NAIM BERISHA ADELINA ÇERPJA

ANILA ÇEPANI ALJULA JUBANI

Gjuhë shqipe
Fletore pune

Emri

Mbiemri
.......................................

.......................................
9
Klasa .......................................

Shkolla .......................................

albas
Prof.asoc.dr. NAIM BERISHA Prof.asoc.dr. ADELINA ÇERPJA
Prof.asoc.dr. ANILA ÇEPANI Prof.dr. ALJULA JUBANI

Fletore pune
Gjuhë shqipe
Për klasën e 9-të të shkollës 9-vjeçare

albas
 Me vendim të Ministrisë së Arsimit, Shkencës, Teknologjisë dhe Inovacionit të Kosovës,
nr. XXXXXXXXX datë XXXXXXXXX, lejohet përdorimi i këtij teksti në shkollë.

Drejtor botimi:
Driton AJRULLAI

Kryeredaktor:
Fatlum HETEMI

Redaktor shkencor:
Prof.asoc.dr. Naim BERISHA

Redaktore:
Ervisa PALOKA

Korrektore:
Medina MEHMETI

Recensentë:
Sejdi GASHI
Vesel ISLAMI
Gyltene SELIMI

Arti grafik:
Ela LUMANI

Kopertina:
Semela MERO

© Albas, 2022
Të gjitha të drejtat janë të rezervuara.

ISBN 978-9951-15-252-5

Shtëpia botuese Albas

Në Prishtinë: Rr. “Muharrem Fejza”, p.n.
Tel: 00383 45 999 750
e-mail: albas_pr@yahoo.com
Në Tiranë: Rr. “Donika Kastrioti”, pallati 14, ap. 4D.
Tel: 00355 45800160; e-mail: info@albas.al
Në Tetovë: Rr. “Ilinden”, nr. 105
Tel: 00389 44 344 047; e-mail: albas_te@yahoo.com

Shtypur në shtypshkronjën:
Përmbajtja
Familja e gjuhëve indoevropiane. Gjuha shqipe, gjuhë indoevropiane 4
Gjuha shqipe degë më vete e gjuhëve indoevropiane 5
Tezat për prejardhjen e gjuhës shqipe 6
Dokumentimi i shqipes 7
Dialektet e gjuhës shqipe 8
Gjuha standarde shqipe dhe dialektet 10
Ndryshimet fonetike në gjuhën shqipe 12
Variantet territoriale, variantet sociale dhe gjuha standarde 14
Regjistrat e ligjërimit 16
Stilet e ligjërimit 18
Përdorimi i shenjave të pikësimit në tipat e ndryshme të fjalive 20
Përdorimi i saktë i presjes në fjali 22
Përdorimi i saktë i pikëpresjes dhe i dy pikave 24
Përdorimi i saktë i thonjëzave dhe i kllapave 25
Shkrimi i ligjëratës së drejtë dhe i ligjëratës së zhdrejtë 27
Disa tipa fjalësh me prejardhje të huaj dhe emrash të përveçëm të huaj 28
Citimet dhe bibliografia. Shenjat e tyre të pikësimit 30
Përemrat dhe kategoritë e tyre gramatikore 31
Dallimi i përemrit vetor nga përemri dëftor 33
Fjalë të njëjta si përemra të ndryshëm 35
Foljet gjysmëndihmëse 37
Foljet kalimtare dhe jokalimtare 39
Format e shtjelluara të foljes 41
Format e pashtjelluara të foljes 43
Zgjedhimi jovepror i foljeve 45
Foljet njëvetore dhe pavetore 47
Foljet e parregullta 49
Dallimi i parafjalëve nga emrat dhe nga ndajfoljet me të njëjtën formë 51
Dallimi i lidhëzave nga përemrat, ndajfoljet dhe parafjalët me formë të njëjtë 52
Gjymtyrët kryesore. Rendi dhe përshtatja e tyre 53
Gjymtyrët e dyta. Rendi i tyre 55
Fjalitë dykryegjymtyrëshe dhe njëkryegjymtyrëshe 57
Fjalitë njëkryegjymtyrëshe foljore. Fjalitë vetore 59
Fjalitë njëkryegjymtyrëshe foljore pavetore 61
Fjalitë njëkryegjymtyrëshe emërore 63
Intonacioni, pauzat dhe theksi në fjali 64
Mjetet sintaksore për ndërtimin e fjalisë 66
Fjalitë e përbëra me më shumë se dy pjesë 67
Skemat e fjalive të përbëra 69
Fletore pune

Familja e gjuhëve indoevropiane. Gjuha shqipe, gjuhë indoevropiane

1. Çfarë dini për gjuhët indoevropiane dhe grupimin e tyre?

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

2. Si ka ndikuar evolucioni historik mbi disa gjuhë, si: latinishtja, ilirishtja, hetitishtja etj.?
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

3. Ku shtrihen gjuhët indoevropiane dhe pse emërtohen kështu?

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

4. Përcaktoni grupet kryesore të familjes së gjuhëve indoevropiane.

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

5. Çfarë dini për përfundimet e Franc Bopit, që e klasifikojnë shqipen si gjuhë indoevropiane?
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

6. Elementet e trashëguara indoevropiane në gjuhen shqipe dëshmohen në:

.....................................: ...........................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
.....................................: ...........................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

7. Rrethoni përcaktimin e saktë. Franz Bop ishte:

a) studiues i dialekteve të shqipes;
b) dijetari i parë që e përcaktoi përkatësinë indoevropiane të gjuhës shqipe;
c) zbuluesi e studiuesi i dokumenteve të para të shkrimit të shqipes.

8. Jepni mendimet tuaja në formë eseje për vjetërsinë e gjuhës shqipe.

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

4
 Gjuhë shqipe 9

Gjuha shqipe degë më vete e gjuhëve indoevropiane

1. Duke e pasur parasysh pemën e gjuhëve indoevropiane, tregoni se me cilat gjuhë është më e afërt shqipja.
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

2. Rrethoni përgjigjen e saktë dhe diskutoni për të. Me fjalinë: Gjuha shqipe degë më vete e gjuhëve indoev-
ropiane, kuptojmë se:
a. Shqipja është gjuhë e ndryshme nga gjuhët indoevropiane.
b. Shqipja është zhvilluar si gjuhë e veçantë nga trungu i përbashkët indoevropian.
c. Shqipja është gjuhë indoevropiane që është zhvilluar pa shkëputje dhe pa lidhje me ndonjërën nga gjuhët
tjera të kësaj familjeje.

3. Tiparet gjuhësore të shqipes si gjuhë indoevropiane vërehen në:

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

4. Prania e elementeve të latinishtes dhe greqishtes së vjetër në gjuhën shqipe dëshmon:

a. vërtetësinë se shqipja është gjuhë indoevropiane sikurse gjuhët klasike;
b. se shqipja është folur edhe në kohën kur këto gjuhë kanë qenë të gjalla;
c. ekzistencën e ilirëve në trojet e sotme shqiptare;
ç. se shqipja është formuar dhe është zhvilluar në fqinjësi me këto gjuhë.
Sa përgjigje janë të sakta? Diskutoni rreth tyre.

5. Rrethoni përgjigjen e saktë. Shqipja bën pjesë në familjen e gjuhëve indoevropiane dhe është:
a. pjesë e gjuhëve romane/italike
b. shumë e afërt me gjuhët sllave
c. degë më vete në familjen indoevropiane
ç. pjesë e gjuhëve baltike

6. Bëni një portret shkencor të Idriz Ajetit.

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

5
Fletore pune

Tezat për prejardhjen e gjuhës shqipe

1. Shkruani argumente në të cilat mbështetet teza ilire e prejardhjes së shqipes.

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

2. Përmendni të gjitha tezat e tjera të prejardhjes së shqipes dhe bëni krahasime me tezën ilire.
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
HOLANDISHT
ANGLISHT
BOSNJISHT GJERMANISHT

3. A kanë ngjashmëri gjuhët ndërmjet tyre? MALAZEZISHT

SERBISHT
KROATISHT
SPANJISHT
ALIS
HT RUMANISHT
TUG
Duke u mbështetur në figurën e pemës së gjuhëve, SLLOVAKISHT
BULLGARISHT
POR FRËNGJISHT

LITUANISHT ITALISHT
shkruani me cilat gjuhë është më e afërt shqipja.
NORVEGJ.
ISLAND
LETONISHT
SUED.
POLONISHT DANISHT
RUSISHT ROMANISHT

........................................................................................... UKRANISHT
GJ
UH
GJUHËT GJERMANIKE
LATINISHT
IK
E
ËT L
TA BRETONISHT
........................................................................................... HINDISHT
BA
LT
O-
SL GJ
UH
Ë TI
IRLANDISHT
ORITISHT LA KE
........................................................................................... NEPALISHT
GJU
VE
ËT
K EL
TI
OSETISHT
HËT UH
GJ
........................................................................................... BENGALISHT
IND
OA
RIA
NE I RA
NI
ANE KURDISHT

DO
........................................................................................... SANSKRITISHT
GREQISHT
UH
ËT
IN
PERSISHT
GJ ARMENISHT
...........................................................................................
SHQIP
...........................................................................................
FAMILJA E GJUHËVE INDOEVROPIANE

4. Argumentet që e vërtetojnë origjinën ilire të shqipes janë të karakterit:

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

5. Bëni një portret shkencor të Eqrem Çabejit.

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

6. Shkruani një ese të shkurtër mbi origjinën e shqipes.

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

6
 Gjuhë shqipe 9

Dokumentimi i shqipes

1. Përmendni dëshmitë e para të shkrimit të shqipes dhe nga cili shekull i kemi.
Dëshmia Koha
..................................................................... ......................................................................
..................................................................... ......................................................................
..................................................................... ......................................................................
...................................................................... ......................................................................
...................................................................... ......................................................................

2. Historia e shkrimit të shqipes nis me:

Dëshmitë e para:
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

Dokumentet e para:
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

Librin e parë:
..................................................................................................................................................................................

3. Mendohet se shqipja është shkruar më herët sesa periudha e dokumentimit të saj. Cilat janë argumentet
që e mbështetin këtë?
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

4. Çfarë dini për fjalorin e parë në gjuhën shqipe?

Autori: .....................................................................
Viti: .....................................................................
Titulli: .....................................................................
• Diskutojeni me mësimdhënësin/en traditën e shkrimit të shqipes.

5. Gjeni të dhëna për autorët e tjerë të librave shqip, si: Pjetër Budi, Pjetër Bogdani dhe Frank Bardhi
(veprat që kanë shkruar, kohën kur i kanë shkruar dhe ndonjë veçori tjetër).
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

7
Fletore pune

Dialektet e gjuhës shqipe

1. Duke përdorur hartën, tregoni ndarjen dialektore të shqipes.

.......................................................................................
.......................................................................................
.......................................................................................
.......................................................................................
.......................................................................................

2. Shkruani ndarjet e tjera më të vogla se dialekti.

.......................................................................................
.......................................................................................
.......................................................................................
.......................................................................................
.......................................................................................

3. Rrethoni alternativën e saktë.

Kufiri ndarës në mes të dialekteve të shqipes është:

a. lumi Drin b. liqeni i Komanit
c. lumi Shkumbin ç. lumi Mat

4. Dialekti i gegërishtes ndahet në:

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

5. Përmendni disa të folme verilindore të gegërishtes.

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

6. Çfarë janë diasporat gjuhësore të shqipes dhe ku shtrihen?

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

7. Cili është dallimi mes diasporës dhe mërgatës?

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

8
 Gjuhë shqipe 9

8. Rendisni disa dallime kryesore mes dialekteve:

Në fonetikë: nâna-nëna, .......................................................................................................................
Në leksik: çikë-vajzë, .......................................................................................................................
Në morfologji: brina-brirë, .......................................................................................................................

9. Rrethoni përgjigjen e saktë. Të folmet e Kosovës i përkasin:

a. gegërishtes qendrore
b. gegërishtes së Shqipërisë së Mesme
c. gegërishtes veriperëndimore
ç. gegërishtes verilindore.

10. Rendisni fjalët sipas përkatësisë së tyre:

Japi, shtëpi, konak, kapexhik, derë, marre, bubrek, rrugë, veshkë, sokak, grimë, trosha, thërrime, turp, shporet,
sobë, ilake, faresis, akraba, i-e luls, i/e verdhë (ngjyra), mavi, e kaltër, ekmek, sakëz (gomë përtypëse, përdoret
në Gjakovë), shpijanik, bujar, mikpritës.

Dialektore Krahinore Të përbashkëta (standarde)

9
Fletore pune

Gjuha standarde shqipe dhe dialektet

1. Tekstin e mëposhtëm provoni ta ktheni në variantin dialektor. Të diskutohet në klasë se a është i

mundshëm ky ndryshim.

Më pëlqenin ato çaste, kur ti më merrje në kafene me miqtë e tu. Më nxisje t’ua tregoja emrin e ata më pyesnin se
i kujt isha, e unë me mburrje ua thosha tëndin emër. Ua ktheja fjalët dhëmb për dhëmb, kur ata thoshin se ti nuk
ishe ashtu siç mendoja unë. Sa shumë qeshnin kur u thosha se të tillë ishin vetë, se e kishin hundën e shtrembër, se
e kishin barkun e madh sa koshi i gjyshit në fshat, se djemtë e tyre ende shurronin në shtrat, ndërsa unë dilja vetë
në tualet. Sa bukuri kishin e sa lumturi ngjallnin ato ditë me ty, që nuk mund të harrohen lehtë.
Adil Olluri, Kthimi i babait
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

2. Dalloni cili nga tekstet e mëposhtme është më afër gjuhës standarde. Gjeni fjalë dhe shprehje që e
argumentojnë vlerësimin tuaj dhe nënvizojini.

A. Sot ndihem e lehtësuar, nëse mund të thuhet kështu, për gjendjen në të cilën jam. Që në mëngjes ma nxori
gjumin telefoni. Ishte zëri i mekur i Sutës. Në fillim kujtova se ajo po më fliste nga larg, por e kuptova se
ishin kthyer dhe se ishin vendosur në pjesën veriore të qytetit. Ishte dita e tretë që kishin ardhur nga Tirana.
Shefkije Islamaj, Mos më thuaj se më ke parë ëndërr

B. Delia i Ndreut, i Ndre Delisë, e kish shikuar drejt në sy, të cilët Dila, pej turpit, i kish paluar. Delia,
mbasandej, ia kish kapur krahun dhe ia lish shtrënguar aq fort, sa Dila s’pat duruar pa i thanë:
“Uf, djalë, dlalë… ç’je tu’ ba kështu?”
“Mos u tremb, moj Dila e Marisë, mos u tremb!” kish thënë Delia i Ndreut, i Ndre Delisë. “Mos u tremb, ani
që deti asht i gjanë e i fellë! Do të dalim matanë dhe do të mbërrijmë në tokën në midisdisit të tij”.
Anton Pashku, Tregime fantastike
1. Përshkruani historikun e standardizimit të shqipes.
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

2. Kujtoni dhe gjeni të dhëna për Konsultën Gjuhësore të Prishtinës të vitit 1968.
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

10
 Gjuhë shqipe 9

3. Si shkruhen dhe si shqiptohen në gjuhën standarde fjalët:

kryet ....................................... nâna .......................................
tlyn ...................................... çikë .......................................
pllum ...................................... kojshi.......................................
jôm kôn ...................................... kôm lyp......................................
tamel ............................ shitore .......................................

4. Gjeni dallimet dhe ngjashmëritë gjuhësore në poezitë e mëposhtme.

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

GJËRAT QË S’PREKEN PASKAJORE

Me dashurinë që s’preket Kam me të dashtë përjetë edhe mbas vdekjes

Vetëm deti më lidh Sepse nuk due të vdes por kam me vdekë,
Ti nuk je gjuha ime as e Nanës as e Babës tim
E hudh mollën s’arrin Ti je frymë zemra ime ti je shpirti im
Në bregun e etur Me shkue me shkue krejt njisoj asht me shkue
Vasha me bukë në kokë Në Prizren me shkue a me shkue në Shkodër
Me shkue në Durrës a në Tiranë me shkue
E hudh mollën s’arrin Në Vlorë me shkue a me shkue në Korçë
Unaza bie në ujë Më shkue në Elbasan a në Shkup me shkue
Me shkue do me thanë me vdekë pak nga pak
Në shtëpinë time prej koraleve E me mbetë çka do të thotë me mbetë përjetë
Vetëm unë
Dhe gjërat që s’preken Sabri Hamiti
Rrahman Dedaj

5. Sipas jush, gjuha standarde dhe gjuha letrare a janë i njëjti variant i gjuhës apo dallojnë? Sqarojeni në
formë eseje.
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

6. Përshkruani rrugët e pasurimit të shqipes.

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

11
Fletore pune

Ndryshimet fonetike në gjuhën shqipe

1. Ndryshimet historike të tingujve janë:

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

2. Çfarë janë metafonia dhe apofonia dhe në cilin grup të ndryshimeve të tingujve bëjnë pjesë?
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

3. Ndryshimet e gjalla të tingujve janë:

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

4. Plotësoni përkufizimet me të dhënat e duhura.

Procesi i palatalizimit ndryshe quhet ……………...........…. Ky ndryshim ………….........…… vërehet te shumësi
i …………...........…….. dhe i ……………...........…….
• Jepni disa shembuj.
..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

5. Proceset historike të ndryshimit të zanoreve janë:

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

6. Proceset historike të ndryshimit të bashkëtingëlloreve janë:

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

7. Plotësoni ndërrimet fonetike që kërkohen në fjalët e mëposhtme:

rëra – rana lak – leqe plak – pleq

shoh – ..................... shteg – ..................... peshk – .....................
dredh – ..................... zgjedh – ..................... peshk – .....................
pjek – ..................... pyll – ..................... fyell – .....................
mik – ..................... heq – ..................... dash – .....................
zog – ..................... muskul – ..................... ujk – .....................
vena – ..................... nxjerr – ..................... breg – .....................

12
 Gjuhë shqipe 9

8. Pasi t’i keni plotësuar vijat e zbrazëta në ushtrimin e mësipërm, vendosni çiftet e fjalëve sipas ndryshimeve
fonetike.

Ndryshimet Ndryshimet Palatalizimi Rotacizmi Dy procese

metafonike apofonike njëkohësisht

9. Ndryshimet e gjalla të tingujve ndahen në:

..................................................................................................................................................................................
..................................................................................................................................................................................

10. Plotësoni përkufizimin me të dhënat e duhura.

Ndryshimet kombinatore janë ndryshimet që ndodhin nga ................................ tingujve mbi ..............................
Në këtë grup hyjnë: ...................................................................................................................................................

11. Renditni fjalët sipas procesit fonetik që ka vepruar mbi to.

Numër – numur, plakje – mplakje, ashtu – qashtu, deshëm – deshtem,
i thartë – i tharbtë, shurup – shirup, shkrum – shkrumb, dhem – dhemb,
bilbil – birbil, kishte – kish, Florim – Flor, gjarpër – gjalpër,
vdes – des, vështir – shtir, turbull – trubull, andej – anej,
Bajram – Baram, kërpudhë – kupurdhë, vajzë e lumtur – vajz’ e lumtur, dhomë e madhe – dhom’ e madhe

Asimilimi ................................................................................................................................
Disimilimi ................................................................................................................................
Metateza ................................................................................................................................
Proteza ................................................................................................................................
Epenteza ................................................................................................................................
Epiteza ................................................................................................................................
Afereza ................................................................................................................................
Sinkopa ................................................................................................................................
Apokopa ................................................................................................................................
Elizioni ................................................................................................................................

13
Fletore pune

Variantet territoriale, variantet sociale dhe gjuha standarde

1. Lexoni fragmentin e mëposhtëm dhe diskutoni për variantin gjuhësor të përdorur dhe ndryshimet me
gjuhën standarde. Nënvizoni fjalët dialektore dhe disa prej tyre shkruajini në gjuhën standarde.

“Disáve u hynë në krye se mjafton të shkarravisi me mereqep shka zakonisht flitet mbarë e mbrapësht ndër kafehane
e mejhana për me u njeh shkrimtarë. Proza të neveritëshme qarkullojnë ku gramatika e syntaksi pëpërkamben, ku
gjuha shqype pëson përdhunín mâ të hatashme. Po a guxon kush me u thânë ndër sy, tue u a pré drût shkurt, me
mtim qi t’ushqejnë pak mëshirë për shqipen e ngratë? Mos të qitët Zoti me ta, sepse pingul u âsht mbushë mendja
qi vetëm nji pash u jesin mbrapa Pader Gjergjit (Fishtës) e Faikut (Konicës) në styl.”
Ernest Koliqi
............................... .............................. ............................... ...............................
............................... .............................. ............................... ...............................

2. Lexoni fragmentet e shkëputura nga fjala e atë Gjergj Fishtës dhe e kryetarit të Komisionit të Alfabetit,
Mithat Frashëri, në Kongresin e Manastirit. Diskutoni mbi vështirësitë e vendimmarrjes së pjesëmarrësve
në kongres. Në fragmentin e dytë nënvizoni fjalët dialektore dhe shkruajini në gjuhën standarde.

A. “Unë nuk kam ardhur të mbroj ndonjërin nga këto alfabete, por kam ardhur të bashkohem me ju dhe të
adaptoj atë alfabet, të cilin do ta vendosë Kongresi si më të dobishmin për ngritjen e popullit”, – ka deklaruar
Gjergj Fishta, kryetari i Komisionit të Alfabetit, në fjalën e tij në Kongresin e Manastirit.

B. “Njësimi i abc-ve është pemë e parë e Kongresit… Po ka edhe një pemë tjatrë që është mbase më e madhe
dhe më e bukur. Edhe kjo është bashkimi i shqiptarëvet... Ish, pra, një ngjarje e re për ne kjo mbledhje ku
pamë shqiptarë të ardhur nga veriu e nga jugu, nga lindja e nga perëndimi, ku pamë krah për krah gegë e
toskë, të krishterë e muslimanë, hoxhë dhe priftërinj. Dhëntë, pra, zoti dhe ky kongres qoftë si themel i
një bashkimi të përjetshëm, si agimi i një jete të re, i një jete urtësije dhe vëllazërije” – nënvizon kryetari i
Kongresit të Manastirit.

............................... .............................. ............................... ...............................
............................... .............................. ............................... ...............................

3. Pasi të lexoni paragrafin në vijim, paraqisni mendimet tuaja mbi rrugët e standardizimit dhe si u realizua
standardi i shqipes.
Matteo Mandalà shkruan: “Rrugët e ndjekura nga popuj të ndryshëm për të arritur objektivin e njësisë gjuhësore
kombëtare, janë të ndryshme. Faktorët e brendshëm të sistemeve gjuhësore, ashtu si edhe faktorët e jashtëm, të një
natyre jashtëgjuhësore, kanë ndikuar në masa të ndryshme në zgjedhjet që janë përcaktuar në këtë fushë, shumë të
kushtëzuara nga raportet e forcës që grupet hegjemoniste në planin politik dhe / ose ekonomik dhe / ose kulturor
kanë krijuar dhe impostuar në momentet historikisht vendimtare dhe të rëndësishme të një shoqërie të caktuar dhe
të një kombi të caktuar”.

14
 Gjuhë shqipe 9

.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................

4. Renditni disa nga dallimet mes gjuhës dhe dialektit.

.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................

5. Shkruani disa veçori që i dallojnë variantet territoriale nga variantet sociale të gjuhës.
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................

6. Renditni disa terma që i përkasin zhargonit të informatikës dhe të teknologjisë kompjuterike.

.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................
.................................................................................................................................................................................

7. Cili është varianti gjuhësor që përdorim në situatat e mëposhtme. Shkruani disa fjalë që përdorni më
shpesh në secilën situatë.

a. kur shkruajmë në rrjete sociale:

.................................................................................................................................................................................
b. kur flasim me prindërit:
.................................................................................................................................................................................
c. kur komunikojmë me mësuesit në shkollë:
.................................................................................................................................................................................

15
Fletore pune

Regjistrat e ligjërimit

1. Plotësoni. Përdorimi i regjistrave të gjuhës varet nga:

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

2. Rrethoni S për pohimin e saktë dhe G për pohimin e gabuar. A janë të sakta pohimet e mëposhtme:

Gjuha ndryshon sipas situatave të komunikimit. S G

Ka tri regjistra të gjuhës në gjuhën shqipe. S G
Regjistri i shkujdesur është ligjërimi i përditshëm i njerëzve. S G
Regjistri bisedor është zakonisht përdorimi i një gjuhe të folur pa kujdes. S G
Regjistri libror përdoret në veprimtarinë shtetërore. S G
Nuk ka ndonjë kufi të prerë ndërmjet regjistrit të shkujdesur e atij bisedor. S G

3. Regjistri i shkujdesur ka këto karakteristika:

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

4. Shkruani disa karakteristika të regjistrit libror.

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

5. Përcaktoni regjistrin të cilit i përkasin tekstet e mëposhtme. Shkruani karakteristikat e tyre kryesore.

a) Po, po, kështu siç thashë: m’u mbush mendja e vendosa të shkoj në mërgim. Unë një e Çuli dy. Unë tetë vjeç.
Çuli shtatë. Unë me një këmishë pa mëngë e një palë pantallona gjer lart mbi gju, të lidhura me një si lidhkë të
hedhur tërthor mbi njërin sup; Çuli, këmishë me mëngë e pantallona pa lidhkë, të varura rrush deri në gju, të gjera
si ca shallvare Anadolli. Që të dy zbathur. Që të dy të qethur kërriç, shkallë-shkallë…

regjistri .......................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

16
 Gjuhë shqipe 9

b) Jeta e Jeronim de Radës është e kulluar si ujët e një kroi ndër male. i lindur prej rrënje shqiptare, në Makia
Albanese, katund i vogël i Kalabrisë, më 1814, që në vitet e djalërisë mendja e tij, zemra dhe sytë e tij u kthyen në
Shqipëri, te vendi i stërgjyshërve…

regjistri .........................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

6. Vazhdoni tekstin e dytë të ushtrimit 5 sipas përfytyrimit tuaj. Në cilin regjistër mund ta vendosni atë?
Pse?
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

7. Gjeni dhe shkruani nga një tekst për secilin regjistër të gjuhës.

a.....................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

b.....................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

c.....................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

17
Fletore pune

Stilet e ligjërimit

1. Plotësoni përkufizimin: Tekstet dallohen nga:

a.....................................................................................................................................................
b.....................................................................................................................................................
c.....................................................................................................................................................

2. Rrethoni S për pohimet e sakta dhe G për pohimet e gabuara.

Çdo fushë e veprimtarisë njerëzore përdor mjete gjuhësore që janë karakteristike për të. S G
Me studimin e stileve të gjuhës shqipe merret sintaksa. S G
Stili i letërsisë artistike është gjuha e veprave shkencore. S G
Stili politiko-shoqëror është gjuha e veprave letrare. S G
Stili juridiko-administrativ është gjuha e veprave politike e shoqërore. S G
Stili tekniko-shkencor është gjuha e shkresave dhe dokumenteve zyrtare. S G
Tekstet janë të llojeve të ndryshme. S G
Stili është tërësia e mjeteve gjuhësore që përdoren në një fushë të veprimtarisë njerëzore. S G

3. Stili i letërsisë artistike përdoret më shumë në:
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

4. Stili tekniko-shkencor dallohet nga përdorimi i:

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

5. Stili politiko-shoqëror përmban:

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

18
 Gjuhë shqipe 9

6. Stili juridiko-administrativ përdor më shumë:

.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................

7. Gjeni cilit stil i përkasin tekstet e mëposhtme. Thoni çfarë kanë të përbashkët e ku dallohen nga njëri-tjetri.
a) Aty pranë nuk kishte shtëpi të tjera. Ishte vetëm trualli i zymtë me drurët e mëdhenj, që në terr dukeshin edhe
më të pjerrët se ç’ishin. Shtëpia e madhe e braktisur nxinte frikshëm. Ai u afrua me kalë gjer te porta e mbyllur së
jashtmi, vështroi një copë herë dritaret që nxinin, pastaj e kthehu kalin.

Stili....................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

b) Ajri që rrethon rruzullin tokësor, ka peshë. Megjithëse ne nuk e ndiejmë, ai shtyp sipërfaqen e tokës për
shkak të peshës së tij. Pesha me të cilën ajri shtyp sipërfaqen e tokës, merr emrin shtypje atmosferike. Shtypja që
ushtron atmosfera mbi çdo cm2 të sipërfaqes së tokës, është rreth 1 kg.

Stili.................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
.......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

8. Vazhdoni tekstin e parë të ushtrimit 7 sipas përfytyrimit tuaj. Shkruani mjetet gjuhësore që përdorët më
shumë. Diskutoni rreth tyre.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

9. Përpiquni ta ktheni tekstin e dytë të ushtrimit 7 në stilin letraro-artistik. Shkruanin për ndryshimet që vini re.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

19
Fletore pune

Përdorimi i shenjave të pikësimit në tipat e ndryshëm të fjalive

1. Lexoni fjalitë me intonacionin e duhur dhe shkruani tipin e fjalisë sipas kumtimit.
Vajza u ndal para tij, lidhi duart pas belit dhe zuri ta vështrojë. ...... Edhe gjyshi e vështroi. ......
‒ Çfarë do të bësh tani? ...... ‒ e pyeti ai kur pa që vajza po qëndronte pa lëvizur para tij. ......
‒ Dua të shoh çfarë ke brenda në kasolle, ...... ‒ tha vajza.
‒ Mirë, hajde! ...... ‒ dhe gjyshi u ngrit. ‒ Merre edhe togun e teshave të tua me vete. ......
‒ Nuk më duhen më, ...... ‒ i tha vajza.
Plaku u kthye dhe e këqyri me vëmendje vajzën, sytë e së cilës shkëlqenin nga padurimi.
‒ Nuk e paska bosh rradaken, ......‒ tha ai si me vete. ‒ E përse nuk t’u dashkan më?! ......
‒ Se më pëlqen më mirë të bredh edhe unë si dhitë, me ato këmbkat e tyre të lehta.
– E po t’u plotësoftë dëshira! ......

2. Vini pikën, pikëpyetjen ose pikëçuditjen në fjalitë e mëposhtme. Shkruani tipin e fjalisë.
Buzëqeshje ......... Shpërthime të qeshurash në sallë .........
Mamaja pyet – Si shkoi provimi i gjuhës shqipe .........
Arbri bërtet “Sa frikë ......... Pashë një gjarpër tek ai cepi .........
Shih sa ditë e bukur ......... Shkojmë bëjmë një shëtitje .........
Kur ke lindur ti ......... Sa më i vogël je krahasuar me mua .........
Sa herë duhet të të them Të thashë jo .........
Dhe tani mirë mbetsh dhe të ndjefsha zërin e mirë .........
Ç’surprizë e bukur ......... Kur paske ardhur .........Vërtet do të rrish gjatë .........
Sa është ora ......... Më në fund erdhi .........
Të lutem, mos lëviz ......... Kthehem menjëherë .........
Shkumbin ......... Si mund të ta shpërblej këtë nder .........
Le të dëgjojmë tani e pastaj le t’i diskutojmë .........

3. Gjeni dhe rrethoni pohimet e sakta.

a. Përdoret pika në fund të një fjalie nxitëse jothirrmore.
b. Në fund të fjalive dëshirore vihet gjithmonë pikëçuditje.
c. Vihet pikë në fund të një fjalie të përbërë me pyetje të zhdrejtë.
ç. Pikëçuditja mund të përdoret e përsëritur edhe në kllapa për të shfaqur mosmiratim, ironi etj. ndaj një
thënieje.
d. Vihet pikëpyetja në fund të një periudhe që mbaron me një fjali pyetëse.
dh. Pikëçuditja nuk vihet pas një thirrori ose një pasthirrme të përdorur më vete.
e. Vihet vetëm pikëpyetje në fund të një fjalie pyetëse thirrmore.

4. Vini shenjat e pikësimit që mungojnë.

E unë, besomëni, nuk jam i tillë. As nuk sulmoj kënd, as nuk i kërcënohem. Vetëm se të rënit i përgjigjem
rreptë e dyfish”.
“Ju lutem që ta vazhdoni tregimin e lapsit të gurit. Nuk e mbaruat__”
“Unë i kam dhënë fund, zotëri. A nuk e kuptuat? Lapësi i gurit ka qenë i vajzës së vogël__”
“Çkaaa! Ju e keni vrarë Lulin__”
“Jo unë jo.”
“Po tash e thatë__”
“Voglushen e vrau uniforma, zotëri__”
“Tmerr! Tmerr Ku bëhet njeriu-uniformë__ ”
20
 Gjuhë shqipe 9

“Për t’u çfajsuar – po__”

“M’u gërditët! M’u gërditët pa masë! Ju jo vetëm që jeni gjakësor por edhe cinik__”
“Po nguteni pak, zotëri. Mos po mendoni, ndoshta, se s’keni vrarë dikë në Luftën e Dytë__”
“Luftëtar kam qenë__”
“I sulmuar apo sulmues, ndoshta__”
“S’ka rëndësi! Kam mbajtur uniformën__” Hivzi Sulejmani

5. Korrigjoni gabimet në përdorimin e shenjave të pikësimit.

Ajo vuni buzën në gaz. Ai, prap, vazhdoi të kërkonte me shikim nëpër mal. Edhe njëherë tha:
“A thue, ku do të jetë!
“A mos të ka humb gja.” – pyeti ajo.
Gjithmonë po më humb nga një.”
“E ç’asht ajo që po të humb!”
“Paj, kurrë nuk po i kam bashkë të gjitha delet! Gjithmonë po më humb nga nji? Qe, edhe tash më ka
humbë nji. S’e din, s’ka llugë ku nuk e kam lypë. A thue, kah do t’ketë vojtë e bekuemja!”
“Ndoshta në ndonji zguer lisi?” ndërhyna papritmas.
“Mos u mahit?” tha ajo dhe, sigurisht tue dashtë mos me e lanë plakun me ma kthye, shtoi me nguti: “A ke
plak shumë dele!”
“Unë e di se i kam njiqind, por sa herë i njehi më dalin nandëdhetëenandë. Gjithmonë mungon nji dele.
Qe, tash mungon larëzeza. Sa herë që humb kjo larëzeza, mue më bien kambët tue kërkue nëpër mal. Asht
çudë si humb kjo larëzeza???? Aty e sheh, aty s’e sheh..... Aty asht bashkë me të tjerat, aty humb si shurra e
pulës!”
“Por, ty po të humbkan të tjerat, tue lypë larëzezën!”
Anton Pashku

6. Vini (?!) në vendin e duhur.

Por, pse zemra tingëllon përmallshëm si za n’drithim
dhe droja kaplon thellë zemrën e shpirtin tim___
Kush… unë___
A s’e ditke hiç se m’kanë dhanë ___
O s’jam zoti, s’jam, moj Dila e Marisë, po jam Delia i Ndreut, i Ndre Delisë ___
Kujton se ua rrëmbeve historinë, atë Brokard ___
E tani ___
E shoqëronte mendimi për shokun që iu bë urë: sa hije i kishte__
Tmerr___ Tmerr___ Ku bëhet njeriu-uniformë____
Sa qesharak bëhet njeriu, kur është fjala për të ___
Shiko majtas ___
Sonte ___
Anton Pashku

7. Vini shenjat e pikësimit në pjesën e mëposhtme dhe përdorni shkronjën e madhe atje ku duhet.
fol baba fol ma thuaj të paktën një fjalë nxirre një zë dhe më trego ç’t’u desh atdheu për të cilin u bëre kaq
i lehtë e i pamish nuk të mjaftuam ne nuk të mjaftoi nëna që u përkujdes për ty siç i rri gati murgesha një tempulli
të shenjtë që t’u bind sikurse më e devotshmja besimtare një profeti dhe t’u përul sikurse më kokulura robëreshë
një prijësi shpirtëror nuk të mjaftova unë që të kisha yrnek në çdo gjë që bëja në çdo fjalë që flisja nuk të mjaftoi
qyteti që i hapi dyert për ty rrugët e të cilit t’i puthnin hapat çdo të lumin mëngjes e çdo muzg vetullngrysur të
mbrëmjeve a nuk ishim ne për ty atdheu apo ai gjendej diku në katet e epërme dhe të padukshme të qiellit të cilat
unë nuk mund t’i shihja dhe nuk mund t’i shoh dot
Adil Olluri

21
Fletore pune

Përdorimi i saktë i presjes

1. Dalloni përdorimin e presjes kur ndan gjymtyrë homogjene (nënvizoni me të kuqe) dhe kur ndan
gjymtyrë të veçuara (nënvizoni me të kaltër).

1) Kosovës së gjerë valojnë arat e grurit

e u digjet kokrra etit të djersës sate,
Kosovës së gjerë, ballit t’lavruar,
Floku i kalliut hidhet si flok vashe.
Ndër logjet’saj, thonë, hapin e ke të erës,
Ndër arat’saj, thonë, duart i ke të gurit,
Ndër sukat’saj, thonë, supet i ke t’Sharrit,
Ndaj toka e bukës s’mbetet shterpë.
Azem Shkreli

2) Në vendin e zakonshëm, në shkallët e Lindjes, qëndron miku më i ngushtë i klubit të futbollit “Prishtina”,
lojtari i dymbëdhjetë. Kush është ai? Ai është tifoz i zakonshëm i Prishtinës, “Plisi”. “Plisi” është nga të gjitha
trojet shqiptare: nga Shkupi, Presheva, Bujanovci, Tetova, Kumanova, Ulqini e Malësia. I vetmi kusht është ta
duash Prishtinën me zemër dhe ta ndjekësh atë në çdo vend, në çdo kohë. Miku i ngushtë, i kudogjendur, nuk
i ka munguar asnjëherë Prishtinës.

2. Lexoni me kujdes fragmentin e mëposhtëm dhe vini shenjat e pikësimit që mungojnë.
Hartat e shek. XIX dhe të fillimit të shek. XX që mundëm të sigurojmë dhe që paraqesin më tepër interes për
interpretimin gjeografik historik etnologjik kulturor etj. të trevës së Mirditës janë një hartë e vitit 1829 botuar
nga F.V. Weisi “Harta e Shqipërisë së Epërme-Gegëria” botuar nga M. H. Hecquard në vitin 1858 “Etnografia
e Turqisë Evropiane” botuar nga G. Lejean në vitin 1861 “Harta e përgjithshme e Epirit Otoman në Evropë dhe
në Azi” e Henri Kiepert (v.1867) “Harta e re e përgjithshme e vendeve të Ballkanit poshtë Danubit me kufijtë
e ri të Serbisë Bullgarisë Rumelisë Lindore pjesa Turke sipas rilevimeve zyrtare të kryera në vitin 1879” harta
e Baron F. Nopcsa, “Udhëtim në Shqipërinë e Veriut” e vitit 1905–1906, në shkallën 1:100.000 “Shqipëria
dhe kombet fqinje” në shkallën 12 000 000 “Shqipëria” e Antonio Vallardi me sa duket rreth vitit 1925 “Harta
topografike” e shkallës botuar nga H. Louis në vitin 1928 dhe harta topografike e shkallës 1:50.000 Oroshi e
vitit 1932.
Pal Nikolli

3. Vini presjet në fragmentin e mëposhtëm.

Koha është të bëhemi bashkë për Kosovën dhe vlerat e saj e kundërta do të ishte përçarje fatkeqësi fatkeqësi jo
vetëm për ne po për të gjithë atë që ka bërë ky popull për të arritur ditën e lirisë dhe në fund të fundit ne të gjithë
shkojmë e vijmë në këtë botë Kosova mbetet...Pra në vend që të trajtohen dhe të marrin përgjigje dinjitoze dhe
të mbrohen me ligj ata rrezikojnë edhe atë vend të punës që e kanë.

22
 Gjuhë shqipe 9

Të nderuar deputetë Duke pasur parasysh rëndësinë e këtij ligji i cili e avancon promovimin e dialogut social
në vend unë kërkoj miratimin në parim nga ana juaj të këtij projektligji dhe natyrisht deri në leximin e dytë ne
mbesim në gatishmëri si ministri që të ofrojmë tërë bashkëpunimin me qëllim që nëse gjatë këtij leximi do të
ketë vërejtje sugjerime ta pasurojmë edhe më tutje.

4. Lexoni fragmentin e mëposhtëm dhe përdorni si duhet presjen.

Këto shënime tregojnë qartë, se zor të ketë rënë ndokush në një gjendje më të mjerë. Megjithatë kjo kishte
në vetvete si një anë pozitive ashtu edhe një anë negative për të cilën duhej të isha mirënjohës Përvoja e
hidhur e një njeriu që ka provuar fatkeqësinë më të madhe në botë tregon se ne mund të gjejmë kurdoherë një
ngushëllim, i cili në bilancin e halleve dhe të të mirave tona duhet shënuar në të ardhurat.
Kështu shpirti zuri shpejt të më ngjallej dhe s’më lëshoi zemra. Për ta forcuar edhe më tepër veten vura në
kandar të mirat dhe të këqijat dhe arrita në përfundimin, se kishte të tjerë që e kishin pësuar më keq dhe unë
mund të kisha mbaruar edhe më keq.
Pra hoqa dorë nga zakoni që t’ia ngulja sytë detit dhe të rroja me shpresën se mund të dukej ndonjë anije në
horizont. Iu përvesha me mish e me shpirt punës për ta bërë më të rehatshëm banimin tim në atë ishull
Daniel Defo, Robinson Kruzo

5. Rishkruani fjalitë duke hequr presjet e tepërta.

Muzgu kishte ngritur një pelerinë, të murrme, dhe ia kishte hedhur qytetit, ndërtesave të larta, njerëzve,
makinave.
Hapa deriçkën e thjeshtë, prej metali, dhe nëpër shtegun e betontë, u afrova, te shtëpia e artit.
Porta, u hap, dhe piktori më ftoi të futem brenda.
Kishte veshur rroba interesante, si, të Gustav Klimtit.
Kjo rrobë është, edhe vetë, njëlloj pikture.
Pemët e zhveshura, nën atë pëlhurë muzgu, dukeshin si gishtërinj, të hollë e të deformuar, të futur në dhé me
zor. Rroba ishte, e kaltër, e plot me njolla ngjyrash. U ulëm në studion e tij, të mësimit, të ndriçuar fort.

6. Shkruani arsyen pse është përdorur presja në fjalitë më poshtë.

1) Mua s’më duket dhe aq keq që, përveç nesh, edhe të tjerë të bëjnë patinazh këtu. ...................................
2) Ana bëri pak naze, por pastaj e kuptoi që s’kishte ç’të bënte. ................ ....................................................
3) Pastaj mori nga komodina kutinë ku ruante çokollatat, e zbrazi mbi tryezë dhe zuri t’i numëronte për të
larguar mendjen................................................................................................................................................
4) Unë vërtet jam rritur, po jo kaq shumë! ........................................................................................................
5) – Unë jam pediatre, jo veterinere, – ia ktheu mami duke qeshur. ................................................................
6) Lojëra të tilla zgjasin më shumë, sepse ndërpritet koha për çdo ndalesë. ..................................................
7) Pa u pastruar mirë fusha e lojës, filloi ndeshja. ............................................................................................
8) Kur të gjithë erdhën në shtëpi, nëna shtroi darkën. ......................................................................................

23
Fletore pune

Përdorimi i saktë i pikëpresjes dhe i dy pikave

1 Rrethoni rregullën e saktë. Rregullat e shkruara gabim i korrigjoni.

a. Pikëpresja nuk mund të përdoret edhe për të ndarë gjymtyrë homogjene të fjalisë, kur janë të zgjeruara me
gjymtyrë të tjera.
b. Dy pikat vihen në ligjëratë të drejtë, pas fjalëve të autorit.
c. Dy pikat paralajmërojnë një listë me emra, numra.
ç. Pikëpresja tregon një pauzë më të madhe se pika dhe më të vogël se presja.
d. Dy pikat vihen në fillim të një formulimi ose rregulle, pas së cilës renditen një ose më shumë shembuj për
ilustrim.

2. Në fjalitë e mëposhtme vini ( , ), ( ; ), ( : ).

Ah …. sa keq! Nuk e realizuam planin …. u morëm me gjëra krejt të tjera.
Mbrëmë …. edhe pse isha e lodhur … hekurosa …. tri këmisha …. dy bluza …. dy palë pantallona.
Mamaja e Vesës …. që është një rrobaqepëse e zonja …. më ka qepur një fustan shumë të bukur.
Egzona …. shoqja ime e ngushtë …. ka një ëndërr të madhe …. të bëhet astronaute.
Ka dalë dielli …. por fryn erë …. kështu që të këshilloj të mos dalësh …. duke qenë se je me grip.
Nuk mbaj mend të më kesh pyetur …. “A do të të përcjell me makinë?”.

3. Shpjegoni përdorimin e dy pikave në shembujt e mëposhtëm.

1) Një zbulim arkeologjik: Ebla!
2) Ai e lëshoi dhe uli kokën. Pastaj foli: “Vendimi juaj është i shenjtë për mua.”
3) Ka ardhur në Shqipëri me një mision të veçantë: të bindë sa më shumë njerëz të hyjnë në këtë fe.
4) Unë nuk e di kush të paguan, por të kam paralajmëruar: mos u duk më, se do ta pësosh.
5) Dhe vështrova brenda vetes: ti je tepër kryeneçe, tepër e lirë.
6) Shkonin në drejtime të ndryshme: disa në drejtim të veriut, disa në drejtim të jugut, disa në drejtim të lindjes,
më të shumtit në drejtim të perëndimit.

4. Korrigjoni gabimet në shenjat e pikësimit.

Si qytete të tilla tipike në Kosovë mund të veçojmë; Pejën; Gjakovën; Gjilanin; Prishtinën; Ferizajn, etj.
Vërehet zhvillimi sasior dhe cilësor i infrastrukturës, rrugë; ujë të pijshëm; elektricitet; qendra arsimore;
shëndetësore dhe kulturore; mundësi për informacion dhe komunikim në distancë: sistemimin e vendbanimeve.
Në çdo rresht të veprës së tij: në prozë dhe në poezi; vërehet thirrja e hapur: çdo rresht nuk hesht; po thërret për
gjuhë të pastër dhe të qartë shqipe.
Gjatë viteve 1930-1933 u organizuan katër Konferenca Ballkanike: e para; siç e theksuam; në Athinë: e dyta në
Stamboll më 1931, e treta në Bukuresht; më 1932; dhe e katërta në Selanik; më 1933. Ka forca që thërrmojnë
stinët: se mendojnë për vitet, thërrmojnë vitet; se mendojnë për shekujt: madje edhe shekujt; se mendojnë për
mijëvjeçarët.

24
 Gjuhë shqipe 9

Përdorimi i saktë i thonjëzave dhe i kllapave

1. Rrethoni S për përgjigjen e saktë dhe G për përgjigjen e gabuar. Shkruani saktë përkufizimet e gabuara.
1) Thonjëzat tregojnë se teksti brenda tyre është i së njëjtës natyrë me pjesën tjetër të tekstit. S G
2) Titujt e librave, gazetave e revistave nuk mund të shkruhen edhe mes thonjëzave. S G
3) Kllapat përdoren në një fjali për të sqaruar ose plotësuar kuptimin e saj. S G
4) Thonjëzat përdoren për të paraqitur një ligjëratë të zhdrejtë. S G
5) Thonjëzat kufizojnë titullin e një libri, të një filmi, emrin e një lagjeje etj. S G
6) Kllapat e rrumbullakëta kanë përdorim më të rrallë, kurse kllapat katrore përdoren më shpesh. S G

2. Lexoni rregullën dhe jepni nga një shembull për secilin rast.
- Kllapat përdoren shpesh për të veçuar një përdorim ironik në një tekst.
...........................................................................................................................................................................
- Thonjëzat përdoren për të dalluar emrat e përveçëm ose grupet e fjalëve që tregojnë:
a) tituj, urdhra: ......................................................................................................................................
b) markat e veshjeve, të pijeve, makinave etj.: ....................................................................................
c) përkthimin e një shpjegimi të një fjale të huaj ose përkthimin në gjuhë të huaj të një fjale shqip.
..............................................................................................................................................................
- Thonjëzat njëshe përdoren kur një tekst është i mbyllur në thonjëza dhe duhet të veçohen fjalë të tjera brenda tij.
...........................................................................................................................................................................
- Futen në kllapa shkurtesa të emërtimeve të plota ose fjalë që zbërthejnë një emërtim të shkurtuar.
...........................................................................................................................................................................
- Kllapat katrore përdoren për të veçuar një fjalë a një togfjalësh brenda një teksti të mbyllur me kllapa të
rrumbullakëta. ...........................................................................................................................................................

3. Vini kllapat dhe thonjëzat atje ku mungojnë.

1) Kristoforidhi zë vendin e parë në historinë e lëvrimit të gjuhës shqipe, por edhe të letërsisë artistike për fëmijë
(me vjershën Ylli i vogël lart në qiell, përrallëzën Dy dhitë apo tregimin Gjahu i malësorëve.
2) Vëllai im po mendonte të fillonte studimet në Universitetin e Prishtinës UP.
3) Duke lexuar ditarin e gjyshit, mësoi se ai kishte kaluar një kohë të gjatë në emigracion 10 vjet.
4) Duke dashur të bënte shaka, iu afrua banakut dhe i kërkoi shitëses NaCl një pako kripë.
5) Një librari është në Prishtinë, në sheshin Edit Durham afër statujës së Zahir Pajazitit.
6) Atij i vijnë në ndihmë disa qenie fantastike, si: Dyrdyli një lloj kali që fluturon në hapësirën shqiptare, Miza e Dheut etj.

4. Gjeni gabimet në përdorimin e kllapave dhe të thonjëzave dhe korrigjoni fjalitë.

“Të shkruash për fëmijë kërkon një specifikë të veçantë – shprehet autorja. Mendohet se, të shkruash për fëmijë,
është e lehtë. Ka pasur dhe ka shumë “grafomanë” që thoshin se po shkruanin për fëmijë. Është kollaj të vargëzosh
(të bësh bejte. Të shkruash për fëmijë, të hysh në zemrën e lexuesit, që ai të thotë se “e dua” këtë libër, është tepër
e vështirë, sepse duhet të dish të futesh në psikologjinë e fëmijës. (Gjatë punës sime) kanë kaluar shumë breza, ku
dhe mendimi i fëmijëve, mënyra se si e konceptojnë jetën ka ndryshuar. Është mjaft e vështirë që një shkrimtar
i rritur të futet në “psikologjinë” e fëmijëve, është mjaft e vështirë. Kjo kërkon: dashuri shumë të madhe, të jesh
i komunikueshëm me brezat, të veshësh “rrobën” e fëmijës, të marrësh vesh gjuhën, të menduarin e tij, si dhe të
vëzhgosh fëmijën”.
Adelina Mamaqi

25
Fletore pune

5. Gjeni 5 emërtime që nuk shkruhen mes thonjëzave dhe krijoni fjali me to.
.............................. .............................................................................................................................
.............................. .............................................................................................................................
.............................. .............................................................................................................................
.............................. .............................................................................................................................
.............................. .............................................................................................................................

6. Nisur nga shembujt e mëposhtëm, shkruani rregullën e përdorimit të thonjëzave.

1) Autori e lehtëson veten kur shprehet që në krye se paraqet “njoftime praktikore për gramatikën”.
......................................................................................................................................................
2) Për veprimtari të pasur pedagogjike e shkencore atij iu dha titulli pedagogjik e shkencor “docent” dhe është
dekoruar me urdhrin “Naim Frashëri”.
......................................................................................................................................................
3) Si mjet për realizimin e qëllimeve atdhetare shërbeu botimi i gazetës “Albania”.
......................................................................................................................................................
4) Një sistem i tillë i quajtur “sistemi i robërve”, u përdor me sukses, sidomos gjatë shekujve të parë të sundimit
osman.
......................................................................................................................................................
5) Ai pati gjithashtu lidhje të vazhdueshme me anëtarët e këtij delegacioni, të dërguar si përfaqësues të Kishës
Shqiptare të Amerikës dhe të Federatës “Vatra” në Europë.
......................................................................................................................................................
6) Ne sot kemi në dorë 7 pjesë teatrale për Skënderbeun, por mund të ketë edhe më shumë vepra të tilla, të shkruara
dhe të vëna në skenë në “shekullin e artë” të letërsisë spanjolle.
......................................................................................................................................................

7. Nisur nga shembujt e mëposhtëm, shkruani rregullën e përdorimit të kllapave.

1) Tërësinë lëndore të veprës e përbëjnë njohuri për ABC-në (fonetikën), për paravumen (sintaksën), për pjesët e
ligjëratës (morfologjinë).
......................................................................................................................................................
2) Funksioni i ndajfoljes është jo të kundërshtojë atë që është thënë më sipër (duke përdorur si në rastin e ndajfoljeve
“ndryshe”, “përndryshe”, fjalinë e nënrenditur kushtore [në formën mohore]), por të tregojë renditjen pas në kohë.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................
3) Çdo gjë që del prej penës së tij (Sigmund Frojdi na e ka demonstruar bindshëm një tezë të tillë), është
pikësëpari produkt i një ëndrre, i një dëshire.
......................................................................................................................................................
4) Pjesën dërrmuese e zë popullsia e moshës së punës (15-60 vjeç), e sidomos pjesa aktive e saj.
......................................................................................................................................................
5) Në grupin e parë përfshihen pjesorja dhe ato që janë ndërtuar mbi bazën e saj: forma e pashtjelluar mohore (pa
larë) dhe përcjellorja (duke larë). [...] Në këtë grup hyn edhe forma e tipit me punue.
......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

26
 Gjuhë shqipe 9

Shkrimi i ligjëratës së drejtë dhe i ligjëratës së zhdrejtë

1. Vini shenjat e pikësimit të dialogut dhe të ligjëratës së drejtë.

Me sa duket po zhvendoset në drejtim të veriut njoftoi Nensi, tek shihte qiellin me sy kritik Po unë e dija që ajo
punë do të përfundonte kështu mirëpo zonja Poli donte që të të dilja me këtë Ajo ishte e shqetësuar për ty!
Vërtet mërmëriti si e përhumbur Poliana që ia nguli sytë qiellit.
Nensi u ngërdhesh paksa.
S’duket se e kishe mendjen te fjalët që thashë vërejti e pezmatuar Thashë që tezja jote ishte e shqetësuar për ty!
Oh psherëtiu Poliana, që befas iu kujtua pyetja që do t’i drejtonte pas pak së emtës më fal por nuk doja ta trembja.
E po, më bëhet qejfi ia ktheu papandehur Nensi vërtet që po.
Poliana pa ngulët.
T’u bë qejfi që teto Poli u tremb për shkakun tim Mos Nensi, loja nuk luhet duke t’u bërë qejfi për gjëra të tilla e
kundërshtoi ajo.
Eleanor H. Porter

2. Shndërroni ligjëratat e drejta në të zhdrejta dhe anasjelltas.

Ju e kuptoni vetë se ç’më tha: “Po, po, ik, nisu… ç’pret, pra?! Do të doja të kishe ikur më parë.”
......................................................................................................................................................
Ajo më tha se duhej të gëzohesha ngaqë nuk kisha pse të kërrusesha prapë për të shkulur barërat e këqija.
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
“Në fund të fundit, unë… sa mirë që ajo nuk do t’i flasë për rezultatet e provimeve”, – mendoi vajza.
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
Autori shprehet se libri është bërë me një kujdesi të fortë duke zgjedhur rregulla të lehtëmësueshme e të posaçme,
të paraqitura në mënyrë fort të kthjellët e të qartë.
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
“Megjithatë ma merr mendja se… se tashti ajo lojë do të jetë pak më e vështirë, për sa kohë që nuk kam kënd që
të luaj”, – shtoi pasi e mendoi më hollë.
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

3. Korrigjoni gabimet në përdorimin e shenjave të pikësimit.

Herodoti, i njohur botërisht me titullin honorifik (baba i historisë), mund të quhet me pak rezervë edhe [baba i ilirologjisë],
pasi është i pari autor i njohur deri më sot që përmend emrin etnik ilir dhe jep informacionet e para për ta.
{..} kur dy ushtritë kundërshtare, greke dhe perse, pasi bënë flijimet e rastit, pyetën orakullin, i cili parashikoi se
barbarët, me të arritur në Greqi, do të plaçkitnin tempullin e Delfit dhe, pas kësaj, do të humbnin të gjithë. Por
Herodoti nënvizon; {Unë e di se kjo thënie e orakullit, të cilën Mardoni (komandant pers) kujtonte se ishte për
persët, nuk u përkiste atyre, por ilirëve dhe ushtrisë së enkelejve.}
Miriam Ylli

4. Nënvizoni ligjëratat e drejta dhe vini shenjat e duhura të pikësimit.

Kritika të tilla nuk ishin të bazuara. Partia politike dhe vetë I. Qemali paraqitën një program me kërkesa maksimale
për çështjen kombëtare. Ai përfshinte mbrojtjen e të gjitha trevave shqiptare të grabitura. Kjo duket edhe në një letër
të I. Qemalit drejtuar kësaj partie në nëntor 1918, ku formulohej qartë detyra e nacionalizmit shqiptar Lipset, me çdo
frymë të fitojmë Kosovën, Manastirin dhe Janinën me gjithë Çamërinë shkruante ai. Më tej, ai udhëzonte patriotët
shqiptarë në Amerikë që të nxitonin, sepse … mungimi për të mbrojtur te drejtat tona, do të jetë vdekje përgjithmonë
Gëzim Sala

27
Fletore pune

Disa tipa fjalësh me prejardhje të huaj dhe emrash të

përveçëm të huaj
1. Plotësoni tabelën me fjalë të huazuara, që kanë grupet -ia-, -ie-, -io-, -iu- në pozicione të ndryshme.

në fillim të fjalës në trup të fjalës

2. Plotësoni fjalët dhe tregoni rregullat që përcaktojnë drejtshkrimin e tyre.

Ata kanë argumentuar se ndryshimet industr__le e soc__le ndodhur gradualisht dhe se revoluc__ni term është i
gabuar.
Në vendin tonë organizohen disa festivale popullore brenda vitit dhe sot këto festivale i bëjnë dhe me vegla
moderne: me tast__ra, v__linë etj., dhe shihet një mungesë e theksuar e instrumenteve të traditës.
Mungesat nuk janë __stifikim, me luajmë gjithnjë për fitore.
Konfliktet ndëretnike, në dekadën e fundit, jo vetëm që sollën humbje njerëzore dhe mater__le, por pati edhe
luhatje për interpretimin e termave të ndryshëm, si: komb, nac__nalizëm, etnitet, pakicë kombëtare etj.
Ishin nisur drejt stac__nit të tramv__it, kur i telefonuan për t’u paraqitur në konkurs.
Ekonomia ka hyrë në një tra__ktore rritëse, sipas raportit më të fundit të politikës monetare, që po prezantohet
sot nga spec__listët e Bankës së Shqipërisë.
L__tmotivi i Aidës, ekzekutuar nga v__linat tingëlloi lirik, por me një lirizëm që shpreh në të njëjtën kohë dhe
fatin tragjik të heroinës.

3. Rrethoni S për përgjigjen e saktë dhe G për përgjigjen e gabuar. Shkruani nga 3 shembuj për ta ilustruar.

Fjalët që burojnë kryesisht nga greqishtja, latinishtja e nga gjuhët romane dhe që S G
në shqipen e kanë një gj të ndjekur nga një a ose o, shkruhen me gj e jo me g.
................................. ................................. .................................
Kur gjenden në fillim të fjalës, shkruhen ia-, -ie-, -io-, -iu-. S G
................................. ................................. .................................
Fjalët me burim nga anglishtja a nga gjuhët anglosaksone, si edhe S G
nga finlandishtja, të cilat në gjuhën shqipe kanë një c të ndjekur
nga zanorja e ose i, shkruhen me c dhe jo me ç a me s.
................................. ................................. .................................
Fjalët me parashtesën dis- përpara një bashkëtingëlloreje dhe
ato me parashtesën trans- e ruajnë gjithmonë s-në e parashtesës në shkrim. S G
................................. ................................. .................................
Shkrimi i emrave të përveçëm të huaj mbështetet në formën e shkruar S G
të tyre në gjuhët përkatëse.
................................. ................................. .................................

28
 Gjuhë shqipe 9

4. Korrigjoni gabimet në fjalët e mëposhtme.

Injeksion ............................ aksiomë................................ medalje ................................

racion................................ trajektore................................ subjektivizëm................................
iod ................................ boikotoj................................ hymni ................................
tynel ................................ garazhd................................ certifikatë ................................
proçes................................ agjenci ................................ bilançi ................................
çiklist................................ gjenetikë................................ llogjikë ................................
inxhinier................................ gjirafa................................ xhongler................................
xhiro ................................ magnet ................................ reabilitoj................................

5. Renditni disa parashtesa të huazuara dhe shkruani nga 5 fjalë të formuara me anë të tyre. Çfarë ndodh
me drejtshkrimin e tyre?
..................... ................................ ................................ ................................
..................... ................................ ................................ ................................
..................... ................................ ................................ ................................
..................... ................................ ................................ ................................

6. Në lidhje me përdorimin e emrave të përveçëm të huaj, drejtshkrimi përcakton: “Shkrimi i emrave të
përveçëm të huaj mbështet përgjithësisht në shqiptimin e tyre në gjuhët përkatëse duke iu përshtatur sistemit
grafik të shqipes”. Kërkoni dhe gjeni si veprohet në gjuhë të tjera që ju njihni. Shqyrtoni edhe ndikimin që
ka ky rregull në shkrimin e emrave të të huajve që marrin shtetësi shqiptare. Diskutoni në klasë dhe jepni
mendimin tuaj.
.......................... ................................ ................................ ................................
.......................... ................................ ................................ ................................
.......................... ................................ ................................ ................................
.......................... ................................ ................................ ................................

29
Fletore pune

Citimet dhe bibliografia. Shenjat e tyre të pikësimit

1. Pasi të lexoni fragmentin e mëposhtëm, veçoni elementet e domosdoshme të citimit.
1) Megjithëse nga i pari sundimtar qysh prej antikitetit nuk ka kujtime me sa di unë për shkak të lashtësisë së
kohës, edhe sepse kanë humbur kronikat e këtij vendi, për të cilat i di dhe që më kanë thënë, do të hedh dritë.
Dhe atje ku gjeni Theodhor Muzaka Kishetisi [këshetisi], kishetisi do të thotë flokëgjati, se kështu i mbanin
flokët dhe në të vërtetë në gjuhën shqipe do të thotë kishet [gërshet], pse kështu e kishin zakon t’i mbanin.
Gjon Muzaka ( ?-1510. Princ shqiptar dhe kronikan), në: Historia dhe gjenealogjia e Shtëpisë së Muazakajve,
shkruar latinisht më 1510, botuar nga K. Hopfi më 1873, përkthyer shqip më 1996.
2) U Dom Gjoni, biri i Bdek Buzukut, tue u kujtuom shumë herë se gluha jonë nukë kish gja të ndigluom en
së Shkruomit shenjtë, en së dashunitë së botësë sanë desha me fëdigunë, për sa mujta me ditunë, me zdritunë
pak mendetë e atyne qi të ndiglojnë.
Gjon Buzuku (shek. XVI. Autori i librit të parë shqip që njihet), në: Parathënie e “Mesharit”, 1555.
3) Mirë tue pam zotënia juoj se jashtë kësosh ende sa të tjera letëra me dorët të shkruome gjindenë mbë sa
vise qi dëshmonjënë sesa i madh ka qenë gjithëherë kujdesi e dëshiri i zemërës sime për ndihmë të patriesë e
të gjuhusë sanë.
Pjetër Budi (1566–1622. Autor i letërsisë së vjetër shqipe), në Të rekumenduom e të porësitunë upeshkëpinjet
e vikarinjet e gjithë sa tjerë prelatë gjindenë ndë gjuhu tanë t’arbëneshë, parathënie e “Pasëqyra e t’rëfyemit”,
Romë, 1621.)

2. Shkruani çfarë kuptoni me citim të drejtpërdrejtë dhe të tërthortë? Jepni nga një shembull.
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

3. Përshkruani dallimet mes bibliografisë dhe citimeve në tekst.

......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

4. Si veprohet në citimin e burimeve nga faqet e internetit?

......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

5. Korrigjoni gabimet në bibliografinë e mëposhtme:

Agani, Hilmi: Ë-ja në qytetin e Gjakovës, Dialektologjia shqiptare V, 1978 Tiranë.
Mehmetaj, Ahmet: E folmja e Anamalit, IAP, Prishtinë, 2006.
Ajeti, Idriz: Rreth disa tipareve gjuhësore të ligjërimeve shqiptare të Kosovës, Kërkime gjuhësore, Prishtinë 1978.
Badallaj, Imri: Disa fenomene fonetike në të folmen e Hasit, Gjurmime Albanologjike,
seria filologjike, 16-1986, Prishtinë 1987.

6. Kërkoni informacione dhe përgatisni një ese argumentuese në lidhje me të drejtën e autorit dhe dukurinë
e plagjiarizmit.
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................................

30
 Gjuhë shqipe 9

Përemrat dhe kategoritë e tyre gramatikore

1. Në vend të pikave vendosni një nga përemrat në kllapa. Thoni llojin e tyre.
(juaj, ju tuaja, që, ju, tjetër, jush, që, e tua, ju, tuaj, teje, juaj)
Përgjigjet ........................ më lanë kënaqësinë e madhe të besoj se mund të vazhdoj pyetjet drejt ........................,
ashtu edhe siç më këshillonit në letrën që sapo më kishit dërguar.
Kur u nisët për të realizuar aventurat ........................iu kishin feksur në mendje, ................... besonit në diçka të
madhe. Por Sanço vendosi të vinte me ........................ në këtë udhëtim për krejt ........................gjë – për pasurinë
që do të pasonte fitoret ........................ , siç i premtuat që në krye të aventurës. Atëherë, nëse më lejoni t’ju pyes,
si është e mundur që një person aq ndryshe nga ........................ të bëhej pikërisht shoqëruesi, e më pas, edhe
bashkëbiseduesi ........................? Ndjesë që e përdora menjëherë lejen ........................ për të vijuar me pyetjet
drejt ........................, por besoj tek përgjigja ........................si një njeri ........................ e di pse duhen miqtë. 

2. Rrethoni pohimet e sakta.

A. Përemri dëftor ka kategorinë:
a) e vetës, të gjinisë, të numrit dhe të rasës;
b) e gjinisë, të numrit dhe të rasës;
c) e gjinisë, të numrit, të shkallës dhe të rasës.

B. Përemri pronor ka kategorinë:

a) e gjinisë, të numrit dhe të rasës, por jo të vetës;
b) e gjinisë, të numrit, të shkallës dhe të rasës;
c) e vetës, të gjinisë, të numrit dhe të rasës.

C. Përemri pyetës kush:

a) përdoret për të pyetur për jofrymorë në numrin njëjës;
b) përdoret për të pyetur për jofrymorë;
c) përdoret për të pyetur për frymorë;
ç) përdoret për të pyetur për jofrymorë në numrin shumës;
d) përdoret për të pyetur për frymorë në numrin shumës;
dh) nuk shoqërohet me emër;

3. Shënoni me X kategoritë që kanë përemrat e mëposhtëm.

Përemri Vetë Gjini Numër Rasë
kush
që
cila
ti
i atillë
ynë
sa

4. Nënvizoni përdorimet e gabuara të përemrave pronorë. Shkruani formën e saktë.

1) Pranë shtëpisë time po ndërtohet shtëpia e kulturës së qytetit. ................................
2) Pas shfaqjes tonë, sot do të shpallen dhe fituesit. ................................

31
Fletore pune

3) Thirrjes tuaj iu përgjigjën pozitivisht shumë bashkëmoshatarë. ................................

4) Klasës tonë iu shtua një nxënës, që sapo ishte shpërngulur në qytetin tonë. ................................
5) Skuadrës tënde të zemrës mbrëmë i shënuan 3 gola rresht. ................................
6) Opinioni jonë kishte ndryshuar kur të gjithë mësuam të vërtetën. ................................
7) Ekipi tuaj është renditur i dyti në kampionatin e basketbollit për të rinj. ................................

5. Nënvizoni përemrat e pacaktuar dhe zëvendësojini me një tjetër përemër të pacaktuar.

Gjithë jetën kishte punuar me këmbëngulje për të realizuar ëndrrat e veta. ...........................
E kishte kuptuar në kohë se me atë profesion nuk e lidhte asgjë, prandaj nisi të studionte inxhinieri. ...................
Gjithkush në qytetin tonë kishte dëgjuar për atë banor të çuditshëm. ................................
Atë mbrëmje me shi të rrëmbyeshëm askush nuk dukej nëpër rrugë. ................................
Që ta plotësojmë siç duhet, duhet të marrim me radhë çdo kërkesë. ................................
Në atë librari mund të gjesh gjithçka që kërkon nga botimet e fundit. ................................
Atij i pëlqente që gjatë orarit të studimit të mos ta shqetësonte kurrkush. ................................

6. Gjeni përemrat. Shkruajini në tabelë, përcaktoni llojin dhe kategoritë e tyre gramatikore.
Ishte zemëruar vërtet. Dhe tundte e shkundte në ajër, në inat e sipër, ato krelat e tij të arta.
- Unë di një planet ku banon një zotëri si një spec i kuq. Ai nuk i ka marrë kurrë erë në jetë një luleje. Dhe s’ka
soditur kurrë një yll. Dhe s’ka dashur kurrë një njeri. Dhe s’është marrë kurrë me asgjë tjetër në jetën e tij veçse
me mbledhje. Dhe tërë ditën e ditës ai një çikë e një çikë thotë kështu si ti: “Jam një njeri serioz unë! Një njeri
serioz.” Dhe fryhet sakaq me mburrje. Po ai s’është një njeri, është një kërpudhë.

Përemri Lloji Vetë Gjini Numër Rasë

7. Ndërtoni fjali në të cilat fjalët e mëposhtme të përdoren si përemra pyetës dhe përemra lidhorë.
Kush .............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
Ç’ .............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
Cili .............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

32
 Gjuhë shqipe 9

Dallimi i përemrit vetor nga përemri dëftor

1. Ilustroni me fjali secilin prej kushteve të përemrave vetorë dhe dëftorë. Janë përemra vetorë:
- kur zëvendësojnë një emër të përmendur pak më parë:
……………………………………………………..............................................................……………………
- kur përdoren edhe pa a-në nistore:
……………………………………………………..............................................................……………………
Janë përemra dëftorë:
- kur mund të zëvendësohen me përemrat ky, kjo, këta, këto, në qoftë se sendet e frymorët e treguar prej tyre vihen
afër folësit:
……………………………………………………..............................................................………………………
- kur mund të përcaktohen nga ndajfolja atje ose nga një tjetër rrethanor:
……………………………………………………..............................................................………………………
- kur përcaktojnë një emër:
……………………………………………………..............................................................………………………
- kur ndiqen nga një fjali e varur përcaktore lidhore:
……………………………………………………..............................................................………………………

2. Ndërtoni fjali duke përdorur format e fjalëve ai, ajo, ata, ato një herë si përemër vetor dhe një herë si
përemër dëftor.
……………………………………………………..............................................................………………………
……………………………………………………..............................................................………………………
……………………………………………………..............................................................………………………
……………………………………………………..............................................................………………………
……………………………………………………..............................................................………………………
……………………………………………………..............................................................………………………
……………………………………………………..............................................................………………………

3. Rrethoni përgjigjen e saktë:

Përemrat vetorë të vetës I dhe II kanë trajta të veçanta për të dyja gjinitë. PO JO
Përemri vetor i vetës III ka trajta të veçanta për të dyja gjinitë. PO JO
Përemrat vetorë të vetës I dhe II kanë trajta të rasës gjinore. PO JO
Përemri vetor i vetës III ka trajtë të rasës gjinore. PO JO

4. Zëvendësoni fjalët me të zeza me përemra vetorë në rasën, numrin ose gjininë e duhur.
1) Veprova siç më porositi vëllai ……….: zarfin ia lashë së interesuarës ………. në tryezë.
2) Këtë ia thashë djalit të madh ………. tek ngjiteshim me ashensor.
3) Ua tregova dhe kolegëve………. ngjarjen dhe të gjithë………. më udhëzuan ku duhej të shkoja.
4) Tash i përkiste Diellit………. që t’ia kthente vizitën Hënës ………..
5. Djalit të gjatë………. iu duk se atje do ta gjente librarinë………. që po kërkonte.

33
Fletore pune

6) Disa shenja………. më treguan se qenit të shtëpisë………. po i ndodhte diçka.

7) Për një çast vajzës………. iu duk i llahtarshëm, dhe prandaj u mek.
8) Në mbrëmje, në orën që e ëma………. e ushqente, ia sollën fëmijën………. në shtrat.

5. Në vend të pikave vendosni në trajtën e duhur përemrat vetorë të dhënë në kllapa:

1) Dua që shtëpia ime të jetë për ……….(ti) një tempull.
2) Doreza e saj e hekurt tani ishte ftohur, por ……….(ai) i dukej sikur ……….(ajo) ia përvëlonte ende
pëllëmbën.
3) ………. (ti) do të të duken të lira fare, po mos u nxito të blesh.
4) Dikush ua shtinte në vesh ………. (ata) këtë dobësi timen, sepse ………. (ata) nuk gjenin ndonjë mënyrë
tjetër për t’u tallur me ………. (unë).
5) Sapo dukej në rrugicë, ……….(ai) i vërsuleshin qentë dhe fëmijët.
6) Në atë dhomë para ………. (unë) ishin strehuar disa studentë të mjekësisë.
7) ………. (unë) nuk mund të profetizoja atëherë se ai qytet ishte zgjedhur për ………. (unë).
8) Por unë nuk mund të bisedoja me ………. (ti) për atë ngjarje atë ditë.

6. Në fjalitë e mëposhtme gjeni përemrat vetorë dhe për secilin thoni vetën, numrin e rasën.
1) Ato përgatitën gjithçka për piknikun, por nuk e bënë dot, se atë ditë ra shi.
2) Sapo ju thashë pesë faktorët e duhur dhe tani do t’ju tregoj se ku e mora unë frymëzimin si shkrimtar.
3) Ne të gjithë kemi ngecur brenda kohës, një labirint tjetër që na rrethon.
4) Mos më qani, se kur më qani, mua më dhembin plagët.
5) Nuk e di pse të zgjodhi ty dhe jo një tjetër ai, kur e dinte që unë isha pushim.
6) Motivi i trompës m’u rikthye kur ne i kishim harxhuar temat e bisedave.
7) Në fillim ia dola t’i bindja se e vetmja gjë që më interesonte ishte shfaqja.

7. Nënvizoni me një vijë përemrat vetorë të vetës III dhe me dy vija përemrat dëftorë. Analizojini ata.
1) Ato lloj këngësh janë shumë të vjetra dhe i kanë shoqëruar njerëzit gjatë punës në bujqësi, blegtori, zeje,
rritjen e bletëve etj.
2) U ktheva me shoqet nga shkolla, por ato ndalën në bibliotekë.
3) Në atë sallë ishte atëherë biblioteka e seminarit, më e madhja e asaj shkolle.
4) Nuk foli, por e kuptoi shumë qartë se ai po përpiqej t’i shmangej bisedës.
5) Sa më tepër futemi në brendësi, aq më qartë vëmë re se koha në këtë mëhallë të qytetit nuk ka vënë dorë.
6) Kishte plot arsye që e vija në krye të dëshirave të mia atë qytet, por në radhë të parë, se atje kishte jetuar e
mësuar Migjeni.
7) Në shikim të parë ajo nuk ka asnjë dallim me makinën e tyre të vjetër.
8) Karakteristikë e atyre këngëve është dhe karakteri fantastik i rrëfimit të ngjarjeve.
9) Ai fragment është marrë nga cikli i këngëve të Mujit dhe Halilit.

34
 Gjuhë shqipe 9

Fjalë të njëjta si përemra të ndryshëm

1. Shkruani çfarë përemri janë fjalët me shkronja të zeza.

Këta rrinin nja dhjetë hapa larg, poshtë, kush ................ më këmbë e kush ulur.
Nuk e dimë në ç’orë mund të mbarojmë. ................
Ai duket jashtëzakonisht i lidhur me atë çka do të fitojë. ................
Mund të përfshijmë në projekt kë të duash nga anëtarët e grupit tonë. ................
Për cilët e ke fjalën kur thua se ke në mendje disa bashkëpunëtorë? ................
Krejt çfarë më tha ishte se dëshironte të takoheshim dhe një herë para se të largohej. ................
Në këto e sipër ndërhyri gjyshi, i cili erdhi nga dhoma tjetër.
Atë ditë të gjithë kishin sjellë diçka: kush kartonin, kush ngjitësin, kush ngjyrat. ................
Kush do të më presë në stacion kur të kthehem? ................
Dukej shumë e mërzitur, por nuk dija ç’t’i thosha për ta qetësuar. ................
Teksa hiqnim dërrasat, të cilat binin poshtë përdhe, disa pëllumba arritën të çliroheshin nga errësira. ................

2. Plotësoni tabelën me format e munguara.

Emërore të cilët
Gjinore
Dhanore të cilave
Kallëzore të cilin
Rrjedhore së cilës

3. Rrethoni alternativën e duhur.

A. Përemri kush ka:

a. kategorinë e gjinisë, të numrit, të rasës;
b. kategorinë e vetës, të numrit, të rasës;
c. kategorinë e numrit dhe të rasës;
ç. ka kategorinë e rasës.

B. Përemri çfarë ka:

a. kategorinë e vetës, të numrit, të rasës;
b. kategorinë e numrit dhe të rasës;
c. ka kategorinë e rasës;
ç. përemri çfarë nuk ka kategori gramatikore.

35
Fletore pune

4. Përemrat e mëposhtëm përdorini në fjali si:

KUSH
Si përemër pyetës .....................................................................................................................................
Si përemër i pacaktuar .....................................................................................................................................

ÇFARË
Si përemër pyetës .....................................................................................................................................
Si përemër lidhor .....................................................................................................................................

Ç’
Si përemër pyetës .....................................................................................................................................
Si përemër lidhor .....................................................................................................................................

5. Gjeni përemrat, thoni llojin e tyre dhe analizojini sipas kategorive:

...“Oh, ndërgjegje e poshtër, përse më mundon? Çfarë? Kam frikë nga vetja ime unë? Këtu s’ka njeri tjetër:
Rikardi do Rikardin, unë jam unë. A ka ndonjë vrasës këtu? Jo. Po. Është një. Jam unë. Po atëherë, mbathja. Prej
kujt? Prej vetes sime? Ç’mendje! Përse? Që unë të hakmerrem: çfarë? Unë? T’i hakmerrem vetes sime? Jo, për
fat të keq e dua veten time. Po pse e dua? Për ndonjë vepër të mirë që kam bërë për veten time? Oh, jo. Mjerisht
unë e urrej veten time. Për shkak të krimeve të urrejshme që kam bërë. Unë jam i marrë. Jo, unë gënjej. Nuk jam
ashtu. Budalla, fol mirë për veten tënde! Budalla, mos i bëj lajka vetes sate!

Përemri Lloji Vetë Gjini Numër Rasë

36
 Gjuhë shqipe 9

Foljet gjysmëndihmëse
1. Nënvizoni foljen jam kur është përdorur si folje këpujore.
Jam e sigurt se këto vështirësi do t’i kapërcente.
Oh, jam unë! M’u prish mendja, s’di ku jam, cili jam e ç’po bëj.
Djaloshi është mekur nga etja, kurse e ëma është e pikëlluar.
Liria nuk qëndron përpara paqes, por nuk vjen as pas saj: ato janë të pandashme.
Tani që jam këtu, mund të shoh sa bukur duket qyteti im nga lartësia.
Njëra prej dritareve është e hapur dhe nëpër të shihet një grua që është ulur afër një tryeze.
Tregu është shumë i domosdoshëm për banorët e zonës.
Pikërisht, që nga ajo ditë, asaj i pëlqente të thoshte: jam e gëzuar si një zog.

2. Nënvizoni me një vijë përdorimin e foljes jam si folje me kuptim të plotë leksikor, me dy vija si folje ndi-
hmëse dhe me vijë të lakuar si folje këpujore.
‒ Nuk jam në ëndërr, ‒ thashë me vete tek shihja përreth.
Unë nuk jam më pak i denjë sesa ti dhe ti s’je më i mirë se ne.
Ta themi midis nesh: unë jam shquar gjithmonë për shkathtësi fizike.
M’u duk se trupi i saj nuk ishte shëndoshur, por ishte fryrë.
Këtu është e tmerrshme të rrish vetëm, të përpijnë muret.
Karriget ishin aq të vogla sa, po të lëvizja, do të bezdisja fqinjën.
Kur jam shumë i lodhur, nuk më zë as gjumi.
Po sikur dikush të vinte? E ky dikush është ai.

3. Vendosni në vend të pikave një nga foljet në kllapa. (duhet të ishte mbuluar, duhet të arsyetoj, duhet të keni,
mund të gëzonin, nisi të sodiste, duhet t’ia shpjegojë, mund ta përfytyronin, duhet të dinin, duhet t’i shoshitë)
Por pylli që ishte i thatë në kohën kur kishin kaluar ato, tani .................................................i gjithi me ujë.
Ai ..................................... me admirim pasqyrimin e vet në ujë dhe u pushtua nga një dashuri e madhe për
veten. Por natyrisht, ata që lejoheshin të ndiqnin kursin ............................................. gjermanishten.
Nëna dhe gjyshja ime nuk .................................................. një jetë si ajo që kam bërë unë; im atë dhe gjyshërit
e mi nuk ................................................... kurrë atë. Mësuesi ........................................... mirë gjërat nxënësit
dhe të mos i mësojë asgjë me pahir ose me përdhunë. Parimet e Aristotelit .......................................................
. me të njëjtin kujdes sikurse edhe parimet e Stoikëve apo Epikurianëve.
Ju ............................................... një ide se si vlerësohej arti në atë kohë. Unë ......................................., të ten-
dos vullnetin, dhe të pranoj se nuk jam më vetëm në shtëpinë time.

4. Vendosni në vend të pikave një nga foljet gjysmëndihmëse të dhëna në kllapa. (duhet, nisja, zuri, fillova,
vazhdoi, nisi, mund)
Këtë nuk e di me siguri, ndoshta .................. të jenë thashetheme, ndoshta legjendë.
.................. të besoja se ai nuk kishte fytyrë, se fytyra e tij ishte një masë jolëndore.
Qysh kur .................. t’i skicoja, ata më hanin shpirtin.
Me t’u shfaqur në derë, tek rrija ulur në kolltuk, e pashë që .................. të vinte drejt meje dhe u ngrita në
këmbë.
Na .................. të shpallim një urdhëresë, me anën e së cilës të ndalohen zogjtë të ngordhin këtu.
Ky mendim .................. ta brengoste përherë e më shumë.
Ky .................. të qëndronte një copë herë në mes të oborrit.

37
Fletore pune

5. Vendosni në vend të pikave foljen gjysmëndihmëse që mungon.

E dinte se kjo ishte një gjë pa kuptim, po megjithatë nuk .................. të ikte.
‒ Tani .................. të jem më mirë, ‒ tha djaloshi dhe e koti një gjumë i ëmbël.
Megjithatë diçka .................. të më mundonte.
Por sapo .................. t’i kundërvihesha, zëri më tradhtonte.
Dhe .................. të ngjitesha ngadalë derisa mbërrita para derës së apartamentit tim.
Pastaj erdhi rrotull ngadalë rreth shtratit dhe .................. të flladitë ballin e djalit me krahët e saj.
Tani e tutje .................. të takohemi më shpesh.
Për këtë u binda pas pak, kur e tërë qenia e tij .................. të dridhej.

6. Nënvizoni me një vijë foljet me të zeza të përdorura si folje gjysmëndihmëse dhe me dy vija foljet me të
zeza të përdorura si folje me kuptim të plotë leksikor.
Kur kaluan nja njëzet minuta të gjata dhe nuk dukej asnjë shenjë se do të fillonim të lëviznim, zura të
shqetësohesha.
Isha i sigurt që skuadra ime e zemrës do ta mundte dhe do të dilte kampione.
Para se të vazhdoj të flas më tej, dua të bëjmë 5 minuta pushim.
Faqet e fëmijëve nisën të skuqeshin dhe ata qeshnin e lodronin nëpër rrugë.
Nxitova pas tij dhe e zura pa hipur në autobus.
S’i kundërshtova, por nisa një rrëfim të trishtueshëm nga fëmijëria ime.
Në ndeshjen përpara qytetit pushtuesit u mundën.
Zura vend në karrige dhe nuk lëviza derisa mbaroi pjesa e parë e ndeshjes.
Paskan nisur të më vlerësojnë! ‒ mendoi ai.

7. Shkruani një ese me titull: “Të drejtat dhe detyrat e mia në shoqëri”, ku të përdorni folje ndihmëse dhe
gjysmëndihmëse. Nënvizojini ato.

..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

38
 Gjuhë shqipe 9

Foljet kalimtare dhe jokalimtare

1. Nënvizoni me një vijë foljet kalimtare dhe me dy vija foljet jokalimtare.

1) Ne shpesh nuk i vëmë re disa sende që na rrethojnë, sepse nuk zgjedhim t’i shikojmë ato.
2) Mua s’më pëlqen kur të tjerët flasin shumë për përulësinë e tyre.
3) Sa do të doja që të vija një mbrëmje dimri dhe, ndërsa sodisim vetminë e rrugëve, të kujtojmë dimrat e kaluar.
4) Kanë kaluar shumë vite që atëherë, por unë përherë e kujtoj si në ato vitete fëmijërisë.
5) Ata kishin mbështetur kokën në të dyja duart dhe ia kishin ngulur sytë muzgut që po binte.
6) Shkoi në sallën e ngrënies, e hoqi tablonë nga muri dhe e çoi në papafingo.
7) Teksa kishte rënë një heshtje dhe nxënësit prisnin me padurim, mësuesi pyeti: “Cili është metali që ju tërheq
dhe ju josh më fort nga gjithë metalet e tjera?”

2. Gjeni foljet që nuk janë në rreshtin e duhur dhe argumentoni pse.

- takoj, përshëndes, zgjas, pres, lyej, parakaloj, jap, adhuroj ..........................................

- shoh, them, bluaj, flas, këndoj, gatuaj, thur, mësoj ..........................................
- dal, eci, jam, galdoj, lëngoj, çaj ..........................................

3. Vendosni në vend të pikave njërën nga foljet në kllapa. (shkruan, shuante, pushtoi, do të mbledh, qesha, do
të jetë, shfaqej, vinte, të shkruaj)

“Unë vetëm ............................ të dhëna. Të paktën kështu do ta kem më lehtë ...” – mendova i ulur në tavolinë.
Pastaj, aty për aty, më ndriti një mendim: “Sikur ............................ çdo ditë në një fletore pjesë nga bisedat me
shokun Zylo, pjesë nga fjalimet e tij në telefon pjesë nga kuvendimet e tij me njerëzit, kjo ............................
diçka e rrallë. Po, unë do të merrem përsëri me letërsi! Ta shohë Zenepja se cilat do të jenë tregimet më të forta,
ato që ............................ Adem Adashi me fejesa e shfejesa, me burra shpatullgjerë e me hoxhallarë, apo ato
që do të shkruaj unë ...”. Prapë ............................, por këtë radhë me zë. Por papritur, pas kësaj qeshjeje, më
............................ një trishtim i pakuptuar. Në ndërgjegjen time të dytë ............................ jehona e raporteve.
Kjo jehonë gjithnjë kështu më ndiqte. Edhe kur më ............................ ndonjë gëzim i turbullt, jehona e raporteve
goditëse në muret e ndërgjegjes sime dhe ma ............................ këtë gëzim të pandezur.
Dritëro Agolli, Shkëlqimi dhe rënia e shokut
Zylo

4. Foljet e mëposhtme përdorini në fjali një herë si kalimtare dhe një herë si jokalimtare.

thërras ..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
afroj ..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
anoj ..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

39
Fletore pune

5. Nënvizoni foljet dhe plotësoni tabelën për secilën prej tyre.

Nuk kisha dëshirë të shkoja në asnjë zyrë. Isha lodhur duke ndenjur në kolltuk para shokut Zylo. Veç kësaj, më
pihej një kafe. Kështu që pas tij dola edhe unë. Hyra në kafe “Tirana” dhe u ula në një tavolinë përballë dritares.
Duke ndenjur i menduar, fillova të qeshja me vete: “Për mua shoku Zylo është fenomenal. Me shumë njerëz kam
punuar. Shumë njerëzve ua di psikologjinë, karakterin, tekat. Por njerëzit që kam njohur nuk mund të krahasohen
me shokun Zylo. Si do të më shkojë puna me të, vallë? Më duket se ky do t’i shkruajë vetë referatet dhe raportet.
Dritëro Agolli, Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo

Folja Kalimtare Veprore / Mënyra Koha Veta Numri Zgjedhimi

/ jokalim- joveprore
tare

6. Foljet e mëposhtme përdorini në fjali një herë si kalimtare dhe një herë si jokalimtare.

thërras ..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
afroj ..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
anoj ..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

40
 Gjuhë shqipe 9

Format e shtjelluara të foljes

1. Gjeni fjalën e gabuar në secilin rresht dhe argumentoni zgjedhjen.

- Mënyra, veta, koha, numri, veta, kalimtarësia, rasa .........................................
- Dëftore, krahasore, habitore, lidhore, kushtore, dëshirore, urdhërore ..........................................
- E kryer, e tashme, e pakryer, e kryer e thjeshtë, e ardhme ..........................................

2. Nënvizoni me një vijë foljet në kohë të thjeshtë dhe me dy vija foljet në kohë të përbërë.
... Në tregun e lirë të librave, mundet që të isha përpjekur të gjeja një formë më interesante rrëfimi. Për shembull,
mund të kisha shkurtuar romanin, për të rrëfyer vetëm skenat më të fuqishme. Por heroi im i kampeve të
përqendrimit, nuk jeton kohën e tij, sepse atij ia kanë marrë edhe kohën, edhe gjuhën, madje edhe personalitetin.
Ai nuk ka kujtesë, ai vetëm ekziston në atë çast. Kështu që, ky i mjerë, duhet të lëngojë në grackën e zymtë të
një rrjedhe të njëtrajtshme, duke mos pasur mundësi të çlirohet nga episodet e dhimbshme. Në vend të radhës
mbresëlënëse të momenteve të mëdha e tragjike, atij i duhet të jetojë gjithçka në që ofron pak variacion.

3. Plotësoni kategoritë e foljeve me shkronja të zeza.

Folja Mënyra Koha Veta Numri Kalimtare / Forma

jokalimtare
lexova
të kemi thënë
rrinte
do të flisni
marrshin
fol
qenka
do të kisha ecur

4. Foljet e mësipërme përdorini në fjali duke ruajtur formën e dhënë.

..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................

41
Fletore pune

5. Plotësoni mënyrat e dhëna me kohët përkatëse të foljeve.

Mënyra Kohë të thjeshta Kohë të përbëra

Dëftore

Habitore

Lidhore

Kushtore

Dëshirore

6. Emërtoni kohën e mënyrën dhe plotësoni format foljore që mungojnë në tabelë.

Mënyra

Koha

Veta I, njëjës

Veta II, njëjës dalsh

Veta III, njëjës do të sillte

Veta I, shumës

Veta II, shumës lakeni

Veta III, shumës të kenë bluar

7. Gjeni format foljore dhe analizojini sipas kategorive gramatikore.

1) Teksa lexoja, duket se bëra një gabim trashanik (vetëm një?!) dhe ai qeshi me një zë që më theri në zemër.
2) Mendimi i vetëm që kisha në ato çaste ishte se sa e mrekullueshme do të kishte qenë sikur të mund të
shkruaja ashtu siç luaj në instrument. 3) Bisedova me një nga këta burra dhe e pyeta ku shkonin ashtu. 4) Nga
ajo ç’kam hasur në leximet e udhëtimit tuaj, më duket se Sanço nuk beson aspak në dashuri. 5) Është absurde
të kërkosh paralelizma midis artit dhe organizimit shoqëror të kohës së tij. 6) Duaj fort aty ku ka dashuri. Sepse
njerëzit e përsosur nuk ekzistojnë, por është gjithmonë dikush që është i përsosuri për ty ... 7) Ai më tha se nuk
dinte gjë, as ai e as të tjerët, por sigurisht që ata po shkonin diku, sepse po nguteshin.

42
 Gjuhë shqipe 9

Format e pashtjelluara të foljes

1. Gjeni format e pashtjelluara të foljeve dhe emërtojini ato.

Ata i bien botës rrotull duke fotografuar çfarë u sheh syri.
Ata vinin në veprimtari të tilla për të mësuar diçka më shumë rreth kësaj teme.
Vajza u krodh në det pa ngurruar dhe ndjeu se si iu tkurrën poret e lëkurës.
Ia rrëfeu të gjitha, pa harruar asnjë hollësi, dhe kjo punë zgjati me orë.
Vrau mendjen se ç’duhej të bënte për të përdorur aftësitë e jashtëzakonshme që zotëronte.
Kjo shtëpi kishte edhe dyer më të vogla për të hyrë e për të dalë nga të gjitha anët.
Djali i vogël s’të ndahej pa i dhënë një përgjigje.
Vendosi të kthehej përsëri nga pati zbritur duke kaluar mespërmes gropës.

2. Vendosni në vend të pikave një formë të pashtjelluar të foljeve në kllapa.

Aty në shtëpinë e vjetër kishim edhe qilarë ................................... (mbledh) zahirenë e dimrit.
Do të lodhesh shumë dhe do të rrezikosh ................................... (ndjek) rrugën time.
................................... (eci), në vrap e sipër, këpuste me dhëmbë manaferrat që të shuante sadopak urinë.
Të dy kujdestarët e klasës shfrytëzuan orën e lirë ................................... (diskutoj) për planifikimin e festës së
shkollës.
Të gjithë ishin rreshtuar në dy rreshta dhe ecnin ....................................... (flas) asnjë fjalë.
Pyetjet e saj më detyronin të përpunoja në kokën time pikërisht atë që e kisha pranuar deri atëherë ..................
................. (vras) shumë mendjen.
............................(them) asgjë, iu afrua në vesh dhe i pëshpëriti diçka.
Dëshmitarët kanë parë se si djali, ................................... (hezitoj) as edhe një sekondë të vetme, është hedhur
për ta shpëtuar fëmijën.

3. Vendosni në vend të pikave një nga format e pashtjelluara në kllapa (duke fshehur, pa kuptuar, duke i treguar,
për të prerë, pa e njohur, duke marrë, pa harxhuar, pa i ndarë).
Të gjithë ecnin para kornizave ................................... sytë nga pikturat e bukura që ishin ekspozuar.
Nuk duhet menduar të marrim nga deti vetëm të mira ................................... diçka për këtë dhuratë të pakraha-
sueshme të mëmës natyrë.
Ka raste kur largohen ................................... me vete ndonjë imazh, por ................................... asgjë se për
çfarë bëhet fjalë.
Erza përfytyroi nënën ................................... me gisht djalit vizatimet dhe fjalët.
Më në fund u kujtua se në xhep kishte një biçak që përdorej ................................... purteka.
Mbete me kokën poshtë ................................... shikimin prej të gjithëve.
Nuk e kuptoj si i bën këto interpretime ................................... mirë situatën.

4. Përdorni një formë të pashtjelluar në vend të fjalëve me të zeza (pa ndryshuar kuptimin e fjalisë).
Arkeologët na ofrojnë pak fakte dhe argumente që të ndërtojmë një tezë të qëndrueshme.
Arkeologët na ofrojnë pak fakte dhe argumente ................................... një tezë të qëndrueshme.
Ato kanë një mënyrë tjetër që të shprehin gëzimin e tyre, nëpërmjet ngjyrave të shumta mbi krahët e tyre.
Ato kanë një mënyrë tjetër ........................gëzimin e tyre, nëpërmjet ngjyrave të shumta mbi krahët e tyre.

43
Fletore pune

Kur hyra, e gjeta që vërdallosej nëpër klasë.

Kur hyra, e gjeta ................................... nëpër klasë.
Po përpiqemi shumë që të dalim nga kjo situatë e vështirë.
Po përpiqemi shumë ................................... nga kjo situatë e vështirë.
Që të kesh një trup të shëndetshëm, duhet të kujdesesh për ushqimin dhe të bësh ushtrime.
................................... një trup të shëndetshëm, duhet të kujdesesh për ushqimin dhe të bësh ushtrime.
Marku kishte kaluar midis drurëve dhe i maste me sy trungjet e tyre.
Marku kishte kaluar midis drurëve ................................... me sy trungjet e tyre.
Nëna kishte hyrë brenda që të blinte kopsa për një xhaketë.
Nëna kishte hyrë brenda ................................... kopsa për një xhaketë.
Ajo i qëndroi pranë dhe i shtrëngoi duart e ngrira nga i ftohti.
Ajo i qëndroi pranë ................................... duart e ngrira nga i ftohti.

5. Nënvizoni format e pashtjelluara dhe thoni ç’tregon secila prej tyre. Shënojeni me + në tabelë.
Ajo nuk qëndroi pranë shtëpisë së Anës, por e përshëndeti duke ecur.
Ky fshat është braktisur matanë digës, që i është vënë Lumëbardhit për të mbledhur ujin për vaditje.
Pa kaluar mirë as dhjetë minuta, ne pamë pranë rrëzës jugore të malit të pjerrët të Gjeravicës rrjedhën e Ere-
nikut.
Për disa minuta qëndroi pa lëvizur, sikur kishte ngrirë.
Në ato çaste kishte një dëshirë të çuditshme për të biseduar me të gjithë.
Të luash në piano duke parë tastierën, nuk është ndonjë art i madh.
Të sulmuar nga çdo anë, peshqit janë në tension të vazhdueshëm për të parandier rrezikun.
Pa zbardhur mirë dita dëgjoja zhurmë që vinte nga oborri i pallatit.

Forma e pashtjelluar Kohë Shkak Përcaktim Mënyrë Qëllim

6. Ndërtoni fjali me këto forma të pashtjelluara.

duke provuar ................................................................................................................................
....
duke kujtuar ....................................................................................................................................
pa thënë ....................................................................................................................................
pa pirë ....................................................................................................................................
për të gjetur ....................................................................................................................................
për të kuptuar ................................................................................................................................
....
një të ardhur ....................................................................................................................................
me të ngrënë ....................................................................................................................................

44
 Gjuhë shqipe 9

Zgjedhimi jovepror i foljeve

1. Lidhni formën veprore me formën joveprore përkatëse.

do të lëvizësh do të lëvizeshe
do të lëvizje u lëviz
kishte lëvizur të jenë lëvizur
lëvizkam lëvizesha
lëvizi do të lëvizesh
paçi lëvizur u lëvizshi
lëvizshin ishte lëvizur
lëvizja qofshi lëvizur
të kenë lëvizur ishte lëvizur

2. Gjeni foljet që nuk janë në rreshtin e duhur dhe argumentoni pse.

- isha mundur, ishin përdorur, kishin shkruar, ishte nxehur, ishe mërzitur, ishim takuar
- dihet, mate, merren, pritem, dukem, suleni, luhet
- merrja, shihet, u zgjova, blihen, përgatitesh, ishte rritur

3. Plotësoni formën veprore ose joveprore që mungon duke ruajtur vetën, numrin, kohën dhe mënyrën.

Forma veprore Forma joveprore

do të ngjitësh ……………………………………......................
do të priteshe ..
……………………………….................….....…. ……………………...............……………........….
kishte lëvizur u lakam
qofshi mësuar ……………………………….................….....….
………………………………...........… ……………………………………........................
pajtofshin ndriçoi
të kenë nxituar ………………………………...........................…
………………………………...........................…

4. Shkruani foljet në formën joveprore sipas veçorive të dhëna.

marr …………………………dëshirore, e kryer, veta II, njëjës,
pyes …………………………urdhërore, veta II, shumës,
pres …………………………dëftore, e kryer e thjeshtë, veta I, shumës,
zbukuroj …………………………lidhore, e pakryer, veta III, njëjës,
anëtarësoj …………………………dëftore, e tashme, veta I, shumës,
dërgoj …………………………kushtore, e tashme, veta III, shumës,
flas …………………………habitore, e kryer, veta II, shumës,

45
Fletore pune

5. Nënvizoni foljet në formën joveprore dhe rrethoni mjetin me të cilin është ndërtuar kjo formë.
1) Ka nga ato histori që të japin leksione të thjeshta, por që të mbeten gjatë në mendje.
2) Ndihem me fat për këtë mundësi që më dhatë, ndaj desha t’ju pyes për një çështje shumë të rëndësishme.
3) Kur u nisët për ta realizuar këtë projekt, ju besonit vërtet në të.
4) Të uroj të përkëdhelësh një qen, të ushqesh një zog e të dëgjosh cicërimën e tij, që dëgjohet në mënyrë
triumfuese çdo mëngjes, sepse në këtë mënyrë, do të ndihesh më mirë.
5) Dashurohuni! Duhet të dashuroheni dhe gjithçka kthehet në jetë, lëviz çdo gjë. Shpërndani ngado gëzim!
6) Rojtari e sheh burrin aty, i afrohet dhe i bërtet në vesh: “Kjo derë ishte lënë hapur për ty. Tani po largohem
dhe po e mbyll”. 

6. Shkruani nga dy fjali me folje që i ndërtojnë format joveprore:

Me mbaresa
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Me foljen ndihmëse jam
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................
Me pjesëzën u
..............................................................................................................................................................................
..............................................................................................................................................................................

46
 Gjuhë shqipe 9

Foljet njëvetore dhe pavetore

1. Plotësoni:
• Pjesa më e madhe e foljeve përdoren në ............................. vetat.
• Foljet ............................. mund të marrin një kryefjalë, e cila është e shprehur ose e nënkuptuar.
• Foljet pavetore nuk mund të marrin ............................. as të shprehur, as të nënkuptuar.

2. Nënvizoni me një vijë foljet njëvetore dhe me dy vija foljet pavetore.

Sa shpejt erret tani që ka ardhur dimri.
Oh, ç’shi po binte kur dolëm ne nga shkolla!
Duhet të kesh kujdes kur flet, sepse mund t’i lëndosh të tjerët kur flet pa menduar.
Uh, ç’më dhemb koka! Më duket se do të më zërë gripi.
Gjithmonë e pyeste veten si jetohej dikur në këto zona.
Nuk më pritej sa të ktheheshim në shtëpi dhe t’u tregoja shokëve përshtypjet e udhëtimit.
Unë po nisem për në restorant. Kujt i hahet le të vijë me mua.
Ishte mesi i marsit dhe çdo gjë kishte nisur të bleronte.

3. Në vend të pikave vendosni njërën nga foljet e mëposhtme:

(flihet, flitet, punohet, shkohet, bubullinte, durohej, shkreptin)
Mos e ngacmo, se në këto çaste nuk i ........................., aq i mërzitur është.
Vetëtimat janë më të rrezikshme në verë dhe sot ka gjithë pasditen që ..........................
Sot nuk më .........................., dua vetëm të shkoj e të qetësohem në shtëpi.
Nuk .......................... më këmbë deri atje, se është rrugë e gjatë dhe e përpjetë.
Gjatë dimrit më .......................... më shumë në mëngjes.
Nuk na .......................... sa të mbaronte dhe koha shtesë e ndeshjes.
Vajza e vogël rrinte e strukur mes prindërve, pasi kishte rreth një orë që ...........................

4. Plotësoni veçoritë gramatikore në tabelë për secilën nga foljet me shkronja të zeza.
Jam aq e gëzuar, sa nuk më rrihet në një vend, dua vetëm të eci.
Të gjithë jemi shumë kureshtarë të dimë çfarë thuhet për këtë ngjarje.
Ishte udhëtim i gjatë dhe ne e kishim lënë të niseshim sapo të zbardhte dita.
Mendja më shkoi përsëri te projekti që kishim për të përfunduar.
Ndërsa rrija në tavolinë, pashë nga dritarja Dritonin, një nga shokët e mi.
Në këtë ditë të nxehtë vere vetëm diçka më bëhet: më shkohet në plazh.
A të besohet se sot e kam bërë rrugën nga shtëpia në shkollë për 4 minuta?

Folja Veta Numri Koha Mënyra Forma

47
Fletore pune

5. Ndërtoni nga dy fjali ku foljet e mëposhtme të përdoren në një nga tri vetat dhe si folje njëvetore.
fryj
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................

bie
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................

bëj
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................

6. Ndërtoni nga dy fjali ku foljet e mëposhtme të përdoren në një nga tri vetat dhe si folje pavetore.
flas
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................

rri
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................

dua
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................

7. Gjeni dhe shkruani 5 fjalë të urta me folje njëvetore ose pavetore.

............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................

48
 Gjuhë shqipe 9

Foljet e parregullta

1. Rrethoni përgjigjen e saktë. Në gjuhën shqipe janë:

a. 13 folje të parregullta b. 14 folje të parregullta c. 16 folje të parregullta

2. Plotësoni:
Foljet vë, pi, fle, ngre, zë i përkasin zgjedhimit .....................................
Foljet laj, dëfrej, gjuaj, dëgjoj, lyej i përkasin zgjedhimit .....................................
Foljet lashë, ngrënë, ndenjur, vajtur, prurë u përkasin .....................................
Foljet heq, njoh, djeg, hap, sjell i përkasin zgjedhimit .....................................

3. Në vend të pikave shkruani formën e duhur të foljeve në kllapa.

Nuk ............................(dua) të shkoja në asnjë zyrë. Isha lodhur ............................(rri) në kolltuk para shokut
Zylo. Veç kësaj, më ............................(pi) një kafe. Kështu që pas tij ............................(dal) edhe unë.
Hyra në kafe “Tirana” dhe ............................(ul) në një tavolinë përballë dritares. Duke ndenjur i menduar,
............................(filloj) të qeshja me vete: “Për mua shoku Zylo ............................(jam) fenomenal. Me shumë
njerëz kam punuar. Shumë njerëzve ua ............................(di) psikologjinë, karakterin, tekat. Por njerëzit që
............................(njoh) nuk mund të krahasohen me shokun Zylo. Si do të më shkojë puna me të, vallë? Më duket
se ky ............................(shkruaj) vetë referatet dhe raportet.
Unë vetëm ............................(mbledh) të dhëna. Të paktën kështu ............................(kam) më lehtë ...” — mendova
i ulur në tavolinë.
Dritëro Agolli, Shkëlqimi dhe rënia e shokut Zylo

4. Gjeni foljet dhe për secilën prej tyre plotësoni tabelën.

Kur ai e mbylli telefonatën, copëza e bisedës që kishim nisur pak më parë kishte marrë rrokopujën, ne nisëm një
tjetër bisedë të pakrye. I thashë se një nga poetët tanë të mëdhenj ka qenë i dashuruar paq pas një holandezeje dhe
e ndoqi ikjen e saj nëpër avionë, por nuk e arriti kurrë. Në fund, me emblemën e betejës së humbur me yjet, shkroi
poezitë më të bukura të jetës së tij: Vallja e yjeve. Gjergji më shihte me një habi prej fëmije. Në të vërtetë, ai kishte
dëgjuar diçka për poetin për të cilin po i flisja, por këtë hollësi nuk e dinte.
Flutura Açka, Kryqi i harresës

Folja Mënyra Koha Veta Numri Zgjedhimi

49
Fletore pune

5. Plotësoni format foljore të kërkuara.

Folja Veçoritë Forma foljore

bie mënyra dëftore, koha e tashme, veta II, numri shumës
dua mënyra dëftore, koha e kryer e thjeshtë, veta III, numri njëjës
jap mënyra habitore, koha e pakryer, veta I, numri njëjës
kam mënyra dëshirore, koha e tashme, veta II, numri shumës
lë mënyra dëftore, koha e kryer e thjeshtë, veta I, numri njëjës
rri mënyra habitore, koha e tashme, veta III, numri shumës
shoh mënyra dëftore, koha e kryer e thjeshtë, veta II, numri shumës
them mënyra kushtore, koha e tashme, veta I, numri njëjës
vete mënyra habitore, koha e pakryer, veta II, numri njëjës

6. Për secilën nga foljet e mëposhtme shkruani një folje të parregullt me kuptim sinonimik (mund të jenë
sinonime të pjesshme). Me 3 prej tyre ndërtoni fjali.
bie ...............................................................................................
jap ...............................................................................................
shoh ...............................................................................................
vete ...............................................................................................
lë ...............................................................................................
dua ...............................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................

7. Plotësoni formën që mungon në tabelë. Ngjyrosni me të kuqe vetëm foljet e parregullta.

E tashme E kryer e thjeshtë Pjesore

qeshë
kryej
rënë
ha
dogja
rri
zënë
pashë
ardhur
fle
vajtur
ndjeva

50
 Gjuhë shqipe 9

Dallimi i parafjalëve nga emrat dhe nga ndajfoljet me të njëjtën formë

1. Rrethoni përgjigjet e duhura.

a. Ndajfoljet kanë kuptim të mëvetësishëm, parafjalët jo.
b. Parafjalët kanë kuptim të mëvetësishëm, ndajfoljet jo.
c. Parafjalët përdoren si gjymtyrë fjalie, ndajfoljet jo.
ç. Ndajfoljet përdoren si gjymtyrë fjalie, parafjalët jo.

2. Nënvizoni ndajfoljet që vijnë nga emrat.

a. Ditën e fundit të kampit organizuam një festë surprizë për prindërit tanë.
b. Do të udhëtojmë vetëm ditën, sepse natën është më e vështirë për t’u orientuar dhe kemi nevojë të çlodhemi.
c. Eh, ç’fluturim i bukur ishte rruga e kthimit me të gjithë ju!
ç. Më duhet të blej një thikë të mirë për të prerë perimet.
d. Më pas zbriti fluturim shkallët dhe doli në oborr për të hapur portën e shtëpisë.
dh. Natën e ndërrimit të viteve ishim mbledhur në shtëpinë e tezes sime të vogël për të festuar së bashku.
e. Sa e frikshme ishte të shihje poshtë në atë pjesë ku rruga zbriste thikë.

3. Shkruani klasën e fjalëve me shkronja të zeza.

__________ Një zog u ul pa frikë aq afër sa ajo mund ta zinte me dorë.
__________ Afër tryezës së shkrimit dergjeshin disa fletë letre që i kishte rrëzuar era.
__________ Fëmijët kishin bërë qejf: kur u ktheva e gjeta lëmsh gjithë shtëpinë.
__________ E motra u mundua të kapërdinte një lëmsh që i qe mbledhur në grykë, i cili vështirë se e linte të fliste.
__________ Kampionati i basketbollit midis shkollave nëntëvjeçare u zhvillua për 4 muaj rresht.
__________ Të kujtohet në cilin rresht i kemi biletat e teatrit?
__________ Pse e ke mbushur rrafsh gotën, se desh e derdha.
__________ Pas asaj zbritjeje të gjatë, të gjithë mezi po prisnim të mbërrinim e të bënim një pushim në rrafsh.

4. Gjeni rreshtin e fjalëve që përdoren si emra dhe si parafjalë.

a. faqe, rrëzë, majë, buzë, kokë, anë, mes
b. majë, gisht, buzë, ballë, faqe, anë, rrëzë
c. mes, ballë, rrëzë, faqe, buzë, majë, anë
ç. ballë, faqe, rrëzë, anë, poshtë, mes, buzë

5. Gjeni rreshtin e fjalëve që përdoren si ndajfolje dhe si parafjalë.

a. drejt, matanë, para, gjatë, mirë, pas, përmes, pranë
b. matanë, para, drejt, gjatë, jashtë, pranë, pas, përmes
c. jashtë, pas, drejt, gjatë, përmes, pranë, pak, para
ç. jashtë, pas, drejt, matanë, para, pranë, gjatë, atje

6. Ndërtoni fjali ku fjalët e mëposhtme të përdoren:

mot
Si emër ...............................................................................................................
Si ndajfolje ...............................................................................................................
para
Si ndajfolje ...............................................................................................................
Si parafjalë ...............................................................................................................

51
Fletore pune

Dallimi i lidhëzave nga përemrat,

ndajfoljet dhe parafjalët me formë të njëjtë

1. Rrethoni përgjigjet e sakta.

a. Lidhëza ka funksion lidhës dhe përdoret si gjymtyrë fjalie.
b. Lidhëza ka funksion lidhës dhe nuk përdoret si gjymtyrë fjalie.
c. Përemri lidhor ka funksion lidhës dhe nuk përdoret si gjymtyrë fjalie.
ç. Përemri lidhor ka funksion lidhës dhe përdoret si gjymtyrë fjalie.
d. Ndajfolja ka funksion lidhës dhe përdoret si gjymtyrë fjalie.
dh. Ndajfolja nuk ka funksion lidhës dhe përdoret si gjymtyrë fjalie.
2. Plotësoni.
Lidhëza:
- bën pjesë në klasën e fjalëve ..............................................
- është fjalë ..............................................
- lidh ........................................................ fjalie
- shpreh marrëdhënie .............................................. ose varësie
3. Plotësoni.
Parafjala:
- bën pjesë në klasën e fjalëve ..............................................
- është fjalë ..............................................
- lidh vetëm .............................................. fjalie
- shpreh vetëm marrëdhënie ..............................................
- kërkon një .............................................. të caktuar.
4. Shkruani klasën e fjalëve me shkronja të zeza.
__________ Babai i tha se gjithmonë do ta shoqëronte mirënjohja ndaj atij veprimi dashamirës.
__________ Ime mbesë do të mbërrijë në orën katër pasdite, ndaj kam dëshirë që të shkojmë e ta presim në stacionin e trenit.
__________ Ka vetëm pak kohë që po ndihmoj gjyshen për të gatuar dhe më pëlqen shumë.
__________ Nga dritarja frynte një erë e ngrohtë dhe perdja e hollë herë pas here më binte në fytyrë.
__________ Nga të kenë dalë gjithë këto variante të çuditshme për këtë histori?
__________ Nuk e kishim parë asnjëherë të mërzitur sa sot.
__________ Pyetjet e provimit të fundit ishin edhe më të vështira nga ç’i prisnim.
__________ Sa ditë do të qëndroni në bregdet?
__________ Sa e bukur dhe plot emocione ishte ndeshja që sapo pamë!
__________ Sa u gëzuam me golin që u bë, megjithëse në kohën shtesë!
5. Nënvizoni parafjalët dhe shënoni rasën që ato kërkojnë.
__________ Si mendoni që të bëjmë një ndeshje mes klasash pas mësimit?
__________ Unë jam dakord, veç para se të ikim, të njoftojmë familjarët se do të vonohemi pak.
__________ Askush nuk foli deri atëherë kur u ndodhën shumë pranë shtëpisë së madhe të gurtë.
__________ Një tingëllimë muzikore hyri në dhomë teksa ajo u nis mendueshëm drejt shtratit.
__________ Ndërkohë nxori letrat nga xhepi dhe i hapi një e nga një.
__________ Ju kujtohet pikniku që kemi bërë së bashku para rreth 2 vjetësh?

6. Formoni fjali ku fjalët e mëposhtme të përdoren si: lidhëza dhe ndajfolje.

....................................................................................................
....................................................................................................
7. Formoni fjali ku fjalët e mëposhtme të përdoren si: lidhëza dhe parafjalë.
....................................................................................................
....................................................................................................

52
 Gjuhë shqipe 9

Gjymtyrët kryesore. Rendi dhe përshtatja mes tyre

1. Plotësoni me të dhënat e duhura dhe jepni nga një shembull për çdo rast.
A. Kryefjala shprehet me:
- Emër në rasën……………………: ………………………………………………………………..
- ………………………….…….: ………………………………………………………………………
- ………………………….…….: ………………………………………………………………………
- ………………………….…….: ………………………………………………………………………
- ……………………….……….: ………………………………………………………………………
B. Kallëzuesi mund të jetë:
Kallëzues i …………….…….: ………………………………………………………………………
Kallëzues i …………….…….: ………………………………………………………………………
Kallëzues …………….…….: ………………………………………………………………………..

2. Rend i drejtë i gjymtyrëve të fjalisë është ai ku ………………………………………........

……………………………………………………………………………………………………………

Jepni një shembull: ………………………………………………………………………

3. Plotësoni me të dhënat e duhura.

Kur kryefjala shprehet me përemër vetor, kallëzuesi përshtatet me të në ……………. dhe në …………... Pjesa
emërore e kallëzuesit emëror, përshtatet me kryefjalën në ......................... dhe ............................,.

4. Nënvizoni kryefjalën dhe rrethoni me se është shprehur ajo.

Ime motër do të bëjë specializimin në Francë.
a. emër b. grup emëror c. përemër ç. mbiemër d. pjesë ligjërate e emërzuar

5. Nënvizoni kallëzuesin dhe rrethoni llojin e tij.

Ai zuri të ngjiste shkallët me nxitim.
a. kallëzues i thjeshtë b. kallëzues i përbërë
c. kallëzues emëror ç. kallëzues me pjesë ligjërate të pandryshueshme

6. Nënvizoni fjalinë ku përshtatja e kallëzuesit me kryefjalën është e gabuar.

a. Ajo dhe unë do të shkoj në kinema.
b. Njerëzia rendte sa këtej andej.
c. Klasa e tetë dhe klasa e nëntë kanë më shumë orë gjuhe.
ç. Ne dhe ata ishim më të saktët.

7. Nënvizoni me të kuqe kryefjalën dhe me blu kallëzuesin në fjalitë e mëposhtme dhe shkruani me se janë
shprehur.
a. Errësira nuk është e dendur si më parë. ............................, .............................
b. Këta nuk mund të vijnë tani e të na thonë si duhet të veprojmë. ............................, .............................
c. Të dy filluam të ecnim duke çaluar në korridor. ............................, .............................

53
Fletore pune

ç. Yt vëlla s’duhet të të kishte lënë vetëm. ............................, .............................

d. Mësuesi ynë i ri na bëri një provim. ............................, .............................
dh. Një lumë fjalësh vazhduan të dilnin nga goja e saj, dhe ne mbetëm me gojë hapur
............................, .............................
e. Në ato gërmadha gjendet një këmborë. ............................, .............................
ë. A ke parë si duken lumenjtë në hartë? ............................, .............................

8. Nënvizoni kryefjalën dhe kallëzuesin në fjalitë e mëposhtme dhe shkruani rendin e tyre.
a. Errësira nuk është e dendur si më parë. ...............................................................................
b. Ishte i trishtuar shikimi i tij dhe buzëqeshja e ngrirë. .............................................................
c. Qytetarët i mbajti gjallë dashuria e atdheut dhe malli për të. .................................................
ç. Muzeun e qytetit po e vizitonin një grup nxënësish. ..............................................................
d. Dhe unë zemrat e të gjithëve po i shoh tani të ndezura.........................................................
dh. Të shqetësuar ishin të gjithë për shokun e tyre. .................................................................
e. Thirrjet e njerëzve u ndoqën nga britmat e kafshëve. ............................................................

9. Nënvizoni fjalitë ku mungon kryefjala dhe përcaktoni vetën dhe numrin e saj nisur nga mbaresat e
foljeve si në shembullin e dhënë.
Nuk vonoi çasti për të festuar një ngjarje familjare me rëndësi: përvjetori i gjashtëmbëdhjetë i Çelseas. Gati
nuk arrija ta besoja (1) sa shpejt po rritej vajza jonë! Më dukej sikur e kisha shoqëruar dje për mësimin e parë
të kërcimit apo kur tërhiqej te prehri im për t’i lexuar ndonjë libër. Tani më kishte arritur me trup dhe donte të
merrte lejen për drejtimin e automjetit. Kjo ishte mjaft e frikshme, por çka më trembte më shumë ishte se në të
vërtetë i ati po e mësonte të ngiste makinën. Jashtë fushës së golfit, shërbimi i fshehtë asnjëherë nuk e linte Billin
ta ngiste makinën vetëm, që natyrisht ishte një gjë e mirë. Jo se im shoq nuk ka prirje për të ngarë makinën, por
gjithmonë ka aq shumë mendime në kokë, saqë nganjëherë nuk e vë re se ku shkon. Por ngulte këmbë që të luante
rolin tij prej babai, duke përdorur ndonjë makinë të shërbimit të fshehtë në Kemp Dejvid. Pas mësimit të parë për
t’u kthyer në formë U-je dhe parkimit të makinës duke ecur mbrapsht, e takova Çelsean kur u kthye në shtëpizën
“Shpejt”.
Sipas Hilari Klinton

1. nuk arrija ta besoja - veta I, njëjës;

............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
............................................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................................

54
 Gjuhë shqipe 9

Gjymtyrët e dyta. Rendi i tyre

1. Rrethoni alternativën e saktë.
A. Janë me përshtatje, me drejtim dhe me bashkim:
a. rrethanorët
b. përcaktorët
c. kundrinorët
ç. kryefjalët?
B. Gjenden me pyetjet ku? deri ku? nga? që nga? rrethanorët e:
a. kohës
b. qëllimit
c. mënyrës
ç. sasisë?

2. Renditni fjalët dhe grupet e fjalëve të mëposhtme për të ndërtuar një fjali, njëherë me rend të zakonshëm
e një herë me rend të pazakonshëm:
mori kthesën, në një shpat të pjerrët, një anije e madhe, te shkëmbi i kuq, me vela, në plazh
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………

3. Jepni nga një shembull për secilin nga rastet e mëposhtme:

emër + mbiemër + mbiemër: vajzë e vogël lozonjare; …………………………………………
emër + përemër + mbiemër: …………………………………………........................................
emër + mbiemër + emër: ………………………………………….............................................
emër + përemër + emër: ………………………………………………………………….........
emër + emër + emër: …………………………………………………………………...............

4. Gjeni dhe shkruani gjymtyrët e dyta si në shembullin e dhënë.

Tema ime sot është si u bëra shkrimtar. Disa nga ju mund të pyesin pse zgjodha një temë që nuk hyn këtu.
Po jua them arsyen. Disa nga ju mund të bëhen shkrimtarë. Një herë e pyetën Napoleonin për disa bujq që po
punonin tokën: “Si mendoni, a kanë ndopak ambicie këta njerëz?” Napoleoni u përgjigjet kështu: “Ju nuk mund
ta imagjinoni se sa shumë Napoleonë janë duke punuar tokën në fermë. Ata s’kanë pasur rast të bëhen Napoleonë.
Ata mund të ishin bërë Napoleonë më të mirë se sa jam unë”. Këtë nuk e di me siguri, ndoshta mund të jenë
thashetheme, ndoshta legjendë. Është vetëm një shënim historik.
Fan S. Noli
sot (kur?) - rrethanor kohe, ndajfolje
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………...........

55
Fletore pune

5. Për secilën nga gjymtyrët e dyta të gjetura në ushtrimin 4 përcaktoni rendin e tyre.
sot - rend i zhdrejtë, para foljes
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………...........

6. Nënvizoni fjalitë ku gjymtyrët janë shkruar në rendin e duhur.

a. Në këtë fshat ka qenë hapur shkolla e parë fillore e krahinës. b. Kishte në dorë një çantë të kuqe të mbyllur.
c. Mbante një kostum të errët kafe. ç. Pyjet e bregdetit me shkurre po shkatërrohen nga zjarret.

7. Shkruajini fjalitë duke i vënë përcaktorët në kllapa në formën dhe në rendin e duhur.
a. Tash nga ajo lule ……………………………………… (aromatike, i bukur) pak degë dhe disa gjethe kanë
ngelë.
b. Ky mendimi ……………………………………… (i hidhët, im, ndëshkues) ma përvëlonte trurin dhe s’më
linte me hangër.
c. Në Babiloni ti doje të humbisja në një labirint ……………………………………………… (i ngushtë, me
shkallë, bronzi), dyer dhe mure ……………………………………………… (madhështore, i shumtë).
ç. Nga liqeni frynte puhia ……………………………………………… (freskndjellëse, e tij e ëmbël), që sillte
me vete aromat e pemëve të lulëzuara.
d. Mes gjetheve ……………………………………(i rrushit, i ri) depërtonte drita e veçantë që vetëm një qiell
mesdhetar mund ta formojë dhe ta shpërndajë përmbi dhé.
dh. Hëngrëm drekë në një restorant, jashtë, nën pjergullën …………………………………… (i gjelbëruar,
kërcjellgjatë, i rrushit).
e. Lângu i kumbullave i ngjalli në gojë nji shije ………………………………………………… (i humbun,
verash, hidhtake), nji âmë, stinësh të mrekullueshme shlulzue mbas nji prendimi të largët). ë. Si i dishruem, me at
lakmì për pêmë në gêmb qi vetëm kalamâjt ushqejnë, çoi dorën kah kokrrat ……………………………………
(i verdhë, rrumbullak).
f. Ai s’dinte, as nuk donte n’at ças, me pá qartas ndër ndiesina ………………………………… (të ndërlikueme,
i vet) .

8. Zgjeroni fjalitë duke shtuar përcaktorë pas fjalëve me të errëta. Kujdes rendin e përcaktorëve të
njëpasnjëshëm.
Zilet .............................................. tringëllinin në pyll edhe më shurdhër se një muaj e gjysmë më parë; edhe
bredhat, të përhapur në pyll, nuk e prishnin bukurinë e së tërës, shkriheshin në një harmoni, duke gjelbëruar me
një ngjyrë të ëmbël me sythat e tyre gjithë push ..................................... Dita ishte e nxehtë, diku lart po mblidhej
shtrëngata ....................................................... Krahu i majtë i pyllit .............................................................. ishte
i errët, në hije; i djathti ishte i lagur, i shndritshëm, vetëtinte në diell, duke u përkundur nga era .........................
.............................. Rreth e qark gjithçka lulëzonte, bilbilat ................................................................, ia dridhnin
këngës si të dehur nga gëzimi ............................................................................ .
Sipas Tolstoit “Lisi Plak”

56
 Gjuhë shqipe 9

Fjalitë dykryegjymtyrëshe dhe njëkryegjymtyrëshe

1. Lexoni këtë fragment dhe dalloni me (2) fjalitë dykryegjymtyrëshe dhe me (1) njëkryegjymtyrëshet.
Tani puhia ish e freskët dhe varka shkonte përpara me shpejtësi. ..... Ai vështronte vetëm pjesën e përparme të
peshkut ..... dhe zuri të ketë shpresë. ..... “Është marrëzi të humbasësh shpresën” ..... , mendoi ..... . “Jo vetëm,
por besoj ..... se është mëkat. ..... Mos mendo për mëkatin ..... . Ke mjaft probleme të tjera përveç mëkatit......
Të them të drejtën s’kuptoj shumë nga mëkatet. ..... Mos bëra mëkat që vrava peshkun ...... ? Ti ke lindur për të
qenë peshkatar...... , ashtu siç ka qenë edhe i ati i Di Maxhios së madh.”..... “Ti s’e vrave peshkun për t’ua shitur
të tjerëve dhe për të jetuar”, .... mendoi ai. ..... “Ti e vrave nga kryelartësia ..... dhe sepse je peshkatar ...... . Ti e
doje këtë peshk ...... kur ishte i gjallë, ...... edhe tani e do. ..... Kur e do dikë, ...... s’është mëkat ...... në e vrafsh.
...... Apo ndofta është një mëkat edhe më i madh?” ...... – Si shumë mendon, o plak, ...... − tha me zë të lartë. ......
Ernest Heminguej Plaku dhe deti

2. Nënvizoni me të kuqe fjalitë njëkryegjymtyrëshe foljore dhe me blu fjalitë njëkryegjymtyrëshe

emërore.
Nuk kaluan shumë çaste dhe pothuaj të gjithë panë kalin, kur ai u sul përtej gardhit fare vetëm në zonën e
shkretë. Ishte i bardhë. Askush nuk kishte hipur mbi të dhe askush nuk e ndiqte. Kali vrapoi një copë herë me
galop të çrregullt, pastaj qëndroi, shkrofëtiu, goditi tokën me potkonj e ngriti kokën përsëri, shkrofëtiu sikur të
kërkonte në erë diçka të padukshme dhe vrapoi në drejtim të lumit.
− Ai kërkon ujin. E shikoni si kërkon ujin?
− Ka etje. Duket që ka etje.
− E kanë lënë disa ditë pa ujë. Me siguri i kanë dhënë të hajë elb dhe kripë.
− Vërtet?
− Ia patë shkumën në gojë? Thonë se do të gjejë ujësjellësin.
− S’dihet.
Kali qëndroi përpara gardhit dhe goditi tokën me potkonj. Kali eci me galop përbri gardhit duke kërkuar, siç
duket, një dalje. Kur e pa që nuk kishte një dalje të tillë, ai u kthye përsëri dhe vrapoi nëpër zonën e shkretë.
− Ja shkuma. Shikoni si i del shkumë nga goja.
− Shkumë vërtet.
− I shkreti kalë!
Ismail Kadare, Kështjella

3. Shndërroni nga fragmenti i mësipërm, tri nga fjalitë njëkryegjymtyrëshe në dykryegjymtyrëshe dhe
anasjelltas.

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

...................................................................................................................................................................

57
Fletore pune

1. Rrethoni alternativën e saktë.

A. Fjalia Është në shtëpi., është:
a. dykryegjymtyrëshe
b. njëkryegjymtyrëshe foljore vetore me vetë të përcaktuar
c. njëkryegjymtyrëshe foljore pavetore
ç. njëkryegjymtyrëshe foljore vetore me vetë të papërcaktuar.

B. Përcaktoni llojin e fjalisë sipas gjymtyrëve kryesore Të gjithë me përjashtim të njërit.

a. dykryegjymtyrëshe
b. njëkryegjymtyrëshe emërore
c. njëkryegjymtyrëshe foljore
ç. asnjëra prej tyre.

2. Zgjeroni fjalinë njëkryegjymtyrëshe foljore Gjëmonte:

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

3. Zgjeroni fjalinë njëkryegjymtyrëshe emërore Heshtje:

......................................................................................................................................................
......................................................................................................................................................

58
 Gjuhë shqipe 9

Fjalitë njëkryegjymtyrëshe foljore. Fjalitë vetore

1. Plotësoni skemën.
Fjali njëkryegjymtyrëshe foljore

vetore p…………………………..

……………………….. ……………………….. …………………………..

2. Rrethoni alternativën e saktë.

A. Fjalia njëkryegjymtyrëshe Po të presin të gjithë ty! është:
a. me vetë të përcaktuar b. me vetë të papërcaktuar
c. me vetë të përgjithësuar ç. pavetore

B. Fjalia me vetë të përcaktuar Afrohemi te të tjerët është:

a. fjali nxitëse me folje në mënyrën urdhërore. b. fjali nxitëse me folje në mënyrën lidhore.
c. fjali nxitëse me folje në mënyrën dëftore. ç. fjali dëshirore me folje në mënyrën dëshirore?
3. Lidhni me shigjetë fjalitë me llojin e tyre.

a. Të ndihmosh të tjerët është virtyt. Fjali me vetë të përcaktuar

b. Me shumë siguri e propozuan për kryetar të grupit. Fjali me vetë të përgjithësuar
c. Pse të sollën kot këtu! Fjali me vetë të përgjithësuar
ç. Për bukurinë e vendlindjes mund të shkruash shumë. Fjali me vetë të papërcaktuar
d. Në shkollë nuk gjeje asnjë njeri. Fjali me vetë të papërcaktuar
dh. I folën me vrazhdësi për gabimin e kryer. Fjali me vetë të përcaktuar
e. Përballoje me dinjitet problemin. Fjali me vetë të përgjithësuar
ë. Dikur shihja shumë filma. Fjali me vetë të papërcaktuar

4. Gjeni fjalitë njëkryegjymtyrëshe foljore dhe shkruani sipër llojin e tyre. Kujdes pjesët e fjalive të për-
bëra.
U përkul mbi buzë të varkës dhe këputi nga peshku një copë mish në atë vend ku e kish kafshuar peshkaqeni. E
përtypi dhe vuri re se mishi ishte i mirë dhe i shijshëm. Ishte i fortë dhe me lëng, si mishi, por s’ishte i kuq. Ai nuk
ishte fije-fije dhe plaku e dinte se në treg do t’i paguanin çmimin më të lartë. Por aromën e tij e merrte me vete era
deri larg dhe plaku s’kish si ta pengonte këtë. E kuptoi se do ta kish punën pisk. − Oj, − tha me zë të lartë. S’ka
përkthim për këtë fjalë dhe mund të jetë ndoshta si zhurma që mund të bëjë njeriu, padashur, kur ndien se i futet në
dërrasë gozhda që ia shpon pëllëmbën tejpërtej. − Sa mirë do të qe sikur kjo të ishte vetëm një ëndërr dhe të mos e
kisha zënë këtë peshk! Keq më vjen, o peshk, që na ngjau kjo gjë. Na prishi shumë punë. − S’duhej të shkoja kaq
larg në det, o peshk, − tha. − Keq më doli, edhe mua, edhe ty. Keq më vjen shumë, o peshk...
Ernest Heminguej, Plaku dhe deti

59
Fletore pune

5. Shkruani llojin e fjalive njëkryegjymtyrëshe foljore vetore (me vetë të përcaktuar, me vetë të përgjithësuar
dhe me vetë të papërcaktuar). Vini re mënyrën dhe vetën e foljes për çdo rast.

a. Do të nisemi që pa gdhirë nesër. .........................................

b. Pas asaj bisede nuk e lanë pas dore punonjësin e sapoardhur. .........................................
c. Pse ta kenë larguar vallë? .........................................
ç. Të ushqehesh shëndetshëm është shumë e rëndësishme.........................................
d. Shijojeni njëherë gatimin tim. .........................................
dh. Dikur e mbanin hopa gjithë ditën. .........................................
e. Sa mirë të vjen kur mbeten të gjithë të kënaqur. .........................................
ë. Bëfshi qejf në festë. .........................................
f. Vlerësoje punën e tjetrit! .........................................

6. Shpjegoni pse kryefjala e shprehur me përemër vetor të vetës I e të vetës II, njëjës e shumës, është
element i domosdoshëm në fjalitë e mëposhtme?

a. Edhe ti e pranove me kënaqësi këtë detyrë. ................................................................................

b. Ata kanë orë laboratori tani apo ju? .............................................................................................
c. Sa filma kam parë unë, ti as nuk i ke numëruar. ..........................................................................
ç. Ai as vetë nuk e dinte çfarë nxori nga goja. .................................................................................
d. Ju shkoni andej, kurse ne do të ngjitemi nga shkallët. .................................................................
dh. Edhe ju do të vini nesër? ............................................................................................................
e. Ajo më kujtonte, por unë hiç fare. .................................................................................................
ë. Tani e keni ju radhën e gjuajtjes. ..................................................................................................
f. Unë i flisja, por ai kushedi ku e kishte mendjen. ...........................................................................

7. Ndërtoni 6 fjali njëkryegjymtyrëshe foljore vetore, që t’i kenë foljet në mënyra dhe veta të ndryshme.
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................
...........................................................................................................................................................

60
 Gjuhë shqipe 9

Fjalitë njëkryegjymtyrëshe foljore pavetore

1. Përcaktoni llojin e fjalive njëkryegjymtyrëshe foljore.

a. Kërkoni më shumë nga vetja. ...........................................................
b. Kësaj i thonë të mos dish nga të shkosh. ...........................................................

2. Nënvizoni me të kuqe fjalitë njëkryegjymtyrëshe foljore vetore dhe me blu ato pavetore.
a. Nuk m ‘u durua dhe i fola ashpër.
b. Kur ulesh dhe fillon të shkruash e kupton nëse ke talent.
c. Kësaj i thonë të rrahësh ujë në havan.
ç. Nuk i bëhej asgjë se ndihej i lodhur.
ç. Në bulevard kishte lëvizje makinash të shumëllojshme.
d. Të fillojmë menjëherë koncertin.
dh. Të zbavitësh fëmijët është kënaqësi.
e. Ndodh që edhe kur ke lexuar, të mos thuash përgjigjen e saktë.
ë. S ‘më rrihet shumë gjatë në të njëjtin vend.
f. Ishte dita e parë e shkollës.
g. Kishte ardhur në shkollë me një çantë të zezë, të madhe.

3. Nënvizoni me të kuqe fjalitë me vetë të papërcaktuar dhe me blu fjalitë pavetore. Shkruani cili është
ndryshimi midis tyre.
a. Në shtëpi ishte qetësi.
b. Atje duhej shkuar më parë.
c. Bërtisnin me të madhe jashtë portës së shkollës.
ç.Frynte erë e ftohtë dhe përsëri kishte filluar të binte shi.
d. Ende nuk kishte aguar.
dh. E thirrën me zë të lartë. por nuk e ktheu kokën.
e. Ai ka kokën e vet, por murit me kokë nuk i bihet.
ë. Thonë se pasojat e asaj ngjarjeje ende ishin të freskëta.
f. E kanë aktivizuar edhe herë të tjera në shfaqje, por atij nuk i pëlqen.
g. Është vështirë të gjesh njerëz të mirë në kohët e sotme.
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
4. Shikoni me kujdes fjalitë pavetore dhe shkruani si janë ndërtuar si në shembullin e dhënë.
a. Po zbardh dhe mua ende nuk më ka zënë gjumi. Fjali me folje pavetore, që tregon dukuri të natyrës
b. Pale se si i ka ngjarë. ................................................................................................................
c. Në këtë klasë punohet me përgjegjshmëri. .......................................................................................
ç. Nuk hyhet në klasë pa marrë leje. .....................................................................................................
d. Nuk rrihet pa folur me tjetrin për një kohë kaq të gjatë. ....................................................................
dh. Asaj nuk i durohej sa t’i vinte ditëlindja. ..........................................................................................
e. Sot bën pak ftohtë. ............................................................................................................................
ë. Pranë detit kalohet bukur si në dimër edhe në verë. .........................................................................
f. Në sallë nuk kishte frymë njeriu. ........................................................................................................
g. Për këtë studiues nuk flitej shumë atëherë. ......................................................................................

61
Fletore pune

5. Lidhni me shigjetë fjalitë me llojin e tyre.

a. Gjëmonte frikshëm gjithë natën. me folje joveprore të vetës së tretë që
shprehin gjendje fiziologjike
b. Në atë periudhë flitej shumë për këtë ngjarje. me folje veprore që përdoren si pavetore
c. Rastisi kështu këto ditë. me folje pavetore
ç. Fëmijës nuk i pritej të zgjidhte lodrën e preferuar. me folje në diatezën pësore-vetvetore
d. Kishte ca kohë që kishte ndryshuar sjellje. me foljet kam, jam, bën

6. Shkruani tri folje që emërtojnë dukuri atmosferike dhe përdorini ato në fjali.
......................... ................................................................................................................................
......................... ................................................................................................................................
......................... ................................................................................................................................

7. Shkruani tri fjali pavetore me folje veprore që përdoren si pavetore.

......................... ................................................................................................................................
......................... ................................................................................................................................
......................... ................................................................................................................................

8. Ndërtoni fjali pavetore sipas kërkesave të mëposhtme:

a. Fjali me folje pavetore, që tregojnë dukuri të natyrës:

...................................................................................................................................................................

b. Fjali me folje veprore që përdoren si pavetore:

...................................................................................................................................................................

c. Fjali me folje të tipit si: flitet, punohet etj.:

...................................................................................................................................................................

ç. Fjali me folje joveprore të vetës III që shprehin gjendje fiziologjike ose psikike të shoqëruara domosdo me
trajtë të shkurtër në rasën dhanore:
...................................................................................................................................................................

d. Fjali me foljet kam, jam, bën dhe dua në vetën e tretë njëjës + një ndajfolje ose një emër:
...................................................................................................................................................................

62
 Gjuhë shqipe 9

Fjalitë njëkryegjymtyrëshe emërore

1. Rrethoni alternativën e saktë. Fjalia Ja biblioteka e qytetit, është fjali:
a. njëkryegjymtyrëshe emërtuese b. njëkryegjymtyrëshe treguese
c. njëkryegjymtyrëshe përshkruese ç. dykryegjymtyrëshe treguese?

2. Nënvizoni fjalitë njëkryegjymtyrëshe foljore me të kuqe dhe ato emërore me blu.

a. Është ditë e bukur sot. Pak rreze dielli mes gjetheve të pemëve. Puhizë e lehtë përkëdhelëse.
b. Ja grupi ynë, ja rezultati i punës.
c. Sa shumë kanë bërë për ne!
ç. Për këtë histori nuk ka dyshime. Sa e veçantë!
d. Po lëvizim njëherë. U mërzitëm këtu.
dh. Pyjeve u është hequr veshja gjelbëroshe. Nuk dëgjohet asnjë zhurmë. Çdo gjë e shkretë.
e. Vranësira dhe gjëmime. Më pështjellon kjo lloj kohe. Vetëm më flihet.
ë. Ja festa e shumëpritur.
f. Në takim duhet shkuar në orar.

3. Ndani në tri grupe fjalitë emërore përshkruese (1), emërtuese (2) dhe treguese (3).
a. Drekë. Vapë e madhe. Në rrugë lëvizjet janë rralluar shumë.
b. Në një tabelë të vjetër lexova me vështirësi: Rruga “Mine Peza”.
c. Ja shkallët tona të përhershme. Aty uleshim bashkë pas mësimit. Sa të vjetruara tani.
ç. Bulevardi “Zhan D’Ark”. Pas pak fillon koncerti dhe ky bulevard do të mbushet plot.
d. Ja pylli i fshatit. Thonë që ka lloje të ndryshme zogjsh.
dh. Mot i vrazhdë. Ulërimë ere. Diku gjëmime. Duket sikur na kanë mbetur vetëm këto.
e. Ëmbëltore “Zeneli”. Ëmbëlsira të shumëllojshme.
ë. Pemë të shumta. Ja një qukapik sqepgjatë. Sa fole te kjo pema. Si lagje më vete.

1. Fjali përshkruese janë ........ 2. Fjali emërtuese ........ 3. Fjali treguese........

4. Gjeni në libra të ndryshëm artistikë fjali njëkryegjymtyrëshe emërore, treguese e emërtuese dhe
shkruajini.
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................................

5. Lidhni me shigjetë fjalitë me llojin e tyre.

a. Lëvizën me nxitim për te të tjerët. Fjali emërore treguese
b. Kishte shumë njerëz vjet në shesh. Fjali foljore me vetë të përcaktuar
c. Ja shtëpia juaj e rikonstruktuar. Fjali foljore pavetore
ç. Kohë të vështira lufte. Fjali foljore me vetë të përgjithësuar
d. Mat shtatë herë, e prit njëherë. Fjali emërore emërtuese
dh. “Pajisje kinkalerike”. Fjali foljore me vetë të papërcaktuar
e. Diskutuan me zë të ulët dhe u larguan. Fjali emërore përshkruese

63
Fletore pune

Intonacioni, pauzat dhe theksi në fjali

1. Dalloni llojet e fjalive sipas intonacionit. Shkruani D për fjalinë dëftore, P për fjalinë pyetëse, N për
nxitësen dhe d për dëshiroren.
– Hëm! Çfarë ngjashmërie!______ A më sqaroni pak zotëri? ______
– Nuk më kujtohet krejt. ______ Ishte mëngjes, këtë e mbaj mend. ______ Qytetin e kallën. ______Vranë
rend e pa rend. ______Hakmarrje, thanë. ______
– O, më mirë lene zotëri! ______
– Ju vetë kërkuat hollësitë. ______
– Po, po, por më kanë lënë nervat. Nuk mund të ndëgjoj. ______
– Ajo shtrëngonte lagësin e gurit... ______
– Lere, lere! Mosni më. ______
–Dhe lebetiste tmerrshëm të mbrojë të ëmën... ______
– Pushoni, zotëri! S’jam kah ju ndëgjoj. ______
– Diçka po ju prekë, më duket. ______
– Shumë, zotëri! ______
– Mos më mundoni më! ______
– Dhe më në fund ra e mbytur me bajonetë. ______ Ra pranë pllakës së thyer e cila ishte e mbushur me një
fjalë të vetme: nënë, nënë, nënë... ______
– Mjaft! Mjaft!, po ju përbej! ______

2. Vendosni shenjat e duhura të pikësimit në pozicione të ndryshme në fjalinë “Portieri tha mesfushori
është i ngathët” dhe shihni si ndryshon kuptimi i saj.

3. Lexoni tekstin e mëposhtëm dhe nënvizoni ku bie theksi logjik në secilën fjali.
E di se pak janë ata që kanë pasur rastin të shohin peshkun Ekstasis, nga vetë shkaku se nga këta peshq janë
aq të rrallë, sa që mund të numërohen me gishtat e një dore. Prandaj do të mundohem ta përshkruaj sa më
hollësisht. Peshqit Ekstasis jetojnë në kushte të veçanta; në ujë plotësisht të pastër, që do të thotë nëpër ata
lumenj shtratin e të cilëve nuk e ka prekur asgjë tjetër pos dorës së natyrës.
Nuk durojnë as ndotësirën më të vogël, e lëre më ato papastërtitë e shumta që kohëve të fundit i hasim
nëpër lumenjtë. Nëpër shumë enciklopedi, të cilat kam pasur rastin t’i shfletoj, nuk kam hasur në të dhëna të
mjaftueshme e që do të thotë se edhe shkenca nuk e njeh aq mirë këtë lloj peshku. Në të vërtetë, si edhe për
shumë gjëra të tjera, të cilat vetëm përmenden nëpër enciklopeditë e shumta e jo rrallë jepen edhe të dhëna
jo të vërteta. Edhe për peshkun Ekstasis nuk do të gjeni atë që ju intereson, nëse vendosni t’i shfletoni. Nën
shkronjën “E” përmendet emri i tij dhe ceket ajo se i kanoset zhdukja dhe se në kohë të fundit, kanë qenë të
kota gjurmimet e zoologëve që të gjejnë ndonjë peshk të tillë.
Kim Mehmeti:Peshku Ekstasis

64
 Gjuhë shqipe 9

4. Zgjeroni fjalitë e tekstit të mëposhtëm me grupe dyfjalëshe me lidhje “emër + emër”, “përemër +
emër” dhe “folje + emër”.
Gjithmonë është vetëm. Nuk ka shokë. Nuk ka miq. Edhe ata pak njerëz që e njohin ikin prej tij si prej lugatit.
Ikin, sepse të gjithë i kanë brengat e veta, kurse ky nuk ka asnjë brengë. E njerëzit janë xhelozë e ziliqarë, ndaj
assesi nuk mund të rrinë qoftë edhe për një çast fare të shkurtër me një njeri që nuk ka asnjë brengë.
Dhe, mund ta merrni me mend, gjithmonë është i qetë. Nuk ka përse ta prishë gjakun. As të pikëllohet. As ta
ngarkojë shpirtin me zymti e mjegullirë. Lëre më të bjerë në farë krize shpirtërore!
Sa e këndshme është jeta e tij!
(Arif Demolli: Njeriu pa brenga)
5. Ndërtoni fjali me grupe dyfjalëshe sipas modelit.
mbiemër + emër: ________________________________________________________________
emër + emër: ___________________________________________________________________
emër + mbiemër: ________________________________________________________________
emër + përemër: ________________________________________________________________
përemër + emër: ________________________________________________________________
folje + përemër: _________________________________________________________________

6. Duke u nisur nga fjalët me të errëta, thoni cila gjymtyrë fjalie vihet në pah nëpërmjet theksit logjik.
Kalorësit e atyre luftërave do të ngarendin nëpër natë mbi qytetin e fjetur.
Kalorësit e atyre luftërave do të ngarendin nëpër natë mbi qytetin e fjetur.
Kalorësit e atyre luftërave do të ngarendin nëpër natë mbi qytetin e fjetur.
Kalorësit e atyre luftërave do të ngarendin nëpër natë mbi qytetin e fjetur.
Kalorësit e atyre luftërave do të ngarendin nëpër natë mbi qytetin e fjetur.

Shkruani një ese me temë “Teknologjia dhe të rinjtë” ku të nxirrni në pah me anë të theksit logjik ato
fjalë, që i quani të rëndësishme.

65
Fletore pune

Mjetet sintaksore për ndërtimin e fjalisë

1. 1. Gjeni lidhëzat në fjalitë e mëposhtme. Thoni llojin e tyre dhe për se shërbejnë.
a) Sa qesharak është njeriu kur është fjala për të! b) Jam këtu afër, po pres, se më ka humbë edhe mua tash një
bletë”. c) Presin në ankth që të marrin vesh se në ç’krah të qytetit, në ç’lagje, në ç’rrugë… ka shpërthyer zjarr.
ç) Mjekësia më kërkonte të tërën, po kështu, të gjithën më donte dhe poezia. d) Ai nuk e dinte nëse do t’i mposhtte
dot apo jo. dh) Dhe ai nuk foli gjersa vajtëm në një çukë të pllajës dhe u ndamë. e) Megjithëse javët e fundit të
udhëtimit të tyre ishin ushtruar shumë, dukej qartë se ende nuk ndiheshin mirë. ë) Meqenëse do të nisej shpejt, ajo
nuk u ul fare. f) Duart e tyre mund ta ndrydhnin shkëmbin gjersa të pikonte ujë. g) Bile, luajti pakëz vendit, ashtu
si luante edhe babai i saj kur përmendej emri i pajtorit të oxhakut të tyre. gj) Vetëm dy hije të shkëputura tinëz,
hahen ndër vete derisa trupat e tyre çlodhen në kabina dhe lexojnë libra.

2. Dalloni parafjalët në tekstin e mëposhtëm dhe thoni me cilën rasë shoqërohen.

Malësori, që, siç duket, i erdhi e papritur thirrja e bujtinarit, ktheu sytë nga ai. Diana në atë çast kishte hyrë në
karrocë, por Besiani qëndroi akoma një grimë te shkallina, si për të parë do të përgjigjej apo jo i panjohuri. Te
dritarja e karrocës, e kaltëryer lehtazi nga qelqi, u duk fytyra e Dianës.
– Gjorg, – u përgjigj i panjohuri, me një zë disi të pasigurt, si zëri i çdo njeriu që s’ka folur për një kohë të gjatë.
Besiani u lëshua në ndenjëse pranë shoqes.
– E dëgjova, – tha ajo me zë të ulët, pa i hedhur sytë nga xhami.
– Sa i zbehtë, – ia bëri Diana.
– E quanin Gjorg, – tha Besiani duke u rregulluar në ndenjëse. Diana vazhdonte ta mbante kokën te xhami. Që
jashtë dëgjoheshin fjalët e bujtinarit.
– E di rrugën? – i thoshte ai me zë të lartë karrocierit. – Ki kujdes te Varret e Krushqve, atje ngatërrohen të gjithë.
(Ismail Kadare: Prilli i thyer)

3. Ndërtoni fjali me përemrat lidhorë (që, i cili, kush, çfarë) dhe ndajfoljet lidhore (ku, kur, nga, përse) që
të shërbejnë si fjalë lidhëse.

4. Zhvendosni në pozicione të ndryshme gjymtyrët e fjalive të mëposhtme, pa e prishur kuptimin e tyre.

a) Njeriu është më i mrekullueshëm sa është fëmijë. b) Ajo jehonë e trumbetës së fëmijërisë sime edhe sot më
tingëllon në vesh. c) Keni humbur ndjenjën e së tmerrshmes dhe kjo ju është bërë gjë e zakonshme. ç) Transatlantiku
i fuqishëm nxiton për në cakun e vet. d) Zemrën ia kaploi një nderim fort i thellë. dh) Nëpër ushtimën e tij të
mnershme iu bë se dëgjoi një zë njeriu. e) Shikimin e ndali te vendi ku fillonte skela. ë) Banorët e kësaj ane kanë
një gjuhë të ndryshme nga latinishtja. f) Ky tregim u lind krejt rastësisht, ashtu siç u gjet edhe protagonisti i tij. g)
Vetëm ai, njeriu pa brenga, mund t’i shfaqë lirisht mendimet e veta.

5. Shtoni rrethanorë të ndryshëm në fjalitë e ushtrimit 4 duke i shpërndarë në pjesë të ndryshme të fjalisë.
Shënoni llojin e rrethanorëve që shtuat.

6. Shkruani një ese me temë “Të punosh në grup” ku të përdorni mjete të shumëllojshme sintaksore.

66
 Gjuhë shqipe 9

Fjalitë e përbëra me më shumë se dy pjesë

1. Dalloni llojet e fjalive: (1) për fjalitë e thjeshta, (2) për fjalitë e përbëra dypjesëshe dhe (3) për fjalitë e
përbëra me më shumë se dy pjesë. Në fillim nënvizoni kallëzuesit.
Ndërkaq, mbi muret e larta, midis bedenave, filluan të dilnin njëri pas tjetrit kështjellarët. ........ Të mbështetur
te bedenat, ata ndiqnin me sy vrapimin e kalit. ..........
Kali vraponte i xhindosur përpara murit kryesor. .......... Dy-tri herë qëndroi në vend, rrëmoi tokën me tërbim
dhe prapë iku më tutje. .......... Tani përreth ishte bërë një heshtje kaq e madhe, saqë dëgjoheshin qartë jo vetëm
zhurmat e potkonjve, por edhe shkrofëtimat dhe gulçimet e tij. .......... Ai u ndal befas përsëri disa hapa larg mu-
rit, goditi me rrëmbim tokën duke ngritur një re të madhe pluhuri dhe prapë iku me vrap. .......... Kur po kalonte
poshtë kullës së tretë, një nga kështjellarët ngriti harkun dhe shënoi në të. .......... Fluturimi i shigjetës u shoqërua
nga një murmuritje e shurdhët dhe, kur kali bëri një kërcim të dëshpëruar, për të shkulur, siç duket, shigjetën që
iu ngul në shpatullën e majtë, nga të gjitha anët prej gjokseve të ushtarëve doli diçka midis thirrjes së dëshpërimit
dhe rënkimit. .......... Funksionarët e lartë, që rrinin rreth e rrotull pashait, kthyen kokat nga ai në mënyrë pyetëse.
..........

Ismail Kadare, Kështjella

2. Rrethoni alternativën e saktë.
A. Fjalia Njëherë në pranverë tek gjuante, Narcisi vajti në një burim dhe deshi të shuante etjen me ujë të
ftohtë është e përbërë nga:
a. një pjesë b. katër pjesë c. tri pjesë ç. dy pjesë?

B. Fjalia Rezervat e naftës po mbaroheshin; pemët po digjeshin është:

a. e përbërë me bashkërenditje b. e përbërë asidentike
c. e përbërë me nënrenditje ç. e paplotë?

3. Bashkoni dy fjalitë e thjeshta në një të përbërë të nënrenditur, që të shprehë marrëdhënie kohore dhe
shkakore.
• Nxënësit e kthyen zërin në një pëshpërimë të mbytur.
• Toni kërkues i mësues u bë edhe më i fortë.
a. Kohë: .............................................................................................................................................
b. Shkak: ...........................................................................................................................................

4. Fjalitë e përbëra asidentike kthejini në fjali të përbëra lidhëzore. Përdorni lidhëza dhe fjalë lidhëse të
shumëllojshme.
a. Dilën e këputi dhembja e fortë: përsëri u shtri nën qarr.
.............................................................................................................................................................
b. Jesmina asht vajzë e ndjeshme, nuk i ndihet zëri dhe më vjen keq që e turbullova me tregimet e mia, të
njeriut të vetmuem.
.............................................................................................................................................................
c. Dy-tri herë qëndroi në vend, rrëmoi tokën me tërbim dhe prapë iku më tutje.

67
Fletore pune

.............................................................................................................................................................
ç. Kali u ndal në dy-tri vende, goditi tokën e thatë me potkonj, shkrofëtiu dhe eci përsëri me vrap, këtë herë në
drejtim të mureve të kështjellës.
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

d. Në mesditë dielli përvëlonte; turma të mëdha ushtarësh po dyndeshin drejt gardhit të madh për të parë atë
që do të ndodhte.
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................
dh. Era e fortë trazonte degët e holla të drurit të gështenjës, i vërtiste gjethet nëpër të gjithë oborrin.
.............................................................................................................................................................
.............................................................................................................................................................

5. Ndërtoni një fjali të përbërë asidentike, me 4 pjesë të renditura njëra pas tjetrës me anë të intonacionit
dhe pranëvënies, pa lidhëza a fjalë lidhëse.
...........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................
..........................................................................................................................................................

6. Ktheni fjalitë e përbëra vetëm me bashkërenditje në fjali të përbëra të përziera duke shtuar një ose më
shumë pjesë me nënrenditje a me bashkim asidentik.
a. Aq dijekeq sigurisht nuk isha, por birë në zemër e kisha një dyshim.
..........................................................................................................................................................
b. U përkul mbi buzë të varkës dhe këputi nga peshku një copë mish.
..........................................................................................................................................................
c. E përtypi dhe vuri re se mishi ishte i mirë dhe i shijshëm.
..........................................................................................................................................................
ç. Vetëm peshqit fluturues ngriheshin nga deti dhe fluturonin nga të dyja anët e majës së varkës.
..........................................................................................................................................................
d. Ishte i fortë dhe me lëng, si mishi, por s’ishte i kuq.
..........................................................................................................................................................
dh. Heshtja ishte kanosëse, ndaj ndjeu diçka rrëqethëse.
..........................................................................................................................................................
e. Ajo vuante nga dashuria për Narcisin, por nuk i tregonte askujt.
..........................................................................................................................................................

68
 Gjuhë shqipe 9

Skemat e fjalive të përbëra

1. Lexoni fjalitë e përbëra dhe dalloni pjesët e tyre. Çdo fjali të përbërë zbërthejeni në fjali të thjeshtë.
P.sh.: Kur shëtitëm dje me shokët e lagjes, vumë re se pas shtëpisë së braktisur prej kohësh kishin mbirë kërpudha
të dendura.
Shëtitëm dje me shokët e lagjes. Vumë re. Pas shtëpisë së braktisur prej kohësh kishin mbirë kërpudha të dendura.
a) Ikin, sepse të gjithë i kanë brengat e veta, kurse ky nuk ka asnjë brengë. b) Do të ketë shi ndonëse dielli gjithnjë
nxeh si kokërdhok syri, por tani më i përvjedhshëm, më kah perëndimi. c) Tash kishte zënë edhe ajo të shkrihej
nga brenda: kishte një hije të përshpirtshme nën qepalla. ç) Trupi e gjymtyrët më flinin në dyshek, kurse shpirti
më çohej peshë. d) Kjo do të thotë se ikra e peshkut të rëndomtë çel në stomakun e ngjalës e pas dy muaj shëtitjeje
nëpër oqeane dhe dete, ngjala kthehet dhe gjen ndonjë lumë të përshtatshëm për ta nxjerrë. dh) Vitin e parë e kalon
nën ndonjë gur të madh, ku është uji më i qetë, dhe ushqehet me pështymën e gaforreve trevjeçare. e) Dy nga
kalorësit u shkëputën nga grumbulli dhe ngarendën atje ku ishte i lidhur murgu-fantazmë. ë) Ti nuk je gjuha ime
as e Nanës as e Babës tim, ti je frymë zemra ime ti je shpirti im.

2. Dalloni pjesët kryesore dhe të nënrenditura në fjalitë e përbëra dhe thoni si janë bashkuar ato.
a) Dhe një ditë prej ditësh, nëse dielli e këpuste shtegun e qiellit të artë, shokët morën një rrugë të ngutshme, në
një nga anët e horizontit. b) Kur u qetësua më në fund, i lëshoi bashkëfolësit një shikim të gjatë dhe fyes. c) Marri,
sepse nevojitet të vëresh e jo vetëm të shikosh. ç) Ky porsa arriti, ndonëse nuk e pyeti kush, u tregoi njerëzve se
mbi përrua, të cilin ua bëri lumë, tani kishte vënë një urë mijëvjeçare. d) Përpara Lubës shtrihej i gjithë Llapi,
rrafshi i gjanë që po dilte nga mjegulla e mëngjesit të hershëm dhe po firohej përpara syve të tij. dh) E në gazeta,
botohen gjithfarë lajmesh tronditëse, aq tronditëse, sa të të rrëqethet trupi nga thembrat deri në tepe të kokës. e)
Unë mund të ecja, mund të dilja në rrugë, por këtë gjë nuk e bëja se s’kisha kah t’ia mësyja, po as rruga s’kish
ndonjë qëllim të qartë. ë) E pashë se nuk i erdh mirë që e pyeta për këtë gjë. f) Ikin, sepse të gjithë i kanë brengat
e veta, kurse ky nuk ka asnjë brengë.

3. Thoni llojin e pjesëve në fjalitë e përbëra më sipër dhe shkallën e nënrenditjes.

4. Ndani fjalitë e përbëra në pjesët përkatëse. Dalloni pjesët kryesore, pjesët e bashkërenditura, pjesët e
nënrenditura dhe ato jolidhëzore.
a) Një ditë e shkëlqyer me diell, deti ishte vaj.b) Kaq shumë mendonin për të gjitha këto, saqë nganjëherë mendimi
u vazhdonte edhe në ëndërr. c) Kur nxente dielli, qarri lëshonte një hije të gjerë e të rrasët që ta flladiste shpirtin.ç)
Nga ky shkak, sado që ishte i dashuruar për vdekje, duke qenë në pamundësi që të jetonte në qytet, siç dëshironte,
vajti të banonte në Kampi, ku ndodhej prona e tij e vogël. d) Nuk e ke dëgjuar më parë, dëgjoje tashti. dh) Unë kam
ardhur t’ju shpërblej dëmet që keni pësuar për shkak të dashurisë së tepruar që keni pasur për mua dhe shpërblimi
është që unë dhe kjo shoqja ime të hamë drekë sot këtu me ju, si njerëz të shtëpisë.e) Por bregu nuk duket gjëkundi
dhe befas ia behin peshkaqenët, që sulen t’ia shqyejnë peshkun.ë) Unë isha tek ai vendi atje poshtë dhe kisha një
emër! f) Më parë kisha një emër, kurse tashti më quajnë Odin Mosvalden.

69
Fletore pune

5. Bëni skemat e fjalive të ushtrimit të mësipërm.

6. Formoni dhe shkruani fjali sipas skemave të mëposhtme. Shënoni llojin dhe shkallën e pjesës së
nënrenditur.

Pj. Kr.

A) B)
Pj. Kr.
Pj. N.
Pj. N. Pj. N.
Pj. N.

Pj. N. Pj. N.
Pj. N. Pj. N.

C)
Pj. Kr.

Pj. N. Pj. N.

Pj. N.

70
 hë
9
ju
G pe
shqi
dita ndezi,
zimi që
ar njerë
ka kriju dota etj. Këto
çka që anek rial
bledh gjith alla, këngë, karakterin auto si
gojore përm mite, përr bur n letër
Letërsiat e lashta, si: brez, duke humime. Ato quhecilat autori
në në të
nga kohë ar nga brezi tu krijime anon e shkruar,
kanë kalu u bërë kësh nga letërsia
dhe duke cila ndryshon u sikurse
e gjini, asht
gojore,

t vetëtiti,
tifiku ar. tri
iden në
është i ifikohen
gojore klas
at e letërsisësë shkruar.
Vepr
e letërsisë

ji
veprat

se fu n d ’ i u
p o s i la jm ë ta r-mëngjesi
se i n jë nositi...
r d h ’
del zogu i ba