιθανότητας εμφάνισης. Ένα
παράδειγμα αυτού του τύπου των κινδύνων αποτελούν οι κατολισθήσεις στην
κοιλάδα Layou Valley in Dominica (Roobol and Smith, 2004). Περιληπτικά, μια
κατολίσθηση δυο μεγάλων βράχων έκλεισε τον ποταμό, με αποτέλεσμα να
δημιουργηθεί μεγάλο φυσικό φράγματος. Στη συνέχεια, μεγάλες πλημμύρες και
κατολισθήσεις μέσα στη λεκάνη του φράγματος προκάλεσαν την αστοχία του
φυσικού φράγματος και αυτό είχε σαν αποτέλεσμα την καταστροφή της κατάντι
περιοχής. (DeGraffetal., 2010), (Breheny, 2007).
Στον Πίνακα 8.1 που ακολουθεί, φαίνονται οι κύριοι τύποι φυσικών κινδύνων και οι

αλληλεπιδράσεις τους. Ο Πίνακας 8.1 πρέπει να διαβάζεται ξεκινώντας από την αριστερή
πλευρά και προχωρώντας οριζόντια.
Πίνακας 8.1 Κύριοι τύποι κινδύνου και αλληλεπιδράσεις

35
8.4 Κανονιστικός Σχεδιασμός τεχνικών έργων έναντι Πολλαπλών Κινδύνων
Οι φυσικές καταστροφές και οι φυσικοί κίνδυνοι αντιμετωπίζονται από τους κανονισμούς ως

αντίστοιχες δράσεις που ασκούνται πάνω στις κατασκευές. Ο υπολογισμός αυτών των
δράσεων γίνεται με βάση κάποιο επίπεδο αξιοπιστίας, δηλαδή με κάποια άνω όρια, τα οποία
αντιπροσωπεύουν την πιθανότητα υπέρβασης του φαινομένου σε ένα καθορισμένο χρονικό
διάστημα ή αλλιώς την περίοδο επαναφοράς του φαινομένου (πλημμύρα, σεισμός, άνεμος,
χιόνι).
Η επίτευξη των επιπέδων αξιοπιστίας που αφορούν τη λειτουργικότητα και την αντίσταση
του φορέα μπορεί να υλοποιηθεί συνδυάζοντας με τον κατάλληλο τρόπο:
α) τα προστατευτικά και αποτρεπτικά μέτρα (με την υλοποίηση δικλείδων ασφαλείας,
ενεργών και παθητικών προστατευτικών μέτρων έναντι πυρκαγιάς, προστασία έναντι του
κίνδυνου διάβρωσης με βαφή ή με καθοδική προστασία)
β) τα μέτρα τα οποία είναι σχετικά με τη διαχείριση ποιότητας
γ) την ικανοποιητική εκτέλεση (π.χ. σύμφωνα με τα πρότυπα εκτέλεσης που αναφέρονται
στα ΕΝ 1991 έως ΕΝ 1999)
δ) τα μέτρα τα οποία είναι σχετικά με τους υπολογισμούς σχεδιασμού

 επιλογή των επιμέρους συντελεστών

 αντιπροσωπευτικές τιμές των δράσεων
ε) τα μέτρα τα οποία έχουν ως στόχο τη μείωση των χονδροειδών ανθρωπίνων σφαλμάτων

και των σφαλμάτων κατά το σχεδιασμό και την εκτέλεση της κατασκευής
στ) άλλα μέτρα τα οποία είναι σχετικά με τα θέματα σχεδιασμού όπως:
 βασικές απαιτήσεις
 ανθεκτικότητα, συμπεριλαμβανομένης και της επιλογής της διάρκειας ζωής
σχεδιασμού
 βαθμό στερρότητας (ακεραιότητα του φορέα)
 την ακρίβεια των μηχανικών προσομοιωμάτων που χρησιμοποιούνται
 την ποιότητα και την έκταση της προκαταρκτικής εξέτασης του εδάφους και των
πιθανών επιρροών του περιβάλλοντος
 τις κατασκευαστικές λεπτομέρειες
ζ) την επαρκή επιθεώρηση και συντήρηση σύμφωνα με τις διαδικασίες που προσδιορίζονται
στα έγγραφα τεκμηρίωσης του έργου.
Ο κανονισμός ο οποίος εφαρμόζεται στην ελληνική επικράτεια σχετικά με τις φορτίσεις και
τις δράσεις στις κατασκευές είναι ο Ευρωκώδικας 0 και ο Ευρωκώδικας 1.
Οι βασικές απαιτήσεις του Ευρωκώδικα είναι οι ακόλουθες:
 Ένας φορέας θα σχεδιάζεται και θα κατασκευάζεται με κατάλληλους βαθμούς

αξιοπιστίας και με τρόπο οικονομικό, ώστε να παραμένει κατάλληλος για τη χρήση
για την οποία απαιτείται κατά τη διάρκεια της σκοπούμενης ζωής του και να
αντιμετωπίζει όλες τις δράσεις και τις επιδράσεις, οι οποίες δύναται να εμφανισθούν
κατά την εκτέλεση και τη χρήση του.
 Ένας φορέας θα σχεδιάζεται έτσι ώστε να διαθέτει επαρκή ανθεκτικότητα, αντίσταση
και λειτουργικότητα. Η αντίσταση του φορέα στην περίπτωση πυρκαγιάς θα πρέπει
να είναι επαρκής για την απαιτούμενη αυτή χρονική περίοδο.
 Ένας φορέας θα σχεδιάζεται και θα κατασκευάζεται με τρόπο τέτοιο, ώστε να μην
μπορεί να υποστεί βλάβες από συμβάντα όπως είναι η έκρηξη, η πρόσκρουση και
συμβάντα που προκαλούνται από συνέπειες ανθρωπίνων σφαλμάτων, σε βαθμό που
είναι δυσανάλογος ως προς το αρχικό συμβάν. Η αποφυγή ή ο περιορισμός των εν

δυνάμει βλαβών μπορεί να επιτευχθεί με την κατάλληλη επιλογή ενός ή

περισσότερων από τα ακόλουθα μέτρα:
- Επιλογή ενός δομοστατικού σχεδιασμού και μίας μορφής του φορέα, που θα
παρουσιάζουν επαρκή αντοχή στην τυχηματική αφαίρεση ενός περιορισμένου μέρους
του φορέα ή ενός μεμονωμένου μέλους και θα εμφανίζουν αποδεκτή τοπική βλάβη.
- Αποφυγή, μείωση ή εξάλειψη των επικίνδυνων και ασυνήθιστων φαινομένων στα
οποία είναι πιθανό να εκτεθεί ο φορέας.
- Επιλογή μίας μορφής του φορέα, η οποία θα παρουσιάζει χαμηλή ευαισθησία στα εν
λόγω επικίνδυνα και ασυνήθιστα φαινόμενα.
- Αποφυγή, εάν δύναται, των φερόντων συστημάτων τα οποία είναι πιθανόν να
καταρρεύσουν απροειδοποίητα.
- Σύνδεση των δομικών μελών μεταξύ τους.
Οι βασικές απαιτήσεις θα πρέπει να ικανοποιούνται από:

 τις κατάλληλες κατασκευαστικές λεπτομέρειες και τον κατάλληλο σχεδιασμό,
 την επιλογή των κατάλληλων υλικών,
 τον καθορισμό των διαδικασιών ελέγχου που αφορά τον σχεδιασμό, την εκτέλεση,
την παραγωγή και τη χρήση του συγκεκριμένου έργου.
Στην επιλογή των επιπέδων αξιοπιστίας για έναν συγκεκριμένο φορέα θα πρέπει να
λαμβάνονται υπόψη και οι σχετικοί παράγοντες, ο οποίοι ακολουθούν:
 οι πιθανές αιτίες της οριακής κατάστασης και / ή ο τρόπος επίτευξης της,

 οι πιθανές συνέπειες της αστοχίας που θα προκληθούν σε όρους κινδύνου της ζωής,
κινδύνου τραυματισμού και ενδεχόμενης οικονομικής βλάβης,
 τα απαιτούμενα έξοδα και διαδικασίες για τη μείωση της πιθανότητας αστοχίας,
 η αποστροφή του κοινού, η οποία προκαλείται από μια αστοχία.
Στον Πίνακα 8.2 που ακολουθεί, προσδιορίζεται η διάρκεια ζωής σχεδιασμού των
κατασκευών.

Κατηγορία
Ενδεικτική διάρκεια
Διάρκειας Ζωής Παραδείγματα
ζωής σχεδιασμού (έτη)
Σχεδιασμού
1 10 Προσωρινές Κατασκευές
Δομικά στοιχεία τα οποία
2 10 έως 25 μπορούν να αντικατασταθούν
π.x. εφέδρανα
Αγροτικές και παρεμφερείς
3 15 έως 30
κατασκευές
4 50 Κτήρια και παρεμφερή
Μνημειακά κτήρια, γέφυρες και
5 100
άλλα τεχνικά έργα
Πίνακας 8.2 Ενδεικτική διάρκεια ζωής σχεδιασμού
36
Ένας φορέας προκειμένου να επιτευχθεί με επαρκή ανθεκτικότητα, πρέπει να ληφθούν

υπόψη τα παρακάτω:
 η προβλεπόμενη ή προοριζόμενη χρήση του φορέα

 η συντήρηση που πρόκειται να εφαρμοστεί κατά τη διάρκεια ζωής σχεδιασμού
 η επιλογή του φέροντος συστήματος
 τα απαιτούμενα κριτήρια σχεδιασμού
 οι ιδιότητες του εδάφους
 οι αναμενόμενες περιβαλλοντικές συνθήκες
 οι ιδιότητες, η σύνθεση και η επιτελεστικότητα των υλικών και των προϊόντων
 το επίπεδο ελέγχου και η ποιότητα της εκτέλεσης των εργασιών
 το σχήμα των επιμέρους στοιχείων και οι κατασκευαστικές λεπτομέρειες
 τα εξειδικευμένα προστατευτικά μέτρα
Κατά το στάδιο του σχεδιασμού, θα πρέπει να επισημαίνονται οι περιβαλλοντικές συνθήκες,

προκειμένου να γίνεται εκτίμηση της σημασίας τους σε σχέση με την ανθεκτικότητα και να
γίνεται λήψη επαρκών μέτρων για την προστασία των χρησιμοποιούμενων υλικών.
Κατά το στάδιο του σχεδιασμού, τα φυσικά φαινόμενα αντιμετωπίζονται ως δράσεις. Ο
σχεδιασμός των κατασκευών με πολλαπλούς κινδύνους αντιμετωπίζεται κανονιστικά με τους
συνδυασμούς των δράσεων. Για παράδειγμα, γίνεται επιλογή κάποιου συχνού σεναρίου,
όπου τα μόνιμα φορτία συνδικάζονται με κατάλληλους συντελεστές με αντίστοιχα φορτία, τα
οποία αντιπροσωπεύουν τα φυσικά φαινόμενα (άνεμος, χιόνι) ή κάποιου σεισμικού σεναρίου,
όπου συνδυάζεται ο σεισμός με κάποια φυσικά φαινόμενά (άνεμος, χιόνι) ή κάποιου

τυχηματικού σεναρίου όπου γίνεται συνδυασμός μιας έκρηξης, μια κρούσης ή μιας
πυρκαγιάς με τα μόνιμά φορτία που δρουν στην κατασκευή. Στην Εικόνα 8.2 που ακολουθεί,
φαίνεται μια ταυτόχρονη συνύπαρξη φυσικών φαινόμενων με τα αντίστοιχα φορτία.
Earthquake
Εικόνα 8.2 Ταυτόχρονα φορτία στην κατασκευή από χιόνι, άνεμο, πίεση νερού και σεισμό
0. 2
Κατά τον σχεδιασμό για πολλαπλούς κινδύνους γίνεται έλεγχος στις παρακάτω οριακές
καταστάσεις αστοχίας:
i) EQU: Απώλεια στατικής ισορροπίας του θεωρούμενου ως άκαμπτου σώματος, φορέα ή

οποιουδήποτε μέρους του, όπου:
- οι μικρές διακυμάνσεις στην τιμή ή την χωρική κατανομή των δράσεων που
προέρχονται από μία μόνο πηγή είναι σημαντικές και
- οι αντοχές του εδάφους ή των δομικών υλικών δεν είναι σε γενικές γραμμές
καθοριστικής σημασίας.
Κατά την εξέταση μιας οριακής κατάστασης στατικής ισορροπίας του φορέα (EQU), θα γίνει
έλεγχος εάν :
E d ,dst  E d , stb (8.1)

όπου:

E d ,dst
, είναι η τιμή σχεδιασμού του αποτελέσματος των αποσταθεροποιητικών δράσεων και
E d , stb
, είναι η τιμή σχεδιασμού του αποτελέσματος των δράσεων που συμβάλουν στην
ευστάθεια
ii) STR: Εσωτερική αστοχία ή υπερβάλλουσα παραμόρφωση του φορέα ή δομικών μελών,
όπως πέδιλων θεμελίωσης, τοιχωμάτων υπογείων, πασσάλων κλπ., όπου η αντοχή των
δομικών υλικών είναι καθοριστική.
iii) GEO: Αστοχία ή υπερβάλλουσα παραμόρφωση του εδάφους, όπου οι αντοχές των
εδαφών ή των πετρωμάτων είναι σημαντικές στην επίτευξη αντίστασης.
Κατά την εξέταση μιας οριακής κατάστασης θραύσης ή υπερβολικής παραμόρφωσης μιας
διατομής, ενός στοιχείου ή μιας σύνδεσης (STR και / ή GEO) ), θα γίνεται έλεγχος εάν :
Ed  Rd (8.2)
όπου:
Εd, είναι η τιμή σχεδιασμού του αποτελέσματος δράσεων όπως για παράδειγμα εσωτερική
δύναμη, ροπή ή ένα διάνυσμα που εκφράζει διάφορες εσωτερικές δυνάμεις ή ροπές.
Rd, είναι η τιμή σχεδιασμού της αντίστοιχης αντίστασης
iv) FAT: Αστοχία λόγω κόπωσης του φορέα ή των δομικών μελών.
Για κάθε κρίσιμη περίπτωση φόρτισης, οι τιμές σχεδιασμού των αποτελεσμάτων των
δράσεων (Εd) προσδιορίζονται συνδυάζοντας τις τιμές των δράσεων που θεωρείται ότι θα
έχουν ταυτόχρονη δράση. Κάθε συνδυασμός δράσεων θα πρέπει να περιλαμβάνει:
- μία κυρίαρχη μεταβλητή δράση ή
- μία τυχηματική δράση
Οι συνδυασμοί των δράσεων χωρίζονται σε:
 Συνδυασμοί δράσεων για καταστάσεις σχεδιασμού με διάρκεια ή παροδικές

καταστάσεις σχεδιασμού (θεμελιώδεις συνδυασμοί)
 Συνδυασμοί δράσεων για τυχηματικές καταστάσεις σχεδιασμού
 Συνδυασμοί δράσεων για καταστάσεις σεισμικού σχεδιασμού

Παρακάτω ακολουθεί η ανάλυσή τους:
Α) Συνδυασμοί δράσεων για καταστάσεις σχεδιασμού με διάρκεια ή παροδικές

καταστάσεις σχεδιασμού (θεμελιώδεις συνδυασμοί):
Η γενική μορφή της σχέσης των αποτελεσμάτων των δράσεων είναι:
 G , j Gk , j "" P P"" Q ,1Qk ,1 ""  Q ,i 0,i Qk ,i

(8.3)
j≥1 i>1
Ο συνδυασμός των αποτελεσμάτων των δράσεων βασίζεται στην τιμή σχεδιασμού της
κυρίαρχης μεταβλητής δράσης και στις τιμές σχεδιασμού του συνδυασμού των συνοδευτικών
μεταβλητών δράσεων. Οι μεταβλητές δράσεις εκφράζουν μια κατάσταση φυσικού κινδύνου
(άνεμος, χιόνι).
Εναλλακτικά, για οριακές καταστάσεις STR και GEO, ο συνδυασμός με την λιγότερο ευμενή
από τις δύο σχέσεις που ακολουθούν:
 G , j Gk , j ""   ""  Q ,1 0,1Qk ,1""  Q ,i 0, Qk ,i

 (8.4α)
j 1 i 1

 j  G , j Gk , j ""   ""  Q ,1Qk ,1""  Q ,i 0, Qk ,i (8.4b)
j 1 i 1

όπου:
“+” υποδηλώνει «προς συνδυασμό με...»
Σ υποδηλώνει «το συνδυασμένο αποτέλεσμα του...»
ξ είναι ένας μειωτικός συντελεστής για δυσμενείς μόνιμες δράσεις G
Β) Συνδυασμοί δράσεων για τυχηματικές καταστάσεις σχεδιασμού
Gk , j "" P"" Ad "" ( 1,1ή 2,1 )Qk ,1 ""  2,i Qk ,i

(8.5)
j≥1 i>1

Η επιλογή μεταξύ ψ1,1Qk,1 ή ψ2,1Qk,1 σχετίζεται με την συναφή τυχηματική κατάσταση

σχεδιασμού (πρόσκρουση, πυρκαγιά ή επιβίωση μετά από τυχηματικό συμβάν ή τυχηματική
κατάσταση).
Οι συνδυασμοί των δράσεων για τυχηματικές καταστάσεις σχεδιασμού θα πρέπει είτε
- να αφορούν μία συγκεκριμένη τυχηματική δράση Α (πυρκαγιά ή πρόσκρουση), είτε
- να αναφέρονται σε μία κατάσταση έπειτα από ένα τυχηματικό συμβάν (Α=0)
Για καταστάσεις πυρκαγιάς, εκτός από την επίδραση της θερμοκρασίας στις ιδιότητες του
υλικού, το Ad θα πρέπει να αποδίδει την τιμή σχεδιασμού της έμμεσης θερμικής δράσης
λόγω πυρκαγιάς.
Γ) Συνδυασμοί δράσεων για καταστάσεις σεισμικού σχεδιασμού
Gk , j "" P"" AED ""  2,i Qk ,i

(8.6)
j≥1 i>1
Οι τιμές των συντελεστών γ και ψ για δράσεις, θα πρέπει να ληφθούν από το ΕΝ 1991 και το
Παράρτημα Α. Οι προτεινόμενες τιμές των συντελεστών ψ για τις πιο συνήθεις δράσεις
μπορεί να λαμβάνονται από τον Πίνακα 8.3. Οι τιμές σχεδιασμού δράσεων, γ, για οριακές
καταστάσεις αστοχίας στις καταστάσεις σχεδιασμού με διάρκεια και στις παροδικές
καταστάσεις σχεδιασμού (σχέσεις 8.3 και 8.4) δίνονται στους Πίνακες Α 8.4 έως 8.6. Οι
τιμές στους Πίνακες 8.4 έως 8.6 μπορούν να τροποποιηθούν στο Εθνικό Προσάρτημα π.χ.
για διαφορετικά επίπεδα αξιοπιστίας (βλέπε ΕΝ 1990 Μέρος 2 και Παράρτημα Β).
Οι επιμέρους συντελεστές δράσεων για τις οριακές καταστάσεις αστοχίας στις τυχηματικές
και σεισμικές καταστάσεις σχεδιασμού (σχέσεις 8.5 και 8.6) θα πρέπει να είναι 1,0 και
φαίνονται στον Πίνακα 8.7 που ακολουθεί.

Δράσεις Ψ0 Ψ1 Ψ2
Επιβαλλόμενα φορτία σε κτήρια, κατηγορία (βλέπε ΕΝ
1991-1-1) 0,7 0,5 0,3
Κατηγορία Α: κατοικίες, συνήθη κτήρια κατοικιών 0,7 0,5 0,3
Κατηγορία Β: χώροι γραφείων 0,7 0,7 0,6
Κατηγορία C: χώροι συνάθροισης 0,7 0,7 0,6
Κατηγορία D: χώροι καταστημάτων 1,0 0,9 0,8
Κατηγορία E: χώροι αποθήκευσης
Κατηγορία F: χώροι κυκλοφορίας οχημάτων 0,7 0,7 0,6
βάρος οχημάτων ≤ 30kN
Κατηγορία G: χώροι κυκλοφορίας οχημάτων 0,7 0,5 0,3
30kN< βάρος οχημάτων ≤ 160kN 0 0 0
Κατηγορία Η: στέγες
Φορτία χιονιού επάνω σε κτήρια (βλέπε ΕΝ 1991-1-3)*
Φιλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία, Σουηδία 0,70 0,50 0,20
Υπόλοιπα Κράτη Μέλη του CEN για τοποθεσίες που 0,70 0,50 0,20
βρίσκονται σε υψόμετρο Η > 1000 m
Υπόλοιπα Κράτη Μέλη του CEN για τοποθεσίες που 0,50 0,20 0
βρίσκονται σε υψόμετρο Η ≤ 1000 m
Φορτία ανέμου σε κτήρια (βλέπε ΕΝ 1991-1-4) 0,6 0,2 0
Θερμοκρασία (μη-πυρκαγιάς) σε κτήρια (βλέπε ΕΝ 0,6 0,5 0
1991-1-5)
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι τιμές ψ μπορούν να καθορισθούν από το Εθνικό Προσάρτημα.
* Για χώρες οι οποίες δεν αναφέρονται παρακάτω, βλέπε συναφείς τοπικές συνθήκες.
Πίνακας 8.3 Προτεινόμενες τιμές των συντελεστών ψ για κτήρια
37
Καταστάσεις Μόνιμες Δράσεις Κυρίαρχη Συνοδευτική μεταβλητή

σχεδιασμού μεταβλητή δράση (*)
με διάρκεια δράση (*)
και παροδικές
καταστάσεις Δυσμενείς Ευνοϊκές Κύρια (εάν Άλλες
σχεδιασμού υφίσταται)
(Εξισ. 8.3) γGj,supGkj,sup γGj,infGkj,inf γQ,1Qk,1 γQ,iψ0,iQk,i
(*) Μεταβλητές δράσεις είναι αυτές που εξετάζονται στον Πίνακα 8.3.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1: Οι τιμές γ μπορούν να προσδιορισθούν από το Εθνικό Προσάρτημα.

Οι προτεινόμενες τιμές είναι:
γGj,sup= 1,10
γGj,inf= 0,90
γQ,1= 1,50 όπου δυσμενής (0 όπου ευνοϊκή)
γQ,i= 1,50 όπου δυσμενής (0 όπου ευνοϊκή)
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2: Σε περιπτώσεις στις οποίες ο έλεγχος της στατικής ισορροπίας

αφορά την αντίσταση των δομικών μελών μπορεί, εάν αυτό επιτρέπεται από το
Εθνικό Προσάρτημα, να υιοθετηθεί, ως εναλλακτική περίπτωση για τους δύο
ξεχωριστούς ελέγχους βάσει των Πινάκων 8.4 και 8.5, ένας συνδυασμένος έλεγχος,

βάσει του Πίνακα 8.4, με τις ακόλουθες προτεινόμενες τιμές. Οι προτεινόμενες τιμές
μπορούν να διαφοροποιηθούν από το Εθνικό Προσάρτημα.
γGj,sup= 1,35
γGj,inf= 1,15
υπό την προϋπόθεση ότι η εφαρμογή της τιμής γGj,inf= 1,00 τόσο στο ευνοϊκό όσο και
στο δυσμενές σκέλος των μόνιμων δράσεων, δεν συνεπάγεται πιο δυσμενές
αποτέλεσμα.
Πίνακας 8.4 Τιμές σχεδιασμού δράσεων (EQU) (Ομάδα Α)
38
Καταστάσεις Μόνιμες Δράσεις Κυρίαρχη Συνοδευτική

σχεδιασμού με μεταβλητ μεταβλητή
διάρκεια και ή δράση δράση (*)
παροδικές (*)
καταστάσεις Δυσμενείς Ευνοϊκές Κύρια Άλλες
σχεδιασμού (εάν
υφίστατα
ι)
(Εξισ. 8.3) γGj,supGkj,sup γGj,infGkj,i γQ,1Qk,1 γQ,iψ0,iQk,i
nf
Μόνιμες και Μόνιμες Δράσεις Κυρίαρχη Συνοδευτική μεταβλητή

παροδικές μεταβλητή δράση (*)
καταστάσεις δράση (*)
σχεδιασμού
Δυσμενείς Ευνοϊκές Δράση Κύρια Άλλες
(Εξισ. 8.4α) γGj,supGkj,sup γGj,infGkj,inf γQ,1ψ0,1Qk,1 γQ,iψ0,iQk,i
(Εξισ. 8.4b) ξGj,supGkj,sup ξGj,infGkj,inf γQ,1Qk,1 γQ,iψ0,iQk,i

(*) Μεταβλητές δράσεις είναι αυτές που εξετάζονται στον Πίνακα 8.3
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 1: Η επιλογή μεταξύ των 8.3 ή 8.4α και 8.4b επαφίεται στο Εθνικό
Προσάρτημα. Στην περίπτωση των 8.4α και 8.4b, το Εθνικό Προσάρτημα μπορεί
επιπλέον να τροποποιήσει το 8.4α έτσι ώστε να αφορά μόνο μόνιμες δράσεις.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 2: Οι τιμές γ και ξ μπορούν να προσδιορισθούν από το Εθνικό

Προσάρτημα. Οι ακόλουθες τιμές προτείνονται κατά τη χρήση των σχέσεων 8.3, ή
8.4α και 8.4b.
γGj,sup= 1,35
γGj,inf= 1,00
ξ = 0,85 (έτσι ώστε  Gj,sup  0,85 x1,35  1,15 ).
Βλέπε επίσης ΕΝ 1991 έως ΕΝ 1999 για τις τιμές του γ, οι οποίες θα
χρησιμοποιηθούν για επιβαλλόμενες παραμορφώσεις.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 3: Οι χαρακτηριστικές τιμές όλων των μόνιμων δράσεων από μία πηγή
πολλαπλασιάζονται με το γG,sup εάν το συνολικό προκύπτον αποτέλεσμα της δράσης
είναι δυσμενές και με το γG,inf εάν το συνολικό προκύπτον αποτέλεσμα της δράσης
είναι ευνοϊκό. Για παράδειγμα όλες οι δράσεις που προέρχονται από το ίδιον βάρος
του φορέα μπορούν να θεωρηθούν ως προερχόμενες από μία πηγή. Αυτό ισχύει
επίσης σε περίπτωση που εμπλέκονται διαφορετικά υλικά.
ΣΗΜΕΙΩΣΗ 4: Για εξειδικευμένους ελέγχους, οι τιμές για τα γG και γQ μπορούν να

υποδιαιρεθούν σε γg και γq και στο συντελεστή αβεβαιότητας του προσομοιώματος
γSD. Μία τιμή του γSD μεταξύ 1,05 και 1,15 μπορεί να χρησιμοποιηθεί στις πλέον
συνήθεις περιπτώσεις και μπορεί να τροποποιηθεί στο Εθνικό Προσάρτημα.
Πίνακας 8.5 Τιμές σχεδιασμού Δράσεων (STR/ GEO)(Ομάδα Β)

39
Καταστάσεις Μόνιμες Δράσεις Κυρίαρχη Συνοδευτική μεταβλητή

σχεδιασμού μεταβλητή δράση (*)
με διάρκεια δράση (*)
και παροδικές
καταστάσεις Δυσμενείς Ευνοϊκές Κύρια Άλλες
σχεδιασμού (εάν
υφίσταται)
(Εξισ. 8.3) γGj,supGkj,sup γGj,infGkj,inf γQ,1Qk,1 γQ,iψ0,iQk,i
(*) Μεταβλητές δράσεις είναι αυτές που εξετάζονται στον Πίνακα 8.3
ΣΗΜΕΙΩΣΗ: Οι τιμές γ μπορούν να προσδιορισθούν από το Εθνικό Προσάρτημα.

Οι προτεινόμενες τιμές γ είναι:
γGj,sup= 1,00
γGj,inf= 1,00
Πίνακας 8.6 Τιμές σχεδιασμού δράσεων (STR/GEO) (Ομάδα Γ)
40

Καταστάσεις Μόνιμες Δράσεις Κυρίαρχη Συνοδευτικές

σχεδιασμού τυχηματική μεταβλητές δράσεις
ή σεισμική (**)
δράση
Δυσμενείς Ευνοϊκές Κύρια (εάν Άλλες
υφίσταται)
Τυχηματικές Gkj,sup Gkj,inf Αd Ψ11 ή ψ21Qk1
ψ2iQki
(*)
(Εξισ.
8.4α/b)
Σεισμικές Gkj,sup Gkj,inf γιΑΕk ή ΑΕd ψ2,iQk,i
(Εξισ. 8.6)
(*) Στην περίπτωση τυχηματικών καταστάσεων σχεδιασμού, η κύρια μεταβλητή
δράση μπορεί να ληφθεί με την συχνή της τιμή, ή ,όπως στην περίπτωση των
συνδυασμών των σεισμικών δράσεων, με τις οιονεί – μόνιμες τιμές της. Η
επιλογή θα επαφίεται στο Εθνικό Προσάρτημα, ανάλογα με την υπό εξέταση
τυχηματική δράση. Βλέπε επίσης ΕΝ 1991-1-2.
(**) Μεταβλητές δράσεις είναι αυτές που εξετάζονται στον Πίνακα 8.3
Πίνακας 8.7 Τιμές σχεδιασμού δράσεων για χρήση σε συνδυασμούς τυχηματικών και σεισμικών
41
δράσεων
Στην οριακή κατάσταση λειτουργικότητας θα ελέγχεται ότι:
Ed  Cd (8.7)
όπου:
Cd είναι η οριακή τιμή σχεδιασμού του συναφούς κριτηρίου λειτουργικότητας.
Ed είναι η τιμή σχεδιασμού των αποτελεσμάτων των δράσεων, οι οποίες καθορίζονται
στα πλαίσια του κριτηρίου λειτουργικότητας, και η οποία προσδιορίζεται βάσει του
συναφούς συνδυασμού.
Οι συνδυασμοί των δράσεων για οριακές καταστάσεις λειτουργικότητας ορίζονται
συμβολικά από τις ακόλουθες σχέσεις:
i) Χαρακτηριστικός συνδυασμός:
Gk , j "" P"" Qk ,1 ""  0,i Qk ,i

(8.8)
j≥1 i>1
Ο χαρακτηριστικός συνδυασμός κανονικά χρησιμοποιείται για μη-αναστρέψιμες οριακές

καταστάσεις.

ii) Συχνός συνδυασμός:
G k , j "" P"" 1,1Qk ,1 ""  2,i Qk ,i

(8.9)
j≥1 i>1
Ο συχνός συνδυασμός κανονικά χρησιμοποιείται για αναστρέψιμες οριακές καταστάσεις.

iii) Οιονεί – μόνιμος συνδυασμός:
Gk , j "" P""  2,i Qk ,i

(8.10)
j≥1 i>1
Ο οιονεί – μόνιμος συνδυασμός κανονικά χρησιμοποιείται για μακροχρόνιες επιδράσεις και

για την εμφάνιση του φορέα.
Για οριακές καταστάσεις λειτουργικότητας οι επιμέρους συντελεστές για τις δράσεις θα
πρέπει να λαμβάνονται ως 1,0 εκτός εάν ορίζεται διαφορετικά στα ΕΝ 1991 έως ΕΝ 1999.
Συνδυασμός Μόνιμες Δράσεις Gd Μεταβλητές Δράσεις Qd

Δυσμενείς Ευνοϊκές Κυρίαρχες Άλλες
Χαρακτηριστικές Gkj,sup Gkj,inf Qk,1 ψ0,ιQki
Συχνές Gkj,sup Gkj,inf Ψ1,1Qk,1 ψ2,iQk,i
Οιονεί – μόνιμες Gkj,sup Gkj,inf ψ2,1Qk,1 ψ2,iQk,i
Πίνακας 8.8 Τιμές σχεδιασμού δράσεων για χρήση κατά τον συνδυασμό δράσεων
42
Στη συνέχεια, περιγράφεται ο υπολογισμός των δράσεων από το χιόνι, τον άνεμο και την
πυρκαγιά που πρέπει να συνδυαστούν μεταξύ τους, όταν πρέπει να γίνει ο σχεδιασμός των
κατασκευών για πολλαπλούς κινδύνους.
− Φορτία χιονιού στις κατασκευές
Κατά τον σχεδιασμό πρέπει να λαμβάνεται υπόψη το γεγονός ότι το χιόνι μπορεί να αποτεθεί
με πολλούς διαφορετικούς τρόπους πάνω σε μια στέγη. Τα χαρακτηριστικά μιας στέγης ή
άλλοι παράγοντες, οι οποίοι μπορούν να προκαλέσουν τους διαφορετικούς αυτούς τρόπους
απόθεσης του χιονιού, μπορεί να είναι:
 το σχήμα της στέγης

 η τραχύτητα της επιφάνειάς της στέγης
 οι θερμικές ιδιότητές της
 η παραγόμενη θερμότητα κάτω από την στέγη

 το περιβάλλον έδαφος
 η εγγύτητα των γειτονικών κτιρίων
 το περιβάλλον έδαφος
 το τοπικό μετεωρολογικό κλίμα, ειδικά οι επικρατούντες άνεμοι, οι θερμοκρασιακές
μεταβολές, και η πιθανότητα κατακρημνισμάτων (είτε υπό τη μορφή βροχόπτωσης,
είτε υπό τη μορφή χιονόπτωσης)
Πρέπει να λαμβάνονται υπόψη οι παρακάτω δύο κύριες διατάξεις φορτίων:
 παρασυρμένο φορτίο χιονιού επί της στέγης

 μη παρασυρμένο φορτίο χιονιού επί της στέγης
Τα φορτία χιονιού σε στέγες θα προσδιορίζονται ως εξής:
i) για τις «με διάρκεια/παροδικές» καταστάσεις σχεδιασμού
s = μi Ce Ct sk (8.11)
ii) για τις τυχηματικές καταστάσεις σχεδιασμού όπου τα εξαιρετικά φορτία χιονιού
είναι η τυχηματική δράση
iii)
s = μi Ce Ct sAd (8.12)
sAd = Cesl sk (8.13)
iv) για τις τυχηματικές καταστάσεις σχεδιασμού όπου η εξαιρετική μετατόπιση του
χιονιού είναι η τυχηματική δράση και όπου ισχύει το Παράρτημα Β
s = μ i sk (8.14)
Όπου:
μi Ο συντελεστής σχήματος του φορτίου χιονιού
sk Η χαρακτηριστική τιμή φορτίου χιονιού επί του εδάφους. Φορτίο χιονιού επί του
εδάφους με ετήσια πιθανότητα υπέρβασης 2%, εξαιρουμένων των εξαιρετικών φορτίων
χιονιού

sAd Η τιμή σχεδιασμού του εξαιρετικού φορτίου χιονιού επί του εδάφους για μια
δεδομένη τοποθεσία
Εξαιρετικό φορτίο χιονιού επί του εδάφους: Το φορτίο του στρώματος χιονιού επί του
εδάφους, που είναι αποτέλεσμα μιας χιονοπτώσεως με εξαιρετικά σπάνια πιθανότητα
εμφανίσεως. Σε μερικές περιοχές έχουν παρατηρηθεί εξαιρετικά έντονες χιονοκαλύψεις, ως
αποτέλεσμα χιονοπτώσεων σημαντικά μεγαλύτερων από ότι συνήθως παρατηρείται στην
περιοχή. Εάν συμπεριληφθούν οι χιονοπτώσεις αυτές στην στατιστική επεξεργασία θα
οδηγηθεί σε δυσανάλογες μεγάλες τιμές για την τιμή του χαρακτηριστικού φορτιού χιονιού.
Ένα φορτίο χιονιού χαρακτηρίζεται ως εξαιρετικό αν ο λόγος της μέγιστης παρατηρηθείσας
τιμής του φορτιού χιονιού επι του εδάφουςsmax προς την χαρακτηριστική τιμήsk του φορτίου
χιονιού που προκύπτει αγνοώντας τη μέγιστη αυτή τιμή, είναι μεγαλύτερος από 1.5.
Για παράδειγμα η μέγιστη παρατηρηθείσα τιμή του ύψους του χιονιού στο έδαφος είναι
hmax=110cm ενώ οι υπόλοιπες τιμές είναι σημαντικά μικρότερες κάτω από 60cm. Εάν
ληφθούν υπόψη όλες οι τιμές προκύπτει χαρακτηριστική τιμή ίση με 95 cm. Εάν δεν ληφθεί
υπόψη η μεγίστη τιμή τότε η χαρακτηριστική τιμή που προκύπτει είναι hk=55cm. Ο λόγος
hmax/ hk=110/55=2>1. Επομένως η τιμή χιονιού 110 cm θεωρείται εξαιρετική τιμή και
μπαίνει στους συνδυασμούς φόρτισης ως τυχαίο γεγονός.
Cesl ο συντελεστής εξαιρετικών φορτίων χιονιού, ο οποίος λαμβάνεται ίσος με 2,0
Ce Ο συντελεστής εκθέσεως
Ct Ο θερμικός συντελεστής
Το φορτίο θεωρείται ότι δρα κατακορύφως και αναφέρεται σε οριζόντια προβολή της
επιφάνειας της στέγης. Σε περιοχές με πιθανές βροχοπτώσεις πάνω σε ήδη υπάρχον στρώμα
χιονιού και αλλεπάλληλες τήξεις και πήξεις, τα φορτία χιονιού στις στέγες πρέπει να
αυξάνονται, ιδίως σε περιπτώσεις όπου το χιόνι και ο πάγος μπορεί να αποφράξουν το
σύστημα απορροής.
Ο συντελεστής εκθέσεως Ce. Πρέπει να χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό του φορτίου
χιονιού στην στέγη. Η επιλογή της τιμής του Ce πρέπει να λαβαίνει υπόψη της την
μελλοντική εξέλιξη του χώρου γύρω από το έργο. Ο Ce πρέπει να λαμβάνεται ίσος με 1.0
εκτός αν ορίζεται άλλως για διαφορετικά τοπογραφικά χαρακτηριστικά. Το Εθνικό
Προσάρτημα δίνει τιμές του συντελεστή Ce για διαφορετικά τοπογραφικά χαρακτηριστικά.
Οι συνιστώμενες τιμές δίνονται στον παρακάτω Πίνακα 8.9.

Τοπογραφικά Χαρακτηριστικά Ce
Εκτεθειμένοα 0,8
Κανονικόβ 1,0
Προφυλαγμένογ 1,2
α
Εκτεθειμένο: Επίπεδες εκτάσεις χωρίς εμπόδια εκτεθειμένες από όλες τις πλευρές
χωρίς καθόλου, ή με λίγη προστασία από το φυσικό ανάγλυφο, τις υψηλότερες
κατασκευές, ή τα δέντρα.
β
Κανονικό: Περιοχές όπου δεν υπάρχει σημαντική μετακίνηση του χιονιού από
τον άνεμο στις κατασκευές, λόγω του φυσικού αναγλύφου, των υψηλότερων
κατασκευών, ή των δέντρων.
γΠροφυλαγμένο: Περιοχές όπου η θεωρούμενη κατασκευή είναι σημαντικά
χαμηλότερη από το φυσικό ανάγλυφο, ή περιβάλλεται από υψηλά δένδρα ή/και
από υψηλότερες κατασκευές.
Πίνακας 8.9 Συνιστώμενες τιμές του Ce για διαφορετικά τοπογραφικά χαρακτηριστικά
43
Ο θερμικός συντελεστής Ct. Θα πρέπει να χρησιμοποιείται για να λαμβάνεται υπόψη η

μείωση των φορτίων χιονιού σε στέγες με υψηλή θερμική διάδοση (> 1W/m2K), ειδικά σε
ορισμένες γυάλινες στέγες, όπου το χιόνι λιώνει λόγω των απωλειών θερμότητας.
Για όλες τις άλλες περιπτώσεις:
Ct = 1,0 (8.15)
Συντελεστές σχήματος στέγης μ. Οι συντελεστές σχήματος στεγών για παρασυρμένο και μη

παρασυρμένο φορτίο χιονιού επί της στέγης, για όλα τα είδη στεγών που αναφέρονται στον
Κανονισμό, φαίνονται παρακάτω:
 Μονοκλινείς στέγες. Ο συντελεστής σχήματος φορτίου χιονιού μ1 που πρέπει να

χρησιμοποιείται για τις μονοκλινείς στέγες δίνεται στον Πίνακα 8.10 και φαίνεται
στις Εικόνες 8.3 και 8.4. Οι τιμές που δίνονται στον Πίνακα 8.10 ισχύουν όταν η
ολίσθηση του χιονιού από τη στέγη δεν αποτρέπεται με κάποιο τρόπο. Όπου
υπάρχουν φράκτες χιονιού ή άλλα εμπόδια, ή όπου η στέγη απολήγει σε
παραπέτασμα, τότε ο συντελεστής σχήματος φορτίων χιονιού δεν θα πρέπει να
μειώνεται κάτω από την τιμή 0,8.

Εικόνα 8.3 Συντελεστές σχήματος φορτίου χιονιού

0. 3
Κλίση στέγης 0ο≤α≤30 ο 30 ο<α<60 ο α≥60 ο

μ1 0,8 0,8 (60-α)/30 0,0
μ2 0,8+0,8 α/30 1,6 --
Πίνακας 8.10 Συντελεστές σχήματος φορτίου χιονιού
44
Εικόνα 8.4 Συντελεστής σχήματος φορτίου χιονιού – μονοκλινής στέγη

0. 4
 Δικλινείς στέγες. Οι συντελεστές σχήματος φορτίου χιονιού που πρέπει να

χρησιμοποιούνται για τις δικλινείς στέγες δίνονται στην Εικόνα 8.5, όπου ο μ 1 δίνεται
στον Πίνακα 8.10 και φαίνεται στην Εικόνα 8.3.

Εικόνα 8.5 Συντελεστής σχήματος φορτίου χιονιού – δικλινής στέγη

0. 5
Η διάταξη φορτίου μη παρασυρμένου φορτίου χιονιού που πρέπει να χρησιμοποιείται

φαίνεται στην Εικόνα 8.5, περίπτωση (i). Οι διατάξεις φορτίων παρασυρμένου φορτίου
χιονιού που πρέπει να χρησιμοποιούνται φαίνονται στην Εικόνα 8.5, περιπτώσεις (ii) και
(iii).
 Στέγες πολλών ανοιγμάτων. Οι συντελεστές σχήματος φορτίου χιονιού για στέγες

πολλών ανοιγμάτων δίνονται στον Πίνακα 8.10 και φαίνονται στην Εικόνα 8.6.
Εικόνα 8.6 Συντελεστής σχήματος φορτίου χιονιού – στέγη πολλών ανοιγμάτων

0. 6
Η διαρρύθμιση φορτίου μη παρασυρμένου χιονιού που πρέπει να χρησιμοποιείται φαίνεται

στην Εικόνα 8.6, περίπτωση (i). Η διαρρύθμιση φορτίου παρασυρμένου χιονιού που πρέπει
να χρησιμοποιείται φαίνεται στην Εικόνα 8.6, περίπτωση (ii).
Ειδική μέριμνα πρέπει να δίνεται κατά τη μελέτη στεγών πολλών ανοιγμάτων όταν η μία ή
και οι δύο πλευρές μιας «κοιλάδας» έχουν κλίση μεγαλύτερη από 60ο. Στον Ευρωκώδικα 1
υπάρχουν και κατανομές για κυλινδρικές στέγες, και για στέγες σε επαφή με, ή κοντά σε,
υψηλότερες κατασκευές.
Η χαρακτηριστική τιμή φορτίου χιονιού επί του εδάφους δίνεται από τον Ευρωπαϊκό χάρτη
χιονιού που αναπτύχθηκε από την Ερευνητική Ομάδα, του Ευρωκώδικα όπου ο Ευρωπαϊκός
χώρος είναι χωρισμένος σε 9 διαφορετικές, κλιματικά ομογενείς περιοχές, όπως φαίνεται
στην Εικόνα 8.7. Σε κάθε κλιματική περιοχή ισχύει μια δεδομένη σχέση μεταξύ φορτίου και
υψομέτρου που δίνεται στον Πίνακα 8.12. Διαφορετικές ζώνες ορίζονται μέσα σε κάθε
κλιματική περιοχή. Ένας αριθμός ζώνης Ζ δίνεται σε κάθε ζώνη, που χρησιμοποιείται στη
σχέση φορτίου-υψομέτρου. Οι χαρακτηριστικές τιμές φορτίων χιονιού επί του εδάφους που
δίνονται αναφέρονται σε μέση περίοδο επαναφοράς (MRI) 50 ετών.
Εικόνα 8.7 Ευρωπαϊκές Κλιματικές Περιοχές

0. 7

Κλιματική περιοχή Έκφραση
Αλπική περιοχή   A 2 
s k 0,642Z  0,009 1  
  728  
Κεντρική Ανατολική   A 2 
s k 0,264Z  0,002 1  
  256  
Ελλάς   A 2 
s k 0,420Z  0,030 1  
  917  
Ιβηρική χερσόνησος   A 2 
s k 0,190Z  0,095 1  
  524  
Μεσογειακή περιοχή   A 2 
sk 0,498Z  0,209 1  
  452  
Κεντρική Δυτική s k  0,164 Z  0,082 
A
966
Σουηδία, Φινλανδία s k  0,790Z  0,375 

A
336
Ηνωμένο Βασίλειο, Δημοκρατία της A
s k  0,140Z  0,1 
Ιρλανδίας 501
Πίνακας 8.11 Σχέσεις Υψόμετρου – Φορτίου Χιονιού

45
sk = Χαρακτηριστική τιμή φορτίου χιονιού επί του εδάφους [kN/m2]

Α = Υψόμετρο της περιοχής πάνω από το επίπεδο της θάλασσας [m]
Ζ = Αριθμός ζώνης που δίνεται στο χάρτη (1,2 και 4 για τις τρεις ζώνες Α, Β και Γ
αντίστοιχα).
Στην Ελληνική επικράτεια στο Εθνικό Προσάρτημα η χωρά χωρίζεται σε τρεις ζώνες:
Ζώνη Α: Νομοί Αρκαδίας, Ηλείας, Λακωνίας, Μεσσηνίας και όλα τα νησιά πλην των
Σποράδων και της Εύβοιας
Ζώνη Γ: Νομοί Μαγνησίας, Φθιώτιδας, Καρδίτσας, Τρικάλων, Λάρισας, Σποράδες και
Εύβοια
Ζώνη Β: Υπόλοιπη Χώρα
Το χαρακτηριστικό φορτίο χιονιού στο έδαφος σε μια τοποθεσία εξαρτάται από την ζώνη
στην οποία ανήκει η τοποθεσία καθώς και από το υψόμετρο της τοποθεσίας πάνω από την
επιφάνεια της θάλασσας.
Για κάθε ζώνη, το χαρακτηριστικό φορτίο χιονιού στο έδαφος, sk,A, δίνεται από την

παρακάτω σχέση:
  A 2 
s k , A  s k ,0 1   (8.16)
  917  
όπου:
sk,0 είναι το χαρακτηριστικό φορτίου χιονιού σε έδαφος που βρίσκεται στην στάθμη της
θάλασσας (Α=0). Η τιμή του δίνεται στον Πίνακα 8.12 συναρτήσει της ζώνης.
Α είναι το υψόμετρο της τοποθεσίας πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας (σε m). Το
υψόμετρο Α μετριέται με ακρίβεια 100m. Το υψόμετρο στρογγυλεύεται στην αμέσως
μεγαλύτερη εκατοντάδα.
Ζώνη sk,0 (kN/m2)

Α 0,4
Β 0,8
Γ 1,7
Πίνακας 8.12 Τιμές του χαρακτηριστικού φορτίο χιονιού στο έδαφος, sk,0, στην στάθμη της θάλασσας
46
(Α=0m) συναρτήσει της ζώνης
Για τοποθεσίες με υψόμετρο μεγαλύτερο από 1500 m πρέπει να γίνεται ειδική μελέτη και
αξιολόγηση. Για τις τοποθεσίες της Ζώνης Γ που έχουν υψόμετρο μεγαλύτερο από 1000 m,
πρέπει να προβλέπονται και εξαιρετικά φορτία χιονιού τα οποία θα θεωρούνται ως
τυχηματική δράση. Το χαρακτηριστικό φορτίο χιονιού για κάθε ζώνη με βάση το υψόμετρο
φαίνεται στην Εικόνα 8.8. Ο χάρτης ζωνών για τον υπολογισμό του φορτιού χιονιού φαίνεται
στην Εικόνα 8.9 που ακολουθεί.

Εικόνα 8.8 Χαρακτηριστικό φορτίο χιονιού για κάθε ζώνη με βάση το υψόμετρο
0. 8
Εικόνα 8.9 Χάρτης Ζωνών για τον υπολογισμό του φορτιού χιονιού
0. 9
- Φορτία ανέμου στις κατασκευές
Ο Ευρωκώδικας 1, EN 1991-1-4 δίνει οδηγίες για τον προσδιορισμό των δράσεων του
ανέμου στο σχεδιασμό κτιρίων και λοιπών τεχνικών έργων, για κάθε μία από τις υπό
θεώρηση φορτιζόμενες επιφάνειες. Περιλαμβάνει ολόκληρη την κατασκευή ή μέρη της ή

στοιχεία συνδεδεμένα με την κατασκευή, π.χ. στοιχεία, πανέλα επικάλυψης και τις
στερεώσεις τους, στηθαία ασφαλείας και θορύβου. Έχει εφαρμογή σε:
 Κτίρια και λοιπά τεχνικά έργα με ύψος μέχρι 200 m.

 Γέφυρες με ανοίγματα όχι μεγαλύτερα από 200 m, υπό την προϋπόθεση ότι
ικανοποιούν τα κριτήρια δυναμικής απόκρισης.
Ορισμένες παραδοχές απαραίτητες για τον προσδιορισμό των δράσεων του ανέμου σε μια
κατασκευή εξαρτώνται από την τοποθεσία, από τη διαθεσιμότητα και ποιότητα των
μετεωρολογικών δεδομένων, από τον τύπο του εδάφους, κλπ. Αυτές παρέχονται στο Εθνικό
Προσάρτημα και στο Παράρτημα A, με Εθνική επιλογή. Το Παράρτημα A δίνει
σκαριφήματα των κατηγοριών εδάφους και παρέχει κανόνες για τις επιδράσεις της
τοπογραφίας, περιλαμβάνοντας το ύψος μετατόπισης, την αλλαγή τραχύτητας, την επίδραση
του ανάγλυφου του εδάφους και την επίδραση των γειτονικών κατασκευών. Τα
Παραρτήματα B και C δίνουν εναλλακτικές διαδικασίες για τον υπολογισμό του
συνδυασμένου δυναμικού συντελεστή cscd. Το Παράρτημα D δίνει τους συντελεστές cscd
για διάφορους τύπους κατασκευών. Το Παράρτημα E δίνει κανόνες για την απόκριση στη
στροβιλώδη διέγερση και ορισμένες οδηγίες για άλλες αεροελαστικές επιδράσεις. Το
Παράρτημα F δίνει τα δυναμικά χαρακτηριστικά κατασκευών με γραμμική συμπεριφορά. Για
τις δράσεις ανέμου σε ιστούς, πύργους και καμινάδες βλέπε ΕΝ 1993-3-1 Παράρτημα Α. Για
τις δράσεις ανέμου σε πυλώνες φωτισμού βλέπε ΕΝ 40.
Οι δράσεις του ανέμου παρουσιάζουν διακυμάνσεις στο χρόνο και δρουν άμεσα ως πιέσεις
επί των εξωτερικών επιφανειών κλειστών κατασκευών και λόγω της πορώδους φύσης της
εξωτερικής επιφάνειας, δρουν επίσης έμμεσα επί των εσωτερικών επιφανειών. Επίσης,
μπορούν να δρουν άμεσα επί της εσωτερικής επιφάνειας ανοικτών κατασκευών. Από τις
πιέσεις που αναπτύσσονται σε περιοχές της επιφάνειας προκύπτουν δυνάμεις κάθετες προς
την επιφάνεια της κατασκευής ή των μεμονωμένων στοιχείων επικάλυψης. Επιπρόσθετα,
όταν μεγάλες επιφάνειες κατασκευών σαρώνονται από τον άνεμο, οι δυνάμεις τριβής που
αναπτύσσονται εφαπτομενικά προς την επιφάνεια μπορεί να είναι σημαντικές.
Η δράση του ανέμου αναπαρίσταται με ένα απλοποιημένο σύνολο πιέσεων ή δυνάμεων των
οποίων οι επιδράσεις είναι ισοδύναμες με τις ακραίες επιδράσεις του στροβιλώδους ανέμου.
Εκτός εάν καθορίζεται διαφορετικά, οι δράσεις του ανέμου θεωρούνται ως μεταβλητές
σταθερές δράσεις. Οι δράσεις του ανέμου που υπολογίζονται χρησιμοποιώντας το EN 1991-
1-4 είναι χαρακτηριστικές τιμές. Προσδιορίζονται από τις βασικές τιμές της ταχύτητας του

ανέμου ή της αντίστοιχης πίεσης. Οι βασικές τιμές είναι χαρακτηριστικές τιμές με ετήσια
πιθανότητα υπέρβασης 0,02, πράγμα που ισοδυναμεί με μια μέση περίοδο επαναφοράς 50
ετών. Η επίδραση του ανέμου στην κατασκευή (π.χ. η απόκριση της κατασκευής), εξαρτάται
από το μέγεθος, το σχήμα και τα δυναμικά χαρακτηριστικά της κατασκευής.
Η απόκριση των κατασκευών πρέπει να υπολογίζεται από την πίεση qp που αντιστοιχεί στην
ταχύτητα αιχμής στο ύψος αναφοράς στο αδιατάραχτο πεδίο ανέμου, από τους συντελεστές
πίεσης και δύναμης και από το συνδυασμένο δυναμικό συντελεστή cscd . Η qp εξαρτάται
από το κλίμα, την τραχύτητα του εδάφους και την τοπογραφία και το ύψος αναφοράς. Η qp
είναι ίση με την πίεση που αντιστοιχεί στη μέση ταχύτητα συν τη συνεισφορά από μικρής
διάρκειας διακυμάνσεις της πίεσης. Αεροελαστική απόκριση πρέπει να λαμβάνεται υπόψη
για εύκαμπτες κατασκευές όπως καλώδια, ιστοί, καμινάδες και γέφυρες. Απλοποιητική
οδηγία για αεροελαστική απόκριση δίνεται στο Παράρτημα E του EN 1991-1-4.
Η βασική ταχύτητα του ανέμου θα υπολογίζεται από την εξίσωση 8.17.
vb =cdir . cseason .vb,0 (8.17)
όπου:
vb είναι η βασική ταχύτητα ανέμου, που ορίζεται ως συνάρτηση της διεύθυνσης του
ανέμου και της εποχής του έτους, στα 10m πάνω από έδαφος κατηγορίας ΙΙ,
vb,0 είναι η θεμελιώδης τιμή της βασικής ταχύτητας ανέμου,
cdir είναι ο συντελεστής διεύθυνσης,
Cseason είναι ο εποχικός συντελεστής,
Η μέση ταχύτητα του ανέμου vm(z), σε ύψος z πάνω από το έδαφος, εξαρτάται από την
τραχύτητα του εδάφους και την τοπογραφία και από τη βασική ταχύτητα του ανέμου, vb, και
θα προσδιορίζεται χρησιμοποιώντας την εξίσωση 8.18.
vm (z)= cr (z) . co (z) . vb (8.18)
όπου:
cr(z) είναι ο συντελεστής τραχύτητας,
co(z) είναι ο συντελεστής ανάγλυφου του εδάφους, που λαμβάνεται ως 1,0 εκτός εάν
ορίζεται διαφορετικά. Πληροφορία για το c0 μπορεί να δίνεται στο Εθνικό Προσάρτημα. Εάν
το ανάγλυφο του εδάφους λαμβάνεται υπόψη στη βασική ταχύτητα ανέμου, η προτεινόμενη

τιμή είναι 1,0.

Διαγράμματα ή πίνακες για το Vm(z) μπορούν να δίνονται στο Εθνικό Προσάρτημα.
Πρέπει να λαμβάνεται υπόψη η επιρροή των γειτονικών κατασκευών στην ταχύτητα του
ανέμου. Εάν η κατασκευή πρόκειται να τοποθετηθεί κοντά σε μια άλλη κατασκευή, η οποία
είναι τουλάχιστον δυο φορές πιο ψηλή από το μέσο ύψος των γειτονικών της κατασκευών,
τότε μπορεί να εκτίθεται (ανάλογα με τις ιδιότητες της κατασκευής) σε αυξημένες ταχύτητες
ανέμου για κάποιες διευθύνσεις αυτού. Αυτές οι περιπτώσεις θα πρέπει να λαμβάνονται
υπόψη. Το Εθνικό Προσάρτημα μπορεί να δίνει τη διαδικασία ώστε να λαμβάνεται υπόψη
αυτή η επίδραση. Μια προτεινόμενη συντηρητική πρώτη προσέγγιση δίνεται στο Παράρτημα
A.4 του EN 1991-1-4.
Η πίεση ταχύτητας αιχμής qp(z) σε ύψος z, η οποία περιλαμβάνει μέση και μικρής διάρκειας
διακυμάνσεις ταχύτητας, προσδιορίζεται ως εξής:
q p ( z )  1  7  I v ( z ) 
1
   v m2 ( z )  c e ( z )  q b (8.19)
2
όπου:
ρ είναι η πυκνότητα του αέρα, που εξαρτάται από το υψόμετρο, τη θερμοκρασία και τη
βαρομετρική πίεση που αναμένονται σε μια περιοχή κατά τη διάρκεια ανεμοθυελλών
ce(z) είναι ο συντελεστής έκθεσης που δίνεται στην παρακάτω εξίσωση 8.20
q p (z)
c e (z)  (8.20)
qb
qb είναι η βασική πίεση που δίνεται με παρακάτω σχέση 8.21
1
qb     v b2 (8.21)
2
Iv(z), Η ένταση του στροβιλισμού σε ύψος z ορίζεται ως η τυπική απόκλιση του

στροβιλισμού διαιρούμενη με τη μέση ταχύτητα του ανέμου.
Όλες τις τιμές των παραμέτρων υπολογίζονται στον EN 1991-1-4. χρησιμοποιώντας
διαφόρους πίνακες ή αναλυτικές σχέσεις.
Οι δράσεις του ανέμου επί των κατασκευών και δομικών στοιχείων προσδιορίζονται
λαμβάνοντας υπόψη τόσο τις εξωτερικές όσο και τις εσωτερικές πιέσεις ανέμου.
Μια σύνοψη των προτεινόμενων διαδικασιών υπολογισμού για τον προσδιορισμό των

δράσεων του ανέμου δίνεται στον Πίνακα 8.13. Οι δράσεις του ανέμου επί της επιφάνειας
κατασκευής δίνονται στην Εικόνα 8.10.
Παράγραφος Αναφοράς
Παράμετρος
ΕΝ 1991-1-4
πίεση ταχύτητας αιχμής qp
βασική ταχύτητα ανέμου vb 4.2 (2)P
ύψος αναφοράς ze Κεφάλαιο 7
κατηγορία εδάφους Πίνακας 4.1
χαρακτηριστική πίεση ταχύτητας αιχμής qp 4.5 (1)
ένταση στροβιλισμού Iv 4.4
μέση ταχύτητα ανέμου vm 4.3.1
συντελεστής ανάγλυφου του εδάφους co(z) 4.3.3
συντελεστής τραχύτητας cr(z) 4.3.2
Πιέσεις ανέμου, π.χ. για επικαλύψεις,
στερεώσεις και δομικά στοιχεία
συντελεστής εσωτερικής πίεσηςcpi Κεφάλαιο 7
συντελεστής εξωτερικής πίεσης cpe Κεφάλαιο 7
εξωτερική πίεση ανέμου: we=qpcpe 5.1 (1)
εσωτερική πίεση ανέμου: wi=qpcpi 5.1 (2)
Δυνάμεις ανέμου σε κατασκευές, π.χ. για
καθολικές
επιδράσεις ανέμου
συνδυασμένος δυναμικός συντελεστής: cscd Κεφάλαιο 6
δύναμη ανέμου Fwυπολογιζόμενη από τους 5.3 (2)
συντελεστές δύναμης
δύναμη ανέμου Fwυπολογιζόμενη από τους 5.3 (3)
συντελεστές πίεσης
Πίνακας 8.13 Διαδικασίες υπολογισμού για τον προσδιορισμό των δράσεων του ανέμου
47

αρνητ. αρνητ. αρνητ. αρνητ.
Θετική Αρνητική
θετ. εσωτερική αρνητ. θετ. εσωτερική αρνητ.
πίεση πίεση
θετ. αρνητ. θετ. αρνητ.
Εικόνα 8.10 Πίεση ανέμου επί επιφανειών κατασκευών

0. 10
- Φορτία πυρκαγιάς στις κατασκευές
Η διαδικασία δομοστατικού σχεδιασμού έναντι πυρκαγιάς λαμβάνει υπόψη τα ακόλουθα

βήματα:
1. την επιλογή των σχετικών σεναρίων σχεδιασμού έναντι πυρκαγιάς

2. τον προσδιορισμό των αντίστοιχων πυρκαγιών σχεδιασμού
3. τον υπολογισμό της εξέλιξης της θερμοκρασίας μέσα στα δομικά μέλη
4. τον υπολογισμό της μηχανικής συμπεριφοράς του φορέα που εκτίθεται σε πυρκαγιά.
Σύμφωνα με τον ΕΝ 1990:2002, 6.4.3.3(4) οι δράσεις πάνω σε φορείς από έκθεση σε

πυρκαγιά κατατάσσονται ως τυχηματικές δράσεις. Για την τυχηματική κατάσταση
σχεδιασμού, τα συναφή σενάρια πυρκαγιάς σχεδιασμού και οι σχετιζόμενες με αυτά
πυρκαγιές σχεδιασμού προσδιορίζονται βάσει μιας εκτίμησης του κινδύνου πυρκαγιάς.
Για κάθε σενάριο πυρκαγιάς σχεδιασμού, εκτιμάται μια πυρκαγιά σχεδιασμού σε ένα
πυροδιαμέρισμα. Η πυρκαγιά σχεδιασμού εφαρμόζεται μόνο σε ένα πυροδιαμέρισμα ενός
κτηρίου τη φορά, εκτός αν καθορίζεται διαφορετικά στο σενάριο πυρκαγιάς σχεδιασμού β.
Κατά την διεξαγωγή ανάλυσης της θερμοκρασίας ενός μέλους, λαμβάνεται υπόψη η θέση
της πυρκαγιάς σχεδιασμού σε σχέση με το μέλος.
Ανάλογα με την πυρκαγιά σχεδιασμού που έχει επιλεγεί, θα πρέπει να χρησιμοποιούνται οι

ακόλουθες διαδικασίες:
- στην περίπτωση ονομαστικής καμπύλης θερμοκρασίας – χρόνου, η ανάλυση της
θερμοκρασίας του δομικού μέλους πραγματοποιείται για συγκεκριμένη χρονική περίοδο,
χωρίς φάση ψύξης.
- στην περίπτωση προσομοιώματος πυρκαγιάς, η ανάλυση της θερμοκρασίας του δομικού

μέλους πραγματοποιείται για όλη τη διάρκεια της πυρκαγιάς, συμπεριλαμβανομένης της
φάσης ψύξης.
Η μηχανική ανάλυση θα πραγματοποιείται για την ίδια χρονική διάρκεια που

χρησιμοποιείται στην ανάλυση θερμοκρασίας. Ο έλεγχος της ανθεκτικότητας στην πυρκαγιά
γίνεται συναρτήσει του χρόνου:
t fi ,d  t fi ,requ (8.22)
ή της ανθεκτικότητας:
R fi ,d ,t  E fi ,d ,t (8.23)
ή της θερμοκρασίας:
d  cr ,d (8.24)
όπου:
t fi ,d
είναι η τιμή σχεδιασμού της ανθεκτικότητας στην πυρκαγιά
t fi ,requ
είναι ο απαιτούμενος χρόνος ανθεκτικότητας στην πυρκαγιά
R fi ,d ,t
είναι η τιμή σχεδιασμού της ανθεκτικότητας στην πυρκαγιά του μέλους σε
κατάσταση πυρκαγιάς σε χρόνο t
E fi ,d ,t
είναι η τιμή σχεδιασμού των συναφών αποτελεσμάτων των δράσεων σε κατάσταση
πυρκαγιάς σε χρόνο t
d είναι η τιμή σχεδιασμού της θερμοκρασίας των υλικών
 cr , d
είναι η τιμή σχεδιασμού της κρίσιμης θερμοκρασίας των υλικών
Μια πλήρης αναλυτική διαδικασία για τον δομοστατικό σχεδιασμό έναντι πυρκαγιάς
λαμβάνει υπόψη τη συμπεριφορά του δομικού συστήματος σε υψηλές θερμοκρασίες, την

πιθανή έκθεση σε θερμότητα και τις ευνοϊκές επιδράσεις των συστημάτων ενεργητικής και
παθητικής προστασίας έναντι πυρκαγιάς, σε συνδυασμό με τις αβεβαιότητες που σχετίζονται
με αυτά τα τρία χαρακτηριστικά και με τη σπουδαιότητα του δομήματος (επιπτώσεις της
αστοχίας).
Η εφαρμογή της διαδικασίας σχεδιασμού έναντι πυρκαγιάς κατά τον Ευρωκώδικα 1 μέρος 2
απεικονίζεται στην Εικόνα 8.11. Η προσέγγιση χρησιμοποιεί τις ονομαστικές πυρκαγιές για
τη δημιουργία θερμικών δράσεων. Η προσέγγιση που βασίζεται στην επιτελεστικότητα,
χρησιμοποιώντας διαδικασίες πυροπροστασίας, αφορά θερμικές δράσεις οι οποίες
βασίζονται σε φυσικές και χημικές παραμέτρους.
Εικόνα 8.11 Διαδικασία σχεδιασμού έναντι πυρκαγιάς κατά τον ΕΝ1991-1-2

0. 11
Οι κανονισμοί προβλέπουν κάποιους συνδυασμούς φορτίσεων οι οποίοι αντιπροσωπεύουν

και αντίστοιχο συνδυασμό φυσικών φαινόμενων. Όμως αυτοί οι συνδυασμοί δεν είναι
πλήρεις και δεν καλύπτουν όλο το φάσμα των φυσικών καταστροφών που μπορεί να επέλθει
σε ένα έργο. Χρειάζεται να γίνει μια ολιστική προσέγγιση όπου θα λαμβάνονται υπόψη οι
συνδυασμοί των κανονισμών σαν φορτίσεις πάνω στα έργα αλλά και για κάθε έργο θα πρέπει
να αναπτύσσονται σενάρια επικινδυνότητας της επίδρασης πολλαπλών φαινόμενων και
αντιστοίχων φορτίων πάνω στα τεχνικά έργα.

8.5 Υπολογιστικά εργαλεία εκτίμησης απωλειών από Πολλαπλούς

Φυσικούς Κινδύνους
Η εκτίμηση κινδύνου έναντι πολλαπλών κινδύνων έχει αρκετά μεγάλο υπολογιστικό φόρτο
και μπορεί να πραγματοποιηθεί χρησιμοποιώντας συμβατικά γεωγραφικά συστήματα
πληροφοριών, GIS, αν και είναι σκόπιμο να γίνει χρήση ειδικών εργαλείων λογισμικού. Από
το τέλος της δεκαετίας του 1980, έχει πραγματοποιηθεί η εκτίμηση ζημιών στον ασφαλιστικό
τομέα με τη χρήση γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών και έχει αναπτυχθεί η
μοντελοποίηση των κινδύνων από ιδιωτικές εταιρείες, που έχουν ως αποτέλεσμα την ύπαρξη
μιας σειράς από λογισμικών, για τη μοντελοποίηση καταστροφών για διαφορετικούς τύπους
κινδύνων. Δυστυχώς όμως, αυτά τα λογισμικά δεν είναι διαθέσιμα στο κοινό και αυτό
αποτελεί σημαντικό εμπόδιο για την ανάπτυξη εκτίμησης κινδύνου από πολλές κυβερνήσεις
σε πολλά μέρη του κόσμου. Μέχρι στιγμής, η καλύτερη πρωτοβουλία για την εκτίμηση των
ζημιών που είναι διαθέσιμη στο κοινό είναι η HAZUS, η οποία αναπτύχθηκε από την Federal
Emergency Management Agency (FEMA) μαζί με το Εθνικό Ινστιτούτο Επιστημών του
Κτιρίου (Schneider and Schauer, 2006). Η πρώτη έκδοση του HAZUS κυκλοφόρησε το
1997, η οποία εστιαζόταν στην εκτίμηση σεισμικών ζημιών και στη συνέχεια το 2004
επεκτάθηκε σε απώλειες πολλαπλών κινδύνων, ενσωματώνοντας επίσης τις απώλειες από
καταιγίδες και πλημμύρες. Το HAZUS αναπτύχθηκε ως εργαλείο λογισμικού στο Arc GIS.
Πολλές άλλες χώρες έχουν προσαρμόσει τη μεθοδολογία HAZUS στην δική τους κατάσταση
και συνθήκες. Επιπλέον, η μεθοδολογία HAZUS αποτέλεσε τη βάση για την ανάπτυξη
πολλών άλλων εργαλείων λογισμικού για την εκτίμηση ζημιών. Ένα από αυτά ονομάζεται
SELENA. Ένα ενδιαφέρον παράδειγμα είναι το Risk Scape, το οποίο αναπτύχθηκε στη Νέα
Ζηλανδία (Schmidt et al., 2011).
Μια άλλη εξέλιξη που έχει πολύ ενδιαφέρον, συνέβη στην ανάπτυξη αυτοτελών λογισμικών
για την εκτίμηση κινδύνου από πολλαπλούς φυσικούς κινδύνους, όπου τα λογισμικά αυτά
δεν λειτουργούν ως συστατικό ενός υπάρχοντος GIS. Ένα καλό παράδειγμα αποτελεί το
Πρόγραμμα Αξιολόγησης Κινδύνων CAPRA που υποστηρίζεται από την Παγκόσμια
Τράπεζα (CAPRA, 2013). Η μεθοδολογία επικεντρώνεται στην ανάπτυξη ενοτήτων
πιθανολογικής εκτίμησης επικινδυνότητας για σεισμούς, ακραίες βροχοπτώσεις, τυφώνες και
ηφαιστειακούς κινδύνους και για τους κινδύνους που προκαλούν, όπως πλημμύρες,
κατολισθήσεις, ανέμους και τσουνάμι.
Μια άλλη πρόσφατη εξέλιξη είναι η δημιουργία διαδικτυακής πλατφόρμας, η οποία

βασίζεται σε ανοιχτό κώδικα για την αξιολόγηση του κινδύνου πολλαπλών κινδύνων. Ένα
εργαλείο που αναπτύχθηκε και βρίσκεται σε εξέλιξη στο πλαίσιο της Πρωτοβουλίας Global
Earthquake Initiative (GEM), ονομάζεται Open Quake και αποτελεί ένα εργαλείο για την
εκτίμηση της απώλειας σεισμού, καθώς υπάρχουν επίσης σχέδια για την επέκτασή του σε ένα
εργαλείο αξιολόγησης κινδύνου πολλαπλών φυσικών κινδύνων. Στην εργασία του Ceesvan
Westen(2013) «Increasing Resilience through Earth Observation» Inc REO περιλαμβάνονται
αρκετά εργαλεία σχετικά με ανάλυση κινδύνου. Είναι αξιοσημείωτο ότι για την εκτίμηση
της απώλειας σεισμού υπάρχουν πολλά περισσότερα εργαλεία σε σύγκριση με άλλους
κινδύνους. Η κοινή πτυχή αυτών των προγραμμάτων λογισμικού είναι ότι χρησιμοποιούνται
για την ανάλυση των ζημιών και του κόστους αντικατάστασης, των ανθρώπινων
ατυχημάτων, των αστέγων και του αριθμού των ατόμων που επηρεάζονται από του φυσικούς
κινδύνους.
Όλες οι μέθοδοι που χρησιμοποιούνται για την εκτίμηση επικινδυνότητας, την ανάλυση των
στοιχείων και την εκτίμηση των απωλειών είναι πολύ απαιτητικές υπολογιστικά και
επιπρόσθετα απαιτούν διεπιστημονική προσέγγιση.
8.6 Τεχνικά έργα που σχετίζονται με αντιμετώπιση και αποκατάσταση

Πλημμύρας – Πυρκαγιάς
Σύμφωνα με σχετικό χάρτη του ΟΗΕ, μόνο το 2017 σημειώθηκαν περί τα 1000 γεγονότα με
πάνω από δέκα νεκρούς σε κάθε ένα έτος. Μελετώντας τις επιπτώσεις αυτών των ακραίων
φυσικών φαινομένων, διαπιστώνουμε ότι υπάρχει ένα επιστημονικό παράδοξο, το οποίο είναι
ότι ενώ έχουν γίνει αρκετά βήματα για την κατάκτηση της γνώσης και της μελέτης των
φυσικών καταστροφών και έχει γίνει σημαντική πρόοδος της επιστήμης, παρατηρείται
αύξηση των αποτελεσμάτων των φυσικών καταστροφών με εκθετικούς ρυθμούς. Η
αλληλουχία των φυσικών φαινομένων που ευνόησαν την ανάπτυξη της ζωής στον πλανήτη
μας, έγιναν έπειτα από παρεμβάσεις του ανθρώπου στη φύση, φυσικοί κίνδυνοι και φυσικές
καταστροφές και στη συνέχεια αυτά με τη σειρά τους, λόγω της άναρχης δόμησης, της
κατασκευής ακατάλληλων έργων ή και της απουσίας κατάλληλων τεχνικών έργων έγιναν
φυσικοί κίνδυνοι και φυσικές καταστροφές, οι οποίες εξελίχθηκαν σε τεχνολογικές
καταστροφές και τεχνολογικά ατυχήματα λόγω της πολυσύνθετης και τεχνολογικής δομής
της κοινωνίας, τα οποία οδηγούν σε ανθρωπιστικές κρίσεις. Στις παρακάτω εικόνες της

Εικόνας 8.12 φαίνονται διάφοροι φυσικοί κίνδυνοι που πλήττουν τις οργανωμένες κοινωνίες.
Εικόνα 8.12 Φυσικοί κίνδυνοι που πλήττουν τις οργανωμένες κοινωνίες

0. 12
(Πηγή:https://images.app.goo.gl/EHdpq98bkTrx8RE97,https://images.app.goo.gl/UZvQb2TjzF7fKVLy7,
https://images.app.goo.gl/hKNSzd5CsCmUqeqHA, https://images.app.goo.gl/AqUVQftaGP3yKqMQ6)
Για την προστασία και αποκατάσταση μιας οργανωμένης κοινωνίας έναντι φυσικών
καταστροφών είναι απαραίτητο να γίνονται κάποια έργα τα οποία προϋποθέτουν την
ανάπτυξη και την επέκταση της δόμησης μιας περιοχής, όπου ανάλογα με το φυσικό κίνδυνο,
τα έργα αυτά ποικίλουν. Τέτοιοι φυσικοί κίνδυνοι είναι πυρκαγιές (Μέγα - πυρκαγιές),
πλημμύρες (Μέγα - πλημμύρες), σεισμοί, τσουνάμι, εκρήξεις ηφαιστείων, ανεμοστρόβιλοι,
τυφώνες, κεραυνοί κ.α.
Για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών, τα τεχνικά έργα μπορεί να είναι
κατασκευή αντιπυρικών ζωνών όταν ο κίνδυνος είναι η πυρκαγιά, αντιπλημμυρικά έργα όταν
ο κίνδυνος είναι οι πλημμύρες, ενίσχυση υποδομών και κτηρίων όταν ο κίνδυνος είναι ο
σεισμός. Με σωστή διαχείριση και προγραμματισμό, τα έργα αυτά μπορεί να είναι και έργα
συνδυαστικά, πολλαπλής χρήσης και να αντιμετωπίζουν πολλαπλούς κινδύνους, όπως για
παράδειγμα η ύπαρξη ταμιευτήρων, οι οποίοι είναι έργα αντιπλημμυρικής προστασίας σε
κάποια περιοχή, αλλά και παρέχουν νερό σε περίπτωση λειψυδρίας το καλοκαίρι ή σε

περιπτώσεις πυρκαγιών να μπορούν τα ελικόπτερα να πηγαίνουν να παίρνουν νερό για να

κάνουν την κατάσβεση τους.
Αντιπλημμυρικά έργα έναντι κινδύνου πλημμύρας είναι μεγάλοι συλλεκτήρες αγωγοί,
ανοιχτής ή κλειστής διατομής (κυκλικές, ορθογωνικές), κύριοι ή δευτερεύοντες συλλεκτήρες
αγωγοί ανάλογα με τον όγκο των νερών που συλλέγουν. Οι ανοιχτοί αγωγοί μπορεί να είναι
χωμάτινοι αγωγοί ανεπένδυτης τραπεζοειδούς διατομής ή υπενδεδυμένης με σκυρόδεμα ή
πέτρα. Αντιπλημμυρικά έργα αποτελούν επίσης και τα φρεάτια επίσκεψης κλειστών αγωγών
και τα φρεάτια υδροσυλλογών. Τέτοια τεχνικά έργα φαίνονται στην παρακάτω Εικόνα 8.13.
Παρακάτω ακολουθεί η περιγραφή τεχνικών έργων που σχετίζονται με την αντιμετώπιση
κινδύνου από πλημμύρα.
Εικόνα 8.13 Αντιπλημμυρικά έργα, ανοιχτοί συλλεκτικοί αγωγοί ομβρίων υδάτων

0. 13
Στα αντιπλημμυρικά έργα περιλαμβάνονται η κατασκευή τάφρου ανάσχεσης και διόδευσης

της πλημμύρας περιμετρικά σε μια πόλη καθώς επίσης και οι καθαρισμοί και οι συντηρήσεις
ποταμών, ρεμάτων και χειμάρρων όπως και η κατασκευή τεχνικών έργων στην περιοχή μιας
περιφέρειας. Έργα που εντάσσονται στα αντιπλημμυρικά έργα μιας περιοχής για την
προστασία του οδικού δικτύου από βροχοπτώσεις, ώστε να ικανοποιούνται οι απαραίτητες
συνθήκες για την ασφαλή κυκλοφορία των οχημάτων αποτελούν τα χωματουργικά, τα
τεχνικά έργα, η κατασκευή τοίχων αντιστήριξης, τα ασφαλτικά κ.α. Τέτοια έργα φαίνονται

στις εικόνες της Εικόνας 8.13 και των Εικόνων 8.14 και 8.15 που ακολουθούν.
Εικόνα 8.14 Αντιπλημμυρικά έργα, κλειστοί συλλεκτικοί αγωγοί ομβρίων

0. 14
Εικόνα 8.15 Αντιπλημμυρικά έργα, καθαρισμός χειμάρρων, κατασκευή τάφρου, φρεάτιο

0. 15
Επιπλέον, ένα από τα βασικά αντιπλημμυρικά έργα μιας πόλης αποτελεί η κατασκευή και ο
τρόπος συντήρησης ενός δικτύου αποχέτευσης ομβρίων. Βασική προϋπόθεση και μέριμνα

της πολιτείας απέναντι στους πολίτες πρέπει να είναι οι καθαρισμοί, οι συντηρήσεις και η
αποκατάσταση βλαβών των υπαρχόντων δικτύων στην περιοχή του πολεοδομικού
συγκροτήματος. Στις παρακάτω εικόνες της Εικόνας 8.16, φαίνεται η κατασκευή δικτύου
ομβρίων υδάτων.
Εικόνα 8.16 Αντιπλημμυρικά έργα, κατασκευή δικτύου ομβρίων

0. 16
(Πηγή:https://images.app.goo.gl/EKp6moGTchg8FZuW9,
https://images.app.goo.gl/xNvmSLKagBFRZLgX6)
Άλλα αντιπλημμυρικά έργα αποτελούν ο καθαρισμός, η διαπλάτυνση και διευθέτηση

ρεμάτων όπου μπορεί να πολλαπλασιαστεί η απορροή σε περιπτώσεις πλημμύρας και να
διοχετεύονται τα νερά της βροχής στον εγγύτερο ποταμό. Επίσης, στα αντιπλημμυρικά έργα
μιας περιοχής εντάσσονται η αποκατάσταση της κοίτης ενός ποταμού, τα έργα προστασίας
πρανών, η κατασκευή αναβαθμών από συρματοκιβώτια ή από σκυρόδεμα σε κατάλληλες
θέσεις για τη συγκρότηση φερτών υλικών.
Στα αντιπλημμυρικά έργα ανήκουν και τα αντιδιαβρωτικά έργα που πραγματοποιούνται στις
περιοχές της λεκάνης απορροής έπειτα από μια πυρκαγιά για τον περιορισμό της
επιφανειακής διάβρωσης, μετακίνησης φερτών υλικών και απορροής. Τέτοια έργα είναι η
κατασκευή κατά την κατεύθυνση των ισοϋψών κορμοδεμάτων (κορμοπλέγματα) με ειδική
κατασκευή και τρόπο, η κατασκευή σανιδότοιχων κατά την κατεύθυνση των ισοϋψών μικρού

ύψους, η κατασκευή κλαδοπλεγμάτων με τη συγκέντρωση και την τοποθέτηση (ρόγγιασμα)

κατά μήκος των ισοϋψών των υπολειμμάτων υλοτομίας των απονεκρωθέντων δέντρων,
κυρίως σε εδάφη με μικρές κλίσεις, με σκοπό την προστασία τους από τη διάβρωση και την
επιφανειακή απορροή. Τέτοια έργα φαίνονται στις εικόνες της Εικόνας 8.17 που ακολουθεί.
Εικόνα 8.17 Αντιπλημμυρικά έργα, αντιδιαβρωτικά έργα, στήριξη πρανών

0.17
Στα αντιπλημμυρικά έργα εντάσσονται και τα τεχνικά έργα όπως μικρά πέτρινα φράγματα
βάρους, φράγματα από σκυρόδεμα, φράγματα από σαρζανέτ ή ξυλοφράγματα
(κορμοφράγματα) σε μικρές χαραδρώσεις και ρέματα για την αποτροπή της αξονικής
διάβρωσης και τη συγκράτηση φερτών υλικών. Τέτοια τεχνικά έργα φαίνονται στις εικόνες
της Εικόνας 8.18 που ακολουθεί.

Εικόνα 8.18 Αντιπλημμυρικά έργα, φράγματα για συγκράτηση φερτών υλικών

0.1 8
Παρακάτω ακολουθεί η περιγραφή τεχνικών έργων που σχετίζονται με την αντιμετώπιση

κινδύνου από πυρκαγιά. Στα έργα που σχετίζονται με την αντιμετώπιση κινδύνου από
πυρκαγιά εντάσσονται τα έργα δημιουργίας αντιπυρικής ζώνης σε ένα δάσος καθώς επίσης
και οι αντιπυρικές ζώνες στις δασικές εκτάσεις που γειτνιάζουν με την πόλη και ο έλεγχος
για να διαπιστωθεί σε ποια κατάσταση βρίσκονται. Τέτοια έργα φαίνονται στις εικόνες της
Εικόνας 8.19. που ακολουθεί. Οι αντιπυρικές ζώνες δεν πρέπει να γίνονται μόνο μέσα στο
δάσος αλλά και γύρω από τα σπίτια τα οποία είναι μέσα στο δάσος ή γειτνιάζουν με αυτό.
Στις εικόνες της Εικόνας 8.20 που ακολουθεί, φαίνεται αντιπυρική ζώνη σε μια κατοικία.
Επιπλέον, σε αυτά τα έργα ανήκουν τα έργα διάνοιξης δασικών δρόμων ή ο καθαρισμός και
η συντήρηση των υπαρχόντων δασικών δρόμων. Επίσης, θα πρέπει να γίνονται έργα για την
αναδάσωση των καμένων περιοχών και ενέργειες για την προστασία τους από βοσκή.

Εικόνα 8.19 Έργα για αντιμετώπιση πυρκαγιών αντιπυρικές ζώνες, διάνοιξη δασικών δρόμων
0. 19
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/q3aE67bTvmidk5Pi6, https://images.app.goo.gl/SpUpgLvmMyFkbpJz8,

https://images.app.goo.gl/ciqDLGpheCvhZcyZ7)
Εικόνα 8.20 Αντιπυρικές ζώνες γύρω από το σπίτι

0. 20
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/PqFGpkJemBYKksCt9,
https://images.app.goo.gl/cyZm6bzWHbqB4RXHA)
Επιπλέον, άλλα έργα που πρέπει να υλοποιούνται και αφορούν την πρόληψη είναι η

εγκατάσταση ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης και ανίχνευσης πυρκαγιών. Τέτοια

συστήματα φαίνονται στις εικόνες της Εικόνας 8.21. Καθώς επίσης και η στελέχωση με
σύγχρονα μέσα κατάσβεσης όπως αεροπλάνα, ελικόπτερα ή ρομπότ όπως φαίνεται στις
εικόνες της Εικόνας 8.22.
Εικόνα 8.21 Συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης και ανίχνευσης πυρκαγιών

0. 21
(Πηγή:https://images.app.goo.gl/tYALgCGPvdkq6Mwd9)

Εικόνα 8.22 Κατάσβεση πυρκαγιάς με ρομπότ

0. 22
(Πηγή:https://images.app.goo.gl/MP3nVhkTVWMig7VY6,
https://images.app.goo.gl/SBnizcF6vnELU1Ci6)
Έργα για την αντιμετώπιση του κινδύνου από τσουνάμι αποτελούν τεχνικά έργα όπως
συστοιχία τσιμεντένιων θαλάσσιων τειχών σε μεγάλο μήκος μέσα στη θάλασσα. Το
προαναφερόμενο έργο δέχεται κριτικές λόγω του κόστους, της αισθητικής,των ζημιών στο
θαλάσσιο οικοσύστημα και τοπίο, καθώς και στην αλιεία και του εφησυχασμού των
κάτοικων και της αδρανοποίησή τους. Γενικά, αποδεκτά έργα για τσουνάμι αποτελούν τα
έργα που στηρίζονται στην έγκαιρη προειδοποίηση του πληθυσμού με τη χρήση της
τεχνολογίας. Σε αυτά τα έργα ανήκει η εγκατάσταση στην ευρύτερη θαλάσσια περιοχή
οργάνων για την παρακολούθηση των παλιρροϊκών κυμάτων, τα οποία επικοινωνούν με το
κέντρο παρακολούθησης των τσουνάμι, καθώς και αυτόματο σύστημα προειδοποίησης των
κατοίκων από το κέντρο παρακολούθησης στην περιοχή που πρόκειται να πληγεί. Επιπλέον,
πρέπει να σχεδιάζονται μαζί με τα έργα και σχέδια ετοιμότητας των κάτοικων για τα
τσουνάμι και να πραγματοποιούνται ασκήσεις ετοιμότητας που έχουν ως βάση την εκκένωση
της παραλιακής ζώνης. Είναι σημαντικό να γίνει κατανοητό ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο
τεχνικό, καθώς είναι δυσκολότερο να επιτευχθούν η εκπαίδευση των ανθρώπων και ο
συντονισμός, παρά η τεχνική υποδομή. Απαραίτητες συνιστώσες ενός συστήματος
προστασίας, πρόληψης καταστροφών και μαζικών απωλειών ανθρωπίνων ζωών λόγω
τσουνάμι αποτελούν η ενημέρωση των πληθυσμών στις περιοχές που επηρεάζονται και η

εκπαίδευση τους στον τρόπο αντίδρασής τους σε ένα ενδεχόμενο τσουνάμι.

Στις τεχνικές συνιστώσες ενός συστήματος προειδοποίησης, επικοινωνίας και αντιμετώπισης
των τσουνάμι περιλαμβάνονται τα ακόλουθα:
1. Κέντρα επεξεργασίας δεδομένων: Πρέπει να δημιουργηθούν περιφερικά κέντρα

επεξεργασίας των δεδομένων που συλλέγονται. Η άμεση ερμηνεία των εν λόγω
δεδομένων θα επιτρέπει προβλέψεις για φαινόμενα τύπου τσουνάμι, για το χρόνο που
θα συμβούν, την ένταση τους και τις περιοχές που θα πληγούν.
2. Αριθμός σεισμογράφων: Στις περιοχές που κινδυνεύουν πρέπει να υπάρχει, ένα
εκτενές δίκτυο σεισμογράφων οι οποίοι θα ανιχνεύουν και θα καταγράφουν τις
δονήσεις από υποθαλάσσιους σεισμούς. Ο αριθμός των σεισμογράφων πρέπει να
είναι ικανοποιητικός και οι εν λόγω σεισμογράφοι είναι αναγκαίο να συντηρούνται
συχνά και να αναβαθμίζονται όταν το επιβάλλουν οι τεχνολογικές εξελίξεις.
3. Συστήματα επικοινωνίας: Πρέπει να οργανωθούν κατάλληλα συστήματα
επικοινωνίας που θα μπορούν να μεταφέρουν ταχύτατα τα προειδοποιητικά μηνύματα
διεθνώς, στις κοινότητες που κινδυνεύουν και στις εμπλεκόμενες περιοχές.
Συστήματα με σειρήνες που θα προειδοποιούν τον κόσμο πρέπει να δοκιμαστούν και
να βρίσκονται σε ετοιμότητα.
4. Εκπαίδευση των πληθυσμών: Οι άνθρωποι που ζουν στις περιοχές που πιθανόν
κάποτε να κινδυνεύσουν πρέπει να εκπαιδευτούν για ζητήματα που είναι σχετικά με
τους σεισμούς και τα τσουνάμι και να διδαχθούν για τον τρόπο αντίδρασης που
πρέπει να έχουν όταν κάτι τέτοιο συμβεί. Είναι αναγκαίο να γίνουν σχεδιασμοί για το
που θα καταφύγουν οι κάτοικοι που κινδυνεύουν και ποια μέσα θα χρησιμοποιηθούν.
Η κοινωνική οργάνωση της αντιμετώπισης τέτοιων καταστροφών και η εκπαίδευση των

πληθυσμών είναι πολύ πιο δύσκολο να επιτευχθούν από ότι η υλοποίηση της τεχνικής
υποδομής ενός συστήματος έγκαιρης προειδοποίησης.
Η διαδικασία εκπόνησης των μελετών, της δημοπράτησης και της κατασκευής έργων που
έχουν σχέση με την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών θα πρέπει να είναι μια
διαδικασία μη χρονοβόρα και μη γραφειοκρατική, να είναι πολυσύνθετη και διεπιστημονική,
όπου να εμπλέκονται όλοι οι φορείς προκειμένου να λαμβάνονται υπόψη όλοι οι παράμετροι
του έργου. Επιπλέον, η χρηματοδότηση θα πρέπει να είναι τέτοια, ώστε να εγγυάται την
ολοκλήρωση των έργων, την ποιότητα τους και τη συντήρηση τους.

8.7 Υφιστάμενη κατάσταση στη μελέτη και κατασκευή έργων προστασίας

και αποκατάστασης Φυσικών Καταστροφών
Στην περίοδο που διανύουμε, η μελέτη και κατασκευή τεχνικών έργων για την προστασία και
αποκατάσταση από φυσικές καταστροφές γίνεται είτε σε επίπεδο κεντρικής κυβέρνησης
μέσα από το υπουργείο υποδομών και τις αντίστοιχες υπηρεσίες, είτε σε επίπεδο
Περιφέρειας, είτε και για μικρότερα έργα σε επίπεδο Δήμων με την βοήθεια των τεχνικών
τους υπηρεσιών. Όλα τα έργα γίνονται με βάση τις διαδικασίες του Νόμου 4412/16. Ο νομός
4412/16 στο Άρθρο 10 "Ειδικές εξαιρέσεις για συμβάσεις υπηρεσιών" (άρθρο 10 της
Οδηγίας 2014/24/ΕΕ) αναφέρει ότι «Το παρόν Βιβλίο (άρθρα 3 έως 221) δεν εφαρμόζεται
στις δημόσιες συμβάσεις υπηρεσιών οι οποίες: αφορούν υπηρεσίες πολιτικής άμυνας,
πολιτικής προστασίας και πρόληψης κινδύνων που παρέχονται από μη κερδοσκοπικές
οργανώσεις ή ενώσεις».
Πολλές φορές όταν οι Δήμοι ή και η Περιφέρεια δεν μπορούν να αναλάβουν την
δημοπράτηση και εκτέλεση έργων για φυσικές καταστροφές, υποβάλλουν αιτήματα στο
Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών και συνήθως τα αιτήματά τους γίνονται αποδεκτά από
την πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών και με την έγκριση των
Προγραμματικών Συμβάσεων, το Υπουργείο αναλαμβάνει τη χρηματοδότηση και τη
διαχείριση των διαδικασιών ωρίμανσης, ανάθεσης και εκτέλεσης των έργων, τα οποία θα
υλοποιηθούν από την Ειδική Υπηρεσία Δημοσίων Έργων Κατασκευής και Συντήρησης
Συγκοινωνιακών Υποδομών (ΕΥΔΕ ΚΣΣΥ).
Άλλη μια διεύθυνση του Υπουργείου Υποδομών και Μεταφορών η οποία εκτελεί αναθέσεις
και δημοπρατεί έργα για την αντιμετώπιση των φυσικών καταστροφών είναι η Διεύθυνση
Αποκατάστασης Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών (ΔΑΕΦΚ), πρώην Υπηρεσία
Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων (Υ.Α.Σ.). Η υπηρεσία σύμφωνα με το Ν4313-2014 ΦΕΚ
Α261 - αρθρο 84 "Αποκατάσταση ζημιών από φυσικές καταστροφές" αναφέρει ότι οι
διατάξεις για την αποκατάσταση των ζημιών από σεισμούς σε κτίρια εφαρμόζονται
αναλόγως και για την αποκατάσταση των ζημιών σε κτίρια, που προκαλούνται από
πλημμύρες, πυρκαγιές, κατολισθήσεις, ανεμοστρόβιλους, τυφώνες, χιονοστιβάδες,
χαλαζοπτώσεις και ηφαιστειακές εκρήξεις. Τα ειδικότερα θέματα οριοθέτησης της πληγείσας
περιοχής, διαπίστωσης της έκτασης των ζημιών, χορήγησης σχετικών δανείων και κάθε
σχετικό θέμα ρυθμίζονται με κοινές αποφάσεις των Υπουργών Οικονομικών, Εσωτερικών
και Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων, που δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της

Κυβερνήσεως, λαμβανομένων υπόψη των κανόνων και της νομολογίας του ενωσιακού
δικαίου περί κρατικών ενισχύσεων.
Ένας άλλος κύριος φορέας για την ανάπτυξη, προστασία και διαχείριση των δημοσίων
δασών της χώρας, τη δασοπολιτική και δασοτεχνική εποπτεία και επιτήρηση των μη
δημοσίων δασών είναι η Δασική Υπηρεσία. Από το έτος 2009, η Δασική Υπηρεσία αποτελεί
Διοικητικό Τομέα του Υπουργείου Περιβάλλοντος, Ενέργειας και Κλιματικής Αλλαγής και
από το έτος 2014 απαρτίζεται από τη Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών
και Αγροπεριβάλλοντος, με 4 Διευθύνσεις και έχει ως κύριες αρμοδιότητες τη διαμόρφωση
της δασικής πολιτικής, τη σύνταξη πολυετών προγραμμάτων δασικής ανάπτυξης, την
προστασία των δασών, την παρακολούθηση της επιστημονικής και τεχνολογικής εξέλιξης
στη διαχείριση των δασών, την οργάνωση της εκμετάλλευσης των δασών, την
παρακολούθηση και ενίσχυση των ερευνητικών προγραμμάτων και την προώθηση της
συνεργασίας της χώρας με την Ε.Ε., τις τρίτες χώρες και τους Διεθνείς Οργανισμούς. Με τη
θέσπιση του Νόμου 3852/2010 οι Περιφερειακές Δασικές Υπηρεσίες υπάγονται πλέον στις
Αποκεντρωμένες Διοικήσεις και είναι τα όργανα εκτέλεσης και εφαρμογής των
κατευθύνσεων και οδηγιών και γενικότερα της δασικής πολιτικής που σχεδιάζεται από την
Κεντρική Υπηρεσία (Γενική Διεύθυνση Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και
Αγροπεριβάλλοντος), αλλά και της εφαρμογής των τοπικών προγραμμάτων και μελετών.
Διακρίνονται σε Διανομαρχιακές και Νομαρχιακές Υπηρεσίες. Τις Διανομαρχιακές
Υπηρεσίες αποτελούν 7 Γενικές Δ/νσεις Δασών και Αγροτικών Υποθέσεων και 7 Δ/νσεις
Συντονισμού και Επιθεώρησης Δασών σε κάθε μια από τις 7 Αποκεντρωμένες Διοικήσεις της
χώρας. Τις Νομαρχιακές Υπηρεσίες αποτελούν 32 Διευθύνσεις Δασών με 80 Δασαρχεία και
22 Διευθύνσεις χωρίς Δασαρχεία, ενώ λειτουργούν και τρεις ανεξάρτητες Διευθύνσεις
Αναδασώσεων, ανά μία στους νομούς Αττικής, Θεσ/νίκης και Ροδόπης. Επίσης, στα πλαίσια
της Γενικής Διεύθυνσης Ανάπτυξης και Προστασίας Δασών και Αγροπεριβάλλοντος,
λειτουργούν ως συλλογικά όργανα, τα ειδικά συμβούλια και οι επιτροπές, όπως το
Αναθεωρητικό Συμβούλιο Ιδιοκτησίας Δασών, το Τεχνικό Συμβούλιο Δασών και τα
Περιφερειακά Συμβούλια Ιδιοκτησίας Δασών.
Στο Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας Υ.Π.Ε.Ν. υπάρχει η Ειδική Γραμματεία
Υδάτων η οποία έχει την ευθύνη για τον ολοκληρωμένο σχεδιασμό διαχείρισης κινδύνων
πλημμύρας. Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων είναι ο διαχειριστικός φορέας σε κεντρικό
επίπεδο που μέσα από μία διαδικασία συμβουλίων και επιτροπών καταρτίζει νομοθετήματα
προς την Βουλή για να μπορεί να γίνει ένας αντιπλημμυρικός σχεδιασμός ή καλύτερος

σχεδιασμός των υδατικών πόρων.

Ένας άλλος σπουδαίος οργανισμός ο οποίος σχετίζεται με φυσικές καταστροφές και
ειδικότερα με το σεισμό, είναι ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας,
(ΟΑΣΠ). Ο ρόλος του ΟΑΣΠ είναι η διαχείριση του σεισμικού κινδύνου. Ο σκοπός του
Οργανισμού είναι η επεξεργασία και ο σχεδιασμός της αντισεισμικής πολιτικής της χώρας,
καθώς και ο συντονισμός των ενεργειών δημοσίου και ιδιωτικού τομέα για την εφαρμογή της
πολιτικής αυτής. Οι κατευθύνσεις του ΟΑΣΠ είναι η πρόληψη, η ετοιμότητα, η απόκριση και
η αντιμετώπιση. Η Ελλάδα είναι η πιο σεισμογενής χώρα της Ευρώπης και μία από τις πιο
σεισμογενείς χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και
Προστασίας τα τελευταία 35 χρόνια αξιοποιώντας όλη τη γνώση των Ελλήνων επιστημόνων,
μηχανικών και γεωεπιστημόνων, έχει καταλήξει στο να κάνει αντισεισμικούς κανονισμούς
και κανονιστικές διατάξεις, οι οποίες πραγματικά είναι αν όχι οι καλύτερες, από τις
καλύτερες στον κόσμο και αυτό φαίνεται και σε μεγάλα γεγονότα, όπου κρατήθηκε
ανέπαφος ο οικιστικός ιστός. Ο ΟΑΣΠ μπορεί να μην είναι φορέας κατασκευής και
δημοπράτησης έργων, όμως δημιούργησε τον Ελληνικό Αντισεισμικό Κανονισμό, με τον
οποίο σχεδιάστηκαν τα κτήρια στον Ελλαδικό χώρο και απέδειξαν ότι έχουν μια πολύ καλή
συμπεριφορά στον σεισμικό κίνδυνο. Επίσης, στηρίζει και συμμετέχει στη διαμόρφωση
ευρωπαϊκού αντισεισμικού κανονισμού. Τα τελευταία χρόνια επίσης έχει προχωρήσει και
δημιουργήσει τον κανονισμό επεμβάσεων σε κτίρια από οπλισμένο σκυρόδεμα, ΚΑΝΕΠΕ,
που είναι ένας κανονισμός μοναδικός στην Ευρώπη για θέματα ενισχύσεων και προχωρά και
ο κανονισμός, για την αποτίμηση και τις επεμβάσεις στην τοιχοποιία, ΚΑΔΕΤ. Επίσης, ο
ΟΑΣΠ ετοιμάζει τη σύνταξη κανονιστικού κειμένου για τις επεμβάσεις και την αντισεισμική
προστασία των ελληνικών μνημείων. Ακόμη, λειτουργεί συνέχεια στον Οργανισμό ο
προσεισμικός έλεγχος κτιρίων δημόσιας και κοινωφελούς χρήσης με μόλις το 20% των
δημοσίων κτιρίων να έχουν ελεγχθεί, ενώ ο έλεγχος θα πρέπει να γίνεται και στα ιδιωτικά
κτήρια. Ένα άλλο πεδίο που έχει δραστηριοποιηθεί ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού
και Προστασίας είναι στη σύνταξη προδιαγραφών για προσεισμικό έλεγχο των γεφυρών.
Τέλος, ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας προκηρύσσει και
προγράμματα εφαρμοσμένης έρευνας στους τομείς της αντισεισμικής τεχνολογίας και της
κοινωνικής αντισεισμικής άμυνας και συμμετέχει σε προγράμματα σχετικά με τη διαχείριση
σεισμικού κινδύνου, την προστασία από τον σεισμό και επίσης, σε ευρωπαϊκά προγράμματα.
Ένας άλλος οργανισμός ο οποίος δεν σχετίζεται τόσο με την κατασκευή έργων για
αντιμετώπιση φυσικών καταστροφών άλλα αποτελεί τον πυλώνα της οργάνωσης όλων των

άλλων φορέων για την αντίδραση τους σε φυσικούς κινδύνους είναι η Γενική Γραμματεία
Πολιτικής Προστασίας (Γ.Γ.Π.Π.), η οποία υπάγεται στο υπουργείο των Εσωτερικών και
συστάθηκε το 1995 με τον ν. 2344/1995. Αποστολή της Γ.Γ.Π.Π. είναι:
Μελέτη-Σχεδιασμός:
1. Επεξεργασία, σχεδιασμός πολιτικής για την πολιτική προστασία.

2. Εισήγηση στο Υπ. Δημ. Τάξης & ΠτΠ μέτρων σχεδιασμού και υλοποίησης πολιτικής
προστασίας.
3. Σύνταξη κανονισμών, κατάρτιση προδιαγραφών για πρόληψη καταστροφών σε
συνεργασία με υπουργεία και άλλους φορείς.
4. Επιστημονική τεκμηρίωση/υποστήριξη προγραμμάτων, σχεδίων, δράσεων.
5. Έγκριση Νομαρχιακών και Τοπικών σχεδίων.
6. Κατάρτιση, ετήσιου προγράμματος προμηθειών μέσων/υλικών πολιτικής προστασίας
βάση του Εθνικού Σχεδιασμού Πολιτικής Προστασίας σε συνεργασία με άλλους φορείς.
7. Εισήγηση στον Υπ. Εσωτερικών για κατανομή των πιστώσεων πολιτικής προστασίας
προς τους ΟΤΑ α΄ και β΄ βαθμού.
8. Εκπόνηση και εκτέλεση προγραμμάτων εκπαίδευσης/κατάρτισης στελεχών πολιτικής
προστασίας σε κεντρικό και περιφερειακό επίπεδο, σε συνεργασία με αρμόδιους φορείς.
9. Τήρηση Μητρώου Εθελοντικών Οργανώσεων και Ειδικευμένων Εθελοντών. Ένταξη,
αξιολόγηση, χρηματοδότηση.
10. Ειδικά προγράμματα εκπαίδευσης/κατάρτισης μελών εθελοντικών οργανώσεων.
11. Εκπαιδευτικά προγράμματα στην Α΄ και Β΄ βάθμιας εκπαίδευσης.
12. Προπτυχιακά και μεταπτυχιακά προγράμματα σπουδών ΑΕΙ.
13. Έγκριση και χρηματοδότηση προγραμμάτων εφαρμοσμένης έρευνας/μελετών.
14. Ανάπτυξη κέντρου τεκμηρίωσης θεμάτων πολιτικής προστασίας.
15. Λειτουργία του αριθμού τηλεφώνου 112.
Οργάνωση-Συντονισμός:
1. Προετοιμασία, κινητοποίηση και συντονισμός της δράσης πολιτικής προστασίας.

2. Πρόληψη καταστροφών.
3. Προετοιμασία δυναμικού και μέσων.
4. Κινητοποίηση δυναμικού και μέσων: ετοιμότητα – αντιμετώπιση.

5. Οργανωμένη απομάκρυνση πολιτών.

6. Επιχειρησιακή ένταξη Ειδικευμένων Εθελοντών του Μητρώου της ΓΓΠΠ.
7. Αποκατάσταση των ζημιών.
8. Πληροφόρηση και ευαισθητοποίηση των πολιτών - παροχή ειδικών οδηγιών.
9. Παροχή επιστημονικής και υλικής βοήθειας προς άλλες χώρες/αξιοποίηση παρόμοιας
βοήθειας για τη χώρα σε περίπτωση καταστροφής.
Διεθνείς Σχέσεις:
1. Προώθηση των σχέσεων της χώρας με Διεθνής Οργανισμούς και Φορείς πολιτικής
προστασίας άλλων χωρών.
2. Υποβολή αιτήματος για διεθνή συνδρομή.
Μονάδες με Ειδική Λειτουργία:

Υποστηρικτική Ομάδα Διαχείρισης Χημικών, Βιολογικών, Ραδιολογικών και Πυρηνικών
Απειλών και Συμβάντων. Με τον Ν. 3491/2006, άρθρο 15, συστάθηκε στη Γενική
Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, διυπουργική ομάδα η οποία υπάγεται απευθείας στον
Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας και αποτελεί Επιτελικό Συμβουλευτικό Όργανο,
το οποίο υποστηρίζει σε επίπεδο τακτικό, επιχειρησιακό και πολιτικό τις αρμόδιες δυνάμεις
και όργανα πολιτικής προστασίας, με την παροχή επιστημονικών πληροφοριών και
εξειδικευμένης τεχνογνωσίας για τη διαχείριση Χημικών, Βιολογικών, Ραδιολογικών &
Πυρηνικών Απειλών & Συμβάντων.
Η Υποστηρικτική Ομάδα στελεχώνεται από υπαλλήλους ΠΕ κατάλληλου κλάδου για την
αντιμετώπιση Χημικών, Βιολογικών, Ραδιολογικών & Πυρηνικών Απειλών & Συμβάντων
της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, του Υπουργείου Υγείας & Κ.Α, του
ΥΠΕΧΩΔΕ, του Υπ. Αγροτικής Ανάπτυξης & Τροφίμων, του Γενικού Χημείου του
Κράτους, της Ελληνικής Επιτροπής Ατομικής Ενέργειας, της Εθνικής Μετεωρολογικής
Υπηρεσίας και από επιστημονικό ή κατάλληλα εκπαιδευμένο προσωπικό του Λιμενικού
Σώματος, της Ελληνικής Αστυνομίας, του Πυροσβεστικού Σώματος και του Γενικού
Επιτελείου Εθνικής Άμυνας. Από κάθε φορέα ορίζονται 4 εκπρόσωποι (ΥΑ 7270/2006). Η
Υποστηρικτική Ομάδα συγκαλείται από τον Γενικό Γραμματέα Πολιτικής Προστασίας σε
τακτικές και έκτακτες συνεδριάσεις. Οι τακτικές συνεδριάσεις πραγματοποιούνται εντός
ωραρίου εργασίας και αφορούν στην καλύτερη οργάνωση και προετοιμασία της ομάδας. Οι

έκτακτες συνεδριάσεις αφορούν στη σύγκληση της ομάδας για τη διαχείριση συμβάντος ή
απειλούμενου συμβάντος, στο οποίο εμπλέκονται χημικοί, βιολογικοί ή/ και ραδιολογικοί
παράγοντες. Οι έκτακτες συνεδριάσεις μπορεί να γίνονται και εκτός ωραρίου εργασίας και σε
εξαιρέσιμες ημέρες και μπορεί να είναι διαρκείς συνεδριάσεις ανάλογα με την ένταση ή την
έκταση του συμβάντος που έχει κληθεί να διαχειριστεί. Σε περίπτωση διαρκούς συνεδρίασης,
οι εκπρόσωποι των φορέων που συμμετέχουν στην Ομάδα μπορούν να εναλλάσσονται σε
βάρδιες. Η λήξη της συνεδρίασης της Ομάδας γίνεται από τον Γενικό Γραμματέα Πολιτικής
Προστασίας. Η Υποστηρικτική Ομάδα μπορεί να συνεδριάζει σε απαρτία με τη συμμετοχή
εκπροσώπων όλων των φορέων ή μερικώς ανάλογα με το είδος της απειλής ή του συμβάντος.
Το οργανόγραμμα της ΓΓΠΠ φαίνεται στην Εικόνα 8.23.
Εικόνα 8.23 Το οργανόγραμμα της Πολιτικής Προστασίας

0.23
H Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας αναθεωρήθηκε έπειτα από δημόσια

ηλεκτρονική διαβούλευση που τέθηκε το σχέδιο νόμου για το νέο Εθνικό Σύστημα Πολιτικής
Προστασίας, το οποίο περιλαμβάνει και την ίδρυση Εθνικής Αρχής Πολιτικής Προστασίας.
Πρόκειται για ριζική αναδιάρθρωση του συστήματος Πολιτικής Προστασίας της χώρας στα
πρότυπα των πλέον προηγμένων κρατών. Προβλέπεται ενιαία αντιμετώπιση, ανεξάρτητα

από το είδος, την έκταση, την πολυπλοκότητα, την αιτία και την περιοχή εκδήλωσης των
σχετικών συμβάντων, με εφαρμογή σε όλα τα επίπεδα διοίκησης: κεντρικό, περιφερειακό και
τοπικό και σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς.
Αφορά όλες τις φάσεις κινητοποίησης του κρατικού μηχανισμού, από την πρόληψη ως την
αποκατάσταση, για όλες τις κατηγορίες κινδύνων και ανεξάρτητα από το μέγεθος και την
ένταση των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης. Με λειτουργική, επιχειρησιακή και
επιστημονική αναβάθμιση, εξασφαλίζεται η ικανότητα αποτελεσματικής ανταπόκρισης σε
καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, οι οποίες προκαλούνται από φυσικές ή ανθρωπογενείς
καταστροφές, καθώς και στις προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής, η οποία χαρακτηρίζεται
από ακραία καιρικά φαινόμενα, κλιμακούμενης έντασης και μεγαλύτερης συχνότητας.
Πυρήνα της νομοθετικής πρωτοβουλίας, συνιστά η θεσμοθέτηση της Εθνικής Αρχής
Πολιτικής Προστασίας, η οποία θεσπίζεται ως αυτοτελής δημόσια Υπηρεσία, υπαγόμενη
στον Υπουργό Προστασίας του Πολίτη. Στο πλαίσιο της Εθνικής Αρχής θα λειτουργεί το
Εθνικό Συντονιστικό Κέντρο Πολιτικής Προστασίας (Ε.Σ.ΚΕ.Π.Π.) ως Ειδική Υπηρεσία της
Εθνικής Αρχής. Η λειτουργία του θα είναι σε 24ωρη βάση ως κέντρο διοίκησης, ελέγχου,
επικοινωνιών και συντονισμού για όλες τις δράσεις πολιτικής προστασίας επιπέδου
κεντρικής διοίκησης. Θα μπορεί να επεμβαίνει τόσο σε περιφερειακό όσο και σε τοπικό
επίπεδο, ανάλογα με την εκτίμηση της κατάστασης. Η Εθνική Αρχή αναλαμβάνει επιτελικό
ρόλο στο αναβαθμισμένο Εθνικό Σύστημα Πολιτικής Προστασίας, το οποίο περιλαμβάνει
την οργάνωση, ετοιμότητα, κινητοποίηση και συντονισμό των δράσεων του Εθνικού
Συστήματος σε όλες τις φάσεις του κύκλου διαχείρισης εκτάκτων αναγκών.
Θεσμοθετείται ο ολιστικός χαρακτήρας του Εθνικού Συστήματος Πολιτικής Προστασίας. Θα
συντονίζει το σύνολο του κρατικού μηχανισμού, εθελοντικές και μη κυβερνητικές
οργανώσεις του Συστήματος Εθελοντισμού Πολιτικής Προστασίας. Επίσης, θα συντονίζει
φορείς του ιδιωτικού τομέα ενώ θα αξιοποιεί την ενεργό συμμετοχή της κοινωνίας των
πολιτών.
Εξειδικεύονται και θεσμοθετούνται 19 Λειτουργίες Έκτακτης Ανάγκης (ΛΕ.Ε.Α.), στη βάση
των οποίων θα οργανώνεται το Σύστημα Πολιτικής Προστασίας. Οι κύριοι και
υποστηρικτικοί φορείς θα οργανώνονται βάσει Πρωτοκόλλων Συντονισμού, ώστε να
παρέχουν συντονισμένα την εκάστοτε «Λειτουργία Έκτακτης Ανάγκης».
Ενδεικτικά στις ΛΕ.Ε.Α. περιλαμβάνονται η ΛΕ.Ε.Α. Ενημέρωσης και προειδοποίησης
πολιτών, Πυρόσβεσης και διάσωσης, Μεταφοράς πληγέντων, ανθρώπινου δυναμικού και
μέσων, περιβαλλοντικής ρύπανσης και αποκατάστασης φυσικού περιβάλλοντος, Υποδομών

Μεταφορών, καταγραφής συνεπειών κ.α.. με στόχος τη συγκεκριμενοποίηση και την

αποτελεσματική οργάνωση των λειτουργιών.
Η πρόβλεψη κατάρτισης Πρωτοκόλλων Συντονισμού μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων
αποτελεί σημαντική καινοτομία, ώστε να οργανωθεί στην πράξη η παροχή των Λειτουργιών
Έκτακτης Ανάγκης και συνολικά το Εθνικό Σύστημα Πολιτικής Προστασίας. Τα δε
πρωτόκολλα συντονισμού θα εξειδικεύονται με βάση κατευθυντήριες οδηγίες που εκδίδονται
από την Εθνική Αρχή, προκειμένου να επιτυγχάνεται η ομοιογένεια και η λειτουργικότητα
τους.
Με τον εμπλουτισμό των αρμοδιοτήτων των Γραφείων Πολιτικής Προστασίας των Δήμων
και των Αυτοτελών Διευθύνσεων Πολιτικής Προστασίας των Περιφερειών, το νέο σχέδιο
νόμου επιχειρεί να αξιοποιήσει στο μέγιστο δυνατό βαθμό τις υπάρχουσες δομές, έτσι ώστε
να μη δημιουργήσει παράλληλες, ανταγωνιστικές και κατακερματισμένες αρμοδιότητες,
αλλά αντιθέτως - με τον καλύτερο δυνατό τρόπο - να εξασφαλιστεί η αποτελεσματικότητα.
Εξειδικεύονται διακριτά τα επίπεδα Διαχείρισης και Συντονισμού σε τοπικό, περιφερειακό
και κεντρικό επίπεδο, όπου θα λειτουργούν αντίστοιχα Κέντρα Συντονισμού. Για να
διασφαλιστεί η λειτουργικότητα του νέου συστήματος, ορίζονται ως Συντονιστές Έκτακτης
Ανάγκης οι επικεφαλής των ως άνω τμημάτων και αυτοτελών Διευθύνσεων σε επίπεδο
Περιφέρειας, Περιφερειακής Ενότητας και Δήμου αντίστοιχα.
Θεσπίζονται Τοπικές, Περιφερειακές αλλά και η Εθνική Επιτροπή Έκτακτης Ανάγκης, στις
οποίες συμμετέχουν οι Αρχές Πολιτικής Προστασίας κάθε επιπέδου (Δήμαρχος,
Αντιδήμαρχος/ Περιφερειάρχης, Θεματικός, Χωρικός Αντιπεριφερειάρχης / Διοικητής
Εθνικής Αρχής αντίστοιχα κλπ) καθώς και εκπρόσωποι του Πυροσβεστικού Σώματος, της
Ελληνικής Αστυνομίας, του Λ.Σ.-ΕΛΛ.ΑΚΤ και των Ενόπλων Δυνάμεων του αντίστοιχου
επιπέδου. Οι Επιτροπές αυτές συγκαλούνται σε περιπτώσεις καταστάσεων εκτάκτων
αναγκών όταν από την εκτίμηση της κατάστασης προκύπτουν αυξημένες ανάγκες
διαχείρισής τους στο αντίστοιχο διοικητικό επίπεδο. Ακόμη, διευκρινίζονται τα προληπτικά
μέτρα, όπως η οργανωμένη προληπτική απομάκρυνση πληθυσμού σε σχέση με τα μέτρα
αντιμετώπισης, όπως οι «επιχειρήσεις απεγκλωβισμού και διάσωσης».
Νομοθετείται το Σύστημα Ετοιμότητας και Κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας,
προσδιορίζονται τα Επίπεδα Κλιμάκωσης με βάση την Εκτίμηση Κατάστασης, ενώ
προβλέπεται η απευθείας ενεργοποίηση σε κεντρικό επίπεδο σε εξαιρετικές περιπτώσεις ή
για νησιωτικές περιοχές, όπου δεν επαρκούν τα υπάρχοντα μέσα αντιμετώπισης.
Ειδικότερα, εξειδικεύονται οι Καταστάσεις Έκτακτης Ανάγκης και Ειδικής Κινητοποίησης.

Η δε Κατάσταση Ειδικής Κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας, ανάλογα με την εκτίμηση

της κατάστασης και ιδιαίτερα των συνεπειών του καταστροφικού φαινομένου, μπορεί να
κλιμακώνεται σε Κατάσταση Έκτακτης Ανάγκης Πολιτικής Προστασίας ή σε Κατάσταση
Έκτακτης Ανάγκης Εθνικής Σημασίας.
Προβλέπεται η κατάρτιση Εθνικού Καταλόγου Κινδύνων και Απειλών, αναβαθμίζεται και
οργανώνεται η συνεργασία με την επιστημονική κοινότητα καθώς και το σύστημα
εθελοντισμού.
8.8 Θεσμικό πλαίσιο για εγρήγορση της υλοποίησης έργων άμεσης

προτεραιότητας, που συντελούν στην προστασία της ζωής και της
περιουσίας των πολιτών. - Εθνικό Σχέδιο Υποδομών
Σύμφωνα με την επιστημονική κοινότητα και το Τεχνικό Επιμελητήριο Ελλάδας, ΤΕΕ για
την γρήγορη υλοποίηση των έργων που σχετίζονται για την αντιμετώπιση των φυσικών
καταστροφών, θα πρέπει να ακολουθείται ένα άλλο ειδικότερο καθεστώς. Αυτό προκύπτει
από το γεγονός ότι τα φυσικά φαινόμενα εκδηλώνονται και προκαλούν καταστροφές πριν
προλάβουν να ολοκληρωθούν τα έργα, καθώς υπάρχει καθυστέρηση σε όλες αυτές τις
διαδικασίες που αφορούν διαγωνισμούς μελετών και δημοπρατήσεις των έργων. Μια τέτοια
περίπτωση ήταν και στην περιοχή της Μάνδρας Αττικής, όπου ενώ η μελέτη
αντιπλημμυρικών έργων είχε ολοκληρωθεί, είχε βαλτώσει η δημοπράτηση στη
γραφειοκρατία της δασικής υπηρεσίας και άλλων υπηρεσιών, με αποτέλεσμα η υλοποίηση
των αντιπλημμυρικών έργων να καθυστερεί για χρόνια και κάποια στιγμή εκδηλώθηκε ένα
έντονο και ακραίο πλημμυρικό φαινόμενο και κατέστρεψε την περιοχή.
Για τα έργα αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών θα πρέπει να ακολουθηθούν οι ακόλουθες
στρατηγικές οι οποίες αποτελούν προτάσεις και του Τεχνικού Επιμελητηρίου Ελλάδος, ΤΕΕ:
 Θα πρέπει να καθιερωθεί μια θεσμική, αποτελεσματική και γρήγορη διαδικασία, που

να διαφέρει από την υπάρχουσα, ώστε να υλοποιούνται άμεσα τα έργα άμεσης
προτεραιότητας, τα οποία συντελούν στην προστασία της ζωής και της περιουσίας
των πολιτών. Θα αποτελεί μια ριζική, θεσμική αλλαγή, η οποία θα νομοθετηθεί
επίσημα και θα περιγράφει μια εξειδικευμένη διαδικασία (fast-track) για την άμεση
έγκριση, ωρίμανση, δημοπράτηση και εκτέλεση των αναγκαίων έργων άμεσης

προτεραιότητας για την προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών. Μια
ριζοσπαστική πρόταση είναι να χαρακτηριστούν όλα τα απαραίτητα έργα, ως έργα
άμεσης προτεραιότητας για την προστασία της ζωής και της περιουσίας των πολιτών,
κατ’ εφαρμογή των βασικών προβλέψεων του Συντάγματος και της Ευρωπαϊκής
Σύμβασης των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, προκειμένου να υπάρχει η
νομιμοποιητική βάση που απαιτείται. Να καθιερωθεί για αυτά τα έργα ειδική
διαδικασία fast-track για την έγκριση, ωρίμανση, δημοπράτηση και εκτέλεσή τους. Η
χρονική διάρκεια αυτών των διαδικασιών θα πρέπει να είναι της τάξεως των 2-3
μηνών. Παράδειγμα προς αποφυγή αποτελεί η περίπτωση στην περιοχή της
Μάνδρας, που πνίγηκε στις 15 Νοεμβρίου του 2017 και όλοι οι φορείς, κόμματα,
επιστήμονες συμφώνησαν δημοσίως ότι επείγει η αντιμετώπιση των προβλημάτων
στην περιοχή. Ωστόσο, χρειάστηκε ένας ολόκληρος χρόνος, με εξαιρετικές
διαδικασίες, για να καταλήξουν να γίνουν οι αναθέσεις και άλλος τόσος χρόνος για
να ολοκληρωθούν τα έργα. Για την πραγματοποίηση του παραπάνω μέτρου,
απαιτείται πολιτική βούληση, θάρρος και αποφασιστικότητα, ιεράρχηση των
αναγκών και των προτεραιοτήτων.
 Επίσης, απαιτείται να γίνει ειδικό θεσμικό πλαίσιο επίσπευσης, το οποίο πρέπει να
συνοδεύεται με την αλλαγή στο θεσμικό πλαίσιο των προσφυγών, προδικαστικών ή
δικαστικών. Αποτελεί παραλογισμό, πέρα από κάθε έννοια λογικής και
αποτελεσματικότητας, να υπάρχουν περιπτώσεις όπου η διάρκεια των προσφυγών για
μια διαγωνιστική διαδικασία δημόσιας υποδομής να είναι μεγαλύτερες όχι μόνο από
το διαγωνισμό αλλά και από το ίδιο το έργο.
 Θα πρέπει να δημιουργηθεί ένας ενιαίος ψηφιακός χάρτης ως μία ολοκληρωμένη
λύση για όλη τη δημόσια διοίκηση και για όλους τους πολίτες, που θα έχει
ενσωματώσει όλες τις θεσμικές διαδικασίες και όλα τα απαραίτητα γεωχωρικά
δεδομένα για την δανειοδότηση κάθε είδους επένδυσης. Με αυτόν τον τρόπο, θα
γνωρίζει ο καθένας (μηχανικός, επενδυτής - επιχειρηματίας, δημόσιος υπάλληλος,
πολιτικός) που μπορεί να χτίζει και τι, που είναι αρχαιολογικός ή δασικός χώρος, που
βρίσκεται ο αιγιαλός και οποιαδήποτε άλλη πληροφορία.
 Θα πρέπει να δημιουργηθεί με ευθύνη του υπουργείου Υποδομών, άλλα και άλλων
εμπλεκόμενων φορέων, όπως το ΤΕΕ ένα Εθνικό Σχέδιο Υποδομών, μεγάλου
χρονικού ορίζοντα (10ετίας ή 20ετίας), που θα πρέπει να εντάσσεται στον ενιαίο
ψηφιακό χάρτη που προτείνει το ΤΕΕ, για την επιτάχυνση των έργων και τον έλεγχο

της προόδου τους. Το Εθνικό Σχέδιο Υποδομών θα πρέπει να μπορεί να ενταχθεί στον
ενιαίο ψηφιακό χάρτη, ώστε με αυτόν τον τρόπο να επιταχύνεται η έγκριση των
έργων αλλά και να γνωρίζουν όλοι ποια έργα προχωρούν και ποια όχι και να
ελέγχουν την εξουσία.
 Στα παραπάνω μέτρα και στρατηγικές θα πρέπει να προστεθεί και η δημιουργία
ηλεκτρονικού μητρώου έργων υποδομής, δηλαδή η δημιουργία ηλεκτρονικής
ταυτότητας, ενιαίας και διαλειτουργικής, για κάθε έργο υποδομής στη χώρα. Η
ηλεκτρονική ταυτότητα για ένα έργο υποδομής είναι ότι είναι η ηλεκτρονική
ταυτότητα κτιρίου που έχει ωριμάσει και ετοιμάζεται να θεσμοθετηθεί και να
καθιερωθεί για τα κτήρια. Η δημιουργία ενός ενιαίου ψηφιακού χάρτη, που θα
ενσωματώνονται σε αυτόν το Εθνικό Σχέδιο Υποδομών και ηλεκτρονική ταυτότητα
κάθε έργου υποδομής, θα αποτελέσουν ένα ολοκληρωμένο εργαλείο σχεδιασμού και
ελέγχου του ανθρωπογενούς περιβάλλοντος, με ευκολίες και χρήσεις που θα είναι
πραγματικά πολύτιμο για όλους.
 Θα πρέπει να υλοποιηθεί η ολοκλήρωση του Πολεοδομικού Χωροταξικού
Σχεδιασμού σε όλη τη χώρα με διαφάνεια, χωρίς επιρροές από ομάδες πολιτών και
άλλα συμφέροντα και η συμμετοχή των πολιτών ως διασφάλιση της επιτυχίας των
ρυθμίσεων του χώρου μιας περιοχής. Ο χωροταξικός και πολεοδομικός σχεδιασμός
έχει μεγάλη σημασία και παίζει μεγάλο ρόλο στην αντιμετώπιση των φαινομένων
φυσικών καταστροφών. Αυτό μπορεί να γίνει σε επίπεδο Δήμου, όπου θα υλοποιηθεί
ένα τοπικό χωρικό σχέδιο, ένα ανά δήμο, για ολόκληρη τη χώρα, μέσα σε σύντομο
χρονικό διάστημα. Η υλοποίηση αυτού του χρονικού περιορισμού μπορεί να
επιτευχθεί με την παράλληλη ενεργοποίηση και υλοποίηση των τοπικών χωρικών
σχεδίων. Αποτελεί μια ευκαιρία η οποία πρέπει να υλοποιηθεί σε όλη την χώρα και
δεν πρέπει να αγνοηθεί και να ατονήσει. Αυτό το εγχείρημα αποτελεί ένα σημαντικό
και βασικό βήμα και θα παρέχει ένα πραγματικό ρυθμιστικό πλαίσιο, όχι μόνο για την
αγορά γης αλλά και για τις χρήσεις γης και τα έργα υποδομής. Σε επίπεδο Δήμου, ο
χωροταξικός και ο πολεοδομικός σχεδιασμός μπορεί να συνδεθεί με ουσιαστικό
τρόπο και σε πραγματικό χρόνο και να βοηθήσει να ικανοποιηθούν οι ανάγκες της
ανθεκτικής πόλης και της βιώσιμης κινητικότητας, ιδιαίτερα μπροστά στις
προκλήσεις της κλιματικής αλλαγής. Το έργο αυτό, πρέπει να υλοποιηθεί από την
πολιτεία, τόσο σε κεντρικό επίπεδο (υπουργεία) όσο και σε χαμηλότερο επίπεδο
(Περιφέρεια, Δήμοι). Θα πρέπει να γίνει κτήμα κάθε ενδιαφερόμενου, κάθε πολίτη ο

σχεδιασμός του χώρου. Όλο το εγχείρημα δεν μπορεί να υλοποιηθεί ορθά εάν λείπει η
συμμετοχή του πολίτη, η οποία εγγυάται την επιτυχία των ρυθμίσεων του χώρου που
θα υλοποιηθούν από όλα τα επίπεδα της πολιτείας.
Όλα τα παραπάνω δεν θα μπορέσουν να υλοποιηθούν εάν δεν υπάρχει η κουλτούρα της
ομάδας και της ανάληψης της ευθύνης από κάθε κοινωνικό φορέα και τον ίδιο τον πολίτη. Οι
παθογένειες του παρελθόντος μπορούν να αλλαχθούν και να υπάρξει συνεργασία από όλους,
από την κεντρική κυβέρνηση, την τοπική αυτοδιοίκηση (Περιφέρεια, Δήμος), την
επιστημονική κοινότητα και όλους τους πολίτες και ο καθένας να προσφέρει έργο από την
δικιά του μεριά.
8.9 Νέα προτεινόμενα χρηματοδοτικά εργαλεία για το κόστος υλοποίησης

έργων
Για την εκτέλεση των έργων, ένα εργαλείο που έχει η πολιτεία στη διάθεση της είναι το
Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων, ΠΔΕ, το οποίο προκύπτει μέσα από την φορολόγηση
των πολιτών. Τα τελευταία χρονιά λόγω της οικονομικής κρίσης στην Ελληνική κοινωνία, το
ΠΔΕ έχει συρρικνωθεί. Επομένως, όπως είναι η κατάσταση σήμερα δεν μπορεί κάνεις να
αναζητήσει λεφτά από το δημόσιο ταμείο, το γνωστό ΠΔΕ. Αντιθέτως, στο διεθνές
χρηματοπιστωτικό σύστημα, το οποίο ψάχνει ευκαιρίες τοποθέτησης, υπάρχουν χρήματα για
συνδυασμό δημοσίων και ιδιωτικών πόρων και ταυτόχρονα υπάρχει και ρευστότητα.
Παρακάτω παρουσιάζονται συνοπτικά κάποιες συγκεκριμένες προτάσεις για τη δημιουργία
νέων χρηματοδοτικών εργαλείων, με υβριδική χρήση δημόσιων και ιδιωτικών πόρων,
ιδιαίτερα για χρήση σε περιβαλλοντικά έργα και έργα υποδομής:
 Ένα νέο χρηματοδοτικό εργαλείο για Πράσινα έργα με βάση χρηματοοικονομικής

μόχλευσης, με όρους εγγύησης και προεξόφλησης τους υπάρχοντες
προγραμματισμένους και σίγουρους πόρους του Πράσινου Ταμείου από τα
αυθαίρετα.
 Η συνεπένδυση και συγχρηματοδότηση κοινοτικών και εθνικών πόρων με ιδιωτικούς
πόρους από νέες έξυπνες πηγές εσόδων για υβριδική χρηματοδότηση έργων υποδομής
και περιβαλλοντικών έργων, για παράδειγμα με πράσινα ομόλογα υβριδικής
εγγύησης.

 Η ηλεκτρονική λειτουργία της Τράπεζας Γης, όχι μόνο ως εργαλείο σχεδιασμού αλλά
κυρίως ως εργαλείο αγοράς δικαιωμάτων που θα χρηματοδοτεί έργα.
 H εκτεταμένη αλλά σοβαρή χρήση του value engineering, προκειμένου η Πολιτεία να
μπορεί να προσφέρει ένα ενδιαφέρον πακέτο επενδύσεων ή έργων για
χρηματοδότηση που θα περιλαμβάνει και όσα έργα δεν μπορούν από μόνα τους να
προσελκύσουν επενδυτές.
Τα παραπάνω αποτελούν γενικά μέτρα και αφορούν τα τεχνικά έργα τα οποία θα μειώσουν
τον κίνδυνο από φυσικές καταστροφές. Άλλο ένα οικονομικό μετρό που αφορά την
αποκατάσταση και ενίσχυση των κτηρίων έναντι του σεισμικού κινδύνου είναι η επιδότηση
των εργασιών ενίσχυσης όπως εφαρμόζεται και επιδοτείται το Εξοικονομώ κατ’ οίκον.
Παρόλο που η ενεργειακή αναβάθμιση κτηρίων είναι ένα καλό μέτρο, η Πολιτεία πρέπει να
φροντίσει και για την αντισεισμική θωράκιση των κτηρίων, επειδή εκτός το ότι τα παλιά
κτήρια είναι αρκετά ενεργοβόρα, έχουν προβλήματα τρωτότητας και είναι λογικό ότι είναι
απαραίτητο να γίνεται λήψη μέτρων για τα θέματα αυτά, της αντισεισμικής θωράκισης τους.

9 Μέτρα αντιμετώπισης διαχείρισης Κινδύνων Καταστροφών
9.1 Η Πολιτική Προστασία στην Ελλάδα
Στην Ελλάδα, η Πολιτική Προστασία θεσμοθετήθηκε το 1995, με το Ν. 2344 (ΦΕΚ

212/τΑ΄/1110-1995) και έπειτα το 2002, με το Ν. 3013/2002 (ΦΕΚ 102/τΑ΄/01-05-2002), ο
θεσμός αναβαθμίστηκε με επαναπροσδιορισμό του σκοπού και των στόχων, σύμφωνα με τα
σύγχρονα δεδομένα και καθιερώθηκε το Σύστημα Πολιτικής Προστασίας της χώρας.
Με την παρ. 2 του άρθρου 13 του Ν. 3013/2002 προβλέπεται η λειτουργία γραφείου
Πολιτικής Προστασίας, στα πλαίσια της υφιστάμενης οργανικής διάρθρωσης του Δήμου με
αρμοδιότητες που αφορούν την εξασφάλιση της απαραίτητης οργάνωσης και υποδομής ώστε
να ληφθούν μέτρα Πολιτικής Προστασίας.
Επιπλέον, στο άρθρο 13 του ίδιου νόμου, προσδιορίζονται οι αρμοδιότητες των Δημάρχων
και Προέδρων Κοινοτήτων στις οποίες περιλαμβάνεται ο συντονισμός και η επίβλεψη των
δράσεων Πολιτικής Προστασίας σε ότι αφορά την πρόληψη, την ετοιμότητα, την
αντιμετώπιση, την αποκατάσταση εντός των ορίων του ΟΤΑ Α΄. Στις αρμοδιότητες αυτές
περιλαμβάνονται ειδικότερα:
 Η διάθεση και ο συντονισμός δράσης του απαραίτητου δυναμικού και μέσων.

 Η οργανωμένη απομάκρυνση πολιτών (Ν. 3613/2007, ΦΕΚ 263/τΑ΄/23-11-2007).
 Η κατάρτιση προτάσεων και εισηγήσεων προς τον Συντονιστή Αποκεντρωμένης
Διοίκησης (πρώην Γενικό Γραμματέα Αποκεντρωμένης Διοίκησης) σχετικά με τον
σχεδιασμό Πολιτικής Προστασίας του Δήμου για τη διαμόρφωση αντίστοιχων
προτάσεων σε επίπεδο Αποκεντρωμένης Διοίκησης, στα πλαίσια της κατάρτισης του
Ετήσιου Εθνικού Σχεδιασμού.
 Η εφαρμογή του ετήσιου εθνικού σχεδιασμού Πολιτικής Προστασίας σε ότι αφορά σε
προγράμματα, μέτρα και δράσεις εντός των ορίων του Δήμου.
Με τον Ν. 3852/2010 (ΦΕΚ 87/τΑ’/7-6-10), που τέθηκε σε ισχύ από 01-01-2011, με την
«Νέα Αρχιτεκτονική της Αυτοδιοίκησης και της Αποκεντρωμένης Διοίκησης - Πρόγραμμα
Καλλικράτης» τροποποιείται η παραπάνω δομή και αποδίδονται αρμοδιότητες Πολιτικής
Προστασίας στις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, στις Περιφέρειες με τις οικείες

Αντιπεριφέρειες, καθώς επίσης και στους Δήμους. Σύμφωνα με το Άρθρο 97 του Ν.

3852/2010, «Υπηρεσιακές Μονάδες Δήμων» του Καλλικράτη, στους νέους Οργανισμούς
Εσωτερικής Υπηρεσίας και Συγκρότησης των υπηρεσιών των νέων Δήμων περιλαμβάνονται
υποχρεωτικά και υπηρεσιακές μονάδες με αντικείμενο: «θ) Περιβάλλοντος – Πολιτικής
Προστασίας».
Με τον «Καλλικράτη» αναδεικνύεται περισσότερο από κάθε προηγούμενη δομή, ο
ουσιαστικός ρόλος της Τοπικής Αυτοδιοίκησης στη διαχείριση των καταστροφών.
Ενισχύονται οι τοπικές δομές σε πόρους (ανθρώπινο δυναμικό και μέσα) και επεκτείνονται
τα γεωγραφικά όρια και οι ασκούμενες αρμοδιότητες. Επιπλέον, μεταφέρονται αρμοδιότητες
και νευραλγικές για τη διαχείριση των καταστροφών υπηρεσίες, της πρώην Περιφέρειας, στο
Τοπικό επίπεδο, όπως π.χ. η Πολεοδομία. Οι δομές της Πρωτοβάθμιας Τοπικής
Αυτοδιοίκησης ακολουθούν τις παγκόσμιες, ευρωπαϊκές και εθνικές πολιτικές μείωσης των
καταστροφών που προκαλούνται από φυσικά φαινόμενα ή από τεχνολογικούς κινδύνους και
των επιπτώσεών που έχουν στις τοπικές κοινωνίες. Με το γενικότερο πλαίσιο της νέας
διοικητικής δομής, διευκολύνεται η εφαρμογή του άξονα προτεραιότητας για την ενίσχυση
της ανθεκτικότητας (resilience) στις καταστροφές των τοπικών δομών, όπως αναφέρεται
στην Παγκόσμια Στρατηγική για τη Μείωση των Καταστροφών των Ηνωμένων Εθνών
(UNISDR Hyogo Framework), όπως ψηφίστηκε το Παγκόσμιο Πλαίσιο του Sendai 2015-
2030. Επιπλέον, οι Δήμοι έχουν θεσμική υποχρέωση σχεδιασμού κι αντιμετώπισης των
κινδύνων από τους οποίους απειλούνται και αναλαμβάνουν μια σειρά ενεργειών, δράσεων,
Προ-Καταστροφικά, Συν-Καταστροφικά και Μετα-Καταστροφικά που πρέπει να γίνουν,
ώστε ο κάθε Δήμος να αποκτήσει έναν ικανοποιητικό επιχειρησιακό σχεδιασμό και ένα
αξιόπιστο και αποδοτικό σχέδιο, να αυξήσει την επιχειρησιακή του ετοιμότητα για τους
κινδύνους που τον απειλούν και να μπορεί να ανταπεξέλθει αποτελεσματικά στη διαχείριση
καταστάσεων εκτάκτων αναγκών.
Οι δράσεις αυτές αφορούν ιδιαίτερα:
1. Στο Προ-Καταστροφικό Στάδιο (πριν την εκδήλωση του κινδύνου), οι δράσεις

αφορούν στην προετοιμασία και στην επιχειρησιακή ετοιμότητα (συνήθη ετοιμότητα
και αυξημένη ετοιμότητα).
2. Στο Συν-Καταστροφικό Στάδιο (εξελισσόμενη καταστροφή ή αμέσως μετά), οι
δράσεις αφορούν στην αποτελεσματική και άμεση απόκριση, στη διαχείριση των

πόρων (ανθρώπινο δυναμικό και μέσα) και στην αντιμετώπιση των καταστάσεων
έκτακτης ανάγκης.
3. Στο Μετα-Καταστροφικό Στάδιο (μετά την εκδήλωση της καταστροφής), οι δράσεις
αφορούν στη βραχεία αντιμετώπιση - αποκατάσταση των επιπτώσεων και στη
διαχείριση των συνεπειών καθώς και την αξιολόγηση της απόκρισης του Δήμου.
Ως συμπέρασμα, οι Δήμοι έχουν θεσμική υποχρέωση σχεδιασμού για να αντιμετωπίσουν

κινδύνους που τους απειλούν. Ο σχεδιασμός αυτός επιτυγχάνεται με μια σειρά ενεργειών και
δράσεων, που θα πρέπει να αναλάβουν σε Προ-Καταστροφικό, Συν-Καταστροφικό και
Μετα-Κατα- στροφικό στάδιο, όπως φαίνεται στις παρακάτω Εικόνες 9.1 και 9.2.
Εικόνα 9.1 Συν–Καταστροφικό στην Ηλεία το 2007

0. 1
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/D33eCuQ7Qtkc2ZNS6)
Εικόνα 9.2 Μετα–Καταστροφικό Στάδιο Πυρκαγιών στην Πεντέλητο 2009

0.2
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/A3VCDiQFzq7KvuCf6)

9.2 Βασικές έννοιες - Ορισμοί στο υφιστάμενο ελληνικό θεσμικό πλαίσιο
Σύμφωνα με την Έγκριση του από 7.4.2003 Γενικού Σχεδιασμού Πολιτικής Προστασίας με
τη συνθηματική λέξη «ΞΕΝΟΚΡΑΤΗΣ» της ΥΑ 1299/2003, με ΦΕΚ 423/τΒ’/10-4-2003, οι
βασικές έννοιες και οι ορισμοί έχουν ως ακολούθως:
Καταστροφή νοείται κάθε ταχείας η βραδείας εξέλιξης φυσικό φαινόμενο η τεχνολογικό

συμβάν στον χερσαίο, θαλάσσιο και εναέριο χώρο, το οποίο προκαλεί εκτεταμένες δυσμενείς
επιπτώσεις στον άνθρωπο, καθώς και στο ανθρωπογενές η φυσικό περιβάλλον.
Η ένταση της καταστροφής καθορίζεται από το μέγεθος των απωλειών η ζημιών που
αφορούν στη ζωή, στην υγεία και στην περιουσία των πολιτών, στα αγαθά, στις παραγωγικές
πηγές και στις υποδομές.
Κίνδυνος νοείται η πιθανότητα εκδήλωσης ενός φυσικού φαινομένου ή τεχνολογικού
συμβάντος ή και λοιπών καταστροφών σε συνδυασμό με την ένταση των καταστροφών που
μπορεί να προκληθούν στους πολίτες, στα αγαθά, στις πλουτοπαραγωγικές πηγές και στις
υποδομές μιας περιοχής.
Γενική καταστροφή νοείται η καταστροφή που εκτείνεται σε περισσότερες από τρεις
Περιφέρειες της χώρας.
Τοπική καταστροφή μικρής έντασης νοείται αυτή για την αντιμετώπιση της οποίας αρκεί
το δυναμικό και τα μέσα Πολιτικής Προστασίας σε επίπεδο Περιφερειακής Ενότητας (πρώην
νομού).
Τοπική καταστροφή μεγάλης έντασης νοείται αυτή για την αντιμετώπιση της οποίας
απαιτείται η διάθεση δυναμικού και μέσων Πολιτικής Προστασίας και από άλλες
Περιφερειακές Ενότητες (πρώην νομούς), Περιφέρειες ή και από κεντρικές υπηρεσίες και
φορείς.
Περιφερειακή καταστροφή μικρής έντασης νοείται αυτή για την αντιμετώπιση της οποίας
αρκεί το δυναμικό και τα μέσα Πολιτικής Προστασίας της Περιφέρειας.
Περιφερειακή καταστροφή μεγάλης έντασης νοείται αυτή για την αντιμετώπιση της
οποίας απαιτείται η διάθεση δυναμικού και μέσων Πολιτικής Προστασίας και από άλλες
Περιφέρειες ή και από κεντρικές υπηρεσίες και φορείς.
Κατάσταση κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας είναι η ενεργοποίηση και η κλιμάκωση
της δράσης του δυναμικού και των μέσων Πολιτικής Προστασίας σε κεντρικό, περιφερειακό

και τοπικό επίπεδο, για τους σκοπούς της Πολιτικής Προστασίας και ειδικότερα για την
αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών από καταστροφές ή και για τον έλεγχο και περιορισμό των
δυσμενών επιπτώσεων, που σχετίζονται με τους αντίστοιχους κινδύνους.
Η κατάσταση κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας διακρίνεται σε:
α) Κατάσταση ετοιμότητας Πολιτικής Προστασίας, λόγω τεκμηριωμένου κινδύνου, στην
οποία περιλαμβάνεται η κλιμάκωση της ετοιμότητας του δυναμικού και των μέσων
Πολιτικής Προστασίας, κατά την εξειδίκευση που γίνεται στο σχεδιασμό ετοιμότητας.
β) Κατάσταση έκτακτης ανάγκης Πολιτικής Προστασίας, στην οποία περιλαμβάνεται η
κατάσταση, που σχετίζεται με συγκεκριμένη καταστροφή, για την αντιμετώπιση της οποίας
απαιτείται:
 Ειδικός συντονισμός από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας του

δυναμικού και των μέσων των υπηρεσιών και των φορέων, που αναλαμβάνουν
δράση σε κεντρικό, περιφερειακό και τοπικό επίπεδο.
 Κινητοποίηση δυναμικού και μέσων επιπλέον του διατιθεμένου υπό κανονικές
συνθήκες.
9.3 Εμπλεκόμενοι φορείς στη διαχείριση Κινδύνων Καταστροφών και

Συντονιστικά Όργανα σε θέματα Πολιτικής Προστασίας σήμερα
Οι εμπλεκόμενοι φορείς στη διαχείριση κινδύνων καταστροφών διαχωρίζονται σε τρεις

κατηγορίες:
Α) Υπουργεία/Κεντρικοί Φορείς (Κεντρικό Επίπεδο)
Τα εμπλεκόμενα Υπουργεία ανά Καταστροφή, καθορίζονται από την ΥΑ 1299/7-4-2003

(ΦΕΚ 423/τΒ΄/10-4-03) Υπουργού ΕΣ.Δ.Δ.Α. «Έγκριση του από 07-04-2003 Γενικού
Σχεδίου Πολιτικής Προστασίας με τη συνθηματική λέξη «Ξενοκράτης», όπως φαίνεται
παρακάτω, που αναφέρεται όμως σε παλαιότερη δομή της διοικητικής διάρθρωσης της
χώρας:
Το Κεντρικό Επίπεδο, το αποτελούν οι Κεντρικές Υπηρεσίες/Κεντρικοί Φορείς, με διακριτό
θεσμικό επιχειρησιακό ρόλο και είναι οι ακόλουθες:

1. Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (Γ.Γ.Π.Π.).

2. Οι Ένοπλες Δυνάμεις (επικουρικά).
3. Τα Σώματα Ασφάλειας (Ελληνική Αστυνομία, Πυροσβεστικό Σώμα, Λιμενικό Σώμα-
Ελληνική Ακτοφυλακή).
4. Το Ε.Κ.Α.Β. και οι λοιπές υπηρεσίες/μονάδες υγείας.
5. Ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.) με αρμοδιότητα
στο σχεδιασμό και εφαρμογή της αντισεισμικής πολιτικής, εποπτευόμενος φορέας από το
Υπουργείο Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.
6. Η Διεύθυνση Αποκατάστασης Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών (Δ.Α.Ε.Φ.Κ.) -
πρώην Υπηρεσία Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων (ΥΑΣ) - του Υπουργείου Υποδομών,
Μεταφορών και Δικτύων, με αρμοδιότητα την αποκατάσταση ζημιών σε κτίρια από
σεισμούς, πλημμύρες, πυρκαγιές, κατολισθήσεις, ανεμοστρόβιλους, τυφώνες, χιονοστιβάδες,
χαλαζοπτώσεις και ηφαιστειακές εκρήξεις (Άρθρο 84, N. 4313/2014).
7. Το Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ.) με αρμοδιότητα την
πρόληψη της εξάπλωσης ειδικών μεταδοτικών νοσημάτων.
8. Το Εθνικό Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α.) με αρμοδιότητα τον συντονισμό
του δικτύου παροχής υπηρεσιών κοινωνικής στήριξης σε άτομα, οικογένειες, πληθυσμιακές
ομάδες που περιέρχονται σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης – μαζικές καταστροφές (άρθρο 6,
παρ. 2, Ν. 3106/2003).
9. H Ελληνική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (Ε.Ε.Α.Ε.) με αρμοδιότητα σε θέματα
ακτινοπροστασίας και πυρηνικής ασφάλειας στη χώρα.
10. Η Εθνική Μετεωρολογική Υπηρεσία (Ε.Μ.Υ.).
11. Η Ειδική Γραμματεία Υδάτων (Ε.Γ.Υ.) με αρμοδιότητα κατάρτισης των προγραμμάτων
προστασίας και διαχείρισης των υδατικών πόρων της χώρας και της εφαρμογής της
ευρωπαϊκής Οδηγίας για τις πλημμύρες (2007/60/ΕΚ).
12. Ερευνητικοί Φορείς και Πανεπιστημιακά Ιδρύματα της χώρας.
Β) Αποκεντρωμένες Διοικήσεις - Περιφερειακές Διοικήσεις εμπλεκόμενων Φορέων

(Αποκεντρωμένο Επίπεδο) και Περιφέρειες
Το Αποκεντρωμένο Επίπεδο αναφέρεται στις δομές της Αποκεντρωμένης Διοίκησης, όπου

μέσω της Διεύθυνσης της Πολιτικής Προστασίας που διαθέτει, υποστηρίζονται εθνικές
πολιτικές πρόληψης και ετοιμότητας καθώς και διάχυσή τους προς το τοπικό επίπεδο.

Οι Περιφέρειες μέσω των Αυτοτελών Διευθύνσεων Πολιτικής Προστασίας και των

Τμημάτων τους στις οικείες Περιφερειακές Ενότητες, καθώς και οι Δήμοι, με τις Οργανικές
Μονάδες Πολιτικής Προστασίας, αποτελούν το Τοπικό Επίπεδο. Αυτό είναι και το βασικό
επίπεδο για την άμεση αντιμετώπιση των έκτακτων αναγκών και τη διαχείριση των
συνεπειών από οποιοδήποτε κίνδυνο.
Γ) Δήμοι/Τοπικές Υπηρεσίες εμπλεκόμενων Φορέων (Τοπικό Επίπεδο).
Τα Συντονιστικά Όργανα σε θέματα Πολιτικής Προστασίας, σύμφωνα με τον Ν.

3013/2002, έχουν καθορισμένη σύνθεση και είναι: το Συντονιστικό Νομαρχιακό Όργανο
(Σ.Ν.Ο.), παρ. 3 του άρθρου 12 και το Συντονιστικό Τοπικό Όργανο (Σ.Τ.Ο.) , παρ. 3 του
άρθρου 13.
Με τον «Καλλικράτη» (Ν. 3852/2010), πρωτοεμφανίζονται επίσης, τα ακόλουθα
Συντονιστικά Όργανα:
1. Συντονιστικό Μητροπολιτικό Όργανο (Σ.Μ.Ο.) σε επίπεδο της Μητροπολιτικής
Περιφέρειας Αττικής.
2. Συντονιστικό Όργανο Πολιτικής Προστασίας (Σ.Ο.Π.Π.) σε επίπεδο Περιφερειακής
Ενότητας, όπου οι κύριες αρμοδιότητες Πολιτικής Προστασίας ασκούνται από τον εκλεγμένο
Αντιπεριφερειάρχη (άρθρο 160), ο οποίος μάλιστα προεδρεύει του Σ.Ο.Π.Π.
Σε επίπεδο Δήμου, παραμένει το Συντονιστικό Τοπικό Όργανο (Σ.Τ.Ο.), όπως ισχύει κατά
εφαρμογή του Ν. 3013/2002. Το Σ.Τ.Ο. εισηγείται μέτρα για την υποβοήθηση του έργου του
Δημάρχου, ο οποίος και προεδρεύει. Σύμφωνα με τη νομοθεσία, η σύνθεση του Σ.Τ.Ο., είναι
η εξής:
1. Δήμαρχος (Πρόεδρος).
2. Δύο Δημοτικοί Σύμβουλοι (ο ένας από τη μειοψηφία).
3. Ειδικευμένα Στελέχη Πολιτικής Προστασίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης και της
Περιφέρειας (οικεία Περιφερειακή Ενότητα).
4. Στρατιωτικός Διοικητής της περιοχής, Διοικητής Αστυνομικού Τμήματος της έδρας του
Δήμου, Προϊστάμενος του Ειδικού Προσωπικού της Δημοτικής Αστυνομίας, Εκπρόσωπος
Λιμενικής Αρχής, Διοικητής Πυροσβεστικής Υπηρεσίας της έδρας του Δήμου.
5. Προϊστάμενος Τεχνικών Υπηρεσιών του Δήμου.
6. Προϊστάμενος Δασαρχείου ή εκπρόσωπος της Διεύθυνσης Δασών Περιφέρειας.
7. Εκπρόσωποι Εθελοντικών Οργανώσεων.

8. Εκπρόσωποι Κοινωνικών Φορέων και άλλων υπηρεσιών.
Η Σύγκληση Συντονιστικών Οργάνων Προ-Καταστροφικά γίνεται ως εξής:
Η Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (Γ.Γ.Π.Π.) καλεί με εγκυκλίους, σε ετήσια

βάση, τα Συντονιστικά Όργανα σε θέματα Πολιτικής Προστασίας να συγκληθούν, ώστε να
ληφθούν αποφάσεις για μέτρα προετοιμασίας, πρόληψης, καθώς και απολογισμού διαφόρων
κινδύνων.
Επιπλέον, ο Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (Ο.Α.Σ.Π.) συστήνει
επίσης σε ετήσια βάση τον προγραμματισμό σύγκλησης των Συντονιστικών αυτών
Οργάνων, με θέμα το σεισμό (δεδομένου ότι ο σεισμός δεν έχει εποχιακό χαρακτήρα), με
στόχο την παρακολούθηση εφαρμογής δράσεων της αντισεισμικής πολιτικής αλλά και
δράσεων ενίσχυσης της επιχειρησιακής ετοιμότητας των Δήμων.
Στην Εικόνα 9.3 που ακολουθεί, φαίνεται η σύγκληση του Συντονιστικού Οργάνου
Πολιτικής Προστασίας (ΣΟΠΠ) της Περιφερειακής Ενότητας Αχαΐας Προ-Καταστροφικά
που έγινε στις 2 Φεβρουαρίου 2019, με σκοπό την πρόληψη, το σχεδιασμό, την
αντιμετώπιση αλλά και την ελαχιστοποίηση των κινδύνων από πλημμύρες, χιονοπτώσεις και
παγετούς.

Εικόνα 9.3 Σύγκληση του Συντονιστικού Οργάνου Πολιτικής Προστασίας (ΣΟΠΠ) της Περιφερειακής
0. 3
Ενότητας Αχαΐας Προ-Καταστροφικά

(Πηγή: https://images.app.goo.gl/WxoVwVkQioXEAgwRA)
Η Σύγκληση Συντονιστικών Οργάνων Συν– και Μετα–Καταστροφικά γίνεται ως εξής:
Σύμφωνα με το άρθρο 12 & 13 του Ν. 3013/2002, το Συντονιστικό Νομαρχιακό Όργανο

(Σ.Ν.Ο.) και το Συντονιστικό Τοπικό Όργανο (Σ.Τ.Ο.) πρέπει να λειτουργούν σε 24ωρη
βάση, κατά τη διάρκεια της εξέλιξης της καταστροφής και του έργου αποκατάστασης των
ζημιών.
9.4 Προ-Καταστροφικό στάδιο: Προετοιμασία & Επιχειρησιακή

Ετοιμότητα
9.4.1 Ρόλοι και αρμοδιότητες των υπηρεσιακών μονάδων των δήμων κατά το Προ-
Καταστροφικό στάδιο
Στον παρακάτω Πίνακα 9.1, παρουσιάζονται οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες των υπηρεσιακών
μονάδων των δήμων κατά το Προ-Καταστροφικό στάδιο.

ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΔΗΜΩΝ ΡΟλΟΙ & ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ

Μονάδα Πολιτικής Προστασίας Μέριμνα για σύγκληση Σ.Τ.Ο.
Οργανική Μονάδα Πολιτικής Σχεδιασμός δράσεων Πολιτικής Προστασίας –
Προστασίας Μέριμνα για την κατάρτιση του σχεδίου
αντιμετώπισης έκτακτων αναγκών
Όλες οι εμπλεκόμενες Τήρηση επικαιροποιημένων καταστάσεων
Υπηρεσίες του Δήμου: πόρων (ανθρώπινο δυναμικό και μέσα) και
1. Οργανική
Μονάδα Πολιτικής διαδικασιών, ετησίως
Προστασίας Κοινοποίησή τους στη Οργανική Μονάδα
2. Υπηρεσίες Πρόνοιας Πολιτικής Προστασίας του Δήμου
(καταγραφή βασικών - πρώτων Μνημόνια Ενεργειών ανά κατηγορία κινδύνου
αναγκών σεισμοπλήκτων κ.ά.),
3. Τεχνικές
Υπηρεσίες/Πολεοδομίες
(έλεγχο τεχνικών έργων και
άλλων έργων υποδομής -
συντήρησης αρμοδιότητας του
Δήμου, όπως οδικό δίκτυο, κ.ά.)
4. Διοικητικές - Οικονομικές
Υπηρεσίες (καταγραφή
ανθρώπινου δυναμικού, μέσων,
οικονομική υποστήριξη,
διαδικασίες)
Οργανική Μονάδα Πολιτικής Τήρηση μητρώου ενεργών ομάδων – εθελοντών
Προστασίας στα όρια αρμοδιότητας του Δήμου με
προκαθορισμένες δράσεις
Τεχνικές Υπηρεσίες σε συνεργασία Προσδιορισμός – έλεγχος χώρων καταφυγής (για
με την σεισμό, πυρκαγιά, πλημμύρα, κ.λπ.)
Οργανική Μονάδα Πολιτικής
Προστασίας
Οργανική Μονάδα Πολιτικής Μέριμνα για την ενημέρωση –
Προστασίας ευαισθητοποίηση των πολιτών
(συμπεριλαμβανομένου και ειδικών
σε συνεργασία με το Γραφείο Τύπου ομάδων, όπως εκπαιδευτικοί – μαθητές,
τουρίστες, ΑμεΑ, κ.α.) και για τα μέτρα
προστασίας (φυλλάδια, ενημερωτικές ομιλίες,
σεμινάρια, κ.ά.)
Μνημόνιο Ενεργειών
Οργανική Μονάδα Πολιτικής Συνεργασία με όλους τους τοπικά
Προστασίας εμπλεκόμενους φορείς, ιδιώτες, εθελοντές, κ.λπ.
με σύναψη μνημονίων συνεργασίας, δημιουργία
μητρώων ανά κατηγορία, κ.ά.
Πίνακας 9.1 Ρόλοι και αρμοδιότητες των υπηρεσιακών μονάδων των δήμων κατά το Προ-Καταστροφικό
48
στάδιο (Πηγή: Οδηγός Επιχειρησιακού Σχεδιασμού για τη διαχείριση κινδύνων σε επίπεδο Δήμων)

9.4.2 Ολοκληρωμένος Επιχειρησιακός Σχεδιασμός Δήμου
Κατά τη διαδικασία υλοποίησης ενός σχεδίου αντιμετώπισης για τη διαχείριση του κινδύνου,
σύμφωνα με τις προδιαγραφές του ISO 31000, γίνεται διάκριση συγκεκριμένων σταδίων τα
οποία είναι τα εξής:
i. Η αναγνώριση του κινδύνου (Risk Identification) (π.χ. Κατολίσθηση), προκειμένου

να γίνει προσδιορισμός της επικινδυνότητας σε σχέση με τον κίνδυνο.
ii. Η ανάλυση του κινδύνου (Risk Analysis), η οποία βοηθά την καταγραφή και την
συγκεκριμενοποίηση της καταστροφής που εκδηλώθηκε.
iii. Η αξιολόγηση του κινδύνου (Risk Evaluation), κατά την οποία προσδιορίζεται το
πλάνο που πρέπει να εφαρμοστεί, ώστε να αντιμετωπιστεί ο κίνδυνος.
Όλα τα παραπάνω στάδια διαμορφώνουν τη δομή μιας σωστής αντιμετώπισης ενός κινδύνου,
οδηγώντας στη «θεραπεία» του κινδύνου (Risk treatment), δηλαδή στη μείωση των
επιπτώσεων μιας καταστροφής που είναι πιθανόν να εκδηλωθεί και ελαχιστοποιώντας την
πιθανότητα εκδήλωσής της. Βασική προϋπόθεση του τελικού σταδίου που είναι η επέμβαση
για τη μείωση του κινδύνου (θεραπεία) αποτελούν η συνεχόμενη και αμφίδρομη, επικοινωνία
και συμβουλευτική από τους εμπλεκόμενους φορείς καθώς και η παρακολούθηση και
αναθεώρηση των σταδίων της διαδικασίας, σε όλα τα στάδια της. Επιπρόσθετα, η διαδικασία
πρέπει να αξιολογείται συνεχώς και με κυκλική ροή ώστε να επιτυγχάνεται η μείωση των
κινδύνων σε μεγαλύτερο βαθμό, όπου αυτό είναι εφικτό.
Η πορεία προς έναν ολοκληρωμένο επιχειρησιακό σχεδιασμό για την αντιμετώπιση των
κινδύνων που απειλούν τον κάθε Δήμο, όπως παρουσιάζεται στην Εικόνα 9.4 που ακολουθεί,
αποτελεί μία διαδικασία που αρχίζει από την εκτίμηση του κινδύνου και την ανάλυση του,
έπειτα συνεχίζει με το επιχειρησιακό σχέδιο, δηλαδή την οργάνωση πόρων (άνθρωποι και
μέσα), αρμοδιοτήτων και ρόλων, σε όλα τα στάδια της έκτακτης ανάγκης ή/και της
καταστροφής, δηλαδή της πρόληψης, ετοιμότητας και προετοιμασίας που αφορούν στο Προ-
Καταστροφικό στάδιο, της απόκρισης στο Συν-Καταστροφικό και της αποκατάστασης στο
Μετα-Καταστροφικό στάδιο και τέλος ολοκληρώνεται με τον έλεγχο (μερικό ή ολικό) του
σχεδίου και την επικαιροποίηση ή αναθεώρηση του.

Εικόνα 9.4 Ολοκληρωμένος Επιχειρησιακός Σχεδιασμός για κινδύνους που απειλούν τον κάθε Δήμο
0. 4
(Πηγή: Οδηγός Επιχειρησιακού Σχεδιασμού για τη διαχείριση κινδύνων σε επίπεδο Δήμων)
Παρακάτω ακολουθεί η ανάλυση της παραπάνω διαδικασίας.
Εκτίμηση κινδύνων
Το στάδιο της εκτίμησης κινδύνων περιλαμβάνει:
 Αναγνώριση Κινδύνων.
 Ανάλυση Κινδύνων (Χωροταξικό και Πολεοδομικό Πλαίσιο, Εκτίμηση
Επικινδυνότητας, Τρωτότητας)
 Αξιολόγηση Κινδύνων
 Χαρτογράφηση Κινδύνων
Κατά την αναγνώριση του κινδύνου, είναι απαραίτητη η ευρεία χρήση ποιοτικών μεθόδων,
όπως έρευνες επιστημόνων, συστηματικές προσεγγίσεις ομάδων, τεχνικές επαγωγικού
συλλογισμού λίστες ελέγχου, ή / και άλλες μέθοδοι. Το βήμα της αναγνώρισης έχει ως σκοπό
την διαδικασία έρευνας, έπειτα της αναγνώρισης και τέλος της περιγραφής όλων των
ενδεχόμενων κινδύνων και των σημαντικών επιπτώσεών τους. Στο στάδιο αναγνώρισης –
προσδιορισμού των κινδύνων, το αποτέλεσμα είναι μια λίστα των διαφόρων
προσδιορισμένων κινδύνων, η οποία περιλαμβάνει μια σύντομη περιγραφή για κάθε

προσδιορισμένο κίνδυνο και αντίστοιχων σεναρίων κινδύνων. Η αναγνώριση των κινδύνων

αποτελεί μια ολοκληρωμένη ποσοτική εμπειρική προσέγγιση, η οποία αναφέρεται συχνά ως
πιθανολογική εκτίμηση, όπου εξετάζονται ιδανικά όλοι οι πιθανοί κίνδυνοι, οι πιθανότητες
εμφάνισής τους και οι πιθανές επιπτώσεις τους. Ωστόσο, η εξέταση όλου του εύρους των
πιθανών κινδύνων και των επιπτώσεών τους φαίνεται ανεξάντλητη, λόγω της
πολυπλοκότητας που εμφανίζουν οι κίνδυνοι, καθώς εμφανίζονται με διαφορετικό μέγεθος,
το μέγεθος των επιπτώσεων είναι αβέβαιο και σε κάποιες περιπτώσεις ένας κίνδυνος
πυροδοτεί την εμφάνιση ενός άλλου κινδύνου.
Κατά την ανάλυση του Κινδύνου (Risk Analysis) κατανοείται η αρχική προέλευση και φύση
του κινδύνου και καθορίζεται το επίπεδό του. Στην φάση της ανάλυσης, για κάθε κίνδυνο και
κάθε σενάριο κινδύνου, προσφέρεται μια λεπτομερή εκτίμηση της πιθανότητας εκδήλωσης
ενός κινδύνου και της σοβαρότητας του επιπέδου των επιπτώσεων. Κατά τη φάση της
ανάλυσης είναι σημαντικό να υπάρχει και μια σύνδεση με το γεωγραφικό πεδίο του
αναφερόμενου σεναρίου και των επιπτώσεων, αν και η ακριβής θέση μπορεί να μείνει
αδιευκρίνιστη. Σε αυτή την φάση, αποτυπώνεται το Χωροταξικό και Πολεοδομικό Πλαίσιο
για τη βέλτιστη αντιμετώπιση των επιπτώσεων από το σύνολο των κινδύνων και την όσο
καλύτερη προστασία των δομών στα διοικητικά όρια ενός Δήμου. Η σωστή και ακριβής
αποτύπωση του Χωροταξικού και Πολεοδομικού Πλαισίου μπορεί να μετριάσει την
επικινδυνότητα του φαινομένου και ίσως και να την εξαλείψει, σύμφωνα με παρεμβάσεις
που δεν παρεμποδίζουν την εξελικτική διαδικασία της φύσης και σέβονται τη φυσική ροή.
Κατά την εκτίμηση της επικινδυνότητας (hazard), ακολουθείται η μεθοδολογία της
ανάλυσης σεναρίων, η οποία αποτελεί μία συνηθισμένη μέθοδο στην ενιαία προσέγγιση
επικινδυνότητας. Με την χρήση σεναρίων, ως εργαλείο για την εκτίμηση κινδύνου,
επιτυγχάνεται η δυνατότητα εντοπισμού των βασικών στοιχείων μίας καταστροφής ή κρίσης,
ώστε να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως βάση μίας στρατηγικής. Σε μία ανάλυση σεναρίων,
για κάθε κατηγορία κινδύνου δημιουργείται ένα αντιπροσωπευτικό σχετικό σενάριο και με
αυτόν τον τρόπο αναγνωρίζονται οι σημαντικότεροι παράγοντες οι οποίοι αμβλύνουν το
αποτέλεσμα μίας καταστροφής ή κρίσης, μέσω της μείωσης του κινδύνου (πιθανότητα,
επίπτωση και ευπάθεια) και της μεγαλύτερης ετοιμότητας αντιμετώπισης καταστροφών.
Κατά την εκτίμηση της τρωτότητας υποδομών και κοινωνικού ιστού (vulnerability) και των
δράσεων μείωσης της, περιλαμβάνονται η αναγνώριση των στοιχείων, καθώς και των
ανθρώπων που είναι πιθανόν να εκτεθούν στον κίνδυνο, ο προσδιορισμός των παραγόντων
ευπάθειας και ο προσδιορισμός επιπτώσεων (φυσικές, περιβαλλοντικές, οικονομικές,

κοινωνικές / πολιτικές), η εκτίμηση των πιθανών επιπτώσεων, η εκπαίδευση, η ανάλυση των

δυνατοτήτων αυτοπροστασίας, μειώνοντας την ευπάθεια ή την έκθεση κ.λπ.
Κατά την αξιολόγηση του κινδύνου (Risk Evaluation) προσδιορίζεται εάν ένας κίνδυνος θα
πρέπει να γίνεται αποδεκτός ή να αντιμετωπίζεται, βάσει κριτηρίων, τα οποία αποτελούν
όρους αναφοράς για την αξιολόγηση του κινδύνου. Μπορεί να περιλαμβάνουν συναφείς
δαπάνες και οφέλη, περιβαλλοντικούς και κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες, νομικές
απαιτήσεις, ανησυχίες των ενδιαφερομένων κλπ.
Η χαρτογράφηση των κινδύνων καθίσταται αναγκαία ως εργαλεία λήψης αποφάσεων σε όλα
τα στάδια (Προ-Καταστροφικό, Συν–Καταστροφικό, Μετα-Καταστροφικό) από όλους τους
εμπλεκόμενους φορείς που σχετίζονται με την Πολιτική Προστασία του Δήμου. Κατά την
χαρτογράφηση των κινδύνων, γίνεται χαρτογραφική αποτύπωση των κινδύνων, καθώς και το
επίπεδο αυτών, που είναι δυνατόν να πλήξουν είτε βραχυπρόθεσμα, είτε μακροπρόθεσμα μια
διοικητική μονάδα όπως είναι οι δήμοι. Με τη βοήθεια προγραμμάτων ανάλυσης κινδύνου,
με τον προσδιορισμό παραμέτρων και την αποτύπωση όλων των στοιχείων σε θεματικούς
χάρτες, ο φορέας έχει τη δυνατότητα να προσδιορίσει το σύνολο των κινδύνων και να
δημιουργήσει σενάρια μείωσης των επιπτώσεων που είναι πιθανόν να εμφανιστούν.
Εικόνα 9.5 Χάρτης πλημμυρικής επικινδυνότητας στο ΔυτικόΤμήμα του Λεκανοπεδίου Αττικής
0. 5

Εικόνα 9.6 Χάρτης πλημμυρικού κινδύνου στο Δυτικό Τμήμα του Λεκανοπεδίου Αττικής
0. 6
Στις παραπάνω Εικόνες 9.5 και 9.6, φαίνονται κάποιοι συγκεκριμένοι θεματικοί χάρτες από
προηγούμενες ανάλυσεις, οι οποίοι αποτελούν ένα δείγμα από το σύνολο της ανάλυσης.
Επιχειρησιακό Σχέδιο
Το στάδιο του Επιχειρησιακού Σχεδίου περιλαμβάνει:
 Σύνταξη Επιχειρησιακού Σχεδίου

 Οργάνωση πόρων, αρμοδιοτήτων και ρόλων
 Μνημόνια Ενεργειών & Συνεργασίας με ιδιώτες, δημόσιους φορείς, εθελοντές
 Διαλειτουργικότητα
 Επικοινωνία - Ενημέρωση/ Πληροφόρηση & Εκπαίδευση
Αφού ολοκληρωθεί το πρώτο βήμα ενός ολοκληρωμένου σχεδιασμού που είναι η ανάλυση
των κινδύνων που απειλούν τον Δήμο, ακολουθεί στη συνέχεια το βασικότερο στάδιο του
σχεδιασμού που είναι η σύνταξη Επιχειρησιακού Σχεδίου Έκτακτης Ανάγκης με βάση τα

μνημόνια ενεργειών των Δήμων για τους κινδύνους και το ευρύτερο χωροταξικό,
πολεοδομικό και οικιστικό πλαίσιο.
Ανάλογα με την περίπτωση, το προτεινόμενο αυτό σχέδιο εφαρμόζεται τόσο κατά το στάδιο
της άμεσης επέμβασης, όσο και κατά το στάδιο της αποκατάστασης και αποτελεί το βασικό
πλαίσιο λήψης αποφάσεων των ΣΤΟ, των δράσεων των υπηρεσιών του εκάστοτε δήμου, και
των ομάδων επέμβασης, σε σχέση με τις ανάγκες που θα προκύψουν.
Επιχειρησιακό Σχέδιο είναι ένα κείμενο, που προκύπτει από την καταγραφή του
κινδύνου/των κινδύνων, των απαιτούμενων και διαθέσιμων πόρων (ανθρώπινο δυναμικό και
μέσα), των ρόλων και των αρμοδιοτήτων των εμπλεκόμενων, καθώς και τις διαδικασίες που
αφορούν στο σχεδιασμό.
Ένα άρτιο Επιχειρησιακό Σχέδιο θα πρέπει να αποτελείται από τα ακόλουθα βασικά μέρη:
 Την περιγραφή/καταγραφή των υφιστάμενων πόρων (ανθρώπινο δυναμικό και

μέσα), των δομών του Δήμου
 Την ανάλυση των ρόλων με βάση τις θεσμικές αρμοδιότητες των
εμπλεκόμενων υπηρεσιών στο Προ-Καταστροφικό, στο Συν-Καταστροφικό
και στο Μετα-Καταστροφικό στάδιο
 Τον επικοινωνιακό σχεδιασμό
 Τα συσχετιζόμενα χρηματοδοτικά στοιχεία για την οικονομική υποστήριξη και
παρακολούθηση των διαδικασιών που αφορούν στις δράσεις ετοιμότητας και
απόκρισης του Δήμου.
Η σύνταξη Επιχειρησιακού Σχεδίου αντιμετώπισης καταστάσεων έκτακτων αναγκών από

ενδεχόμενο κίνδυνο αποτελεί αρμοδιότητα του Δήμου και γίνεται με μέριμνα της Μονάδας
Πολιτικής Προστασίας. Με απόφαση Δημάρχου, προτείνεται η σύσταση μιας Ομάδας
Επιχειρησιακού Σχεδιασμού, η οποία θα πρέπει να συνεδριάζει ανά τακτά διαστήματα και να
έχει ως σκοπό την υλοποίηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου, καθώς και την παρακολούθηση
του Επιχειρησιακού Σχεδιασμού για το Δήμο. Πολλοί είναι οι Δήμοι της χώρας που στην
προσπάθειά τους να περιγράψουν και να καλύψουν τις επιχειρησιακές τους ανάγκες για
διάφορους κινδύνους έχουν ήδη επιχειρήσει να συντάξουν ένα Επιχειρησιακό Σχέδιο, βάσει
οδηγιών από κεντρικούς φορείς.
Κατά την σύνταξη του Επιχειρησιακού Σχεδίου, είναι πιθανόν να αναδειχτούν ελλείψεις σε
εξοπλισμό και μέσα που δεν θα μπορούν να καλυφθούν από άλλους φορείς/υπηρεσίες/δομές
και να είναι απαραίτητη η εκ των προτέρων απόκτησή τους. Η ανάδειξη και η επίλυση

τέτοιων ζητημάτων είναι καθοριστική για την υποστήριξη του Επιχειρησιακού Σχεδιασμού
του Δήμου.
Όλες οι Υπηρεσίες του Δήμου για να περιγράψουν ποιος κάνει την ενέργεια, τι ακριβώς
κάνει, γιατί το κάνει, με τι μέσα το κάνει και πότε κάνει τη συγκεκριμένη ενέργεια, θα πρέπει
να συντάξουν Μνημόνια Ενεργειών, ακολουθώντας τον Οργανισμό Εσωτερικής Υπηρεσίας
του εκάστοτε Δήμου, ο οποίος ποικίλλει από Δήμο σε Δήμο. Αντίστοιχα, ο Δήμος θα πρέπει
να συνεργαστεί με λοιπούς εμπλεκόμενους φορείς (του δημόσιου και του ιδιωτικού τομέα)
και να συντάξει Μνημόνια Συνεργασίας, τα οποία μπορεί να περιλαμβάνουν δράσεις που
προσφέρονται σε καταστάσεις προετοιμασίας ή αντιμετώπισης κινδύνων προς το Δήμο.
Στόχος είναι η κάλυψη πιθανών κενών διαχείρισης σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης. Η
καταστροφή είναι δυνατόν να πλήξει όλες τις δομές σε μια περιοχή, γι αυτόν τον λόγο,
ενθαρρύνονται συνεργασίες με όμορους Δήμους, με προμηθευτές υλικών εκτός της περιοχής
αρμοδιότητας του Δήμου, εθελοντικές ομάδες από την ευρύτερη περιοχή ή και από όλη τη
χώρα κ.λπ.
Ένα σημαντικό στοιχείο για την επιτυχή διαχείριση των καταστροφών, καθώς και έπειτα για
την ενδυνάμωση πολιτικών διαχείρισης κινδύνων καταστροφών αποτελεί η ύπαρξη
διαλειτουργικότητας (interoperability), όπου σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό Πλαίσιο
Διαλειτουργικότητας, ορίζεται ως η ικανότητα ενός συστήματος ή μιας διαδικασίας να
μοιράζεται και να χρησιμοποιεί πληροφορίες ή/και λειτουργίες ενός άλλου συστήματος ή
διαδικασίας. Η ικανότητα των συστημάτων, των φορέων και όλων των εμπλεκόμενων δομών
να επικοινωνούν, αποτελεί τον σημαντικότερο παράγοντα για μια αποτελεσματική διαχείριση
της καταστροφής σε όλες τις φάσεις διαχείρισης του κύκλου. Ένα χαρακτηριστικό
παράδειγμα που συχνά παρατηρείται, είναι η έλλειψη μέσων επικοινωνίας στους Δήμους
προκειμένου να μπορούν να επικοινωνήσουν με άλλους φορείς άμεσα, σε περίπτωση που για
τις πρώτες κρίσιμες ώρες δεν λειτουργούν οι τηλεπικοινωνίες. Η διαλειτουργικότητα ως προς
τη διαχείριση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης/καταστροφών εξετάζεται και αναλύεται στα
ακόλουθα τέσσερα (4) επίπεδα:
 Τη Θεσμική Διαλειτουργικότητα, η οποία αφορά στην εναρμόνιση των

νομοθετικών διατάξεων που ρυθμίζουν τη λειτουργία των εμπλεκόμενων φορέων
στις φάσεις διαχείρισης καταστροφής.
 Την Οργανωσιακή Διαλειτουργικότητα, η οποία αναφέρεται στον καθορισμό
στόχων, στη διαμόρφωση διαδικασιών και στην επίτευξη συνεργασίας των

αρμοδίων φορέων που επιδιώκουν ανταλλαγή πληροφοριών, όπως απαιτείται στη

διαχείριση της καταστροφής.
 Τη Σημασιολογική Διαλειτουργικότητα, η οποία αναφέρεται στη διασφάλιση ότι η
ακριβής έννοια / σημασία των ανταλλασσόμενων πληροφοριών είναι κατανοητή
από όλους τους εμπλεκόμενους. Η Σημασιολογική Διαλειτουργικότητα
επιτυγχάνεται με τον ορισμό και την υιοθέτηση κοινού λεξιλογίου και ορολογίας
σε όλα τα συστήματα και υπηρεσίες.
 Την Τεχνική Διαλειτουργικότητα, η οποία ορίζεται ως η ικανότητα μεταφοράς και
χρησιμοποίησης της πληροφορίας με αποτελεσματικό και ομοιογενή τρόπο μεταξύ
των συστημάτων πληροφορικής και των οργανισμών.
Είναι απαραίτητο σε αυτό το σημείο να τονιστεί, ότι τεχνική διαλειτουργικότητα δεν μπορεί
να επιτευχθεί, εάν πρώτα δεν έχουν διασφαλιστεί προηγούμενα επίπεδα, όπως το επίπεδο
θεσμικού πλαισίου, διαδικασιών και πληροφορίας/δεδομένων. Ένας ακόμη κρίσιμος
παράγοντας που συντελεί στην επίτευξη της διαλειτουργικότητας, στην διαχείριση των
καταστροφών, αποτελεί η συνεχόμενη ενίσχυσή της με δράσεις που εντάσσονται στο πλαίσιο
των δημόσιων πολιτικών για τη μείωση των κινδύνων των καταστροφών.
Ένας τομέας που θα πρέπει να προσεχθεί ιδιαίτερα, είναι αυτός της Επικοινωνίας, της
Ενημέρωσης / Πληροφόρησης και της Εκπαίδευσης για τους κινδύνους, που απειλούν τον
Δήμο. Στο Προ-Καταστροφικό στάδιο συνίσταται η ανάπτυξη μιας στρατηγικής, ενός
σχεδιασμού που να περιλαμβάνονται σε αυτόν η επικοινωνία, η πληροφόρηση – ενημέρωση
και η εκπαίδευση. Κατά τον σχεδιασμό αυτό, θα υλοποιούνται δράσεις από τις επιμέρους
Υπηρεσιακές Μονάδες του Δήμου, κατά λόγο αρμοδιότητας, όπου πολλές από αυτές είναι
απαραίτητο να υλοποιούνται σε ετήσια βάση, προκειμένου να μπορεί να παρακολουθείται
και να αξιολογείται η αποτελεσματικότητά τους. Οι δράσεις αυτές περιλαμβάνουν την
ανάπτυξη συνεργασίας με τα τοπικά ΜΜΕ (μέσω του Γραφείου Τύπου του Δήμου) μέσω
μνημονίων συνεργασίας και ενεργειών, το σχέδιο ενημερωτικού δελτίου καταγραφής των
ζημιών για την πρώτη αποτύπωση της κατάστασης, το σχέδιο δημόσιας ανακοίνωσης για
περιπτώσεις οργανωμένης απομάκρυνσης πληθυσμού και τον σχεδιασμό επικοινωνιακής
διαχείρισης στις καταστάσεις έκτακτης ανάγκης (εκπρόσωπος τύπου και περιοδική
ανακοίνωση πληροφοριών). Οι προτεινόμενοι άξονες επικοινωνίας είναι οι ακόλουθοι:
 Προβολή των δράσεων πρόληψης και προετοιμασίας (π.χ. αντιπλημμυρικά έργα,

ενημερώσεις, κ.ά.), καθώς και των δράσεων απόκρισης και αποκατάστασης.

 Αξιοποίηση του ιδιωτικού τομέα σε τοπικό επίπεδο, ώστε να λειτουργεί ως

πλατφόρμα δράσης και επικοινωνίας.
 Ευαισθητοποίηση και ενθάρρυνση των πολιτών και των τοπικών εθελοντικών
ομάδων.
Η θεματολογία της ενημέρωσης – πληροφόρησης θα αφορά την ενημέρωση για τους

υφιστάμενους κινδύνους, για τα μέτρα προστασίας και τους τρόπους αντιμετώπισής τους σε
επίπεδο ατομικό, οικογενειακό και εργασιακό, την ενημέρωση για τον επιχειρησιακό
σχεδιασμό (ρόλους, θεσμικές αρμοδιότητες, ανταλλαγή γνώσεων, εξελίξεις, κ.ά.) και την
ενημέρωση για τον υφιστάμενο σχεδιασμό έκτακτης ανάγκης του Δήμου.
Οι τρόποι που θα διεξάγεται η ενημέρωση – πληροφόρηση είναι με διοργάνωση
ενημερωτικών εκδηλώσεων (ημερίδων, συναντήσεων εργασίας, κ.ά.), με διοργάνωση
πανελλήνιων συνεδρίων με έμφαση σε συγκεκριμένα θέματα και με παραγωγή ενημερωτικού
υλικού, φυλλαδίων, διαδικτυακών εφαρμογών, κ.ά.
Η ενημέρωση – πληροφόρηση θα πρέπει να προσανατολίζεται ανά ομάδα – στόχο ως εξής:
 Για τα στελέχη του Δήμου.

 Για τους λοιπούς εμπλεκόμενους τοπικούς φορείς, σε ότι αφορά στον υφιστάμενο
επιχειρησιακό σχεδιασμό του Δήμου.
 Για τους πολίτες, για θέματα σχετικά με την διαχείριση κινδύνων.
 Για ειδικές ομάδες πληθυσμού (εθελοντές, εκπαιδευτικούς, μαθητές, στελέχη
ειδικών εμπλεκόμενων υπηρεσιών, άτομα τρίτης ηλικίας, ΑμεΑ, κ.ά.).
Το σπουδαιότερο τμήμα της πολιτικής του Δήμου αποτελεί η εκπαίδευση, προκειμένου να

αναπτυχθεί η ανθεκτικότητα (resilience) του, στους κινδύνους, που τον απειλούν. Στον
σχεδιασμό του Δήμου θα πρέπει να εμπεριέχεται η εκπαίδευση των στελεχών του, καθώς και
η επιμόρφωσή τους σε σχετικά θέματα και η ενθάρρυνση της συμμετοχής τους σε
εκπαιδευτικά προγράμματα που υλοποιούνται σε τοπικό επίπεδο. Η υλοποίηση των δράσεων
εκπαίδευσης σε θέματα διαχείρισης καταστροφών πραγματοποιείται από πιστοποιημένους
προς αυτά φορείς.
Έλεγχος του Επιχειρησιακού Σχεδίου
Ο έλεγχος του Επιχειρησιακού Σχεδίου αποσκοπεί στο να διασφαλίσει ότι τα οριζόμενα σε

αυτό είναι υλοποιήσιμα και αποτελεσματικά για την εκπλήρωση του σκοπού και την

επίτευξη των στόχων που έχουν τεθεί όσον αφορά στην ετοιμότητα και στην άμεση
απόκριση. Ο έλεγχος του Σχεδίου επιτυγχάνεται κυρίως με τη διενέργεια ασκήσεων (επί
χάρτου ή πεδίου). Η διενέργεια ασκήσεων καθίσταται αναγκαία, ιδιαίτερα εάν έχει γίνει
σημαντική αναθεώρηση στο υπάρχον Επιχειρησιακό Σχέδιο ή έχει παρέλθει σημαντικός
χρόνος από την τελευταία ενεργοποίηση του.
Η ανάπτυξη των επιχειρησιακών ασκήσεων μπορεί να γίνει στον βαθμό που χρειάζεται,
ώστε να επιτευχθούν οι στόχοι για τους οποίους διενεργούνται. Για παράδειγμα, εάν ο στόχος
διενέργειάς τους είναι ο έλεγχος μέρους του Σχεδίου που αφορά στην κινητοποίηση των
δυνάμεων Πολιτικής Προστασίας σε ένα Δήμο, μπορεί να πραγματοποιηθεί άσκηση, βάση
ενός σεναρίου που να υποχρεώνει την ανάπτυξη όλων των δυνατών δυνάμεων στο Δήμο,
μόνο στο επίπεδο του Δήμου.
Υπάρχουν δύο βασικές κατηγορίες ασκήσεων οι οποίες είναι οι ακόλουθες:
 Οι «Θεωρητικές» Ασκήσεις (ή ασκήσεις επί χάρτου), η υλοποίηση των

οποίων γίνεται με συμμετοχή των εμπλεκόμενων και σε προστατευμένο
περιβάλλον, με σχετικά χαμηλό έως καθόλου κόστος.
 Οι «Πρακτικές» Ασκήσεις (ή ασκήσεις πεδίου), στις οποίες απαιτείται η
ανάπτυξη δυνάμεων σε προσομοιωμένο περιβάλλον. Συνήθως αυτές οι
ασκήσεις έχουν μεγαλύτερο κόστος από τις ασκήσεις επί χάρτου.
Στην Εικόνα 9.7 που ακολουθεί, φαίνεται μια άσκηση χάρτου που διενεργήθηκε από την
Περιφέρεια Αττικής με την κωδική ονομασία ΦΑΕΘΩΝ 2019, για τον έλεγχο του
επιχειρησιακού σχεδιασμού και της κινητοποίησης για την αντιμετώπιση κινδύνων από
δασικές πυρκαγιές.
Επιπλέον, στην παρακάτω Εικόνα 9.8, φαίνεται μια άσκηση πεδίου για σεισμό σε
Νοσοκομείο της Κρήτης.

Εικόνα 9.7 Άσκηση επί χάρτου που διενεργήθηκε από την Περιφέρεια Αττικής
0. 7
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/t9G7c22u7z4DF4GR8)
Εικόνα 9.8 Άσκηση πεδίου για σεισμό σε Νοσοκομείο της Κρήτης

0. 8
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/4uWr5TFJMKkecSa)

Αξιολόγηση Επιχειρησιακού Σχεδίου
Η αξιολόγηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου αναφέρεται σε μια διαδικασία που υλοποιείται

από την Ομάδα Σχεδιασμού του Δήμου, συνήθως έπειτα από ένα πραγματικό γεγονός.
Η αναθεώρηση σχεδίου πρέπει να γίνεται εφόσον συντρέχει ένας τουλάχιστον από τους
παρακάτω λόγους:
 Νέες νομοθετικές ρυθμίσεις ή θεσμικές εθνικές, ευρωπαϊκές ή διεθνείς

υποχρεώσεις που επηρεάζουν τις αρμοδιότητες των εμπλεκομένων στο σχέδιο
Υπηρεσιακών Μονάδων του Δήμου.
 Αποτιμήσεις πραγματικών γεγονότων ή ασκήσεων, οι οποίες συνιστούν
αλλαγές στο Σχέδιο.
Το μέγιστο χρονικό διάστημα που είναι δυνατόν να παρέλθει δίχως να γίνει αναθεώρηση του
Σχεδίου είναι πέντε (5) έτη.
Η διαδικασία της επικαιροποίησης, αναφέρεται στον έλεγχο και στην ενδεχόμενη αλλαγή
συγκεκριμένων στοιχείων του Σχεδίου, τα οποία δεν επηρεάζουν τους στόχους ή τον σκοπό
του Σχεδίου. Ένας ενδεικτικός κατάλογος των στοιχείων που επιβάλλεται να
επικαιροποιούνται είναι:
 Επιχειρησιακά στοιχεία επικοινωνίας εμπλεκόμενων υπηρεσιών του Ο.Α.Σ.Π.

 Υποδείγματα και διαδικασίες εντύπων.
Το μέγιστο χρονικό διάστημα που είναι δυνατόν να παρέλθει δίχως να γίνει επικαιροποίηση
του Σχεδίου είναι δύο (2) έτη.
9.5 Συν - Καταστροφικό στάδιο: Αντιμετώπιση και απόκριση
9.5.1 Ρόλοι και αρμοδιότητες των υπηρεσιακών μονάδων των δήμων κατά το Συν-
Καταστροφικό και Μετα-Καταστροφικό Στάδιο
Τα όρια μεταξύ του Συν-Καταστροφιού και Μετα-Καταστροφικού Σταδίου δεν είναι

ιδιαίτερα διακριτά. Στον Πίνακα 9.2 που ακολουθεί, αποτυπώνονται οι βασικότερες
αρμοδιότητες υπηρεσιακών μονάδων των Δήμων τόσο σε Συν-Καταστροφικό όσο και σε

Μετα-Καταστοφικό στάδιο.
ΥΠΗΡΕΣΙΑΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ ΔΗΜΩΝ ΑΡΜΟΔΙΟΤΗΤΕΣ

Υπηρεσίες Πρόνοιας Καταγραφή των άμεσων αναγκών των
πληγέντων & παροχή κοινωνικής προστασίας
στους πολίτες για την κάλυψη των πρώτων
αναγκών
(διαμονή, διατροφή, υγιεινή)
Υπηρεσίες Πρόνοιας σε συνεργασία με την Διάθεση πόσιμου νερού, δυνατότητα
Οργανική Μονάδα Πολιτικής Προστασίας παροχής πρόχειρου γεύματος, εγκατάσταση
χημικών τουαλετών
Τεχνικές Υπηρεσίες Διάνοιξη κύριων οδικών αξόνων, κεντρικών
δρόμων, είσοδοι πόλεων και οδοί προς κτίρια
κρίσιμων λειτουργιών, όπως Νοσοκομεία,
Σχολεία, Δημόσιες Υπηρεσίες, Δημαρχείο κ.λπ.
Τεχνικές Υπηρεσίες με τη συνδρομή Ελαφριές τεχνικές επεμβάσεις άρσης
της Π.Υ., της Τροχαίας, της ΔΕΗ, του επικινδυνοτήτων
ΟΤΕ, όπου απαιτείται.
Οι αρμόδιες υπηρεσίες/μονάδες των Δήμων Υγειονομικός έλεγχος λειτουργίας των
σε θέματα Δημόσιας Υγείας, σε συνεργασία συστημάτων ύδρευσης στις πληγείσες περιοχές,
με τη Διεύθυνση Δημόσιας Υγείας της για τη διασφάλιση της ποιότητας του πόσιμου
οικείας Περιφερειακής Ενότητας ύδατος.
Όλοι οι Μηχανικοί του Δήμου Διάθεση προσωπικού για τη συγκρότηση
των επιτροπών ελέγχου κτιρίων και για την
άρση των διαπιστωμένων επικινδυνοτήτων
Οι αρμόδιες υπηρεσίες των Δήμων Εισήγηση για Οργανωμένη Απομάκρυνση
(Τεχνικές Υπηρεσίες, Τμήματα Πληθυσμού (κατολισθήσεις - βραχοπτώσεις,
Δημόσιας Υγείας) εκτεταμένες ζημίες - καταρρεύσεις
κτισμάτων, θέματα δημόσιας υγείας), αν
απαιτείται
Δήμαρχος με υποστήριξη του Σ.Τ.Ο. Εκτίμηση της υφιστάμενης κατάστασης για
εισήγηση κήρυξης ή μη του Δήμου σε «κατάσταση
έκτακτης ανάγκης»
Απόφαση για Οργανωμένη Απομάκρυνση (Ν.
3613/2007, ΦΕΚ 263/τΑ΄/23-11-2007)
Απόφαση για λειτουργία ή μη των σχολικών
μονάδων και δομών
Δήμος Υλοποίηση της απόφασης για Οργανωμένη
Απομάκρυνση Πληθυσμού (ορισμός σημείου
συγκέντρωσης, μεταφορά, κτλ)
Υπηρεσίες Πρόνοιας σε συνεργασία με τις Η συλλογή πληροφοριών του αριθμού των
Τεχνικές Υπηρεσίες κατοικιών που έχουν καταρρεύσει ή έχουν υποστεί
και το Τμήμα Πολιτικής Προστασίας σοβαρές βλάβες (εκτίμηση αριθμού πληγέντων –
έκτακτα καταλύματα)

Τεχνικές Υπηρεσίες και Μηχανικοί του Μετα-Καταστροφικός έλεγχος κτιρίων - υποδομών

Δήμου και Τεχνικών Έργων Περιφέρειας (- για ενεργοποίησης θεσμικού πλαισίου
ΠΕ) περί αποζημιώσεων των ζημιών
σε συνεργασία με τα Ταμείο Αποκατάστασης
Σεισμοπλήκτων (ΤΑΣ) Αποκεντρωμένων
διοικήσεων ή/και της ΔΑΕΦΚ (πρώην ΥΑΣ)
Ο Δήμαρχος λαμβάνοντας υπόψη την Εκτίμηση χρονοδιαγράμματος για τη σταδιακή
επικρατούσα κατάσταση στην περιοχή επιστροφή των πληγέντων
ευθύνης τους (επιπτώσεις σε κτίρια, στην προ-καταστροφική περίοδο
μετασεισμική δραστηριότητα, κ.λπ.)
Δήμος Συνδρομή σε δυναμικό και μέσα, μετά από σχετικά
αιτήματα άλλων φορέων (Π.Σ., ΕΚΑΒ)
Οι αρμόδιες υπηρεσίες των Δήμων Εισήγηση για Οργανωμένη Απομάκρυνση
(Τεχνικές Υπηρεσίες, Τμήματα Δημόσιας Πληθυσμού (κατολισθήσεις - βραχοπτώσεις,
Υγείας) εκτεταμένες ζημίες – καταρρεύσεις κτισμάτων,
θέματα δημόσιας υγείας), αν απαιτείται
Πίνακας 9.2 Αρμοδιότητες των υπηρεσιακών μονάδων των Δήμων κατά το Συν-Καταστροφικό και το
49
Μετα-Καταστοφικό στάδιο
9.5.2 Βασικά βήματα και ενέργειες των Δήμων στο Συν-Καταστροφικό Στάδιο
Παρακάτω αναφέρονται επιγραμματικά τα 20 βασικά βήματα, που θα πρέπει να εφαρμόσει

ο κάθε Δήμος κατά τη διάρκεια και αμέσως μετά την εκδήλωση μιας καταστροφής. Η
αναφορά των βημάτων γίνεται με σειρά προτεραιότητας, η οποία δύναται να τροποποιηθεί,
εν μέρει, ανάλογα με τις ανάγκες που προκύπτουν σε κάθε περίπτωση.
1. Συγκέντρωση πληροφοριών για την εκτίμηση της κατάστασης σε συνεργασία με

περιφερειακούς και τοπικούς άλλους φορείς (Π.Σ., ΕΛ.ΑΣ., ΛΣ – ΕΛΑΚ).
2. Επικοινωνία για αναζήτηση πληροφορίας σχετικά με την εξέλιξη του κινδύνου από
αρμόδιους ανά κίνδυνο κεντρικούς φορείς (ΓΓΠΠ, ΕΣΚΕ/ΚΕΠΠ, ΟΑΣ, ΕΜΥ,
ΚΕ.ΕΛ.Π.ΝΟ., κ.ά.).
3. Σύγκληση Τοπικού Συντονιστικού Οργάνου (ΣΤΟ) ως υποστηρικτικό όργανο λήψης
αποφάσεων.
4. Ενεργοποίηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου του Δήμου για την Αντιμετώπιση Έκτακτων
Αναγκών (αφορά στην κινητοποίηση του Δήμου – ρόλοι και αρμοδιότητες, στην
ενεργοποίηση μνημονίων συνεργασίας με άλλους φορείς, ιδιώτες, εθελοντικές ομάδες, σε

πρωτόκολλα και διαδικασίες, κ.λπ.).

5. Απόκριση σε αιτήματα συνδρομής δυναμικού και μέσων από το Π.Σ. στο έργο έρευνας -
διάσωσης και πιθανού απεγκλωβισμού.
6. Διάνοιξη αποκλεισμένων δρόμων αρμοδιότητας των Δήμων για τη διευκόλυνση της
κίνησης των οχημάτων των σωστικών συνεργείων από και προς την πληγείσα περιοχή, τις
νοσοκομειακές μονάδες, κ.λπ.
7. Συμβολή στον υγειονομικό έλεγχο λειτουργίας των συστημάτων ύδρευσης στις πληγείσες
περιοχές του Δήμου, για τη διασφάλιση της ποιότητας του πόσιμου ύδατος. – Συμβολή στη
μέριμνα για την πραγματοποίηση δειγματοληψιών σε δίκτυα ύδρευσης των πληγεισών
περιοχών.
8. Έλεγχος καταλληλότητας των κτιρίων κρίσιμων υπηρεσιών του Δήμου και υποδομών
στην περιοχή της αρμοδιότητάς του.
9. Διευκόλυνση της κίνησης των πολιτών προς τους χώρους καταφυγής, υποστήριξη στην
κινητοποίηση της ΕΛ.ΑΣ. ή/και του Λιμενικού Σώματος - Ελληνικής Ακτοφυλακής, όταν
αυτό απαιτείται (Ν. 3731/2008, 263/Α΄/2008).
10. Εκτίμηση των επιπτώσεων και των ζημιών, καθώς και του αριθμού των πολιτών στους
χώρους καταφυγής – παροχή διοικητικής μέριμνας (νερό, τροφή, τουαλέτες, στέγη, κ.λπ.) –
Ειδική μέριμνα για ειδικές ομάδες πληθυσμού (τουρίστες, ΑμεΑ, κ.λπ.) στην πληροφόρηση,
στην εξυπηρέτηση κ.ά.
11. Κήρυξη του Δήμου σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης μετά από εισήγηση του Συντονιστή
της Αποκεντρωμένης Διοίκησης (πρώην Γενικού Γραμματέα) ή του Περιφερειάρχη (αφορά
στη διαχείριση και το συντονισμό του δυναμικού και των μέσων).
12. Συλλογή πληροφοριών που αφορούν στον αριθμό των κατοικιών, που έχουν βλαφθεί –
Εκτίμηση του αριθμού των πολιτών για τους οποίους θα πρέπει να εξασφαλιστούν άμεσα
καταλύματα και άμεση διοικητική μέριμνα.
13. Συνεχής επικοινωνία με κεντρικούς αρμόδιους φορείς για έγκαιρη ενημέρωση σχετικά
για την εξέλιξη του φαινομένου, οδηγίες - μέτρα προστασίας, συμβουλευτικές οδηγίες
διαχείρισης.
14. Ενεργοποίηση της δράσης Οργανωμένη Απομάκρυνση Πληθυσμού, αν απαιτηθεί.
15. Επικοινωνία με τα τοπικά ΜΜΕ (δελτίο τύπου προς τα τοπικά ΜΜΕ για τα μέτρα
προστασίας και άλλες χρήσιμες πληροφορίες – δυνατότητα αιτήσεων, ανοιχτή γραμμή
πληροφοριών, κ.λπ.)
16. Διακοπή ή μη της λειτουργίας των σχολικών μονάδων και συναφών δομών αποτελεί

ευθύνη του Δημάρχου, ο οποίος σε συνεργασία με την οικεία Περιφερειακή Διεύθυνση

Α/θμιας και Β/θμιας Εκπαίδευσης και τον οικείο Περιφερειάρχη, εκδίδει απόφαση διακοπής
μαθημάτων, λόγων έκτακτων συνθηκών εντός των διοικητικών ορίων του Δήμου (αριθ. 94,
παρ. 4.27 του Ν. 3852/2010).
17. Ενεργοποίηση ειδικού Γραφείου του Δήμου (ανοιχτή γραμμή για τον πολίτη, υποδοχή
αιτήσεων, ενημέρωση, κ.λπ.)
18. Αίτημα προς τον Υπουργό Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων για οριοθέτηση της
πληγείσας περιοχής (αφορά στην ενεργοποίηση του νομοθετικού πλαισίου περί
αποκατάστασης πληγέντων μετά από καταστροφή – N.1190/1981, ΦΕΚ 203/τΑ’, N.
2576/1998, ΦΕΚ 25/τΑ’).
19. Υλοποίηση μετεγκατάστασης των κρίσιμων υπηρεσιών, αν απαιτηθεί.
20. Απολογισμός, αξιολόγηση αποτελεσμάτων απόκρισης του Δήμου, σύμφωνα με το
υπάρχον σχέδιο και πιθανή επικαιροποίησή του.
Οι κυριότερες ενέργειες που λαμβάνουν χώρα στο Συν - Καταστροφικό στάδιο είναι οι
ακόλουθες:
 Εκτίμηση των επιπτώσεων από την εκδήλωση της καταστροφής. Ο κάθε Δήμος
είναι ο κρίσιμος φορέας, ο οποίος αρχικά εκτιμά και αξιολογεί την κατάσταση,
δεδομένου ότι είναι αυτός o δέκτης της εκδήλωσης του κινδύνου και των επιπτώσεών
του. Για να είναι ο τρόπος διαχείρισης των καταστάσεων έκτακτης ανάγκης
ορθολογικός και αποτελεσματικότερος, είναι απαραίτητο να εφαρμόζονται τα
ακόλουθα:
1. Η αρχική εκτίμηση και αξιολόγηση της κατάστασης έκτακτης ανάγκης,
συνοδεύεται από τον εντοπισμό και ταξινόμηση επαγόμενων κινδύνων και
πιθανών απειλών.
2. Η παρακολούθηση και η εξέλιξη του αρχικού κινδύνου χωρικά και χρονικά,
εφόσον αυτό είναι εφικτό να γίνει από τον Δήμο, όπως για παράδειγμα η
παρακολούθηση της στάθμης ύδατος, αλλιώς θα πρέπει να γίνει λήψη
πληροφοριών από τους αρμόδιους κεντρικούς φορείς π.χ. από παροχή
μετεωρολογικών δεδομένων, στοιχεία σεισμικής δραστηριότητας, κά.

3. Η παρακολούθηση του πληθυσμού, η οποία αποτελεί σημαντική παράμετρο και

έχει σχέση με τη χρονική περίοδο εκδήλωσης του κινδύνου. Δεδομένου ότι σε
πολλές περιοχές της χώρας μας παρατηρείται εποχιακή πληθυσμιακή μεταβολή,
όπως π.χ. κατά την καλοκαιρινή περίοδο.
4. Η εκτίμηση των ζημιών και επιπτώσεων που μπορεί να επιτευχθεί από την γνώση
του κτιριακού αποθέματος και των υποδομών της περιοχής προ-καταστροφικά και
την ενδεικτική εικόνα που υπάρχει μετα-καταστροφικά.
5. Η περιβαλλοντική παρακολούθηση, όταν η εκδήλωση ενός κινδύνου είναι δυνατόν
να αποτελέσει περιβαλλοντική απειλή για τον Δήμο.
 Κινητοποίηση. Η κινητοποίηση περιλαμβάνει:

1. Κινητοποίηση (πρωτόκολλα, διαδικασίες, εμπλεκόμενοι, ρόλοι, κλιμάκωση).
2. Ενεργοποίηση μνημονίων συνεργασιών με εμπλεκόμενους φορείς δημόσιου (Ένοπλες
Δυνάμεις, Π.Σ., ΕΛ.ΑΣ., Λ.Σ. - ΕΛ.ΑΚ., Ε.Κ.Α.Β., κ.ά.), ιδιωτικού τομέα και
Εθελοντικών Οργανώσεων.
 Κήρυξη της περιοχής σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης. Σύμφωνα με το άρθρο 2,

παρ. 4 του Ν. 3013/2002, η κήρυξη της περιοχής - ενός Δήμου - σε κατάστασης
έκτακτης ανάγκης ορίζεται η κατάσταση που επέρχεται ο Δήμος, όταν το μέγεθος της
κινητοποίησης των πόρων (δυναμικό και μέσα) που επιχειρούν είναι πλέον του
διατιθέμενου υπό κανονικές συνθήκες.
Στο επίπεδο του Δήμου που επηρεάζεται από την εκδήλωση ενός κινδύνου, και
εφόσον γίνει η εκτίμηση της πρώτης κατάστασης, εκτιμάται εάν επιχειρησιακά ο
Δήμος μπορεί να ανταπεξέλθει στην αντιμετώπιση των καταστάσεων έκτακτης
ανάγκης που έχουν δημιουργηθεί. Εάν αυτό δεν είναι δυνατόν, θα πρέπει να αιτηθεί η
κήρυξη του συγκεκριμένου Δήμου σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης προς τον
Περιφερειάρχη και συγχρόνως να κινητοποιηθεί επιπλέον δυναμικό και μέσα και ο
συντονισμός να γίνει σε άλλο επίπεδο, ίσως αυτό της οικείας Περιφερειακής
Ενότητας ή της Περιφέρειας. Η κατάσταση έκτακτης ανάγκης αίρεται αυτοδικαίως με
την πάροδο εξαμήνου, δύναται ωστόσο η ανανέωσή της όταν εξακολουθούν να
ισχύουν οι λόγοι κήρυξης, καθώς με ειδική αιτιολόγηση των λόγων μη αντιμετώπισης
των επιπτώσεων της εν λόγω καταστροφής (άρθ. 110, Ν. 4249/2014).

 Άμεση στέγαση πληγέντων. Η άμεση στέγαση πληγέντων αποτελεί την πρώτη φάση
της μεταβατικής στέγασης και συχνά αναφέρεται και ως επείγουσα στέγαση.
Συνήθως η άμεση στέγαση συνδέεται με σκηνές, έκτακτα καταλύματα, πλοία,
τροχόσπιτα, φιλοξενία σε συγγενικά ή άλλα σπίτια, σε διαμονή σε άλλους χώρους
όπως κλειστά γυμναστήρια, ξενοδοχειακές μονάδες, κ.α. Πρέπει να παρέχεται προς
τον πολίτη σε μερικές ώρες έως και σε λίγες μέρες και πρέπει η διάρκειά της να είναι
σε ένα σύντομο σχετικά χρονικό διάστημα, μερικών ημερών έως και μερικών
εβδομάδων, ανάλογα με τις καιρικές καθώς και άλλες συνθήκες.
Τα κυριότερα σημεία που πρέπει να καθορίσει και να υποστηρίξει άμεσα το
Συντονιστικό Όργανο Λήψης Αποφάσεων σε επίπεδο Δήμου κατά το Συν-
Καταστροφικό στάδιο είναι τα εξής:
1. Την καταλληλότερη λύση άμεσης στέγασης ως προς το μέσον (σκηνές, κ.λπ.) και
ως προς τον τρόπο οργάνωσης (οργανωμένες λύσεις σε καταυλισμό/ούς ή
μεμονωμένες λύσεις σε παροχή άμεσης στέγασης ανά πληγέντα) για την
πληγείσα περιοχή. Η λύση αυτή είναι εξαρτώμενη από πολλούς παράγοντες,
όπως από το ίδιο το γεγονός, από τον αριθμό των αστέγων, από τις καιρικές,
τοπικές, κοινωνικοοικονομικές και άλλες συνθήκες, κ.λπ.
2. Τον προσδιορισμό των δικαιούχων άμεσης στέγασης.
3. Τον καθορισμό της διαδικασίας παροχής της άμεσης στέγασης. Σε αυτή τη
διαδικασία περιλαμβάνεται η εγγραφή, η προτεραιοποίηση αναγκών των
πληγέντων, κ.λπ.
4. Την διαδικασία υλοποίησης της προτεινόμενης λύσης.
Στην Εικόνα 9.9 που ακολουθεί, φαίνεται η άμεση στέγαση πληγέντων από το σεισμό που
εκδηλώθηκε στην Αλβανία το 2019.

Εικόνα 9.9 Άμεση στέγαση πληγέντων σε σκηνές από το σεισμό στην Αλβανία το 2019
0. 9
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/wwmFMi3DQ9bRptr27)
Στην Εικόνα 9.10 που ακολουθεί, φαίνεται η άμεση στέγαση πληγέντων σε κλειστό
γυμναστήριο από τον σεισμό στην Κεφαλονιά το 2014.
Εικόνα 9.10 Άμεση στέγαση πληγέντων σε κλειστό γυμναστήριο από τον σεισμό στην Κεφαλονιά το 2014
0. 10
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/yMhK86SoGUMFLGfH7)

 Επικοινωνία – Ενημέρωση. Η επικοινωνία και η ενημέρωση αποτελούν βασικά

στοιχεία της συν-καταστροφικής περιόδου και αναφέρονται:
1. Στη ροή της πληροφορίας εντός των δομών του Δήμου και εκτός του Δήμου,
δηλαδή προς άλλους εμπλεκόμενους τοπικούς, περιφερειακούς και κεντρικούς
φορείς.
2. Στην ενημέρωση προς τους πολίτες για διάφορα θέματα.
3. Στην ενημέρωση προς τα ΜΜΕ.
 Επίταξη δυναμικού και μέσων. Κηρύσσεται γενική ή μερική πολιτική κινητοποίηση

για την αντιμετώπιση κατάστασης έκτακτης ανάγκης, κατά την έννοια των αντίστοιχων
διατάξεων του Ν.Δ. 17/1974 (ΦΕΚ 236 Α) με απόφαση του Πρωθυπουργού, ύστερα από
εισήγηση του Υπουργού, στην αρμοδιότητα του οποίου ανήκει η αντιμετώπιση της
αιτίας που προκάλεσε την έκτακτη ανάγκη. Έκτακτη ανάγκη αποτελεί κάθε αιφνίδια
κατάσταση σε περίοδο ειρήνης, που επιβάλλει την επίταξη προσωπικών υπηρεσιών, η
οποία απαιτεί τη λήψη άμεσων μέτρων προς αντιμετώπιση αμυντικών αναγκών της
χώρας ή επείγουσας κοινωνικής ανάγκης από κάθε μορφής απειλούμενη φυσική
καταστροφή ή ανάγκης που μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία.
 Συμβολή στην Ιατρική Βοήθεια - Περίθαλψη. Καθώς οι ανάγκες για ιατρική

βοήθεια αμέσως μετά από μία καταστροφή, πιθανώς να είναι αυξημένες, ο Δήμος πρέπει
να υποστηρίξει τη διαδικασία παροχής ιατρικής βοήθειας σε διάφορα θέματα
αρμοδιότητας δομών του Υπουργείου Υγείας. Αυτό μπορεί να επιτευχθεί με τους
ακόλουθους τρόπους:
1. Ενεργοποίηση μνημονίων συνεργασίας με τον Ιατρικό Σύλλογο, τον
Φαρμακευτικό Σύλλογο και με ιδιωτικές μονάδες υγείας.
2. Διάθεση δημοτικών ιατρείων.
3. Ενεργοποίηση και διάθεση εθελοντικών οργανώσεων, μεμονωμένων
εθελοντών με ιατρικά θέματα και θέματα υγείας.
4. Αξιοποίηση των προγραμμάτων των Δήμων «Βοήθεια στο σπίτι» για
συμβουλευτική, ψυχολογική υποστήριξη, οικογενειακή βοήθεια,
νοσηλευτική φροντίδα, κ.ά.
5. Αναζήτηση και καταγραφή ευπαθών ομάδων πληθυσμού.

 Ενεργοποίηση δράσεων προληπτικού χαρακτήρα σε επικείμενο ή εξελισσόμενο

κίνδυνο - Οργανωμένη Απομάκρυνση Πληθυσμού. Σε περίπτωση κινδύνου που
εξελίσσεται ή επίκειται, ο Δήμος θα πρέπει να ενεργοποιήσει δράσεις προληπτικού
χαρακτήρα σε επικείμενο ή εξελισσόμενο κίνδυνο αρμοδιότητάς του. Ενδεικτικά,
αναφέρονται κάποιες δράσεις: οι δημόσιες ανακοινώσεις, η παροχή κλιματιζόμενων
χώρων σε περιπτώσεις ακραίων καιρικών φαινομένων, η οργανωμένη απομάκρυνση
πληθυσμού, κ.λπ.
Η Οργανωμένη Απομάκρυνση Πληθυσμού θεσμοθετήθηκε με το Άρθρο 18 του Ν.
3613/2007 τον Νοέμβριο του 2007, έπειτα από τις δασικές πυρκαγιές που εκδηλώθηκαν
στην Πελοπόννησο τον Αύγουστο του 2007, όπου άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους καθώς
προσπαθούσαν να εγκαταλείψουν τα χωριά τους. Αποτελεί δράση προληπτικής
προστασίας των πολιτών από επικείμενο ή εξελισσόμενο κίνδυνο και έχει χαρακτήρα μη
υποχρεωτικό. Βασίζεται στην ενημέρωση των πολιτών για τον κίνδυνο και τις πιθανές
συνέπειες που θα έχει η παραμονή τους στον χώρο, για τον οποίο έχει γίνει η λήψη της
απόφαση της απομάκρυνσης του πληθυσμού. Την ευθύνη σύνταξης της δημόσιας
ανακοίνωσης της απόφασης για την Οργανωμένη Απομάκρυνση Πληθυσμού την έχει ο
Δήμος, ενώ για τον εντοπισμό και την ειδοποίηση των κατοίκων αρμόδιος φορέας είναι
η Ελληνική Αστυνομία (ΕΛ.ΑΣ.). Σε περιπτώσεις όπου υπάρχουν μεταξύ των πολιτών
αλλοδαποί (τουρίστες, κ.λπ.), καθορίζεται από ο Γραφείο Πολιτικής Προστασίας του
Δήμου ένα ιδιαίτερο σημείο συγκέντρωσής τους και έπειτα μέσω του ΕΣΚΕ/ΚΕΠΠ
ενημερώνεται το Υπ. Εξωτερικών (Μονάδα Διαχείρισης Κρίσεων), προκειμένου να
ενημερωθούν αρμοδίως οι Πρεσβείες των αλλοδαπών πολιτών και να πραγματοποιηθεί
με ασφάλεια η απομάκρυνσή τους. Στην παρακάτω Εικόνα 9.11 φαίνονται τα στάδια για
την υλοποίηση της Δράσης της Οργανωμένης Απομάκρυνσης Πληθυσμού.

Εικόνα 9.11 Υλοποίηση της Δράσης της Οργανωμένης Απομάκρυνσης Πληθυσμού

0. 11
 Υποστήριξη της Διοικητικής Μέριμνας Πληγέντων. Η υποστήριξη της διοικητικής

μέριμνας των πληγέντων περιλαμβάνει τις διαδικασίες εκείνες που υποστηρίζουν την
κάλυψη των βασικών αναγκών των πληγέντων και αποτελεί ευθύνη των υπηρεσιών των
Δήμων. Στην Εικόνα 9.12 που ακολουθεί, φαίνεται η υποστήριξη πληγέντων από τις
καταστροφικές πλημμύρες της Μάντρας με διανομή τροφίμων, εμφιαλωμένου νερού και
ειδών ένδυσης και υπόδησης.
Έτσι, οι Δήμοι κινητοποιούν τις αρμόδιες υπηρεσίες τους για:
1. Την ακριβέστερη εκτίμηση του αριθμού των συγκεντρωμένων πολιτών

στους υπαίθριους χώρους και καταγραφή των αναγκών τους (ενέργειες που
διενεργούνται από τις Υπηρεσιακές Μονάδες Πρόνοιας).
2. Την κατά περίπτωση διάθεση πόσιμου ύδατος, δυνατότητα παροχής
πρόχειρου γεύματος, εγκατάσταση χημικών τουαλετών, ένδυση, θέρμανση,
ασφάλεια, υγειονομική υποστήριξη. Η διοικητική μέριμνα διευκολύνεται
όταν προϋπάρχει μητρώο προμηθευτών ανά είδος, σε τοπικό, περιφερειακό
και εθνικό επίπεδο.
3. Τον έλεγχο και την εξασφάλιση λειτουργίας των βασικών δικτύων
υποδομής που ανήκουν στον Δήμο (δίκτυα ύδρευσης, αποχέτευσης, κ.λπ.).
4. Την ενημέρωση των πολιτών που δεν βρίσκονται σε ασφαλείς υπαίθριους
χώρους και την κατεύθυνσή τους προς τους πλησιέστερους χώρους

καταφυγής (ενέργειες που διενεργούνται από τη Δημοτική Αστυνομία σε

συνεργασία με την ΕΛ.ΑΣ.).
Εικόνα 9.12 Υποστήριξη πληγέντων από τις καταστροφικές πλημμύρες της Μάντρας
0. 12
(Πηγή : https://images.app.goo.gl/WA5N3jhkPeLJYfuo9)
 Αίτημα οριοθέτησης της πληγείσας περιοχής. Το αίτημα για οριοθέτηση της

πληγείσας περιοχής, το οποίο αποτελεί προϋπόθεση προκειμένου να ενεργοποιηθεί
το νομοθετικό πλαίσιο για την αποκατάσταση των ζημιών, υποβάλλεται από την
οικεία Περιφερειακή Ενότητα ή την Περιφέρεια με την υποστήριξη των
Συντονιστικών Οργάνων προς τον Υπουργό Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων.
9.6 Μετα - Καταστροφικό στάδιο: Βραχεία Αποκατάσταση – Ανάκαμψη
9.6.1 Ενέργειες στο Μετα - Καταστροφικό στάδιο
Οι δράσεις στο Μετα-Καταστροφικό στάδιο υλοποιούνται με την εμπλοκή πολλών φορέων.

Πολλές από τις δράσεις αυτές υλοποιούνται κατά κύριο ρόλο από αρμόδιους περιφερειακούς
ή κεντρικούς αρμόδιους φορείς. Ωστόσο, ακόμη και όταν ο Δήμος δεν έχει τον κύριο ρόλο

στις δράσεις αυτές, αλλά έχει τον υποστηρικτικό, η συμμετοχή του παίζει καθοριστικό ρόλο
στην αποτελεσματικότητα της διαχείρισης στο Μετα-Καταστροφικό στάδιο και στην
μελλοντική του πρόληψη. Στο Μετα-Καταστροφικό στάδιο λαμβάνει χώρα η φάση της
ανασυγκρότησης μιας πληγείσας περιοχής, όπου λαμβάνονται αποφάσεις, τόσο για τους
πληγέντες και τις κατοικίες τους, όσο και για την ανάπτυξη και τον μελλοντικό
προσανατολισμό του Δήμου. Η φάση της ανασυγκρότησης, συμβάλλει καθοριστικά στην
πρόληψη των κινδύνων που απειλούν τον Δήμο και επομένως ενισχύεται η ανθεκτικότητά
(resilience) του.
Οι κυριότερες ενέργειες που λαμβάνουν χώρα σε αυτό το στάδιο είναι οι ακόλουθες:
 Εφάπαξ βοηθήματα και αποζημιώσεις σε πληγέντες και επιχείρησης. Αρμόδιες

υπηρεσίες για την κάλυψη βασικών βιοτικών στεγαστικών και επιτακτικών αναγκών, για
την αντιμετώπιση απλών επισκευαστικών εργασιών των πληγεισών κατοικιών και την
αντικατάσταση της οικοσυσκευής τους, είναι οι υπηρεσίες των οικείων Δήμων.
Με απόφαση Δημάρχου συγκροτούνται οι προβλεπόμενες επιτροπές εκτίμησης των
ζημιών και ενημέρωσης των κατοίκων της πληγείσας περιοχής για τα προβλεπόμενα
δικαιολογητικά που απαιτούνται και τις προθεσμίες υποβολής καθώς επίσης και για τα
γενικότερα μέτρα αποκατάστασης που τους αφορούν, σύμφωνα με το
Δ28Γ.Π.25803/1457/27-3-2013 έγγραφο του Υπουργείο Εργασίας, Κοινωνικής
Ασφάλισης & Πρόνοιας. Τα κοινωνικά βοηθήματα που προβλέπονται από τη σχετική
νομοθεσία (Ν.Δ. 57/1973, ΦΕΚ 149Α, Ν. 3852/2010 άρθρο 94 παρ. 3β, Ν. 2768/1999
άρθρο 18, ΦΕΚ 273) αναλύονται ως ακολούθως:
α. Εφάπαξ χρηματικό βοήθημα για την αντιμετώπιση βασικών και επιτακτικών αναγκών
• Μέχρι 600,00 €
• Μέχρι 586,94 € συμπληρωματική οικονομική ενίσχυση για ειδικές κατηγορίες
θεομηνιόπληκτων (πολύτεκνοι, άτομα με ειδικές ανάγκες)
β. Εφάπαξ χρηματικό βοήθημα για την αντιμετώπιση βασικών βιοτικών στεγαστικών

αναγκών
• μέχρι 586,94 €
γ. Εφάπαξ χρηματικό βοήθημα για την αντιμετώπιση απλών επισκευαστικών εργασιών των
πληγεισών κατοικιών και την αντικατάσταση της οικοσυσκευής τους
• ποσού 5.869,41 € κατά ανώτατο όριο ανά νοικοκυριό

δ. Εφάπαξ χρηματικό βοήθημα σε άτομα που λόγω τραυματισμού τους εξαιτίας φυσικών
καταστροφών υπέστησαν μόνιμη σωματική βλάβη με ποσοστό αναπηρίας 67% και άνω.
• ποσού 4.402,05 €
ε. Εφάπαξ χρηματικό βοήθημα στις οικογένειες όσων έχασαν τη ζωή τους εξαιτίας της
θεομηνίας (Ν. 2768/1999, άρθρο 18, παρ. 3)
στ. Καταβολή χρηματικού βοηθήματος σε συνταξιούχους, κατοίκους περιοχών που
υπέστησαν καταστροφές από θεομηνίες (σύμφωνα με τις προϋποθέσεις του (Ν. 2768/1999,
άρθρο 18)
Η απαιτούμενη διαδικασία και οι προδιαγραφές υπολογισμού ενίσχυσης οικογενειών ή
μεμονωμένων ατόμων που επλήγησαν από φυσικές καταστροφές αναλύονται στην Π2/Οικ.
2673- 29/08/2001 ΚΥΑ (ΦΕΚ 1185Β/2001).
Οι αποζημιώσεις παρέχονται σε επιχειρήσεις στις βιομηχανικές και βιοτεχνικές μονάδες,
εμπορικά καταστήματα, αγροτικές εκμεταλλεύσεις και άλλες επιχειρήσεις και μη
κερδοσκοπικού χαρακτήρα φορείς που πλήττονται από πλημμύρες και άλλες θεομηνίες,
δύναται η παροχή επιχορήγησης για την αντιμετώπιση των ζημιών, η οποία συνίσταται στη
δωρεάν χρηματική ενίσχυση από το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων. Η αποζημίωση
παρέχεται για την αντιμετώπιση ζημιών που αφορούν σε κτιριακές εγκαταστάσεις,
μηχανολογικό εξοπλισμό, εμπορεύματα, πρώτες ύλες και φορτηγά αυτοκίνητα δημόσιας και
ιδιωτικής χρήσης, τα οποία καταστράφηκαν ολοσχερώς. Για την καταβολή των ενισχύσεων
στους δικαιούχους είναι αρμόδια η Διεύθυνση Βιομηχανικής Πολιτικής της Γενικής
Γραμματείας Βιομηχανίας.
 Προσωρινή στέγαση. Η προσωρινή στέγαση υλοποιείται στο χρονικό διάστημα έως την
αποκατάσταση του μόνιμου κτιριακού αποθέματος και την επιστροφή του πληθυσμού
σε αυτό. Παρέχεται στον πολίτη έπειτα από κάποιες διαδικασίες (π.χ. ολοκλήρωση
δευτεροβάθμιου μετασεισμικού ελέγχου) και ακολουθεί την άμεση (επείγουσα)
στέγαση, η περιγραφή της οποίας έγινε στο Συν-Καταστροφικό στάδιο. Διάφοροι τρόποι
προσωρινής στέγασης που χρησιμοποιούνται είναι προκατασκευασμένοι οικίσκοι,
μεταφερόμενοι οικίσκοι («κοντέινερ»), επιδότηση ενοικίου ή συγκατοίκησης,
ξενοδοχεία, πλοία, κ.ά. Η διάρκεια της προσωρινής στέγασης είναι από μερικούς μήνες
έως λίγα χρόνια. Καθ’ όλη τη διαδικασία ανασυγκρότησης της πληγείσας περιοχής, ο
Δήμος, είναι απαραίτητο να λαμβάνει σχετικές αποφάσεις με τις υπάρχουσες επιλογές

για την επιτυχία του προγράμματος της προσωρινής στέγασης. Στην Εικόνα 9.13 που
ακολουθεί, φαίνεται η προσωρινή στέγαση πληγέντων σε πλοίο.
Εικόνα 9.13 Προσωρινή στέγαση πληγέντων σε πλοίο

0. 13
 Θέματα Δημόσιας Υγείας. Μέσω των διαφόρων δομών υγείας που πιθανόν να
διαθέτει ο Δήμος, η συμβολή του στα θέματα Δημόσιας Υγείας θα πρέπει να είναι
συνεχής, έως ότου παύσουν. Είναι αναγκαίο να υπάρχει άμεση συνεργασία του Δήμου
με τις υπηρεσίες υγείας του οικείου Υπουργείου, που δραστηριοποιούνται σε τέτοιες
περιπτώσεις, όπως είναι το Κέντρο Ελέγχου & Πρόληψης Νοσημάτων (ΚΕΕΛΠΝΟ).
 Κοινωνική Συνδρομή και Ψυχοκοινωνική Υποστήριξη Πληγέντων. Όταν η

καταστροφή είναι μαζικού τύπου, δηλαδή όταν οι ανθρώπινες απώλειες και τα θύματα
της καταστροφής είναι πολλά, η κοινωνική συνδρομή και η ψυχοκοινωνική υποστήριξη
πληγέντων είναι μέριμνα της Πολιτείας. Στο Μετα-Καταστροφικό στάδιο, το Εθνικό
Κέντρο Κοινωνικής Αλληλεγγύης (Ε.Κ.Κ.Α) αποτελεί την κεντρική Υπηρεσία που
παίζει καθοριστικό ρόλο στην δράση αυτή. Ωστόσο, οι Δήμοι μπορούν να συμβάλλουν
υποστηρικτικά στο έργο της κοινωνικής υποστήριξης των πληγέντων, μέσω των
υπηρεσιών πρόνοιας, με την διάθεση των ειδικών επαγγελματιών τους, με την
ενεργοποίηση σχετικών εθελοντικών ομάδων, μεμονωμένων εξειδικευμένων εθελοντών

και με την αξιοποίηση των ειδικών προγραμμάτων τους, όπως το πρόγραμμα «Βοήθεια
στο σπίτι».
 Έλεγχοι κτιρίων και υποδομών. Αρμόδια για την υλοποίηση δράσεων που
συνδέονται με τη συγκρότηση επιτροπών ελέγχων κτιρίων μετά από καταστροφή, με τον
έλεγχο (αυτοψίες) και με την καταγραφή των πληγέντων κτιρίων, καθώς και με την
άρση των διαπιστωμένων επικινδυνοτήτων είναι η Διεύθυνση Αποκατάστασης
Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών (ΔΑΕΦΚ) - πρώην Υπηρεσία Αποκατάστασης
Σεισμοπλήκτων (Υ.Α.Σ.) του Υπουργείου Υποδομών, Μεταφορών και Δικτύων
(ΥΠ.Υ.ΜΕ.ΔΙ.). Τις δράσεις αυτές, οι Δήμοι δύνανται να τις υποστηρίξουν με τη
διάθεση προσωπικού στη συγκρότηση των Επιτροπών Ελέγχου Κτιρίων και για την
άρση των διαπιστωμένων επικινδυνοτήτων.
Αμέσως μετά από καταστροφή, διενεργούνται αυτοψίες στα πληγέντα κτίρια, οι οποίες
αποσκοπούν στη διαπίστωση της σοβαρότητας των βλαβών που έχουν υποστεί τα κτίρια
από τον συγκεκριμένο κίνδυνο. Με βάση την καταγραφή αυτή και όπου αυτό κρίνεται
αναγκαίο, πραγματοποιούνται επεμβάσεις έκτακτης ανάγκης, δηλαδή άρση
επικινδυνοτήτων, προσωρινές υποστυλώσεις - αντιστηρίξεις και κατεδαφίσεις
επικίνδυνων ετοιμόρροπων κτισμάτων και άρση ερειπίων. Οι παραπάνω επεμβάσεις
στοχεύουν στην ασφαλή επιστροφή των κατοίκων στις οικίες τους, στην συνέχιση της
ομαλής λειτουργίας της τοπικής κοινωνίας και στην διάσωση του δομικού πλούτου της
χώρας.
Ειδικότερα σε περίπτωση σεισμού, διενεργούνται οι εξής έλεγχοι:
i. Πρωτοβάθμιος έλεγχος. Ο έλεγχος αυτός διενεργείται αμέσως μετά το σεισμό, ώστε

τα κτίρια να ελεγχθούν ως προς την καταλληλότητά τους για χρήση. Ο έλεγχος των
κτιρίων διενεργείται από διμελείς επιτροπές και γίνεται με σάρωση της περιοχής ή
έπειτα από αίτηση των ενδιαφερομένων, ανάλογα με τη σοβαρότητα και την έκταση
των βλαβών. Τον τρόπο ελέγχου τον επιλέγει ο Γενικός Συντονιστής και κατά τον
έλεγχο αυτό, τα κτίρια χαρακτηρίζονται ως κατοικήσιμα (κατάλληλα για χρήση) ή ως
μη κατοικήσιμα (προσωρινά ακατάλληλα για χρήση), ανάλογα με τις βλάβες που
παρουσιάζουν και χρωματίζονται με ουδέτερο χρώμα (σύμβολο) ώστε να είναι
εμφανές ότι ελέγχθηκαν. Ο έλεγχος των κτιρίων πραγματοποιείται το ανωτέρω εντός
δέκα (10) ημερών στις περιπτώσεις σεισμού μικρής ή μεσαίας έντασης, ενώ στις

περιπτώσεις σεισμού μεγάλης έντασης, η διάρκειά του αγγίζει το ανωτέρω τις είκοσι
(20) ημέρες.
ii. Δευτεροβάθμιος έλεγχος. Ο έλεγχος αυτός, πραγματοποιείται σε κτίρια που έχουν
χαρακτηριστεί από τον πρωτοβάθμιο έλεγχο προσωρινά μη κατοικήσιμα (προσωρινά
ακατάλληλα για χρήση), δίχως να απαιτείται αίτηση από τον ενδιαφερόμενο.
Αποσκοπεί στον έλεγχο των κτισμάτων ως προς την καταλληλότητα για χρήση, στην
έκδοση πρωτοκόλλων επικινδύνως ετοιμόρροπων κτισμάτων καθώς και στην
κατεδάφιση των επικίνδυνων κτισμάτων. Η διάρκεια του δευτεροβαθμίου ελέγχου
είναι ανάλογη της έκτασης του καταστροφικού συμβάντος. Τα κτίρια ανάλογα με τις
βλάβες που παρουσιάζουν, μπορούν να χαρακτηριστούν ως κτίρια επικίνδυνα για
χρήση (κόκκινα) ή ως κτίρια προσωρινά ακατάλληλα για χρήση (κίτρινα), ή ως κτίρια
κατάλληλα για χρήση (πράσινα).
Στην Εικόνα 9.14 που ακολουθεί, φαίνεται η σήμανση κτιρίου από ειδικά κλιμάκια με
κόκκινο χρώμα στο Ληξούρι Κεφαλονιάς, αμέσως μετά τον σεισμό του 2014.
Εικόνα 9.14 Σήμανση κτιρίου από ειδικά κλιμάκια στο Ληξούρι Κεφαλονιάς αμέσως μετά τον σεισμό του
0. 14
2014 (Πηγή: Οδηγός Επιχειρησιακού Σχεδιασμού για τη διαχείριση κινδύνων σε επίπεδο Δήμων)
 Αποκατάσταση ζημιών. Η αποκατάσταση ζημιών περιλαμβάνει :

1. την ανακατασκευή των μη επιδεκτικών επισκευών κτιρίων ή την

επισκευή τους και αποκατάσταση του φέροντος οργανισμού και των
υπόλοιπων δομικών στοιχείων (μη φέροντα στοιχεία) που έχουν υποστεί
βλάβη.
2. τη βελτίωση της βατότητας υφισταμένων οδών, τη διάνοιξη νέων, τη
διαμόρφωση ανοικτών χώρων στις πληγείσες περιοχές, προκειμένου να
δημιουργούνται ομαλές συνθήκες κυκλοφορίας και να υπάρχει η
δυνατότητα συγκέντρωσης του κοινού σε περιπτώσεις έκτακτων
αναγκών, συμπεριλαμβανόμενων και όλων των απαλλοτριώσεων που
απαιτούνται.
3. Την κατασκευή και την προσθήκη κτιρίων, τα οποία κρίνονται
απαραίτητα, και την εκτέλεση κάθε οικοδομικής εργασίας προκειμένου
να βελτιωθεί η λειτουργικότητα των κτιριακών εγκαταστάσεων, για
εξυπηρέτηση του κοινωνικού συνόλου σε περιπτώσεις νέων
καταστροφών.
 Αποκατάσταση λειτουργίας των υπηρεσιών. Προκειμένου να επανέλθει η λειτουργία

του Δήμου στην προγενέστερη κατάσταση, θα πρέπει να αποκατασταθούν πιθανές
βλάβες, ζημίες ή δυσλειτουργίες στις υπηρεσίες του, με μέριμνα του. Ωστόσο, δύναται
εφόσον ο Υπουργός ΠΥΜΕΔΙ το κρίνει σκόπιμο, να εκτελέσει αυτές τις εργασίες σε
βάρος των πιστώσεων της αποκατάστασης.
 Επικοινωνία – Ενημέρωση. Όπως στο Συν-Καταστροφικό στάδιο, η επικοινωνία και η

ενημέρωση τόσο προς τα ΜΜΕ όσο και προς τους πολίτες επιβάλλεται να είναι συνεχής
και σε αυτό το στάδιο. Ο Δήμος θα πρέπει ανά τακτά διαστήματα να εκδίδει Δελτία
Τύπου που να ενημερώνει τους ενδιαφερόμενους για πιθανές εξελίξεις στο θέμα της
διαχείρισης, μέσω του Γραφείου Τύπου.
 Συμμετοχή του Δήμου στον Σχεδιασμό για την Ανασυγκρότηση. Ο Δήμος στο Μετα-
Καταστροφικό στάδιο, θα πρέπει με αποφάσεις Συντονιστικών Τοπικών Οργάνων να
συμμετέχει στα θέματα της ανασυγκρότησης, με ορθολογικές και αειφόρες λύσεις για το
μέλλον του Δήμου. Η διαδικασία της ανασυγκρότησης ανάλογα με το είδος του
κινδύνου και τις δομές που επηρεάστηκαν από αυτόν, σχετίζονται με το δομικό πλούτο

(κτίρια, υποδομές), τις κοινωνικές δομές, την πολιτισμική και οικονομική

δραστηριότητα και με όποιες άλλες συνέπειες έχει προκαλέσει η εκδήλωση του
κινδύνου. Ο Δήμος έχει τον κυρίαρχο λόγο για το τι μέτρα θα ληφθούν στο πλαίσιο της
ανασυγκρότησης και επιπλέον στο στάδιο αυτό, είναι σημαντικό ο Δήμος να συμμετέχει
με εκπροσώπους του και με πιθανά όργανα λήψης απόφασης περιφερειακών ή και
κεντρικών φορέων, οι οποίοι δραστηριοποιούνται ανάλογα.
 Απολογισμός – Αποτίμηση της Διαχείρισης και Επικαιροποίηση Επιχειρησιακών

Σχεδίων. Στο Μετα-Καταστροφικό στάδιο είναι απαραίτητο ο Δήμος να υλοποιήσει μια
αποτίμηση της διαχείρισης που έγινε. Ανάλογα με την καταστροφή, αυτό μπορεί να
επιτευχθεί είτε με την αναζήτηση, είτε με την δημιουργία απολογιστικών δελτίων, στα
οποία οι εμπλεκόμενες δομές καταγράφουν τις ενέργειες που υλοποιούν και
αποτυπώνουν τις καλές και κακές πρακτικές.
Προτείνεται η ανάληψη πρωτοβουλίας για τη διοργάνωση απολογιστικής συνάντησης
εργασίας με όλους τους εμπλεκόμενους, προκειμένου να γίνει ένας ολοκληρωμένος
απολογισμός των επιχειρησιακών δράσεων και μια αποτίμηση του επιχειρησιακού έργου
του Δήμου. Τα οφέλη και τα αποτελέσματα μιας τέτοιας συνάντησης είναι πολλαπλά,
τόσο για το Δήμο, όσο και για τον πολίτη, καθώς, από αυτή τη διαδικασία βελτιώνονται
τα επιχειρησιακά σχέδια, επιτυγχάνεται η διαλειτουργικότητα σε καταστάσεις έκτακτης
ανάγκης, διακρίνονται οι αρμοδιότητες και οι ρόλοι μεταξύ των εμπλεκόμενων και
βελτιστοποιείται ο συντονισμός. Ο απολογισμός της διαχείρισης συχνά οδηγεί και σε
επικαιροποίηση του Επιχειρησιακού Σχεδίου του Δήμου, διότι με αυτόν διαφαίνονται οι
παραλείψεις και τα πιθανά λάθη.

10 Ασκήσεις Ετοιμότητας
10.1 Ασκήσεις Πολιτικής Προστασίας – Γενικά
Για να υλοποιηθεί με επιτυχία ο σχεδιασμός διαχείρισης του κύκλου μιας καταστροφής, ο

οποίος περιλαμβάνει τις φάσεις της πρόληψης, ετοιμότητας, αντιμετώπισης - κινητοποίησης
και αποκατάστασης απαιτείται:
1. Η προσεκτική και συστηματική μελέτη των Σχεδίων, των κατευθυντήριων οδηγιών

και των αντίστοιχων Μνημονίων ενεργειών από όλους τους εμπλεκομένους φορείς
προκειμένου να ενημερωθεί το προσωπικό για τους ρόλους και τις αρμοδιότητές
τους, να γίνει κατανομή του προσωπικού και των μέσων που είναι διαθέσιμα για την
υλοποίηση του σχεδιασμού και να διαπιστωθούν τυχόν κενά, επικαλύψεις ή/και
άλλα προβλήματα.
2. Η διενέργεια ασκήσεων, η οποία αποσκοπεί στην αξιολόγηση, στην πληρότητα και
στην αποτελεσματικότητα των σχεδίων, των κατευθυντηρίων οδηγιών των
Μνημονίων ενεργειών, του προσωπικού και των μέσων.
Νοείται ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς πρέπει να θεωρούν και να αντιμετωπίζουν τον
σχεδιασμό και τη διεξαγωγή ασκήσεων Πολιτικής Προστασίας ως αναπόσπαστο μέρος του
σχεδιασμού διαχείρισης του κύκλου μιας καταστροφής.
Ο σχεδιασμός και η διεξαγωγή ασκήσεων Πολιτικής Προστασίας που στοχεύουν στην
αντιμετώπιση εκτάκτων αναγκών και στην άμεση/βραχεία διαχείριση των συνεπειών από την
εκδήλωση καταστροφικών φαινομένων, σε τακτά χρονικά διαστήματα, αποτελούν την πιο
ασφαλή και αποτελεσματική μέθοδο για την τακτική και σε βάθος δοκιμασία, εκπαίδευση
και αξιολόγηση της επιχειρησιακής ετοιμότητας, επάρκειας, καθώς και του επιτυχούς
συντονισμού των φορέων σε δράσεις Πολιτικής προστασίας.
Ως Ασκήσεις Πολιτικής Προστασίας νοούνται οι ασκήσεις που οργανώνονται από φορείς
Πολιτικής Προστασίας για τον έλεγχο εφαρμογής των σχεδίων πολιτικής προστασίας, των
μνημονίων ενεργειών και κατευθυντήριων οδηγιών, για την αντιμετώπιση εκτάκτων
αναγκών και την άμεση/βραχεία διαχείριση των συνεπειών από καταστροφικά φαινόμενα.

(Κατευθυντήριες Οδηγίες για τον Σχεδιασμό και τη διεξαγωγή Ασκήσεων Πολιτικής

Προστασίας, 2020).
Η διεξαγωγή Ασκήσεων Πολιτικής Προστασίας έπεται της ολοκλήρωσης του σχεδιασμού
των φορέων (σχέδια πολιτικής προστασίας, σχέδια δράσεων και μνημόνια ενεργειών), τον
οποίο μέσα από τις διαδικασίες της αποτίμησης, καλείται να δοκιμάσει και να τον βελτιώσει
σε ρεαλιστικές συνθήκες.
Στον προγραμματισμό ασκήσεων των φορέων Πολιτικής Προστασίας θα πρέπει να
προηγείται η εκπαίδευση και άσκηση του προσωπικού σε θέματα κατανομής ρόλων και
αρμοδιοτήτων εσωτερικά των υπηρεσιών τους, που θα στοχεύουν στην κοινή αντίληψη και
στις συνέργειες που είναι απαραίτητες για να επιτευχθεί η αποστολή του φορέα.
Η διεξαγωγή των ασκήσεων υλοποιείται όταν συντρέχει τουλάχιστον ένας από τους
παρακάτω λόγους που ακολουθούν:
 Για να εξακριβωθεί σε ποιο βαθμό το Σχέδιο ή το Μνημόνιο ενεργειών είναι
ολοκληρωμένο, απλό, κατανοητό και σαφές και εάν περιγράφει με επάρκεια τις
δράσεις, τους ρόλους και τις αρμοδιότητες σε όλες τις φάσεις κινητοποίησης.
 Έχει παρέλθει μεγάλο χρονικό διάστημα από την τελευταία φορά της ενεργοποίησης
ή της δοκιμής του Σχεδίου.
 Έχει γίνει αναθεώρηση του Σχεδίου.
 Υπάρχει θεσμική (κοινοτική ή εθνική) υποχρέωση για την διεξαγωγή ασκήσεων σε
τακτά χρονικά διαστήματα.
 Έχουν γίνει αλλαγές στο προσωπικό που εμπλέκεται στην εφαρμογή των Σχεδίων
αυτών.
 Έχει γίνει διαπίστωση μειωμένης αποτελεσματικότητας κατά την εφαρμογή των
Σχεδίων σε πραγματική έκτακτη ανάγκη.
10.2 Οφέλη και Μειονεκτήματα διεξαγωγής Aσκήσεων Πολιτικής

Προστασίας
Με τη διεξαγωγή ασκήσεων Πολιτικής Προστασίας επιτυγχάνεται:

 Ο έλεγχος και η δοκιμασία πληρότητας των Σχεδίων έκτακτης ανάγκης και της
συνεργασίας που απαιτείται μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων.
 Η αναγνώριση επικαλύψεων ή κενών στις αρμοδιότητες και στους ρόλους των
εμπλεκόμενων φορέων.
 Η εκτίμηση και ο προσδιορισμός των απαραίτητων πόρων (ανθρώπινων και υλικών).
 Η βελτίωση της απόδοσης του προσωπικού.
 Η βελτίωση του συντονισμού, των επικοινωνιών, της συλλογής και διαχείρισης
πληροφορίας μεταξύ των εμπλεκομένων φορέων.
 Η ανάπτυξη συνεργασίας μεταξύ του προσωπικού των εμπλεκόμενων φορέων υπό
ελεγχόμενες συνθήκες (ασφαλές και άνετο περιβάλλον, χωρίς ιδιαίτερη πίεση
χρόνου κλπ), όπου αυτό έχει ως αποτέλεσμα το προσωπικό να γνωρίζεται και να
δημιουργούνται καλές εργασιακές σχέσεις.
 Η δοκιμή νέων τεχνικών και μεθοδολογιών.
 Η προσομοίωση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης όπου το ασκούμενο προσωπικό
λαμβάνει αποφάσεις υπό συνθήκες αυξημένης πίεσης.
 Η ενδυνάμωση της πεποίθησης του κοινού ότι στο πλαίσιο της διαχείρισης της
κατάστασης έκτακτης ανάγκης, οι εμπλεκόμενοι φορείς λαμβάνουν σοβαρά την
αποστολή τους και προετοιμάζονται για την εκπλήρωσή της.
Η απόφαση για το σχεδιασμό και τη διεξαγωγή ασκήσεων, ενέχει και διάφορα

μειονεκτήματα που είναι τα ακόλουθα:
 Κάποιες κατηγορίες ασκήσεων, όπως οι ασκήσεις πεδίου ή πλήρους ανάπτυξης,

έχουν σημαντικό οικονομικό κόστος.
 Ασκήσεις που δεν έχουν σχεδιαστεί και αξιολογηθεί καταλλήλως δύναται να
δημιουργήσουν λανθασμένα στο προσωπικό και στη διοίκηση του ασκούμενου
φορέα την ψευδαίσθηση ότι είναι επαρκώς προετοιμασμένοι για την αντιμετώπιση
μίας κατάστασης έκτακτης ανάγκης.
 Ασκήσεις που δεν έχουν σχεδιαστεί επαρκώς ή ασκήσεις κατά τις οποίες δεν
επετεύχθησαν οι αντικειμενικοί στόχοι που τέθηκαν, ενδέχεται να έχουν αρνητική
επίδραση στο ηθικό του προσωπικού των υπηρεσιών που συμμετείχαν στην
άσκηση.

10.3 Κατηγορίες, Είδη και Τύποι Ασκήσεων Πολιτικής Προστασίας
Οι ασκήσεις Πολιτικής Προστασίας ταξινομούνται στις δύο ακόλουθες μεγάλες κατηγορίες:
1. «θεωρητικές» ασκήσεις ή ασκήσεις συζήτησης (discussion based exercises).

2. «πρακτικές» ασκήσεις ή ασκήσεις επιχειρήσεων (operations based
exercises).
Παρακάτω ακολουθεί η ανάλυση των δύο αυτών κατηγοριών.
1) Οι «θεωρητικές» ασκήσεις επικεντρώνονται σε θέματα κατανομής ρόλων και

αρμοδιοτήτων, στρατηγικής, ακολουθούμενων πολιτικών (policies) και κατευθυντήριων
οδηγιών/διαδικασιών για το σύνολο των λειτουργιών σε κάθε Φάση του Συστήματος
Κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας.
Οι θεωρητικές ασκήσεις αποσκοπούν στη συζήτηση και στην ανταλλαγή απόψεων για το
σύνολο των παραπάνω θεμάτων, μέσω της περιγραφής από τους ασκούμενους, των δράσεων
και των ενεργειών στις οποίες θα προέβαιναν.
Η διενέργεια «θεωρητικών» ασκήσεων αποτελεί συνήθως το πρώτο βήμα για να υλοποιηθεί
το πρόγραμμα ασκήσεων ενός φορέα και η απαιτούμενη προετοιμασία για την μετάβαση
στην διεξαγωγή «πρακτικών» ασκήσεων και συνήθως προηγείται χρονικά κατά τη διαδικασία
κατάρτισης του ετήσιου προγράμματος ασκήσεων.
Τα δύο βασικά είδη ασκήσεων των «θεωρητικών» ασκήσεων είναι:
 οι Ασκήσεις Προσανατολισμού (Orientation Exercises) και
 οι Ασκήσεις επί Χάρτου-Α.Ε.Χ.(Tabletop Exercises, Τ.Τ.Χ.)
Ασκήσεις Προσανατολισμού (Orientation Exercises).

Οι Ασκήσεις Προσανατολισμού ενδείκνυνται να προηγούνται οποιουδήποτε άλλου είδους
άσκησης, προκειμένου να εξασφαλίζεται η εξοικείωση του προσωπικού των εμπλεκόμενων
φορέων με τα Σχέδια αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών και τα αντίστοιχα Μνημόνια
ενεργειών. Το βασικό πλεονέκτημα των Ασκήσεων Προσανατολισμού είναι ότι δεν
απαιτείται για την υλοποίησή τους υψηλό κόστος και μεγάλο χρονικό διάστημα, ούτε η
απασχόληση μεγάλου αριθμού προσωπικού των εμπλεκόμενων φορέων για την προετοιμασία
και τον σχεδιασμό τους. Επιπλέον, υπάρχει άνεση χρόνου για την ανάπτυξη μιας

εποικοδομητικής συζήτησης, κατά οποία δεν απαιτείται να ληφθούν τελικές αποφάσεις.

Οι ασκήσεις αυτού του τύπου συνήθως λειτουργούν:
 Με την μορφή Σεμιναρίου (Seminar), όταν ο σκοπός που επιδιώκεται είναι η

ενημέρωση και εκπαίδευση των εμπλεκόμενων υπηρεσιών.
 Είτε με την μορφή Συναντήσεων Πρακτικής Εργασίας (workshop), όπου
γίνεται σύσταση μικρών Ομάδων Εργασίας με σκοπό την συζήτηση, την
ανταλλαγή απόψεων και την διατύπωση συμπερασμάτων και προτάσεων σε
συγκεκριμένα θέματα που έχουν παρουσιάσει πρόβλημα κατά την εφαρμογή
ενός Σχεδίου έκτακτης ανάγκης. Με την ολοκλήρωση των
εργασιών/συναντήσεων, παρουσιάζονται από τους επικεφαλής των Ομάδων
Εργασίας τα συμπεράσματα και οι προτάσεις τους σε όλους τους συμμετέχοντες
και στη συνέχεια ακολουθεί σχετική συζήτηση.
Ασκήσεις επί Χάρτου-Α.Ε.Χ. (Tabletop Exercises, Τ.Τ.Χ.)

Oι Ασκήσεις επί Χάρτου διεξάγονται συνήθως σε κλειστό χώρο (πχ αίθουσες συνεδριάσεων)
και δεν περιλαμβάνουν την ανάπτυξη δυνάμεων, ούτε τη χρήση εξοπλισμού. Το προσωπικό
που συμμετέχει στελεχώνει ιεραρχικά υψηλές θέσεις ή/και σημαντικές θέσεις (θέσεις –
κλειδιά) των ασκούμενων φορέων και όχι το σύνολο του προσωπικού.
Οι Ασκήσεις επί Χάρτου μπορεί να είναι ιδιαίτερα απλές και να σχεδιάζονται με σκοπό να
δοκιμαστεί μία μόνο λειτουργία ενός Σχεδίου ή ιδιαίτερα πολύπλοκες για να δοκιμαστεί ένα
μόνο Σχέδιο στο σύνολό του.
Αυτός ο τύπος ασκήσεων έχει βασικό σκοπό την πρόκληση της συζήτησης μεταξύ των
ασκουμένων σχετικά με τον τρόπο αντιμετώπισης της κατάστασης έκτακτης ανάγκης που
παρουσιάζεται στο σενάριο. Κατά τη διεξαγωγή αυτού του τύπου των ασκήσεων, οι
ασκούμενοι με βάση τα Σχέδια αντιμετώπισης εκτάκτων αναγκών, καλούνται να εξετάσουν
την επάρκεια των υφιστάμενων Σχεδίων, να λάβουν αποφάσεις και να περιγράψουν τις
δράσεις που απαιτούνται για να αντιμετωπιστεί η κατάσταση έκτακτης ανάγκης που
παρουσιάζεται στο σενάριο. Είναι ιδιαίτερα κατάλληλες για τον έλεγχο των Σχεδίων και
στοχεύουν στην αναγνώριση και στον προσδιορισμό των διαφόρων αδυναμιών, κενών,
προβλημάτων ή επικαλύψεων που σχετίζονται με τους ρόλους και τις αρμοδιότητες των
εμπλεκομένων φορέων και στην διερεύνηση της επάρκειας των κατευθυντήριων οδηγιών και

των χρησιμοποιούμενων μεθοδολογιών και συστημάτων, κυρίως με έμφαση στα θέματα

συντονισμού και συνεργασίας.
Κατά την διεξαγωγή των Ασκήσεων επί Χάρτου, οι ασκούμενοι ανάλογα με τον ρόλο, τις
αρμοδιότητές και τον αριθμό που έχουν, κάθονται σε ένα μόνο τραπέζι ή σε πολλά τραπέζια
που είναι τοποθετημένα σε μία ή περισσότερες αίθουσες. Μία τέτοιου είδους απόφαση
λαμβάνεται από την Ομάδα Σχεδίασης της Άσκησης (Ο.ΣΧ.Α ) προκειμένου να υφίσταται η
πιο ρεαλιστική προσομοίωση της πραγματικότητας, όπου διάφορες ομάδες ασκουμένων (που
στην πραγματική κατάσταση έκτακτης ανάγκης θα βρίσκονται σε διαφορετικούς τοποθεσίες
ή/και χώρους) θα πρέπει να επικοινωνήσουν μεταξύ τους και να συντονίσουν τις δράσεις
τους.
Συνήθως οι ασκήσεις αυτής της κατηγορίας πραγματοποιούνται σε πλασματικό χρόνο,
προκειμένου να μπορεί να γίνει προσομοίωση καταστάσεων και συμβάντων που θα
απαιτούσαν σε πραγματικό χρόνο πολύ μεγαλύτερο διάστημα από την διάρκεια της άσκησης,
αλλά είναι δυνατόν να πραγματοποιούνται και σε συνδυασμό πλασματικού-πραγματικού
χρόνου ανάλογα με τις εκπαιδευτικές προτεραιότητες κάθε άσκησης.
Οι Ασκήσεις σταθμού διοικήσεως (Command Post Exercise, C.P.Χ.) αποτελούν μια

υποκατηγορία των ασκήσεων επί χάρτου. Έχουν ως κύριο στόχο την «εξάσκηση» του
προσωπικού που στελεχώνει τα διάφορα όργανα διοίκησης, ελέγχου και συντονισμού
επιχειρήσεων (Κέντρα Επιχειρήσεων πχ ΕΚΑΒ, ΕΣΚΕ/ΚΕΠΠ κτλ). Γι᾿ αυτό τον λόγο, η
αναφορά τους γίνεται συνήθως και ως Ασκήσεις Σταθμού Διοικήσεως.
Η σύνταξη του σεναρίου, το οποίο βασίζεται σε προηγούμενο πραγματικό ή σε υποθετικό
περιστατικό, εστιάζεται στις επικοινωνίες, στη διαχείριση πληροφορίας και στη λήψη
αποφάσεων (αρχική εκτίμηση, συλλογή, πληροφοριών, παρακολούθηση, απόφαση,
κινητοποίηση, αποκλιμάκωση) μεταξύ και εντός των διαφόρων οργάνων διοίκησης, ελέγχου
και συντονισμού επιχειρήσεων (Κέντρα Επιχειρήσεων). Οι ασκήσεις αυτού του είδους
ενδείκνυται να πραγματοποιούνται σε πραγματικό χρόνο, επειδή κατά την διεξαγωγή τους
καταβάλλεται κάθε δυνατή προσπάθεια προκειμένου οι ασκούμενοι να υποβάλλονται σε
συνθήκες ιδιαίτερης πίεσης όπως συμβαίνει σε συνθήκες μίας πραγματικής κατάστασης
έκτακτης ανάγκης.
Επιπλέον, κατά την διεξαγωγή τους πρέπει το σύνολο των καταστάσεων, των διαδικασιών
και των φορέων εκτός του σταθμού διοικήσεων ή της ομάδας των ασκούμενων να

προσομοιώνονται. Για το λόγο αυτό, είναι απαραίτητη η χρήση έμπειρου προσωπικού και
κατάλληλου τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού για την εξασφάλιση της ρεαλιστικής
προσομοίωσης του εξωτερικού περιβάλλοντος.
2) Οι «πρακτικές» ασκήσεις ή Ασκήσεις Επιχειρήσεων (Operations based Exercises)

Οι «πρακτικές» ασκήσεις επικεντρώνονται κυρίως στην υλοποίηση δράσεων στο τακτικό
επίπεδο, δίχως να αποκλείεται το ενδεχόμενο να συνδυάζουν και θέματα στα οποία
επικεντρώνονται οι «θεωρητικές» ασκήσεις.
Με τις Ασκήσεις Επιχειρήσεων επιδιώκεται:
 Να αποσαφηνιστούν οι ρόλοι και οι αρμοδιότητες των εμπλεκόμενων φορέων.

 Να βελτιωθούν οι ικανότητες των ατόμων και ομάδων στην εκτέλεση
συγκεκριμένων δράσεων.
 Να βελτιωθεί η συνεργασία, του συντονισμού και της επικοινωνίας των φορέων
στο πεδίο.
 Να προσδιοριστούν οι ελλείψεις σε ανθρώπινο δυναμικό ή υλικούς πόρους
για την εφαρμογή Σχεδίων και την εκτέλεση των κατευθυντήριων οδηγιών.
 Να γίνει έλεγχος της διαδικασίας λήψης αποφάσεων και η υλοποίηση
τους στο πεδίο.
Η διενέργεια ασκήσεων αυτής της κατηγορίας προϋποθέτει στο ελάχιστο την ύπαρξη Σχεδίων
και κατευθυντήριων οδηγιών, τα οποία έχουν ήδη εκδοθεί και «περάσει επιτυχώς» την
δοκιμασία των «θεωρητικών» ασκήσεων. Όλες τις ασκήσεις επιχειρήσεων τις χαρακτηρίζει η
ανάπτυξη προσωπικού, εξοπλισμού και γενικά υλικών πόρων για την υλοποίηση
συγκεκριμένων δράσεων, κυρίως στο τακτικό επίπεδο, σε όσο το δυνατόν πραγματικές
συνθήκες για μία χρονική περίοδο, η οποία δύναται να προσδιορίζεται από λίγες ώρες έως
αρκετές ημέρες.
Τα τρία βασικά είδη ασκήσεων αυτής της κατηγορίας είναι τα ακόλουθα και
διαφοροποιούνται μεταξύ τους ανάλογα με την κλίμακα των δυνάμεων και των υλικών
πόρων που αναπτύσσεται:
 τα Γυμνάσια,
 οι Ασκήσεις Λειτουργιών και

 οι Ασκήσεις Πεδίου ή Πλήρους Ανάπτυξης.
Γυμνάσια (Drills)
Ως Γυμνάσιο, ορίζεται μία εποπτευόμενη δραστηριότητα, η οποία πραγματοποιείται με
σκοπό να εξασκηθεί ή να δοκιμαστεί μία διαδικασία ή δράση που υλοποιείται από έναν μόνο
φορέα ή οργανική του μονάδα (Δ/νση, Τμήμα, Γραφείο, Κέντρο Επιχειρήσεων κλπ) ή
περισσότερους φορείς.
Τα Γυμνάσια αποτελούν την πιο απλή μορφή ασκήσεων. Οι απαιτήσεις σχεδιασμού για την
διοργάνωση Γυμνασίων είναι ελάχιστες. Παραδείγματα Γυμνασίων αποτελούν οι ασκήσεις
χρήσης οποιουδήποτε τύπου εξοπλισμού (π.χ. εκκένωσης κτιρίων, γραμμή απολύμανσης
προσωπικού κλπ.).
Συνήθως αυτές οι ασκήσεις χρησιμοποιούνται για να γίνει:
 Πρακτική εφαρμογή ή δοκιμασία νέων διαδικασιών.

 Εκπαίδευση στη χρήση νέου εξοπλισμού.
 Πραγματοποίηση της «δοκιμαζόμενης» δράσης σε περιβάλλον που προσομοιώνει με
τον κατά το δυνατόν πιο ρεαλιστικό τρόπο τις πραγματικές συνθήκες.
 Αξιολόγηση της απόδοσης του προσωπικού με βάση καθιερωμένα και αποδεκτά
πρότυπα (standards), που συνδέονται είτε με κανόνες ασφαλείας (safety rules), είτε με
την εκτέλεση διαδικασιών (Standard Operation Procedures - SOP), όπως αυτές
προβλέπονται από τις κατευθυντήριες οδηγίες της Κεντρικής Διοίκησης.
 «Εξάσκηση» και «συντήρηση» των υφιστάμενων δεξιοτήτων του προσωπικού.
Ασκήσεις Λειτουργιών (Functional Exercises)

Οι ασκήσεις Λειτουργιών έχουν σκοπό την δοκιμή και αξιολόγηση των ικανοτήτων του
προσωπικού και την επάρκεια του τεχνολογικού εξοπλισμού και των διαδικασιών και
πρωτοκόλλων που απαιτούνται για να υλοποιηθεί μια συγκεκριμένη λειτουργία του
συστήματος (πχ στάνταρ και εναλλακτικές επικοινωνίες, διαχείριση και διακίνηση
μηνυμάτων προειδοποίησης για τσουνάμι κτλ). Πραγματοποιείται δοκιμή διαδικασιών και
εξάσκηση των ικανοτήτων ατόμων και ομάδων στην εκτέλεση όλων ή μερικών μόνο
δράσεων μίας λειτουργίας ή μικρού αριθμού αλληλοεξαρτώμενων ομάδων λειτουργιών.
Η διεξαγωγή των ασκήσεων αυτού του τύπου πραγματοποιείται συνήθως σε Κέντρα

Επιχειρήσεων, είτε σε συνδυασμό με την απαραίτητη ανάπτυξη προσωπικού και υλικών

πόρων στο πεδίο που επιτρέπει τον έλεγχο της επίτευξης των αντικειμενικών στόχων της
άσκησης, είτε με απλή προσομοίωση της ανάπτυξης τους.
Ασκήσεις Πεδίου Πλήρους Ανάπτυξης (Full-scale Exercises, Practical, Operational,

Field, Live Exercises)
Οι Ασκήσεις Πεδίου Πλήρους Ανάπτυξης αναφέρονται και ως Τακτικές Ασκήσεις μετά
Δυνάμεων, (Τ.Α.Μ.Δ.) και είναι ασκήσεις που έχουν υψηλό οικονομικό κόστος, υψηλές
απαιτήσεις σχεδίασης, συντονισμού και αξιολόγησης.Οι Ασκήσεις Πεδίου Πλήρους
Ανάπτυξης είναι οι πιο δαπανηρές και πολύπλοκες ασκήσεις, επειδή σε αυτές συμμετέχουν
πολλές υπηρεσίες και πολλά επίπεδα διοίκησης, ελέγχου και συντονισμού επιχειρήσεων και
δοκιμάζονται με την κινητοποίηση του πραγματικού προσωπικού και των μέσων κάθε
φορέα, πολλές αλληλοεπηρεαζόμενες σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό, λειτουργίες του
συστήματος κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας.
Το προσωπικό και οι υλικοί πόροι αναπτύσσονται και κινητοποιούνται στο πεδίο όπου
εκτελούν τις δράσεις που εμπίπτουν στις αρμοδιότητές τους, σε συμφωνία με τα οριζόμενα
στα Σχέδια. Δύναται το σενάριο να περιλαμβάνει ανάπτυξη προσωπικού και υλικών πόρων
σε περισσότερες από μία τοποθεσίες, όπου το χαρακτηριστικό αυτό δημιουργεί αυξημένες
απαιτήσεις στο σχεδιασμό και στη διεξαγωγή τους. Λαμβάνουν χώρα σε πραγματικό χρόνο,
με περιορισμένη δυνατότητα για συζήτηση, σε ένα περιβάλλον που προσομοιώνει κατά το
δυνατόν περισσότερο και πιο ρεαλιστικά την κατάσταση που είναι δυνατόν να δημιουργηθεί
από την εκδήλωση ενός καταστροφικού φαινομένου, δηλαδή σε συνθήκες που υπάρχει
ιδιαίτερη πίεση. Για την επίτευξη ρεαλιστικού περιβάλλοντος είναι δυνατόν να
χρησιμοποιούνται ηθοποιοί, οι οποίοι παίζουν το ρόλο των διαφόρων κατηγοριών του
προσωπικού, των πληγέντων, των ΜΜΕ κλπ.
Στις ασκήσεις αυτού του τύπου, δίνεται ιδιαίτερη έμφαση στα θέματα της ασφάλειας, της
περιφρούρησης του χώρου της άσκησης, καθώς και στα θέματα διοικητικής μέριμνας.
Συνδυασμός κατηγοριών ασκήσεων

Μερικές φορές κρίνεται σκόπιμο η πραγματοποίηση ασκήσεων στις οποίες γίνεται
συνδυασμός των χαρακτηριστικών διαφόρων κατηγοριών ή ειδών ασκήσεων. Για
παράδειγμα, για κάποια τμήματα (ή λειτουργίες) του σχεδίου πραγματοποιείται Άσκηση επί

Χάρτου, ενώ για άλλα τμήματα του σχεδίου γίνεται Άσκηση Πεδίου Πλήρους Ανάπτυξης ή
Άσκηση Λειτουργιών.
Στον Πίνακα 10.1 που ακολουθεί, παρουσιάζονται οι λόγοι για την λήψη απόφασης
διενέργειαςaάσκησης.
ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΥΖΗΤΗΣΗΣ ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ

Άσκηση
Άσκηση Άσκηση Πεδίου
Άσκηση επί Χάρτου, Λειτουργίας,
Προσανατολισμού Γυμνάσιο Πλήρους Ανάπτυξης
ΑΕΧ Άσκηση Σταθμού
Διοίκησης
Δοκιμασία και έλεγχος της Δοκιμασία και έλεγχος
Εκδόθηκε Αξιολόγηση
κατανόησης των Εκπαίδευση δυνατοτήτων
Νέο σχέδιο οιασδήποτε
αρμοδιοτήτων από το προσωπικού προσωπικού και
λειτουργίας
προσωπικό των φορέων εξοπλισμού
Παρατήρηση
Νέες διαδικασίες / Προσδιορισμός Επισφράγιση
Δοκιμασία και έλεγχος του δοκιμασία και
κατευθυντήριες δυνατοτήτων επιβεβαίωση
συστήματος διαχείρισης έλεγχος της χρήσης
οδηγίες υλικών πόρων και οριστικοποίηση νέων
πληροφοριών εγκαταστάσεων και
προσωπικού μεθοδολογιών
μέσων
Εδραίωση της
Έλεγχος/ κατανόησης
Νέο προσωπικό ή Αξιολόγηση του εγκεκριμένων Κατανομή /
διαπίστωση
ηγεσία διϋπηρεσιακού κατευθυντήριων καταμερισμός υλικών
δυνατοτήτων
συντονισμού πόρων και προσωπικού
εξοπλισμού οδηγιών /
διαδικασιών
Εκπαίδευση του
προσωπικού σε θέματα Προσδιορισμός
Νέος κίνδυνος διϋπηρεσιακής χρόνων Ανάλυση πληροφοριών
συνεργασίας και ανταπόκρισης
διαπραγματεύσεων
Εξέταση της
Εξάσκηση στην Θεσμική Διϋπηρεσιακή
Νέα εγκατάσταση επάρκειας των
ομαδική επίλυση Υποχρέωση συνεργασία
διαθέσιμων πόρων
προβλημάτων
Δοκιμασία σπανίως Διϋπηρεσιακές
Νέα εμπλεκόμενη Εξοικείωση των
χρησιμοποιούμενων επιχειρήσεις και
υπηρεσία διευθυντικών στελεχών
πόρων σχέσεις
Δεν έχουν Πρακτική
εκδηλωθεί Επιβεβαίωση των
Μελέτη συγκεκριμένης Προσέλκυση της
πρόσφατα σχέσεων
περίπτωσης προσοχής των ΜΜΕ
καταστάσεις διϋπηρεσιακής
έκτακτης ανάγκης συνεργασίας
Δεν έχουν γίνει Συγκεκριμένη περιοχή ή
Θεσμική Υποχρέωση Διαπραγματεύσεις
ασκήσεις υποδομή που κινδυνεύει
Εξέταση και έλεγχος
εναλλακτικού σχεδιασμού Θεσμική Υποχρέωση
για την ανάπτυξη του
ανθρωπίνου δυναμικού
Θεσμική Υποχρέωση
Πίνακας 10.1 Λόγοι για την λήψη απόφασης διενέργειας άσκησης
50
(Κατευθυντήριες Οδηγίες για τον Σχεδιασμό και τη διεξαγωγή Ασκήσεων Πολιτικής Προστασίας, 2020)

10.4 Μελέτη περίπτωσης : Άσκηση επί χάρτου με την κωδική ονομασία

«ΣΑΜΑΡΙΑ ΔΑ-SOS-2012»
Στο πλαίσιο της προστασίας της ανθρώπινης ζωής, της υγείας και περιουσίας των πολιτών
και του φυσικού περιβάλλοντος, με δεδομένο ότι η γνώση και η ετοιμότητα αποτελεί την
καλύτερη προετοιμασία για την αντιμετώπιση ενός καταστροφικού γεγονότος και
σύμφωνα πάντα με το θεσμικό πλαίσιο, συντάσσονται σχέδια έκτακτης ανάγκης από
όλους τους εμπλεκόμενους φορείς, η εφαρμογή των οποίων ελέγχεται με την διενέργεια
ασκήσεων. Με αυτόν τον τρόπο, γίνεται έλεγχος της ετοιμότητας του μηχανισμού της
Πολιτικής Προστασίας στην αντιμετώπιση μιας καταστροφής και του τρόπου διαχείρισης
των συνεπειών της.
Η Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης σε συνεργασία με την Περιφέρεια και τους Δήμους
της Κρήτης, δίνοντας ιδιαίτερη βαρύτητα στη συνεχή προετοιμασία των Φορέων
Πολιτικής Προστασίας για την πρόληψη και καταστολή φυσικών καταστροφών,
καταβάλλει κάθε δυνατή προσπάθεια για την επίτευξη του σκοπού αυτού, ιδιαίτερα σε
ευαίσθητες περιοχές, όπως ο Εθνικός Δρυμός Σαμαριάς. Για τον λόγο αυτό, διεξήχθη μια
άσκηση επί χάρτου Πολιτικής Προστασίας με την κωδική ονομασία «ΣΑΜΑΡΙΑ ΔΑ-
SOS-2012», στην παραπάνω περιοχή, με γενικό σκοπό να ελεγχθούν, να δοκιμασθούν και
να αξιολογηθούν τα σχέδια έκτακτης ανάγκης και οι ενέργειες όλων των εμπλεκομένων
φορέων καθώς και των διαδικασιών της Πολιτικής Προστασίας που σχετίζονται με την
ετοιμότητα, την αντιμετώπιση και την αποκατάσταση καταστροφών που θα προκληθούν
από πυρκαγιά στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς και ιδιαίτερα για την προστασία και την
απομάκρυνση των πολιτών με ασφάλεια. Οι αντικειμενικοί στόχοι της άσκησης
αφορούσαν:
 τη διοίκηση, τον έλεγχο και το συντονισμό των επιχειρήσεων

 τις επικοινωνίες και τη διαχείριση πληροφοριών
 την ενημέρωση και την προστασία του κοινού
Στο πλαίσιο αυτό, η Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης

Κρήτης, ανέλαβε το συντονισμό στο σχεδιασμό και στη διοργάνωση αυτής της
διϋπηρεσιακής επί χάρτου άσκησης Πολιτικής Προστασίας, η οποία αφορούσε πυρκαγιά
στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς και διεξήχθη την Πέμπτη, 26 Ιουλίου 2012, στην αίθουσα του

Κέντρου Πληροφόρησης στο Ξυλόσκαλο του Ομαλού του νομού Χανίων. Η κωδική
ονομασία της άσκησης «ΣΑΜΑΡΙΑ-ΔΑ-SOS 2012» καταδείχνει συνοπτικά την τοποθεσία
όπου εκδηλώνεται η πυρκαγιά. ( Βλέπε Εικόνα 10.1). Η συγκεκριμένη περιοχή επιλέχτηκε,
όχι μόνο λόγω του μεγάλου αριθμού επισκεπτών που διασχίζουν καθημερινά το φαράγγι
τους καλοκαιρινούς μήνες, αλλά και λόγω της πυκνής βλάστησης και της δύσκολης
τοπογραφίας της, για την ασφαλή απομάκρυνση των πολιτών. Ο Εθνικός δρυμός Σαμαριάς
έχει ενταχθεί σε παγκόσμιο επίπεδο στο δίκτυο αποθεμάτων της βιόσφαιρας από την
ΟΥΝΈΣΚΟ και αποτελεί ένα σημαντικό στοιχείο από οικολογική, οικονομική και κοινωνική
άποψη για την Κρήτη, καθώς ένα μεγάλο μέρος του τουρισμού της επισκέπτεται το φαράγγι
της Σαμαριάς. Σύμφωνα με στοιχεία της Δ/νσης Δασών Χανίων ο μέσος αριθμός επισκεπτών
ανά έτος είναι περίπου 216.000 και στους μήνες Ιούλιο και Αύγουστο δέχεται το μεγαλύτερο
αριθμό (άγγιξε τους 1.716 επισκέπτες ανά ημέρα τον Αύγουστο 2008 και 2.302 τον
Αύγουστο 1993). Οι επισκέπτες διασχίζουν το φαράγγι από κεντρικό περιπατητικό μονοπάτι
μήκους 16 χλμ από τη θέση Ξυλόσκαλο το οποίο καταλήγει στην Αγ. Ρουμέλη. Η κρίσιμη
περίοδος εκδήλωσης πυρκαγιών συμπίπτει με την περίοδο όπου δέχεται το μεγαλύτερο
αριθμό επισκεπτών, ο οποίος κυμαίνεται από 1.000 έως 2.500 άτομα. Έως σήμερα, έχουν
καταγραφεί τέσσερα συμβάντα εκδήλωσης πυρκαγιών εντός του φαραγγιού (1981, 1987,
1998, 2000) με σημείο έναρξης τις θέσεις των οργανωμένων χώρων ανάπαυσης.
Εικόνα 10.1 Το φαράγγι της Σαμαριάς – η περιοχή εκδήλωσης της πυρκαγιάς

0. 1

Η έκβαση της άσκησης και τα αποτελέσματα της αποτίμησης αποτελούν οδηγό για την
υιοθέτηση διορθωτικών ενεργειών, οι οποίες θα ενισχύσουν την αποτελεσματικότητα των
Φορέων Πολιτικής Προστασίας, προκειμένου να γίνεται στο μέλλον διαχείριση συμβάντων
που θα είναι ανάλογα του σεναρίου. Με την διεξαγωγή αυτής της άσκησης, διαπιστώθηκαν
οι αδυναμίες του συστήματος κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας σε περίπτωση
πυρκαγιάς και διατυπώθηκαν προτάσεις προκειμένου να βελτιωθεί η διαχείριση της
πυρκαγιάς και συγκεκριμένα στην ευαίσθητη περιοχή του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς.
Το κόστος της άσκησης καλύφθηκε από την Δ/νση Πολιτικής Προστασίας της
Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης, από τον Δήμο Πλατανιά, και από τον Φορέας
Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς.
10.5 Το σενάριο της άσκησης
Το σενάριο της άσκησης αναφερόταν σε εκδήλωση πυρκαγιάς στο ΒΔ τμήμα και εντός του
φαραγγιού του Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς, η οποία έλαβε μεγάλες διαστάσεις λόγω των ΒΔ
ανέμων, με αποτέλεσμα οι επισκέπτες και το προσωπικό να διατρέχουν μεγάλο κίνδυνο και
να πραγματοποιηθεί, για την ασφάλειά τους, η μετακίνησή τους σε χώρους καταφυγής
(συγκέντρωσης) και στη συνέχεια η έγκαιρη απομάκρυνσή τους από αυτούς, καθώς κρίθηκε
αναγκαίο. Υπήρξαν τραυματισμοί, αναπνευστικά προβλήματα λόγω καπνού, καρδιακά
επεισόδια τα οποία έχρηζαν άμεση περίθαλψης και μεταφοράς ασθενούς. Επιπλέον, υπήρξαν
προβλήματα πανικού επισκεπτών στο λιμάνι της Αγ. Ρουμέλης με ανατροπή βάρκας με δύο
αγνοούμενους. Μερικά από τα γεγονότα που συνέθεταν το σκηνικό αντιμετώπισης της
καταστροφής είναι η προστασία και ασφαλής απομάκρυνση επισκεπτών και τραυματιών,
καθώς και η προσπάθεια κατάσβεσης της πυρκαγιάς.
Η δομή και το περιεχόμενο της άσκησης καθορίστηκαν με βάση το «Εγχειρίδιο Σχεδιασμού
Διεξαγωγής και Αποτίμησης Ασκήσεων Πολιτικής Προστασίας» της Γενικής Γραμματείας
Πολιτικής Προστασίας και από την εμπειρία που αποκτήθηκε από την άσκηση πολιτικής
προστασίας του Ευρωπαϊκού μηχανισμού «ΠΟΣΕΙΔΩΝ», της οποίας τον συντονισμό είχε η
Δ/νση Πολιτικής Προστασίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης.
Το σενάριο απαιτούσε συνεργασία μεταξύ των εμπλεκόμενων φορέων τόσο του Δημοσίου,

όσο και του Ιδιωτικού τομέα καθώς και τη διαχείριση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης σε
περίπτωση πυρκαγιάς μέσα στον Εθνικό Δρυμό. Οι αντικειμενικοί στόχοι της άσκησης
αφορούσαν:
 τη διοίκηση, τον έλεγχο και το συντονισμό των επιχειρήσεων

 τις επικοινωνίες και τη διαχείριση πληροφοριών
 την ενημέρωση και την προστασία του κοινού
10.6 Σχεδιασμός Άσκησης
 Συντονισμός Σχεδιασμού: Ο.ΣΧ.Α (συγκροτείται από Μέλη των εμπλεκόμενων

Φορέων Κρήτης ).
 Παραγωγή Σεναρίου & Επεισοδίων: Ομάδα Σχεδιασμού Άσκησης (Ο.ΣΧ.Α).
 Παραγωγή Έντυπου Υλικού: Δ/νση Πολιτικής Προστασίας, Αποκεντρωμένης
Διοίκησης Κρήτης.
 Παραγωγή Οπτικοακουστικού Υλικού: Δ/νση Πολιτικής Προστασίας,
Αποκεντρωμένης Διοίκησης Κρήτης.
10.7 Φορείς Υλοποίησης της άσκησης
 Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης, Δ/νση Πολιτικής Προστασίας

 Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης, Γενική Δ/νση Δασών & Αγρ. Υποθέσεων
 Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης, Δ/νση Δασών Χανίων
 Περιφέρειας Κρήτης, Δ/νση Πολιτικής Προστασίας
 Περιφέρειας Κρήτης, Τμήμα Πολιτικής Προστασίας Π.Ε. Χανίων

10.8 Συντονισμός Άσκησης
 Συντονιστής: Διευθυντής της Δ/νση Πολιτικής Προστασίας της Α.Δ. Κρήτης
 Υποστηρικτική Ομάδα Συντονιστή: Τρία μέλη από την Ο.ΣΧ.Α.
10.9 Εμπλεκόμενοι Φορείς
 Υπουργείο Προστασίας του Πολίτη, Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας

(Προσομοιώθηκε από «ελεγκτές» άσκησης)
 Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης:
 Γενικός Γραμματέας
 Δ/νση Πολιτικής Προστασίας
 Γενική Δ/νση Δασών & Αγροτικών Υποθέσεων
 Δ/νση Συντονισμού & Επιθεώρησης Δασών
 Δ/νση Δασών νομού Χανίων
 Πληροφορικής & Επικοινωνιών
 Περιφέρεια Κρήτης:
 Αντιπεριφερειάρχης Χανίων
 Δ/νση Πολιτικής Προστασίας
 Τμήμα Πολιτικής Προστασίας Π.Ε. Χανίων
 Σ.Ο.Π.Π. Χανίων
 Περιφερειακή Διοίκηση Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Κρήτης
 Διοίκηση Πυροσβεστικών Υπηρεσιών Χανίων
 Γενική Αστυνομική Δ/νση ΕΛ.ΑΣ. Κρήτης
 7η Περιφερειακή Διοίκηση Λιμενικού Σώματος ( Κρήτης)
 ΕΚΑΒ 4ης Περιφέρειας Κρήτης
 7η Υγειονομική Περιφέρεια Κρήτης
 V Μεραρχία Κρητών

 Δήμοι Περιφερειακής Ενότητας Χανίων (Δήμος Πλατανιάς, Δήμο Χανίων, Δήμος

Καντάνου και Σελίνου)
 Φορέας Διαχείρισης Εθνικού Δρυμού Σαμαριάς
 Εθελοντικές Ομάδες ενταγμένες στο Συντονιστικό Όργανο Περιφερειακής
Ενότητας Χανίων (Αερολέσχη Σούδας, Αερολέσχη Χανιών, Εθελοντές Εκτάκτου
Αναγκών Χανίων, Εθελοντική Ναυαγοσωστική Μονάδα Χανιών Ν.Ο.Χ.,
Ελληνικός Ορειβατικός Σύλλογος Χανίων, Ελληνικός Ερυθρός Σταυρός - Σώμα
Διασωστών, Σαμαρειτών και Ναυαγοσωστών Χανίων, Εθελοντική Οργάνωση
Έρευνας και Διάσωσης «ΔΙΑΣ», Εθελοντική Ομάδα Δήμου Χανίων, Ένωση
Προστασίας Καταναλωτών Ν. Χανίων «Ε.Π.Κ. Χανίων», Λέσχη 4Χ4 N. Xανίων
(Ε.Ο.Ε.Δ.), Ομάδα εθελοντών Πολιτικής Προστασίας Δήμου Χανίων, Ένωση
Ραδιοερασιτεχνών Κρήτης)
10.10 Επίπεδα Διοίκησης, Ελέγχου και Συντονισμού
 Επιχειρησιακό Επίπεδο: Κέντρο Επιχειρήσεων Πολιτικής Προστασίας

ΓΓΠΠ & 199 ΣΕΚΥΠΣ (Προσομοιώνονται από «ελεγκτές» άσκησης),
Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων Κρήτης / Σ.Ο.Π.Π. Π.Ε. Χανίων
 Τακτικό Επίπεδο: Π.Σ., ΕΛ.ΑΣ., Λ.Σ., Ε.Κ.Α.Β., ΔΥΠΕ, Ε.Δ.,
Περιφερειακή Ενότητα Χανίων, Δήμοι Νομού Χανίων, Εθελοντικές
Ομάδες ενταγμένες στο Σ.Ο.Π.Π. Π.Ε. Χανίων
10.11 Ασκούμενοι / Παίκτες
Τα ασκούμενα Στελέχη (Παίκτες) του τακτικού και του επιχειρησιακού επιπέδου των
εμπλεκόμενων Φορέων ήταν της τάξεως των πενήντα δύο (52) ατόμων και στελέχωσε επτά
(7) Τραπέζια Εργασίας (ΤΕ) που αναπαριστούσαν όργανα και δομές του τακτικού και του

επιχειρησιακού επιπέδου των ασκούμενων Φορέων όπως φαίνεται στην παρακάτω Εικόνα
10.2 που ακολουθεί.
Εικόνα 10.2 Δομή άσκησης – Τραπέζια εργασίας

0. 2
(Διυπηρεσιακή επί χάρτου άσκηση Πολιτικής Προστασίας Σαμάρια-ΔΑ-SOS 2012 Οδηγίες Διεξαγωγής,
2012)
Στις παρακάτω Εικόνες 10.3 και 10.4 παρουσιάζονται κάποιες φωτογραφίες από την άσκηση.

Εικόνα 10.3 Φωτογραφία από την διεξαγωγή της άσκησης στα τραπέζια εργασίας
0. 3
(Αναφορά Αποτίμησης Άσκησης ΣΑΜΑΡΙΑ˗ΔΑ˗SOS 2012, 2012)
Εικόνα 10.4 Φωτογραφία από την διεξαγωγή της άσκησης στα τραπέζια εργασίας
0. 4

10.12 Δομή – Μεθοδολογία άσκησης
Το πρόγραμμα της άσκησης παρουσιάζεται στον Πίνακα 10.2 που ακολουθεί.
ΩΡΑ ΘΕΜΑΤΟΛΟΓΙΑ
Α’ ΕΝΟΤΗΤΑ
10:30 – 11:00 Προσέλευση –Υποδοχή – Διαπίστευση
11:00 – 11:15 Χαιρετισμοί
Β’ ΕΝΟΤΗΤΑ
11:15 – 11:45 ΕΝΑΡΞΗ ΑΣΚΗΣΗΣ
Πεντάλεπτη παρουσίαση των εμπλεκομένων φορέων
Δομή και μεθοδολογία της άσκησης
ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΣΕΝΑΡΙΟΥ
1η Φάση Σεναρίου
Αυξημένη Ετοιμότητα (μηνύματα 1,2,3)
11:45 – 11:50 Βίντεο – 1η Αφήγηση
11:50 – 12:10 1η Ανταπόκριση Φορέων
12:10 – 12:20 Ερωτήσεις – Συζήτηση
Αναγγελία πυρκαγιάς (μηνύματα 4,5)
Αρχική εκτίμηση Κατάστασης (μηνύματα 6,7)
12:20 – 12:25 Ανακεφαλαίωση 1ης Φάσης
Ανάπτυξη Δυνάμεων- Επέμβαση (μηνύματα 8, 9,10,11)
12:55 – 13:00 Ανακεφαλαίωση 2ης Φάσης
Πίνακας 10.2 Πρόγραμμα της άσκησης
51

Όπως φαίνεται και στο πρόγραμμα του παραπάνω Πίνακα 10.2, η άσκηση αναπτύσσεται σε
τρεις ενότητες οι οποίες είναι οι εξής:
Α΄ Ενότητα: Παρουσιάσεις
α. Σύντομες παρουσιάσεις των Εμπλεκομένων Φορέων που συμμετέχουν.

β. Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθεί μια συνοπτική ενημέρωση των ασκούμενων
σχετικά με το σκοπό, τους αντικειμενικούς στόχους και τους κανόνες που θα
διεξαχθεί η άσκηση.
Β΄ Ενότητα: Ανάπτυξη Σεναρίου
Το σενάριο θα αναπτυχθεί σε πέντε φάσεις, όπου σε κάθε φάση ελέγχονται συγκεκριμένες

λειτουργίες του συστήματος κινητοποίησης Πολιτικής Προστασίας. Κάθε φάση του σεναρίου
αρχίζει με μία αφήγηση, η οποία υποστηρίζεται από το αντίστοιχο οπτικοακουστικό και
έντυπο υλικό (χάρτες κλπ) και αποσκοπεί στην κατά το δυνατόν, πιο ρεαλιστική διαμόρφωση
μιας εικονικής πραγματικότητας που θα κρατά το ενδιαφέρον των ασκούμενων και θα τους
δημιουργεί η αίσθηση ότι καλούνται να αντιμετωπίσουν μια πραγματική κατάσταση έκτακτης
ανάγκης. Στη συνέχεια, προσχεδιασμένα γραπτά μηνύματα θα δίνονται στους ασκούμενους,
τα οποία θα περιγράφουν σταδιακά τη χωροχρονική εξέλιξη της κατάστασης της έκτακτης
ανάγκης. Τα μηνύματα αυτά μπορεί να είναι περισσότερα από ένα ταυτόχρονα. Η ενότητα
ολοκληρώνεται με ερωτήσεις και συζήτηση.
Αναλυτικότερα, για τη Β΄ Ενότητα, σε κάθε φάση του σεναρίου γίνονται τα ακόλουθα:
1. Παρουσίαση της αφήγησης και των επεισοδίων με οπτικοακουστικό και

έντυπο υλικό.
2. Ο συντονιστής καλεί τα Τραπέζια Εργασίας (Τ.Ε.) να συνεργαστούν για να
παρουσιάσουν τις ενέργειες στις οποίες θα προέβαιναν, προκειμένου να
αντιμετωπίσουν την κατάσταση που τους παρουσιάστηκε.
3. Κάθε Τ.Ε. του επιχειρησιακού και τακτικού επιπέδου κατ’ αρχάς συζητά και
αποφασίζει για τις ενέργειες, στις οποίες θα προβεί για να αντιμετωπίσει την
κατάσταση, η οποία παρουσιάστηκε.
4. Τα παραπάνω καταγράφονται στο Έντυπο Καταγραφής Ενεργειών,

υπογράφονται από τον εκπρόσωπο του Τ.Ε. και ακολούθως συλλέγονται από
τη Γραμματεία της Συντονιστικής Ομάδας.
5. Ο Συντονιστής δίνει το λόγο διαδοχικά στους εκπροσώπους των Τ.Ε. για να
παρουσιάσουν τις παραπάνω καταγραφείσες ενέργειες.
6. Μετά την περιγραφή των ενεργειών από τα Τ.Ε., ακολουθεί συζήτηση υπό τον
Συντονιστή.
7. Στην περίπτωση που κάποιο Τ.Ε. έχει παραλείψει κάποιες ενέργειες που
δύναται να επηρεάσουν αρνητικά και να δημιουργήσουν προβλήματα στην
εξέλιξη της άσκησης, ο Συντονιστής σε σύντομη συνεργασία με την
Υποστηρικτική Ομάδα Συντονισμού αποφασίζει εάν θα επισημάνει τις
παραλείψεις και θα ζητήσει από το Τ.Ε. να τοποθετηθεί σχετικά, ή εάν θα
αφήσει την κατάσταση να εξελιχθεί σε κάποιο βαθμό και θα επέμβει μετά. Η
παραπάνω διαδικασία δύναται να πραγματοποιηθεί με την υποβολή
συγκεκριμένων ερωτημάτων από τον Συντονιστή προς τα Τ.Ε.
Σημειώνεται ότι τα έντυπα και η πληροφορία που συλλέγεται κατά τη συζήτηση των ΤΕ
αποτελούν σημαντικά στοιχεία για την αποτίμηση της άσκησης.
Για την υλοποίηση των παραπάνω κάθε Τ.Ε. οφείλει:

 Να επιλέξει ένα από τα μέλη του, το οποίο θα παρουσιάζει τις ενέργειες που
αποφασίζεται ότι πρέπει να υλοποιηθούν σε κάθε φάση της άσκησης.
 Να ορίσει ένα μέλος του, το οποίο θα εκτελεί χρέη γραμματέα του Τ.Ε.,
δηλαδή να είναι υπεύθυνο για την συμπλήρωση του Έντυπου Καταγραφής
Ενεργειών.
 Οι ασκούμενοι να έχουν μαζί τους στο μέτρο του δυνατού, ότι κρίνουν
απαραίτητο για την εκτέλεση των αρμοδιοτήτων τους (χαρτογραφικό υλικό,
διαδικασίες, σχέδια, φορητό Η/Υ κλπ).
Γ΄ Ενότητα: Αποτίμηση Άσκησης
Στην ενότητα αυτή γίνεται συλλογή στοιχείων για την αποτίμηση:

α) μέσω της συμπλήρωσης των Εντύπων Αξιολόγησης της Άσκησης από τους

ασκούμενους και τους παρατηρητές. Το Έντυπο Αξιολόγησης Άσκησης

ετοιμάστηκε από τη Δ/νση Πολιτικής Προστασίας της Αποκεντρωμένης Διοίκησης
Κρήτης σε συνεργασία με την ομάδα αξιολόγησης της άσκησης. Το
ερωτηματολόγιο περιελάμβανε τριάντα (30) ερωτήσεις με δυνατότητα σχολιασμού
σε κάθε ερώτηση (βλέπε ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι).
β) με τη διεξαγωγή μιας σύντομης εν θερμώ απενημέρωσης. Η διαδικασία της
αποτίμησης αναλύεται διεξοδικά στο οικείο τμήμα των Οδηγιών Διεξαγωγής της
Άσκησης.
Επισημάνεται ότι η διαδικασία της διερεύνησης και της αξιολόγησης δεν στοχεύει στην
απόδοση ευθυνών σε άτομα ή υπηρεσίες και επομένως πρέπει να πραγματοποιείται με
ειλικρινή και ανοικτή συζήτηση μέσα σε ένα πνεύμα συνεργασίας.
10.13 Στόχοι της άσκησης
Οι γενικοί αντικειμενικοί στο επιχειρησιακό και τακτικό επίπεδο διοίκησης, ελέγχου και
συντονισμού επιχειρήσεων που επιδιώκονται είναι οι ακόλουθοι:
• Ο έλεγχος, η δοκιμασία και η αξιολόγηση των σχεδίων δράσης και ειδικότερα

η προστασία των επισκεπτών στο φαράγγι της Σαμαριάς.
• Οι επικοινωνίες και διαχείριση πληροφοριών.
• Η διοίκηση, ο έλεγχος και ο συντονισμός των επιχειρήσεων.
• Ο έλεγχος, η δοκιμασία και η αξιολόγηση των κατευθυντήριων οδηγιών για
την υλοποίηση των απαραίτητων δράσεων.
Οι ειδικοί αντικειμενικοί στόχοι που επιδιώκονται είναι οι ακόλουθοι:
• Η εφαρμογή των επιχειρησιακών σχεδίων των εμπλεκόμενων φορέων και η

αξιολόγηση τους.
• Η διοίκηση, έλεγχος και συντονισμός των επιχειρήσεων του συμβάντος στο
επιχειρησιακό και το τακτικό επίπεδο.

• Η ροή των εντολών (από πάνω προς τα κάτω) και η απόκριση (ενέργειες) των
εμπλεκομένων φορέων (από κάτω προς τα πάνω) στο σύστημα της Πολιτικής
Προστασίας.
• Η διαχείριση ανθρώπινου δυναμικού και υλικών πόρων.
• Ο έλεγχος της αρχικής ειδοποίησης των εμπλεκόμενων φορέων σε
περιφερειακό και εθνικό επίπεδο για τον κίνδυνο πυρκαγιάς στον Ε.Δ.
Σαμαριάς και η κινητοποίηση των δυνάμεων.
• Η Αξιολόγηση των προτεραιοτήτων για την αντιμετώπιση του συμβάντος με
επίκεντρο στον ανθρώπινο παράγοντα.
• Ο έλεγχος και η αξιολόγηση της χρήσης του ασύρματου δικτύου επικοινωνίας
εντός του Δρυμού για την έγκαιρη απομάκρυνση των επισκεπτών.
• Ο έλεγχος και η αξιολόγηση της χρήσης των χώρων συγκέντρωσης και
προστασίας των επισκεπτών – η εκκένωση και ασφαλής απομάκρυνση των
επισκεπτών - οι δυνατότητες ακτοπλοϊκών μεταφορών.
• Ο έλεγχος και η αξιολόγηση της χρήσης όλων των δικτύων επικοινωνίας για
την αντιμετώπιση του συμβάντος και ο έλεγχος της χρήσης εναλλακτικών
συστημάτων επικοινωνιών.
• Η επικοινωνιακή διαχείριση του συμβάντος.
10.14 Ανάπτυξη σεναρίου
Το σενάριο της άσκησης αφορούσε «Πυρκαγιά στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς». Αναπτύχθηκε
σε πέντε (5) Φάσεις στις οποίες επιδιώχθηκε ο έλεγχος των γενικών και αντικειμενικών
στόχων της άσκησης. Για κάθε φάση αρχικά παρουσιαζόταν η «κατάσταση» στην περιοχή
βάση του σεναρίου καθώς και τα ανάλογα «μηνύματα» από τον Διευθυντή της άσκησης και
ταυτόχρονα δίνονταν γραπτώς τα «μηνύματα» στους «παίκτες» των τραπεζιών εργασίας. Στη
συνέχεια υπήρχε κατάλληλος χρόνος προκειμένου να συσκεφτούν οι «παίκτες», να
αποφασίσουν δράσεις / ενέργειες και να απαντήσουν εγγράφως στα μηνύματα. Κατόπιν, ο
Επικεφαλής κάθε τραπεζιού παρουσίαζε τις απαντήσεις / ενέργειες στις οποίες προέβησαν.
Τέλος δίνονταν χρόνος για διαλογική συζήτηση μεταξύ των τραπεζιών.

Στο σενάριο με έναρξη της πυρκαγιάς κοντά στη θέση Νερούτσικο και επικρατούντες ΒΔ
ανέμους η πυρκαγιά, εάν δεν αντιμετωπιστεί και ελεγχθεί έγκαιρα μπορεί να πάρει γρήγορα
μεγάλες διαστάσεις λόγω της πυκνότητας και της ποσότητας της βλάστησης στην περιοχή. Η
καμμένη έκταση για πυρκαγιά διάρκειας έξι ωρών (χωρίς ενέργειες καταστολής) εκτιμάται
ότι θα είναι μεταξύ 181,08 ha (ήπιο-πιθανότερο σενάριο), 226,8 ha (δυσμενές σενάριο) και
633,78 ha (ακραίο σενάριο). Η εκκένωση των τμημάτων και ειδικότερα του τμήματος
Ξυλόσκαλο-Νερούτσικο έχει απόλυτη προτεραιότητα και λόγω της έκτασης της πυρκαγιάς
θα πρέπει (σε όλες τις περιπτώσεις που αφορούν το σενάριο εκδήλωσης πυρκαγιάς στη θέση
αυτή) οι επισκέπτες να κατευθυνθούν προς την έξοδο του Ξυλόσκαλου και όχι προς το νότιο
τμήμα επειδή η πυρκαγιά θα εξαπλωθεί προς τα εκεί (κατάντι) με ταχύτητα ανάλογη με το
μετεωρολογικό σενάριο (ήπιο-δυσμενές-ακραίο). Ο διαθέσιμος χρόνος για την εκκένωση του
τμήματος Ξυλόσκαλο-Νερούτσικο θα πρέπει να είναι μικρότερος της μίας ώρας που καθιστά
την κατάσταση οριακή από πλευράς ασφαλείας. Τα τμήματα νοτιότερα του σημείου
εκδήλωσης της φωτιάς (από το Νερούτσικο μέχρι Άγιο Νικόλαο και μετά) μπορούν να
εκκενωθούν προς τους χώρους συγκέντρωσης στα κατάντι/νότια του μονοπατιού ή προς τη
νότια έξοδο (Αγία Ρουμέλη). Ειδικότερα, οι επισκέπτες από τον Άγιο Νικόλαο και νοτιότερα
θα πρέπει (σε όλα τα μετεωρολογικά σενάρια) να κατευθυνθούν προς την Αγία Ρουμέλη ενώ
οι επισκέπτες από το Νερούτσικο μέχρι τον Άγιο Νικόλαο θα πρέπει να κινηθούν και να
κατανεμηθούν στους ΧΣ ως εξής:
1. Για το ήπιο σενάριο οι επισκέπτες από Νερούτσικο μέχρι Ρίζα Συκιάς θα

πρέπει να προωθηθούν για συγκέντρωση στο Λινοσέλι. Από τη Ρ.Συκιάς και
μετά, οι επισκέπτες θα πρέπει να προωθηθούν προς την Αγία Ρουμέλη. Σε
περίπτωση αδυναμίας απομάκρυνσης κάποιων επισκεπτών θα πρέπει να
χρησιμοποιηθεί ο ΧΣ στον Αγ.Νικόλαο.
2. Για το δυσμενές σενάριο από Νερούτσικο μέχρι Ρίζα Συκιάς ο διαθέσιμος
χρόνος εκκένωσης θα είναι περίπου δύο ώρες και οι επισκέπτες του
τμήματος θα πρέπει να προωθηθούν στον ΧΣ στο Λινοσέλι. Οι επισκέπτες
του τμήματος από Ρ.Συκιάς – Αγ.Νικόλαο και μετά θα πρέπει να
προωθηθούν προς την Αγία Ρουμέλη. Σε περίπτωση αδυναμίας
απομάκρυνσης κάποιων επισκεπτών, θα πρέπει να χρησιμοποιηθεί ο ΧΣ
στον Αγ.Νικόλαο. Ο διαθέσιμος χρόνος για την εκκένωση των
απειλούμενων τμημάτων θα είναι περίπου δύο ώρες για το τμήμα Ρ.Συκιάς-

Αγ.Νικόλαος, και τρεις ώρες για το τμήμα Αγ.Νικόλαος- Βρυσί.

3. Για το ακραίο σενάριο από Νερούτσικο μέχρι Ρίζα Συκιάς οι επισκέπτες
βρίσκονται σε μεγάλο κίνδυνο. Θα πρέπει να προωθηθούν άμεσα στον ΧΣ
στο Λινοσέλι σε διάστημα μίας ώρας, ενώ οι επισκέπτες του τμήματος από
τη Ρ.Συκιάς – Αγ.Νικόλαο στον ΧΣ στον Αγιο Νικόλαο σε διάστημα
μιάμισης ώρας. Το τμήμα Άγιος Νικόλαος-Βρυσί θα πρέπει να εκκενωθεί σε
χρόνο περίπου δύο ωρών και το τμήμα Βρυσί-Πρινάρι σε χρόνο 4 ωρών με
προώθηση των επισκεπτών προς την Αγία Ρουμέλη.
Στην Εικόνα 10.5 που ακολουθεί, φαίνεται η εξάπλωση της πυρκαγιάς ανά τριαντάλεπτα
διαστήματα (απεικονίζεται με διαφορετικό χρώμα για κάθε ημίωρο εξάπλωση) χωρίς
επέμβαση κατασταλτικών δυνάμεων για το ήπιο- πιθανότερο σενάριο
Εικόνα 10.5 Εξάπλωση πυρκαγιάς ανά τριαντάλεπτα διαστήματα (απεικονίζεται με διαφορετικό χρώμα
0. 5
για κάθε ημίωρο εξάπλωσης) χωρίς επέμβαση κατασταλτικών δυνάμεων για το ήπιο- πιθανότερο σενάριο
(Πηγή: Μελέτη Αντιπυρικής Προστασίας Ε.Δ. Σαμαριάς)

10.15 Ανάλυση φάσεων σεναρίου
Τα «μηνύματα» που δόθηκαν ανά φάση περιγράφονται συνοπτικά παρακάτω:
1η ΦΑΣΗ , Μην.: 1) Ε-1

Ημέρα (25/07/2012): ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Έλεγχος αρχικών ενεργειών εμπλεκόμενων φορέων

ΩΡΑ/ΤΙΜΕ: 13:30
ΑΠΟ/FROM: ΓΓΠΠ
ΠΡΟΣ/ ΤΟ: . Δ/ΝΣΗ ΠΟΛ. ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ Α.Δ.Κ. & Π.Κ. – ΠΣ – Λοιπούς

Εμπλεκόμενους φορείς και Υπηρεσίες
Η Γ.Γ.Π.Π. ενημερώνει ότι αύριο ο δείκτης επικινδυνότητας για Π.Ε. Χανίων θα είναι
«ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ 4 »
Όπως φαίνεται στην παρακάτω Εικόνα 10.6 από τον χάρτη πρόβλεψης κινδύνου πυρκαγιάς
που ισχύει στις 26/07/2012.

Εικόνα 10.6 Χάρτης πρόβλεψης κινδύνου πυρκαγιάς που ισχύει στις 26/07/2012
0. 6
1η ΦΑΣΗ, Μην.: 2)
Ε-0 : Ημέρα (26/07/2012) ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Έλεγχος ενεργειών εμπλεκόμενων φορέων ΜΕ ΔΕΙΚΤΗ
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ «ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ 4»
ΩΡΑ/ΤΙΜΕ: 08.00
ΑΠΟ/FROM: ΕΛΕΓΚΤΕΣ
ΠΡΟΣ/ ΤΟ: Δ/ΝΣΗ Π.Π. Α.Δ.Κ.&. Δ/ΝΣΗ Π.Π. Π.Κ. , ΔΑΣΗ, Π.Υ. ΛΟΙΠΟΙ
Αναφέρατε κατάσταση ετοιμότητας του Φορέα σας στην περιοχή ευθύνης του.

1η ΦΑΣΗ , Μην.: 3)
Ε-0 : ΑΥΞΗΜΕΝΗ ΕΤΟΙΜΟΤΗΤΑ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Έλεγχος ενεργειών εμπλεκόμενων φορέων ΜΕ ΔΕΙΚΤΗ
ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΟΤΗΤΑΣ «ΚΑΤΗΓΟΡΙΑΣ 4»
ΠΡΟΣ/ ΤΟ: Δ/ΝΣΗ Π.Π. Α.Δ.Κ.&. Δ/ΝΣΗ Π.Π. Π.Κ. , ΔΑΣΗ, Π.Υ. ΛΟΙΠΟΙ
Ώρα 08:00 ανοίγει ο ΕΘΝΙΚΟΣ ΔΡΥΜΟΣ ΣΑΜΑΡΙΑΣ για τους επισκέπτες και από τις δύο
εισόδους (Ξυλόσκαλο και Αγ. Ρουμέλη) (ΒΙΝΤΕΟ)
2η ΦΑΣΗ (ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ Μην.: 4,5,6,7)

ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΥΝΑΜΕΩΝ – ΑΡΧΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ
Η καμένη έκταση για πυρκαγιά διάρκειας έξι ωρών (χωρίς ενέργειες καταστολής) εκτιμάται
ότι θα είναι μεταξύ:
 181,08 ha ( ήπιο – πιθανότερο σενάριο)

 226,8 ha (δυσμενές σενάριο) και
 633,78 ha (ακραίο σενάριο)
Στις Εικόνες 10.7, 10.8 και 10.9 που ακολουθούν, παρουσιάζονται οι προσομοιώσεις
εξάπλωσης της πυρκαγιάς με εστία κοντά στη θέση Νερούτσικο και επικρατούντες ΒΔ
άνεμους (290°) έντασης 8 χλμ/ώρα (2 m/s) – (2-3 μποφόρ), έντασης 18 χλμ/ώρα (5 m/s) –
(3-4 μποφόρ) και έντασης 28 χλμ/ώρα (2 m/s) – (4-5 μποφόρ) αντίστοιχα.

Εικόνα 10.7 Προσομοίωση πυρκαγιάς με εστία κοντά στη θέση Νερούτσικο και επικρατούντες ΒΔ
0. 7
άνεμους (290°) έντασης 8 χλμ/ώρα (2 m/s) – (2-3 μποφόρ)
0. 8

0. 9

2η ΦΑΣΗ (ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ, Μην.: 4)

Ε-0: ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Έλεγχος διαχείρισης πληροφορίας και ενεργειών

εμπλεκομένων φορέων (εφαρμογή σχεδίων κλπ)
ΑΠΟ/FROM: Πυροφυλάκιο … Σαμαριάς
ΠΡΟΣ/ ΤΟ: 199
Ώρα 12:30 αναφέρεται εκδήλωση πυρκαγιάς στο Φαράγγι ΣΑΜΑΡΙΑΣ στη θέση
Νερούτσικο από άγνωστη αιτία. Οι άνεμοι είναι ΒΔ έντασης 3-4 Μποφώρ και η
θερμοκρασία 28ο Κελσίου. Εντός του φαραγγιού υπάρχει ο συνήθης αριθμός επισκεπτών και
εργαζομένων. Έχουμε είσοδο συνήθη αριθμό επισκεπτών από Ξυλόσκαλο και 300 άτομα
περίπου από Αγ. Ρουμέλη.


Ε-0: ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Έλεγχος διαχείρισης εντολών και ενεργειών
εμπλεκομένων φορέων (εφαρμογή σχεδίων κλπ)
ΑΠΟ/FROM: ΕΛΕΓΚΤΕΣ ( ΣΠΕΚ ΚΡΗΤΗΣ)
ΠΡΟΣ/ ΤΟ: Δ.Π.Υ., ΕΛ.ΑΣ, Λ.Σ., Δ/ΝΣΗ Π.Π. Α.Δ.Κ.&. Δ/ΝΣΗ Π.Π.
Π.Κ. , ΛΟΙΠΟΙ (ΦΟΡΕΑΣ?)
Ώρα 12:30 αναφέρθηκε εκδήλωση πυρκαγιάς στο Φαράγγι ΣΑΜΑΡΙΑΣ, στη θέση
Νερούτσικο από άγνωστη αιτία. Οι άνεμοι είναι ΒΔ έντασης 3-4 Μποφώρ και η
θερμοκρασία 28ο Κελσίου. Εντός του φαραγγιού υπάρχει ο συνήθης αριθμός επισκεπτών και
εργαζομένων. Έχουμε είσοδο συνήθη αριθμού επισκεπτών από Ξυλόσκαλο και 300 άτομα
περίπου από Αγ. Ρουμέλη.
Αναφέρατε ενέργειες σας (Εφαρμογή σχεδίων φορέων, κινητοποίηση δυνάμεων - πόροι).
2η ΦΑΣΗ (ΑΝΑΓΓΕΛΙΑ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ Μην.: 6)

Ε-0: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΥΝΑΜΕΩΝ – ΑΡΧΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Εφαρμογή επιχειρησιακών σχεδίων εμπλεκόμενων
φορέων και επάρκεια τους
ΑΠΟ/FROM: ΕΛΕΓΚΤΕΣ (Διοίκηση .Π.Υ.)
ΠΡΟΣ/ ΤΟ: ΔΑΣΗ, Φορέα Διαχείρισης Ε.Δ. Σαμαριάς, Λοιποί
Αναφέρατε περιοχές ιδιαίτερης περιβαλλοντικής αξίας μέσα στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς
που χρήζουν κατά προτεραιότητα προστασίας από την πυρκαγιά.

Ε-0: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΥΝΑΜΕΩΝ – ΑΡΧΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Εφαρμογή επιχειρησιακών σχεδίων εμπλεκόμενων
φορέων και επάρκεια τους
ΑΠΟ/FROM: ΟΣΧΑ
ΠΡΟΣ/ ΤΟ: Δ.Π.Υ. Χανίων, ΣΟΠΠ, ΔΑΣΗ, Φορέα Διαχείρισης Ε.Δ.
Σαμαριάς, Λοιποί
Ώρα 13:15 Επιδείνωση πυρκαγιάς.
Η πυρκαγιά από έρπουσα μετατράπηκε σε κόμης. Έχει επεκταθεί και έχει φτάσει στη θέση
Ρίζα Συκιάς.
3η ΦΑΣΗ (Στάδιο Επιχειρήσεων, Μην.: 8)

Ε-0: ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΔΥΝΑΜΕΩΝ - ΕΠΕΜΒΑΣΗ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Συντονισμός όλων των εμπλεκόμενων φορέων –
Διαχείριση Πληροφορίας
ΑΠΟ/FROM: Γεν. Γραμματέας Α.Δ.Κ./ Δ/νση Π.Π.
ΠΡΟΣ/ ΤΟ: Π.Υ., ΣΟΠΠ
Ο Γεν. Γραμματέας Α.Δ.Κ. ζητά ενημέρωση για την κατάσταση που επικρατεί και ειδικότερα
για τους επισκέπτες (αριθμό και τοποθεσία που βρίσκονται). Οι πρεσβείες ζητούν
πληροφορίες για την εθνικότητα και των αριθμό τους.
3η ΦΑΣΗ (Στάδιο Επιχειρήσεων, Μην.: 9)

ΑΠΟ/FROM: ΕΛΕΓΚΤΕΣ (Γενική Γραμματεία Π.Π.)

ΠΡΟΣ/ ΤΟ: Π.Υ., Κ.Δ.Κ., ΣΟΠΠ,
Άφιξη εναέριων μέσων από Αθήνα (τρία πυροσβεστικά αεροσκάφη)
3η ΦΑΣΗ (Στάδιο Επιχειρήσεων: 3, Μην.: 10)

ΠΡΟΣ/ ΤΟ: Π.Υ., ΕΛ.ΑΣ, Λ.Σ., Κ.Δ.Κ., ΣΟΠΠ, κλπ
Αναφέρατε Δυναμικό και Μέσα του Φορέα σας

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Σχέδιο απομάκρυνσης – προστασίας επισκεπτών
ΠΡΟΣ/ ΤΟ: Π.Υ.
Η πυρκαγιά είναι σε εξέλιξη. Βρίσκεται στη θέση Αγ. Νικόλαος .
1. Ενημέρωση για τον αριθμό των επισκεπτών που έχουν καταφύγει σε

κάθε χώρο συγκέντρωσης και στις εξόδους.
2. ασφάλεια επισκεπτών στους χώρους συγκέντρωσης.
3. δυνατότητα απομάκρυνσής επισκεπτών από τους χώρους συγκέντρωσης
τους.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: συντονισμός, Επικοινωνίες, ασφάλεια επισκεπτών,

γνώση σχεδίου εκκένωσης
Επιδείνωση πυρκαγιάς.
Από τη θέση Ρίζα Συκιά έως και Σαμαριά (κατάντι της αρχικής εστίας) βρίσκονται
διασκορπισμένοι καθ’ όλη τη διαδρομή 450 επισκέπτες, οι οποίοι πρέπει να οδηγηθούν σε
ασφαλείς θέσεις. Αναφέρατε ενέργειες σας.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Δυνατότητες ακτοπλοϊκών μεταφορών

ΠΡΟΣ/ ΤΟ: Λ.Σ.
Ο επικεφαλής των Πυρ/κών Δυνάμεων αιτείται την μεταφορά προσωπικού και μέσων (1
Πυροσβεστικό όχημα, 25 πυροσβέστες, φορητός εξοπλισμός 1 τόνου) στην Αγ. Ρουμέλη
από τη Χώρα Σφακίων.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Παροχή ιατροφαρμακευτικής φροντίδας Εκκένωση

και ασφαλής απομάκρυνση των επισκεπτών
ΑΠΟ/FROM: ΕΛΕΓΚΕΣ

ΠΡΟΣ/ ΤΟ: Π.Υ. , ΕΚΑΒ
Από το χώρο συγκέντρωσης Κολαρδάχτη αναφέρεται ένα καρδιακό επεισόδιο και ένας
τραυματισμός που χρήζουν άμεσης περίθαλψης και μεταφοράς.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Έλεγχος συντονισμού

ΑΠΟ/FROM: Γενικός Γραμματέας
Ο Γενικός Γραμματέας Α.Δ.Κ. ζητά αναφορά για την κατάσταση για συνέντευξη τύπου
(αριθμό επισκεπτών, αγνοούμενοι, τραυματίες, διατιθέμενα δυνάμεις και μέσα, κλπ).


ΠΡΟΣ/ ΤΟ: ΣΟΠΠ
Ζητούνται υδροφόρες για μεταφορά νερού στον Ομαλό Χανίων.

Ζητείται τροφή και νερό για τις δυνάμεις που επεμβαίνουν στον Ομαλό και στην Αγ.Ρουμέλη.
4 η ΦΑΣΗ (Στάδιο Επιχειρήσεων: 3, Μην.: 17)

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Επικοινωνίες


ΠΡΟΣ/ ΤΟ: ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ Π.Υ.
Διεκόπη η επικοινωνία στο χώρο συγκέντρωσης Σαμαριά, στη θέση οικισμός Σαμαριά.
Αναφέρετε ενέργειες για εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας.

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Εκκένωση και ασφαλής απομάκρυνση των επισκεπτών

ΠΡΟΣ/ ΤΟ: Λ.Σ.
 Στο λιμάνι Αγ. Ρουμέλης έχουν συγκεντρωθεί περίπου 1.000 άτομα.

 Τα πλωτά μέσα δεν επαρκούν για την άμεση απομάκρυνσή τους.
 Ο κόσμος προσπαθεί να επιβιβαστεί στο πλοίο της γραμμής με
αποτέλεσμα να επικρατεί συνωστισμός και πανικός.
 Ανατροπή βάρκας σε απόσταση 500 μέτρα από την ακτή, 2
αγνοούμενοι.
5η ΦΑΣΗ (ΕΛΕΓΧΟΣ - ΦΥΛΑΞΗ, Μην.: 19)

Ε-0: ΕΛΕΓΧΟΣ - ΦΥΛΑΞΗ
ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Ενέργειες Φορέων

Η πυρκαγιά τίθεται υπό έλεγχο
Απεμπλοκή δυνάμεων

5η ΦΑΣΗ (ΕΛΕΓΧΟΣ - ΦΥΛΑΞΗ 5, Μην.: 20)

ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΙΚΟΣ ΣΤΟΧΟΣ: Έλεγχος συντονισμού,

ΑΠΟ/FROM: Γενικός Γραμματέας
Ο Γενικός Γραμματέας Α.Δ.Κ. ζητά αναλυτική αναφορά για την κατάσταση για συνέντευξη
τύπου (αριθμό επισκεπτών, αγνοούμενοι, τραυματίες, διατιθέμενα δυνάμεις και μέσα, κλπ).
5η ΦΑΣΗ (ΕΛΕΓΧΟΣ – ΦΥΛΑΞΗ- ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ, Μην.: 21)

Ε+1: Ημέρα (27/07/2012) : ΑΠΟΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΑΡΩΓΗ

ΠΡΟΣ/ ΤΟ: ΟΛΟΥΣ ΦΟΡΕΙΣ
Μέτρα αποκατάστασης – αρωγής προς την πληγείσα περιοχή
10.16 Γενικά Συμπεράσματα και παρατηρήσεις
Σε γενικές γραμμές, ο σχεδιασμός και η διεξαγωγή της άσκησης θεωρήθηκε από τους
συμμετέχοντες επιτυχής και η ανάλυση των στοιχείων που συλλέχθηκαν κατέδειξε έναν
αριθμό θετικών και αρνητικών παρατηρήσεων που είναι οι ακόλουθες:

Θετικές παρατηρήσεις:
 Σύμφωνα με τα ερωτηματολόγια, η όλη δομή της άσκησης ήταν οργανωμένη σε

πολύ καλό επίπεδο και προσέδιδε ένα αρκετά ρεαλιστικό χαρακτήρα για ένα
ενδεχόμενο συμβάν.
 Το σενάριο που επιλέχθηκε, ανταποκρίνεται σε μεγάλο βαθμό σε συνθήκες που
είναι αρκετά πιθανές να παρατηρηθούν εντός του Εθνικού Δρυμού, τοποθετώντας
επομένως το πρόβλημα σε πραγματικές δυνητικές διαστάσεις.
 Θετικά σχόλια έλαβε η επιλογή της θέσης της άσκησης και η χρονική στιγμή,
καθώς επίσης και το γεγονός ότι το σενάριο ήταν ρεαλιστικό, με επαρκείς
λεπτομέρειες, με λογικά και προκλητικά μηνύματα.
 Οι ασκούμενοι κατά τη διάρκεια της άσκησης διαχειρίστηκαν καλά το συμβάν
και το προσωπικό των Φορέων προσαρμόστηκε στις απροσδόκητες καταστάσεις
σε ικανοποιητικό βαθμό.
 Κατά την διάρκεια της άσκησης αναδείχθηκαν τα σημαντικότερα αδύναμα
σημεία της αντιπυρικής οργάνωσης, γεγονός που επιτρέπει σε όλους τους
εμπλεκόμενους να λάβουν τα απαραίτητα θεραπευτικά και συμπληρωματικά
μέσα.
 Η επίτευξη επαφής και γνωριμίας με όλους τους παράγοντες που εμπλέκονται σε
ένα πυρικό συμβάν, είναι ιδιαιτέρως θετική και δημιουργεί ένα επιπλέον προφίλ
οργάνωσης και προετοιμασίας σε όλους τους εμπλεκόμενους.
 Επιπλέον, θετικά σχόλια εισέπραξε και η συνεργασία μεταξύ Κέντρου
Διαχείρισης Κρίσεων και Τακτικού Κέντρου.
 Το Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων είχε μια περιεκτική συνολική εικόνα για την
κατάσταση στην περιοχή. Παράλληλα, ήξερε ακριβώς το ρόλο του Τακτικού
Κέντρου Επιχειρήσεων, διαχειρίστηκε σωστά τη βοήθεια και παρείχε την
απαιτούμενη υποστήριξη στο Τακτικό Κέντρο Επιχειρήσεων.
 Η ειλικρίνεια που έδειξαν όλες οι υπηρεσίες που συμμετείχαν στην άσκηση. Δεν
προσπάθησαν να καλύψουν τις τυχόν αδυναμίες τους, αντίθετα μάλιστα
υπέδειξαν τις αδυναμίες τους, για την εξαγωγή ορθών συμπερασμάτων.
Αρνητικές παρατηρήσεις:

 Η υποστήριξη των δυνάμεων επέμβασης από τις Εθελοντικές Ομάδες κρίθηκε

περιορισμένη.
 Η ανάγκη εκπαίδευσης όλου του προσωπικού (Δ/νσης Δασών, Φορέα Σαμαριά,
Εθελοντικές Ομάδες κλπ) κάθε χρόνο πριν την έναρξη της αντιπυρικής περιόδου
για το σχέδια προστασίας του Εθνικού Δρυμού.
 Μεγαλύτερος αριθμός συμβάντων σε τραυματισμούς ατόμων θα ξεπερνούσε το
κρίσιμο σημείο για τη διαχείρισης τους (πχ διάσωση, πρώτες βοήθειες κλπ) στο
τακτικό επίπεδο.
 Δυσκολία αντιμετώπισης της προστασίας του περιβάλλοντος λόγω του έντονου
ανάγλυφου που καθιστά σχεδόν αδύνατη την προσέγγιση των επίγειων και των
εναέριων δυνάμεων πυρόσβεσης.
 Η μη πραγματοποίηση άσκησης πεδίου κάθε χρόνο, πριν την έναρξη λειτουργίας
του Ε.Δ. Σαμαριάς.
10.17 Αποτίμηση αποτελεσμάτων της άσκησης ΣΑΜΑΡΙΑ-ΔΑ-SOS
Μετά από την διεξαγωγή της άσκησης ΣΑΜΑΡΙΑ ΔΑ-SOS 2012 και αποτιμώντας τα
αποτελέσματα της και τις σχετικές αναφορές των Φορέων, προτείνονται τα ακόλουθα μέτρα,
που στοχεύουν τη βελτίωση της ασφάλειας των επισκεπτών του Εθνικού Δρυμού και
συγκεκριμένα του φαραγγιού κατά την καλοκαιρινή περίοδο.
- Άμεσα Μέτρα:
 Οι επισκέπτες πριν την είσοδο στον εθνικό δρυμό πρέπει να διέρχονται

υποχρεωτικά από το Κέντρο Πληροφόρησης, όπου θα τους δίνονται οδηγίες
σχετικά με την προστασία τους κατά τη διέλευσή τους από το φαράγγι.
 Να δίνεται σε κάθε επισκέπτη ένα σχεδιάγραμμα (χάρτης), στο οποίο να
αναφέρονται ενδεικτικά τα σημεία του φαραγγιού και ιδιαίτερα τα σημεία
συγκέντρωσης πληθυσμού και τα μονοπάτια διαφυγής σε περίπτωση πυρκαγιάς
και να επισημαίνονται οι ενέργειες που πρέπει να γίνουν για να αποτρέψουν την

εκδήλωσή της.
 Να απαγορευτεί η είσοδος σε επισκέπτες που δεν φέρουν μαζί τους κράνος και τα
κατάλληλα υποδήματα (μπορεί να τα παρέχουν οι συνοδοί για τα άτομα που
συνοδεύουν και για τους υπόλοιπους να ενοικιάζονται στην είσοδο).
 Να υπάρχουν σε εμφανή σημεία πινακίδες που να αναφέρουν τους κινδύνους από
πυρκαγιά αλλά και τους υπόλοιπους κινδύνους και να επισημαίνεται στους
επισκέπτες να είναι πολύ προσεκτικοί.
 Να υπάρχει επάρκεια σήμανσης μέσα στο φαράγγι για τα σημεία συγκέντρωσης
και τα σημεία διαφυγής.
 Να υπάρχει χαρακτηριστική ενδυμασία στους φύλακες του φαραγγιού
προκειμένου να γίνονται εύκολα αντιληπτοί από τους επισκέπτες.
 Οι φύλακες και οι πυροσβέστες να φέρουν φορητά μεγάφωνα.
 Δημιουργία σημείων κατά μήκος του φαραγγιού με τηλέφωνα έκτακτης ανάγκης
τα οποία θα μπορούν να επικοινωνούν με την είσοδο και έξοδο και επιπλέον να
εξετασθεί αν υπάρχει κάλυψη από τον αριθμό 112 σε όλη τη διαδρομή.
 Εξασφάλιση επαρκούς αριθμού μασκών καπνού και τοποθέτησή τους σε εμφανή
σημεία κατά μήκος του φαραγγιού καθώς και Ορισμό Υπεύθυνου διαχείρισης
τους.
 Στα σημεία αναμονής όπου επιτρέπεται το κάπνισμα να επιθεωρείται τακτικά η
κατάσταση των δοχείων και δεξαμενών με νερό, ώστε σε περίπτωση ανάγκης -
πυρκαγιάς να είναι άμεση η κατάσβεσή της.
 Εκπαίδευση όλου του προσωπικού που εμπλέκεται στη διαχείρισή του Εθνικού
Δρυμού και ειδικότερα η αποσαφήνιση του ρόλου κάθε υπαλλήλου και η
κατανόηση της εφαρμογής του σχεδίου αντιπυρικής προστασίας.
 Υποχρεωτική εκπαίδευση όλων των «συνοδών» των οργανωμένων ομάδων και η
χορήγηση σχετικής πιστοποίησης.
 Συνεργασία όλων των εμπλεκόμενων Υπηρεσιών στο τακτικό (Πυροσβεστικής
Υπηρεσίας, Δασικής, ΕΚΑΒ, Φορέα Σαμαριά, Δήμων) για την επικαιροποίηση
του σχεδίου αντιπυρικής προστασίας και τον έλεγχο των υποδομών και κρίσιμων
χώρων (δεξαμενές, δίκτυα, επικοινωνίες, χώροι συγκέντρωσης, μάσκες κλπ).

- Μέτρα βραχυπρόθεσμα :
 Να υπάρχει νέος τρόπος πιο σύγχρονος (ηλεκτρονικός) ελέγχου εισόδου και

εξόδου (και πιθανά και μέσα στο φαράγγι) των επισκεπτών ώστε να μπορεί
εύκολα και γρήγορα να γίνεται ο απολογισμός των ατόμων που βρίσκονται κάθε
στιγμή μέσα στο φαράγγι.
 Να γίνει εγκατάσταση μεγαφωνικού συστήματος (μπορεί να είναι και ασύρματο)
ώστε να μπορούν να δίνονται οδηγίες στους επισκέπτες από το τοπικό κέντρο
διαχείριση κρίσης για τις κινήσεις που πρέπει να κάνουν σε περίπτωση έκτακτης
ανάγκης, καθώς και οδηγίες κάθε στιγμή επειδή οι φύλακες δεν μπορούν να
καλύψουν το σύνολο του φαραγγιού και να δίνουν οδηγίες σε όλους.
 Σε κάθε πυροφυλάκιο:
 Να τοποθετηθούν φορεία μεταφοράς τραυματιών-ασθενών τύπου «σκάφης» για

την ασφαλέστερη μεταφορά τους.
 Να κατασκευασθούν ερμάρια για την τοποθέτηση των αντιασφυξιογόνων
προσωπίδων, επινώτιων πυροσβεστήρων για την ασφαλέστερη φύλαξή τους.
 Τοποθέτηση απινιδωτών και εκπαίδευση του προσωπικού στη χρήση του.
 Υπογειοποίηση του πλαστικού κύριου αγωγού του υδροδοτικού πυροσβεστικού

δικτύου κατά μήκος της διαδρομής του φαραγγιού για την αντιπυρική του
προστασία.
− Σχεδιασμός Ετοιμότητα Φορέων:
Πριν την έναρξη λειτουργίας του Δρυμού και σε συνεργασία με τους εμπλεκόμενους φορείς
διαχείρισής του να γίνεται:
 Εκπαίδευση από Αξιωματικούς της Π.Υ. στο προσωπικό που εργάζεται στον
δρυμό προκειμένου να καταστούν ικανοί για την άμεση ανταπόκρισή τους σε
περίπτωση πυρκαγιάς.
 Ενημέρωση - εκπαίδευση από αρμοδίους υπαλλήλους της Δασικής Υπηρεσίας
στους Αξιωματικούς και υπαλλήλους της Π.Υ. σε θέματα υποδομών αντιπυρικής
προστασίας συνθηκών που επικρατούν στον Εθνικό Δρυμό Σαμαριάς και σε ότι

άλλο κρίνουν σκόπιμο που μπορεί να βοηθήσει στην αποτελεσματικότερη

αντιμετώπιση των όποιων περιστατικών ή καταστάσεων ανάγκης μπορεί να
προκύψουν στο δρυμό.
 Διεξαγωγή – πραγματοποίηση άσκησης πεδίου, ώστε να καταγραφούν σε
πραγματικές συνθήκες και πραγματικούς χρόνους, τυχόν προβλήματα που
υπάρχουν.
 Εκπόνηση επιχειρησιακού σχεδίου με βάση τη μελέτη της αντιπυρικής
προστασίας.
 Ειδικότερα θα πρέπει να σχεδιαστεί η οργανωμένη απομάκρυνση των επισκεπτών
από τους αρμόδιους φορείς σε περίπτωση πυρκαγιάς (μονοπάτια διαφυγής,
υπεύθυνους/εκπαιδευμένους υπαλλήλους, σήμανση, υποδοχή κλπ).
 Διατυπώθηκε η άποψη ότι σε ένα πραγματικό παρόμοιο συμβάν, θα υπάρξει
αδυναμία επικοινωνίας μεταξύ των δυνάμεων τακτικού επιπέδου των
εμπλεκόμενων φορέων, θα υπάρξει πρόβλημα στην διαβίβαση πληροφοριών. Θα
πρέπει να διεξαχθούν ενέργειες για την επίλυση των επικοινωνιών.
10.18 Ασκήσεις επί χάρτου από Πυροσβεστική Υπηρεσία
Παρακάτω περιγράφονται κάποια σχέδια επέμβασης της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας της

Έδεσσας, προκειμένου να διεξαχθούν ασκήσεις πεδίου σε περιπτώσεις πυρκαγιάς –
ατυχημάτων από χημικές ουσίες και σεισμό.
10.18.1 Σχέδιο επέμβασης σε περίπτωση πυρκαγιάς – ατυχημάτων από επικίνδυνες

χημικές ουσίες και σεισμού στο ψυγείο – διαλογητήριο του «ΓΕΣΠΟΒ» Δ. Δ. Καλής Δ.
Μενηίδος
Σκοπός του σχεδίου επέμβασης είναι η εκ των προτέρων γνώση βασικών στοιχείων και
παραμέτρων του ψυγείου - διαλογητηρίου και ο προσδιορισμός των βασικών ενεργειών των
οργάνων της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας για την αντιμετώπιση πυρκαγιάς ή άλλου

συμβάντος αρμοδιότητας της Π.Υ.

Κατά το παραπάνω σχέδιο επέμβασης, ορίζεται ο αρχηγός και ο υπαρχηγός πυρασφάλειας.
Τα μέλη της ομάδας πυρασφάλειας αποτελούν το εποχικό προσωπικό.
Κρίνεται απαραίτητη η παροχή ενισχύσεων και από άλλες υπηρεσίες όπως είναι της Δ.Ε.Η
για τη διακοπή της ηλεκτροδότησης εάν αυτό απαιτηθεί, του ΕΚΑΒ για τη μεταφορά τυχόν
τραυματιών και της Τροχαίας για την απελευθέρωση των οδών από τα οχήματα.
Τα Σενάρια επέμβασης της άσκησης είναι τα ακόλουθα:
Α) Για περίπτωση πυρκαγιάς στο χώρο συσκευασίας

Β) Για περίπτωση πυρκαγιάς στο πατάρι του κτιρίου
Γ) Για περίπτωση ατυχημάτων από επικίνδυνες χημικές ουσίες
Δ) Για περίπτωση σεισμού
Οι ενέργειες που διεξάγονται στο σχέδιο επέμβασης για τις παραπάνω περιπτώσεις σεναρίων
παρατίθεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II και συνοπτικά περιγράφονται παρακάτω:
Για το Α Σενάριο, για πυρκαγιά στο χώρο συσκευασίας, η Πυροσβεστική Υπηρεσία

ενεργοποιείται όπως προβλέπεται από τα υπάρχοντα σχέδια ενεργοποίησης της Υπηρεσίας.
Οι ειδικές ενέργειες του τηλεφωνητή είναι οι ακόλουθες:

 Σημαίνει συναγερμό Α΄ εξόδου.
 Ενημερώνει τον επικεφαλή της πυροσβεστικής εξόδου για το δρομολόγιο, τη θέση
της εισόδου στο χώρο συσκευασίας κ.λ.π., σύμφωνα με το συνταχθέν σχέδιο.
 Ενημερώνει τον Διοικητή για το συμβάν.
 Καλεί την επιφυλακή.
 Ενημερώνει το Σ.Π.Ε.Κ..
Οι ειδικές ενέργειες του Διοικητή είναι οι ακόλουθες:

 Είναι σε ετοιμότητα και μεταβαίνει στον τόπο του συμβάντος, εφ’ όσον κρίνεται
αναγκαίο.
 Ενημερώνει την ιεραρχία.

Κατά το σενάριο αυτό, δεν υφίσταται κίνδυνος εξάπλωσης της πυρκαγιάς και δεν θα
απαιτηθούν ομάδες διάσωσης και ενισχύσεις από άλλες υπηρεσίες. Ο επικεφαλής της
πυροσβεστικής εξόδου μεταβαίνει στον τόπο του συμβάντος μέσω του δρομολογίου που έχει
προκαθορισθεί με ένα υδροφόρο όχημα Α΄ τύπου ( Π.Σ. 1238) και ένα υδροφόρο όχημα Β΄
τύπου (Π.Σ. 981).
Η ομάδα καταστολής αποτελείται από δύο άτομα και εισέρχεται με αναπνευστικές συσκευές
και πλήρη εξάρτηση, από την κεντρική είσοδο, αναπτύσσοντας εγκατάσταση ενός αυλού των
0,045 χιλ. νερού, έως τον χώρο που εκδηλώθηκε η πυρκαγιά και όταν ολοκληρωθεί η
εγκατάσταση, γίνεται προσβολή με βολή νερού για κατάσβεση. Είναι απαραίτητο να γίνει
διακοπή της ηλεκτροδότησης του λεβητοστασίου.
Για το Β Σενάριο, για πυρκαγιά στο πατάρι του κτιρίου, η Πυροσβεστική Υπηρεσία
ενεργοποιείται όπως προβλέπεται από τα υπάρχοντα σχέδια ενεργοποίησης της Υπηρεσίας.

 Σημαίνει συναγερμό Α΄ και Β΄ εξόδου της Υπηρεσίας.
 Ενημερώνει τον επικεφαλή για το δρομολόγιο, τη θέση της εισόδου στο πατάρι
μέσω του κλιμακοστασίου ( οδεύσεων διαφυγής ) κ.λ.π, σύμφωνα με το συνταχθέν
σχέδιο.
 Καλεί επιφυλακή.
 Ειδοποιεί το Ε.Κ.Α.Β. και την ΕΛ.ΑΣ να μεταβούν στο συμβάν.

 Είναι σε ετοιμότητα και μεταβαίνει στον τόπο του συμβάντος.
Κατά το σενάριο αυτό, δεν υφίσταται κίνδυνος εξάπλωσης της πυρκαγιάς και δεν θα
απαιτηθούν ενισχύσεις από ομάδες διάσωσης και ενισχύσεις από άλλες υπηρεσίες. Ο
επικεφαλής της πυροσβεστικής εξόδου με ένα υδροφόρο όχημα Α΄ τύπου ( Π.Σ. 1238) και
ένα υδροφόρο όχημα Β΄ τύπου (Π.Σ. 981) μεταβαίνει στον τόπο του συμβάντος μέσω του
δρομολογίου που έχει προκαθορισθεί.

Η ομάδα καταστολής αποτελείται από δύο άτομα και εισέρχεται με αναπνευστικές συσκευές
και πλήρη εξάρτηση, από την κεντρική είσοδο, αναπτύσσοντας εγκατάσταση ενός αυλού των
0,045 χιλ. νερού, έως την είσοδο του παταριού όπου υπάρχει η πυρκαγιά. Όταν ολοκληρωθεί
η εγκατάσταση ανοίγεται με προσοχή η πόρτα του δωματίου και γίνεται προσβολή με βολή
νερού. Είναι απαραίτητο να γίνει διακοπή της ηλεκτροδότησης του λεβητοστασίου.
Για το Γ Σενάριο, για περίπτωση ατυχημάτων από επικίνδυνες χημικές ουσίες, θα γίνει
διάσωση εργάτη της επιχείρησης που έχει προσβληθεί από διαρροή ατμών αμμωνίας.
Το προσωπικό των ομάδων επέμβασης – διάσωσης φέρει απαραιτήτως αναπνευστική
συσκευή ανοικτού κυκλώματος και στολή υψηλής προστασίας από χημικές ουσίες (στολή
αμμωνίας). Όλο το υπόλοιπο προσωπικό φέρει τη στολή επεμβάσεως πυρκαγιάς (υπ’ αριθ. 9
α) και αναπνευστική συσκευή ανοικτού κυκλώματος ή προσωπίδα με φίλτρο κατακράτησης
ατμών αμμωνίας κατά την κρίση του επικεφαλής. Εάν απαιτηθεί το ΠΣ 2715 όχημα της Π.Υ.
Έδεσσας, μεταβαίνει στο συμβάν και μεταφέρει κατάλληλο αριθμό εφεδρικών
αναπνευστικών συσκευών και αεροσυμπιεστή πλήρωσης φιαλών. Εάν απαιτηθεί πλήρωση
φιαλών στον τόπο του συμβάντος, αυτή πρέπει να γίνει σε χώρο ελεύθερο ατμών αμμωνίας.
Η Πυροσβεστική Υπηρεσία ενεργοποιείται όπως προβλέπεται από τα υπάρχοντα σχέδια
ενεργοποίησης της Υπηρεσίας. Η μετάβαση στον τόπο του συμβάντος θα γίνει με ένα
υδροφόρο όχημα Α΄ τύπου ( Π.Σ. 1238) και ένα υδροφόρο όχημα Β΄ τύπου (Π.Σ. 981).
 Λαμβάνει τα πλήρη στοιχεία του συμβάντος.

 Σημαίνει συναγερμό εξόδου παροχής βοηθείας.
 Ενημερώνει τον επικεφαλή της πυροσβεστικής εξόδου για το συμβάν και το
δρομολόγιο.
 Ειδοποιεί τους υπαλλήλους για μερική επιφυλακή.
 Ειδοποιεί το Αστυνομικό Τμήμα Σκύδρας.
 Ειδοποιεί το Νοσοκομείο Έδεσσας για τη μεταφορά τυχόν τραυματιών.
 Ειδοποιεί τη ΔΕΗ.

 Ενημερώνει διαρκώς τον επικεφαλή της πυροσβεστικής εξόδου για κάθε νέο
στοιχείο που προκύπτει.
 Βρίσκεται σε ετοιμότητα.
 Μεταβαίνει στον τόπο του συμβάντος.
 Ενημερώνει την Ιεραρχία του Σώματος και των τοπικών παραγόντων.
 Συντονίζει το έργο επέμβασης, διάσωσης.
 Αποκλείει την περιοχή, εφόσον απαιτηθεί σε συνεργασία με την ΕΛ.ΑΣ.
 Εάν απαιτηθεί θα ζητήσει ενισχύσεις μέσω Σ.Π.Ε.Κ..
Ο επικεφαλής της πυροσβεστικής εξόδου:
 Μεταβαίνει στον τόπο του συμβάντος μέσω του δρομολογίου που έχει
προκαθοριστεί.
 Ενημερώνει από τον τηλεφωνητή για το συνταχθέν σχέδιο επέμβασης.
 Καθορίζει – οριοθετεί ζώνες επικινδυνότητας και εκκένωση σε ακτίνα 100 μέτρων
από το σημείο της διαρροής (καυτή – θερμή – ψυχρή).
 Τοποθετεί τα πυροσβεστικά οχήματα εκτός της θερμής ζώνης επί της αγροτικής οδού.
 Συγκροτεί τις ομάδες επέμβασης – διάσωσης. Απαιτείται η συμμετοχή τεσσάρων
τουλάχιστον Πυροσβεστών οι οποίοι θα σταματήσουν - περιορίσουν τη διαρροή και
θα μεταφέρουν το θύμα με τη χρήση διασωστικού φορείου στην ψυχρή ζώνη όπου
και θα το παραδώσουν στο προσωπικό του ΕΚΑΒ.
 Γίνεται χρήση του υπάρχοντος υδροδοτικού πυροσβεστικού δικτύου, εάν απαιτηθεί
για την διάλυση των ατμών αμμωνίας.
 Οι ενέργειες του επικεφαλής θα είναι τέτοιες, ώστε να σταματήσει - περιορίσει την
επέκταση της διαρροής και να μεταφέρει το θύμα γρήγορα και με ασφάλεια εκτός της
επικίνδυνης περιοχής.
 Ενημερώνει την Υπηρεσία για την επικρατούσα κατάσταση.

 Από τον τόπο της συμβάντος ενημερώνει τον Διοικητή, εφόσον είναι δυνατό και μετά
την επιστροφή υποβάλλει απαραίτητα έκθεση με το συμβάν και τη συμβολή της
Υπηρεσίας.
Η ομάδα διάσωσης είναι απαραίτητη, καθώς θα απαιτηθεί διακοπή της διαρροής

αμμωνίας και διάσωση εργάτη της επιχείρησης, ο οποίος έχει χάσει τις αισθήσεις του
λόγω προσβολής του από υψηλή συγκέντρωση ατμών αμμωνίας, λόγω διαρροής κατά
την διάρκεια εργασιών στο τεχνικό διάδρομο των θαλάμων ψύξης.
Γίνεται συγκρότηση δύο (2) ομάδων από δύο (2) Πυροσβέστες έκαστη οι οποίες:
 Η πρώτη ομάδα μαζί με τον Αρχηγό Πυροπροστασίας της επιχείρησης κατευθύνονται

στο μηχανοστάσιο συμπιεστών αμμωνίας και κλείνουν τη βάνα παροχής αμμωνίας
από τη δεξαμενή αμμωνίας. Στη συνέχεια, ανεβαίνουν στο διάδρομο των θαλάμων
ψύξης και βοηθούν τη δεύτερη ομάδα στη μεταφορά του θύματος.
 Η δεύτερη ομάδα κατευθύνεται στο διάδρομο των θαλάμων ψύξης. Τοποθετεί το
θύμα στο διασωστικό φορείο και με τη βοήθεια της πρώτης ομάδας το θύμα
μεταφέρεται εκτός του διαδρόμου και οδηγείται στη ψυχρή ζώνη για παροχή πρώτων
βοηθειών.
 Στη συνέχεια, οι ομάδες επανέρχονται στον διάδρομο και σε συνεργασία με την
ομάδα πυροπροστασίας της επιχείρησης αερίζουν το χώρο μέσω ανοιγμάτων που
δημιουργούν στα υψηλότερα σημεία του χώρου και του κτιρίου γενικότερα με
ταυτόχρονη ανάπτυξη και χρήση εγκατάστασης ύδατος των 45 χιλιοστών για την
διάλυση των ατμών αμμωνίας.
 Κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων πρέπει να αποφεύγεται η δημιουργία σπινθήρα,
η οποία θα μπορούσε να αναφλέξει υψηλή συγκέντρωση ατμών αμμωνίας σε
κλειστούς χώρους.
Οι ενισχύσεις από άλλες υπηρεσίες είναι απαραίτητες και είναι οι ακόλουθες:

 Ενισχύσεις από ΕΛ.ΑΣ. για τον αποκλεισμό της θερμής ζώνης, ώστε να μην
εισέλθουν σε αυτή άτομα εκτός των ομάδων επέμβασης-διάσωσης και αποκλεισμός
της ευρύτερης περιοχής εφόσον απαιτηθεί.

 Ειδοποίηση Νοσοκομείου για την αποστολή ασθενοφόρου.

 Ειδοποίηση ΔΕΗ για τη διακοπή του ρεύματος.
Άλλες ενέργειες που πρέπει να γίνουν είναι οι παρακάτω:
 Θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή από τους πυροσβεστικούς υπαλλήλους που θα

μεταβούν στο συμβάν στον καθησυχασμό των εργαζομένων ώστε να μη
δημιουργηθεί πανικός.
 Σε περίπτωση που χρειασθούν ενισχύσεις θα κληθούν οι όμορες Π.Υ.
 Θα γίνει αξιολόγηση – ανάλυση του συμβάντος για εκπαιδευτικούς σκοπούς.
Για το Δ Σενάριο, για περίπτωση σεισμού, η Πυροσβεστική Υπηρεσία ενεργοποιείται όπως

προβλέπεται από τα υπάρχοντα σχέδια ενεργοποίησης της Υπηρεσίας. Η μετάβαση στον
τόπο του συμβάντος θα γίνει με το ΠΣ 3233 (2,5tn) και το διασωστικό όχημα. Το ΠΣ 2715
όχημα μεταφοράς προσωπικού - εξοπλισμού θα αναχωρήσει μετά την άφιξη της επιφυλακής
στην Υπηρεσία, εφόσον απαιτηθεί. Θα χρησιμοποιηθεί το υπάρχον προσωπικό της βάρδιας
και στη συνέχεια εφόσον απαιτηθεί θα μεταβεί επιπλέον ανθρώπινο δυναμικό.
 Σημάνει συναγερμό εξόδου παροχής βοηθείας.

 Ενημερώνει τον επικεφαλή της εξόδου σύμφωνα με το παρόν συνταχθέν σχέδιο
επέμβασης.
 Ενημερώνει τον Διοικητή, του Προϊσταμένου Κίνησης και ειδοποιεί όλους τους
Υπαλλήλους της Υπηρεσίας για επιφυλακή.
 Ειδοποιεί τους υπεύθυνους πυροπροστασίας της επιχείρησης ώστε να μεταβούν
στο συμβάν.
 Ειδοποιεί λοιπές Υπηρεσίες (Δ..Ε.Η., Ε.Κ.Α.Β., Ε.Λ.Α.Σ., κ.λ.π.) να μεταβούν
στο συμβάν.
 Ειδοποιεί το γραφείο Πολιτικής Προστασίας της Νομαρχίας (τηλ. 23810 37235,
22376).
 Ειδοποιεί το Νοσοκομείου Έδεσσας για τυχόν υποδοχή τραυματιών.

 Μεταβαίνει στη Νομαρχία και συμμετέχει στο Σ.Ν.Ο. έχοντας μαζί του τον
Φάκελο με τα σχέδια επέμβασης Πολιτικής Προστασίας.
 Διατάσσει τον Υποδιοικητή να μεταβεί στο συμβάν και να τον ενημερώνει
συνεχώς για την επικρατούσα κατάσταση.
 Ενημέρωση της Ιεραρχίας του Σώματος και των τοπικών παραγόντων.
 Διατάσει την εφαρμογή του Σχεδίου Ανάκλησης Προσωπικού.
 Συντονίζει τη Διοικητική Μέριμνα στον τόπο του συμβάντος.
 Εάν απαιτηθεί θα ζητήσει ενισχύσεις μέσω Σ.Π.Ε.Κ.
Είναι απαραίτητη η συνεργασία με άλλες Υπηρεσίες, οι οποίες είναι:
 Με την ΙΙ Μ/Κ Πεζικού (τηλ. 23810 24895, 23847).

 Με τη Νομαρχία Έδεσσας (τηλ. 23810 22650,37278) που διαθέτει έναν (1)
προωθητή και δύο (2) ισοπεδωτές.
 Με το Δήμο Μενηίδος (τηλ.2381022966).
 Με τη ΔΕΗ (Τηλ. 1050) που διαθέτει έναν (1) φορτωτή και ένα (1) καλαθοφόρο.
 Με το ΕΚΑΒ (Τηλ. 166).
 Με το Νοσοκομείο Έδεσσας (τηλ.23810 27441-50).
 Με την Αστυνομική Δ/νση Έδεσσας (τηλ. 2381051738).
Εάν απαιτηθεί, θα ζητηθεί ενίσχυση μέσω Σ.Π.Ε.Κ. από όμορες Π.Υ. και τη 2η ΕΜΑΚ και
επίσης θα ζητηθεί ενίσχυση από τη Νομαρχία Πέλλας, από την ΙΙ Μ/Κ Μεραρχία Πεζικού,
την Αστυνομική Δ/νση Πέλλας και το Νοσοκομείο Έδεσσας.
Καθώς η επιχείρηση βρίσκεται εντός κατοικημένης περιοχής, είναι αναγκαία η συνδρομή

της ΕΛ.ΑΣ με την τοποθέτηση προειδοποιητικών κώνων, ειδικής κορδέλας κ.λ.π. για να
κρατά σε απόσταση διερχόμενους, συγγενείς θυμάτων κ.λ.π. Επειδή η επιχείρηση
χρησιμοποιεί αμμωνία, γίνεται διακοπή της παροχής.

Θα συγκροτηθεί αρχικά μια ομάδα έρευνας - διάσωσης των τριών (3) πυροσβεστών. Η
ομάδα αυτή θα ενισχυθεί όταν καταφθάσουν οι ενισχύσεις κατά την κρίση του Επικεφαλής.
Η ομάδα θα ασχολείται με τον εντοπισμό και διάσωση επιφανειακών θυμάτων, με την
απομάκρυνση επικίνδυνων υλικών, με μικροκατεδαφίσεις και με την προστασία διερχόμενων
πολιτών.
Η δεύτερη ομάδα μόλις καταφθάσει θα ασχοληθεί με την περισυλλογή διασωθέντων ατόμων
– τραυματιών, την μεταφορά – παράδοση αυτών στο προσωπικό του ΕΚΑΒ, την λεπτομερή
έρευνα όλης της κατασκευής μέχρι ανεύρεσης – διάσωσης όλων των θυμάτων και θα
μέριμνα για αποφυγή καταρρεύσεων.
Θα ειδοποιηθούν οι μηχανικοί έδρας Νομαρχίας κατόπιν εντολής του Διοικητή της
Υπηρεσίας, προκειμένου να παρέχουν τις επιστημονικές τους γνώσεις στο τόπο του
συμβάντος και σε συνεργασία με τους άλλους φορείς να συμβάλλουν τα μέγιστα στο
διασωστικό έργο.
Οι Πολιτικοί Μηχανικοί που θα είναι παρόντες και η Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών της
Νομαρχίας Πέλλας θα βοηθήσουν με τις γνώσεις και την εμπειρία τους για την αποφυγή
δυσάρεστων καταστάσεων από πιθανές καταρρεύσεις. Επίσης, θα απαιτηθεί η συνδρομή του
μηχανοκίνητου εξοπλισμού της Νομαρχίας Πέλλας για την υποστήριξη των πληγέντων
δομικών στοιχείων του κτιρίου. Η ΕΛ.ΑΣ θα αναλάβει την απομάκρυνση όλων όσων δεν
έχουν αρμοδιότητα από τον τόπο του συμβάντος ώστε να προληφθούν και περαιτέρω
τραυματισμοί.
Σε συνεργασία με τους Μηχανικούς που αναφέρονται πιο πάνω, συγκροτούνται συνεργεία
μικροκατεδαφίσεων, αφαίρεσης επικίνδυνων τμημάτων του κτιρίου (στηθαία, μαρκίζες,
σοφάδες κ.λ.π.), υποστυλώσεων και πρόσδεσης επικίνδυνων σημείων κ.λ.π..
Τις πρώτες ώρες απαγορεύεται αυστηρά η χρήση ανυψωτικών γερανών, βαριών κρουστικών
μηχανημάτων και οτιδήποτε άλλο θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τα εγκλωβισμένα άτομα
που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια. Για την ανεύρεση αυτών των ατόμων, οι διασώστες
χρησιμοποιούν σκαπανικά εργαλεία, διασωστικά εργαλεία χειρός, υδραυλικές διασωστικές
σειρές, συσκευές κοπής μετάλλων, φακούς, προβολείς κλπ. Στη φάση αυτή των
επιχειρήσεων, η απομάκρυνση των θυμάτων από τα επικίνδυνα σημεία γίνεται με τη χρήση
κλιμάκων και διασωστικών φορείων ή με τη χρήση του διασωστικού καλαθιού του
βραχιονοφόρου οχήματος.

Τα άτομα που θα διασωθούν, αρχικά θα μεταφέρονται σε πρώτη φάση με διασωστικά φορεία

ή με τις δικές τους δυνάμεις στο χώρο περισυλλογής τραυματιών, όπου θα υπάρχει γιατρός
για παροχή πρώτων βοηθειών και ψυχολογική υποστήριξη. Στη συνέχεια, εάν απαιτείται και
ανάλογα με τη κρισιμότητα της κατάστασης τους θα μεταφέρονται με ασθενοφόρα του
ΕΚΑΒ στο νοσοκομείο Έδεσσας.
Οι πυροσβεστικοί υπάλληλοι δεν αποχωρούν από το τόπο του συμβάντος αν δεν έχουν
βεβαιωθεί για το ότι δεν υπάρχει κανένα άτομο εγκλωβισμένο μέσα στο κτίριο της
επιχείρησης. Λίστες εργαζομένων, πληροφορίες από τη διεύθυνση της επιχείρησης αλλά και
από συγγενείς αγνοουμένων θα πρέπει να αξιολογούνται από τον επικεφαλής της
επιχείρησης, ώστε να επικεντρώσει την έρευνα και την διάσωση σε συγκεκριμένα σημεία του
κτιρίου. Εφόσον στον τόπο του συμβάντος έχει προσέλθει και η Ε.Μ.Α.Κ, στη φάση αυτή
των επιχειρήσεων σημαντική βοήθεια θα δώσουν οι διασωστικοί σκύλοι, οι κάμερες
ανεύρεσης θυμάτων και οι ηχοεντοπιστικές συσκευές (γεόφωνα κλπ.). Η αποχώρηση των
διασωστών θα γίνει όταν έχει εξετασθεί και το πιο απίθανο σημείο του κτιρίου.
Τέλος, γίνεται αξιολόγηση – ανάλυση του συμβάντος για εκπαιδευτικούς σκοπούς.
10.18.2 Σχέδιο επέμβασης σε περίπτωση πυρκαγιάς στην περιοχή "Καραμάν" (Περιοχή

σιδηροδρομικού σταθμού)
Σκοπός του σχεδίου επέμβασης είναι η εκ των προτέρων γνώση βασικών στοιχείων και
παραμέτρων της συγκεκριμένης περιοχής του Δήμου Έδεσσας και ο προσδιορισμός των
βασικών ενεργειών των οργάνων της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας για την αντιμετώπιση
πυρκαγιάς και της αποτροπής επέκτασής της στη δασική έκταση ή άλλου συμβάντος
αρμοδιότητας της Π.Υ. Έδεσσας.
Ο υπεύθυνος διευθυντής είναι ο Αρμόδιος για θέματα πολιτικής προστασίας αντιδήμαρχος
Έδεσσας και οι υπεύθυνοι πυρασφάλειας είναι η ομάδα πυρασφάλειας του δήμου.
Στην περιοχή όπου βρίσκονται οι κατοικίες δεν υπάρχουν προληπτικά μέτρα
πυροπροστασίας και η πρόσβαση στις κατοικίες για κατάσβεση είναι πολύ δύσκολη. Για την
αποτροπή επέκτασης μιας πιθανής πυρκαγιάς από την κατοικημένη περιοχή προς τη δασική
έκταση και αντίστροφα, υπάρχει σαν αντιπυρική ζώνη δασικός δρόμος. Το πλάτος του όμως
δεν είναι αρκετό ώστε να αποτραπεί σε ακραίες καιρικές συνθήκες (ξηρασία και ισχυροί

άνεμοι) η επέκταση μιας πιθανής πυρκαγιάς από την κατοικημένη περιοχή προς τη δασική
έκταση και αντίστροφα, σε σημεία όπου υπάρχει πεύκη .
Τα Σενάρια επέμβασης της άσκησης είναι τα ακόλουθα:

Α) Για περίπτωση πυρκαγιάς σε κατοικία
Β) Για περίπτωση πυρκαγιάς στη δασική έκταση περιοχής Φ.Ο.Ε.
Είναι απαραίτητη η ενίσχυση από άλλες υπηρεσίες, οι οποίες είναι:
 Η Δ.Ε.Η για τη διακοπή της ηλεκτροδότησης εάν αυτό απαιτηθεί.

 Το ΕΚΑΒ για τη μεταφορά τυχόν τραυματιών.
 Η Τροχαία για την απελευθέρωση των οδών από τα οχήματα.
 Π.Υ. Αριδαίας – Γιαννιτσών, Νάουσας, Δ.Π.Υ.Κ.Μ.
Για το Α Σενάριο, για πυρκαγιά σε κατοικία, η Πυροσβεστική Υπηρεσία ενεργοποιείται

όπως προβλέπεται από τα υπάρχοντα σχέδια ενεργοποίησης της Υπηρεσίας.
Θα κινηθεί άμεσα ένα όχημα Α΄τύπου (ΠΣ 1238), το όχημα για δασικές πυρκαγιές (Π.Σ.
2571) και ένα όχημα Β΄ τύπου το (ΠΣ 981). Σε περίπτωση που το ΠΣ 1238 βρίσκεται σε
συνεργείο και εάν εκδηλωθεί πυρκαγιά σε σημείο ή κατοικία, τα οποία είναι προσβάσιμα
μόνο με όχημα συνολικού βάρους μικρότερου των δυόμισι (2,5) τόνων (υπάρχει πινακίδα
απαγόρευσης διέλευσης οχήματος άνω των 2,5 τόνων, στον πρώτο παράλληλο δρόμο προς
τις σιδηροδρομικές γραμμές), θα κινηθεί το μικρότερο όχημα της υπηρεσίας (ΠΣ 1973) και
θα τροφοδοτηθεί με νερό από το ΠΣ 981, το οποίο θα σταθμεύσει στην αρχή του δρόμου
αυτού. Εφόσον υπάρχει κίνδυνος επέκτασης της πυρκαγιάς, θα κληθούν για βοήθεια οχήματα
από άλλες υπηρεσίες.
 Σημάνει συναγερμό Α΄ εξόδου.

της εισόδου στην περιοχή που είναι η κατοικία, σύμφωνα με το συνταχθέν σχέδιο.

 Ενημερώνει την Δ.Ε.Η. για διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος στην περιοχή.
 Βρίσκεται σε ετοιμότητα και μεταβαίνει στον τόπο του συμβάντος εφ’ όσον
κρίνεται αναγκαίο.
 Ο Επικεφαλής της Πυροσβεστικής εξόδου μεταβαίνει στον τόπο του συμβάντος
μέσω του δρομολογίου που έχει προκαθορισθεί.
Είναι απαραίτητο να γίνει διακοπή της ηλεκτροδότησης της περιοχής. Εάν υπάρχει
δυνατότητα, γίνεται η διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος, σε αντίθετη περίπτωση αναμένεται
να γίνει διακοπή από τη Δ.Ε.Η..
Γίνεται εγκατάσταση με δύο αυλούς των 0,045 χιλ.. Όταν ολοκληρωθεί η εγκατάσταση,
γίνεται προσβολή της φωτιάς με έναν αυλό ενώ με το δεύτερο αυλό προστατεύονται διπλανές
κατοικίες ή γίνεται προσπάθεια αποτροπής της επέκτασης της φωτιάς στη δασική έκταση,
εφόσον υπάρχει τέτοιος κίνδυνος. Εάν υπάρχει κίνδυνος επέκτασης της φωτιάς, καλούνται
ενισχύσεις άμεσα.
Επειδή η προσέγγιση των κατοικιών δεν είναι εφικτή σε όλα τα οχήματα, τροφοδοτείται το
πρώτο όχημα με νερό από το Π.Σ. 981 το οποίο θα σταθμεύσει στο πλησιέστερο σημείο προς
το πρώτο όχημα. Εάν ο δρόμος είναι κλειστός, το πρώτο όχημα θα πλησιάσει όσο το δυνατό
προς το σημείο όπου εκδηλώθηκε η πυρκαγιά και θα αναπτυχθούν οι σωλήνες μέχρι το
σημείο εκδήλωσης της πυρκαγιάς.
Για το Β Σενάριο, για πυρκαγιά στη δασική έκταση περιοχής Φ.Ο.Ε., η Πυροσβεστική
Υπηρεσία ενεργοποιείται όπως προβλέπεται από τα υπάρχοντα σχέδια ενεργοποίησης της
Υπηρεσίας. Θα κινηθούν άμεσα το Π.Σ. 1973 Ντακότα, το Π.Σ. 2571 Ούνιμακ και το
Π.Σ.981.
 Σημάνει συναγερμό Α΄ εξόδου.


της εισόδου στην περιοχή που εκδηλώθηκε πυρκαγιά, σύμφωνα με το συνταχθέν
σχέδιο.
 Ενημερώνει της Δ.Ε.Η. για διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος στην περιοχή.
 Βρίσκεται σε ετοιμότητα και μεταβαίνει στον τόπο του συμβάντος, εφ’ όσον κρίνεται
αναγκαίο.
Ο Επικεφαλής της Πυροσβεστικής εξόδου μεταβαίνει στον τόπο του συμβάντος μέσω του
δρομολογίου που έχει προκαθορισθεί.
Γίνεται άμεσα εγκατάσταση με δύο αυλούς των 0,025 χιλ. και όταν ολοκληρωθεί η
εγκατάσταση, γίνεται προσβολή της φωτιάς. Εάν υπάρχει κίνδυνος επέκτασης της φωτιάς,
καλούνται ενισχύσεις άμεσα.
Εφόσον η φωτιά έχει πάρει διαστάσεις και απαιτείται για την κατάσβεση ποσότητα νερού,
γίνεται εγκατάσταση με δύο αυλούς των 0,045 χιλ.
Οι ενέργειες που διεξάγονται στο σχέδιο επέμβασης για τις παραπάνω περιπτώσεις σεναρίων
παρατίθεται στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III.
Στις Εικόνες 10.10 και 10.11 που ακολουθούν, φαίνονται κάποιες ασκήσεις πεδίου που
διεξήχθησαν από την Πυροσβεστική Υπηρεσία.

Εικόνα 10.10 Άσκηση ετοιμότητας για φωτιά – σεισμό που διεξήχθη σε παιδικό σταθμό Λάρισας
0. 10
(Πηγή: https://images.app.goo.gl/fk25nGo5ym3uJ2ku7)
Εικόνα 10.11 Άσκηση ετοιμότητας δασικής πυρκαγιάς μεγάλης έκτασης, με την κωδική ονομασία «Δια
0. 11
Πυρός 2019», στη δασική περιοχή «Αχλαδιά» στην Πάρνηθα

(Πηγή: https://images.app.goo.gl/XZWTy44rxjFmfQE49

11 Συμπεράσματα και Προτάσεις
11.1 Συμπέρασμα
Στο πλαίσιο της προστασίας της ανθρώπινης ζωής, της υγείας και περιουσίας των πολιτών
και του φυσικού περιβάλλοντος και με δεδομένο ότι η γνώση και η ετοιμότητα αποτελεί τον
σημαντικότερο παράγοντα για την επιτυχή αντιμετώπιση ενός καταστροφικού γεγονότος,
γίνεται κατανοητό ότι εκτός από των σχεδιασμό κατάλληλων τεχνικών έργων, είναι
απαραίτητη η διενέργεια ασκήσεων ετοιμότητας, οι οποίες αποτελούν το κλειδί για την
αποτελεσματικότερη διαχείριση ακραίων φαινομένων.
Μέσα από την μελέτη περίπτωσης που αναλύθηκε, αναδεικνύεται η σημαντικότητα των
ασκήσεων ετοιμότητας και γίνεται κατανοητό ότι αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι ενός
Ολοκληρωμένου Επιχειρησιακού Σχεδιασμόύ για κινδύνους. Από την αποτίμηση των
ασκήσεων ετοιμότητας, αναγνωρίζονται τα κενά στους ρόλους και στις αρμοδιότητες των
εμπλεκόμενων φορέων, βελτιώνεται η συνεργασία και ο συντονισμός της επικοινωνίας
μεταξύ τους και δοκιμάζεται και ελέγχεται η πληρότητα των Σχεδίων έκτακτης ανάγκης.
11.2 Προτάσεις - Προοπτικές για περαιτέρω έρευνα
Εκτός από τους τρόπους αντιμετώπισης φυσικών καταστροφών και την διενέργεια ασκήσεων
ετοιμότητας που περιγράφτηκαν στην παρούσα εργασία, κρίνεται απαραίτητο για την
αποτελεσματικότερη διαχείριση καταστάσεων έκτακτης ανάγκης να γίνει διερεύνηση
περισσότερων σεναρίων, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη εμπειρία και εξοικείωση με
καταστάσεις έκτακτης ανάγκης και να δοκιμάζονται καινούργιες μεθοδολογίες και τεχνικές.
Θα πρέπει να δίνεται μεγάλη προσοχή στην επιλογή του κατάλληλου τύπου άσκησης και
σεναρίου, για τις εκάστοτε συνθήκες. Επιπλέον, είναι απαραίτητο οι ασκήσεις ετοιμότητας
και η εκπαίδευση του προσωπικού των εμπλεκόμενων φορέων να διεξάγονται κάθε χρόνο.

Βιβλιογραφικές Αναφορές
Ελληνόγλωσσες
Αναγνωστόπουλος Σ., (2015). Η αντισεισμική πολιτική στην Ελλάδα και η διαχείριση της
σεισμικής καταστροφής της Κεφαλονιάς του 2014. Τελική εργασία. Εθνικό Κέντρο
Δημόσιας Διοίκησης & Αυτοδιοίκησης, Αθήνα.
Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης, Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας, (2012)“ Σαμάρια-ΔΑ-

SOS 2012 Διυπηρεσιακή επί χάρτου άσκηση Πολιτικής Προστασίας Αναφορά
Αποτίμησης Άσκησης” , 2012.
Αποκεντρωμένη Διοίκηση Κρήτης, Διεύθυνση Πολιτικής Προστασίας,“ Σαμάρια-ΔΑ-SOS

2012 Διυπηρεσιακή επί χάρτου άσκηση Πολιτικής Προστασίας Οδηγίες Διεξαγωγής”,
2012.
Βάσκου, Ε. (2015). Η Ηλιακή Ακτινοβολία στην περιοχή της Ευρώπης. Διπλωματική

Εργασία, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Φυσικής, Θεσσαλονίκη.
Βορίσης Δ. (2004), Η καταστολή των δασικών πυρκαγιών, Αθήνα, Τυπογραφείο Α.Π.Σ.
Γαλανόπουλος Α., 1976. Στοιχεία Σεισμολογίας και Φυσικής του Εσωτερικού της
Γης.Εκδόσεις Πανεπιστημίου Αθηνών.
Γαλιατσάτου, Π. (2019). Εκτίμηση των επιπτώσεων της κλιματικής αλλαγής στον

πλημμυρικό όγκο ταμιευτήρα φράγματος. Μεταπτυχιακή Διπλωματική εργασία,
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Μεταπτυχιακό πρόγραμμα σπουδών Διαχείριση
Τεχνικών Έργων, Αθήνα.
Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας, https://www.civilprotection.gr/el

Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (2020), «Οδηγίες για τον Σχεδιασμό και τη
διεξαγωγή Ασκήσεων Πολιτικής Προστασίας».
Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας (2019), «Σχέδιο δράσεων Πολιτικής Προστασίας

για την αντιμετώπιση κινδύνων από την εκδήλωση πλημμυρικών φαινομένων».

για την αντιμετώπιση κινδύνων από την εκδήλωση σεισμών».

για την αντιμετώπιση κινδύνων λόγω δασικών πυρκαγιών».
Γκίκα, Σ.–Μ.( 2000), Η Πολιτική Προστασία στην Ελλάδα και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Οι
Σχέσεις Αλληλοϋποστήριξης στις Δασικές Πυρκαγιές του 2007 Τμήμα Γεωγραφίας,
Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο.
Γκόφας Α., Εγχειρίδιο Δασοπροστασίας, Γιαχούδη-Γιαπούλη, 2001.
Δανδουλάκη, Μ. (2012). Πολιτική προστασία και αυτοδιοίκηση. Εκδ. ΕΕΤΑΑ.
Διακάκης Μιχάλης, Π. Δ. (2011). Μεταβολές στην ένταση και την κατανομή των φυσικών
καταστροφών. Αθήνα: Τράπεζα Ελλάδος Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιματικής
Αλλαγής.
Διεύθυνση Αποκατάστασης Επιπτώσεων Φυσικών Καταστροφών, (ΔΑΕΦΚ), πρώην

Υπηρεσία Αποκατάστασης Σεισμοπλήκτων (Υ.Α.Σ.), http://www.yas.gr/
Δρίτσος Σ.Η. (2007). Στρατηγικές και σχεδιασμός αντισεισμικής ενίσχυσης κτιρίων, ΤΕΕ,
Αθήνα.
Εμμανουηλάκης, Ε. (2007). Ο ρόλος της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας στην προστασία του

φυσικού περιβάλλοντος: παράγοντες που επηρεάζουν την αποτελεσματικότητα.

Πτυχιακή Εργασία, Χαροκόπειο Πανεπιστήμιο, Τμήμα Οικιακής Οικονομίας και

Οικολογίας, Αθήνα.
ΕΣΠΚΑ. (2016). Εθνική Στρατηγική για την Προσαρμογή στην Κλιματική Αλλαγή,
Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, Γενική Διεύθυνση Περιβαλλοντικής
Πολιτικής, Διεύθυνση Κλιματικής Αλλαγής και Ποιότητας της Ατμόσφαιρας.
Ζωβοϊλή, Α. (2018). Ανάπτυξη Εφαρμογής web-GIS για Yποστήριξη Συντονισμού

Πολιτικής Προστασίας. Μεταπτυχιακή Διπλωματική Εργασία, Αθήνα: Εθνικό
Μετσόβιο Πολυτεχνείο.
Ημερίδα ΤΕΕ για τις φυσικές καταστροφές, Πρόληψη, Πολιτική Προστασία και έργα
υποδομής Αίθουσα εκδηλώσεων ΤΕΕ, Αθήνα, 30-10-2018.
Ι.Τ.Α., Οδηγός Επιχειρησιακού Σχεδιασμού για τη Διαχείριση Κινδύνων σε επίπεδο Δήμων -

Στρατηγικές Δράσεις της Κ.Ε.Δ.Ε. σε θέματα Πολιτικής Προστασίας,
https://www.kedke.gr/wp-
content/uploads/2017/01/%CE%99%CE%A4%CE%91_teliko_soma.pdf
Καϊλίδης Δ., Δασικές Πυρκαγιές, Γιαχούδη-Γιαπούλη, 1993.
Καϊλίδης Δ., (1992). Υλωρική (προστασία δασών) Έρευνα, παρελθόν - παρόν - μέλλον.
Πρακτικά 5ου Πανελλήνιου Δασολογικού Συνεδρίου “Έρευνα και πράξη στα
ελληνικά δάση”, Ελληνική Δασολογική Εταιρεία, Καλαμάτα, σελ. 68 – 76.
Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος, Αθήνα.
Καραδήμα, Γ. – Μ., (2017). Γεωμορφολογική διάπλαση της υφαλοκρηπίδας του Ιονίου

Πελάγους έμπροσθεν του Αμβρακικού. Πτυχιακή Εργασία, Χαροκόπειο
Πανεπιστήμιο, Σχολή Περιβάλλοντος, Τμήμα Γεωγραφίας, Αθήνα.
Καρτάλης, Κ., Κοκκώσης, Χ., Οικονόμου, Δ., Σανατμούρης, Μ., Αγαθαλλελίδης, Η.,

Πολύδωρος, Α., (2017), Οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής, Οργανισμός έρευνας

& ανάλυσης: Διανέοσις, Αθήνα.
Κατσάφου,Σ. (2013). Φυσικές καταστροφές και Διαχείριση κινδύνου: Καλαμάτα και

σεισμός. Διπλωματική Εργασία, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, Τμήμα Μηχανικών
Χωροταξίας, Πολεοδομίας & Περιφερειακής ανάπτυξης, Βόλος.
Κούρου, Α., (2017). «Διαχείριση Κρίσεων στον Τομέα Υγείας», Αθήνα: 4ο Πανελλήνιο
Συνέδριο Divani Caravel.
Κουσκουνά-Τσιμπιδάρου, Β. Σημειώσεις: Μακροσεισμική. Ανακτήθηκε 30 Απριλίου, 2020

από: http://users.uoa.gr/~vkouskouna/macroseismology_notes_new.pdf
Κουτσογιάννης Δ., Ξανθόπουλος Θ., Τεχνική Υδρολογία, ΕΜΠ, Τομέας Υδάτινων Πόρων,
Έκδοση 3, 1999.
Κουτσόφιος, Ε., (2019). Φυσικές και Τεχνολογικές καταστροφές Ο ρόλος της Πολιτικής
Προστασίας στη Διαχείρισή τους Εφαρμογή γεωγραφικών συστημάτων πληροφοριών
στο ιστορικό Κέντρο του Δήμου Αθηναίων. Μεταπτυχιακή Διπλωματική εργασία,
Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο, Αθήνα.
Κλεάνθη, Μ. (2018). Διαχείριση φυσικών καταστροφών, Κύπρος.
Κωνσταντινίδης Π., Μαθαίνοντας να Ζούμε με τις Δασικές Πυρκαγιές, Χριστοδουλίδη,

2003.
Λαζαρίδης, Μ. Κουτρούλης, Α. Κατσιβέλα, Ε. Κλιματική αλλαγή, Χανιώτικα Νέα, 2019

https://panacea-ri.gr/wp-content/uploads/2019/04/climatechangepage1.pdf
Λέκκας, Ε., Ανδρεαδάκης, Ε., (2015), Εισαγωγή στη θεωρία της διαχείρισης καταστροφών
και κρίσεων, Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών Σπουδών, Διαχείριση Περιβάλλοντος,

Καταστροφών και Κρίσεων, Αθήνα
Λέκκας, Ε., Ανδρεαδάκης, Ε., Καπουράνη, Ε. & Μίνου – Μινοπούλου, Δ. (2007).

Εκπαίδευση στελεχών Τοπικής Αυτοδιοίκησης σε θέματα Πολιτικής Προστασίας και
Διαχείρισης Φυσικών και Τεχνολογικών Καταστροφών. Πρόγραμμα
Συμπληρωματικής Εκπαίδευσης εξ’Αποστάσεως (e-learning) του ΚΕΚ του ΕΚΠΑ.
Λέκκας, Ε. (2018). Επιχειρησιακός σχεδιασμός για την μείωση των επιπτώσεων από
πλημμυρικά φαινόμενα στους δήμους της περιφερειακής ένωσης Δήμων Αττικής
(ΠΕΔΑ).Η περίπτωση της Μάνδρας ως οδηγός αναφοράς και βελτίωσης της
απόκρισης σε έκτακτες ανάγκες, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών,
Αθήνα.
Λέκκας, Ε. (2011). Επιχειρησιακή οργάνωση των δήμων του ΑΣΔΑ για την Πολιτική
Προστασία & την αντιμετώπιση φυσικών &περιβαλλοντικών κινδύνων,
Εφαρμοσμένο ερευνητικό πρόγραμμα, Εθνικό Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών,
Τμήμα Γεωλογίας & Γεωπεριβάλλοντος, Αθήνα.
Λέκκας, Ε. (2000). Φυσικές & Τεχνολογικές καταστροφές, Εθνικό και Καποδιστριακό

Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ), Τομέας Δυναμικής, Τεκτονικής, Εφαρμοσμένης
Γεωλογίας, Αθήνα.
Μακρόπουλος, Κ. (2006). Φυσικές Καταστροφές: Σεισμοί και Μέτρα Προστασίας. 15ο

Συνέδριο Σκυροδέματος, ΤΕΕ, ΕΤΕΚ,Αλεξανδρούπολη, 25-27 Οκτωβρίου, 2006.
Ανακτήθηκε από: http://library.tee.gr/digital/m2173/m2173_makropoulos.pdf
Μαχαίρας, Π. (2006). Κλιματικές Αλλαγές (Σημειώσεις). auth.gr. Θεσσαλονίκη: Τμήμα

Εκδόσεων ΑΠΘ. Ανακτήθηκε στις 1 Δεκεμβρίου 2017
Μαρονικολάκη, Χ.- Μ.(2011). Οι επιπτώσεις των πυρκαγιών στην υγεία και στο περιβάλλον-
Διερεύνηση των στάσεων και των αντιλήψεων πολιτών του Ν. Χανίων για τις
επιπτώσεις των πυρκαγιών. Πτυχιακή Εργασία, ΤΕΙ Κρήτης, Τμήμα Κοινωνικής

Εργασίας, Ηράκλειο.
Μιμίκου Α.Μ., Τεχνολογία Υδάτινων Πόρων, Παπασωτηρίου, 1994.
Μπάιμπου, Σ. (2019). Διερεύνηση επιπτώσεων των φυσικών καταστροφών στο περιβάλλον.

Μελέτη περίπτωσης: Πλημμυρικά φαινόμενα στο Δήμο Μάνδρας – Ειδυλλίας.
Μεταπτυχιακή Διπλωματική εργασία, Πανεπιστήμιο Δυτικής Αττικής , Τμήμα
Πολιτικών Μηχανικών, Αττική.
Νομός υπ’ αριθμ.4412/2016, «Δημόσιες Συμβάσεις Έργων, Προμηθειών και Υπηρεσιών

(προσαρμογή στις Οδηγίες 2014/24/ΕΕ και 2014/25/ΕΕ)».ΦΕΚ Α 147 /08.08.2016.
Ντάφης Α.Σ., Δασική Οικολογία, Γιαχούδη, 1986.
ΟΑ.Σ.Π. (2007). Σεισμός, Η γνώση είναι προστασία, Αντισεισμική προστασία σχολείων,

Αθήνα.
Οργανισμός Αντισεισμικού Σχεδιασμού & Προστασίας, http://www.oasp.gr/
Παναγούλια Δ., Δήμου Γ., Εισαγωγή στα Εγγειοβελτιωτικά Έργα, ΕΜΠ, 2000.
3o Πανελλήνιο Συνέδριο Αντισεισμικής Μηχανικής & Τεχνικής Σεισμολογίας, Άρθρο 2110.

Επιφανειακές εκδηλώσεις του ισχυρού σεισμού της 8ης Ιουνίου 2008 στη ΒΔ
Πελοπόννησο, 5–7 Νοεμβρίου, 2008.
Πανεπιστήμιο Πατρών, Αγγελική Φωτιάδη, 2014. Αγγελική Φωτιάδη. «Φαινόμενο του

Θερμοκηπίου και Κλιματικές Μεταβολές. 10η ενότητα». Έκδοση: 1.0. Αγρίνιο 2014.
Διαθέσιμο από τη δικτυακή διεύθυνση: https://eclass.upatras.gr/courses/ENV119/
Παπαζάχος Β.Κ., Γ.Φ. Καρακαϊσης & Π.Μ. Χατζηδημητρίου, 2005. Εισαγωγή στη
Σεισμολογία. Εκδόσεις Ζήτη.

Παυλίδης, Β., Σολομωνίδης, Ι. (2016).Επιπτώσεις των δασικών πυρκαγιών στα δασικά

εδάφη. Μεταπτυχιακή εργασία, Τ.Ε.Ι Ανατολικής Μακεδονίας και Θράκης –
Πυροσβεστική Ακαδημία και Θράκης - Πυροσβεστική Ακαδημία, Διιδρυματικό
Πρόγραμμα Μεταπτυχιακών σπουδών, Θεσσαλονίκη.
Πενόπουλος, Κ.-Ν.(2019). Η διαχείριση των φυσικών καταστροφών μέσα από τις πολιτικές
για την κλιματική αλλαγή στο αστικό περιβάλλον. Ερευνητική εργασία, Αριστοτέλειο
Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Τμήμα Μηχανικών Χωροταξίας και Ανάπτυξης,
Θεσσαλονίκη.
Σαπουτζάκη, Κ., Δανδουλάκη, Μ. (2015). Κίνδυνοι και Καταστροφές Έννοιες και εργαλεία
Αξιολόγησης, Προστασίας, Διαχείρισης, Αθήνα: Σύνδεσμος Ελληνικών Ακαδημαϊκών
Βιβλιοθηκών ΣΕΑΒ.
Σοφιάδης, Ι. Μελέτη της κλιματικής αλλαγής πάνω από την Ευρώπη τον 21ο αιώνα με χρήση
περιοχικής κλιματικής προσομοίωσης οδηγούμενης από το σενάριο RCP8.5.
Μεταπτυχιακή Διατριβή Ειδίκευσης, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης,
Τμήμα Γεωλογίας, Θεσσαλονίκη.
Σπυράκος Κ. & Κουτρομάνος Ι. (2010). Αντισεισμικές Κατασκευές: Στοιχεία Τεχνικής

Σεισμολογίας και Σεισμικής Μηχανικής. ΕΜΠ, Αθήνα.
Συνάνη, Α. (2019). Αστική τρωτότητα Μεσογειακών πόλεων έναντι της κλιματικής αλλαγής:
Αθήνα, Θεσσαλονίκη, Νάπολη, Βαλένθια. Διπλωματική Εργασία, Χαροκόπειο
Πανεπιστήμιο, Τμήμα Γεωγραφίας, Αθήνα.
Τάντος Β., Παπαϊωάννου, Δασική Εδαφολογία, Παπασωτηρίου, 2006.
Τράπεζα της Ελλάδος, Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιµατικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ), “

Μεταβολές στην ένταση και στην κατανομή των φυσικών καταστροφών ”, 2011.

Τράπεζα της Ελλάδος, Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιµατικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ), “ Οι

περιβαλλοντικές, οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην
Ελλάδα ”, 2011.
Τράπεζα της Ελλάδος, Επιτροπή Μελέτης Επιπτώσεων Κλιµατικής Αλλαγής (ΕΜΕΚΑ), “

Σενάρια ανθρωπογενούς παρέμβασης στην κλιματική αλλαγή και τα προγράμματα
Prudence και Ensembles ”, 2011.
Τσιάμης, Α. (2019). Ο ρόλος της Στρατηγικής Επικοινωνίας στη διαχείριση φυσικών

καταστροφών. Μεταπτυχιακή Διατριβή Ειδίκευσης, Τμήμα Γεωλογίας και
Γεωπεριβάλλοντος, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο.
Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας, http://www.ypeka.gr/
Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, http://www.yme.gr/
Υπουργείο Περιβάλλοντος & Ενέργειας, Γενική Διεύθυνση Περιβαλλοντικής Πολιτικής

Διεύθυνση κλιματικής αλλαγής & ποιότητας της ατμόσφαιρας, “Εθνική στρατηγική
για την προσαρμογή στην κλιματική αλλαγή”, 2016.
Φωτιάδη, Α. Μεταβολές του κλίματος στο μέλλον – Επιπτώσεις των κλιματικών μεταβολών.
Εκπαιδευτικό υλικό, Πανεπιστήμιο Πατρών.
Χατχηγιαννάκου, Μ. – Α. (2013). Προβλεπόμενες επιπτώσεις κλιματικής αλλαγής. Τι μας

επιφυλάσσει το μέλλον. Οικονομικές επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Πτυχιακή
Εργασία, Πανεπιστήμιο Πειραιά.
Χρηστάρας, Β. Μαρίνος, Β., Ευστάθεια πρανών. Μάθημα Τεχνική Γεωλογία, Τμήμα

Γεωλογίας Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκη.
WWF Ελλάς, “Το αύριο της Ελλάδας: επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής στην Ελλάδα κατά
το άμεσο μέλλον”, Αθήνα, 2009.

Ξενόγλωσσες
ACOE (ARMY CORPS OF ENGINEERS), (2004), Water Resources Assessment of

Dominica, Antigua, Barbuda, St. Kitts andNevis: Mobile District and Topographic
Engineering Center Report, U.S. Army Corps of Engineers, Mobile, AL, p.94.
Alexander D (2001). Encyclopedia of environmental science, Chapter Natural hazards.

Kluwer Academic Publishers.
Alverson, K.D., R.S. Bradley and T.F. Pedersen (eds) (2003), “Paleo climate, Global Change
And the Future” ,The IGBP Series, Springer-Verlag,New York.
Bankoff, G. 2003a. Cultures of Disaster: Society and Natural Hazard in the Philippines.
London: Routledge Curzon.
Barker, S. and H. Elderfield (2002) ,“For aminiferal calcification response to Glacial-

Interglacial changes inatmospheric CO2”, Science, 297, 833-83.
Bedford T, Cooke RM (2001). Probabilistic Risk Analysis: Foundations and methods;

Cambridge University Press.
Below, R., Wirtz, A., Guha-Sapir, D., (2009), Disaster Category Classification and peril
Terminology for Operational Purposes, Working Paper, Common accord Centre for
Research on the Epidemiology of Disasters (CRED) and Munich Reinsurance
Company (Munich RE), Université Catholique de Louvain.
Birkmann J (ed) (2006). Measuring Vulnerability to Natural Hazards: Towards Disaster

Resilient Societies. UNU Press, Tokyo, New York.
Birkmann J (2007). Risk and vulnerability indicators at different scales: Applicability,

usefulness and policy implications. Environmental Hazards 7 (2007) 20–31.

Blaikie, P., Cannon, T., Davis, I., & Wisner, B. (2003). At Risk – Natural hazards, people's
vulnerability and disasters. Wiltshire: Routledge.
Bollin C, Hidajat R (2006). Community-based disaster risk index: pilot implementation in

Indonesia. In: Birkmann, J. (Ed.), Measuring Vulnerability to Natural Hazards—
Towards Disaster Resilient Societies. UNU-Press, Tokyo, New York, Paris.
Breheny, P., (2007), Hydrogeologic/Hydrological Investigation of Landslide Dam and

Impounded Lake in the Matthieu River Valley, Commonwealth of Dominica, West
Indies: Unpublished M.S. Dissertation, University of Leeds, United Kingdom.
Brooks, E. M., Stein, S., Spencer, B. D., Salditch, L., Petersen, M. D., & McNamara, D. E.
(2018). Assessing earthquake hazard map performance for natural and induced
seismicity in the central and eastern United States. Seismological Research Letters,
89(1), 118-126.
Burch G. J., Moore F. D., Burns J., Soil Hydrophobic Effects on Infiltration and Catchment
Runoff, Hydrological Processes 3, 1989.
Caldeira,K.andM.E.Wickett(2003),“AnthropogeniccarbonandoceanpH”,Nature,425, 365.
Cannon S and DeGraff J (2009). The increasing wildfire and post-fire debris-flow threat in
Western USA, and implications for consequences of climate change. In K Sassa and P
Canuti (Eds.) Landslides - disaster risk reduction, Springer Verlag, 177-190.
CAPRA (2013). Probabilistic Risk Assessment Program URL http://www.ecapra.org/
Carpignano A Golia E DiMauro C Bouchon S and Nordvik J-P (2009). A methodological

approach for the definition of multi-risk maps at regional level: first application.
Journal of Risk Research, 12:513–534.

Climate change 2007. The physical science basis: summary for policymakers. Geneva,
Intergovernmental Panel on Climate Change, 2007 (Contribution of Working Group I
to the Fourth.
Confalonieri U et al. Human health. In: Parry ML et al., eds. Climate change 2007. Impacts,
adaptation and vulnerability. Cambridge, Cambridge University Press, 2007, 391–431
(Contribution of Working Group II to the Fourth Assessment Report of the
Intergovernmental Panel on Climate Change).
Cohen A et al. Urban air pollution. In: Ezzati M et al., eds. Comparative quantification of
health risks: global and regional burden of disease attributable to selected major risk
factors. Geneva, World Health Organization, 2004:1353–-1433.
Committee on infectious diseases, American Academy of Pediatrics. Red Book. United States
of America: American Academy of Pediatrics; 2003.
Coppock, JT (1995) GIS and natural hazards: an overview from a GIS perspective. In:
Carrara A and Guzzetti F (eds) Geographical Information Systems in Assessing
Natural Hazards. Volume 5 of the series Advances in Natural and Technological
Hazards Research pp 21-34.
CorominasJ,vanWesten CJ, Frattini P, Cascini L, Malet J-P, Fotopoulou S, Catani F, van den
Eeckhaut M, Mavrouli O, Agliardi F, Pitilakis K, Winter MG, Pastor M, Ferlisi S,
Tofani V, Hervas J, Smith JT(2014)Recommendations for the quantitative analysis of
landslide risk : open access. In: Bulletin of engineering geology and the environment
IAEG, 73 (2014)2 pp. 209-263.
Cova TJ (1999) GIS in emergency management. In Geographical Information Systems:

Principles, Techniques, Applications, 2nd Edition: Management Issues and
Applications, Edited by: Longley (Eds) P. A.
Crockford S., Topadalis S., Richardson D. P., Water Repellency in a Dry Sclerophyll Forest,

Measurements and Processes, Hydrological Processes 5, 1991.
DeBano L. F., Daniel G. L., Ffolliot P. F., Fire's Effects on Ecosystems, John Wiley & Sons,
1998.
DeBano L. F., Effects of Fire in the Soil Resource in Arizona Chaparral, In : Krammes J. S.
Technical Coordinator, Effects of Fire Managements of SW Natural Resources,
USDA, Forest Service, General Technical Report PM-191, 1990.
DeBano L. F., Krammes J. S., Water Repellent Soils and their Relation to Wildfire
Temperatures, International Bulletin of the Association of Hydrological Sciences II,
1966.
DeBano L. F., Water Repellent Soils, A-State-of-the-Art, USDA, Forestry Service, General
Technical Report, PSW-46, 1981.
DeGraff, J.V., Bryce, R., Jibson, R.W., Mora, S., and Rogers, C.T., (1989), Landslides: Their
extent and significance in the Caribbean, Proceedings of the 28th International
Geological Congress: Symposium on Landslides.
DeGraff, J. V., 1991: Determining the significance of landslide activity: Examples from the
Eastern Caribbean. Caribb. Geogr., 3, 31–42.
DeGraff, J. V., 1995, Natural Hazards Vulnerability of the Dominica Hydroelectric

Expansion Project: Caribbean Disaster Mitigation Project Final Report, Organization
of American States, Washington, DC, 26 p.
DeGraff, J.V. (1990a). Post-1987 Landslides on Dominica, West Indies: An Assessment of

LandslideHazard Map Reliability and Initial Evaluation of Vegetation Effect on Slope
Stability, Submitted to The Commonwealth of Dominica and the OAS.
DeGraff, J.V. (1990b), Potential Landslide-Dam Hazard Below Freshwater Lake,

Commonwealth of Dominica, West Indies, Report submitted to Commonwealth of

Dominica and the OAS.
DeGraff J.V., (2012), Solving the dilemma of transforming landslide hazard maps into
effective policy and regulations, Nat. Hazards Earth Syst. Sci., 12, 53-60.
DeGraff, J. V., (1997), Technical Assessment of the Landslide-Dam Emergency,

Commonwealth of Dominica, W.I.: U.S. Agency for International Development
Report, Office of the U.S. Foreign Disaster Assistance, Washington, DC, 24 p.
DeGraff, J.V., James, A. and Breheney, P., (2010). The Formation and Persistence of the
Matthieu Landslide-Dam Lake, Dominica, W.I.. Environmental & Engineering
Geoscience, Vol. XVI, No. 2, May 2010, pp. 73–89.
DeGraff, J.V., Romesburg, H.C., Ahmad, R, and McCalpin, J. (2012). Producing landslide-
susceptibility maps for regional planning in data-scarce regions. Nat Hazards 64:729–
749.
Delmonaco G Margottini C and Spizzichino D (2006a). ARMONIA methodology for multi-

risk assessment and the harmonisation of different natural risk maps. Deliverable 3.1.1,
ARMONIA.
Delmonaco G Margottini C and Spizzichino D (2006b). Report on new methodology for

multi-risk assessment and the harmonisation of different natural risk maps. Deliverable
3.1, ARMONIA.
De Pippo, T,Donadio C, Pennetta M,Petrosino C,Terlizzi F and Valente A, (2008). Coastal

hazard assessment and mapping in Northern Campania, Italy. Geomorphology,
97:451–466.
Dilley, M., Chen, R. S., Deichmann, U., Lerner-Lam, A. L., & Arnold, M. (2005). Natural
disaster hotspots: a global risk analysis. The World Bank.

Dowrick, D. J. (2009). Earthquake resistant design and risk reduction. John Wiley & Sons.
Dyrness C. T., Effect of Wildfire on Soil Wettability in the High Cascade of Oregon, USDA,
Forest Service Research Paper PNW-202, 1976.
EC (2011). Risk assessment and mapping guidelines for disaster management. European
Commission Commission staff working paper, European Union.
EM-DAT, The OFDA/CRED International Disaster Database, www.emdat.be, Université

catholique de Louvain, Brussels, Belgium.
Esteva, L. (1976). Seismicity, in Lomnitz, C. and Rosenblueth, E., Eds., Seismic Risk and
Engineering Decisions, Elsevier, New York.
European Center for Disease Prevention and Control. Climate changes. 2010.
European Civil Protection And Humanitarian Aid Operations

https://ec.europa.eu/echo/index_en
FEMA. (2018). Federal Emergency Management Agency’s HAZUS (Hazards U.S.) Model
Version 4.2 [Computer Software]. FEMA Map Service Center.
FEMA (2004). HAZUS-MH. FEMA’s Methodology for Estimating Potential Losses from
Disasters. US Federal Emergency Management Agency.
http://www.fema.gov/plan/prevent/hazus/index.shtm
FEMA, F. (1997). NEHRP guidelines for the seismic rehabilitation of buildings. FEMA 273,
Washington, DC, 488.
Flageollet JC (1988) Les mouvements de terrain et leur prévention. Masson Ed.
Garcia-Aristizabal A, Marzocchi W (2013). Software for multi-hazard assessment.

Deliverable 3.5 of the EU Matrix project: New methodologies for multi-hazard and
multi-risk assessment methods for Europe. URL:
http://matrix.gpi.kit.edu/downloads/MATRIX-D3.05.pdf.
G. M. a. L. Norgrove, «Climate Change and Invasive Alien Species,» 2010.
Gonzalez-Pelayo O., Andreu V., Campo J., Gimeno-Garcia E., Rubio J. L., Hydrological
Properties of a Mediterranean Soil Burned with Different Fire Intensities, Catena 68,
2006.
Granger K, Jones TG, Leiba M, Scott G, (1999).Community risk in Cairns: a multi-hazards

risk assessment. Technical report, Australian Geological Survey Organisation,
(AGSO)URL http://www.ga.gov.au/corporate_data/33548/33548.pdf.
Greiving S, Fleischhauer M, Lückenkötter, J. (2006) A Methodology for an integrated risk

assessment of spatially relevant hazards, Journal of Environmental Planning and
Management, 49:1, 1-19.
Cruden, D M, and Varnes, D J. 1996. Landslide types and processes. In Special Report 247:
Landslides: Investigation and Mitigation, Transportation Research Board, Washington
D.C
Gruenthal, G. (Editor), 1998. European Macroseismic Scale. Conseuil de L’ Europe.
Guha-Sapir D, Below R, Hoyois Ph (2016) - EM-DAT: The CRED/OFDA International

Disaster Database – www.emdat.be – UniversitéCatholique de Louvain – Brussels –
Belgium.
Haimes YY (2009) Risk Modeling, Assessment, and Management. 3rd Edition. John Wiley
& Sons, 1009 p.
Hegerl, G. , J.Luterbacher, F. González-Rouco, S. Tett, T. CrowleyandE. Xoplaki (2011),

“Influence of human and natural forcing on European season altemperatures”, Nature

Geoscience, 4, 99-103.
Intergovernmental Panel on Climate Change IPCC(2013), inpress.
IPCC (2013). Climate Change 2013: The Physical Science Basis. Contribution of Working
Group I to the Fifth Assessment Report of the Intergovernmental Panel on Climate
Change [Stocker, T.F., D. Qin, G.-K. Plattner, M. Tignor, S.K. Allen, J. Boschung, A.
Nauels, Y. Xia, V. Bex and P.M. Midgley (eds.)]. Cambridge University Press,
Cambridge, United Kingdom and New York, NY, USA, 1535 pp.
IPCC (2007), “Climate change 2007: The physical science basis ” in Solomon, S., D. Qin, M.
Manning, Z. Chen, M. Marquis, K. B. Averyt, M. Tignor, H.L. Miller (eds),
Contribution of Working Group I to the Fourth Assessment Report of the
Intergovermental Panel on Climate Change, Cambridge University Press, Cambridge,
New York, 996.
IPCC, "5th Assesment Report," 2013.
IPCC. (2014a). Climate Change 2014 Synthesis Report Summary Chapter for Policymakers.
IPCC, 2018: Global Warming of 1.5°C.An IPCC Special Report on the impacts of global
warming of 1.5°C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas
emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of
climate change, sustainable development, and efforts to eradicate poverty [Masson-
Delmotte, V., P. Zhai, H.-O. Pörtner, D. Roberts, J. Skea, P.R. Shukla, A. Pirani, W.
Moufouma-Okia, C. Péan, R. Pidcock, S. Connors, J.B.R. Matthews, Y. Chen, X.
Zhou, M.I. Gomis, E. Lonnoy, T. Maycock, M. Tignor, and T. Waterfield (eds.)]. In
Press.
IPCC SPECIAL REPORT EMISSIONS SCENARIOS, 2000, Intergovernmental Panel on

Climate Change.

IRDR (2014) Integrated Research on Disaster Risk. Peril Classification and Hazard Glossary
(IRDR DATA Publication No. 1). Beijing: Integrated Research on Disaster Risk.
http://www.irdrinternational.org/wp-content/uploads/2014/04/IRDR_DATA-Project-
Report-No.-1.pdf
ISO 31000 Risk Management – Principles and guidelines. URL:

http://www.iso.org/iso/home/standards/iso31000.htm
Jaboyedoff M, Aye ZC, Derron M-H, Nicolet P, Olyazadeh R. (2014) Using the consequence
- frequency matrix to reduce the risk: examples and teaching. International Conference
Analysis and Management of Changing Risks for Natural Hazards 18-19 November
2014, Padua, Italy
Jan Novotný (2013). Varnes’ Landslide Classification (1978), Faculty of Science, Charles
University of Prague:
(http://www.geology.cz/projekt681900/vyukovematerialy/2_Varnes_landslide_classification.
pdf)
Johnson E. A., Miyanishi K., Forest Fires: Behavior and Ecological Effects, Academic Press,
2001.
Jones, P.D. and A. Moberg (2003), “Hemispheric and large-scale surface air temperature
variations: An extensive revision and an update to2001”,Journal of Climate, 16, 206-
23.
Jonkman, SN, Van Gelder P, and Vrijling H (2002). An overview of quantitative risk
measures and their application for calculation of flood risk. λµ13 - ESREL 2002
European Conference
Kappes MS, Keiler M, Von Elverfeldt K, Glade T, (2012). Challenges of analyzing multi-
hazard Risk: A Review. Natural Hazards 64(2), 1925-1958.

Keeling,R.F.,A.KortzingerandN.Gruber(2010),“OceanDeoxygenationinaWarming
World”,AnnualReviewofMarineScience,2,199-229.
Kirkby M. J., Morgan R. P. C., Soil Erosion, John Wiley & Sons, New York, 1980.
Kozlowski T. T., Fire and Ecosystems (Physiological Ecology), Academis Press, 1975.
Koutsoyiannis D., M. N. (2012). Floods in Greece. Wallingford – International Association

of Hydrological Sciences.
Kreps, G.A. (1998). Disaster as systemic event and social catalyst: A clarification of subject
matter. In E.L. Quarantelli, (Ed.), What is a disaster: Perspectives on the question (pp.
31–55). New York and London: Routledge.
K. W. C. E. Alex de Sherbinin, «Casualties of Climate Change: Sea-level Rises Could

Displace Tens of Millions,» Scientific American, pp. 64-71 , January 2011.
Lacasse S Eidsvik U Nadim F Hoeg K and Blikra LH (2008). Event tree analysis of Aknes
rock slide hazard. IV Geohazards Quebec, 4th Canadian Conf. on Geohazards, 551-
557.
Lee K and Rosowsky D (2006). Fragility analysis of woodframe buildings considering

combined snow and earthquake loading. Structural Safety, 28: 289-303.
Locat, J. 1997. Normalized rheological behaviour of fine muds and their flow properties in a
pseudoplastic regime. In Debris-flow hazards mitigation: mechanics, prediction, and
assessment. Water Resources Engineering Division, American Society of Civil Engineers,
New York. pp. 260–269.
Luino F (2005). Sequence of instability processes triggered by heavy rainfall in the northern
Italy. Geomorphology, 66:13–39.

Mapping the impacts of natural hazards and technological accidents in Europe, European
Environment Agency (EEA), 2010.
Maquaire O, Malet JP, Remaître A, Locat J, Klotz S, Guillon J (2003) Instability conditions
of marly hillslopes, towards landsliding or gullying? The case of the Barcelonnette
basin, South East France. Eng Geol 70(1–2):109–130
Marshall T. J., Holmes J. W., Rose C. W., Soil Physics, Cambridge University Press, Third
Edition, 1996.
Masters, G., Norgrove, L., Climate Change and Invasive Alien Species, 2010
Marzocchi, W., Mastellone, M., and Di Ruocco, A., (2009). Principles of multi-risk
assessment: interactions amongst natural and man-induced risks. European
Commission. URL :
http://cordis.europa.eu/documents/documentlibrary/106097581EN6.pdf
McLaren R. G., Cameron K. C., Soil Science, Oxford University Press, 1996.
Milly P. C. D., e. a. (2002, JANUARY). Increasing risk of great floods in a changing climate.
NATURE.
Musson R.M.W. & I. Cecic, 2002. Macroseismology. International Handbook of Earthquake

& Engineering Seismology, Part A, 807-822.
NASA, (2010). Retrieved from: https://earthobservatory.nasa.gov/features/GlobalWarming
(National Instistute of Disaster Management), (Llasat, 2010).
N. Stern, The Economics of Climate Change, 2006.

OAS (1991) Geographic Information Systems In Natural Hazard Management. Organization

of American States. Primer on Natural Hazard Management in Integrated Regional
Development Planninghttps://www.oas.org/dsd/publications/Unit/oea66e/ch05.htm
Papagiannaki Katerina, K. V. (2017). Urban Area Response to Flash Flood–Triggering

Rainfall, Featuring Human Behavioral Factors: The Case of 22 October 2015 in Attica,
Greece. American Meteorological Society.
Papajanopoulos A., (1995). The vicious circle between forest fires and resin production
decline. The Greek experience. 2nd International Symposium on Chemistry and
Utilization of tree extractives. Fuzhou, China.
Peduzzi, P., Dao, H., Herold, C., & Mouton, F. (2009). Assessing global exposure and
vulnerability towards natural hazards: the Disaster Risk Index. Natural Hazards and
Earth System Sciences, 9(4), 1149-1159.
Peila D, Guardini C (2008) Use of the event tree to assess the risk reduction obtained from
rockfall protection devices. Nat. Hazards Earth Syst. Sci., 8, 1441–1450, 2008.
Perles Roselló M and CantareroPrados F (2010). Problems and challenges in analyzing

multiple territorial risks. methodological proposals for multi-hazard mapping. Boletín
de la Asociación de GeógrafosEspanoles, 52:399–404.
Picarelli L (2001) Transition from slide to earthflow and the reverse. In: Proceedings of
Conference on transition from slide to flow—mechanisms and remedial measures,
Karadeniz Technical University, Trabzon, 25–26 August 2001
Prinos P (2008). Review of Flood Hazard Mapping. European Community Sixth Framework
Programme for European Research and Technological Development. FLOODsite.
Prüss-Üstün A et al. Unsafe water, sanitation and hygiene. In: Ezzati M et al., eds.
Comparative quantification of health risks: global and regional burden of disease

attributable to selected major risk factors. Geneva, World Health Organization,

2004:1353–1433.
Roberts NJ, Nadim F, Kalsnes B (2009). Quantification of vulnerability to natural hazards.

Georisk: Assessment and Management of Risk for Engineered Systems and
Geohazards, 3 (3), 2009, 164-173
Roobol, M. J. and Smith, A. L., 2004, Geologic Map of Dominica, West Indies: Geology
Department, University of Puerto Rico at Mayaguez. Electronic document, available at
http://www.caribbeanvolcanoes.com/dominica/content/dominicamap.pdf
R. S. J. Tol, «The Economic Effects of Climate Change,» The Journal of Economic

Perspectives, τόμ. 23, pp. 29-51, 2009.
Savage, S.M., 1974. Mechanism of fire-induced water repellency in soil. Soil Science
Society America Proceedings 38, 652–657.
Schmidt J, Matcham I, Reese S, King A, Bell R, Henderson R, Smart G, Cousins J, Smith W,

Heron D, (2011). Quantitative multi-risk analysis for natural hazards: a framework for
multi-risk modelling. Natural Hazards 58(3), 1169-1192.
Schneider PJ, Schauer BA, (2006). HAZUS‚ its development and its future. Natural Hazards
Review 7(2), 40-44.
Scholl D. B., Soil Wettability and Fire In Arizona Chaparral, Proceedings of the Soil Science
Society of America 39, 1975.
Shi P Shuai J Chen W and Lu L (2010). Study on the risk assessment and risk transfer mode
of large scale disasters. In The 3rd International Disaster and Risk Conference IDRC,
Davos, Switzerland.
Spence, R., So, E., &Scawthorn, C. (Eds.). (2011). Human casualties in earthquakes: progress

in modelling and mitigation (Vol. 29). Springer Science & Business Media.
Tarvainen T Jarva J and Greiving S (2006). Spatial pattern of hazards and hazard interactions
in Europe. In Schmidt-Thomé, P. (ed), Natural and Technological Hazards and Risks
Affecting the Spatial Development of European Regions, 42: 83–91.
The state of food insecurity around the world. Eradicating hunger – Key to achieving the
Millennium Development Goals. Rome, Food and Agriculture Organization of the
United Nations, 2005:40 (http://www.fao.org/docrep/008/a0200e/a0200e00.htm).
Tsakiris G., N. I. (2009). Critical Technical Issues on the EU Flood Directive. European
Water
UN-ISDR (2009). Terminology on Disaster risk Reduction. URL:

https://www.unisdr.org/we/inform/terminology
UNISDR. (2015). Global Assessment Report on Disaster Risk Reduction 2015, Making
Development Sustainable: The Future of Disaster Risk Management. United Nations
Office for Disaster Risk Reduction (UNISDR), Geneva, Switzerland.
Van Westen CJ, Castellanos Abella EA and Sekhar LK (2008) Spatial data for landslide
susceptibility, hazards and vulnerability assessment : an overview. In: Engineering
geology, 102 (2008)3-4 pp. 112-131.
Van Westen C J Quan Luna B Vargas Franco R D (2010) Development of training

materials on the use of geo - information for multi - hazard risk assessment in a
mountainous environment. In: Mountain risks : bringing science to society :
proceedings of the Mountain Risks International Conference, Firenze, Italy, 24-26
November 2010 / ed. by J.-P. Malet, T. Glade and N. Casagli. - Strasbourg : CERG,
2010. ISBN 2-95183317-1-5. pp. 469-475.
Van Westen CJ (2013). Remote sensing and GIS for natural hazards assessment and disaster

risk management. In: Shroder, J. (Editor in Chief), Bishop, M.P. (Ed.), Treatise on
Geomorphology. Academic Press, San Diego, CA, vol. 3, Remote Sensing and
GIScience in Geomorphology, pp. 259–298.
Van Westen CJ, Straatsma MW, Turdukulov UD, Feringa WF, Sijmons K, Bakhtadze K,
Janelidze T, Kheladze N. (2012) Atlas of natural hazards and risks of Georgia : e-book.
Tbilisi, Caucasus Environmental NGO Network (CENN), University of Twente
Faculty of Geo-Information and Earth Observation (ITC), 2012. ISBN: 978-9941-0-
4310-9.
Varnes, D J. 1978. Slope movement types and processes. In Special report 176: Landslides:
Analysis and Control, Transportation Research Board, Washington, D.C.
Wilde S. A., Forest Soils, Ronald Press, New York, 1958.
WMO/GWP. URBAN FLOOD RISK MANAGEMENT- A Tool for Integrated Flood

Management . (2008).
WMO. Statement on the State of the Global Climate in 2018, Word Meteorological
Organization. (2008).
Zuccaro G and Leone M (2011). Volcanic crisis management and mitigation strategies: a
multi-risk framework case study. Earthzine, 4.
Δικτυακές πηγές
https://ar5-syr.ipcc.ch/topic_summary.php
https://agupubs.onlinelibrary.wiley.com/doi/full/10.1029/2010RG000345
https://www.bankofgreece.gr/

http://berkeleyearth.org/2019-temperatures/
http://www.besafenet.net/el-gr/natural-hazards-floods#faq468
https://climate.nasa.gov/news/2945/nasa-noaa-analyses-reveal-2019-second-warmest-year-
on-record/
https://www.cnn.gr/news/perivallon/story/149847/o-planitis-ekpempei-sos-dioria-os-to-2030-
gia-na-anakopei-i-katastrofiki-klimatiki-allagi
https://www.co2.earth/global-warming-update
https://earthobservatory.nasa.gov/features
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B109/375/2508,9665/
https://www.eea.europa.eu/el/themes/climate/about-climate-change
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%B1%CF%84%CE%BF%CE%BB%CE%AF%
CF%83%CE%B8%CE%B7%CF%83%CE%B7
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%85%CF%81%CE%BA%CE%B1%CE%B3%C
E%B9%CE%AC
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9A%CE%BB%CE%B9%CE%BC%CE%B1%CF%84%
CE%B9%CE%BA%CE%AE_%CE%B1%CE%BB%CE%BB%CE%B1%CE%B3%C
E%AE
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A4%CF%81%CF%8D%CF%80%CE%B1_%CF%84%
CE%BF%CF%85_%CF%8C%CE%B6%CE%BF%CE%BD%CF%84%CE%BF%CF
%82

https://www.emdat.be/
https://ec.europa.eu/clima/change/consequences_en
https://ec.europa.eu/clima/change/causes_en
http://www.fao.org/docrep/008/a0200e/a0200e00.htm
https://www.fire.gr/?p=26899
http://www.geo.auth.gr/courses/gge/gge427y/pdf/mathima8.pdf
http://www.gein.noa.gr/
https://www.geodifhs.com/gammaalphaiotaalpha/12
https://www.greenfacts.org/en/climate-change-ar5-science-basis/l-2/2-observed-
changes.htm#0
http://www.hnms.gr/emy/pdf/presentation2.pdf
https://www.huffingtonpost.gr/2016/08/04/grafhmata- pyrkagies_n_11292464.html
https ://www.ipcc.ch/
(https://issuu.com/enggeoauth/docs/texniki_geologia_6o_mathima_katolisthiseis_edafike)
https://www.kpezakyn.gr/mathainw-gia-to-seismo/
http://www.moa.gov.cy/moa/fd/fd.nsf/fd93_gr/fd93_gr?OpenDocument

https://www.ncdc.noaa.gov/
https://www.preventionweb.net/knowledgebase/disaster-statistics
https://unfccc.int/process-and-meetings/the-paris-agreement/nationally-determined-
contributions-ndcs
https://unfccc.int/resource/docs/convkp/conveng.pdf
http://users.uoa.gr/~vkouskouna/macroseismology_notes_new.pdf
https://www.zougla.gr/sismoiblog/article/pos-litourgi-o-sismografos

Παραρτήματα
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Ι. ΕΝΤΥΠΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ
ΔΙΥΠΗΡΕΣΙΑΚΗ ΑΣΚΗΣΗ ΕΠΙ ΧΑΡΤΟΥ

«ΣΑΜΑΡΙΑ – ΔΑ – SOS 2012» 26
ΙΟΥΛΙΟΥ 2012
ΕΝΤΥΠΟ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗΣ ΑΣΚΗΣΗΣ
Παρακαλούμε απαντήστε στις ερωτήσεις και μετά το τέλος, παραδώστε τα στους αξιολογητές
της Άσκησης.
Ονοματεπώνυμο συμμετέχοντος (προαιρετικά):
Υπηρεσία:
Ρόλος:
⁭ Ασκούμενος / Παίκτης
⁭ Παρατηρητής
Παρακαλώ σημειώστε με Χ, την απάντηση της προτίμησής σας.

1. Το επίπεδο οργάνωσης της Άσκησης ήταν σε γενικές γραμμές:
⁭ Άριστο
⁭ Πολύ Καλό
⁭ Μέτριο
⁭ Ανεπαρκές
Σχόλια και παρατηρήσεις
2. Οι αρχικές εισηγήσεις / παρουσιάσεις :
⁭ Ήταν ιδιαίτερα χρήσιμες για την διεξαγωγή της Άσκησης

⁭ Βοήθησαν στην ομαλή διεξαγωγή της άσκησης
⁭ Δεν προσέφεραν σημαντική πληροφορία στους συμμετέχοντες

⁭ Ήταν κουραστικές για τους συμμετέχοντες
3. Το πληροφοριακό έντυπο υλικό / εγχειρίδιο της Άσκησης ήταν:
⁭ Άριστο
⁭ Μέτριο

4. Το οπτικοακουστικό υλικό της Άσκησης ήταν:
⁭ Άριστο
⁭ Μέτριο
5. Η δομή και η μεθοδολογία της Άσκησης ήταν:
⁭ Άριστη
⁭ Πολύ Καλή
⁭ Μέτρια
⁭ Ανεπαρκής
6. Το σενάριο της Άσκησης ήταν:
⁭ Πλήρως ρεαλιστικό
⁭ Με μικρές παραλήψεις
⁭ Με μεγάλες παραλήψεις
⁭ Μη ρεαλιστικό

7. 7. Η επιλογή των επεισοδίων του σεναρίου σε σχέση με τον έλεγχο των

αντικειμενικών στόχων της Άσκησης ήταν:
⁭ Άριστη
⁭ Επιτυχής
⁭ Ικανοποιητική
8. 8. Η επιλογή των επιπέδων διοίκησης των φορέων και η κατανομή των παικτών /
ασκούμενων με βάση τους αντικειμενικούς στόχους του κάθε Φορέα ήταν:
⁭ Άριστη
⁭ Μέτρια
9. Ο συντονισμός της Άσκησης ήταν σε γενικές γραμμές:
⁭ Άριστος
⁭ Επιτυχής
⁭ Ικανοποιητικός

10 10. Η διαχείριση του χρόνου από την Ομάδα Συντονισμού κατά τη διάρκεια της
Άσκησης ήταν:
⁭ Άριστη
⁭ Μέτρια
11 11. Η ευκαιρία που είχατε κατά τη διάρκεια της Άσκησης να εκφράσετε τις απόψεις σας
ήταν:
⁭ Καλύτερη δυνατή
⁭ Ελάχιστη
⁭ Καμία
12 12. Η συνεργασία και η ροή πληροφοριών μεταξύ των ασκούμενων / παικτών του
τακτικού και επιχειρησιακού επιπέδου του Φορέα σας ήταν:
⁭ Άριστη
⁭ Αποτελεσματική
⁭ Προβληματική

13. Η επικοινωνία και η συνεργασία με τους συμμετέχοντες των άλλων Φορέων ήταν:
⁭ Άριστη
14 14. Το Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων είχε μια περιεκτική συνολική εικόνα για την
κατάσταση στην περιοχή;
⁭ Άριστη
15 15. Το Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων ήξερε ακριβώς το ρόλο του Τακτικού Κέντρου
Επιχειρήσεων;
⁭ Άριστα
⁭ Αποτελεσματικά
⁭ Ικανοποιητικά
⁭ Ανεπαρκώς

16 16. Το Κέντρο Διαχείρισης Κρίσεων παρείχε την απαιτούμενη υποστήριξη στο Τακτικό
Κέντρο Επιχειρήσεων;
⁭ Άριστα
17. Το Τακτικό Κέντρο Επιχειρήσεων εκπλήρωσε τα καθήκοντά του;
⁭ Άριστα
18. Η εκτίμηση της κατάστασης από τους διάφορους Φορείς λειτούργησε καλά;
⁭ Άριστα

19 19. Οι διαδικασίες του μηχανισμού Πολιτικής Προστασίας ήταν γνωστές στους

συμμετέχοντες;
⁭ Άριστα
⁭ Πολύ καλά
⁭ Μέτρια
20 20. Η κατανόηση της συνεργασίας στο πλαίσιο του μηχανισμού Πολιτικής

Προστασίας βελτιώθηκε κατά τη διάρκεια της Άσκησης;
⁭ Σημαντικά
⁭ Μερικώς
⁭ Δε διαφοροποιήθηκε καθόλου
⁭ Επιδεινώθηκε
21 21. Κατά τη διάρκεια της Άσκησης οι σχέση σας με τους εκπροσώπους των άλλων
Φορέων;
⁭ Βελτιώθηκαν σημαντικά
⁭ Βελτιώθηκαν μερικώς
⁭ Δε διαφοροποιήθηκαν καθόλου
⁭ Επιδεινώθηκαν

22. Είχατε προηγούμενη εμπειρία από συμμετοχή σε Άσκηση;
⁭ ΝΑΙ
⁭ ΟΧΙ
23. Είχατε συμμετάσχει ξανά σε Άσκηση επί Χάρτου;
Ημερομηνία:
Τόπος:
Ιδιότητα Συμμετέχοντος: Συντονιστής ⁭
Ασκούμενος / Παίκτης
⁭ Παρατηρητής ⁭
24 24. Πώς κρίνετε τη σημερινή διαδικασία, ως προς τη διεξαγωγή της, σε σύγκριση με την
εμπειρία σας;
⁭ Καινοτόμο
⁭ Πολύπλοκη
⁭ Απλή
⁭ Τετριμμένη

25.Θα χαρακτηρίζατε αυτά που ακούσατε στην Άσκηση:
⁭ Καινοτόμα ⁭ Πρακτικά
⁭ Γενικόλογα ⁭ Σημαντικά
⁭ Σύγχρονα ⁭ Τετριμμένα
⁭ Ρεαλιστικά ⁭ Ανεφάρμοστα
26 26. Αναφέρετε τα τρία σημαντικότερα θέματα που απαιτούν βελτίωση στο πλαίσιο
δοκιμαζόμενων λειτουργιών, όπως περιγράφονται στο τμήμα Σκοπός και Αντικειμενικοί
Στόχοι των Οδηγιών Διεξαγωγής της Άσκησης:
27 27. Προσδιορίστε τα στάδια / βήματα που απαιτούνται για την επίτευξη κάθε
προσδιορισμένου παραπάνω θέματος βελτίωσης.
Ιεραρχείστε τα παραπάνω θέματα με βάση το βαθμό προτεραιότητάς τους:
28 28. Ποιες ήταν οι προσδοκίες / στόχοι σας από τη συμμετοχή σας στην Άσκηση; Ιεραρχείστε
τα παραπάνω θέματα με βάση το βαθμό προτεραιότητάς τους:
29 29. Ποιες από τις παραπάνω προσδοκίες σας δεν ικανοποιήθηκαν και τι αλλαγές θα
προτείνατε για τη βελτίωση της Άσκησης με βάση τις προσδοκίες /στόχους σας από τη
συμμετοχή σας;
Ιεραρχείστε τα παραπάνω θέματα με βάση το βαθμό προτεραιότητάς τους:

30.Το Έντυπο αξιολόγησης της Άσκησης είναι:
⁭ Άριστο
⁭ Πολύ καλό
⁭ Μέτριο
Παραθέστε τυχόν συστάσεις για το πώς η άσκηση θα μπορούσε να βελτιωθεί.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ II : ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ –ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ
ΟΥΣΙΕΣ ΚΑΙ ΣΕΙΣΜΟΥ ΣΤΟ ΨΥΓΕΙΟ – ΔΙΑΛΟΓΗΤΗΡΙΟ ΤΟΥ
«ΓΕΣΠΟΒ» Δ. Δ. ΚΑΛΗΣ Δ. ΜΕΝΗΙΔΟΣ
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑΣ ΤΟΥ ΠΟΛΙΤΗ
ΓΕΝΙΚΗ ΓΡΑΜΜΑΤΕΙΑ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΤΑΞΗΣ
ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΥΡ/ΚΩΝ
ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΥΡ/ΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ν. ΠΕΛΛΑΣ
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΔΕΣΣΑΣ
ΣΧΕΔΙΟ
ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ –ΑΤΥΧΗΜΑΤΩΝ ΑΠΟ

ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΚΑΙ ΣΕΙΣΜΟΥ
ΣΤΟ ΨΥΓΕΙΟ – ΔΙΑΛΟΓΗΤΗΡΙΟ ΤΟΥ «ΓΕΣΠΟΒ» Δ. Δ. ΚΑΛΗΣ
Δ. ΜΕΝΗΙΔΟΣ
ΣΚΟΠΟΣ
Σκοπός του παρόντος σχεδίου είναι η εκ των προτέρων γνώση βασικών στοιχείων και
παραμέτρων του ψυγείου - διαλογητηρίου και ο προσδιορισμός των βασικών ενεργειών των
οργάνων της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας για την αντιμετώπιση πυρκαγιάς ή άλλου
συμβάντος αρμοδιότητας της Π.Υ.
Α. ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΚΤΙΡΙΟΥ
1. Είδος κτιρίου
 Ψυγείο – διαλογητήριο οπωροκηπευτικών.

 Μονώροφο, με πατάρι γραφείων.

Στο ισόγειο υπάρχουν: χώροι παραγωγής, ψυκτικοί θάλαμοι, μηχανοστάσιο, γραφεία

κίνησης, χώροι προσωπικού, υπόστεγα και πατάρι με γραφεία.
2. α. Δ/νση κτιρίου
 Δ.Δ. Καλής Δ. Μενηίδος.
β. Απόσταση από πυροσβεστική Υπηρεσία

 20 χλμ από Π.Υ. Έδεσσας.
3. Γειτνίαση
α. Ανατολικά : Αγροτικός δρόμος
β. Δυτικά : Αγροτικός δρόμος
γ. Βόρεια : Αγροτεμάχιο
δ. Νότια : Αγροτικός δρόμος
4. Δρόμοι προσπέλασης και σημεία στάθμευσης των οχημάτων
α. Δρόμοι προσπέλασης
Φτάνοντας στην πλατεία του χωριού, συνεχίζουμε ευθεία τη δημοτική οδό και στα
όρια του χωριού βρίσκουμε στο δεξί μέρος του δρόμου τη μονάδα.
β. Σημεία στάθμευσης πυροσβεστικών οχημάτων

 Οι ακάλυπτοι χώροι γύρω από το ψυγείο - διαλογητήριο.
5. ΙΔΙΟΚΤΗΤΗΣ – ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΗΣ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗΣ

ΓΕΣΠΟΒ Συν. ΠΕ 2381041117, 2381041117
6. α. ΥΠΕΥΘΥΝΟΣ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ
Ο Πρόεδρος της ένωσης
β. ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ ΠΥΡΑΣΦΑΛΕΙΑΣ
Αρχηγός πυρασφαλείας : Θα ορισθεί

Β. ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΗ ΣΥΣΤΑΣΗ
1. Είδος οικοδομής
Μονώροφο κτίσμα με πατάρι.
ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ
 Ο σκελετός από οπλισμένο σκυρόδεμα (μπετόν αρμέ).
 Η τοιχοποιία από τεχνητούς λίθους ( τούβλα ).
 Η σκεπή από μεταλλική κατασκευή με πλάκες αμιαντολαμαρίνας.
 Η επιφάνεια του κτιρίου είναι 5327 τ.μ. και το πατάρι 78 τ.μ.
 Υπάρχουν έξι (06) έξοδοι κινδύνου για το ισόγειο.
2. Χρήση κατασκευής - καλυμμένη επιφάνεια

α. Το ισόγειο του κτιρίου αποτελείται από:
 Χώρους παραγωγής,
 Ψυκτικούς θαλάμους,
 Μηχανοστάσιο,
 Γραφεία κίνησης,
 Χώροι προσωπικού,
 Υπόστεγα,
 πατάρι με γραφεία.
Γ. ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΙΑ ΠΡΟΪΟΝΤΩΝ
Πρώτες ύλες: νωπά οπωροκηπευτικά (άφλεκτα).

Δευτερεύουσες ύλες: υλικά συσκευασίας (αναφλέξιμα).
Παραγόμενα προϊόντα: συντηρημένα και συσκευασμένα νωπά οπωροκηπευτικά
(άφλεκτα).
Παραγόμενα υποπροϊόντα: δεν υπάρχουν.
Δ. ΠΡΟΛΗΠΤΙΚΑ - ΚΑΤΑΣΤΑΛΤΙΚΑ ΜΕΤΡΑ

1. Υπάρχοντα μέτρα προληπτικής και κατασταλτικής πυροπροστασίας σύμφωνα με

την υπ αρίθμ. 428 εγκεκριμένη μελέτη πυροπροστασίας.
 Αυτόματο σύστημα ανίχνευσης εκρηκτικών μιγμάτων (σύστημα ανίχνευσης

διαρροών αμμωνίας ΝΗ3).
 Σε όλους τους χώρους: πυροσβεστήρες ξηράς κόνεως των 6 kg και 12 kg, CO2 των 5
kg, ερμάριο εργαλείων και φωτιστικά ασφαλείας.
 Μόνιμο υδροδοτικό πυροσβεστικό δίκτυο με 12 πυροσβεστικές φωλιές.
Πλησιέστερα υδροστόμια ή πηγές ύδατος.

 Στην εκκλησία του χωριού.
2. Ομάδες πυρασφάλειας
 Αρχηγός πυρασφαλείας : Θα ορισθεί.

 Υπαρχηγός πυρασφαλείας : Θα ορισθεί.
 Μέλη ομάδας πυρασφαλείας: Το εποχικό προσωπικό.
Ε. ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΑΛΛΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ
 Η Δ.Ε.Η για τη διακοπή της ηλεκτροδότησης εάν αυτό απαιτηθεί.

 Το ΕΚΑΒ για τη μεταφορά τυχόν τραυματιών.
 Η Τροχαία για την απελευθέρωση των οδών από τα οχήματα.
ΣΤ. ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ ( ΣΕΝΑΡΙΑ )
1. Σε περίπτωση πυρκαγιάς στο χώρο συσκευασίας όπως το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α1

2. Σε περίπτωση πυρκαγιάς στο πατάρι του κτιρίου όπως το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α2.
3. Σε περίπτωση ατυχημάτων από επικίνδυνες χημικές ουσίες, όπως το
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β.
4. Σε περίπτωση σεισμού, όπως το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ.

Συνημμένα υποβάλλονται :
 Παραρτήματα Α1, Α2 για σενάρια επέμβασης σε περίπτωση πυρκαγιάς και

διάσωσης.
 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β, για σενάριο επέμβασης σε περίπτωση ατυχημάτων από
επικίνδυνες χημικές ουσίες.
 Παράρτημα Γ για σενάριο επέμβασης σε περίπτωση σεισμού.
 Κατόψεις των χώρων της επιχείρησης.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α1
ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΕΚΔΗΛΩΣΗΣ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΣΤΟ ΧΩΡΟ

ΣΥΣΚΕΥΑΣΙΑΣ
Α. ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ
 Όπως προβλέπεται από τα υπάρχοντα σχέδια ενεργοποίησης της Υπηρεσίας.
Β. ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
1. ΤΗΛΕΦΩΝΗΤΗ
 Σήμανση συναγερμού Α΄ εξόδου.
 Ενημέρωση του επικεφαλής της πυροσβεστικής εξόδου για το δρομολόγιο, τη θέση
της εισόδου στο χώρο συσκευασίας κ.λ.π., σύμφωνα με το συνταχθέν σχέδιο.
 Ενημέρωση Διοικητή για το συμβάν.
 Κλήση επιφυλακής.
 Ενημέρωση του Σ.Π.Ε.Κ..
2. ΔΙΟΙΚΗΤΗ
 Ετοιμότητα του Διοικητή και μετάβασή του στον τόπο του συμβάντος εφ’ όσον

 Ενημέρωση της ιεραρχίας.
3. ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗΣ ΕΞΟΔΟΥ

 Μετάβαση στον τόπο του συμβάντος μέσω του δρομολογίου που έχει προκαθορισθεί.
 Δεν υφίσταται κίνδυνος εξάπλωσης της πυρκαγιάς.
 Γίνεται εγκατάσταση αυλού των 0,045 χιλ νερού. Όταν ολοκληρωθεί η εγκατάσταση,
γίνεται προσβολή με βολή νερού για κατάσβεση.
4. ΚΙΝΗΣΗ ΟΧΗΜΑΤΩΝ
 Θα κινηθεί ένα όχημα Α΄ τύπου ( Π.Σ. 1238) και ένα όχημα Β΄ τύπου (Π.Σ. 981).
5. ΟΜΑΔΕΣ ΔΙΑΣΩΣΗΣ
 Δεν θα απαιτηθεί διάσωση.
6. ΟΜΑΔΕΣ ΚΑΤΑΣΤΟΛΗΣ – ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ

 Η ομάδα καταστολής αποτελούμενη από δύο (2) άτομα, εισέρχεται με αναπνευστικές
συσκευές και πλήρη εξάρτηση, από την κεντρική είσοδο, αναπτύσσοντας
εγκατάσταση ενός αυλού των 0,045 χιλ. νερού, έως τον χώρο που εκδηλώθηκε η
πυρκαγιά.
7. ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

 Δεν θα απαιτηθούν ενισχύσεις από άλλες υπηρεσίες.
8. ΑΛΛΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
 Διακοπή της ηλεκτροδότησης του λεβητοστασίου.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α 2
ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΣΤΟ ΠΑΤΑΡΙ ΤΟΥ

ΚΤΙΡΙΟΥ


1. ΤΗΛΕΦΩΝΗΤΗ
 Σήμανση συναγερμού Α΄ και Β΄ εξόδου της Υπηρεσίας.
 Ενημέρωση του επικεφαλής για το δρομολόγιο, τη θέση της εισόδου στο πατάρι μέσω
του κλιμακοστασίου ( οδεύσεων διαφυγής ) κ.λ.π, σύμφωνα με το συνταχθέν σχέδιο.
 Ειδοποίηση Ε.Κ.Α.Β. ,ΕΛ.ΑΣ να μεταβούν στο συμβάν.
2. ΔΙΟΙΚΗΤΗ
 Ετοιμότητα του Διοικητή και μετάβασή του στον τόπο του συμβάντος.
 Ενημέρωση της ιεραρχίας
3. ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗΣ ΕΞΟΔΟΥ

 Μετάβαση στον τόπο του συμβάντος μέσω του δρομολογίου που έχει προκαθορισθεί.
 Γίνεται προσβολή μέσω της κύριας εισόδου και του κλιμακοστασίου με εγκατάσταση
αυλού των 0,045 χιλ. νερού.
 Θα κινηθεί ένα όχημα Α΄ τύπου (Π.Σ. 1238) και ένα όχημα Β΄ τύπου.(Π.Σ. 981).
 Δεν απαιτείται διάσωση ατόμου.
 Η ομάδα καταστολής αποτελούμενη από δύο (2) άτομα, εισέρχεται με αναπνευστικές
συσκευές και πλήρη εξάρτηση, από την κεντρική είσοδο, αναπτύσσοντας
εγκατάσταση ενός αυλού των 0,045 χιλ. νερού, έως την είσοδο του παταριού όπου

υπάρχει η πυρκαγιά. Όταν ολοκληρωθεί η εγκατάσταση ανοίγεται με προσοχή η

πόρτα του δωματίου και γίνεται προσβολή με βολή νερού.

 Δεν θα απαιτηθούν ενισχύσεις από άλλες Υπηρεσίες.
 Διακοπή της ηλεκτροδότησης του κτιρίου.
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β
ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΠΑΡΟΧΗΣ ΒΟΗΘΕΙΑΣ

ΣΕ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΕΣ ΧΗΜΙΚΕΣ ΟΥΣΙΕΣ ΣΤΗΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΗ
(Διάσωση εργάτη της επιχείρησης που έχει προσβληθεί από διαρροή ατμών αμμωνίας)
A. ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΣ ΕΠΙΚΙΝΔΥΝΩΝ ΧΗΜΙΚΩΝ ΟΥΣΙΩΝ
1. ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΤΗΣ ΟΥΣΙΑΣ

 Χημική ονομασία της ουσίας: Άνυνδρη Αμμωνία, NH3.
 Εμπορική ονομασία της ουσίας: Άνυνδρη Αμμωνία..
 Κυριότερες προσμίξεις και σχετικές ποσοστώσεις: Δεν υπάρχουν.
 Κατάσταση της ουσίας σε θερμοκρασία περιβάλλοντος: Αέριο, μέσα στις δεξαμενές
βρίσκεται σε υγροποιημένη μορφή υπό πίεση.
2. ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΚΙΝΔΥΝΟΥ
α. Επιτρεπόμενες συγκεντρώσεις των χημικών ουσιών κατ’ όγκων στον εργασιακό
χώρο.
 Όριο παραμονής για 8ώρη εργασία σε εργασιακούς χώρους (TWA): 25 ppm.
 Όριο για παραμονή 15 πρώτων λεπτών (STEL): 40 ppm.
 Άμεσα επικίνδυνο όριο για τη ζωή και την υγεία (IDLH): 500 ppm.
 Όρια αναφλεξιμότητας 16-25%κ.ο. ,θερμοκρασία αυτανάφλεξης 651 C.

β. Συσκευασία
 Σε δεξαμενές αμμωνίας υπό υψηλές πιέσεις.
3. ΧΩΡΟΣ ΑΠΟΘΗΚΕΥΣΗΣ
 Στη συγκεκριμένη επιχείρηση σε δεξαμενή χωρητικότητας 500 lit. στο μηχανοστάσιο.
4. ΣΗΜΑΝΣΗ
 Τοξικό Τ, Νεκροκεφαλή επί διασταυρουμένων οστών σε λευκό ή κίτρινο φόντο.
Αέριο άχρωμο με οξεία-διαπεραστική-αποπνικτική οσμή. Οι ατμοί της είναι διαλυτοί
στο νερό και ελαφρύτεροι του αέρα. Επίσης και σε υγρή μορφή είναι διαλυτή στο νερό.
Η αμμωνία κατατάσσεται στις τοξικές ουσίες, εμφανίζει διαβρωτικές ιδιότητες και μικρό
κίνδυνο ανάφλεξης. Όταν υπάρχει διαρροή σε ανοικτό χώρο δύσκολα επιτυγχάνεται
συγκέντρωση κοντά στο κάτω όριο αναφλεξιμότητας. Η εμπειρία έχει δείξει ότι
κίνδυνος φωτιάς – έκρηξης υπάρχει όταν οι ατμοί της εγκλωβίζονται σε κλειστούς
χώρους.
6. ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΟΝ ΑΝΘΡΩΠΙΝΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΚΑΙ ΤΟ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ.

Τοξικές – διαβρωτικές επιδράσεις στον άνθρωπο:
 Αναπνευστικό: ερεθισμός στις ανώτερες αναπνευστικές οδούς, πνευμονικό οίδημα,
χρόνια βρογχίτιδα, χημική πνευμονίτιδα, διάβρωση.
 Δέρμα: ερεθισμός, ερύθημα, διάβρωση. Η επαφή με ψυχρή υγροποιημένη αμμωνία
προκαλεί σοβαρά εγκαύματα..
 Οφθαλμοί: ερεθισμός, επιπεφυκίτιδα, οίδημα των βλεφάρων, καταρράκτης, ατροφία
του αμφιβληστροειδούς και της ίριδας. Η υγρή αμμωνία προκαλεί επίσης εγκαύματα
του κερατοειδή από επαφή.
 Κεντρικό νευρικό σύστημα: τρόμος, σπασμοί, κώμα.
 Ειδικότερες παρατηρήσεις και συστάσεις: Ο θάνατος από δηλητηρίαση από
αμμωνία επέρχεται από τοξική δράση στην καρδιά.
Τοξικές επιδράσεις στο περιβάλλον:

 Ελεύθερη αμμωνία στην επιφάνεια του νερού είναι τοξική για την υδρόβια ζωή
ωστόσο το ιόν αμμωνίου που κυριαρχεί στα περισσότερα νερά δεν είναι τοξικό.
7. ΥΛΙΚΑ ΕΞΟΥΔΕΤΕΡΩΣΗΣ
 Δεν υπάρχει πρακτικός τρόπος εξουδετέρωσης των ατμών της αμμωνίας.
8. ΤΡΟΠΟΣ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗΣ
 Το προσωπικό που εμπλέκεται σε σύμβαντα αμμωνίας πρέπει να χρησιμοποιεί
αναπνευστικές συσκευές ανοικτού ή κλειστού κυκλώματος καθώς και στολές χημικής
προστασίας . Αποφύγετε την επαφή με το δέρμα.
α. Καταπολέμηση πυρκαγιά/έκρηξη
Χρησιμοποιήστε βολή ομίχλης νερού για την ψύξη των εκτιθέμενων στην πυρκαγιά
επιφανειών και για να προστατέψετε το προσωπικό. Απομονώστε το υλικό που
τροφοδοτεί την φωτιά. Αν η διαρροή ή έκχυση δεν έχουν πιάσει φωτιά,
χρησιμοποιήστε βολή ομίχλης νερού για να διασπείρετε τους ατμούς και για να
προστατέψετε εκείνους που προσπαθούν να σταματήσουν την διαρροή. Μη ψεκάζετε
λιμνάζουσες ποσότητες υγρής αμμωνίας με νερό γιατί θα αυξήσετε την ταχύτητα
εξαέρωσης της. Μη σβήνετε τη φλόγα στο σημείο της διαρροής γιατί υπάρχει
πιθανότητα να προκληθεί ανεξέλεγκτη εκρηκτική επανάφλεξη. Απομονώστε το υλικό
που τροφοδοτεί τη φωτιά και αφήστε τη να σβήσει μόνη της. Σβήστε τα μικρά
υπόλοιπα της φωτιάς με ξηρή χημική σκόνη ή διοξείδιο του άνθρακα ή βολή ομίχλης
νερού. Προσπαθήστε να καλύψετε τις εκχύσεις του υγρού με αφρό.
β. Αντιμετώπιση διαρροής/διαφυγής:
Οι ατμοί του προϊόντος μπορεί να είναι βλαβεροί-θανατηφόροι. Καθορίστε ζώνες
επικινδυνότητας ( καυτή –θερμή-ψυχρή) και ειδοποιήστε- απομακρύνεται όσους
βρίσκονται στην προσήνεμο περιοχή και οδηγείστε τους στην ψυχρή ζώνη.
Σταματήστε την διαρροή του προϊόντος εάν αυτό είναι δυνατό χωρίς να εκτεθείτε σε
άμεσο κίνδυνο. Ενημερώστε την Αστυνομία εάν το προϊόν έχει μπει σε τρεχούμενα
νερά ή εάν έχει ρυπάνει το έδαφος ή την βλάστηση. Λάβετε μέτρα για τον περιορισμό
της ρύπανσης των υπόγειων υδάτων. Για να ανακτήσετε το υγρό χρησιμοποιήστε
αντλία αντιεκρηκτικού τύπου ή αντλία χειροκίνητη ή κατάλληλο αδρανές

απορροφητικό υλικό (χώμα, άμμος κ.λ.π.). Αφήστε το υλικό να εξατμισθεί και

ψεκάστε με νερό τους ατμούς για να διαλυθούν. Μη ψεκάζετε με νερό τις
λιμνάζουσες ποσότητες υγρής αμμωνίας. Συμβουλευτείτε ειδικό για τον τρόπο
απαλλαγής του ανακτηθέντος υλικού και ακολουθείστε τους σχετικούς τοπικούς
κανονισμούς.
γ. Πρώτες βοήθειες - Θεραπεία
Εάν η υγρή αμμωνία προσβάλλει τα μάτια, οι πρώτες βοήθειες συνίστανται σε άμεσο
πλύσιμο με μεγάλη ποσότητα νερού ή διάλυμα 0,5 - 1στύψης (alum).
Καλείται αμέσως οφθαλμίατρος, ακόμη και αν ο πάσχων δεν έχει πόνο. Σε περίπτωση
προσβολής του δέρματος γίνεται πλύση με άφθονο νερό. Χρησιμοποιείται και
διάλυμα 5% οξικού ,κιτρικού, τρυγικού ή σαλικυλικού οξέος. Σε περίπτωση
δηλητηρίασης δια του αναπνευστικού συστήματος, το άτομο θα πρέπει να αναπνέει
καθαρό αέρα και να εισπνέει θερμούς ατμούς νερού (αν είναι δυνατό με προσθήκη
οξικού ή κιτρικού οξέος)με διάλυμα 10% μενθόλης σε χλωροφόρμιο. Θα πρέπει
επίσης να δίνεται θερμό γάλα. Σε περίπτωση ασφυξίας χορηγείται οξυγόνο κατά
προτίμηση με χαμηλή πίεση, έως ότου η δύσπνοια και η κυάνωση ελαττωθούν.
Ακολουθεί υποδόρια ένεση 1ml διαλύματος 1% ατροπίνης. Εφαρμόζεται
αναζωογόνηση εφόσον η αναπνοή διακόπτεται ή σταματά. Εφόσον είναι απαραίτητο,
χορηγούνται καρδιοτονωτικά και ηρεμιστικά. Σε περίπτωση πνευμονικού οιδήματος
το άτομο πρέπει να παραμένει ήρεμο, να μην εκτίθεται στο κρύο και να του παρέχεται
το ταχύτερο οξυγόνο

Όπως προβλέπεται από τα υπάρχοντα σχέδια της Υπηρεσίας μας.
1. ΤΗΛΕΦΩΝΗΤΗ:
 Λήψη πλήρων στοιχείων συμβάντος.

 Σήμανση συναγερμού εξόδου παροχής βοηθείας.

 Ενημέρωση του επικεφαλής της πυροσβεστικής εξόδου για το συμβάν και το

δρομολόγιο.
 Ενημέρωση του Διοικητή για το συμβάν.
 Ειδοποίηση υπαλλήλων για μερική επιφυλακή.
 Ειδοποίηση του Αστυνομικού Τμήματος Σκύδρας.
 Ειδοποίηση του Νοσοκομείου Έδεσσας για τη μεταφορά τυχόν τραυματιών.
 Ειδοποίηση της ΔΕΗ.
 Διαρκής ενημέρωση του επικεφαλής της πυροσβεστικής εξόδου για κάθε νέο στοιχείο
που προκύπτει.
2. ΔΙΟΙΚΗΤΗ:
 Ετοιμότητα Διοικητή.
 Προσέλευση του Διοικητή στον τόπο του συμβάντος.
 Ενημέρωση της Ιεραρχίας του Σώματος και των τοπικών παραγόντων.
 Συντονισμός του έργου επέμβασης, διάσωσης.
 Αποκλεισμός της περιοχής εφόσον απαιτηθεί σε συνεργασία με την ΕΛ.ΑΣ.
 Εάν απαιτηθεί θα ζητήσει ενισχύσεις μέσω Σ.Π.Ε.Κ..
3. ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗΣ ΕΞΟΔΟΥ:
 Μετάβαση στον τόπο του συμβάντος μέσω του δρομολογίου που έχει προκαθοριστεί.
 Ενημέρωση από τον τηλεφωνητή για το συνταχθέν σχέδιο επέμβασης.
 Καθορισμός – οριοθέτηση ζωνών επικινδυνότητας και εκκένωση σε ακτίνα 100 μέτρων
από το σημείο της διαρροής (καυτή –θερμή – ψυχρή).
 Τοποθέτηση των πυρ/κών οχημάτων εκτός της θερμής ζώνης επί της αγροτικής οδού.
 Συγκρότηση των ομάδων επέμβασης –διάσωσης. Απαιτείται η συμμετοχή τεσσάρων
τουλάχιστον Πυρ/στων οι οποίοι θα σταματήσουν-περιορίσουν τη διαρροή και θα
μεταφέρουν το θύμα με τη χρήση διασωστικού φορείου στην ψυχρή ζώνη όπου και θα
το παραδώσουν στο προσωπικό του ΕΚΑΒ.
 Χρήση του υπάρχοντος υδροδοτικού πυροσβεστικού δικτύου εάν απαιτηθεί για την
διάλυση των ατμών αμμωνίας.

 Οι ενέργειες του επικεφαλής θα είναι τέτοιες ώστε να σταματήσει-περιορίσει την

επέκταση της διαρροής και να μεταφέρει το θύμα γρήγορα και με ασφάλεια εκτός της
επικίνδυνης περιοχής.
 Ενημέρωση της Υπηρεσίας για την επικρατούσα κατάσταση.
 Από τον τόπο της συμβάντος ενημερώνει το Διοικητή εφόσον είναι δυνατό και μετά
την επιστροφή υποβάλλει απαραίτητα έκθεση με το συμβάν και τη συμβολή της
Υπηρεσίας.
Θα αναχωρήσουν από την Υπηρεσία δύο (2) οχήματα:
 Π.Σ. 1238 (υδροφόρο όχημα Α΄ τύπου)
 Π.Σ. 981 (υδροφόρο όχημα Β΄ τύπου)
 Θα απαιτηθεί διακοπή της διαρροής αμμωνίας και διάσωση εργάτη της επιχείρησης ο
οποίος έχει χάσει τις αισθήσεις του λόγω προσβολής του από υψηλή συγκέντρωση
ατμών αμμωνίας λόγω διαρροής κατά την διάρκεια εργασιών στο τεχνικό διάδρομο
των θαλάμων ψύξης .
 Συγκροτούνται δύο (2) ομάδες από δύο (2) Πυρ/τες έκαστη οι οποίες:
 Η πρώτη ομάδα μαζί με τον Αρχηγό Πυροπροστασίας της επιχείρησης κατευθύνονται
στο μηχανοστάσιο συμπιεστών αμμωνίας και κλείνουν τη βάνα παροχής αμμωνίας
από τη δεξαμενή αμμωνίας. Στη συνέχεια ανεβαίνουν στο διάδρομο των θαλάμων
ψύξης και βοηθούν τη δεύτερη ομάδα στη μεταφορά του θύματος.
 Η δεύτερη ομάδα κατευθύνεται στο διάδρομο των θαλάμων ψύξης. Τοποθετεί το θύμα
στο διασωστικό φορείο και με τη βοήθεια της πρώτης ομάδας το θύμα μεταφέρεται
εκτός του διαδρόμου και οδηγείται στη ψυχρή ζώνη για παροχή πρώτων βοηθειών.
 Στη συνέχεια οι ομάδες επανέρχονται στον διάδρομο και σε συνεργασία με την ομάδα
πυροπροστασίας της επιχείρησης αερίζουν το χώρο μέσω ανοιγμάτων που δημιουργούν
στα υψηλότερα σημεία του χώρου και του κτιρίου γενικότερα με ταυτόχρονη
ανάπτυξη και χρήση εγκατάστασης ύδατος των 45 χιλιοστών για την διάλυση των
ατμών αμμωνίας.

 Κατά την διάρκεια των επιχειρήσεων πρέπει να αποφεύγεται η δημιουργία σπινθήρα

η οποία θα μπορούσε να αναφλέξει υψηλή συγκέντρωση ατμών αμμωνίας σε κλειστούς
χώρους .

 Δεν απαιτείται κατάσβεση πυρκαγιάς.

 ΕΛ.ΑΣ. για τον αποκλεισμό της θερμής ζώνης ώστε να μην εισέλθουν σε αυτή άτομα
εκτός των ομάδων επέμβασης-διάσωσης και αποκλεισμός της ευρύτερης περιοχής
εφόσον απαιτηθεί.
 Ειδοποίηση Νοσοκομείου για την αποστολή ασθενοφόρου.
 Ειδοποίηση ΔΕΗ για τη διακοπή του ρεύματος.
 Θα δοθεί ιδιαίτερη προσοχή από τους πυροσβεστικούς υπαλλήλους που θα μεταβούν
στο συμβάν στον καθησυχασμό των εργαζομένων ώστε να μη δημιουργηθεί πανικός.
 Σε περίπτωση που χρειασθούν ενισχύσεις θα κληθούν οι όμορες Π.Υ.
 Αξιολόγηση – ανάλυση του συμβάντος για εκπαιδευτικούς σκοπούς
9. ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ
 Το προσωπικό των ομάδων επέμβασης – διάσωσης φέρει απαραιτήτως αναπνευστική
συσκευή ανοικτού κυκλώματος και στολή υψηλής προστασίας από χημικές ουσίες
(στολή αμμωνίας).
 Όλο το υπόλοιπο προσωπικό φέρει τη στολή επεμβάσεως πυρκαγιάς (υπ’ αριθ. 9 α) και
αναπνευστική συσκευή ανοικτού κυκλώματος ή προσωπίδα με φίλτρο κατακράτησης
ατμών αμμωνίας κατά την κρίση του επικεφαλής.
 Εάν απαιτηθεί το ΠΣ 2715 όχημα της Π.Υ. Έδεσσας μεταβαίνει στο συμβάν και
μεταφέρει κατάλληλο αριθμό εφεδρικών αναπνευστικών συσκευών και αεροσυμπιεστή
πλήρωσης φιαλών . Εάν απαιτηθεί πλήρωση φιαλών στον τόπο του συμβάντος αυτή
πρέπει να γίνει σε χώρο ελεύθερο ατμών αμμωνίας.

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ
ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΣΕΙΣΜΟΥ
A. ENΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ
Όπως προβλέπεται από τα υπάρχοντα σχέδια ενεργοποίησης της Υπηρεσίας.
1. ΤΗΛΕΦΩΝΗΤΗ :
 Σήμανση συναγερμού εξόδου παροχής βοηθείας.

 Ενημέρωση του επικεφαλή της εξόδου σύμφωνα με το παρόν συνταχθέν σχέδιο
επέμβασης. .
 Ενημέρωση του Διοικητή, του Προϊσταμένου Κίνησης και ειδοποίηση όλων των
Υπαλλήλων της Υπηρεσίας για επιφυλακή.
 Ειδοποίηση των υπευθύνων πυροπροστασίας της επιχείρησης ώστε να μεταβούν στο
συμβάν.
 Ειδοποίηση λοιπών Υπηρεσιών (Δ..Ε.Η., Ε.Κ.Α.Β., Ε.Λ.Α.Σ., κ.λ.π.) να μεταβούν στο
συμβάν .
 Ειδοποίηση του γραφείου Πολιτικής Προστασίας της Νομαρχίας (τηλ. 23810 37235,
22376).
 Ειδοποίηση του Νοσοκομείου Έδεσσας για τυχόν υποδοχή τραυματιών.
2. ΔΙΟΙΚΗΤΗ :
 Ο Διοικητής μεταβαίνει στη Νομαρχία και συμμετέχει στο Σ.Ν.Ο. έχοντας μαζί του
τον Φάκελο με τα σχέδια επέμβασης Πολιτικής Προστασίας.

 Διατάσσει τον Υποδιοικητή να μεταβεί στο συμβάν και να τον ενημερώνει συνεχώς
για την επικρατούσα κατάσταση.
 Ενημέρωση της Ιεραρχίας του Σώματος και των τοπικών παραγόντων.
 Διαταγή εφαρμογής του Σχεδίου Ανάκλησης Προσωπικού.
 Συντονίζει τη Διοικητική Μέριμνα στον τόπο του συμβάντος.
 Εάν απαιτηθεί θα ζητήσει ενισχύσεις μέσω Σ.Π.Ε.Κ.
3. ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗΣ ΕΞΟΔΟΥ:
α. Επιλογή οχημάτων:
 Θα κινηθούν το ΠΣ 3233 (2,5tn) και το διασωστικό όχημα. Το ΠΣ 2715 όχημα

μεταφοράς προσωπικού - εξοπλισμού θα αναχωρήσει μετά την άφιξη της επιφυλακής
στην Υπηρεσία εφόσον απαιτηθεί.
β. Επιλογή προσωπικού:
 Θα χρησιμοποιηθεί το υπάρχον προσωπικό της βάρδιας και στη συνέχεια εφόσον

απαιτηθεί θα μεταβεί επιπλέον ανθρώπινο δυναμικό.
γ. Καταμερισμός εργασίας:
 Θα συγκροτηθεί αρχικά μια ομάδα έρευνας-διάσωσης των τριών (3) πυροσβεστών. Η

ομάδα αυτή θα ενισχυθεί όταν καταφθάσουν οι ενισχύσεις κατά την κρίση του
Επικεφαλής. Η ομάδα θα ασχολείται με τον εντοπισμό και διάσωση επιφανειακών
θυμάτων, με την απομάκρυνση επικίνδυνων υλικών, με μικροκατεδαφίσεις και με
την προστασία διερχόμενων πολιτών .
 Η δεύτερη ομάδα μόλις καταφθάσει θα ασχοληθεί με την περισυλλογή διασωθέντων
ατόμων – τραυματιών, την μεταφορά – παράδοση αυτών στο προσωπικό του ΕΚΑΒ,
την λεπτομερή έρευνα όλης της κατασκευής μέχρι ανεύρεσης - διάσωσης όλων των
θυμάτων και μέριμνα για αποφυγή καταρρεύσεων.

δ. Διατιθέμενα υλικά και μέσα:
 Αναπνευστικές συσκευές, αεροσυμπιεστής πλήρωσης φιαλών, ανυψωτικά μαξιλάρια,

κρουστικά μηχανήματα, συσκευές κοπής μετάλλων, αλυσοπρίονα, κάλοι διάσωσης,
διασωστικά φορεία, υδραυλικές διασωστικές σειρές (διαστολέας, κόφτης, γρύλος),
προβολείς φωτισμού, φορητοί ασύρματοι, σκαπάνες, φτυάρια κ.λ.π..
ε. Συνεργασία με άλλες Υπηρεσίες:
 Με την ΙΙ Μ/Κ Πεζικού (τηλ. 23810 24895,23847).

 Με τη Νομαρχία Έδεσσας (τηλ. 23810 22650,37278) που διαθέτει έναν (1) προωθητή
και δύο (2) ισοπεδωτές.
 Με το Δήμο Μενηίδος (τηλ.23810 22966).
 Με τη ΔΕΗ (Τηλ. 1050) που διαθέτει έναν (1) φορτωτή και ένα (1) καλαθοφόρο.
 Με το ΕΚΑΒ (Τηλ. 166).
 Με το Νοσοκομείο Έδεσσας (τηλ.23810 27441-50).
 Με την Αστυνομική Δ/νση Έδεσσας (τηλ. 23810 51738).
4. ΟΜΑΔΕΣ ΔΙΑΣΩΣΗΣ:
α. Α΄ ΟΜΑΔΑ
α.1. Συνεργασία με μηχανικούς έδρας Νομαρχίας.
 Οι παραπάνω θα ειδοποιηθούν κατόπιν εντολής του Διοικητή της Υπηρεσίας

προκειμένου να παρέχουν τις επιστημονικές τους γνώσεις στο τόπο του συμβάντος
και σε συνεργασία με τους άλλους φορείς να συμβάλλουν τα μέγιστα στο διασωστικό
έργο.
α.2. Προστασία διερχομένων πολιτών.

 Η επιχείρηση βρίσκεται εντός κατοικημένης περιοχής. Είναι αναγκαία η συνδρομή

της ΕΛ.ΑΣ με την τοποθέτηση προειδοποιητικών κώνων, ειδικής κορδέλας κ.λ.π. για
να κρατά σε απόσταση διερχόμενους, συγγενείς θυμάτων κ.λ.π..
α.3. Ανίχνευση διαρροής χημικών ουσιών και μέτρα προστασίας.
 Η επιχείρηση χρησιμοποιεί αμμωνία και γίνεται διακοπή της παροχής.
α.4. Προληπτικά μέτρα για μετασεισμικές δονήσεις.
 Σε συνεργασία με τους μηχανικούς που αναφέρονται πιο πάνω, συγκροτούνται

συνεργεία μικροκατεδαφίσεων, αφαίρεσης επικίνδυνων τμημάτων του κτιρίου
(στηθαία, μαρκίζες, σοφάδες κ.λ.π.), υποστυλώσεων και πρόσδεσης επικίνδυνων
σημείων κ.λ.π..
α.5. Εντοπισμός – διάσωση επιφανειακών θυμάτων.
 Τις πρώτες ώρες απαγορεύεται αυστηρά η χρήση ανυψωτικών γερανών, βαριών

κρουστικών μηχανημάτων και οτιδήποτε άλλου θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τα
εγκλωβισμένα άτομα που βρίσκονται κοντά στην επιφάνεια. Για την ανεύρεση αυτών
των ατόμων οι διασώστες χρησιμοποιούν σκαπανικά εργαλεία, διασωστικά εργαλεία
χειρός, υδραυλικές διασωστικές σειρές, συσκευές κοπής μετάλλων, φακούς,
προβολείς κλπ. Στη φάση αυτή των επιχειρήσεων η απομάκρυνση των θυμάτων από
τα επικίνδυνα σημεία γίνεται με τη χρήση κλιμάκων και διασωστικών φορείων ή με
τη χρήση του διασωστικού καλαθιού του βραχιονοφόρου οχήματος.
β. Β΄ ΟΜΑΔΑ
β.1. Περισυλλογή διασωθέντων ατόμων.
 Τα άτομα που θα διασωθούν αρχικά θα μεταφέρονται σε πρώτη φάση με διασωστικά

φορεία ή με τις δικές τους δυνάμεις στο χώρο περισυλλογής τραυματιών όπου θα

υπάρχει γιατρός για παροχή πρώτων βοηθειών και ψυχολογική υποστήριξη. Στη
συνέχεια, εάν απαιτείται και ανάλογα με τη κρισιμότητα της κατάστασης τους θα
μεταφέρονται με ασθενοφόρα του ΕΚΑΒ στο νοσοκομείο Έδεσσας.
 Υλικά που θα χρησιμοποιηθούν σε αυτή τη φάση είναι: φακοί, προβολείς
φωτισμού, διασωστικό καλάθι του βραχιονοφόρου οχήματος, διάφορες κλίμακες,
φορεία, υδραυλικές διασωστικές σειρές, συσκευές κοπής μετάλλων, διασωστικά
εργαλεία χειρός κ.λ.π..
β.2. Περισυλλογή τραυματιών & μεταφορά αυτών σε Νοσοκομείο.
 Για την προσέγγιση – απεγκλωβισμό των τραυματιών που έχουν εντοπισθεί σε

σημεία του κτιρίου και βρίσκονται κάτω από το φορτίο των ερειπίων θα πρέπει να
εφαρμοσθούν ανάλογα με την περίπτωση οι τεχνικές της:
 Ι) οριζόντιας διείσδυσης.
 ΙΙ) Κατακόρυφης προς τα κάτω ή τα άνω.
 ΙΙΙ) Μικτής διείσδυσης (συνδυασμός των δύο ανωτέρω).
 Στη φάση αυτή θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν ελαφριά διατρητικά (κρουστικά ή
περιστροφικά) μηχανήματα κυρίως ηλεκτρικά ή πνευματικά.
 Σε πολλές περιπτώσεις είναι απαραίτητο η πρώτη παροχή βοηθειών (παροχή
οξυγόνου, ορού, σταθεροποίηση αυχένα κλπ.) να δίνεται στο θύμα καθώς αυτό
παραμένει εγκλωβισμένο και πριν τον απεγκλωβισμό του. Αυτό θα γίνει είτε από
κατάλληλα εκπαιδευμένους διασώστες υπό την καθοδήγηση γιατρού, είτε από τον
ίδιο το γιατρό ή νοσοκόμο που θα εισέλθει εντός της διόδου προσέγγισης και θα
πλησιάσει το θύμα.
 Ιδιαίτερη σημασία στη φάση αυτή έχει και η ψυχολογική υποστήριξη που θα πρέπει
οι διασώστες να δίνουν στο θύμα ώστε να μπορέσει να αντέξει στα τραύματα του
αφού η διαδικασία προσέγγισης – απεγκλωβισμού είναι ιδιαίτερα επίπονη και
χρονοβόρα.
 Το θύμα μετά τον απεγκλωβισμό του μεταφέρεται συνήθως με διασωστικό φορείο
σπαστού τύπου στο χώρο περισυλλογής τραυματιών όπου του παρέχονται επιπλέον
πρώτες βοήθειες από το ιατρικό προσωπικό και ανάλογα με τη κρισιμότητα της

κατάστασης του διακομίζεται στο Νοσοκομείο Έδεσσας για πρόσθετη ιατρική

βοήθεια.
β.3. Έρευνα της κατασκευής μέχρις ανεύρεσης όλων των θυμάτων.
 Οι πυροσβεστικοί υπάλληλοι δεν αποχωρούν από το τόπο του συμβάντος αν δεν

έχουν βεβαιωθεί για το ότι δεν υπάρχει κανένα άτομο εγκλωβισμένο μέσα στο κτίριο
της επιχείρησης. Λίστες εργαζομένων, πληροφορίες από τη διεύθυνση της
επιχείρησης αλλά και από συγγενείς αγνοουμένων θα πρέπει να αξιολογούνται από
τον επικεφαλής της επιχείρησης ώστε να επικεντρώσει την έρευνα και την διάσωση
σε συγκεκριμένα σημεία του κτιρίου. Εφόσον στον τόπο του συμβάντος έχει
προσέλθει και η Ε.Μ.Α.Κ, στη φάση αυτή των επιχειρήσεων σημαντική βοήθεια θα
δώσουν οι διασωστικοί σκύλοι, οι κάμερες ανεύρεσης θυμάτων και οι
ηχοεντοπιστικές συσκευές (γεόφωνα κλπ.). Η αποχώρηση των διασωστών θα γίνει
όταν έχει εξετασθεί και το πιο απίθανο σημείο του κτιρίου.
β.4. Μέριμνα για αποφυγή καταρρεύσεων.
 Οι Πολιτικοί Μηχανικοί που θα είναι παρόντες και η Δ/νση Τεχνικών Υπηρεσιών της
Νομαρχίας Πέλλας θα βοηθήσουν με τις γνώσεις και την εμπειρία τους για την
αποφυγή δυσάρεστων καταστάσεων από πιθανές καταρρεύσεις. Επίσης θα απαιτηθεί
η συνδρομή του μηχανοκίνητου εξοπλισμού της Νομαρχίας Πέλλας για την
υποστήριξη των πληγέντων δομικών στοιχείων του κτιρίου. Η ΕΛ.ΑΣ θα αναλάβει
την απομάκρυνση όλων όσων δεν έχουν αρμοδιότητα από τον τόπο του συμβάντος
ώστε να προληφθούν και περαιτέρω τραυματισμοί.
5. ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ:
 Εάν απαιτηθεί θα ζητηθεί ενίσχυση μέσω Σ.Π.Ε.Κ. από όμορες Π.Υ. και τη 2 η
ΕΜΑΚ.
 Επίσης θα ζητηθεί ενίσχυση από τη Νομαρχία Πέλλας, από την ΙΙ Μ/Κ Μεραρχία
Πεζικού, την Αστυνομική Δ/νση Πέλλας και το Νοσοκομείο Έδεσσας.

6. ΑΛΛΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ:
 Αξιολόγηση – ανάλυση του συμβάντος για εκπαιδευτικούς σκοπού
7. ΓΕΝΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ:
 Όλο το προσωπικό χρησιμοποιεί τον ατομικό του εξοπλισμό (γάντια, κράνος, ζώνη,
κλπ.) και πρόσθετα μέσα ατομικής προστασίας (ατομικές προσωπίδες, αναπνευστικές
συσκευές κλπ.) εάν απαιτείται.
 Δεν χρησιμοποιούμε άσκοπα τον ασύρματο.
 Δεν πίνουμε νερό από μη ελεγμένες πηγές.
 Προσέχουμε μη καταρρεύσει κάποιο άλλο τμήμα του κτιρίου σε κάποιο
μετασεισμό. Δεν μπαίνουμε σε μέρη του κτιρίου που έχουν πάθει μερική
κατάρρευση εάν δεν τα υποστυλώσουμε πρώτα.
 Συμβουλευόμαστε το «Μνημόνιο Ενεργειών» της Υπηρεσίας μας σε περίπτωση
τοπικού σεισμού.
ΕΔΕΣΣΑ 15 – 05 – 2010
Ο ΣΥΝΤΑΚΤΗΣ Ο ΑΝ. ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ
ΥΠΟΠΥΡΑΓΟΣ ΠΥΡΑΓΟΣ
ΘΕΩΡΗΘΗΚΕ
Ο ΔΙΟΙΚΗΤΗΣ Π.Δ.Π.Υ.Κ.Μ

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ III : ΣΧΕΔΙΟ ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ

ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΄΄ ΚΑΡΑΜΑΝ ΄΄ (ΠΕΡΙΟΧΗ
ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ)
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ
ΥΠΟΥΡΓΕΙΟ ΔΗΜΟΣΙΑΣ ΤΑΞΗΣ
ΑΡΧΗΓΕΙΟ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΟΥ ΣΩΜΑΤΟΣ
ΠΕΡΙΦΕΡΕΙΑΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΥΡ/ΚΩΝ
ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ ΚΕΝΤΡΙΚΗΣ ΜΑΚΕΔΟΝΙΑΣ
ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΠΥΡ/ΚΩΝ ΥΠΗΡΕΣΙΩΝ Ν. ΠΕΛΛΑΣ
ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗ ΥΠΗΡΕΣΙΑ ΕΔΕΣΣΑΣ
ΣΧΕΔΙΟ
ΕΠΕΜΒΑΣΗΣ ΣΕ ΠΕΡΙΠΤΩΣΗ ΠΥΡΚΑΓΙΑΣ
ΣΤΗΝ ΠΕΡΙΟΧΗ ΄΄ΚΑΡΑΜΑΝ ΄΄
( ΠΕΡΙΟΧΗ ΣΙΔΗΡΟΔΡΟΜΙΚΟΥ ΣΤΑΘΜΟΥ )
Α) ΣΚΟΠΟΣ
Σκοπός του παρόντος σχεδίου είναι η εκ των προτέρων γνώση βασικών στοιχείων και
παραμέτρων της συγκεκριμένης περιοχής του Δήμου Έδεσσας και ο προσδιορισμός των
βασικών ενεργειών των οργάνων της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας για την αντιμετώπιση
πυρκαγιάς και της αποτροπής επέκτασής της στη δασική έκταση , ή άλλου συμβάντος
αρμοδιότητας της Π.Υ. Έδεσσας.
Β) ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
1.Είδος κτιρίων
Μονοκατοικίες.
2.Δ/νση περιοχής

α). Περιοχή ΄΄Καραμάν΄΄ ( Σιδηροδρομικός σταθμός Έδεσσας ).
β). Απόσταση από πυροσβεστική Υπηρεσία
Δύο ( 2 ) χλμ. από Π.Υ Έδεσσας.
α). Ανατολικά : Με δασική έκταση

β). Δυτικά : Με δασική έκταση
γ). Βόρεια : Με δασική έκταση
δ). Νότια : Με σιδηροδρομικό σταθμό Έδεσσας
α). Δρόμοι προσπέλασης
α1. Ανατολικά της περιοχής από λεωφόρο Φιλίππου - Ηφαιστίωνος – 25ης Μαρτίου -
περιοχή ΄΄ Καραμάν΄΄
α2. Δυτικά της περιοχής από λεωφόρο Φιλίππου – πλατεία Ελευθερίας - Μοναστηρίου –
Φλωρίνης – Ιουστινιανού – Βυζαντινή γέφυρα – Βύρωνος – Αναλήψεως - περιοχή ΄΄
Καραμάν΄΄.
Θα πρέπει να σημειωθεί ότι η πρόσβαση δεν είναι δυνατή για όλα τα οχήματα και σε
όλες τις κατοικίες, λόγω των κλίσεων που έχουν οι δρόμοι και λόγω του ότι υπάρχει
πινακίδα που απαγορεύει τη διέλευση οχημάτων βάρους μεγαλύτερου των 2,5 τόνων
στον πρώτο παράλληλο δρόμο προς τη σιδηροδρομική γραμμή.
β). Σημεία στάθμευσης πυροσβεστικών οχημάτων
Οι δρόμοι που υπάρχουν στην περιοχή αυτή και σε σημεία όπου είναι δυνατή η είσοδος των
οχημάτων .

5. Ιδιοκτήτης – εκμεταλλευτής της περιοχής
Οι ιδιοκτήτες των κατοικιών και ο δήμος Έδεσσας.
α). Υπεύθυνος διευθυντής
Αρμόδιος για θέματα πολιτικής προστασίας αντιδήμαρχος Έδεσσας.
β). Υπεύθυνοι πυρασφάλειας
Η ομάδα πυρασφάλειας του δήμου.
6, Προληπτικά - κατασταλτικά μέτρα
1. Υπάρχοντα μέτρα προληπτικής και κατασταλτικής πυροπροστασίας.
α). Στην περιοχή όπου βρίσκονται οι κατοικίες δεν υπάρχουν προληπτικά μέτρα
πυροπροστασίας και η πρόσβαση στις κατοικίες για κατάσβεση είναι πολύ δύσκολη.
β). Για την αποτροπή επέκτασης μιας πιθανής πυρκαγιάς από την κατοικημένη περιοχή προς
τη δασική έκταση και αντίστροφα υπάρχει σαν αντιπυρική ζώνη δασικός δρόμος. Το πλάτος
του όμως δεν είναι αρκετό ώστε να αποτραπεί σε ακραίες καιρικές συνθήκες (ξηρασία και
ισχυροί άνεμοι) η επέκταση μιας πιθανής πυρκαγιάς από την κατοικημένη περιοχή προς τη
δασική έκταση και αντίστροφα , σε σημεία όπου υπάρχει πεύκη .
2. Πλησιέστερα υδροστόμια ή πηγές ύδατος.
Λεωφόρος Νίκης πλατεία ΟΣΕ , Σαρανταπόρου και Εθνικής Αντίστασης γωνία στον ΟΣΕ ,
Πτολεμαίου – Αρχελάου γωνία στο Διοικητήριο , Παρμενίωνος και Ίων Δραγούμη στο
Διοικητήριο , Αντιπάτρου και Αντιγόνου στο Διοικητήριο , Νικηφόρου Φωκά πίσω από τα
παλιά σφαγεία , Αθανασίου Φράγκου στα παλιά σφαγεία .

7. Ενισχύσεις άλλων υπηρεσιών
α). Η Δ.Ε.Η για τη διακοπή της ηλεκτροδότησης εάν αυτό απαιτηθεί.

β). Το ΕΚΑΒ για τη μεταφορά τυχόν τραυματιών.
γ). Η Τροχαία για την απελευθέρωση των οδών από τα οχήματα.
δ). Π.Υ. Αριδαίας – Γιαννιτσών , Νάουσας , Δ.Π.Υ.Κ.Μ.
8. Ενέργειες ( σενάρια )
Σε περίπτωση πυρκαγιάς σε κατοικία όπως το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α1.

Σε περίπτωση πυρκαγιάς στη δασική έκταση όπως το ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α2.
Συνημμένα υποβάλλονται :
Παραρτήματα Α1,Α2, για σενάρια επέμβασης σε περίπτωση πυρκαγιάς.
Σχέδιο επέμβασης σε περίπτωση πυρκαγιάς σε κατοικία
Α). ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ
Β). ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
ΤΗΛΕΦΩΝΗΤΗ

 Σήμανση συναγερμού Α΄ εξόδου.

 Ενημέρωση του επικεφαλής της πυροσβεστικής εξόδου για το δρομολόγιο , τη θέση
της εισόδου στην περιοχή που είναι η κατοικία , σύμφωνα με το συνταχθέν σχέδιο.
 Ενημέρωση της Δ.Ε.Η. για διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος στην περιοχή
ΔΙΟΙΚΗΤΗ
 Ετοιμότητα του Διοικητή και μετάβασή του στον τόπο του συμβάντος εφ’ όσον
 Ενημέρωση της ιεραρχίας.
ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗΣ ΕΞΟΔΟΥ
Μετάβαση στον τόπο του συμβάντος μέσω του δρομολογίου που έχει προκαθορισθεί.
Εάν υπάρχει δυνατότητα γίνεται διακοπή του ηλεκτρικού ρεύματος , σε αντίθετη περίπτωση
περιμένουμε να γίνει διακοπή από τη Δ.Ε.Η..
Γίνεται εγκατάσταση με δύο αυλούς των 0,045 χιλ.. Όταν ολοκληρωθεί η εγκατάσταση,
γίνεται προσβολή της φωτιάς με έναν αυλό ενώ με το δεύτερο αυλό προστατεύουμε διπλανές
κατοικίες ή προσπαθούμε να αποτρέψουμε την επέκταση της φωτιάς στη δασική έκταση
εφόσον υπάρχει τέτοιος κίνδυνος. Προσοχή εάν υπάρχει ηλεκτρισμός για την αποφυγή
ηλεκτροπληξίας.
Εάν υπάρχει κίνδυνος επέκτασης της φωτιάς καλούμε ενισχύσεις άμεσα.
Επειδή η προσέγγιση των κατοικιών δεν είναι εφικτή σε όλα τα οχήματα, θα τροφοδοτηθεί το
πρώτο όχημα με νερό από το Π.Σ. 981 το οποίο θα σταθμεύσει στο πλησιέστερο σημείο
προς το πρώτο όχημα.
Εάν ο δρόμος είναι κλειστός το πρώτο όχημα θα πλησιάσει όσο το δυνατό προς το σημείο
όπου εκδηλώθηκε η πυρκαγιά και θα αναπτυχθούν οι σωλήνες μέχρι το σημείο εκδήλωσης

της πυρκαγιάς.
ΚΙΝΗΣΗ ΟΧΗΜΑΤΩΝ
Θα κινηθεί άμεσα ένα όχημα Α΄ τύπου ( ΠΣ 1238) , το όχημα για δασικές πυρκαγιές ( Π.Σ.
2571 ) και ένα όχημα Β΄ τύπου το (ΠΣ 981).
Σε περίπτωση που το ΠΣ 1238 βρίσκεται σε συνεργείο , και εκδηλωθεί πυρκαγιά σε σημείο ή
κατοικία τα οποία είναι προσβάσιμα μόνο με όχημα συνολικού βάρους μικρότερου των
δυόμισι (2,5) τόνων (υπάρχει πινακίδα απαγόρευσης διέλευσης οχήματος άνω των 2,5 τόνων,
στον πρώτο παράλληλο δρόμο προς τις σιδηροδρομικές γραμμές ), θα κινηθεί το μικρότερο
όχημα της υπηρεσίας (ΠΣ 1973 ) και θα τροφοδοτηθεί με νερό από το ΠΣ 981, το οποίο θα
σταθμεύσει στην αρχή του δρόμου αυτού.
ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ
Θα κληθούν για βοήθεια οχήματα από άλλες υπηρεσίες , εφόσον υπάρχει κίνδυνος
επέκτασης της πυρκαγιάς.
ΑΛΛΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Διακοπή της ηλεκτροδότησης της περιοχής.
Σχέδιο επέμβασης σε περίπτωση πυρκαγιάς στη δασική έκταση περιοχής Φ.Ο.Ε..
Α). ΕΝΕΡΓΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΗΡΕΣΙΑΣ

Όπως προβλέπεται από τα υπάρχοντα σχέδια ενεργοποίησης της Υπηρεσίας.
Β). ΕΙΔΙΚΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
ΤΗΛΕΦΩΝΗΤΗ
Σήμανση συναγερμού Α΄ εξόδου.
Ενημέρωση του επικεφαλής της πυροσβεστικής εξόδου για το δρομολόγιο , τη θέση της
εισόδου στην περιοχή που εκδηλώθηκε πυρκαγιά., σύμφωνα με το συνταχθέν σχέδιο.
Ενημέρωση Διοικητή για το συμβάν.
Κλήση επιφυλακής.
Ενημέρωση του Σ.Π.Ε.Κ..
Ενημέρωση της Δ.Ε.Η. για διακοπή ηλεκτρικού ρεύματος στην περιοχή
ΔΙΟΙΚΗΤΗ
Ετοιμότητα του Διοικητή και μετάβασή του στον τόπο του συμβάντος εφ’ όσον κρίνεται
αναγκαίο.
Ενημέρωση της ιεραρχίας
ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ ΠΥΡΟΣΒΕΣΤΙΚΗΣ ΕΞΟΔΟΥ

Μετάβαση στον τόπο του συμβάντος μέσω του δρομολογίου που έχει προκαθορισθεί.
Γίνεται άμεσα εγκατάσταση με δύο αυλούς των 0,025 χιλ.. Όταν ολοκληρωθεί η
εγκατάσταση, γίνεται προσβολή της φωτιάς. Εάν υπάρχει κίνδυνος επέκτασης της φωτιάς
καλούμε ενισχύσεις άμεσα.
Εφόσον η φωτιά έχει πάρει διαστάσεις και απαιτείτε για την κατάσβεση ποσότητα νερού ,
γίνεται εγκατάσταση με δύο αυλούς των 0,045 χιλ..
ΚΙΝΗΣΗ ΟΧΗΜΑΤΩΝ
Θα κινηθούν άμεσα το Π.Σ. 1973 Ντακότα, το Π.Σ. 2571 Ούνιμακ και το Π.Σ.981.

ΕΝΙΣΧΥΣΕΙΣ ΑΠΟ ΑΛΛΕΣ ΥΠΗΡΕΣΙΕΣ

Θα κληθούν για βοήθεια οχήματα από άλλες υπηρεσίες , εφόσον υπάρχει κίνδυνος
επέκτασης της πυρκαγιάς.
ΑΛΛΕΣ ΕΝΕΡΓΕΙΕΣ
Διακοπή της ηλεκτροδότησης της περιοχής από τη Δ.Ε.Η..
ΠΙΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΩΝ
Α). ΣΚΟΠΟΣ
Β). ΓΕΝΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
1. Είδος κτιρίων
2. Δ/νση περιοχής

5. Ιδιοκτήτης – εκμεταλλευτής της περιοχής
6. Προληπτικά - κατασταλτικά μέτρα
7. Ενισχύσεις άλλων υπηρεσιών
8. Ενέργειες ( σενάρια )
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α1 Σχέδιο επέμβασης σε περίπτωση πυρκαγιάς σε κατοικία

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α2 Σχέδιο επέμβασης σε περίπτωση πυρκαγιάς στη δασική έκταση
περιοχής Φ.Ο.Ε..
Γ) ΚΑΤΟΨΗ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ

Δ) ΟΡΘΟΦΩΤΟΧΑΡΤΗΣ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ
Ε) ΑΝΤΙΓΡΑΦΟ ΑΠΟ ΤΟ ΣΧΕΔΙΟ ΠΟΛΗΣ ΤΗΣ ΈΔΕΣΣΑΣ, ΟΠΟΥ
ΦΑΙΝΟΝΤΑΙ ΤΟ ΔΡΟΜΟΛΟΓΙΟ ΠΟΥ ΘΑ ΑΚΟΛΟΥΘΗΘΕΙ ΚΑΙ ΤΑ
ΠΛΗΣΙΕΣΤΕΡΑ ΣΗΜΕΙΑ ΥΔΡΟΛΗΨΙΑ

Υπεύθυνη Δήλωση Συγγραφέα:

Δηλώνω ρητά ότι, σύμφωνα με το άρθρο 8 του Ν.1599/1986, η παρούσα εργασία αποτελεί
αποκλειστικά προϊόν προσωπικής μου εργασίας, δεν προσβάλλει κάθε μορφής δικαιώματα
διανοητικής ιδιοκτησίας, προσωπικότητας και προσωπικών δεδομένων τρίτων, δεν περιέχει
έργα/εισφορές τρίτων για τα οποία απαιτείται άδεια των δημιουργών/δικαιούχων και δεν είναι
προϊόν μερικής ή ολικής αντιγραφής, οι πηγές δε που χρησιμοποιήθηκαν περιορίζονται στις
βιβλιογραφικές αναφορές και μόνον και πληρούν τους κανόνες της επιστημονικής
παράθεσης.

137953 ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ ΕΙΡΗΝΗ

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

137953 ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΟΥ ΕΙΡΗΝΗ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ΣΧΟΛΗ ΘΕΤΙΚΩΝ ΕΠΙΣΤΗΜΩΝ ΚΑΙ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΑΣ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΟ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΣΠΟΥΔΩΝ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ

ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: ΝΙΚΟΛΑΟΣ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΣ

ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΦΥΣΙΚΩΝ ΚΑΤΑΣΤΡΟΦΩΝ

Επιτροπή Επίβλεψης Διπλωματικής Εργασίας

Επιβλέπων Καθηγητής: Συν-Επιβλέπων Καθηγητής:

«Αφιερωμένο στα δύο παιδιά μου,

Κλιματική αλλαγή, Καταστροφές, Διαχείριση, Πολλαπλοί Κίνδυνοι, Ασκήσεις Ετοιμότητας

Διπλωματική Εργασία vii

Climate Change, Disasters, Management, Multiple Risks, Preparedness Exercises

3.14 Αποκατάσταση και Ανασυγκρότηση 62

6.10 Οι επιπτώσεις των Σεισμών 156

Μετα-Καταστροφικό Στάδιο 292

Διπλωματική Εργασία xii

Διπλωματική Εργασία xiii

Εικόνα 7.17 Τοίχος αντιστήριξης με συρματοκιβώτια 196

Διπλωματική Εργασία xiv

(290°) έντασης 8 χλμ/ώρα (2 m/s) – (2-3 μποφόρ) 339

Διπλωματική Εργασία xvi

Διπλωματική Εργασία xvii

Διπλωματική Εργασία xviii

Διπλωματική Εργασία xix

Συντομογραφίες & Ακρωνύμια

Γ.Γ.Π.Π. Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας

ΜΜΕ Μέσα Μαζικής Επικοινωνίας

Διπλωματική Εργασία xxi

ADRC Asian Disaster Reduction Centre

Διπλωματική Εργασία xxii

1.1 Αντικείμενο της Εργασίας

Δυστυχώς, η υπερθέρμανση του πλανήτη έχει επιταχυνθεί τα τελευταία χρόνια και οι

1.2 Δομή της Εργασίας

Στο 1ο Κεφάλαιο περιγράφεται συνοπτικά το αντικειμένου του προβλήματος της παρούσας

και ρυθμιστικά μέτρα, καθώς και οι τρόποι αντιμετώπισής τους.

2.1 Η Κλιματική Αλλαγή – Εισαγωγή

Ως κλιματική αλλαγή νοείται η μεταβολή του παγκόσμιου κλίματος και ειδικότερα οι

παρατηρούμενη και αναμενόμενη αύξηση της θερμοκρασίας της ατμόσφαιρας συνοδεύεται

παρουσιάζονται τα πραγματικά δεδομένα, με κόκκινο οι προσομοιώσεις μοντέλων που λαμβάνουν υπόψη

2.2 Αίτια - Παράγοντες που επηρεάζουν την Κλιματική Αλλαγή

 Η κλιματική μεταβλητότητα που οφείλεται σε φυσικά αίτια.

 Η κλιματική μεταβλητότητα που οφείλεται άμεσα ή έμμεσα σε ανθρώπινες

Ευτυχώς, εκλύονται σε μικρότερες ποσότητες και καταργούνται σταδιακά σύμφωνα

2.3 Το Φαινόμενο του Θερμοκηπίου

Εικόνα 2.3 Αναπαράσταση του φαινομένου του θερμοκηπίου

τα τελευταία 800.000 χρόνια. (Πηγή: https://panacea-ri.gr/wp-

Διοξείδιο του άνθρακα βλέπε κάτω από πίνακα (*) 1

Οξείδια του αζώτου (N2O) 121 265-298

Χλωροφθοράνθρακες από βδομάδες ως χιλιάδες έτη ποικίλλει, με τα ανώτερο να φτάνει τα 23.500

2.4 Σενάρια Μελλοντικής Κλιματικής Αλλαγής

- Τα σενάρια Α1 είναι ενός πιο ολοκληρωμένου κόσμου.

 Γρήγορη οικονομική ανάπτυξη.

Υπάρχουν υποσύνολα (υποσενάρια) στην οικογένεια Α1, όπου περιγράφονται εναλλακτικές

 A1FI - Η ενέργεια θα προέλθει από τα ορυκτά καύσιμα, όπως κάρβουνο και

- Τα σενάρια Α2 είναι ενός πιο διαιρεμένου κόσμου.

 Ένας κόσμος ανεξάρτητα λειτουργούντων, αυτοδύναμων εθνών.

 Ραγδαία αύξηση του παγκόσµιου πληθυσµού µέχρι το έτος 2050

οποία αναμένεται να φτάσει τα 850 ppm το 2100.

Πίνακας 2.2 Σενάρια εκποµπών A1B, A2, B2 και B1

Εκποµπές CO2 (PgC/έτος) Εκποµπές CΗ4 (Tg(CH4)/έτος) Εκποµπές ΝΟ2 (TgN/έτος)

Άνοδος στάθμης θάλασσας

Περιοχή βασισμένη στο μοντέλο,

Σενάριο Β1 1.8 1.1 – 2.9 0.18 – 0.38

Σενάριο Α1Τ 2.4 1.4_– 3.8 0.20 – 0.45