Professional Documents
Culture Documents
ประวัติกระทรวงศึกษาธิการ
ประวัติกระทรวงศึกษาธิการ
ในรัชสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูห่ วั ได้มีการก่อตั้ง กระทรวงธรรมการ ขึ้นเพื่อทำหน้าที่ดูแลศาสนา การ
ศึกษา การพยาบาล และพิพิธภัณฑ์ เมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2435 ซึ่งกระทรวงธรรมการมีการเปลี่ยนชื่อไปมาหลาย
ครั้งระหว่างชื่อ กระทรวงศึกษาธิ การ อย่างไรก็ตาม ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2484 ก็ได้ใช้ชื่อว่า กระทรวงศึกษาธิ การ ตั้งแต่น้ นั
มา โดยมีที่ท ำการอยูท่ ี่วงั จันทรเกษมจนถึงปัจจุบนั
หน่วยงานในสังกัด
ส่ วนราชการ
สำนักงานรัฐมนตรี
สำนักงานปลัดกระทรวงศึกษาธิการ
สำนักงานคณะกรรมการการศึกษาขั้นพื้นฐาน
สำนักงานคณะกรรมการการอาชีวศึกษา
สำนักงานเลขาธิ การสภาการศึกษา
องค์ การมหาชน
แบ่งเป็ นองค์การมหาชนที่จดั ตั้งตามพระราชบัญญัติองค์การมหาชน พ.ศ. 2542 จำนวน 3 แห่ง และองค์การ
มหาชนที่จดั ตั้งตามพระราชบัญญัติเฉพาะ จำนวน 3 แห่ง
สถานีวิทยุศึกษา
สถานี วิทยุโทรทัศน์เพื่อการศึกษา
องค์การค้าของ สกสค.
หน่ วยงานในอดีต
ตรากระทรวง
เมื่อวันที่ 1 เมษายน พ.ศ. 2435 ในสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยูห่ วั ( รัชกาลที่ 5 ) ได้มีการ
ก่อตั้ง “กระทรวงธรรมการ" ขึ้น เพื่อทำหน้าที่ดูแลศาสนา การศึกษา การพยาบาล และพิพิธภัณฑ์ ( ต่อมาได้มีการแยก
หน่วยงานต่าง ๆ ออกไป ) ซึ่งกระทรวงธรรมการมีการเปลี่ยนชื่อไปมาหลายครั้งระหว่างชื่อ "กระทรวงธรรมการ" และ “
กระทรวงศึกษาธิการ" สมัยที่กระทรวงศึกษาธิการยังเป็ นกระทรวงธรรมการอยู่ พระราชทานตราบุษบกตามประทีป ซึ่ง
เป็ นพระราชลัญจกรเก่า เป็ นตราตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงธรรมการ
ต่อมาเมื่อปี พ.ศ. 2436 โปรดให้เลื่อนตราบุษบกตามประทีปไปเป็ นตราตำแหน่งอธิบดีกรมศึกษาธิการ จึง
พระราชทานตราพระเพลิงทรงระมาดซึ่งเป็ นตราเก่าให้เป็ นตราตำแหน่งเสนาบดีกระทรวงธรรมการใช้ด ำเนินกระแส
พระบรมราชโองการไปในที่ต่าง ๆ คู่กบั ตราเสมาธรรมจักรซึ่งใช้ด ำเนินกระแสพระบรมราชโองการที่มีถึงพระสงฆ์
สมัยรัชกาลที่ 6 โปรดให้ยกเลิกตราพระเพลิงทรงระมาด แล้วให้สร้างตราเสมาธรรมจักร “เหตุที่ทรงเปลี่ยน โดยที่
ทรงพระราชดำริ วา่ นามเสนาบดีกระทรวงธรรมการก็ได้ทรงพระกรุ ณาโปรดเกล้าฯ ตั้งขึ้นไว้ตามนามในตำแหน่งเดิมแล้ว
(คือ เจ้าพระยาพระเสด็จสุ เรนทราธิบดีซ่ ึงในพระธรรมนูญใช้ตรากล่าวว่า ถือตราเสมาธรรมจักร) ”แต่ตราเก่าเป็ นรู ปจักราวุ
ธอยูใ่ นบุษบก แล้วมีใบเสมาขนาบอยูส่ องข้าง พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยูห่ วั ไม่ชอบพระราชหฤทัย จึงโปรดให้
ทำตราเสมาธรรมจักรขึ้นใหม่ ตราเสมาธรรมจักรที่โปรดให้สร้างขึ้นใหม่รูปกลม มีลายเสมาตั้งบนฐาน มีอกั ษรขอม ทุ. ส.
นิ . ม. หัวใจพระอริ ยสัจ อยูท่ ี่ขอบเบื้องบนเสมา
กระทรวงธรรมการมีการเปลี่ยนชื่อไปมาหลายครั้งระหว่างชื่อ " กระทรวงธรรมการ " และ “ กระทรวง
ศึกษาธิการ " อย่างไรก็ตาม ตั้งแต่ปี พ.ศ. 2484 ก็ได้ใช้ชื่อว่า " กระทรวงศึกษาธิการ " ตั้งแต่น้ นั มา เหตุที่ตรา
กระทรวงศึกษาธิการเป็ นรู ปเสมาธรรมจักร น่าจะเป็ นเพราะว่าแต่ก่อนดูแลกิจการในพระศาสนาด้วย โดยมีการรวมการ
ศึกษา และศาสนาเข้าด้วยกัน และมีการแยกออกจากกันและกลับมารวมกันอีกหลายครั้ง ปัจจุบนั กรมการศาสนา ย้ายไป
สังกัดกระทรวงวัฒนธรรม เครื่ องหมายราชการของกระทรวงธรรมการ (ปัจจุบนั คือกระทรวงศึกษาธิการ) แห่งราช
อาณาจักรไทย มีลกั ษณะดังนี้ "เครื่ องหมายราชการของกระทรวงธรรมการ เป็ นรู ปเสมาธรรมจักร"
ตราบุษบกตามประทีป
ตราพระเพลิงทรงระมาด
ตราเสมาธรรมจักร (เดิม)
ตราเสมาธรรมจักร (ใหม่)